Skip to main content

Full text of "Opera"

See other formats 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  before  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 
to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 
to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 
are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 
publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 

We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfrom  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liability  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 


at|http  :  //books  .  qooqle  .  com/ 


^pc^  3^^7r^3 


l&arbarli  CoUejie  librars 


GIFT  OF 

JOHN  STRACHAN  LAWRENCE 

(ClAM  Of  1871} 

or 
GRAND  RAPIDS,  MICH. 


r 


Sc 


l.. 


C  . : 


PUBLII   OVIDII   NASONIS 


OPERA. 


P.  OVIDII  NASONIS 
OPERA/ 

E  TEXTU  BURMANNI; 

CUM  NOTIS  BENTLEII 
HACTENUS    INEDITIS,    NECNOV 

HARLESII,  GIERIGII,  BURMANNI,  LEMAIRII, 

ET  ALIORUM  SELECTISSIMIS. 
VOLUMEN  SECUNDUM. 


OXONII, 

IMPENSIS  TALBOYS  ET  WHEELER ;  ET 
OULIELMI  PICKERING,  LONDINL 

M  DCCC  XXV. 


v^ 


HARVARD  C0LLE6E  LIBRARY 

BEQUtSl  Of 

iOHN  STRACMAN  LAWREIICI 

AUGUST  3,  1924 


P.  OVIDII  NASONIS 
ARTIS  AMATORIiE 

LIBER  SECUNDUS. 


DiciTE,  16  Psean  :  et,  io,  bis  dicite,  Paean : 

Decidit  in  casses  prseda  petita  meos. 
Laetus  amans  donet  viridi  mea  carmina  palm& : 

Praeferar  Ascraeo  Maeonioque  seni. 
Talis  ab  armiferis  Priameius  hospes  Amyclis      5 

Candida  cum  rapti  conjuge  vela  dedit. 
Talis  erat,  qui  te  curru  victore  ferebat, 

Vecta  peregrinis  Hippodamia  rotis. 
Quid  properas,  juvenis  ?  mediis  tua  pinus  in  undis 

Navigat:  et  longe,  quem  peto,  portus  abest.  10 
Non  satis  est  venisse  tibi  me  vate  puellam. 

Arte  mek  capta  est :  arte  tenenda  me&  est. 

1.  Fo  PaanJ]   In  BallioleiiBi  erat  Toscul.  Disputat.    Ciof. 

Glo«a:  lo  est  toz  exultantium  ve-  5.  PriammuhotpuJ]  Paris,Priaini 

natomm,  qui  capta  fera  lo  Pttan  in-  filius,  qui  hospitio  benigne  ezceptus 

clamabant,  eo  quod  is  sit  Deus  vena-  a  Menelao,  illius  conjugem  rapuit. 

toris  artis ;  cujus  soror  Diana  vena-  Amyelit.  Amyclc,  urbs  in  Laconia, 

triz  quoque  esae  didtur.    In  Meta-  non  longe  a  lacedcmone ;  unde  Cas- 

morphoseon  iv.  513.  autem  legitur  tor  et  PoUoz  et  soror  Helena,  modo 

de  Athamante  lurente  :    CUmat,  io  Lacedcmone,  Amyclis  modo,  dicun- 

comites,  kit  retia  tendite  nhi»,  vid.  ad  tur  nati.    Amar. 

iii.  Met.  713.  et  Cnper.  i.  Obs.  i.  8.  Veeta  peregrinit  Hippodamia  ro- 

BnRM.  tiff.]  Usus  est  hoc  carmine  in  eput. 

4.  Prttferer  Atermo,  MmonioquetenL]  Hermiones  ad  Oresten.  70.  quam  om- 

Homerus  ante  Romam  conditam  fuit.  nium  optime  ezposuit  Parrhasius  lib. 

Ezhistoriaigiturimt:  Hesiodusetiam.  iii.  in  Claud.  CxorANVs.  vid.  ad  iii. 

Auctor  M.  Tttllius  in  prooemio  Hb.  i.  Amor.  ii.  15. 

VOL.  II.       -  •  B 


2  P.  OVIDII  NASONIS 

Nec  minor  est  virtus,  quam  quaerere,  parta  tueri. 

Casus  inest  illic:  hic  erit  artis  opus. 
Nunc  mihi,  si  quando,  Puer  et  Cyther6a,  favete : 

Nunc  Erato :  nam  tu  nomen  amoris  habes.    16 
Magna  paro ;  quas  possit  Amor  remanere  per  artes 

Dicere,  tam  vasto  pervagus  orbe  puer. 
Et  levis  est,  et  habet  geminas,  quibus  evolet,  alas. 

Diflicile  est  illis  imposuisse  modum.  20 

Hospitis  effugio  prsestruxerat  omnia  Minos. 

Audacem  pennis  reperit  ille  viam. 
Daedalus  ut  clausit  conceptum  crimine  matris 

Semibovemque  virum,  semivirumque  bovem ; 
Sit  modus  exsilio,  dixit,  justissime  Minos :        25 

Accipiat  cineres  terra  paterna  meos. 
Et  quoniam  in  patrii,  fatis  agitatus  iniquis, 

Vivere  non  potui,  sit  mihi  posse  mori. 


16.  Nunc,  Erato,  &c.J  Non  ideo 
tantum  Musam  hanc  Naso  invocat» 
quia  nomen  ab  Amore,  Avb  rov  Ip*»- 
roct  et  versibus  prsest  amatoriis; 
led  qtiia  bellis  etiam,  que  non  rara 
inter  amantes  consurgunt  Sic  pr»- 
lia  dicturus  Maro,  quaa  ex  amore  Tur- 
ni  'et^^nesB  in  Laviniam  exorta,  Era- 
to,  non  Calliopen,  in  hanc  partem 
operis  sociam  advocat :  vide  iEneid. 
librum  vii.  37 : 

Nunc  age,  qtu  reges,  Erato,  qtus 
tempora  rerwn, 

18.  Orbepuer.]  Tam,idpervagut, 
an  ad  vatto  orbe  referendum  t  Douza. 
19.  Quibus  evolet,  ahu,^  Avolet 
Regius  et  alii  complures  cum  primft 
editione.quod8equor.  Heinsivs.  Non 
movendam  puto  vocem,  evolat,  que 
notat  evadere  manus  prendere  cupi- 
entium,  et  in  altum,  vel  ex  conspeeta 
volare.    Bubm. 

21.  Pneeluterat  emnta  Jlftiidi.] 
Prastruxerat    meliores   libri   magno 


numero.  rectius.  nam  clausit  mox  se- 
quitur.  Dsdalus  ipse  lib.  viii.  Met. 
185.  de  Minotauro : 

Terras  lieet,  inquit,  et  undas 

Obstruat:  at  calum  eerte  patet,  ibi- 
mus  illac: 

Omnia  posrideat,  non  possidet  aera 
Aflnoi.  HsiNS. 

Hotpitis  iffugio,  &c.]  Dasdalai,  qui 
ad  Minoem  conf ugerat,  capite  damna- 
tos  ab  Areopag;o,  ob  occisum  sororis 
filium  Talaam,  qui  non  imparem  se 
quondam  in  arie,  qua  prscellebat  Dsb- 
dalus,  fiiturum  minabatur.  Dasdalum 
autem  Minos,  in  ipso,  quem  struxerat, 
labyrintho  cum  Icaro  filio  inclusit, 
quiaPasiphaen,Tauri  amore  furentero, 
sue  artisopejuverat.    Amab. 

28.  Da  mihi  posse  mort.]  SU  mHu 
Jureti  excerpta :  eleganti  Gracismo, 
ykvotro,  IffriD,  hSixpiro*  ae  contra, 
Non  eet,  oim  im.  Non  sit,  Ne  sit,  fti) 
ykvoero,  fsf^  ^  iar»,  oint  i9n,  pro  non 
licet,  non  datur.    Hbins. 


ARTIS  AMATORIiE  LIB.  II.  8 

Da  reditum  puero,  senis  est  si  gratia  vilis : 

Si  non  vis  puero  parcere,  parce  seni.  30 

Dixerat  haec.  sed  et  hsec,  et  multo  plura  licebat 

Dicere :  regressus  non  dabat  ille  viro. 
Quod  simul  ac  sensit,  Nunc,  6  nunc,  Daedale,  dixit, 

Materiam,  qu^  sis  ingeniosus,  habes. 
Possidet  en  terras,  et  possidet  eequora  Minos :  35 

Nec  tellus  nostrae,  nec  patet  unda  fugae. 
Restat  iter  coelo :  coelo  tentabimus  ire. 

Da  veniam  coepto,  Juppiter  alte,  meo. 
Non  ego  sidereas  adfecto  tangere  sedes. 

Qua  fugiam  dominum  nuUa,  nisi  ista,  via  est.  40 
Per  Styga  detur  iter :  Stygias  tranabimus  undas. 

Sint  mihi  naturee  jura  novanda  mese. 
Ingenium  mala  seepe  movent.  quis  crederet  um- 

Aerias  hominem  carpere  posse  vias  ?       [quam, 
Remigium  volucres  disponit  in  ordine  pennas:  45 

Et  leve  per  lini  vincula  nectit  opus : 
Imaque  pars  ceris  adstringitur  igne  solutis : 

Finitusque  novae  jam  labor  artis  erat. 
Tractabat  ceramque  puer  pennasque  renidens, 

Nescius  haec  humeris  arma  parata  suis.  50 

Cui  pater,  His,  inquit,  patria  est  adeunda  carinis : 

Hac  nobis  Minos  effugiendus  ope. 

45.  In  ordine  pennat,"]  Alas  remi-  60.  Arma  parata.'}  Francius  male- 

gium  quoque  GrsBci  vocant  nonnun-  bat,  vinclaf  ut  bis  terve  vocat.  vel, 

quam.  sic  ^Eschylus  Agamemnone,  dona.  sed  perperam,  adludit  enim  ad 

de  Avibus,  fnpo^ivovvnu  icripv-  navium  arma  vel  amuan§nta,  ut  voca- 

yw  Ipirfiotnv  ipttnrSiuvoi,  liptalav  bantur.  nam  mox  carinam  vocat  et 

«Tfpwy  Lucianos  dixit  in  Timone  de  remigium  supra,  et  vers.  64.  vela.  ut 

Mercurio :   6  /tkv   dwtKriKvBtv,   wq  Grsci  birXa  Hesiod.  Ipy.  627.  Apol- 

ioKti.  Tf Kpaipofuu  ydp  rp  tlptffi^  rAv  bn.  i.  3(i9.  et  ceteri  passim.  unde  ar- 

vrtpiiv.  sic  et  alarum  rtmig^vm  Vir-  mare  et  exarmoTB  classem  et  similia 

giiius  in  hac  eademde  Dsdalo  Fa-  obvia.    Buric. 
bula.  Hbins. 

B2 


4  P.  OVIDII  NASONIS 

Aera  non  potuit  Minos ;  alia  omnia  clausit. 

Quem  licet,  inventis  aera  rumpe  meis. 
Sed  tibi  nec  virgo  Tegeaea,  comesque  Bootse     55 

Ensiger  Orion  adspiciendus  erit. 
Me  pennis  sectare  datis.  ego  praevius  ibo. 

Sit  tua  cura  sequi :  me  duce  tutus  eris. 
Nam  sive  aetherias  vicino  sole  per  auras 

Ibimus,  impatiens  cera  catoris  erit.  60 

Sive  humiles  propiore  freto  jactabimus  alas, 

Mobilis  aequoreis  penna  madescet  aquis. 
Inter  utrumque  vola:  ventos  quoque,  nate,  timeto; 

QulLque  ferent  auree,  vela  secunda  dato. 
Dum  monet,  aptat  opus  puero,  monstratque  mo- 
veri :  65 

Erudit  infirmas  ut  sua  mater  aves. 
Inde.sibi  factas  humeris  adconunodat  alas : 

Inque  novum  timide  corpora  librat  iter. 
Jamque  volaturus  parvo  dedit  oscula  nato : 

Nec  patriaB  lacrimas  continuere  genae.  70 

Monte  minor  coUis,  campis  erat  altior  aequis : 

Hinc  data  sunt  miseree  corpora  bina  fngse. 
£t  movet  ipse  suas,  et  nati  respicit  alas 

Daedalus ;  et  cursus  sustinet  usque  suos. 
Jamque  novum  delectat  iter :  positoque  timore  75 

Icarus  audaci  fortius  arte  volat. 
Hos  aliquis,  tremula  dum  captat  arundine  pisces, 

Vidit ;  et  inceptum  dextra  reliquit  opus. 

55.  Sed  tibi  n$e  virgo  Tegeaa,  &g.]  sychii,  BotirrK,  6  'Qpcwy.  et  BocM-fiv, 

Galisto  Lycaonis  Aicadi»  regis  filia,  dporptfv.  Src  6'Qpu#vd^yiy  AAkw6q, 

dicta  sic  a  Tegea  uibe.  Fabul.  vid.  Ubi  Orion  cuin  Bodii  confbnditur. 

apud  Nostrum,  Metam.  ii.  et  Fast.  ii.  quomodo  alii  cum  Icario  unum  fa- 

156.  Meminitquoque  Pau£an.  Arcad.  dunt.    Hsiks. 

iii.  Bub  finem.    Amar.  78.  Ineeptum  dextra  reUquit  oput.J 

Comesgue  Bootet.]  Novi   illa  He-  R^Zin^t  nonnulli ;  unui  Vatican.  re- 


ARTIS  AMATORI^  LIB.  II.  6 

Jam  Samos  k  laevd  fuerant  Naxosque  relidtae, 

£t  Paros,  et  Glario  Delos  amata  Deo.  80 

Dextra  Lebynthos  erant,  silvisque  umbrosa  Ca- 

Cinctaque  piscosis  Astypalaea  vadis :     [lymne, 
Cum  puer,  incautis  nimium  temerarius  ausis, 

Altius  egit  iter,  deseruitque  ducem. 
Vincla  labant ;  et  cera  Deo  propiore  liquescit : 

Nec  tenues  ventos  brachia  mota  tenent.         86 
Territus  e  summo  despexit  in  aequora  coelo  : 

Nox  oculis  pavido  venit  oborta  metu. 
Tabuerant  cerae  ;  nudos  quatit  ille  lacertos : 

Et  trepidat ;  nec,  quo  sustineatur,  habet.       90 


mtftt :  alter  Regiua,  remittit.  Ego  ni  • 
bil  muto :  reUnquen  eniin  rtf  ineeptum 
optime  respondet.  Donatusad  illaTe- 
rentii  Andir.  ii.  v.  1. 

Henu  me,  reUctit  r^nuJuMtit  Pam- 
pkUum  observare. 
"  Imponitur  maniis  rebus,  quum  per- 
Jieitur  id  quod  cttperit :  relinquuntur 
vero  res,  quum  imperfectae  relinquun- 
tur ;"  ut  Virg.  iii.  Geoiig.  519. 

Atque  epere  in  nudio  de/ixa  reliquit 
aratra,  Amar. 

81.  Dextra  Lehyntho»  erat,  iUvitqtte 
umbroea  Pachynne.]  NuUa  usquam 
insula  Paehynne ;  ideo  Calymna  non 
Strabone  solum,  sed  ipao  etiam  eodem 
Ovidio  autbore  legendum,  qui  octavo 
Metamor.  de  eodem  Icaro  verba  fa- 
ciens  cum  aliis  nonnuUis  canninibus, 
quibus  bic  utitur,  tum  boc  prope  to- 
tum  Bumit : 

Dextra  Lebynthoe  erat,faecundaque 
nneUe  Calymna,  Nauqxiiivs. 
Pro  Calydna  Regius  veteirimus,  Pa- 
litmne:  prima  editio  cum  nonnuUis 
scriptis,  Palymne.  Forte  pro  Calymne: 
tam  enim  Calymnam,  quam  Calydnam 
inter  insulas  recenset  Stepbanus.  Cer- 
te  lib.  viii.  Met. 


Dextra  Lehinthot  erat,  facundaque 
melle  Calymna. 
Occurrit  in  eadem  bac  narratione,  sive, 
Calymne,  ut  libri  meUores  agnoscunt 
constanter,  nisi  quod  Caiydne  in  uno 
Regio  iUic  offendi  :  aUi,  Calynne  et 
Calyne:  apud  Strabonem  quoque  sub 
finem  hb.  x.  non  coostantsibi  codices, 
qui  modo  baoc,  modo  iUam  lectionem 
agnoscunt.  De  meUe  tamen  Calym- 
nio  subacribit  Ovidians  lectioni,  in 
Metamorpb.  "Aieav  fikv  odv  rb  yi|- 
«riorurdv  ficXi,  itQ  IvtroiroK^  iLirrn6v 
Iffn,  Kai  MfuKXov  rif  'Arruuf,  r6 
dk  iv  raiQ  vtitfotc,  Bui^p6vriac  /m^- 
Xiara  ik  rb  KoXv/iviov.  At  Plinius, 
libro  xi.  cap.  13.  de  melle :  "  Ibi  op- 
timum  semper,  ubi  optimorum  calicu- 
lis  florum  conditur.  Atticss  regionis 
bic  et  Sicule  Hymetto  et  Hybla  ab 
locis,  mox  Calydna  insula."  £u8ta> 
thius  ad  iUa  Homeri  II.  B.  184.  vri- 
oovQ  n  KoXv^yoc»  inter  alia,  v^<roc  al 
KakvSvat  tiaiv,  &q  tnpot  itd  rov  /i' 
yp&^ofvei  KaXifpvoQ*  h^i  ^i  dyadbv 
fiiXi  rb  KaXvSviov,  ff.r.X.  Deinde, 
ubi  diversas  sententias  retulit  de  his 
insulis,  KoXv^vai  vjfiroi  icard  rivaQ  al 
XiTQpditc,  &v  pia  KoKOpva, 

Bd 


6  P.  OVIDII  NA80NIS 

Decidit ;  atque  cadens,  Pater,  6  pater^  auferor,  in- 

Clauserunt  virides  ora  loquentis  aqu8e.      [quit. 
At  pater  infelix,  jam  non  pater,  Icare,  clamat, 

Icare,  clamat»  ubi  es  ?  quove  sub  axe  volas  ? 
Icare,  clamabat :  pennas  adspexit  in  undis.       95 

Ossa  tegit  tellus ;  sequora  nomen  habent. 
Non  potuit  Minos  hominis  compescere  pennas : 

Ipse  Deum  volucrem  detinuisse  paro. 
Fallitur,  Haemonias  si  quis  decurrit  ad  artes ; 

Datque^  quod  a  teneri  fronte  revellet  equi.  100 
Non  facient,  ut  vivat  amor,  Medeides  herbae : 

Mixtaque  cum  magicis  naenia  Marsa  sonis. 
Phasias  iBsoniden,  Circe  tenuisset  Ulixen, 

Si  modo  servari  carmine  possit  amor. 
Nec  data  profuerint  pallentia  philtra  puellis.    105 

Philtra  nocent  animis ;  vimque  furoris  habent. 
Sit  procul  omne  nefas.  ut  ameris,  amabilis  esto : 

Quod  tibi  non  facies,  solave  forma  dabit. 


92.    Clauterunt   viridet,']   Imitatio  Ngniaqut  m  voluem  Manafigu- 

Propertiaiia  ez  lib.  iii.  Eleg.  t.  10.  rat  anut, 

Cum  moribunda  niger  clauderet  ara  Hinc  terpentum  domitoret  Martot  ap- 

Uquor,                          BuRM.  pellant  Pliniasac  Gellias.  eosque  ori- 

102.  Mittaque  cum  magieit  merta  ginem  a  Marso  Circes  fiiio  ducere  tes- 

venena  Mmu.]  Scaliger,  Mistaque  eum  tantur,  nt  artis  magic»  peritia,  qua 

magieit  wrnia  Marta  tonit  scribebat.  vulgo  male  andiebant,  in  iis  nequa- 

De  quo  alibi.    Gnitenis  ez  Palatinis  quam  sit  miranda«    Marsos  ob  artis 

Marta  venena  scribebat.  Dan.  Hein-  cognationem  cum  Psyllis  frequenter 

sivs.     Marta  legendum  omnino  cum  veteres  conjungebat,  quo  modo  Pli- 

prima  editione  et  scriptis  quampluri-  nius  lib.  zv.  cap.  ii.  et  Gellius  lib. 

mis.    Sed  necdum  sanum  prestiterim  zvi.  cap.  zi.     Heins. 

locum,  nisi  cum  optimo  Regio  et  ez-  107.  Ut  amerit,  amabilit  etto.']  £z 

cerptis  Scaligeri  ac  Puteani  reponas,  communi  usu  et  sermone  repetitum. 

Mtnia  Marta,    Cantus  enim  magicus  P.  Syms,  n  vit  amarif  ama,  quod  Se* 

Marsorum  serpentibus  fatalis  cre^tus.  neca  in  sententiam    Ovidii   egregie 

Atque  ita  lib.  vi.  Fastorum  141 .  op-  docet  E^ist.  iz.   Kgo  tibi  numttrabo 

timi  oodices,  de  strigibus.  amatorium,  tine  medieamento,  rin«  her- 

Sioe  igitur  natcuntur  avet,  teu  car-  ba,  tine  uUiut  veneficx  carmine,  ti  vit 

minejiunt,  amari,  ama.    Bubm. 


ARTIS  AMATORI^  LIB.  II.  7 

Sis  licet  antiquo  Nireus  adamatus  Homero ; 

Naiadumque  tener  crimine  raptus  Hylas ;    110 
Ut  dominam  teneas^  nec  te  mirere  relictum, 

Ingenii  dotes  corporis  adde  bonis. 
Forma  bonum  fragile  est ;  quantumque  accedit  ad 

Fit  minor ;  et  spatio  carpitur  ipsa  suo.    [annos 
Nec  violae  semper,  nec  hiantia  lilia  florent,       115 

Et  riget  amissa  spina  relicta  rosa. 
£t  tibi  jam  cani  venient,  formose,  capilli : 

Jam  venient  rugae,  quae  tibi  corpus  arent. 
Jam  molire  animum,  qui  duret,  et  adstrue  formse : 

Solus  ad  extremos  permanet  ille  rogos.         120 
Nec  levis  ingenuas  pectus  coluisse  per  artes 

Cura  sit ;  et  linguas  edidicisse  duas. 
Non  formosus  erat,  sed  erat  facundus  Ulixes  : 

Et  tamen  eequoreas  torsit  amore  Deas. 


109.  Sie  Ueet  antiqw  Ntretw  ada- 
matut  Homero.]  Scilicet  quisqae  libri. 
unus,  si  licet,  alius,  sic  licet,  Scribe, 
<tf  licet,  atque  ita  Moreti  codex.  D- 
cety  inquit,  Nireuiu  ab  Homero  tan- 
topere  laudatum  Bquespulchritudine, 
aut  Hylan.  respexit  illa : 

Vipt^,  hc  K^Xkurroc  &vi^  ifwb 
'iXtov  rji\^e 

TAv  SKkatv  AttvcUiv. 
Quare  Thersiten  Lucianus  apud  in~ 
feros  cum  Nireo  colloquentem  sic  in- 
ducit,  Iv  fUv  ijSfi  Tovr*  Ix^t  &t'(  %/io(0( 
ei^t  <roc,  Kai  oidkv  rtikueovTov  iiapi- 
pctc,  rfkiKov  <rc  '0/»i)(Doc  iKtivoQ  6  rv- 
^Xj&c  kirriv€9ev,  ine&vriav  tifftop^^a- 
Tov  irpo9uirwv.  hinc  Nipla»c  e^ftop^- 
Ttpoc  adagium  apud  GraooSi  et  Nt- 
p8MC  KaKKlw.     Hkins. 

115.  Nee  semper  vioUs,  nee  tentper 
lUia  Jiorent.2  Cineia  UUa  Bemens. 
nnus,  nee  temper  lUia  fiorent  alter, 
hianiia  habebat  et  Francof .  pro  varia 


lectione.  quam  confinnat  et  Martial. 

xi.  Epist.  19. 

Nee  Boletut  hiart,  non  maritea 
Ridere,  aut  viola  patere  pottunt. 

BURM. 

119.  Jam  molvre  animum,  qui  duret, 
et  attrueformam.]  Recte  adttruefor- 
nue  optimus  Regius  cum  Scaligeri  ex- 
cerptis  et  septem  aliis.  boc  est,  tw 
peradde,  uc  nevum  veieri  etdifieio  ad- 
ttruere  dixit  Columella.  neque  aliter 
optimi  Latinitatis  auctores.    Heins. 

120.  Permanei.]  P«rttfle«  unus  Ber- 
nensis,  de  quo  cogitandum,  nam  pro 
pertingere,  quo  hodie  perperam  utun- 
tur,  veteres  usos  hoc  veibo  docuimus 
ad  Quinctil.   ii.  de  Inst.  Orat.  4. 

BUBM. 

124.  ^quoreat  torsit  amore  deat,J 
Scribe,  aquoream  Deam,  nisi  et  Circe 
deabus  cquoreis  accensenda.  Hein- 
sius.  traxit  amore  Vatican. 

B4 


8  P.  OVIDII  NASONIS 

O  quoties  illum  doluit  properare  Calypso ;       126 

Remigioque  aptas  esse  negavit  aquas ! 
Haec  Trojae  casus  iterumque  iterumque  rogabat. 

IUe  referre  aliter  saepe  solebat  idem. 
Litore  constiterant :  illic  quoque  pulchra  Calypso 

Exigit  Odrysii  fata  cruenta  ducis.  130 

IUe  levi  virg4,  (virgam  nam  forte  tenebat) 

Quod  rogat,  in  spisso  litore  pingit  opus. 
Haec,  inquit,  Troja  est:  (muros  in  litore  fecit:) 

Hic  tibi  sit  Simois  :  haec  mea  castra  puta. 
Campus  erat,  (campumque  facit)  quem  caede  Do- 
lonis  135 

Sparsimu^,  Haemonios  dum  vigil  optat  equos. 
Illic  Sithonii  fuerant  tentoria  Rhesi : 

Hac  ego  sum  raptis  parte  revectus  equis. 
Pluraque  pingebat :  subitus  cum  Pergama  fluctus 

Abstulit,  et  Rhesi  cum  duce  castra  suo.       140 
Tum  Dea,  Quas,  inquit,  fidas  tibi  credis  ituro, 

Perdiderint  undae  nomina  quanta,  vides  ? 
Ergo  age,  fallaci  timide  confide  figurae, 

Quisquis  es :  aut  aliquid  corpore  pluris  habe. 

125.  0  quotMS  illum  dolwt  prope-  In  nua  eaptivU  cattra  reveetu» 

rare  Calypao!']   Vid.  Homer.  Odyss.  equis,                         Huvb. 

E.  203.  sqq.  et  quod  inde  Propert.  Reveetus  etiam  BemeDsis,  et  piobat 

depromsit,  I.  Eleg.  xv.  9.  sqq.  locus  lib.  ziii.  Met.  252.  ubi  se  m- 

130.    Eiigit  OdrytU  fata  eruenta  gretnan  eurru  dicit.  sed  vox  illa  noete 

dueis,']  Rhesi  scilicet,  quem  Odrysififn  non  placet,  quia  ambiguam  senten- 

vocat,  abOdrysarum  gente,  qus  pars  tiam  facit,  et  cum  hae  construi  Don 

Thraci»  fiiit,  ubi  regnabat.    Defatit  debet.  non  enim  noctem  poterat  pre- 

autem,etcru«ntMquidem,vid.Homer.  sentem  piogere  et  ostendere.  quare 

Uiad.K.  434.  et  Penelop.  EpisU  39.  cum  Hafniensi  malim, 

cum  notis.  Ibid.  de  Dolone.    Amab.  Hac  ego  tum  captit  parte  revertu» 

138.   Captit  nocte  revertut  equit,']  equit, 

Reveetut  potioresscripti.probe.  Ulys-  Raptit  etiam  omnes  fere  scripti.  rapti 

ses  in  Sabiniana  lesponsione :  enim  erant,  et  celeritate  uti  debuit 

Evati  et  Tkracum  ctuo  duee  praUa  Ulixes,  ut  antequam  nox  abiret,  reve- 

Rheso,  heretur.    Buhm. 


ARTIS  AMATORLE  LIB.  II. 


9 


Dextera  praecipue  capit  indulgentia  mentes :    145 

Asperitas  odium,  ssevaque  verba,  movent. 
Odimus  accipitrem,  quia  semper  vivit  in  armis, 

£t  pavidum  solitos  in  pecus  ire  lupos. 
At  caret  insidiis  hominum,  quia  mitis,  hirundo : 

Quasque  colat  turres  Chaonis  ales  habet.     150 
Este  procul  lites,  et  amarse  proelia  linguae. 

Dulcibus  est  verbis  moUis  alendus  amor. 
Lite  fugent  nuptseque  viros,  nuptasque  mariti : 

Inque  vicem  credant  res  sibi  semper  agi. 
Hoc  decet  uxores :  dos  est  uxoria,  lites.  1 55 

Audiat  optatos  semper  amica  sonos. 
Non  legis  jussu  lectum  venistis  in  unum : 

Fungitur  in  vobis  munere  legis  amor. 
Blanditias  moUes,  auremque  juvantia  verba 

Adfer,  ut  adventu  laeta  sit  illa  tuo.  160 

Non  ego  divitibus  venio  praeceptor  Amoris  : 

Nil  opus  est  illi,  qui  dabit,  arte  mek.  [cit. 

Secum  habet  ingenium,  qui,  cum  libet,  Accipe,  di- 

Cedimus :  inventis  plus  placet  ille  meis.       164 
Pauperibus  vates  ego  sum  ;  quia  pauper  amavi. 

Cum  dare  non  possem  munera,  verba  dabam. 
Pauper  amet  caute :  timeat  maledicere  pauper : 

Multaque,  divitibus  non  patienda,  ferat. 


153.  Lit9  fiigant,']  Fugent  Regius 
et  Lincolniensis  ciim  excerptisPnte&ni 
et  Scaligeri.  credant  quoque  aequenti 
versu  pro  eredunt  iidem.  et  ret  pro 
rem  melioresomnes.8equor.  Heimsics. 
Ineptit  hic  Merula,  et  qui  cscum 
dttcem  fere  semper  sequitur,  Crispi- 
nus,  qui  ad  divortii  formulam  respid 
putant,  ree  tuas  tibi  kabeto,  cum  ret 
agi  dicantur,  cum  vel  negotia  cura- 
mus,  ttt  procuratores,  (vid.  Martial. 
V.  62.)  vel  pracipue  cum  in  foro  ju- 


dicia  frequentamus  et  caussis  agendis 
operam  damus»  et  ita  cape  Remed. 
144. 

Ret  age,  tuttu  ms. 
Suet.  CflBS.  45*  et  hinc  aetut  rerum 
Aug.  32.  quod  vel  tyronibus  notum. 
sensus  ergo  est,  credant  sibi  continuas, 
et  mutuas  lites  esse.  et  hoc  sequentia 
docent.    Burm. 

156.  Optatos,]  Ita  TerenU  Heaut. 
iii.  iii.  50.  Optata  loquere. 


10 


P.  OVIDII  NASONIS 


Me  memini  iratum  dominse  turbasse  capillos : 

Heec  mihi  quam  multos  abstulit  ira  dies !      170 
Nec  puto,  nec  sensi  tunicam  laniasse ;  sed  ipsa 

Dixerat :  et  pretio  est  illa  redemta  meo. 
At  yos,  qui  sapitis,  vestri  peccata  magistri 

Effugite,  et  culpse  dahma  timete  meae. 
Prcelia  cum  Parthis,  cum  culta  pax  sit  amic& ;  175 

£t  jocus,  et  caussas  quidquid  amoris  habet. 
Si  nec  blanda  satis,  nec  erit  tibi  comis  amanti ; 

Perfer,  et  obdura ;  postmodo  mitis  erit. 
Flectitur  obsequio  curvatus  ab  arbore  ramus : 

Frangis,  si  vires  experiere  tuas.  180 

Obsequio  tranantur  aquae  :  nec  vincere  possis 

Flumina,  si  contra,  quam  rapit  unda,  nates. 
Obsequium  tigresque  domat  Numidasque  leones. 

Rustica  paullatim  taurus  aratra  subit. 
Quid  fuit  asperius  Nonacrini  Atalant4?  185 

Succubuit  meritis  trux  tamen  illa  viri. 
Saepe  suos  casus,  nec  mitia  facta  puellae 

Flesse  sub  arboribus  Milaniona  ferunt. 
Ssepe  tulit  jusso  fallacia  retia  coUo : 

Ssepe  fera  torvos  cuspide  fixit  apros.  190 


188.  Melanuma,^  Valde  tarbant 
in  hoc  nomine  veteres  libri.  sed  lege 
Miianuma  cum  Begio,  qui  libro  etiam 
iii.  775.  cum  aliis  melioribua,  Mila- 
nion  humeris  Atalantes  crura  ferebat. 
Reliqui  codices,  MinaUona,  aut  Mi- 
maliona.  apud  Grascos  MiXavW  est : 
ut  Xenophonti  de  V^enatione ;  at  poe- 
tis  VliiXaviiav*  sic  Museus ; 

Uap0ivoQ  oif  ck  XiXjf^cv  M  'Apca- 

^iifC  *krak£nmi, 
"H  irorc  MciXavWoc  hQaeeojuvov 
^vytv  tin^iiv. 


Atque  ita  Tzetzes  quoque  Chiliad, 
xii.  453.  et,  Scholiastes  Apollonii 
Bhodii:  *AraX<ivnf  'IdaovoQ  BvyA' 
rifp,  fjv  iyfifu  MeiXaviW.  irkpa  ydp 
lariv  ri  'Apyiia  iy  'SxotviufQ,  ijv  ?yq- 
fuv  ^lirironkiwv.  Ubi  'laauavoQ  Bv- 
ydrtip  scribendum  est,  et  f^v  lyrifuv 
^lTTTToiikvriQ.  quanquam  apud  Johan- 
nemTzetzen  Chiliad.  xli.  cap.  ccccliii. 
etiam  Hippomedon  dicitur.  sed  locus 
est  mendosus.  Repone  igitoi  'B.-Hrfrai 
'lir7roidvtt,^TO*l7rnonkBovri,  Hexns. 


ARTIS  AMATORIiE  LIB.  II. 


11 


Sensit  et  Hylaei  contentum  saucius  arcum : 

Sed  tamen  hoc  arcu  notior  alter  erat. 
Non  te  Maenalias  armatum  scandere  silvas, 

Nec  jubeo  coUo  retia  ferre  tuo. 
Pectora  nec  missis  jubeo  praebere  ss^ittis.       195 

Artis  erunt  cauto  mollia  jussa  meee. 
Cede  repugnanti ;  cedendo  victor  abibis. 

Fac  modo,  quas  partes  illa  jubebit,  agas. 
Arguet,  arguito ;  quidquid  probat  illa,  probato : 

Quod  dicet,  dicas :  quod  negat  illa,  neges.  200 
Riserit,  adride :  si  flebit,  flere  memento. 

Imponat  leges  vultibus  illa  tuis. 
Seu  ludet,  numerosque  manu  jactabit  ebumos ; 

Tu  male  jactato,  tu  male  jacta  dato. 
Seu  jacies  talos,  victam  ne  pcena  sequatur,      205 

Damnosi  facito  stent  tibi  saepe  canes : 


191.  Sennt  et  Ilei  eontentum  iau- 
due  arcutn.']  Ita  quidem  in  Aldinis 
legitur,  led  falao.  HyUei  enim  le- 
gendum ;  id  quod  ex  Callimacho  pa- 
tet,  hymiio  in  Dianam,  vers.  221 .  ubi 
de  HylsBO  et  Rbceco  centauris  (quos 
Atalanta,  eo  quod  vim  inferre  sibi  ten< 
taasent,  sagittis  confecit)  in  hunc  mo- 
dum  legitur  :  ohikfUv  *Y\ai6v  rt  Kcd 
Appova  'FdiKov  ioKva  Oiikfrip  Ix^oi- 
povretQ,  iv  dtii  fmiiiiatirBcu  To^6nv 
oif  ydp  ffipiv  Xay&vt^  ffvvtrev^itfovrai 
T6mv  MatvaXiii  vatv  ^vip  iucpuptta, 
Intelligimus  autem  hic,  Poetam  illud 
Yoluisse  significare,  in  gratiam  Ata- , 
lants  Melanionem  sustinuisse  ab  Hy- 
Ueottltrosauciari.  Quod  et  versus  in- 
nnere  videtur,  qui  infra  sequitur :  Cot' 
pora  nec  mimijubeo  prebere  sagittit, 
&c.  Ubi  et  illud  obiter  notandum,  in 
qiiibusdam  Pectora  iegi,  non  Corpora. 

MlCTL. 

196.   Artit  eruwt  eaute.']   In  qui- 


busdam  eerte,  non  eautte,  Navoib. 
Lege,  eauto.  cautis  ac  prudentibus, 
inquit,  non  difficilis  erit  ars  mea.  sic 
infra  386. 

Crimina  tunt  cautit  itta  timenda  virit. 
HsiNs. 

201,  Si  flehit,  flere.']  In  Francof. 
enitflerit,  deflere  memento.  eleganter 
mehercule;  subintellecto  illo  d,  ut, 
miUies.  vid.  i.  Amor.  iv.  29.  deflere 
vero  plus  est  quam  flere,  ut  apparet 
ex  usu  hujus  verbi  ad  rogum,  ubi  de- 
flebantur  mortui.  quo  forte  respicit ; 
ut  niminim,  puellll  flente  aliquem  ez 
suis  mortuum,  amatori,  tamquam  ad 
rogum,  vehementius  deflendum  esse 
prsBcipiat.    BtxRM. 

206.  Seu  jades  talot,  vietam  ne  pac- 
na  tequatur,  &c.]  Poinam  hic  expo* 
nit  Merula  pro  dolore :  ut  sit  sensus, 
Ne  vieta  ludo  puella  doleat.  Mihi  ve- 
ro  magis  placet,  ut  pcenam  accipiamus 
pro  multa,  sive  peconia,  quam,  qui 


12 


P.  OVIDII  NASONIS 


Sive  latrocinii  sub  imagine  calculus  ibit ; 

Fac  pereat  vitreo  miles  ab  hoste  tuus. 
Ipse  tene  distenta  suis  umbracula  virgis : 

Ipse  face  in  turb^,  qu&  venit  ilia,  locum.      210 
Nec  dubita  tereti  scamnum  producere  lecto : 

Et  tenero  soleam  deme,  vel  adde,  pedi. 
Saepe  etiam  dominae,  quamvis  horrebis  et  ipse, 

Algentis  manus  est  calfacienda  sinu. 


▼ictuB  est,  penolvere  necesse  habet. 
Ac  de  talis  et  ceteris  ludoram  gene- 
ribus,  vide  quas  in  secundum  librum 
Tristium  ex  PoUuce  et  aliis  quibus- 
dam  annotavimus.  Nam  quae  hic  de 
Venere  et  Coo,  item  de  Chio  et  Se- 
nione  tradit  Merala,  veterum  de- 
scriptionibns  non  omnino  respondent. 
Nam  eanieulam,  qua  unitatem  signi- 
ficabant,  alias  chium  vocabant.  Se- 
nionem  autemi  qui  et  Viirtic  diceba- 
tur,  et  senarium  numeram  significabat, 
eoum,  plerique  (ut  Polluz  ait)  qui- 
dam  etiam  x*^^»  *^^®  jaetwn  efaum, 
Vewus  autem,  qua  Merala  septenarium 
numerum  notari  dicit,  tum  dicebatur, 
quando  nullus  talns  eodem  vultu,  quo 
ceteri,  stabat  -,  erat  queis  jactus  lucro- 
sissimus,  depositumque  totum  tolle- 
^bat.  Unde  et  Martialis  dizit,  lib. 
xiv.  14. 

Cum  tteterit  vuhu  nuUut  tHn  talus 
eodem, 
Munera  medicet  magna  deditse 
tibi, 
Heliqua  vide  looo  citato :  ubi  et  de 
ludo  latranculoram,  et  aliis  quibus- 
dam,  que  nobis  viderentur,  ezposui- 
mus.    MiCYLLus.    Recte    Micyllus. 
Poena  est,  ut  ez  pacto,  si  hoc  vel  il- 
lud  jaciat,  in  medium  conferat  certos 
nummos,  quos  victor  universos  aufert. 
ut  Augustns  apud  Suetonium,  cap. 
Izzi. 

206.  Damnoti  canetJ]  Senioni,  qui 


jactus  felicissimus,  unio  seu  canis  illi 
contrarius  opponebatur.  sic  et  Persio 
damnota  canicula  de  eadem  re  Satyra 
tertia,  et  dexter  tenio,  Unio  in  Ulis 
Kua»v  sive  canis.  in  tesseris  6voq  sive 
asinus.  Mittebantur  autem  tali  fri- 
tillo  a  ludentibus  in  pyrgum,  ne 
fraudi  locus  esset.    Heins. 

209.  Ipte  tene  dittenta  tuit  umbra- 
cula  virgit.']  Vide  qus  de  ftabeUit  et 
umbeUit  adnotavimus,  ad  Amor.  iii. 
Eleg.  ii.  38.    Am ar. 

211.  Tereti  tcamnum  producere  lee- 
to,]  lipdus,  lib.  iii.  Centur.  Epist. 
Misc.  ii.  scamnum  idem  esse,  quod 
sellam  sive  cathedram  putat.  sed  qua 
ratione  tunc  scamnum  lecto  produce- 
returl  Melius  capitur  de  scamno, 
quo  utebantur  lectos  altiores  conscen- 
suri.  per  leetum  vero  hic  non  lecticam, 
sed  accubitorium  intelligerem,  quia 
de  solea  sequitur,  quam  posuisse  accu- 
bituros,  notius  est,  quam  ut  demon- 
strari  egeat.    Bubm. 

212.  Tenero  toleam  deme,  vel  adde 
pedi.]  £zequebantur  hec  pueri  ad  pe- 
deA,  et  ancUle  quas,  e  munere,  a  tan- 
dalio  vocabant.  Differebat  autem  a 
calceo  solea :  calceus  enim  pedem  to- 
tum  tezit ;  tolea,  plantam  tantum : 
pars  enim  superior  habenis  devincie- 
batur.  Qu»  autem  Latinis  differen- 
tia  calceum  inter  et  toleam,  eadem  po- 
nebatuT  apud  Grscos  inter  v-jrSStifia 
et  aav96Xujv,    Amar. 


ARTIS  AMATORIiE  LIB.  II.  13 

Nec  tibi  turpe  puta  (quamvis  tibi  turpe,  placebit) 

Ingenu&  speculum  sustinuisse  manu.  216 

lUe,  fatigatse  perdendo  monstra  novercse, 

Qui  meruit  coelum,  quod  prior  ipse  tulit, 
Inter  loniacas  calathum  tenuisse  puellas 

Creditur,  et  lanas  excoluisse  rudes.  220 

Paruit  imperio  dominae  Tirynthius  heros. 

I  nunc ;  et  dubita  ferre,  quod  ille  tulit : 
JussuF  adesse  foro,  jussi  maturius  hori 

Fac  semper  venias ;  nec  nisi  serus  abi. 
Occurras  aliquo  tibi  dixerit ;  omnia  differ ;      225 

Curre ;  nec  inceptum  turba  moretur  iter. 
Nocte  domum  repetens  epulis  perfuncta  redibit : 

Tunc  quoque  pro  servo,  si  vocat  illa,  veni. 
Rure  eris,  et  dicet,  Venias,  (Amor  odit  inertes) 

Si  rota  defuerit,  tu  pede  carpe  viam.  230 

Nec  grave  te  tempus  sitiensve  Canicula  tardet, 

Nec  via  per  jactas  candida  facta  nives. 
Militiae  species  amor  est :  discedite  segnes. 

Non  sunt  haec  timidis  signa  tuenda  viris. 
Nox,  et  biems,  longaeque  viae,  saevique  dolores  235 

MoUibus  his  castris,  et  labor  omnis  inest. 
Saepe  feres  imbrem  coelesti  nube  solutum ; 

Frigidus,  et  nuda  saepe  jacebis  humo. 
Cynthius  Admeti  vaccas  pavisse  Phereeas 

Fertur,  et  in  parvA  delituisse  casA.  240 

.  228.  Pro  strvo,']  Niminim,  qui  fo-  pentunetro  agit  intellige  ergo  tempus 

cem  suitineati  quem  advertUcnm  diz-  ez  aMtate  in  autumnum  pnsceps,  quod 

me  veteres  docet  Donatus  ad  Ter«  ventis  et  pluviis  crebrum,  et  morbo- 

Adelph.  i.  i.  vocat  etiam  recte  uotavit  rum  fecundum.    Burm. 
Doaza  proprium  esae  verbum,  ut  Ep,  233.    Militui  tpeciet,']   Vide  ele- 

zz.  Ignorat  tua  Jura,  voea^  vid.  ad  giam  lib.  i.  iz.  Amor.  qun  incipit, 

£p]Zt.  iii.  V.  100.    BuBM.  Militat  omnit  amant.     Cxof. 

231.  Nee  graoe  te  tempiuJ]  Frigut  239.   Paviste  per  tttiut,]   In  qui- 

ezplicat  Merula :  Atqui  de  hieme  in  busdam,  per  herbat,  in  aliis,  Pkereat : 


14  P.  OVIDn  NASONIS 

Quod  Phoebam  decuit,  qaem  non  decet?  exue 

Curam  mansuri  quisquis  amoris  habes.  [£Btstus, 
Si  tibi  per  tutum  planumque  negabitur  ire, 

Atque  erit  adposita  janua  fiilta  sera ; 
At  tu  per  praeceps  tecto  delabere  aperto :         245 

Det  quoque  furtivas  alta  fenestra  vias. 
Lsta  erit,  ut  caussam  tibi  se  sciet  esse  pericli. 

Hoc  dominae  certi  pignus  amoris  erit. 
Saepe  tua  poteras,  Leandre,  carere  pueU& ; 

Tranabas,  animum  nosset  ut  illa  tuum.         2«50 
Nec  pudor  ancillas^  ut  quseque  erit  ordine  prima, 

Nec  tibi  sit  servos  demeruisse  pudon 
Nomine  quemque  suo  (nulla  est  jactura)  saluta : 

Junge  tuis  humiles,  ambitiose,  manus. 
Sed  tamen  et  servo  (levis  est  impensa)  roganti 

Porrige  fortunae  munera  parva  tuae.  256 

Porrige  et  ancillae,  qui  poenas  luce  pependit 

Lusa  maritali  Gallica  veste  manus. 
Fac  plebem  (mihi  crede)  tuam :  sit  semper  in  illi 

Janitor,  et  thalami  qui  jacet  ante  fores.        260 

recte    omiiia.     Nauoeiius.     ApoUo  fei$otob$idwMvideret,pottulavU,utn 

armenta  Admeti  paTit,  noo  AlcettU  talvot  m  veUeut,  wtatretfemUuu  et  Ktr- 

gratia,  ut  hic  Merula  aentit,  sed  ipsiai  ginet  ad  ttuprum  dederent,     Senatut 

Admeti,  quem  tum  juveuem  etiam  Retang  ancUUc  contUio  ad  hottet  habitu 

exittentem  amabat :  ut  Callimachns  dominarum  tubmitit  aneiUat,  datoqfue 

hymno  in  Apoll.  tradit.    Micyl.  ab  eit  tigno,  eruptione  facta  R^mani 

257.  Porrige  et  aneill^,  qua  pamat  tomno  meroque  depoeitot  GaUot  omnet 

luce  pependit  Luta  maritaU  GalUca  oUruncant.  parta  victoria  AndUariO' 

vette  manut.J   Primus,  quod  sdam,  rumdiemtolemnemperpetuotanierunt. 

Janus  Parrhasius  ad  Claudiani  Ri^-  Historiam  repetit  Phttarchut,  Polyt- 

tum  Proserpins,  mentem  Naionis  per-  nutque  Macedo  StrategematSn  octavo. 

spezit.  ^us  Terba  adscribam,  cum  li-  Maerohiut  aiiot  teeutvLt   auctoret  ab 

ber  ille  difficulter  inveniatur  venalis.  Arittide  pauUo  defleiit.     Ovidiut  a- 

igitur  pMtquam  monuit,  qua  luce ;  non  mamft  pr^uipit,  ut  ffonit  eapretimt,  quo 

qu^,  quod  tamen  membranis  omnibus  die  GaUi  cttei  lunt,  alitptid  aneiUm 

pertinadter  inhseret,  corrigi  debere,  largiatur,  ut  alaeriut  operam  navant 

hscaddit:  Arittidet  Mileiiut  de  rebut  iter  affectet  ad  daminam.    Huns. 
Itaiieit  Ubro  primo,  sic  ait :  GaUerum  260.  Quijaeet.]  Qutt  Argentinen- 

dux  Atepomorut,  eum  Romanot  longa  sis.  ut  forte  andllam,  vel  anum,  qu» 


ARTIS  AMATORIiE  LIB.  II.  16 

Nec  dominam  jubeo  pretioso  munere  dones : 

Parva,  sed  e  parvis  callidus  apta  dato. 
Dum  bene  dives  ager,  dum  rami  pondere  nutant; 

Adferat  in  calatho  rustica  dona  puer. 
Rure  suburbano  poteris  tibi  dicere  missa;        265 

IUa  vel  in  Sacr^  sint  licet  emta  Vi4. 
Adferat  aut  uvas,  aut  quas  Amaryllis  amabat; 

At  nunc  castaneas  non  amat  lUa  nuces. 
Quin  etiam  turdoque  licet,  miss4que  columb^, 

Te  memorem  dominae  testificere  tuae.  270 

Turpiter  his  emitur  spes  mortis,  et  orba  senectus. 

Ah  pereant,  per  quos  munera  crimen  habent ! 
Quid  tibi  preecipiam  teneros  quoque  mittere  versus  ? 

Hei  mihi !  non  multum  carmen  honoris  habet. 
Carmina  laudantur:  sed  munera  magna  petuntur. 

Dummodo  sit  dives,  barbarus  ipse  placet.    276 
Aurea  nunc  vere  sunt  secula.  plurimus  auro 

Venit  honos:  auro  conciliatur  amor. 
Ipse  licet  Musis  venias  comitatus,  Homere ; 

Si  nihil  adtuleris,  ibis,  Homere,  foras.  280 


domina  cubiculum  aervat,  posset  in-  JlUc  ecronam  pinguibus  gravem  twr- 

telligi.    BuRjf .  dtt.]  Sed  quia  hic  de  parvis  et  rutticis 

268.  At  nunc  easUntas  nune  amat  muneribus  agit,  pr»tuli,  quod  iu  sep- 
illa  mieti.]  Argute  avaritiam  notat  in  tem  tcriptis  ezstat,  muiaque  eolumba : 
puellis  sui  ssculi.  Respicit  autem  hoc  enim  aptissimum  Venereis  amori* 
illa  Virgil.  Eclog.  ii.  52.  bus  munus ;  ut  notavimus  ad  Petronii 

Cattaneatque  nuce$,  mea  quat  Ama-  cap.  Izxxv.  quibus  addeTbeocr.  Idyl. 

rylUiamabat.                Heins.  v.    *'Ofca  ol  rdp  ^&airav^  Utga,  et 

269.  Mitaaque  eoronaJ]  De  corona  qu»  ibi  Meursius.    Burm. 
tordorumcapiposseHeinsiusconjece-  271.   Emitur  tpet.']    Terentianum, 
rat,  ut  Mart.  xiii.  51.    Ubi  lemma,  ez  Adelph.  ii.  21.   tpem  pretio  non 
turdorumeorona:  eww,   Ita  ipet  antio  apud  JCtos.  1.  viii. 

Tejta  rotit  fortaue  tibi,  vel  divite  sect.  i.  ff.  de  contr.  Empt.  orba  vero 

nardo;  aeneetut  respicit  captatores  hcredita- 

At  nuh»  de  turdit  faeta  eorona  tum,  qui  orbos  prscipue  colebant :  de 

plaeet.  qttibus  egregie  multa  Petronius  cap. 

£t  iii.  Epig.  47.  cxvi.  et  seqq.    Bubm . 


16  P.  OVIDII  NASONIS 

Sunt  tamen  et  doctee,  rarissima  turba,  puellae : 

Altera  non  doctae  turba,  sed  esse  volunt. 
Utraque  laudentur  per  carmina:  carmina  lector 

Commendet  dulci  qualiacumque  sono. 
His  ergo,  aut  illis^  vigilatum  carmen  in  ipsas,  285 

Forsitan  exigui  muneris  instar  erit. 
Aty  quod  eris  per  te  facturus ;  et  utile  credis, 

Id  tua  te  facito  semper  amica  roget. 
Libertas  alicui  fuerit  promissa  tuorum ; 

Hanc  tamen  a  domin^  fac  petat  ille  tu4.      290 
Si  pcenam  servo,  si  vincula  seeva  remittis, 

Quod  facturus  eras,  debeat  illa  tibi. 
Utilitas  tua  sit:  titulus  donetur  amicae. 

Perde  nihil :  partes  illa  potentis  agat. 
Sed  te,  cuicumque  est  retinendae  cura  puellae,  295 

Attonitum  form&  fac  putet  esse  su4. 
Sive  erit  in  Tyriis,  Tyrios  laudabis  amictus: 

Sive  erit  in  Cois,  Coa  decere  puta : 
Aurata  est,  ipso  tibi  sit  pretiosior  auro : 

Gausapa  si  sumsit,  gausapa  sumta  proba.    300 


294.  Part9t  illa  f)aUntit  agai.l  Noq  in  Propert.  lib.  i.  Eleg.  iii.  2.  noUB,  et 

potoit   hsc    intelligere   Oallicanum  quos   ibi   addudt  auctores.    Burm. 

iUud  Crispini  cacumen,  qui  poUntitf  Ubique  fere  Coa  vettit  pro  bombydna 

divitia  ezplicat,  cujus  est  dare,  non  accipitur,etin  Coinsulaeadembom- 

accipere.    Quia  paullo  literatior  non  bycina  fiebant,  ut  Plinius  docet,  ii. 

intelligat  mentem  poets  ene  hanc;  23.  Cetemm,  divens  insul»  Cot  et 

ita  hec  scena  agatur,  ut  illa  videatur  Ceat.    Amar. 

omnia  atepo88eimpetraxe»etiamqus  900.  Gautapa  fi  mmtUJ]    Agnos- 

ttt  egre  concederes,  nisi  deprecaretur  cunt  tria  Grammatici :  Gautapa,  Gau- 

pro  servo  et  aliis  amica ;  ita  illa  potens  tape,  Gautapum.  Fuit  vestimentum  ex 

sit  apud  tespede,  cum  etiam  sine  ejus  pingui  ac  densa  lana  compactum,  et 

predbus  per  te  hoc  facturus  luisses.  ex  una  tantum  parte  villosum ;  nam 

BvRM.  quod  utrinque  villos  habebat,  amphi- 

298.  Sive  erit  in  Coit,  Cod  deeera  maUum  grece    dictum  est.  Plinius, 

pMta.]  De  Coit  vegtUna  abunde  te  do-  viii.  49.    Amar. 
cere  poterunt  eruditissimaB  Broukhuaii 


ARTIS  AMATORIiE  LIB.  II. 


17 


Adstiterit  tunicata;  MoveB  incendia;  clama: 

Sed  timid&,  caveat  frigora,  voce  roga. 
Compositum  discrimen  erit;  discrimina  lauda: 

Torserit  igne  comam;  torte  capille  place. 
Brachia  saltantis,  vocem  mirare  canentis :        305 

£t,  quod  desierit>  verba  querentis  habe. 
Ipsos  concubitus,  ipsum  venerere  licebit, 

Quod  juvat ;  et  queruli  gaudia  voce  notes. 
Ut  fuerit  torv&  violentior  illa  Medusi  ; 

Fiet  amatori  lenis  et  squa  suo.  310 

Tantum,  ne  pateas  verbis  simulator  in  illis, 

Effice :  nec  vultu  destrue  dicta  tuo. 
Si  latet  ars,  prodest ;  adfert  deprensa  pudorem : 

Atque  adimit  merito  tempus  in  omne  fidem. 
Saepe  sub  autumno  (cum  formosissimus  annus,  315 

Plenaque  purpureo  subrubet  uva  mero ; 


901.  Moves  ineendia,}  Me  mcen- 
dia^  quia  rarai  veste  et  magnam  par- 
tem  Buda  ooDspiceru.  qve  notanda 
faere  propter  CrispiAum,  qui  lolita 
sibi  soUertia  inteipretatur,  «ouf  mouartM 
d§  ehaud,    Bubm. 

303.  Compatitnm  dtimiiMn.]  In 
Hafniettn  et  Francofurtentt»  ettm  jm- 
tihm  dtseriflwn  erit,  quod  pxmtare 
puto.  cemponere  enim  certum  oma- 
tum  Botat,  cnm  erines  in  cincinnoa 
et  gradus  sunt  flezi»  sed  da  illo  Ido 
Dondnm  agitur,  sed  in  sequenti  pen- 
tametro.  neque  diterimen  aJiod  notare 
Tidetnr,  quam  capiHum  pectine  eztri- 
catnm  et  discriminatum,  et  diTisum 
in  duas  Tel  pluxes  partes.    Bvrm. 

908.  Et^fuertUagmadiaveeenetet,} 
Forte  legendum : 

Et  fu^  dat  gaudia,  voee  firoba, 
Illa  gaudia,  qun  tibi  dat,  te  juyare 
proba  blanda  et  amatoria  Toce ;  sed 

VOL.  II. 


ut  ipse  postea  puellis  precipit,  Ub. 
iii.  Art*  766. 

Nee  blandm  voee$  jueundaque  niur- 


310.  Lenit  $t  mqua,"]  Hac  dno 
etiam  Hoiatiusconjungitlib.iii.  Od«18« 
Lenit  ineedae,  abeatque  parvig 
JEqu/ut  alumnit» 
Sed  male  hic  equut  ezplicuit  Memla, 
et  Cnippingium,  in  errorem  inductum, 
jactare  hic  intempestivam  eruditionem 
impulit.  «9ttiu  est  &Tens,  beneroluB* 
nt  Trist.  i.  2. 
JEqua  Vemu  Teuerit,  Pallat  tiitgua 
fuU, 
et  ita  miUies.    Burm. 

312.  Dettrue  dieta.]  Ita  Senecn 
iii.  de  Benef.  8.  Hontm  quamodajU" 
det  inibH  euiimaiienem,  eum  terme,  et 
duhitatio,  et  vuUut  meriti  gratiamM^ 
ttruant,  vid.  ad  Quinctil.  ii.  de  Instit 
Orat.  17.  BuRM. 
C 


18  P:  OVIMI  NASONIS 

Cum  modo  frigoribus  premimur,  modo  solvimur 

Aere  non  certo  corpora  languor  habet.      [aestu) 
lUa  quidem  valeat :  sed,  si  male  firma  cubarit, 

Et  yitium  coeli  senserit  aegra  sui ;  320 

Tunc  amor  et  pietas  tua  sit  manifesta  puellae : 

Tunc  sere,  quod  plena  postmodo  falce  metas. 
Nec  tibi  morosi  veniant  fastidia  morbi ; 

Perque  tuas  fiant,  quae  sinet  ipsa,  manus. 
Et  videat  flentem ;  nec  taedeat  oscula  ferre :    325 

Et  sicco  lacrimas  combibat  ore  tuas. 
Multa  vove ;  sed  cuncta  palam :  quotiesque  libebit, 

Qu88  referas  illi,  somnia  laeta  vide. 
Et  veniat,  qu8B  lustret  anus  lectumque  locumque : 

Praeferat  et  tremuU  sulphur  et  ova  manu.    330 
Omnibus  his  inerunt  gratae  vestigia  curse : 

In  tabulas  multis  haec  via  fecit  iter. 


322.  Tune  sere,  qu4t  plend,'}  Quod  Ter,  veniat,  quoi  luUret  anui  leelum- 

jdend  Bcripti  poliores.    Hbins.    Ple*  que  heumque, 

nd  jK  Umee  metai  Bemens,  quod  non  Nam  terna  loBtratioDe  uti  solitos^pne- 

de  nihilo.  certe  durins  dictum,  ptena  ter  alioe  Broukh.  ad  Tibul.  i.  Eleg.  v. 

falce,  Metere  plena  tance  esset,  tanta  n.  docuit,  quem  inspice,  nec  po&nite- 

oopia»  ut  lanx  inde  repleatur.  cogitan-  bii.    Burm. 

dum.  certe  de  hac  locutione.  Scho-  332.  In  thalamos,]  In  antiquis,  in 

liast.  Jjuv.  ad  Sat.  vi.  204.  lanoem  tahulas  multit,  et  fortaase  rectius,  ut 

heatam,  explicat  plenam,    Burm.  loquatur  de  iis,  qui  teatamenta  senum 

324.  Qtitf  nnit  Ula^manue.}   Sijut  his  captant  artibus,  quibus  ipae  puel- 

ip$a  iidem.  subintelligei  fieri.    Hbins.  las   captari   docet.    Nauoeb.    Mali 

330..  Prstferat  et  tremuU  sulphur  et  certe  auspicii  foret  captare  hereditatem 

ova  monu.]  Prima  editio  cum  lincol-  et  mortem  puellaB,  cujus  se  insinuare  in 

niensi  et  uno  Vaticano,  suljAura  viva,  amorem  conatur  amator :  neque  hoc 

sed  cum  ovorum  quoque  usus  in  lus-  docere   censendus   cautissimus  prs- 

trationibus   sit   notissimusy    nil    hoc  eeptor  amoris,  qui  turpem  hanc  et 

loco    mutsndum    censeo.     Superiori  aordidam  artem  modo  vers.  271.  dam- 

vervtt  pro,  Et  veniat,  unus  Vaticanus,  navit.  quare  per  tabulas  meliori  omine 
Ter  veniat  qtm  luttret  anus,  ut  Ter.      intellige  sponsalia,  ad  qu»  per  officia 
ad  r6.  <i(str«t  referatur.   Heins.  Non      taliamultiadspiraverunt.  sic  Juvenal. 
spemenda    Vaticani    codicis    lectio,      ii.  Sat  119. 
Ter  veniat ;  qus  proba  erit,  si  dis-  SignattB  tabula,  dictumfelieiter., 

tinguas :  Burm. 


ARTIS  AMATORIiG  LIB.  II.  19 

Ne  tamen  officiis  odium  queeratur  ab  asgrft, 

Sit  suus  in  blanda  sedulitate  modus. 
Neve  cibo  prohibe»  nec  amari  pocula  succi      335 

Porrige :  rivalis  misceat  illa  tuus. 
Sed  non,  cui  dederis  a  litore  carbasa,  vento 

Utendum,  medio  cum  potiere  freto. 
Dum  novus  errat  amor,  vires  sibi  coUigat  usu : 

Si  bene  nutrieris;  tempore  firmus  erit.  340 

Quem  taurum  metuis,  vitulum  mulcere  solebas  : 

Sub  qu&  nunc  recubas  arbore,  vii^  fuit. 
Nascitur  exiguus,  sed  opes  adquirit  eundo» 

Qu&que  venit,  multas  accipit  amnis  aquas, 
Fac  tibi  consuescat :  nil  consuetudine  majus.  345 

Quam  tibi  dum  capias,  taedia  nulla  fuge. 
Te  semper  videat :  tibi  semper  preebeat  aurem : 

Exhibeat  vultus  noxque  diesque  tuos. 
Cum  tibi  major  erit  fiducia,  posse  requiri ; 

Tum  proculy  absenti  cura  futurus,  abi.         350 
Da  requiem.  requietus  ager  bene  credita  reddit : 

Terraque  coelestes  arida  sorbet  aquas. 


340.    Si  bene  nutrierit    temporeJ]  Quam  tibi  dum  eapiat,  tedia  n%Ma 

MutaTimiu  distinctionem  Heinnana  fi*g''               * 

editionis,  secuti  veteies  editiones :  Vel«  quod  mallem,  tu,  dum  eapiat : 

Si  bene  nutrierit,  temp&rejirmut  erit.  puella  scilicet  tui  consuetudinem  ea- 

Tempcre,  hic  est.  pauUatim ;  si  nu-  piat.  elegans  enim  locutio,  eaipere  eon- 

trieris,  erit  finnus  tempoie.    BuaM.  tuetudinem,  pro   aibi    facere   usum, 

343.  Opet.']   Idem  significanl  hic  pauUatim  adsuescere.    Bubm. 

opet,  quod  vtresapud  Virgil.  iv.  M-  351.   Requietut  ager,"]    Proprie : 

neVd.    1575.    viret   acquirit    eundo.  nam  ita  Rei  Rustics  auctores  aolent. 

DouzA.  ColumeU.  ii.  99.    Atque  iUa  vieHnu 

346..CapMrf.]  Inconcinne  cermo  hic  annarum  requietum  agitatuimque  alter' 

ad  puellam'  yerteretur,  cum  r6  quam  nit,  et  quam  Uetittimum  volunt  agrum 

maoifeste  ex  lege  sermonis  Latini,  ad  de  Arborib.  cap.  iii.  in  agro  requieto 

eantMtitudinem  sit  referendnm.  quare  vineam  ponito,  requietum  lac  idem  -lib. 

insistens  priscis  editionibas  et  Patar  vii.  8.  re^ut^a  ova,  viii.  6.     Burm. 
vino,  et  tribus  allis  icriptis,  lego : 

0  2 


20  P.  OVIDn  NASONIS 

Phyllida  Demophoon  prcesens  moderatius  ussit : 

Exarsit  velis  acrius  illa  datis. 
[Penelopen  absens  soUers  torquebat  Ulixes :  356 

Phyllacides  aberat,  Laodamia,  tuus.] 
Sed  mora  tuta  brevis :  lentescunt  tempore  cur» ; 

Vanescitque  absens,  et  novus  intrat,  amor. . 
Dum  Menelaus  abest»  Helene  ne  sola  jaceret, 

Hospitis  est  tepido  nocte  recepta  sinu.         360 
Qui  stupor  hic,  Menelae,  fuit  ?  tu  solus  abibas : 

Isdem  sub  tectis  hospes  et  uxor  erant. 
Accipitri  timidas  credis,  furiose,  columbas  ? 

Plenum  montano  credis  ovile  lupo  ? 
Nil  Helene  peccat ;  nilhlccommittitadulter:  365 

Quod  tu,  quod  faceret  quilibet»  ille  {iaicit. 
Cogis  adulterium,  dando  tempusque  locumque. 

Quo^  nisi  consilio  est  usa  puella  tuo  ? 
Quid  faciat  ?  vir  abest,  et  adest  non  rusticus  hospes : 

Et  timet  in  vacuo  sola  cubare  toro.  370 

Viderit  Atrides :  Helenen  ego  crimine  solvo. 

Usa  est  humani  commoditate  viri. 
Sed  neque  fulvus  aper  media  tam  ssevus  in  irSi, 

Fulmineo  rabidos  cum  rotat  ore  canes  : 
Nec  lea,  cum  catulis  lactentibus  ubera  praebet : 

Nec  brevis  ignaro  vipera  laesa  pede :  376 

Femina  quam,  socii  deprensa  pellice  lecti, 

Ardet ;  et  in  vultu  pignora  mentis  habet. 


365.  PMMlopm  aftMiM.]  PriorMen-  fiut,  regnaaset.    At  ego  ab  avo  Phy- 

telii  hoc  dittichon  non  agnoacit.  et  laco  dictum  magia  puto.  fmt  enim 

abeaie  poteat  salyl  orationis  serie.  est  Phylacus  pater  Iphicli,  ut  et  cetevi 

enim  frigidiusculum.    Hbins.  GnBContm  Grammaticonmi  tndidere» 

356.  Phylaeideiaberat,']  Phylaei^  et  Euitathiui  in  Catalogo.    Mictu 

ait  Merula  ab  eo  vocari  Ptotenlaum,  vid.  ad  Epist  ziii.  36. 
quod  PhyUc0,  qu»  uibs  Thessali» 


ARTIS  AMATORIJE;  LIB.  II.  21 

In  ferrum  flammasqu^  riiit :  positoque  decore 

Fertur,  ut  Aonii  c(Mnaibu8  icta  Dei.  380 

Conjugis  admissum,  violataque  jura  marits, 

Bjurbara  per  natos  Phasias  ulta  auos. 
Altera  dira  parens  (hsec  est,  quam  cemis,  hirundo) 

Adspice,  signatum  sanguine  pectus  habet. 
Hoc  bene  compositos,  hoc  firmos  solvit  amores : 

Crimina  sunt  cautis  ista  timenda  viris.         386 
Nec  mea  vos  uni  damnat  censura  puellae. 

Di  melius  i  vix  hoc  nupta  tenere  potest. 
Ludite :  sed  furto  celetur  culpa  modesto. 

Gloria  peccati  nulla  petenda  sui^  390 

Nec  dederis  mimus,  cognosse  quod  altera  possit : 

Nec  sint  nequitiae  tempora  certa  tuae. 
£t,  ne  te  latebris  capiat  sibi  femina  notis, 

Non  uno  est  omnis  convenienda  loco. 
£t  quoties  scribes,  totas  prius  ipse  tabellas     395 

Inspice.  plus  multse,  quam  sibi  missa,  legunt. 
Leesa  Venus  justa  arma  movet»  telumque  remittit: 

£t,  modo  quod  questa  est,  ipse  querare,  facit. 
Dum  fuit  Atrides  uni  contentus,  et  illa 

Casta  fuit ;  vitio  est  improba  facta  viri.        400 
Audierat^  laurumque  manu  vittasque  ferentem, 

PronatA  Chrysen  non  valuisse  su4. 


380.  Ut  Aoim  ecmibut  ieta  D«t.]  mof  rumipit  umaru:  CnmaiuiiiMif  eau 
Velnti  bacchico  (iiiore  stiiniilata,  im-  <u  i$ta  tvmndA  virii.]  Hi  duo  ▼cniii 
pnln.    Vide  JEa,  lib.  iv.  300.  aqq.  in  quibttidam  paulo  aliter  legiuitiir. 

Amar.'  HlIlfB.- 

381.  VvAataqMJwamatid.']  Ma-  386.  Di  iMliM.]  Forarala  obvia». 
riim  Begiw.  ae  bii  idem  dical.  Ce-  quam  temen  non  intellezit  bonus  iUe 
tenim  hi  verm  eo  qiio  ezhibeimis  or-  Critpinus,  hic  leTerum  Philoaophum 
dine  legebantur  in  prima  editione  agens,  qui  explicat,  fum  bona,  fum 
ei  tcriptis  esemplahbtts  plcrisque.  fMiayWrtnt,  Mtwit.  cum  sit  awteiidit 
Hbws.  et  aboittinandi  formttla.    Buaii. 


385.  Hoe  bene  compatitot,  koe  Jir 


C3 


2J  P.  OVIDII  NA80N1S 

Audierat,  Lyraesi,  tuos>  abducta,  dolores ; 

Bellaque  per  turpes  longius  isse  moras. 
Haec  tamen  audierat :  Priameida  viderat  ipsam. 

Victor  eras  preBdae  prseda  pudenda  tu».       406 
Inde  Thyestiaden  thalamoque  animoque  recepit ; 

Et  male  peccantem  Tyndaris  ulta  virum. 
Quae  bene  celaris,  si  qu4  tamen  acta  patebunt, 

lila  licet  pateant,  tu  tamen  usque  nega.       410 
Tum  neque  subjectus,  solito  nec  blandior  esto. 

Hsec  animi  multuQi  signa  nocentis  habent. 
Sed  lateri  nec  parce  tuo.  pax  omnis  in  uno 

Concubitu :  prior  hoc  infieianda  Venus. 
Sunt,  qui  prscipiant  herbas,  satureia,  nocentes 

Sumere :  (judiciis  ista  venena  meis.)  416 

Aut  piper  urticse  mordacis  semine  miscent; 

Tritaque  in  annoso  flava  pyrethra  mero. 
Sed  Dea  non  patitur  sic  ad  sua  gaudia  cogi, 

Golle  sub  umbroso  quam  tenet  altus  Eryx.  420 

406.  PnoiMida,  &c.]  CaaBandram,  ▼erbuxn  Praeepit,  etqui  reliqui  casus 

quam  fleeom  Atridesabdttxerat.  Vid.  ab  eo  dependent:   Tidendum,  num 

iSlachyl.  et  Senec.  in  Agamemnone,  magis  de  Satyrii  herba  hic  locus  aod- 

Amau.  piendus  sit:   legendumque   Satyrea, 

407. /luis  Thy«gliad«ii«]  .£gysthum,  a  primitiTO  Satyro  deducto  nomine. 

Thyestis  filium.    Amam.  Micyl. 

409.  Si  quA,]  Si  qtuB  Regius  et  417.  l/rCicit.]  Conjecerat  olim,  £- 

quatuor  alu.   puto,  n  eui,   Hxins.  ntcie  Heinsius,8edposteamutavitsen- 

Qud  est  dictum,  ut  aliqud  alid,  et  si-  tentiam.     Contra  vim  frigoris  etiam 

nilia.  vide  ipsum  Heins.  ad  iii.  Trist.  semen    UrticsB   commendat   Serenus 

iv.  76.  £t  nos  ad  Quinct,  Decl.  vi/  Sammon.  Caim.  x.  de  ^us  vi  ad  vene- 

16.  et  zvii.  5.  et  alibi.    Burm.  rem  ezcitandam  egit  in  insanis  suis 

416.   Sunt  qui  prtteipiant  herbat,  commentariis  ad  Petionium  Lotichius, 

tatureia,  noeenU$  Sumere,  &c.]  Ita  lib.  ii.  cap.  16.    Burm. 

quidem  plerique  legunt,  et  tatureia  420.  Coile  mb  umbroto,^  Nescio  an 

plurali  accusativo  dictum  acciptunt  non  ulcus  lateat.    Eryx  enim  mons 

Ceterum  quia  apud  Plinium,  et  Co-  altns.  vid.  ad  Epist.  xv.  67.  an  ille 

lumellam  item,  tatureia  foeminino  ge-  sub  colle  habet  templumY  an  in  ipeo 

nere,  ac  prima  declinatione  usurpa-  monte  eminuit  coiUculus,  in  quo  tem- 

tur :  hic  autem  oecesse  est  idem  no-  pluml  Burm.  De  monte  £ryce«  vide 

men  accusativo   casu   poni,   propter  Polybium  1.  i.  c.  58. 


ARTIS  AMAtORIiE  LIB.  II.  23 

Candidiis,  Alcathoi  qui  mlttitur  urbe  Pelasgi, 

Bulbus,  et,  ex  horto  qu®  venit,  herba  salax, 
Ovaque  sumantur,  sumantur  Hymettia  mella, 

Quasque  tulit  folio  pinus  acuta  nuces. 
Docta,  quid  ad  medicas,  Erato,  deverteris  artes  ? 

Interior  curru  meta  terenda  meo  est.  426 

Qui  modo  celabas  monitu  tua  crimina  nostro ; 

Flecte  iter,  et  monitu  detege  furta  meo. 
Nec  levitas  culpanda  mea  est.  non  semper  eodeih 

Impositos  vento  panda  carina  vehit.  430 

Nam  modo  Threicio  Borea,  modo  currimus  Euro: 

Saepe  tument  Zephyro  lintea,  ssepe  Noto. 
Adspice»  ut  in  curru  modo  det  fluitantia  rector 

Lora»  modo  admissos  arte  retentet  equos. 
Sunt  quibus  ingrate  timida  indulgentia  servit :  435 

Et,  si  nuUa  subest  eemula,  languet  amor. 


421.  Candidus,  Aleathdc  qui  mitti- 
tur  urbe  PtUigi.}  Meganm  urbem 
intelligit  Poeta,  quam  bcllo  Minois  et 
Nisi  magna  ez  paite  vastatam,  Alca- 
thoiu  Pelopis  filius  ex  Elide  venieus, 
et  Megareo  regi  (gener  ejusdem  ob 
iaterfcctum  CithsBronium  leonem  fac- 
tus)  in  regno  succedens  instauravit, 
condita  etiam  arce,  quam  proprio  no- 
mine  Alcathoen  vocovit.  autor  Pmi- 
san.  in  Att.  Micyl.  Aleathd^  arx 
Megaris  appellabatur,  teste  Pausanift. 
Alcathoum  autem  Megaras  condidisse, 
operam  ei  navante  ApoUine,  ferunt 
veteres.    Theognis : 

M^  dvali,  avrbQ  ffUv  iwv^iatrag 

wSKtV  ^KplfV 

'AXffoO^^  ncXoTOC  iraiSi  x^P^' 
l6iuvot.  HBXve. 

Pnstuli,  Alcattkn,  iU  VirgU.  Ceiri  105. 
Stat  Megara  AtUti  qwmdam  munita 

labore 
Alct^hoi:, 


Ubi  mallem,  ttant  Megara.    Bdrm. 

422.  Eteikortoqumvemthtrbaia' 
lax,']  Erucam  intelligi  puto:  nam  et 
infra  lib.  2.  de  Remed.  amoris  799. 
salaeam  eaadem  nominat  hoc  versu  : 

Nee  minus  erueat  aptum  ett  vitare 
talaeest  &c. 
Aut  certe  generaliter  quamlibet  hero 
bam  hortensem,  quiB  ad  provocandani 
venerem  facit.  in  qua  sententia  et 
Menila  fuisse  videtur.    Micyl. 

429.  Nec  levitat  eulpanda  mea  «ct.] 
Quod  detegenda  nuncpnBcipiamyWrta, 
qu8B  modo  celanda  suaseram.  Una 
quippe  meos,  eademque  mihi :  -  amo- 
rem  scilic.  oroni  arte  adserere.  AiiAa. 

430.  Impotitat.]  Duo,  impositas. 
Bernensis,  imposito,  Anibrosianus,  «m 
portus,  Nihilmuta:  per  impositos  wink 
intelligit  vectores,  et  proprium  est  rei 
nautics  verbum  imponere,  quo  utuntur 
simpliciter,  non  addito  sajpc  navi,  yH 
in  navem.     Durm. 

C4 


24  P.  OVIDII  NA80NIS 

Luxuriant  animi  rebus  plerumque  secundid ;' 

Nec  facile  est  8Bqu&  commoda  mente  pati. 
Ut  levis  absumtis  paullatim  yiribus  ignis 

Ipse  latet,  sunmio  candet  in  igne  cinis :       440 
Sed  tamen  extinctas  admoto  sulfure  flammas 

Invenit ;  et  lumen,  quod  fuit  ante,  redit : 
Sic,  ubi  pigra  situ  securaque  pectora  torpent, 

Acribus  est  stimulis  eliciendus  amor. 
Fac  timeat  de  te,  tepidamque  recalface  mentem : 

Palleat  indicio  criminis  illa  tui.  446 

O  quater,  et  quoties  numero  comprendere  non  est, 

Felicem,  de  quo  Isesa  puella  doletl 
Quae,  simul  invitas  crimen  pervenit  ad  aures, 

Excidit ;  et  miser»  voxque  colorque  fugit.  450 
IUe  ego  sim,  cujus  laniet  furiosa  capillos : 

IUe  ego  sim,  teneras  cui  petat  ungue  genas : 
Quem  videat  lacrimans :  quem  torvis  spectet  ocel- 

Quo  sine  non  possit  vivere ;  posse  velit.      [lis : 
Si  spatium  qusBras ;  breve  sit,  quo  Isesa  queratur: 

Ne  lentd  vires  colligat  ira  mor&.  456 

Candida  jamdudum  cingantur  coUa  lacertis : 

Inque  tuos  flens  est  accipienda  sinus. 
Oscula  da  flenti :  Veneris  da  gaudia  flenti. 

Pax  erit :  hoc  uno  solvitur  ira  modo.  460 

Cum  bene  saevierit,  cum  certa  videbitur  hostis ; 

Tum  pete  concubitus  foedera :  mitis  erit. 

441.  Admounulfvn.]  Uniu  Pate-  448.  F^ticem.^  TibiiL  i.  zi.  64. 

vinus,  eareen,  nnde  oonjtciebat  olim  Qiiater  UU  btahu, 

Heinsitts;  amoto  careoro:  nt  carccr  Qntotmurairato/UropmMLpaUit, 

tit  eimt,  a  quo  ignis  obseasns  et  ia-  Dousa. 

dnsns:   qacd  tsmen  argutum  nimis  451.    LanUtJJ    AiqNat  duo  tibri, 

ftiietur !  Admetoflamino  Neapol.  Plro  qnod  fbiiosa  non  male  eonvenit.  vid. 

flammat,  ticdat  babebat  Argentinen-  Epist.  z.  16.  et  aliln.  moz  Vossianus 

sis.    Inepte  omnia,  nec  qa»  tantos  et  Aigentioensis,  e*u  teett  ungva  ge- 

viros  Tel  proferre  decnisset.     AnAa.  nai,  vid.  Epist.  t.  73.    BuaM. 


ARTIS  AMATORIiB  LIB.  II. 


9S 


lUic  depositis  habitat  GoDCordia  telis : 

IUo  (crede  mihi)  Gratia  nata  loco  est. 
Quee  modo  pugnarunt,  jungunt  sua  rostra  co- 
lumbe ;  465 

Quarum  blanditias,  verbaque  murmur  habet. 
Prima  fuit  rerum  confusa  sine  ordine  moles : 

Unaque  erant  facies  sidera,  terra,  fretum. 
Mox  ccelum  impositum  terris:    humus  sequore 
cincta  est : 

Inque  suas  partes  cessit  inane  Chaos.  470 

Silva  feras,  volucres  aer  accepit  habendas : 

In  liquidd  pisces  delituistis  aqui. 
Tum  genus  humanum  soUs  errabat  in  agris : 

Idque  mer»  vires,  et  rude  pectus  erat. 
Silva  domus  fuerat,  cibus  herba,  cubiUa  frondes  : 

Jamque  diu  nuUi  cognitus  alter  erat.  476 

Blanda  truces  animos  fertur  moUisse  voluptas : 

Constiterant  uno  femina  virque  loco. 


463.  DeporitU,']  Compentu  Mortti, 
cleganter:  in  pharetra  icUicel,  vel 
•lio  reposilorio,  quo  tempore  pacifl 
qviescunt.  eomftmgn  enim  eae  rem 
nio  loco  tpte  ponere»  docuimuB  lap. 
i  155.    BuRM. 

466.  Quarum  MaiMiiHas.]  BUm- 
diti4B  Regitti.  verbaqu»  mdtu»  Samni. 
habeHt  quoque  lex  icripti.  obecurior 
■eBfoi ;  icd  puto  Tulgatam  ita  capi- 
eDdam :  quaram  murmur  habet  Uan- 
ditias  et  Tcrba,  id  «t  loco  blanditia- 
n»  et  veibonmi  lunt,  qus  amantei 
inter  eomplexus  edere  lolent.  forte 
^tt  tamen,  quod  ispe  jam  cum  &«- 
bor$  contundi  vidimui.    Bukm. 

471.  Siha  /erof.]  Hic  venua  in 
AUinii  ita  legitur  * 

SUm  fttu  oapit,  ffoUurm  mgitabUi» 


Qui  venui  mihi  magii  probatur,  ta- 
metii  lententia  utrobique  eadem  cit. 
MxcTi.. — Interpolarunt  hunc  locum, 
ez  libro  Metam.  piimo,  qui  poa- 
teriorem  in  aier  lyUabam  non  poMe 
produci  eiiitimarunt.  Nam  icripti 
veterei,  cum  primii  editiombui,  con- 
itanter  et  recte : 

Silva  ftra»,  tolueru  omr  aeeipit  Ao* 
ftmdM.  Hsnti. 

474.  Htijue  mgrm  oirm.]  B«ctiua 
puto  pM<«M,  quam  oorfiu,  quod  non 
tam  elegattter  mi»  didtur.  ita  i^« 
iv«  23.    BuKM. 

477.  Bionda  tram»  taamm,  &e.] 
Heaodnm  lequitur,  et  poetice  emw 
nat»  qui,  quum,  Hieogon.  190.  Ano- 
rem,  ^  KdVXi«ruc  iv  iABvArim  Oi- 
oZm»  ry  Chao  cotttaneum  dicat,  eo 
ipio  iingit  rebui  wdinandii  prwftnae* 


»  P.  OYIDn  NA80NIS 

Quid  fiatcerent?  ipsi  niiUo  didicere  magistro : 

Arte  Venus  nulli  dulce  peregit  opus.  480 

Ales  habet,  quod  amet :  cum  quo  sua  gaudia  jungat, 

Invenit  in  medii  femina  pisces  aqu4. 
Cenra  parem  sequitur ;  serpens  serpente  tenetur : 

Haeret  adulterio  cum  cane  nexa  canis. 
Laeta  salitur  ovis :  tauro  quoque  laeta  juvenca  est : 
'  Sustinet  immundum  sima  capella  marem.    486 
In  furias  agitantur  equae,  spatioque  remota 

Per  loca  dividuos  amne  sequuntur  equos. 
Ergo  age ;  et  iratae  medicamina  fortia  praebe : 

Illa  feri  requiem  sola  doloris  habent.  490 

IUa  Machaonios  superant  medicamina  succos : 

His,  ubi  pecciris,  restituendus  eris. 
Haec  ego  cum  canerem,  subito  manifestus  Apollo 

Movit  inaurataa  pollice  fila  lyrae. 
In  manibus  laurus  :  sacris  inducta  capillis       495 

Laurus  erat :  vates  ille  videndus  agit. 
Is  mihiy  Lascivi,  dixit,  praeceptor  Amoris, 

Duc,  age,  discipulos  ad  mea  templa  tuos. 
Est  ibi  diversum  fami  celebrata  per  orbem 

Litera ;  cognosci  quae  sibi  quemque  jubet.  500 


Quo  quidem  ingenionug  nihil  ab  an-  juvenea  est. 

tiquis  excogitatum  puto ;  ne  excepta  500.  Cogiw$ci  qu^  $ibi,  &c.]  Celebre 

quidem  mirabili  adeo  de  Pandora  fa-  scilicetilludrNQei  £BAYTON,quod 

bula.     Amar.  e  cselo  descendisse  Javenal.  Satir.  xi. 

478.  CtnutiUrant  unofasmina  virque  27.    et   pectore   memori    tractandttm, 

taro.]  Loco  recte  cum  primii  editione  praedicabat.   Nec  injuria  quidem,  qai* 

scripti.  nam  in  toro  non  statur.  et  tori  cumqoe  fuerit  auctor,  ex  ipso  e«io 

usQt  illa  tempestate  haud  uUus  erat,  demissam  dixeris  sententiam,  unde»  si 

nisi  frondes  pro  toro  accipis.     Heins.  rectius  servetur,  efflorescat  humana 

•   486.  Salitur,']  Calpur.  £cl.  v.  felicitas  necesse  est.     Sed  fatendum 

LofeiottmfiM  peeut  $alientes  accipU  est  Nostrum,  divinum  hoc  preceptum 

levioribtts-admodttm  hic  rebus  acoom- 


MoK-Heinsius  malebat,  taaro  sua  lata       modare.    Amar. 


ARTIS  AMAtORIiE  LIB.  II.  37 

Qui  Bibi  notus  erit,  solus  sapienter  amabit ; 

Atque  opus  ad  vires  exiget  omne  suas. 
Cui  faciem  natura  dedit,  spectetur  ab  ill4 : 

Cui  color  est,  humero  seepe  patente  cubet. 
Qui  sermone  placet,  tacituma  silentia  rumpat:  505 

Qui  canit  arte,  canat :  qui  bibit  arte,  bibat. 
Sed  neque  declament  medio  sermone  diserti : 

Nec  sua  non  sabus  scripta  poeta  legat. 
Sic  monuit  PhcBbus :  Phcebo  parete  monenti. 

Certa  Dei  sacro  est  hujus  in  ore  fides.         510 
Ad  propiora  vocor.  quisquis  sapienter  amabit, 

Vincet,  et  e  nostrd,  quod  petet,  arte  feret. 
Credita  nec  semper  sulci  cum  foenore  reddunt : 

Nec  semper  dubias  adjuvat  aura  rates.         514 
Quod  juvat,  exiguum ;  plus  est,  quod  Isedit  aman- 

Proponant  animo  multa  ferenda  suo.  [tes : 

Quot  lepores  in  Athp,  quot  apes  pascuntur  in  Hy- 

Csrula  quot  baccas  Pallados  arbor  habet ;  [blft ; 


504.  5icpi  fMlmte.]  Forte,  Mmtpa-  Veneta  editio,  et  Fnncofurteiius  ctim 
ttnU,  Qt  lib.  iii.  907 .  puellis  precipit :  plurimis  aliis,  qnam  re vocavimus  acrip- 

Pati  kumeri  tamen  ima  tui,  pan  tunm ;  quia  unice  veram  credimus ; 

mmma  IqO&rti  non  enim  Naao  potest  omnibua  Poetis 

Nudafit,  prscipere,  ne  legant  scripta  sua,  idque 

505.  TaeUurnaiUmitiavitet.]  Rum^  intaniam  vocara:  hoc  enim  tpse  svpe 
pere  etiam  Horatius  Epod.  v.  Sed  du-  hctn  sdebat,  et  modo  amatori  auctor 
biut  unde  rumiperet  ulentium.  nondum  ^t  vers.  283. 

tamen  uiut  displicere  poCest,  quod  ^^^.^  ^^^^ 

pneapienti  magis  convenire  mihi  vi-  Commendet  dulciqualiacumqtie  sono. 
detur.  sed  taeituma  nlentia  forte  ali- 

cui  non  placerent,  et  Francofurtensis  Sed  hoc  agit,  ut  qnisque  se  noscat,  et 

oodicis  scriptnram  prsferret  noeitura  si  carmen  sani  coioris  non  potuerit 

sHentia,  qu»  amorem  non  promovent,  struere,  tunc  monet  abstinendnm  ab  eo 

sed  illi  nocent.  ast  talia  opposita  lau-  legendo»  ne  ridiculus  evadat.    Burm. 


dat  Quinct.  viii.  cap.  2.  ubi  vide  et  ad  517.  Quot  lepore»  in  Atho,  ^uet  c 

lib.  ii.  Met.  66.    Burm.  &c.]  Athos  mons  est  Hiracin»  ab-A- 

508.   KeiafiKj  teripta  paeta  legau']  tho  gigante  (ut  Stephanus  aulor  est) 

Non  taem»  libri  veteres   cnm  primJi  appellatus.   Dedinatur  autem  Gneci 

editione.    Heins.    Ita  quoque   una  decliQatione,  eorum  quae  Attiea  di- 


28  P.  OVIDH  NASONI8 

Litore  quot  concha,  tot  sunt  in  amore  dolores  : 

Quae  patimur,  multo  spicula  felle  madent.    520 
Dicta  erit  isse  foras,  quam  tu  fortasse  videbis  ; 

Isse  foras,  et  te  falsa  videre,  puta. 
Clausa  tibi  fuerit  promissi  janua  nocte : 

Perfer  et  immuud^  ponere  corpus  humo. 
Forsitan  et  vultu  mendax  ancilla  superbo        525 

Dicet,  Quid  nostras  obsidet  iste  fores  ? 
Postibus  et  dur®  supplex  blandire  pueUae ; 

Et  capiti  demtas  in  fore  pone  roaas. 
Cum  volet,  accedes :  cum  te  vitabit,  abibis. 

Dedecet  ingenuos  taedia  ferre  sui.  530 

Efiugere  hunc  non  est,  quare  tibi  possit  amica 

Dicere  ?  non  omni  tempore  sensus  adest. 
Nec  maledicta  puta  nec  v^rbera  ferre  puellae 

Turpe,  nec  ad  teneros  oscula  ferre  pedes. 
Quid  moror  in  parvis  ?  animus  majoribus  instet. 

Magna  canam :  toto  pectore»  vidgus,  ades.  536 


cuntur,  ut  6  d0mc,  nv  6Bm,  nf  JiOm,  Tteto  ealmm  prohibtre  911U  itU 

rbv  dBia  abtque  v :  ut  et  i^w,  Xayd»  Argttit  ?  Heins. 

rl*»,  et  ti  qua  mmilia.    Atque  Kuiic  Ego  nihil  mutem.  gup.  z.  Amor.  8. 
tunt  caau  iUi,  quibus  Latini  usi  tunt :  Ecce  quid  itt$  iuut  prctir  nova  ear* 


ut  Viig.  zii.  701.  QuoMtttf  Athot,  aut 

quMdut  Eryx.  et,  Geng.  i.  232.  Aut  Jknat.                         Boek. 

Atho,  aut  Kkodopen.    JBt  hic  Ovid.  631.  Ejfugere  hine  non  eet,  quare 

Qitot  leperet  tn  Atho»   Est  enim  Gm-  tUn  pottit  amiea  JHeere,  non  omni  tem^ 

cus  dativus,  quo  hic  pro  ablativo  usus  pere  tentut  abettJ]  Vulgatam  retineo, 

est.     Quod  autem  Merula  dedinat  modopostridteersponaturinteiroga-" 

Athon  Athenii,  id  nullo  Teterum  ez-  tionis  nota.    Quare  amica  tua  possit 

emplo  facit.    Ut  autem  et  boc  obiter  dicere»  tui  tndium  ciqiieiis»  an  noa 

adjiciamus,  tradunt  tantam  esse  alti-  Ucet  hunc  molestttm  effngeret  ubiqne 

tttdinem  hujus  montis,ut  umbram  tre-  adest  mihi.  non  enim  omni  tempore 

centonxm  stadiomm  jaciat     Cetera  calent  et  veneris  cupidine  fervent  mu- 

Yide  apud  Menilam.    Mxcyx..  lieres;  captandum  tempus,  cum  vpp^ 

626.  Quid  nottrat  ehtidet  itteforet.]  tunt  ooncubitum,  non  interpeUandsB, 

Vaticanua  eleganter,  quit,  ut  apud  ubifrigent.  formulayerousitata,^^^- 

Stat.  i.  Theb.  465.  gertnonett,    Bubk. 


ARTI8  AMATORLS  UB.  II.  29 

Ardua  moUmur :  sed  nuUa,  nisi  ardua,  virtus. 

Difficilis  nostri  poscitur  arte  labor. 
Rivalem  patienter  habe ;  victoria  tecum 

Stabit :  eris  magni  victor  in  arce  Jovis.        640 
HsBc  tibi  non  hominem,  sed  quercus  crede  Pelasgas 

Dicere.  nil  istis  ars  mea  majus  habet. 
Innuet  illa,  feras :  scribet,  ne  tange  tabellas : 

Unde  volet,  veniat :  quoque  Cbebit,  eat. 
Hoc  in  legitimd  prsestant  uxore  mariti ;  545 

Cum  tener,  ad  partes  tu  quoque,  somne,  venis. 
Hac  ego,  confiteor,  non  sum  perfectus  in  arte. 

Quid  faciam  ?  monitis  sum  minor  ipse  meis» 
Mene  palam  nostrae  det  quisquam  signa  puell»? 

£t  patiar?  nec  me  quolibet  ira  ferat?  550 

Oscula  vir  dederat  (memini)  suus :  oscula  questus 

Sum  data.  barbarie  noster  abundat  amor. 
Non  semel  hoc  vitium  nocuit  mihi.  doctior  ille, 

Quo  veniunt  alii  conciliante  viro. 


543.  Fgrai.']  Fem  Frencor.  Junii,  653.  Doctier  ilU  ut,  Q»o  ««iiwiif 

Sairavianique  et  Beraensis.    tnnt<at  oiit  emeiUanU  vm.]  Firp  lUgiai,  ex- 

nniu.  tnnwtt  nonnnlli.    Fnncius  tam  cerpta  Jnreti»  et  nmlti  alii  ex  meliori- 

hic  quam  lib.  iii.  514.  malebat  awnuet,  bos.  optime.  iwnmnt»  nzorea  nimirum. 

male.  annuere  est  nutu  affirmare,  m-  Quo  oonciliante  uxores  veniunt  alii 

nMtre  est  signum  capite  dare.    BuaM.  Tiro.  egirous  jam  de  hoc  loco  initio 

545.  Hoe  in  U^tima  prcftant.]  8i  hujus  tibri  Tors.  ii.    Pnsterea  pvo  doo^ 

presUnt  legendum,  hcc  capienda  ut  Kor  opinor  esse  scfibendum,  Jortior^ 

vetba  amatoris,  prscepto  huic  Naso-  quicquid  oboituntur  Hbri  ireteres.  et 

nis  repugnantis,  qui  catidus  juTenta  et  id  quoque  jam  monitum  a  nobis  tib.  i. 

in  iram  pronu8,se  hoc  patiet  fenre  ne-  Ters.  381.  Hnvs.   Gave  rb  deetior 

gat,  sed  illud  maritis  prsdpiendum,  moveas.    Sciticetadpracepladaiida, 

qui  lenodnium  facere  sdent.  sed  ego  quam  prorindam  ego  suscepi ;  led 

malim  prtutant,  ut  sit  Ovidiiaigumen-  pnecepta  mea  prmtare  non  postum^ 

tatio ;  si  viri  hoc  in  uzoribus  pnestant,  quia  in  hac  parte  artis  amatorie  per^ 

quanto  magis  amator  in  amica.  lute  fectos  non  sum;  sed  doctior  ille  ei^ 

erat  inHicylli^et  Bersm.  edit.  et  prio-  qni  hanc  potest  condltaturam  pne* 

ribus.  et  trededm  scriptis.    Bunii.  stare.    Borm. 


90r  P.  OVIDII  NASONIS 

Sed  melius  nescisse  fuit.  sine  furta  tegantur:  565 

Ne  fugiat  victo  fassus  ab  ore  pudor. 
Quo  magis,  6  juvenes,  deprendere  parcite  vestras. 

Peccent :  peccantes  verba  dedisse  putent. 
Grescit  amor  prensis.  ubi  par  fortuna  duorum  est, 

In  causs&  damni  perstat  uterque  sui.  560 

Fabula  narratur  toto  notissima  coelo, 

Mulciberis  capti  Marsque  Venusque  dolis. 
Mars  pater,  insano  Yeneris  turbatus  ampre, 

De  duce  terribili  factus  amator  erat. 
Nec  Venus  oranti  (neque  enim  Dea  moUior  ulla  est) 

Rustica  Gradivo,  difficilisve  fuit.  566 

Ah  quoties  lasciva  pedes  risisse  mariti 

Dicitur,  et  duras  igne  vel  arte  manus ! 
Marte  palam  simulat  Vulcanum  imitata,  decebat : 

Multaque  cum  forma  gratia  mixta  fuit.        570 

556.  Neefugiat  vietofaUutab  ore  'Afpo^inf 

pttdor.]  Neapolitaniis  codex  probe :  Atkv  drifui^tt  c.r.X. 

Nefugiatfam  vietu»  ab  ore  pudor,  — Marte  palam  timuiat  Vulcanum  tmi- 

Hkxnb.  tata,  deeebat.  Simul  et,  Aldina  edi- 

librarium  in  ezcudendis  Heinsii  notis  tiones  et  tres  libri  Bersmaimi :  tmilis, 

peccaase  puto:   nam  in  Neapolitano  unui  Heinaii.  Illud  timulat  imkata 

eodice  erat :  vix  placet :  forte, 

Necfitgiatfatto  vietut  amere  pudor,  Marte  palam  taUat,  Vulcawum  imi' 
Quodetiam  aensom  facit  rectom,  si  fM 


legatnr,  et  ita  capiatur,  ne  fugiat  pu-  vel  8imi|e  quid ;  nam  saltu  et  gestu 

dor   et   omnis  verecundia,  victi  ab  imitabator  ciaudum  Vulcanum:   si' 

amore,  quem  jam  palam  et  ante  ocu-  mulare  ki  imitari  unum  idemque  est ; 

los  tuos  fert  et  fatetur.    Burm.  ideoque  in  scriptis  sspe  confiisa.  De-. 

561.  Fabula  narratur,  &c.]     Ab  cebat  vero  absolute  ponitur:  utlib.  i. 

Homero  primnm,  Odyss.  9, 26&— 366.  533. 

Ubi  vidend.  Eustath.  et  Athensus,  i.  Clamabatflebatque  tunul;  ted  fUrum- 

12.  iterumqne  xii.  sub  init.    Amar.  que  decebat. 

509.MarUj)aiamtimulat,6LcJ]  De  Etpassim.    Burm. 

quo  ipse  queritur  Vulcanus,  apud  Ho-  Palam,]  Id  est  coram,  et  vidente. 

mer.  1.  cit.  308,  in  oratiuncula,  qua  sic  549. 

Deos  omnes  convocat,  Venerem  cum  Mene  palam   nottre  det  quitquam 

Marte  deprenaiiros :  tignapuelU.                Douza. 

*0c  Ifii  xvikbv  Uvra  Ai^c  Bvy^arnp  Vid.  ad  Quinctil.  Decl.  vi.  14. . 


ARTIS  AHATORI^  LIB.  II.  31 

Sed  bene  concubitus  primos  celare  solebant. 

Plena  verecundi  culpa  pudoris  erat. 
Indicio  Solis  (quis  Solem  fallere  possit  ?) 

Cognita  Vulcano  conjugis  acta  suae.,  574 

Quam  mala,  Sol,  exempla  moves?  pete  munus  ab. 

£t  tibi,  si  taceas,  quod  dare  possit,  habet.  [iWk ; 
Mulciber  obscuros  lectum  circaque  superque 

Disponit  laqueos :  lumina  fallit  opus. 
Fingit  iter  Lemnon :  veniunt  ad  foedus  amantes : 

Impliciti  laqueis  nudus  uterque  jacent.         580 
Convocat  ille  Deos.  prsebent  spectacula  capti. 

Vix  lacrimas  Venerem  continuisse  putant. 
Non  vultus  texisse  suos,  non  denique  possunt 

Partibus  obscoenis  opposuisse  manus. 
H)c  aliquis  ridens,  In  me,  fortissime  Mavors,  585 

Si  tibi  sunt  oneri,  vincula  transfer,  ait. 
Vix  precibus»  Neptune,  tuis  captiva  resolvit 

Corpora.  Mars  Threcen  occupat;  illa  Paphon. 
Hoc  tibi  profectum,  Vulcane :  quod  ante  tegebant, 

Liberius  faciunt,  ut  pudor  omnis  abest.        590 


58&.  HU  aUquis  ridnu,  tn  m§for'  Tdv  f  ^fuififr   lirc&ra  ^u&cropoc 

timm»  Mavon,  Si  tUn  mnt  Qn§ri,  vtn-  'A^ytt/fiAynic, 

euia  trofuffr,  oit.]  Imitatio  Homerica  At  ydp  roiiro  ykvotro  dpal  jffonf- 

ept.    Nam  apud  Homerum  Odys.  8.  /3dX'  'AtoKKov, 

334.    Merourius  hoc  pacto  optat,  ut  AtOfAoi  fih  rplc  r6ow>t  dirtfpovtc 

lioeat  aibi  cuid  Venere  concumbere,  dft^tQ  Ixoiiv. 

velle  ae  ter  totidem  vincula  pati,  £cc.  *Y/Mtc  y  tloopd^t  9toi  raoal  rt 

Venus  ipeoe»  quoniam  festivi  sunt,  Biaivat, 

placuit  hic  subjicere :  Airrdp  iywv  t^otfu  irapA  xpv^ 

'Bpitfiv  ik  vpooiuTnv  &vaJi  Ai^  vi6c  'A^po^lry,                    Micyl  . 

'AvdXW.  589.   Hoe  tiln  prrfeeit,    Vuleane.} 

*Kpfuia  AtibQ  vU,  ^iaicrflipf,  iwrop  Regius,  pfr/iKlo.  ceteri  plerique,  pro- 

idmv,  fteto.    Lege,pr0feclttiii.quomodojam- 

*'U.pd  uv  iv  dtapeiifft  O^Xoif  xparc-  dudum  conjeci.  quod  Vaticanus  unus 

poMTft  mfodfi^  confirmat.  Hoc  profecisti»  inquit,  Vul- 

SMttv,  kv  Xicrpotoi  irapd  xpvoy  cane,  ut  libcrius  nunc  fadant,  post- 

Afpo^iry.  quam  pudor  abesse  coepit,  quod  tege- 


«8  R  OVIDII  NASONIS 

Saepe  tamen  demens  stulte  fecisse  fateris : 

Teque  fenint  ir»  poBnituisse  tuae. 
Hoc  vetui.  vos  ecce  vetat  deprensa  Dione 

Insidias  illas,  quas  tulit  ipsa,  pati. 
Nec  vos  rivali  laqueo&disponite :  nec  vos        595 

Excipite  arcana  verba  notata  manu. 
Ista  viri  captent  (si  jam  captanda  putabunt) 

Quos  faciunt  justos  ignis  et  unda  viros. 
En  iterum  testor :  nihil  hlc,  nisi  lege  remissum, 

Luditur.  in  nostris  instita  nuUa  jocis.  600 


btnt  ante.  Nam  et  Mquenti  ventt 
BCiibendum,  ut  jmdor  omnU  abe$t,  non 
€t  jmdor.  quod  scriptos  editosque  per- 
peram  oecupavit  preter  Patavinum 
«num.  Hbins.  Hoc  tibi  pro  facto, 
Francof.  et  septem  dii^ — Quod  anto 
tegtibant,  UberiuM  faeiunt.  CoUigit  e 
fabula  Notter,  qu»  ad  rem  suam  fa- 
cerent:  sed  longe  alia  mens  Homeio 
fnit,  quum  talia  canentem  apud  Fhm- 
acas  Demodocum  induceret ;  nam  si 
Athenso  fides,  loco  supra  cttato,  6  9k 
iK^apd  ^alalt  6aiiMoKOQ  ABu  *AptoQ 
Kal  'A^poiirtiQ  owouoia»,  oh  Btd  rb 
dvoikxtaOai  rb  rouwrov  ir60oc,  dXX' 
Airorpiiruv  airrobc  wapav6pMV  bpi' 
Ktuv,  tiSitQ  Iv  rpv^pf  rtvt  pUp  n- 
BpaiifikvovQ,  K^vrMtv  6ftot6rara  roic 
rpSirotc  abrCiv  rd  frpbc  ivAtravnv 
irpo^kpw,  Quod  ex  ipsis  poets  ver- 
bis  manifeste  patet,  qui  Deos,  de- 
prenso  Marte  cum  Venere,  una  voce 
narrat  ezdamasse :  O^  dptrq.  Koxd 
Ipya. 

593.  Voi  eece  vetat  deprensa  Dione 
Intidiat  iUat,  quai  tutit  ipta,  pati.']  Sen- 
snm  aptum  ut  cohasreat  cum  sequenti, 
in  hoc  disticho  requiro.  quid  enim  est, 
vetat  vot  intidias  illat  pati,  cum  hic 
pmcepta  dat  viris,  non  puellis;  di- 
cendum  ergo  fuissetillas  insidias,  quas 
Marti  poBuit  Vulcanus,  vos  rivalibus 
et  amicis  vestris  Venus  vetat  fticere. 


quare  param  abest,  quin  retinuissem 
vulgatam,  qusB  est  in  plurimis  scrip- 
tis: 

Vo$  eoeo  Mtet  djeprenea  Dione 
Intidiat  iUat,  quat  tulit  ipia,  dare, 
Dare  intidiat  navi  dizit  Plaut.  Bac- 
chid.  ii.  iii,  62.  et  Milit.  ii.  iii.  32.  et 
alibi.  nisi  quis  acutior  nobis  sensum  in 
Heinsiana  lectione  videat  satis  aptom. 
in  uno  Heinaii  codice  erat,  not  eeee  ve^ 
tat  pati.  quod  posset  ferri,  ut  Ovidius 
•e  quoque  cum  aliis,  ut  alienis  thala» 
mis  insidiantes,  inducat,  quos  vetat 
Venus  deprehendi.  Intidiat  ulU,  q, 
t.  i.  dare  Bartholini,  etiam  bene. 
BcaM. 

698.  Quotfaeiuntjuttotignitetun' 
da  virot.']  Est  sensus  poet»,  literas 
amatorum,  si  interdpiends  adeo  vi- 
dentur,  intercipiant  illi,  qui  adhibitis 
igne  et  aqua  justi,  boc  est  legitimi  ma- 
riti  facti  sunt,  non  rivales,  aut  similis 
conditionis.  Solebant  autem  in  so- 
lemnibus  nuptiis,  quibus  uzor  et  mari- 
tus  legitime  jungebantur,  ignis  et  aqua, 
adhiberi,  qusB  utrinque  ^nsus  et 
nova  nupta  contingerent:  ad  signifi- 
candum,  quod,  ut  faec  elementa  potis- 
simum  ac  mazime  necessaria,  inter  se 
in  commune  tangerent:  ita  ceteras 
quoque  res  necessarias  communes 
essent  habituri.    Micyl. 


ARTIS  AMATORIiG  UB«  II.  Sl 

Quis  Cereris  ritua  s^nsit  vulgare  ppofwis, 

Magnaque  Threici^  sacra  reperta  Samo  ? 
Exigua  est  virtus,  preestare  silentia  rebua : 

At  contra  gravis  est  culpa,  taceuda  loqui. 
O  bene ;  quod»  frustra  captatis  arbore  pomisi  605 

Garrulus  in  medi&  Tantalus  aret  aqu&  1 
Prsecipue  Cyther^  jubet  sua  sacra  taceri. 

AdmoneOy  veniat  ne  quis  ad  illa  loquax. 
Condita  si  non  sunt  Vener^  mysteria  cistis ; 

Nec  cava  yesanis  ictibus  eara  sonant :  610 

Attamen  inter  nos  medio  versantur  in  usu : 

Sed  sic,  inter  nos  ut  latuisse  velint. 
Ipsa  Venus  pubem,  quoties  velamina  ponit, 

Protegitur  laev^  semireducta  manu. 
In  medio  passimque  coit  pecus,  hoc  quoque  viso, 

Avertit  vultus  s«pe  puella  suos.  616 

Conveniunt  thalami  furtis  et  janua  nostris : 

Parsque  sub  inject^  veste  pudenda  latet. 
Et  si  non  tenebras,  at  quiddam  nubis  opacse 

Quaerimus  ;  atque  aliquid  luce  patente  minus. 


e07.  Prmcijms  Cytherea  jubet  nia  bantur:  vel  cum,ut  apudTheocritum 

tacra  taceru]  Tale  quippiam  dixit  et  est  Idyll.  2.  mox   nupture,  Dian» 

TibuUus :  i.  ii.  34.  aacrificabant,  virginitati»  causa,  quam 

Celari  vuU  eua/urta  Venut,  mox  depositune  essent,  deam  plftcan- 

CiOF.  tes.    Ciiic  autem  in  saoria  Cereris  in- 

609.  Cmdita  n  wm  tuni  Venerie  ter  aymbola  habebantur,  rigniiicantet 

mytteria  ciitii,  Nec  cava  vatanU  ietibut  dauaa  atquc  arcana  omnia  haberi  de- 

a€ratonant.]  Confundit  hoc  loco  Me-  bei«.  Micyl.   Rccte  MicyUus,  et  de 

rula  cerimoniat  Cereris,  ^\  Canephcriat.  Canephoris  virginibus  jam  multis  ege- 

AUud  cnim  Katni^ptiv  Gnecis  ftiit,  runt  viri  docti.     Bub¥. 
tlmd  cittas  Cererit.   Koyv^tveBim  610.  Ictifrtt»  arra  «(wiant.l  Retinen- 

pueUs  GnBCorum  soleb^t,  vel  cum  dum  tonant,  ut  sensua  sit,  si  Veneris 

in  pompa  Minervip  sacri^  qu«B  Pana-  »cra  non  sunt  tam  occulta,  aut  tante 

thenaica  dicebaatur,  canistra  capiti-  roysteria,  ut  Cereris  et  aliorum  numi- 

buB   iraposita   gerebant,  quibus  ea,  num,  non  etiam  ita  aperta  debent  essc> 

qu«e  Deae  offerenda  essent,  contine-  ut  Cybeles.    Buim. 

VOL.  II.  D 


34  P.  OVIDII  NASONIS 

Tunc  quoque,  cum  solem  nondum  prohibebat  et 
imbrem  621 

Tegula,  sed  quercus  tecta  cibumque  dabat ; 
In  nemore  atque  antris,  non  sub  Jove,  juncta  vo- 

Tanta  rudi  populo  cura  pudoris  erat.      [luptas. 
At  nunc  noctumis  titulos  imponimus  actis  :     625 

Atque  emitur  magno  nil,  nisi  posse  loqui. 
Scilicet  excuties  omnes  ubicumque  puellas, 

Cuilibet  ut  dicas,  Hsbc  quoque  nostra  fuit : 
Ne  desint,  quas  tu  digitis  ostendere  possis ; 

Ut  quamque  attigeris,  fabula  turpis  erit.      630 
Parva  queror :  fingunt  quidam,  quae  vera  negarent» 

£t  nulli  non  se  concubuisse  ferunt. 
Corpora  si  nequeunt,  quae  possunt  nomina  tractant : 

Famaque,  non  tacto  corpore,  crimen  habet. 
I  nunc,  claude  fores,  custos  odiose,  puellae ;     635 

£t  centum  duris  postibus  adde  seras. 
Quid  tuti  superest,  cum  nominis  extat  adulter ; 

£t  credi,  quod  non  contigit  esse,  cupit  ? 
Nos  etiam  veros  parce  profitemur  amores : 

Tectaque  sunt  solidft  mystica  furta  fide.       640 
Parcite  praecipue  vitia  exprobrare  puellee, 

Utile  quae  multis  dissimulasse  fuit. 
Nec  suus  Andromedse  color  est  objectus  ab  illo, 

Mobilis  in  gemino  cui  pede  penna  fuit. 


626.  Atqueemiturmagno.']  InBer-  Hoc  Ithaeut  velit  et  magno  mercen- 

nensi  uno  erat,  atque  emitur  m  nil,  tur  Atridm, 

quod  quid  «bi  velit,  non  exputo.  an  Ubi  vide  comment.    Burm. 

aliquis  glossator  hoc  adscripserit,  in-  627.  Seilicet  exeutia,]  Hunc  ver- 

dicans  mores  sui  seculi,  quo  in  atrio  sum  et  sequentes  tres  interrogative 

voluptates  peragebantur,  an  aliud  quid  atque    tipwnK&Q   lego,    exprobrandi 

lateat  nescio.  mihi  vulgata  satis  pla-  sive  increpandi  figura.    Mictl. 

cet,  qus  idem  notat,  quod  illa  apud  643.   Nee  auus  Andromeda.'}    An- 

Virgil.  ii.  iEneid.  104.  dromeda  fusca  fuisse  dicitur.  placuit 


ARTIS  AMATORIjE  LIB,  II. 


35 


Omnibus  Andromache  visa  est  spatiosior  aBquo: 

Unus,  qui  modicam  diceret,  Hector  erat.     646 
Quod  male  fers,  adsuesce ;  feres  bene.  multa  ve- 

Lenit:  at  incipiens  omnia  sentit  amor.     [tustas 
Dum  novus  in  viridi  coalescit  cortice  ramus, 

Concutiat  tenerum  quaelibet  aura,  cadet.      660 
Mox  eadem  ventis,  spatio  durata,  resistet, 

Firmaque  adoptivas  arbor  habebit  opes* 
Eximit  ipsa  dies  omnes  e  corpore  mendas : 

Quodque  fuit  vitium,  desinit  esse  mora. 
Ferre  novee  nares  taurorum  terga  recusant :     665 

Adsiduo  domitas  tempore  fallit  odor. 
Nominibus  moUire  licet  mala.  fusca  vocetur, 

Nigrior  Illyric4  cui  pice  sanguis  erit. 
Si  paeta  est,  Veneri  similis :  si  flava,  Minerv®. 

Sit  gracilis,  macie  quae  male  viva  su&  est,    660 


tamen  illa  Perteo»  qui  eam  ceto  Ube- 
ravit,  et  uxorem  duxiL  Pmma  nM' 
/u.]  Talaria  designat.  Perseui  enim 
Mercurio  dilectus,  talaria  ab  eo  et  pe- 
tasum  accepit,  et  galeam,  qua  indutus 
ex  adverK)  non  poterat  videri.  Acce> 
pit  et  a  Vulcano  falcem  ex  adamante 
factam,  qua  Meduaam  Gorg;ona  inter* 
fecit.    Auctor  Hyg. 

645.  OmnUnu  AndnmaeheJ]  An* 
dramache  iiUa  iuit  iEetionia  Theba- 
mm  regii,  uxorque  Hectoris,  grandi 
corpore. 

6S0,  Avra,}  Servavit  hic  PoeU 
differentiam,quam  inter  auram  et  ven- 
tum  constituunt  Grammatici.  quod 
non  fecit  Statiua,  qui  aspe  pro  viden* 
tiore  venlo,  interdum  etiam  promiscue 
hac  voce  abuaus  deprehenditur.  Dou- 
ZA.  Recte  quidem  Douza,  sed  et  Pn>- 
pertius  pro  vehementiori  vento  posuit. 
lib.  i.  Eleg.  17. 

Atpic€  quam  utvas  inerepet  aura  mt- 
noB,  BURM. 

657.  NaminUfut  molUre  Ucet  mala,} 


Veibis  tenuare  honestioribua  puells 
vitia  poteris.  Insignis  est  Lucretii 
locus,  iv*  1146.  sqq.  quem  dum  Nos- 
ter  Bmularetur,  poeticam  dictionem 
philoaophics»  severitati  iiigeaioae  sub- 
jecisse  libens  animadvertes: 

Hoe  faeiuni  hominet  plenunque  CU' 
jndine  eeei, 

Et  tribuunt  ea,  ^uc  ium  eunt  kit 


Nigra,  /uXixpooc  ut:  immunda  ^e 

fpBlida,  &sofff»OQ : 
Cciia»  wdXXditop:  nervota,  et  Ug- 

nea^  iopicdc: 
Parvola,  pumiUo  xapirmf  \a,  tota 

merumsal: 
Magna,  atque  immanit,  Kon^irXii^» 

plenaque  honcrit ; 
BaU)a,  loqui  non  quit,  rpcatXlZH^ 

muta,  pudetu  ett : 
Atflagrant,  odiota,  hquacuUi,  Xofi» 

Toitoy  sit,  &C.  Amar. 

659.    Si  ptta   ett,  Veneri  timiUt, 
&c.]  liocus  valde  affectus.  agit  de  vi- 
D2 


P.  OVIDII  NASONIS 


Dic  habilem,  queecumque  brevis;   quse  turgida, 

Et  lateat  vitium  proximitate  boni.        [plenam : 
Nec  quotus  amius  eat,  nec  quo  sit  nata  require 

Consule:  quae  rigidus  munera  Censor  habet. 
Praecipue,  si  flore  caret,  meliusque  peractum  665 

Tempus;  et  albentes  jam  legit  illa  comas. 
Utilis,  6  juvenes !  aut  heec,  aut  serior  aetas. 

Iste  feret  segetes ;  iste  serendus  ager. 
Dum  vires  annique  sinunt,  tolerate  labores : 

Jam  veniet  tacito  curva  senecta  pede.  670 

Aut  mare  remigiis,  aut  vomere  findite  terras ; 

Aut  fera  belligeras  addite  in  arma  manus: 
Aut  latus,  et  vires,  operamque  adferte  puelUs. 

Hoc  quoque  militise est :  hoc quoque quaerit  opes. 


tiosis  ocuHs  Naso.  atqui  peti  oculi 
parum  yitioti  sunt,  quoi  ia  Veneie 
tantopere  commendatos  fuine  conxtet 
ab  ipso  Fande,  egregio  illo  formarum 
spectatore.  Noster  Remediis  Amoris : 

P^tta  tttb  Id^ojudiee  Cyprit  trat, 
Ifinc  ^(Xo/tfi^4c  'Afpo^ini  passim 
Grscu  poetis.  Sed  nec  flayi  oculi  vi- 
tiosi,  imo  in  Pallade  laudabantur. 
quare  et  yXavKtymc  illa  Homero  aliis- 
que  frequentissime  dicta.  Auctor 
Priapejorum,  Mintrvaflaoo  hmint  ttt, 
Vtnut  jMtto.  quod  in  utraque  illic 
pulchrum  ducitur.  Quid  ergo?  T6 
Tpmta  in  membranis  vetustioribus  non 
comparet.  pro  quo  cratsa  plerique,  vel 
gratta.  nonnuUi  et  Iteta,  sed  ii  recen- 
tiores.  codez  Regius  omnium  anti- 
quissimus,  Si  cratia  ttt  Vtttmrit  timHit. 
etiam  mendose.  Mihi  dubium  vix  est 
Nasonem  scripsisse,  Si  qua  ttraba  ttt, 
Vtntri  timilit.  subaudi  tit,  quod  sequi- 
tur  proximo  pentametro.  Strabo  et 
ttrabut  dicebatur  Latinis,  quemadmo- 
dum  Onscis  orpapb^  gal  oTpaPtiv. 
Nunc  de  Minerva  videamus.  pro  Jiava 
prima  cditio  cum  aex  septemve  scriptis 
panw.  parva  etiam  optimus  Hegius, 


et^va  pro  diversa  lectione.  Aron- 
delianus/eiMiia.  secundus  Ambiosia- 
nus  pravo,  prozime  vernm.  est  enim 
ram  legcndum.  Confido  versum  men- 
dosissimum  nostra  industria  jam  bene 
se  habere : 

Si  fiM  ttraba,  ett  Vtmtri  timUit,  ti 

inslNlf  JufMTOC 

Aut  sicui  versus  paulo  durior  videtur, 
ut  est  revera,  is  licet  reponat  me  noa 
obnitente: 

Si  ttraba,  tit  Veneri  tmUit^  si  jCa- 
va  Minervm, 
Qttomodo  Naaonem  nobis  vliquisse 
propemodum  persnadeor,  ut  credam. 

HxiNS. 

664.  Munera  Ctntor  kabet.']  Qtut- 
rtrt  ctntor  Neapditanus.  non  male, 
nisi  forte  melius,  ftue  r^gidii<  ^iuemnt 
Centoramat.  Gniterus  conjecerat  o&i(. 
quasi  minus  Latinum  esset,  kabere  wm- 
nut,  sed  ita  et  Cicero  lib.  ii  de  Legi- 
bus.  3.  Tamquam  id  kabuerit  operit 
ae  munerit,  ut  hane  nebit  efieeret  te- 
dem  ad  ditputandum.  sed  et  Latine 
dicitur  habeo  fHcr«ri,  si  Neapolitani 
codicis  scripturam  sequi  libet.  Bunir. 


ARTIS  AMATORIiE  LIB.  II. 


87 


Adde,  quod  est  illis  operum  prudentia  major:  675 

Solus  et,  artifices  qui  facit,  usus  adest. 
Illae  munditiis  anuorum  damna  rependunt : 

Et  faciunt  curd,  ne  videantur  anus. 
Utque  velis,  Venerem  jungunt  per  mille  figuras. 

Inveniat  plures  nulla  tabella  modos.  680 

Illis  sentitur  non  irritata  vduptas : 

Quod  juvet,  ex  lequo  ffemina  virque  ferant: 
Odi  concubitus,  qui  non  utrumque  resoivunt: 

Hoc  est,  cuf  pueri  tangar  amore  minus. 
Odi  quGB  prdebet,  quia  sit  pr&ebere  necesse;     685 

Siccaque  de  land  cogitat  ips&,su&. 
QuaB  datur  officio,  non  est  mihi  grata  voluptas. 

Officium  faciat  nulla  puella  mihi. 
Me  voces  audire  juvat  sua  gaudia  fassas : 

Utque  morer  memet,  sustineamque,  rc^et. 
Adspiciam  dominaB  victos  amentis  ocellos. 

Langueat;  et  tangi  se  vetet  illa  diu. 
HaBC  bona  non  primae  tribuit  natura  juventae, 

QuaB  cito  post  septem  lustra  venire  solent. 
Qui  properant,  nova  musta  bibant.  mihi  fundatavi- 

Consulibus  priscis  condita  testa  menim.     [tum 


690 


694 


075.  Operufn  prudentia.]  ^aoofiu$ 
dici  pnecipue  de  Venere,  sed  an  opera 
plurali  nnmcro  recte  dicantnr  dubito. 
etsi  tralationem  a  re  castrensi  esse  vt- 
lit  Bronkhus.  ad  Tibul.  i.  x.  64.  ego 
ccrte  mallem,  rerum  prudentia  ma- 
jor :  itapassim  veteres.     BrnH. 

683.  Odi  coTicubitus,  qui  non  utrim- 
quB  retolvunt,  Hoc  ett  cur  pueri  tangar 
amorc  mniiij.]  Ostendit  poeta  Noster 
se  rb  iraiB(pa<niiv  secutum  non  esse : 
atque  idcirco  nonnullis,  qui  in  litteris 
Domen  habent,  odio  ease,  deapici  et 


nihili  fieri  andio :  contra  alios  poetas 
amare  et  suspicere.  PraBclamm  acili- 
cet  in^nium  et  judicium .     Ciof. 

694.  Qiue  cito  pott  teptem,']  Si  tam 
tarde  bona  ilta  veniunt,  et  post  loo- 
gum  usum,  an  illa  cito  venire  recte 
dicanturvideant  acutiores.  mihi  sem- 
per  hic  versus  comiptus  visus  fuit.  nec 
juvant  codices.  forte  Qimc  niri  pott 
tepiem.  nt  niti,  pro  non  nut  poaitum 
sit.  vide  qux  Gronov.  ad  Uly,  xxziv. 
16.  producit,  Ucet  in  quibusdam  ez- 
emplis  diversum  censeat  Bvnaf . 
D3 


38  P.  OVIDII  NASONIS 

Nec  platanus,  nisi  sera,  potest  obsistere  Pho&bo: 

Et  laedunt  nudos  prata  novella  pedes. 
Scilicet  Hermionen  Helenae  praeponere  posses  ? 

Et  melior  Gorge,  quam  sua  mater,  erat  ?      700 
Ad  Venerem  quicumque  voles  attingere  seram, 

Si  modo  duraris,  praemia  digna  feres. 
Conscius  ecce  duos  accepit  lectus  amantes : 

Ad  thalami  clausas,  Musa,  resiste  fores. 
Sponte  sua,  sine  te,  celeberrima  verba  loquentur: 

Nec  manus  in  lecto  laeva  jacebit  iners.  706 

Invenient  digiti,  quod  agant  in  partibus  illis, 

In  quibus  occulte  spicula  figit  Amor. 
Fecit  in  Andromache  prius  hoc  fortissimus  Hector ; 

Nec  solum  bellis  utilis  ille  fuit.  710 

Fecit  et  in  captd,  Lyrneside  magnus  Achilles, 

Cum  premeret  moUem  lassus  ab  hoste  torum. 
Illis  te  tangi  manibus,  Brisei,  sinebas, 

Imbutse  PhrygiA  quae  nece  semper  erant. 
An  fiiit  hoc  ipsum,  quod  te,  lasciva,  juvaret,    715 

Ad  tua  victrices  membra  venire  manus? 
Crede  mihi,  non  est  Veneris  properandavoluptas; 

Sed  sensim  tard^  prolicienda  mora. 


700.    Et  meUnr  Gorge,  quam  sua  Epist.  xvii.  251.    Sequi  etiam  et  loqui 

maUr  enU.']  Althea  scil.  Nupserat  au-  pasum  confuderunt  libiarii.  cel^' 

tem  Gorge  Audnemoni,  ez  quo  Ozy-  rima  juiterpretatur  Douza  publica,  ut 

lum  suscepit,  quo  duce,  Heraclides  dizit  Ub.  iii.  Amor.  7.  non  nego.  sed 

Peloponnesumrecuperaretentaverunt.  addo  simttl  notare  ssBpe  repetita,  vid. 

Fausan.    Phoc.    zzzviii.    ApoUodor.  ad  iii.  Amor.  v.  3.    Burm. 

Bibliothec.  lib.  i.  c.  8.    Amar.  711.  Magnu$,]  Fartis  Aprosii  et  duo 

706.  Sine  te.]  Sine  me  Francof.  et  alii,  quod    perpetuum   fere  Achillis 

Moreti  cum  prima  editione :  ut  aensus  Epitheton.  vid.  £p.  ziii.  137.  et  i.  Am. 

sit,  etsi  ego  nihil  pnecipiam.  sed  rec-  iz.  33.  ubi  similis  varietas :  aed  pr«- 

tius  ad  Musam  Magistram  sermo  fit  cessit, /ortunmtu  Heetor.     Burm. 

deinde  malim,  verba  sequentnr,  sponte  718.  Tardaperjidenda  mora.]  Pro- 

profluent,  ita  stta  verha  sequi  sspe  jicere  Scioppius  lib.  iii.  Suspect.  Lect. 

dizit,  vide  loca  ab  Hcinsio  adducta  ad  cap.  20.  docet  a  Cicerone  et  altis  poni 


ARTIS  AMATORIiE  LIB.  II. 


39. 


Cum  loca  repereris,  qu8e  tangi  femina  gaudet; 

Non  obstet,  tangas  quo  minus  illa,  pudor.    720 
Adspicies  oculos  tremulo  fulgore  micantes, 

Ut  sol  a  liquida  saepe  refulget  aqu&. 
Accedent  questus,  accedet  amabile  murmur, 

£t  dulces  gemitus,  aptaque  verba  loco. 
Sed  neque  tu  dominam  velis  majoribus  usus    725 

Desine;  nec  cursus  anteat  illa  tuos. 
Ad  metam  properate  simul.  tum  plena  voluptas; 

Cum  pariter  victi  femina  virque  jacent. 
Hic  tibi  servandus  tenor  est,  cum  libera  dantur 

Otia;  furtivum  nec  timor  urguet  opus,         730 
Cum  mora  non  tuta  est;  totis  incumbere  remis 

Utile,  et  admisso  subdere  calcar  equo. 
Finis  adest  operi.  palmam  date,  grata  juventus; 

Sertaque  odoratse  myrtea  ferte  comae. 
Quantus  apud  Danaos  Podalirius  arte  medendi, 

^acides  dextrA,  pectore  Nestor  erat ;  736 

Quantus  erat  Calchas  extis,  Telamonius  armis, 

Automedon  curru,  tantus  amator  ego. 
Me  vatem  celebrate,  viri,  mihi  dicite  laudes : 

Cantetur  toto  nomen  in  orbe  meum.  740 

Arma  dedi  vobis :  dederat  Vulcanus  Achilli. 

Vincite  muneribus,  vicit  ut  ille,  datis. 


pro  augeri  et  iocrebrescere :  aed  huic 
ioco  noncongniiU  perfieere  veroin  hac 
re  etiam  proprium  ease  verbum  docuit 
Erhard.  ad  Petron.  Ixxxvii.  Burm. 
725.  Sed  tuque  tu  dominam  velU 
wtqferibua  Htus  Detere.']  Dmsm  scripti 
cum  prim&  editione  constanter,  pre- 
ter  codicem  Arondelianum,  et  tres  qua- 
tuorve  alios  recentioris  nots.  Met. 
ui.  478. 


Quofugit  f  oro,  mane,  nec  me,  cru- 
deiis,  amantem 

Derine,  clamavit.  HxiNs. 

735.  Quantut  apud  Danaot  Podaii- 
rtttf  arte  medendi,  &G.]  Hac  omnia 
ex  Homeri  Iliade  translata  sunt: 
quare  si  qua  hic  in  commentariis  de- 
siderantur,  ea  ex  origine  ac  fontibui 
suis  petantur.     Micyl. 

742.  Vineite  muneribHS,']  Id  est  per 
D4 


le  P.  OVIDn  NASONIS;  &e. 

Sed  quicumque  meo  superarit  Amazona  ferro, 
Inscribat  spoliis,  Naso  magister  erat. 

Ecce  rogant  teneree,  sibi  dem  praecepta»  puelte. 
Vos  eritis  chartte  proxima  cura  meee.  746 


munen,  et  virtntem  mQnenim  vobis  a      evnsit  ab  Hectote,  quem  interfecit. 
me  datorum,  ut  Achilles  oUm  ope      Douza'. 
armorQm  a  Vtllcaiio  ddnfttUB,  victor 


P.  OVlDlt  NA80NIS 
ARTIS  AMATORIiE 

LIBER  TERTIUS. 


Arma  dedi  Danais  in  Amazonas.  arma  supersunt, 

Quae  tibi  dem^  et  turm»,  iPenthesilSa»  tude. 
Ite  in  bella  pares :  vincant,  quibus  alma  Dione 

Faverit,  et,  toto  qui  volat  orbe,  Puer. 
Non  erat  armatis  aequum  concurrere  nudas :        5 

Sic  etiam  vobis  vincere  turpe,  viri. 
Dixerit  e  multis  aliquis,  Quid  virus  in  angxrem 

Adjicis  ?  et  rabidee  tradis  ovile  lupas  ? 


1.  Arma  dedi  Danaitin  Anuaonat.'] 
Recte  quidem  Danais:  quum  enim 
Amazones  &b  Hercule  et  Theseo  na- 
tiyiB  in  tedibus  bello  adpetite  et  vic- 
tffi  easent,  bellum  GrsciB  intulerunt, 
transDbiaso  icilicet  Bosphoro  Cimme- 
rio ;  indeque  per  Thraciam  Europeam, 
Macedoniam  ac  Thessaliam,  aditum 
sibi  ^>eruerunt  ad  ipsam  Atheniensium 
arcem,  quam  aliquandiu  tenuerunt. 
Tamen  hinc  pulsae  sunt  k  Theseo,  ut 
probant  iis  in  locis  multa  lum  Thesei 
victorias,  tum  cladis  Amazonum  mo- 
ntttaenta;  earumque  reliquis  intra 
pristinos  Pontici  litoris  fines  servavere 
ddnceps  formam  aliquam  imperii,  us- 
que  adlVojani  belli  tempora.  (Ruteus, 
aA  Virg.  ^neid.  xi.  659.)    Amar. 

2.  Qu4t  tibi  dem  et  turb^.'}  Haud 
paulo  venustius  est,  quod  ez  antiquo 
codice  in  libro  stto  annotaverat  'Sca- 
liger: 


QtMC  tibi  dem  et  tumut,  Penthmtea, 

(IMB. 

Dan.  Hsinsius.  Turnut  jrectiui  in 
Regio,  Scaligeri  ezcerptis,  et  octo 
aliis.  pTsliabantur  emm  Amaiones,  ul 
plurimuYn,  equis;  et  Lysias  Rhetor 
dicit  poft  hominum  memoriam  Amaio- 
nas  pnmas  equoa  conscendisse.  Tur- 
ma  autem  pro  turba  sspe  poetSB 
utuntur.  de  quo  alibi  plura  dicentur. 
Heins.  rumuEetiKmZinzerl.  Phmiul. 
ckviii.  Que  modo  dem  iurhdi  Vatican. 
unus.  BuRM.  De  Amazonibus,  duce 
Penthesilea,  auzilium  Trojanis  adver- 
sus  Grscos  ferentibus,  vid.  Quint. 
Calab.  lib.  i.  Penthesilea  autem  ab 
Achille  aut  Pyrrbo  sub  belli  fincm 
occisa  est.  Dicitur  ab  Achille  amata 
fuisse,  et  filium  ez  eo  Caystram  no- 
mine,  suscepisse.  Vtd.  Dict.  Cret. 
iii.  et  iv.     Amar. 


42 


R  OVIDII  NA80NIS 


Parcite  paucarum  diffundere  crimen  in  omnes. 

Spectetur  meritis  queeque  puella  suis.  10 

Si  minor  Atrides  Helenen,  Helenesque  sororem 

Quo  premat  Atrides  crimine  major  habet ; 
Si  scelere  (Eclides  Talaionidae  Eriphyles 

Vivus  et  in  vivis  ad  Styga  venit  equis ; 
Est  pia  Penelope,  lustris  errante  duobus,  15 

Et  totidem  lustris  bella  gerente  viro. 
Respice  Phyllaciden :  et  quae  comes  isse  marito 

Fertur ;  et  ante  annos  occubuisse  suos\ 
Fata  Pheretiadae  conjux  Pagasaea  redemit : 

Proque  sui  est  uxor  funere  lata  viri.  20 

Accipe  me,  Capaneu ;  cineres  miscebimur,  inquit 

Iphias,  in  medios  desiluitque  rogos. 


13.  Takunnda»]  Talaionidoi  «cri- 
bendum  est,  ut  docuit  Gronov.  ad 
Sut.  ii.  Theb.  141.  ubi  TalaiimidM 
Adnstus  didtur.  Eriphyle  vero,  filia 
Talai,  Biantis  filii,  et  Adrasti  aoror. 
male  Menila  TaUuma  vocat,  et  Ta- 
laconem  Crispinus,  multo  imperitius. 

BURM. 

14.  Vixms  et  in  vtvu.]  Expreasit 
hic  Ovidius  Euripiden  in  supplicibus. 
925. 

Kcd  fit^  rbv  OicXcovc  7^  yivaiov 

t6kov, 
Btol  ZCivT  iivagvaaavTtQ  ti^  fw- 

Xoi^  X^ovoitQ, 
XItoLq  rc6{piViroiCf  tiiKo-pnKHv  ift- 

Ut  ibi  notare  non  neglexit  Barnetdus, 
et  ex  Pindaro  defluxisse  ad  £uripiden 
monuit.    Burm. 

17.  Rupiee  Phylaciden,  et  qatt  eomes 
iue  marito  Fertur,  et  ante  anms  occu- 
buisse  euos.1  Merula  varie  exponit 
hunc  locum,  post  Laodamiam  etiam 
Didonis  historiam  huc  accommodans. 
Sed  ego  simpliciter  de  Protesilao  et 


Laodamia  uxore  ejus  totum  distichon 
accipio.    MicYL. 

19.  Fata  Pkeretiada»]  Admetus 
Pheretis  filius  Thessalus  Alcestin  Pe- 
li»  filiam  uxorem  duxit:  qus  tanto 
amore  maritum  dilexit,  ut  pro  eo  mor- 
tem  non  recusarit,  quum  ejus  parentes 
id  facere  neglexissent.  Conjunx  Pa- 
gastta.]  Alcestis  Thessala.  Pagase 
enim  sunt  Pheraram  emporium,  dicts 
(ut  Strabo  scribit)  propter  vicinos 
fontes,  id  est,  pagas,  qui  frequentes 
aquarum  ubertatem  eflfundunt:  vel 
quod  eo  in  loco  Pelias  Argo  navem 
compegerit,  qus  Pagasaa  ideo  a  poe- 
tis  appellata  fuit,  et  Jason  Pagassus. 

22.  Iphias  in  medios  desiluit  ragos,'} 
Hanc  fabolam  habemus  in  Eurip. 
Supplic.  8.  ubi  inter  alia  a  v.  1059. 

'"EvTavQa  ydp  S^  KaXXivtKo^  Ipxofuu 

HtK&oa 

TiAffa^Q  ywalKaQ  &g  dkdof>K€v  ^Xiof, 

'AfMry.  irSou  ydp  awOavowra  Kti- 

aOfULL, 

'AuTffw  OavovTOQ  Kairav€«c  rifvi^ 
tiQ  wvpav. 


ARTIS  AMATORIiE  UB.  IIL 


43 


Ipsa  quoque  et  cultu  est  et  nomine  femina  Virtus: 

Non  mirum,  populo  si  favet  illa  suo. 
Nec  tamen  hee  mentes  nostri  poscuntur  ab  arte. 

Conveniunt  cymbae  vela  minora  meae.  26 

Nil,  nisi  lascivi  per  me  discuntur  amores : 

Femina  preecipiam  quo  sit  amanda  modo. 
Femina  nec  flammas,  nec  seevos  discutit  arcusi 

Parcius  haec  video  tela  nocere  viris.  30 

Sffipe  viri  fallunt ;  tener»  non  saepe  puellae : 

Paucaque,  si  quaeras,  crimina  fraudis  habent. 
Phasida,  jam  matrem,  fallax  dimisit  lason : 

Venit  in  ^onios  altera  nupta  sinus. 


De  hoc  bazbaro  tOv  Iinf0av6vr^y 
more,  qui  pnBcipue  IndiB  fuit  fami- 
liaris,  dooet  Cicero  5.  Tagculan. 

23.  Ipta  quoque  et  cultu  nt  et  no- 
mine  femina  Ktrtut.]  Varia  Virtutii 
aimulacra  fuere,  aed  MDpiua  matronali 
habitn.  Primus  Virtuti  lanum  poauit 
Scipio  Numantinui:  deinde  Marcel- 
lus,  Viriuti  simul  et  Honori,  ad  por- 
tam  Capenam  dedicavit.  Ceterum« 
Virtutis  et  Honorit  tempU  ita  exstnicta 
erant,  ut  per  Virtutis  templum  in- 
giessus  eaaet  ad  edem  Honoris;  ut 
docerent  scil.  nullum  ad  verum  ho- 
norem,  nisi  per  viftutem  ipsam, .  adi- 
tum  pateie.  Fuit  alia  Rodub  Hono- 
ris  et  Virtutis  sdes,  a  C.  Mario,  de- 
victis  Cimbris»  consecrata.  Meminit 
Vitruv.vii.  Amar.  Sed  liv.  Ub.  27. 
c.  26.  dicit  "  MareeUum  aUa  atfue 
aU^  obfect4B  animo  reUgionet  tenebant. 
In  quibut  quod  quum  bello  GaUieo  ad 
Clastidium  ttdem  Honori  et  VirtuH 
vooiuet,  dedieatio  cjut  a  pontificibut 
impedi^tur ;  quod  negabant  *  unam 
e^lam  an^Uut  quam  uni  Deo  rite  de- 
dicort.  Q,ma  «i  de  exlo  tacta,  aut  pro- 
.dig^aUquid  in  edfactum  etast,  difficiUt 
proeuratio  foret :  quod  utri  Deo  di- 
vina  r«  fieret,  seiri  non  pottet.     Ne- 


qua  enim  duobut  mii  eertit  Deii  ritc 
ttffUB  hottia  fimi,*  Ita  addita  vtrt«ti 
edet  approperato  opere :  nsque  ta- 
man  ab  tpfo  ttdet  eet  dedieat^  stint." 
Vide  etiam  1.  29.  c.  ii.  Marcellus 
obiit  A.u.c.  540.  templaque  Virtu- 
tis  et  Honoris  ab  eo  incospta  post  4 
annos  a  Marcello  filio  dedicata  sunt : 
Scipio  vero  Numantinus  primum  con- 
sulatum  gessit  a.u.c607. 

25.  H^  mentet  noetra  poteuntur  ab 
arte.']  In  undecim  libris  erat,  jaof- 
cuntur;  in  uno,  natcuntur,  quod  non 
ineptum.  ut  nt  sensus»  illud  consilium 
moriendi  pro  vins,  non  ez  nostra  arte 
vel  prsceptis  oritur :  non  enim  tam 
grandia  trado  prscepta,  sed  ut  fine 
stto  et  modo  amare  discant.     Bvhm. 

33.  Phanadem  matrem.]  Recte 
Heinaius  jam  matrm :  id  est,  quaa 
jam  pepererat,  cum  sit  aptiasimum 
conjugii  vinculum  proles,  ut  uxor  duci 
soleat  Bobolis  creands  caussa.  ele- 
ganter  Claudian.  i.  in  Eutrop.  72. 

Femina  cum  tenuit,  retinet  connubia 
partu, 

Uxoritque  decut   matrit   reverentia 
pensat.  Bvuu. 

Vide  et  Aristot  £th.  Nic.  lib.  viii. 
c.  12.  prope  finem. 


44  R  OVimi  NASONIS 

Quantum  tn  te,  Theseu»  volucres  Ariadna  marinas 

Pavit,  in  ignoto  8ola  relicta  looo.  36 

Quaere^  novem  cur  isBC  vi»s  dicatur,  et  audi 

Depositift  silvas  Phyllida  flesse  cotnis. 
At  famam  pietatis  habet ;  tamen  hospes  et  ensem 

Prsebuit^  et  caussam  mortis^  Elissa,  tua^.       40 
Quid  Tos  peididerit»  dicam  ?  nescistis  amare. 

Defuit  ars  vobis.  arte  perennkt  amot. 
Nunc  quoque  nescirent :  sed  ihe  Cytherte  docere 

Jussit :  et  ante  oculos  constitit  ipsa  meos. 
Tum  mihi,  Quid  misera^,  dixit,  meruere  puellce  ? 

Traditur  armc^is  vulgus  inerme  viris.  46 

Illos  artifices  gemini  fecere  libelli : 

Heec  quoque  pars  monitis  erudienda  tuis. 
Probra  Therapnae»  qui  dixerat  ante  maritae> 

Mox  cecinit  laudes  prosperiore  lyrA.  50 

37.  QiMm^  fiowm  «tir  tiM  victe  rfi-  iMt»  iiaviu  ad  lUtia  ewmrrutef  qmod 

eaiur^  «1  attK.]  Bemed.  Amor.  M.  «r  «a  itnMos  Gttw<  appiUatw,  et 

Vutiam  I^kffiU^  li  mM  fora  utama-  fk  locis  is  etitin  Hetychio  a|»peilatar» 

gittro,  ciun  «liit  ivpka  Ukt,  dieaftnr,  ut  jam  vi- 

Et  fMT  qaoi  HMiMk  tspiui  imat,  dimui.  atqnettatam  inHypnoqvam 

<f«r.  HeiyehioTidetiircorrigendum.  HBiiia. 

etfMMteaSOS.  49.  FrvAra  Therapnaa,  &c.]  Ste- 

lAmat  trat  immi»,  ioagA  tubmibiUu  achonkm  poetam  dengnat,  qnem  le- 

umbrd,  mnt,  qunm  maledicum  ia  Helenam 

Qm  tuiU  illa  iuat  ad  mart  t^  cantien  et  contnmdiosum  conscrip- 

pmlm.  ttMet,  tamdiu  oculis  captum  Aiitte, 

JVofM  t«r#Aattir  mt«ne  via.  qnoad  per  tomirium  Palinodiam  recan- 

AUudit  ad  Ticnm  in  Thrmcia,  qui  inde  tarit,  cujus  quidem  initium  apud  Pla- 

dictus  ivpia  Sp6ftoi,  poatea  Amphipo-  lonem  legere  est,  in  Phiedr,  sed  rem 

lia ;  cvjuf  Geographi  panim  memine-  alii  fabulonus.  Claruit  autem  a  zzxvii 

nmt.   de  origine  nominis  jam  diki.  Olymp.  ad  Ivi  uaque,  qua  decessit ; 

Ooiuthus :  unde  colligimus  illum  ad  summam  se- 

«^XXi^Off    dvrtXXo/ifra  ^ififopoc  nectntem  pervenisse.    Catanensis  ne 

IdfwKs  r^pPop,  fnerit  an  Himerensis,  ioter  scriptores 

ILalSpSftov  iwtdicwtKoy  Akiipovog  ambigitur;  t/td  JuU  tota  in  Gravia 

tBt  KtKtMov.  tummo  propter  ingemum  honttre  et  no- 

et  qnsB  sequuntur.    Hyginus  Fab.  liz.  ndne.    Cic.  in  Verr.  de  Signit,    Lau- 

dft  Phyllide  et  Demophoonte :  Qui  die  dat  qnoque  Aristot.  in  Rhetoric.  tibi 

conttitutd  cum  non  venimet,  ilta  eo  die  Apologum  iUius  inducit  de  cquo  ho- 


ARTI8  AMATORI£  LIB.  III. 


46 


Si  bene  te  novi,  cultas  ne  Iflsde  puellas ; 

Gratia,  dum  vives,  ista  petenda  tibi. 
Dixit:  et  e  myrto  (myrto  nam  vincta  capilloa 

Constiterat)  folium  granaque  pauca  dedit. 
Sensimus  acceptis  numen  quoque.  purior  »ther 

Fulsit,  et  e  toto  pectore  ceasit  onus.  66 

Dum  facit  ingenium ;  petite  hinc  pr»cepta>  puell», 
.  Quas  pudor,  et  leges,  et  sua  jura  sinunt. 
Ventur»  memores  jam  nuno  estote  senect» : 

Sic  nuUum  vobis  tempus  abibit  iners.  60 

Dum  licet»  et  veros  etiam  nunc  editis  annos, 

Ludite :  eunt  anni  more  fluentis  aquae. 
Nec,  qusB  praeteriit,  iterum  revocabiturunda: 

Nec,  qu»  preeteriit,  hora  redire  potest. 


ininU  opem  in  cervum  implorante. 
M agniilce  de  eo  Quintil.  huiki,  Ont. 
I.  i.  PoemataSteaichori  sex  etnginti 
librii  compoiita  tradidit  Suidas.  Me- 
minit  et  ^fiAr^v  Atheueiis,  xiii.  nef 
amori  mediocriter  deditiun  adfirmat; 
oif  fitrpwc  ipMrue^.    Amar. 

62.  Or^ti^t  dum  wriii  ifte  petmtdm 
tiH  M<.]  Non  a  diis,  ut  Merula  ezpo- 
nit:  sed  a  puelUs :  ut  sit  sensus,  dan- 
da  opera  tibi  est,  dum  Yiyis,  ut  hanc 
giatiam  a  pnellb  iiieaa,  ne  eas  Uuimt 
videaris.    Mxctl. 

64.  Orma^  |wiica.]  Hoo  ez  He- 
stodi  imitatiQne,  qui  cum  pauea  ez  He* 
licone  folia  sumsisset»  ez  FMtore  Poe- 
ta  ensit.    Batx, 

57.  DtmJmeU  tn^Mtiiai,]  Puta* 
bam,  ingtnia,  Dum  Cytherea  fiicit 
ingenioi,  hoc  est»  laTet.  in  Tristihus  iii. 
ziv.  i. 

Ctt/tor  €t  miiM  doeUfnm 


Qui  faeit  tngJtiio   temp§r  amiee 


Vide  quas  annotamus  ad  Epist.  ii. 
vers.  90«  Hvins.  Dnm  valet  nigf- 
nitun  Aprotii;  qui  ei/avet  pro  varia 
lectione.  ut  etiam  mnlti  editi  et  scripti. 
sed  ego  nihil  muto.  dnm  ii^niiim^ 
quod  a  numine  nanc  cale^cit,  facit  et 
promptum  est,  audite  me  tamquam 
vatem,  qui  divino  moaitu  fffvcepta 
amoris  cano.  Hzins.  Puto,  qtm «- 
nunt,  scil.  prmcepta,  nam  ssBpe  se 
nihil  nisi  legitimum  prmcipere  dicit. 
qiuu  Ladne  did  poase  viz  puto.  poi- 
set  etiam,  et  piajura,    Buum. 

61.  Verot  etiam  nune  editit  aniM».] 
BvDukhusius  ad  Propertii  lib.  ii.  £l«g. 
vii.  56.  et  iii.  zz.  10.  egregie  ostendit 
edere  hic  profiteri  esse,  ut  apud  Cen- 
sores  facere  debebant.  Francius  ex- 
pticabat,  ore  et  vulta  prm  vobis  fertis, 
et  ita  Merula,  Bersmannus  et  a)ii  09- 
perunt;  non  qaidein  male :  sed  r^- 
Utts  Broukl^uiius :  nam  tdere  est  pub- 
lice  aliquid  dipere,  cfttendere,  profi- 
teri,fexre,&c.  iu  Uvius.  u^,  fiviw. 


4»  P.  OVIDII  NASONIS 

Utendum  est  aetate ;  eito  pede  labitur  SBtas :      65 

Nec  bona  tam  sequitur,  quam  bona  prima  fuit. 
Hos  ego,  qui  canent  frutices,  violaria  vidi : 

Hac  mihi  de  spin4  grata  corona  data  est. 
Tempus  erit,  quo  tu,  quae  nnnt  excludis  amantem, 

Frigida  desert^  nocte  jacebis  anus :  70 

Nec  tua  noctumjl  frangetur  janua  rixk : 

Sparsa  nec  invenies  limina  mane  rosa. 
Quam  cito  (me  miserum !)  laxantur  corpora  rugis, 

Et  perit,  in  nitido  qui  fuit  ore,  color ! 
Quasque  fuisse  tibi  canas  a  virgine  jures,  75 

Spargentur  subitse  per  caput  omne  comsB. 
Anguibus  exsuitur  tenui  cum  pelle  vetustas ; 

Nec  faciunt  cervos  cornua  jacta  senes. 
Nostra  sine  auxilio  fugiunt  bona.  carpite  florem ; 

Qui,  nisi  carptus  erit,  turpiter  ipse  cadet.       80 
Adde,  quod  et  partus  faciunt  breviora  juventse 

Tempora.  continui  messe  senescit  ager. 
Latmius  Endymion  non  est  tibi,  Luna,  rubori ; 

Nec  Cephalus  roseae  prseda  pudenda  Deae. 
Ut  Veneri,  quem  luget  adhuc,  donetur  Adonis ; 

XJnde  habet  .£nean  Harmonienque  suos  ?       86 

68.  Hae  mihi  de  tpinaJ]  Imitatus  81.  Foetunt  hrevUira  juvtnUt  7*cm- 

auctor  Epigrammatis  in  Anthol.  lib.  i.  pora.'\  Seniora  Regius  com  Politiani 

cap.  c.  pag.  176.  ezceq>tis,  prima  editione,  et  qmnqtte 

Th  p6Sov  iucfi&l^  poibv  xp^iw.  ^  scriptis.  nil  muto.  Hzinsius.    Smiora 

Sk  irapikBy,  etiam   Bernensis.   Miiex    adjectiTnm 

'/itfr&v  ehpti<ntQ  oib  pSSor,  dXXd  esae  egregie  oitendit  Bitnikhusias  ad 

pdrov.                      BuRM.  Tibul.  i.  vii.  88.    Bukm. 

Hae  mihi  de  tpina,  &c.]  Suaviter  86.  Hamumiamquo  Fmiu.]  Sic  le- 

admodum  in  hanc  sententiam  Theo-  gendum  ez  bonii  libris  et  veterum  tes- 

crit.  Idyll.  zziii.  28 — 32 :  timonio,  et  inprimis  Hesiodi  in  Theo- 

Koi  rb  p69ov  KaX6v  k<m,  xai  &  xp^  gonia,  ubi  canit  Martem  ez  Venere 

voc  a^6  ftapaivu,  Harmoniam  suscepisse ;  item  Phobum, 

Kal  KiiXXoip  KokAv  ktrri  r6  waiiu:6v,  et  Dimum.    Et  Coiuthtts  ait,  ml  *  Af»- 

dXX'  6\lyov  ty.            Amab.  fu>vli|c  'A^podinf.  Cigfanus.  Hermo- 


ARTIS  AMATORI-ffi  LIB.  III.  47 

Ite  per  exemplum,  genus  6  mortale,  Dearum ; 

Gaudia  nec  cupidis  vestra  negate  viris. 
Ut  jam  decipiant,  quid  perditis  ?  omnia  constant. 

Mille  licet  sumant ;  deperit  inde  nihil.  90 

Conteritur  ferrum,  silices  tenuantur  ab  usu. 

Sufficit,  et  damni  pars  caret  illa  metu. 
Quid  vetet  adposito  lumen  de  lumine  sumi» 

Quisve  cavo  vastas  in  mare  servet  aquas  ?      94 
Det  tamen  ulla  viro  mulier,  non  expedit,  inquis. 

Quid^  nisi  quam  sumes,  dic  mihi,  perdis  aquam? 
Nec  vos  prostituit  mea  vox ;  sed  vana  timere 

Damna  vetat.  damnis  munera  vestra  carent. 
Sed  me  flaminibus  venti  majoris  iturum, 

Dum  sumus  in  portu,  provehat  aura  levis.    100 
Ordior  a  cultu.  cultis  bene  Liber  ab  uvis 

Provenit;  et  culto  stat  seges  alta  solo. 
Forma  Dei  munus :  formd,  quota  quseque  superbit? 

Pars  vestriim  tali  munere  magna  caret. 
Cura  dabit  faciem :  facies  neglecta  peribit ;      105 

Idalise  similis  sit  licet  illa  Dese. 
Corpora  si  veteres  non  sic  coluere  puellae ; 

Nec  veteres  cultos  sic  haljuere  viros. 


mam,  et  Hmnikmem  Yarie  scribunt  li-  95.  Et  tanun  uUa  viro  muiitr,  nom 

brarii»  aed  optimi  Ubri,  Uarmoniam,  eipedit,  tnfutt.]   Nihil  •eiinu  est  in 

vel  HarmonUn,  ut  L^da  et  Ltd»  et  n-  hoc  cannine.  Scribe  vel  iuTitis  mem- 

milia.  yid.  Baith.  ad  Stat.  ii.  267.  et  branis : 

iii.  7.  et  Munker.  ad  Hygini  Fab.  vi.  JM  tamen  uUa  viro  wuUtr,  non  «r- 

ubietiamde  ejus  matre  agit;  ethoc  podit,inquu. 

nomine  ali»  dicts  mulieies  ita  scri-  Non  expedit,  ut  mulier  ulla  det  viro. 

bendum  evincunt.  sic  Harmonia,  ex  Daro  pro  copiam  sui  facere  usitatum 

qua  Mars  Amazonas  creavit.  Apollon.  poetis.    Hsins. 

ii.  Aig.  993.  ubi  vid.   Schol.  aliame-  98.  Munera  vettra.}  Noetra  Vossii 

moratur  in  Anthol.  lib.  iii.  cap.  xii.  et  Bemens.  et  quinque  aUi.  ut  intelli- 

pag.  337.      Hamumia  Gelonis  filia  gat  precepta  sua  Poeta.  ut  Ub.  ii. 

livio  xziv.  24.  vid.  ad  ui.  Met  133.  742.  supr.  veis.  79. 

BURM. 


48  P.  OVIDII  NASONIS 

Si  fuit  Andromache  tunicas  induta  valentes ; 

Quid  mirum  ?  duri  militis  uxor  erat.  1 10 

Scilicet  Ajaci  conjux  omata  venires, 

Cui  tegimen  septem  terga  fuere  boum. 
Simplicitas  rudis  ante  fuit:  nunc  aurea  Roma 

Edomiti  magnas  possidet  orbis  opes. 
Adspice,  qu8B  nunc  sunt  Capitolia,  quaeque  fuerunt ; 

Alterius  dicas  ttla  fuisse  Jovis.  116 

Curia,  concilio  quae  nunc  dignissima  tanto  eat, 

De  stipula,  Tatio  regna  tenente,  fuit. 
Quae  nunc  sub  Phoebo  ducibusque  Palatia  fulgent, 

Quid,  nisi  araturis  pascua  bubus,  erant?       120 
Prisca  juvent  alios :  ego  me  nunc  denique  natum 

Gratulor.  haec  «tas  moribus  apta  meis. 
Non  quia  nnnc  terrse  lentum  subducitur  aurum; 

Lectaque  diverso  litore  concha  venit. 
Nec  quia  decrescunt  effosso  marmore  montes : 

Nec  quia  cseruleae  mole  fugantur  aquse.        126 

100.  SifiiJU  Andromaehi  tuniea»  in-  Nwter  Tiberio»  qui  loQgtt  a  qie  pic- 

duta  vagantei.']  Quid  sibi  volunt  ista  cessioiiia  aberat,  adulari  fuiaset  a«isus. 

tuniuB  valentet  ?    craaMs   et  densas  quare  forte  Cajus  et  Lucius  iatelligeii- 

MjdUusinteipretatur.sedquifLatiae  di,  quibus  pa^Uo  poft  mortuis  Tibe- 

sic  locutus  estt  hic  vero  de  incultis  et  rius  fuit  adoptatus.    Cogitandum  cer- 

horridis  agit.  recte  Micyllus  val^Uet  te,  quoo  ducet  hic  intelligat  Naso. 

ezplicat.    Bubm.  Burm. 

113.  Rudit  ante  /uit.]  VosBianus»  124.    Concha  mntt.]    Tres  nostri 

iUafiat,  bene.  infr.  128.  bacoa,  quod  GroooTio  plaoehat  ObMr- 

Euetieitat  priieit  illa  lupentft  avit,  vat.  lih.  ii.  c^».  an.  ex  PirckheiiM* 

fWteleganter,  pro  desiit^abiit.  Hxxns.  riano ;  meliorea  tamen  cum  vulgatom 

119.   QtuB  nune  tub  Phgbo,  &c.]  amplectanturf  nil  ausim  mutiie.  Nam 

ApoUijus   Actii   templum    intelligit,  per  Conchas  baccs  inteUiguntur,  qu« 

quod  in  Paiatio  Augustus  sdificavit,  in  conchis  nascuntur  ut  plwimum. 

de  quo  I^pert*  iv.  ELeg.  vi.  ii.  sqq.  Ita  et  concham  pro  puipara  pone- 

bant.  HsiNs.  Concka  vera  lectio  est. 


Dueilmtque.'i   InteUigit  Augustum  TertuU.  de  cult.  feminar.  Ub.  i.  c^. 

et  Tiberium  Merula.  sed  si  ex  calculo  6.    Ad  hoc  enim  cenehat  naverim  ma- 

doctissimi  Massaaii  Ars  Amandi  edita  ris  poma.   Quod  ti  ceneka  iUa  alifuid 

fuit  A.  o.  c.  loocxii.  eo  tempore  Ti-  intrinteeut  jnutulat,  vitium  ^ui  magu 

berius  Rhodi  versabatur,  et  Cajo  gra-  debet  etie,  ^am  gleria,    De  Baeca 

tia  Augusti  florcnte,  nescio  an  cautc  vide  ad  Petron.  cap.  Iv.    Bunii. 


ARTIS  AMATORIiE  LIB.  III. 


49 


Sed  quia  cultus  adest;  nec  nostros  mansit  in  annos 

Rusticitas,  priscis  illa  superstes  avis. 
Vos  quoque  non  caris  aures  onerate  lapillis, 

Quos  legit  in  viridi  decolor  Indus  aqu^.        130 
Nec  prodite  graves  insuto  vestibus  auro : 

Per  quas  nos  petitis,  saepe  fugatis,  opes. 
Munditiis  capimur:  non  sint  sine  lege  capilli. 

Admotae  formam  dantque  negantque  manus.  134 
Nec  genus  ornatiis  unum  est:  quod  quamque  de- 

Eligat;  et  speculum  consulat  ante  suum.  [cebit, 
Longa  probat  facies  capitis  discrimina  puri : 

Sic  erat  ornatis  Laodamia  comis. 
Exiguum  summsi  nodum  sibi  fronte  relinqui, 

Ut  pateant  aures,  ora  rotunda  volunt.  140 

Alterius  crines  humero  jactentur  utroque. 

Talis  es  adsumt^,  Phoebe  canore,  lyr^. 
Altera  succinctse  religetur  more  Dianee, 

Ut  solet,  attonitas  cum  petit  illa  feras. 
Huic  decet  inflatos  laxe  jacuisse  capillos :         145 

lUa  sit  adstrictis  impedienda  comis. 
Hanc  placet  ornari  testudine  Cyllenea : 

Sustineat  similes  fluctibus  illa  sinus.  148 


131.  Intutovestibusauro.']  Insutum 
rectum :  agit  eniin  de  vestibus  Phry- 
giis.  Tertull.  u  de  cult.  9.    BmtM. 

137.  Longa  prohatfaeie»  capitis  dis- 
crimina  jmri.'}  Discreti,  siue  ornatu 
ullo,  oec  tamen  sine  arte,  capilli,  pu- 
ellam  decent,  cui  faciesoblonga.  Idem 
purtmYaput,  quod  omnino  nudum. — 
Diserimina.  Vid.  supr.  lib.  ii.  303. 
Ahar. 

139.  Exiguum  tumma  nodnm.'}  Id 
est  exiguos  nodos :  non  enim  de  uno 
nodo  agitur.  nodos  pro  flexo  in  orbem 
capillo,  et  tortis  cincinnis  posuit. 

VOL.  II. 


14h  Crinet  humerojaetentur.]  Ta- 
lem  Apollinis  unam  et  alteram  ex  an^ 
tiquis  monumentis  imaginem  dedit 
Broukh.adTibttU.iii.£leg.iv.Yers.27. 

147.  Teitudine  CylUnea.J  De  Ga- 
lero,  quo  capilli  tanquam  vagina  et 
operculo  includebantur,  capit  Salma- 
sius  ad  Tertull.  Pallium  pag.  353.  sed 
precipue  puto  respicere  hunc  capillo- 
rum  positum,  ut  supra  caput  in  oMKium 
lyras  ve)  citharae  surgat,  ita  ut  in  duas 
quasi  alas  cresceret:  illa  enim  Lyne 
forma.     Burm. 

148.  IllasinusJ]  Junianus  et  Schef- 
£ 


60  P.  OVIDII  NASONIS 

Sed  neque  ramosa  numerabis  in  ilice  glandes; 

Nec  quot  apes  Hyble,  nec  quot  in  Alpe  feree ; 
Nec  mihi  tot  positus  numero  comprendere  fas  est; 

Adjicit  ornatus  proxima  qua^ue  dies. 
Et  neglecta  decet  multas  coma.  ssepe  jacere 

Hestemam  credas ;  illa  repexa  modo  est. 
Ars  casum  simulet.  sic  capt4  vidit  ut  urbe      155 

Alcides  lolen,  Hanc  ego,  dixit,  amo. 
Talem  te  Bacchus,  Satyris  clamantibus  Euce, 

Sustulit  in  currus,  Gnosi  relicta,  suos. 
O  quantum  indulget  vestro  Natura  decori, 

Quarum  sunt  multis  damna  pianda  modis !  160 
Nos  male  detegimur,  raptique  aetate  capilli, 

Ut  Bore^  frondes  excutiente,  cadunt. 
Femina  canitiem  Germanis  inficit  herbis; 

Et  melior  vero  queritur  arte  color. 
Femina  procedit  densissima  crinibus  emtis;     165 

Proque  suis  alios  efficit  aere  suos. 


ferus,  eonuu.  ut  undukUM  amuu  in-  vero  si  dedderint,  iralla  arte  Tepa- 

telligeret.  sed  glossatoris  est  rb  conuu.  randi  capilli.    NoQdum  enim  ad»ci- 

cum   sinut   recte  etiam  de  crinibus  titiis  crinibus  viri  utebantur.  Auar. 

fluctuantibus  dicatur,  qui  in  sinus  mo-  Sed  vide  Polybium,  lib.  iii.  de  Anni- 

dum  humeris  innatant.    Burm.  bale. 

IfiO.  HybUJ]  HyifUt  editiones  pri-  163.  Ftgmina  eanidmn  Gmnanii  iti- 

ores,  sed  in  scriptis  est  Hybla,  vel  Hy-  Jicit  herbis,'}    Per  Germanas  herbas 

ble:  nempe  prepositio  in  huc  debfet  spumam    illam,    live    sapum    intel- 

etiam  referri.  vid.  ad  Epist.  xvi.  141.  lexit,  de  quo  toties  Martial.  lib.  viii. 

et  lib.  i.  Art.  333.    Burm.  33.  xiv.  26.  et  27.  et  Plin.  xxviii.  12. 

154*  Hettemameredat.']  Potes,  in-  quodexherbis  oompositam  fuissecre- 

quit,  singulis  diebus  crines  compo-  didit  Ovidius,  et  ita  non  de  colore  ni- 

nere.    Heins  .  gricante,  sed  flavo  hsBC  infectio  canitiei 

160.  Quarum  sunt  multis  damna  capienda.  studebant  enim  maxime  ut 
jnanda  medit.]  Pianda  dixit  impro-  flavis  capillis  essent  conspicue ;  ut  et 
prie»  pro  compensanda,  et  quasi  dissi-  hodie  in  HolhmdisB  et  Frisi»  multis 
molanda,  sive  celanda.  Mictl.  P«-  pagis  mulieres  id  studere  videmus. 
denda  Thuaneus.  Bu  r  m  . 

161.  Nm  male  detegimur.]  Nobis 


ARTIS  AMATORIiE  UB.  III. 


51 


Nec  nibor  est  emisse  palam.  venire  videmus 

Herculis  ante  oculos,  Virgineumque  chorum. 
Quid  de  veste  loquar  ?  nec  vos,  segmenta,  requiro; 

Nec  qu8B  bis  Tyrio  murice  lana  rube*.  170 

Cum  tot  prodierint  pretio  leviore  colores; 

Quis  furor  est,  census  corpore  ferre  suo? 
Aeris  ecce  color,  tum  cum  sine  nubibus  aer, 

Nec  tepidus  pluvias  concitat  Auster  aquas. 
Ecce  tibi  similis,  qui  quondam  Phryxon  et  Hellen 

Diceris  Inois  eripuisse  dolis.  176 

Hic  undas  imitatus,  habet  quoque  nomen  ab  undis : 

Crediderim  Nymphas  hac  ego  veste  tegi. 
IUe  crocum  simulat:  croceo  velatur  amictu, 

Roscida  luciferos  cum  Dea  jungit  equos.      180 


168.  HtrtuUt  ant€  oeuUn,  vtrgi- 
iwttm^  chorum.']  JEdtm  Herculii 
Muiagtts  intelligo,  qaa  ad  CiTcun 
Flaminium  fuit,  a  M.  Fulvio  primum 
condita,  postea  a  Martio  Philippo  in* 
staurata.  Mioyl.  vid.  Suet.  Aug. 
29.  et  Nostnim  vi  Fast.  801.  et  seq. 
Cl.  Manonius  vero  in  vita  Ovidu. 
A*.  u.  c.  DocLXvii.  ostendit  non  fuisse 
illnm  Philippum  vitricum  Augusti, 
sed  alium,  cui  Marcia  matertera  An- 
gusti  nupta  fiiit.  Heinsius  conjecerat, 
Pkridumque  chorum.  in  uno  Heinsii 
erat,  wrgtMumque  caput,  Bemensis 
et  Palatinus,  thorum.    Burm. 

169.  Nonjam  9egmtnta  rs^utro.] 
SagmtHta  ezponit  Merula,  vestes  sim- 
pliciter  aureas.  Ego  vero  arbitror 
aegmentatoi  dictas,  qu»  hodie  prstez- 
t»  a  quibusdam  dicuntur:  hoc  est, 
serico,  aut  simili  aliqno  panno  circa 
oras  prasutB.  Nam  et  monilia  m^« 
MtnCa,  et  apud  Flinium,  circnli  ug- 
manta  vocantnr,  a  quorum  similitudine 
edam  illa,  opinor,  reete  segmenta  vo- 
cantur,  qua  in  circnlum  oris  sive  ez- 
tremitatibus  vestimeniorum  foris  as- 


snnntur.    Migyl. 

175.  Eece  tUn  stmtltf,  ^ut 
Phrwm  et  HeUsn  Dkeri»  InoU  ertfu- 
.  Mfs  doU».}  Galbinnm  colorem,  qui  et 
aureus,  intelligit  Salmas.  ad  Vopis. 
Aurel.  cap.  34.  vid.  et  Tumeb.  iv.  ad 
23. 

177.  Hie  unda»  tstttatur,  habet  quo* 
que  nomtm  abuniu.']  Rectius  tmtfatvs 
in  uno  Vaticano  et  Politiani  ezcerp> 
tis.  17tulu2atai«stteivideturinnuere: 
quarum  Varro  apud  Nonium  meminit 
de  vita  P.  R.  Eta  qvaibuadam  dictCtcr 
eaae  VWgad»  FortuM»  ab  eo,  quod  dtut- 
bu»  undulati»  togi»  eit  opertum,jfninde 
ut  olim  noetri  Rege»  umdulata»  et  prw- 
textas  toga»  ioliti  tint  habere.  Hauts. 
hanc  vestem  vocat  Lncretius  iv.  1121. 
Thalaetinam.  vid.  Ferrar.  lib.  ii.  de  Re 
vest.  cap.  zi.  et  de  undulati»  vettibm 
lib.  iii.  cap.  20. 

179.  Croeeo  velatu»  amtcfti.]  Sic 
sub  principium  lib.  z.  Metamorph. 

Jnde  per  tmmsMtMt  eroeeo  veUtu» 
amietu 

Aiera  digrediiur,  Cior. 

Croeatam  et  erocotuiam  Nonins  Mar- 
E2 


52  P.  OVIDII  NASONIS 

Hic  Paphias  myrtos :  hic  purpureas  amethystos, 

Albentesve  rosas,  Threiciamve  gruem. 
Nec  glandes,  Amarylli,  tuae,  nec  amygdala  desunt : 

£t  sua  velleribus  nomina  cera  dedit. 
Quot  nova  terra  parit  flores,  cum  vere  tepenti  185 

Vitis  agit  gemmas;  pigraque  cedit  hiems: 
Lana  tot,  aut  plures  succos  bibit.  elige  certos : 

Nam  non  conveniens  omnibus  omnis  erit. 
PuUa  decent  niveas:  Briseida  pulla  decebant. 

Cum  rapta  est,  puUa  tum  quoque  veste  fuit.  190 
Alba  decent  fuscas :  albis,  Cephei,  placebas, 

Sic  tibi  vestitae  pressa  Seriphos  erat. 
Quam  pene  admonui,  ne  trux  caper  iret  in  alas; 

Neve  forent  duris  aspera  crura  pilis ! 
Sed  non  Caucase^  doceo  de  rupe  puellas,         195 

Quaeque  bibant  undas,  Myse  Caice,  tuas. 
Quid?  si  praecipiam,  ne  fuscet  inertia  dentes; 

Oraque  suscept4  mane  laventur  aqu^? 
Scitis  et  induct^  candorem  quserere  cerA. 

Sanguine  quae  vero  non  rubet ;  arte  rubet.  200 


celltts  Tocat   crocei    colorii  veBtem,  phus  autem  una  e  Cycladibus  est,  et 

qoomodo  et  eaUulam  a  colore  calt».  nunc  Serpham  vocatur,  vel  Serphena. 

Idem  color  luUus  et  eroeinus.  Vid.  No-  Amar. 

nium  in  Luieui,    Heins.  199.    SeitU   et    indueta   eandorem 

184.  Et  tua  vellerilnti  wmitM  cera  qwprere  c«ra.]    An  ereta?   quomodo 

dedit.']  Qui  color  cerinut  dicitur,  a  apud  Martialem  viii.  33. 

quo  Cerinarii  (sivc  ut  quidam  legunt,  Crattier  m  faeie  vetuU  ttat  creta 

Carinariif   if  in  a  longum   mutato)  FabuUm.                       Hbins. 

apud  Plaut  in  Auluiaria.  ii.  v.  36.  Creta  etiam  Douza  ez  Martiaii  proba- 

■cilicet,  qui  cerina,  id  est,  cerei  colo-  bat,  et  ita  correzit  jam  Neapol.  ad 

ris  vestes  tingunt,  sive  iniiciunt.   Mi-  Hb.  ii.    Fastor.    764.     Petron.  cap. 

CVL.  xziv.     Inter  rugat  tantum  erat  ereUe, 

192.  Sie  tihi  vestite  preua  ScripkM  ut  erederet  parietem  teetum  nimbo  la- 

erat,']   Quasi  dicat  sic  vestita  erat,  berare.    ubi  vid.    interpretes.     Cera 

albit  scilicet,  Andromeda,  quum  Seri-  tamen  firmari  posset  ez  Anth .  2.  13. 

pbem  insulam    preasit  pedibus,   ubi  pag.  205.  ubi  vid.  Brod.     Bdrm. 
eam  Perseus  fertur  detulisse.    Seri- 


ARTIS  AMATORIiE  LIB.  III.  6» 

Arte,  supercilii  confinia  nuda  repletis, 

Parvaque  sinceras  velat  aluta  genas. 
Nec  pudor  est  oculos  tenui  signare  favill^ ; 

Vel  prope  te  hato,  lucide  Cydne,  croco. 
Est  mihi,  quo  dixi  vestrse  medicamina  formae»  205 

Parvus,  sed  curk  grande  libellus  opus. 
Hinc  quoque  prsesidium  laesse  petitote  figurse : 

Non  est  pro  vestris  ars  mea  rebus  iners. 
Non  tamen  expositas  mensa  deprendat  amator 

Pyxidas.  ars  faciem  dissimulata  juvat         210 
Quem  non  ofiendat  toto  faex  illita  vultu, 

Cum  fluit  in  tepidos  pondere  lapsa  sinus  ? 
(Esypa  quid  redolent,  quamvis  mittatur  Athenis 
-    Demtus  ab  immundo  vellere  succus  ovis  ? 
Nec  coram  mixtas  cervse  sumsisse  meduUas,  215 

Nec  coram  dentes  defricuisse  probem. 
Ista  dabunt  faciem ;  sed  erunt  deformia  visu  : 

Multaque,  dum  fiunt  turpia,  facta  placent. 
Quae  nunc  nomen  habent  operosi  signa  Myronis, 

Pondus  iners  quondam,  duraque  massafuit.  220 

203.  Aluta,^  CalUbUi^rum,  vide  medulla  aliu  Medicaminibtts  mixU 

Arbitram  nostrum.     Douza.  intelligere.  qniae«mfMe  medulUi  prin- 

213.  (Ewpa  quid  redolent,  fuomvu  cipa^um  inter  medicamenta  ex  mc- 

mittantur  AtheHitf]  Sic  vulgo  quidem  duUis  animalium  tribuit  Plinius  lib. 

legitur :  sed  (Etypa,  vera  lectio  postu-  zxviii.  cap.  9.  et  hoc  sensu  pa«im 

lat.  nam  et  apud  Suidam  et  apud  Di-  medicos  tumgre  ttaetumere  ct^re  do- 

oscoridem  meidia  syllaba  perypsilon  cuit  Rhodius  in  lezico  Scriboniano, 

sciibitur;  quamquam  alias  iidem  auc-  de  intemo  et  eztemo  medicamenlo. 

toies  genere  non  conveniant.  nam  Di-  Burm. 

oscorides  o2<n;iroc  Sk  \kyerat,  inquit,  219.  Operoii  tigna  Myronit*]  Cui 

r6  ik  rwv  oUnrmipAv  kpwv  XIitoq,  non  innotuitBuculaMyronis,  inquam 

MiCYL.  ezstanti  in  Anthol.  iv.  c.  7.  £pi- 

215.  Sumiitte.']  Suitte  unus  Vati-  gramm.  zzzi.  e  quibus  sequens,  quod 

canus.  forte  tuxitte,    Hsins.    Nihil  est  Juliani  i£gypt.  adferemus : 

muta ;  nanere  posset  aliquis  capere  ll^pnv  r^v^c  Mvpenfog  liuiv,  raxa 

pro  bibere  medullas  miztas  vino  vel  rovro  poriatic 

alio  liquore.  ut  supr.  ii.  Amor«  ziz.  *H  pvmc  dirvooe  i^riv,  4  /fttrvooc 

32.  sed  nalo  de  pigmento  ez  cervin%  lirXcro  rtxvif* 

E3 


54 


P.  OViDII  NASONI8 


Annulus  ut  fiat,  primo  colliditor  aurum : 

Quas  geritis  vestes,  sordida  lana  fuit. 
Cum  fieret,  lapis  asper  erat;  nunc  nobile  signum 

Nuda  Venus  madidas  exprimit  imbre  comas. 
Tu  quoque  dum  coleris,  nos  te  dormire  putemus ; 

Aptius  a  summ&  conspiciare  manu.  226 

Cur  mihi  nota  tuo  caussa  est  candoris  in  ore  ? 

Claude  forem  thalami,  quid  rude  prodis  opus  ? 
Multa  viros  nescire  decet.  pars  maxima  rerum 

OiSendat,  si  non  interiora  tegas.  230 

Aurea  quse  pendent  omato  signa  theatro ; 

Inspice,  quam  tenuis  bractea  ligna  tegat. 
Sed  neque  ad  illa  licet  populo,  nisi  facta,  venire : 

Nec  nisi  submotis  forma  paranda  viris. 
At  non  pectendos  coram  preebere  capillos»       235 

Ut  jaceant  fusi  per  tua  terga,  vetem. 


Vide  qaoqiie  AnMotu  Epigr.  hrii. 

324.  Nuda  Venut  madidat  exprimU 
imhre  comat,'J  Videtur  ad  Venerem 
mllndere,  quam  dvaSvofuviiv  Gnod. 
TOCanL  qnod  videatur  similb  e  mari 
exeimti,  qaalis  a  multis  aitificibui  et 
picta  et  tculpta  fuit,  ut  apod  Pli- 
nium  Tidere  est.  Micyi..  Noster  ad 
Statuam  aliquam  Rom»  celebrem  re- 
spicit»  et  quo  etiam  adludi  infr.  401. 
noii  tamen  illam,  quam  Merula,  ct 
eum  secutus  sine  uUo  examine  Cria> 
pinus,  ez  Plinio  innui  credunt,  qua 
in  Bruti  Callaici  templo  £ait  posita, 
quam  Praxiteleam  faciunt.  cum  Pli- 
nius,  lib.  juvu  cap.  5.  inter  opera 
Soops  recenseat,  et  Praxiteleam  ao- 
tecedere  dicat :  hcc  coim  prope  Mar- 
tem  nuda  posita  non  fuit  dvaivoftkvti' 
nam  non  statim  Venus»  ut  emersit  pe- 
lago  Marti  fuit  juncta.  sed  cum  jam 
Vulcano  diu  fuisset  nupta,  ut  omnibus 


notum.  oetenim  hic  tola  r#Mu  nftle- 
bat  Francius.    Burm  . 

231.  Qiue  pemimC.]  Forte  melius 
legeretur,  apUitdeni.  vid.  i.  Amor.  z. 
66.  Cland.  i.  Stil.  282. 

Splendent  vipere^  tquamota  peUepha" 
TetftB» 
Ubi  et  pendent  alii.    Buan. 

232..  Qaam  Umut  braelea  ligna  ts- 
gatJ]  Tegat  jam  prsBoeasat  superioii 
pentametro.  ligat  Farnesianus.  Scri- 
bo,  Unat.  ut  alludatur  ad  derivationem 
vocb.  braetea  enim  seu  ppUna  Awb 
rov  fipix^  dedncitur,  a  linendo. 
Hinc  bractearu,  ircniXoifpyoc.  et  brae- 
teatoret,  veraXoTotoi.  Ekganter  Ar- 
nobius  hraeteoUtjMeari,  lib.  iv.  Hniis. 

234.  Forma  paranda,]  Hafniensis, 
pianda.  quod  forte,  pro  concilianda» 
at  piare  mortem.  £p^  ziz.  194.  et 
damna  piare  sup.  160.    Hziks. 


ARTI8  AMATOaiiS:  LIB.  III. 


55 


IUo  praBcipue»  ue  sis  morosa,  caveto 

Tempore :  nec  lapsas  s®pe  resolve  comas. 
Tuta  sit  ornatrix.  odi,  qu»  sauciat  ora 

Unguibus»  et  rapt^  brachia  figit  acu.  240 

Devovet,  et  dominee  tangit  caput  illa :  simulque 

Plorat  ad  invisas  sanguinolenta  comas. 
Quse  male  crinita  est,  custodem  in  limine  ponat ; 

Orneturve  Bonae  semper  in  aede  Deae. 
Dictus  eram  cuidam  subito  venisse  puellae ;     245 

Turbida  perversas  induit  iUa  comas. 
Hostibus  eveniat  tam  foedi  caussa  pudoris ; 

Inque  nurus  Parthas  dedecus  illud  eat.     [pus  : 
Turpe  pecus  mutilum :  turpe  est  sine  gramine  cam- 

Et  sine  fronde  frutex  ;  et  sine  crine  caput.  250 
Non  mihi  venistis,  Semele,  Ledeve»  docend» : 

Perque  fretum  falso,  Sidoni,  vecta  bove. 
Aut  Helene,  quam  non  stulte,  Menelae,  reposcis ; 

Tu  quoque  non  stulte,  Troie  raptor,  habes. 
Turba  docenda  venit,  pulchrae  turpesque  puellae, 

Pluraque  sunt  semper  deteriora  bonis.         256 
Formosffi  minus  artis  opem  praeceptaque  curant : 

£st  iUis  sua  dos,  forma  sine  arte  potens. 
Cum  mare  compositum  est,  securus  navita  cessat, 

Cum  tumet,  auxiUis  adsidet  ille  suis.  260 


244.  Orutturv€  Brac  amptr  in  tid» 
!>««.]  Quo  mftribtti  adire  noD  lioebat. 
Hinc  Tibullus,  lib.  i.  Eleg.  vii.  22. 
Sacra  Boiut  marilnu  non  adeunda  Dec. 
if  Btdg  ywauetia  Grscis  apud  Ma- 
ciobium,  lib.  i.  cap.  11.  in  Satumali- 
bus  dicitur,  qui  multa  de  opertis  ejus 
-ttcria  in  lucem  piofert.  Hmc  Fauna 
Fatna  Fauni  uzor  et  soior.  Hbins. 
Douia  hmc  iU  capiebat,  non  quasi  re- 
vera  in  maf  Bons  De»  se  omet,  sed 


quasi  domi  se  oroari  dissimulans,  in 
templose  esse  Amatoribuspersuadeat, 
ubi  periculnm  non  erat,  ne  a  procaci 
turba  illa  juvenum  deprehenderetur, 
ut  quibus  fas  non  erat  illo  introire. 
ego  ezplicarem,  ornetur  domi  in  se- 
creta  parte,  tamquam  in  ade  Bodsb 
DesB,  et  neminem  admittat.  Omt' 
tunpM  Palatin.  et  Bernens.    Bobm. 

252.  Falto  6pv«.]  Fiavo  Palatiaus. 
male.  vid.  i.  Amor.  iii.  23. 
£  4 


56 


R  OVIDII  NASONIS 


Rara  tamen  mendo  facies  caret.  occule  mendas : 

Quamque  potes,  vitium  corporis  abde  tui. 
Si  brevis  es,  sedeas  ;  ne  stans  videare  sedere  : 

Inque  tuo  jaceas  quantulacumque  toro. 
Hic  quoque,  ne  possit  fieri  mensura  cubantis,  265 

Inject4  lateant  fac  tibi  veste  pedes. 
Quae  nimium  gracilis,  pleno  velamina  filo 

Sumat :  et  ex  humeris  laxus  amictus  eat. 
Pallida  purpureis  tinguat  sua  corpora  virgis : 

Nigrior  ad  Pharii  confuge  piscis  opem.        270 
Pes  malus  in  nive^  semper  celetur  alut4 : 

Arida  nec  vinclis  crura  resolve  suis. 


261.  Menda.^  Mendo  Regius.  bene. 
quomodo  et  Remed.  Amor.  417. 

Tunc  oeuUs  tigna  quodcunque  in 
corpore  mendum  est. 
£t  tic  infra  781.  scribeDdum  puto,  ca- 
rent  cui  pectora  wnendo.  ut  concursus 
duum  a  vitetur,  quem  et  hic  vitavit. 
Nam  alibi  faeminino  genere  effert 
Noster.  Hkins.  vid.  ad  lib.  ii.  653. 

265.  Hic  quoque*']  Malim,  «tc  quo- 
que,  Hbins.  Probo.  frequens  enim 
hujus  formulsB  usus,  pro,  licet  jaceas, 
et  abscondere  velis  brevitatem.  sic  et 
viii.  Met.  603.  Sic  quoque  eomplectar, 
ubi  vulgo,  hanc  quoque.  £pist.  viii.  25. 
tic  quoque  eram  repetenda,  vid.  i .  Amor. 
vii.  13.  plura  dabiraus  ad  Val.  Flac. 
iv.598.    BuBM. 

267.  Pleno  velamina  Jilo.l  Sunt 
qus  Polimita  Petronio  cap.  40.  di- 
cuntur.  vide  supr.  109. 

269.  Tangat  tua  corpora.]  Tangere 
etiam  alibi  pro  ungere,  illinere.  vid. 
ad  i^ist.  xix.  44.  et  iv  Fast.  790. 
sed  tangat,  hic  non  tam  placet,  quia 
de  fucoagitur,'de  quo  rectius  tingere 
dici  puto.  Virg(p.  hic  sunt  nots  fu- 
cats,  maculs  arte  ductie,  quibus  fa- 
ciem  palhdam  illinunt  :  ut  virgata 
nuriu  apud  Val.  Flacc.  ii.  158.  ubi 


plura  dicemus.  illis  vero  virgis  non 
tam  tangitur  corpus,  quam  tingitur. 
nam  materili,  ex  qua  ilUe  virg»  du- 
cuntur,  rectius  posset  dici  tangi  cor- 
pus.  BuRMAN.  Per  virgat  purpu- 
reat,  vacinia  inlelHgit,  quomm  usns 
firequens  apud  Gallos,  teste  Plin.  in 
tinctura  purpurea.  Virgat  autem  dixit» 
pro  baccis  ipsis,  e  quibus  color  ex- 
primitur.  Sandycem  alii  volunt,  de 
qua  Virg.  Ed.  iv.  45.  £st  vero  co- 
loris  seu  pigmenti  genus  ex  metallo. 
Amar. 

271.  Pet  malut  tn  nivea  temper  r«- 
letur  aluta,']  Albo  calceo,  Juvenalis 
Satyra  vii.  nigra  memioit  aluta. 

Appotitam  nigns  lunam  tubtexit 
alute. 
albos  calceos  Appianus  videtur  Pfut- 
eatia  appellare,  ubi  de  Antonio  agit 
Athenis  luxui  indulgente :  JHai  aro- 
Xrjv  c7x<  Ttrp^mfov  'BXXi|vucj}v  dvri 
r^  trarplov,  Kai  vir6Sfina  ^  aitrov 
\ivKbv  *krrutbv,  3  Kai  *A0iivaimf 
lXOV9w  UpcTc  tra^  'AXeCov^pMfv,  roc 
ffoXovo»  ^auc&mov.  Non  ergo  albi 
calcei  in  usu  Romanis.  Phmcasiano- 
rum  meminit  et  Seneca  libro  vii.  de 
beneficiis  cap.  xxi.  Pytkagoricut  giu- 
dam  emerat  a  Sutore  phmeatia,  rem 


ARTIS  AMATORI^  LIB.  III.  67 

CoDveniunt  tenues  scapulis  analectrides  altis : 

Inflatum  circa  fascia  pectus  eat. 
Exiguo  signet  gestu  quodcumque  loquetur ;     276 

Cui  digiti  pingues,  et  scaber  unguis  erunt. 
Cui  gravis  oris  odor,  numquam  jejuna  loquatur ; 

Et  semper  spatio  distet  ab  ore  viri. 
Si  niger,  aut  ingens,  aut  non  erit  ordine  natus 

Dens  tibi,  ridendo  maxima  damna  feres.      280 
Quis  credat  ?  discunt  etiam  ridere  puellae : 

Quaeritur  atque  illis  hac  quoque  parte  decor. 
Sint  modici  rictus,  sint  parvse  utrimque  lacunse ; 

Et  summos  dentes  ima  labella  tegant. 
Nec  sua  perpetuo  contendant  ilia  risu :  285 

Sed  leve  nescio  quid  femineumque  sonent. 
Est,  quae  perverso  distorqueat  ora  cachinno : 

Cum  risu  laeta  est  altera,  flere  putes. 
Illa  sonat  raucum,  quiddamque  inamabile  stridet ; 

Ut  rudit  ad  scabram  turpis  asella  molam.    290 


magnam,    non    prtuintilm»    nummis.  ita  et  6fioKiKTpiSet,  coneubintt.  olim 

Pk^eoMiaita  milet  apnd   Petroniam.  n^ngeb^m,anacleptides,  dirb  rov &va' 

HiiNs.  KksiTTOfiat,  retrocedo,  vel,  anacletides. 

273.  AnaUetides  aitis,^   Tarnebus  Huns. 

Adversar.  lib.  iv.  cap.  xxiii.  ometides,  274.  Angustum  cireumfasciapectus 

bimierales  fascias  legendnm  contendit,  «at.]    Regius  alter,  Inflatum  pectus, 

et  reprefaendit  illos,  qui  analeetides  qnod  vemm  est.     Intelligit  antem 

emendant,  Coeliom  Rbodiginnm,  et,  Strophium,qMod  luctantespapUlasvin' 

qui  illum  sequitur,  Mycillum  tangens,  cibat,  ut  cum  Catullo  loquar.    Nonius 

cnjns  hanc  conjecturaro  probabat  ta-  certe  Strophium  yooit,  fasciam  brevem, 

men  Gmterus.    £go  ad  Regii  codicis,  ^udevirginalempapillarum  tumorem  co^ 

sacre  tanquam  anchors,  confugiens  hibet,    Hsins. 

scripturam,  rd  afiaiMptrtd«s,  geminam  281.  Discunt  ridere  puelU:^  Huc 

lectionem  designare  opinor,  videlicet  forte  respezit  Martialis,  lib.  ii.  Epist. 

in  nonnullis   codicibus,  analeetrides,  41. 

dirb  Tov  dvaXMyttv  scriptum  fuisse,  in  Ride,  si  sapis,  o  puella  ride, 

nonnullis,  analeptrides,  dwb  rov  dva-  Pelignus,  puto,  dixerat  pdeta, 

XafiP&vttv  eoUigere,  reslringere  mo-  Nam  ipsa  verba,  qus  Martialis  pro- 

nens.  Ego  tamen,  anatectrides  malim,  ducit,  ex  deperdito  alio  Nasonis  opere 

quod  earam  etiam  usus  in  lecto  fuerit.  desumta  esse  vix  puto.    Bubm. 


58 


P.  OVIDII  NASONIS 


Quo  non  ars  penetrat  ?  discunt  lacrimare  decenter : 

Quoque  volunt  plorant  tempore,  quoque  modo. 
Quid?  cum  legitim^  fraudatur  litera  voce» 

Blaesaque  fit  jusso  lingua  coacta  sono :         294 
In  vitio  decor  est,  qucedam  male  reddere  verba, 

Discunt  posse  minus,  quam  potuere,  loqui. 
Onmibus  his>  quoniam  prosunt»  impendite  curam. 

Discite  femineo  corpora  ferre  gradu. 
Est  et  in  incessu  pars  non  temnenda  decoris. 

Adlicit  ignotos  ille,  fugatque  viros.  300 

HsBC  movet  arte  latus,  tunicisque  fluentibus  auras 

Excipit;  extensos  fertque  superba  pedes. 
Illa,  velut  conjux  Umbri  rubicunda  mariti, 

Ambulat;  ingentes  varica  fertque  gradus.    304 


291.  Quo  non  ars  j>enetrat.']  Imi- 
tatoi  est  Vftlerius  Max.  lib.  v.  cap. 
IT.  tect.  17.  Qmo  wm  penetrott  aut 
^d  non  escogitat  pietat  ?    Bubm. 

203.  Qmd^eumUgitimi.]  Quittctil. 
xi.  Inst.  Orat.  3.  ez  Tetustis  codicibus. 
Nee  volubmtate  nimia  confundenda, 
quts  dieimut,  ^  et  dittinetio  perit  et 
offeetus,  et  nonnumquam  etiam  verba 
aliqua  tui  partefraudantur,  ubi  male 
Salmasius,  qui  tui  parte  Jiindantur. 

BUBM. 

302.  Exeipit.}  Talem  incessum 
amicsB  su»  describit  Aristcnetus,  lib. 
i.  Epist.  i.  et  comparat  cupresso,  aut 
palmiB,  modico  flamine  agitatas ;  et 
hoc  ideo  facere  addit,  quia  forma  su- 
perbior  esse  amat  natur^.  de  fluentibus 
Teio  vestibus  vide  Gronov.  ii.  Observ. 
7.  et  ad  Plued.  v.  fab.  i.    Bubm. 

Extentot,'}  Explicat  Passerat.  illa 
Propert.  lib.  ii.  Eleg.  iii.  6.  Ibat 
et  expenao  ptanta  morata  gradu.  Lento 
ae  gravi,  tcI  numerato,  deiode  ioclinat 
in  expanto  gradu  ;  et  tandem  ex  MSS. 
prsfert  eictento  gradu,  quod  interpre- 
tatur,  quasi  cum  gradibus  metiretur 


^Mttium  soli :  sed  Broukhusius  apud 
Propertium  expentum  gradum,  id  est 
oompositum,  lentom  pre£ert.  nt  et 
hic,  si  libri  addicerent,  mallem ;  quia 
mox,  ingentet  gradut,  rustic»  dat, 
quos  non  decet  matrons  superciliose 
et  superb»  dare.  et  hinc  mollem  mox 
versu  310.  vocat ;  quod  extentis  pedi- 
bus  vix  oonvenit.  sed  et  extentot  re- 
tinere  possimus  et  non  de  ingenti»  aut 
celeri  incessu  capeie,  sed  cum  alte 
tollit  et  levat  pedes,  nec  ideo  tamen 
properat,  sed  potius  exultat,  et  mi- 
mice  incedit,  quod  etiam  moUiter  dici 
potest.    BuRM. 

303.  JUa,  velut  coiffux  Umbri  ma- 
rt(i,  &c.]  In  incessu  rusticitatem  sig- 
naturus,  Umbri  conjugem  adducit,  et 
rubieundam  quidem.  Umbri  enim, 
qui  Sabini  iidem  et  Imbri,  fuerunt 
omnium  Italis  populorum  fortissimi, 
et  eorum  conjuges  agrestes  nimium. 
Amab. 

304.  Ambulat,  ingentet  variea  fert- 
que  gradut.]  Vir  summus  et  flos  lite- 
rati  orbis  Isaacus  Casaubonus  ad 
Theophrasti  Characterea  notat,  Naso- 


ARTIS  AMATORI^  LIB.  III.  39 

Sed  sit,  ut  in  multis,  modu8  hic  quoque.  rusticus 

Motus;  in  incessu  moUior  alter  erit.  [alter 

Pars  humeri  tamen  ima  tui,  pars  summa  lacerti 

Nuda  sit,  a  \dzvk  conspicienda  manu. 
Hoc  vos  prBBcipue,  niveae,  decet.  hoc  ubi  vidi, 

Osculaferre  humero,  quk  patet,  usque  libet.  310 
Monstra  maris  Sirenes  erant:  quae  voce  canor^ 

Quamlibet  admissas  detinuere  rates. 
His  sua  Sisyphides  auditis  pene  resolvit 

Corpora.  nam  sociis  illita  cersi  fuit. 
Res  est  blanda  canor :  discant  cantare  puellse. 

Pro  facie  multis  vox  sua  lena  fuit.  316 

Et  modo  marmoreis  referant  audita  theatris ; 

£t  modo  Niliacis  carmina  lusa  modis. 
Nec  plectrum  dextr^,  citharam  tenuisse  sinistrd 

Nesciat  arbitrio  femina  docta  meo.  320 


nem   tamqaam   panun  proprie  hoc  Epist.  32. 

loco  locutan,  cmm  oatam  renim  vi-  Et  ewn  sorore  cttna  mater  ingentu 

dettor  adversari,  ut  mulier  varicm  in-  Quod  male  Radems  capit  de  etate. 

gentei  gradus  possit  fiicere.    Confu-  Burm. 

dit  nimirum  yir  doctissimus  varicam  307.  Part  humeri  tamen  ima  tiu.] 

cum  vara,  cum  diversa  smt.     Varica,  De  extertii  kumeris  vide  Wass.  ad  Sal- 

quB  divaricat  pedes,  et  prster  justam  lust.  Catil.  xliv.  ubi  distinguit  inter 

menauram  late  extendit.    Divaricare  nudare  kumerum  et  exterere:  hoc  ease 

Nooias  Marcellus  inteipretatur  dt*-  etiam  proferre,  jactare,  educere;  et 

temdtre,    GIossib  H.  Slephani,  voW-  ita  possemus  hoc  prsceptum  Nasonis 

eat,  iwtp^vti,  aUn  glossa  varieo,  non  ad  exserendos  humeros,  sed  parte 

fiatpS^.  varieut,  paipoQ,  a  varit  igitur  tantum  ima  nudandos  restringere,  ne 

et  incurvis  pedibus  deducitur  gretsut  inverecundis  nimias  magister  videa- 

varieue,  sed  alterum  naturs  vitium,  tur.    Burh. 

alterum  rustics  consuetudinis.  Hbin-  313.     His   tua    Sityphidet,    &c.] 

stus.    Docta   sunt   et  egregia,  qus  Ulixes,  illius  Sisypbi  fiiius,  qui,  illata 

Heinsius  hic  adfert.  sed  posset  et  capi  vi,  ut  aiunt,  Autoljf cs,  Laerts  con- 

de  femina  rustica  et  ingentis  staturs,  jagi,  Ulixem  ex  ea  suscepit.    Quod 

qus  varicot  gradus  ferret ;  nametilla  quidem   probmm    ipsi  Ajax  objicit, 

statura  nimia  rusticitatem  probat,  et  Metam.  xiii.  31.  sqq.  ubi  de  armis 

solent  ingentes  ills  femins  deformiter  AchiUis,  Ulixem  inter  et  Ajacem,  so- 

et  rustice  incedere.  sic  Martial.  xii.  lernnis  disceptatio.    Amar. 


60  P.  OVIDII  NASONIS 

Saxa  ferasque  lyra  movit  Rhodopeius  Orpheus, 

Tartareosque  lacus,  tergeminumque  canem. 
Saxa  tuo  cantu,  vindex  justissime  matris, 

Fecerunt  muros  oflScibsa  novos.. 
Quamvis  mutus  erat,  voci  favisse  putatur         325 

Piscis,  Arioniae  fabula  nota  lyrae. 
Disce  etiam  duplici  genialia  naulia  pahna 

Verrere:  conveniunt  dulcibus  illa  jocis. 
Sit  tibi  Callimachi,  sit  Coi  nbta  poetae, 

Sit  quoque  vinosi  Teia  Musa  senis.  330 

Nota  sit  et  Sappho :  quid  enim  lascivius  illa? 

Cuive  pater  vafri  luditur  arte  Getae. 
Et  teneri  possis  cannen  legisse  PropertJ : 

Sive  aliquid  Galli,  sive,  TibuUe,  tuum. 
Dictaque  Varroni  fulvis  insignia  villis  336 

Vellera,  germanae,  Phryxe,  querenda  tuae. 
Et  profugum  jEnean,  altae  primordia  Romae; 

Quo  nuUum  Latio  clarius  extat  opus. 
Forsitan  et  nostrum  nomen  miscebitur  istis; 

Nec  mea  Lethaeis  scripta  dabuntur  aquis.    340 


323.  Sata  tw  eantu,  vindex  jiwtii- 
iime  tmUrii,  &c.]  De  AmphioDe  agi- 
tur,  Thebanae  arcis  conditore,  qui  An- 
tiopem  matrem  egregie  ultus  est,  ad- 
ligata  Dirce,  qu®  illam  diu  multum- 
que  vezaverat,  taurorum  sylvestrium 
caudis.  Rem  varie  narrant  Hygin. 
Fabb.  7, 8. 155;  et  Pausan.  Corintb. 
vi.  et  Boetic.  xvii.    Amar. 

327.  Genialia  naulia  palmA,^  De 
nabliis,  et  quale  instrumentum  id  sit, 
Politianum  vide  Miscell.  14.  qui  de 
hoc  loco  prolixe  tractavit.    Micyl. 

328.  Vertere»']  Verrere  eleganter 
Kegius  et  Arondelianus.  quomodo  et 


Scaliger  in  ora  sui  codicis  conjecerat 
legendum.  in  eodem  nubila.  sed  mra- 
lia,  vaiiha,  probum  est  qus  v&fiKa 
apud  Suidam.  vide  et  PoUucem. 
Hbins. 

330.  Teia  muMa,]  Teos  Oppidum 
loni»,  ab  Athamante  conditum.  Mi- 

CYL. 

332.  Cuive  pater.]  Terentium  in- 
telligunt  interpretes,  sed  ego  Menan- 
drum  melitts  Gr»cis  Poiitis  jungi  puto. 
ut  et  lib.  ii.  Tiist.  369.  Grecis  fere 
iisdem  additur :  ubi  etiam  Roms  pue- 
ris  virginibusque  legi  solere  prodit 
Noster  Poeta.     Bunn. 


ARTIS  AMATORIJB  LIB.  III.  61 

Atque  aliquis  dicet,  Nostri  lege  culta  magistri 

Carmina,  quls  partes  instruit  ille  duas. 
Deve  tribus  libris,  titulus  quos  signat  Amorumy 

Elige,  quod  docili  moUiter  ore  legas. 
Vel  tibi  composita  cantetur  Epistola  voce ;       345 

Ignotum  hoc  aliis  ille  novavit  opus. 
O  ita,  Phoebe,  velis;  ita  vos,  pia  numina  vaturii, 

Insignis  cornu  Bacche,  novemque  Deae ! 
Quis  dubitet,  quin  scire  velim  saltare  puellam ; 

Ut  moveat  posito  brachia  jussa  mero?  350 

Artifices  lateris,  scenaB  spectacula,  amantur: 

Tantum  mobilitas  illa  decoris  habet. 
Parva  monere  pudet:  talorum  ducere  jactus 

Ut  sciat,  et  vires,  tessera  inissa,  tuas.  354 

Et  modo  tres  jactet  numeros:  modo  cogitet,  apte 

Quam  subeat  parteni  callida,  quamque  vocet. 
Cautaque  non  stulte  latronum  proelia  ludat: 

Unus  cum  gemino  calculus  hoste  perit. 
Bellatorque  sud  prensus  sine  compare  bellat: 

^mulus  et  coeptum  ssepe  recurrit  iter.  360 


345.    Vel    tUfi   eonnpo^ta  eantetur  jmietie: 

epistola  voce:    IgMtum  hoc  aliit  UU  Tantatiue  nan  parvo  crimina  Prm- 

novavit  nptu.]   Sententia  est:.Atque  tor enUt, 

aliquis  dicet,  Lege  carmiDa  nmtri  ma-  injpice  ludorum  tumtui,  Augutte, 

gistri,  id  est  Ovidii :  ea  scilicet,  qui-  tuorum. 

bos  ille  ambas  partes  instruit :    hoc  Emta  tiin  magno  talia  muUa  ioget, 

est,  tam  virot,  quam  puellas  amare  Heins. 

docet.    MxcYL.  Nihil  muto.  et  ita  interpretor  -,  Mimos 

3fi0.  Brachia  jutta.'\  Scto  quomo-  et  Magistros  illos  motuum  mimico- 

do  ezplicari  et  exemplis  infiDitis  illus-  rum,  qui  quotidie  in  scena  spectantur, 

trari  possit.    Sed  Schefferi  codez  ha-  etiam  a  viris  et  mulieribus  amari,  licet 

bettfMuia,  quodpraBferrem,  utelegan-  sint  vilissimi:  de  hoc  furore,  quo  et 

tius  et  doctius.    Burm.  viri  et  femins  ferebantur  in  pantomi- 

351.  Artijieit  laterit,  teentt  tpeeta-  mos,  qui  lateris  artifices  erant,  id  est, 

cuia  amantur.Jl    Malo^  emuntur.  sic  docebant  saltare  pueHas  et  juvenes, 

TrisL  1.  ii.  507.  saspe  invehitur  Seneca.    Burm. 

Qtftf  mimit  prodest,  scena  est  luerosa 


02 


P.  OVIDII  NASONIS 


Reticuloque  pite  leves  fundantur  aperto: 

Nec,  nisi  quam  toUes,  uUa  movenda  pila  est. 
Est  genus  in  totidem  tenui  ratione  redactum 

Scriptula,  quot  menses  lubricus  annus  habet. 
Parva  tabella  capit  temos  utrimque  lapillos;  365 

In  qua  vicisse  est,  continuasse  suos. 
Mille  facesse  jocos.  turpe  est  nescire  puellam 

Ludere:  ludendo  seepe  paratur  amor. 
Sed  minimus  labor  est,  sapienter  jactibus  uti. 

Majus  opusy  mores  composuisse  suos.  370 

Dum  srumus  incauti,  studioque  aperimur  in  ipso; 

Nudaque  per  lusus  pectora  nostra  patent; 
Ira  subit,  deforme  malum,  lucrique  cupido ; 

Jurgiaque,  et  rixae,  sollicitusque  dolor. 
Crimina  dicuntur :  resonat  clamoribus  aBther :  375 

Invocat  iratos  et  sibi  quisque  Deos. 


361.  RetieuloquepiUiUvnfundan- 
tur  aperto,']  Aptum  pueilis  es>e  pils 
lnsam,  apparet,  quod  et  •enibus  infir- 
mis  conTeniebat.  vid.  ad  Petron.  cap. 
zzvii.  et  per  reticulwn  forte  foUem  re- 
ticulatum  intelligit.  Uvu  autem  pila» 
quia  vitrea.  de  pil»  Iubu  fAura  vid. 
apud  Cajsaub.  ad  Athen.  i.  i2.  Mag. 
Miacel.  i.  ii.  et  Passer.  ad  Piropert. 
iii.  ziv.  6.  ubi  Broukhusius  Romanas 
puellas  ab  hoc  lusu  arcet,  propter  se- 
qnentem  moz  vers.  383.  sed  ibi  ceU- 
res  piUs  virilem  ludum  iqdicant,  hic 
(«Mf  pii  iUarem.  Discrimen  vero  utri- 
usque  ludi  me  ignorare  fateor.  Bdrm. 

363.  Eft  genui  in  ietidem  tenut  ra- 
tione  redactum  Spieuia,']  Seriptula 
Scaliger,  et  Salmasius  ad  Historiam 
Angustam;  qui  videndus.  Hzins. 
Spicuia  Bemensis  codez.  hunc  ludnm 
post  Salmasium  ad  Vopisci  TrocuL 
cap.  ziii.  et  Scaligerum  ad  Catalect. 
pag.  282.  illustravit  Gronovius,  lib.  iii. 


de  Pecun.  Veteite  cap.  zv.  Recte 
mihi  eapere  videtnr  d.  Hyde,  de 
ludo,  quem  nos  Triodwn  appelkunus. 
vide  eum  de  ludis  Oriental.  pag.  202. 
et  seqq.  et  hoc  videtur  etiam  Mernla 
intellezisse.  Quis  vero  hsc  ita  ezpli- 
cet,  ut  omnibus  satisfaciat,  nisi  viderit 
ipsum  lusum,  aut  luseritl  Bukm. 

367.  MUlefaeeeseejoeof,]  Faeeste 
Regius  et  quatuor  atii.  Bdiqui,yae 
esee,    Hsins. 

370.  Mci;uf  oput  mcres  eompoemsse 
fuot.]  et  qua  sequuntur.  Eolandan- 
dus  magis  hic  locus,  quo  major,  qunm 
haec  scriberet  Ovidins,  alee  furor  "Ro' 
manos  invaserat,  et  ipsum  in  primis 
August.  apud  quem  idem  aulicus  ac 
aleator.  Snet.  in  Aug.  95.    Amak. 

371.  Tunc  sumus  ineautu]  Lege, 
Dum  sumus  cum  prima  editiotte  et 
quatuor  scriptis.  et  aperimur  in  ipso, 
pio  ab  ipso  meliores  libri.    Hsim. 


ARTIS  AMATORIiE  LIB.  III.  63 

NuUa  fides ;  tabulaeque  novce  per  vota  petuntur : 

Et  lacrimis  vidi  saepe  madere  genas. 
Juppiter  a  vobis  tam  turpia  crimina  pellat, 

In  quibus  est  ulli  cura  placere  viro.  380 

Hos  ignava  jocds  tribuit  Natura  puellis : 

Materi^  ludunt  uberiore  viri. 
Sunt  illis  celeresque  pilse,  jaculumque,  trocfaique, 

Armaque,  et  in  gyros  ire  coactus  equus. 
Nec  vos  Campus  habet,  nec  vos  gelidissima  Vii^o; 

Nec  Thuscus  placidd  devehit  amnis  aqu&.  386 
At  licet,  et  prodest,  Pompejas  ire  per  umbras ; 

Virginis  setheriis  cum  caput  ardet  equis. 
Visite  laurigero  sacrata  Palatia  Phoebo : 

IUe  Parsetonias  mersit  in  alta  rates.  390 

Quseque  soror  conjuxque  Ducis  monumenta  para- 

Navalique  gener  cinctus  honore  caput.     [runt: 

377.   Nulla  Jides  tabulit,  qutR  wm  l$niagmineT\kjhnmftu«r§nL  Bubm. 

per  vota  petuntur.']  Sensui  intricatior,  389.  Visite  laurigero  $acrata  PaU" 

neque  satisfaciwit  conjectanD  Heinsii,  tia  Pkeebo,']  JE6em  didt  qnun  Apol- 

qui  etiam  capiebat  tabulam  pro  tabula  lini  Actiaco,  devictis  Cleopatra  et  An- 

lusofia.    Sed  planus  erit,  si  seqnamur  tonio,  Augustus  in  Palatino  monte  di- 

unius  codicis  Heinsiani    elegantissi-  caTcrat.    Templum   hoc   fuit   donis 

mam,  ut  mihi  videtur,  scripturam :  opulentissimum ;  si  quidem  Augustus 

NuUafidet ;  tatmleque  novm  per  vota  aureas  argenteasque  statuas  sibi  posi- 

petuuiur,  tas  ei  donavit :  fiiit  etiam  opere  mag- 

Ut  indicet  lusorem,  qui  omnia  perdi-  nifioentissimum :    valvsB    enim  erant 

derit,  et  plus  debeat,  quam  solvere  ebames,  auro,  picturisque  omatB,  &c. 

'  possit,  optare  novas  tabulas,  ut  non  Describtt  elegantissime   Pkopert.  ii. 

cogatur  nomen  suum  expedire ;  sed  Eleg.  xxiii.    Am ab. 

remisso  debito  omni,  iteium  integrare  391.  Queque  toror,  eof^usque  du- 

possit  lusum :  ita  ut  qui  antea  perdi-  m.]  Porticus  Octavie,  Augusti  soro- 

derity  lucretur  aliquid.  de  Tabulii  no'  m,  et  livie  eonjugis,  indicat.  Amab. 

vifomniasnnt  notissima.    Buhm.  392.  Navalique  gener  einetut  ho» 

386.  PlaeidA  devehit  amnit  aqua.']  nore  eaput.']  Hoc  est,  M.  Agrippa,  qui 

Plaeida  aqua  Tyberi  non  recte  datur,  gener  Augusti  fuit  ex  Julia  (ut  Sueto- 

cum  sit  rapidus.  Scribe,  plaeitd  aqud,  nius  tradit)  et  corona  navali  ab  eodem 

HaiTfs.    Nihil  muta.   sit  enim  lioet  Augusto  donatus,  post  devictum  Sex- 

Thybris  lapidus,  non  omni  tempore  tum  Pompcjum.    Mxcyi*. 
yiolentus  ire  solet.  ii.  Aneid.  782. 


64  P.  OVIDII  NASONIS 

Visite  turicremas  vaccae  Memphitidos  aras : 

Visite  conspicuis  terna  theatra  locis. 
Spectentur  tepido  maculosae  sanguine  arenae ;  395 

Metaque  ferventi  circueunda  rotA. 
Quod  latet,  ignotum  est^  ignoti  nulla  cupido. 

Fructus  abest,  facies  cum  bona  teste  caret. 
Tu  licet  et  Thamyran  superes,  et  Amoebea  cantu ; 

Non  erit  ignotae  gratia  magna  lyrae.  400 

Si  Venerem  Gous  nusquam  posuisset  Apelles; 

Mersa  sub  aequoreis  illa  lateret  aquis. 
Quid  petitur  sacris,  nisi  tantum  fama,  poetis  ? 

Hoc  votum  nostri  summa  laboris  habet. 
Cura  Ducum  fuerunt  olim  Regumque  poetse:  405 

Praemiaque  antiqui  magna  tulere  chori. 
Sanctaque  majestas,  et  erat  venerabile  nomen 

Vatibus:  et  largae  saepe  dabantur  opes. 
Ennius  emeruit,  Calabris  in  montibus  ortus, 

Contiguus  poni,  Scipio  magne,  tibi.  410 

Nunc  ederae  sine  honore  jacent:  operataque  doctis 

Cura  vigil  Musis  nomen  inertis  habet. 


396.  Metaque,'}  Hoc  est  Circus,  in  olSils  \6yoQ,    Buam. 

quo  ludi  Circenses  atque  £questre8  405.  Cura  Ducum  fu^rant,^  Poe^ 

fiebaot.    Micyl.  tasolim  ducibus  curs  fuisse  Pausanias 

399.  Thamyran  mperes  atque  Or^  docet  in  Atticis  exemplo  Philoxeni  et 
phea  cantu,]  Et  Amahea  scripti  potio-  Arati.  Sic  Euripides  Archelao  Ma- 
res  cum  prim&  editione.  Fuit  autem  cedoniaB  regi,  Anacreon  Polycrati  Sa- 
Amoebeus  Citharcedus  Atheniensis  mio,  Simonides,  Pindarus,  Bacchili- 
magni  nominis,  cujus  ex  Aristeas  de  des  Hieroni  Sicilis  tyranno :  iidem 
Citharoedis  Ubro  meminit  Athenaus  quoque  Anacreon,  et  Simonides  Hip- 
lib.  xiv.  Zenoni  costaneum  facit  Plu-  parcho  Pisistrati  filio  carissimi  fuere. 
tarchus  ir«pt  r^c  rfiutiiQ  dptrfiQ.  At  Cato  in  Oratione  M.  Nobiliori  ob- 
Heins.  jicit,    quod  Poetam    in  Provinciam 

400.  Ignot^  gratia  magna  Lyra.l  duxisset,  qui  Ennium  eo  duxerat. 
Adlusitad  notissimumGrscorumpro-  vide  Cicer.  lib.  primo  Tusc.  Qusst. 
verbium,  rtis  XavOavoiHniQ  /xovauc^  principio.    Hbins. 


ARTIS  AMATORIiE  LIB.  III.  66 

Sed  famee  vigilare  juvet:  qni&  nosset  Homerum, 

Ilias  aeternum  si  latuisset  opus? 
Quis  Dahaen  nosset,  si  semper  clausa  fuisset ;  415 

Inque  sua  turri  perlatuisset  anus  ? 
Utilis  est  vobis,  formosae,  turba,  puellse. 

Seepe  vagos  ultra  limina  ferte  pedes. 
Ad  multas  lupa  tendit  oves,  praedetur  ut  unam : 

Et  Jovis  in  multas  devolat  ales  aves.  420 

Se  quoque  det  populo  mulier  speciosa  videndam : 

Quem  trahat,  e  multis  forsitan  unus  erit. 
Omnibus  illa  locis  maneat  studiosa  placendi : 

Et  curam  tot4  mente  decoris  agat. 
Casus  ubique  valet:  semper  tibi  pendeat  hamus. 

Quo  minime  credas  gurgite,  piscis  erit.        426 
Saepe  canes  frustra  nemorosis  montibus  errant: 

Inque  plagam  nuUo  cervus  agente  cadit. 
Quid  minus  Andromedse  fuerat  sperare  revinctse, 

Quam  lacrimas  ulli  posse  placere  suas?        430 
Funere  saepe  viri  vir  quseritur.  isse  solutis 

Grinibus,  et  fletus  non  tenuisse,  decet. 
Sed  vitate  viros  cultum  formamque  professos; 

Quique  suas  ponunt  in  statione  comas. 


413.  Sflri  famm   invig}laf  Jvvat.]  423.  Quem  trahai.']  £t  hoc  propric 

Vigilare  scripti  potiorei  cum  priin&  et  eleganter.  Tertull.  i.  de  Cult.  fem. 

editione.  quomodo  apud  Propertium  4.    (hnaUa  in  cura  capiUi  et  cutis  et 

ii.  £leg.  2.  studiis  vigilare   taverit.  earumpartitmccrporitfqu^oeuiottra' 

Rectius    quoque   juvet   Aprosianus.  Aant.  vid  ad  ii.  Amor.zix.  10.  Buru. 

Juvet  vos  vigilare   in   spem   fams.  431*  Funare  ttrpevirivtrqu^ritur.'] 

Hkins.  Testis  Matrana  illa  Ephesiana,  cujus 

419.  Ad  muitoi.]  /n  Regius,  Fran-  historiam  Eumolpus  eleganter  adeo  et 

oof.  et  alii,  ut  seqnenti  etiam  versu.  festive  narrat,  apud  Petron.     Hanc 

quod  magis  feritatem  et  hostilem  ani-  autem  historiam  vere  contigisse,  auctor 

mum  notat,  ut  ire  in  aliquem  et  simi-  est  Flavinius,  apud  Sarisberiensem»  et 

lia.  possumus  et  exit  capere,  e  lustris  Ephesi    mulierem    poenaa    dediMe» 

suis  ad  rapinas  prodit.    Bvrm.  Amar. 

VOL.  II.  F 


G6 


P.  OVIDII  NASONIS 


Quae  vobis  dicunt,  dixerunt  mille  puellis.         435 

Errat,  et  in  nuUi  sede  moratur  amor. 
Femina  quid  faciat,  cum  sit  vir  levior  ipsA ; 

Forsitan  et  plures  possit  habere  viros  ? 
Vix  mihi  credetis ;  sed  credite :  Troja  maneret, 

Prseceptis  Priami  si  foret  usa  sui.  440 

Sunt  qui  mendaci  specie  grassentur  amoris, 

Perque  aditus  tales  lucra  pudenda  petant. 
Nec  coma  vos  fallat  liquidi  nitidissima  nardo : 

Nec  brevis  in  rugas  cingula  pressa  suas. 
Nec  toga  decipiat  filo  tenuissima :  nec  si        445 

Annulus  in  digitis  alter  et  alter  erit. 
Forsitan  ex  horum  numero  cultissimus  ille 

Fur  sit;  et  uratur  vestis  amore  tuae. 
Redde  meum^  clamant  spoliatse  saepe  puellae: 

Redde  meum,  toto  voce  boante  foro.  450 

Has,  Venus,  e  templis,  multo  radiantibus  auro, 

Lenta  vides  lites,  Appiadesque  Defle. 
Sunt  quoque  non  dubii  quaedam  mala  nomina  fa- 

Deceptae  a  multis  crimen  amantis  habent.  [md : 


441.  Grastantur  anufrit.']  GraMm- 
tur  meliores  cum  primA  editione.  et 
petant  sequenti  venu.  Heins.  Gra»- 
tari  pro  adulari  pontum  videretur  an- 
tique»  nisi  pnec^ereL    Douza. 

443.  Nec  eoma  vatfallat  liquidA  nv- 
tidisdma  nardo.]  Hoc  est,  unguento 
nardino,  sive  ipsa  nardus  foliata,  sive 
spicata  fuerit:  his  enim  nominibus 
apud  PUnium  distinguitur.    Mictl. 

444.  Nec  hrevit  in  rugat  cingula 
pretta  «ti«s.]  Cingulam  hrevem  hic  ez- 
ponunt,  qusB  vestem  ipsam  arcte  a- 
stringat,  pluresque  rugas  sive  plicas 
faciaU  ut  sit  dngulaf  quas  alias  equo- 
nim  ac  jumentonim  proprie  est,  pro 
cuigtUo  sive  cinctu  posita.  Solitosau- 
tem   cingi  Bomanos  veteres,   argu- 


mento  etiam  est  dictum  illnd  Sylle 
de  Ccsare,  Puerum  male  prBcinctum 
cavendum  esse.  Micyl.  Vid.  Ferra- 
rium,  lib.  iii.  de  Re  Vest.  cap.  7.  qui, 
prcter  Ovidium,  neminem  dn^ttioin 
dixisse  notat.  Servius  ad  Viig.  ix. 
£neYd.3G0.  notat  eingu/«m  hominum 
generis  neutrius  esse,  animalium  vero 
feminino  genere  dici,  hat  eingulat, 

BURK. 

452.  Appiadet^  Dsc]  Nesdo  an 
non  per  Appiades  Deas,  Nymphas, 
qnarum  statuse  ad  Aquam  Appiam 
positaB  erant,  intelligat.  ad  fontes  enim 
et  aquamm  ductus  status  ponebantur. 

BURM. 

453.  Sunt  quofue  non  dubiA,']  Lo- 
ctts  intricatus,  et  cujus  sensum  viz 


ARTIS  AMATORI^  LIB.  III. 


67 


Discite  ab  alterius  vestris  timuisse  querelis :    455 

Janua  fallaci  nec  sit  aperta  viro. 
Parcite,  Cecropides,  juranti  credere  Theseo; 

Quos  faciet  testes,  fecit  et  ante,  Deos. 
Et  tibi,  Demophoon,  Thesei  criminis  heres, 

Phyllide  decept&  nuUa  relicta  fides.  460 

Si  bene  promittant,  totidem  promittite  verbis: 

Si  dederint,  et  vos  gaudia  pacta  date. 
Illa  potest  vigiles  flammas  extinguere  Vestae; 

£t  rapere  e  templis,  Inachi,  sacra  tuis; 
Et  dare  mixta  viro  tritis  aconita  cicutis ;  465 

Accepto  Venerem  munere  si  qua  negat. 
Fert  animus  propius  consistere,  supprime  habenas, 

Musa;  nec  admissis  excutiare  rotis. 
Verba  vadum  tentent  abiegnis  scripta  tabellis. 

Accipiat  missas  apta  ministra  notas.  470 


penrideo:  si  de  paeHii  agat,  ut  Me- 
nila  ci^it,  lensus  eue  poiaet,  esse 
quaadam,  quibvs  conitat  nuUam  eue 
habendam  fidem,  quaB  laDt  indabie 
mala  nomina,  ut  creditores  dicuntur, 
qoi  fidem  non  prestanL  hm  autem» 
quia  decept»  sant  a  maltis,  etiam 
aliosYolant  decipere.  et  ita  legi  posset 
in  pentametro : 

DeeqfUB  -  a  muUii  erimen  amantis 

omont. 
Imitari  amant  amantem,  qui  eos  de- 
cepit;  sed  incommode  tunc  singularis 
ille  omontu  additur,  T(f  multit,  quare 
com  Francofurtensi  posset  legi,  erimen 
amorit.  sed  sequentia  potius  suadent, 
haec  omnia  de  viris  fallacibus  esse  ca- 
pienda,  utexemplis  Ariadnes  et  Fhyl- 
lidis  deceptarum  probaL  quare  lege- 
rem: 
Sunt  quoque  non  duhid  fuidam  maia" 
nominafamA, 

Deeeptm  et  muUi  erimen  amantit 
habent. 


Snnt  quidam,  quos  constat  ea 
fidei,  qui  promissos  toros  et  foedera 
non  prsstant,  et  multi  sunt,  qui  cri- 
men  habent  amantis  deceptas,  id  est 
qui  culpam  hanc  admi^ferunt  jam» 
et  ideo  ab  omnibus  male  andiunt. 

BURM. 

465.  Diteite  ab  aUeriut  vettrit  ti- 
miuiste  quereliL]  Vebit  Hmuitte  Tho- 
maaini  codex:  condnnius.  Hsins. 
Nec  hic  sensus  apertus  satis:  quo- 
modo  enim  timebunt  a  querelist  r». 
itttiaM  Junian.  tenuitte  aex.  in  Neapo- 
litano  et  Bemensi  erat,  earuitte,  quare 
l^^erem, 

Diteite  ab  aUeriut,  vo6ii  eavitte, 
piereHt. 
A  querelis  deceptaium  pnellanun, 
quamm  exempla  moz  subjicict,  dis- 
cite  vobu  cavere.  et  seq.  versu  Re- 
gius,  nee  tU,  Francof.  non  tit.  probo 
Regii  scripturam,  quam  Bersmannos 
expressit.    Burm. 

F2 


68 


P.  OVIDII  NASONIS 


Inspice:  quodque  leges,  ex  ipsis  coUige  verbis, 

Fingat,  an  ex  animo,  soUicitusque  roget. 
Postque  brevem  rescribe  moram.   mora  semper 
amantes 

Incitat,  exiguum  si  modo  tempus  habet. 
Sed  neque  te  facilem  juveni  promitte  roganti:  475 

Nec  tamen  eduro,  quod  petit,  ore  nega. 
Fac  timeat  speretque  simul:    quotiesque  remit- 
tes, 

Spesque  magis  veniat  certa,  minorque  metus. 
Munda,  sed  e  medio,  eonsuetaque  verba,  puelte, 

Scribite.  sermonis  publica  forma  placet.      480 
Ah  quoties  dubius  scriptis  exarsit  amator ; 

£t  nocuit  formsB  barbara  lingua  bonse! 
Sed  quoniam,  quamvis  vittae  careatis  honore, 

Est  vobis  vestros  fallere  cura  viros; 
Ancillae  puerive  manus  ferat  apta  tabellas :      485 

Pignora  nec  juveni  credite  vestra  novo. 
Vidi  ego,  pallentes  isto  terrore  puellas, 

Servitium  miseras  tempus  in  omne  pati. 


479.  Mimda,  ted  e  medicl  Blanda 
unuf  Vaticaniu.  quomodo  supra  Ub. 
i.467. 

Sit  tibi  credibUi$  sermo,  consuetaque 

verba, 

Blanda  tamen,  pratens  ut  videare 

Uqui, 

Nihil  tamen  temere  mutandum.  Hkin- 

8IU8.    Ita  apud  Prop.  iv.  v.  43.  ea- 

dem  est  ▼arietas.  vid.  8upr.  332.  sed 

bkmda  verba  aptiui  dedit  viri8,  qni  per 

blanditias  aditum  ad  Venerem  qus- 

runt.  Puelliamagismundaconyeniunt. 

wKunda  vero  opponunturyiicalts,  ut  Ci- 

cero  Orat.  23.     Fucati  medieamenta 

eandaris  et  ruborit  omnia  repellentur, 

elegantia  modo  et  munditia  remanebit. 


Ita  Homer.  Hiad.  B.  213.  Thecsit^ 
dedit :  'Ema  dKo<rfi&  rc  w6)iX&  rc.  81 
bUmda  legafl,  non  erat  apta  oppositio 
T&v  sed  e  medio:  nam  et  e  medio,  sem- 
per  sunt  blanda.  quare  bianditias  et 
jmbUca  verba  conjungit  Noster,  lib. 
iiL  Amor.  7.  sed  in  mundis  eligendia 
sspe  afiectatio  nimia  appaxere  solet. 

BUBM. 

486.  Pignora  nec  JuvenL]  Juveni 
rectum  est,  nec  de  servo,  sed  amatore 
debet  intelligi,  ut  sequentia  mani- 
festo  demonstrant.  prscipit,  ut  an«> 
cilla  vel  puer  literas  missas  ad  aman- 
tem,  et  lectas  referat,  ne  servet  ama- 
tor,  quibus  postea  ut  fulmine  utatur. 
Bviiif. 


ARTIS  AHATORIiE  LIB.  III.  60 

Perfidus  ille  quidem,  qui  talia  pignora  servat: 

Sed  tamen  Mtam  fulminis  instar  habet.      490 
Judice  me  fraus   est  concessa,  repellere  frau- 
dem: 

Armaque  in  armatos  sumere  jura  sinimt. 
Ducere  consuescat  multas  manus  una  figuras. 

Ah  pereant,  per  quos  ista  monenda  mihi ! 
Nec  nisi  deletis  tutum  rescribere  ceris :  495 

Ne  teneat  geminas  una  tabella  manus. 
Femina  dicatur  scribenti  semper  amator; 

lUa  sit  in  vestris,  qui  fuit  iUe,  notis. 
Sed  libet  a  parvis  animum  ad  majora  referre, 

Plenaque  curvato  pandere  vela  sinu ;  500 

Pertinet  ad  faciem  rabidos  compescere  mores. 

Candida  pax  homines,  trux  decet  ira  feras. 
Ora  tument  ir4;  nigrescunt  sanguine  venae; 

Lumina  Gorgoneo  ssevius  igne  micant. 
I  procul  hinc,  dixit;  non  es  mihi,  tibia,  tanti ;  505 

Ut  vidit  vultus  PaUas  in  amne  suos. 
Vos  quoque  si  medii  speculum  spectetis  in  ir^; 

Cognoscat  faciem  vix  satis  uUa  suam. 


489«  TaUawttuura  imvat,'}  Captat  artu  tmnmiun  decipiendi ;   sed  vix 

liDCoIideniii.  quod  olim  non  displi-  poterat  dici  ingeniosius.    Amab. 
coit  Heinno,  et  de  interceptis  literit  500.  Panden,]  Tendere  roulti.  red- 

capielMit  ut  eaptare  lib.  ii.  597.  ied  dere  unns.  prendere  Bernenais.    Sed 

mihi  eervat  probum  videtur.  et  de  ama-  tendere  non  male.  pandere  enim  sim- 

tore,  qm  tabcUas  •  aon   remittit  de-  pliciter  est  explicare,  tenduntur  au* 

letas,  iisque  responsum  suum  inscrip-  tem  yela,  cum   major  aura  implet. 

sit,  sed  signatas  servat;  ut  poasit  om-  Epist.  xiii.  15.  abreptofue  vela  teten^ 

nibus  puells  scripturam  oatendere,  et  diu  et  ita  alibi.    Burm. 
si  nolit  ipai  obsequi,  terrori  isti  semper  505.  /  procul  kinet  diiit,  mm  et 

eam  habeat  obnoxiam.    Burm.  wUhi,  tibia,  tanti.]  Sub  finem  lib.  vi. 

496.  lUa  eit  in  veitrit,  ^i  fiut  Ule,  Fast. 
netie.J  Sic  scribas,  ut  de  iemin&  sem-  An  mihi  non  tanii  ett,  valeai  mea 

per  scribere  Tldearis,  cmn  re  ipsft  de  tibia,  dixit, 

yin,  et  amico  quidem,  loquaris :  quod  Tu  inde  totam  fabulam  pete.    Cior. 

F3 


70  P.  OVIDn  NASONIS 

Nec  minus  in  vultu  damnosa  superbia  vestrQ ; 

Comibus  est  oculis  adliciendus  amor.  510 

Odimus  immodicos  (expert»  credite)  fastus. 

Saepe  tacens  odii  semina  vultus  habet. 
Spectantem  specta:  ridenti  mollia  ride. 

Innuet;  acceptas  tu  quoque  redde  notas. 
Sic  ubi  prolusit,  rudibus  puer  ille  relictis         515 

Spicula  de  pharetrd  promit  acuta  su4. 
Odimus  et  mcestas.     Tecmessam  diligat  Ajax: 

Nos,  hilarem  populum,  femina  l»ta  capit. 
Numquam  ego  te,  Andromache,  nec  te,  Tecmes- 
sa,  rogarem, 

Ut  mea  de  vobis  altera  amica  foret.  520 

Credere  vix  videor,  cum  cogar  credere  partu, 

Vos  ego  cum  vestris  concubuisse  viris. 
Scilicet  Ajaci  mulier  mcestissima  dixit, 

Lux  mea;  quseque  solent  verba  juvare  viros ; 
Quid  vetat  a  magnis  ad  res  ex^mpla  minores  525 

Sumere,  nec  nomen  pertimuisse  ducis  ? 


510.  Camibui  ai  oenUs.]  Quidom,  imidiahu  «rt.  UUrJ  prafKto  CZmIsm*. 

dukHna.    Moreti,  Junii,  et  doo  alii,  Bukm. 

mollibut,  quod  probo.    Ita  mollit  oeur  021.  Cimi   eogar   eroditTO  paittt.] 

Umtm  pehdantia  Petron.  cxzri;   et  Nii i  ei^r  cmi«r«  ]Mrttu,  prima  editio 

^aXac6v  )3XififMi,  Ariitoph.  Plut.  Act.  etduoicripti.  Mentelianus,  niit  cdgor 

iv.  sc.  iy.  57.      Paulo  aliter  mBilUt  eredere  partu,    Lege: 

oeulo»  diiit,  Remed.  840.   Ita  eemiter  Credere  vix  videar,  fdn  eogar  eredere 
et  molUter  conliisa,  Art.  Amat.  i.  710. 


Deinde  unut  HeinBii,  eUeiendut  amor.  Vel,  eogeni  partut,    Natus  enim  ez 

Ho8  autem  rectius  fit  fnoUUmt  ocuMs,  Andromacblk   Hectori  Astyanaz,  ex 

quam  eomibut;  sed  quia  si^Mr6ia  prs-  Tecmessi  Ajaci  Eurysaces,  a  quo  £a- 

cedit,  et  molUa  ridere  sequitur,  niliil  lysacid»,  clarissima  apud  Athenien- 

movemus.    Burm;  sesiamilia.  Hsxns.     Vix  poenun  IaO' 

520.  Amiea  foret,']    Foret  rectius  cdn. 

legatur.  Heins.    Altera  nupta  foret,  525.  Quitvetat,amagni$adretex' 

Barthoi.  notandum  vero  alteram  hic  empla  minoret  Sumere.'}  Sensus  est : 

poni  pro  alterutram.  sic  apud  Quinc-  Quid  prohibet,  magnamm  rerum  ex- 

til.  lib.  vii.  Inst.  cap.  i.    AUer  igitur  empla  ad  resmuliemm  parvaa  acoom- 


ARTIS  AMATORLS  UB.^II.  71 

Dux  bonus  huic  centum  commisit  vite  regendos ; 

Huic  equites ;  illi  signa  tuenda  dedit. 
Vos  quoque,  de  nobis  quem  quisque  sit  aptus  ad 

Inspicite:  et  certo  ponite  quemque  loco.  [usum, 
Munera  detdives :  jus  qui  profitebitur,  adsit:  531 

Facundus  caussam  saepe  clientis  agat* 
Carmina  qui  fiacimus,  mittamus  carmina  tantum. 

Hic  chorus  ante  alios  aptus  amare  sumus. 
Nos  facimus  placitae  late  prseconia  formae.       535 

Nomen  habet  Nemesis :  Cynthia  nomen  habet. 
Vesper  et  Eoae  novere  Lycorida  terrae : 

Et  multi,  quee  sit  nostra  Connna,  rogant. 
Adde,  quod  insidiae  sacris  a  vatibus  absunt : 

Et  facit  ad  mores  ars  quoque  nostra  suos.    540 
Nec  nos  ambitio,  nec  amor  nos  tangit  habendi : 

Contemto  colitur  lectus  et  umbra  foro. 
Sed  facile  haeremus,  validoque  perurimur  aestu ; 

Et  nimium  certd  scimus  amare  fide. 
Scilicet  ingenium  placidd  mollimur  ab  arte :    545 

Et  studio  mores  convenienter  eunt. 

modarel  ut  ezempla  ducnm  ad  m  pert.  De  Lycoride,  ttntopere  a  OaUo 

amat(Niai,  &c.  Nam  qu»  Merula  hic  adamaUt,  vid.  Vtrg.  £cL  z.    Amam. 

de  Andromache  et  Tecmeui  exponit,  541.  Nee  amar  tum  urget  htJmdiJ] 

tuo  modo  affingit.    Micyl.  Mihi  urit  mazime  blanditur,  ut  amo- 

527.  Jfifi£  eeniwm  eemmidtjure  r«*  lem  habendi  eleganter  poeta  opponat 

gendeeJ]  Optime  Regius  et  unus  Va-  amori  puellflB,  quo  prscipuo,  et  lolo 

ticanus,  vite.  quomodo  Cujacius  Ob-  fere  urantur  poet».    Bvan. 

servat.  lib.  xii.  cap.  zxziv.   ez  suis  545.  Ingemum  ^aeidd  moUitur  mb 

scriptis.  de  vitei  quam  centurio  ges-  arte,']   MoUimur  optime  Sarravianus 

tabat»  loquitur.    Hbxns.  cum  quatuor  aliis.   usitatus  Nasoni 

530.  Et  eerto  ponite  quemque  loeoJ]  Grocismus.   Huii  s.    Noetrd  ab  arte 

Suo  quemque  amatorem  loco  coUo-  Franoof.  et  Palatinus.  btandd  alii  cum 


oent  puellas  monet,  quo  certiorem  ez  Juniano.  sed  nihil  move :  plaeida  i 

illis  utilitatem  ducant;  nec  carmina  an  melius  Foro  et  Cvam  opponitur, 

petant  a  dimte,  vel  munera,  ab  illo  quam  blanda.  i.  Art.  12. 
qui  facit  carmina,  &c.    Am ab.  Atque  animot  ploicidd  contudit  arte 

636.    Nomen  habet  Nemetii,  &c.]  ferot.  Bubm. 

Apud  rtbttU.  Cynthia  vero,  apud  Pro- 

F4 


72  P.  OVIDII  NASONIS 

Vatibus  Aoniis  faciles  estote,  puellee. 

Numen  inest  illis;  Pieridesque  favent. 
Est  Deus  in  nobis ;  et  sunt  commercia  cgbU. 

Sedibus  aetheriis  spiritus  ille  venit.  550 

A  doctis  pretium  scelus  est  sperare  poetis. 

M e  miserum !  scelus  hoc  nuUa  puella  timet. 
Dissimulate  tamen,  nec  prim^  fronte  rapaces 

Este.  novus  viso  casse  resistet  amans. 
Sed  neque  vector  equum,  qui  nuper  sensit  ha- 
benas,  555 

Comparibus  frenis,  artificemque  regat. 
Nec  stabiles  annis  animos,  viridemque  juventam 

Ut  capias,  idem  limes  agendus  erit. 
Hic  rudis,  et  castris  nunc  primum  notus  Amoris, 

Qui  tetigit  thalamos  praeda  novella  tuos ;     560 
Te  solam  norit ;  tibi  semper  inheereat  uni. 

Cingenda  est  altis  sepibus  ista  seges : 
Efiuge  rivalem :  vinces,  dum  sola  tenebis. 

Non  bene  cum  sociis  regna  Venusque  manent. 
Ille  vetus  miles  sensim  et  sapienter  amabit :    565 

Multaque  tironi  non  patienda  feret. 
Nec  franget  postes,  nec  saevis  ignibus  uret ; 

Nec  dominae  teneras  adpetet  ungue  genas. 


650.  Sedilmt  ttthtriis  tpiritu»  ilU  vero  speciem  esse  amorem  todes  Noa- 

venit.J  Huc  facit  quod  scribit  M.Tul-  ter  incalcat.    BuBii. 
litts,  lib.  ii.    De  Orat.  ad  Q.  fratiem :  565.  IIU  vtttu  miUt,  &c.]  Monuit 

S(epe  enim  audivi  pc^tam  bonum  tiMti-  jam  viros,  (lib.  ii.  667.)  ut  muliere* 

nem  (id  quod  a  DemocritOt  et  PUttone  pneponant,  quas  etas  maturior,  et  re- 

intcriptitrelUtumeuedimtnt)nnein-  rum   amatoriaium  usus  prudentieret 

Jlammatione  animomm  exittere  potte,  effecit:  idem  nonc,  sed  aliam  ob  cau* 

et  sine  pufdam  afflatu  quati  furorit.  sam,    mulieribus   ipsis  pnecipit ;    et 

CioF.  utrumque  recte.    Amab. 

561.  Inh^eat,]  Neapolitanus,  mi'  SapienterJ]  Dooza  malebat  potim- 

lUet  ttfit.  quod  elegantius  est,  quam  ter^  ut  8«pe  alibi. 
4it  a  librario  sit  profectum.    Militie 


ARTIS  AMATORIiE  LIB.  III. 


73 


Nec  scindet  tunicasve  suas,  tunicasve  puellae : 

Nec  raptus  flendi  caussa  capillus  erit.  570 

Ista  decent  pueros,  setate  et  amore  calentes : 

Hic  fera  compositft  vulnera  mente  feret. 
Ignibus  hic  lentis  uretur,  ut  humida  taeda ; 

Ut  modo  montanis  silva  recisa  jugis. 
Certior  hic  amor  est :  brevis  et  fecundior  ille.  575 

Quae  fugiunt,  celeri  carpite  poma  manu. 
Omnia  tradantur.  portas  reseravimus  hosti ; 

Et  sit  in  infidi  proditione  fides. 
Quod  datur  ex  facili  longum  male  nutrit  amorem. 

M iscenda  est  leetis  rara  repulsa  jocis.  580 

Ante  fores  jaceat :  Crudelis  janua,  clamet : 

Multaque  submisse,  multa  minanter  agat. 
Dulcia  non  ferimus :  succo  renovemur  amaro. 

Seepe  perit  ventis  obruta  cymba  suis. 
Hoc  est,  uxores  quod  non  patiatur  amari :        685 

Conveniunt  illas,  cum  voluere,  viri. 
Obde  forem  ;  et  duro  dicat  tibi  janitor  ore, 

Non  potes.  exclusum  te  quoque  tanget  amor. 


577.  ReterabimusJ]  Reseravimus  e- 
ditio  prima  et  scripti  metiores.  Se- 
qnenti  vereu  iidem,  Et  tit,  vel,  Etfit, 
Litet  aliquid.    Lege : 

Sit  tha  in  infidd  proditione  fidet, 
Sua  fidet,  quia  promiserat  omnia  se 
tradituium  puelUs  non  minus  quam 
virii.    Forte  etiam  legendum,  Mamia 
tradantur,  pro  omnia,    Hkins. 

578.  Ettitin  nifidA  jmfditimtefidet,] 
Subjungas  cum  pmcedent.  Portat 
retenxvimut  hotti,  &c.  Id  ett;  ita  vos, 
puelle,  quibus  amantes  deciperetis, 
artibus  tnstruxi,  ut  vel  ii^dit,  fidem 
oon  possint  deinceps  non  adhibere. 
Qqapropter,  addit  non  ita  multo  post: 
Ponite  gladiot  hebetet,  usitatas  sdlioet 
niiliiTim  artes :  et  acutit  jmgnetur,  id 


est,  acutiori,  ut  Plautus  vocat,  mtditia 
nunc  vobis  utendum.    Amar. 

587.  Claude  foret:  duro  dicat  tibi 
janitor  ore.]  Regius  et  tres  alii.  Sen- 
sus  est,  Obdantur  tibi  ipsi  fores  tu», 
et  dicat  tibi  duro  ore  Janitor,  Non 
potes  admitti ;  dubium  non  est,  quin 
te  quoque»  si  exdudaris,  uxoris  tua» 
amor  sit  tacturus,  quam  nunc  vix 
amas.  Heins.  Frustra  vir  clariss.  qtii 
mihi  non  videtur  intellexisse  poetae 
mentem,  qui  puellam  primum  adlo- 
quitur,  monetque  ut  forem  occludat ; 
moxque  sermonem  convertit  ad  ama- 
torem,  cui  janitor,  ore  duro:  Non 
potet.  Unde  fit,  ut  vel  exelutum,  tan» 
gat  magis  amor.    Amar. 


74  R  OVIDII  NASONIS 

Ponite  jam  gladios  hebetes ;  pugnetur  acutis. 

Nec  dubito,  telis  quin  petar  ipse  meis.         590 
Dum  cadit  in  laqueos  captus  quoque  nuper  ama- 
tor; 

Solum  se  thalamos  speret  habere  tuos. 
Postmodo  rivalem,  partitaque  foedera  lecti 

Sentiat.  has  artes  tolle ;  senescet  amor. 
Tum  bene  fortis  equus  reserato  carcere  currit;  595 

Cum,  quos  praetereat,  quosque  sequatur»  habet. 
Quamlibet  extinctos  injuria  suscitat  ignes. 

En  ego  (confiteor)  non  nisi  laesus  amo. 
Caussa  tamen  nimium  non  sit  manifesta  doloris ; 

Pluraque  soUicitus,  quam  sciat,  esse  putet.  600 
Incitet  et  ficti  tristis  custodia  servi, 

Et  nimium  duri  cura  molesta  viri. 
QxxBd  venit  ex  tuto,  minus  est  accepta  voluptas. 

Ut  sis  liberior  Thaide,  finge  metus. 
Cum  melius  foribus  possis,  admitte  fenestri :  605 

Inque  tuo  vultu  signa  timentis  habe. 
Callida  prosiliat,  dicatque  ancilla,  Pertmus : 

Tu  juvenem  trepidum  quolibet  abde  loco. 
Admiscenda  tamen  Venus  est  secura  timori ; 

Ne  tanti  noctes  non  putet  esse  tuas.  610 

Qua  vafer  eludi  possit  ratione  maritus, 

Quaque  vigil  custos,  praeteriturus  eram. 


004.   Ut  nt  Wnrwr  Thaidt,  finge  qa«  metu  facta  nt,  hac  acoomiiiodat. 

nutut.']    Pro,   Quanquam  tit  Uberior  Micyl. 

Thdide,  id  est,  qualibet  ▼ulgari  ac  607.   Ca//tda.]    MaUem,  PaUidu. 

publice  prostituta,  qu»  hunc  vel  iUnm  Bxjrm. 

impune  admittit,  tamen  finge  metum,  609.  Sed  miteenda  toiiMn.]  Admit- 

&C.    Sic  eoim  hic  loGoa  exponendus  eenda  cum  prima  edit.  et  acriptis  pie- 

▼idetur:  non  ut  Merula  ezponit,  qui  riique.  time«H  etiam  unus  ex  meis  pro 

de  Thaide  Terentiana  dictum  acci-  timoru  aigute.  ut  timentem  aeu  timi- 

pit,  Phsdrisque  ezcluaionem,  quasi  dam  Venerem  secnnB  opponat.  Hsimb. 


ARTIS  AHATORIiE  LIB.  III.  75 

Nupta  virum  timeat :  rata  sit  custodia  nuptse. 

Hoc  decet:  hoc  leges  jusque  pudorque  jubent. 
Te  quoque  servari,  modo  quam  vindicta  redemit, 

Quis  ferat?  ut  fallas,  ad  mea  sacra  veni.      616 
Tot  licet  observent,  (adsit  modo  certa  voluntas) 

Quot  fuerant  Argo  lumina»  verba  dabis. 
Scilicet  obstabit  custos,  ne  scribere  possis» 

Sumendae  detur  cum  tibi  tempus  aquse?      620 
Conscia  cum  possit  scriptas  portare  tabellas, 

Quas  tegat  in  tepido  fascia  lata  sinu  ? 
Ciun  possit  sur&  chartas  celare  ligatas ; 

£t  vincto  blandas  sub  pede  ferre  notas  ? 
Caverit  haec  custos:  pro  chart&  conscia  tergum 

Praebeat ;  inque  suo  corpore  verba  ferat.     626 
Tuta  quoque  est,  fallitque  oculos  e  lacte  recenti 

Litera:  carbonis  pulvere  tange ;  leges. 


613.  Bata  tU  cuttodia  nttpUtJJ  Ha-  i.  Sat  u.  47.  et  altbi.  et  has  wuA,  qiUB 

beant  nuptaD  qoi  lervent,  et  aditum  Titts  et  ttola  honore  carebant,  de  qui- 

omnem  amatoribus  prBcludant,  con-  bus  toties  Noster.    Bvbm. 
cedo  equidem ;  quis  vero  ferat,  te  wr-  615.  7«  qwfqu§  tervari,  modo  quam 

vari,  quam  modo  Pretor  in  libertatem  vindieta  redemit.']  Loquitur  de  muliere 

yindicayitt  Virgam  autem,  qua  liber-  manumiBsa.    Ciof. 
tate  aenri  donabantur,  vindietam  tra-  Vindieta.l  FnBtoris  virga,  que  alio 

duntquidam  adpellatam  fuine,  a  Vin-  nomine/estuea  dicitur.    Vide  Obser- 

dicio,  qui  servus  Brutorum  conjura-  vationes  in  lib.  vi.  Fast    Ciop. 
tbnem  patefecit  liv.  ii«  4,  5.  Amaiu  616.  FallatJ]  Id  est  lateas.  Dovea. 

Minime  puto  hic  iittptam  opponi  solu-  622.  In  medio  fatda  lata  tinuj] 

ts  et  libenB ;  aed  matronas  libertiiiis,  Fatcia  Umga  Politiani :  huc  pertinet 

que  non  justis  nuptiis,  sed  fere  con-  Turpilii  locus  apud  Nonium  in  Stro' 

cubinatu    erant  juncts,  nec  nomen  phium.  Me  mitoram,  qwid  agam?  iutar 

nuptarum  aut  matronarum  mereban-  vtof  epittola  eseidit  mthu  infetix  UUer 

tur;ideoqueextrapoenamlegi8erant  twucam  ae  ttropkium  coUoeaverum, 

et  hoc  sequentia  dooent  manifeste:  et  Bvum. 

Noster  fere  semper  nuptarum  nomine  623.  Soled  ehartat  eelare  ligatatJ] 

matronas  intelUgit.  sic  lib.  ii.  Art.  Suird  editio  prima  et  scripti  pnsstan- 

388.  Medic.  Fac.  26.  et  alibi :  fire-  tiores  magno  numero.  recte.  nisi  quod 

quentissima  etiam  adulteria,  si  ita  vo-  malim.  turd  Ugatd,  sic  vinetumpedam 

care  licet,  in  libertinarum  classe  se-  mox  dicet  fsscia  enim  suns  obliga- 
cunda  committi  solere  dooet  Horatius  •  bantur.    Hbins. 


76 


P.  OVIDII  NASONIS 


Fallet  et  humiduli  qu»  fiet  acumine  lini, 

£t  feret  occultas  pura  tabella  notas.  630 

Adfuit  Acrisio  servandae  cura  puellee : 

Hunc  tamen  illa  suo  crimine  fecit  ayum. 
Quid  faciat  custos;  cum  sint  tot  in  urbe  theatra? 

Cum  spectet  junctos  illa  libenter  equos  ? 
Cum  sedeat  Phariae  sistris  operata  juyencse ;    635 

Quoque  sui  comites  ire  vetentur,  eat? 
Cum  faget  e  templis  oculos  Bona  Diva  virorum, 

Preeterquam  si  quos  illa  venire  jubet : 
Cum,  custode  foris  tunicas  servante  puellee, 

Celent  furtivos  balnea  tuta  viros :  640 

Cum,  quoties  opus  est,  fallax  segrotet  amica ; 

Et  cedat  lecto  quamlibet  aegra  suo : 


629.  FalUt  et  kumiduli,^  Locus 
sine  dubio  comiptiu.  Heioisius  olim 
GODJecerat,  alumine  nitfi;  sed  an  recte 
dicatur,  alumen  nitri  dubito.  forte, 
kumiduH  qiuefiei  aiumine  Umi,  fiebat 
enim  alumen  ex  aqua  et  limo  teste 
Plinio,  lib.  zxxv.  12.  et  Vossius,  iib. 
i.  de  re  Gramm.  c.  40.  docet  alumine 
et  lucco  tithymali  occultas  literas 
scribi.  sed  loctis  hic  accuratius  adhuc 
ezpendendus.  pentametrum  vero  de 
aiia  fallacia  oapiendum  pnto.  nam 
huc  uaque  de  literis  in  charta  vei 
membrana  oculos  fugientibus  egit, 
qnod  de  tabellis  ceratis  intelligi  ne- 
quit.  quare,  nisi  taM/a  etiam  de  char- 
ta  sumenda  sit|  et  ita  continuato  ser- 
mone  pitra  tabella  sit,  que  nihil  scrip- 
tum  ostenditi  hic  capi  posset  forte, 
fwra  tabeUa,  pro  rasa  et  plana,  et  in 
qua  nihil  stiio  exaratum  appareat ;  et 
forte  talis  occulta  ratio  scribendi  in- 
nuitur,  qualem  Justinus  narrat  Deroa^ 
ratum  adhibuisse,  lib.  ii.  cap.  x.  ut  in 
tigno  Htere  scribantur,  que  cera  su- 
perinducta  deleantur.  et  lib.  xxi.  6. 
ubi  vacftam  eeram  vocat,  quam  Noster  ' 


puram    tabelUan.   sed    nihil    definio. 

BURM. 

635.  Cum  eedeat  Pharia  sacris  ape' 
rosa  juvencit ;  Qwxiue  nur  camitei  ire 
vetantur  eat,)  Sittri»  scripti  podores 
cum  prima  editione.  quam  lectionem 
non  est  ut  multis  aHstniam.  cum  de 
sistro  Isidis  res  sit  vel  pneris  notissima. 
Tibullus  de  sistris,  lib.  i.  £leg.  ui.  23. 

Quid  tua  nunc  Isi»  mihi,  DeHa? 
quid  mihi  praeunt 
lUa  tua  totie»  mra  repuUa  manu  7 
Heins. 
Ubi  vide  Bronkhuaium,  qui  sistri  fi- 
guram  exhibet. 

636.  Quoque  sua  eomite»  irejuben' 
tur,  eat.^  Merula,  «imb  camitet,  hoc 
est,  inquit,  alie  matrone.  Sod  melior 
lectio  videtur  eorum,  qui  legunt : 
Quotiue  jut  eomite»  ire  vetantur,  eat,  nt 
Sui  eomite»,  de  custodibus,  qui  iilam 
comitantur  et  observant,  intelligator : 
qui  cum  sint  mares,  ad  sacra  Isidis  et 
Bone  Dee  haud  quaquam  intromit- 
tuntur.    MiCTL. 

642.  Tollat  et  in  Uctum  quemHbet 
illa  mum.]  Aldina  editio  habet,  £t 


ARTIS  AMATORIiE  UB.  IIL 


77 


Nomine  cum  doceat,  quid  agamus,  adultera  clavis, 

Quasque  petas,  non  det  janua  sola,  vias. 
Fallitur  et  multo  custodis  cura  Lyaeo :  645 

IUa  vel  Hispano  lecta  sit  uva  jugo. 
Sunt  qi^oque  quee  faciant  altos  medicamina  som- 

Victaque  Lethse^  lumina  nocte  premant.   [nos ; 
Nec  male  deliciis  odiosum  conscia  tardis 

Detinet ;  et  long^  jungitur  ipsa  mor4.  650 

Quid  juvat  ambages,  prseceptaque  parva  movere ; 

Cum  minimo  custos  munere  possit  emi  ? 
Munera(crede  mihi)  capiunt  hominesque  Deosque : 

Placatur  donis  Juppiter  ipse  datis.  654 

Quid  sapiens  faciat  ?  stultus  quoque  munere  gau- 

Ipse  vir,  accepto  munere,  mutus  erit.         [det. 


eeUt  Ueto  quemUbet  mgra  tuo,  aad«m 
fere  Mutentia.  Nec  multum  refert, 
opinor,  hac  an  illa  lectione  utaris. 
lUud  magis  videndum,  num  nomen 
Amiea,  quod  in  priore  versu  ponitur, 
60  modo  accipiendum  sit,  quo  apud 
Terentium  in  Hecyra,  Act.  iv.  Sc.  2. 
Pamphilus  matri  ait : 

Tum  ttuu  amicat  te,  et  cognatos  df- 

rnrere,  etfestos  dies, 

Mea  causa  nolo,  &c. 

Ut  de  aequali  ac  nota  puells,  non  de 

ipsa  puella  intelligatur.  Mxctl.   Ami- 

eam  hic  recte  capit  Micyllus.    Burm. 

643.  Nomine  eum  doeeat,  quid  aga^ 
mus,  aduUera  elavisJ]  Hoc  eat:  Cum 
ipsa  clavis,  qu»  aduUerina  dicitur, 
quam  puella  vel  aouitor  habet,  doceat 
ac  moneat  suo  nomine,  quid  agatur, 
live  inquem  usnm  ac  finem  ipsa  com- 
parata  sit.  hoc  est,  adulteria  exerceri. 

BClCTL. 

646.  lUa  vel  Hitpano  leeta  sit  uva 
jugo,']  Interpros  GaUicus,  qui  in  Bel- 
phini  usum  edidit,  hic  Hupaimm  pro 
immiti  et  minus  generoso  vino  poni, 
patwe  ez  particula  vel  docet.  sed  me- 


hora  docet  de  hac  particula  Janus 
Broukh.  ad  Tibul.  lib.  i.  Eleg.  ix.  63. 
ubi  neminem,  qui  qnidem  Latine  sciat, 
id  dicere  posse  ostenditi  sed  usum  ejus 
particulflB  in  re  quadam  pnecipua  esse 
demonstrat  et  Crisptnum  ex  horrao 
Merule  faecem  Laietanam  depromsisse 
ostendit,  quod  et  Bersmannus  fecit.  li- 
cet  ergo  suinptus  in  vinnm  Hispanum, 
quod  generosum,  validum  et  carum 
est,  et  avide  appetitur  a  tali  genere 
hominum,  sit  major,  ne  tamen  cesses 
eum  deponere  vino.  quod  faciUus  effi- 
oies  Hispano,  quod  vigiles  iUi  et  cus- 
todes  amant.    Burm. 

653.  Munera  erede  mUa  eapiuntj] 
Captant  Farnesianus.  sic  Amor.  lib.  i. 
Z.28. 

Non  aries  plaeUam  munere  eaptai 


Pansmia  Grsca  apud  Platonem,  Ub. 
iii.  de  Rep. 

AAfM    Oco^  iniOfe,    mI  alSoiovc 

Eoripides  in  Medea,  964. 

I\Ueitv  iSpa  Kol  Otovt  X&yog. 

HxiKs.    « 


78  R  OVIDII  NASONIS 

Sed  semel  estcustos  longum  redimendus  inannum : 

Ssepe  dabit,  dederit  quas  semel,  ille  manus. 
Questus  eram  (memini)  metuendos  esse  sodales : 

Non  tangit  solos  ista  querela  viros.  660 

Credula  si  fueris,  aliie  tua  gaudia  carpent ; 

Et  lepus  hic  aliis  exagitandus  erit. 
Heec  quoque,  quee  praebet  lectum  studiosa  locum- 

Grede  mihi,  mecum  non  semel  illa  fuit.    [que ; 
Nec  nimium  vobis  formosa  ancilla  ministret :  665 

Saepe  vicem  dominae  prsestitit  illa  mihi. 
Quo  feror  insanus;  quid  aperto  pectore  in  hostem 

Nitor ;  et  indicio  prodor  ab  ipse  meo  ? 
Non  avis  aucupibus  monstrat,  qua  parte  petatur : 

Non  docet  infestas  currere  cerva  canes.       670 
Viderit  utilitas  ;  prsecepta  fideliter  edam. 

Lemniasi  gladios  in  mea  fata  dabo. 
Efficite  (et  facile  est)  ut  nos  credamus  amari : 

Prona  venit  cupidisin  sua  vota  fides. 
Spectet  amabilius  juvenem ;  suspiret  ab  imo  675 

Femina;  tam  sero  cur  veniatque  roget. 
Accedant  lacrimse,  dolor  et  de  pellice  fictus : 

Et  laniet  digitis  illius  ora  suis. 


663.   Qiut  fTtibii  Uetum  ttu^om  677.  Dohr,  $t  d$  j>$Uie*Jict%aJ]  De 

loeumque.']  Quicquid  pro  vulgata  itant  Pellice  intellige  non  mariti,  ut  Menila 

libri  yeteres,  scribe :  exponere  ▼idetur,  aed  amatoris,  eoque 

Ctti  pntbet  leetum  ttudiota  loeum-  additur  eifietu»,  et  mox,  laniet  digitit 

que,  illiut  ora  iuu,  quari  que  illum  tus- 

\f\foeumque.    Tangit  violati  hotpitii  pectum  habeat.  Mictl.   Sedrifictus 

lacrilegium.  Hbins.   Vulgata  non  est  ille  dolor  rit,  apte  tegendus,  ne  appa- 

soUicitanda :  illa  amlca,  ad  quam  ut  reat  simalatio,  et  cur  non  verum  de 

«gram  invisere  solebat  mea,  ut  virum  pellice  amatoris  sui  dolorem  praferret, 

falleret,  et  qu«  lectum  et  locum  ad  cum  revera  non  ament  pueUa  ab  alia 

nostns  amores  prebet  et  commodat,  teneri  suum  amatoreml  egregie  ergo 

ttt  supra  641.  dixit,  sepe  mecum  fuit,  Palatinus  et  quatuor  alii : 
et  non  officio  tantum,  sed  et  corpore  Aecedant  lacrimitf  dolor,  et  dejtelUee 

placuit    BuRH.  quettut,  Bubm. 


ARTIS  AMATORI^  LIB.  in.  79 

Jamdudum  persuasus  erit,  miserebitur  ultro : 

Et  dicet,  Curd  carpitur  ista  mei.  680 

PraBcipue,  si  cultus  erit,  speculoque  placebit, 

Posse  suo  tangi  credet  amore  Deas. 
Sed  te,  qusecumque  es,  moderate  injuria  turbet ; 

Neu  sis  auditi  pellice  mentis  inops. 
Nec  cito  credideris.  quantum  cito  credere  laedat, 

Exemplum  vobis  non  leve  Procris  erit.        686 
Est  prope  purpureos  coUes  florentis  Hymetti 

Fons  sacer,  et  viridi  cespite  mollis  humus. 
Silva  nemus  non  alta  facit;  tegit  arbutus  herbam: 

Ros  maris,  et  lauri,  nigraque  myrtus  olent.  690 
Nec  densse  foliis  buxi,  fragilesque  myricae, 

Nec  tenues  cytisi,  cultaque  pinus  abest. 
Lenibus  impulsae  Zephyris,  auraque  salubri, 

Tot  generum  frondes,  herbaque  summa  tremunt. 
Grata  quies  Cephalo.  famulis  canibusque  relictis 

Lassus  in  hac  juvenis  ssepe  resedit  huino.    696 


689.  SUva  nemut  non  aUaJJ  Id  est  Dan.Huns.  IntelUgit  piniMi  domeai- 
IScet  sint  arbores  non  alt»,  tamen  apta  eam,  seu  hcrUnaem,  ac  proinde  eultam 
ambulationi  et  quied  est  nmbra.  ita  et  dixit,  nt  a  lylvettri  pin«  diatingoat. 
de  herbis  rilvam  dizisse  Vii^giiliiim,  tib.  Virgil.  Ed.  yii.  65. 

i.  Georg.  153.  subit  aspera  tilva  Lap-  Fraxinut  in  tUvia  puleherrima,  pi- 

p^que  tribuUque,  notat  Servius.  et  con-  nut  in  hortit, 

tra  de  qnercu.  lib.  iii.  ^neid.  680.  Quod    x^f^^^^^   inteUigebatur  a 

tilva  alta  Jomt.  rilvam  autem  et  im-  Scaligero,  ne  illud  quidem  admiaerim, 

mnt  diversa  esse  videmus   ii.  Met.  cum  xofuifiriruc  inter  herbas  a  Plinio 

438.    BvRM.  recenseatur,  et  vocetur  ab  eo  obiga: 

690.  Botmaritetlaurut*']  Hotma-  Pinus  nusquam  appelletur.  Huns.  et 
rif  et  lauri  ex  scriptis.  HnNs.  Flot  Columella  lib.ix.  4.  Cytitum  etpinum 
Morif  Palatin.  aed  JLot  mara  recte,  ali-  quoque  conjungit.  quamquam  P.  Vic- 
ter  Uotniarittut,  Grecis  Xi^Savwnf.  torius,libroxxY.  Var.Lect  cap.5.qui 
BuAM.  accurate  de  his  omnibus,  nt  et  de  versu 

692.  Vec  tonuet  etfriri  euUaque  pi-  406.  in  Culice  a  Bembo  male  muUto 

•iitt  abett,]  Fortc,  muUaque  ptntw  a6-  agit,  per  pinum  non  arborem  vastam, 

eat.    Scaliger  ad  illa  verba,  euUa^  sed  virgultum  intelligit.    Bubm. 
jNfius,  t6   xaiudinrvy,  anootaverat. 


80  P.  OVIDII  NASONIS 

Quoque  meos  releves  aestus,  caatare  solebat, 

Accipienda  sinu,  mobilis  Aura,  veni. 
Conjugis  ad  timidas  aliquis  male  sedulus  aures 

Auditos  memori  detulit  ore  sonos.  700 

Procris  ut  accepit  nomen,  quasi  pellicis,  Aurae, 

Excidit :  et  subito  muta  dolore  fuit. 
Palluit,  ut  sersB,  lectis  de  vite  racemis, 

Pallescunt  frondes,  quas  nova  laesit  hiems. 
Quseque  suos  curvant  matura  cydonia  ramos ;  705 

Cornaque  adhuc  nostris  non  satis  apta  cibis. 
Ut  rediit  animus,  tenues  a  pectore  vestes 

Rumpit,  et  indignas  sauciat  ungue  genas. 
Nec  mora ;  per  medias  sparsis  furibunda  capillis 

Evolat,  ut  thyrso  concita  Baccha,  vias.        710 
Ut  prope  perventum ;  comites  in  valle  relinquit. 

Ipsa  nemus  tacito  clam  pede  fortis  init. 
Quid  tibi  mentis  erat,  cum  sic  male  sana  lateres, 

Procri?  quis  attoniti  pectoris  ardor  erat? 
Jam  jam  venturam,  qusecumque  erat  Aura,  putabas 

Scilicet,  atque  oculis  probra  videnda  tuis.    716 
Nunc  venisse   piget;    (neque  enim  deprendere 
velles) 

Nunc  juvat.  incertus  pectora  versat  amor. 


703.  Palluit,  ut  iera  leetus  de  vite  vindemia  facta  est.    £t  magis  proprie 

raeemus.']  Ita  quidem  legit  Merula,  et  de  foliis  pallor  intelligitttr,  quam  de 

de  uvis  maturioribus  seriusque  collec-  racemisi  prssertim  quazKio  non  omnes 

tis  exponit:  ut  ea  que  sequenti  versu  ejusdem  coloris  sunt.    Micti.. 

de  frondibus  sequuntur,  per  ellipsin,  709.  Patsis,]  Sparsis  editiones  anti- 

hoc  est,  intellecta  conjunctione,  cum  quissime,  Micylli,  Bersmanni  et  alis 

superioribus  jungantur.    Sed  inihi  ve-  et  quadraginta  fere  scripti.  et  puto  rec- 

rior  lectio  Aldina  videtur:    qus  ita  tiusfurentibus<parsatdaricrines,quam 

habet :  Palluit  ut  sera:,  Uctis  de  vite  passoSt  qui  et  quietis  conveniunt.  vtd. 

raeemis,  Pallsseunt  frondes,  ^c.  ut  sit  viii.  Met.  107.  ubique  fere  hac  in  re 

sensiis :  Palluit,  velut  frondes  ac  folia  duo  h»c  veiba  coiJunduntur  in  scrip- 

pal]e8Cuntsubautumnum,quandojam  tis.    Burm. 


ARTIS  AMATORI^  LIB.  III.  81 

Credere  quee  jubeant,  locus  est,  et  nomen,  et  index ; 

£t  quia  amans  semper,  quod  timet,  esse  putat. 
Vidit  ut  oppressam,  vestigia  corporis,  herbam ;  721 

Pulsantur  trepidi  corde  micante  sinus. 
Jamque  dies  medius  tenues  contraxerat  umbras ; 

Inque  pari  spatio  vesper  et  ortus  erant. 
Ecce  redit  Cephalus  silvis,  Cyllenia  proles,     726 

Oraque  fontand  fervida  spargit  aqu^. 
Anxia,  Procri,  lates.  solitas  jacet  ille  per  herbas ; 

Et,  Zephyri  moUes,  Auraque,  dixit,  ades. 
Ut  patuit  miseree  jucundus  nominis  error ; 

Et  mens  et  rediit  verus  in  ora  color.  730 

Surgit ;  et  adpositas  agitato  corpore  frondes 

Movit,  in  amplexus  uxor  itura  viri. 
lUe  feram  sonuisse  ratus,  juveniliter  arcum 

Corripit :  in  dextr^  tela  fiiere  manu. 
Quid  facis,  infelix  ?  ndn  est  fera :  supprime  tela. 

Me  miserum !  jaculo  fixa  puella  tuo  est.      736 
Hei  mihi !  conclamat,  fixisti  pectus  amicum. 

Hic  locus  a  Cephalo  vulnera  semper  habet. 
Ante  diem  morior,  sed  nuUA  pellice  laesa : 

Hoc  faciet  positae  te  mihi,  terra,  levem.        740 


721.  ViditHtappremmvestigiaeor'  lene  i£oli  patre,  qui  Cephati  proavus 

poris  herham,^  Optime  Gruteri  codex,  fuerit.    Sed  vulgatam  lectionem  non 

VitUt  ut  in  preua  vestigia  ccrporis  her-  esse  soUicitandam  pluribus  ad  lib.  vii. 

6a.     Dan.  Hxins.    Preua  herba,  in  vers.  673.  Met.  monui.  Mercurii  enim 

qua  credebat  virum  cum  marito  con-  filius  Cephalus  a  nonnuUis  est  credi- 

cubuisse.  ita  passim  premere  torum.  ut  tus.    Hetns. 

i.  Am.  iv.  15.  et  alibi.  vid.  ad  Petron.  740.  Hocfaciet  poiitam  te  miM  terra 

ci^.  xviii.  et  vestigia  etiam  frequentis-  lecem,']  Rectius  fortasse  in  nonnuUis, 

aime,  ubi  quis  jacuit,  indicia  dicuntur.  potita,  Nauger.  Codez  Regius  men- 

BviiM.  dose,  Hoeface  et  posita  est  te  nahi  ter- 

725.    Ecee  redit  Cephalus,  proles  ra  livet,    Sed  scribendum  est,  poSit4B 

Cyllenia,  sylvis,']  Sylvis  CyUenia  pro-  te  mifd,  et  sic  Aprosianus.  quod  et  e 

les.    Scaliger  et  Leopardus  Miscell.  sui^  annotavit  Naugerius.    Positi  vel 

lib.  vii.  cap.  zxxiii.  HelUnia,  ab  Hel-  oompotiti  mortui,    Hzins. 

VOL.  n.  G 


82  P.  OVIDII  NASONIS 

Nomine  suspectas  jam  spiritus  exit  in^auras : 

Labor  io !  car^  lumina  conde  manu. 
lUe  sinu  domin»  morientia  corpora  mcesto 

Sustinet ;  et  lacrimis  vulnera  seeva  lavat. 
Exit,  et,  incauto  paullatim  pectore  lapsus,       745 

Excipitur  miseri  spiritus  ore  viri, 
Sed  repetamus  iter.  nudis  mihi  rebys  agendum  est, 

Ut  tangat  portus  fessa  carina  suos. 
Scilicet  exspectes,  dum  te  in  convivia  ducam, 

Et  qu^eras  monitus  hac  quoque  parte  meos  ?  750 
Sera  veni ;  posit^que  decens  incede  lucern^. 

Grata  mora  est  Veneri :  maxima  lena  mora  est. 
Etsi  turpis  eris,  formosa  videbere  potis : 

Et  latebras  vitiis  nox  dabat  ipsa  tuis. 
Garpe  cibos  digitis ;  est  quiddam  gestus  edendi : 

Ora  nec  immundi  tota  perungue  manu.        756 
Neve  domi  pra^mne  dapes :  et  desine,  citra 

Quam  capies  paullo,  quam  potes  esse,  minus. 

745.  J)ixit,etincauto.']  Scripti  cum  tnora  $st  Ventrit.  wam  Vaticanut  cum 

primis  editiombus  huic  disticho   te-  primi  editione,  Grata  nwrd  Venut  e$t, 

quens  pneponunt,  IlU  tinu  domiMt.  et  non  male.    Sed  rectius  Neapolitanut 

recte.  modo  pro  Dixit,  rescribas  Exit,  cum  Cavalcantiano,  Grata  mora  eU  Ve- 

ut  nt  repetitio  verborum  Procridis.  neri.  HBnis.  £go  mallem  distinguere : 
Nam  t6  dixit  hic  locum  non  habet,  et-  Grata  mora  est.  Veneri  maxima  lena 

a  in  omnibus  antiquia  libris  legitur.  mara  est. 

quod  cum  viderent  correctores,  ordi-  Ad  condliandam  Venerem  mora  ap- 

nem  versuum   inverterunt.     Hbins.  tissimalena. 

forte  legendum,  viiit,  ut  sspe  loquun-  755.  Ett  quidamgestu»  edendiJ]  Diu 

tur  veteres.  est  quod  vidi  quiddam  reponi  debere. 

747.  Sed  repetamut  iter,  nudit  mi-  ad  hunc  edendi  gestum  referri  poesent 

hi  rebut  agendum  eit.]  Scripti  plerique  illa  Senec»,  Epistola  v.  Erit,  qui  ^- 

cum  primfL  editione :  dut  temper^,  et  bueeat  edentit  obtervet, 

Sed  repetamut  oput,  mi&t  nudit  rdmt  ma  potius  ibi  exdderit  vox  aliqua, 

eundum  ett.  quia  agit  de  sermone  et  damore,  et 

Frustra.  Rutilinsltinerario:  legendum  sit,  buecat  vocem  edentit  ob^ 

Carminepropotitojttmrepetamutiter,  tervet,    Burm. 

Heins.  757.  Neve   domi  prtaume  dapet,"] 

752.  Grata  mora  veniet.]  Venient  Gronovius,  in  notis  ad  livii  lib.  zxxr. 

Regius  et  quatuor  alit.  unus,  Grata  cap.  11.  primaeditionia: 


ARTIS  AMATORIiE  LIB.  III. 


88 


Priamides  Helenen  avide  si  spectet  edentem, 

Oderit ;  et  dicat,  Stulta  rapina  mea  est.      760 
Aptius  est,  deceatque  magis  potare  puellas. 

Cum  Yeneris  puero  non  male,  Bacche,  facis. 
Hoc  quoque,  qui  patiens  caput  est,  animusque 
pedesque 

Constent :  noc,  quee  sint  singula,  bina  vide. 
Turpe  jacens  mulier,  mnho  madefiaLCta  Lyaeo :  765 

Dignaque  concubitus  quoslibet  illa  pati. 
Nec  somnis  posit&  tutum  succumbere  mensi : 

Per  somnos  fieri  multa  pudenda  solent. 
Ulteriora  pudet  docuisse :  sed  alma  Dione,     769 

Praecipue  nostrum  est,  quod  pudet,  inquit,  opus. 


Ntv  d4fm  ftrm$uiM  dapu,  §t  dsdnt 
eitra 
Qtuun  eupU,  §t  pauUo  qwm  poUt, 


Est  duplex  pnBceptum  ad  etndem  rem 
pertinens :  nec  Tenias  ad  coBnam  ven- 
tre  jam  pleno,  neqne  illic  nimiom  ce- 
locem  labnrra.  neqne  ante  coena,  et 
desine  etse  dtra  paollo  minus,  qnam 
capis  et  potes.  vix  tamen  mihi  pemia« 
deo  Ovidiam  pracepisse  pnellis,  ne 
domi  prssumerent  dapes,  cnm  hoc 
maxime  monends  videantor,  ne  earum 
inglnviem  et  sordes  et  inopiam  vide- 
rent  amatores,  qns  nosse  omnia  saluti 
adoleaoentnlis  esse  recte  censet  Par- 
meno  Terentianus,  in  Eunuch.  act.  y. 
ac.  4.  quare  puto  hoc  praeceptum  re- 
spicere  famelicas,  vel  qu«  famem  tole- 
rare  eo  nsque  non  possunt,  dum  cibus 
illatas  decore  mensB,  et  conviva  ex 
ordine  accubuerunt,  sed  prscerpnnt 
dapes,  antequam  alius  quis  cibos  atti* 
gerit.  sed  ut  verum  fatear,  nondum 
vera  verborum  lectio  mihi  apparet.  in 
reliquis  Gronovio  accederem.  forte : 
5ept  doMt  fremm  dap$if€t  derine 


Quam  eapU,  et  pauUo  quam  patee 
^iddt  fiwmif. 
De  voce  eitra  vide  ad  Epiced.  in  Dmr 
sum  50.  Adde  est  in  Y  oasiana.  ede  ia 
tribus.  sttpe  antea  domi  dbum  cape, 
et  coram  amatore  desine  edere  ante- 
quam  satara  sis,  et  adde  dbis  pn^ 
samptis  paullo  minus,  quam  potas* 

BURM. 

762.  Cum  Veneris  puero  nou  maie, 
Baeche,faeis,']  Hoc  est,  non  inntiliter 
aut  inconvenienter  jungeriscum  amore. 
Didmns  enim»  Faeit  cum  hae  re,  pio 
eo  quod  est,  utile  est  ad  hanc  rem,  sive 
convenit  cum  hac  re«    Mictl. 

763.  Hoeputqueqnampatiente^mt 
ett,  &C.]  Merula  ezponit  ellipticos, 
pro :  Hoe  quoque  vide,  quam  patiene 
eaput ett,    Ego  vero  malim: 

Hoe  quoque,  quA  patienteaput  ett, 
Ut  sit  sensus :  Hoc  qooqne  eo  usque 
fadas,  quod  est,  potes,  et  te  vino  re« 
pleas,  qak  patiens  caput  est :  id  est, 
quatenus  caput  tuum  potationes  et 
crapulam  ferre  potest,  &c.    MictIm 

765.   Tmpe  jaeent  muUer,]  Jaeet 
Aprosii  et  Mentelii  prior»  sed  perpe- 
twok.jaeent  proprie  de  Mau    BvBii* 
02 


84  R  OVIDII  NASONIS 

Nota  sibi  sint  quseque :  modos  a  corpore  certos 

Sumite.  non  omnes  una  figura  decet. 
Quae  facie  praesignis  eris,  resupina  jaceto : 

Spectentur  tergo,  quls  sua  terga  placent. 
Milanion  humeris  Atalantes  crura  ferebat :      775 

Si  bona  sunt,  hoc  sunt  accipienda  modo. 
Parva  Vehatur  equo :  quod  erat  ]||ngissima,  niun- 

Thebais  Hectoreo  nupta  resedit  equo.      [quam 
Strata  premat  genibus,  pauUum  cervice  reflex&» 

Femina,  per  longum  conspicienda  latus.       780 
Cui  femur  est  juvenile,  carent  cui  pectora  mendd, 

Stet  vir,  in  obliquo  fusa  sit  ipsa  toro. 
Nec  tibi  turpe  puta  crinem,  ut  Phylleia  mater, 

Solvere :  et  effusis  coUa  reflecte  comis. 
Tu  quoque,  cui  rugis  uterum  Lucina  notavit,  785 

Ut  celer  aversis  utere  Parthus  equis. 
Mille  modi  Veneris.  simplex  minimique  laboris, 

Cum  jacet  in  dextrum  semisupina  latus. 
Sed  neque  Phoebei  tripodes,  nec  comiger  Ammon, 

Vera  magis  vobis,  quam  mea  Musa,  canent.  790 
Si  qua  fides  arti,  quam  longo  fecimus  usu ; 

Credite :  praestabunt  carmina  nostra  fidem. 
Sentiat  ex  imis  Venerem  resoluta  medullis 

Feinina :  et  ex  aequo  res  juvet  illa  duos. 
Nec  blandae  voces,jucundaque  murmura  cessent: 

Nec  taceant  mediis  improba  verba  jocis.      796 


777.  VduOur  eqwh]  Horat.  ii.  Sat.      ta  pTopri&  magb,  quam  gentili  sigoi6- 

vii.  50.  catione,  voce  Phylleia  hoc  loco  asiis 

Clvnibus  aut  agUavit  equum  latciva      esse,  fabalamque  aliquam  remotiorem 

respezisse.  De  qua  quiaipse  hactenus 


Mart.  xi.  105.  nihil  comperi,  aut  legi,  locom  hunc,  ut 

Hectoreo  qwrties  sederat  uxor  etfuo.  eaX,  in  medio  relinquo.  Micyx»  Ut  Phy- 

783.  Nec  tibi  turpe  puta,  crinem,  ut  laceia  Bersmannus.  sed  frustra.  vide 

Phylieia  mater,  SolvereJ]  Videtur  poe-  Notas  ad  Epist.  xiii.  Ters.  35^..  HaiNS. 


ARTIS  AMATORIiE  LIB.  III. 


85 


Tu  quoque,  cui  Veneris  sensum  natura  negavit, 

Dulcia  niendaci  gaudia  finge  sono. 
Infelix,  cui  torpet  hebes  locus  ille,  puella  es ; 

Quo  pariter  debent  femina  virque  frui.  800 

Tantum,  cum  finges,  ne  sis  maiiifesta  caveto: 

Effice  per  motum  luminaque  ipsa  fidem. 
Quod  juvet :  et  f oces  et  anhelitus  arguat  oris. 

Ah  pudet !  arcanas  pars  habet  ista  notas. 
Gaudia  post  Veneris  qusB  poscet  munus  amantem, 

Ipsa  suas  nolet  pondus  habere  preces.  806 

Nec  lucem  in  thalamos  totis  admitte  fenestris. 

Aptius  in  vestro  corpore  multa  latent. 
Lusus  habet  finem :  cycnis  descendere  tempus, 

Duxerunt  coUo  qui  juga  nostro  suo.  810 

IJt  quondam  juvenes,  ita  nunc,  mea  turba,  puellae 

Inscribant  spoliis,  Naso  magister  erat. 


d06.  GttudiapottVeneri$,&LC,']  Me- 
ralft  de  repetenda  Venere  hanc  locum 
ezpoDit  hoc  ordine.  Qme  pateit  mu' 
nu$  potigaudium  Venerit  ttbamante,6LC^ 
Qum  81  Terior  ezpontio  est,  malim  eun- 
dem  hunc  ordinem  inverti,  verbaque 
ipaa  sic  constnii:  Qus  petit  gaudia, 
icilicet  altera,post  munus  sive  offidum 


Venerifl  peractum,  &c.  Sed  est  hic 
locus  dfi^i^Xoc.poasetenim  et  de  pre- 
tio  live  dono  ezponi,  hoc  modo :  Qiub 
poscit  amantem,  sive  ab  amante  mu- 
nus,  post  gaudia  Veneris,  scilicet  per- 
acta,  &c.  Quare  et  hunc  in  medio  je.* 
linquarous.  Micyl.  Poscet  piima  edi- 
tio  et  Regius ;  qui  et  amantet.  Hmivb» 


G3 


P.  OVIDII  NASONIS 


REMEDIORUM    AMORIS 


LIBER  UNUS. 


Legerat  hujus  Amor  titulum  nomenque  libelli: 

Bella  mihi,  videa,  bella  parantur,  ait. 
Parce  tuum  vatem  sceleris  damnare,  Cupido; 

Tradita  qui  toties,  te  duce»  signa  tuli. 
Non  ego  Tydides,  a  quo  tua  saucia  Mater  6 

In  liquidum  rediit  aethera  Martis  equis. 
Ssepe  tepent  alii  juvenes :  ego  semper  amavi. 

£t  si,  quid  faciam  nunc  quoque,  quseris ;   amo. 
Quin  etiam  docui,  qu&  possis  arte  parari : 

£t  quod  nunc  ratio  est,  impetus  ante  fuit.      10 
Nec  te,  blande  puer,  nec  nostras  prodimus  artes : 

Nec  nova  praeteritimi  Musa  retexit  opus. 
Si  quis  amat»  quod  amare  juvat,  feliciter  ardens 

Gaudeat,  et  vento  naviget  ille  suo. 


Db  Rsmbo.  Amobis  Lib£r  Prxm  Ui.] 
Codex  Regtos  et  alii  nonnulli  libmm 
nnum  faciunt  ex  dnobus.  et  recte. 
NoBter  enim  ipse  Ubellum  Tocat  hujas 
poematii  ioitio.  Deinde  idem  Regius 
Remedwntm  AmorU  Ubrum  inscril^t. 

3.  SeeUru  damnare.']  Imitatio  Vir- 
gil.  ez  Ceiri  187. 

QttU  non  banui  omnia  malit 
(Wedere,  quam  tanti  icalerit  damnare 
fmeUaml 


Ut  ibi  legendum  pnto.    Hxins. 

6.  A  quo  tua  taueia  Mator,]  Qnem- 
admodum  Venni  a  Diomede  vulnerata 
fuerit,  scribit  Homerus  Uiad.  B.  me- 
minit  et   Viigilius,  lib.  xi.  JEodidL 

ClOF. 

11.  Nottratprodimu»,']  Bfalimcom 
Argentino,  vettrat:  nam  sequitar,  not- 
trc  tontiat  ortit  opem,  et  ad  Cupidinem 
melitts  refertuT.    Burm. 


REMEDIA  AMORIS.  87 

At,  si  quis  male  fert  indignse  regna  puellse,        15 

Ne  pereat,  nostree  sentiat  artis  opem. 
Cur  aliquis,  collum  laqueo  nodatus  ab  arto, 

E  trabe  sublimi  triste  pependit  onus  ? 
Cur  aliquis  rigido  fodit  sua  viscera  ferro  ? 

Invidiam  csedis,  pacis  amator,  habes.  20 

Qui,  nisi  desiertt,  misero  periturus  amore  est, 

Desinat :  et  nulli  fiineris  auctor  eris. 
Et  puer  es;  nec  te  quidquam,  nisi  ludere,  oportet. 

Lude :  decent  annos  mollia  regna  tuos. 
Nam  poteras  uti  nudis  ad  bella  sagittis :  25 

Sed  tua  letifero  sanguine  tela  carent. 
Vitricus  et  gladiis  et  acut&  dimicet  hast& ; 

Et  victor  TDvXtA  caede  cruentus  eat. 
Tu  cole  matemas,  tuto  quibus  utimur,  artes : 

£t  quarum  vitio  nulla  fit  orba  parens.  30 

Effice  noctum^  frangatur  janua  nxk ; 

Et  tegat  omatas  multa  corona  fores. 
Fac  coeant  furtim  juvenes,  timidseque  puellse : 

Verbaque  dent  cauto  qualibet  arte  viro. 
Et  modo  blanditias,  rigido  modo  jurgia  posti     35 

Dicat,  et  exclusus  flebile  cantet  amans. 


23.  Auetar  tris.}  Forte,  auetor  eat^  Ub.Aitisiii.Ters. 485.  potestet  qHam- 

ata4Ciipidiiiemseniiosit.etitaiiud-  libet   cnm  eauto   conjuDg;!.    H«ins. 

lem  qooqae  mox  37.  ecntenha  eas,  sic  Deut  capto  viginti  codices  cum  prima 

crie  pro  Mt.  Teis.  70.  in  Regio  codice  editione.  eleganter.  vide  inf.  108.  et 

•rat,  et  centies  alibi.    Burm .  ad  Epist.  zt.  63.  si  enim  eauto  legatar, 

34.   Verhaque  dent  eauto  quaUbet  de  marito,  qnem  fallaht  uxores,  intel- 

atte  vtro.]  Non  damno  hanc  lectio-  ligendum.   at  ego  malo   de  ptieUis, 

iiem.Opinortamenscribendum,9iMiii-  qu»  captos  Yiros,  et  amori  inetitos 

Ubet  apta,    In  Amor9>us,  huie  operi  omni  arte  decipiant,  interpretari.  nam 

fuamHbet  aptut  eram,  sic  apta  'verba  sequentia  de  limantibus  agi  docent. 

Joeo  Epiitola  Sappfa^,  Artis  Ub.  u.  et  eaptut  vero  et  eautuM  passtm  commn-> 

ia  Fastis.  arte  pro  apta  perperam  etiam  tantur,  ut  Ep.  xviii.  1 10.  HaUeut.  6(K 

aUbi  seriptiim  ofiendat.  vide  Notas  iii.  Fast.  633.  et  aUbi.    Bvric* 

G  4 


88  P.  OVIDII  NASONIS 

His  lacrimis  contentus  eris  sine  crimine  mortis. 

Non  tua  fax  avidos  digna  subire  rogos. 
Haec  ego.  movit  Amor  gemmatas  aureus  alas ; 

Et  mihi,  Propositum  perfice,  dixit,  opus.       40 
Ad  mea,  decepti  Juvenes,  praecepta  venite ; 

Quos  suus  ex  omni  parte  fefellit  amor. 
Discite  sanari,  per  quem  didicistis  amare : 

Una  manus  vobis  vulnus  opemque  feret. 
Terra  salutares  herbas,  eademque  nocentes,      45 

Nutrit :  et  urticae  proxima  saepe  rosa  est. 
Vulnus  in  Herculeo  quae  quondam  fecerat  hoste, 

Yulneris  auxilium  Pelias  hasta  tulit. 
Sed  quaecumque  viris,  vobis  quoque  dicta,  puellae, 

Credite.  diversis  partibus  arma  damus.  50 

E  quibus  ad  vestros  si  quid  non  pertinet  usus ; 

Attamen  exemplo  miUta  docere  potest. 
Utile  propositum,  saevas  extinguere  flammas ; 

Nec  servum  vitii  pectus  habere  sui. 
Vixisset  Phyllis,  si  me  foret  usa  magistro ;        56 

Et  per  quod  novies,  saepius  isset  iter. 

45.  Terra  taUu'^era»  herhat,']  Salu-  nus  Pateaneus,  dirtinguere.  alius  ex 

tare»  est  in  libris  melioribus.  pro  no-  meis,  a»tringere,  Puto,  restinguere,  in- 

eentes  unus  Pnteaneus,  noeiva».  sic  no-  fra  807. 

etvtMii  perieulum  dixit  Phedrus,  lib.  i.  Nutritur  vento,  vento  retttnguitur 

F&b.  xxix.  Noster,  Trist.  tib.  v.  £Ieg.  <|7»m.                            Heins. 

X.  22.  tela  noeiva,  ut  in  veteri  codice  Sed  nihil  necetse.  inf.  644. 

legitur,    Don   noxia,   eamque  vocem  SedmetiorefidepauUatimeistingui' 

Arte  Amatoria  Scaliger  restitutam  cu-  tur  igni»,                      Bubm  . 

piebat»  ut  monuimus  Artis  tib.  ii.  436.  65.  Vitittet  Ph^Ui»,  tt  meforet  u»a 

Hbins.  magistro,  Et  per  quod  novie»,  »^u» 

47.  Vulnus  AchiUeo  tpuR  quondam  ieset  iUr.]  Preclare  hic  locus  intelli- 

feeerat  hosli,]  Regius  cum  optimo  Pu-  getur  ex  his,  que  scribit  eruditissimus 

teaneo  et  Hafiiiensi  probe :  Parrhasius,  tib.  i.  in  Claud.  de  Raptu 

Vulnu»  in  Herculeo  qua  quondam  ProserpinsB,  135.  cujus  hec  sunt  ver- 

feeerat  hoste,  ba :  Novie»  enim  nonjinitu»  e»t  nume- 

Telephusenim  Herculis  ex  Auge  fiUus.  ru»  pro  injtmto  (quod  grammaticorum 

Hxiirs.  vulgu»  exittimat)  »ed  ab  historia,  quam 

53.  S^tva»  eKtinguereflamma»,]  U-  refert  interpre»  Lyeophron^  in  AUxan- 


REMEDIA  AMORIS.  89 

Nec  moriens  Dido  summd  vidisset  ab  arce 

Dardanidas  vento  vela  dedisse  rates. 
Nec  dolor  armasset  contra  sua  viscera  matrem; 

Quse  socii  damno  sanguinis  ulta  virum  est.     60 
Arte  mek  Tereus,  quamvis  Philomela  placeret, 

Per  facinus  fieri  non  meruisset  avis. 
Da  mihi  Pasiphaen ;  jam  tauri  ponet  amorem : 

Da  Phaedram ;  PhsedraB  turpis  abibit  amor. 
Redde  Parin  nobis ;  Helenen  Menelaus  habebit : 

Nec  manibus  Danais  Pergama  victa  cadent.  66 
Impia  si  nostras  legisset  Scylla  libellos ; 

Haesisset  capiti  purpura,  Nise,  tuo. 
Me  duce,  damnosas,  homines,  compescite  curas : 

Rectaque  cum  sociis,  me  duce,  navis  eat.      70 
Naso  legendus  erat,  tunc  cum  didicistis  amare ; 

Idem  nunc  vobis  Naso  legendus  erit. 
Publicus  adsertor  dominis  oppressa  levabo 

Pectora :  vindictae  quisque  favete  suae. 


dra.    Qidppi  PhflUs  DtmophoonUm,  jadicabunt.    Cxop. 
v§l,  ut  ipa  mmeupat,  Aeamantem,  ad  59.  Nee  dolor  armastet,  &c.]  Be 

fUfue  novem  viai  teeuta  ett,  ad  amnem  Medea,  et  Jaaoiie  vide  qus  alibi  no- 

Sttymonem,  qtus  eivitas  Amphipolu  ap-  tavi.     Ciop. 

pellata  mox  eU  ab  Agnone  duee  AthO'  69.    Competeite  cttrot.]     Damnoios 

1U0».  Auetoret  Antipkon,  et  Androtion  eompescite  moret  nma  Heiiisii,  quod 

Attieorum,  zii.  Maeedoque  Polyenut,  lepetitttm  ex  lib.  iii.  Art  Am.  501. 

▼iiL  Strotagemathi,  Pauianiat,  HoT'  aed  alter,  damwnat  eompetdtefiammat, 

poeratian,  et  Suidat ;  meminit  Thuey-  quod  magis  arridet.  eadem  diversitas 

didet,alii^  pretterea  nonnuUi,  Cttm-  vbSn.  vers.  495.  et  vL  Metam.  466. 

que  iUic  (ut  pergit)  Aeamantem  diu  Burm. 

fruttra  expeetattet,  impar  amori  PhyUit  73.  Vitut  tuppretta  ievabo  Pectora.J 

mortem  tibi   eonteivit,    H«c    omxiia  Quantivis  pretii  est,  quod  in  Regio, 

P^rrhaaii  verba  longe  opportunius  po-  Puteaneo,  lincolniensi,  et  Scaligeri 

nenda  erant  infra  lib.  ii.  ubi  sunt  ii  ezcerptis  legebatur,  dominit  tuppretsa, 

veiBus,  quibus  lucem  affert.    Verum,  Scribe,  dominit  oppretta  Peetora,   Ita 

siquid  ego  video,  oontra  eam,  quam  Seneca  £p.  xxxvii.    Affeetut  dommos : 

tantus  vir  affert,  opinionem    nescio  et  de  Vita  Beata,  cap.  v.  inertittima 

quid  scribat  Hyginus ;  cujus  verba  dominia  voluptates  ac  dolores  vocat. 

posui  in  episU4a  Phyllidis.  Eniditiores  Hxins. 


90  P.  OVIDII  NASONIS 

Te  precor,  6  vates,  adsit  tua  laurea  nobts,         75 

Carminis,  et  medicae,  Phoebe,  repertor  opis. 
Tu  pariter  vati,  pariter  succurre  medenti : 

Utraque  tutel»  subdita  cura  tuae. 
Dum  licet,  et  modici  tangunt  praecordia  motus ; 

Si  piget,  in  primo  limine  siste  pedem.  80 

Opprime,  dum  nova  sunt,  subiti  mala  semina  mor- 

£t  tuus,  incipiens  ire,  resistat  equus.  [bi; 

Nam  mora  dat  vires,  teneras  mora  percoquit  uvas: 

£t  validas  segetes,  quod  fuit  herba,  facit. 
Quae  prsbet  latas  arbor  spatiantibus  umbras,    85 

Quo  posita  est  primum  tempore,  virga  fuit. 
Tum  poterat  manibus  summ^  tellure  revelli ; 

Nunc  stat  in  immensum  viribus  aucta  suis. 
Quale  sit  id,  quod  amas,  celeri  circumspice  mente: 

£t  tua  Isesuro  subtrahe  coUa  jugo.  90 

76.  Te  preeor  incijnens,  adeU,  &c.]  nente.    Bubm . 

Jficipteiu  Naugerias.  *Apx6fievogTht-  83.  Tenerat  mora  percoquit  uvatJ] 

ognis.  sed  6  vatet  puto  rectius.    Deos  Decoquit  scripti   nonnuUi,  etiam  ex 

autem  precari  mos  erat,  ut  succurre-  melioribus,  cum  prim^  editione.  nil 

rent,  subvenirent,  adjuvarent.    TibuL  mnta  tamea.    Germamcus  Cmar  in 

lib.  i.  £1. 3.  fragmeoto  prognosticonun  inecUto : 

Nune  Dea,  nune  tueeurre*  Libra  tuwutcenUt  mmeto  Umt  Y&rt^ 

Bkrsman.    ln/^itm„    £z  pjisco  ex-  tffdt  utMU. 

emplari  Vatic.  legenduQi  est,  et  la-  Proprie  autem  cofut   de   ▼iBdenia. 

tiooe,  quam  statim  reperies.    Ciof.  Hinc  eoelM,ra  dicebatur  ea  cobE  teoH 

Alii  codices,  4  vaXts,    Scd  Jureti  ex-  peries,  ({usb  n?as  maturas  leddebat. 

cerpta»  are^Xenem*  optime.  Apollinem  Hbins. 

sic  passim  dici,  Dismam  quoque,  qui  88.  Aueia  ntu.]   AeXm  rectias.  sic 

nesdt,  valde  is  oportet  peregrinus  ac  infr.  106. 

hospes  sit  in  scriptis  poetarum  veto-  £t  maJLa  radieet  aUitu  arbor  agit, 

mm.  Hbins.    Non  tamen  audeo  re-  Bbksm. 

pudiaie  veterem  lectiooem,  quss  cob-  Aeta  etiim  in  multis  est  codidbBS, 

firmatur  ez  seq.  sed  retineo  tamen,  oMcta:  nam  agoro 

Tu  pariter  vati,  parker  tuecwre  me-  radieet  quin  dicatur  eleganter,  et  ssspe 

dsnti,  apud  Rei  msticn  scriptores  occunBt 

Nullos  hic  lecus  telis  et  arcui  Ap<dli-  (vid.  ad  lib.  ii.  Met  583.)  nuUum  est 

nis,  quibus  instruitur  ad  beUum,  et  dubium.  sed  Arbor  aeta  vitibut  in  mb- 

iram  ezserendam :  placido  hic  Apol-  mentum,  an  recte  dicatur  probaadum 

line  et  laureato  opos  est,  et  lyram  te-  erat.  vid.  iv.  Met.  659.    Bobis. 


BEMEDIA  AMORIS.  91 

PrincipiU  obsta.  sero  medicina  paratur, 

Cum  mala  per  longas  convaluere  moras. 
Sed  propera :  nec  te  venturas  differ  in  horas. 

Qui  non  est  hodie»  cras  minus  aptus  erit.       94 
Verba  dat  omnis  amor,  reperitque  alimenta  moran- 

Optima  vindictae  proxima  queeque  dies.       [do. 
Flumina  pauca  vides  de  magnis  fontibus  orta : 

Plurima  collectis  multiplicantur  aquis. 
Si  cito  sensisses»  quantum  peccare  parares, 

Non  tegeres  vultus  cortice,  Myrrha,  tuos.     100 
Vidi  ego,  quod  primo  fuerat  sanabile,  vuhius 

Dilatum  longse  damna  tulisse  moree. 
Sed,  quia  delectat  Veneris  decerpere  flores, 

Dicimus  adsidue,  Cras  quoque  fiet  idem. 
Interea  tacitae  serpunt  in  viscera  flammse ;       105 

£t  mala  radices  altius  arbor  agit. 
Si  tamen  auxilii  perierunt  tempora  primi, 
£t  vetus  in  capto  pectore  sedit  amor ; 

93.  Neet0venturatdifferinhoraiJ}  &c.    Habent  emin  collatbDem  inter 

Prafer  Pnteaneoi  optimus.  longe  ele-  te,  pauea  et  plurima.    Micyl. 
gnntins.  HuNs.  Elegnna  qnidem  usnn  99.  Qtumtum  f«ecar«.]  Forte,  fiMM 

▼eibiprof«rr<,8edezemplaabHeinsio  tu  peceare,  Heins.    Peccare  hic  pro 

addncta  magii  probant,  ret,  iempu»  et  peccato  ponitnr.   ita  iptum  amare  te 

■milia  prrferri,  qnam  ipsoa  hmnnst:  fmdet,  Qninct.  DecL  zy.  9.  vid.  ad 

differre  vero  aliquem  recte  dici  con-  Nuc.  Ters.  5.    Burm. 
stat  aie  tib.  ziii.  Met  519.  vinaeem  103.  VeneriedecerpereflaretJ]  Frue- 

dijferta  oiMftm.  Justin.  lib.  iz.  6.  Cum  tiuiiprimaeditiocumPuteaneo.Kegio 

cariM/riMtnilioiitfriis  nan  tiue  ritu  dtf-  et  qnatnor  aliis.  mnlti,yriichM  vel^ 

ferretur,  et  ita  alii.  qnare  ynlgatam  rmn.  pamm  lefert.     Puto,  prteerpere 

non  moYere  sum  ansus.    Bvbm.  esse  scribendum.  nimirum  antequam 

97.  Fhmima  magna  videt  parvit  de  desinamus  amare.    Hbins. 
fentibut  ortaJ]  Aldina  lectio  habet :  104.  Crat  quoquejiet  idemJ]  Plato- 

fdmitfia  pauea  vidtt  magnit  defonr  nicns  Nigrinus  apnd  lucianura  disci- 

tibut  orta,  pulis  suis  solebat  incukare,  ^7y  A- 

Qnod  est:    Flumina  non  statim  ab  ^UXXjfrov  clvai  nh' irpdc  rd  leaXd  dp- 

ortn  sno  magna  snnt,  sed  plerunqne  ^i|y.    Notum  et  illud  Hesiodi : 
angtntnr  in  cursn,  aqnis  nnidecnnque  xUl  9  Af^PoKu^y^  Mtf  Aram 

acceptis.    Qu«  lectio  metior  videtnr,  voXii^  Wtirs. 

60  qn^d  lequitar,  Plunmu  eoUeetie» 


92  P.  OVIDII  NASONIS 

M ajus  opus  duperest :   sed  non,  quia  serior  aegro 

Advocor,  ille  mihi  destituendus  erit.  110 

Quam  Isesus  fuerat  partem  Paeantius  heros, 

Cert^  debuerat  praesecuisse  manu. 
Post  tamen  hic  multos  sanatus  creditur  annos 

Supremam  bellis  imposuisse  manum. 
Qui  modo  nascentes  properabam  pellere  morbos, 

Admoveo  tardam  nunc  tibi  lentus  opem.       116 
Aut  nova,  si  possis,  sedare  incendia  tentes : 

Aut  ubi  per  vires  procubuere  suas. 
Cum  furor  in  cursu  est,  currenti  cede  furori. 

Difficiles  aditus  impetus  omnis  habet.  120 

Stultus,  ab  obliquo  qui  cum  descendere  possit, 

Pugnat  in  adversas  ire  natator  aquas. 
Impatiens  animus,  nec  adhuc  tractabilis  arte, 

Respuit,  atque  odio  verba  monentis  habet. 
Adgrediar  melius  tunc,  cum  sua  vulnera  tangi  125 

Jam  sinet,  et  veris  vocibus  aptus  erit. 
Quis  matrem,  nisi  mentis  inops,  in  funere  nati 

Flere  vetet?  non  hoc  illa  monenda  loco. 
Cum    dederit    lacrimas,   animumque    expleverit 

Ille  dolor  verbis  emoderandus  erit.        [aegrum; 
Temporis  ars  medicina  fereest.  data  tempore  pro- 

£t  data  non  apto  tempore  vina  nocent.      [sunt, 

111.   Qua    Utius  fuerat   parUm.'}  129.  Ammumque  expleverit  degrum,'} 

Qmm  veterrimQS  Kegius,  ut  sit  Gne-  ImpleverU  icripti  cum  prim&  editioDe. 

dsmnSyiiiquibQselegantiisestmuHus  Uxsvu  Neacio  cur  espleverit  repudi- 

Noster.    Hbins.  andum,  cum  uepiTia  ita  loqui  soleant 

113.  Pott  tamen  hic  (Philoctetes)  optimi  scriptores.  Terent  Hecj^r.  v.  i. 

mtiltct  tanatut  ereditur  annot,  Supre-  ^,    Expte  animum  m,  teque  hoc  cri- 

mam  heUit  impotmtte  manum.]  Hac  de  mineexpedi,  et  alibi.  prsterea  non  tam 

re  hic  Noster,  lib.  xiii.  Metamorph.  et  impletur  animus  lacrymis,  quam  ex- 

Q.  Smynueus,  lib.  iz.  et  z.  prster-  pletur.    Burm. 

missorum  ab   Homero.      Sanattu,  a  131.    Temporibu»  mcdicina  vaiet,] 

Podalirio.     Idem  SmymaBus,  lib.  ix.  Veterrimus  Regius,  Teyfqjom  ors  m^tfi- 

Ciop.  oinafere  ett,  eleganter  mehercule.  hoc 


REMEDIA  AMORIS.  96 

Quin  etiam  accendas  vitia,  irritesque  vetanda ; 

Temporibus  si  non  adgrediare  suis. 
Ergo,  ubi  visus  eris  nostr»  medicabilis  arti,     135 

Fac  monitis  fugias  otia  prima  meis. 
Haec,  ,ut  ames,  faciunt :  h«c,  ut  fecere,  tuentur : 

Haec  sunt  jucundi  caussa  cibusque  mali. 
Otia  si  tollas,  periere  Cupidinis  arcus, 

Contemtseque  jacent,  et  sine  luce,  faces.      140 
Quam  platanus  vino  gaudet,  quam  populus  undd, 

£t  quam  limosA  canna  palustris  humo ; 
Tam  Venus  otia  amat.  qui  finem  quseris  amoris, 

(Cedit  amor  rebus)  res  age :  tutus  eris. 
Languor,  et  immodici  sub  nuUo  vindice  somni, 

Aleaque,  et  multo  tempora  quassa  mero,      146 
Eripiunt  omnes  animis  sine  vulnere  nervos, 

Adfluit  incautis  insidiosus  Amor. 
Desidiam  puer  ille  sequi  solet.  odit  agentes. 

Da  vacuae  menti,  quo  teneatur,  opus.  150 


est,  nn  qiuB  se  ad  temporis  oportitni-  jam  restitoit  ezactisumtts  GTOnovius» 

tatem  componit.    sic  Temporit  arma  qoi  videndus  Observationum  lib.  i. 

dixit  Trist.  iv.  El.  ult.  cap.  v.  Neque  aliter  Douza  divinarat 

ln$olitd  eepi  temporit  amia  manu,  in  ora  codicis  sni :  hinc  platanum  ge» 

Arma,  ad  qus  capienda  temporis  ne-  nialem  Noster  dicit  Met.  z.  95.  Heins. 

cessitate  compellebar.      Ubi  frustra  145.  Sub  nuUo  vindice  tomm,^  Jun 

vir  maximns  tum  priut  reponit  sic  i.  dice  editiones   antiquss    et  pleiique 

Art.  357.  scripti .  sed  perperam.  ii.  Amor.  ziz.  45. 

Mediei  quo^  tempora  tervant,  Nox  mihi  tab  nullo  vindiee  temper 

De  voce  Jfere  vid.  ad  Epist.  zviii.  58.  erit, 

Hkins.  In  Cantabrigiensi  et  alio  erat,  tmmo- 

137.  Hiee,  ut  feeere,  tuentur,']  In  dici  tangunt   pnuortUa  motiu*  quod 

nonnuUis»Atfc  ^uod/eccre.  Nauo.  Ut  repetitum  ez  vers.  79.  ut  saepe  libra- 

feeere  iidem.  hoc  est,  ubi,  postquam  rios  fecisse  deprehendimus.    Burm. 

fecere,  aut  quemadmodum  fecere,  ita  148.  AdfluitJ]  Viginti  duo  scripti» 

et  tuentur.     Multi  alii,  ^iur  feeere,  adfuit»  sed  frustra.  elegans  enim  ver- 

HxiNS.  vid.  ad  Epist.  iv.  25.  bum  minime  movendum.  sic  et  apud 

141.  ^  Quam  platanut  rivo  gaudet.']  Virgiliura,  lib.  z.  ^neid.  143.  ez  MSS. 

Luno.tres  scripti.  sed  Regius  et  Scali-  legendum  fuit : 

geri  excerpta  optime,  vtno.    Atque  ita  Adfluit  et  Mnettheut» 


94  P.  OVIDII  NASONIS 

Sunt  fora :  sunt  leges :  sunt,  quos  tuearis,  amici : 

Vade  per  urbanaB  candida  caistra  togae. 
Vel  tu  sanguinei  juvenilia  munera  Martis 

Suscipe :  delicise  jam  tibi  terga  dabunt. 
Ecce  fugax  Parthus,  magni  nova  caussa  trium* 
phi,  155 

Jam  videt  in  campis  Ceesaris  arma  suis. 
Vince  Gupidineas  pariter  Parthasque  sagittas : 

£t  refer  ad  patrios  bina  trdpeea  Deos. 
Ut  semel  ^toU  Venus  est  a  cuspide  leesa; 

Mandat  amatori  bella  gerenda  suo.  160 

Quseritis,  -Slgisthus  quare  sit  factus  adulter? 

In  promtu  caussa  est :  desidiosus  erat. 
Pugnabant  alii  tardis  apud  Ilion  armis : 

Transtulerat  vires  Greecia  tota  suas. 
Sive  operam  bellis  vellet  dare,  nulla  gerebat ;  165 

Sive  foro,  vacuum  litibus  Argos  erat. 
Quod  potuit  fecit ;  ne  nil  ageretur,  amavit. 

Sic  venit  ille  puer :  sic  puer  ille  manet. 
Rura  quoque  oblectant  animos,  studiimique  co- 
lendi : 

Quselibet  huic  curae  cedere  cura  potest.        170 
Colla  jube  domitos  oneri  supponere  tauros ; 

Sauciet  ut  duram  vomer  aduncus  humum. 


152.  Urbatus  tpUndida  eattra  tog^,']  committit  amatori  siio,  id  est  Mtrti,  a 

Camdida  eattra  Yenatte  Joreti  codex.  quo  amibatur,  et  a  qao  adulterio  etiam 

age  candidatum,  inquit,  atque  in  am-  cognita  fuerat.    Micn^ 

bitn  honorum  mentem  distrahe.  hinc  161.  Qmaitwr,  JEgyttkat.}  £z  Pe- 

Ciceronis  oratio  in  eandida  toga,  cujus  lope,  a  quo  Peloponnesus  cognominata 

fragmenta  exstant  apnd  Aaconium  et  est,  natus  est  Thyestes,  qui  concubuit 

afios.  HuNs.  Vide  Ferrar.  de  Re  ves-  cum  .£rope  uxore  fratris  Atrei,  et  cum 

tiar,  lib.  i.  33.  filia  Pelopeja  incestum  perpetravit ; 

IGO.  Mandat  amaton  b$Ua  gertnda  cujus  filius  .£gysthus  rem    habebat 

Mis.]  Hoo  est:  Ipsa  quidem  abstinet  cumClytcmoestra,etamboAgaiDe]D* 

dt  cetero  bellis,  gerenda  autem  eadem  nonem  ocddemnt. 


REMEDIA  AMORIS. 


9& 


Obrue  yemU  Cerealia  semina  terr4, 

Quae  tibi  cum  multo  foenore  reddat  ager. 
Adspice  curvatos  pomorum  pondere  ramos ;     175 

Ut  sua,  quod  peperit,  vix  ferat  arbor  onus. 
Adspice  jucimdo  labentes  murmure  rivos : 

Adspice  tondentes  fertile  gramen  oves. 
Ecce  petunt  rupes,  prseruptaque  saxa,  capellse. 

Jam  referent  hsedis  ubera  plena  suis.  180 

Pastor  inaequali  modulatur  arundine  carmen : 

Nec  desunt  comites,  sedula  turba,  canes. 
Parte  sonant  ali4  silvae  mugitibus  altae ; 

Et  queritur  vitulum  mater  abesse  suum. 
Quid?  cum  suppositas  fugiunt  examina  taxos,  185 

Ut  relevent  demti  vimina  torta  favi? 


174.  Cum  multo  fcBnore.']  Respez- 
iMe  puto  TibuUi  locum,  lib.  ii.  7. 3. 
Spe$  iuleit  eredit  aratit 

Seminat  <p^  magno  faaufre  reddat 
ager. 
Quem  locum  citans  Heiiinuf  ad  Epist. 
iiL  Sabini  91.  legit  mtdto  fteaare,  ric 
wiftiid /asiwr#  dixit  i.  FaaU  694.  ct 
Senec.  Hippol.  455. 

^^  iWo  «dfntt»  y2ntta  agrieoUt 
dabit. 
Sed  a  libnrio  tamen  prolectam  ease 
iectionem  oodicii  Heinaiani  uniui,  eum 
juttofasnore,  vix  mihi  persuadere  pos- 
sim ;  qui  aciam  passim  auctores  agros 
oomparare  debitoribus;  unde  eredita 
reddtre,  retpondere,  falUre  et  similia 
passim  occurrunt.  ita  gratut  ager  ii. 
Am.  xvi.  8.  Juitum  igitur  fanut,  vel 
qnod  jure  debct  cultori  suo.  vel  ple- 
imm,  cui  nihil  deest,  ut  ita  Jtiste  arma, 
&c.  vide  Broukhus.  ad  d.  1.  Tibulli. 

BUBM. 

177.  Adtpieelabentet.J  Liquaeetpro 
diversA  lectione  optimus  Pnteaneus. 
eleganter.  a  liquande.  Qnanquam  non 
ignofo  loquaeet  etiam  teatebrat  dici 
posse.  sed  sane  quod  in  nonnullis  ez- 


emplaribus  illic  legitur,  madentibut 
teatebrit,  glossema  est  rov  liquaeibut, 
De  ejttsmodi  vocibus  nonnihil  dixi 
Amorum  lib.  ii.  Eleg.  vi.  vers.  23. 
Hbins.  Vix  andeo  mutare.  vid.  ad  ii. 
Amor.  xvi.  5.  ubi  etiam  Francof.  /t- 
quantibut.  et  ibid.  vers.  9.  labentUmt.  n. 
quid  novarem,recipefem  ex  uno  codice 
Heinsiano,  ludentet  rigos,  de  quibua 
egimus  supra  Epiat.  ix.  63.  eadem  va* 
rietas  V.  Met.  387.    Bubm. 

180.  Jam  referunt,']  Ut  rrferant 
multi  ex  scripti8.sed  Regius  et  sex 
alii,Jamr«f<rfnt.bene.  Hxins.  Fran- 
cius  corrigebat,  Eeeeferunt. 

181.  Modulatur  arundine  earmen.J 
Moderatur  Jureti  excerpta,  et  multi 
alii.  meditatur  unus  Mediceus.  quod 
placet.  ut  initio  Tityri  Virgiliani. 
HcjMs.  libro  tamen  i.  Amor.  Eleg.  i. 

Mttja  per  undenot  emodulanda  pe» 
det, 
£t  moduiaium  eairmen  proprie,  quod 
ad  modos  musioos  est  exactum.  Sue- 
tonius  Aug.  cap.  57.  et  Neron.  42. 
Florus  et  alii.  vide  tamen  et  ad  xi« 
Met.  154.    BuBM. 

186.  JDsmtivwitiMi  ennM/avi.]  Vp' 


96 


P.  OVIDII  NASONIS 


Poma  dat  autumnus :  formosa  est  messibus  aestas: 

Ver  preebet  flores :  igne  levatur  hienis. 
Temporibus  certis  maturam  rusticus  uvam 

Deligit ;  et  nudo  sub  pede  musta  fluunt :      190 
Temporibus  certis  desectas  adligat  herbas ; 

Et  tonsam  raro  pectine  verrit  humum. 
Ipse  potes  riguis  plantam  deponere  in  hortis : 

Ipse  potes  rivos  ducere  lenis  aquae. 
Venerit  insitio;  fac  ramum  ramus  adoptet:      195 

Stetque  peregrinis  arbor  operta  comis. 
Cum  semel  haec  animum  coepit  mulcere  voluptas, 

Debilibus  pennis  irritus  exit  Amor. 
Vel  tu  venandi  studium  cole.  saepe  recessit 

Turpiter  a  Phoebi  victa  sorore  Venus.  200 


mtna  tarta  optimuft  Puteaneus.  quo- 
modofunes  tarti,  eapilli  torti,  et  alia. 
relia  torta  apud  Tibullum,lib.  iv.lll, 
12.  Torquere  enim  pro  flectere.  ut 
«quum  freno  torquere,  Epist.  iv.  ven. 
46.  et  79.  posaet  et  vimina  quema  legi. 
nam  vimina  curva  non  placent  sic 
apud  Maronem,  xi.  65. 

Quemo  texuntw  vimine  erates, 
Hkins. 
Demto  vimina  curva  cavo  Mazarin.  et 
Aprosii. 

191.  Deieetas  alligat  herbat,]  Colli' 
git  prima  editio  cum  scripds  nonnullis. 
codex  Moreti  pro  diversll  lectione, 
f^gg^^g^^'  Forte  aggerat,  ut  de  fcBno 
intelligat,  quod  converritur  et  in  cu- 
mulos  coacervatur.  quos  metam  faeni, 
tifoeni  striam  Rei  Rustics  scriptorea 
appellant.    Heins. 

192.  Verrit  humum,]  VBrtat,  vel 
vertit  quidam  scripti.  quod  videtur 
probare  Bersmannus  ex  illis  Virgil.  i. 
Georg.  X.  1.  Quo  udere  terram  Ver- 
tere.  Male.  nam  rastris  non  vertitur 
terra,  sed  raditur,  unde  dicta  rattra. 


vid.  Serv.  ad  Virg.  i.  Georg.  94.  ver- 
satur  terra  aratro,  deinde  jacta  semina 
rastris  obruuntur,  quod  proprium  in 
hac  re  verbum  posuit  supra  vets.  173. 
ut  et  Columel.  ii.  cap.  13.  et  Pallad. 
Aprili  TiU  i.  hic  vero  quia  tontam  ka- 
mum  dicit,  intelligit  prata  desecta, 
quae  verruntur,  cum  herbs  rastelUs  in 
unum  converruntur,  vel  potius  post 
foenum  avectum  reliquias.  De  pratit 
ttipulam  rastelliteradi,  ait  Varro,  lib.  i. 
de  R.  R.  490.    Burm. 

195.  Ramum  ramut  adaptet,']  £le- 
ganti  hac  translatione  poetis  et  Nos- 
tro  prsBcipue  usitatissima,  utitur  et 
Plinius  prsfatione  libri  xvi.sttw  UUb 
ultro,  ave  ab  homine  didicere  blandot 
tapores  adoptione  et  conwubio,  venustum 
etiam  CaUimci  Eptgramma  in  Antho^ 
logia,  lib.  i.  cap.  20.  ubi  Fyraster 
inquit : 

*09vtU}ic  &Zoun  ftfrkpi^oe,  fiftfpa 

OifK  kpbiy  ^furipois  cXwffl  ^- 
powra  papot,  Bubjk. 


REMEDIA  AMOBI8. 


97 


Nunc  leporem  pronum  catulo  sectare  sagaci : 

Nunc  tua  frondosis  retia  tende  jugis. 
Aut  payidos  terre  varid  formidine  cervos : 

Aut  cadat  adversi  cuspide  fossus  aper. 
Nocte  fatigatum  somnus,  non  cura  puellee,      205 

Excipit ;  et  pingui  membra  quiete  levat. 
Lenius  est  studium,  studium  tamen,  alitQ  capta, 

Aut  lino,  aut  calamis  prsemia  parva  sequi. 
Vel,  quae  piscis  edax  avido  male  devoret  ore, 

Abdere  supremis  sera  recurva  cibis.  210 

Aut  his,  aut  aliis,  donec  dediscis  amare, 

Ipse  tibi  furtim  decipiendus  eris. 
Tu  tantum  i,  quamvis  firmis  retinebere  vinclis, 

I  procul,  et  longas  carpere  perge  vias. 
Flebis,  ut  occurret  desertae  nomen  amice:       215 

Stabit  et  in  medii  pes  tibi  seepe  via. 
Sed  quanto  minus  ire  voles,  magis  ire  memento : 

Perfer:  et  invitos  currere  coge  pedes. 
Nec  pluvias  vites :  nec  te  peregrina  morentur 

Sabbata ;  nec  damnis  Allia  nota  suis.  220 

Nec  quot  transieris,  sed  quot  tibi,  queere,  supersint 

Millia:  nec,  maneas  ut  prope,  finge  moras. 


201.  Leportm  profittm.]  Pammm 
nnus  Heinsii.  male.  framt  ett  cekr, 
Tebx.    BuftM. 

Sagoeu]  Nefldo  an  pnmo  Upari 
coDveniat  eatulut  tagax,  qui  meliua 
culMuitem  investigaie,  quam  pronum 
■ectari  pooit.  ttqwue  meliua  conveni- 
ret,  ted  oAendit  merito  eaiulo  taetara 
atquad,  quid  ergo  1  leponeremt  catulo 
metarejugaei,  id  est  celeri,  veloci,  de 
quo  vocabulo  vide  ad  Epist.  iv.  46. 
talem  vero  canem  Gratxus  ad  hanc 
venationem  instniit  in  Cynegetico  suo 
vers.  18d.    Buui. 

203.  Aut  pavido»  terre  vairUfirmi'' 

VOL.  II. 


dine  eervotJ]  Varia  formido  est  picta, 
diversis  maeulis  et  cdloribus  distineta : 
ita  Firmicus,  lib.  viii.  cap.  ix.  variot 
eattet  dizit.    Bvrm. 

210.  Abdere  mtpraaut  tera  reeurva 
eiMt.]  ^iipriiiii  eiH  sunl  ultimi,  quos 
piaces  ex  hamo  capimtt,  moz  leto 
dandi,  et  esca  homini  futuri.    BonM. 

219.  Peregnna  tabbata.]  Id  cst 
Judsa;  nam  imitatione  Judaotum 
etiam  Romanos  hebdomadem  dierum, 
et  in  tk  quoidam  dies,  pravA  imita- 
tione,  coluisse  docet  Petitns  in  Leges 
Atticas  Titulo  i.  p.  4.    Borm. 

H 


98  R  OYIDII  NASONI8 

Tempora  nec  numem:  nec  crebro  respioe  Romam. 

Sed  fuge.  tutus  adhuc  Parthus  ab  hoste  fuga 
est.  224 

Dura  aliquis  prascepta  vocet  mea;  dura  £Bttemur 

Esse :  sed,  ut  valeas»  multa  dolenda  feres. 
Saepe  bibi  succos,  quamyis  invitus,  amaros 

iEger ;  et  oranti  mensa  negata  mihi. 
Ut  corpus  redimaS)  ferrum  patieris  et  ignes ; 

Arida  nec  sitiens  ora  levcd)is  aqud ;  230 

Ut  valeas  animo,  quidquam  tolerare  negabis  ? 

At  pretium  pars  hasc  corpore  majus  habet. 
Sed  tamen  est  artis  strictissima  janua  nostrae» 

£t  labor  est  unus  tempora  prima  pati. 
Adspicis,  ut  prensos  urant  juga  prima  juvenoos? 

Ut  nova  velocem  cingula  laddat  equum  ?       236 
Forsitan  a  Laribus  patriis  exire  pigebit. 

Sed  tamen  exibis :  deinde  redire  voles. 
Nec  te  Lar  patrius»  sed  amor  revocabit  amicae, 

Praetendens  culpsB  splendida  verba  su».      240 
Cum  semel  exieris,  centum  solatia  curae 

£t  rus,  et  comites^  et  via  longa  dabunt. 
Nec  satis  esse  puta  discedere :  lentus  abesto; 

Dum  perdat  vires,  sitque  sine  igne,  cinis.   • 
Si  nisi  firmati  properabis  mente  reverti,  245 

Inferet  arma  tibi  saeva  rebellis  Amor. 

324.  Adhme.J  Hoc  addit  hk  aidiilft-  Esmt  •  ttygiit  «t  mm  nawh  aqms. 

Augoid,  quU  iattatMt  bellam      Ubi  et  a  qvidam  codiccs.    Busx. 


cmii  Pftrthig.Tidc  rapr.  ven.  155.  «t  i.  240.  Pnetemdsteulpm  tfkmdidm  mt- 

Art.  177.  ba  tiMB.]  Pr^tendeni  pnmo  cnm  primi 

237.  A  LarihmM,']  E  LarHms  nnnt.  editioiie  et  ■criptit  legCDdnm  pleri»- 

tralter.  ticcra^gereeittziLMetam.  qoe;   deinde,  euipm  feeta  eam  ciira 

624.  et  MBpe  easdem  pnepoeitioaes  Sarraviano. /octo  iiui  qaatuor  alii>  ut 

addere  amant  Tetereo  yerbis  ez  illis  apud  Horafiam,  lib.  ii.  Epist.  i. 

eompositis.  aadem  varietas  iv.  Bimt.  Seriptarueamdnefado 

i<-74.  SpUmdidafe^Ummt,    HatNS. 


REMEDIA  AMORIS.  90 

Quid?  quod,  ut  abfueiis,  andus  sitiensque  redibis ; 

Et  spatium  damno  cesserit  omne  tuo  ? 
Viderit,  Haemoniae  si  quis  mala  pabula  terrae, 

Et  magicas  artes  posse  juvare  putat.  250 

Ista  yeneficii  vetus  est  yia.  noster  Apollo 

Innocuam  sacro  carmine  monstrat  opem. 
Me  duce  non  tumulo  prodire  jubebitur  umbra : 

Non  anus  infami  carmine  rumpet  humum. 
Non  seges  ex  aliis  alios  transibit  in  agros :      255 

Nec  subito  Phoebi  pallidus  orbis  erit. 
Ut  solet,  aequoreas  ibit  Tiberinus  in  undas : 

Ut  solet,  in  niveis  Luna  vehetur  equis. 
NuUa  recantatas  deponent  pectora  curas ; 

Nec  fugiet  vivo  sulfure  victus  amor.  260 

Quid  te  PhasiaccB  juverunt  gramina  terree, 

Cum  cuperes  patrid)  Colchi,  manere  domo  ? 
Quid  tibi  profuerunt,  Circe,  Perseides  herbee» 

Cum  sua  Neritias  abstulit  aura  rates  ? 


249.  VUisrit  Btman/^J]  H«c  vera  qoo  se  tueatur,  led  placet  magii  in- 

lectio  est,  licet  FalUtur  ut  ia  plertt-  fami,  quia  hic  iavidiam  magicis  arti- 

que  icriptif .  atque  ita  loqmtor  Artis,  bus  &cit. 

lib.  iL  258.  Ut  toUt,  m  niveit  Luna  vehs- 

FmlUtur  Hitmmiai  n  quia  decurrit  tur  equis.l  Credebantur  enim  vene- 

ad  artei*  fice  luoam  obscurare  carminibus.  cu- 

Adeantur   note    Pont.  i.  Eleg.    ii.  jns  rei  causli  nioeM  equos  b!c  appellat» 

HnifS.  Qt  niveum  et  atrum  inter  se  opponan- 

253.  Prodire  Jmkebitur   umbra*]  tur.    Mictl. 

Rectius  fbrtasse  in  nonnullis,  ffidebi-  261.  Quid  te  Phatiae^,]  Sic  Pha- 

iw.  Naoobb.    Non  de  cadaveribus  tiat  passim  pro  Medei.    Hbins. 

mortaorum,  ut  Merula  eiponit,  sed  264.  Cum  tibi  Neritiat  abttulit  hora 

de  umbris  excitandis  atque  exhibcndis  ratet.']   Neritiui  seu  Nerieiut,  Itha- 

loquitur  poeta,  quas  vitionet  hodie  vo-  censis  aut  Epirota.  Homerus  Iliad.  B. 

cant  necromanticL    Micn..     Male  AMtp  *0iv9mbt  ^t  KffoXX^oc 

viri  docti  videbttur  prsferunt.  poten-  fuyoBitftovc, 

tiam  enim,  quam  passim  jactant  sagB  dif  Iftiinfv  ihc^  "^  ViipiTW  e(- 

et  veneilcc,  veibo  jubebitur  optime  yo<r<fvXXor. 

exprimit  poeta.    Bobm.  £t  quss  sequuntur;  ubi  Eastathioi: 

254.  Irfami,]  Intano  Micylli  edi-  Viipirw  t6  hpo^  ^rovf^  rb  ydp dtd 
tio  et  duo  scripti.   utrumque  habet,  rov  i^  K^pucov  ir6Xic  'Hwtipov  mc 

H2 


100 


R  OVIDII  NASONIS 


Omnia  fecisti,  ne  calliduB  hospes  abiret :  265 

IUe  dedit  certae  lintea  plena  fug». 
Omnia  fecisti,  ne  te  ferus  ureret  ignis : 

Longus  at  invito  pectore  sedit  amor. 
Vertere  quae  poteras  homines  in  mille  figuras : 

Non  poteras  animi  vertere  jura  tui.  270 

Diceris  his  etiam»  cum  jam  discedere  vellet, 

Dulichium  verbis  detinuisse  ducem : 
Non  ego,  quod  primo  (memini)  sperare  solebam, 

Jam  precor,  ut  conjux  tii  meus  esse  velis.    274 
£t  tamen,  ut  conjux  essem  tua,  digna  videbar : 

Quod  Dea,  quod  magni  filia  Solis  eram. 
Ne  properes  oro :  spatium  pro  munere  posco. 

Quid  minus  optari  per  mea  vota  potest  ? 
Et  freta  mota  vides ;  et  debes  illa  timere. 

Utilior  velis  postmodo  ventus  erit.  280 

Quse  tibi  caussa  fiigae  ?  non  htc  nova  Troja  resurgit : 

Non  alius  socios  Rhesus  ad  arma  vocat. 
Htc  amor,  hic  pax  est;  in  qnk  male  vulneror  una : 

Totaque  sub  regno  terra  futura  tuo  est. 
IUa  loquebatur:  navem  solvebat  Ulixes:         285 

Irrita  cum  velis  verba  tulere  Noti. 


Sii^iKMrau  Idem  Eusttthias  Neriti 
montis  nomen  deducit  &t6  Vitplrmf 
vibv  nrfpcX^ti  ad  Odyss.  P. 

276.  Quod  magni  fiOa  SoUt  «rat.] 
CirceSolisfiliaezPeneide.  Hesiodns 
in  Theogonia : 

^H  Im  KlpKif  V 
Arfovnv,  II<p<n|c  ri  xal  'EXmo  96- 

yarpa.  .   Ciof. 

279.  FT9tamotavidM.^  Unns  Hein- 

sii,  magna  elegantissima  nec  ab  inscito 

tibrario  profecta  leetio.  magaa  enim 

maria   Tentis  et  fluctilNis  ooncitata. 

'  vid.  Giftn.  lod.  Lucret.  in  more  mag- 


fmm.  et  nos  pluribus  haec  ad  Valerii 
Flacc.  lib.  i.  50.  sumns  tUustiaturi. 

BUUM. 

281.  ^ot»  Tr^a  retMf^.]  Re^- 
cit  ad  primam  illam  insanis  samula- 
tionem,  qu&  csritum  se  fecerat  Ulys- 
ses,  ne  ad  Trojam  cum  ceteris  heroi- 
bus  cogereiur  proficisci.    Douza. 

283.  /n  911^1.]  Id  est  propter  quam. 
ut  Propert.  ii.  zvi.  1 1. 

Jn  to  ogo  €t  araUit  rHmpam,  mea 
vita,  eatona»^  Douza.  Heinsiiis  vole- 
bat,  a  fii4. 


RBMEDIA  AMORIS. 


101 


Ardet,  et  adauetas  Girce  decurrit  ad  artes : 

Nec  tamen  est  illis  attenuatus  amor. 
Ergo  age,  quisquis  opem  nostr^  tibi  poscis  ab  atte, 

Deme  veneficiis  canninibusque  fidem.  290 

Si  te  caussa  potens  domina  retinebit  in  Urbe ; 

Accipe,  consilium  quod  sit  in  Urbe  meum. 
Optimus  ille  fuit  vindex,  laedentia  pectus 

Vincula  qui  rupit,  dedoluitque  semel.  294 

Si  cui  tantum  animi  est,  illum  mirabor  et  ipse: 

£t  dicam,  Monitis  non  eget  ille  meis. 
Tu  mihi,  qui,  quod  amas,  eegre  dediscis  amare ; 

Nec  potes,  et  velles  posse,  docendus  eris. 
Saepe  refer  tecum  sceleratae  facta  puellse ; 

£t  pone  ante  oculos  omnia  damna  tuos.       300 
Illud  et  illud  habet:  nec  ek  contenta  rapin^ 

Sub  titulum  nostros  misit  avara  lares. 


287.  £r  oimetM  Ciret  decurrii  ad 
orte*.]  Sic  libri  veteres.  plaost.  ager 
Podtlirius,  qai  Philoctetam  morbo  li- 
beiaTit,  medicus  fuit  «qualis  diia.  Q. 
Smyrneus  loco  supra  citato.    Ciop. 

291.  i>onittiA  retinslnt  in  urte.]  Sic 
bene  Regius  reliqui  iere,  domintt  in 
urbe,  male.  Martial.  iii.  1. 

Pku  un§  plueeat,  demind  qui  natui 
rn  urbe  ett, 
Sic  daminat  areet   Rutiltus.    sic   et 
Gisd  frequenter  fiamiMavvav  ir6- 

XiV.      HxiNS. 

293.  Optmut  iUe  fttit  vindex.]  Ita 
et  scripti;  opinor  tamen  a  Naso- 
nis  manu  esse,  opttnittJ  ille  sui  vtn- 
dex.  optimus  assertor  su»  libertatis. 

HUNS. 

299.  SeeUrat^  facta  puelUt.]  Alii, 
verba,  aut  dicta.  Sarravianus,  regna, 
eleganter  mehercules.  sic  de  regno 
amatorio  supra  15. 


At  Jt  fuif  mnle  /ert  indignm  regn» 
puelUe,  HaiNs. 

Posset  et  legi,  teeUrat^t  Jurta  pueUm, 
de  iia  enim  agit  in  sequentibaa.  et 
facta  et  furta  sepe  ^>ud  Nostrum  li- 
brarii  commutavemnt  vid.  ad  iv. 
Fast.582. 

301.  Nee  eA  eontenta  raptni  «t.] 
ToUatnr  verbum  subatantivum,  ut  me- 
lius  procedat  orationis  tenor  .* 

Nsc  «4  contenta  ra^^nA 

Sub  titulum  nottrot  mitit  avara  taret. 
Sub  titulum  laree  mittere  est  aBdes  ve- 
nales  proscribere.  Per  titulum  tabella 
desigrnatur  «dibus  adftza,  qu»  trans- 
euntes  doceret  domum  esse  venalem. 
Htterat  pro  tituU  Plautus  dixit  Tri* 
nummo:  £det  venalet  hatce  imeribit 
litterit,  sic  et  mancipiis  venalibus  titu- 
lus  ejusmodi  de  oollo  suspendebatur, 
de  quo  ad  Propertii  librum  iv.  £leg.  v. 
Passeratius.  Fluys. 
H3 


WSt  P.  OVIDII  NASONIS 

Sic  mihi  juravit :  sic  me  jurata  fefellit. 

Ante  suam  quoties  passa  jacere  foreml 
Diligit  ipsa  alios ;  a  me  fastidit  amari.  305 

Institor  heu  noctes,  quas  mihi  non  dat,  habet! 
Haec  tibi  per  totos  inacescant  omnia  sensus : 

Hsm;  refer:  hinc  odii  semina  qusre  tui. 
Atque  utinam  possis  etiam  facundus  in  Ulis 

Esse!  doletantum;  sponte  disertus  eris.     310 
Hseserat  in  qu&dam  nuper  mea  cura  puelU : 

Conveniens  animo  nbn  erat  illa  meo. 
Curabar  propriis  aeger  Podalirius  herbis : 

£t  (fateor)  medicus  turpiter  «ger  eram. 
Profuit  adsidue  vitiis  insistere  amicae.  315 

Idque  mihi  factum  ssepe  salubre  fiiit. 
Quam  mala  sunt  nostrae,  dicebam,  crura  puellae! 

Nec  tamen,  ut  vere  confiteamur»  erant. 
Brachia  quam  non  sunt  nostrae  formosa  puellae! 

£t  tamen,  ut  vere  confiteamur,  erant.  320 

Quam  brevis  est!  nec  erat.  quam  multum  poscit 
amantem! 

Hinc  odio  venit  maxima  caussa  meo. 
£t  mala  sunt  vicina  bonis.  errore  sub  illo 

Pro  vitio  virtus  crimina  saepe  tulit. 
Quam  potes»  in  pejus  dotes  deflecte  puellae:   325 

Judiciumque  brevi  limite  falle  tuum. 
Turgida,  si  plena  est ;  si  fusca  est,  nigra  vocetur. 

In  gracili  macies  crimen  habere  potest. 

306.  Institor,']  Horat.  iii.  Od.  6.  cum  Puteaneo,  et  Argentineiisi.  aliter 

Seu  vocat  inttitor.  Bensns  non  cottstabit.    Hsins. 
£t  Epod.  xvii.  Amata  nautii  muUum  323.    Et  mala  tunt  vieina  bonii.] 

et  inititoribut.  unde  apparet  hoc  genus  Lego,  ut  mala  tunt  vicina  bonit :  boc 

contemptissimum    fuisse    antiqmtus.  est,  quemadmodum.    Idbm.    livius, 

DovzA.  lib.  zxii.  12.  affingent  vieina  virtutHmt 

320.  Nee  tamen.']  Et  tamen  scribe  vitia. 


RBMEDIA  AKORIS. 


loa 


£t  poterit  dici  petulans/  qvm  rustica  non  est : 

Et  poterit  dici  rustica,  si  qua  proba  est,      330 
Quin  etiam,  quacumque  caret  tua  femina  dote, 

Hanc  moveat»  blandis  uBque  precare  sonis. 
Exige  quod  cantet,  si  qua  eet  sine  voce  puella: 

Fac  saltet,  nescit  si  qua  movere  manum. 
Barbara  sermone  est;  fac  tecnm  multa  loquatur. 

Nondidicitchordastangere;  posce  lyram.  336 
Durius  incedit;  face  inambulet.  omne  papill» 

Pectus  habent  tumidas;  fascia  nuUa  tegat. 
Si  male  dentata  est;  narra,  quod  rideat,  illi. 

MoUibus  est  oculis»  quod  fleat  iUa,  refer.     340 
Proderit  et  subito,  cum  se  non  finxerit  uUi, 

Ad  dominam  celeres  mane  tuUsse  gradus. 
Auferimur  cultu :  gemmis  auroque  teguntur 

Omnia.  pars  minima  est  ipsa  pueUa  sui. 


331.  Caret  tua  dote  jnieUa.}  Tua 
fitmxM  dot€  scripti  fora  omnet  cvm 
prim&  editione.  bene,  iU  aepe  pro 
amica  Noster.  nam  puella  moz  sequi- 
tur.    Hbins. 

334.  Fae  taltett  neteit  ri  qua  tnwere 
pedemJ]  itfoixre  manum  Regius,  et  pro 
divers^  lectioie  Puteaneus  cum  liii- 
colniensi.  optime.  Movere  numumf  ;^ei- 
povofulv,  fdc  et  lego  Met.  xiv.  520. 

/u  frtimerum  motU  mambui  duxere 
ehotea*. 
Jaetare  in  mmerum  bntehia  Lucretio, 
Kb.iy.773.  et  moUia  mebiUter  braehia 
minere,  lib.  iv.  791.  Gestutenim  ma- 
nuum  et  bracbiorum  in  saltatione  puel- 
larum  plus  commendabatur,  quam  pe- 
dum  motus.  Noster  sic  passim  Art. 
Am.  iii.  340. 

Qttis  dubitet,  quin  seire  velim  taltare 


Ut  mooeat  potito  braehia  doeta 
mero. 


lu  Juvenalis  cum  dixit  Sat.  vi.  63. 
Chironomo»  Lmdam  molH  MUaM$ 
Bathyllo. 
Designat  gesticulatione  manuum  sal- 
tatioaem  potissimumfuiaMoonfectam. 

HsiNS. 

335.  Fae  teeum  muUa  loquaturj] 
Puteauetts  unus,  toeum  ut.  mallem, 
fae  teeum,  et  multa,  loquatur.  crescet 
entm  odium  et  fastidium  ex  multo  et 
barbaro  sermone.    Burm . 

337.  Omne  papUUe  Peetut  )ud)ent : 
vitiumfateia  nulla  tegat.]  Sic  Martia- 
lis»  xiv.  134. 

Faieia  luetanioi  damineB   eompetee 
papillat.  Heinb. 

Vid.  ad  iii.  Art.  274.  ia  Martialii  loco 
eretcentet  legitur.  in  Moreto  vers.  34. 
le^tur  in  editionibua  antiquis,  Pecttn-a 
tata  tumout  mommu. 

344.  Parimintmasft.]  Uvitts,xxvi. 
47.  mitttmum  intgr  tantat  opes  Cankar 
goipeafuorit. 
H4 


104  R  OYIDU  NASONIS 

Saepe,  ubi  sit,  quod  ames,  inter  tam  multa  fequiras* 

Decipit  hac  oculos  aegide  dives  Amor.         346 
Improvisus  ades;  deprendes  tutus  inermem : 

Infelix  vitiis  excidet  illa  suis.  ' 

Nec  tamen  huic  nimium  praecepto  credere  tutum 

Fallit  enim  multos  forma  sine  arte  decens.  [est; 
Tum  quoque^cum  positis  sua  collinetorayenenis; 

Ad  dominae  vultus  (nec  pudor  obstet)  eas. 
Pyxidas  invenies»  et  rerum  mille  colores ; 

£t  fluere  in  tepidos  oesypa  lapsa  sinus.        354 
Illa  tuas  redolent>  Phineu,  medicamina  mensas : 

Non  semel  hinc  stomacho  nausea  facta  meo. 
Nunc  tibi,  quae  medio  Veneris  praestentur  in  usu, 

Eloquar.  ex  omni  parte  fugandus  amor. 
Multa  quidem  ex  illis  pudor  est  mihi  dicere :  sed  tu 

Ingenio  verbis  concipe  plura  meis.  360 

Nuper  enim  nostros  quidam  carpsere  libellos ; 

Quorum  censur^  Musa  proterva  mea  est. 
Dummodo  sic  placeam,  dum  toto  canter  in  orbe ; 

Quod  volet^  impugnent  unus  et  alter  opus. 
Ingenium  magni  detreetat  Livor  Homeri:     •  365 

Quisquis  es,  ex  illo^  Zoile,  nomen  habes. 
Et  tua  sacrilegae  laniarunt  carmina  linguae, 

Pertulit  huc  victos  quo  duce  Troja  Deos, 


348.  VUiuexpidetiptttuUJ]  Scripti,  rit  ora  vnutUt.  potita  mmiw  nempe 

iUa.  Bic  et  alibi  Notter,  ut  Art.  lib.  i.  in  menfllU    Hkins.    De  Unendi  Teito 

539.  vide  supia  ad  lib.  iii.  Art.  An.  vers. 

Eseidit  iUa  metu,  rupitqus  nomtnma  233.  et  Casftub.  et  SalmM.  ad  Spar« 

verba.  Heins.  tian.  HadriaiLcap.  4.et  qu»  not  attu- 

351.   Cempatitii  tua  eum  UwU  ora  limiu   ad   QninctiL   Decl.    ziii^    5. 

venetM,']  Cmnpotitit  eum  UnU  Regius  Burm. 

cormpte.  forte  pro  Uverit.  ita  enim  366,  Quitquuet.]  Recte.  Nonenim 

dicebant  quoqne  veteies,  non  levetU  constabat,quisautcujas(uissetZoilns. 

tantummodo.  vtl,  eumpoKtisiualeve-  Heins. 


REMEDIA  AMORIS. 


105 


Summapetitlivor:  perflant  altiasiiAa  venti : 

Summa  petunt  dextr^  fulmina  missa  Jovis.  370 
At  tu,  quieumque  es,  quem  nostra  licentia  laedit; 

Si  sapis,  ad  numeros  exige  quidque  suos. 
Fortia  Ma&onio  gaudent  pede  bella  referri. 

Deliciis  iUic  quis  locus  esse  potest?  374 

Grande  sonant  Tragici;  Tragicos  decet  ira  cothur- 

Usibus  e  mediis  soccus  habendus  erit.      [nos : 
Liber  in  adversos  hostes  stringatur  lambus ; 

Seu  celer,  extremum  seu  trahat  ille  pedem. 
Blanda  pharetratos  Elegeia  cantet  Amores : 

£t  levis  arbitrio  ludat  amica  suo.  380 

Callimachi  numeris  non  est  dicendus  Achilles : 

Cydippe  non  est  oris,  Homere,  tui. 


969.  SuMmapetUHvor.'}  Vell.  Pa- 
tercului  libro  posteriore,  cap.  40. 
^«m^m  «mtiMnfta   inndid   eannt, 

ClOF. 

376.  VenUftu  t  msdUu']  UiUnu  • 
mtttiif  Regius.  I^go,  X«jt6uj.  Huns. 
£go  «Mt6iuiioii  tollerein.  sessns  est  enim 
ex  medio  usa  et  consuetudine  homi- 
mua  com«digm  esse  fadendam.  huui 
kic  nihil  faciunt.  sic  iii.  Trist  iv. 

Uiilmt  tdocto,  Bubm  . 

378.  Eitremum  mu  trakai  ilU  jfe* 
dem,']  M agnus  ille  Nasonis  interpres 
Crispinus  yersom  catalecticum  intelli- 
git,  cui  una  syllaba  deest  in  6ne.  a 
Merula  certe  potuisset  discere  Sca- 
sonta  itttelligi,  aut  inspexisset  modo 
Bersmanni  notas,  qui  recte  hec  expli- 
caatem  landat  Politianum  in  Miscel- 
laneis,  cap.  Ixiv.  scd  regii  scilicet  iUi 
doctores  omnia  e  suA  penu  depromere 
amant.    Boum. 

880.  Et  Umt  arbitrie  ludat  amiea 
«M.]  iMudat  Regius.  et  eantat  supe- 
rioii  Teisu.  oMdat  etiam  quinque  alii. 
plures,  ftoMdat.  unus,  UcadeU  Forte 
scribendum: 


£l  lefou  eMtrio  pjmtdat  aimea  tno. 
Hoc  est  tuis  desideriisapplaudatequa. 
HsiNS.  Nihil  mntem:  licenter,  ut  Te« 
Ut,ludat,  nemine  obstaate.  sic  Tibeiius 
siit  arbitrii  fuisie  dicitur  a  Suetonio 
cap.  xyiu.    Bukm. 

381.  Non  ett  iicendui.'\  N<m  ett 
traetandu»  Vossianus  codex.  quod  non 
facUe  rejecerim :  pn^rie  enim  traetant 
aUquem  poet»,  cum  ejus  mores,  inge- 
nium  et  dotes  versibus  diligenter  de- 
scribunt.  quare,  ego  traetandut  ab 
ipso  Ovidio  fiuxiise  puto.  omnia  vero 
h2c  nomina,  AehiHet,  Andromaehe» 
T%ait  capienda  pro  penonis,  quas  poe- 
tae  ipsoB  jubent  agere :  ut  ita  eomieoi 
et  tragieet  homines  dici  ostendit  egre- 
gie  Bentlejus  ad  Horat  Art.  Post.  96. 
Ubi  Thaida  eomieam  Moecham  a  Pro- 
pertio  ita  dici  recte  docet    Bubm. 

382.  Cyd^BfM.]  Cnjus  nominis  poe- 
ma  scripserat  CaUimachus,  ex  quo 
firagmenta  ab  antiquis  Grammaticis 
citantur.  Heins.  Vide  Celeber.  Bent- 
lcgum  ad  FragmenU  CaUimachi,  pag. 
347. 


10«  P.  OVIMI  NASONI8 

Quis  ferat  Andromaches  peragentem  Thaida  par- 
tes? 

Peccat,  in  Andromache  Thaida  si  quis  agat. 
Thais  in  Arte  mei:  lascivia  libera  nostra  est.  385 

Nil  mihi  cum  vittA :  Thais  in  Arte  mea  est. 
Si  mea  materiae  respondet  Musa  jocosae, 

Vicimus,  et  falsi  criminis  acta  rea  est. 
Rumpere,  Livor  edax ;  jam  magnum  nomen  ha- 
bemus: 

Majus  erit ;  tantum,  qtio  pede  ccepit,  eat.    390 
Sed  nimium  properas :  vivam  modo ;   plura  dole- 

£t  capiunt  animi  carmina  muHa  mei.  [bis : 

Nam  juvat,  et  studium  famee  mihi  crescit  amore : 

Principio  clivi  vester  anhelat  equus. 
Tantum  se  nobis  Elegi  debere  fatentur ;  395 

Quantum  Virgilio  nobile  debet  opus. 


383.  AndromaehBiJ]  Euripidem  et  horure,  ut  scribere  solebant  evo  dete- 

Menandrum  respicit,  quorum  ille  An-  rtore  fibrarii,  pro  honortr.  ut  hoitetta 

dromacben,  que  exstat,  bic  Thaida  fama  dicatur,  qu«  paratur  ex  elegun- 

Com(£diam,qu»periit,edidit.  BvRv.  tiori  eruditione.    Burm. 

391.  Plura  doMns.]  Plus.  ut  Ho-  394.  NoHer  anhelat  equn8.J  Veeter 

rat.  Epod.  v.  Regius  et  tres  alit.  meltus.  ut  ad  li- 

0  multafleturum  caput.    Douza.  vorem  referatur.     Hbxns. 

393.  Studiumfamtt  mihi  creteit  ho-  396.  Quantum  Virgilio  nobile  debet 

nore.']  Lege,  ^imue  honora,  ut  apud  oput.']  Cum  in  yeteri  lib.  opoe,  non 

Statium,  Theb.  ii.  629.  opus  scriptum  sit,  quinctum  ante  an- 

Vo8  quoque  Theepiada  non  injieiatut  Bum  editis  in  Metamorphosin  obseira- 

honord  tionibus  cum  elarissimo  Mureto,  Epoe 

Areuerimfamd.  emendavi.   Opus  cum  el^s  nullum 

I  £t  idem  lib.  i.  Silv.  iv.  95.     Honora  pranros  htc  locum  habet.  Epos  autem 

earmina.  Heins.  De  voce  Aononu  vide  quid  sit,  non  ignorant  eniditi.    CroF, 

Barth.  ad  Stat.  iv.  624.  et  ad  lauda-  Recte  nihil  mutandum  censet  Hein- 

tum  locum  ab  Heinsio,  lib.  ii.  ubi  usi-  sius.  iii.  Art.  Amat.  338.  de  iEneYde 

tatiorem  aevo  barbarissanti,  quam  La>  Virgilii : 

tino  vocem  dicit  et  certe  apud  Silinm,  Quo  nuUum    Latio  clariut  extat 

Valer.  Flaccum  et  Statium  frequen-  oput. 

tiasime  occurrit  apud  Nostrum,  quod  £t  quot  non  loca  congerere  liceret,  ubi 

sciam,  numquam.  quare  prsferrem  oput  de  poemate,  etiam  Epico,  dici* 

iane,  hanettm,  cujus  glossam  esse  puto,  tur  1    Burk. 


RBMEDIA  AMORIS.  107 

Hactenus  inyidiee  respottdimus.  attrahe  lora 

Fortius ;  et  gyro  curre,  poeta,  tuo, 
Ergo  ubi  concubitus,  et  opus  juvenile  petetur ; 

Et  prope  promissae  tempora  noctis  erunt ;     400 
Gaudia  ne  dominae,  pleno  si  pectore  sumes, 

Te  capiant ;  ineas  quamlibet  ante  velim. 
Quamlibet  invenias,  in  qu&  tibi  prima  voluptas 

Desinat :  a  prim&  prozima  segnis  erit. 
Sustentata  Venus  gratissima.  frigore  soles,     405 

Sole  juvant  umbrse :  grata  fit  unda  siti. 
Et  pudet,  et  dicam,  Venerem  quoque  junge  figura» 

Qak  minime  jungi  quamque  decere  putes. 
Nec  labor  efficere  est.  rarcB  sibi  vera  fiBU;entur: 

Et  nihil  est,  quod  se  dedecuisse  putent*       410 
Tunc  etiam  jubeo  totas  aperire  fenestras, 

Turpiaque  admisso  membra  notare  die* 
At>  simul  ad  metas  venit  finita  voluptas, 

Lassaque  cum  tot&  corpora  mente  jacent ; 
Dum  piget,  et  nuUam  maiis  tetigisse  puellam,  415 

Tacturusque  tibi  non  videare  diu ; 

404.  A  prtmd.]  ImiUtiu  hsmc  locu-  id,  ^uod  non  liedMU  tardionm  ptgrio- 

tionem  Juvenalit.  Sat.  x.  125.  rmnquo  adferonM,  paullatim  depoouiu 

ConipieuiB    dimna    Phiiippioa  Bubm. 
fanuB  405.    Frigoro   $olot,']     Concinniui 

Vohoris,  a  primA  qtue  proiima»  Sarravianus  et  qninque  alii»  Jrigora 

Hojas  vero  pnecepti  salubritatem  et  <oi«.  aliitotidem,yr^^atolM,proxime 

efficacitatem  docebit  historia  a  Valerio  venim.  Hkins.  £go  vulgatam  retinui, 

Maximo  tradita  lib.  vii.  cap.  iii.  exem-  ut  venusta  servetur   oppoiitio.   aoUi 

plo    10.    Amantimmut  quidam  fiUi,  vero  sunt  serenum,  et  calore  gcatum 

cum  tum  inamctasi»  acperieuioiiifaei'  ccelum.  ut  Faat.  i.  167. 
but  aeeentum,  ab  iniand  eupiditato  in-  Tune  blandi  aoUi,  ignotaquo  prodit 

hiberi  vellot,  niubrii  eoniiUi  astutid  kirundo. 

patriam  indulgentiam  iemperavit.    Pe-  iv.  Trist  viii.  31. 
tHt  enim  ut  pnuijuam  ad  eam,  quam  Si  numerei  anno  ioUi  et  nuMla  toto. 

dilig^t,  iret,  vulgari  ae  permitid  Ve-  et  passim.    Burm. 
nere  uteretur.    C%^  preeibui  obteeu-  416.  Taeturuique,']  Editiones  pris- 

tui  adoleieeni,infeUeem  ammiimpetum  cm  et  tres  scripti, /aetttmf^.  quod 

latietate  coneubitui  Ueiti  molutum,  ad  quomodo  defendi  posset  ex  iis,  qoa  ad 


106  P.  OVIDII  NASONIS 

Tunc  animo  signa,  quodcumque  in  corpore  men- 

Luminaque  in  vitiis  illius  usque  tene.    [d»  est: 
Forsitan  haec   aliquis  (nam  sunt  quoque)  parva 
vocabit : 

Sed,  quae  non  prosunt  singula,  multa  juvant. 
Parva  necat  morsu  spatiosum  vipera  taurum:  421 

A  cane  non.  magno  saepe  tenetur  aper. 
Tu  tantum  numero  pugna;  prfleceptaque  in  unum 

Contrahe :  de  multis  grandis  acervus  erit. 
Sed  quoniam  mores  totidem,  totidemque  figurae; 

Non  sunt  judiciis  omnia  danda  meis.  426 

Quo  tua  non  possunt  offendi  pectora  facto ; 

Forsitan  hoc  alio  judice  crimen  erit. 
Ille  quod  obscsenas  in  aperto  corpore  partes 

Viderat;  in  cursu  qui  fuit,  haesit  amor:        430 
IUe  quod»  a  Veneris  rebus  surgente  puelld, 

Vidit  in  immundo  signa  pudenda  toro. 
Luditis,  6,  si  quos  potuerunt  ista  movere. 

Adflarant  tepidae  pectora  vestra  faces. 
Attrahat  ille  puer  contentos  fortius  arcus :       435 

Saucia  majorem  turba  petetis  opem. 
Quid  ?  qui  clam  latuit,  reddente  obscaena  puella ; 

Et  vidit,  quae  mos  ipse  videre  vetat? 
Di  melius,  quam  nos  moneamus  talia  quemquam! 

Ut  prosint,  non  sunt  experienda  tamen.       440 

Petronii,  cap.  iz.  et  Ixxxvii.  notarunt  cretius,  Rebus  Venereis  detUti.  Burm. 

viri  docti,  non  sum  nescius.    et  ita  435.  Attrahat  ille  puer.}  Fortasse, 

etiam  infra  Nostnim  vers.  779.  eodem  attrahat    rectius.     Nauo.     Attrahet 

sensu  Fecit  Atrides,    tamen  hic  ex  scripti  meliores.  Hxxns.  Ego  Attrahat 

more  Ovidii  repeti  debere  idem  ver-  rectius  puto.  vos  luditis  et  deridetis, 

bum  existimo.    Bunir.  qui  modice  tepetis»  me,  qui  ia  his  vim 

431.   A    Veneris  r«6ut.]    In    uno  lUiquam  esse  jacto  ab  amore  revocan- 

Heinsii,  in  Veneris  usu,  inde  ille  olim,  di;  sed  attrahat  modo  Cupido  arcus, 

lusuconjiciebat.  utsupr.  vers.376.sed  et  gravius  vulneret»  jam  validiorem 

res  Veneris  ne  moveas.  ita  sspe  Lu-  medicinam  petetb.    Burm. 


REMEDIA  AMORIS. 


10» 


Hortor  et,  ut  pariter  binas  habeatis  amicas. 

Fortior  est,  plures  si  quis  habere  potest. 
Secta  bipartito  cum  mens  discurrit  utroque : 

Alterius  vires  subtrahit  alter  amor. 
Grandia  per  multos  tenuantur  flumina  riyos,    445 

Cassaque  seducto  stipite  flamma  perit. 
Non  satis  una  tenet  ceratas  anchora  puppes : 

Non  satis  est  liquidis  unicus  hamus  aquis. 
Qui  sibi  jam  pridem  solatia  bina  paravit; 

Jam  pridem  summi  victor  in  arce  fuit.         450 
At  tibi,  qui  domin»  fueris  male  creditus  uni, 

Nunc  saltem  novus  est  inveniendus  amor. 
Pasiphaes  Minos  in  Procride  prodidit  ignes : 

Cessit  ab  Id8B&  conjuge  victa  prior. 
Amphilochi  frater  ne  Phegida  semper  amaret,  455 

Callirhoe  fecit  parte  recepta  tori. 


446.  Sectaqu€  iubdueto  ttipitiflam' 
maperit.']  Ita  Jureti  codex.  quod  ferri 
non  potest,  cum  moz  pnBceaserit.  Po- 
litiani,  Idttague.  Regius,  Hetaqne,  vel, 
Cauaque,  quod  postremum  amplector. 
SUius,  lib.  V.  571. 

SHpulA  ertfUabat  tfuttit 
Ignu  ingn,  eoMamque  dabat  mia  ro- 
hcTefiammam,  Hxins. 

453.  In  Prognide  pardidit  ignoi.J 
Ne  dubita  quin  Proeride  tit  scriben- 
dum.  Hanc  enim  amayit  Minoi. 
Obiter  rem  tangunt  Antonius  Libe- 
ralis  sub  finem  Metamorpboaedn,  A- 
poUodorus  in  Bibliotbecik,  et  Txetzes 
CbUiad.  i.  Fab.  zz.  Certe  Procridem 
ad  Minoem  fugisae  in  Cretam  plures 
testantur,  eumque  ez  ulcere  laboran- 

-tem  sanasse,  quos  inter  Hjginus  in 
poetico  Astronomioo,  et  Palepbatus. 
i.  ircpi  pnBShf,  pneter  auctores  ante 
laudatos.    Hbins. 

454.  Ah  IdttLI  Plotida  inteUigit 
Memla,  qu»  Cretensis»  ab  Idi  monte 


Idesa  dicta.  sed  rectius  PairbastQs  ad 
Claudiani  i.  de  Rapt.  Ptoserp.  Ters. 
199.  de  Cleopatrft  capit,  quam  duzit 
prius  Pbineus,sedeft  repudiatii  Idseam, 
Dardani  Scytbia  regis  filiam,  duzit. 
Ideam  hanc  Sehyticam  PeUicem  Tocat 
Scboliastes  ApoUonii  ad  lib.  ix«  Ters. 
.140.  ez  qullThynum  et  Maiyandynum 
susoepit  Phineus.    Burm. 

465.  Amphiloeld  frater,  &c.]  Alc- 
DUBonem  profecto  inteUigit,  qui,  cum 
ocaak  matre  Argo  fugiens  Pinphidem, 
tunc  Phegiam  a  Phegeo  dictam,  ve- 
nisset,  Alpbesibeam  Phcgei  filiam  uz- 
orem  duzit :  cui  inter  cetera  et  matris 
monUe  dono  dedit.  postea  cum  hinc 
etiam,  quippe  ubi  iUi  in  dies  augesce- 
ret  potius  quam  minueretur  furor,  au- 
iugisset,  coDsulto  Delphioo  Oraculo, 
in  eam  regionem  yenit,  qulk  Achelous 
in  maie  irrumpit :  hic  et  consedit  iUe, 
et  CalUnhoen  Acheloi  fiUam  uzorem 
habuit,  ez  qak  Ampboteium  et  Acar- 
nanem  filioa  genuit   CumveromuUe- 


110  P.  OVIDII  NAS0NI8 

Et  Parin  CBnone  summos  tennisset  ad  annos, 

Si  non  (Ebalift  pellice  laesa  foret. 
Conjugis  Odrysio  placuisset  forma  tyranno: 

Sed  melior  clausse  forma  sororis  erat.  460 

Quid  moror  exemplis,  quorum  me  turba  fatigat? 

Successore  novo  vincitur  omnis  amor. 
Fortius  e  multis  mater  desiderat  unum; 

Quam  cui  flens  clamat,  Tu  mihi  solus  eras. 
Ac  ne  forte  putes  nova  me  tibi  condere  jura;  465 

(Atque  utinam  inventi  gloria  nostra  foret!) 
Vidit  id  Atrides.  quid  enim  non  ille  videret, 

Cujus  in  arbitrio  Grsecia  tota  fuit? 
Marte  suo  captam  Chryseida  victor  amabat: 

At  senior  stulte  flebat  ubique  parens.  470 

Quid  lacrimas,  odiose  senex?  bene  convenit  illis. 

Officio  natam  laedis,  inepte,  tuo. 
Quam  postquam  reddi  Calchas,  ope  tutus  Achillis, 

Jusserat,  et  patrii  est  illa  recepta  domo; 
Est,  ait  Atrides,  illi  quam  proxima  formi;       475 

£t,  si  prima  sinat  syllaba,  nomen  idem : 

bri  qnadtiii  cufndittte  Cdlirrfaoe  Ery-  464.  Quam  ^flam  eUmat.l  Re- 

philei  mooile  tammopere  tibi  optaret,  gius  mendoie,  Qumi  fnoqueflen»,  Sar- 

Fhegiam  ob  id  regreawis  AIcduboq»  ab  ravianus,  qm  flenu  Lege,  Q^am  eui 

PhegeifiliiaTemeDoetAxioneoccisiis  fltM»clamaU    Heiks. 

est.    Nauo.  471.  Bene  eontigii  iUu\  Prima  edi- 

459.  Odrjrfto.]  Hioc  patet  Oridiom  tio  cam  scriptis  fere  omnibus,  hene  con- 

icAito  illo  vetemm  errore,  quem  tangit  venit  ilU,  preter  optimos  Regiom  et 

Thiicydides,lib.ii.c.  29.Tereiimcam  Pateaneom,  in  quibus»  canvenit  iUk^ 

Tere  confiredisse.  Tere.  Martial.  lib.  viii.  £p.  xxxv. 

463.  Pareiu*  e  muUit  mater  detide'  Miror  non  bene  cenvenire  vobit, 

rat  «iiuMi.]  Regitts  prsstantitsimns,  473.  Quam  pottquom  reddi  Calchat 

Fetrituu  Lege,  Fartiut,  et  vide  qus  opt  tutut  AchUlit  Juuerat.^  Hoc  e  U- 

notavi,  vers.  281.   libri  primi  Artis.  bro  L  Iliados  translatum  est.    Cior. 

Fortii,  qua  dolori  moderatur  et  adfec-  AchUU  Famesianos,  recte  omnino.  ita 

tibus.   idque  ex  pladto   Stoicomm,  Virgilius  saepe.  sic  et  UlytU  noster  in 

apud  quos  fortitudo  in  robore  animi  Met.  pasaim  secundo  casa.  moaui  ad 

conristit  potius,  quam  in  oorporis  viri-  librum  i.  Artis  vers.  743.    Heiks. 

bus,    8tati!i8Theb.v.  668.    Huns.  476.  Atridet  aU,  eU  iUiut  proxima 


REMEDIA  AMORIS. 


111 


Hanc  mihi,  si  sapiat,  per  se  concedat  AchiUes ; 

Si  minus  ;  imperiuin  sentiat  ille  meum, 
Quod  si  quis  vestrCira  factum  hoc  incusat,  Achivi; 

Est  aliquid  validA  sceptra  tenere  manu,        480 
Nam,  si  Rex  ego  sum,  nec  mecum  dormiet  illa, 

In  mea  Thersites  regna,  licebit,  eat. 
Dixit;  et  hanc  habuit  solatia  magna  prioris  \ 

Et  prior  est  cur4  cura  sepulta  nova,  484 

Ergo  adsume  uovas,  auctore  Agamemnoue,  ftam-' 

Ut  tuus  in  bivio  distineatur  amor,  [mas; 

Quaeris,  ubi  invenias?  artes,  i,  perlege  nostras, 

Plena  puellarum  jam  tibi  navis  eat* 
Quod  si  quid  praecepta  valent  mea,  si  quidApolIo 

Utile  mortales  perdocet  ore  meo ;  490 

Quamvis  infelix  medii  torreberis  MtnX;  • 

Frigidior  glacie  fac  videare  tuse. 
Et  sanum  simula;  ne,  si  quid  forte  dolebis, 

Sentiat :  et  ride,  cum  tibi  flendus  eris. 


/i>j'ui4,]    Ntimeri  dnriorH,  quam  ut 

Ett^  aii   Atriitn,  iiti  quam  firos^ima 
Jormd. 
In  quo  Dihil  mlht  p€miii|  hlsi  quod 
pro  iiUnt  jam  veteri  lecliDue  reposuij 

476«  Et  ri  prima  titiat  Itttmi.] 
SttlUt.ba  Regiiis  eum  liacoliiieusi  ct 
BDo  meo  r^icu  Nuu  m\er  Bmeideiu 
et  Chryteidetu  tota  prima  nyllabii  dif- 
JerL  de  aMtl  pnm^  Viil^j  ik  mauifeste 
i  ect.  HEtwa.  St^d  tittra  pos&et 
i ;  ii  i  f  t  y  pronuutiatioD^  uitiit 
ifin  differer  et  ^h  (Jrasco  %.  rcspaadere 
flatiuiuuBt     H^iNfl^ 

4TO,  Aecmat.]  Tnuumt  prim»  e- 
d  itio«  et  ei  ff!Tipli5  «atia  mu  Lti'  H  ei  n  s.. 
Iu  molti»  oodicibu»  r^  W  noa  eistaL 
ii^tuei  reta  tectum;    propric   eDlm, 


cum  [uiuores  reprehenduut  viroff  buc- 
toritate  mBJore  prttdUo»»  nou  acmiargy 
«ed  incumrt  dicuutur.  ut  uos  docvt 
Serviun  mi  ViTgi  i*  ^neid.  41Q.  7<i/i* 
tfHi  inntmtw  Incuiart  etl  ffrffprit  ntpe^ 
Tiiwem  arg\t«re.     13uftH* 

4B6.  Vt  tum  in  bivid  deiinmiut 
amor.}  D«stttieatHrl\^g\uii,  etScdigeri 
excerpt^.  recte.  si  le^tur,  diftinetituF^ 
SarraviauuSi  dettituntur.  dbii  Episloli 
viii.  ver*,  69,     Hniva, 

49'i.  Fngifittfr  di*mins!  fac  uidAife 
iwff.J  Videtur  scribeodiim,  dtyfnind 
tiid,  ^^isi  quod  unu^j  Futeaoeus  l^C 
UDUi  Leideuiii^,  Frigidior  ^laeie*  qumi 
qjndetnr  Tatt  pro  amica;  tuiu,  Ho> 
raliua  libio  i.  Ud.  kv.  AW  koc  jw/ii* 
citui  luMi.  lleleueL-  ftuUaudi.  mm  ad 
Paridem  es^t  Hermo.    Hei^i. 


US  P.  OVIDII  NASaNIS 

Non  ego  te  jubeo  medias  abrumpere  curas :     495 

Non  sunt  imperii  tam  fera  jura  mei. 
Quod  non  es,  simula;  positosque  imitare  furores: 

Sic  facies  vere,  quod  meditatus  eris. 
Ssepe  ego  ne  biberem,  volui  dormire  videri : 

Dum  videor,  somno  lumina  victa  dedi.         600 
Deceptum  risi,  qui  se  simulabat  amare  ; 

In  laqueos  auceps  decideratque  suos. 
Intrat  amor  mentes  usu  :  dediscitur  usu. 

Qui  poterit  sanum  fingerC)  sanus  erit. 
Dixerit,  ut  venias  pact^  tibi  nocte,  venito.       505 

Veneris,  et  fuerit  janua  dausa ;  feras. 
Nec  dic  blanditias,  nec  dic  convicia  posti, 

Nec  latus  in  duro  limine  pone  tuum. 
Postera  lux  aderit ;  careant  tua  verba  querelis : 

£t  nuUa  in  vultu  signa  dolentis  habe.  510 

Jam  ponet  fastus,  cum  te  languere  videbit : 

Hoc  etiam  nostr^  munus  ab  arte  feres. 
Te  quoque  falle  tamen,  nec  sit  tibi  finis  amandi. 

Propositis  frenis  sa&pe  repugnat  equus. 

495.  Msdiat  abrumpert  ftamma»,']  oodioet.    Bubm. 

Curat  prima  editio  cum  icriptis  me-  513.  Tt  ^uoquefiUlet  amor,  dum  rit 

Uoribiu  onmiiio  bene.  cttra  enim  pro  iilnJinU  amandL]  Regius : 

amoribus.  sic  Dido  apud  Viiigilium,  Te  quo^  falle  tamen,  n$c  tU  Ubi 

gravi  dudum  taueia  eurd,    Heins.  finit  amandi, 

507.  Nee  die  emvitia  poitL]    Nee  Quod  secuti  sumus. /aU«  (am«n  etiam 

fae  prima  editio  et  scripti  meliores  in  ezcerptis  Politiaiii  et  uno  ex  nostris. 

magno  numero.   Hbins.   Faeere  «011-  Non  satis  est,  inquit,  ut  fallas  domi- 

meium,  propria  est  locutio,  sic  et  ix.  nam,  atque  illi  persuadeas   te   aon 

Met.  303.  amare,  sed  tibi  quoque  ipn  persuades 

Ingratofaeio  eonvieia  dement  ytWm,  non  eo  fine  h»c  a  te  agi»  ut 

VanaJotfi.  amare  desinas.    Hbins.    non  video 

Anctor  tamen  Moreti :  satis  aptum  ex  his  yert>is  sensum,  nisi 

Jmmerito^Jurtnt  didt  eonvieiafur  legas : 

mo.  Te  quo^faUe  tamenf  nie  sit  tibi 

Quod  et  bic  retineo :  ez  more  enim  Jinit  amandi 

Ovidius  repetit  idem  verbum.  Nee  die  Pr^potitut.    Frenit  ttepe  repug^ 

hlanditiat,  rigido  nee  jurgia  potti  duo  imi  equut. 


RBMEDIA  AMORIS. 


113 


Utilitas  lateat ;  quod  non  profitebere  fiet.        515 

Quse  nimis  adparent  retia,  vitat  avis. 
Ne  sibi  tam  placeat,  quo  te  contemnere  possit ; 

Sume  animos :  animis  cedat  ut  illa  tuis. 
Janua  forte  patet ;  quamvis  revocabere,  transi. 

Est  data  nox ;  dubita  nocte  venire  dat^.      520 
Posse  pati  facile  est ;  tibi  ni  sapientia  desit ; 

Promtius  e  facili  gaudia  ferre  licet. 
Et  quisquam  preecepta  potest  mea  dura  vocare  ? 

En  etiam  partes  conciliantis  ago.  524 

Nam,  quoniam  variant  animi,  variamus  et  artes. 

Mille  mali  species,  mille  salutis  erunt. 
Corpora  vix  ferro  qusdam  sanantur  acuto : 

Auxilium  multis  succus  et  herba  fuit. 
MoUior  es,  nec  abire  potes,  vinctusque  teneris, 

Et  tua  seevus  Amor  sub  pede  coUa  premit ;  530 
Desine  luctari ;  referant  tua  carbasa  venti : 

Quoque  vocant  fluctus,  hac  tibi  remus  eat. 
Explenda  est  sitis  ista  tibi^  qua  perditus  ardes. 

Cedimus :  in  medio  jam  Ucet  amne  bibas.    534 


Ne  tibi  propooas  hunc  finem,  te  relle 
deanere,  nam  tunc  amor,  quo  cales, 
repu^nabit,  ut  equus  uepe  frenis  re- 
pugrnat,  sed  falle  te,  et  crede  h»c  a  te 
non  agi,  ut  a  domina  avellaria;  sed 
ipsa  consuetudine  et  usu  pauHatim 
dedisces  amare.  sic  snpr.  212. 
Ipte  tibifurtim  decipiendus  erig, 

BURM. 

Sn,Ut  tecantemnerepouit.']  Unus 
meus  pro  diversA  lectione,  fuo.  recte. 
Hexns.  Recte  Heinsius  constituit  1o- 
cum :  quo  hie  valet  ut,  quemadmodum 
Epist.  xviii.  203.  et  xx.  23.  tibi  vero 
placere  quid  sit,  docuimus  ad  Petron. 
cap.  xliv.    HxiNs. 

VOL.IL 


530.  CoUapremitJ]  Major  libromai 
pars,  tenet,  sed  perperam.  Propert.  i. 


£l  eaput  impoiiti»  premt  amor  p«- 
dibut. 
Ubi  vide  eruditionis  elegantissimss  in- 
terpretem  Broukhusium,  et  quos  lau- 
dat.  si  quid  mutandum,  reponerem, 
terit,  sed  nil  necesse.    Bubm. 

631.  Referant  tua  earbata  venti>} 
Referent  libri  meliores  cum  primft  edi- 
tipne.  scribendum  est,  referant  tine, 
nam  tua  paulo  ante  prscessit.  nisi  ma- 
vis»  tua  carbata.  et  mox,  Quoque  vo- 
eant,  pro  Qua<iue  Puteaneus.    Hbiki. 


114 


P.  OVIDII  NASONIS 


Sed  bibe  plus  etiam»  quam  quod  pracordia  po- 

Gutture  fac  pleno  sumta  redundet  aqua.  [scunt : 
Perfruere  usque  t\xk,  nuUo  prohibente,  puell&. 

Illa  tibi  noctes  auferat,  illa  dies. 
Taedia  quaere.  malis  faciunt  et  tsedia  finem.     539 

Jam  quoque,  cum  credas  posse  carere,  mane. 
Dum  bene  te  cumules»  et  copia  tollat  amorem ; 

£  fastidit^  non  juvet  isse  domo. 
Fit  quoque  longus  amor,  quem  diffidentia  nutrit. 

Hunc  tu  si  queeres  ponere ;  pone  metum.    544 
Qui  timety  ut  sua  sit,  neu  quis  sibi  detrahat  illam ; 

IUe  Machaoni^  vix  ope  sanus  erit. 
Plus  amat  e  natis  mater  plerumque  duobus, 

Pro  cujus  reditu,  quod  gerit  arma,  timet* 
Est  prope  Collinam  templum  venerabile  portam : 

Imposuit  templo  nomina  celsus  Eryx.  550 

Est  illic  Lethseus  Amor,  qui  pectora  sanat ; 

Inque  suas  gelidam  lampadas  addit  aquam. 
Illic  et  juvenes  votis  oblivia  poscunt : 

Et  si  qua  est  duro  capta  puella  viro. 
Is  mihi  sic  dixit :  (dubito,  verusne  Cupido      555 

An  somnus  fuerit ;  sed  puto  somnus  erat.) 
O  qui  soUicitos  modo  das,  modo  demis,  amores, 

Adjice  preeceptis  hoc  quoque,  Naso,  tuis. 


546.  Vix  €f€  aama  eriLj  Alii  libri, 
ttttttj.  unuB,  $alvus,  Sed  nil  muta.  Pa- 
Uvinus,  «oiMU  «ral.  Lego,  Mntii  «af. 
Vide  Notis  in  Degiam  de  morte 
Draii  lub  finem.    Hum s. 

549.  Ett  prtf  Collmam  templum 
vtnerabiUporUim :  ImpatuU  ttmpta  no- 
mina  etUut  Eryx,]  lib.  iv.  Fast  871. 
Strabo,  lib.  vi.    Ciop. 

550.  CtUui  Eryx,]  Vide  que  noUvi 
exPolybioinEpistolaSapphus.  Idbm. 


551.  Peetara  tanat.J  FevU  onus 
Heinsii.  Pulnera  tanai,  alius  mox,  m- 
que  tuit  g.  laatpadit  unus  Putean.  et 
Leidensis.  tenUvit  olim  Heinsius,  laa^ 
patin.  Viz  puto.  nam  aolet  addere 
Noster  cum  prspoiitione  tti  accusativo 
jungere.    Hsins. 

557.  0  qui  toUieiiet.']  Regius,  tot' 
Heitut:  scribendum  forte,  tolUdtit. 
sdlicet  juvenibus  et  puellis.    Bvkm* 


REMEDIA  AMORIS. 


116 


Ad  mala  quisque  animum  referat  sua ;  ponet  amo- 
rem: 

Omnibus  illa  Deus  plusve  minusve  dedit.     660 
Qui  Puteal  Janumque  timet,  celeresque  Kalendas, 

Torqueat  hunc  eeris  mutua  summa  sui. 
Cui  pater  est  durus,  votis  ut  cetera  cedant, 

Huic  pater  ante  oculos  durus  habendus  erit. 
Hic  male  dotat^  pauper  cum  conjuge  yivit :     665 

Uxorem  fato  credat  obesse  suo. 
Est  tibi  rure  bono  generosee  fertilis  uvse 

Vinea :  ne  nascens  uva  sit  usta  time. 
Ille  habet  in  reditu  navim :  mare  semper  iniquum 

Cogitet,  et  damno  litora  foeda  suo.  670 

Filius  hunc  miles,  te  filia  nubilis  angant. 

£t  quis  non  caussas  mille  doloris  habet  ? 


660.  Ommbut  Ula  demJ]  /iitscripti 
plerique  cnm  ^mk  editione.  ted  male. 
refer  ad  maUu    Hcjns. 

561.  PuteaL]  Merula  dictum  hoc 
puteal  Liboiiis  patat,  qnia  iUe  prirous 
ibi  fubaellia  potoit,  et  tribund  fecit, 
quem  line  ullft  aotiquitatis  inquisi- 
tioDe  aut  gustu  secutus,  ut  solet,  Cris- 
pinus.  sed  minime  tribunal  fuisse,  do- 
cuit  egregie  Torrentius  ad  Horat.  ii. 
Sat.  Ti.  35.  Ara  fuit,  ad  quam  foene- 
ratores  conveniebant»  et  hoc  docet 
Jama  adjunctus  putealL  nam  et  ad  i1- 
Inm  fosneratores  versatos  docet  idem 
HoraU  ii.  Sat.  iii.  18. 

PMtquam  amnii  res  meafraeta  e$t 
Ad  msdium  Janum,  Burm. 

562.  Torqueat  hune  arU  mutua 
mimma  tuL]  Hoc  est,  anzius  et  solli- 
dtus  de  are,  quod  ipse  ab  aliis  mutuo 
acoepit.  Merula  autem ,  Mutua  eura^ 
legit,  ezponitque  de  are,  quod  quis 
aliis  mutuo  dedit.  Sed  huic  ezposi- 
tioni  repugnare  videtur,  quod  versu 
pr«cedenti  didtur,  Qui  jmteal,  Ja- 
nu$aqtu  timet,  Acc.  non  enim  credi- 


tores,  sed  debitores  judicem  metnunt, 
et  de  tempore  solutionb  solliciti  sunt. 

MZCYL. 

567.  Rure  bono,']  Tres  scripti,  rure 
navo,  qnod  minime  q»emendum :  ma- 
jor  enim  sollicitudinis  materia  nasci 
posse  videtur  ez  novo  rure,  quod  nunc 
demnm  cultura  a  nobis  est  paimtum. 
bonut  vero  et  novut  sepe  confusa  a  li» 
brariis.  vid.  iv.  Trist.  ii.  40.  moz,  ne 
creeeent  uva  Vatican.  etiam  non  male. 

BUBM. 

569.  Ilie  habet  in  reditu  «aMii».] 
Navim  Regius.  sic  idem  cum  aliis 
melioribus  paulo.  Hbins.  Puto»  ti» 
reditu  habere  notaie,  qui  ez  navi  quo- 
tannis,  ut  alii  ez  agris,  reditum  capit, 
et  inde  qusstum  facit.  Sensus  ergo 
est,  qui  nihil  posiddet  prster  unicam 
navem,  ez  qu^  vitam  toleret,  et  qu»- 
stum  faciat,  cogitet  semper  mare  ini- 
quum.    BuRM. 

571.  Hune  Jilia  nobUit  angat.']  De 

T<f  angere  egimus  lib.  iii.  Art.  541. 

Sed  hic  b  Leidensi  erat,  urat:  ele- 

ganter  mehercule.  vide  quss  ad  iii. 

12 


116  P-  OVIDII  NASONIS 

Ut  possis  odisse  tuam,  Pari,  ftinera  tratnim 

Debueras  oculis  substituisse  tuis. 
Plura  loquebatur ;  placidum  puerilis  imago     675 

Destituit  somnum :  si  modo  somnus  erat. 
Quid  faciam  ?  medii  navim  Palinurus  in  und4 

Deserit.  ignotas  cogor  inire  vias. 
Quisquis  amas  (loca  sola  nocent)  loca  sola  caveto. 

Quo  fugis?  in  populo  tutior  esse  potes.        580 
Non  tibi  secretis  (augent  secreta  furores) 

Est  opus :  auxilio  turba  ftitura  tibi  est. 
Tristis  eris,  si  solus  eris :  dominaeque  relictee 

Ante  oculos  fiBLcies  stabit,  ut  ipsa,  tuos.         584 
Tristior  idcirco  nox  est,  quam  tempora  Phoebi : 

Quae  relevet  luctus,  turba  sodalis  abest. 
Nec  fuge  colloquium :  nec  sit  tibi  janua  clausa : 

Nec  tenebris  vukus  flebilis  abde  tuos. 
Semper  habe  Pyladen,  qui  consoletur  Oresten. 

Hic  quoque  amicitise  non  levis  usus  erit.      590 
Quid  nisi  secretae  Iseserunt  Phyllida  silvse  ? 

Certa  necis  caussa  est :  incomitata  Aiit. 
Ibat,  ut  Edono  referens  trieterica  Baccho 

Ire  solet  fusis  barbara  turba  comis.  594 

Art.  Am.  541.  hanc  rero  non  etie  tit.    Bvrm. 

lerem  sollicitadinem  docet  Lacianas  589.  Semper  habe  Pyladsn  aUquem, 

m  Toxari,  pag.  624.    Mdkurra  Sk  aih-  ^t  euret  Oreiten.']    Qui   te  comiie' 

rlfv,  iivia  Ovyar^  airr^,  Myafioe  tur  volebat  Fraocius.  sed  nec  tuI- 

^iycat^ffrwcai^fmbicodva.    Bukm.  gata  facile  spernenda.     Pyladen  aU- 

573.  Potset.]  PoMuiidem.    Hbins.  quem,  ut  infra  741.  ait^tt  Calekas. 

574.  Substituiue  tuiul  Ltgo,  fro'  et  Qtitf  Cepkahu  i.  Aroor.  xiii.  39.  nbi 
pomiste,  Vulgatam  tamen  lectionem  vide  eurare  antem  etiam  non  inele- 
non  damno.  5itfttn«tsM  aliud  quid  ganter,  pro  curas  levare,  reficere. 
ngnificaret;  de  quo  Tide  ad  Epist  Cicer.  Philip.  iz.  3.  Muitis  illi  in 
▼iii.  56.  quod  hic  admitti  posset  ta-  ttr&t6us,  refieiendi  u  et  curandi  potettae 
roen,  ut  scilicet  Paridem  ignaTiorem  Juit.  et  proprium  esse  medicorum  no- 
inducat,  qui  debuisset  audere  coram  tum  est.    Burm. 

aspicere  funera  fratrum.  sed  rulgatam  593.    Ibat   ut   iEJoitto.]    Edonio 

etiaro  retineo,  etsi  singulariter  dictum      scripti,  vtl,   Aomo.  quod   posterius 


REMEDIA  AMORIS.  U7 

£t  modOy  qua  poterat,  longum  spectabat  in  sequor : 

Nunc  in  arenosi  lassa  jacebat  humo.  696 

Perfide  Demophoon,  surdas  clamabat  ad  undas  : 

Ruptaque  singultu  verba  dolentis  erant. 
Limes  erat  tenuis,  longi  subnubilus  umbr^ : 

Quo  tulit  illa  suos  ad  mare  seepe  pedes.       600 
Nona  terebatur  miserae  via.  Videris,  inquit : 

£t  spectat  zonam  pallida  facta  suam. 
Adspicit  et  ramos :  dubitat,  refugitque  quod  audet : 

Et  timet :  et  digitos  ad  sua  coUa  refert. 
Sithoni,  tunc  certe  vellem  non  sola  fuisses ;     605 

Non  fleres  positis  Phyllida>  silva,  comis. 
Phyllidis  exemplo  nimium  secreta  timete, 

Leese  vir  k  domin^,  Issa  puella  viro. 
Praestiterat  juvenis,  quidquid  mea  Musa  jubebat ; 

Inque  su»  portu  pene  salutis  erat.  610 

Recidit,  ut  cupidos  inter  devenit  amantes : 

£t,  quse  condiderat,  tela  resumsit  Amor. 

Nangerias  in  notis  tms  et  Alexander  Parrfaasiiu,  cujiu  verba  et  sententiam 

Paganinus  apud   Ciofanum  amplec-  posui  initio  libri  superioris.    Cior. 

tuntur.  qniasciIicetNoster,Art.Ub.  i.  VitUrit,  mquiuj   Optimos  PlUavi- 

313.  nus,   wUris.   ut  se  ipsam  alloqua- 

Fertur  «t  Aenio  eoneita  Baceha  deo*  tur.  quomodo  sspe  alias.  vide  notas 

£t  lib.  ii.  380.    AonH  eomibus  ieta  ad  E^ist.  x.  vera.  75.  de  eleganti& 

Dti,  dixerit.  sed  de  Bacchis  Thraciis,  verbi  viderit  dixi  Pontic.  Ubro  i.  Eleg. 

et  cultu  Baodii  in  Thracia  res  est  no-  ii.    Hiiits. 

tissima.  vide  Trist.  iv.  Eleg.  i.  vers.  611.  Doeidit,]   Duo,  AeeidU,  Re- 

43.  HxiNs.  Aonio  etiam  G.  Fabricius  gius,   Reeddit,  pro  Roeidit,  ut  fere 

ad  Virgil.  xii.  iEneVd.  366.  quem  vide.  semper  scribitur  in  vetustissiinis  libris, 

sed  rrfereiu  non  debet  mutari:   est  quandoprimasyllabaproducitur.recte. 

enim  proprium  in  sacris  veibum,  quss  Reddit  etiam  est  in  excerptis  ScaH- 

reieruntur,  et  instaurantur,  more  anti-  geri.     Vide  Epistol.   xix.  vers.  46w 

quo  et  a  majoribus  instituto.      De  Heins. 

voce  Ediono  vide  Broukh.  ad  Ptopert.  612.  Et  qai  deeiderant  telaJ]  Con- 

h  Eleg.  iii.  6.  et  Barth.  ad  Stat  v.  eiderant  plerique  veteres.  unus,  eeei- 

Theb.  78.    BuaM.  derant,  alius,  reeiderant.  sed  Sarravia- 

601.   Nona  terebatur  initerm  vta :  nus,  alter  Regius,  et  unus  Vaticanus, 

viderit,inqnit,Ettpeetattonttmpallida  eondiderat,  probe.  in  pharetra»  vide- 

faeta  $uam,}    Hunc  locum  explicat  licet.    HEiits. 

13 


118  R  OVIDII  NASONIS 

Si  quis  amas,  nec  vis ;  facito  contagia  vites. 

Haec  etiam  pecori  seepe  nocere  solent. 
Dum  spectant  oculi  laesos»  teduntur  et  ipsi :    616 

Multaque  corporibus  transitione  nocent. 
In  loca  nonnumquam  siccis  arentia  glebis 

De  prope  currenti  flumine  manat  aqua. 
Manat  amor  tectus,  si  non  ab  amante  recedas : 

Turbaque  in  hoc  omnes  ingeniosa  sumus.     620 
Alter  item  jam  sanus  erat ;  vicinia  laesit. 

Occursum  dominse  non  tulit  ille  suse. 
Yulnus  in  antiquum  rediit  male  firma  cicatrix ; 

Successumque  artes  non  habuere  meae. 
Proximus  a  tectis  ignis  defenditur  segre :         626 

Utile  finitimis  abstinuisse  locis. 
Nec,  quse  ferre  solet  spatiantem  porticus  illam, 

Te  ferat :  officium  neve  colatur  idem. 
^uid  juvat  admonitu  tepidam  recalescere  mentem? 

Alter,  si  possis,  orbis  habendus  erit.  630 

Non  facile  esuriens  positi  retinebere  mens^ : 

Et  multam  saliens  incitat  unda  sitim. 
Non  facile  est  vis4  taurum  retinere  juvenci : 

Fortis  equus  visae  semper  adhinnit  equae. 


613.  Si  ftiii  anuu,  nec  vis.]   lUud  drfendtres.  phini  de  hoe  ▼erbo  Heiiii. 

nec  vit  non  est  nauci.    Cum  satis  su-  ad  Epist.  v.  15i    Bubm. 

perqueimtioq^erisinculcaritOvidius,  628.  Offichim  nne  eoUowr  idemJ] 

se  iis,  qui  cupiant  ab  amore  liberari,  Obvius  est  sensus :  ne  inteisis  amico- 

medicinam  facturum.  Scripaerat,  ni  rum  tuorum  officio,  ad  quod  puellam 

fallor»  Noster :  etiam  sds  venturam.  effieia  sunt,  cum 

Si  fuie  anuu,  wbit  fadto  cmtagia  ad  gratulationes,  deductiones  et  pom- 

vitet.  pas  et  similia  amicorom  progredunur ; 

Vel  turba  contagia.  de  qua  voce  paulo  ut  offievum  funorum  etinmlum,  cum 

ante.  Hexns.  n  ^uui  amof  multi.  Kal.   Januariis  procedunt;    Sueton. 

625.  Defenditur,']  Deffunditur  vi-  Css.  xv.  et  passim  alii.  eolere  officium 

tiose  unus  codez.  Gellius  xv.  i.  Do-  idem,  quod/ac«r«»  ut  Horatius  L  Epist. 

cuisfet  teprofecto  AreheUnu  Regi*  Mi-  xvii.  21.    Buum. 
thridatie  pr^ectus,  <[ua  soUertia  ignem 


REMEDIA  AMORIS. 


11» 


H»c  ubi  pnestiteris,  ut  tandem  litora  tangas,  635 

Non  satis  est  ipsam  deseniisse  tibi. 
Et  soror,  et  mater  valeant,  et  conscia  nutrix, 

Et  quidquid  dominee  pars  erit  ulla  tuae. 
Nec  veniat  servus :  nec  flens  ancillula  fictum 

Suppliciter  dominae  nomine  dicat»  Ave.        640 
Nec»  si  scire  voles,  quid  agat  tamen  illa,  rogabis. 

Profer :  erit  lucro  lingua  retenta  suo. 
Tu  quoque,  qui  caussam  finiti  reddis  amoris, 

Deque  txxk  domini  multa  querenda  refers ; 
Parce  queri.  melius  sic  ulciscftre  tacendo ;      645 

Dum  desideriis  effluat  illa  tuis. 
£t  malinrtaceas,  quam  te  desisse  loquaris. 

Qui  nimium  multis,  Non  amo,  dicit ;  amat. 
Sed  meliore  fide  pauUatim  extinguitur  ignis, 

Quam  subito.  lente  desine ;  tutus  eris.        650 
Flumine  perpetuo  torrens  solet  acrius  ire. 

Sed  tamen  hsec  brevis  est,  illa  perennis  aqua. 
Fallat,  et  in  tenues  evanidus  exeat  auras, 

Perque  gradus  moUes  emoriatur  amor.         654 
Sed  modo  dilectam  scelus  est  odisse  puellam  : 

Exitus  ingeniis  convenit  iste  feris. 


640.  Affipticttsr.]  Fietum  et  j«p- 
pUeiier  duo  adverbia  dure  concmrniit 
Puto  legendum : 

NeeJUni  aneiibdajietum 
SnfpUea,  et  donwui  tMnmiM  dieat  aoe. 
HnNS.  Nulla  opiiieiiie]idatioiie,Jic* 
tum  oonjttngendum  est  vt\  cvmjlent, 
Qt  dtUee  ridere  et  similia.  Td,  cum 
Ave  ut  Martiai.  i.  66.  matuHnum  ave» 
in  uno  erat/ttrttni.  etiam  non  male. 

BUBM. 

643.  Qtti  eauiamfinito  reddis  amoriJ] 
Sic  prodiversft  lectione  Puteaneus,  qui 


tamen  cnm  Regio,  Scaligeri  ej^cerptis 
et  tribus  aliis,  JimiH  reddii  aawru. 
quod  verum  est.  Tu,  inquit,  cum 
Mddes  causam  aodalibus  tuis,  quare 
desieris  amare.    Huns. 

646.  MeUttttie  te  uieietere  taeendo.} 
Sie  wUeitcere  meliores  scripti  cum  pri- 
mis  editionibus.  recte.  ut  t6  et  sub* 
intell^atur.  pro  taeendo  Cantabrig. 
querendo.  forte,  premendo,  hoc  est  te- 
gendo,  et  occulendo  injnriam.  taeendo 
minus  placet,  ne  bis  idem  dieat.  nam 
sequitur»  Et  malim  taeeat,  Heins. 
14 


#   i-   iii  -^- 


120 


P.  OVIDII  NASONIS 


Non  curare  sat  est  odio  qui  finit  amorem, 

Aut  amat,  aut  segre  desinet  esse  miser. 
Turpe,  vir  et  mulier,  juncti  modo,  protinus  hostes : 

Non  illas  lites  Appias  ipsa  probat.  660 

Saepe  reas  faciunt^  et  amant.  ubi  nuUa  simultas 

Incidit,  admonitu  liber  aberrat  amor. 
Forte  aderam  juveni :  dominam  lectica  tenebat : 

Horrebant  seevis  omnia  verba  minis. 
Jamque  vadaturus,  Lectica  prodeat :  inquit.    665 

Prodierat :  vis4  conjuge  mutus  erat. 
Et  manus,  et  manibus  duplices  cecidere  tabellee : 

Venit  in  amplexus :  atque  ita,  Vincis,  ait. 
[Tutius  est,  aptumque  magis,  discedere  pace, 

Quam  petere  a  thalamis  litigiosa  fora.]         670 
Munera  qu»  dederis,  habeat  sine  lite  jubeto : 

Esse  solent  magno  damna  minora  bono. 


660.  Appias.}  Venos  ip^a  geDitriz» 
cuJQS  templnm  erat  in  foro  C.  Cs- 
saris ;  sic  cognominata  ab  aqua  Appia 
qns  illic  erat.    Amar. 

663.  Fcrtt  adentjwenUJ]  In  veCe- 
nbnBjhrte  oderamjuveni.  Nauo.  Imo 
aderam  juveni  cum  Regio,  Pateaneo, 
UDo  ez  meis,  etprimft  editione.  aderam, 
advocationem,  prestabam.  ita  illud 
quoque  intelligendum,  lib.  iiL  Artis 
531. 

Munera  det  divet,  Jus  qui  prafitebi' 
tur,  addt, 
Hoc  spectat  locus  quoque  ille  apud 
Gellium,  lib.  i.  cap.  xxii.  ubi  prstor 
ad  imperitum  patronum,  qui  te  eauttt 
tuperem  dixisset.  Tu  plane,  inquit, 
iupere»,  non  adet.  pro  leetica  tenebat, 
Vaticanus  unus,  tenebas,  non  inele- 
ganter.  Hxins.  Ferebat  duo  scripti. 
forte  etiam  tegebat,  ut  de  teeta  Uetica 
cum  Bersmanno  capiatur.  qui  secutus 


videtur  auctoritatem  lipsii.  lib.  i. 
Elector.  ca^.  19. 

667.  Dupliees  tabelU.]  Qusb  vadi- 
monii  formulam  continebanL  vide  i. 
Amor.  zii.  23.  Inepie  Oispinus  ex 
Merula  sua  sine  ullo  delectu  transcri- 
bens,  codicillos,  quibus  jura  contine- 
bantur  inteipretatur.  vdlem  addidis- 
sent  qu«  jura  iutelligant.  Meralata- 
men  addit,  ut  videatur  forum  tetigisse, 
seripta  utrius^,  vetjura.  n  non  per- 
peram,interpretatione  certe  ipsu  Ovi- 
dii  verbis  obscuriore.    Bvric. 

669.  Tutius  est  aptumque  magis.] 
Nemo  mihi  persuaserit  boc  distichon 
NasoniansB  vensB  fcetum  esse.   Heinb. 

671.  Munera  qu^  dederas,  habeat 
sine  lite,  jnheto.']  Verba  artis  sunt : 
sic  enim  solebat  dicere,  qui  divortium 
faciebat:  Abeas,  vateas,  tums  res  tibi 
habeas.  Mictl. 


REMEDIA  AMORIS.  121 

Quod  si  vos  aliquis  conducet  casus  in  unum, 

Mente  memor  tota,  qu»  damus  arma»  tene. 
Nunc  opus  est  armis :  hic,  6  fortissime,  pugna. 

Vincenda  est  telo  Penthesilea  tuo.  676 

Nunc  tibi  rivalis,  nunc  durum  limen,  amanti : 

Nunc  mediis  subeant  irrita  verba  Deis. 
Nec  compone  comas,  quia  sis  venturus  ad  illam : 

Nec  toga  sit  laxo  conspicienda  sinu.  680 

Nulla  sit  ut  placeas  aliense  cura  puellee  : 

Jam  facito  e  multis  una  sit  illa  tibi. 
Sed  quid  prsecipue  nostris  conatibus  obstet, 

Eloquar ;  exemplo  quemque  docente  suo. 
Desinimus  tarde,  quia  nos  speramus  amari.     685 

Dum  sibi  quisque  placet,  credula  turba  sumus. 
At  tu  nec  voces  (quid  enim  fallacius  illis  ?) 

Crede,  nec  stemos  pondus  habere  Deos. 


683.  Jamfaee  ut  §  wmltis  una  tit  Don  pro  tua,  led  pro  aliena  habere 

iUa  tibi,']  Scribam  libenter,  Jamqu$  debei ;  foc  ut  illa  sit  tibi  e  mnltis 

faee  e  imi/lif.    Sed  et  superiori  versu  una,  neque  prsBcipuam  aut  egregiam 

pro,  NuUa  eura  omnino,  Multa  legen-  habeas.  aliena  est,  alienata,  vel  tam- 

dum,  nt  paulo  ante  monui.  quicquid  quam  extranea,  ut  Teren.  Adel.  iii.  2. 

libri  veteres  dissentiunt:  JEtekinut  alienut  ett  a  nostrafamUia. 

Mutta  tit  ut  plaeeas  altenc  eura  pu-  et  Hecyr.  i.  ii.  Quod  kune  alienum  ab 

elt^,  tetevidit*  poiset  et  legi : 
Jamque  faee  e  tnuUit  illa  tit  una  Jamfaee  de  nmMt  una  tit  iUa  tibi, 

tibi.  Ut  ttnttj  de  nebit  et  similia,  de  quibus 

Eo, inquit,  curam  converte,  ut  alii  pueU  vid.  ad  Petron.  xli v.    Bubm. 
Ijb  placeas.  utque  tuam  illam  non  nisi  686.  Dum  tibi  quitque  plaeet.]  Bia- 

inter  multas  ames,  ne  sola  sensus  tuos  lo,  plaeenU  yide  notas  Amor.  lib.  ii. 

occupet.  Heins.  £go  nullum  sensum  Ei.  xi.  vers.  21.    Heins.   In  liente- 

video»  si  Heinsianam  emendationem  liano  erat/aoe< :  quod  hic  prsferrem, 

sequamur,  et  inconcinne  admodum  a  non  enimhic  de  soperbia,  quiB  proprie 

puella  illa  aliena,  in  pentametro,  ora-  facit  ut  sibi  plaoeant  homines,  (vid. 

tio  ad  illam,  quam  oUm  amaverat,  ad  Petron.  zliv.)  sed  de  eo,  qui  siba 

convertitttr,  cum  t6  iUa  de  eadem  agi  blanditur,  caussam  suam  ipse  agit.  sic 

osteodat.  quare  vulgatam,  quam  om-  supr.  74. 
nes  codioes  confirmant,  retineo,  qua  Vindiete  putquefaeete  tu^ 

hunc  optimum  sensum  habet.  si  uUa  Et  mox.  696.  ipte  faxiebit,  eum  tibi 

sit  tibi  cura  placendi  puelUs,  quam  jam  Bersmanni  editio.    Burm. 


122 


P.  OVIDII  NASCmiS 


Neve  puellanim  lacrimis  moveare  caveto : 

Ut  flerent,  oculos  erudiere  suos.  690 

Artibus  innumeris  mens  oppugnatur  amantum ; 

Ut  lapis  aequoreis  undique  pulsus  aquis. 
Nec  caussas  aperi,  quare  divortia  malis  : 

Nec  dic,  quid  doleas ;  clam  tamen  usque  dole. 
Nec  peccata  refer ;  ne  diluat.  ipse  favebis :     695 

Ut  melior  caussi  caussa  sit  illa  tu&. 
Qui  silet,  est  firmus  :  qui  dicit  multa  puellse 

Probra,  satisfieri  postulat  ille  sibi. 
Non  ego  Dulichio  furiales  more  sagittas, 

Nec  rapidas  ausim  tinguere  in  amne  faces.  700 
Nec  nos  purpureas  pueri  resecabimus  alas : 

Nec  sacer  arte  mek  laxior  arcus  erit. 
Consilium  est  quodcumque  cano.  parete  canenti : 

Utque  facis,  cceptis,  Phoebe  saluber,  ades.  704 
Phoebus  adest :  sonuere  lyrae ;  sonuere  pharetree. 

Signa  Deum  nosco  per  sua :  Phoebus  adest. 
Confer  Amyclaeis  medicatum  vellus  ahenis 

Murice  cum  Tyrio  :  turpius  illud  erit. 


609.  Nan  $go  DuUehiaifvriali  mor% 
M^tot.]  £go  qiud  id  Duiitkiat  aibi 
velit  noa  intelligo,  neque  aliam  lec- 
tionem  inTeni.  Navo.   Scribe: 

Non  ego  DuUehiofuriaUt  tnor^  sa- 
gittat, 
£t  eeqaenti  Tenu  pro,  raptasfacet  lege, 
rapidat  cum  Lincolniensi  libro.  nnus 
Farnesianus,  rahidat.  rapidm  faeet, 
quoniodo  rapidi  igntt.  ^furialet  ta- 
gOtat,  Cupidinis  segittas  intelligit. 
Dutiehio  more,  more  Ulyssis,  quia 
amores  suos  cum  Calypso  et  Circe,  de 
quibus  supia  263.  nimis  prsceps  ab* 
rupit  Omnia  jam  plana  et  perspicua 
sunt.    HxiNs. 

703.  Connlmmettyuodeuwiueeano.'] 
Scribe,  ConeiUum,  atque  ita  in  uno  co- 


dice  Gallicano  scriptum  offendi.  Hoc 
est  nimirum,  quo  snpra  dixerat  623. 

Et  yuitquam  prtuepta  potett  mea 
duravoeare, 
En  etiam  partet  eoneiiianiit  ago. 
ConeiXxum  pro  oonciliatione,  aut  eonei' 
Uiatu,  ut  Lucretius  loqui  amat.  Ubins. 
Ego  vero  eonnlium  retinui,  non  enim 
dicit  vim  et  impetum  se  docere,  sed  la- 
ttonem  et  prudentiam,  qua  panliatim 
dediscerepossitjuvenisamare.  Burm. 

707.  Confer  AmifcUeit*]  Vid.  Ferrar. 
de  Re  Vest.  lib.  ii.  cap.  7.  AmychB 
Feloponnesi  civitas  juxta  Eiurotam, 
ubi  purpureo  colore  imbuebantur  vel- 
lera,  qus,  quamvis  pulchra,  tamen 
cdlata  cum  Tyriis,  de  suo  pretio  per- 
deie  multum  vidcbantiir.    Axar. 


REHEDIA  AMORIS. 


ISS 


Vos  quoque  formosis  vefitras  conferte  puellas : 

Incipiet  dominae  quemque  pudere  suse.        710 
Utraque  formos®  Paridi  potuere  videri ; 

Sed  sibi  collatam  vicit  utramque  Venus. 
Nec  solam  faciem;  mores  quoque  confer  et  artes: 

Tantum  judicio  ne  tuus  obsit  amor.  714 

Exiguum  est»  quod  deinde  canam :  sed  profuit  illud 

Exiguum  multis :  in  quibus  ipse  fui. 
Scripta  cave  relegas  blandee  servata  puellae : 

Constantes  animos  scripta  relecta  moyent. 
Omnia  pone  feros  (pones  invitus)  in  ignes : 

£t  dic,  Ardoris  sit  rogus  iste  mei.  720 

Thestias  absentem  succendit  stipite  natum. 

Tu  timide  flammse  perfida  verba  dabis  ? 
Si  potes,  et  ceras  remove.  quid  imagine  muti 

Carperis  ?  hoc  periit  Laodamia  modo.  724 

Et  loca  multa  nocent.  fugito  loca  conscia  vestri 

Concubitus.  caussas  mille  doloris  habent. 
Hic  ftiit ;  hic  cubuit :  thalamo  dormivimus  isto : 

Hic  mihi  lasciyi  gaudia  nocte  dedit. 
Admonitu  refricatur  amor ;  vulnusque  novatum 

Scinditur.  infirmis  caussa  pusilla  nocet.      730 
Ut  pene  extinctum  cinerem  si  sulfure  tangas  ; 

Vivet,  et  e  minimo  maximus  ignis  erit. 


713.  Cwfir  et  artei.]  Artem  me- 
lioret.  Hbihs.  Art$$  rectius  cum  pria- 
cis  ediUooibus  et  majori  libroram  ou- 
mero.  intelligit  artes,  quibus  puelUe 
commendantur.  ut  ii.  Am.  x. 

ArtUm»  »n  duHo  at  Kete  titt  an  Ula, 


Ita  Horat.  iv.  Od.  i.  Centum  puer  ar- 
ttmn ;  et  paisim  alibi.    Bubm. 

714.  Tataum.']   Id  est  dummodo. 
supr.  ii.  Amor.  zt.  1B. 


Tantum  ne  i^fiAii  teripta  dolenHa 
mhu  DouzA. 

721.  Thettiat  suceendit  natum.]  AU 
thea  Thestii  filia,  que  filium  suum 
Meleagram,  projecto  in  focum  stipite. 
qui  fata  nati  continebat,  ita  perdidit. 
Amar. 

723.  Quid  imagine  muta  Carperis  7 
hoe  periit  Laodamia  modo.]  Laodamia 
periit»  spectando  servatam  mariti  Pro- 
tesilai  ceream  imaginem. 


124 


P.  OVIDII  NASONIS 


Sic,  nisi  vitaris  quidquid  renovabit  amorem, 

Flamma  redardescet,  quse  modo  nulla  fuit. 
Argolides  cuperent  fugisse  Capharea  puppes ;  735 

Teque,  senex,  luctus  ignibus  ulte  tuos. 
Prseterita  cautus  Niseide  navita  gaudet. 

Tu  loca,  quae  nimium  grata  fuere»  cave. 
Hsec  tibi  sint  Syrtes  ;  haec  Acroceraunia  vita : 

Hic  vomit  et  potat  dira  Charybdis  aquas.    740 
Sunt,  quae  non  possint  aliquo  cogente  juberi ; 

Saepe  tamen  casu  facta  juvare  solent. 
Perdat  opes  Phsedra ;  parces,  Neptune,  nepoti : 

Nec  faciet  pavidos  taurus  avitus  equos. 
Gnosida  fecisses  inopem ;  sapienter  amasset.  745 

Divitiis  alitur  luxuriosus  amor. 
Cur  nemo  est,  Hecalen ;  nulla  est,  quee  ceperit  Iron  ? 

Neiftpe  quod  alter  egens,  altera  pauper  erat. 
Non  habet,  unde  suum  paupertas  pascat  amorem : 

Non  tamen  hoc  tanti  est;  pauper  ut  esse  velis. 
At  tibi  sit  tanti,  non  indulgere  theatris ;  751 

Dum  bene  de  vacuo  pectore  cedat  amor. 


735.  Argolidn  euperentfugim  Ca- 
pkaiea  puf^pei.']  Docet  a  simili,  loca 
quac  nocent  amanti,  vitanda  eaae. 
IVauplius  senex,  Palamedis  pater,  ut 
filii  judicio  iniquo  Gneconim  occisi 
necem  ulcisceretur,  quum  illi  Troja 
redeuntes  naufragio  laborarent,  ex 
Caphareo  EubaMe  promontorio  accen- 
dit  faces,  et  signum  dedit,  quasi  portus 
illic  fuisset;  qui  credenies  illuc  na- 
vigarunt  et  inter  asperrimos  scopulos 
fracti  et  demersi  perierunt.    Amar. 

737.  Nueide.]  Cave  ne  hoc  dictum 
de  portu  vel  ori  Megarensi  accipias. 
Scyllam  Nisi  filiam  innui  docuit  Hein- 
siiis  ad  Epist  i.  Sabini,  v.  33. 

744*  Nec  faciet  pavidat  taurui  avi' 


tu*  9puf$J]  Taurum  avitum  didt»  noo 
ab  avo  Thesei,  sed  ab  avo  Hippolyti 
Neptuno.  Nam  et  Theseus  Neptuni 
filius  fuit»  idemqne  pater  Uippolyti. 
Vocat  autem  et  Euripides  ravpov 
dyptov,  a  quo  equi  Hippolyti  perterre- 
facti  sunt :  eumque,  ob  tmprecationes 
ac  diras  Thesei  in  filium,  mari  emis- 
sum  dicit.  Alii  autem  pro  tauro,  vi- 
tulum  marinum,  sive  phocam  nomi- 
nant.  Totam  fabulam  habes  apud 
Euripidem  Tragcedia,  quae  inscribitur 
*IxxAvro£  OTi^vo^Spoe»    Micyl. 

747.  HecaU.]  Anus  paupercula, 
qus  Theseum  excepisse  bospitio  di- 
citur.    Qua  de  re  Apul. 


REMEDIA  AMORIS.  125 

Enervant  animos  citharce»  lotosque,  lyraE^que ; 

Et  vox,  et  numeris  brachia  mota  suis. 
lUic  adsidue  ficti  saltantur  amantes ;  755 

Quid  caveas  actor,  quid  juvet,  arte  docet. 
Eloquar  invitus :  teneros  ne  tange  poetas. 

Submoveo  dotes  impius  ipse  meas. 
Callimachum  fugito ;  non  est  inimicus  Amori : 

Et  cum  Callimacho  tu  quoque,  Coe,  noces.  760 
Me  certe  Sappho  meliorem  fecit  amicae : 

Nec  rigidos  mores  Teia  Musa  dedit. 
Carmina  quis  potuit  tuto  legisse  Tibulli, 

Vel  tua,  cujus  opus  Cynthia  sola  fuit? 
Quis  potuit  lecto  durus  discedere  Gallo?  765 

Et  mea  nescio  quid  carmina  dulce  sonant. 
Quod  nisi  dux  operis  vatem  frustratur  Apollo ; 

jSmulus  est  nostri  maxima  caussa  mali. 
At  tu  rivalem  noli  tibi  fingere  quemquam : 

Inque  suo  solam  crede  jacere  toro.  770 

Acrius  Hermionen  ideo  dilexit  Orestes; 

Esse  quod  alterius  coeperat  illa  viri. 


753.  Lotos.]  Est  arbuscula  AfriCas,  Qua  eapia»,  aetor,  qwd  juvat,  arte 

imjus  ligma  &d  tibias  veteres  nteban-  doeet* 

tur ;  unde  pro  tibiis  ipsis  hic  ponitur.  Quodjutfat  est  in  uno  Heinsii.  Mimus 

Amak.  docet,  qua  arte  capias  puellas,  et  con- 

756.  Quid  eaveat  actor,  quodjuvet,  sequaris  id  quod  juvat,  id  est  puellam ; 

arte  doeet.^  Locus  mendosus,  scripti  sic  millies,  qv4>d  ame$,  pro  quam  ames. 

plerique,  auetor  et  juvat,  Regius  9110  Douza  legebat : 

jnvet.  Lego:  Quid  eaveas  actu,  (juidjuvet,  arte 

Quas  eaveas  actor,  qua  Juvet  arte  doeent.                       Burm. 

docet.  759.  Ininueut  Amori.']  Callimachus 

Cavea»  dizit  pro  spectatoribus  in  cavea  Cyrenssus,  a  Batto  oriundus,  elegiarum 

sedentibus.  Heins.    Nescio  an  recte.  scriptor  elegantissimus,  amatoria  4e 

Caveom  dixisset  Ovidius,  si  hec  ipsi  Lydecompo8uitcarmina,cuisecundu8 

mens  fuisset.  neque  eaveat,  a  eavere,  Philetas,  ez  Coo  insula  maris  .£gei 

quid  huc  faciat  video.  si  enim  docet  oriundus.    Perlegendos,    et   adsidue 

quid  sit  vitandum,  non  viiandos  esse  quidem,  suaserat,  Art.  iii,  329.  Amar. 

mimoB  doceret  poeta.  legerem :  7<$4.  Cynthia  tola.']   Hinc  apparet 


126  P.  OVIDII  NASONIS 

Quid,  Menelae,  doles  ?  ibas  sine  conjuge  Creten : 

Et  poteras  nupt^  lentus  abesse  tnk. 
Ut  Paris  hanc  rapuit ;  nunc  demum  uxore  carere 

Non  potes.  alterius  crevit  amore  tuus.         776 
Hoc  et  in  abducti  Briseide  flebat  Achilles, 

Illam  Plisthenio  gaudia  ferre  toro. 
Nec  frustra  flebat ;  mihi  credite.  fecit  Atrides : 

Quod  si  non  faceret,  turpiter  esset  iners.      780 
Certe  ego  fecissem,  nec  sum  sapientior  illo. 

Invidiae  fructus  maximus  ille  fuit. 
Nam  sibi  quod  numquam  tactam  Briseida  jurat 

Per  sceptrum ;  sceptrum  non  putat  esse  Deos. 
D!  faciant,  domin®  possis  transire  relict»        785 

Limina ;  propositio  sufficiantque  pedes. 
Et  poteris :  modo  velle  tene.  nunc  fortiter  ire, 

Nunc  opus  est  celeri  subdere  calcar  equo. 
Illo  LotophagoSy  illo  Sirenas  in  antro 

Esse  puta :  remis  adjice  vela  tuis.  790 

Hunc  quoque,  quo  quondam  nimium  rivale  dolebas, 

Vellem  desineres  hostis  habere  ioco. 
At  certe^  quamvis  odio  remanente,  saluta. 

Oscula  cum  poteris  jam  iare ;  sanus  eris. 
Ecce  cibos  etiam  (medicinse  fungar  ut  omni    795 

Munere)  quos  fugias,  quosve  sequare,  dabo. 


Propertii  cannina  inicribenda  CTH-  Atreus  in  se  suscepit,  eotque  educavit. 

THI A   M0N0BIBA02.  vid  Brouk-  Atque  hinc  est  quod  etiam  Atrid^t  vo- 

hus.  ad  initium  poets.  cantur,  quamquam  Homerus  fere  ubi- 

778.  Viro  PlisthgnioJ]  Plisthenium  que  Atridat  vocet,  nulla   Plisthenis 

virum  Agamemnonem  vocat,  a  Plis-  focta  mentione.  Micyi..    Begius  et 

thene  patre  Agamemnonis  et  Menelai.  unus  Vaticanus,  toro.  bene.  consule 

MsRVL.  Tres  enim  fuerunt  Pelopis  qu»  notamus  EpisL  zii.  vers.  100. 

filii,  Atreus,  Thyestes,  et  Ptisthenes :  Heins. 

quorum  ultimus  hic,  cum  juvenis  ad-  794.  (hetda,']  Viri  etiam  viros  os- 

huc  diem  obiisset,  relictis  Agamem-  culis  salutabant.    Douza. 
none  et  Menelao  iilits,  horum  curam 


REMEDIA  AMORIS.  127 

Daunius,  an  Libycis  bulbus  tibi  missus  ab  oris, 

An  veniat  Megaris,  noxius  omnis  erit. 
Nec  minus  erucas  aptum  vitare  salaces ; 

Et  quidquid  Veneri  corpora  nostra  parat.     800 
Utilius  sumas  acuentes  lumina  rutas ; 

Et  quidquid  Veneri  corpora  nostra  negat. 
Quid  tibi  praecipiam  de  Bacchi  munere,  queeris  ? 

Spe  brevius  monitis  expediere  meis. 
Vina  parant  animum  Veneri^  nisi  plurima  sumas ; 

Et  stupeant  multo  corda  sepulta  mero.         806 
Nutritur  vento,  vento  restinguitur  ignis. 

Lenis  alit  flammam,  grandior  aura  necat. 
Aut  nuUa  ebrietas,  aut  tanta  sit,  ut  tibi  curas 

Eripiat:  si  qua  est  inter  utramque,  nocet»  810 
Hoc  opus  exegi.  fessae  date  serta  carinae. 

Contigimus  portum,  quo  mihi  cursus  erat. 
Postmodo  reddetis  sacro  pia  vota  poet», 

Carmine  sanati  femina  virque  meo. 

797.  Dauniut  bulbut.^  Bulbus  ez  qoa  notavimos. 

A[mlia,quem  post  AfricanoA,  mu  li*  811.   Hoe  0|m«  «m^.]    Eeee  opui 

bycos  Uudat  Ilinius,  lib.  xiz.  Amar.  malim.    Hbiwb. 

810.  &'  fica  «K  mUr  utnunqtu,  n»-  813.    Pottmodo  rfcUotif.]     8cr^>ti 

eoiJ]  JnUr  utram^  bene  icripti  qua*  fere  omnet  cum  Tetuitis  editionibus, 

tnor.  Hbins.  Sed  et  inter  utrumqus  reddetii.    Forte,  Vot  modo  reddatit. 

defeiidi  jure  potest  vid.  ad  i.  Met  50.  Hbins. 


P*  OVIDII  NASONIS 
MEDICAMINA  FACIEI. 

FRAGMENTUM. 


DisciTE,  quae  faciem  commendet  cura,  puellae : 

£t  quo  sit  vobis  forma  tuenda  modo. 
Cultus  humum  sterilem  Cerealia  pendere  jussit 

Munera :  mordaces  interiere  rubi. 
Cultus  et  in  pomis  succos  emendat  acerbos ;        6 

Fissaque  adoptivas  accipit  arbor  opes. 
Culta  placent.  auro  sublimia  tecta  linuntur ; 

Nigra  sub  imposito  marmore  terra  latet. 
Vellera  saepe  eadem  Tyrio  medicantur  aeno : 

Sectile  deliciis  India  pra&bet  ebur.  10 

Integram  hnnc  libeUum  fuiase  ex  iae.iic  Petron.  c«p.cii.piUtf  u/«ptaiiB 

ipM  Ovidio  colligimui,  qni  in  Arte  M0dieamhufaeimndiuHusd»rarepo$Be. 

Amttoria :  idem  ctp.  czxvi.  Quo  enim  speetatfa- 

Ett  mihi,  quo  dixit  vettrm  Mediea*  eiet  Medicamine  atirita,  et  ita  patBim 


afoTvmt  alii.    Burm. 

ParmUf  ted  eurA  grande  libellut,  4.  Mordaeet,']  Heinsius  olim  nuir- 

oput.  eentet,  id  est  inertes  conjecerat.  Marins 

De   inscriptione  •  non   satis   constat.  explicat,  propter  ^inas  aduncas,  qui- 

qus  vulgo  circumfertur,  ex  hoc  Ovidii  bus  horrent,  ita  dictas.  male :  morda' 

versu  videtur  conflata.  scripti,  quos  eet  dicts  infelices  herbs,  quia  urunt 

vidi,  nullam  agnoscuot,  prster  unum  et  mordent  terram,  et  efficiunt  ne  feli- 

Vaticanum,  qui  de  Omatu  faeid  in-  ciores  et  bons  proveniant.  vid.  ad  Pe- 

scribit.  prima  tamen  editio  Medieatom  tron.  xliv.  ubi  mordere  amwnam,  et 

faeiem  vocat.  quid,  si  Artem  Medican'  adurere  terram  illustravimus.  voluerat 

d/ttfaxnm  inscribamusl  Heiks.  Ovidio  etiam  Heinsius,  mordacet  hine  periere 

yindicavit  et  Vossius,  lib.  v.  Inst  Orat.  rvin,  ex  cultu  scilicet.    Burm  . 

cap.  iii.  sect.  2.  verosimile  est  mihi  9.  Medicantur  aihw.']  UnusVatica- 

Ovidium  voce  Medicaminit  usum  fu-  nus,  medicata  veneno;    non  male,  si 


MEDICAMINA  FACIEl. 


129 


Forsitan  antiquae,  Tatio  sub  rege,  Sabin» 

Maluerint,  quam  se^  rura  patema  eoli* 
Cum  matrona,  premens  altum  rubicunda  sedile, 

Adsiduo  durum  poUice  nebat  opus. 
Ipsaque  claudebat,  quos  filia  paverat,  agnos:    15 

Ipsa  dabat  virgas  csesaque  ligna  foco. 
At  vestrae  teneras  matres  peperere  puellas. 

Vultis  inaurat^  corpora  veste  tegi» 
Vultis  odoratos  positu  variare  capillos : 

Conspicuam  gemmis  vultis  habere  manum.    20 
Induitis  collo  lapides  Oriente  paratos : 

£t  quantos  oneri  est  aure  tulisse  duos. 
Nec  tamen  indignum»  si  vobis  cura  placendi, 

Cum  comtos  habeant  secula  nostra  viros. 
Feminea  vestri  poliuntur  lege  mariti :  25 

Et  vix  ad  cultus  nupta,  quod  addat»  habet» 
Proin  se  quseque  parent ;  nec  quo  venentur  amores, 

Refert.  munditise  crimina  nulla  merent. 


medieanda  reponas.  Venenum  enim 
omnis  fticus  et  color,  quo  medicatur 
aliquid.  Remed.  351.  ted  ibid.  707. 
nudietUtan  velhu  ahenis  dixit.   BuitK. 

15.  Claudehat,']  Septis  et  ovilibus 
indudebat.  Viigil.  Eclog.  vii.  14. 

NequB  ego  Aleippen,  nee  Phyl' 
lidahab^m, 

DepuUoe  a  laete  domi  qua  clauderot 
agnot*  Marivs. 

Huc  req>icit  forie  Juvenalis  Sat. 
▼i.  4. 

Et  pecut  et  demimm  e&mmuni  elau- 
deret  umhra*  Bu  b  m  . 

FiUa  paverat.']  Ergo  matronanim 
filiaB  pastorali  officio  fungebantur. 
hanc  eandem  priscoruro  Romanorura 
severitatem  ostendit  et  Flaccus,  lib.  iii. 
Od.  6.  MABiusr 
.   20.    Afanus.]    Exemplaria   manu- 

VOL.  II. 


scripta  habent,  Cmtpieuam  gemmie 
vulti»  habere  manum.  qus  lectio  magis 
mihi  placet,  tum  quia  vitatur  sibilus, 
qui  gignitur  a  litera  f  saBpius  interpo- 
sita:  tum  quia  in  una  tantummanu, 
id  est  sinistra,  annuli  gestari  consueve- 
rant.    Marius. 

27.  Per  se  queque  paret,  et  quot,'] 
Hsc  foedissime  sunt  inquinata.  Nec 
video  quid  commodius  extricari  possit, 
quam  si  legas : 

Prointequaqueparet;  neequo  vene- 

turamoret 
Refert,  mundieie  crimina  nulla 

merent^ 
Vel»  mundiciet  meret.  ut  in  Amorib.  iii. 
xi.  43.  Facta  merent  odium»  Proin 
una  syllaba,  ut  apud  Maronem,xi.  383. 
Proinde  tona  eloquio.  sic  et  Dein  mono- 
syllabum.  Parare  pro  omare,  unde, 

K 


180 


P.  OVIDII  NASONIS 


Rure  latent,  finguntque  comas.  licet  arduus  illas 

Celet  Athos ;  cultas  altus  habebit  Athos.       30 
Est  etiam  placuisse  sibi  quotacumque  voluptas : 

Virginibus  cordi  grataque  forma  sua  est. 
Laudatas  homini  volucris  Junonia  pennas 

Explicat ;  et  form4  muta  superbit  avis. 
Sic  potius  nos  uret  amor;  quam  fortibus  herbis, 

Quas  maga  terribili  subsecat  arte  manus.      36 
Nec  vos  graminibus,  nec  mixto  credite  succo: 

Nec  tentate  nocens  virns  amantis  equae. 
Nec  medise  Marsis  finduntur  cantibus  angues : 

Nec  redit  in  fontes  unda  supina  suos.  40 

£t  quamvis  aliquis  Temessea  removerit  eera; 

Numquam  Luna  suis  excutietur  equis. 
Prima  sit  in  vobis  morum  tutela,  puellse : 

Ingenio  facies  conciliante  placet. 


paratui  pro  euUu.  Propertius  libro  ii. 
£1.  xxiy. 

Et  M  plus  uni  si  qua  parare  potest, 
De  V9natuamarit  alibi  dictam.   Vide- 
rint  acutioret.  ego  enim  bic  mibi  vix 
latisfacio.  Poaiet  et  legi : 

Setibiqu^ue parent, n$c quo  venen^ 
tur  ameret 
Rrfert.  munditi^  erimna  nuUa 
ferent.  Hbins. 

Legerem: 

Per  ee  quaqueparat,  nee  quo  venetur 


Prtefert.  munditi^  enmina  nulla 
merent. 
Hoc  sensQ,  unaqiuBqiie  sine  ope  alte- 
rius  aut  oonailio  illa  parat,  quibus  se 
viros  capere  posse  putat,  neque  tamen 
palam  prs  se  fert,  qaomodo  venetur, 
sed  lolis  munditua  id  efficit,  quibut 
nibil  peccare  aibi  videtnr.  Hoc  jam 
teqoentia  docent;  omnei  puellai  per 
•se  scire  artem  te  commendandi ;  etsi 
jmUum  magiitrum  habent,  quia  etiam 


rustics  et  qus  in  monte  Atho  babi- 
tant,  se  colere  solent.    Burm. 

36.  Voturget.^  Lego ex  antiquorum 
codicum  autoritate,  Not  tanget  amor. 
ut  lit  lensui :  Faciliui  noi  vinM  in 
amorem  vettrnm  trabetis  cultu  oorpo- 
rit,  quam  magicit  artibui.  M auiti. 
Scripti  cum  prima  editioiie,  wget. 
unui  Ambroiianui»  vo§  uret.  Lege, 
Hine  potiut  not  urat  amor.  vide  notaa 
Amor.  lib.  i.  £leg.  ii.  ven.  17.  Hxins. 
vid.  et  ad  iii.  Art.  541. 

39.  Findantur.]  CttatbscCariaui, 
lib.  i.  in  verbo  Anguit,  ejut  verba 
innt :  ili^iitf  cum  tit  mateuUni  gene- 
Ht,  diierunt  tamen  etfemimni,  utTi- 
bullui;  Jratet  detinet  anguit.  et  Ovi- 
diui :  Media  Martit  Jinduntur  conti* 
hut  anguet,    Ciof. 

4L  Temetdsa  tara.^  Temeie  in  Ita- 
lia.  Brutiorum  oppidum  fuit,  a  LatiBii 
Templa  dictom,  ut  Flinius,  lib.  3.  do- 
cet.  Ibi  erant  srifodinc :  quas  tamen 
luo  tempore  deiecitse,  Strabo  scribit. 


MEDICAMINA  FACIEI.  131 

Certus  amor  morum  est :  formam  populabitur  aetas, 

£t  placitus  rugis  vultus  aratus  erit.  46 

Tempus  erit,  quo  vos  speculum  vidisse  pigebit, 

£t  veniet  rugis  altera  caussa,  dolor. 
Sufficit,  et  longum  probitas  perdurat  in  aevum ; 

Fertque  suos  annos:  hinc  bene  pendet  amor.  50 
Disce,  age,  cum  teneros  somnus  dimiserit  artus, 

Candida  quo  possint  ora  nitere  modo. 
Hordea,  quae  Libyci  ratibus  misere  coloni, 

£xsue  de  palei  tegminibusque  suis. 
Par  ervi  mensura  decem  madefiat  ab  ovis :        66 

Sed  cumulent  libras  ordea  nuda  duas. 
Haec  ubi  ventosas  fuerint  siccata  per  auras; 

Lenta  jube  scabr^  frangat  asella  moli. 
Et,  quaB  prima  cadunt  vivaci  comua  cervo, 

Contere :  in  hsec  solidi  sexta  face  assis  eat.  60 
Jamque  ubi  pulvereae  fuerint  confusa  farinae, 

Protinus  in  cribris  omnia  cerne  cavis. 


60.  Perque  MtMannM  hine  b§n€  pen-  gloms,    irfMOpefi^KmQ  r^v   iiXutUtk 

4st  atii4»r,]   Hec  nihili  lunt.  nec  ja-  ovifer,  lege,  teviftr,    Borm. 

▼ant  libri  yeteres.    Scribe  nihilonji-  65.  far  «rvt.]  In  Helmmtadientl, 

nni:  par  orobi,  cnm  glossa,  ordn.  Gnscb 

Limgwn  prthUai  perdurat  m  ervum  6popec  dictum,  unde    minus 

itvum,  thut  oretiam  dizenint,  teste  Plinio, 

Fertque  tuot  anno$.  hine  bene  pen-  lib.  zii.  14.  «b  ervi  figura;  Salmas. 

det  amor,  Exerc.  Plin.  pag.  961.  et  idem  Plinius 

Qnintilianus,  lib.  ii.  cap.  iv.   Quare  orolnten  Chrytooollam  ab  ervi  quoque 

mihi  maturitaa  nefettinet  pndemt  nee  similitudine,  lib*  xzziii.  5.  dictam  ait. 

mutta  in  laeu  ttatim  auttera  tint,  tie  Hzins. 

annmferent.  ita  et  etaiemferre,    Si-  60.  Jn  hae.']  Lege,  in  h^  ex  ve- 

mile  mendum  insedit  codices  Valerii  tustis  exemplaribus.  i«  Ace  igitur,  sci- 

Flacd,  lib.  i.  vers.  767.  ubi  pro,  Talia  licet  eornua.    Marius. 

fert  laenfmant;  perperam  per  laery»  62.  Innutnerit  omnia  eeme  niw.] 

mat  nunc  legitur.   Ubins.  In  Valerio  In  mundit,   legit   Domitius  Marius 

oihil  esse  mutandum  ad  ipsum  poetam  Niger  ex  suis  libris,  vel  innumerit, 

docebimus.  hic  tamen  facile  ferimus  quod  et  alii  secuti  sunt.  in  numerit 

emendationem.  vide  qu»  olim  ad  Pe-  eavit  scripti  nostri  cum  primft  editione 

tronii    cap.  43.  notavimua.    hinc  in  pnster  duos,  qui,  in  numerit  tuit,  in 

K2 


132 


P,  OYIDII  NASONIS 


Adjice  Narcissi  bis  sex  sine  cortice  bulbos, 

Strenua  quos  puro  marmore  dextra  terat : 
Sextantemque  trahat  gummi  cum  semine  Thusco. 

Huc  novies  tanto  plus  tibi  mellis  eat.  66 

Qusecumque  adficiet  tali  medicamine  vultum ; 

Fulgebit  speculo  levior  ipsa  suo. 
Nec  tu  pallentes  dubita  torrere  iupinos, 

Et  simul  inflantes  corpora  frige  fabas.  70 

Utraque  sex  habeant,  saquo  discrimine,  libras  : 

Utraque  da  nigris  comminuenda  molis. 


numeris    conde    cavis,    Neapolitanus. 
Lego: 

In  cribrit  omnia  ceme  cavis. 
Ita  medici  passim  loquuntur.    Noster 
infra: 

P§r  densaforamina  cerne, 
Hinc  tuccemere  cribris  apud  Plinium 
iiTii.  10.  et  cribris  incemere  apud  Co- 
lumellam,  lib.  v.  6.  Heins.  Flin. 
ixxvi.  5.  Deinde  tenui  crVfro  cemi' 
tWf  postea  molitur,  ac  deinde  tenuius 
cribratur, 

66.  Gummi,']  Casus  est  rectus. 
Ordo  enim  est:  Gummi  cum  semine 
Tkueco  trahat  sextantem,  Hic  est  in- 
declinabile,  et  generis  neutri  gummi, 
Colnmella  tamen,  lib.  13.  Qualis  est 
gummis,  inquit.  £st  autem  gummis 
lachryma  arborum  conglutinata,  ut 
•  persici,  cerasi,  et  similium.  Scri- 
bendum  videtur  gummi  per  duplex 
mm.  nam  Gneci  Kdfifu  dicunt.  Fiebat 
in  Italia  (ut  lib.  15.  docet  Flin.)  e 
^mmi  oleum.    Mar. 

Semine,']  Semen  hic  proprium  est 
frumenti  genus,  non  dissimile  far- 
ri :  quod  et  zeam  appellant,  ex  quo 
alica  fiebat,  ut  docet  Plin.  lib.  18. 
Mar. 

Thusco,']  Quia  in  Thuscia  optimum 
nascebatur.  Mihi  tamen  magis  pla- 
ceret,  si  legeretur,  Tuso,  id  est,  trito 
in  mortario :  sed  nullum  habeo  exem- 
plar,  cujna  autoritate  tutar.    Mar. 


66.  Et  novies,]  Legendum  est,  ut 
in  manuscriptis  exemplaribus  legitur, 
Huc.  id  est,  in  hsc  omnia  quae  supra 
commemoravi.  Novies  tanta  plus: 
hoc  est,  una  libra  cum  dimidia :  quod 
efficit  novem  sextantes,  id  est,  undas 
decem  et  octo.  TanUf,  scilicet  aex- 
tante.  Nam  dixerat  paulo  ante,  Sex- 
tantem^e  trahat,     Mar. 

70.  Et  simul  inflantis  corporajrange 
sera,"]  Frugifera  scripti  potiores.  quo- 
modo  et  ex  suis  Ciofanus  notat.  unus 
ex  nostris,/n^er«.  Helmsst.  frange 
fera,  Ciofani  nma,  Jige  fece,  Ipse 
Nigri  emendationem  probat,  legentis, 
inflantis  corporafrangefaUe.  quod  et 
Mycillus  amplectitur,  et  Muretus. 
Ego  diu  est  quod,  insistens  propnis 
vestigiis  depravata  lectionis,  emenda- 
bam : 

Et  simul  inflantes  corpora  frige fo" 
bas. 
Nam  instantes  habebat  codex  tinus 
P&tavinus.  injlantes  eorpora  recte  fa- 
bas  dixit,  quod  nihil  sit  flatulentius 
iis.  sic  injlantes  corpora  Deos.  Est  au- 
tiemjrigere,  idem  quod  torrere.  Pro- 
duci  autem  primam  syllabam  inde  li- 
quet,  quod  Nonius  Marcellus  observet, 
^^^^f  ^uando  significat  erigit,  corrt- 
pere  prMuim  syllabam.  quod  non  ad- 
didisset,  si  iDjrigit  pro  torret  eundem 
usum  obtinere  opinatus  esset.    Hbins. 


MEDICAMINA  FACIEI. 


13;{ 


Nec  cerassa  tibi,  nec  nitri  spuma  rabentis 

Desit,  et  Illyrica  quae  venit  iris  humo, 
Da  validis  juvenum  pariter  subigenda  lacertis :  75 

Sed  justum  tritis  uncia  pondus  erit. 
Addita  de  queralo  volucrum  medicamina  nido 

Ore  fugant  maculas  :  Halcyonea  vocant. 
Pondere,  si  quaBris,  quo  sim  contentus  in  illis  ; 

Quod  trahit  in  partes  uncia  sexta  duas.  80 

Ut  coeant^  apteque  lini  per  corpora  possint, 

Adjice  de  flavis  Attica  mella  favis. 
Quamvis  tura  Deos,  irataque  numina  placent ; 

Non  tamen  accensis  omnia  danda  focis. 
Tus  ubi  miscueris  radenti  tubera  nitro ;  85 

Ponderibus  justis  fac  sit  utrimque  triens. 


73.  NitrL']  Vitri  editiones  prisce 
et  scripti  octo.  nitrum  fuci  genos 
apud  Theocritum  initio  Syracusano- 
rum»    Heins. 

74.  Iris.]  Vid.  Rhod.  ad  Scribon. 
Larg,  cap.  zliv.  Izxxix.  et  alibi. 

75.  /ttormun.]  Anoillarum*    Mar.. 

76.  SedjustuM.]  Et  unus.  Lege, 
Quitjtutum  iritit.     Hbims. 

77.  Addita  da.]  Id  est,  adde.  Sed 
rectius  legeretur,  Addito  de  qutruh, 
Permisceto»  inquit»  et  Halcyoneum 
medicamentum :  de  quo  sic  ait  Plin, 
lib.  32.  Fit  et  mari  HaUyoneum  ajh- 
pellatum  ex  niditfut  aliqui  exittimant) 
haleyanum  et  ceycum :  ut  alii,  e  tordi' 
but  tpumarum  erasietcentihut :  alii  e 
limo,  vel  quadam  maris  lanugine.  Qua" 
tuor  ejut  genera :  einereum  tpittum, 
odorit  atperi:  alterum  molle  leniut, 
odore  fere  alget:  teriium  candidiorit 
vermiculi:  quartum  pumicosius,  tpofi' 
giaque  putri  simiUt  pene  purpureum, 
Quod  optimum,  id  et  Milesium  voca- 
tur:  quo  candidius  autem,  hoc  minut 
probabile  ett.     Legendum  ex  altero 


Maff.  Addita  de  quertUo,  &c.  Cior. 
£go  Ciofani  lectionem  recepi,  qusB 
sententiam  efficit  rotundiorem,  Nidut 
querulut  vero  dietut  pro  pullis.  Glosse 
veteres,  KfO(r<roC'  nidut,  pullut*  Que- 
rulat  domot  dixit  Claodian.  prsf.  ad 
iii.  Cons.  Honor.  vers.  5*    Bubm. 

80.  Quat  trahit.]  Legendum  est 
ez  vetustissimis  exemplaribus  Qued, 
scilicet  pondos.    Mar. 

81.  Ut  eeieant  apteque  Uuiperecr' 
pora  potiint.]  Lint  expone  pro  illini 
et  inungi,  non  per  lineas  induci,  ut 
commentatttr.    Micyl. 

85.  Tubera.}  Male  multi  ez  scrip- 
tis  radianti.  illud  vero  recte,  quod 
quinque  exbibent,  radeHti  tubera  ni- 
(ro.  Metam.  viii.  808.  immodico  prodi" 
bant  tubere  talL  tubera  hic  posuit  pro 
furunculis,  papulis,  pustulisque.  de 
hac  nitri  vi  vide  Plinium,  lib.  xxxi. 
cap.  X.  radere,  pro  eradere.  ut  monui 
Amor.  lib.  iii.  Eleg.  ult.  radere  tubera 
etiam  Juvenalis  dixit,  sed  deterra}  tu> 
beribtis.    IIeins. 

K  3 


134 


P.  OVIDII  NASONIS. 


Parte  minus  quarti  dereptum  cortice  gummi, 

*£t  modicum  e  myrrhis  pinguibus  adde  cubum. 
Haec  ubi  contrlris,  per  densa  foramina  ceme : 

Pulvis  ab  infuso  melle  premendus  erit.  90 

Profuit  et  marathros  bene  olentibus  addere  myrrhis ; 

Quinque  trahant  marathri  scrupula,  myrrha  no- 
vem. 
Arentisque  rosae  quantum  manus  una  prehendat, 

Cumque  Ammoniaco  mascula  tura  sale. 
Hordea  quem  faciunt  illis  adfunde  cremorem.    95 

^quent  expensas  cum  sale  tura  rosas. 
Tempore  sis  parvo  moUes  licet  illita  vultus ; 

Haerebit  toto  multus  in  ore  color. 
Vidi  quae  gelidk  madefacta  papavera  lymph4 

Contereret,  teneris  illineretque  genis.  100 


87.  Direptum  cartiee  gtmm,'\  Lege 
dereptwn,  et  vide  qiuB  noto  Amor.  lib. 
i.£l.  V.  13.    HuNs. 

88.  CibumJ}  Cubum  Ciofanus  ez 
Bttis  libris.  quomodo  et  dno  ex  nostris. 
Sed  Palatinus,  msdium  cttbum.  cubiu 
pro  amphora  ponitnr  apud  Rhem- 
nium,  qui  priorem  producit.  Am- 
phora  facit  duas  umas.  Hui !  tan- 
tnmmjrrhsB!  minuscerteliberalisco- 
dex  Palatinus,  qui  dimidiam  cubo  au- 
fert  partem.  At  Ciofanus  pro  tessera 
quadrata  interpretatur.  Ne  illud  qui- 
dem  placet :  ut  dicat  Ovidius  myrrham 
addendam  esse  ad  mensuram  modics 
tesseraB.    Heins. 

91.  Marathos.]  Arbitror  legendum. 


MarathTM,  ut  foeniculum  significet. 
Neque  repugnat  genus,  cum  pleraque 
ejusmodi  nomina  in  lu  et  in  «m  de- 
dinata  reperiantur.  ut  Histoput,  Hi»" 
topum,  Intybut  et  Jntybum,  Crocu»  et 
Crocum,  et  id  genns  alia.    Mictl. 

92.  Quinque  parent,]  Vetus  lectio 
est,  parent,  nt  sit  modus  imperatiTUS. 
IMar.  Muretus  legit,  Quinque  tra-- 
hant.  quod  Terbum  ad  pondus  miri- 
fice  accommodatur.  Sic  Greci  utun- 
tur  verbo  tXxa»,    Ct>F. 

95.  CremoremJ]  Cremor  id  lortasse 
est,  quod  Dioscorides  tpifivov  ap- 
pellat.  Cornelius  Celsus  eremorem 
ptitantB  pro  succo  fere  acdpit,  ut  hic 
Naso.    Mar. 


PUBLII   OVIDII    NASONIS 
TRISTIUM 

LIBRI    QUINQUE 
ET 

EPISTOLARUM  EX  PONTO 

LIBRI  QUATUOR. 


PUBLII    OVIDII    NASONIS 


TRISTIUM 


LIBER    PRIMTJS. 


ELEGUPRIMA. 


PARVE,  nec  invideo,  sine  me,  liber,  ibis  in  ur-» 

Hei  mihi !  quo  domino  non  licet  ire  tuo.  [bem ; 
Vade,  sed  incultus,  quaiem  decet  exsulis  esse ; 

Infelix,  habitum  temporis  hujus  habe. 
Nec  te  purpureo  velent  vaccinia  fuco ;  5 

Non  est  conveniens  luctibus  ille  color. 
Nec  titulus  minio,  nec  cedro  charta  notetur ; 

Candida  nec  nigra  comua  fronte  geras. 


*  Iq  operibus  qoe  Oridii  sequim- 
tor  excudendiB,  visum  ei»t  optimi  tez- 
ttk  Lemariani  fidem  sequi. 

Tbutium.]  Quia  a  tristi  atque  ez> 
sule  poeta  coDBcripti;  materiamque 
habeot  tristem:  neque  hi  ab  illis, 
quos  de  Ponto,  a  loco,  appellayit, 
quidquam  differunt,  nisi  quod  in  his 
amicorum  prsfizit  nomina,  et  in  illis 
Tristibus  non  preposuit. 

1.  Parve  Uber»']  Vel  solam  hanc 
elegiaa,  vel  certe  totum  opus  de  Tris- 
tibuSf  aut,  quod  magis  placet  Ciofano, 
Pontano  et  aliis,  primum  librum  in- 
tellige.  Nee  invidso,  vel,  non  obsisto, 
non  veto :  vel  potius,  non  doleo  quod 
sis  exiguus,  quia  non  eris  invidis. 

3.  Quakm  decet  extulit  cffe.]  £x- 
sules  enim  in  squalore  erant. 

4.  Hv{jut  temporit,']  Q\io,  non  sine 
luctu  maximo»  Tomis,  longissime  a 
patria,  vitam  suam  Naso  trahebat. 


5.  Vaeeinia,}  Vaccinia  violas  esse 
purpurei  coloris,  Servius  scribit.  Pli- 
nius  vero  scribit  fruticem  esse  in  Gal- 
liapurpureum,idoneum  ad  tingendum. 
llUni  quoque  jntmo  habes  apud  ^i- 
nium,  lib.  xxiii.  c.  7 :  Enumerat  aetores 
Verriut,  quibu»  credere  tit  necette,  Jfh- 
vit  iptiut  timulaeri  faciem  diebutfettit 
minio  iUini  toUtam  triumphantiaque 
corpora,  "  Perunctum  cedro  libellum*' 
dixitMart. 

7.  Nec  titulut  fitmto.]  Inscriptiones 
et  tituli  elegantis  causa  fiebant  ru- 
brica,  hoc  est,  minio,  aut  cinnabari. 
GalL  VermiUon.  P.  Nec  cedro  eharta 
notetur,  Cedrus  arbor  est,  quae  ca- 
riem  et  vetustatem  non  sentit.  Mxiu 
Succo,  aut  oleo  cedrino  linebantur 
charts,  diutumitatis,  et  conservatio- 
nis  a  carie,  et  odoris  ergo.  Tlin.  lib. 
xvi.  cap.  29. 

8.  Candida  comua.}    Comua  ap« 


138 


P.  OVIDII  NASONIS 


Felices  oraent  heec  instnimenta  libellos : 

Fortunae  memorem  te  decet  esse  meae.  10 

Nec  fragili  geminse  poliantur  pumice  irontes, 

Hirsutus  passis  ut  videare  comis. 
Neve  liturarum  pudeat :  qui  viderit  illas, 

De  lacrymis  factas  sentiet  esse  meis. 
Vade,  liber,  verbisque  meis  loca  grata  saluta :  15 

Contingam  certe  quo  licet  illa  pede. 
Si  quis,  ut  in  populo,  nostri  non  immemor  illic, 

Si  quis,  qui,  quid  agam,  forte  requirat,  erit ; 
Vivere  me  dices,  salvum  tamen  esse  negabis : 

Id  quoque,  quod  vivam,  muhus  habere  Dei.  20 
Atque  ita  te  cautus  quaerenti  plura  legendum, 

Ne,  qu8B  non  opus  est,  forte  loquare,  dabis. 


pellat  Bttperiorem  et  inferiarem  cbart» 
partem :  frontem  vero  zugram,  ip«am 
paginam.  Mss.  Scribebant  antiqui 
in  altera  tantum  paginanim  facie, 
perpetuo  ductu,  ad  eztremum  usque 
foliimi :  in  quo  firmitudinis  gratia  cy- 
lindrum,  aeu  bacillum  teretem,  cedri- 
num  vel  ebumeum  egglutinabant,  se- 
cundum  latitudioem  membrane  pno- 
ctMB,  eumdemque  nominabant  umbi- 
Hcum ;  quod  sicut  umbilicus  in  medio 
ventre,  aic  ille  libro  jam  circumvt^uto 
medius  eiaet.  Hujus  bacilli  capita, 
supeme  et  infeme  eminentia,  argento, 
auro,  aut  ebore  omatna  causa  pre- 
muniebant ;  et  hec  comua  dicebant. 
Poatea  paginas  instar  spirs  convolutas 
complicabant,  indeqne  voUimen  nomi- 
nabant,  a  volvendo.    Pont. 

11.  Geming.J  Utramque  charts 
planitiem  intelligit,  puta  exteriorem, 
et  interiorem.  FragUi  jmmiee,  £rant 
autem  pumices  in  usu  poliendoram  li- 
broram  gratia:  laudatissimi  sunt  in 
Melo,  Scyro»  et  iColiis  insulis :  pro- 
batio  in  candore,  et  in  minimo  pon- 
dere,  et  ut  quam  maxime  spongioai 
atque  aridi  sint,  ac  teri  faciles ;  unde 


Ovidius  non  immerito,  yr<^tl«ii  ap- 
pellavit. 

12.  5jMiriu  eomif.]  Pauis  editio- 
nes  antique»  et  inter  acriptos  codices 
multi:  probe:  nihil  frequentius  oc- 
currit  apud  Nasonem.  Hafniensis  co- 
mat  pro  diversa  lectione;  ut  usitato 
gTScismo  videatur  reponendnm: 

Hirtututpaisat  lU  videare  eemat, 
Mez  etiam  tentiet  meliores.    Hsins. 

13.  Liturarum,]  Macularum.  Ovid. 
Her.  iii.  3. 

Quateumque  adtpiciet,  laerfme  fe- 
eere  Uturat, 

l€,  Pede,]  h.  e.  syllaba  tersus. 
Harlxs. 

17.  Si  ^it,  ut  in  popuh,  nostri,  &c.] 
Pro  Si  quit  posteriori  versu,  quc  repe- 
titio  inconcinna  est,  si  quid  video,  Ci- 
vit  rectius  reponatur,  utcumque  mem- 
branis  omnibus  invitis.  Hsxns.  Mihi 
vero  elegantius  repetiisse  videtur  poe- 
ta,  ti  quit.    Harles. 

20.  D«t.]  Augttsti  CsDsaris :  nameo 
usque  processit  ars  aasentatoria,  vel 
potius  politica,  ut  eum,  qum  nolue- 
rant  regem  accipere,  Deum  fecerint. 

21, 22.  Teqtie  ita  tu  taevtut,Ji  Scripti 


TRISTIUM  LIB.  I.  ELE6.  I. 


189 


Protinus  admonitus  repetet  mea  crimina  lector ; 

Et  peragar  populi  publicus  ore  reus. 
Neu,  cave,  defendas,  quamvis  mordebere  dictis : 

Causa  patrocinio  non  bona  pejor  erit.  26 

Invenies  aliquem,  qui  me  suspiret  ademtum, 

Carmina  nec  siccis  perlegat  ista  genis ; 
£t  tacitus  secum,  ne  quis  malus  audiat,  optet, 

Sit  mea,  lenito  Caesare,  poena  minor.  30 

Nos  quoque,  quisquis  erit,  ne  sit  miser  ille,  pre- 

Placatos  misero  qui  volet  esse  Deos :     [camur^ 
Quaeque  volet,  rata  sint ;  ablataque  principis  ira 

Sedibus  in  patriis  det  mihi  posse  mori. 


iltfiM  ita  tu,  vel  te:  codez  Barberin. 
pneterea,  qui  inter  meUoras  eit,  eautui 
agiMMcit;  de  quo  moz  Tidebimua: 
teeitiis  enim  dtd  vix  poteit,  quem  lo- 
quentem  inducit;  et  «ulem  voz  paulo 
poet  iten.tur  minus  condnne.  Hbins. 
Atque  ita  tu  taeitut.  Ut  ordo :  atqne 
ita  tacitus  querenti  plura,  tt  legen- 
dum  dabis :  ne  forte  loqoare  ea,  qu» 
Bon  est  opuB  loqni.  Innuit  autem  tres 
de  Arte  amandi  librot.  Ne,  ^uc  n&n 
epus  ett,  firt€  loquare,  dabU.  Cate 
▼eteres  nostri ;  et  plerique  quod  pro 
fum:  prims  editiones»  Ne  quod  oput 
«on  sse.    Puto : 

Atqiue  ita  te  eautut  puBtenti  ptuta 

legendum, 
Ne,  quod  non  tit  opus,  forte  Uh 

quare,  dato.  Hbins. 

Ego  putem  taeitut  esae  retinendum; 
nam  etsi  loquentem  indnceret  poeta 
fibmm,  recte  tamen  taeitut  did  potest, 
quum  illa  vdx  sepe  notet  sine  arbitris, 
^ne  teste.  Dicit,  si  plura  quis  qua»- 
rat,  tu  tacebis,  sed  dabis  te  legendum, 
ne  forte  loquaris,  quod  opus  non  est, 
id  est,  quod  nocere  posset  tibi  et  mihi, 
domino  tuo.    Bu  r  m. 

tS,  Meaearmina.']  Meoslibrosama- 
torios:  sed  legimus  cum  Oberl.  mea 
seripsisse  amatoria,  et  ne- 


scio  qnid  Yidisse,  duo  sunt  Ntaonis 
peccata. 

24.  Et  peragar  pluribut — reutJJ  £t 
non  tantum  a  Cnsare,  sed  etiam  ab 
omnibus  oondemnabor.  Agere  enim 
reum,  est  reum  accusare,  reum  flMsere, 
inter  reos  referre.  Publieut,  Ut  qui 
in  rempublic.  comnuserim :  malep/ti- 
ribut, 

29.  Malut,J  Qui  eontinuo,  qoasi  offi- 
cti  ergo,  audita  ad  imperatorem  deferat. 

33.  Quteque  voiet;  rata  tint,}  Afa- 
lim  Quei  vooet ;  o  rata  ant,  Yt\,  ah  ! 
rata  n»t.  Ablata  tra  immerito  oflendit 
Ciofanum,  ut  parum  Latine  dictum  ; 
nam  auferre  irmm  degans  non  minus 
est,  quam  auftTreJurgium  apud  Plau- 
tum,  et  apud  Virgilium  metum  oti- 
ferre.     Pooset  tamen  et  tubtata  ira 

legi,  vel  tedata,  vel  denique  paeata, 
quum  p/orata  sit  in  nonnullis,  quod  in 
superiori  versu  prscesserat.    Heins. 

Volet.]  h.  e.  valde  cupiet.  velle 
enim  verbum  proprium  qnasi  esse  pre- 
dbus  et  obtestationibus,  ubi  favorem 
et  studium  qusrimus,  docet  Cortiut 
ad  Cic.  i.  ep.  1.  quare  irrita  erit  con- 
jectura  Heinsii,  qiuB  vovet,  o  rata.  Deot 
autem  intdligit  Cssarera  et  domum 
Casaieam.    Haulbs. 

34.  Extra  patriam  mori,  veteribus 


140 


P.  OVIDII  NASONIS 


Ut  perages  mandata,  liber,  culpabere  forsan,    35 

Ingeniique  minor  laude  ferere  mei. 
Judieis  officium  est,  ut  res,  ita  tempora  rerum 

Quaereire :  quaesito  tempore  tutus  eris. 
Garmina  proveniunt  animo  deducta  sereno : 

Nubila  sunt  subitis  tempora  nostra  malis.      40 
Carmina  secessum  scribentis  et  otia  quaerunt : 

Me  mare,  me  venti,  me  fera  jactat  hyems. 
Carminibus  metus  omnis  abest :  ego  perditus  en- 

Haesurum  jugulo  jam  puto  jamque  meo.    [sem 
Haec  quoque,  quod  facio,  judex  mirabitur  aequus, 

Scriptaque  cum  venia  qualiacumque  leget.    46 
Da  mihi  Maeoniden,  et  tot  circumspice  casus ; 

Ingenium  tantis  excrdet  omne  malis. 


iQfaustum  videbatur.  v.  Hbull.  i. 
£]»  3.  Meunitts  ad  Lycophr.  v.  370.^ 
IIaklbs. 

35.  Utperaget,]  £go  ul  pro  quam- 
vis  hic,  ut  millieS)  capio :  licet  per- 
agas,  qus  mando,  culpaberis  tamen 
forte,  et  in  te  requirent  ingenium  do- 
mini  tui :  ablata  ira  etiam  non  mu- 
tem  contra  omnes  libros ;  nam  placata 
ex  priore  versu  irrepsit.    Burm. 

37.  Ui  rei.]  Rem  hic  appellat  ne- 
gotium  in  cujus  qucstione  qusBritur 
locus,  tempus»  modus,  occasio.  Ita 
tempora,  Tempus  hic  est»  opportuni- 
tas.  Mkr.  Judicis  offi^ium.  Digres- 
sio,  qua  sua  carmina,  quse  nulla  animi 
tranquillitate  nulloque  satis  commodo 
loco  scripta  esse  ait,  excusaL    Ciof. 

39.  Dedueta,]  Translatio  a  lana, 
qus  in  tenuitatem  deducitur. 

40.  Tempora  nottra.]  Quod  praetu- 
limus,  tristia :  sic  Cicero  multum  sspe 
isto  vocabulo  utitur :  dicit  etiam^  Va- 
lere  temporibus;  quum  nempe  ex  al> 
terius  incommodo  sua  quis  capit  com- 
moda*  Inturbidoenimminutperspicue 
adparet,  quid  rerum  agatur, 

42.  IItfemt.\   h.  e.   tempestas  in 


mari ;  hinc  eleganter  addit,  jaetat : 
in  itinere  enim  librum  hunc  scriptum 
esse,  ipse  infra  i.  £1. 10.  2,  canit.Joc- 
tari  vero  ventit  et  undit  recte  et  ele> 
ganter  dici,  nonjactari  territ,  docet 
Burm.  ad  Heroid.  ii.  35.    Harlbs. 

43.  Abett.}  Abesse  debet ;  namqne 
alio  distracta  cura  minime  illa  nequit 
expendere  qus  ad  legitimos  versu» 
requiruntur. 

Enteni]  Vel  ab  inimicis  exsu- 
lem  perseq^entibus,  vel  a  Scythis, 
qui  maxime  barbari  metum  injicinnt« 

47.  Me»n.]  h.  e.  Homerum,  qui 
etiam  Mmmiut  dicitur  vel  a  patre 
Msone,  vel  ex  aliorum  sententia  a 
MsBonia,  Lydis  regione.    Uarlis» 

Circumtpice.]  Heinsius  scribendum 
censet  circun^ice,  Burm.  vero  eircum' 
intpice.  £go  vero  in  consensu  libro- 
rum  nihil  mutandum  arbitror;  voca- 
bulo  prster  ea  bono  aptoque.  Con- 
sidera  omnes  casus,  quibus  undique. 
opprimor,  his  malis,  etiam  si  quis  Ho- 
menis  esset,  omnis  vigor,  naturalis  illa 
carmiois  boni  pangendi  facultas»  su- 
bito  abibit,  e£9uet  aut,  ut  poeta  gravi^ 
ter  dixit,  eicidet.    Harlss^ 


TRISTIUM  LIB.  T.  ELEG.  I.  141 

Denique  secunis  famse,  liber,  ire  memento ; 

Nec  tibi  sit  lecto  displicuisse  pudor :  50 

Non  ita  se  nobis  praebet  fortuna  secundam, 

Ut  tibi  sit  ratio  laudis  habenda  tuae. 
Donec  eram  sospes,  tituli  tangebar  amore, 

Quaerendique  mihi  nominis  ardor  erat. 
Carminanunc  si  non  studiumque,  quod  obfuit,  odi, 

Sit  satis :  ingenio  sic  fuga  parta  meo.  56 

I  tamen,  i,  pro  me  tu,  cui  licet,  adspice  Romam : 

Dl  facerent,  possem  nunc  meus  esse  iiber! 
Nec  te,  quod  venias  magnam  peregrinus  in  urbem, 

Ignotum  populo  posse  venife  puta.  60 

Ut  titulo  careas,  ipso  noscere  colore ; 

Dissimulare  velis  te  licet  esse  meum. 
Clam  tamen  intrato,  ne  te  mea  carmina  laedant: 

Non  sunt,  ut  quondam  plena  favoris  erant. 
Si  quis  erit,  qui  te,  quia  sis  meus,  esse  legendum 

Non  putet,  e  gremio  rejiciatque  suo;  66 

Inspice,  dic,  titulum :  non  sum  praeceptor  amoris : 

Quas  meruit,  poenas  jam  dedit  illud  opus. 

54.  Qnuerendi  nomtnts.]  Comparan-  68.  Nune  meta.']    Probe  meliores 

dm  hmm,  tic  lib.  ▼.  £leg.  zii.  ^.  libri  magno  mimero  po$sem  nunc  meus 

56.  Sie  tuHs,']  Si  ingenio  cum  Heu-  etse  liber:  eleganter,  quod  et  in  sius 
manno  in  casu  dandi  sumieris,  quin  invenerat  Naugerius.  Vulgati  per- 
knjus  conjecturam,  sit  satis  ingenio  ^nmpossesnonmeusesse.  Heins. 
nee,  prob^  aut  fuga  pro  exsilio  ex-  61.  Ipso  eolore.]  Nigro  et  lugubri 
ptiees,  planior  forte  exsistet  sensns:  babitu,  et  versibus  quibus  conscriptus 
Olim  gloriam  laudis  qussivi,  nunc  es.    M. 

irero  ingenium,  h.  e.  indoles  aut  ca-  65.  Qttod  si  meusJ]  Quia  sis  melio- 

nendi  focilitas  ( vide  GiCan.  obss.  L.  L.  res  et  recte :  de  quo  alibi  est  dictum  ; 

p.  232, 233.  ed.  Altenb.)  ita  mutatum  Trist.  lib.  ii.  49.  ex  antiquis  libris : 

•est,  nt  satis  mibi  sit,  si  id,  quod  ob-  Utque  tuus  gaudet  milei,  quia  vicerit 

'fmt,  non  odi.    Harles.  -hostem,    HEiits. 

57.  /  tamen,  et  pro  meJ]  Tu  tamen,  67.   Non   sum   pr^eeptor  amoris.] 
i  pro  me  Polit.  Vatic.  et  tres  alii :  Non  tracto  artem  amandi,  ut  fratres 
-alter   Pohtiani,  I  imnc  et  pro  me.  mei  tres :  et  ii.  de  Pont.  El.  x.  15* 
Scribe,  /  tamen,  i,  pro  me ;  qui  sane  Naso  parum  prudens  artem   dum 
venustior  loquendi  modus  est.  traetat  amandi, 


142 


P.  OVIDII  NASONIS 


Forsitan  exspectes»  ut  in  alta  palatia  missum 

Scandere  tejubeam,  Csesareamquedomum.  70 
Ignoscant  augusta  mihi  loca,  Dique  locorum : 

Venit  in  hoc  illa  fulmen  ab  arce  caput. 
Esse  quidem  memini  mitissima  sedibus  illis 

Numina :  sed  timeo,  qui  nocuere,  Deos. 
Terretur  minimo  pennae  stridore  columba,         75 

Unguibus,  accipiter,  saucia  facta  tuis. 
Nec  procul  a  stabulis  audet  secedere,  si  qua 

Excussa  est  avidi  dentibus  agna  lupi. 
Vitaret  ccelum  Phaeton,  si  viveret,  et  quos 

Optarat  stulte,  tangere  noUet  equos.  80 

Me  quoque,  quae  sensi,  fateor  Jovis  arma  timere : 

Me  reor  infesto»  quum  tonat,  igne  peti. 
Quicumque  Argolica  de  classe  Capharea  fugit, 

Semper  ab  Euboicis  vela  retorquet  aquis. 


Doetritut  jtntium    Irifte   magister 

habet. 
69.  An  in  alfa  ffalatia.]  Ut  in  aHa 
Jaoianiis:  placet;  tic  lib.  iti.  Artis 
Amitoric  :  Seilieet  extpeetat,  ut  te  in 
eonvivia  dueam.     Hexns. 

71.  Augutta.']  Auguttum  sanctum 
et  religiosum  8igiii6cat;  Ov.  in  Fast. 
L609. 

Sanefa  voeant  aug%uta  patret,  ou- 
gtata  veeantur 
Templa   taeerdotum   rite   dieata 


£t  loca  quoque  religiosa,  et  in  quibus 
augurato  quid  coosecratur,  augutta 
dicuntur  ab  auctu,  vel  ab  avium  gestu 
gustuve.  Di^tM  toeorum.  ApoUinem 
Palat.  Dianam,  Jovem  opt.  maz.  Ju- 
nooem,  Minervam,  alios  Deos  Deas- 
que :  vel  potius,  intellige  Augustum, 
qui  vivens  divinos  memit  honores. 

72.  Fuimen.^  De  exsilio  suo  loqui- 
tor,  quo  ab  Aogusto,  quasi  fiilmioe, 
protiubatus. 


73.  Ette  quidem.}  Sic  lib.  v.  EL  iL 
37.  aduxorem: 

Qmd  dubitat  et  adire  timuJ  aeeede 
rogaqut: 
C^ttare  nil  ingent  miHut  orbit  km- 
bet. 
Tutt  et  aliis  lods  ejus  clcmentiam 
laudat. 

81.  ArmaJovit.^  Angustiirani. 

83.  Qmcumqtte  Argoliea  de  eiaim 
Capharea  fugit,  &c]  Grsci  quoqne, 
qui  semd  tempestatem  evaserust, 
apud  mootem  Capbarea,  ^mper  bca 
illa  devitaot.  Quibus  ezemplis  ool- 
ligit,  se  quoque  loca,  unde  fulmine 
prostratus  est,  fugere  statuisse.  Sane 
NaupUus  Palamedis  pater»  ut  fiUi 
sui  necem  ulcisceretur,  elevata  facnla 
signum  dedit  ex  Caphareo  EuboM 
promontorio,  Gnscis  nattfiragio  labo- 
rantibus;  qui  credentes  ignibns  indi- 
cari  portum  tntissimum,  inter  asptni- 
mos  soopulos  naofragium  fecere.  Mab. 


TRISTIUM  LIB.  I.  ELEG.  I.  143 

£t  mea  cymba,  semel  vasta  percussa  procella,  85 

IUum,  quo  laesa  est,  horret  adire  locum. 
Ergo,  care  liber,  timida  circumspice  mente, 

Et  satis  a  media  sit  tibi  plebe  legi. 
Dum  petit  infirmis  nimium  sublimia  pennis 

Icarus,  Icariis  nomina  fecit  aquis.  90 

Difficile  est  tamen,  hic  remis  utaris»  an  aura» 

Dicere ;  consilium  resque  locusque  dabunt. 
Si  poteris  vacuo  tradi,  si  cuncta  videbis 

Mitia,  si  vires  fregerit  ira  suas ; 
Si  quis  erit,  qui  te  dubitantem  et  adire  timentem 

Tradat,  et  ante  tamen  pauca  loquatur»  adi.    96 
Luce  bona,  dominoque  tuo  felicior  ipse 

Pervenias  illuc,  et  mala  nostra  leves. 
Namque  ea  vel  nemo,  vel  qui  mihi  vulnera  fecit, 

Solus  Achilleo  tollere  more  potest.  100 


87.  Ergo  eavi,  Ubtr,  tt  timida.}  •liquaanimumhabetmaximeoccupa- 
Redde  tuos  numeros  Nasoni,  et  icribe  tum,  ad  alia  vocari  inique  patitur. 
vel  tOTitii  membraais :  Ergo  ag€,  earo  Qaod  sedulo  iis  adTertendum  qui 
iibtr,  timidm  dreitmtpieo  wnnte.  Nus-  magna  ad  prindpes  procurant. 
quam  enim  quod  sciam,  poeteriorem  94.  Si  virti  fregerit  tua$.J  Sic  lib. 
rov  ergo  syllabam  corripuit.    Hbins.  iii.  £L  viii.  19. 

88.  A  madia  plebe.]    A  mediocri  Fprnlaii  hoe  oUm,  ^uum  h  fariaiwrtt 
turba,  id  est,  a  civibus  medic  sortis.  ira, 

90.  Feeit.l  Heinsius,  quod  in  uno  Tuncq[aotiue9oUieitam«nterogan^ 

Vaticano  wignat  aquat  offenderat,  id  dui  erit, 

pro  Tera  lectione  amplecti  non  dubi-  97.  Luce  bonaJ]  Felici  die,  et  feli- 

tavit :  Burmannns  vero  multis  exem-  cior  ipso  tuo  domino ;  nam  supra : 

plis  Ovidianis  vulgatam  defendit  lec-  Hei  wiki !  quo  domiino  non  Ueet  ire  tuo. 

,  m.  Fast.  870.  Cum  de  ee  no-  100.  More  AehiUeo.]  Ut  iecit  Achil- 


fmnafeeit  aqua,  Anson.  epist.  19.  Au-  les,  qui  Telephum  a  se  hasta  percus- 

dax  leario  qui  fteit  nomina  Ponto.  sum»  eadem  sanavit ;  et  Ovid.  in  pri- 

HAmLBs.  mo  de  Remedio  Amoris,  vers.  47. 

91.  Aura.']  Sens.  num  lentius  agas,  Vulnut  AehiUeoqum  q%umdamfteerat 

an  statim  adeas  et  urgeas.     Naves  hotti, 

enim  remis  oelerius,  lentius  aura  ac  Vulntrit  auxiUum    PeUat  hatta 

ventoleni  provehnntur:  an  ala  corri-  tuUt.  Lsm. 

geie  vdnit  Heinstus,  Burmanno  recte  Fabulam  lege  apud  Hygin.  101. 

dissentiente.    Hablbs.  Sensus,  Augustos sdus,  qui  me  txsiUo 

98.  Vaeuo.]   Namque  ille  qui  re  multavit,  reducere  potest*    Hablbs* 


144  P-  OVIDir  NASONIS 

Tantum  ne  noceas^  dum  vis  prodesse,  videto : 

Nam  spes  est  animi  nostra  timore  minor. 
Quaeque  quiescebat,  ne  mota  resaeviat  ira, 

Et  poenae  tu  sis  altera  causa,  cave. 
Quum  tamen  in  nostrum  fueris  penetrale  receptus, 

Contigerisque  tuam  scrinia  curva  domum,    106 
Adspicies  illic  positos  ex  ordine  fratres, 

Quos  studium  cunctos  evigilavit  idem. 
Caetera  turba  palam  titulos  ostendet  apertos, 

£t  sua  detecta  nomina  fronte  geret.  110 

Tres  procul  obscura  latitantes  parte  videbis : 

Hi  quoque,  quod  nemo  nescit,  amare  docent. 
Hos  tu  vel  fugias,  vel,  si  satis  oris  habebis, 

(Edipodas  facito,  Telegonosque  voces,         114 
Deque  tribus,  moneo,  si  qua  est  tibi  cura  parentis» 

Ne  quemquam,,  quamvis  ipse  docebit,  ames, 
Sunt  quoque  mutatae  ter  quinque  volumina  formae, 

Nuper  ab  exsequiis  carmina  rapta  meis : 

105.  In  nottrum  penetraU.']  In  no-  tQuin,  qaamquam  nesdeiites,  inter- 
stmm  cubiculum.    Mer.  fecerant :  itt  iUi  me  auctorem  ac  pa- 

106.  Scrinia  parva.']    Curva  libri  rentem  suum  in  exsilium,  quod  mihi 
meliores  magna  ex  parte.  Scrinia  cw-  mortis  instar,  et  morte  etiam  acerbius 
va  Arculas.    Hor.  i.  S.  i.  120 :  ^e  me  est,  pepuleranU    Pont.  C. 
Cri^ini  terinia  Uppi  Campilane  putes.  115.  Deque  iribtu.]  De  tribus  libris 
BoRM.  de  Arte  amandi.    Parentis.    Patris 

107.  Fratret.']  Libros  alios  Ovidii.  Ovidii ;  si  tibi  curs  et  cordi  est,  et 

108.  Quot  ttudium.]  Quos  eodem  illum  offendere  ▼ereris.  Si  qua  ett 
omnes  studio,  vigilia  et  cura  genui.  tibi  cura,    Si  qua  tibi  cura  cum  tribus 

111.    Tret.]  Illos  dicit  quibus  ar-  scriptis;  quod  mollius.    Hxins. 
tem  amandi  docuit:  sicut  et  alii  do-  vr.  115»  116«  Cl.  de  Medenbach 

cuerant  Wakker.  p.  119.  pro  spuriis  habendi 

113.  Hottu.']  MaloQiMif.  Sequenti  videntur:  io  prscedente,  inquit,  jam 
versu  pro  Telegonas,  quod  nihili  est,  monitum  erat  ut  hbelh  isti  (Edipodes 
cum  melioribus  repone  TelegoTiot.  vel  Telegoni  vocarentur :  inepte  igitur 
HxiNS.  Vel,  ti  satit  orit,  &c.  Os  La-  additum,  ne  etiam  amarentur.  In  v. 
tinis  non  raro  significat  audaciam,  im-  112.  cum  Fabro  reponit :  Hos,  qni 
pudentiam.  quod  nemo  nescit,  amare  docent. 

114.  (Edipodat  Telegonosque.]  Si-  117.  Sunt  quoque  mutaU.]  Meta- 
miles  (Edipo  ac   Telegono,  ac   per  morphoseon  opus  intelligit. 

hoc  parricidas;  nterque  enim  patrem  118.  Ab  ettequHt  meit.]  A  meo  ex- 


TRISTHTM  LIB.  I.  ELEG,  IL 


115 


His  mando  dicasj  inter  mutata  referri 

Fortunae  vultum  corpora  posse  meae-  120 

Namque  ea  dissimilis  subito  est  effecta  priori  : 

Flendaque  nunc,  aliquo  tempore  laeta  fuit, 
Plura  quidem  mandare  tibi,  si  quaeris,  habebam; 

Sed  vereor  tardae  causa  fuisse  morse, 
Quod  si,  quae  subeunt,  tecura,  liber,  omnia  ferres, 

Sarcina  laturo  magna  futurus  eras,  126 

Longa  via  est ;  propera :  nobis  habitabitur  orbis 

Ultimus,  a  terra  terra  remota  mea*  ^ 


ELEGIA    IL 


Dt  maris  et  ccEU,quid  enim  nisi  vota  supersunt? 

Sulvere  quassatSE  parcite  membra  ratis : 
Neve,  precor,  magni  subscribite  Csesaris  irsB ; 

Saepe,  premente  Deo,  fert  Deus  alter  opem. 


luit  tiato  op€ri  poitremajii  miiQum  im- 
paner«;  nam  illo  diicessK  e  p&tna, 
quasi  ad  i^ogtim  vbua  e^t  t^fT^ri. 

120'  Sens^  Mei.  fortuniL  etiiixu  mu- 
tata  eieinpluCQ  est  lirnllk  met^iaor* 
pho«eoi.    Hj^hl&S' 

r26#  ^t  n  ^u«  mbeunt.l  Qa.od  fi 
cuTO  uoo  JUedic*  et  HafaiensJ :  mox 
prq  taHtri}  opt^  Vatic,  Polit.  Falat^  et 
qualuor  ^Ui  iatvri ;  aetcio  aa  tatii 
btiae  pro  Augusli  &ecub  t  SuetOD. 
lajueQ  ia  Caligtxlii,  lat^Em  pro  tabeL- 
tano  diKit*     Uejn^ 

128»  A  territ  terra  remota  m^u-] 
Ttm  est  UbtT  Servii.  Lege  a  term  tiHjj 
<}UD  tu  properaa  :  aisi  rh  patria  eici- 
dit  1  a.  fyatria  terTa  remota  mca ;  quod 
v^rum  puto;  fia.ai  suioi  terratn  Pou'- 
tum  voc«c  mlibi  oaa  semel.    liEiNfl. 

VOL.  IL 


L  Di  fjwrif.]  Deos  maris  iatcUigit, 
Neptunumj,  Glaucutu,  Tntoues,  Pa- 
l^moiiLi^  Pliorcum  i  quos  in  quinto 
jiilueid*  Libro  eLegaoter  Vir|[itiui  du* 
neKLiit . 

Supert^nt*^  RjiiLorem  banc  oon- 
sLructioueni  pro  mp^rtst,  ilLuatmvit 
Bunu,  ad  Metaai.  xiv^  396.    HiRLes* 

2.  QimiMfo-  ratUJ}  F*x  Virgil.  iv* 
^aeid^  53 1  Qiuwatantu  rateMt  tt  juttt 
iractabile  Cfrhim^ 

3,  SubicrUiite.J  fa.  e.  cuafirti]a.te, 
ratucu  habete  i  furtnuLa  est  ^  foro  llo- 
m^no  de:ittroti#  Accusator  emm  ^- 
cundariua,  sive  accusatori^  u^ijuior  du 
ccbatur  sub^eripii^r,  quia,  quum  iiecu- 
Jtator  aumeu  rei  defert,  uuum  quoque 
aomen  aubscribit.  v.  Krt)esLi  ia  chve 
Cicer.  v.  mbtcriptarf  et  A.  Ge^l.  N«A. 
ii.  4<     Hari.u. 


146  P.  OVIDII  NA80NIS 

Mulciber  in  Trojam,  pro  Troja  stabat  ApoUo ;     5 

iEqua  Venus  Teucris,  Pallas  iniqua  fiiit. 
Oderat  ^nean  propior  Satumia  Tumo ; 

Ille  tamen  Veneris  numine  tutus  erat. 
Saepe  ferox  cautum  petiit  Neptunus  Ulyssem ; 

Eripuit  patruo  sa^pe  Minerva  suo.  10 

£t  nobis  aliquod,  quamvis  distamus  ab  illis, 

Quid  vetat  irato  numen  adesse  Deo  ? 
Verba  miser  frustra  non  proficientia  perdo : 

Ipsa  graves  spargunt  ora  loquentis  aquee ; 
Terribilisque  Notus  jactat  mea  dicta ;  precesque, 

Ad  quos  mittuntur,  non  sinit  ire  Deos.  16 

Ergo  Idem  venti,  ne  causa  laedar  in  una, 

Velaque  nescio  quo,  votaque  nostra  ferunt  ? 
Me  miserum,  quanti  montes  vblvuntur  aquarum ! 

Jam  jam  tacturos  sidera  summa  putes.  20 

Quantae  diducto  subsidunt  sequore  valles  1 

Jam  jam  tacturas  Tartara  nigra  putes. 

5.  Muldber.l  Vulcanus  sic  dictus,  Polyphemum  filitun  occaDcaset,  de- 
quod  igfdi  iit,et  otnnia  muUeat,  ae  do-  cem  annos  per  mare  illum  imeciitiis 
met.  Macrob.  Sat.  ri.  5.  Veipoort.  est:  cm  seraper  adfnit  Ptllas.  Qnod 
Hables.  ideo  finzit  Homemt,  qnoniam  iHe  co- 

6.  PaUof.]  Ipsa  Veniu,  iEn.  ii.  a  mitem  habuit  prudentiam,  quam  poe* 
vers.  610,  Muem  suo  Palladem,  Ju-  tico  ritu  Minenram  nuncupaYit:  qua 
nonem,  Neptunum,  Jorem  ipsum  os-  comite,  omnia  horrenda  subiit,  omnia 
tendit  uibem  Trqjam  eruentes.  adversa  superavit.    Paul. 

7.  Propimr.']  Juno,  Satuni  filia,  10.  Patruo  iwo.]  Neptuno  Joyis 
magis  £ftTens  fuit  Tumo,  ejus  tutelam  fratri ;  cujus  erat  filia  Pallas. 

et  curam  gessit,  quia  Trojanos  oderat.  19.  Montei — aquarum.]    Satis  au- 

V.  Gronov.  i.  obs.  24.  et  propior  ab  ob-  dacter  dictum,  ab  Homero  sumtum 

soleto  profrii  vel  propiis  esse  videtur  Odyss.7'.290.  Kdfiar&nrpofviyra, 

Vossio  de  Analog.  ii.  26.  in  ejus  arte  irfXi&pca,  ura  Sptamv,   Fluctui^  tu- 

grammatica,  indeque  propitiui,  quia,  midot,  ingentu,  ^tqnaUi  fnontibut,    Si- 

qui  presentes  sunt  et  propinqui,  auxi-  lius  Ital.  zvii.  266.  sq.  cum  Ovidio 

Uum  ferre  possunt,  judice  Vnssio  in  componendns,  ubi  a  Neptuno  excitata 

Etymol.  sub.  h.  v.    Harlis.  tempestas  describitur,  et   Drakenb. 

9.  S€pe  ferox  eautvm.']  Neptunus,  nota  conferenda  est.    Harlcs. 

iratus,  quod  Ulysses  prius  Palamedem  21 .  Didueto.'}  Melior  eyt  hiBC  lectio, 

nepotem  insontem  perdidisset,  deinde  quam  quonimdam  dedueto.    Didueer$ 


TRISTItJM  LIB.  I.  ELEG.  II. 


147 


Quocumque  adspicias,  nihil  est  nisi  pontus  et  aer, 

Fluctibus  hic  tumidis,  nubibus  ille  minax. 
Inter  utrumque  fremunt  immani  turbine  venti :  25 

Nescit,  cui  domino  pareat,  unda  maris. 
Nam  modo  purpureo  vires  capit  Eurus  ab  ortu ; 

Nunc  Zephyrus  sero  vespere  missus  adest : 
Nunc  gelidus  sicca  Boreas  bacchatur  ab  Arcto ; 

Nunc  Notus  adversa  prselia  fronte  gerit.         30 
Rector  in  incerto  est :  nec,  quid  fugiatve,  petatve, 

Invenit :  ambiguis  ars  stupet  ipsa  malis. 
Scilicet  occidimus ;  nec  spes,  nisi  vana,  salutis : 

Dumque  loquor,  vulttis  obruit  unda  meos.     34 


eniiD  sqMnitioiiem  notat,  nt  etiam  hoc 
loco;  sepanLtisfluctibusnavis  demersa 
et  in  valles  qnasi  dejecta  tnbtidet: 
tUducere  antem  eat  a  tumma  parte 
trahere  vel  icindere.  Conf.  Burro.  ad 
Ovid.  Amor.  i.  7.  ven.  48.  d$  antem 
et  di,  in  libris  saBpe  confundi,  jam  ob- 
lenravi  ad  Cellarii  Orthogr.  p.  26. 
Hablbs. 

24.  Tumidu,]  Tumidus  Burm. 

25.  Fremunt  immani  murmure  vm- 
tu]  TurimM  dnodecim  veteres;  ut 
apad  Virg.  JEn»  lib.  vi.  694 :  jmB- 
mpitm^ue  immiani  turbine  adegit, 
Hmfs. 

Minait'  /rmnwf.]  Poetasrdrasin- 
«mmatis  ea,  qnn  de  rebus  animatis 
propriedici  ponunt,  attribuere,  multis 
ezemplis  ad  CatuU.  iv.  611.  in  Chres- 
lom.  lat.  poetica  docui.  Harlxs.  Hoc 
▼ult  illud  Aristotelis  "  frp6  6pifiar&y.** 
vide  RheL  L  3.  Immam  turbine.  Mag- 
na  ventorum  vohibilitate,  nee  sine 
ftigore,  prozima  qui^e  proetemente. 
Apulcius  de  Muodo :  Tmrbo  tnim  diH- 
iur,  qui  rtfentimsjlabrii  frodlit,  at^ 
mmiverta  forturbat* 

26.  Neteit,  eui  domtno.]  UxDC  Lu- 
canus  videtur  saa  habuisse,  lib.  v. 
vers.  002,  £t  dubium  pendetj  venta 


eui  eoneidat,  tequor ;  ubi»  eui  pareat 
legendum  esse,  docuit  Broukhus.  ad 
TibuU.  i.  X.  9. 

28.  Sero  vetpere.]   Saero  Junian. 

29.  Sicca  Arcto.']  Id  est,  ^rquorit 
experu,  ut  alibi  loquitur;  vel  revera 
sicca,  ut  eiceos  A^lonet  dizit,  Ub. 
iii.  Eleg.  z.  63 ;  Manilius,  Ub.  i : 
Alter  ab  exeelto  decurrent  /tmes  Olympo 
Serpentit  eaudam,  ticcat  et  dividit  ArC" 
tot.  Trestamenantiqui6c3^Au»ilret«. 

HlINS. 

30.  Nune  Notus  adverta  pr^lia 
fronte  gerit,']  Sic  vemturi  pr^lia  venti 

Virg.  Quod  ^)schyl.  pulchre  in  Pro- 
meth.— «npngi  ^  dvifMtty—Ilmi^iuera 
ichnw  tli  dXXf|Xa — Sniffiv  dvr^- 
«rvovvdiro^cicv^fAcya.  Ahpini  Borett, 
mmnc  hine,  nune  flatibut  iiUnc — inter 
te  certmnt ;  Virg.  iv.  JSn.  442.  Id 
quod  ez  perenni  fonte :  'Oc  ^  dvtfwi 
Ho  H6vrov  6plvtro>v  Ixfivoevra,  Bd> 
pitK  K«l  2Jkfvpoc,  T(tt  Tt  Qpijmfitv 
dtiTOv  'BX06vT*  i^wivfic,  &c.  Ho- 
raenis,  Iliad.  i.  a  versu  4. 

33.  Nee  tpet  est  uUa  taiutit.'}  Neo 
tpet,  niri  vana,  mlutis  Combianus  Uber, 
multo  numerosius:  legebam  aUquan- 
do,  net  tpet  tuper  uUa  imhiti  est. 

L2 


148  P.  OVIDII  NASONIS 

Opprimet  hanc  animam  fluctus ;  frustraque  pr^- 

Ore  necaturas  accipiemus  aquas.  canti] 

At  pia  nil  aliud  quam  me  dolet  exsule  conjux : 

Hoc  unum  nostri  scitque  gemitque  mali. 
Nescit  ia  immenso  jactari  corpora  ponto ; 

Nescit  agi  ventis ;  nescit  adesse  necem.         40 
Dt  bene,  quod  non  sum  mecuih  conscendere  passus, 

Ne  mihi  mors  misero  bis  patienda  foret ! 
At  nunc,  ut  peream,  quoniam  caret  iila  periclo, 

Dimidia  certe  parte  superstes  ero.  44 

Hei  mihi !  quam  celeri  micuerunt  hubila  flamma ! 

Quantus  ab  aetherio  personat  axe  fragor ! 
Nec  levius  laterum  tabulae  feriuntur  ab  undis, 

Quam  grave  balistee  moenia  pulsat  onus. 
Qui  venit  hic  fluctus,  fluctus  supereminet  omnes  ; 

Posterior  nono  est,  undecimoque  prior.  50 

Nec  letum  timeo :  genus  est  miserabile  leti. 

Demite  naufragium,  mors  mihi  munus  erit. 

36.  Ore  necaturas  acdpiemus  aqtuu,^  vide  Vitrav.  lib.  x.  cap.  16 ;   Veget 

Bona  locutio ;  sic  Virg.  vi.  ^Eneid.  4 13 :  lib.  iv.  cap.  22. 

Gemuit  sub  pondere  eymba  60.  Pwteriar  nono  eet,  undecimoque 

Sutilie,  et  multam  aecepit  rimota  prior.'\  Fluctum  intelligit,  quem  poe* 

paludem;  ts  docimum  sive  deewnanum  appel> 

et  iii.  ^n.  242.  lant,  qui  raazimus  ease  solet.    Unde 

SednequovimplumUuUam,necvul'  decumanam  etiam  portam  in  castris 

nera  tergo  mazimam,  et  ab  hostfr  averaam,  ap- 

Acdpiunt.  pellat  Ltvius:    vide  et  Politian.  ia 

41.  0  bene.']  Di  beno  octo  aut  no-  Miacellan.  vi. 
vem  ex  melioribus ;  ita  Statius,  Clau-  51.  Non  letum  timeoJ]  Nee  scripti. 

dianus,  Ausonius,  et  alii :  quomodo  et  Hkins.  Genu»  eet  miserabUe  leti,  Grave 

Di  meliui  et  Dl  meUara,    Heins.  enim  (ut  docet  Homerus)  perire  nau- 

43,  At  nune  ut  peream.']  Quamvis  fragio :  quia  anima  ignea  est,  et  ez- 

naufragio  mihi  vita  adimatur,  incolumi  stingui  videtur  iii  aqua,  elemento  con- 

mea  uxore,  vivere  quidem  mihi  vide-  trario ;  tum  quia  sic  morientes  pisci- 

debor.    Ciof.  bus  esca  fiunt,  nec  tumulo  mandantur. . 

48.  Grave  onut   balisttf.']    Gravia  Amar.  Videet  Aristot.  Etfa,  Nic.  lib. 

pondera  et  saxa,  qus  vibrantur  ba-  3.  c.  6. 

Ustis.    Est  autem  balista,  tormentum,  52.  Mors  mihi  munus  erit,]  Seneca 

quo  saxa  majora  et  graviora  mittuntur :  in  Agam.  Mors  mihi  erit  seeuritau 


TRISTIUM  LIB.  I.  ELEG.  11.  149 

Est  aliquid,  fatove  suo  ferrove  cadentem 

In  solita  moriens  ponere  corpus  humo : 
Est  mandata  suis  aliquid  sperare  sepulcra»         55 

£t  non  sequoreis  piscibusesse  cibum. 
Fingite  me  dignum  tali  nece :  non  ego  solus 

Hic  vehor  :  immeritos  cur  mea  poena  trahit  ? 
Proh  Superi,  viridesque  Dei,  quibus  eequoracurae! 

Utraque  jam  vestras  sistite  turba  minas.        60 
Quamque  dedit  vitam  mitissima  Gsesaris  ira» 

Hanc  sinite  infelix  in  loca  jussa  feram. 
Si,  quam  commerui,  pcenam  me  pendere  vultis, 

Culpa  mea  est,  ipso  judice,  morte  minor. 
Mitter<e  me  Stygias  si  jam  voluisset  ad  undas    65 

Csesar,  in  hoc  vestra  non  eguisset  ope. 
Est  illi  nostri  non  invidiosa  cruoris 

Copia :  quodque  dedit,  quum  volet,  ipse  feret. 
Vos  modo,  quos  certe  nullo  puto  crimine  laesos, 

Contenti  nostris,  Di,  precor,  este  malis.  70 

Nec  tamen,  ut  cuncti  miserum  servare  velitis, 

Quod  periit,  salvum  jam  caput  esse  potest. 
Ut  mare  considat  ventisque  ferentibus  utar, 

Ut  mihi  parcatis ;  num  minus  exsul  ero? 

53.  EttaUquid^fatopiesuoferToque  tum  concitare  poeae;   vide  ad  Hor. 

eadmtem,}  Cadenti  dno  veteres ;  forte  iii.  Od.  ii.  v.  25.  sqq.   Buam.   Notis- 

eadentU :  reliqui  fere  cadendum,  pro  sima  Jods  historia. 

eadenttun.  Mortui  enim  non  ponunt  60.  Utraque  eur6a.]  £t  coeli  et  ma- 

le   tn    terra,    sed    ponuntur.    Lege  ris  Dii.    Mbr. 

etiam  fatcve  tuofemfve  que  eo  spec-  62.  In  loeajutta,  &c.]  In  Ponticam 

tant,  ut  mortem  spontaneam  a  vio-  oram. 

lenta  distinguat.    Sequenti  versu  in  67.  Cruorit  eopiaJ]  Mortis  meflB  po- 

plurimis  tolita  humo  pro  toUda :  hoc  testas,  que  penes  Caesarem  est,  &c. 

^t,  quod  Tristium  lib.  iv.  El.  iii.  46.  Ciof. 

dicit,  tactam  nateenti  humum,  Heins.  68.  Quodque  dedit,]  Vitam  quam 

58.  Hic  vehor,^  Hue  plurimi  scripti  mihi  concessit  Augustus.  Feret.  Adi- 

et  editi :    forte,  hac,  scilicet,  navi.  met,  eripiet. 

Notum  est,  unum  noxium,  saspe  ezi-  73.    Ut  mare  tubtidat.']    Contidat 

tium  aliisy  eadem  navi  vectis,  credi-  meliores  omnes,  et  -inox  num  minut 

L3 


150 


P.  OVIDII  NASONIS 


Non  ego,  divitias  avidus  sine  fine  parandi,         75 

Latum  mutandis  mercibus  eequor  aro : 
Nec  peto,  quas  quondam  petii  studiosus,  Athenas; 

Oppida  non  AsiaB,  non  loca  visa  prius : 
Non  ut,  Alexandri  claram  delatus  in  urbem, 

Delicias  videam,  Nile  jocose,  tuas.  80 

Quod  faciles  opto  ventos,  quis  credere  possit  ? 

Sarmatis  est  tellus,  quam  mea  vota  petunt. 
Obligor,  ut  tangam  Isevi  fera  litora  Ponti ; 

Quodque  sit  a  patria  tam  fuga  tarda,  queror. 


pro  non  repone,  de  quo  ad  Epifttolam 
Canacet.  Hsims.  Vetai»  fgrmtUmt. 
Ventis  secundia  et  portantibus  roe  in 
Ponticam  regionem. 

76.  Aro,]  Navigo.  Virg.  Et  vattum 
marii  gquar  aranduin. 

78.  Oppida  non  Am,  nan  hdhi  vita 
jniusJ]  Non  loca  vita  priu»  cum  casti* 
gatioribus.  Asiam  enim  viderat  cum 
Maximo;  Pont.  lib.  ii.  Eleg.  x.Ter8. 
21  :  Te  duee,  magnificat  Am  per- 
wpexvnut  urbes.  Notavit  hanc  quo- 
que  lectionem  ex  suo  codice  in  Ob- 
servatiombus  doctissimus  Gronovius. 
HxiNs.  Oppida  non  Ati^,  Meruit 
enim  sub  M.  Varrone,  et  onm  eo  in 
Asiam  profectus  est. 

79.  Inurbem  Alexandri,']  Alexan- 
driam  intelligit,  quam  in  .£gypto 
conditam  de  suo  nomine  appellavit. 
MxR.  £am  luxui,  ludis  et  jocis,  ac 
vit»  moUi  et  voluptaris  deditam  fu- 
isse,  indicat  Quintil.  lib.  i.  ubi  nimiam 
parentum  erga  liberos  indulgentiam 
accusat    N. 

80.  Tuatdeliciat.]  Tuosjocos.  Nile 
jocote,  Nilum  ideo  jocotum  appellat, 

quoniam  Canopi  erat  Serapidis  tem- 
plura,  quod  ab  Alexandria  20  stadiis 
distabat.  £o  ingens  ex  Alexandria 
turba  per  fossam  ad  solennia  descen- 
debat.    Nam  die^ac  nocte   navicu- 


Its  plena  erat  virorum  ac  muliervn, 
impvdenter  canentium  ac  nltaatittm/ 
cum  omni  dissolutione  ; .  a  quwum 
jocis  poeta  Nilumjoeotum  appdlavit : 
quin  totam  .£gyptum  fnissa  his  mori- 
bu8,  indicat  Martial.  lib.  iv.  xU.  6. ; 
Ne^tiat  uHut  teit  dare  nulta  magis, 

81.  Qftod  faeiie  est  opto  ventas.'] 
Lege  facilet  ventot  vel  sine  adseQSO 
veterum  librorum  :  postit  pro  potttt 
scripti.  PrsBterea  forte  scribendum» 
QuofaciUt.  Amor.  lib.  iii.  £1.  ii.  vers. 
37.  Vit  tamen  intereafaciles  aremstre 
ventot?    Hjuns. 

82.  Tellut  Sarmatit.']  Sarmatia,  re- 
gio  esty  cujus  pars  sita  est  in  Europa, 
pars  vero  in  Asia.  Iliud  notandum, 
Sarmatat  a  Romanis,  a  Grccis  Smi- 
romatat  appellari.  £os  nunc  Pobnos 
appellamus.  Vota;  vela  omnes  fere 
scripti,  et  editi  nonnulli :  et  certe  mox 
vota  sequuntur. 

83.  Ohligor.]  N.  votis,  pro  felici 
adpulsu  ad  Scjthicam  terram  sus- 
ceptis.  Pro  itu  vero  et  reditu  a  vete- 
ribtts  vota  fuisse  nuncupata,  a  pluri- 
bus  jam  est  explicitum  vide :  cl.  £m- 
richii,  Rectoris  Meiningensis,  Com- 
mentatt.  quatuor  de  votis  veterum 
Romanorum  pro  itu  ac  reditu.  lenc» 
1759, 1760.  Weissii  Diss.  de  numini- 
bus  vialibus.  LipsisB,  1725.  Harles. 


TRISTIUM  LIB.  I.  ELEO.  II. 


151 


Nescio  quo  videam  positos  ut  in  orbe  Tomitas,  85 

Exilem  facio  per  mea  vota  viam. 
Seu  me  diligitis»  tantos  compescite  fluctus, 

Pronaque  sint  nostree  numina  vestra  rati : 
Seu  magis  odistis,  jussse  me  advertite  terrsB  ; 

Supplicii  pars  est  in  regione  mei.  90 

Ferte,  quid  hic  facio  ?  rapidi  mea  carbasa  venti : 

Ausonios  fines  cur  mea  vela  vident? 
Noluit  hoc  Cassar :  quid»  quem  fugat  ille,  tenetis  ? 

.  Adspiciat  vultus  Pontica  terra  meos. 
£t  jubet^  et  merui :  nec,  quse  damnaverit  ille»  95 

Grimina  defendi  fasve  piumve  puto. 
Si  tamen  acta  Deos  nufiquam  mortalia  fallunt, 

A  culpa  facinus  scitis  abesse  mea. 


65.  Tomitat,'}  Tomos  urbs  fuit  in 
Getico  litore  :  sic  dicta,  quoniam  illic 
Medea  fratrem  trucidavit.    Mer. 

86,  ExiUm.]  Heinaiuft  interpreta- 
tur  brevem,  compendiosam,  de  qua 
aignificatione  et  poteatate  merito  du- 
bitat  Burmannus,  qui  ideo  novam  fin* 
git  lectionem  :  Exsilio  faeio  per  mea 
wta  viam,  h.  e.  precor  et  voveo,  ut 
mihi  via  sit  faciUs  et  prona  ad  To- 
mitas,  ttbi  exsulare  debeo :  facere 
viam  est  per  obstantia  quasi  perrum- 
pere,  et  obvium  apud  nostrum ;  adde 
Gesner  in  thesauro  L.  L.  v.  via,  Fran- 
cius  corrigebat  eiiguam  viam,  Sed 
forsan  nihil  mutandum  est,  si  exilem 
interpreteris,  calamitosam,  aut  horri- 
dam,  sterilem.  Loca  hujus  significa- 
tionis  dabunt  Oifanius  in  Obas.  L.  L. 
pag.  180.  Altenb.  1762.  et  Gesner 
libr.  mem.  v.  exilit,  cui  etiam  eiilet 
videntur  primum  dicti  vel  homines  vel 
canes  valde  snbstrictis  ilibu*,  Hac  ego 
prima  significatione  motus,  et  quia 
etiam  legebatur  in  libris  exilii,  suspi- 


cor,  annon  scripserit  Ovidius,  exHii, 
h.  e.  opibus  et  libertate  Romana  exu- 
tus.     Harles. 

87.  Seu  me,]  Si  me  edidil  Gry- 
phius,  Micyllus»  et  quidam  alii. 

89.  Jius^  me  advertite  ternr,]  Sic 
Virgil.  v.  34:  Et  tandem  Uti  neUt 
advertuntur  arenet, 

90.  Supplicii  part  ett  in  refrione 
mori,}  Hac  regione  quinque  veteres. 
Scripserat,  puto,  Ovidius:  Supplieii 
pars  est  in  regione  mei  :  hoc  est-  quod 
lib.  iii.  £L  x/ vers.  77.  dicet: 

Ergo  tam  longe  pate^t  quum  maii- 
mui  orbis, 
H^e  est  in  p<rnam  terra  reperta 
uieam  ?  HbinS. 

92.  Ausoniot  Jinet,]  Italie  fines. 
Vi  enim  tempestatis  referebantur  in 
Italiam  relicto  priori  cursu. 

96.  Olim  legebatur/asDtf  piumque, 
quia  vero  fat  idem  est,  quod  pium, 
Burmannua  Regii  codicis  scripturam 
recepit    in    textom  :   Jusve  piumve, 

HAmLBS. 

L4 


1S2 


P.  OVIDn  NASONIS 


Immo  ita ;  vos  scitis,  si  me  meos  abstalit  error, 

Stultaque  mens  nobis,  non  scelerata  fuit ;    100 
Quamlibet  e  minimis,  domui  si  £atvimus  illi ; 

Si  satis  Augusti  publica  jussa  mihi ; 
Hoc  duce  si  dixi  felicia  secula  ;  proque 

Csesare  tura  pius  Ceesaribusque  dedi ; 
Si  fuit  hic  animus  nobis ;  ita  parcite,  Divi.      105 

Sin  minus ;  alta  cadens  obruat  unda  caput. 
Fallor  ?  an  incipiunt  gravidae  vanescere  nubes, 

Victaque  mutati  frangitur  ira  maris  ? 
Non  casus,  sed  vos  sub  conditione  vocati, 

Fallere  quos  non  est,  hanc  mihi  fertis  opem.  1  ]  0 


101.  Quod  lieet  $  minimis,']  Lege 
QuamUibet  cnm  tribus  tcriptis,  et  vide 
qiuB  ncytamiu  ad  Ep.  vL  140.  Tres  alii 
Quam  Ucet,  qiiinque  qua  Ucet ;  alti  ali- 
ter.    HxiNS. 

102.  Mira  est  hajiu  loci  lectio  et 
interpretatio.  Vnlgarem  lectionem 
interpretator  Verpoort :  si  semper  ob- 
temperavi  mandatis  Augosti.  Sed 
Heinsios  e  vestigiis  yariamm  lec- 
tionum  ita  restitoisse  sibi  visns  est 
versum.  5t  Uais  Augusti  publica  vUa 
Malus.  Facilior  vero  est  emendatio 
Burmanni,  quem  consules. 

Si  patris  Augusti  publiea  visa  salus, 
Harlbs. 

103.  Si  dixi  felicia  secula,']  Dtud 
major  veterum  pars ;  nil  mutandum. 
Met  zii.  217 :  felicem  dUximus  iUa 
Co^juge  Pirithoum,    Heins. 

104.  C^saribusque,']  Tibenum,  ejus- 
que  filios  Germanicum  Drusumque 
intelligit. 

105.  Ita,]  Usns  Knjus  particule 
non  adeo  frequens  est  hoc  loco  obser- 
vandus :   et  est  particula  illativa,  s. 


consecutiva,  more  GriBcorum»  qui 
o&TMCr  pvi  modo  eleganter  et  sepius 
usurpant,  licet  propositio  qu»dam 
causalis  prccesMnt,  ut  docuerunt 
Perizon.  ad  iElian  V.  H.  L  16.  pag. 
25.  ed  Gronov.  et  Krebs  V.  C  in  Obss. 
in  N.  T.  ad  loan  iv.  6.  p.  143.  nisi, 
mutata  interpunctione,  legeris ;  sijuit 
hic  animus  nobis  ita;  parcite,  atque 
hoc  modo  ita  eleganter  adhibetur.  v. 
Cortium  ad  Sallust.  b.  Cat  c  14, 
pag.  99.  et  ad  Cicer.  ad  Famil.  xiii. 
42.  4.    Harles. 

107.  Evaneseere,]  Vaneseere  me- 
Hores.    Hbins. 

109.  Non  casu  vot,  sed  sub  eondi- 
tione  vocati.]  Nihil  turbatius  hisce 
numeris.  Primo  easus  scribendum 
cum  vetustis  quinque,  ut  Met.  xiv. 
162.  quis  te  casusve  Beusve  Servat, 
Aeluemenide?  deindi  plurimi,  sed  vos 
sub  conditione:  longe  rectius,  frag- 
mentum  memn,sed,  o  vos  sub  condi- 
tione,  Scribe:  Non  casus,  sed  ea  vos 
conditione  vocati,    Heins. 


TRISTIUM  LIB.  I.  ELEG.  III.  153 

ELEGIA    III. 

QuuM  subit  illius  tristissima  noctis  imago, 

QuflB  mihi  supremum  tempus  in  urbe  fuit ; 
Quum  repeto  noctem,  qua  tot  mihi  cara  reliqui ; 

Labitur  ex  oculis  nunc  quoque  gutta  meis. 
Jam  prope  lux  aderat,  qua  me  discedere  Caesar  5 

Finibus  extremae  jusserat  Ausoniae. 
Nec  mens,  nec  spatium  fuerant  satis  apta  paranti : 

Torpuerant  longa  pectora  nostra  mora. 
Non  mihi  servorum,  comitis  non  cura  legendi ; 

Non  aptae  profiigo  vestis  opisve  fuit.  10 

Non  aliter  stupui,  quam  qui  Jovis  ignibus  ictus 

Vivit,  et  est  vitae  nescius  ipse  suae. 
Ut  tamen  hanc  animo  nubem  dolor  ipse  removit, 

Et  tandem  sensus  convaluere  mei ; 
Adloquor  extremum  mcestos  abiturus  amicos,    15 

Qui  modo  de  multis  unus  et  alter  erant. 
Uxor  amans  flentem  flens  acrius  ipsa  tenebat, 

Imbre  per  indignas  usque  cadente  genas. 


2.  QtuB  miki.']  Omnes  fere  tcripti,  13.  AiUmi  nubem  dolar  ip$€  rmotit.'] 
fma;  imiis  etiam,  quPtL  Malim  onimo  at  Pateanus ;  lib.  Tiii. 

3.  Tot  mUU  earaJ]  Patriam,  uzo-  Met.  157,  ex  antiqais  membranis : 
rem,  domom,  amicos,  ari>em,  &c.  De$iinat  hune  Minoi  thalamo  removere 
Cio7.  pudorem.    Hbiks. 

4,Tunefuoque,']  NuncquoqueBaU  14.    Et  tandem   ientut  eotivaluere 

tendorph.  rectios.    Hkins.  mei.]  Sic  Ces.  8.  B.  G.   Animot  con^ 

7.  Fuerattaiuaptaparandu]  Fue-.  eoUoione  unat,    £t  eleganter  Sueton. 

rmnt  eleganter  Barberin.  paTttnii  liber  in  Aagast.  Annona  convaluit,  Conoo- 

FMri  Servii ;  piandi  pro  diversa  lec-  Iture.  Cceperant  resipiscere.    Mbr. 
tione   Combianos.    Richelianas  pa-  16.  Qui  modo  de  muUit.]  loter  eos 

rot»  pro  paratai»  qood  veram  pnto.  qai  in  amidti»  offioio  manserant»  Ca- 

Hxnts.  ram,  Celsam  et  Mazimam  enamerat, 

9.  ComiUt  non  eura  legendi,]  Comi'  )ih,  iii.  Eleg.  v. 
tit  Baiberin.  et  pro  diversa  lectione  17.  Flent  aeriut.]  Ita  coi^unge  h«c 

Gottorphiai^  optime :  eomet,  pro  co-  duo  verba.    Ciov. 
mites.    HaiNs. 


154 


P.  OVIDII  NASONI8 


Nata  procul  LiSycis  aberat  diversa  sub  oris, 

Nec  poterat  fati  certior  esse  mei.  20 

Quocumque  adspiceres,  luctus  gemitusque  sona- 

Formaque  non  taciti  funeris  intus  erat.    [bant ; 
Femina,  virque,  meo  pueri  quoque  funere  moerent; 

Inque  domo  lacrymas  angulus  omnis  habet. 
Si  licet  exemplis  in  parvo  grandibus  uti,  25 

Haec  facies  Trojae,  quum  caperetur,  erat. 
Jamque  quiescebant  voces  hominumque  canum- 

Lunaque  nocturnos  alta  regebat  equos :     [que, 
Hanc  ego  suspiciens,  et  ab  hac  Capitolia  cernens, 

Quae  nostro  frustra  juncta  fuere  Lari :  30 

Numina  vicinis  habitantia  sedibus,  inquam, 

Jamque  oculis  nunquam  templa  videnda  meis, 
Dique  relinquendi,  quos  urbs  habet  alta  Quirini, 

Este  salutati  tempus  in  omne  mihi ; 
Et  quamquam  sero  clypeum  post  vulnera  sumo, 

Attamen  hanc  odiis  exonerate  fugam ;  36 


19.  Nata,]  Filia  PeriUa,  qiue  vi> 
nim  in  Afiicam  secuta  fuerat 

29.  £t  adhue  Capitolia  cerneru,] 
Ht  ab  kae  repone  cum  pleriaque  anti- 
quis,  hoc  eft,  pogtquam  hanc  adapezi : 
sic  frequenter  loqui  amat  Noster. 
HatMt. 

30.  Qua  no§tro  fruttra.']  Frustra, 
inquit,  quia  nobis  non  profuerunty 
quum  prasentia  numinum,  ea  inhabi- 
tantium,  vicinos  quoque  tueri  debuis- 
set.  Lares  credebantur  custedire  do- 
mos,  quibus  focus  erat  sacer :  ideo  et 
Larium  nomine  et  focus  et  universa 
domus  vocari  coepta  est.  Pont.  Vida 
etGyrald.Syntag.  15. 

31.  Numina  victnu.]  Jovem  Capi- 
tolinum,  et  ceteros  designati  qui  in 
Capitolio  colebantur.  Unde  Manlius 
apud  liv.  vi.  16.  ita  inquit:  Jupiter 


offtime  maxime,  Junoque  regina,  ae  Mi- 
nerva,  eaterique  dii,  degqu4,  qui 
Capitolium,  arcemque  incolitit*  Vale 
dicit  ergo  et  diis  et  loco. 

33.  Alta.]  VelpropterBeptemcoUes» 
ia  quibus  Roma  posita  fuit,  vel  prop- 
ter  alta  fledificia,  vel  de^ique  propter 
imperium  (Trist.  i.  5.  69.)  sic  dicta. 
Quid  si  legeris,  almal  h»c  urbs,  qus 
ipsum  huc  usque  aluiL  Servius  ad  z. 
^n.  Virg.  Alma  proprie  teUut  est,  ab 
eo,  quod  not  alat :  abusive  etiam  aUit 
nominibut  hoc  epithetondatur,  Harlss* 

35.  Clypeum.']  Deorum  prssidium» 
dypeum  appellat.  A4  tutelam  ve- 
stram  citius  et  ante  vulnera,  seu  ante 
damnationem  meam  confugere  me 
oportebat,  ut  ab  ezsilio  me  conserVa- 
retis.    PoHT. 


TRISTIUM  LIB,  I.  ELEG.  IIL 


155 


Ccelestique  viro,  quis  me  deceperit  error» 

Dicite ;  pro  culpa  ne  scelus  esse  putet. 
Ut,  quod  Yos  scitis,  poense  quoque  sentiat  auctor: 

Placato  possum  non  miser  esse  Deo.  40 

Hac  prece  adoravi  Superos  ego ;  pluribus  uxor, 

Singultu  medios  praepediente  sonos. 
lUa  etiam,  ante  Lares  passis  prostrata  capillis, 

Contigit  exstinctos  ore  tremente  focos  : 
Multaque  in  aversos  effudit  verba  Penates,        45 

Pro  deplorato  non  valitura  viro. 
Jamque  morae  spatium  nox  preecipitata  negabat, 

'Versaque  ab  axe  suo  Parrhasis  Arctos  erat. 


37.  C€Bl$sti  viroJ]  Augusto:  qaiet 
viTus  et  mortuus  diviooe  meruit  hono- 
ree» 

39.  Varia  tunt  conjectunB  wia- 
que  hujus  versus  lectio.  Vetut  ed.  Ut 
909  mOitiSf  peeiut  9110911«  Mnriot  auetor, 
et  Merula  pomc  auctor  bene  eiplicat: 
Augustus,  auctor  ezsilii.  Heinsius 
conjiciL  Ut,  fuod  vos  iciti$  (ita  enim  • 
plerique  veteres)  pceiuf  quo^  H  teiat 
auetor,  Plaeato  pouim — aut,  Ut,  quod 
vot  teitit,  pemm  ptoque  retciat  auetor. 
Burmann.  vero:  Utqve  ea  voe  tcitie, 
pcena  ne  neeciat  auctor,  Forsan  vero 
voc*  pcfue  adscriptum  fuit  in  ora  cu* 
jusdam  codicis  ad  interpretationem  rov 
auetor,  et  deincepi  mutavit  antiquam 
lectionem,  qus  forte  fuit.  Ut,  (h.  e. 
quamvis)  quod  voi  tcitit,  dure  queque 
tentiat,  (eut  centeat)  auetor,  Quam- 
quam  Augustus  durum  de  me  tulit  ju- 
dicium,  tamen,  illo  placato,  mtser  esse 
non  possum.    Ha&i.bs. 

43.  Singultu  mediot  pnepediente  to- 
tiof.]  Lacrymis  verba  impedientibus ; 
sic  in  Rem.  Am.  vers.  598 ; 

BMptaque   linguUu   verba    dolentit 
erant» 
— Medifit  wnos,  Media  et  imperfecta 
verba.    Huns. 


44.  Exetinetetfoeot,}  Quidamscri- 
pti  Gum  editis  nonnullis  exetruetot: 
^omotprimus  Vatic.  et  sex  alii ;  unus 
Vatic.  exfsmof ;  lege  kettemot.  Virg. 
viii.  vers.  542 : 

Et  primum  Hercukittopitat  ignibutarat 
Excitat,  hettemuvhque  Larem:  parvof 

que  Penates 
lActutadit, 

Quamquam'  in  nonnullis  vetttstiasi- 
mis  libris  extemumque  Larem  illic 
legitur,  quam  scripturam  damnat  Ser- 
vius,  et  hettemum  Larem  interpretatur 
eui  pridie  taerijieaverat ;  sed  et  exttineti 
foei  recte  se  habent»  nam  ignit  ertHn* 
gutbatur  in  exsiUum  ituris.  Vossianas 
«ntiyuot,  ttt  lib.  iv.  Fastonun,  410 : 

Detit  et  in  veteret  turea  granafbeat» 
Huvs. 

45.  In  advcTtot  effudit  verba  Penom 
tet.']  Scribe  m  avertot.  Horatias,  lib* 
iii.  Od.  zxziii : 

MoHibi»  avertot  Penatet 

Farre  pio  et  talienU  mtoa.    HxiKS. 
Effudit.  Quia  nihil  profecit,  adversis 
et  aversis  Penatibus.  Pont. 

48.  Vertaqueab,kc,J  Auroram  de* 
signat,  qua  Plauftrum  ooBleste  in  ori- 
entem  vertitur. 

ParrhatUAreiet.]  HodieUnamajor. 


166  P.  OVIDII  NASONIS 

Quid  facerem  ?  blando  patriae  retinebar  amore : 

Ultima  sed  jussae  nox  erat  illa  fugse.  50 

Ah!  quoties  aliquo  dixi  properante,  quid  urges? 

Vel  quo  festines  ire,  vel  unde,  vide. 
Ah !  quoties  certam  me  sum  mentitus  habere 

Horam,  propositae  quse  foret  apta  viae. 
Ter  limen  tetigi ;  ter  sum  revocatus :  et  ipse    55 

Indulgens  animo  pes  mihi  tardus  erat : 
Ssepe,  vale  dicto,  rursus  sum  multa  locutus; 

£t  quasi  discedens  oscula  summa  dedi : 
^Saepe  eadem  mandata  dedi ;  meque  ipse  fefelli, 

Respiciens  oculis  pignora  cara  meis.  60 

Denique,  quid  propero?   Scythia  est,  quo  mitti- 
mur,  inquam  : 

Roma  relinquenda  est :  utraque  justa  mora  est. 
Uxor  in  aeternum  vivo  mihi  viva  negatur, 

Et  domus,  et  fidae  dulcia  membra  domus. 
Quosque  ego  fraterno  dilexi  more  sodales.         65 
^  O  mihi  Thesea  pectora  juncta  fide ! 
Dum  licet,  amplectar :  nunquam  fortasse  licebit 

Amplius :  in  lucro,  quae  datur  hora,  mihi  est. 


Callisto  enim  filia  Lycaonis,  regis  Ar-  locum  teterrimum  a  jucundiasimo :  et 

cadis»  cujus  oppidum  fuit  Parrhasia,  neutra  de  causa  festinandum.  Pont. 
ursa  dicitur  facta  esse,  ob  iram  Juno-  65.  Ter  linun  UHgi,]   Adeo  siili- 

nis,  quod  cum  Jove  concubuit,  a  Jove  strum  omen  putabant  veteres  limen 

autem  in  stellarum  numero  relata,  quae  oifendere,  quum  domum  ingredereiitur, 

Septentrio  adpellatur.  v.  Uygin.  fab.  domove  egrederentur,  utid,  quod  tum 

177.  Ovid.  Metam.  ii.  fab.  v.  vi.  405-'  facturi  erant,  prospere  sibi  contingere 

517.    Harles.  non  posse  crederent    Ciof. 
.  50.  UUima  udjtuta:,']  Diebus  sci-  59.  Me^efeiU.'}  h.  e.  mei  ipsius 

licet  elapsis,  intra  quos  urbe  et  ItaUa  oblitus  sum.    Tr.  iv.  i.  4.  i.  5.  8. 

jussus  eram  excedere.    Qui  enim  re-  Harlbs. 

legabantur,  iis  dies  excedendi  a  prsB-  64.  Duleia  memhra.]  Amicos,  do- 

sidibus  daii  solebat.    Bsrsm.  mesticos,  servos,  aut  etiam  divitias  : 

62.  Vei^fettina».]  Festinet  meli-  hec  enim  omnia  sunt  membra  domus. 
ores.  HEni5,'^Quo,  vel  unde.  Quo,in  66.  ThetSaJide.}  Amore  fido,  qua- 

extremum  orbem :  unde,  a  patria.    In  lis  fuit  Thesei  in  Pirithoum. 


TRISTIUM  LIB.  I.  ELEG.  III.  167 

Nec  mora ;  sermonis  verba  imperfecta  relinquo, 

Complectens.  animo  proxima  quaeqij^  meo.    70 
Dum  loquor,  et  flemus»  coelp  nitidissimus  alto, 

Stella  gravis  nobis,  Lucifer  ortus  erat. 
Dividor  haud  aliter,  quam  si  mea  membra  relin- 

Et  pars  abrumpi  corpore  visa  suo  est.    [quam ; 
Sic  Priamus  doluit,tunc  quum  in  contrariaversus 

Ultores  habuit  proditionis  equus.  76 

Tum  vero  exoritur  clamor  gemitusque  meorum, 

Et  feriunt  moestae  pectora  nuda  manus ; 
Tum  vero  conjux,  hum^ris  abeuntis  inhflerens, 

Miscuit  haec  lacrymis  tristia  dicta  suis :  80 

Non  potes  avelli:  simul  ah!  simul  ibimus,  inquit, 

Te  sequar,  et  conjux  exsulis  exsul  ero. 
Et  mihi  facta  via  est :  et  me  capit  ultima  tellus : 

Accedam  profiigae  sarcina  parva  rati. 
Te  jubet  e  patria  discedere  CaBsaris  ira ;  85 

Me  pietas :  pietas  hsec  mihi  Caesar  erit. 
Talia  tentabat,  sic  et  tentaverat  ante ; 

Vixque  dedit  victas  utilitate  manus. 


75.  Sie  dnlmt  Priamut,  &c.]  Sie  d4H  qubqiiis  hos  venas  coofixit.   HfiNs. 

luit  Methu  Combianus  et  unus  Bono-  Cui  assentitur  Haxlesius. 

niensis,  quod  Naugerius  quuque  vide-  83.  UUima  tellut,]  Scythica  et  sep- 

tur  probasse  in  priori  editiooe,  secutus  temtrionalis  regio.     Vel  potius»  quia 

ilkfs  qui  legunt  prsterea,  in  eontraria  eo  in  loco  Ovidius  navem  conscendit. 

venos  equoi.     Si  de  Priamo  intelliga-  Cior. 

mus,  malim  m  eontraria  venx  ffroditi-  85.  Te  jubet  a  patriaJ]    E  patria 

onii  lec^,  ut  ad  raptum  Heleos  allu-  multi.    Hbins. 

dat;  namraptoestinuno  codice.  Sed  86.    Me  jnetas:  pietat.']    Summam 

comparatio  parum  ad  rem  facit,  quo-  atquc  incredibilem  movet  commisera- 

cumque  modo  legas.     Metii  autem  tionem ;  quasi  dicat,  ego  volens  abibo, 

injecta  mentio  plane  prster  rem  est  noo  imperio  Ccsaris.    Sed  pietat  quoi 

Quare  certus  sum  hoc  distichon  ab  illa  Ccfar  est,  viz  mihi  probanda  videtur : 

manu  esse,  qus  ssepius  adparet  per  nam  si  pietas  uzoris  taog^t  ezsulis  anl- 

hoslibroSfparum  tempestiva;  habebat  mum,  et  solari  potest,  alio  sensu,  sci- 

autem  in  mente  superiora  ista,  Hec  licet  indignatione  nomen  CsBsaris  adfi- 

faciet    Trqjt[,  qaum   eaperetur,  erat,  cere  debeU    Malus  est  iDgeoii  losus. 


168  P.  OVIDII  NASONIS 

Egredior,  sive  fllud  erat  sine  funere  ferri, 

Squallidus  immissis  hirta  per  ora  comis.        90 
Illa,  dolore  mei,  tenebris  narratur  obortis, 

Semianimis  media  procubuisse  domo. 
Utque  resurrexit,  foedatis  pulvere  turpi 

Crinibus,  et  gelida  membra  levavit  humo ; 
Se  modo,  desertos  modo  complorasse  Penates,  95 

Nomen  et  erepti  ssepe  vocasse  viri ; 
Nec  gemuisse  minus,  quam  si  nataeve  meumve 

Vidisset  structos  corpus  habere  rogqs ; 
Et  voluisse  mori ;  moriendo  ponere  sensus ; 

Respectuque  tamen  non  posuisse  mei.  100 

Vivat,  et  absentem,  quoniam  sic  fata  tulenmt, 

Vivat,  et  auxilio  sublevet  usque  suo ! 

qoi  pugnantes  inter  it  idfectus  ooo-  Me  paUr  lemrhu  ▼idno  duced§re  Ueto 
jttngit.  Ccgit.  Haelbs. 

89.  Sine  funere  ferrL^  Meus  ille  95.  DepUmum  Psiurta.]  CompU- 
discesius  foit  quasi  elatio  mei  viri  ad  rmtie  plarimi  veterum,  quomodo  etiim 
sepulturam,  citra  mortem.  ad  Sylvas  Statii  Gronovius.    Hbins. 

90.  Per  ora  hirUu]  Per  fadem  100.  Ncn  ptrtuM  meL']  Quatnor 
barbatam :  in  luctu  enim  capillum  et  voluiue;  unus  Gallicus|MtiutM:  bene, 
barbam  non  tondebant.    Mbr.  nisi  vatuisie  malis.    Heins. 

91.  Graffis,}  Restituit  Burm.  nam  102.  Ftoat.]  Non  placet  interpreti- 
edii.  vet.  aliique  libri  et  ipse  Heinsius  bus  hujus  vocabuli  repetitio.  Quare 
doiore  mm,  qnod  hand  latine  dictum  Dan.  Heiniius  conjecit  Juoet ;  Nic 
videtur  Burmanno.    Hablis.  Heinsius,  dl  dent  oux,  aut  S  faeite 

92.  Media.]  Infirmitatem  muUeris,  «u.  aut  H  date  ut  mux,  quod  minimt 
qos  in  cubiculnm  venire  non  potuit,  placet.  Burman.  tervet  et  ausil.  Me- 
sed  m^dia  domo  procubuit,  h»c  lectio  am  addere  liceat  oonjecturiolam :  Vita 
pulcrius  pingit,  quam  Heinsii  con-  atfueaunlio,  Vitasublevet,h.e.dam 
jectura,  viduot  quamquam  valde  pro-  sdo,  illam  vivere,  in  exsilio  miki  erit 
babilis.  Ovid.  Her.  i.  81 :  solatio.    Hablbs. 


TRISTTUM  LIB-  L  ELEG.  IV. 


159 


ELEGIA    IV, 

TjvGn  L  K  Oceano  custos  Erymanthidos  Llrsee, 

^qitureasque  suo  sidere  turbat  aquas  : 
Nos  tamen  lonium  non  iiostra  findimus  aequor 

Sponte  ;  sed  audaces  cogimur  essc  metu, 
Me  miserum!  quantis  increscunt  aequoraventis;  5 

Erutaque  ex  imis  fervet  arena  vadis ! 
Monte  nec  inferior,  prorae  puppique  recurvae 

Insilit,  et  pictos  verberat  unda  Deos. 
Pinea  texta  sonant ;  pulsi  stridore  rudentcs  ; 

Aggemit  et  nostris  ipsa  carina  nialis.  10 


1,  Ek  fide  castigiktiqrum,  coilicum 
Hcinsiiis  ac  Durmaiinus  eiordiuni  no- 
vrt  f  lqj;ia2  hiuc  fccermiL 

Titi^uitur  Oi^eajio.]  XMf  pcetica 
ucciiientis  Arcturi  tlescriptio  :  cst 
phrasisoptica  cx  nicnte  velcrum.  Stel- 
i^  enirn,  c|uum  occidunt,  mikri  taodem 
mergi  vidcntur.  Arclophylax  aulem, 
alias  Booii?s^  l.'rsani  majorcm  vidtiur 
iiiMcjui :  conf*  Gcrmanici  Arat,  sidcr. 
Keptcntrional-  v.  90.  aq.  13B.  s[|,  ibi- 
que  Grotium  et  Schwanium  in  hujus 
mi^eU^tt.  philol.  et  thoolog,  (Cobur^i 
17150  Ovid.  Fast.  ii.  185.  sftq.  iii- 
405'  Kqq,  Huju^  in  fimbria  steMa  est 
pr^fulcridaj  quam  Arctanjm  vocantt 
cujus  orius  ei  occa^^us  f^ravissimas 
ciere  tempe:states  credebatur.  Plinius, 
Kvirii,  cap,  31 .  iv.  nona.^  Xoverabris 
Arcturum  vc«peri  occtdcre  scribit*  Is 
occiditf  ut  alteram  CiofQtiii,  vel  poiiu^i 
rieuii  sententiam  prrtferarn,  ehrotiice 
cum  tertia  decima  parte  (quara  rcccn- 
tiores  vocant  gradum)  Sa^ttarii,  h.  e. 
circiter  iv«  Id.  Deccmbris  in  finiente 
(H^'iEontem  vulgo  dicuni)  Homano, 
quum  hac  tempeslate  Sol  in  jciii.partc 
Sa^ltarii  e*isiat  cireiter  vii.  Kal.  Dec 


et  quia  signa  ^itdci  suas  diebus  xiv. 
anticiparunt,  iic,  ut  Ovidii  tempore 
Sol  in  cadem  xiii,  Sa^iltarii  pjirte 
propfl  iv,  hL  Det.  extiierit,  ijuo  dic 
infclix  pocta  in  exsilium  pmficiscens 
Roma  disce&fiil.  Frxfmtinlhia  autem 
voraiur  ursa,  ab  Erymantlio,  Arcadia: 
urbe.  V.  ad.  £}.  iii.  v.  48.  Dc  navigEi- 
tiunis  temporibus  cgit  lac,  H.i«iTus  m 
biblioth,  Hremcnsi  cK  i.  pi^.  37.  arju. 

2.  Tuihat  aquas.]  Anturi  enim  or- 
tus  ei  occasus  gravissimas  ciei  lem- 
peslatcs*     BERasi, 

B.  PicUiS  D^iy^j^c.J  In  pitppL  vclut 
quoddam  sacrarium  erat,ti  iq  eo  iuia- 
^ines  aut  statua;  Dcoruiw  navis  tute- 
lanura.  Ab  eo,  ccu  lEisigni,  uavea  ap- 
pcHabanlur,  el  ipsum  TrapdtT^uov 
7r\mo;  ttXowv  vide  TurmbJ,  xii,cap. 
2,  i*oNr.— Pirfoj  licfls.  Deos  piciosin- 
tellic:it  in  ip^a  puppi. 

9p  i^inea  textu.]  Pari^  Hekno;  : 
Titiittir  et  costis  pdUifu  nirmtt  itih. 
Vetercs  emm  diccbant,  tetere  naitSf 
cl  locum  m  quo  naves  fabricabantur, 
textrinum,  Grarci  iHivTtijYi^v.    Po.nt, 


160 


P.  OVIDII  NASONIS 


Navita,  confessus  gelido  pallore  timorem, 

Jam  sequitur  victam,  non  regit  arte,  ratem. 
Utque  parum  validus  nbn  proficientia  rector 

Cervicis  rigid»  fraana  remittit  equo ; 
Sic,  non  quo  voluit,  sed  quo  rapit  impetus  undae, 

Aurigam  video  vela  dedisse  rati.  16 

Quod  nisi  mutatas  emiserit  -Eolus  auras, 

In  loca  jam  nobis  non  adeunda  ferar : 
Nam  procul  Illyriis  laeva  de  parte  relictis, 

Interdicta  mihi  cernitur  Italia.    .  20 

Desinat  in  vetitas,  quaeso,  contendere  terras, 

Et  mecum  magno  pareat  aura  Deo. 
Dum  loquor,  et  cupio  pariter  timeoque  revelli, 

Increpuit  quantis  viribus  unda  latus ! 
Parcite,  caerulei,  vos  parcite,  numina  ponti ;      25 

Infestumque  mihi  sit  satis  esse  Jovem. 
Vqs  animam  saevaB  fessam  subducite  morti ; 

Si  modo,  qui  periit,  non  periisse  potest. 


13.  Rector  dicitur  qui  et  equos  aut 
currus,  et  navem  regit.  v.  Burm.  et 
Drdkenb.  ad  Sil.  Ital.  xvii.  138.  multi 
enim  veteres  legerant  Victar,  Auriga 
vero  (v.  16.)  pro  navis  gubematore, 
poni  rarius  est  et  insolentius :  eadem 
tamen  metaphora,  qua  currut  pro  nave, 
Oirrtfre  pronavigare;  nec  caret  exem- 
plis  a  Burmanno  laudatis.    Harles. 

19.  Nam  proctU  lUyriis.']  Hinc  po- 
test  colligi,  non  id  de  mari  TKasco, 
quod  etiam  lonium  appellatum  dixi- 
mus,  intelligendum  esse,  ut  quidam 
falso  existimarunt ;  sed  de  magno, 
prope  Illyriam,  quam  Ovidius  in  Pon- 
tum  navigans,  a  Isva  habuit:  sed 
mutatis,  ea  a  dextra,  a  fronte  Italia 


sita  erat»  ad  quam  vi  tempesUtis  ferri 
videbatur. — ^Alii  lllyriei$  ;  male :  ut 
enim  Hispania,  Galli^,  &c  ita  et  J%- 
rite  dicebantur.  Sic  a^ud  Bropertium, 
lib.ii.£leg.  13: 

Dic  aUas  iterum  naviget  lUjfrias. 

22.  Pareat  iUa  Deo.]  Qusb  iUal 
plurimi  veterum  uttda,  Sed  probo  et 
sequor  r6  aura,  quod  in  decem  casti- 
gatioribus  offendi.  HtJiis.—~Deo;  Au- 
gufto:  voluit  enim  me  in  Scythiam 
proficisci,  et  in  Italiam  non  redire. 

28.  Si  modo  qui  perttt.]  Si  modo 
ego  tanquam  mortuus»  relegatus  ad 
Sarmatas.  Potett  non  periitse.  Si 
perditus  servari  potest. 


TRISnUM  LIB.  I.  ELBG.  V.  lei 


ELEGIA   V. 

O  MiHi  post  ullos  nunquam  memorande  sodales, 

O  Gui  praecipue  sors  mea  visa  sua  est ; 
Adtonitum  qui  me,  memini,  carissime,  primus 

Ausus  es  adloquio  sustinuisse  tuo ; 
Qui  mihi  consilium  vivendi  mite  dedisti,  5 

Quum  foret  in  misero  pectore  mortis  amor ; 
Scis  bene,  cui  dicam,  positis  pro  nomine  signis ; 

Officium  nec  te  fallit,  amice,  tuum. 
Haec  mihi  semper  erunt  imis  infixa  meduUis» 

Perpetuusque  animde  debitor  hujus  ero.         10 
Spiritus  et  vacuas  prius  hic  tenuandus  in  auras 

Ibit,  et  in  tepido  deseret  ossa  rogo, 
Quam  subeant  animo  meritorum  oblivia  nostro, 

Et  longa  pietas  excidat  ista  die. 
Dt  tibi  sint  faciles,  et  opis  nuUius  egentem        15 

Fortunam  praestent»  dissimileinque  meae. 
Si  tamen  haec  navis  vento  ferretur  amico» 

Ignoraretur  forsitan  ista  fides. 
Thesea  Pirithous  non  tam  sensisset  amicum, 

Si  non  infernas  vivus  adisset  aquas :  20 

Ut  foret  exemplum  veri  Phocseus  amoris, 

Fecerunt  furise»  tristis  Oresta,  tuae. 

6.  Qnutmfi/nt  in  nwuro  peetore  mor»      propter  Auguttam. 

tif  mmor.']  Conf.  lib.  iii.  El.  viii.  yen.  11.  Sfiriltu»  hie  vaeuat  pnw  esto- 

39, 40.    Celfot,  quem  inter  pancis-  tmandu*  habent  qvidam.    Firias  me 

nmot  ilU»  ennmerat,  qui  ab  ejua  ami-  yita  defidet :  prius  moriar.    BBntic. 

citia  Don  diaceaserant,  effecit»  nt  ma-  -    20.  Aquat  tiiftfmat.]  Fingunt  eqim 

ttut  a  seipto  abttinuerit;  lib.  i.  de  poet«,  ad   rapiendam  Proaerpinam, 

Ponto,  £1.  ix.  21.  inferot  adiitte  Theteum  ac  Pirithoum. 

Oqwtiit,  vtlc  custat  tfiinftu  amarm,  21.  Pkaeaut,}  Pyladet,  filiut  Stro- 

Conttmitl  pnmUat  in  mea  fata  pbii,  qui  rex  Phocidit  fuit. 

manut.  .  Pftoea».]  h.  e.  Pyladet,  a  ^oKt^, 

7.  Potititpro  nomine  tignit,'}  Vere-  Phocennt,  aut  a  Phoco,  ejut  proaro. 
tnr  poeta  amici    nomen  exprimere,  hincminutrectetcribitttrPAMffiu,qui 

VOL.  n.  M 


wn 


P.  OVIDII  NASONIfiF 


Si  non  Euryalus  Rutulos  cecidisset  in  hostes, 

Hyrtacid»  Niso  gloria  nuUa  foret : 
Scilicet,  ut  fulvum  spectatur  in  ignibus  aurum,  25 

Tempore  sic  duro  est  inspicienda  fides. 
Dum  juvat,  et  vultu  ridet  fortuna  sereno, 

Indelibatas  cuncta  sequuntur  opes : 
At  simul  intonuit,  fugiunt ;  nec  noscitur  ulli, 

Agminibus.comitum  qui  modo  cinctu&erat.  30 
Atque  haec,  exemplis  quondam  coUecta  priorum, 

Nunc  mihi  sunt  propriis  cognita  vera  malis. 
Vix  duo  tresve,  mihi  de  tot  superestis,  amici : 

Csetera  fortunse,  non  mea,  turba  fuit. 
Quo  magis,  o  pauci,  rebus  succurrite  lap^is,      35 

£t  date  naufragio  litora  tuta  meo : 
Neve  metu  falso  nimium  trepidate,  timentes 

Hac  offendatur  ne  pietate  Deus. 
Ssepe  fidem  adversis  etiam  laudavit  in  armis,    39 

Inque  suis  amat  hanc  Csesar,  in  hoste  probat. 


erit  Phoccs  uibis  incola.  v.  Bunn. 
cf.  iv.  4.  69.  dc  Ponto  iii.  2.  59.  sqq. 
Virg.  ^n.  iii.  330.  sqq.  v.  Heusing. 
ad  Corn.  N.  ii.  6. 1.    Harles. 

22.  Ttut  furut,']  Furor  tuus  ;  quo 
agitabaris,  ob  matrem  interfectam. 

23.  24.  V.  Virg.  viii.  iEn.  vers.  176. 
sqq.    Harles. 

24.  Hifrtaeid^  Mm.]  Nito  tres  li- 
brL  Huns.  HjfrtaatUt,  Hyrtaci  filio. 

27.  Dumjuvat.}  Opt.  Vatic. juvet. 
Puto/aM(.    Heins. 

28.  IndiUbaUu.]  lUssas.  Mbr.— 
Opes  integras,  nullo-adhuc  casu  et 
detrimento  imminutas.  Cuneta  te- 
fttimtttr.  Quia  felicibus  ad  volunta- 
tem  flttunt  omnia.    Pont. 

30.  Agminibus  cmnitum,]  Turba 
clientium,  seu  potius  assentatonun. 
PotjT. 


32.  Nune  mUd  tunt,']  Ne  mUU  frag- 
mei^tum  Revii,  ut  ita  Eleg.  vi.  16.  duo 
libri :  IVtf  tibi  pro  vili  nJf  pedibusqus 
Jaeet;  vide  ad  Quintil.  Ded.  vii.  9. 
Burx. 

35.  Lapsis,']  Quod  placet  Heinsio, 
meti^ph.  a  domo  cormente.  At  enim 
mira  est  lectionis  varietas.  Edit.  veL 
cum  aliis  Uuis :  libri  alii  lauis,  alii/etfw. 
qos  quidem  vocc.  sepe  confuDduntur. 
V.  Drakenb.  ad  Sil.  Ital.  x.  606.  In 
tanta  igitur  varietate  forsan  vera  fuit 
lectio  laxit,  h.  e.  inconstantibus,  quod 
voc.  et  succurrite  et  date  Utora  aptum 
erit.  laius  autem  et  lapsus  sepe  con- 
funduntur.  v.  Drakenb.  ad  Sil.  vi.  278. 
319.  viii.  322.  Cogitaram  quoque 
propter  seq.  voc.  navfrapo  corrigere 
fiuiis,    Harlbs. 


TRISTIUM  LIB.  I.  ELEG.  V. 


163 


Causa  mea  est  melior,  qui  non  Contrsu^ia  fovi 

Arma ;  sed  hanc  merui  simplicitate  fugam. 
Invigiles  igitur  nostris  pro  casibus  oro» 

Diminui  si  qua  numinis  ira  potest. 
Scire  meos  si  quis  casus  desideret  omnes,         45 

Plus,  quam  quod  fieri  res  sinit,  ille  petat. 
Tot  mala  sum  passus,  quot  in  sethere  sidera  lu- 
cent, 

Parvaque  quot  siccus  corpora  pulvis  habet. 
Multaque  credibili  tulimus  majora,  ratamque, 

Quamvis  acciderint,  non  habitura  fidem.        50 
Pars  etiam  mecum  qusedam  moriatur  oportet, 

Meque  velim  possit  dissimulante  tegi. 
Si  vox  infiragilis,  pectus  mihi  firmius  aere, 

Pluraque  cum  linguis  pluribus  ora  forent ; 
Non  tamen  idcirco  complecterer  omnia  verbis,  55 

Materia  vires  exsuperante  meas. 
Pro  duce  Neritio,  docti,  mala  nostra,  poetae, 

Scribite :  Neritio  nam  mala  plura  tuli. 
IUe  brevi  spatio  multis  erravit  in  annis 

Inter  Dulichias  Iliacasque  domos ;  60 


41.  Cauta  mea  est  melwr.']  CoDJu- 
ntionem  et  coDspirationem  contra  Au- 
gnstom  intelligit :  de  qna  lib.  ii.  et  iiL 
Eleg.  V.    Mer. 

51.  Pars  etiam  qtutdam,]  Ingeninm 
iotelligit,  quod  pne  nimio  dolore  ne- 
qnit  dignum  aliquid  oomponere;  yel 
Gcrte  ttmam  designat,  quam  peritu- 
ram  didt  hac  exsilii  nota,  yel  inter 
Scjthas  nihil  componendo. 

52.  Pomt  iegL]  Possit  celari  part 
h«c,  qnc  mecum  morietur.  Man. 
Vel  velim  posse  ignorari,  me  tacente. 
Que  illa  fnerint,  liberum  est  cuivis 
nostrnm  dinnare.    Pont. 

53.  5i  O0S  tnjTagUis,]  Homeri  illa 


respexit  Hiad.  ^.  ^iiPti  S'  d^KroCf 
XaXicovy  ii  1*01  ^Top  ipeifi,  quod  jam 
alii  Yiderunt.  Heins.  Homeri  locus 
stabilit  vulgatam  lectionem,  Si  vox  tn- 
fragiU$,  poetut  mihifirmiut  «r«.  Non 
^/ragtJuhabet  Francof.  et  quinque  alii ; 
sed  infragUit  recte  :  ita  Plinius,  lib. 
XX.  1.  aaamaniem  infragiUm  omni  vi 
et  invictum  dicit.     Burm. 

56.  Materia,']  Malorum  copiam, 
materiam  appellat. 

57.  Pro  duee  Neritio,]  Pro  duoe 
Ulysse.  £st  autem  Neritut  mons 
frcmdosus  in  insula  Ithaca,  quam  te- 
nuit  Ulysses. 

M2 


164 


P.  OVIDII  NASONIS 


Nos,  freta  sideribas  notis  distantia  mensos, 

Sors  tulitin  Geticos  Sarmaticosque  sinus: 
IUe  habuit  fidamque  manum,  sociosque  fideles ; 

Me  profugum  comites  deseruere  mei : 
liie  suam  Isetus  patriam  victorque  petebat ;        65 

A  patria  fugio  victus  et  exsul  ego  : 
Necmihi  Dulichium  domus  est,  Ithaceve,  Skmeve, 

Poena  quibus  non  est  grandis  abesse  locis ; 
Sed  qu8e  de  septem  totum  circumspicit  orbem 

Montibus,  imperii  Roma  DeAmque  locus :     70 
Illi  corpus  erat  durum  patiensque  laborum ; 

Invalidae  vires  ingenuseque  mihi : 
Ille  erat  adsidue  ssevis  agitatus  in  armis ; 

Adsuetus  studiis  moUibus  ipse  fui: 
Me  Deus  oppressit,  nuUo  mala  nostra  levante;  75 

Bellatrix  illi  Diva  ferebat  opem : 


63,  Fideles,}  Ne  bis  idem  dicatur, 
Heinfl.  malit  certonfiu  iodaUt.  Btirm. 
Jirmotqus  tod.  £quidem  nil  mutarem ; 
ut  Jides  saBpe  idem  notat  ac  auzilium, 
prassidium.  (y.  Westerh.  ad  Ter.  Andr. 
i.  5.  2.)  aic^a  manut  esaet,  qus  tue- 
retur,  auxiliaretur :  huic  junguntur 
socii  fideles.    Harlbs. 

67.  Non  mUu  DuUehium,'}  Duli- 
chium  insula  est  ex  Echinadibus  una, 
qu»  postea  DoUeha  appellata  fuit. 
Tuitque  hsc  insula  Ulyssi  subdita,  u^ 
docetStrab.  Ithaeeve.  Ithacainsula 
est,  qu»  ad  stadia  80  in  circuitu  pateL 
■Corcyns  insulae  mazimn  adjacet  Ne- 
ritia  IthacsB  tellus  optatissima,  et  ipsa 
Ulyssis  patria.  Simeve.  Samos  sive 
Same,  insula  est,  qus  olim  quatuor 
continebat  urbes,  ex  quibus  una  Sa- 
mus;  eadem,  Cephalenia  appellatur. 
Ithaeeve  Sameve,  Samoveipnm,  Vati- 
canos;  reliqui  Samotve;  utrumque 
probum.    Hxiiis. 


68.  Peena  lum  ett  gran^t.']  Non 
magnamolestiaest  Etenim  non  urbes 
sunt  qus  comparari  possint  cum  urbe 
Roma.    CxoF. 

72.  Ii^vnuc.]  h.  e.  exigue,  (nt 
quidam  ^d.  quoque  legunt :  quod 
quidem  fuit  interpretamentum,)  imbe- 
cilles;  quales  sunt  hominum  ingenuo- 
rum  et  in  ingenuis  artibus  Uberaliter 
educatorum,  non  servilibus  laboribus 
duratorum.  Servi  enim'  viribus  cor- 
poris  censentur,  et  quo  validiores,  eo 
cariores  emebantur,  sed  in  inge- 
nuo  homine  moderat»  suflBciebant.  v. 
•  Burm.  ad  h.  1.  Grsvium  ad  Cic  de 
Senect..c.  10.  Martial.  iii.  46. 6.  Jn- 
validum  ett  nobit  ingenuumque  latut, 
Hablxs. 

74.  Adiuetut  ttudiit.^  Adtiduut 
fragmentum  Revii  antiquisaimum,  et 
codex  Bernens.  cum  quinqne  aliis} 
eleganti  repetitione,  et  cujus  glossa 
videtur  adtiutut. 


TRISTIUM  LIB.  I.  ELEO.  VI. 


105 


Quumque  minor  Jove  sit  tumidis  qui  regnat  in 

IUum  Neptuni,  me  Jovis  ira  premit.        [undis, 
Adde»  quod  illius  pars  maxima  ficta  laborum  est ; 

Ponitur  in  nostris  fabulet  nuUa  malis.  80 

Denique  qussitos  tetigit  tkmen  ille  Penates ; 

Quaeque  diu  petiit,  contigit  arva  tamen. 
At  mihi  perpetuo  patria  tellure  carendum  est, 

Ni  fuerit  Isesi  moUior  ira  Dei. 


ELEGIA  VI. 

Nec  tantum  Glario  Lyde  dilecta  poets, 
Nec  tantum  Goo  Battis  amata  suo  est, 

Pectoribus  quantum  tu  nostris»  uxor,  inhseres, 
Digna  minus  misero,  non  meliore  viro. 

Te  mea,  subposita  veluti  trabe,  fulta  ruina  est ;  5 
Si  quid  adhuc  ego  sum,  muneris  omne  tui  est : 


78.  JavtM  ira,']  Augusti  odinm  :  qui 
his  temporibus  est  illi  summus  Jupiter. 
Mbr. 

80.  In  nottri»,  &c.]  Homenii  sa- 
pienter  fiDzit,  et  fabulis  renim  yerita- 
tem  tezit:  ego  causam  iingendi  nul- 
lam  habeo.    Pont. 

83.  Qfut^  tftu  pttOt,']  Decem  an- 


1.  Lyds.]  Lyde  amica  fuit  Cal- 
limachi,  quam  ardentissime  amavit. 
CUnio  poetm,  Callimacho  Apollinis 
Tati«  ClarUu  enim  ApoUo  appellatus 
est,  a  Clario  luco. 

Clarius  poeta  est  Antimachus,  Co- 
lophonius  patria.  Ftterunt  autem  iH- 
ter  le  vicina  Colophon,  et  Clarii  A- 
pollinis  oraculum.  Is  poeta  insano 
amore  Lyden  prosequutus  poema  in 
^ushonoremAMifyscripsit.  Harlxs. 

2.  Coo.']  h.  e.  Phileta,  poeta  Coo, 
qui  Battidis  imorem  carmine  declara^ 


vit,  ac  sub  Alexandro  M.  et  PtolemaBO 
vizit.  Propertius  ejus  frequentem  in- 
jecit  mentionem.  iii.  £L  i.  v.  1.  iiL  £1. 
ii.v.  61,  52.    Harles. 

4.  Mimu  mtMro.]  Feliciori  marito. 
Non,  moliore ;  sum  enim  ex  antiquissi- 
ma  et  nobilissima  Nasonum  familia, 
ex  qua  innumerabiles  equites  exie- 
runt:  sum  poeta  summo  ingenio,  et 
eruditione  prsstinti;  quo  oonjuge, 
ante  hanc  meam  calamitatem,  te  jac- 
tare  solebas.  Confer  lib.  iv.  Eleg.  iii. 
V.  53.  sqq. 

6.  Te  moa  tubpotita  estJ]  Accipien- 
dum  est  de  posMssionibus,  in  quas  in- 
vdabant  homines  alienonim  cupidi, 
quanim  fructibus  in  exsilio  ipse  vive- 
bat.  PoNT.  Subpoeita  veluti  trabe 
fulta  rwna  ett,  Non  damno  quidem 
hanc  lectionem,  quam  libri  veterea 
agnoacunt;  veriorem  tamen  auguror 
fore»  si  earina  reponas.  Inteliigit 
trabes  tUas,  qus  subductis  in  litus  na- 
M3 


166 


P.  OVIDII  NASONIS 


Tu  facis,  ut  spolium  ne  sim,  neu  nuder  ab  illis 

Naufragii  tabulas  qui  petiere  mei. 
Utque  rapax,  stimulante  fame,  cupidusque  cruoris 

Incustoditum  captat  ovile  lupus :  10 

Aut  ut  edax  vultur  corpus  circumspicit,  ecquod 

Sub  nulla  positum  cemere  possit  humo : 
Sic  mea  nescio  quis,  rebus  male  fidus  acerbis» 

In  bona  venturus,  si  paterere,  fuit. 
Hunc  tua  per  fortes  virtus  submovit  amicos,      15 

Nulla  quibus  reddi  gratia  digna  potest. 
Ergo  quam  misero,  tam  vero,  teste  probaris : 

Hic  aliquod  pondus  si  modo  testis  habet. 
Nec  probitate  tua  prior  est  aut  Hectoris  uxor, 

Aut  comes  exstincto  Laodamia  viro.  20 

Tu  si  Maeonium  vatem  sortita  fuisses, 

Penelopes  esset  fama  secunda  tma. 
Sive  tibi  hoc  debes,  nulla  pia  facta  magistra ; 

Cumque  nova  mores  sunt  tibi  luce  dati: 


vibus  subjiciebaiitur.  H«  Orecis  ^d' 
^Tf^Ct  vel  ^aX&yyta,  de  quibus  PoU 
lux  et  Hesycbius :  Nonius  quoque  in 
Palange,  Varro  de  vita  PopuU  Ro- 
mani.  Quum  Pasnus  infretum  obviam 
venmet  Twttris,  §t  qwttdam  eepisset, 
erudeUttime  pro  Palangit  earimt  tub- 
Jeeerat;  quo  meh$  debiUtaret  notirot, 
Isidorus,  lib.  xix.  c.  11.  Etymol.  Pul- 
vinot  videtur  appellare:  Minucius 
Octavio :  Et  quum  ad  id  loci  ventum 
ettt  ubi  tubduetdt  navieuUt,  tubttratit 
roboribut,  a  terrena  labe  tu^mtut  quie' 
tcebant,    Heins. 

8.  Naufragii  tabulat,']  Reliquias 
naufragii  mei ;  reliquum  fortunarum 
mearum :  quas  quum  ,Cssar  non  ad- 
emerit,  ipsi  tameu  adimere  nefarie  co- 
nantnr,  non  secus  ac  partes  navis  dis- 
jecta  nauiragio. 

11.  Aut  ut  edax  vultur,"]  Vultur  ex 


cadaveribus  sibi  escam  qusrit.  Inter- 
fictt  autem  nihil,  nec  destniit  animan- 
tium;  vid.  Arist.  lib.  vi.  Aut  ut  edax 
vuUur,  Nam  et  vukurii  nominantur, 
qui  captant  bona  aliena,  et  ea  per  fas 
et  nefas  occupare  nituntur. 

12.  Sub  nuUa  potitum  eemere  pottit 
kumo.']  Sub  nuda  Scaliger  et  editionet 
nonnull»,  perperam ;  corpus  sub  nuHa 
tellure  positum,  est  inhumatum  cor- 
pus. 

13.  Malejidut.]  An  non  rectius, 
maU  Jitut?  credens  et  confidens  se 
ideo  facilius  ravadere  posse  mea  bona» 
quia  acerbam  fortunam  experior.  Sed 
et  vulgata  servari  potest,  ut  sit,  in  re- 
bus  meis  acerbis,  quibus  fides  ejns 
debebat  se  ostendere,  infidus.   Burm . 

17.  Probarit,]   Plroba,  booa  judi- 
caris.     • 
2Z.  Sive  tibi  hoe  dehet.']  Seu  natura 


TRISTIUM  LIB.  I.  ELEG.  VIL  107 

Femina  seu  princepSv  omnes  tibi  culta  per  annos, 

Te  docet  exemplum  conjugis  esse  bonae  ;       26 
Adsimilemque  sui  longa  adsuetudine  fecit ; 

Grandia  si  parvis  adsimilare  licet. 
Heii  mihi,  non  magnas  quod  habent  mea  carmina 

Nostraque  sunt  meritis  ora  minora  tuis !  [vires, 
Si  quid  et  in  nobis  vivi  fuit  ante  vigoris,  31 

Exstinctum  longis  occidit  omne  malis : 
Prima  locum  sanctas  heroidas  inter  haberes ; 

Prima  bonis  animi  conspicerere  tui. 
Quantumcumque  tamen  preeconia  nostra  valebunt, 

Carminibus  vives  tempus  in  omne  meis.«       36 


ELEGIA   Vn. 

Si  quis  habes  nostri  similes  in  imagine  vultus, 
Deme  meis  hederas,  Bacchica  serta,  comis. 

Ista  decent  laetos  felicia  signa  poetas : 
Temporibus  non  est  apta  corona  meis. 

te  lioc  docuit ;  teu  livuB  ezemplo  di-  primus  tamen  Politiaoi,  primos  Vati- 

dicisti.    Bbbsm.  caniis  et  sez  alii  occidit,  quod  sequor. 

24.  Mares,]  SanctiaBima  institnta.  Hbiks. 
Cwm  nova  luee*     Cum  die  natali; 

qunm  naacererii.  1.  Nottrii  timUet.]  Nogtn  sez  me- 

25.  Fmina  uu  prineept.]  Seu  li-  Kores,  et  moz  BaeeMaaerta  pro  Bae- 
Tiam,  quam  prsdpua  fide  coluisti»  ehiea.  Hbins.  /n  imagine.  In  efli^e 
imitata  es.  Amerbachius  ad  Martiam,  gemms  insculpta ;  yide  Plin.  i.  37. 
Maitii  Philippi  vitrici  Augusti  filiam,  £k  hedera  enim  poeta  elegi  corona- 
cootendit  rd<erendum.  bantur,  sicut  ez  quercu  heroici.   Pto- 

30.  Noitra  ora.]  Nostra  verba.  Ali-  pertius. 

quem  pleno  ore  laudar«,  verbis  multis  Enniut  hinuta  eingat  tua  dieia  eorona, 
et  grandibus.  Pont.  Nottra  ora.  Pro  MifoUa  tx  hedera  porrige,  Baeehe, 

sermone  et  fabulis;  Phsdr.  in  prol.  tua. 

lib.  i.    Dupiei  fabellit  ot  ett.    Etiam  De  hedera  legito  Plin.  lib.  zvi.  et 

pro  fidnda :  ti  taiit  orit  habet.  Theophrastum,  lib.  iii. 

32.  EittinetuM  iengit  exeidit  omne  4.  Temparibut  meit.]  Meo  capiti,  a 

niaiu.]  KoKofMpia  est  exttinetum,  ex-  parte  totum  carck  ffmwcdoxfiv»  Falsus 

eidit :  etsi  miaime  ignoro  exeidere  hac  est  hic  Merula,  qui  alio  modo  ezponit. 

sigaificatione   nsitatum  esse  Ovidio,  Ciop. 

M4 


les 


P.  OVIDII  NASONIS 


Haec  tibi  dissimulas,  sentis  tamen,  optime,  dici,  6 

In  digito  qui  me  fersque  refersque  tuo ; 
Effigiemque  meam  fulvo  complexus  in  auro, 

Cara  relegati,  qua  potes,  ora  vides ; 
Quae  quoties  spectas,  subeat  tibi  dicere  forsan, 

Quam  procul  a  nobis  Naso  sodalis  abest!       10 
Grata  tua  est  pietas :  sed  carmina  major  imago 

Sunt  mea ;  qu»  mando  qualiacumque  legas ; 
Carmina  mutatas  hominum  dicentia  formas, 

Infelix  domini  quod  fuga  rupit  opus : 
Haec  ego  discedens,  sicut  bene  multa  meorum,  15 

Ipse  mea  posui  moestus  in  igne  manu ; 
Utque  cremasse  suum  fertur  sub  stipite  natum 

Thestias,  et  melior  matre  fuisse  soror ; 


6.  DitnmuU,'}  Rnge  hac  dod  dici 
tibi,  ne  Augustam  Isdas.  Sentit  ta- 
fnfn,  optm§.  Intelligit  tamen,  optinie 
amice»  me  tibi  hsc  dicere. 

EdiL  yet.  habet:  Htee  tibt  dmhmUa 
(tentit  tamtn  optiaui)  dieu  Bene  ta- 
men,  ut  in  textn,  lestitiiit  Heintias,  et 
Optime  respondet  r^  Kp&nffrt  Greco- 
nim,  Alii  aliter  legont.  v.  Heinaios 
et  Borman.  et  hic  laodat  Mettrnnm  in 
Exercit.  critic.  part.  iL  libr.  iL  c  9. 
ubi  illnstratmorem  illnm  gestandi  ab- 
sentiom  amicomm  imagines  in  an- 
nulis.    Hablis. 

10.  Nato  tod^Ut  obetL]  In  Franco- 
lurt.  erat,  abet;  eleganter,  ut  Terba 
hac  sint  ad  ipsam  imaginem,  qnam 
contemplans  amicns  ita  adloqnitur,  Tu 
NatOt  quam  proeul  abeu 

11.  Sed  earmina  mt^or  imago  Sunt 
aiM.]  Magis  ingeniom  meum  ezpri- 
munt,  quam  anrum  illnd  faciem. 

14.  Infelix  domtnt  quodjv^  rupit 
opmt,']  Utmm  infelix  opns,  an  infdix 
f^l  rectins  hoc  posterius,  ut  sit  Ter- 
borum  sensus:  quod  opus,  hoc  est, 
Metamorphosin,  infelix  fuga,  exsiKum 


domini  rupit.    Cxop. 

15.  Sicut  bona  multa  «Morum.]  Diu 
est,  quod  vidi  scribendum  bene  multa, 
quod  prim.  Vatic.  Hamburg.  et  tres 
alii  confirmant.    In  Catalectts : 
TV^  miki  paueot  inter  dUeeta  te- 
dalet, 
Triga  todalitii  part  bene  magna 
mei, 
Atque  ita  passim  Teteres :  bene  enim 
pro  valde  pooitur,  ut  bona  part  pro 
magna  pars.    Hbiks. 

17.  Sub  ttipite.]  Sub  torre,  in  qno 
Meleagri  lata  erant. 

18.  Thettiat.]  Althea  Thestti  filia. 
Thestius  enim  Pleuroniam  tenuit :  qui 
Curetum  ductor,  socer  quidem  iiiit 
(Enei,  Althess  yero  pater.  Et  meiior 
matrefuitte  toror,  Althea  melioiem 
se,  et  fratrum,  a  Meleagro  interemto- 
mm,  amantiorem  ostendit,  qnam  filii* 
Sic  et  in  viii.  Met.  464.  475 : 

Pugnant  mater^  tororque, 
Et  diverta  trakunt  unumduonomittm 


pectut. 

•J^%     wm^9     v€MMv^v 

meiier  germana 

parente. 

Hams. 

TMSTIUM  LIB.  I.  ELEG.  VII.  Ifl9 

Sic  ego  non  meritos,  mecum  peritura,  libellos 

Imposui  rapidis,  viscera  nostra,  rogis ;  20 

Vel  quod  eram  Musas,  ut  crimina  nostra,  peirosus, 

Vel  quod  adhuc  crescens  et  rude  carmen  erat. 
Qus  quoniam  non  sunt  penitus  sublata,  sed  ex- 

Pluribus  exemplis  scripta  fuisse  reor ;      [stant, 
Nunc  precor  ut  vivant,  et  non  ignava  legentum  26 

Otia  delectent,  admoneantque  mei. 
Nec  tamen  illa  legi  poterunt  patienter  ab  uUo, 

Nesciat  his  summam  si  quis  abesse  manum. 
Ablatum  mediis  opus  est  incudibus  illud, 

Defuit  et  scriptis  ultima  lima  meis.  30 

Et  veniam  pro  laude  peto :  laudatus  abunde, 

Non  fastiditus  si  tibi,  lector,  ero. 
Hos  quoque  sex  versus,  in  primi  fronte  libelli 

Si  praeponendos  esse  putabis,  habe : 
Orba  parente  suo  quicumque  volumina  tangis,  35 

His  saltem  vestra  detur  in  urbe  locus ; 
Quoque  magis  &veas,  non  sunt  haec  edita  ab  ipso, 

Sed  quasi  de  domini  funere  rapta  sui : 
Quicquid  in  his  igitur  vitii  rude  carmen  habebit, 

Emendaturus,  si  licuisset,  eram.  40 

20.  ViteeramMra,]  Nostros  librot :  scripta  in  otio  caimiiia.    Harlis. 

qaaii  meoB  partus.    Rogu,  Flamms  29.  Medii$  ineudibui,']  Nondiim  ab- 

omniarapienti.  aolutoopere.    Mmn.    Sic  et  opus  ali- 

Idcm  animus  nzoris  Intaphemis  quod  cftmortf  dicimur. 

apnd  Herodotom.  Antigones  apud  So-  33.  In  jnima  fronte  libelU,']  Scribe 

pbodem.                     ^  jjrimi  libelU.    Inepte  enim  Metamor- 

25.  JU^tiMi.]  Hec  est  Scaligeri  phoses  libellui  vocentnr,  quas  ipse, 

emendatio  ab  Heinsio  recepta ;  ethtm  lib.  ii.  mqfut  oput  sit  appeUaturus  ; 

enim  yocabulum  est  ftkoav,  hinc  addit  sic  alibi :  Sex  ego  Fattorum  teripti,  tO' 

poeta  nen  ignaoa,     Otioti  autem  sunt  tidenupie  libellet ;  et,  Qai  ntodo  Nato- 

in  universnm,  qui  ad  rem  publicam  nit/^teramut  qttinque  libelli,  Tret  ju- 

Don  accedunt.    Ifinc  Scipio  apud  Ci-  mut—dt  Amorum  libris;  atque  ita 

ceronem  de  Offic  iii.  I.  dicit,  Num-  passim  alibi.    Huifs. 

fiMM  te  minut  etietum  ette,  quam  eum  35.  Orba  parente  luo,]  Privata  pa- 

otiotHt.   Edit.  vet.  aliique  libri  habent  tre,  et  anctore  operis,  qui  in  eisiliuin 

legentem,  at  Verpoort.  otta  explicat  ejectusest. 


170 


P.  OVIDII  NASONIS 


ELEGIA   VIII. 

In  caput  alta  suum  labentur  ab  aequore  retro 

Flumina ;  conversis  Solque  recurret  equis ; 
Terra  feret  stellas ;  coelum  findetur  aratro ; 

Unda  dabit  flammas,  et  dabit  ignis  aquas ; 
Omnia  naturae  praepostera  legibus  ibunt ;  5 

Parsque  suum  mundi  nulla  tenebit  iter : 
Omnia  jam  fient,  fieri  quae  posse  negabam, 

Et  nihil  est,  de  quo  non  sit  habenda  fides. 
Haec  ego  vaticinor,  quia  sum  deceptus  ab  illo, 

Laturum  misero  quem  mihi  rebar  opem.         If 
Tantane  te,  fallax,  cepere  oblivia  nostri  ?  , 

Adflictumne  fuit  tantus  adire  pudor  ? 
Ut  neque  respiceres,  nec  solarere  jacentem, 

Dure!  nec  exseqmas  prosequerere  meas  ? 
lUud  amicitise  sanctum  ac  venerabile  nomen      15 

Re  tibi  pro  vili,  sub  pedibusque  jacet  ? 
Quid  fuit,  ingenti  prostratum  mole  sodalem 

Visere,  et  adloquii  parte  levare  tui  ? 
Inque  meos  si  non  lacrymam  dimittere  casus, 

Pauca  tamen  ficto  verba  dolore  queri  ?  20 


1.  In  suum  eajmt,^  Caput  didtur 
fluminis  origo.  Hic  mihi  magna  do- 
mu$;  eeUis  caput  urbibut  exit,  Vug, 
viii.  65.  de  ceruleo  Tibri.  £t  Noster 
Met.  ii.  vers.  254 : 

Nilta  in  extremum  fugit  perterritta 
orbemt 

Occuluitijue  caput,  guod  adhuc  latet, 
In  SMun  caput.  Inductio  est»  ex  iis 
constans  qus  fieri  nequeunL  Pokt. 
ExpresRisse  videtnr  Noster  Euripidis 
sententiam  in  Medea,  ubi  loquitur 
chorus: 
'Aw  worafUiv  Itp&v  x^ipovnwayai; 


Kai  Sixa,  Kai  w&vra  inSXcy  ^pk- 
^rau 

17.  Ingenti  moU  prottratum,^  JEr 
rumnis  oppreasum.  Calamitatis  sus 
magnitudinem  vocat  ingentem  molem, 
a  qua,  velnt  ruina  magna,  oppressus 
sit. 

20.  Ficto,'}  Cod.  Junian.  ticco  h,  e. 
sine  lacrimis :  quod  placet  Bui  m.  sed 
propter  vers.  antecedentem  lectio/cto 
mihi  placet ;  S.  licet  lacrimam  dimit- 
tere  noluisses,  dolor  tamen,  quamvis 
fictus,  paucaque  verba  mihi  fuissent 
solatio.  '  Harles. 


TMSTIUM  LIB.  I.  ELEG.  VIII.  171 

Idque,  quod  ignoti  faciunt,  vaJedicere  saltem, 

Et  vocem  populi  publicaque  ora  sequi  ? 
Denique  lugubres  vultus,  nunquamque  videndos 

Cemere  supremo,  dum  licuitque,  die  ? 
Dicendumque  semel  toto  non  amplius  sevo        25 

Accipere,  et  parili  reddere  voce,  vale  ? 
At  fecere  alii  nullo  mihi  foedere  juncti, 

Et  lacrymas  animi  signa  dedere  sui. 
Quid?  nisi  convictu  causisque  valentibus  essem 

Temporis  et  longi  vinctus  amore  tibi  ?  30 

Quid  ?  nisi  tot  lusus  et  tot  mea  seria  nosses, 

Tot  nossem  lusus  seriaque  ipse  tua? 
Quid  ?  si  duntaxat  Romae  mihi  cognitus  esses, 

Adscitus  toties  in  genus  onme  loci? 
Cunctane  in  aequoreos  abierunt  irrita  ventos  ?   35 

Cunctane  Lethseis  mersa  feruntur  aquis  ? 
Non  ego  te  placida  genitum  reor  urbe  Quirini,* 

Urbe,  meo  quae  jam  non  adeunda  pede  est ; 
Sed  scopulis,  Ponti  quos  hsec  habet  ora  sinistri, 

Inque  feris  Scythise  Sarmaticisque  jugis :      40 
Et  tua  sunt  silicis  circum  preecordia  venae, 

Et  rigidum  ferri  semina  pectus  habent : 


TT.  21,  22.  Wikkero  spurii  riden-  Ovidius  ventos  dicit  ssquoreot  ex  opi- 

tnr.  nione  vetemm :  nam  aqns  motu  ven- 

22.  Et  voeem  popu/i.]   Supremum  tos  creari,  ait  Senrius  ad  Virg.  i.  75.  a* 

salve   et  vale  conclamare.    Bsbsm.  Verpoort.  jam  laudatus.    Hables. 
PubUeaqug  ora,  sermones  omnium.  37.  Plaeida  urbe  Quirinu']  Romam 

90.  Junetu$  amore.']  Bene  opt.  Pa-  designat,  in  qua  homines  non  ssvos, 

lat.  et  unus  Mediceus  vinctu$  amore,  sed  mites,  nasci  solitos  innuit. 
uMm  feaierejuneti  paulo  ante  preces-  41.  Silieit  vemr.]  Et  ttant  marmo» 

serat.    Hbins.  reo  membra  perutta  gelu,    £t  Noster 

34.  Adteitut  tetiet  tn  genut  omne  in  Met.  ix.  vers.  615  :  Nee  rigidot  ti- 
Joeu]  Lege  loei,  cum  multis  veterum ;  Hcetttolidumve  in  peetoreferrum,  ^p- 

de  jocis  et  seriis  jam  ante  egerai.  iti  mSfiptiy  ofvptiKarog  oZa  leoXoerv^ ; 

35.  In  mquareot  ventot,]  In  jEoUoi  Theocr.  Idyll.  22,  de  Amyco. 
B4>ttendorph.   pro   diversa  lectione. 


172 


P.  OVIDII  NASONIS 


Quaeque  tibi  quondam,  tenero  ducenda  palato, 

Plena  dedit  nutrix  ubera,  tigris  erat : 
At  mala  nostra  minus»  quam  nunc»  aliena  putasses, 

Duritiaeque  mihi  non  agerere  reus :  46 

Sed  quoniam  accedit  fatalibus  hoc  quoque  damnis, 

Ut  careant  numeris  tempora  prima  suis ; 
Effice,  peccati  ne  sim  memor  hujus ;  et  illo 

Officium  laudem»  quo  queror,  ore  tuum*.        50 


ELEGIA  IX. 


Detur  inoffensse  metam  tibi  tangere  vit«, 
Qui  legis  hoc  nobis  non  inimicus  opus ; 

Atque  utinam  pro  te  possint  mea  vota  yalere, 
Quae  pro  me  duros  non  tetigere  Deos ! 


43.  Duanda  uberm ;  tagenda. 

45.  Aut  mala  nottra  minus  quam 
fum  aliena  jnUares,'}  At  mala  et  jm- 
tat9e$  melioret.  Deinde  quam  nune 
Qnus  Vaticanus ;  yere :  quomodo  etiam 
doctinimui  TanaqaiUns  Faber  vidit 
scribendum  Epistola  zxiiL  Combia- 
nus  pro  diversa  lectione,  quia  nunc, 
Sensus  est:  At  saltem  mala  nostra 
minus  a  te  aliena  putasses,  quam  nunc 
putas.  Hbins. —  Forsitan  scripserit: 
At  mala  nottra  fniut,  quam  nunc,  alie» 
na  putttttet;  non  hoc  demum  tempore 
debuisses  ostendere  mea  nihil  ad  te  ad- 
tinere,  sed  jam  olim :  quod  si  fecisses, 
non  nunc  agerem  te  reum  duritia ;  sed 
quia  hoc  prcter  alia  etiam  mihi  acci- 
dit,  ut  te  perdam  hoc  infelici  tempore, 
qui  antea  amicus  fuisti,  effice,  &c. 
Deinde,  duriti^t  ndhi  nune  non  agerere 
reut,  excerpta  KloekhoviL    Burm. 

48.  Ut  tempora  prima*']  Utsuperi- 


ora  tempora,  quibus  amicitia  nostra 
erat  arctissima.  Careant  tuit  numerit. 
Careant  suo  ordine :  ut  mihi  in  amore 
non  respondeas,  ut  antea. 

Numerit  carerel  est,  imperfectum, 
non  integrum  etse.    Harlxs. 


1.  Inoffenttt — vttc]  h.  e.  opto,  ut 
sine  offensa  vite  stadium  decurrens 
ad  metam  perveniat.  v.  Burm.  qui 
Zinseriingii  lectionem  e  MSS.  in  Pro- 
muls.  crit.  inven.  c.  51.  pag.  280.  tii- 
offentam  et  expUcationem,  evitaiam,  ut 
in  Horat  i.  Od.  i.  sumitur,  bene  repu- 
diat,  quod  apud  Horatium  alia  res  est. 
Iterabantur  enim  in  circo  spatia ;  sed 
in  hac  metaphora  Ovidii  a  stadio  de- 
sumta,  semel  modo  decurrere  licet,  et 
ubi  metam  attigimus,  nullus  locus  of- 
fens»  relinquitur.    Harlxs. 

4.  Durot  D«of.]  Deos  mihi  diffid- 
les;  Cesarem  indementem. 


TRISnUM  LIB.  I.  ELEG.  IX.  178 

Donec  eris  felix,  multos  numerabis  amicos;         5 

Tempora  si  fuerint  nubila»  solus  eris. 
Adspicis,  ut  veniant  ad  candida  tecta  columbee ; 

Accipiat  nullas  sordida  turris  aves. 
Horrea  formicse  tendunt  ad  inania  nunquam; 

Nullus  ad  amissas  ibit  amicus  opes.  10 

Utque  comes  radios  per  Solis  euntibus  umbra, 

Quum  latet  hic  pressus  nubibus,  illa  fugit ; 
Mobile  sic  sequitur  fortunse  lumina  vulgus ; 

Quee  simul  inducta  nube  teguntur,  abit. 
Haec  precor  ut  semper  possint  tibi  falsavideri:  15 

Sunt  tamen  eventu  vera  fatenda  meo. 
Dum  stetimus,  turbse  quantum  satis  esset,  habebat 

Nota  quidem,  sed  non  ambitiosa,  domus. 
At  simul  impulsa  est»  omnes  timuere  ruinam, 

Cautaque  communi  terga  dedere  fugse.  20 

Saeva  nec  admiror  metuunt  si  fulmina,  quorum 

Ignibus  adflari  proxima  quseque  vident. 
Sed  tamen  in  duris  remanentem  rebus  amicum, 

Quamlibet  inviso^  Csesar,  in  hoste,  probat ; 


8.  Simile  hoc  dmadicare,  Tel  lectio  fdiciutem  fortuiie. 

foUicitaiida  mihi  videtur.    Inturribiu  14,  NoeU.']  BenereddiditBurmui- 

enim  uitiqiiis  et  minoeii  nidere  loleQt  nus  noeU  Oridio,  aditipiiUntibua  *U- 

aret.     Sag|ncatnt  eram,  apa;   ant  bris:  vnlgo  enim  legitur  nube:   led 

mmUm  tordida  Mm  vel  etrafavot.    At  nMlm$  precetserat,  et  fUHc  pro  ipao 

enim  necdum  mihi  satisfacio :  videant  infeHci  tempore  elegantias  sumi  potest, 

igitur  me  acutaores.  HAmLss.  De  hu-  quam  nubei,  qus  modo  instans  pericu- 

jusmodi  commentis  vide  candidissi-  lum  notat.    Haklbs. 

BMunillam,  recentioribusrariusimita-  16.  Eventuverafatendamoo.']  Ma- 

tam,  Aristotelem  in  libro  de  Foet.  lim  iniAt.    Hiims. 

adfinem.  30.  Cautaterga.]  Ipsi  cauti  et  sibi 

10.  Nulha  ad  ammat  ibit  atnkut  consulentes:  v^  certe  cauU  turba, 

0pet.]    CuiTit  exemplar  vetns  Bers-  hoc  est,  tuiba  sibi  cavens,  ne  quid 

manni.  £go  vuit  reponendnm  censeo.  Augustus  in  eos  mea  causa  gravius 

Hbivs.  moUretor.    M. 

13.   Fortun^  itmitiia.]    Aoram  et 


174 


P.  OVIDII  NASONIS 


Nec  solet  irasci,  neque  enim  moderatior  alter,  25 

Quum  quis  in  adversis,  si  quis  amavit,  amat. 
De  comite  Argolici  postquam  cognovit  Orestae, 

Narratur  Pyladen  ipse  probasse  Thoas : 
Quae  fuit  Actoridae  cum  magno  semper  Achille, 

Laudari  solita  est  Hectoris  ore  fides :  30 

Quod  pius  ad  manes  Theseus  comes  issit  amico, 

Tartareum  dicunt  indoluisse  Deum : 
Euryali  Nisique  fide  tibi,  Tuhie,  relata, 

Credibile  est  lacrymis  immadiiisse  genas. 
Est  etiam  miseris  pietas,  et  in  hoste  probatur :  35 

Heu  mihi,  quam  paucos  haec  meadicta  movent! 
Hic  status,  haec  rerum  nunc  est  fortuna  mearum, 

Debeat  ut  lacrymis  nullus  adesse  modus. 
At  mea  sunt,  proprio  quamvis  moestissima  casu, 

Pectora  processu  facta  serena  tuo.  40 


27.  De  emnite  ArgoUeo  pottquam 
eognovit  OreitemJ]  Orette  plurimi  ve- 
teres.  Scribe  ArgoUci  Orett^,  Nam 
Fyladet  Phoceus,  non  Argolicus; 
Amor.  libro  ii.  Eleg.  j'u  Ters.  15: 
Argolieo  Orett^;  vide  notas  ad  £p. 
viii.  vers.  9.  Heins. — De  eomite  Ar- 
goUco.  Pacuvius  tragoediam  scripsit, 
in  qua  continebatur  quomodo  Orestes, 
cupiens  a  se  furias  removere  ez  morte 
matris  conceptas,  oraculum  consuluit, 
quod  respondit,  ut  ad  templum  Dianas 
tn  Tauricam  regionem  proficisceretur ; 
quo  quum  pervenisset,  comite  et  duce 
itineris  Pylade,  Thoas  rex  de  more  eum 
mactare  voiebat  Ceterum  ignorabat 
uter  esset  Orestes.  Pjlades  Oxestem 
se  esse  respondit,  ut  proillo  necaretur. 
Orestes  autem,  ita  ut  erat,  Orestem  se 
esse  perseverabat :  quorum  fidem  ita 
Thoas  probavit,  iit  Oresti  ignosceret. 
Rem  aiiter  et  plenius  refert  Ovid.  lib. 
iii.  de  Ponto,  ea  Elegia  quam  ad  Cot- 
tamscribit. 


29.  Qiutfnlt  AeUnid^.']  Patroclo, 
Actoris  filio :  amor  Patrocli  et  Achil- 
lis  notus  est  Homeri  carmine. 

30.  Hectorit  ore,]  Ore  inimici. 
Summam  ac  solidam  esse  laudem, 
quum  quis  ab  hoste  landatur,  docet 
Arist.  lib.  i.  Rhetor.    Ciop. 

31.  Comet  iiiet.]  Heinsins  putat: 
comtaret;  utez  Ponto  iii.  3. 42.  Trkt. 
V.  4. 25.  aliisque  locis.  At  entm,  qnia 
poeta  cum  aliis  alibi  usns  est  hoc  voca- 
bulo,  nondum  sequitur,  ut  et^am  hoc 
loco,  invitis  codd.  ita  legendum  sit. 
Harles. 

35.  Ett  etiam  mitgrit  pietai.]  In 
miterit  veteres  nonnullL  Puto  scri- 
bendum :  Itta  etiam  in  tniterit  pietat 
vel  ab  hotte  probatur ;  aut  miterofn^t 
vel  in  hotte  prohatur,  Hoc  videtnr 
velie  Noster.  Ett  etiam  miteritqneji' 
det,  Arondet    Hjqns. 

39.  Legendum: 

At  mea  lunt,  preprio  quamvit  meat»»' 
timaeaiUf 


TRISTIUM  UB.  I.  ELEG.  IX.  176 

Hoc  eyentunimjam  tum,  carissime,  vidi, 

Ferret  adhuc  istam  quum  minor  aura  ratem. 
Sive  aliquod  morum,  seu  vitse  labe  carentis 

Est  pretium ;  nemo  pluris  habendus  erit. 
Sive  per  ingenuas  aliquis  caput  extulit  artes ;  45 

Quaelibet  eloquio  iit  bona  causa  tuo. 
His  egb  commotus»  dixi  tibi  protinus  ipsi : 

Scena  manet  dotes  grandis,  amice^  tuas. 
Haec  mihi  non  ovium  fibrae,  tonitrusve  sinistri^. 

Linguave  servatae,  pennave,  dixit  avis :  60 

Augurium  ratio  est,  et  conjectura  futuri ; 

Hac  divinavi,  notitiamque  tuli. 
Quse  quoniam  rata  sunt,  tota  mihi  mente  tibique 

Gratulor,  ingenium  non  latuisse  tuum. 
At  nostrum  tenebris  utinam  latuisset  in  imis !   66 

Expediit  studio  lumen  abesse  meo: 


Peetorapro^enmfaetaserenatuo,  aliqoando  magDO  theatro  spectabun- 

UU  autem  pro  aentu,  nuUum  mihi  vi-  tur.    Bebsm. 

dentur  habere  sensum.    Menila  ex-  .  49.    Hoe   mihLI    Hgc    meliores. 

plicat,  pro  intelligentia  tua  et  doctri>  Heins.    Hoe  mihi  non  eviwn  fibre, 

na ;   quoidam  etiam  ait  legere,  pro  Non  divinavi  h»c,  tanquam  haru^x, 

Jtnm  hM»ut  sit  pro  auditu  nominis  tui.  ex  animalium  extis :  inde  extispices, 

Omnia  vana,  et  sine  lepore  et  gratia:  extispicium.    Tonitrusve  tinutri.    Di- 

agit  enim  de  incremento  amid  sui,  vinabant  etiam  per  fulgura,  qusB  ob- 

quod  olim  jam  auguratus  erat,  et  nunc  servabant.  Laeva  (auctore  Plinio)  pro- 

obponit  suc  calamitati,  et  decremento  spera  existimabantur,  quoniam  Isva 

propri»  fortuns :  quare  legerem :  parte  mundi  ortus  est:  tumquas  nobis 

Peetora  proeeeeufacla  urena  tuo.  sinistra  sunt,  ea  Superis  dextra  demitti 

Proeeuus,  est  incrementum,  gradus,  creduntur;    vide  Plutarch.     Quasst. 

cujus  glossa  est  proveetus,  preventui ;  rom.  78.  .Pokt. 

Javenal.  Satyr.  i.  ver.  38 :  50.  Linguave,^  Per  linguam  avis, 

In  ecUum  quos  evekit,  optima  tummi  intellige  oscines,  id  est,  aves  quas  voce 

Kune  via  proeessus,  vctul^  vedea  augurium  faciunt ,  per  pennam  autem 

beates,                        Bubm.  .  designat  prgpetes,  qu»  volatu  dabant 

42.  IsUun  ratem,']  Te  ipsum  et  in-  auguria.    Mer. 

gcmi^.  56.  Studiis  meis.l  Studio  meo  icnp- 

.    45.  Swe  per  ingenuae^-^nrtes,']  Ar-  ti.  HBiif  s.    iMmen*    Famam  et  glo- 

tes  liberales,  ingenuis  dignas.  riam. 

48.  Seena  moMt  dotet.l  Dotes  ists 


176 


P.  OVIDII  NASONIS 


Utque  tibi  prosunt  artes,  facunde,  severee^ 

Dissimiles  illis  sic  nocuere  mihi. 
Vita  tamen  tibi  nota  mea  est :  scis  artibus  illis 

Auctoris  mores  abstinuisse  sui ;  60 

Scis  vetus  hoc  juveni  lusum  mihi  carmen,  et  istos, 

Ut  non  laudandos,  sic  tamen  esse  jocos. 
Ergo,  ut  defendi  nuUo  mea  posse  colore, 

Sic  excusari  crimina  posse  puto. 
Qua  potes,  excusa ;  nec  amici  desere  causam :  65 

Quo  bene  coepisti,  sic  pede  semper  eas. 


ELEGIA.   X. 


EsT  mihi,  sitque,  precor,  flavae  tutela  Minervse 
Navis ;  et  a  picta  casside  nomen  habet. 


ST.Arteitiverg.']  Vel  philoiophiam 
dicit,  vel  ingeniiM  diBciplinas  et  ftu- 
dia  eloqoenti». 

68.  DistimiUt  iUUJ]  Quia  nostnB 
artes  non  sunt  levenB. 

69.  Seit  artibut  illit.']    libris  de 
Arte  amandi.    Eodem  modo  ezcusat 
le,  lib.  ii.  ad  Augustum,  ver.  353 : 
Crede  mihi,  diitant  tnmret  a  carmine 

nottro; 
Vita  vereeunda  ett,  mutajoeota  mea  ett. 
Sic  et  CatttUus  ad  Aurel.  xvii.  5 : 
Nam  eaitum  ette  decet  pium  peetam 
Ipnun,  vertieulat  niKil  necette  ett. 
.66.    QtM>  hene  eeeputi,]    Satis  hsc 
mihi  cohcrere  videntur  precedentibus, 
si  transpositis  verbis  hsc  elegia  in  vo- 
tum  de  processu  et  incremento  hono- 
rum  amici  desinat,  et  legatur : 
.iSic  hene  eeepitti  quo  pede,  temper  eat: 
vel; 
Sie  pede  capitti  quo  bene,  temper  eat ; 


ut  MSS  plurimi  positum  rfiv  heme  et 
pede  variant.    Bvrm. 

1.  MiiMme.]  Minerv»  simulacmm 
navis  insigne  et  tutela.  Solebant  enim 
in  navibus  Dii  pingi,  ut  Minerva, 
Apolio,  et  alii,  in  quorum  tntela  este 
navem  volebant.  Non  esse  idem  ira- 
pdffQftov  et  tutelam  navis,  et  in  hac 
Ovidiana  navi,  tutelare  numen  fuiise 
Mioervam,  ez  consuetudine  puppi  im- 
positam  1  galeam  autem  Minervn,  in- 
signe,  seu  wap&nntw  navis.  7Wt(c 
MifMTvc.  Continet  h»c  Elegia  breve 
quoddam  hodoiporicum,  sive  itinera- 
rium  poet»,  non  quidem  totius  piofec- 
tionis  ejus  a  Roma  in  Pontum,  sed 
quantum  ejus  ab  Hellesponto  ad  lo- 
cum  exsilii  reliquum  fuit.  Orditor 
autem  a  laude  navis  ejus :  ac  Merula 
in  ea  opinione  est,  ut  putet  de  daa»- 
bus  intelligendum  ease }  ego  de  una* 


TRISTZUM  LIB.  L  ELEO.  X. 


m 


Sive  opus  est  velis,  miniinani  bene  currit  ad  auram : 

Sive  opus  est  remo,  remige  carpit  iter. 
Nec  comites  volucri  contenta  est  vincere  cursu;  5 

Occupat  egressas  quamlibet  ante  rates. 
£t  patitur  fluctus,  fertque  adsilientia  longe 

^quora,  nec  seevis  icta  fatiscit  aquis. 
lUa,  Corinthiacis  primum  mihi  cognita  Genchris, 

Fida  manet  trepidae  duxque  comesque  fugae;  10 
Perque  tot  eventus,  et  iniquis  concita  ventis 

^quora,  palladio  numine  tuta  fuit. 
Nunc  quoque  tuta,  precor,  v^sti  secet  ostia  Ponti, 

Quasque  petit,  Getici  litoris  intret  aquas. 
Qupe  simul  ^olise  mare  me  deduxit  in  Helles,    15 

Et  longum  tenui  limite  fecit  iter ; 


eaque  Bola  navi,  qua  poeta  e  portu  Go- 
rinthi  in  Thradam  usque  delatus  fu- 
erit,  qus  deinde  per  angustias  Helles- 
ponti  in  Propontidem,  indeque  rursus 
per  Bosporum  Thracium  in  Pontum, 
atque  ita  sinistro  mari  Tomon  abierit. 
Versus  autem  de  duabus  navibus  su- 
pra  citatos,  metaphorice  accipio,  ut 
puppis  altera,  pro  cursu,  serie,  itinere 
terr^tri  ponatuTi  eo  scilicet  de  quo 
ipse  infra  dicit : 

Nam  mihi  Bistoniot  plaeuit  ped§  ear^ 
pere  eampot,  &c. 
Nam  et  alibi  de  diversis  profectionis 
sus  Tiis  meminit. 

2.  Et  a  pieta  cateidB  nomen  habet,'] 
A  galea,  quam  illa  armata  gerit,  ga- 
leata  appellatur  Minerva.  Verbum 
habet,  non  ad  Minervam,  sed  ad  nomen 
navis,  referendum  videtur :  ut  intelii- 
gamus  ipsam  navem  a  picta  galea, 
KOfmBeddkov,  aut  simili  aliquo  cogno- 
mine  appellatam  fuisse. 

CatsideJ]  Ga/eam  inde  dictam  fuisse 
navem,  putant  Heiosius  ad  h.  1.  et 
Vossius  de  Vitiis  sermonis.  i.  cap.  i.  et 
htnc  Gaterat  esse  naves  postea  voca- 
taik  V.  Burm.    Hablis. 

VOL.n. 


6.  Quafnlibet,']  h.  e.  quamvis,  cum 
jiliis  Ciofanius  rectins  legit :  ^ualibet 
arte,  vel  remo,  vel  velo,  dederat  Me- 
mla.    Harles. 

9.  Primwnmihieognitaterrit,]  Cen' 
ehrit;  nam  Peloponnesus  (auctore 
Plin.  lib.  iv.  cap.  4.)  jacet  inter  dao 
maria,  ^geum  et  lonium,  platani 
folio  similis  propter  angruloaos  reces- 
sus.  Ang^stia,  unde  procedit,  isthmos 
appellatur.  lo  eo  loco  erumpunt  e 
diverso,  qua  dicta  sunt,  maria:  Corin- 
thiacus  hinc,  ilUnc  Saronicus  appella- 
tur  sinus.  Leche»  hinc,  Cenchren 
illinc,  angustiarum  termini  iongo  et 
ancipiti  navium  ambitu.  Sed  tamen 
et  territ  non  usque  adeo  incommode 
legetur,  pro  orit  sciltcet  acceptiim.  In 
Cenchrit  autem  etiam  figura  synizesis 
admittenda  est :  ut  Cenehreit  trissylla- 
bum,  pro  dissyliabo  in  scansione  ve- 
niat.    Mbr. 

13.  Ottia  Ponti  teeet,]  Ottia  sunt 
,aditus  fluininum  in  mare.    Pont. 

15.    In  mare,]    In  Hellespontnm : 

nam  mare  alia  aliis  cognomina  acce- 

pit :  ubi  enim  primum  se  coarctat, 

Heiletpontttm  vocamus ;  ubi  se  expan- 

N 


178 


p:  OVIDn  NASONIS 


Fleximus  in  laevum  cursus,  et,  ab  Hectoris  urbe, 
Venimus  ad  portus,  Imbria  terra,  tuos. 

Inde»  levi  vento  Zerynthia  litora  nactis, 

Threiciam  tetigit  fessa  carina  Samon.  20 

Saltus  ab  hac  terra  brevis  est  Tempyra  petenti : 
Hac  dominum  tenus  est  illa  secuta  suum. 


dit,  Propantit  dicitur;  ubi  iterum  le 
^T9ani,Thraeiui Botponu ;  ubiiterum 
le  effundit,  Pontut  Euiinut;  qua  pa- 
ludi  committitur,  CimmerttM  Botpona, 

17.  FUsimut  in  lavum  eurtiuJ]  £x 
Hellexponto,  in  Proponditis  tinistram 
partem  navigationem'  flezimus.  Ab 
Heetorit  urbe»  Id  est,  lUo,  que  ez 
iEgsBo  Helleipontumingredientis  erat 
a  deztra,  ut  sit  scnsus:  qunm  pri- 
mum,  in  JEgtdo  adhuc  navigans,  ha- 
bui  Ilium  a  fronte,  flezi  iter  in  hevam 
partem,  ubi  erant  loca  illa,  qua  sta- 
tim  subjungit.  Csterum  illud  ausim 
adfirmare,  aut  carmina  aliqua  deesse, 
aut  hanc  navigationis  descriptionem 
falsam  esse.    Mza. 

Heetorit,]  Valde  dissentiunt  in- 
terpretes.  Verpoorten/  quem  vide 
in  pnefat  intelligit  Ophruninm,  Troa- 
dis  oppidum  inter  Dardaniam  et  lUue- 
tium,  urbes  maritimas,  situm,  ubi 
Hectoris  lucus  eraL  At  enim  eo  non- 
dum  venerat  Ovidius,  et  num  urbs 
Hectoris  dici  soleat,  subdubito.  Ae" 
torit,  (ita  enim  quoque  legitur)  ur- 
bem  qua^t  Micyllus  in  Lemno  in- 
sula,  cujus  regem  aliqusndo  fuisse 
Actorem,  Hygin.  fah,  102.  tradit, 
ejusque  expositio  verosimillima  vide- 
tur  Burmanno.  Sensus  foret :  Post- 
quam  ad  Hellespontum  venimus  in  I0- 
vam  flezimus  cursum,  et  ab  Actoris, 
urbe  in  insula  Lemno,  in  Imbmm 
[quam  Ovid.  Imbriam  dicit  tenram] 
prozime  navigavimus,  inde  in  Samo- 
thraciam.  v.Burm.    Harles. 

18.  Jmbria  terra,']  Terram  Imbriam 
eam  dicit,  quam  Selimbriam  Plinius, 
Ptolemsus,  csterique  appellant :  illa 


enim,  et  Perinthus  in  Propontidis  li- 
tore  fnere ;  nisi  malis  intelligere,  il- 
lum  non  ingressum  fuisse  Hellespon- 
tum,  sed  JEgtdvan  ei  vicinum  appel- 
lasae  Hellespontom,  ut  dizimQS. 

19.  ZerynihiaJ]  Id  est,  ipsiQS 
Thrad» :  nam  in  Thracia  Zerynthnm 
luisse,  scribit  Lycophron,  sacram  He- 
cats ;  iuit  et  Zerynthus  in  SamoChrace 
insula,  unde  fortasse  regioni  nomen 
deditOvid. 

20.  Threieiam  Sanum.]  Samothra- 
ciam  iffim^nm  in  mari  JEpto  circa 
Thraciam. 

21.  Tempyra.]  livius,  lib.  zzzviu. 
C.  41 :  Inde  JEniorum  finet,  prttter 
ApolUnit,  Zerynthium  quem  voeant  m- 

.  eoiei,  templum  tuperant.  Alitt  angut' 
ti^  eirea  Tempyra  exeipiunt,  (hoe  toeo 
nemen  ett,)  non  minut  eonfragpt^, 
HziNs.  Saltut  brevit,  Trajectus  non 
longus.    MzE. 

Tempyra.]  Diversitas  est  lectionis 
et  conjecturarum,  quas  in  edit.  Bur- 
manni  potest  legere,  cui  volupe  erit. 
Aldina  edit.  habet  Tentyra,  Sed 
vera  est,  ut  Heinsius  e  livio  zzzviii. 
41.  ostendit,  lectio  Tempyra,  inThra- 
cia  sub  Rhodope  inter  Nestum  et 
Hebrum.    Harlbs.. 

22.  Dominum,]  Ipsum  Ovidium  in- 
telligit  Burmannus,  sive  emerit  na- 
vem,  sive  improprie  se  ita  voqet,  quia 
totam  suo  comitalui  et  instrumentis 
transvehendis  conduzerat.  Atque 
Burm.  sententie  subscribit  Maasonii, 
qui  statuit,  navi  prima  a  Cenchreis 
Ovidium  in  Samothraciam  venisse, 
inde  nova  navi  trajedsse  in  Thra- 
ciam.    Harlzs. 


TRISTIUM  LIB.  I.  ELE6.  X. 


179 


Nam  mihi  Bistonios  placuit  pede  earpere  campos: 

Hellespontiacas  illa  relegit  aquas ; 
Dardaniamque  petit,  auctoris  nomen  habentem,  "26 

Et  te,  ruricola,  Lampsace,  tuta  Deo. 
Quaque,  per  angustas  vectse  male  virginis  undas, 

Seston  Abydena  separat  urbe  fretum : 
Hincque  Propontiacis  heerentem  Cyzicon  oris, 

Cyzicon,  Haemoni^e  nobile  gentis  opus :  30 


23.  Nam  mihi  ^M^tof.]  £  Sa- 
mothntcia  digreB«ire  erant  dua  na- 
vei,  qaarum  altera,  qus  Ovidium  ve- 
hebat,  siuistrum  Propontidis  carsum, 
altera  vero  dextrum  tennit  Bisto- 
nioi  campat,  Threicium  litus.  Podt. 
Vdo:  pars  pro  toto.  Mbr.  Nam 
miki  Bistonioi  plaeuit  pod*  earpero 
eampot.  Hunc  locum  Merula,  quum 
aententisB  sne  de  duabus  navibus,  de 
qua  a  principio  meminimus,  repu^ 
nare  videret,  pedem  pro  fune»  quo 
vela  navium  reguntur ;  eampoi  autem 
pro  equore,  sive  mari  ezposuit.  At 
si  alteram  expositionem  recipias,  de 
una  navi,  eaqoe  sola  qusB  poet«  fuit, 
qua  in  iioc  loco  relicta,  in  terram 
egressus  ille,  reliquum  iter,  aut  par- 
tem  saltem,-per  Thraciam  itinere  ter- 
restri  fecerit ;  sua  ac  propria  signifi- 
catio  verbis  manet,  neque  versus  ipse 
quicquam  difBcultatis  habet. 

24.  Helletponiiaeas  Ula  reUquit 
aquasJ]  De  hoc  loco  egit  Verpoort  in 
prsfatione.  Olim  legebatur  reUquit, 
quod  duriusculum  est :  hinc  jam  Mi- 
cyilus  coojecit  relegit,  et  sic  codicem 
Medonianum  habere,  testatur  Hein- 
siuSp  qui  quidem  pertgit,  aut  quid  si- 
mile  substituendum  putat.  At,  ego 
non  dubito,  bene  ait  Burmannus,  r«- 
iegit  esse  iegendum ;  nam  antea  quum 
venisset  ad  urbem  sive  Hectoris  sive 
Actoris,  qusB  non  longe  ab  Helle- 
sponto  debet  statui,  flexit  in  lavum 
versus  Samothnicen,  inde  trajiciente 
Ovidio  in  Thraciam,  illa  navis  relegit 


tter  versus  Hellespontnm.    Harlxs. 

26.  Dardaniamfue  petit.]  Darda- 
nia  urbs  fuit  in  litore  Hellesponti 
sita:  nam  post  Abydum  promonto- 
rium  est  Dairdanium,  et  civitas  Dar- 
dania,  70  stad.  ab  Abydo  distans. 
Nomen  servat  ipse  Hellespontua.  Ps- 
tit  autem  pro  petivit  ultimam  produ- 
dt»  at  verba  omnia  syncopam  haben- 
tia.  Nomen  auetoris.  Nomen  Dar- 
dani  Jbvis  filii,  qui  eam  condidit. 

2&  Et  te,  rurieola,  Lamptaee,  &c.] 
Tampsacum  etiam  pervenit  ab  urbe 
Dardania:  fuitautemLampsacusurbs 
insignis  ad  mare  sita,  qua  portum  op- 
timum  habuit:  prius  Pityusa  voca- 
batur.  Per  Deum  autem  ruricolam 
Priapum  iotellige  ;  qui  vir  fuit  ex 
Lampsaco  urbe  Hellesponti;  de  qua 
pulsus,  propter  obscenitatem :  vocat 
autem  J)eum  ruTtcelamp  quoniam  in 
hortis  colitur.  « 

27.  Per  angustat  UndasJ}  Vastum 
enim  mar^prajacena  Asis,  et  ab  £u- 
ropa  porrecto  Cheraonesi  litore  ex- 
pulsum;  angusto  meatu  irrumpit  in 
terras,  septem  stadiorum  intervallo 
Europam  discludena  Asi«;  hasque 
angustias  Hellespontum  vocant.  Vir'- 
ginit  male  veet^  Helles,  qusD  hausta 
fluctibus  periit. 

38.  Setton  Ah}fdena.'\  In  Europa 
eoim  Seston  urbem,  in  Asia  Abydon 
fuisse,  scribit  Plinius  :  in  medio  vero 
utriusque  urbis  Hellespontus  foit. 

29.  Hineque  Propcntiacii  h^rentem 
Cysieon  orit.]  Puto  scribendum  Pro" 
N2 


180 


P.  OVIDII  NASONIS 


Quaque  tenent  Ponti  Byzantia  litora  fauces  : 

vHic  locus  est  gemini  janua  vasta  maris. 
Haec,  precor,  evincat,  propulsaque  flantibus  Austris 

Transeat.instabiles  strenua  Cyaneas,  34 

Thyniacosque  sinus ;  et  ab  his,  per  Apollinis-  ur- 

Alta  sub  Anchiali  moenia  tendat  iter :        [bem. 


pOHtiaeii  sui^gMtem  Cysieon ;  nam  ia 
edito  colle  sita  erat;  Val.  Flaccui, 
ii.  635.  sqq. 

Ntc  procul  ad  tenuU  lurgit  confima 

ponti 
Urbi  plaeidit  domtMiaJugii  ;  rex  di' 

vitit  agri 
Cyxictu; 
sed  et  Apolloniua  Rhodius  in  eJQS 
deicrq>tione : 
^Bffri  9k  nc  alirtia  UpoiroprUoc 

MoBi  viiooQ, 
Tvr9bv  Airb  ^pvylfic  iroKvkiitov 

^irelpotOf 
B/c  ^SXa  KOcXifikvri,  t&ffov  r  im- 

Itvpirat  UrOfibc 
Xipa<p  iiriirptivr^c  Karcuiiuvoc  iv 

as  cl  axrai 
'Aitfihjitoc  Ktlvrat  ^  ^ir^  ^oiarog 

AhriiroiO,  Heiks. 

Httrenten^,}  Vide  Apdlon.  Rhod.  i. 
936.  sqq.  ibique  scholiastem.  Pompon. 
Mel.  i.  19.  ab  init.  Trant  amnem  tedet 
in  cervice  penintuUt  Cysicum.  £x  hoc 
loco  bene  vindicat  Bunn.  tutrentem : 
nam  in  i8tlimo>  illo  posita  Cyzicus  ad- 
)uaret  orit.  Heinsitts  contra  rescri- 
bendum  putarat  turgentem,  qnasi  in 
adscensu  coUis  sita  erat.  v.  etiam 
Veipoort.  in  prsfat.  .£neaus  autem, 
natione  Thessalus,  (Thessalia  vero 
Hemonia  olim  vocabatur)  pater  Cy- 
zici  ezstruxit  urbem,  aut,  ut  alii 
volunt,   urbi   nomen  dedit  Cyzicus. 

HikRLES. 

31.  Quaque  tenent  Ponti  By%antia 
litora  fauctt,']  A  Cyzico  se  deinde 
venisse  dicit  ad  Thracium  Bosponim, 
in  cujus  litore  sinistro  ad  Pontum 


Eoxinum  navigantibus  erat  Byzan- 
tium,  urbs  quum  natura  loci  muni- 
tissima,  tum  ad  fertilitatem  omnium 
rerum  opportunisstma. 

32.  Gemini  marit.']  Propontidis  et 
maris  Eusuni:  intcr  qu»  maria  sunt 
faoces,  qne  Thracius  Boqiorus  ap- 
pellantor. 

33.  Propultaque  fortibut  Atutrit,'} 
Flatibut  Auitri  veteres  magna  ez 
parte :  Medonianus  ftatibut  Auitrit : 
scribe  ftantilnu  Auttrit,  ut  apud  Sta- 
tium;  Theb.  lib.  xi.  vers.  42.  sqq ; 

ceu  eircumfiantibut  Auttru 
Altemut  procumlnt  ager : 
n  quis  yZati^iu  Auttri  malit,  ecoe  pa- 
ria  Met.  vii.  ver.  532.  Cicero  Cor- 
aificio,  lib.  xii.  Epbt.  Atuter  adver" 
eut  maximo  ftatu  me  ad  tribulet  tuet 
Rhegium  retuiit,    Hsivs. 

34.  InstabHet  Cyatuos.]  In  Ponto 
du»  sunt,  mille  et  quingentis  pasBibus 
ab  Europ^,  quatuoidecim  millibus  ab 
ostio,  Cyanea,  ab  aliis  SympUgadee, 
id  est,  concurrentes,  appellatn  ;  tra- 
ditsque  fabulis  intei:,  se  ooncurrisse, 
quoniam  parvo  discretss  intervallo,  ex 
adverso  intrantibosgeminse  oemeban- 
lur. 

36.  Alta  9ub  Anchiali  meeniafindat 
iter,]  Praefert  Burm.  Aeta,  si  ita  di- 
stinguatur : 

et  ab  hit  per  ApoUiaut  urbein 

Acta,  tub  AnehiaU  meenia  tendat 
iter, 
Anchiala,  seu  Achialia,  seu  Anchialos, 
castellum  fuit  ab  ApoUoniatis  condi- 
tum,  qus  et  Poltonia  dicebatur :  fuit 
autem  in  ora  Getici  litoris. 


TRISTIUM  LIB.  I.  ELEG.  X. 


181 


Inde  Mesembriacos  portus,  et  Odesson,  et  arces 

Praetereat  dictas  nomine,  Bacche»  tuo ; 
Et  quos  Alcathoi  memorant  a  moenibus  ortos, 

Sedibus  his  profugum  constituisse  Larem :     40 
A  quibus,  adveniat  Miletida  sospes  ad  urbem, 

OfFensi  quo  me  compulit  ira  Dei. 
Hanc  si  contigerit,  meritae  cadet  agna  Minervae : 

Non  facit  ad  nostras  hostia  major  opes. 
Vos  quoque,  Tyndaridae,  quos  haec  colit  insula» 
fratres,  46 

Mite,  precor,  duplici,  numen,  adeste  viee. 
Altera  namque  parat  Symplegadas  ire  per  arctas, 

Scindere  Bistonias  altera  puppis  aquas. 


37.  Indt  MeMmbrtaeos  porttfs.]  Ab 
Anchialo,  inquit,  navis  mea  ia  por- 
tum  Mesembriacnm  perveniat:  Me- 
sembria  enim  Megarenainm  fait  colo- 
nia:  quam  antea  M<fM6nun  vocabant 
£t  Odesson,  Ita  appellant  eam  ur- 
bem  Afileaionun  coloniam. 

38.  Dictas  nomiM,  Bacchej^  iuo.] 
Dionysiopolim  dicit,  qu»  urbs  fiiit  in 
eadem  ora* 

39.  Et  fiuM  AUMthoL]  Calatim  ur- 
bem  videretur  designare  poeta,  qus 
in  litore  Getico  sita,  antea  vocabatur 
Aeervetu.  Aleathifi  mcmUnu.  Septem 
Aleathoe» ;  alii  AleathaU,     Heins. 

40.  Profugo»  eonttituim  larem,'] 
Lare»  plurimi  veterum ;  sed  lego  pn^- 
fiignm  larem ;  Met.  iii.  ver.  539 ; 

Hae  Tyron,  hae  Tprefugqt  potuuttt 
tede  ptnatsi.  Huns. 

41.  Ad  urbem  Miletida,}  Ad  urbem 
Istropolim,  a  Milesiis  conditam.  £a 
autem  a  sacro  Istri  ostio  occurrebat 
ad  stadia  quingenta:  inde  dextror- 
som  habenti  litus  fuit  Tomos  oppidu- 
lum  alterum,  ad  250  stadia :  de  quo 
hic  magis  placet  intelligas,  quam  de 
Istropoli ;  nam  ejus  exsilii  locus  fuit 
Tomoe,  non  Istropolis.  Msr.  MiU' 
Hda,  Tomi  enim  Milesionim  colonia. 


£z  hoc  carmiue  conjicio,  Ovidium 
hanc  suam  et  a  se  tam  laudatam  na- 
vem  rurstts  conscendisse.  Quorsum 
enim  optaret,  ut  sospes  Tomos  contiih- 
geret  1  Pont.  Miletida  urbem,  Malo 
MiUsida;  nam  a  Mileto  Milesius  de- 
ducitur.  HsiNS.  £go  quidem  Mi- 
letida  non  minus  commode  a  poeta 
dictam  existimaverim  Tomon,  quasa 
Mileti  filiam,  quam  Milesida,  vel  Mi- 
lesiam.  Harlxs  in  pref.  Sed  nil 
opus  esse  hujusmodi  aigutiis  docet 
Grsc»  linguas  norma»  quam  hic  af- 
fectat  Noster. 

44.  Mqfor,']  Vacca  s.  juvenca  in- 
domita  mactari  solebat  [Metam.  iv. 
764.]  Minervs,  quam  de  se  bene 
meritam  laudat  Fropter  inopiam 
igitur  consuetam  hostiam  illi  se  of- 
ferre  non  posse»  excusat  se  poeta. 
Harles. 

46.  Vot  fttofiM,  Tyndaridet.']  Cas- 
tor  et  PoUux,  nuraina  nautica.    Mxr. 

47.  SffmpUgadaik  ire  per  altat,] 
Uterque  Politiani,  prim.  Vatic.  mul- 
tique  alii  per  aretat,  optime:  Prisci- 
anus  Periegesi»  hie  tunt  Symplegadet 
arettt  \  ct  postea : 

E  regume  jacet  locus  hic  SympUg^ 
dm  aret^. 
N3 


182  P.  OVIDII  NASONIS 

Vos  facite,  ut  ventos»  loca  quum  diversa  petamus^ 
Illa  suos  habeat»  nec  minus  illa  suos.  50 


ELEGIA  XL 

Lttera  quaecumque  est  toto  tibi  lecta  libello, 

Est  mihi  soliicitse  tempore  facta  viae. 
Aut  hanc  me,  gelidi  tremerem  quum  mense  de- 
cembris, 

Scribentem  mediis  Hadria  vidit  aquis :  4 

Aut,  postquam  bimarem  cursu  superavimus  Isth- 

Alteraque  est  nostrae  sumt^  carina  fugae.  [mon^ 
Quod  facerem  versus  inter  fera  murmura  ponti, 

Cycladas  ^gaeas  obstupuisse  puto : 
Ipse  ego  nunc  miror,  tantis  animique  marisque 

Fluctibus  ingenium  non  cecidisse  meum.        10 
Seu  stupor  huic  studio,  sive  huic  insania  nomen, 

Omnis  ab  hac  cura  mens  relevata  mea  est. 
Seepe  ego  nimbosis  dubius  jactabar  ab  Haedis ; 
-    Saepe  minax  Steropes  sidere  pontus  erat : 

Seneca,  Hercule  Forente,  v.  1210:  notat  Scaliger  lib.  vi.  de  Emendat. 

qiuB    fHmtum    Seythin    Sympl^as  tempor.  p.  536.  v.  Borm.    Harles. 

arctat,  5.  Isthmon  6ifiiarefii.]   Peloponnesi 

Statius,  Theb.  v.  ora   sunt  Cyaneii  Isthmum,  qui  adluitur   mari  JEgtBO 

arctata  vadis,  Sequenti  versu.  Bisto-  et  lonio.    Isthmus  autem  dicitur  ea 

nidas  aquas  pro  Bistonias  primus  Va-  terr»  angustia,  qusD  inter  duo  maria 

ticanus ;  sic  lib.  ii.  de  Ponto,  £leg.  iter  porrigit  ad  Chersonesum,  ut  dixi- 

ix.  ver.  54  :  mns. 

Bistonis  ingenio  terra  tuperba  ttio  est.  8.  Cyeladas  JEg^as  obttupuiste  pu- 

Mox  malim  loca  quum  diversa  petan'  to.]    Cyclades  insulsB  sunt  in  mari 

tur,  quam  petamus,    Heins.  -^geo,  quas  duodecim  tantum  fuisse 

scribit  Strabo.     Dicts  autem  sunt, 

4.  HadriaJ]  Mare  Hadriaticum,  ita  quod  circa  Delum  m  cycUm,  id  est, 

appellatum  ab  Hadria  nrbe  Illyrico  in  orbem,  site  sunt :  ut  Plinius  scri- 

mari  prozima :  vide  Plinium,  lib.  iii.  bit.    Mer. 

cap.  16.  13.  Hcdu.]  Hasdi  vocantur  stelle 

Hadriam  hic  pro  mari  lonio  poni  dun  in  manu  aurigc,  quorum  ortus  et 


TRISTIUM  LIB.  I.  ELEG.  XI. 


183 


Fuscabatque  diem  custos  Erymanthidos  Ursae ;   1 5 

Aut  Hyadas  seris  auxerat  Auster  aquis  : 
Ssepe  maris  pars  intus  erat ;  tamen  ipse  trementi 

Carmina  ducebam  qualiacumque  manu^ 
Nunc  quoque  contenti  stridunt  Aquilone  rudentes, 

Inque  modum  tumuli  concava  surgit  aqua :    20 
Ipse  gubemator,  toUens  ad  sidera  palmas, 

Exposcit  votis,  immemor  artis,  opem. 
Quocumque  adspicio,  nihil  est,  nisi  mortis  imago, 

Quam  dubia  timeo  mente,  timensque  precor : 
Adtigero  portum,  portu  terrebor  ab  ipso  ;  25 

Plus  habet  infesta  terra  timoris  aqua. 
Nam  simul  insidiis  hominum  pelagique  laboro, 

Et  faciunt  geminos  ensis  et  unda  metus. 


occams  tempesUtes  graviaamu  facit. 
Oriimtttr  autem  (Teiperi)  cum  Scor- 
pioae  menae  Octobri.  Servius  ad  V ir- 
gil.  Md,  iz.  668.  At  Ovidiua  eorum 
^  ortom  intelligit  matutinam,  qui  con- 
tingebat  Tiii.  Cal.  Maii.  Flin.  zviii. 
26.    Vkrpoobt., 

14.  &rp«  minas  St$ropet,^  Pleiades 
inteUigit.  Fuit  autem  Sterope  una 
ex  Boptem  Pleiadibus,  qu»  fuere  fi- 
lin  Pleionea  et  Atlantis.  Hs  Ver- 
gUm  a  noetria  appellantur,  quod  in 
vere  oriuntur. 

15.  Ctutot  Eryfnanthidot  Urur,'] 
Arctophylaca  intelligit,  in  cujus  zona 
est  itella  Arctunu,  cujus  ortus  et  oc- 
casus  tempestates  gravissimas  facit 

16.  Aut  Hyadat  aerit  hauterat  Au- 
tter  ofttu.]  Hauterat  a^it ;  pro  ei- 
hauaerat,  et  quasi  tvacuaverat  aquis, 
wreppoXue&C'  Aut  certe  Kaff  diroX- 
Xay^v,  ut  sit  dictum,  pro,  Hyades 
hauserant,  hoc  est,  adtraxerant,  et 
coDcitarant  Austrnm  et  pluvias.  Mic. 
Serit  auierat,   Ita  nostri  codd.  Regg. 


A  et  B  ;  quod  servo :  terit,  gravibus, 
diris:  auxerat,  quia  Auster,  ventus 
pluvitts,  plttvianun  Hyadum  imbres 
auget. 

ffyadoi.]  Ab  0nv  pluere  dictc 
sunt  stells  in  capite  tauri,  quarum 
ezortus  et  occasuspluviam  nimbosque 
efficere  credebatur.  Sueulm  etiam 
dicuntur.  Conf.  Columeli.  xi.  2.  (ubi 
de  stellia  et  inde  oriundis  tempestati- 
bua  agit)  n.  34. 36.  39.  et  86.  ac  89. 
unde  etiam  terit  auxerat  (pro  quibua 
Heinaiua  maluit  substit^ere,  scvii  hau- 
terat,  uti  jam  Merula  dederat,  aut 
plwiit  paverat)  poterit  intelligi  atque 
explicari.    Harlzs. 

19.  Contenti  ttrident  A<iuilane  ru- 
dentet.']  Stridunt  meliores  dp%aucwc ; 
Fast.  vi.  40 : 

Cauta  quod  horrenda  ttridere  voce 
tolent : 
dittenti  etiam  rudentet  est  in  Barber. 
et  mox  tres  codices  cumuli  pro  tu- 
muli,     Uexns. 

N4 


184  P.  OVIDII  NASONIS,  ETC. 

Ille  meo  vereor  ne  speret  sanguine  prsedam ; 

Haec  titulum  nostr®  mortis  habere  velit.        30 
Barbara  pars  laeva  est,  avidee  succincta  rapinse, 

Quam  cruor»  et  csedes,  bellaque  semper  habent. 
Quumque  sit  hibemis  agitatum  fluctibus  eequor, 

Pectora  sunt  ipso  turbidiora  mari. 
Quo  magis  his  debes  ignoscere,  candide  lector,  35 

Si  spe  sunt,  ut  sunt,  inferiora  tua. 
Non  haec  in  nostris,  ut  quondam,  scribimus  hortis: 

Nec,  consuete,  meum,  lectule,  corpus  habes. 
Jactor  in  indomito,  brumali  luce,  profundo ; 

Ipsaque  caeruleis  charta  feritur  aquis.  40  • 

Improba  pugnat  hyems,  indignaturque,  quod  ausim 

Scribere,  se  rigidas  incutiente  minas. 
Vincat  hyems  hominem;    sed  eodem  tempore, 

Ipse  modum  statuam  carminis,  illa  sui.  [quaeso, 

31.  Barbara  part  lava  eit.]    De-  36,  Sitp€$int,ut  sinUj  Sitpe$uni, 

sigiiat  Thracie  litus,  quod  Ponto  ad-  ut  sunt,  meliores ;  et  moz  teriptimms 

loitur  :  quod  scribit  Strabo  desertum  pro  tcribimut^  Puto  : 

esse,  petrosura,  importuosum.   Mer.  Si  tpe  tunt,  ut  erunt,  inferiora  tua  ; 

Avid€  tftbttrueta  rapin^,     Uterque  infraiv.  1.  ver.  1 : 

Palatinus   multique   alii,   tuhstrata  ;  Si  qua  meitjuerint,  ut  erunt,  vitima 

prim.  Vatic.  atque  septem  prsterea  libellit,                         Hsins. 

sabtracta;  totidem  tuijeeta,  ut  forte  38.  Nec,  eontuete,  meum,  leetuU, 

sit  scribendum  avid^rque  objecta  ra-  corput   habet,']    Anttqui    meditatiomy 

pinm,  vel  inttructa,  Hbxms.  Vossiana  aut  scriptioni  operam  daturi,  in  lectu- 

ezcerpta  habent  avide  tuccincta,  quod  lis  suis  lucubratoriis  se  componebanL. 

mazime  placet;   tuccincta  enim  est  44.  Modum  carmimt,']  Finemscri- 

pro  parata,  prompta  ad  prsdas  agen-  bendi.    Illa  nU,  Hla  byems  statnat 

das.    BoaM.  modum  sui,  id  est,  desinat  sevire. 


PUBLII    OVIDII    NASONIS 


TRISTIUM 


LIBER    SECUNDUS. 


ELEGIA  UNICA. 

QuiD  mihi  vobiscum  est,  infelix  cura,  libelli, 

Ingenio  perii  qui  miser  ipse  meo  ? 
Gur,  modo  damnatas,  repeto»  meacrimina,  Musas? 

An  semel  est  poenam  commeruisse  parum? 
Carmina  fecerunt,  ut  me  cognoscere  velient        5 

Omine  non  fausto  femina  virque»  mea : 
Carmina  fecenmt,  ut  me  moresque  notaret 

Jam  demum  visa  Csesar  ab  Arte  meos. 
Deme  mihi  studium;  vitse  quoque  criminademes: 

Acceptum  refero  versibus,  esse  nocens.  10 

Hoc  pretium  curae  vigilatorumque  laborum 

Cepimus :  ingenio  poena  reperta  meo. 


1.  Cuna.]  Proprie  de  rebus  carissi- 
mis  usurpatar ;  hinc  edam  pro  poe- 
mate,  qnoniam  poet»  sua  carmina  a- 
mant  Mait.  L  108.  6.  Condere  vtctu- 
rmt  tenUm  per  ttteula  euroi,   Harles. 

VY.  5,  6.  Hos  Tersus  gemiin»  nots 
Don  esse,  pntat  Heinsins,  nec  mibi 
placent,  potissimum  rb  tnea:  ioasui 
minus  putide  legeres  meo,  et  referres 
ad  omine.    Harles. 

7.  Notaret,']  A  nota  censoria  sum- 
tum  vocabulum  innnit  ignominia  et 


poena  adBcere.  Tid.  Burm.  ad  Her. 
ii.  86. 

10.  Eue  nceent  est  grscismus  pro 
MM  nocentem,  inquit  Micyllus.  Burm. 

11.  Hoe  jrretium  ©tte.]  C»r«  rec- 
tius,  nam  vit4t  prscesserat  paulo  ante ; 
neque  aliter  Bersm.  liber.  Pont.  ii.  iv. 
16: 

Hoe  pretium  «wr  dulee  reeentit  erat ; 
atque  ita  jam  in  notis  suis  meus  pa- 

HlINS. 


186 


P.  OVIDII  NASONIS 


Si  saperem,  doctas  odissem  jure  sorores, 

Numina  cultori  perniciosa  suo. 
At  nunc,  tanta  meo  comes  est  insania  morbo,    15 

Saxa  malum  refero  rursus  ad  ista  pedem. 
Scilicet  et  victus  repetit  gladiator  arenam; 

Et  redit  in  tumidas  naufraga  puppis  aquas. 
Forsitan,  ut  quondam  Teuthrantia  regna  tenenti, 

Sic  mihi  res  eadem  vulnus  opemque  feret :    20 
Musaque,  quam  movit,  motam  quoque  leniet  iram ; 

Exorant  magnos  carmina  saepe  Deos. 
Ipse  quoque»  Ausonias  Ceesar  matresque  nurusque 

Carmina  turrigerae  dicere  jussit  Opi : 
Jusserat  et  Phoebo  dici,  quo  tempore  ludos       25 

Fecit,  quos  setas  adspicit  una  semel. 


14.  Culiori  $uo,]  Mihi  Ovidio,  qui 
eat  coltii  ac  sectatui  fum.    Cior. 

16.  Saxa  memor  rrfero  ntnus  ad 
ieta  pedem.']  Malum  pedem ^mtliores 
magno  numero ;  alii  non  pauci  meum: 
pei  malut  pro  leio  pede ;  Art.  Am.  iii. 
271,  quamquam  diTerao  sensu: 

Pe$  malut  in  rUvea  eewtper  eeletur 
aluta; 
pro  icta  duo  Teteret  aeta ;  lege  Saxa 
iita :  designat  studium  poeticum :  pro 
rrfero  malim  etiam  rrferor,  ut  sit  gre- 
citmus:  preterea  unus  Vaticanus  pro 
diverta  lectione:  Littum  tasa  pedem 
rursut  ad  icta  fero ;  ut  fortassis  sit 
scribenduin :  Sasa  maltun  rrferor  Utsut 
ad  itta  pedem.    Hbins. 

leto.]  Mens  auctoris  et  Terborum 
conteztus  elegantem  hanc  suadent  lec- 
tionem.  conf.  infra  iv.  1.  27.  sq.  Hein- 
iius  autem  corrigere  maluit  ista;  ma- 
lum  cum  Burm.  unds  indusi.  Harlss. 

19.  Teutkrantia  regna,]  Mysia  reg- 
na,  qua  tenuit  rez  Teuthrantus :  qui 
Tirili  stirpe  carens,  Argiopen  filiara 
Telepho  despondit,  eumque  reliquit 
regni  successorem. 


24.  Cartjuna  turrigentJ}  De  Ope 
Satumi  conjuge  inteUigas,  de  qua  ita 
scribit  Macrob.  Opem  Satumi  conju' 
gem  crediderunt,  et  ideo  eodem  menie 
Satumalia  et  OpaUa  ceUhrare  contue- 
verunt,  quod  Saturwus,  ^futque  unr 
tamjrugum,  quamfruetuum  repertoret 
ette  credantur.  Itaque  omnijamfaetu 
agrorum  coacto,  ab  hominihu  hot  Deot 
coU,  quaii  vitst  cuUiorit  auetoret,  et  ter- 
ram  Opem,  ctyut  epe  kumanm  viUe. 
aUmenta  queBruntur,  Huie  De^  teden- 
tet  vota  concipiunt,  terramque  de  indus- 
tria  tangunt,  demonstrantet  ipsam  mo- 
trem  terram  esse  mortaWnu  adpeten' 
dam.  Opi  turrigeut.  Opi  coronam 
turritam  gerenti.    MEa. 

25.  Jusserat  et  PhdBbo  dici.]  Secu- 
lares  ludos  designat,  qui  fiebant  post 
centum  anngs:  Horat.  in  carmine, 
quod  de  secularibus  ludis  cantatum 
est,  id  tefmpus  hoc  modo  designaTit, 
Epod.  V.  21.  sqq.  vulgo  ad  calcem  : 

Certta  undenoe  decies  per  annos 
Orbis  ut  cantus,  rrferatque  ludee 

Ter  die  claro,  totidemque  grata 
Noetefrequentes. 


TRISTIUM  LIB.  II.  EL.  UNICA. 


187 


His  precor  exemplis  tua  nunc,  mitissime  Ceesar, 

Fiat  ab  ingenio  moUior  ira  meo. 
Illa  quidem  justa  est,  nec  me  meruisse  negabo : 

Non  adeo  nostro  fugit  ab  ore  pwlor.  30 

Sed,  nisi  peccafisem,  qilid  tu  concedere  posses  ? 

Materiam  veniae  sors  tibi  nostra  dedit. 
Si/quoties  homines  peccant,  sua  fulmina  mittat 

Jupiter,  exiguo  tempore  inermis  erit. 
Hic  ubi  detonuit,  strepituque  exterruit  orbem,  35 

Purum  discussis  aera  reddit  aquis. 
Jure  igitur  genitorque  Deum  rectorque  vocatur ; 

Jure  capax  mundus  nil  Jove  majus  habet. 
Tu  quoque,  q^um  patriee  rector  dicare  paterque, 

Utere  more  Dei  nomen  habentis  idem.  40 

Idque  facis :  nec  te  quisquam  moderatius  unquam 

Imperii  potuit  frsna  tenere  sui. 
Tu  veniam  parti  superatae  seepe  dedisti, 

Non  coQcessurus  quam  tibi  victor  erat 


Quibiis  ▼ertibiu  patet,  tecularet  ludot 
centetiiDo  decimo  anDO  /trt  tolitot. 
Liidi  aatem  celebrabaotar  ommbut 
tbeatritomniiim  ^enemm,  et  tacrificia 
templit  omnibiu  fiebant  noctu  pariter» 
atqne  interdiu.  Primnt  autem  Vale- 
rint  Poblicola  contol  pott  reget  ez- 
actot,  tecnlaret  ludot  inttituit.  Mks. 
Jimerat  tt  PkoAo  diei.  Canebatur 
carmen  teculare  ApoUini  et  Diana, 
tamquam  diit  <iX4iieibnMC  et  dworpo' 
waiotc,  malorum  depultoiibut.  Pont. 
Quo  tmKport  ludot  Feeit^  Ludot  te- 
cularet  intelligit»  qui  Dione  tette  I. 
64.  ▲.  V.  c.  Dccxxxvi.  quinto  cele- 
brati  tont  Alludit  antem  hoc  loco 
poeta  adprsconit  contuetudinem,  qui 
convocato  ad  horum  Ittdonim  tpecta- 
cula  populo,  ita  dicebat:  Hot  ludot 
qui  fiKtnri  tunt,  nemo  vettrum  vidit, 
necTitnruaett. 


28.  Ab  ingenio  meoJ]  Erga  me  vi- 
rum  ingeniotum.    Cior. 

40.  Utoro  muro  Dei.]  More  Jovit 
pott  tonitrua  tereniutem  inducentit; 
ex  quo  latenter  reditum  precatur.  No- 
wten  kabentis  idem,  Perperam  in  mul- 
tit,  numen;  Fatt.  ii.  131.  ad  Augut- 
tum: 

Hoe  tu  per  terras,  quod  in  athere 
Jupiter  alto, 
Nomen  habet:  hominnm  tu  pater, 
ilie  Deum,  HxiNt. 

43.  Tu  veniam  parti  tuperat^  uepe 
dedittL'\  Nam  Tranquillnt  ita  tcribtt 
in  Attgutto:  Clementus  ctoi/»laftf9t<e 
^ut  multa  et  magna  doeumenta  tunt, 
ne  enumerem  quot,  et  quot  divertarum 
partium  venia  et  ineolumitate  donatot, 
principem  etiam  m  civitate  locum  t#- 
nere  pattut  ttt. 


18B  P.  OVIDII  NASONIS 

Divitiis  etiam  multos  et  honoribus  auctos  45 

Vidi,  qui  tulerant  in  caput  arma  tuum : 
Quaeque  dies  bellum,  belli  tibi  sustulit  iram ; 

Parsque  simul  templis  utraque  dona  tulit : 
Utque  tuus  gaudet  miles,  quod  yicerit  hostem ; 

Sic,  victum  cur  se  gaudeat,  hostis  habet.       50 
Causa  mea  est  melior,  qui  nec  contraria  dicor 

Arma,  nec  hostiles  esse  secutus  opes. 
Per  mare,  per  terras,  per  tertia  numina  juro, 

Per  te,  prsesentem  conspicuumque  Deum, 
Hunc  animum  fayisse  tibi,  vir  maxime :  meque,  56 

Qua  sola  potui,  mente  fuisse  tuum. 
Optavi  peteres  caeJestia  sidera  tarde ; 

Parsque  fuit  turb»  parva  precantis  idem. 
£t  pia  tura  dedi  pro  te :  cumque  omnibus  unus 

Ipse  quoque  adjuvi  publica  vota  meis.  60 

Quid  referam  libros,  illos  quoque,  crimina  nostra» 

Mille  locis  plenos  nominis  esse  tui  ? 
Inspice  majus  opus,  quod  adhuc  sine  fine  reliqui, 

In  non  credendos  corpora  versa  modos ; 
Invenies  vestri  prseconia  nominis  illic :  65 

Invenies  .animi  pignora  multa  mei. 


46,  ViditfuituUrant  in  capta  arma  Per  ter  tria  numna  legere  Cmiibo. 

hittm.]  CoDsuleSuetoii«iii  vitaAug.  niam  notavit  Frandas.    Bubm. 

60.  Sie  €ur  u  vietmn,}  Sic  hostit  63.  InMpiee  mi0ns  opu$.}    Adspice 

tuQs  cognoscit  se   Tictum  justa  de  MetamorphosiD. 


Mbx.  64.  In  non  crtdendot  eorpora  «tm 

63.  Per  tertia  fitimina.]  Per  aquas.  modot,'}  Ad  Diogenem  rAv  rd  ItrtaTm 

Potius  coelum  intellige.  Ciof.    Qus  y^&^mvra  yidetur  respezisse ;  e  qao 

melior  interpretatio ;  sic  enim  lib.  iii.  iq  Metam.  inter  ccteios  hand  dMit 

Amor.  Eleg.  viii.  ver.  49.  sq :  quedam  desumserat.    Memimt  illias 

QMtmewnpelofftlterraeonUnta  Epiph.  Dan.  UeiQS.    Buan. 

fi»^'  65.  /iwMUMMttrt,&c.]  LandaliB 

Cur  non  ft  eaUMM,  tertia  regnot  metaiiu»phosi»  et  in  calce  potissiauuii» 

ptitj  ?  Julium  Cmarem,  et  Aug. 


TRISTIUM  LIB.  H.  BL.  UNICA.         189 

Non  tua  carminibus  major  fit  gloria,  nec  quo, 

Ut  major  fiat,  crescere  possit,  habet. 
Fama  Jovis  super  est ;  tamen  hunc  aua  facta  re- 

£t  se  materiam  carminis  esse,  juvat :        [ferri, 
Quumque  Gigantei  memorantur  prselia  belli»     71 

Credibile  est  Isetum  laudibus  esse  suis. 
Te  celebrant  alii  quanto  decet  ore»  tuasque 

Ingenio  laudes  uberiore  canunt. 
Sed  tamen,  ut  fuso  taurorum  sanguine  centum,  75 

Sic  capitur  minimo  turis  honore  Deus. 
Ah  ferus,  et  nobis  nimium  crudeliter  hostis, 

Delicias  legit  qui  tibi  cumque  meas ! 
Carmina  ne  nostris  sic  te  venerantia  libris 

Judicio  possint  candidiore  legi.  80 

Esse  sed  irato  quis  te  mihi  posset  amicus  ? 

Vix  tunc  ipse  mihi  non  inimicus  eram. 
Quum  coBpit  quassata  domus  subsidere,  partes 

In  proclinatas  omne  recumbit  onus : 
Cunctaque,  fortuna  rimam  faciente,  dehiscunt;  85 

Ipsa  suo  quondam  pondere  tecta  ruunt. 


69.  Fmma  Joms  maperettJ]  Heiiinvt  nun,  Tel  certe  ama|oria  pnecepta  in-  ' 

emt,  qoi  pntat  acribendiim  ene,  F«fiia  teltige. 

Jwipmr  «tt;  quia  ciim  Jotc  Cesarem  ▼▼.  79,  80.  Heinaiva  hoc  dittichon 

ooniert  non  raro :  nt  panlo  ante  jam  inter  q>aria  nomerat :  Bnrm.  contra, 

paitim  Tidimiis ;  et  nmile  mendnm  qnoniam  quoqfut  U  ven,  prima  edit.  et 

Gratii  codices  iniedit,  nbi  legendum  tres  codd.  ac  plnrimi  quo  U:  mdieio 

Vix  ontri  par  UU  $uo  pro  tupor;  apnd  antcm  omnes  fere  habent,  legendum 

Stat.  de  Thiodamante,  viii,  285.  saspicatur*  CsmitiM  dt  noflrts  quoquo 

Soque  oneri  negut  om  porem  ;  te  venerantia  librit  Indicio  pottent  eaM- 

Val.  Fl.  i.  110.  sq.  de  Hyla :  didiore  legi,  h.  e.  ferus  ille,  qui  legit 

VeUi  ille  qmdem,  ted  dextera  nondum  Kbros  artis  amatoriA,  et  excerpsit  ea, 

Par  oneri,  etawtque  capax,  qu»  te  offendere  possent,  potuissent 

Nihil  clarius :  Fama  Jovit  ett  tapra  candidiore  indicio  ea  carmina  legi, 

omnes ;  tamen  laudari  ipse  gaudet.  i.  e.  eligi,  qus»  prelegerentur,  de  libris 

73.  Te  eeUkrant  alii,']  Maronem  nostris,  qu»  te  Teoerantur.    Harlbs. 
inprimis  designat.    Mbr.  ▼▼.  85, 86.  Hos  etiam  ▼crtus  sos- 

78.  DeUdat  MMt.]  Vel  libros  Amo-  pectoa  sibi  esse,  «t  repetitionem  sope- 


190 


P.  OVIDII  NASONIS 


Ergo,  hominum  qusesitum  odium  mihi  carmine, 

Debuit,  est  vultus  turba  secuta  tuos.     [quaque 
At,  memini,  vitamque  meam  moresque  probabas 

IUo,  quem  dederas,  preetereuntis  equo.  90 

Quod  si  non  prodest,  et  honesti  gratia  nuUa 

Redditur,  at  nullum  crimen  adeptus  eram. 
Nec  male  commissa  est  nobis  fortuna  reorum, 

Lisque  decem  decies  inspicienda  viris. 
Res  quoque  privatas  statui  sine  crimine  judex,  95 

Deque  mea  fassa  est  pars  quoque  victa  fide. 


riom  distichi»  cenaet  Heinsiut.  Atque 
ego  lubentissime  subscriberem,  nisi 
Ovidium  ubertate  et  copia  sapius  la- 
borare,  notum  esset.    Harles. 

90.  Pr^UreuhtU  equo.]  Probasse 
mores  ipsius  argumento  esse  ait,  quod 
ab  co,  ut  censore,  equo  donatus  sit. 
Loquitur  autem  de  equo  transvectionis. 
'Dionysius,  lib.  vi.  scribit,  in  honorem 
adparitionis  Castorum,  iiliusque  vic- 
toris,  qu»  ad  lacum  Regillum  parta 
est,  equis  sedentes  transvehi,  inci- 
pientes  a  templo  Martis  extramurano, 
perrexisse  per  forum,  juzta  edem  Cas- 
toris.  Fiebat  autem  hsc  transvectio 
idib.  Quintilibus,  quo  die  apud  Ja- 
curo  Regillum  prospere  pugnatum  est, 
Castore  et  PoUuce  auxiliantibus.  In 
transvectione  autem  equites  veheban- 
tur,  corooati  olivarum  ramis,  induti- 
que  trabeis  punicei  coloris,  secum  ges- 
tantes  ornamenta,  prsmiaque  omnia 
fortitudinis,  quscumque  in  prsliis  ob 
rem  bene  gestam,  a  ductoribus  suis 
accepere. 

w.  91,  92.  Hi  quoque  versus  sus- 
pecti  sunt  Heinsio.  Burm.  conjecit : 
Quod  ti  nm  frodnt,  et  honest*  gl^rui 
vit^  Perditur ;  at  nuUum  erimen  ad- 
emit  equum,  Eleganter  quidem,  sed 
hoc  erit  urere,  non  mederi.    Harlbs. 

93.  Nee  nuUe  eommista  ett,]   His 


duobus  versibus  designat  se  poeta  cen- 
tumvirum  fnisse.  In  eo  enim  judi- 
cio  caasc  testamentaris,  et  hsredita- 
ris,  criminalesque  etiam  audiebantur. 
Centumviri  autem  a  numero  vironun 
dicebantur.  Nam  quum  Roms  es- 
sent  quinque  et  triginta  tribus,  temi 
ex  singulis  tribubus  eligebantnr  ad 
judicandum :  et  licet  quinque  supra 
centum  fuerint,  tamen  ut  facilius 
nominarentur,  centumviri  sunt  dictL 
Eorum  vero  judicium  eentumviralit 
hasta  nominabatur:  quod  posita  in 
foro  hasta,  centumviri  judicabant. 
Fortuna  reorum,  Sors  eomm,  qui 
centumvirali  judicio  subjiciebantnr. 

94.  Utque  deeem  deeiet,']  Ti  Ue^ 
frivolum  et  otiosnm  hoc  loco :  duo  ve- 
teres  Utque;  unus  Viique.  Scribe  om- 
nino;  JJtque  deeem  deeiet  inepieienda 
virit,  Centum  viros  litibus  judicandis 
designat.  Ne  dubiu  de  hac  rettitu- 
tione.    Heins. 

95.  Ret  quoque  privatat  ttatuL]  Ni* 
hil  aliud  vult,  nisi  se  etiam  inter  ju- 
dices  adlectum,  quos  prstor  in  causis 
privatis  dare  solebat.  Onmia  confun* 
dit  ignwantia  antiquitatis  Merula,  in- 
epte  adserens  Ovid.  judicem  ex  quarta 
decuria  fuisse,et  triumvirum  electum. 
Triumvir  fuit;  sed  illi  non  judicabant. 

BVRM. 


TRISTIUM  LIB.  II.  EL.  UNICA, 


191 


Me  miserum !  potui,  si  non  extrema  nocerent, 

Judicio  tutus  non  semel  esse  tuo. 
Ultima  me  perdunt ;  imoque  sub  aequore  mergit 

Incolumem  toties  una  procella  ratem :  100 

Nec  mihi  pars  nocuit  de  gurgite  parva:  sed  omnes 

Pressere  hoc  fluctus,  Oceanusque  caput. 
Cur  aliquid  vidi  ?  cur  noxia  lumina  feci  ? 

Cur  imprudenti  cognita  culpa  mihi  ? 
Inscius  Actseon  vidit  sine  veste  Dianam :         105 

Preeda  fuit  canibus  non  minus  ille  suis. 
Scilicet  in  Superis  etiam  fortuna  luenda  est ; 

Nec  veniam,  Iseso  numine,  casus  habet. 
IUa  namque  die,  qua  me  malus  abstulit  error, 

Parva  quidem  periit,  sed  sine  labe,  domus.  110 
Sic  quoque  parva  tamen,  patrio  dicatur  ut  8bvo 

Clara,  nec  ullius  nobilitate  minor; 
£t  neque  divitiis,  nec  paupertate  notanda : 

Unde  fit  in  neutrum  conspiciendus  eques. 
Sit  quoque  nostra  domus,  vel  censu  parva,  vel  ortu ; 

Ingenio  certe  non  latet  illa  meo.  116 

Quo  videar  quamvis  nimium  juveniliter  usus ; 

Grande  tamen  toto  nomen  ab  ore  fero. 


103.  Cur  aiu[uid  vidi  ?]  De  causa 
relegatioiiis  Ovidii  multi  mnlta  scrip- 
sere ;  in  quibus  doo  deest,  qui  credmt 
eam  vidisse  Augusti  incestum  com 
filiaJuUa.  £t  crebrius  et  gravins  hanc 
Doxam  deplorat,  quam  illam  alteram, 
cni  stoltitiaB  nomen  imponit. 

104.  Cur  imprudMti  eogmta  eulpa 
miki  etf.]  Cogmta  eauia  veteres  octo, 
nt  cognitor  in  cansa  aHqna  fuisse  vi* 
deatnr,  et  boc  etiam  nomine  offenderit 
Angustum;  Fastv.  ii: 

Non  satit  est  li^ido  eognita  eauta 


105.  Intciut  AetMmJ]  Conf.  Met. 
iii.  ver.  175.  sqq. 

113.  Notanda  ett.]  T6  ett  puto  de- 
lendum  cum  multis  vetemm :  deinde 
pro  sit  quidam^.    Hkins. 

114.  Unde  tit  m  neutrum  Mnspi- 
eiendut  equet.]  Auctor  litm  Pomponii 
Attici :  Supellex  modiea  non  multa,  ut 
in  neutram  parlem  eonspiei  pottet» 
HsiNS. 

115.  Veleentu,']  Vel  fortunis.  £- 
questris  census  erat,  quadringenta 
sestertia,  hoc  est,  decem  millia  Phi- 
lippeorum;  hodie  35,000  francomm. 


1»2  P,  OyiDII  NAS0NI8 

Turbaque  doctorum  Nasonem  novit,  et  audet 

Non  fastiditis  adnumerare  yiris.  120 

Corruit  hsec  igitur  Musis  accepta,  sub  uno, 

Sed  non  exiguo,  crimine  lapsa  domus : 
Atque  ea  sic  lapsa  est,  ut  surgere,  si  modo  laesi 

Ematuruerit  Caesaris  ira,  queat. 
Cujus  in  eventu  pcBnae  clementia  tanta  est,      125 

Ut  fuerit  nostro  lenior  illa  metu. 
Vita  data  est,  citraque  necem  tua  constitit  ira» 

O  princeps  parce  viribus  use  tuis. 
Insuper  accedunt,  te  non  adimente,  paternae, 

Tanquam  vita  parum  muneris  esset,  opes.    130 
Nec  mea  decreto  damnasti  facta  senatus : 

Nec  mea  selecto  judice  jussa  fitga  est. 
Tristibus  invectus  verbis,  ita  principe  dignum^ 

Ultus  es  offensas,  ut  decet,  ipse  tuas. 
Adde,  quod  edictum,  quamvis  immane  minaxque, 

Attamen  in  poense  nomine  lene  fuit.  136 

Quippe  relegatus,  non  exsul  dicor  in  illo ; 

Parcaque  fortunae  sunt  data  verba  meae. 

124.  Ematuruerit.']    Matura  facta  133.  Itajnineipedignum,']  Dignum 

fuerit,  et  lcnita.  £tGolimiella,lib.vu:  ett  pleriqae;   BtudidiaDiu  a  principe 

Et  quum  maturuit  iuppuratio,  n-  dign%u,      Puto    ae    principe    dignit, 

teinditur  ftrro  ;  Heins. 
vide.Gell.  lib.  z*  cap.  ii.  Trittibus.']  h.  e.  seTeri»,  miiiacibus 

127.   Citraqut  ntctm.]  Citra  ani-  v.  ad  Virgil.  ii.  14.  in  Chiestom.  iau 

madversioiiem  in  vitam  et  fortunaa.  poetica.  tto,  non  video,  cnr  cum  Bur- 

130.  Taatquam  vito  parum  munerit  maniio  mutarem  in  tt  aut  «I:  illudtta 

etut,]    Laudat  Csesaris  dementiam,  mihi  grravius  esse  videtur.  -Harles. 
ctti  vita  Ovidio  concessa  parvum  be-  135.  Jmmanit.]  Pmprie:  nonbonua 

ne^um  videbatur,  nisi  etiam  illi  for-  ab  antiquo  iiuitttif  aut  mantf  pro  bono, 

V.  Macrob.  Satum.  i.  c.  3.  et  Vossium 


132.  StUeto,]  Fuerunt  enim  quatuor  in  Etymolog.  sub  w.  ifnmiint^  et  mane* 

decurie  judicum  primo,  pluribus  dis-  £z  his  videmua,  alteram  lectionem  tm- 

cretSB  nominibus.    Namque  alie  tri-  mite  esseinterpretamentum.   Harles. 

bunorum  nris,  alin  judicum.    Quidam  137.   Quippe  relegaiut.]  Relegare 

aongenti,  quidam  selecti  vocabantur;  est,  in  insulam  aliquem,  vel  in  alium 

Plitt.  lib.  zzziii.  locum   mittere;   difiertqtte   ezailium 


TRISTIUM  LIB.  II.  EL.  UNICA, 


m 


NuUa  quidem  sano  gravior  mentisque  potenti 
,   Poena  est,  quam  tanto  displicuisse  viro.        140 
Sed  solet  interdum  fieri  placabile  numen : 

Nube  solet  pulsa  candidus  ire  dies. 
Vidi  ego  pampineis  oneratam  vitibus  ulmum, 

Quae  fuerat  saevo  fulmine  tacta  Jovis. 
Ipse  licet  sperare  vetes,  sperabimus  »que;      145 

Hod  unum  fieri,  te  prohibente,  potest. 
Spes  mihi  magna  subit,  quum  te,  mitissime  prin- 
ceps ; 

Spes  mihi,  respicio  quum  mea  fata,  cadit. 
Ac  veluti  ventis  agitantibus  sequora,  non  est 

^qualis  rabies,  continuusque  furor;  160 

Sed  modo  subsidunt,  intermissique  silescunt, 

Vimque  putes  illos  deposuisse  suam ; 
Sic  abeunt»  redeuntque  mei,  variantque  timores ; 

£t  spem  placandi  dantque  negantque  tui.    154 


(ut  jurisccmtultis  placet)  a  relegatione, 
quiod  extiUum  est  perpetuum,  reUgatio 
€t  ad  tempus.  Non  extul  dieor  ab 
yrbe  pr.  Palat. 

138.  Parea^.}  Alii  codd.  pauea- 
que,  aut  parvaque  sollemiu  permuta- 
tione.  r.  Burm.  ad  Lucan.  v.  605.  et 
Drakenb.  ad  Sil.  Ital.  i.  680.  loco  data 
alii  ihi  aut  tibi,  ac  verba  dare^  quod  est 
fallere,  decipere,  hoc  loco  in  censum 
Tenire  nequennt,  ut  jam  bene  monuit 
Burm.  quivero  novam  protulit  conjec- 
toram ;  neque  vero  sibi  ipse  satisfecit : 
Porj  fttogiM /or(un«  tunt  tua  verba 
[n.  illa  mitia,  me  esse  tantum  relega- 
tum]  mec.  'Enimvero  mihi,  antiquam 
deserere  leCtionem,  non  opus  esse  vi- 
detur.  Betinerem  igitur  ? 6t  et  j)arca, 
h*  e.  mitia,  lenia«  ut  Sil.  Ital.  xvi.  111. 
pareo  h.  e.  levi  vulnere  violare,  aut 
plenius  idem  ille  xii.  424.  canit  nihil 
Uvior,  nee  pareiar  trc.  Aut  si  commo- 

VOL.  II. 


dior  videretur  emendatio  Bunn«  fNir< 
quoque,  loco  tamen  suo  ibi  non  move- 
rem.  Sensus :  Qua  in  illo  edicto  de  me 
meaque  fortuna  dixuti,  sunt  ab  ira 
aliena ;  aut,  quod  de  me  dixisti  adeo 
leniteT,  in  partibus  mee  pono  fortune. 
Harles. 

139.  Mentitque  potentiJ]  Compoti 
mentis :  cujus  mens  de  potestate  sua 
non  exiit. 

145.  Sperabimut:  atque  Hoe  unum 
fieri,  Lege,  Sperabimut  itque;  nihilo- 
minus  sperabimus:  praeter  morem 
Ovidii  in  ultimo  versu  nova  periodus 
incipit,  Posset  etiam  legi  tperabimut 
utque, 

SperabimutJ]  Mulio  fortius  dictum 
hoc  videtur  unicum  vocabulum,  quam 
emendatio  Heinsiana,  quc  valde  fri- 
get:  a  Verpoortenio  tamen  recepta 
tperabimus  «tque,  aut  utque,    If  aruls. 


194  P.  OVIDII  NASONIS 

Per  Superos  igitur,  qui  dent  tibi  longa,  dabuntque 

Tempora,  Romanum  si  modo  nomen  amant;  156 
Per  patriam,  quae  te  tuta  et  secura  parente  est ; 

Cujus,  ut  in  populo,  pars  ego  nuper  eram ; 
^jc  tibi,  quem  semper  factis  animoque  mereris, 

Reddatur  gratae  debitus  urbis  amor.  160 

Livia  sic  tecum  sociales  compleat  annos, 

Quse,  nisi  te,  nuUo  conjuge  digna  fiiit : 
Qu8B  si  non  esset,  caelebs  te  vita  deceret ; 

Nullaque,  cui  posses  esse  maritus,  erat. 
Sospite  sic  te  sit  natus  quoque  sospes ;  et  olim 

Imperium  regat  hoc  cum  seniore  senex :       166 
Utque  tui  faciunt,  sidus  juvenile,  nepotes, 

Per  tua,  perque  sui  facta  parentis  eant. 
Sic  adsueta  tuis  semper  victoria  castris, 

Nunc  quoque  se  praestet,  notaque  signa  petat ; 
Ausoniumque  ducem  solitis  circumvolet  alis,   171 

Ponat  et  in  nitida  laurea  serta  coma : 


155.  Quidant  tibi  longafdabuntque,  parentis,  Tiberii,  nti  etiam  facinnt. 

Tempora.']  Scribe,  qui  dent  tibi ;  quod  Harlks. 

augurantis  et  voventis  est.  169.  Sic  adtueta  tuit  eemper  victoria 

157.  Tuta,]  A  qua  via  hostium  re-  costru.]    Victoria   Dea    fuit,    quam 

pulsa  est;  tecura,  que  dehinc  non  ti-  Apuleius,  lib.  ii.  Metamorph.  pa/nia- 

met  novos  incunus  et  hostiles  impetus.  rem  Deam  appellat 

V.  Burm.  171.  Ausoniumque  dtbcem*]   Tibe- 

161.  lAvia  sic  tecum,]  LiviamDru-  rium  deaignat,  qui,  nunciata  lUyrict 

sillam  dicit,  quam  Augustus,  repudiata  defectione,  tranaiit  ad  curam  novi  belli, 

Scribonia,  duxit  uzorem.    Eam  a  ma-  quod  gravissimum  omnium  bellorum 

trimonio  Tiberii  Neronis,  et  quidem  post  Punica»  per  quindecim  legiones, 

prsgnantem    abduzit,  dilezitque    et  paremque  auziliorum  copiam  triennio 

probavit  unice,  ac  perseveranter,  ut  gessit:    quo  temporis  spatio  domuit 

scribit  Tranquillus.    Heins.  totum  Illyricum :  quas  ob  res  trium- 

165.  Natus,']  n.  Tiberius,  ab  Au-  phus  ei  decretus  est,  quem  distulit, 

gusto  privigno  adoptatus.  v.  Suet.  Tib.  moesta  civitate  clade  Variana.    Ni- 

c.  15.    Harles.  hilominus  urbem  prsteztatus,  et  laurea 

167.  Nepotes.]  Drusus  atque  Ger-  coronatus  intravit.    Potes  etiam  intel- 

manicus,  ille  naturalis,  hic  adoptivus  ligere  (quod  magis  placet)  Geraani- 

Tiberii  filius  (Suet.  Tiber.  c.  15.  et  cam  ezpeditionem,  quam  Drusus,  Ti- 

52.)  imitentur  facta  Augusti  suique  berii  frater  et  Augusti  privignus,  sus- 


TRISTIUM  LIB.  II.  EL.  UNICA.         1»5 

Per  quem  bella  geris,  cujus  nunc  corpore  pugnas; 

Auspicium  cui  das  grande,  Deosque  tuos ; 
Dimidioque  tui  prsesens  es,  et  adspicis  urbem ;  176 

Dimidio  procul  es,  saevaque  bella  geris. 
Hic  tibi  sic  redeat  superato  yictor  ab  hoste ; 

Inque  coronatis  fulgeat  altus  equis ; 
Parce,  precor ;  fulmenque  tuum,  fera  tela,  reconde, 

Heu  nimium  misero  cognita  tela  mihi !  180 

Parce,  pater  patri»  :  nec  nominis  immemor  hujus 

Olim  placandi  spem  mihi  tolle  tui. 
Nec  precor,  ut  redeam :  quamvis  majora  petitis 

Credibile  est  magnos  ssepe  dedisse  Deos. 
Mitius  exsilium'si  das,  propiusque  roganti,      185 

Pars  erit  e  pcena  magna  levata  mea. 
Ultima  perpetior,  medios  projectus  in  hostes ; 

Nec  quisquam  patria  longius  exsul  abest. 
Solus  ad  egressus  missus  septemplicis  Istri, 

Parrhasice  gelido  virginis  axe  premor.  .        190 
Jazyges,  et  Colchi,  Metereaque  turba,  Getaeque, 

Danubii  mediis  vix  prohibentur  aquis. 

cepit  Augusti  autpiciis,  ut  Floras  icri-  tp-tuM^  quod  plerique  veteres  agno- 

4iiU  scunt ;  malim  tameu  tgrtmmt  ut  KWKXi- 

174.  DeoffHtf  <«ot.]  Apollinem,  Ju-  ^wue  vitetur.  Hbxnb.  Ad  «^ettttf. 
lium  Cesarem,  et  caeteros  Deos,  Au-  Ad  ostia  per  qu»  Danubius  inmare  se 
gustifamiliares.     Vel  Ijc  irapoXX^Xov  cgronerat. 

diotum,  ut  idem  significet,  auspicium  190.  Parrft<iit>  virgtnu.]  Callistus 

etDeostuos.    Ajek.  exArcadia:  quae  in  ursam  mutataa 

175.  DimtdtogtMfiii.]  Propteregre-  Jove,  in  septemtrione  locata  fuit:  sic 
gium  amorem^  quo  ducem  suum  hunc  dicta  a  Parrhasia  urbe  Arcadi». 
Augustus  diligebat,  vocat  ejus  dimidi-  191 .  Jaz^^ge».]  Jazyges  populi  fuere 
um :  ut  Horat.     Kirgiittim,  dxmidMm  Scytharum,  quos  Plinius  scribit  cam- 
antffltf  Bus.    Hxi^Ns.  pos  et  plana  tenuisse.  CoUiki,  Colchi 

182.  Oi\m  plaeandi  tpem,  &c.]  Sen-  (auctore  Dionysio)  fnere  ad  extremum 

sus  est ;  nec  immemor  hujus  nominisj  Ponti,   Caucaio    monte   adherentes, 

nec  tolle  spem  mihi  olim  tui  placandi ;  olim  ex  iEgypto  profecti :  Cokhot  ac- 

ttt  particula  negandi  bis   repetatur.  cipere  etiam  eos  Hcet,  qTii  Medeam 

OUm,  aliquando.    Ciof.  fugientem  persecuti,  quum  illam  ad- 

189.  SoUu  ad  ingrettus,  &c.]  Immo  prehendere  non  potuissent,  circa  To 

02 


196 


P.  OVIDII  NASONIS 


Quumque  alii  causa  tibi  sint  graviore  fiigati, 

Ulterior  nuUi,  quam  mihi,  terra  data  est : 
Longius  hac  nihil  est,  nisi  tantum  frigus  et  hostis, 

£t  maris  adstricto  quae  coit  unda  gelu.         196 
Hactenus  Euxini  pars  est  Romana  sinistri ; 

Proxima  Basternee  Sauromataeque  tenent : 
Hbbc  est  Ausonio  sub  jure  novissima,  vixque 

Hseret  in  imperii  margine  terra  tui.  200 

Unde  precor  supplex,  ut  nos  in  tuta  releges; 

Ne  sit  cum  patria  pax  quoque  demta  mihi : 
Ne  timeam  gentes,  quas  non  bene  submovet  Ister; 

Neve  tuus  possim  civis  ab  hoste  capi. 
Fas  prohibet  Latio  quemquam  de  sanguine  natum, 

Csesaribus  salvis,  barbara  vincla  pati.  206 

Perdiderint  quum  me  duo  crimina,  carmen  et  er- 

Alterius  facti  culpa  silenda  mihi :  [ror ; 

Nam  non  sum  tanti,  ut  renovem  tua  vulnera,  Cse- 

Quem  nimio  plus  est  indoluisse  semel.        [sar, 


mof,  etinsulas  Brigeidas  coosedenrot ; 
Qt  et  Hariesio  placet  Metereaque 
turba,  Ant  urbem  Meteream  eam 
intellige»  quam  Ptolem.  supraThyram 
fluTium  ponit,penes  Daciam,  et  Meto- 
nhm  appellat;  ant  certe  Neurea,  ut 
Neuros  intelligas  apud  quos  oritur  Bo- 
rysthenes»  ut  est  auctor  Plinius.  Gete- 
^tM.  Getas  Strabo  eos  appellatos  dicit, 
qui  ad  Pontum  in  orienteni  vergebant: 
DacM  vero,  qui  in  obpositum  versus 
Germaniam  et  ad  Istri  fontes,  quos 
olim  DatMMvocatos  fuisse  arbitratur. 

192.  Vix  ftrohUf,]  Quin  invadant 
nos. 

196.  Adttrieto  gelu,']  Cimmerius 
Bosporus,  qui  Asiam  ab  Europa  sepa- 
rat,  ita  glaciatur,  ut  mare  illud  pedi- 
bus  plerumque  pervium  sit»  ut  Plinius 
docet :  quam  glaciem  didt  poeta  esse 
panlo  ultra  terras  ad  quas  relegatus 


est.  Vel  certe  intellige  Ponti  partem, 
quam  brumali  rigore  durari  diximus 
supra. 

197.  ffaetemu.&c.]  UsqueadDa- 
nubium:  quem  dicit  esse  terminum 
Romani  imperii.  Vicina  Bastems  et 
Sauromate  hostes  occupant.  Euiini 
nnittrif  Pontici  maris,  qui  est  a  sinis- 
tra  navigantibus  ad  Cimmerium  Bos- 
porum.  Ett  part  Roiwma,  £st  ditio- 
nis  Romans. 

198*  Bojtonue.]  Bastenue  populi 
fuere  ad  Oceanum  septemtrionalem 
versi.  Eos  Ptolemeus  scribit  fuisse  in 
Sarmatia  Europe.  Hos  Tadtus  Peu- 
cinot  nominat»  dubitatque  Sarmatisoe 
an  Germanis  adscribat  Tenent  prori- 
ma,    Tenent  loca  Istro  vicina. 

203.  Non  bene  tubmoveU^  Non  bene 
arcet.    Mer. 


TRISTIUM  UB.  II.  £L.  VNICA.         199 

Altera  pars  superest,  qua,  turpi  crimine  tactus, 

Arguor  obscceni  doctor  adulterii. 
Fas  ergo  est  aliqua  ccelestia  pectora  falli ; 

Et  sunt  notitia  multa  minora  tua  ? 
.  Utque,  Deos  ccelumque  simul  sublime  tuenti,  215 
-  Non  vacat  exiguis  rebus  adesse  Jovi; 
A  te  pendentem,  sic,  dum  circumspicis  orbem, 

££^giunt  curas  inferiora  tuas. 
Scilicet  imperii,  princeps,  statione  relicta, 

Imparibus  legeres  carmina  facta  modis  ?       220 
Non  ea  te  moles  Romani  nominis  urget, 

InquQ  tuis  humeris  tam  leve  fertur  onus ; 
Lusibus  ut  possis  advertere  numen  ineptis^ 

Excutiasque  oculis  otia  nostra  tuis.  224 

Nunc  tibi  Pannonia  est,  nunc  lUyris  ora  domanda; 

Rhsetica  nunc  prsebent,  Thraciaque  arma,  me- 
timi: 
Nunc  petit  Armenius  pacem :  nunc  porrigit  arcus 

Parthus  eques^  timida  captaque  signa  manu. 

211.  TttrjnerimineUctm,'}  CarminB  quii^  paz;  necdnm  adtuet»  frenii 

faeiut  meliores  magno  nomero.  Malo,  tenritutis,  tumid»  gentium  inflatsque 

turpi  crimine  taetwu;  hinc  tazare  et  cervices  ab  imposito  nuper  jugo  resi- 

taxatores  scenici  dicti,  quod  alter  alte-  liebant. 

rum  maledictis  tangat;  vide  Festum  226,  Rh^ieanunepraJMnt,]  Rheti 

in    Taiai.     Turpi   erimine   Utnu  in  ad  Italiam  usque  pertinent,  qus  supra 

Arondeliano.  Heins.  Burm.  conjicit  Verontm  et  Comum  est.     Thraeiaqua 

taetut,  Harles. /rac(i(j.  arma,    Thraces  quoque  cum  csteris 

218.  Inftriora,']  Ut  fuere  mea  car-  desciverant :  qui  et  signis  militaribus» 

mina  de  Arte  amatoria.  et  disciplina»  armis  etiam  Romanis 

225.  Nune  tibi  Pannonia  est.]  Na-  adsueti  fuerant.  Pausanias  etiam  scri- 

tio  ingens  circa  Istrum ;  hi  P^tonet  a  bit,  nullam  nationem,  prster  Galliam, 

Gnecis,  a  Romanis  Pannonii  appellati  Thracia  majorem  esse.    Hor.  ii.  Od. 

fuere :  et  ab  illis  inter  Uljrios  nume-  16.  bellofuriota  Thrace, 

rabantur ;  vide  Florum.   Nunc  lUyrit  227.  Parthus  nune  porrigit  areut,"] 

ora  domanda.    Post  finem  bellorum  Augusttts(auctoreJustino)finito  His- 

civilium,  Aug.  (ut  Flor.  docet)  reliqna  pano  bello,  in  Syriam  ad  componen- 

bella  gessit  adversum  exteras  gentes,  dum  Orientis  statum  pervenit ;  me- 

qne  districto  circa  mala  sua  imperio  tumque  Phrahati  injunxit»  oe  bellnm 

c&versis  orbis  oris  emicabant:   nova  ParthiaB  vellet  inferre*    Itaque  tota 

O  3 


196 


P.  OVIDII  NASONIS 


Nunc  te  prole  tua  juvenem  Germania  sentit, 

Bellaque  pro  magno  Caesare  Csesar  obit.      230 
Denique,  ut  in  tanto,  quantum  non  exstititunquam, 

Corpore,  pars  nulla  est  qu8B  labet  imperii ; 
Urbs  quoque  te,  et  legum  lassat  tutela  tuarum, 

£t  morum,  similes  quos  cupis  esse  tuis. 
Nec  tibi  contingunt,  qu8B  gentibus  otia  preestas, 

Bellaque  cum  multis  irrequieta  geris.  236 

Mirer  in  hoc  igitur  tantarum  pondere  rerum, 

Nunquam  te  nostros  evoluisse  jocos? 
At  si,  quod  mallem,  vacuus  fortasse  fuisses, 

NuUum  legisses  crimen  in  Arte  mea  240 

Illa  quidem  fateor  frontis  non  esse  severse 

Scripta,  nec  a  tanto  principe  digna  legi : 
Non  tamen  idcirco  legum  contraria  jussis 

Sunt  ea ;  Romanas  erudiuntque  ni>ru&. 


Parthia,  captivi  ez  Crassiano,  sive 
Antooii  ezercita  recollecti,  signaque 
^cum  hit  militaria  Augusto  remissa. 
Sed  et  filii  nepotesque  Phrahatis  obsi- 
des  Augusto  dati:  plusque  Caraar 
magoitudine  nominis  sui  fecit,  quam 
armis  alius  imperator  facere  potuisset. 

339.  Burmanni  con|ectura  Nune  te 
in  prole  placeU  Sentit  [h.  e.  ezperitur 
inimicum  et  gravem»  ut  Petron.  c.  39. 
ubi  vide  Burm.  prafanut  Junonem  Pe- 
lia$  uniit]  sentit  igitur  Germania,  te 
adhuc  vigere  viribus  in  Tiberio,  qoum 
senectutem  tuam  despiceret.  v.  Burm. 
Harl.es. 

230.  Bellaque  pro  magno  C^aare 
Catarhabet,']  Obit  prim.  Vatic.  et  op- 
timus  Palatin.  livius,  lib.  iv:  Quia 
duo  ecnsuUs  obire  toi  iimul  bella  nequi' 
rent,  Heins.  Bellaque  pro  magno 
(Uetare,  Sensus  est:  Drusus  bella 
gerit  pro  Attgusto.  Appellat  autem 
Drusum,  Augusti  privignum,  CsBsa- 


rem :  ut.etiam  Germanicum  in  Fastis* 
Alii  hoc  loco  non  Dmsnm,  sed  Dntsi 
iilium  ez  Antonia  Cesaris  nepte, 
quem  Augustus  octo  legionibus  apud 
Rhenum  imposuerat,  adscribique  per 
adoptionem  a  Tiberio.  josserat :  ut 
Tacitua  auctor  est,  lib.  i.  Aon.  3. 

234.  Et  mortim,']  Augustus,  impe- 
tratis  a  senatu  *  decem  adjotorilNis, 
onumquemque  equitum  rationem  vit» 
reddere  coegit.    Mxn. 

236.  Bellaque  cum  muUit  irrequieta 
geri$.]  ClaodiosCivilisioMisceU.&c. 
p.  143.  davvTttra  revera  et  contradic- 
toria  esse  potat.  Si  enim  gentes  tonc 
habuerunt  otia,  com  quibus  bella  ge- 
rere  coactusfuit?  Neque  cum  ezter- 
nis  hottibus,  jam  victis,  neqoe  com 
Germanis,  a  Droso  vel  Tiberio  supera- 
tis»  neque  cum  civibus :  Quare  corri- 
git,  et  pluribus  illustrat : 

Betlatiue  cwn  vitiit  irrequitta  gerit. 


TRISTIUM  LIB.  IL  EL.  UNICA.  199 

Neve  quibus  scribam  possis  dubitare ;  libellus  245 

Quatuor  hos  versus  e  tribus  unus  habet : 
"  Este  procul,  vittae  tenues,  insigne  pudoris, 

Quseque  tegis  medios,  instita  longa,  pedes : 
Nil,  nisi  legitimum,  concessaque  furta,  canemus ; 

Inque  meo  nuUum  carmine  crimen  erit."      250 
Ecquid  ab  hac  omnes  rigide  submovimus  arte, 

Quas  stola  contingi  vittaque  sumta  vetat  ? 
At  matrona  potest  alienis  artibus  uti ; 

Quoque  trahat,  quamvis  non  doceatur,  habet. 
Nil  igitur  matroua  legat :  quia  carmine  ab  omni 

Ad  delinquendum  doctior  es^e  potest.  256 

Quodcumque  adtigerit,  si  qua  est  studiosa  sinistri, 

Ad  vitium  mores  instruet  inde  suos. 
Sumserit  annales ;  nihil  est  hirsutius  illis  ; 

Facta  sit  unde  parens  Ilia,  nempe  leget ;      160 
Sumserit,  ^neadum  genitrix  ubi  prima ;  requiret, 

iEneadum  genitrix  unde  sit  alma  Venus. 


247.  Vitue  t€n.ue$,  imigne  fnuLorit.']  ut   ea   talos,  imosque   pedeft    tegat. 
Virgines   designat  et    iimoptas  per  Haulbs. 

vittoi.  Vide  Turaeb.  Hb.  xxiii.  cap.  5.  257.  Est  studioaa  sinittrL]  Studet 

et  lib.  zxiz.  c^.  4.  res  io  siiiistrain  et  contrariam  partem 

248.  Jnttita,]  £st  stola  matronalis.^  accipere,  proclivis  ad  deteriora. 

T.  Ferrarius  de  re  vestiaria  libr.  iii.  p.  259.  Hirsutiut.]   h.  e.  incomtius, 

223,  224.  Patavii  1685.  Horat.  Serm.  gravius,  severius,  huUis  deliciis  cor- 

i.  2.  29.  ubi  vide  scholiastes  et  inter-  ruptum.  v.  Burm.  qui    laudat  Jos. 

pretes.    Gesner  in  Th^uro  Stephan.  Castal.  Obss.  decad.  cap.  5.  Broukhus. 

uberius  de  hac  veste  matronali  diffe-  .  ad  Propert.  i.  1.  12.  iv.  1.  61.   Tales 

rens,   nostrumque    locum   explicans,  autem  fuenint  ahnales  maximi,  Pon- 

Toga,  inquit,  libertinarum  ad  medios  tificum  opera  confecti,  aliique  anti- 

tantum  pedes  descendit ;  inttita  Umga  quissimi»  ipsiusque  Ennii.    Quare  non 

metonymice,  qus  producit  et  lo^gam  est,  quod  cum  Heinsio  (nihil  ett  hir- 

fiLcit  togam,  ut  stola  fiat,  medios  pe-  tutiut)  Enni  legamus.    Harlks. 

des,  inteAos  toga,  velat  ac  tegiU —  260.  Faeta  tit  unde  parent  Ilia,] 

Maneat  ergo,  inttitam  illam  antiquam  Quomodo  Ilia,  seu  Bhea  Sylvia,  gra- 

Horatii  et  Ovidii  esse  fasciam  satis  vida  a  Marte  geminbs  peperit.    . 

latam,  que  toge  subsuta  stolam  effi-  262.  ^neadum  genitrix,']  Roroano- 

ciat,  vel  certe  stolam  velut  producat,  rum  mater.     Unde  tU,    Unde  ducat 

04 


200  P,  OVIDn  NASONIS 

Persequar  inferius,  modo  si  licet  ordine  ferri, 

Posse  nocere  animis  carminis  omne  genus. 
Non  tamen  idcirco  crimen  liber  omnis  habebit ;  265 

Nil  prodest,  quod  non  laedere  possit  idem. 
Igne  quid  utilius  ?  si  quis  tamen  urere  tecta 

Comparat,  audaces  instruit  igne  manus. 
Eripit  interdum^  modo  dat  medicina  salutem :  269 

Quseque  juvans  monstrat,  quseque  sit  herba  no- 
£t  latro,  et  cautus  preecingitur  ense  viator :  [cens. 

IUe  sed  insidias,  hic  sibi  portat  opem. 
Discitur,  innocuas  ut  agat  £au3undia  causas ; 

Protegit  hsec  sontes  immeritosque  premit. 
Sic  igitur  carmen^  recta  si  mente  legatur,        276 

Constabit  nuUi  posse  nocere  meum. 
At  quiddam  vitii  quicumque  hinc  concipit,  errat ; 

Et  nimium  scriptis  abrogat  ille  meis. 
Ut  tamen  hoc  iatear,  ludi  quoque  semina  praebent 

Nequitise  :  tolli  tota  theatra  jube ;  280 

Peccandi  causam  quse  multis  ssepe  dederunt, 
*  Martia  quum  durum  sternit  arena  solum. 
Tollatur  circus ;  non  tuta  licentia  circi ; 

Hic  sedet  ignoto  juncta  puella  viro. 
Quum  quaedam  spatientur  in  hac,  ut  amator  eadem 

Conveniat,  quare  porticus  ulla  patet  ?  286 

originem  :  eo  acilicet  adladens,  quod  optimi    latipitatii   muctores   utnntiir. 

et  ^neas  ez  adulterio  Veneris  et  An-  Nonnnlli  etiam  derogiU,    UEiits. 

chise  natus  fuerit.  282.  SUmit  dumm  aolum.]    Hoc 

266.   iSTtfn  tamen  ufetreo.]    Disti-  dicit»  quia  ludi  gladiatorii  ezkibeban- 

chon  suspectum  :  ver.  243.  simile  car-  tor  in  foro  arena  constrato. 

minb  initium.    Hkins.  283.  ToUatur  cireuj.]  Idem  aper- 

270.  QMeq^juvtti  mofutrot.]  Jii-  tius  in  libro  primo  de  Arte  amandi* 

oofu  prior  Politiani;  quod  placet,  ut  ver.  135  sq.  itaostendit:    * 

•nf  noeent  opponatur.    Hkins.  Ne  te  nobiiiumfugimt  certmmen  equo- 

278.  Et  RMittim  ieriptit  ttrregat  U-  rum : 

le  meit,]  Abrogat  scribe  cum  multis  MuUa  e^pas  popuU  eommoda  cirtut 
veterum;   quo  Terbo  linus  aliique 


TMSTIUM  LIB.  II.  EL.  UNICA. 


901 


Qtiis  locus  est  templis  augustior  ?  haec  quoque  vi- 

In  culpam  si  qua  est  ingeniosa  suam.  [tet, 

Quum  steterit  Jovis  aede ;  Jovis  succurret  in  sede, 

Quam  multas  matres  fecerit  ille  Deus.  290 

Proxima  adoranti  Junonia  templa  subibit, 

Pellicibus  multis  hanc  doluisse  Deam. 
Pallade  conspecta,  natum  de  crimine  virgo 

Sustulerit  quare,  queeret,  Erichthonium. 
Venerit  in  magni  templum,  tua  munera,  Martis, 

Stat  Venus  ultori  juncta  viro  ante  fores.       296 
Isidis  aede  sedens,  cur  hanc  Saturnia,  quseret, 

Egerit  lonio  Bosporioque  mari. 
In  Venere  Anchises,  in  Luna  Latmius  heros, 

In  Cerere  lasion,  qui  referatur,  erit.  300 


289.  Quum  tteterit  J<m$  tttU,  ficc.] 
Quum  venerit  in  sdem  Jovis  Capito- 
lini,  tuQC  reputabit,  quam,  &c. 

293.  Natum  dtt  mmifi«.]  Natum 
de  lite.  Erichthonio  nonen  iv^oti- 
tom  Aifh  rifc  Ipft^oc  tBaiyflw^,  id  est, 
ex  certamine  atque  humo  :  auetor 
Lactantiui.  Fabnlam  refert  Serviut, 
et  Oridius  libro  Metamoiph.  aecundo. 

295.  KeiMrtl  tii  mtigni  temp^itm.] 
Martis  ultont  designat,  quod  Aug^ 
tns  bello  Philippensi  pro  ultione  pa-w 
tema  tusceptum  Toverat ;  in  quo  vo- 
liit  de  bellis  triumphisque  consuH 
senatum:  sanxitque,  ut  provincias 
cum  imperio  petituri  ez  eo  deduce- 
rentvr»  quique  yictores  rediissent,  eo 
insignia  triumphorum  inierrent.  Mer. 

296.  Siat  Venut  ultori.}  Quasi  di- 
cat,  succurrit  adulterium  Martis  cum 
Venere.  Intelligit  autem  »dem  Ve- 
neris  genitricis  junctam  Martis  tem- 
plo.  Jumcta  viro;  duriores  numeri; 
neque  recte  Veneris  vtrtMn  tUtorem 
Martem  dici  puto,  quum  amatcr  fu- 
erit,  quem  vtro  infra  ver.  372.  opponit. 
Forte  scripserit;   Stat    Vema  uUori 


Juneta  quid  antt  fore$  ?  scilicet,  ftMC- 

ret  quid,  id  est,  quare  Venus  stet  ante 

fores,  juncta  ultori. 

298.  Egerit  lonio  Bo^rioq^emari.'] 

Hoequondam  monttro  horribUet  es' 

ercuitiras, 
InacUm  Juno  pettom  meditata  /it- 


Virgil.  iii.  Oeorg.  152.  sq. 

Olarpov  caXol^v  airr^  ol  VtlKov 

ircXoc* 
.£schyl.  Sup. 

^yiltvn  itittTi  PoShf  IXar^  rv- 
irwUfa' 
Coluth.  Theban. 

'IvoX^C  'Itt> 
^ovroKkfi  $k  wAdtaow  if*  iXfWpd 
Pdivt  KSKevBa' 
Mosch.  Idyll.  ii.  ver.  44. 

299.  In  Luna  Latmiut  herot,']  £n- 
dymionem  desigttat,  aLatmio  monte 
Cari»  cognominatum. 

900.  In  Cerere  lation,  &c.]  Fuit 
Jasion,  de  quo  hic  poeta  intelligit,  fi- 
lius  Jovis  et  Electr»,  fraterque  Dar- 
dani  et  Armonis  Cadmi  uxoris»  qui 
sointa  uaora  Cybde,  Corybantom  ge- 


302  P.  OVIWI  NASONIS 

Omnia  perversas  possunt  comimpere  mentes ; 

Stant  tamen  illa  suis  omnia  tuta  locis. 
At  procul  ab  scripta  solis  meretricibus  Arte 

Submovet  ingenuas  pagina  prima  nurus. 
Quaecumque  irrumpit,  quo  non  sinit  ire  sacerdos, 

Protinus  hoc  vetiti  criminis  acta  rea  est.      306 
Nec  tamen  est  facinus  moUes  evolvere  versus  : 

Multa  licet  castae  non  facienda  legsint. 
Seepe  supercilii  nudas  matrona  severi, 

Et  Veneris  stantes  ad  genus  omne,  videt.     310 
Corpora  Vestales  oculi  meretricia  cemunt ; 

Nec  domino  pcense  res  ea  causa  fuit. 
At  cur  in  nostra  nimia  est  lascivia  Musa  ? 

Curve  meus  cuiquam  suadet  amare  liber?    314 
Nil  nisi  peccatum,  manifestaque  culpa,  fatendum 

Poenitet  ingenii  judiciique  mei :  [est? 


nuit,  a  quo  Corybantes  appellati  sunt  vel  quicunque  venales  andilas  exponit, 

£x  Jasione  autem  et  Cerere  Plutonem  quae  nude  stabant  et  contrectabantur. 

natum  fabuls  tradunt.    Quin  in  gra-  vide  Burm.  et  Heinsium  qui  quidem 

tiam  Jasionis  constat,  frumenti  copiam  legere  malit,  satis  vero  audacter,  Nec 

a  Cerere  dono  datam  in  nuptiis  Armo-  damno  tcen^  re»  ea  vitafuU,  Hables. 

nisB.    Auctor  Diodonis.  312.  "Nec  damifto  panit  re»  ea  eauta 

305.  Qu^cumque  erumpit.]  Irrum-  ytat.]  De  Lenone  interpretantur ;  sed 

pit,  et  quo  pro  qua  recte  multi  vetus-  cur  Lenoni  potius  ob  id  poena  deoer- 

tiores.  Irrufnperf  dicebanturquiadyta  natur,  quam  ^Edilibus,  qui  Floralia 

non  initiati  subibant.  Heins. —  Qtue-  exhibebantl  Quare  aut  versum  hnnc 

cumque  erumpit,  Arguit  a  simili  ream  adulteratum  esse  censeo,  aut  scriben- 

esse  illam,  quae  prohibita  et  rejecta  dum: 

inspexit  ejus  prscepU ;  quemadmo-  Nec  damno  tcenet  rei  ea  vitafuU. 

dum  ea  qus  prohibente   sacerdote  In  Combiano,  pro  diversa  lectione, 

enipit,  quo  non  licet  Rotcia  cauMo.    Certe  Roscius  comce- 

309.  Nudat.']  Meretrices  et  genut  dus  librum  ediderat,  in  quo  causam 

omne  mulierum  impudicanim  ttantet  histrioniaB  agebat,  eamque  compara- 

ad  Venerit  asdem,  qus  nud^  solebant  bat  cum  eloquentias  studio.    Memioit 

Floralia  celebrare,  de  quibus  Ovid.  hujus  scripti  Macrobius,  Satum.  lib. 

Fastor.  V.  183.  349.  sqq.  Valer.  Max.  ii.  c.  14.     Sed  abruptus  nimis  sit 

ii.  5.  8.  Verpoort.  llla  FloraUa  edere  transi  tus  a  Vestalibus  ad  Roscium. 

aolebat  iEdilis  pleb.  quem  dominum  .Heims. 
vocat  O  vidius,  aut,  ctomtfius,  est  mango. 


TRISTIUM  LIB.  U.  EL.  UNICA. 


908 


Cur  Bon,  Argolicis  potius  quBe  coDcidit  armis, 

Vexata  est  iterum  carmine,  Troja,  meo  ? 
Cur  tacui  Thebas,  et  mutua  vulnera  fratrum  ? 

Et  septem  portaSj  sub  duce  quamque  suo?  320 
Nec  mihi  materiam  bellatrix  Roma  negabat: 

Et  pius  est,  patrise  facta  referre,  labor. 
Denique,  quum  meritis  impleveris  omniaj  Cs&sar, 

Pars  mihi  de  multis  uiia  canenda  fuit, 
Utque  trahunt  oculos  radiantia  lumina  SoHs ;  325 

Traxissent  animum  sic  tua  facta  meum- 
Arguor  immerito;  tenuis  mihi  campus  aratur; 

111  ud  erat  magnaB  fertilitatis  opus, 
Non  ideo  debet  pelago  se  credere,  si  qua 

Audet  in  exiguo  ludere  cymba  lacu-  330 

Forsitan  et  dubitem,  numeris  levioribus  aptus 

Sim  satis ;  in  parvos  sufficiamque  modos- 
At  si  me  jubeas  domitos  Jovis  igne  Gigantas 

Dicere ;  conantem  debilitabit  onus. 


318,  Vfjaia  fft  liemm.J  Troja  ite- 
tum  dicitur  vexarl  carmine^  quum 
t]iu  casu&  el  rumft  ^nmi  vtm  d^dej 

319,  Et  m  u  t  va  vm  tn  ^a  fta  \  ntm ,  ] 
Fet  nmtiia  vultirrrsi  fratrum,  Eteoclis 
et  fblynicii  mortem  intelligc,  qui  mt]- 
l&o  lctu  cecidere,  ut  Diodurui  scribil, 
It  italius  cccipjt,  cjc  4(uu  Tbebanuin 
lnfim  desiguat. 

320*  Si^h  dwt  quamquM  5U0.]  Sep- 
tem  eaiiD  tvgvs  c<»Qtra  Kteoclem  pra 
^ciljaice  consptraruiii.  ^tLii^ct  Adraa- 
tus  Ai^ivorum  rexi  Amphjamuft  Hip- 
pOmedoD,  C«paDeu5t  l'vdeua»  Parihe- 
&oparBSt  et  PotjniceSi  pro  quo  beLluni 
geitum  esi,  Adra^ti  ductu  et  auspi- 
cits.  iu  oppugnationG  autetu  Thtfba- 
niin,  bomm  ducum  ijnusquiMjue  por- 
Um  £ibi  appu^DUidain  «um«6mt. 


3^,  FnirUi.]  Quontam  tna  ftMta 
mox  sequitur,  Eu.nii.  emeiid^e  cupit 
fiiis  :  quffl?  emendalio  mious  necesiftria 
mihi  quidcm  videtur,  poti^niujn  ob 
epiibetoo  bdiatTli^  cui  /fftfia  potius, 
q  uam_^iiid  respon  d  e  nt<  A  tq  ue  K4>m  a.m 
deam  esoe  cultaju^  neminem  fitgieL 
lu  Oiseiii  lliesjturo  numtJim,  tab.  52. 
D.  7.  reperilur  tiummus,  ubi  teiuplura 
eat  aeic  columnarum»  in  [|U0  Roma, 
dea?  im^tajr  sedet  gnlenta*  sinistra  ha- 
stam^  dextfA  Virloriolam  tenen*.  v* 
ObeLii  commetit,  pag>  510.    U.iiii-es. 

328.  Uhid  .i/m5,]  \  tl  belluiii  Tlte- 
b^num  et  rcliqua,  vel  Augusti  j;;eslai. 
MEH,^Md^H/f  ftivuliiat\$^  tngeaii 
fertiUs>  ubtriii  ingenii.     Be  11**1* 

330,  Liuiere  e^mlHi.}  Cfirrere  Mo- 
feti  €t  Irc*  aLii ;  sed  praistat  tudtrf, 
quod  fit,  quum  nnuta^  pei  ottumf  ad 


304  P.  OVIDII  NASONIS 

Divitis  ingenii  est  immania  Ceesaris  acta  335 

Condere ;  materia  ne  superetur  opus. 
Et  tamen  aiusus  eram :  sed  detrectare  videbar, 

Quodque  nefiaLS,  damno  viribus  esse  tuis. 
Ad  leve  rursus  opus,  juvenilia  carmina,  veni ; 

Et  falso  movi  pectus  amore  meum.  340 

Non  equidem  vellem:  sed  me  mea  fata  trahebant, 

Inque  meas  poenas  ingeniosus  eram. 
Heu  mihi,  quod  didici!  quod  me  docuere  parentes, 

Literaque  est  ocuios  ulla  morata  meos ! 
Hbbc  tibi  me  invisum  lascivia  fecit,  ob  artes,     345 

Quas  ratus  es  vetitos  soliicitasse  toros. 
Sed  neque  me  nuptee  didicerunt  furta  magistro ; 

Quodque  parum  novit,  nemo  docere  potest. 
Sic  ego  delicias,  et  moliia  carmina  feci, 

Strinxerit  ut  nomen  fabula  nulla  meum.       350 
Nec  quisquam  est  adeo  media  de  plebe  maritus, 

Ut  dubius  yitio  sit  pater  ille  meo. 
Crede  mihi,  mores  distant  a  carmine  nostri ; 

Vita  verecunda  est,  Musa  jocosa,  mihi : 
Magnaque  pars  operum  mendax  et  ficta  meorum 

Plus  sibi  permisit  compositore  suo.  356 

Nec  liber  indicium  est  animi,  sed  honesta  volup- 

Plurima  mulcendis  auribus  apta  ferens.       [tas. 


tjstentandam  artis  peritiam  et  navium  seculi  Ovidiani  sit  verbtim.    Usos  et 

faabtlitatem,  ludnnt.    Postea  lusoria  eo  TertuHianus  non  semel.    Duo  alii 

naves  levissima  et  expeditissima  na-  detrectare  verehar ;  unus  dedecorare; 

rigiadicta.     Burm.  JiMua  decertare,    Heins. 

337.  Sed  detrectare  videhar,']  Sep-  338.  Constructio :   et  videbar  vi- 

tem,  aut  octo  veteres  delirare:  prim.  ribus  tuis  damno  esse,  quod  nefaserat. 

Polit.  et  Hambnrg.  et  Putean.  direci»  Hablbs. 

tare :  an  pro  depretiare  ?  quo  verbo  360.  Strinxerit  meum  wmen,']  L»- 

Plulus  usus,  lib.  xxii.  D.  ad  legem  lerit  meam  famam. 
Aquiliam.   Glosse  inedits,  Depretia-  356.  Convpontote  tuoJ]  Me  Ovklio» 

(t  <Xarr«)0Wcc-     Sed  nesoio  an  id  qui  ea  con^oeui. 


TRISTIUM  UB.  ll.  EL,  UNICA.  906 

Accius  esset  atrox ;  conviva  Terentius  esset ; 

Essent  pugnaces,  qui  fera  bella  canunt.        360 
Denique  composui  teneros  non  solus  Amores : 

Composito  poenas  solus  amore  dedi. 
Quid  nisi  cum  multo  Venerem  confundere  vino 

Praecepit  lyrici  Teia  Musa  senis  ? 
Lesbia  quid  docuit  Sappho,  nisi  amare,  puellas  ? 

Tuta  tamen  Sappfao,  tutus  et  ille  fuit.  366 

Nec  tibi,  Battiade,  nOcuit,  quod  saepe  legenti 

Delicias  versu  fassus  es  ipse  tuas. 
Fabula  jucundi  nulla  est  sine  amore  Menandri ; 

Et  solet  hic  pueris  virginibusque  legi.  370 

Ilias  ipsa  quid  est,  nisi  turpis  adultera,  de  qua 

Inter  amatorem  pugna  virumque  fuit  ? 
Quid  prius  est  illi  flamma  Chryseidos  ?  utque 

Fecerit  iratos  rapta  puelia  duces  ? 
Aut  quid  Odyssea  est,  nisi  femina,  propter  amo- 
rem, 

Dum  vir  abest,  multis  una  petita  procis  ?     376 


359.  Ettet  atrox,'\  ^sset  oradelU, 
propterea,  quod  tragoedias  scripsit. 

364.  Teia  Mum.]  Anacreontis  Mu- 
ta :  is  enim  Teon  patriam  babuit,  nt 

^  est  anctor  Strabo.  ' 

365.  LeMaqutddoemt  Sappko,nm 
amaT€,fnuUaif]  SapphoLesbiaprima 
plectnnn  reperit,  librot  lyricot  com- 
potnit»  epigfammata,  iambos,  et  ele- 
gias:  hnjns  antem  poemata  laadva 
erant    £t  Hor.  Od.  iv.  ix.  11.  sq : 

VivunUiue  eommi$ti  ealoret 
jEoU^fidibut  puelUe. 
367.  Nec  tihi,  Battiade,  noeuit,^ 
Battiadei  Callimachns  appellatnr,  a 
Batto,  generis  tni  anctore,  qui  CyM- 
nem  condidit,  nt  Strabo,  Herodotus, 
et  Jttttinus  scribnnt.  Compotuit  au- 
tem  poemata  omni  genere  carminnm : 


Lyden  pnellam  amayit,  de  qna  etiam 
elegias  scripsit. 

371.  Iliat  ipta  quid  ett  aliud,  niii 
aduUera,']  Niti  turpit  aduUera  cnm  pri- 
mis  editionibus ;  E^ist.  Laodamic,  33 : 

Quid  petitur  tanto  niti  turpit  adul' 
terabeUoJ 
TurpU  hoc  loco  td  mores,  non  ad  fa- 
ciem  refertnr;  in  Epist.  (£non.  ad 
Parid.  de  ipsa  Helena,  ver.  170 : 

Hdtrthat  gremio  turpit  amiea  tuo» 
Hsuft. 

373.  Qtdd  priut  est  itU  flamma 
Chryteidot.']  Quid  in  principio  statim 
Uiados  describiturl  certe  Agamem- 
nonis  aroor  in  Chiyseida. 

374.  Rapta  pueUa.']  Briseis  Achtlli 
erepta  ab  Agamemnone :  cujut  rei 
cauta>  orts  sunt  inter  eot  inimicitiv. 


206 


P.  OVIDII  NASONIS 


Quis,  nisi  MaBonides,  Venerem  Martemque  ligatos 

Narrat,  in  obscoeno  corpora  prensa  toro  ? 
Unde,  nisi  indicio  magni  sciremus  Homeri, 

Hospitis  igne  duas  incaluisse  Deas  ?  380 

Omne  genus  scripti  gravitate  tragoedia  vincit : 

Haec  quoque  materiam  semper  amoris  habet. 
Nam  quid  in  Hippolyto,  nisi  csecse  flamma  nover- 

Nobilis  est  Canace  fratris  amore  sui.  [cae  ? 

Quid  ?  non  Tantalides,  agitante  cupidine  currus, 

Pisseam  Phrygiis  vexit  ebumus  equis  ?         386 
Tingeret  ut  ferrum  natorum  sanguine  mater, 

Concitus  a  laeso  fecit  amore  dolor : 
Fecit  amor  subitas  volucres  cum  pellice  regem, 

Quseque  suum  luget  nnnc  quoque  mater  Ityn. 


377.  Venerem  Martemque  ligatet,} 
Athencus,  lib.  i.  cap.  12 ;  item,  lib. 
xii.  in  princijuo,  s&tis  honcBte  banc 
fabulam  interpretatur ;  cantorem,  in- 
quiens,  apudHom.  Odyss.  9,  Phsacai 
dehortari  Yoluisse  a  malis  moribis, 
quibus  laborabant.  Quod  et  ipse 
auctor  fabuls  videtur  significare  egre- 
gio  hoc  epiphonemate :  OifK  Aptrf 
KOKd  ipya.  Adi  et  Plutarch.  de  poe- 
tis  audiendis. 

380.  Duas  Dea$,']  Calypso  et  Circe. 

383.  Nam  quid  in  Hippolyto,']  De 
quo  £ur.  et  Sen.  tragoediam  scripse- 
runt. 

384.  Nobilit  est  Canaee,']  Canace 
ex  fratre  Macareo  filium  peperit :  quo 
scelere  comperto,  seipsam  jussu  patris 
interfecit.  Macareus  vero  in  tem- 
plum  ApoUinis  Delphici  confugit. 

385.  Quidl  non  Tantalidei.]  In 
Peloponnesi  dvitate,  Mars  ex  iEgina, 
Asopi  filia,  genuit  CEnomaum:  hic 
unicam  filiam  Hippodamiam  habuit ; 
finem  vite  ab  oraculo  sciscitanti,  re- 
sponsum  est,  tunc  fatis  illum  conces- 
surum,  quum  fiUa  Hippodamia  nupsis- 


set ;  vide  fab.  apud  Ovid.  Serviura  et 
alios.  Inter  Sophoclis  tragoedias  per- 
ditas,  Hippodamia  et  (Enomaus  citan- 
tur,  qusB  forte  una  eademque,  et  huc 
spectarevidetur.  Euripidis  eUam  (£no- 
maus  aFabrick)  non  omittitnr.  Bvrm. 
386.  Ptsceom.]  Hippodamiam  ex 
PisayCivitateArcadise.  Pknfgiis  equi», 
PsiUa  et  Harpina,  quos  equos  Pelops 
e  Phrygia  veniens  secum  duxit.  Ehur- 
nut,  Ebumus  Pelops  vocatur  a  poetis, 
quoniam  Tantalus  ejus  pater  volens 
Deorum  tentare  divioitatem,  eis  invi- 
tatis  fiUum  suum  epulandum  adposuit ; 
a  quo  omnes  Dii  abstinuemnt,  excepta 
Cerere,  quiB  brachium  ejus  consumsit. 
Postea  Du,  petente  Tantalo,  quum 
▼oluissent  ejus  filium  revocare  ab  infe- 
ris,  Ceres  ei  ebumeum  brachium  resti- 
tuit.  Quod  ideo  fingitur,  quia  Ceres 
ipsa  est  terra,  quae  corpora  universa 
consumit,  ossa  tantum  reservans. 

388.  A  Uao  onurre.]  Ab  amore  Me« 
dee  ab  Jasone  violato. 

389.  Feeit  amor  tuHtat  voiucrct.] 
Terei  tragoediam  intelUgit.  Nota  est 
fabula  Ovid.  Metamorpht  lib.  vi. 


TRISTIUM  LIB.  II.  EL.  UNICA. 


207 


Si  non  Aeropen  frater  sceleratus  amasset,        391 

Aversos  Solis  non  legeremus  equos ; 
Impia  nec  tragicos  tetigisset  Scylla  cothumos, 

Ni  patrium  crinem  desecuisset  amor. 
Qui  legis  Electran,  et  egentem  mentis  Oresten, 

iEgysthi  crimen  Tyndaridosque  legis.  396 

Nam  quid  de  tetrico  referam  domitore  Chimserse, 

Quem  leto  fallax  hospita  paene  dedit? 
Quid  loquar  Hermionen?  quid  te,  Schoeneia  virgo, 

Teque,  Mycenaeo  Phoebas  amata  duci  ?        400 
Quid   Danaen,    Danaesque  .  nurum,   matremque 

Hsemonaque,  et  noctes  cui  coiere  duse?  [Lyaei? 


390.  Qu^t^iuumlug9t.]  Pio^en 
desigoat,  Terei  regii  Daulidis  uxorem, 
qua  It^rm  filium  occidit,  et  patri  epa- 
laodiim  adpostiitpropter  aororem  Phi- 
lomelam  violatam :  postea  matata  fuit 
in  Inirimam. 

391.  Si  non  Aeropen.']  AtreitragCB- 
diam  intelligit :  notum  est  autem  Ae- 
ropen,  Atrei  uzorem,  cum  Thyeste 
concubuisse,quod  «gieferens  Atreus, 
liberos  ei  epulandos  adposuit:  que 
Sol,  ne  poliueretur,  auAigit.  lUud 
notandum,  Gnecos  Atrei  uzorem  non 
£iirop«ii,  sed  Aercpen,  nominare. 

392.  Avenot  SoUm,}  Quasi  refugien- 
tes  atrocitatem'iUius  spectaculi. 

396.  Tyiuiaruioifttf.]  £t  Clytem- 
nestra:  filisB  Tyndari  ex  Leda,  uzoria- 
qne  Agamemnonis,  qu«  cum  iEgis- 
tiio  Thyestis  filio,  dum  bello  Trojano 
mari  tus  interfuit,  adulterium  commi- 
sit. 

397.  NamquiHdeMrieo.']  Bellero- 
phontes  filius  fuit  Glauci,  vir  munere 
Dei^m  eximii  tum  roboris,tum  decoris; 
vide  fab.  apud  Apollodorum,  Hb.  iL  et 
Ovid.  Metam.  lib.  iz ;  vide  Homer. 
II.  Z. 

399.  Quid  loqumr  HermionenJ'] 
Hermionem  Menelai,  vel  (nt  alii  roa- 


lunt)  Thesei  et  Helense  filiam  fuisse 
constat,  qu»  Oresti  Agamemnonis  filio 
desponsata  fuit.  Quid  te  Sehttneia 
virgo.  Atalantam  intelligit  Schoenei, 
regis  Scyri  insuls,  filiam,  cujus  fabu- 
iam  habes  apud  Ovidium,  Metamorph. 
Ub.x. 

400.  Teque,  Myeen4to.]  Cassandram 
designat,  Priami  regis  filiam,  quam, 
post  Trpjs  ezcidium,  Agamemnon 
Mycenas  captivam  duzit,  captus  ejus 
amore. 

401.  Quid  Danaen,  Danaique  nu- 
riM.]  FilijD  Danaiin  tragoediisnotSB; 
nulls  notsB  Danai  nurus.  Quare  re- 
pone  cum  primis  editionibus  et  scrip- 
tommmultis:  Danaatque  nurum,  An- 
dromeda  Persei  uzor,  et  proinde  Da^ 
naes  nurut.  Hbins.  Danaen  tragoa- 
diam  scriptit  Navius.  Ciof.  Danae 
iEschyli,  Sophodis  et  Euripidis  passim 
citatur  a  veteribas ;  sed  J^byli  titu- 
lus  dubius ;  et  Danaides  ab  aliis  voca- 
tur.  BuRM. — Matremque  Lyen.  Se- 
melen  intelligit  fabulamque  refert 
Ovid.  iii.  Met. 

402.  Hiemonaque,etnoetetqu4teoiere 
duas.}  Legendum,  noetet  eui  eoiere 
du^.  Alcmen»  et  Jovis  amores  in- 
nint,  quaniquam  alii  tres  noctes  coiiiie 


208 


P.  OVIDII  NASONIS 


Quid  generum  Peliae?  quid  Thesea?  quidve  Pe- 
lasgum, 

Iliacam  tetigit  qui  rate  primus  humum  ? 
Huc  lole,  Pyrrhique  parens;  huCi.Herculis  uxor, 

Huc  accedat  Hylas,  Ihadesque  puer.  406 

Tempore  deficiar,  tragicos  si  persequar  ignes ; 

Vixque  meus  capiat  nomina  nuda  liber. 
Est  et  in  obscoenos  deflexa  tragoedia  risus, 

M ultaque  praeteriti  verba  pudoris  habet :     410 
Nec  nocet  auctori,  moUem  qui  fecit  Achillem, 

Infregisse  suis  fortia  facta  modis. 


contendantfUnde  Heicules  Lycopbroni 
rptkffwtpoQ  \iMv  dicitur.  Hsins.  Hc- 
moruu  Antigone,  contemto  edicto,  ne 
quis  Polynicen  mortuum  a^>eliret, 
eum,  quoniam  frater  erat,  humayit. 
Deprehensa,  jussu  Creontis  regis  ju« 
gulatur  ex  lege  ad  tumulum  Polynicia. 
Hamon,  qui  eam  impatienter  amabat, 
peirfbsso  pectore  gladio,  ibidem  sibi 
mortem  conscivit.  £um  sequuta  est 
mater  £iirydice  doloris  impaUens. 

403.  Qttid  generum  PeluR?]  Per 
gmerwa  PBlut,  Admettim  accipe,  qui 
Alcesten,  Pelis  filiam  majorem  natu, 
despondente  Jasone,  post  Peliam  Me- 
dee  fraude  peremtum,  duzit  uzorem. 
Designat  autem  bic  Ovidius  Aloestis 
tragcediam,  quam  Euripides  scripsit. 
QM  Ttiesea  ?  Tragoediam  de  'fheseo 
intellige,  qui  natus  est  ex  iEthra  Pit- 
thei  filia,  ac  Neptuno,  in  TnBseoe  nu- 
trituspenes  Pittheum  matemuro  avum : 
ac  signa  ab  ^geo  sub  saxo  posita  re- 
cognoscens,  Athenas  venit.  Is,  ut 
Herculis  virtutes  imitaretur,  ad  ea  cer- 
tamina  animum  adjecit,  que  laudem 
et  gloriam  sibi  easent  adlatunu  Quid- 
ve  Pelasgum,  Jliaeam.  Protesilattm. 
Pelatgwn  autem  vocat,  quia  Thessalus 
fuit.  Pelasgi  autem  Tbessaliam  a 
principio  tenuere. 

406.  Hhc  Jtfte.]  Euryti/  CEchalis 


regis  filia,  ab  Hercule  amata. — Pyr~ 
rhique  paren»,  Deidamia,  Pyrrhi  ma- 
ter,  Lycomedis  Scyrorum  regis  filia, 
apud  quem  Thetis  Achillem  sub  mu- 
liebri  habittt  celairit :  quoniam  a  Pxt^- 
teo  acceperat,  ilium  peritumm  esse  in 
bello  Trojano. — ifue  HereutU  user. 
Megaram  dicit,  quam  Creon  rex  The- 
barum,  cognita  Herculis  virtute,  illi 
-  uzorem  dedit,  urbisque  ei,  veluti  fifio, 
curam  permisit. 

406.  Hue  aeeedat  Hylae.^  Hylas 
puer  fiiit,  comes  Hercnlis,  quem  amisit 
in  lonia  juxta  Mysiam,  et  quum  com- 
pertum,  ezstinctum  esse  in  Ibnte, 
instituta  sunt  sacra,  in  quibus  ejus  no- 
men  clamabatar  in  fontibus. — lHadet' 
que  puer.  £t  Ganymedes  Trojanus, 
i^Iius  Trois  regis,  et  frater  Ui  et  Assa- 
raci. 

410.  MuUaquepr^tteriliverbapudo-' 
rif  habet.^l  Mulla  habet  in  quibus  pu- 
dor  est  prsteritus,  a  quibus  abest  ve- 
recundia. 

411.  Aueteri.']  Quisille  ftterit,Talde 
obscttrum  est  Merula  intelligit  Ho- 
merum ;  Heinsius  Sotaden,  a  quo  car- 

*mina  sotadea  dictasunt;  melius  au- 
tem  Micj^lus  et  Bunn.  poetam  quem-» 
dam,  qui  AchilUs  amores  descripaerit 
elegiaoo  aUquo  c^tfmine,  quia  carmen 
Elegiacum  ab  Ovidio  aliiaqtte  lape 


TRISTIUM  LIB.  II.  EL.  UNICA. 


909 


Junxit  Aristides  Milesia  crimina  secum ; 

Pulsus  Aristides  nec  tamen  urbe  sua. 
Nec,qui  descripsit  corrumpi  semina  matrum,  415 

Eubius,  impurae  conditor  historise ; 
Nec,  qui  composuit  nuper  Sybaritida,  fugit ; 

Nec  quae  concubitus  non  tacuere  suos :  . 
Suntque  ea  doctorum  mbnumentis  mista  virorum, 

Muneribusque  ducum  publica  facta  patent.  420 
Neve  peregrinis  tantum  defendar  ab  armis, 

£t  Romanus  habet  multa  jocosa  liber. 
Utque  suo  Martem  cecinit  gravis  Ennius  ore, 

Ennius  ingenio  maximus,  arte  rudis ; 
Explicat  ut  causas  rapidi  Lucretius  ignis,        426 

Casurumque  triplex  vaticinatur  opus ; 


dicitur  fnoUe,  quod  infringit,  h.  e.  de- 
bilitat  atque  enervat  facta  modis  suis. 
Harles. 

A13,  Arittidet,']  Milesius  poeta  fuit, 
qui  Milesiaca  poemata,  et  de  rebus 
impudicis  scripsit,  cujus  Plutarch.  in 
Crasso,  Lucianus  in  Amoribus  mefiii- 
nerunt,  et  adnotavit  de  eodem  Ang. 
Politianus,  Miscell.  zvi.    Micyl. 

416.  Eubius,  impuriB  eonditor  hist<y- 
ridr.]  Credendum  est,  Eubium  histori- 
cum  in  suo  opere  scripsisse,  mulierem 
a]iquam  potione  etvene€ciis  corrupisse 
partum;  quod  quum  fecerit,  videtur 
alias  ejusmodi  crimen  docuisse.  Mkb. 
—  Eubii,  philosophi  stoici,  meminit 
Stephan.  in 'A<rKdXa»v.    Burm. 

417.  Nec,  ^i  eomposuit  nuper  Sy- 
baritidajiigit,']  Putolegendumfiirpmn 
Syharitida,  Hemitheon  cynaedus  Sy- 
barita  turpissimum  librum  scripsit  de 
re  Veneriaapud  Lucianum  Trpbsairai- 
itvTov,    Idem  in  Pbeudologista  Mis- 

'  thonis  SybajitsB   meminit   turpissimi 

scriptoris:  hinc  Syharitici  Ubelli  apud 

Martialem,  lib.  xii.  £p.  zcvi.    Heins. 

— Fuit  autem  Syharit  oppidum  Cala- 

VOL.  n. 


bri»,  inter  Crathim  et  Sybarim  fluvioi. 

418.  Et  fui  coneubitut  non  tacuere 
suos.]  Malim  qu^,  ut  Philaenis  et  Ele- 
phantis  intelligantur,  quarum  fosdis* 
sima  scripta  passim  drcumfereban- 
tur.  Philsnis  Leucadia,  cujus  ven. 
spurcissimi  a  Polycrate,  sophista  A- 
theniensi,  dicebantur  esse  conscripti ; 
teste  iEschrione  in  Philenidis  Epice- 
dio  apttd  Athensum,  \,  viii.  Huic 
adjungitur  a  Xenophonte,  lib.  ii.  'Axo- 
/tvfiftovtvfi&ruiv,  Nico  Samia  et  Calli- 
'strate  Lesbia,  versibus  itidem  obscce- 
nis  infames :  citat  locum  Xenophontia 
Athenaeus,  lib.  v.  Quibus  omnibus 
antiquiorem,  Astyanassam  laudat  He- 
sychius  et  Suidas  Helen»  ancillam: 
mentio  etiam  est  Cyrenes  apud  anti- 
quos,  quam  itjStKOfiiixovw  dicebant. 
HsiNs. 

421.  Ab  armit  peregrini»,']  Ab  ex- 
temorum  scriptorum  voluminibus. 

425.  ExpUcat  ut  eautat  rapidi,]  Hic 
locus  bifariam  accipi  videtur  posse : 
vel  ut  simpliciter  ignem  accipiamus 
materialem,  et  quo  quotidie  utimur; 
vel  ut  ad  fulmen,  et  ejus  causas  refe- 
P 


SIO 


P.  OVIDII  NA80NIS 


Sic  sua  lascivo  cantata  est  saBpe  Gatullo 

Femina,  cui  falsum  Lesbia  nomen  erat : 
Nec  contentus  ea,  multos  vulgavit  amores, 

In  quibus  ipse  suum  fassus  adulterium  est.  430 
Par  fuit  exigui  similisque  licentia  Calvi, 

Detexit  variis  qui  sua  furta  modis. 
Quid  referam  Ticidse,  quid  Memmi  carmen,  apud 

Rebus  abest  omnis  nominibusque  pudor?  [quos 

Cinna  quoque  fais  comes  est,  Cinnaque  procacior 

Anser,  435 

Et  leve  Comificf,  parque  Catonis  opus ; 


ramus,  propter  epitbeton  rapidi,  Ac 
de  fulmixus  causis,  et  unde  idem  gene- 
retur,    libro    sezto    Lucretius    tigiU 

MlCYL* 

426.  Triplex — optu.]  h.e.  quomodo 
tria  elementa,  mare,  coelum  et  terra 
interitura  sunt.    Harles. 

431.  ParfuitexiguiCalvL]  Calvus 
orator,  diu  cum  Cicerone  iniquissimam 
litem  de  principatu  eloquentis  habuit; 
'Vioientus  aceusator  fiiit.  Cannina  quo- 
que  ejus,  quamvis  jocosa  fueriDt,  plena 
iamen  fuere  ingentis  animi.  £um 
eziguum  appellat  Ovid.  propterea 
quod  fuit  parvs  staturs. 

433.  Quid  referam  TieidaJ]  Ticida 
eques  scripsit  elegias  de  Perilla  quam 
amavit. — Quid  Ji^mmt  earmenf  Ciop. 
Memmii  poeta  pariter  et  oratoris  me- 
minit  Plinius  in  Epistolis,  et  Tranquil- 
lus  scribens  illum  objecisse  C.  Caesari, 
quod  stetisset  ad  cyathum  et  vinum 
Nicomedi  regi.    Jul.  Css.  49. 

434.  Heinsius  Rottendorphii  emen- 
dationem  sequutus  dedit :  Relnu  abest 
omnis  nominibus^  fmdor ;  qua  conjec- 
tura  nihil  certius  esse  dicit.  At  enim 
Bentleius  ad  Horat.  ii.  Od.  12.  v.  13. 
Imo,  inquit,  nihil  ea  infelicius,  nihil 
recepta  codicum  lectione  certius  argu- 
tiusqueetmagisNasonianum.  Rebu* 
abest  nomen,  nominibusque  pudor,   Re- 


bus,  hoc   est,   argumento,  materis9, 
operL    Ipse  Ponto  I.  i. 

Invenies  quamvis  non  est  nuserabiiiM 

index, 
Non  minut  hoe  illo  Tritte,  quod 

ante  dedi, 
Rebus  idem,  titulo  difert.  Ubi  dicit 
Epistolas  suas  ez  Ponto  rf6u«  sive  ar- 
gumento  convenire  cum  priore  opere, 
quod  Tristia  inscripserat,  titulo  tantum 
et  nomine  diflferre.  Hoc  itaque  vult 
Ovidius ;  apud  Ticidam  et  ejus  similes 
poetas  rebus  sive  argumento  verum 
nomen  abesse,  cum  hic  Perillam,  alter 
Lesbiam,  alter  aliam,  quam  falso  in- 
scriberent ;  nominilmt  porro  illis  pudo- 
rem  abesse,  cum  scripta  illa  preter 
turpes  amores  et  flagitiosa  adulteria 
nihil  fere  aliud  continerent.  Hactenus 
Bentleius.  edit.  vet.  Nomen  adest  re- 
bus:  nominibusque  pudor»    Harles. 

435.  Cinna  quoque  his  comes  est.J 
Q.  Helvius  Cinna  poeta  fiiit,  qui  scrip- 
sit  Smyrnam,  quam  decem  annis  eli- 
mavit,  ut  Servius  docet. — Ctnno^ 
proeaeior  Anser.  Anser  poeta  fuit 
Antonii,  qui  ejus  laudes  scripsit. 

436.  Et  leve  ComificW]  Comificius 
poeta  a  militibus  destitutus  interiit, 
quos  sepe  fugientes  galeatos  lepores 
appellarat :  hujus  soror  Comificia  in- 
signia  condidit  epigrammata.    Leve 


TRISTIUM  LIB.  II,  EL.  UNICA. 


211 


Et  quonim  libris,  modo  dissimulata  Perillee 

Nomine,  nune  legitur  dicta,  Metella,  tuo. 
Is  quoque,  Phasiacas  Argo  qui  duxit  in  undas, 

Non  potuit  Veneris  furta  tjicere  suae.  440 

Nec  minus   Hortenst,  nec  sunt  minus  improba 
Servl 

Carmina ;  quis  dubitet  nomina  tanta  sequi  ? 
Vertit  Aristiden  Sisenna :  nec  obfuit  illi 

Historise  turpes  inseruisse  jocos : 
Nec  fiiit  opprobrio  celebrasse  Lycorida  Gallo,  445 

Sed  linguam  nimio  non  tenuisse  mero. 


antem  opus  appellat  propter  amatoria, 
qiUB  in  eis  contiQebantur. — Parque 
Catonii  ofnis,  Valerius  Cato  fuit  Bir- 
•enni  cujusdam  libertus  ex  Gallia,  qui 
grammaticen  docuit,  visusque  est  per- 
idoneus  praeceptor  maxime  ad  poeti- 
cam  tendentibus.  Is  scripsit  prseter 
granmiatices  libellos,  etiam  poemata, 
ez  quibus  prscipue  probatafuit  Lydia 
et  Diana :  qu«  hic  Ovidius  intelligit. 
438.  M€tella  tuoJ]  Sic  emendarat 
Heinsius,  probante  Burmanno,  cui 
elegantior  hac  lectio  yidetur:  quia 
tunc  oppositio  est  inter  dmimulatam  et 
tao  nomine  Uctam,  Secus  tamen  vide- 
tur  Bentleio  ad  Horatium  loc.  mem. 
Vulgata  enim  lectio,  dieta,  Metelle,  tuo 
(quam  habet  quoque  edit.  vet.)  ei  est 
elegantior :  **  dicta  nomine  Metelli, 
hoc  ipsuni  est,  digta  Metella,  Femina 
enim  in  omni  ftunilia  a  maribus  nomen 
acceperunt  in  Metellorum  gente  Me- 
tells  fuerunt."  Antea  veroidem  scrip- 
serat,  non  Tlcidam  solum,  sed  etiam 
Cinnam,  Anserem,  rel.  sub  falso  Pe- 
rill»  nopiin^  amores  suos  cum  Metella 
Tersibus  vulgasse ;  atque,  ait,  **  id  in- 
primis  notaodum  addit  (Ovidius)  ve- 
ram  tandem  Metella  nomen,  (post 
eorum  credo  obitus,)  a  librariis  reposi- 
tum  esse,  ficto  illo  rejecto."'  Harlcs. 


439.  Jf  iiuoque,  Phanacat  Argon  qui 
dusit  in  undat,  Non  jtotmt.']  Varronem 
Attacinum  intelligit,  qui  Leucadiam 
amavit.  Varro  etiam  scripsit  Argo- 
nautica,  ApoIIonium  imitatus;  vel 
potius  in  Latinum  vertit. 

441.  Nec  minui  HorientL']  Horten- 
sius  et  Servius  Sulpitius,  quamvis  fucs 
rint  optimi  oratores,  manBuetioribus 
tamen  Musis  operam  dedere :  Sulpitii 
etiam  meminit  Ausonius,  cujus  poema 
prurire  dixit  propter  carminis  lasci- 
viam. 

443.  Veriit  Arittidem  Sitenna.] 
'  Aristiden  meliores.  Scribe  etiam  Si- 
tena;  ita  enim  in  antiquis  numis  id 
nomen  exaratum  occurrit.  Hkins.— 
L.^isennam  inter  oratores  enumerat 
Cicero.  Doctus  vir  erat  et  studiis 
optimis  deditus,  gnarus  reipublicsB, 
aon  dne  facetiis :  transtulit  e  Grsco 
in  Latinum  Aristidfll  libn»  Milesioi, 
de  quibus  antea  diximus. 

M6.  Neefuit  opprobrio.]  Comelius 
Gallus  res  tenens  Romanas,  i^gypti 
procurator,  exhausit  civitatem  Theba- 
rum,'plurimi8  interceptis :  revcrsusque 
quum  furti  accusaretnr,  metu  nobilita- 
tis  acriter  indignat»,  cui  negotium 
cognoscendum  dederat  imperator,  stric- 
to  incubuit  ferro,  ut  docet  Ammianus 
P2 


312 


P.  OVIDII  NA80NIS 


Credere  juranti  durum  putat  esse  Tibullus, 

Sie  etiam  de  se  quod  neget  illa  viro. 
Fallere  custodem  demum  docuisse  fatetur, 

Seque  sua  miserum  nunc  ait  arte  premi :     450 
Ssepe  velut  gemmam  dominse  signumve  probaret; 

Per  causam  meminit  se  tetigisse  manum. 
Utque  refert,  digitis  saepe  est  nutuque  locutus, 

£t  tacitam  mensse  duxit  in  orbe  notam : 
Et  quibus  e  succis  abeat  de  corpore  livor,       456 

Impresso  fieri  qui  solet  ore,  docet. 
Denique  ab  incauto  nimium  petit  ille  marito, 

Se  quoqiie  uti  servet,  peccet  ut  illa  minus. 
Scit  cui  latretur,  quum  solus  obambulat  ipse, 

Cur  toties  clausas  exscreet  ante  fores :         460 
Multaque  dat  taiis  furti  prsecepta,  docetque 

Qua  nuptae  jpossint  fallere  ab  arte  viros. 
Nec  fuit  hoc  illi  fraudi ;  legiturque  TibuUus, 

Etplacet;  et  jam  te  principe  notus  erat. 
InVenies  eadem  blandi  praecepta  Propertl ;      465 

Districtus  minima  nec  tamen  ille  nota  est. 
His  ego  successi,  quoniam  prsestantia  candor 

Nomina  vivorum  dissimulare  jubet. 


Marcellinus.  Servius  Bcribit  iUum 
Forojuliensein  fuisse,  transtulisseque 
in  Latinum  Euphorionem :  et  de  Ci- 
theride  Volumnii  liberta,  et  a  se  amata, 
quam  Lycorida  appellavit,  scripsisse 
libros  quatuor.    Huns. 

451.  Srpe  velut  gtmnum,^  Id  ita 
esse  Tibullus  cecinit,  L.  i.  £1.  7.  vers. 
26,  sq: 

Sttpe  velut  gemmas  ^fus,  rignumque 
probarem, 

Per  catuam  memini  me  tetigitse  ma- 
niim. 

459.  C«4i.]  Heinsitts  malit,  qui,  et 


multis  docet  exemplis,  latrare  etiam 
regere  casum  quartum;  ut  Flautns 
Pcenul.  Act.  v.  sc.  iv.  64. 

Etiam  meg  me  latrant  eane$7 

Hables* 

464.  Etjam  te  fnrmcipe  natue  erau'} 
Arondeiianus  pro  diversa  lectione  mo- 
tut:  puto  natu»  erat,  qnod  verum. 
Natus  enim  Tibullus  eodem  anno, 
quo  Noster;  cssis  Mutinensi  bello 
Hirtio  et  Pansa  consulibus,  qui  annus 
ab  urbe  condita  septingentesimusde* 
cimus ;  triumviratu  luctuosus  ac  fu- 
nestus. 


TRISTIUM  LIB.  II.  EL.  UNICA. 


213 


Non  timui,  fateor,  ne,  qua  tot  iere  carinae, 

Naufraga,  servatis  omnibus,  una  foret.  470 

Sunt  aliis  scriptae,  quibus  alea  luditur,  artes : 

Hsec  est  ad  nostros  non  leve  crimen  avos. 
Quid  valeant  tali ;  quo  possis  plurima  jactu 

Fingere ;  damnosos  effugiasve  canes ; 
Tessera  quot  numeros  habeat;  distante  vocato  475 

Mittere  quo  deceat,  quo  dare  missa  modo ; 
Discolor  ut  recto  grassetur  limite  miles, 

Quum  medius  gemino  calculus  hoste  perit ; 


473.  Q»id  valiant  talL]  Descrip- 
lere  alii  poete  talorum  ladum ;  vide 
Tumeb.  lib.  xxvii.  cap.  3.  Quojaetu, 
Quo  puDCto.  Venus  enim  in  talis 
victoriam  adferebat,  ut  Canu  jactu- 
ram.  Senio  vero  interdum  lucrosus» 
unde  a  Persio  dexter  appellatur :  in- 
terdum  damnosus,  ut  designat  Tran- 
quillus  in  Augusto. 

474.  FigtreJ]  Fingere  plerique  ve- 
teres.  Heiks.  Talos  Graeci  Affrpaya- 
Xovc  vocant,  ipsumque  ludum  SLffrpa- 
yoXi^ety,  et  dorpf^civ.  Sunt  autem 
unius  tali  superficies,  sive  fades  qua- 
tuor :  quarum  prima,  qu»  et  unitatem 
ngnificat,  jcvwv,  hoc  est,  Canis,  et 
^ioc  item,  dicebatur.  Hla  autem  quae 
huic  opposlta  atque  adversa  erat,  i^l- 
nyc,  hoc  est,  Senio,  et  k&oc  item,  re- 
liqus  dus  numeris  notabantur,  ter- 
nario  puta,  et  quatemario,  nam  bina- 
rius  et  quinarius  numerus  in  talis  non 
erant :  auctor  Polluz,  lib.  ix.  Micyl. 

475.  Tessera  sex  latera  habebat,^et 
tribus  tesseris  ludebatur,  qus  concu- 
tinntur  in  fritillo,  et  inde  in  tabulam 
mittuntur  lusoriam  sive  talariam. 
Multaquoque  contraPavonem  de  alea 
veterom  disputat  Dorville  in  vann.  cri- 
tica  cap.  viii.  pag.  251-318.  cf.  Sal. 
mas.  ad  Vopiscum  in  histor.,  Aug. 
■criptor.  tom.  ii.  pag.  737.  sqq.  Quid 
veio  sit  distante  voc.  difficile  est  iatel- 


lectu,  et  interpretes  in  alia  omnia 
transeunt.  £go  vero  Verpoortenii 
expiicationem  faciliorem  proferam : 
Hli  igitur  videtur  per  numerum  distan" 
tem  intelligi  Venus,  qui  jactus  consta- 
bat  numeris  cum  inter  se  diversis,  tum 
ut  neque  canis  neque  senio,  b.  e.  fi- 
gura,  qusB  senarium  habebat,  inter  eos 
conspiceretur.  Burmannus  conjectura 
quadam  probabili  succurrere  studet 
loco,  et  suspicatur  faic  aliquid  latore 
de  turricula  vel  pyrgo,  in  quem  mitte- 
bantur  tessers :  forte ;  pyrgoiiue  rotato 
mittere,  ut  sit  sensus,  docuisse  quos- 
dam,  quo  modo  deceat,  rotato  fritiUo 
ita  mittere  tesseras,  ut  felix  jactus 
eveniat,  et  cum  tu  miseris,  quo  modo 
tessetas  illas  dare  collusori  debeas,  ut 
illeinfelicem  faciatjactum.    Harlks. 

477.  PoIIucem  viii.  7.  jam  lauda- 
rant  Micyllus  et  Verpoort.  qui  hunc 
lusum  breviter  ita  explicat.  ' '  Quomo- 
do  latruneulis  sit  ludendum,  qui  erant 
calculi,  vitrei  fere,  quomm  una  pan  ni- 
gri,  altera  albi  erant :  alteri  diceban- 
tur  miUtes,  alteri  hostes :  cujus  ludi 
artificium  erat,  ut  unus  calculus  duo- 
bus  alterius  coloris  utrinque  inclusus, 
quasi  deprehensus  auferretur."  Male 
comparat  Merula  cum  ludo,  qui  hodie 
dicitur  Scachia.  Tramite  duo  libri  et 
MS.  Bersm.    Harles. 

GrasseturJ]  b.  e.  Quum  socius  in 
P3 


1214 


P.  OVIDII  NASONIS 


Ut  mage  velle  sequi  sciat,  et  revocare  priorem ; 

Ne  tuto  fugiens  incomitatus  eat :  480 

Parva  sedet  ternis  instructa  tabella  lapillis ; 

In  qua  vicisse  est,  continuasse  suos. 
Quique  alii  lusus,  neque  enim  nunc  persequar 
omnes, 

Perdere,  rem  caram,  tempora  nostra  solent. 
Ecce  canit  formas  alius,  jactusque  pilarum ;     485 

Hic  artem  nandi  praecipit,  ille  trochi : 
Composita  est  aliis  fucandi  cura  coloris ; 

Hic  epulis  leges  hospitioque  dedit : 
Alter  humum,  de  qua  fingantur  pocula,  monstrat, 

Quaeque  docet  liquido  testa  sit  apta  mero.  490 


periculo  est,  ne  capiatur  ab  hoste  ge- 
mino,  alter  non  soltim  adTerBOs  hoetem 
geminum  progreditur,  sed  hunc  etiam 
insequitur,  ut  socium  pericUtantem 
eripiat  et  secum  tuto  reducat.  Ovid. 
Art  Amat.  iii.  358.  sqq.  ubi  yide  in- 
terpret.  dmtaqHe  non  ttulte  latrouum 
pralia  ludat.  Unut  etmgemino  €01- 
cuki4  hott€  perit  reL  Adde  MartiaL 
xiii.  17.    Harles. 

486.  Eeco  canit  format,']  Docuere 
alii  etiam  formas  et  genera  pilarum, 
que  quatuor  fiiere.  Erat  pila  trigo- 
nalis  omnium  minima,  dura,  pilo  plena. 
Dicta  a  Trigone,  qui  locus  erat  in 
thermis,  triquetra,  id  est,  triangulari 
figura,  quam  Grasci  Tply^avov  vocant ; 
haec  reddebatur  tam  dextra,  qnam  si- 
nistra  manu.  Erat  prsterea  pila  Pa- 
ganica,  a  pagis,  id  est,  villis  dicta, 
quod  pagani  ea  uterentur ;  ea  laxior 
erat,  et  pluma  plena.  Erat  et  tertium 
pils  genus,  quod  ex  pelle  fiebat,  et 
spiritu  inflabatur,  pugno  reddi  solitum, 
non  palmai  ut  reliqus  pils.  Erat 
preterea  quartum  pils  genus,  quod 
Harpastum  adpellabatur,  sive  Phceft- 
nida.    Fiebat  e  panno ;  aliquando  ex 


pelle,  lana,  tomentove  implebatur; 
laboriosum  erat  hoc  ludi  genus;  vide 
Mercurial.  in  arte  Gynmast.  lib.  ii. 
cap.  5.  MsR.  Formattjaetutquepila' 
nim,&c.  De  pilis,  et  earum  vario  losu, 
Pollucem  vide,  lib.  ix.    Mxctl. 

486.  Hie  artrnn  tiaiuit.]  Quum  in- 
ter  honestiss.  et  utiliss.  artes  natatio 
apud  RomanoB  haberetur,  mirari  jure 
quis  possit  cur  ei  hic  Naso  locum  dat 
inter  artes,  si  non  illicitas  et  turpes, 
saltem  inutiles  et  parum  dignas  Ro- 
mano  viro,  quum  nihil  ludicri,  aut  le- 
vis  etiam  ilU  insit.  In  edit  Hamburg. 
erat  Artem  hie  venandi ;  majcffi  specie, 
quum  multi  apud  Rom.  venatum  cre- 
diderint  ingenuis  hbminibus  indignum, 
et  inter  servilia  officia  retulerint ;  vide 
Sall.  Catilin.  cap.  iv.    Bukm. 

488.  Hic  epulit  Uget,'}  Inter  quos 
etiam  Apicius. 

489.  De  qua  Jingantur  poculo,] 
Apud  Romanos  olim  eo  pervenit  luxu- 
ria  ut  fictilia  vasa  essent  in  maximo 
pretio..  Samia  maxime  laudabantur 
in  esculentis.  Immo  eo  pervenit  luzu- 
ria,  ut  ctiam  fictilia  pluris  coostareot 
quam  murrhina. 


TRISTIUM  LIB.  II.  EL.  UNICA. 


215^ 


Talia  fumosi  luduntur  mense  decembris, 

Quse  damno  nuUi  composuisse  fuit. 
Hic  ego  deceptus  non  tristia  carmina  feci ; 

Sed  tristis  nostros  poena  secuta  jocos. 
Denique  uec  video  de  tot  scribentibus  unum,  495 

Quem  sua  perdiderit  Musa  :  repertus  ego. 
Quid,  si  scripsissem  mimos,  obscoena  jocantes,     , 

Qui  semper  ficti  crimen  amoris  habent  ? 
In  quibus  adsidue  cultus  procedit  adulter, 

Verbaque  dat  stulto  callida  nupta  viro.         500 
Nubilis  hos  virgo,  matronaq\ie,  virque,  puerqu^ 

Spectat,  et  e  magna  parte  senatus  adest. 
Nec  satis  incestis  temerari  vocibus  aures ; 

Adsuescunt  oculi  multa  pudenda  pati. 
Quumque  fefeliit  amans  aliqua  novitate  maritum, 

Plauditur,  et  magno  paUna  favore  datur.      506 
Quoque  minus  prodest,  scena  est  lucrosa  poetae, 

Tantaque  non  parvo  crimina  preetor  emit. 
Inspice  ludorum  sumtus,  Auguste,  tuorum : 

Emta  tibi  magno  talia  multa  leges.  510 

H8ec  tu  spectasti,  spectandaque  S8epe  dedisti ; 

Majestas  adeo  comis  ubique  tua  est : 
Luminibusque  tuis,  totus  quibus  utimur  orbis, 

Scenica  vidisti  lentus  adulteria. 


491.  Talia  iitdiintur.]   Talia  vasa  fabulas  emebant,  quas  Itidorum  die 

celebrantur  a  poetis,  Satomalibus,  de-  recitari  jubebant ;  unde  legimus  An- 

cembri  roense.    Hbins.  driam  Terentii  actam  ludis  Megalen- 

497.   (hiadt  n  seripsissem  mtmoi.]  sibus ;  aliam  ludis  fiinebribus. 

Mimi  erant  poemata  ane  reverentia  514.  Scenica  spectasti  Ustta  adulte» 

lasdviam  imitantia,  qus  a  mimogra-  ria,']  Rectius  omnino  lentus  sex  me- 

pbis,  id  est,  scriptoribus  mimorum  lu-  liorea  ;  vide  notas,  Epist.  xix.  V.  81 : 

dis  ad  comcedise  formam  composita  in  apud  Horat.   lib.  i.  Epist  i.  lentus 

scenis  agebantur.  spectata^,  spectatori  sedulo  obponitur  : 

508.  Prtttor  emit,']  Prstores  enim,  "Eianimat  lentus  spectatur,  sedulns 

seu  asdiles  ludos  faciebaat,  et  a  poetis  instat, 

P4 


216  P.  OVIDII  NASONIS 

Scribere  si  fas  est  imitantes  turpia  mimos,      515 

Materiae  minor  est  debita  poena  mese. 
An  genus  hoc  scripti  faciunt  sua  pulpita  tutum, 

Quodque  libet,  mimis  scena  licere  dedit  ? 
£t  mea  sunt  populo  saltata  poemata  saepe ; 

Ssepe  oculos  etiam  detinuere  tuos.  520 

Scilicet,  in  domibus  vestris  ut  prisca  virorum 

Artifici  fulgent  corpora  picta  manu ; 
Sic  quae  concubitus  varios,  Venerisque  figuras 

Exprimat,  est  aliquo  parva  tabella  loco : 
Utque  sedet  vultu  fassus  Telamonius  iram,     525 

Inque  oculis  facinus  barbara  mater  habet: 
Sic  madidos  siccat  digitis  Venus  uda  capillos, 

Et  modo  matemis  tecta  videtur  aquis. 
Bella  sonant  alii  telis  instructa  cruentis, 

Parsque  tui  generis,  pars  tua  facta  canunt.  530 


SiliaSflib.  xu.565.8qq.de  Hannibale  525.  Utptt  tedet  vuUuJ]   Ajacem 

Bomam  obaidente :  et  Medeam  Timomachi  imiuit,  mazi- 

Nume  aditut  luitrat,  clau$a$  nune  roo  pretio  ab  Augusto  redemtos,  de 

eutpide  puUat  quibus  Plinius,  lib.  zzxv.  Medea  Ti- 

InfutaporUUtfruiturquetimorepa'  momachi  landatur  Ausooio,  et  Plu- 

ventim:  tarcho,  etiam  in  Antbologia  Greca. 

Nune  lentut  eeltit  adttant  in  coUibut  Heins.    Utque  tedet  vuUu,   Tabulas 

intrat  Ajads  et  Mede»  intelligit,  a  Cssare 

Urbem  oeuHt*                    Hbins.  ante  sdem  Veneris  Genitricis  dicatas, 

617.  Sua  puijnta.]  Qu»  erant  ante  ut  est  auctor  Plinius. 

scenam,   ubi    ludicra  exercebantur ;  S21 .  Sic  madidot  digitu,']  Vtneitm 

vide  Phiiandnim  in  Vitruvium,  libro  designat  ab  Apelle  pictam,  de  qua 

V.  cap.  6.  ita  Plinius  scribit :  Venerem  exeun- 

519.  Sunt  popuh,}  Non  a  populo,  tem  e  mari  Divus  Augustus  dicavit  in 

sed  ad  delectandum  populum,  ut  sit  delubro  patris  Cssaris,  qus  Anadyo- 

dativi  casus.  mene,  vocatur.     Consenuit  hsc  ta- 

523.  Sic  qu^  coneubitut,  &c.]  Ob-  bula  carie,  aliamque  pro  ea  Nero  in 

scure    hic   designat    Ovidiua,    quod  principatu    suo    substituit    Dorothei 

Tranquillus  apertius  denotat  in  Tibe-  manu.     Apelles   iuchoaverat    aliam 

rio  his  verbis :   Cubicula  plurifariam  Venerem  Cois,  superaturus  etiam  il- 

ditpoiita  tabeUU  ae  tigiUU  Uucivitti-  lam  priorem.     Invidit  mors  peracta 

marum  picturflrtm  aefigurarum  adar-  '  -parte :   nec  qui  succederet  operi  ad 

nmnt,  &c.  proscripta  lineamenta,  inventus  est. 


TRISTIUM  UB.  11.  EL.  UNICA.         217 

Invida  me  spatio  natura  coercuit  arcto» 

Ingenio  vires  exiguasque  dedit. 
£t  tamen,  ille  tu8e  feiix  ^neidos  auctor, 

Contulit  in  Tyrios  arma  virumque  toros ; 
Nec  legitur  pars  uUa  magis  de  corpore  toto,    535 

Quam  non  legitimo  foedere  ju^ctus  amor. 
Phyllidis  hic  idem,  tenerosque  Amaryllidis  ignes, 

Bucolicis  juvenis  luserat  ante  modis. 
Nos  quoque,  jam  pridem  scripto  peccavimus  uno ; 

Supplicium  patitur  non  nova  culpa  novum.  540 
Garminaque  edideram,  quum  te  delicta  notantem 

Praeterii  toties  jure  quietus  eques. 
Ergo,  quae  juveni  mihi  non  nocitura  putavi 

Scripta  parum  prudens,  nunc  nocuere  seni  ? 
Sera  redundavit  veteris  vindicta  libeili ;  545 

Distat  et  a  meriti  tempore  poena  sui. 
Ne  tamen  omne  meum  credas  opus  esse  remissum ; 

Saepe  dedi  nostrae  grandia  vela  rati. 
Sex  ego  Fastorum  scripsi  totidemque  libellos ; 

Cumque  suo  finem  mense  volumen  habet:   550 
Idque  tuo  nuper  scriptum  sub  nomine,  Caesar, 

£t  tibi  sacratum  sors  mea  rupit  opus : 


535.  De  corfM/n  toto.']  De  toto  ope-  scripserat  Gennanico.    Quare  Bunn. 

tt  j£iieklot.  qui  lubtiliut  et  copiosius  ad  h.  1.  dis- 

542.  Jrrequietu$  equetJ]     IIU  quie-  putat,    loco    rov    teriptum    conjecit 

tu$  emendatom  liptio  de  Militia  Ro-  c^rptum  contra  codicum  consensum. 

mana,  lib.  i.  cap.  5 ;  sed  repone  Jure  Bene  vero   ostendit  tub  tuo  nomine 

quietu*  ez  tribus  antiquis.    Multi  aHi  significare  tub  tuo  prtuidio,  twtque  tU' 

irreqmetui ;  proxime  verum.    Hbins.  teta,  et  tHn  tacratum,  esse,  tuo  honori 

547.  ^Me  remittum,'}  Esse  abjec-  a  me  eonteeratum,  quia  Augusti  laudes 

tum,  bumile,  et  lasdvum,  vel  r»iiiti-  et  merita  erga  deot  in  iis  libris  scpe 

tnjii,  idem  qnod  tolutum.  celebrantur.    Hii  cognitis,  si  et  mu- 

551,  552.  De  his  versibus  lis  est  tare  fas  est  in  ot,  sollemni  permuU- 

inter  intcrpretes:  duodecim  Fastorum  tione,  omnes  iUas  de  Germamco  tricat 

librot  condnnaverat  Ovidiut,  v.  Ser-  facilius  explicare  possumus,  si  ita  in- 

vhun  ad  Viigil.  Georg.  i.  34.  et  in-  teipretabimur,  "  sub  tuo  presidio  nu- 


•  218  P.  OVIDII  NAS0N18 

£t  dedimus  tragicis  scriptum  regale  cothurnis ; 

Quaeque  gravis  debet  verba  cothurnus  habet : 
Dictaque  sunt  nobis,  quamvis  manus  ultimacoepto 

Defuit,  in  facies  corpora  versa  novas,  556 

Atque  utinam  revoces  animum  paulisper  ab  ira, 

£t  vacuo  jubeas  hinc  tibi  pauca  legi ! 
Pauca^  quibus  prima  surgens  ab  origine  mundi, 

In  tua  deduxi  tempora,  Caesar,  opus  :       ^  660 
Adspicias,  quantum  dederis  mihi  pectoris  ipse, 

Quoque  favore  animi  teque  tuosque  canam. 
Non  ego  i^ordaci  destrinxi  carmine  quemquam, 

Nec  meus  uUius  crimina  versus  habet, 
Candidus  a  salibus  suffusis  felle  refugi ;  565 

Nulla  venenato  litera  mista  joco  est. 
Inter  tot  populi,  tot  scripti  millia  nostri, 

Quem  mea  Calliope  laeserit,  unus  ego. 
Non  igitur  nostris  uUum  gaudere  Quiritem 

Auguror,  at  multos  indoluisse,  malis.  570 

Nec  mihi  credibile  est  quemquam  insultasse  j  acenti, 

Gratia  candori  si  qua  relata  meo  est. 

per  scripsimus  grande  opus,  at  illud,  jicit  Heinsius  etncto.   Pari  modo  apod 

quod  tuo  tusBque  famiJiaB  honori  coo-  Mosohum,  IdylL  i.  29.  rd  yip  irvpi 

secratum  fuit,  exsilium  rupit,  h.  e.  irtivra  j3c/3airrai.  ad  quem  locum  vide, 

effecit,  ut  non  perpolitum  nec,  in  re-  qus  in  Chrestom.  Greca  poet.  ob- 

liquts  libris  ultima  lima  non  addita  senravi.    Harlss. 

iBtegrum  ederetur."     De  mutatione  567.  Locus  est  comiptus :  ti  mUlm 

inscriptionis,   quasi    antea  Augusto,  tcripti,  pro  tniUia  carminum,  non  pla- 

dein,  mutato  consilio,  Germanico  de-  cent.  Burm.  coojicit :  studii  M  milUa 

dicasset,  res  difficilis  est,  ut  jam  do-  noitri,  id  est,  poetid  studii  consortes : 

cuit  Burmannus,  contra  quem  dispu-  melior   sane    est  emendatio,    quam 

lat  cl.  Schirach.  dau.  part.  post  pag.  Heinsii :  Inter  ttUm  papuU  tot  ieripti$ 

250.     Harles.  miUia  rwttris,     Harles. 

653.  Scripserat  tragoediam,  Medea  571.   Quemquam  intuUare  Jaeenti.J 

inscriptam,  qiiSB  vero  interiit.  Harles.  InsuUatu  meliores. 

560.  Adludit  ad  prindpium  Meta-  Oi^x  ^^*l  Kra^iivounp  iir'  ivdpaew 

morphose6n.    Harlbs.  lifxtrdaaOai ;               * 

566.  Afirta.]  Qoidam  vetusti,  vincta,  Homer.  Odyss.  z.  ver.  412. 

vel jttncta ;  unde  haud  invenuste  con-  572.  Meo  candort.]    Verbun  eaii- 


•  TRISTIUM  LIB,  IL  EL,  UNICA.  219 

His  precor,  atque  aliis  possint  tua  numina  flecti, 
O  pater,  o  patrise  cura  salusque  tuae ; 

Non  ut  in  Ausoniam  redeain,  nisi  forsitan  olim,  575 
Quum  longo  poenae  tempore  victus  eris. 

Tutius  exsilium,  pauloque  quietius  oro, 
Ut  par  delicto  sit  mea  poena  suo, 

didia  ipud  hunc  ipeum  poetaui  sm~  Quod  quidein  vej^um,  eu  seasu  ipso- 

pjsslnie  leges  :  et  apud  Hur,  iu  Ep^  i*  nim  £tat«  usurpiijri  ecEptmn  es^  opi* 

4 :  cior,     Ctor, 

J££ii,  naUfvraifi  fwrmottum  candide  576.  Erit  victui*]  Eri»  plocatiis, 
Judex* 


PUBLII    OVIDII    NASONIS 
TRISTIUM 

LIBER   TERTIUS. 
ELEGIA  PRIMA. 

Missus  in  hanc  venio  timidi  liber  exsulis  urbem; 

Da  placidam  fesso,  lector  amice,  manum : 
Neve  reformida,  ne  sim  tibi  forte  pudori ; 

NuUus  in  hac  charta  versus  amare  docet. 
Nec  domini  fortuna  mei  est,  ut  debeat  illam        5 

Infelix  ullis  dissimulare  jocis. 
Id  quoque,  quod  viridi  quondam  male  lusit  in  aevo, 

Heu  nimium  sero !  damnat  et  odit  opus. 
Inspice  quid  portem :  nihil  hic  nisi  triste  videbis, 

Carmine  temporibus  conveniente  suis.  10 

Clauda  quod  alterno  subsidunt  carmina  versu, 

Vel  pedis  hoc  ratio,  vel  via  longa  facit : 
Quod  neque  sum  cedro  flavus,  nec  pumice  laevis, 

Erubui  domino  cultior  esse  meo : 


1.  Vituo  timUU  Ubtr  exfulu.]  Alii  Qui»  non  dmrt  manum  UngumtUmt 
Hmidut;  maiim  tinudi  txtuUt ;  sic  in-  voUt?                         Bitrm. 
fnt  rtt  tUnida  ttt  ommt  miter.  Hetns.  U.  Clauda  quod,  &ic.]  Festive  ele^ 

2.  Da  plaeidamfetto.}  Fatto  tres  li-  giaciun,  quo  aiitur,  elaudieare  ait ;  et 
bri,  pro  latto.  Locationem  ab  illo  of-  culpam,  vel  in  pedem,  qui  desit,  vel  in 
ficio,  qno  langaentibos  mannm  darent,  longitodinem  perambulati  itineris,  oon- 
desnmtam   pnto,   nt    apnd    Petron.  fert.    Pomt. 

cap.4. 


TRISTIUM  LIB.  III.  ELE6.  I.  221 

Litera  suffusas  quod  habet  maculosa  lituras,      15 

Laesit  opus  lacrymis  ipse  poeta  suum. 
Si  qua  videbuntur  casu  non  dicta  latine, 

In  qua  scribebat,  barbara  terra  fuit. 
Dicite,  lectores,  si  non  grave,  qua  sit  eundum, 

Quasque  petam  sedes  hospes  in  urbe  liber.    20 
Haec  ubi  sum  lingua  furtim  titubante  locutus, 

Qui  mihi  monstraret,  vix  fuit  unus,  iter. 
Di  tibi  dent,  nostro  quod  non  tribuere  parenti, 

MoUiter  in  patria  vivere  posse  tua  I  24 

Duc  age :  namque  sequor,  quamvis  terraque  mari- 

Longinquo  referam  lassus  ab  orbe  pedem.  [que 
Paruit ;  et  ducens,  hsec  sunt  fora  Gsesaris,  inquit: 

Heec  est  a  sacris  quee  via  nomen  habet. 
Hic  locus  est  Vestae,  qui  Pallada  servat  et  ignem : 

Hic  fuit  antiqui  regia  parva  Numee.  30 

Inde  petens  dextram,  porta  est,  ait,  ista  Palati : 

Hic  Stator :  hoc  primum  condita  Roma  loco  est. 


23.  Quod  fum  trihuere  poeUs,']  Pa^  in  ea  foedus  ictiim  sit  inter  Romoliiiii 

renH  tres,  pro  diveiea  lectione :  tic  et  Tatium. 

tnfra  57,  hac  ipsa  elegia :  29.    Hie  loeut  e$t  Feite.]  Vesta 

nottro  plaeata  parenti  templam  rotandum»  in  qno  senrabatnr 

Isdemtub  dominit  aditpiciare  domut,  PaUadinm,  cum  igne  perpetuo,  qui  a 

26.  Ab  orbe  longinquo.}  £  Scythia.  virginibus  Vestalibus  alebatur ;  atque 

27.  Forum  Cesaris,  cujus  aream  hoc  multi  putant  a  Romulo  prius  erec* 
Julius  Cesar  coemit  1000  HS.  Sue-  tum.  Dionysius  tamen,  Ub.  ii.  scribit» 
ton.  in  vita  Cesar.^26.  Octavianus  id  a  Numa  edificatum  in  foro,  quod 
Augusttts  addidit  tertium  prope  Csesa-  occupat  medium  Capitolii  et  Palatii 
ris  forum,  supra  Fonim  Romanum.  locum,idqueannourbisquadragesimo, 
Sueton.  Aug.  c.  29.  ubi  vide  Casaub.  ut  in  Fastu  docet  Ovidius.  Atrium 
et  Torrent.  ac  Plinius,  libr.  xxxvi.  c.  5.  autem  Veste  fuit  NumsB  regia»  vel 
hoc  forum  inter  quatuor  mirabiliora  potius  pars  regi». 

nrbis  edificia  recenset.    Harles.  31.  Porta  est,  ait,  itta  Palati.}  £a 

28.  Hgc  est  a  taeritJ]  Viam  Sacram  porta  prius  Satumia,  dein  Pandania 
de^^gnat,  foro  Augusti,  qui  in  Capito-  adpellata  fuit :  adfirmant  Varro  et 
^  habitabat,  vidnam :  dictam,  quod  Solinus. 

pcr  eam  ab  arce,  id  est,  a  Capitolio,  32.  Hic  Stator.]  In  monte  Palatio 

ad  augures  sacra  ferebantur,  vel  quod  templum  a  Komulo  Jovi  Statori,  ut 


222 


P.  OVIDII  NASONIS 


Singula  dum  miror,  video  fulgentibus  armis 

Conspicuos  postes,  tectaque  digna  Deo :        34 
An  Jovis  hsec,  dixi,  domus  est?  quod  ut  esse  pu- 

Augurium  menti  quema  corona  dabat.    [tarem, 
Cujus  ut  accepi  dominum ;  non  fallimur,  inquam, 

£t  magni  verum  est  hanc  Jovis  esse  domum. 
Cur  tamen  adposita  velatur  janua  lauro ; 

Cingit  et  augustas  arbor  opaca  fores  ?  40 

Num,  quia  perpetuos  meruit  domus  ista  triumphos  ? 

An,  quia  Leucadio  semper  amata  Deo  ? 
Ipsane  quod  festa  est,  an  quod  facit  omnia  festa  ? 

Quam  tribuit  terriSy  pacis  an  ista  nota  est  ? 


Romanorum  fitgam  devs  MUm,  vo- 
tnm»  exstructum  fuit  haud  procul  a 
veteri  porta  Palatii.  v.  livium  i.  12. 
HAaLBS.  Hoe  primum  etmdita  Roma 
loea. 

Areadet  HiM  orit,  genut  a  Pallante 
prefectum, 

Qttt  regem  Evandrtan  eomUet,  gui 
sigM  tecuti, 

Delegere  locum,  et  poiuere  in  monti* 
but  urbem, 

Pallantit  proavi  de  nomine  Pallan- 
teum; 
Virg.  iEneid.  viii..ver.  53 ;  ubi  veram 
Pallantei  originem  et  causam  vides. 

33.  Video  fulgentilntt  armit,  &c.] 
Hic  edes  Augusti  in  Palatio  factat 
laudat  Ovidius»quaa  etiam  in  septimo 
Maro  describit,  easque  in  Laurolavinio 
vult  fuisse ;  ut  Servius  docet.  Mbr. — 
Fulgenlibut  armit,  Solebant  enim 
postes,  poftas,  et  vestibula  edium, 
atria  quoque  spdiis  et  armis,  qus  hos- 
tibus  ademissent,  ezomare,  clypeis, 
galeis,  &c.  Nec  aut  consumta  refici, 
aut  fracta  redintegrari  mos  erat.  Pr»- 
terea  edibus  abalienatis  non  licebat 
ea  emiori  refigere.    Pont. 

35.  Jovit  sft.]  Est  Augusti.  ' 

39.  Obposita  Zottro.]  Adpotita  lauro 


dantpleriqueveteret:  lecte. — Velatur 
janua  tauro.  Laurus  ante  Cesaiis 
januam  erat :  de  qua  ita  Plinios,  lib. 
zv.  eap.  ulL  Laurut  triumphit  proprie 
dieatur,  vel  gratiuima  domibutjanitrix 
Cciorum,  Pontificumque,  qudt  tola  et 
domot  exomat,  et  ante  limina  exeubat, 
Martialis,  lib.  viii.  Epig.  i.  1.  vocat  P«- 
natet  laurigerot : 

Laurigerot  domini,  liber,  intrature 
Penatet, 

Ditee  verecundo  tanctiut  ore  loqui. 

42.  Leucadio  Deo.]  Deo  Apollini. 
Apollo  amat  laurum  propter  Daphnen 
in  eam  commutatam.  Aug^tus  enim 
in  ore  sinus  Ambracii,  Actium  cnm 
nobili  templo  Apollinis  condidit,  haud 
longe  a  Leucate  promontorio,  a  quo 
Deus  Leueadiut  dictus  est:  seu  a 
Leucadia  peninsula,  quc  olim  Neritot 
adpellata,  non  longe  sita  dicitur  in 
Plinio. 

43.  Iptane  quod  fetta  ett,']  Festam 
laurum  adpellat,  quoniam  Romanis  ea 
Istitis  victoriarumque  nuncia  fuit: 
facitque  omnia  festa  et  Ista,  omnium- 
que  mentes  laurus  exhilarat :  depone^ 
baturque  etiam  in  gremio  Jovis  optimi 
maximi,  quoties  Istitiam  victoria  no- 
vam  adtulisset. — Pacit  an  itta  nota  ett  ? 


TRISTIUM  LIB.  III.  ELE6.  I.  288 

Ut(][ue  viret  semper  laurus,  nec  fronde  caduca  45 

Carpitur,  aeternum  sic  habet  illa  decus  ? 
Causaque  subpositee  scripto  testata  coronae, 

Servatos  cives  indicat  hujus  ope : 
,  Adjice  servatis  unum,  pater  optime,  civem, 

Qui  procul  extremo  pulsus  in  orbe  jacet ;       50 
In  quo  pcenarum,  quas  se  meruisse  fatetur, 

Non  facinus  causam,  sed  suus  error  habet. 
Me  miserum!  vereorque  locum,  venerorque  poten- 

Et  quatitur  trepido  litera  nostra  metu.       [tem, 
Adspicis  exsangui  chartam  pallere  colore  ?        55 

Adspicis  alternos  intremuisse  pedes  ? 
Quandocumque,  precor,  nostro  placata  parenti 

Isdem  sub  dominis  adspiciare  domus. 
Inde  tenore  pari;  gradibus  sublimia  celsis 

Ducor  ad  intonsi  candida  templa  Dei ;  60 

Signa  peregrinis  ubi  sunt  alterna  columnis 

Belides,  et  stricto  barbarus  ense  pater : 

Paciferam  launim  fiiisse,  docet  Pli-  mor,   quo    tecta    et    oroata    erant : 

nius,  lib.  zv.  cap.  40.  edit.  Harduini,  vel  propter  eiegantiorem  itructuram. 

his  verbis :  Ipta  paeifera,  ut  quatn  pnf»  Pont. 

tendi  etiam  inter  amuitos  ho$tet,  quietit  62.    Belidet,']    h.  e.  quinquaginta 

tit  intUeium.  Danai  filis,  Beli,  iEgyptii  neptes,  qu0 

47.  Cautaque  «ufiponto.]    Superior  jussu  patris  maritos,  fiUos  JEgypti,  fra- 

parsjanu»,  frondibus  lauri  omabatur,  tris  Danai,  interfecerunt,  prsBter  Hy- 

cui  Bubjecta  erat  corona  quema,  qua  permestram,  quaa  Lynceum  servavit. 

ei  dabatur,  qui  civem  servasset,  et  ci-  v.  Hygin.  fab.  168.  Altematim  igitur 

viea  dicebatur.    Hinc  civic»  coronsB  inporticu,interunamquamquecolum* 

militum,  virtutis  insigne  darissimum.  naram  signum  aliquod  Danaidum  fuit 

Illud  notandum,  civicam  coronam  ilig-  coUocatum,  in  alia  pater  Danaus  stri- 

nam  primo  fuisse ;  postea  magis  pla-  cto  ense,  quasi  filias  ad  csdem  impel- 

cuit  ez  flBsculo  Jovi  sacra.    Leges  au-  lens.    Hahles. 

tem  ejus,  qui  civica  corona  donabatur,  Strieto  barbarut  ente  pater,] 

legito  apud  Piin.  libro  zvi.cap  4.  Alii  Poiuitne  ultrieia  Graiit 

legunt  cauta  tuperpotitit,  Vtrginibut  dare  tela  pater,  Uttutque 

59.  Pari  tenore.J  Pari  ordine,  quo  dolorum, 

per  urbem  hactenus  incessi.  Sanguinetecurotjuvenumperfundere 

60.  Intonsi  DeiJ]   Apollinis  Capi-  tomnot! 

tolini.    Mbr — Candida  propter  mar-      Stat.Theb.lib.v.  117.  Hinc  i£schyl. 


224  P.  OVIDII  NASONIS      - 

Quaeque  viri  docto  veteres  cepere  novique 

Pectore,  lecturis  inspicienda  patent. 
Quserebam  fratres,  exceptis  scilicet  illis,  65 

Quos  suus  optaret  non  genuisse  parens : 
Quaerentem  frustra  custos  me,  sedibus  illis 

Praepositus,  sancto  jussit  abire  loco. 
Altera  templa  peto,  vicino  juncta  theatro ; 

Haec  quoque  erant  pedibus  non  adeunda  meis. 
Nec  me,  quse  doctis  patuerunt  prima  libellis,     71 

Atria  Libertas  tangere  passa  sua  est. 
In  genus  auctoris  miseri  fortuna  redundat ; 

£t  patimur  nati,  quam  tulit  ipse,  fugam. 
Forsitan  et  nobis  olim  minus  asper,  et  illi  75 

Evictus  longo  tempore  Gaesar  erit. 
Di,  precor,  atque  adeo,  neque  enim  mihi  turba  ro* 
ganda  est, 

Csesar,  ades  voto,  maxime  Dive,  meo ! 
Interea,  statio  quoniam  mihi  publica  clausa  est, 

Privato  liceat  delituisse  loco :  80 


in  Prometheo  :    Toea^  kir*  ^x^po^c  theatro.  Theatro  Maicelli,  aut  Corae- 

roiQ  Ifio^  IX0OC  Kvirpic :  lii  Balbi,  propinqao.    Meb. 

Pater  Heinuui  intelligit  templum  Herculii 

CoUaudat  ipi$,foribus  $xeuhaTU,  ne^  Musagets,  de  quo  v.  Gellium  A.N. 

fas,  xiz.  c.  5.  Burm.  vero  putat  Veneris 

Et  Uuirat  entet.  victricis  templum,  vicinum  Pompeii 

63.  Quaqueviri  doeto,']  Bibliothe-  theatro;  VerpoorL  denique  porticum 

cam  intelligit,  quam  Augustus  sdifi-  Octavis,  vicinam  theatro  Marcelli,  in 

oavit  in  parte  domus  Palatinae.  qua  Augustus  alteram  instnudt  biblio- 

65.  Quserebamfratret,]  Qusrebam  thecam.    Harles. 

itt  eadem*bibUotheca  ceteros  libros  ab  73.  /n  genus  auctorlM  miterL']   In 

Ovidio  compositos ;    tanquam  fratres  libros  filios  infelicis  Ovidii, 

meos  ab  ipso  genitos.  74.  Et  patimurf%igam,]  £t  nos  libri 

69.  Altera  templa  peto,]   Sunt  qui  Ovidii  fugamur. 

hic  de  templo  Magns  matris  inteUi-  .    75.  Et  ilU,]  £t  Ovidio. 

gant :    plerique   de    templo  Veste:  79.  SCotio.]  h.  e.locusinbibUothe- 

magis  placet,  propter  sequens  carmen,  cis,  metaphora  a  navibus  sumta.    Ce- 

Libertatis  atrium  intelUgas,  quod  ab  dant  igitur  carmina  Ovidii  a  pubUca- 

Asinio  Poliione  erectum  est — Vieino  rum  bibUothecarum  prsfectis  rejecta. 


TRISTIUM  LIB.  III.  ELE6.  II.  225 

Vos  quoque>  si  fas  est,  confusa  pudore  repulsse 
Sumite  plebeiee  carmina  nostra  manus. 


ELEGIA   IL 


Ergo  erat  in  fatis  Scythiam  quoque  visere  nostris, 

Quaeque  Lycaonio  terra  sub  axe  jacet  ? 
Nec  vos,  Pierides,  nec  stirps  Latoia,  vestro 

Docta  sacerdoti  turba  tulistis  opem  ? 
Nec  mihi,  quod  lusi  vero  sine  crimine,  prodest,  5 

Quodque  magis  vita  Musa  jocosa  mea  est; 
Plurima  sed  pelago  terraque  pericula  passum 

Ustus  ab  adsiduo  frigore  Pontus  habet. 
Quique  fugax  rerum,  securaque  in  otia  natus, 

MoUis  et  impatiens  ante  laboris  eram ;  10 

Ultima  nunc  patior;  nec  me  mare  portubus  orbum 

Perdeje,  diversae  nec  potuere  viae : 


cttjuB  igDomiDie  pudore  coDfandimtur  warpifov,  et  Patroam  VirgiHem  fingit. 

(st  palcre  finzit  poeta)  in  manus  et  Harles. 

bibliothecas  privatomm  et  plebeiorum  4.  Soeerdoti.']    Ovidio :  sunt  enim 

hominum.    Harles.  poets  ApoUinis  et  Musarum  sacerdo- 

tei ;  TibuUus,  lib.  ii.  £1.  v.  ver.  1 : 

1.  Ergo  trat.']    Deerat  hoc  disti-  Phoebe,  fave,  novus  ingredUur  tua 
chon  cod.  Servii;    quod  nostri  ambo  templa  taeerdou 

habent:  in  multis  et  optimis  hcc  £le-  8.    Uttut.']    h.  e.  gelu  adstrictus. 

gia  continuabatur  superiori.  Urere  enim   ob    seosum    acerrimum 

2.  Sub  axe  Lycaonio.]  Sub  septem-  etiam  frigus  dicitur ;  vid.  infiraiii.  4. 48. 
trionali  plaga,  sic  adpellata  a  Callisto  Harles. 

Lycaonis  fiiia,  qua  in  majorem  ursam  Pontut.]  PoDtus  Euxinus»  cui  adja- 

mutata,  Lyeaonia  a  poetis  nominatur.  cet  Tomitana  ora.    Mbr. 

3.  Lateia  ittrpt.]  h.  e.  ApoUo,  Jo-  9.  Qui^/ugox  rerum.']  Qui  forum 
vis  et  Latorut  filius.    Latoia  autem,  et  lites  vitabam.    Pont. 

nott  Latonia  scribendum.  docet  Hein-  12.  Diverttt  vitt.']  Maris  et  tenw, 

sius,:  a  Xar^,  Aarwibc*    Pari  modo  in  quibus  utrisque  dura  passus    est 

a  leaTfHaQ,  Vossius  ad  Catul.  i.  p.  4, 5.  citra  mortem. 

VOL.  n.  Q 


896  P.  OVIDII  NASONIS 

Suffecitqtte  malis  animus ;  nam  corpus  ab  illo 

Accepit  vires,  vixque  ferenda  tulit. 
Dum  tamen  etventis  dubius  jactabar  et  undis,  15 

Fallebat  curas  aegraque  corda  labor. 
Vt  via  finita  est,  et  opus  requievit  eundi, 

Et  pcBnse  tellus  est  mihi  tacta  meae ; 
Nil  nisi  flere  libet,  nec  nostro  parcior  imber 

Lumine,  de  vema  quam  nive  manat  aqua.      20 
Roma  domusque  subit,  desideriumque  locorum, 

Quidquid  et  amissa  restat  in  urbe  mei. 
Heu  mihi,  quod  nostri  toties  pulsata  sepolcri 

Janua,  sed  nullo  tempore  aperta  fuit! 
Cur^go  tot  gladios  fugi,  totiesque  minata,        25 

Obruit  infelix  nuUa  procella  caput  ? 
Dt,  quos  experior  nimium  constanter  iniquos, 

Participes  iree  quos  Deus  unus  habet ; 
Exstimulate,  precor,  cessantia  fata ;  meique 

Interitus  clausas  esse  vetate  fores,  30 

13.  Suffeeitqui  malit.']  Hoc  est,  dod  23.  Janua  no$tri  tepulcri,]  SaBpius 

inferior  malis  tolerandii  fiiit.  se  mortem  evatisse  dicit 

15.  Ventii  dvbiutjaetabar  et  undis,"]  28.  Quam  Dtus  unut  habet.J    Qum 

r«rru  dufrtttiTeteres  plerique;  ticlib.  plerique  Teterea;   et  recte.    HuKt. 

iv.  Eleg.  viii.  15 :  Deut  unut,  Augustui.    Mba.     Par- 

Non  ita  Dit  vitum,  ^ut  me  terraque  tieipet  ir^;  lib.  i.  £1.  ii.  oravit  Deot, 

marique  ne  magni  Casaris  ir«  subseriberent, 

Actum  Sarmatieit  eipatuere  leeit.  .quos  hic  dicit  participes  irs  unins 

18.  Et  tellus  mem  jxtntt,}  Et  terra  Dei,  Augusti  scil.  Cum  qoo  in  caput 

mei  exsilii :  designat  autem  Tomon.  Nasoois   conspirasse  censendi  snnt. 

20.  De  verna  aqua,]  De  nive,  quas  Pont. 
liquescit  vere»  et  fit  aqua. 


TRISTIUM  LIB.  III.  ELE6.  III.  237 


ELEGIA    III. 

Hjec  mea,  si  casu  mimris,  epistola  quare 

Alterius  digitis  scripta  sit ;  aeger  eram  : 
^ger  in  extremis  ignoti  partibus  orbis, 

Incertusque  mece  psene  salutis  eram. 
Quid  mihi  nunc  animi  dira  regione  jacenti  5 

Inter  Sauromatas  esse  Getasque  putes  ? 
Nec  coelum  patior,  nec  aquis  adsuevimus  istis, 

Terraque  nescio  quo  non  placet  ipsa  modo : 
Non  domus  apta  satis  ;  non  hic  cibus  utilis  aegro ; 

Nullus,  Apollinea  qui  levet  arte  malum :         10 
Non  qui  soletur,  non  qui  labentia  tarde 

Tempora  narrando  fallat,  amicus  adest. 
Lassus  in  extremis  jaceo  populisque  locisque ; 

£t  subit  adfecto  nunc  mihi,  quidquid  abest. 
Omnia  quum  subeant,  vincis  tamen  omnia,  conjux, 

Et  plus  in  nostro  pectore  parte  tenes.  16 

Te  loquor  absentem :  te  vox  mea  nominat  unam : 

Nulla  venit  sine  te  nox  mihi,  nulla  dies. 
Quin  etiam,  sic  me  dicunt  aliena  locutum, 

Ut  foret  amenti  nomen  in  ore  tiium.  20 


1.  tfice  nua,  d  etMu]    Si  coi^pix  nune  animum  ;  minus  eleganter. 

•eripti  qaidam  jet  priactt   editioiies.  14.  £(  iubit  adfeetu  nunc  mihi  quid- 

Hbins.  quid  abe$t.1  Adfecto  scribendam  cum 

3.  IgnMi  orhit,']  Scythie,  ad  quam  uno  codice  ;  idque  jam  vidit  politis- 
perquam  pauci  accedunt :  et  ideo  ig-  simus  Naugerius.  Adfeetus  graviter 
notum  erbem  tidp^XinX»    Mbr.  eg^tans;    Suetonius,  Tiberio:    Ad' 

4.  Ineertua^e  mut  fMtne  ialutit  fectum  reperitt  ted  tamen  adhuc  $pi- 
oram^']  Vertns  suspectus.     HBiits.  rantem.    Heins. 

6.  QtMm  iniAt  Munc  animiifii.}  Scribe  16.  Et  plu$  in  noetro  yectore  parU 

eum  Leidcnsi  codice,  Qwd  mihi  nune  tenet,]  Plus  quam  partem  tenes,  seq 

«MMit :  futet  etiam  pro  puta»  multi  potisiimam  partem  in  pectore  meo  te- 

veteres.      Nostri    ambo    Quem   mihi  nes.     Pont. 

Q2 


228  P.  OVIDII  NASONIS 

Si  jam  deficiat  subpresso  lingua  palato^ 

Vix  instillato  restituenda  mero ; 
Nuntiet  huc  aliquis  dominam  venisse,  resurgam ; 

Spesque  tui  nobis  causa  vigoris  erit. 
Ergo  ego  sum  vitae  dubius :  tu  forsitan  illic        25 

Jucundum  nostri  nescia  tempus  agis  ? 
Non  agis,  adfirmo :  liquet,  o  carissima,  nobis, 

Tempus  agi  sine  me  non  nisi  triste  tibi. 
Si  tamen  implevit  mea  sors,  quos  debuit,  annos, 

Et  mihi  vivendi  tam  cito  finis  adest;  30 

Quantum  erat,  o  magni,  perituro  parcere,  Divi, 

Ut  ^altem  patria  contumularer  humo ! 
Vel  poena  in  mortis  tempus  dilata  fuisset, 

Vel  praecepisset  mors  properata  fugam. 
Integer  hanc  potui  nuper  bene  reddere  lucera :  35 

Exsul  ut  occiderem,  nunc  mihi  vita  data  est. 
Tam  procul  ignotis  igitur  moriemur  in  oris, 

Et  fient  ipso  tristia  fata  loco  ? 


21.  Si  jam  deficiam,  tHhprmaque  infoto :  vinnm  enhn  reficit  ?iret. 
Ungiia  palato.']  Locus  comiptus ;  nec  23.  Dominam,]    Te  uxorem.    Rt- 
juvant  libri  veteres.    Scribe:  Sijam  turgam.  Convalescam. 

deficiat  iubpreuo  lingua  palato ;   vel  33.  Di/ata/utises.]  Hamburg.magis 

Si  me  deficiat ;    regit  enim   id   vcr-  poetice.     Vel  pnteepistet  mort  prope- 

bum  Ovidio  semper  quartum  casum.  rata  fugam.    Prinue  editiooes  pluri- 

Hfjns.  mique  acripti,  pretcestmet.     Si  quid 

Verpoort.   explicat,   languente   et  mutem,  re6ngam  pr^vemsset,  aut  prr- 

propter  sestum  se  non  aroplius  adpe-  vertieut ;  Trist.  v.  Eleg.  iv.  ver.  31 : 

riente.  Burm.  contra  tuf^ttum  pala-  S^  etiam  marent  temput  remimt'' 

tum  non  novit ;  quare  emendat  tub  eitur  illud, 

fetto:   non  roale  quidem,  sed  forsan  Quod  mm  pntventmm  merte  fuittt 

versui  sequenti  meiius  respondere  vi-  dolet.                        Huns. 

detur,  (si  quid  mutandum  erit^  nec  35.  IntegerJ]   Incolumis    nondum 

lupprettum  palat,     Ovidio  aingulare  mulctatus  exsilio.    Bbbsm. 

videtur,)  compretto,  h.  e.  simul,  un-  Reddere  lueem,]  h.  e.  mori ;  rarior 

dique  et  vehementer  presso,  inhibito,  quidem  loquutio  neque  tamen  adeo 

ne  se  aperiret.  ^  Sic  eomprimere  dentet  inaolens :   quare   Burm.  qnem    vide 

dixitPlaut.PBeud.iii.  1.21.  Harles.  eam   prefert  alteri  lectioQi*  r^eddere 

22.  Inttiliato  mero,]    Vino  leviter  vitam,    Harlxs.^ 


TRISTIUM  LIB.  III.  ELEG.  III.  229 

Nec  mea  consueto  languescent  corpora  lecto  ? 

Depositum  nec  me  qui  fleat,  ullus  erit  ?  40 

Nec  dominae  lacrymis  in  nostra  cadentibus  ora 

Accedent  animse  tempora  parva  meae  ? 
Nec  m^mdata  dabo  ?  nec,  cum  clamore  supremo, 

Labehtes  oculos  condet  amica  manus  ? 
Sed  sine  funeribus  caput  hoc,  sine  honore  sepulcri, 

Indeploratum  barbara  terra  teget  ?  46 

Ecquid,  ut  audieris,  tota  turbabere  mente, 

Et  feries  pavida  pectora  fida  manu  ? 
Ecquid,  m  has  frustra  tendens  tua  brachia  partes, 

Clamabis  miseri  nomen  inane  viri  ?  50 

Parce  tamen  lacerare  genas ;  nec  scinde  capiilos. 

Non  tibi  nunc  primum,  lux  mea,  raptus  ero. 
Quum  patriam  amisi,  tum  me  periisse  putato : 

Et  prior,  et  gravior  mors  fuit  illa  mihi. 
Nunc,  si  forte  potes,  sed  non  potes,  optima  conjux, 

Finitis  gaude  tot  mihi  morte  malis.  56 

Quam  potes,  extenua  forti  mala  corde  ferendo, 

Ad  quae  jampridem  non  rude  pectus  habes. 


40.  DepoutumJ]  h.  e.  valde  egro-  rior,  Utbentet  oetUoSf  ait,  ia  morte  ut  et 

tam,  qui  ante  januam  conocatus  vel  in  somno,  mortis  imagine,  capio  pro 

extremum  8]Mritum  redderet  anim»,  oculis  hominis  labentii,  id  est,  mori- 

vel  a  transeuntibus  forte  curari  posset,  bundi.  nam  labi  ita  proprie  sumi  solet ; 

ut  Verpoort.  ex  Servio  md  Virg.  JEn,  vide  ad  iii.  Art  742.    Harles. 
xii.  395.  explicat.     Harle^*  46.  Indeploratum  barhara  terra  te- 

43.  Nec»  cMm  elamore  mpremo.']  get.]  Non  defletum,  dffcXovorov.  *Aie* 
Solebant  cadavera  ablui  calida  aqua,  Xawrrog,  ara^.  Sic  Plaut.  inse- 
et  'per  intervalla  conclamari :  lerva-  pultum  defodere.  Hinc  defleti  dice- 
bantur  enim  septem  diebus»  et  calida  bantur»  quibus  pienus  mortis  honos 
abiuebantur  aqua,  et  post  ultimam  redditus;  Lucian.  viii.  Td  yStp  yipoQ 
conclamationem  comburebantur.  l^i  OavSvruv*     Memhra  toro  defleta 

44.  Labentes.']  Hanc  lectionem  con-  reponunt ;  Virg.  iCn.  vi.  220 :  ubi 
tra  Ciofanium,  qui  ex  Vatic.  et  Aldin.  hnnc  ritum  piene  describit. 

libris  languentet  legere  malit,  defen-  6S.TuncmeperHi$eputato.]  Ejectio 

dunt  Heinsius  ac  Burmann.  et  poste-  e  patria  mors  est  civilis. 

Q3 


830 


P.  OVIDII  NASONIS 


Atque  utinam  pereant  animse  cum  corpore  nostrae, 

Effugiatque  avidos  pars  mihi  nuUa  rogosJ       60 
Nam  si,  morte  carens,  yacuam  volat  altus  in  auram 

Spiritus,  et  Samii  simt  rata  dicta  senis ; 
Inter  Sarmaticas  Romana  vagabitur  umbras, 

Perque  feros  manes  hospita  semper  erit. 
Ossa  tamen  facito  parva  referantur  in  uma :       65 

Sic  ego  non  etiam  mortuus  exsul  ero. 
Nec  vetat  hoc  quisquam :  fratrem  Thebana  per- 

Subposuit  tumulo,  rege  vetante,  soror.    [emtum 
Atque  ea  cum  foliis  et  amomi  pulvere  misce ; 

Inque  suburbano  condita  pone  solo :  70 

Quosque  legat  versus  oculo  properante  viator, 

Grandibus  in  tumuli  marmore  caede  notis : 
Hic  ego  qui  jaceo,  tenerorum  lusor  amorum, 

Ingenio  perii  Naso  poeta  meo. 


59.  Atque  utinam  perwant  animm.} 
Utinam,  inqoit,  ez  Epicureortim  sen- 
tentia,  cum  corporibus  anime  interi- 
rent!  Nam  ita  avembatur  Barbarot 
illos,  ut  ne  post  mortem  quidem,  sola 
anima  inter  illorum  animas  esae  velit ; 
et  potius  in  niliilum  reddere  cupiat. 

60.  Par$  mea  uuUa.^  Part  miki 
quinque  icripti;  rectios:  et  vaeuam 
auram  mox  pro  vacuat  aurat  plerique. 

61.  Nam  si  mort$  cartiu.]  Hoc  Py- 
thagoras  apud  Ovidium  in  Met.  xv. 
153.  apertius  docet : 

O  genut  adtonUum  gtUd^tformidine 

wufrtit, 
Quid  Shfga,  quid  tentbras,  quid  no^ 

mina  vana  timotit, 
Mmteritm   mtum,  faUique  piaeula 

mundi? 
Corpora  tive  rogutflawuna,  ttu  tabe 

vetustat 
AbetuUrit,  mala  pette  pati  non  uUa 

putetit. 


Morte  carent  antmc. 

67.  Non  vetat  hoc  quitguam,}  Nemo 
sepuUur»  offidum  negat.  Fratrem 
ThebtmaperemhmSubpeeuit,itc.  An- 
tigonem  designat,  GidipodisThebaium 
regis  filiam,  qu«  Iratrem  Eteodem  se- 
pdivit:  quamvis  Creontes,  rex  The- 
barum,  eos  qui  in  bello  Tbebano  per- 
ierant  insepultos  jacere  voluisset,  ut 
degantissime  cednit  P^inius  in  ol- 
timo  Thebaidos. 

69.  £(  oiiiosu  pulvere,  &c.]  Amo- 
mum  est  genus  herb»  odoratissinuB  : 
Armenicum,  ceteris  prsstat,  (nlvi 
cdoris,  habensque  lignum  submfiim, 
abunde  odoratum.  In  conaervandis 
enim  cadaveribus  amomnm  adbiberi 
solet,  ut  docet  in  Ponto,  i.  Eleg.  iz. 
52.    CioF. 

74.  Ingenio  perii  Nato  poeta  mmk] 
lib.  ii«  et  lib.  iii.  de  Ponto,  El.  v.  4. 

lAttut  ab  ingenio  Nato  poeta  meo. 


TR1STI0M  LIB.  III.  ELEO.  IV.  281 

At  tibi  qui  transis,  ne  sit  grave,  quisquis  amasti, 

Dicere :  Nasonis  moUiter  ossa  cubent.  76 

Hoc  satis  in  titulo  est ;  etenim  majora  libelli, 

Et  diutuma  magis  sunt  monumenta  mei : 
Quos  ego  confido,  quamvis  nocuere,  daturos 

Nomen,  et  auctori  tempora  longa  suo.  80 

Tu  tamen  exstincto  feralia  munera  ferto, 

Deque  tuis  lacrymis  humida  serta  dato. 
Quamvis  in  cinerem  corpus  mutaverit  ignis, 

Sentiet  officium  moesta  favilla  pium, 
Scribere  plura  libet :  sed  vox  mihi  fessa  loquendo 

Dictandi  vires,  siccaque  lingua>  negat.  86 

Accipe  supremo  dictum  mihi  forsitan  ore, 

Quod,  tibi  qui  mittit,  non  habet  ipse,  vale. 


ELEGIA   IV. 


O  MiHi  care  quidem  semper,  sed  tempore  duro 
Cognite,  res  postquam  procubuere  meae ; 

Usibus  edocto  si  quidquam  credis  amico, 
Vive  tibi,  et  longe  nomina  magna  fuge. 

Vive  tibi,  quantumque  potes  prddlustria  vita :       6 
S«vum  prselustri  fulmen  ab  arce  venit. 

76.  MoUiter  tfsia  eubent.']  In  cippis  82.  Deque  tuu  lacrymis»}  Magis 
ioscnbebantur  hs  littenB  S.T.T.L.  Ovidianum  erit,  si  legas  Deque  muU 
sit  tibt  tena  levis.  lactymis ;  vide  notam  ad  Epitt.  xx. 

77.  Hoc  iatis  in  tumulo  e$t,'\  In  ti-  ver.  76.  De  floribus  quibus  tumuli' 
tulo  est  prim.  Polit.  et  decem  alii ;  conspergereutur,  et  coronis,  sive  sertis 
recte ;  nisi  quod  malim  tit  titulos :  ti-  quibus  omarentur,  Plin.  iib.  xxi. 
tulnm  sepulcralem  innuit.    Huns.  cap.  3. 

81.  FeraUa  munera.']  Inferias  dicit. 
Quoinodo  autem  inferi»  mortuis  fie-  b.  Vive  tibi."]  Tecumhabita.    Msa. 

rent,  et  quomodo  in  his  utertntur  co-  — Vive  tiln.  Platoni  est  rd  lavrov 
ronis,  dooet  Ovidius,  lib.  ii.  Fastorum.  irparrav ;  vide  Stephan.  Schediasm. 
MsR.  lib.  i.  cap.  2.    Jubetur  autem  sua 

Q4 


232  P.  OVIDII  NASONIS 

Nam,  quamquam  soli  possuut  prodesse  potentes, 

Non  prosit  potius,  si  quis  obesse  potest, 
Effugit  hibemas  demissa  antenna  procellas, 

Lataque  plus  parvis  vela  timoris  habent.         10 
Adspicis,  ut  summa  cortex  levis  innatet  unda, 

Quum  grave  nexa  simul  retia  mergat  onus. 
Haec  ego  si,  monitor,  monitus  prius  ipse  fuissem, 

In  qua  debueram  forsitan  urbe  forem. 
Dum  tecum  vixi,  dum  me  levis  aura  ferebat,      15 

Haec  mea  per  placidas  cymba  cucurrit  aquas. 
Qui  cadit  in  plano,  vix  hoc  tamen  evenit  ipsum> 

Sic  cadit,  ut  tacta  surgere  possit  humo : 
At  miser  Elpenor,  tecto  delapsus  ab  alto, 

Obcurrit  regi  debilis  umbra  suo.  20 

Quid  fuit,  ut  tutas  agitarit  Daedalus  alas ; 

Icarus  immensas  nomine  signet  aquas  ? 


roediocritate  esse  contentus.    Beriii .  autem  levem,  et  homlnes  tenues ;  per 

— Prxlustria,  Prsclara  atria.     Plut  plumbum  vero,  potentes  designat :  qui, 

timoris.  Majorem  formidinem.  ut  plumbum,  graviore  casu  clientes 

8.  Hoc  pentametron  reposuit  Ste-  prscipites  trahunt  quo  volunt. 

phanus  Animadv.  in  Adagium  Erasmi,  19.    At  mi$er  Elpenor,}    Elpenor 

Proeul  a  Jove  et  fulmine,  -e  melioribus  apud  Circen  ebrius,  dum  sociorum  stre- 

libris.    £dit.  enim  vetua  alisque  de-  pitus  abeuntium  audit,  et  abire  pro- 

derunt:  Nonproeunt :  potiusplurimum  perat,  pronus  e  loogis  lapsus  scalis, 

chesse  soUftt.    Atque  Heinsius  totum  coUum  fregit;  Homer.  Odyss.  A  : 

hoc  distichon,  tamquam  Nasone  in-  Hic,  nimius  quondam  vini,  jam  po- 

dignum  rejecit,   Burm.  recte  indig-  eula  damnat : 

nante,  qui  docuit  multis  ezemplis,  et  Quique  sit  ostendit  solrrietatis  honos, 

potentes  simpliciter  esse  amicos  po-  £t  Odyss.  K  : 

tentes  ac  magnas  amicitias,  quas  fu-  Mentis  inops,  victusque  mero,  non 

giendas  esse  monet  Ovidius,  et  hunc  utUis  armis, 

antitheta  illa,  obesse  ac  prodesse,  ha-  Elpenor  pretium  triste  bibentis  ha- 

buisse  in  deliciis,  ut  infra  v.  £leg.  i.  bet. 

66.  xi.  Metam.  320.  ii.  Metaro.  512.  22.  Icarus  immensas  nomine  ngnet 

Harles.  aquas?]  Dizimus  de  hoc  loco  supra 

11.    Adspicis,   ut   lumma,']    Levis  lib.  i.  £1.  i.  ver.  90.    Superiori  versu 

cortex  solet  in  summa  aqua  natare,  lege  agitarit  pro  agitaret,  ut  rif  signet 

nec  mergi :   at  retia  magno  plumbi  melius  id  respondeat.    Heins. 
pondere  niergi  solent.    Per  corticem 


TKISTIUM  LIB.  IIL  ELEG.  IV. 


Nempe  quod  hic  alte,  demissius  ille  volabat : 

Nam  pennas  ambo  non  habuere  suas  ? 
Crede  mihi ;  bene  qui  latuit,  bene  vixit :  et  infra 

Fortunam  debet  quisque  manere  suam.  26 

Non  foret  Eumedes  orbus,  si  filius  ejus 

Stultus  Achilleos  non  adamasset  equos : 
Nec  natum  in  flamma  vidisset,  in  arbore  natas, 

Cepisset  genitor  si  Phaethonta  Merops,  30 

Tu  quoque  formida  nimium  sublimia  semper ;   . 

Propositique  memor  contrahe  vela  tui : 
Nam  pede  inoffenso  spatium  decurrere  vitae 

Dignus  es,  et  fato  candidiore  frui. 
Quae  pro  te  ut  voveam,  miti  pietate  mereris,      35 

Haesuraque  mihi  tempus  in  omne  tide. 


25.  £«110  ^t  latuit,  ben$  vixit.] 
Quicamque  humili  fortuna  contentus 
latuit,  tutus  vLxit.  Mer.  "kaOt  Puitaat. 
Horat.  i.  Epist.  xvii.  ver.  10 : 

Nec  vixit  tnaU,  qui  nattu  nuyrieruqtte 
frfeUit.  Bbrsk. 

27.  Nonforet  Eumedesorbus,}  Male 
Eumenidss  et  Emstrideit  et  similia 
scripti.  ZkoXctfV  EiffiriSiog  vtbQ,  Hom. 
II.  K.  Dolonem  designat,  Eumedis 
fiJium,  Virgil.  JEn,  xii.  347.  Hic  (ut 
lib.  X,  Iliad.  scribit  Hom.)mi8su8  spe- 
culator  ad  Grecorum  castra,  pactus 
pro  remuneratidne  Achillis  equos,  in 
Diomedem  et  Ulyssem  incidit,  qui 
speculatum  quoque  ibant  ad  Trojanos : 
iUi  promissa  impunitate,  Trojanorum 
consilia  ab  eo  didicere  :  inter  cstera 
facti  certiores  de  adventu  Rhesi,  Do- 
lonem  inter&ciunt;  Thracum  castra 
adgrediuntur ;  equi  inde  abducti  sunt. 

29.  Nec  natum  in  Jlanana,']  Phae- 
thonta  intelligit,  de  quo  diximus  supra. 
Dictus  est  autem  Phiethon  a  luce  ar-  < 
doris  sui,ut  scribit  Serv.  ^civoc^enim 
lucidum  significat.  Ab  irato  enim 
Jove  AUmine  ictus,  in  Padum  cecidit. 


qui  ab  eo-  Eridanui  Graece  dicitur. 
/n  arbore  nata»,  Heliades  accipe,  qu« 
in  populos  mutatsB  sunt,  ut  notum  est 
ex  secundo  Ovidii  Metamorph. 

30.  Cepiaet  genitor  n  Phathonta 
Meropt,]  Kleganter  dictum:  Merops 
Phaethontem  non  cepit,  quia  Phaethon 
ad  majora  adspirabat,  non  contentus 
hoc  patre,  seque  Solis  iilium  volebat 
credi.  Cave  igitur  quidquam  in  hoc 
loco  mutes  cum  iis,  qui  FUxieset  repo- 
nunt.  Heins.  Genitor  Merops,  Cly- 
menes  maritus,  et  Phaethontis  pater 
putativus.    MsR. 

32.  Propositique  precor,']  Memor 
rectius  editiones  nonnuils,  et  scripti 
quatuor  apud  me.  Hbins.  Propositi' 
ftM  memor,  &c.  Non  sigiuficat  muta- 
tionero  consilii,  ut  Menila  exponit^sed 
moderationem :  ut  sit  sensus :  Mode- 
rata  propone  tibi,  ac  tempera  cupidi- 
tatibus  tuis,  ne,  dum  altiora  conaris, 
in  periculum  incidas.    Mic. 

33.  Spatium  decurrere  vt(<r.]  Qui- 
dam  prociirrere  habeEtt;  male.  Prius 
eniro,  in  simili  locutione,  usurparunt 
semper  scriptores  optimi. 


384  P.  OVIDII  NASONIS 

Vidi  ego  te  tali  vultu  mea  fata  gementem, 

Qualem  credibile  est  ore  fuisse  meo : 
Nostra  tuas  vidi  lacrymas  super  ora  cadentes, 

Tempore  quas  uno,  fidaque  verba,  bibi.         40 
Nunc  quoque  submotum  studio  defendis  amicum, 

Et  mala,  vix  uUa  parte  levanda,  levas. 
Vive  sine  invidia ;  mollesque  inglorius  annos 

Exige ;  amicitias  et  tibi  junge  pares ; 
Nasonisque  tui,  quod  adhuc  non  exsulat  unum,  45 

Nomen  ama :  Scythicus  csetera  Pontus  habet. 
Proxima  sideribus  tellus  Erymanthidos  Uraae 

Me  tenet,  adstricto  terra  perusta  gelu. 
Bosporos  et  Tanais  superant :  Scythic^eque  palu- 

Vixque  satis  noti  nomina  pauca  loci.  [des ; 

Ulterius  nihil  est,  nisi  non  habitabile  frigus.       51 

Heu !  quam  vicina  est  ultima  terra  mihi ! 
At  longe  patria  est,  longe  carissima  conjux, 

Quidquid  et  haet^  nobis  post  duo  dulce  fuit. 


44.  AmUHiat  tt  tibi  Jung9  porei.]  adpellamus.  Ciminerius  nnUm  adpel- 

Sic  et  Coitiaf :  iV^ajii  ttjirmimtna  in-  Utiir  a  Cimmerio  oppido  Scytbic.   Et 

ter  parei  ett  amicitia.  tanai»,     Tanais  a  ioplemtriooe,  ad 

46.Quadadkucnon$tMUat.'}  Cujus  meridiem,  YergeDt,  in   mediam  fere 

fama  adhnc  non  potuit  ezaulare,  pwp-  Meotida  de6ait,  et  Eoropam  ab  Asia 

ter  claritatera  et  memoriam.  dividit,  ut  Curt.  dooeu    Mbb. 

46.  Scythicut  Pontns.}  Mare  Euxi.  50.  Ftj^  tatis  nati  nomma  pauea 
wm,  quod  Scy  tbiam  adluit.  loei.]  Scribo  toU  et  nomina  rauea ;  boc 

47.  Proxima,]  Quidam  oodices  ik^  est,  nomiua  ingrati  et  barbari  soni :  sic 
vam  binc    Elegiam  ordiuntur :    non  infra  Pont.  iv.  zvi.  36 : 

male.    Heins.     Urttt  Ertfmanthidoi,  Et  raucum  Getieo  mwmmr  in  ore 

Ursa  ArcadicsB,  ab  Erymantbo  monte  fuit ; 

in  finibus  Arcadis ;  per  quam,  urtam  hoc  est  dissonum :    potest  tamen  et 

majorem  significat.  ferri  r^  loei,  nt  locos  parum  notos  rancm 

49.  Botporut,']  Botporot  prim.  Va-  nomina   per   adpositionem    adpdlet. 

ticanus,  Combii,  et  tres  aiii.    Scythitt-  Infra  £1.  x.  5 : 

fitf  paludet  etiam  plurimi  scripti  cum  Sawromat^  emgunt  fera  gent  Bm- 

priscis  editionibus.    Cimmerium  Bos-  que  Oetitfue, 

porum  accipe,  non  Thracium.    Com-  QiMnn  non  ingenio  nomna  digna 

mittitur  autem  paludi,  quam  Mtotidem  meo !                     Hehvs. 


TRISTIUH  LIB.  IH.  ELEG.  IV.  985 

Sic  tamen  baec  absunt,  nt  qusB  contingere  non  est 

Corpore,  sint  animo  cuncta  videnda  meo.      56 
Ante  oculos  errant  domus,  urbs^  et  forma  locorum ; 

Succeduntque  suis  singula  facta  locis : 
Conjugis  ante  oculos,  sicut  prsesentis,  imago  est; 

IUa  meos  casus  ingravat,  illa  levat.  60 

Ingravat  hoc,  quod  abest;  levat  hoc,  quod  praestat 

Impositumque  sibi  firma  tuetur  onus.  [amorem, 
Vos  quoque,  pectoribus  nostris  heeretis,  amici, 

Dicere  quos  cupio  nomine  quemque  suo : 
Sed  timor  officium  cautus  compescit ;  et  ipsos  65 

In  nosfro  poni  carmine  nolle  puto. 
Ante  volebatis,  gratique  erat  instar  honoris, 

Versibus  in  nostris  nomina  vestra  legi. 
Quod  quoniam  est  anceps,  intra  mea  pectora 

Adloquar,  et  nulli  causa  timoris  ero.  [quemque 
Nec  meus  indicio  Httitantes  versus  amicos         71 

Protrahet ;  occulte  si  quis  amavit^  amet. 
Scite  tamen,  quamvis  longa  regione  remotus 

Absim,  vos  animo  semper  adesse  meo ; 
Et,  quam  quisque  potest,  aliqua  mala  nostra  levate : 

Fidam  projecto  neve  negate  manum.  76 


57.    ErrantT]    8ic  bene  rescripsit  65.    OffieiumJ]    In  quibusdam  est 

Bann.  q«em  vide,  e  qmnqiie  codd.  offieii;  in  aliis  etitm  eautM ;  qaejiin- 

oBm  ecfiptum  fait  errmt,  quod  dnros  gebtt  oUm  Heinsins,  et  offieii  eaulot 

efiedt  mimeros.    Alins  cod.  ezhibnit  legi  posse  putabati    Sed  tunc  mallem 

htnret,  nti  aaiiNiis  Ovid.  infra  eleg.  viii.  offieH  eautum  eompetcit,  id  est,  me  caute 

35.1.,ez  Pbnto  ix.  7.  scripserat:  sed  et  pmdenter  officiosum,  ne  noceam 

mira  est  h.  l.  favralaa  in  toc.  errant,  officio  meo.    Burm. 

mnkis  Tariisque  rebus  animo  Ovidii  75.  Et,  ^  quitque  potett,]   Quam 

obvasautibns.    £t  nu^  color,  quam  potett,  pro  quantum,  plerique  veteres. 

in  coniectnra  Hebsii  frigida  ct  inani  AU^mJ]   Sci].  ratiune.    Sic    bene 

Ante  oeulee  uHni^  demue  et  fmna  rescripsit  Heinsius  quem  vide,  e  tri- 

'oesnia»  ett,  quaavis  steire  et  ern  anU  bus  codd.  pro  vulgari  lectione,  eiro. 

0CMlatno8trousitatumesse,negemnttl-  Harlss. 

lua.    Uarlis.         ^  76.  Afoniciii.]  Auztiium.    Mhr — 


880 


P.  OVIDII  NASONIS 


Prospera  sic  vobis  maneat  fortuna ;  nec  unquam 
Contacti  simili  sorte  rogetis  opem ! 


ELEGIA  V. 


Usus  amicitiae  tecum  mihi  parvus,  ut  illam 

Non  aegre  posses  dissimulare,  fuit : 
Ni  me  complexus  vinclis  propioribus  esses, 

Nave  mea  vento  forsan  eunte  suo. 
Ut  cecidi^  cunctique  metu  fugere  ruinae,  5 

Versaque  amicitiae  terga  dedere  meae ; 
Ausus  es  igne  Jovis  percussum  tangere  corpus, 

Et  deploratae  limen  adire  domus. 
Idque  recens  praestas,  nec  longo  cognitus  usu, 

Quod  veterum  misero  vix  duo  tresve  mihi.     10 
Vidi  ego  cbnfusos  vultus,  visosque  notavi ; 

Osque  madens  fletu,  pallidiusque  meo : 
Et  lacrymas  cemens  in  singula  verba  cadentes, 

Ore  meo  lacrymas,  auribus  illa  bibi : 
Brachiaque  accepi  moesto  pendentia  collo,         15 

Et  singultatis  oscula  mista  sonis. 


Fidam  ffrqfeeto,  Projectus  hic  ett  ne- 
glectus,  coDtemtos :  qao  numero  Mmt 
exsnlet.    Pont. 

1.  Utusamieitut,'}  Consaetudo,  ipsa 
amicitia. 

3.  Facile  adaentior  Burmanno,  con- 
jicienti  Qtti*  Sens.  Si  incolumis  io  pa- 
tria  mansissem  (v.  4.)  artiore  me  com- 
plezus  fuisses  amicitia:  nam  me  in 
exsilium  mittendum  plurimi  veterum 
maicorum*  desereumnt  metu  exsiiii; 
t«  vero  recens  anucus  officium  prssti- 


tisti,  meque  convenisti.    Harlis. 

4.  Navewteaventofortanmntetuo.J 
Hoc  est,  quia  tum  fortaSMs  navis  mea 
suo,  id  est,  secundo  vento  ferebatur, 
eaque  fortnoa  mea  esset,  ut  a  te  im- 
pensius  amarer.    Mictl. 

11.  VUotque  nalavi,']  An  videre  et 
notare  non  est  unum  idemque  hoc  locot 
veteres  fere  omnes,  nsuttiue  cum  prim. 
Folit.  viiuquenotavL  Heins.  Codez 
Doster  A  dat,  confMtut:  ambo  aaten, 
vitotque  notavL, 

16.  SinguUatit,]    SingmiUuUii.  ed. 


TRISTIUM  LIB.  III.  ELEG.  V. 


287 


Sum  quoque,  Chare,  tuis  defensus  viribus  absens: 

Scis  Charum,  veri  nominis  esse  loco. 
Multaque  prseterea  manifesti  signa  favoris 

Pectoribus  teneo  non  abitura  meis.  20 

Dt  tibi  posse  tuos  tribuant  defendere  semper, 

Quos  in  materia  prosperiore  juves ! 
Si  tamen  interea,  quid  in  his  ego  perditus  oris, 

Quod  te  credibile  est  quaerere,  qusBris,  agam  ? 
Spe  trahor  exigua,  quam  tu  mihi  demere  noli,  25 
,^  Tristia  leniri  numina  posse  Dei. 
Seu  temere  exspecto,  sive  id  contingere  fas  est ; 

Tu  mihi,  quod  cupio,  fas,  precor,  esse  proba. 
Quaeque  tibi  linguse  est  facundia,  confer  in  illud, 

Ut  doceas  votum  posse  valere  meum.  30 

Quo  quis  enim  major,  magis  est  placabilis  irae, 

Et  faciles  motus  mens  generosa  capit : 
Corpora  magnanimo  satis  est  prostrasse  leoni ; 

Pugna  suum  finem,  quum  jacet  hostis,  habet. 
At  lupus,  et  turpes  instant  morientibus  ursi,      35 

Et  quaecumque  minor  nobilitate  fera  est. 


vet.  ei  Bemij.  e  MS.  et  Fabric.  reti- 
nnit :  ac  plures  ita  legere,  monet  Burm. 
SmguUtti  proprie  Gahinamm  est,inde 
ad  bominem  tramfertur.  cf.  i.  3.  42. 
Harles. 

17.  Ptobat  Bnrmannus  Micylli 
suspidonem,  hic  indicari  Carumf  ad 
quem  scripta  Eleg.  ziv.  lib.  iv.  ez 
Ponto,  et,  ne  quid  ipsius  nominis  posi- 
tio  illi  noceret,  bac  usum  esse  figura 
poetam:  et  Heinsius  aliud  detexerat 
tndicium  in  ver.  42.  quo  adludere  cre- 
debat  ad  Apotbeosin  Herculis,  quam 
Canis  scripserat,  oti  patet  ez  iv.  ex 
Ponto  xvi.  7.    Hablxs. 

27.  Fmiett,]  b.  e.  fieri  potett.  Fat 
rtto,  quasi  fatum  a  dUs  vil  taeerdoti' 


bus,  ut  ait  Festus,  proprie  ad  deos  et 
religionem  pertinet ;  v.  supra  i.  2.  96. 
ju*  ad  bomines.  Justin.  tamen  39.  3. 
6.  commune  bellantium  fat  dixit,  sic 
quoque  Ovid.  Trist.  ii.  205.  et  alibi 
cum  aliis.  Ob  illam  primam  caus- 
sam  etiam  b.  1.  poeta  de  Augusto, 
tamquam  deo,  isio  utitur  vocabulo. 
Harlxs. 

31.  Q^io  9uti^  est  mqjor,  magis  ett 
piaeabilit  tr«.]  Quo  quis  enim  mqjor 
venuste  optimus  Vaticanus  et  tres  alii 
ex  melioribus :  pro  irtc  Gottorph.  ira  ; 
lego,  magis  hoc  plaeabilis  ira  est ;  vel, 
magis  huic.  Iras  magis  placabilis,  pro, 
placabilioris. 


288  P.  OVIDII  NASONIS 

Majus  apud  Trojam  forti  quid  habemus  Achille  ? 

Dardami  iaerymas  non  tulit  ille  senis. 
Quae  ducis  ^mathii  fuerit  clementia,  Poros, 

Prfieclarique  docent  funeris  exsequisB.  40 

Neve  hominum  referam  flexas  ad  mitius  iras, 

Junonis  gener  est,  qui  prius  hostis  erat. 
Denique,  non  possum  nuilam  sperare  salutem, 

Quum  pcenm  non  sit  causa  cruenta  meae : 
Non  mihi  quaerenti  pessum  dare  cuncta,  petitum 

Caesareum  caput  est^  quod  caput  orbis  erat :  46 
Non  aliquid  dixi,  vioientaque  lingua  locuta  est ; 

Lapsaque  sunt  nimio  yerba  profiuia  mero. 
Inscia  quod  crimen  viderunt  lumina^  plector; 

Pecclettumque  oculos  est  habuisse  meum.       50 
Non  equidem  totam  possim  defendere  culpam ; 
*  Sed  partem  nostri  criminis  error  habet. 


38.  DardawU  senit,']  Priamipeten-  teqnUe,']  Darii  regis»  cui  fiinus  fecit 
tis  ab  Achille  Hectorit  cadaver.  Im"  magnificentiflsimnm.  Plro  Pnttkriqui 
erymas  non  tulit  ille ;  sed  pretio  re-  scribe,  Dariique  docent  funerit  exm- 
demtns  Hectpr :  qnod  VirgiL  false  qwe,  Primam  enim  et  aecundam  in 
tangit,  .£neid.  lib.  i.  484 :  hoc  nomine  syllabam  produzit,  etiam 

Esafmnunupu  auro  ecrput  vend^t  in  Ibide  Noster :    Utque    neeaUirum 

Achiliet.  Dariifiaude  tecundi.    Hetns. 

Ad  qnod  alludit  Flftntus,  Mercat  act.  42.  Junoms  gentr  estJ]  Hefculeai 

ii.  sc.  iv.  ver.  20 :  didt,  qui  Heben  Junonisiiliam  nnrem 

-AckiUem  orabo,  aumm   mihi  det,  dnxit,  ut  Seneea  in  Octav.  act.  i.  t. 

Hector  qui  expensusfuit*  310.  sq : 

39.  QtMC  dueis  ^mathiu]  Alezan-  Deus  Aleides  petiidet  Heben, 
drum  Macedonem  dicit    Maeedonia  Nee  Junanisjam  timet  irai, 
enim  ante  £mathia  cognominaU  est  C^fus  gener  est,  quifidt  kattis. 
Nam  Porum,  quum  et  ipsum  gravi  46.  Petiumdare,]  Cod.  Serrii  din- 
prolio  superatum,  captivum  abduzis-  sis  vocibna,  peiium  dare,  quomodo  rede 
set,  postea  non  solum  dimisit,sed  et  aeribi  pnto;    nam   nt    abhre  pmmm, 
ampUore  regno  dooavit  Mic— P*a-  Plauto,  ita  dare  pemm  diatmr,  nt  ire 
rot.    Leidensis  Forut;  quod  Nauge-  if^dfat,  et  similia.     Respidt  utem 
rio  probatum,  et  Fabricio,  et  Bers-  bic  Noster  ad  conjnmtiooes,  qnales 
manno.  Unus  GalUcus  Forot,  boc  est,  plurimas  detezit et  d^ressit  AigMtiu» 
Porot:  ncVt,  teste  SvetiOB.  cap.  19.    BvaM. 

40.  Prmelarique  docent  funerit  «x- 


I 


TRISnUM  LIB.  III.  ELEG.  VI.  239 

Spes  igitur  superest,  faeturum,  ut  moUiat  ipse 

Mutati  pcenam  conditione  loci. 
Hunc  utinam,  nitidi  Solis  prsenuntius,  ortum     55 

Adferat  admisso  Lucifer  albus  equo. 


ELEGIA   VL 

FcEDUs  amicitiae  nec  vis,  carissime,  nostrse, 

Nec,  si  forte  velis,  dissimulare  potes : 
Donec  enim  licuit,  nec  te  mihi  carior  alter, 

Nec  tibi  me  tota  junctior  urbe  fuit. 
Isque  erat  usque  adeo  populo  testatus,  ut  esset  5 

Peene  magis  quam  tu,  quamque  ego,  notus  amor. 
Quique  erat  in  caris  animi  tibi  candor  amicis, 

Cognitus  est  illi,  quem  colis  ipse,  viro : 
Nil  ita  celabas,  ut  non  ego  conscius  essem ; 

Pectoribusque  dabas  muita  tegenda  meis :      10 
Cuique  ego  narrabam  secreti  quidquid  habebam, 

Excepto  quod  me  perdidit,  unus  eras. 

58.  Faeturvm,  uU^  Cimi  Verpoor- 

tenio  retmerem  hanc  lectioiiem,  quam  5.  T€$taiu$  p0p«(o.]    Probatus  po- 

<piidem  Dan.  Hehie.  immerito  ceiifidt  pulo. 

ptimn  esie  Latinam,  qmim  dicimns,  8.  Qimhi  eoUs  IpM.]   Qaem  sntpi- 

faeutvaUtti,    Hables.  cis  et  Yeiieraris.     Forttsse   Augus- 

56.  Hune  utmam,  nitidi  Selii  jtnB-  tum  designtt.    Vel  certe,  tmts ;  et 

nuntiut,  ertumJ]  Ortum  pro  die  ori-  tmicnm   tUqnem  denottt   tnbpresso 

ente  potnit,  tnt  SoHs  ezorta.    Adpo-  nomine. 

site  Senect  (Edipo,  tct.  ii.  rers.  606 :  9.  Nil  ita  eelabat.]  NoUtio  inttme 

Dum  matutinm  pr^dieet  Lueiftr  ertut.  fkmilitritttis  tb  effectis.  BBtsif« — Ut 

Vide  infrt  notts,  lib.  iv.  Beg.  ii.  Ter*  non  ego  eontciut  ettem.  Scribe,  ew  nan 

75.  Heiivs.  ego  eenieiut.    Cum  tertio  eoim  ctsn 

56.    Admitto  ifM«.]    Celeri    eqao.  fireqnenter  jungit  htnc  Tocem  Notter ; 

Elegtntissime  enim  equi  adtmtti  di-  Met.  vi.  688.   Hxins.  Jfoslri  htbent, 

cnntur»  quum  tmpelluntur :  itt  curms  ut  n&n  tgo. 
et  tlit.    Ciop. 


240  P.  OVIDII    NASONIS 

Id  quoque  si  scisses,  salvo  fruerere  sodali, 

Consilioque  forem  sospes,  amice^  tuo. 
Sed  mea  me  in  poenam  nimirum  fata  trahebant ;  15 

Omne  bonse  claudunt  utilitatis  iter. 
Sive  malum  potui  tamen  hoc  vitare  cavendo ; 

Seu  ratio  fatum  vincere  nuUa  valet : 
Tu  tamen,  o  nobis  usu  junctissime  longo, 

Pars  desiderii  maxima  psene  mei,  20 

Sis  memor ;  et,  si  quas  fecit  tibi  gratia  vires, 

IUas  pro  nobis  experiare  rogo : 
Numinis  ut  Isesi  fiat  mansuetior  ira, 

Mutatoque  minor  git  mea  poena  loco! 
Idque  ita,  si  nuUum  scelus  est  in  pectore  nostro ; 

Principiumque  mei  criminis  error  habet.        26 
Nec  leve,  nec  tutum  est,  quo  sint  mea^  dicere,  casu 

Lumina  funesti  conscia  facta  mali. 
Mensque  reformidat,  veluti  sua  vulnera,  tempus 

IUud ;  et  admonitu  fit  novus  ipse  dolor.         30 


17.  Tamen  hocJ]  SuspecU  est  26.  V.  Eleg.  preced.  v.  52.  ii.  207. 
Heinuo  repetitio  tamen,  et  Burm.  Principiumque  non  mutarem  cum 
corrigit,  tantum  vitare.  Equidem  nil  Heinsio,  qui  pracipuumque  malit. 
mutarem.  Sens.  Tuo  consilio  forem  Nam  Augustus,  obscena  carmina  esse 
soapes  (yer.  14.)  aut  ego  tamen  provi-  ezsilii  caussam,  potissimum  edixerat ; 
dentia  et  cautius  agendo  illud  vitare  at  Ovidius,  qui  caussam  noverat  me- 
potui  [eleganter  pro  potuiuem']  ant  liorem,errorem(quisquisLllefuit)pTin- 
nuUa  prudentia  valet  fatum  vincere.  cipium  fuisse  criminis  adfirmat.  Ver- 
Vlm  usumque  rov  vaUre  docet  Cellar.  sus  seqq.  et  Pont.  i.  6.  21.  magis  hoc 
in  Antibarbaro  p.  188.    len»  1745.  confirmant.    Harlss. 

Harles.  29.  Tempus  illud.'}  QuoAngustum 

18.  Seu  ratiofatumJ]  £z  Stoicorum  lana,  ejusque  iram  in  me  concitavi. 
■ententia»  Fatum  esse  inevitabile  di-  30.  Dolor,]  Bene  dizit  dolor,  quum 
cit    De  vi  autem,  et  Fati  necessitate,  antecederent    vulnera;   at    quinque 
vide  Gell.  lib.  vi.  codd.  pudor,    **  Quod  si  admittamus, 

21.  Etf  <t  quat  fecit  tibi  gr^ia  vi-  inquit  Heinsius,  sequens  distichon  erit 

r«i.]  Si  quid  vales  gratia  apud  Ca-  delendum,  quod  non  uno  nomine  est 

sarem.    Mer. — Viru,    Auctoritatem  suspectum."    Sed  neque  Burmanne, 

cumpotestatejuvandiamicos.  Bersm.  neque  mihi  ita  videtur.    Harles. 


TRISTIUM  LIB.  IH.  ELEG.  VII. 


241 


Et  qusecumque  adeo  possunt  adferre  pudorem» 

lUa  tegi  caeca  condita  nocte  decet. 
Nil  igitur  referam»  nisi  me  peccasse ;  8ed  illo 

Praemia  peccato  nuUa  petita  mihi : 
Stultitiamque  meum  crimen  debere  vocari,        35 

Nomina  si  facto  reddere  vera  velis. 
Quse  si  non  ita  sunt ;  alium,  quo  longius  absim, 

Quaere,  suburbana  haec  sit  mihi  terra,  locum. 


ELEGIA   VIL 


Vade  salutatum,  subito  perarata,  Perillam ' 

Litera,  sermonis  fida  ministra  mei : 
Aut  illam  invenies  dulci  cum  matre  sedentem, 

Aut  inter  libros,  Pieridasque  suas.  4 


32.  Ula  tegi  eaea  eondita  noete,] 
Qu»  Augnstum  agentem  vidi,  perpe- 
tuo  lilentio  ii^volTeiida  lunt.  Cior. — ^* 
MSS.  e^ca  wube ;  Hor.  utrumque  con- 
j«nzit  lib.  i.  Epist.  xvi.  ttr,  62 : 

Necttm  feecatie^  etfruudHnu  obfiee 


96.  Nmina  n  faetit,']  Nomina  f» 
faete.  Si  velis  nomina  rebus  respon- 
dcn.  Nostri  habent :  Tuminerijicto; 
quo  sensu,  non  ttdsequor. 

37.  Qfut  ri  non  ita  eunt,'}  Pont.  i. 
£1.  iii.  ver.  93.  pari  modo : 

Ut  tamen  luee  ita  rint,  fituniM  tua 
grande  tfoluntat 
Ad  me  pervenit. 
Proximo  Tersn  cum  melioribus  tubur* 
bama  Juee  pro  hie,    Hxins. 

38.  Sukurbmia  tuse  rit  miki  temL] 
Sit  mibi  quasi  subuibinm;  Tel,  non 
modo,  inquit,  ad  longiUs  proficiscar 
exsiliBm,  sed  etiam  volo  ut  suburbana 
alicujns  urbis  Scythi»  magis  pericu* 
losa  et  hostibus  ezposita»  quam  To- 

VOL.  U. 


mos,  ad  majus  supplicium,  si  non  lo- 
quor  vera,  sint  mihi  exsilium.  Alium 
ioeum,  Quin  tu  me  alio  deportandum 
cures,  causam  non  dico ;  etyiusi  veia 
dixero,  mitte  me  in  locum  tam  remo- 
tum,  nt  pr«  iUo  terra  h»c,  ubi  sum, 
Romse  vicina  et  quasi  suburbium  ri- 
deatur. 

1.  Perarata  Utera,]  Eadem  meta- 
phora  utitur  Plautus,  in  prol.  Bac- 
chid.  AdPhHoamisPittoelerumJUium, 
todalem  uniewm  tuleat  epittoUvm,  Ci- 
cer.  ad  Att.  lib.  xii.  Epist.  i. :  Hoe  U- 
terarium  exaravi,  egredient  e  villa  anto 


Perillam.']  Nnm  filia  an  nxor  fuerit, 
disputatum  fuit.  Mtcyllus  cnm  Vola- 
lerrano  et  Merula  filiam  iuisse  arbi- 
tratur.  At  Burmann  :  Nec  filia,  ait, 
nec  ox6r  fuit,  sed  fictum  nomen  est, 
quo  qnam  intelligat,  latet:  vide  Mas- 
son.  Vit.  Ovidii  ad  a.  v.  c.  dcclxiii. 
Harles. 
R 


242 


P.  OVJDII  NASONIS 


Quidquid  aget,  quum  te  scierit  venisse,  relinquet ; 

Nec  mora :  quid  venias,  quidve,  requiret,  agam. 
Vivere  me  dices ;  sed  sic,  ut  vivere  nolim ; 

Nec  mala  tam  longa  nostra  levata  mora : 
Et  tamen  ad  Musas,  quamvis  nocuere,  reverti, 

Aptaque  in  altemos  cogere  verba  pedes.        10 
Tu  quoque,  dic,  studiis  communibus  ecquid  in-^ 
hseres, 

Doctaque  non  patrio  carmina  more  canis? 
Nam  tibi  cum  fatis  mores  natura  pudicos, 

Et  raras  dotes,  ingeniumque  dedit. 
Hoc  ego  Pegasidas  deduxi  primus  ad  undas,     15 

Ne  male  fecundae  vena  periret  aquae: 
Primus  id  adspexi  teneris  in  virginis  annis, 

Utque  patet,  vense  duxque  comesque  fui. 
Ergo,  si  remanent  ignes  tibi  pectoris  tdem, 

Sola  tuum  vates  Lesbia  vincet  opus.  20 


9.  AdMuioinvinu]  CiceroUbrot 
soot  Tocat  veteret  amicalos. 

11.  StudiU  eommunilms,}  Studiis 
poeticis:  qu»  mihi  tecum  commnnia. 
funt.  Eeqtdd  ifJutrei.  Num  quid  das 
opermml 

12.  ffonpatriomore,']  Quid  tit»  dit- 
putant  interpretes.  Ciofinius  e  cod. 
Vatic.  resciibere  jubet  fiiim  patriot 
reliqui  non  patrio  retinentes  diverso 
modo  explicant,  Heinsius,  quia  poetria 
apud  Romanos  res  fuit  insolens :  Mi- 
cyllus  et  Verpoort.  quia  exemplo 
Sapphus,  quacum  comparat  illam  ver. 
20.  lyrica  scripsit ;  quod  carminis  gt' 
nus  Romanis  ante  Horadum  non  erat 
usitatum.  Horat.  iii.  Od.  30.  13.  iv. 
9.  2.  iii.  l.  2.  Merula  intelligit  la- 
scivos  numeros,  quibus  pater.Ovidius 
«sus  fuit ;  cui  ioterpretationi  ver.  27. 
respondere  videtur,  et  Sappbo  quo- 
que  talia  conscripsit  carmina :  dum« 


modo  hec  Perilla  Ovidii  filia  ftierit. 
Habus. 

14.  Et  rarat  dotet.']  Carat  pfimos 
Vatic.  Rottendorph.  et  Gottorpb.  otm- 
ra$  Richelianns :  pnto,  Ctariat  dotot, 
Superiori  versu  eumfatit  scripti  odms 
et  prims  editiones,  non  cwm  faeia : 
sed  utrumque  rectum.    Natnra  eum 

fatit  dodit,  pro,  natnra  et  fata  dede- 
runt:  de  iacie  ejus  et  fonna,  post 
aget.    HnKs. 

15.  HoeJ]  Sdlicet  tunm  ingeniam. 
Ad  undat  Pegatidas.  Ad  fontem 
Musarum,  quem  equus  alatns  Pega- 
sus,  pede  fodiens  effscit.  Fabulam  re- 
fert  Hygious;  Ovid.  lib.  iv.  Meta- 
morph.  Designat  autem  Ovidins  se 
primum  filiam  docuisae  arlem  poeti- 
cam. 

19.  Jdem  ignet.]  lidem  calom 
ApoUinei:  ardoies  ingeotL 


TRISTIUM  LIB.  III.  ELE6.  VII. 


248 


Sed  vereor,  ne  te  mea  nunc  fortuna  retardet, 

Postque  meos  casus  sit  tibi  pectus  iners. 
Dum  licuity  tua  saepe  mihi,  tibi  nostra  legebam ; 

Saepe  tui  judex,  saepe  magister  eram : 
Aut  ego  prsebebam  factis  modo  versibus  aures,  25 

Aut,  ubi  cessaras,  causa  ruboris  eram. 
Forsitan  exemplo^  quia  me  laesere  libelli, 

Tu  quoque  sis  poenae  fata  secuta  mese. 
Pone,  Perilla,  metum :  tantummedo  femina  non  sit 

Devia^  nec  scriptis  discat  amare  tuis.  30 

Ergo  desidiae  remove,  doctissima,  causas, 

Inque  bonas  artes  et  tua  sacra  redi. 
Ista  decens  facies  longis  vitiabitur  annis, 

Rugaque  in  antiqua  fronte  seniiis  erit ; 


120.  Sola  vatts  LMtu]  SoU  vttet 
Sappho  ex  Lesbo  insula.  Vhtat  oput. 
Vineat  bene  Leidenaia.    Hbins. 

23.  Dum  Ucuit,  tua  utpe  miki,'] 
Puto  tua  utpe  tibi ;  nam  de  recitante 
Perilla  prozimo  hexametro  habes: 
moz  etiam  Sepe  tuii  judei,  hoc  est 
versibns»  opinor  scribendom.    Heins. 

26.  Aut,  ubi  eettarat.']  HeinsiQS 
adscripserat  suo  codici,  non  intelUgo, 
Sed  puto  recte  se  habere  Tulgatam,  et 
eettare  nihil  hic  aliud  notare»  quam 
inertem  esse,  nihil  facere.  Si  fecisset 
veisus  Perilla,  Naso  pnebebat  aures ; 
si  per  inertiam  nihil  fecisset,  desidiam 
ejos  increpabat  Naso,  et  ita  pudorit 
eauta  ipti  erat,    fiuRM. 

27.  Vet.  edit.  cum  aliis  habet :  Tu 
quoque  tis  pcentt  faeta  ruina  mee,  At 
faeta  tecuta  in  septem  reperitur  codi- 
cibus,  in  alils/ala  teeuia,  quod  placuit 
D.  Heinuo ;  Sens.  Forsitan  te  quoque 
poens  mesB  exemplum  a  poesi  deter- 
ret.  Hifihi  Tero  h.  1.  in  primis  prss- 
teritum  teeuta  tit  non  placet,  nec  om- 


nino  intelligo,  nisi  Sylleptin  accipiu 
quamdam,  (de  qua  vide  Sanctii  Mi- 
nerv.  et  Perizonium  ad  illam  ii.  9.  5.) 
quc  mihi  quidem  h.  1.  dura  esse  vi- 
detur.  N.  Heinsius  amplectitur  Mu- 
reti  conjecturam,  faeta  remitta.  Burm. 
scribendum  putat :  Fortan  ab  exemplo 
faeta  remitta  metu,  Auctor  fllecto- 
rum  Etbn.  legii/acla  tevera,  Equidem 
ita  constituerem  lectionem :  Forsitan 
[aut  fortan  afr]  exemplo  pccna  faeta 
tevera  metu.  Meo  exemplo  edocta 
metuis  et  aliena  facta  es  a  lusu  et  poe- 
tices  studio.    Harles. 

29.  Edit.  veU  fomina  nuUa,  Neve 
vir  a  tcriptit  Auctor  Elector.  Etonens. 
tantum  devia  nequa  Neve  quit  e  lertp- 
tit.  Quia  autem  in  sex  libris  est,/e- 
mina  non  tit,  Burm.  suspicatur :  taii- 
tumfemina  non  tit  Decia,  quit  tcriptit 
d.  a.  t,  vel  femina  ne  tit,  ne  meretrix 
quaedam  ex  tuis  scriptis  artem  discat 
amatoriam.    Hables. 

34.  In  antiqua  fronte.]   In  fronte 
jam  senio  confecta. 
R2 


244 


P.  OVIDII  NASONIS 


Injicietque  manum  formae  damnbsa  senectus,    35 

Quae,  strepitum  passu  non  faciente,  venit. 
Quumque  aUquis  dicet :  fuit  haec  formosa ;  dolebis^ 

Et  speculum  mendax  esse  querere  tuum. 
Sunt  tibi  opes  modicae,  quum  sis  dignissima  magnis : 

Finge  sed  immensis  censibus  esse  pares.       40 
Nempe  dat  id  cuicumque  libet  fortuna,  rapitque  : 

Irus  et  est  subito,  qui  modo  Croesus  erat. 
Singula  quid  referam  ?  nil  non  mortale  tenemus, 

Pectoris  exceptis  ingeniique  bonis. 
En  ego,  quum  patria  caream,  vobisque,  domoque, 

Raptaque  sint,  adimi  quse  potuere,  mihi ;       46 
Ingenio  tamen  ipse  meo  comitorque  fruorque : 

Csesar  in  hoc  potuit  juris  habere  nihil. 
Quilibet  hanc  saevo  vitam  mihi  finiat  ense, 

Me  tamen  exstincto  fama  superstes  erit :       50 
Dumque  suis  victrix  omnem  de  montibus  orbem 

Prospiciet  domitum  Martia  Roma,  legar. 
Tu  quoque,  quam  studii  maneat  felicior  usus, 

Effuge  venturos,  qua  potes,  usque  rogos. 


35.  lujicietmamufornut»^  Formam 
ribi  vindicabit,  et  turpem  reddet. 

36.  Damnosa  aer^ectus.]  Senectos 
qus  juvenes  damno  adficit.  Patsu 
nonfacienXe  ttrepitum.  Id  est,  gradu 
qui  non  sentitur.  Obrepit  enim  non 
intellecta  senectus. 

41.  £d.  vet.  Nempe  dat  et  quod- 
eumque.  Ex  uno  Mediceo  rescripsit 
Heins.  cuieumque  ac  loco  et  rescribere 
jubet :  has  aut  ut.  Irum  fuisse  men- 
dicum,  et  Croesum,  regem  Lydis,  di- 
tissimum,  inter  omnes  constat..  cf. 
Propert.  iii.  3.  39.     Harlbs. 

46.  En'ego.']  Tollit  ioterdum  spi- 
ritus  poeta,  et  se  ita,  sperata  aetemi- 


tate  sua,  in  medio  miseriarum  suarum 
consolatur.    Pont. 

47.  Compara  elegantissimam  pi|<ny 
apud  Propert.  iii.  i.  55 — 64.  et  supra 
iii.  3.  78.  comitor  h.  1.  passive,  «ipxai- 
Kwf.  V.  Lauremberg.  antiquar.  sub 
h.  V.  Sic  comitavit  de  Pont.  iii.  2. 
33.  et  alibi.  conf.  Heusing.  ad  Vech- 
neri  Hellenol.  pag.  116.    Harles. 

53.  Quam  studii  -maneat  felicior 
usus.'}  Qus  habeas  feliciorem  fortu- 
nam  ex  studiis  poeticis,  quam  ego  ha- 
bui. 

54.  Qua  potes,']  Quam  octo  veteres. 
Codex  A,  quum ;  codez  B,  quos. 


TRISTIUM  LIB.  III.  ELEG.  VIII.        245 

ELEGIA    \III. 

NuNC  egoTriptolemi  cuperem  conscendere  currus, 

Misit  in  ignotam  qui  rude  semen  humum : 
Nunc  ego  Medeae  vellem  frBenare  dracones, 

Quos  habuit  fugiens  arce,  Corinthe,  tua : 
Nunc  ego  jactandas  optarem  sumere  pennas,      5 

Sive  tuas,  Perseu ;  Daedale,  sive  tuas ; 
Ut,  tenera  nostris  cedente  volatibus  aura, 

Adspicerem  patrise  dulce  repente  solum, 
Desertaeque  domus  vultum,  memoresque  sodales, 

Caraque  praecipue  conjugis  ora  meae.  10 

Stulte,  quid  o  fnistra  votis  puerilibus  optas, 

Quae  non  ulla  tibi  fertque  feretque  dies  ? 
Si  semel  optandum  est,  Augustum  numen  adora, 

Et  quem  sensisti,  rite  precare,  Deum. 
IUe  tibi  pennasque  potest  currusque  volucres    16 

Tradere ;  det  reditum,  protinus  ales  eris. 
Si  precer  haec,  neque  enim  possim  majora  precari, 

Ne  mea  sint  timeo  vota  modesta  parum. 


l.  TriptoUmi  cumu.^  Cunrum  io-  Bunnaiuio ;  Heiosius  cootza  rescrip- 

tenigit,quemaCerereaccepitTripto-  serat  tulit :  at   dam   aliquando  tu- 

lemus :  Cibulam  refert  Lactant.  Ovid.  lit,  ut  videret  conjugem  et  sodales. 

in  Metam.  et   in  quarto  Fastorum.  Harles. 

Mm.    Comcendert  curr%u,  ContisUre  13.    Augustum,^   £x  Hafniensi  et 

eurru  prim.  Palat.  prim.  Vatican.  et  Medoniano  bene,  rescripsit  Heinsius, 

unus  Meiticeus  :   etiam  probe.     Se-  ut  e  Ponto  iv.  6.  10.  nam  vulgo  lege- 

quenti   versu,  pro  ignotam   humum,  batur  Aiigusti ;   isque  docuit  exem- 

Richelianus  t^orafn.    Hbins.  plis,  Ovidium  scribere  solitum  fuisse  : 

3.  In  ignotam  humum,'}    Igrnotam  Caput  Aiigustum ;  nomenAugustum; 

fiemini,  quia  nunquam  expertum  erat  deus   Augustus ;    forum    Augustum. 

temro.    Pont.    ^  Hables. 

3.  Dramme$  Medeei.']  Medea,  post  14.  SeamtiJ]  n.  iiatum  et  czsilium 

Peli»  necem,  fraudc  interemti,  juactis  sibi  irrogaQtemv  v.  supra  ad.  ii.  229. 

currui   draconibus   aufugit,  lib.  vii.  Melior  hac  est  lectio,  quam  Unisti  ab 

Metamorph.  Heinsio  ex  quinque  scriptis  reoeptam. 

12.  Tibi.l  Ketinendum  censeo  cum  v.  Bunn.    Harles. 

R3 


346  P.  OVIOII  NASONIS 

Forsitan  hoc  olim,  quum  se  satiaverit  ira, 

Tum  quoque  soUicita  mente  rogandus  erit.     20 
Quod  minus  interea  est^  instar  mihi  muneris  ampli, 

Ex  his  me  jubeat  quolibet  ire  locis : 
Nec  coelum,  nec  aquaa  faciunt^  nec  terra,  nec  aurae; 

Et  mihi  perpetuus  corpora  languor  habet : 
Seu  vitiant  artus  aegrae  contagia  mentis ;  25 

Sive  mei  causa  est  in  regione  mali : 
Ut  tetigi  Pontum,  vexant  insomnia ;  vixque 

Ossa  tegit  macies ;  nec  juvat  ora  cibus. 
Quique,  per  autumnum,  percussis  frigore  primo 

Est  color  in  foliis,  quae  nova  leesit  hyems,      30 
Is  mea  membra  tenet ;  nec  viribus  adlevor  uUis, 

Et  nunquam  queruli  causa  doloris  abest. 
Nec  melius  valeo,  quam  corpore^  mente ;  sed  aegra 

Utraque  pars  seque,  binaque  damna  fero.    [est 
Haeret,  et  ante  oculos,  veluti  spectabile  corpus,  35 

Adstat  fortunae  forma  legenda  me^. 


21.  Quod  minus  «st.]  Qu»  res  est  35.  Velnti  MpeetabiU  eorpusJ]  Tan- 

minoris  moinenti,  quam  reditum  con-  quam  si  esset  corpus  conspicuum,  et 

cedere.    Min.    Vel :    interea   quod  dignum  gpectatu.    Mer. 
eit  minus,  lioet  mihi  magni  sit  mune-  36.  Edit.  vet.  Astans — videnda,  At 

ris  loco,  oro,  ut  jubeat  me  ex  hoc  loco,  enim  adttat  et  iegtnda  rescripsit  Hein- 

quovis  gentium  migrare.  sius  e  melioribus  libris,  et  Heinsio  vi- 

33.  Nee  aquafaciunt,']  Nec  aqus,  detur  Ovidius  adludere  ad  edictum 
aut  alia  elementa  in  Scythia  mihi    ^  Cssaris,  quo  proscriptus  .erat,  quod 

prosunt,  juyant»  apta  sunt ;  4ta  Art.  chart»  consignatum  secum  avexisse 

Aro.  iii.  57 :  Nostrum  est  verosimile.  Forsan  tamen, 

Dum  faeit   ingenium,  ftetite   hinc    ■  quum  proprie    eleganterque   acripsit 

praeepta,  puelUt,  adstat,  et  in  ^avraaiq,  Fortunam  coram 

30.  Nma  hyems.']  Pro  prindpio  et  se  videt  tamquam  speetabiU  ecrpus ; 
prima  parte  hyemis :  sic  ver  in  tres  lectio  videndat  aut  potius  lectio  cod. 
partes  dividitur,  novum,  adultum,  et  Hamburgens.  iugenda,  aptior  erit  sen- 
senescens,  vel  praceps.  sui,  illusioni,  et  vi  poetic».    Harles. 

31.  Mea  membra  tenstJ]  Tanquam  Forma  mMtfortun^c^  Qualitas  et  de- 
capta  occwpat,  et  in  sua  potestate  ha-.  formitas  illa  meae  conditionis. 

bet.    BuRM. 


TRISTIUM  LIB.  III.  ELEG.  IX.  247 

Quumque  iocum,  moresque  hominum,  caltusque, 
sonumque» 

Cemimus,  et  quid  sim,  quid  fuerimque  subit ; 
Tantus  amor  necis  est,  querar  ut  de  Caesaris  ira, 

Quod  non  offensas  vindicet  ense  suas.  40 

At,  quoniam  semel  est  odio  civiliter  usus, 

Mutato  ievior  sit  fuga  nostra  loco. 


ELEGIA  IX. 

Hic  quoque  sunt  igitur  Graise,  quis   crederet? 

Inter  inhumanae  nomina  bafbariae :  [urbes, 

Huc  quoque  Mileto  missi  venere  coloni^ 

Inque  Getis  Graias  constituete  domos. 
S^ed  vetus  huic  nomen,  positaque  antiquius  urbe, 

Constat  ab  Absyrti  caede  fiiisse^  loco.  6 

Nam  rate,  quse  cura  pugnacis  facta  Minervse, 

Per  non  tentatas  prima  cucurrit  aquas, 

40.  Qum2  non  oferuai,  &c.]  Quod  pttciique  artibtts  princcps»  a  Miletb 
non  feno  me  interficiendo,  nlciicatur      adpellata. 

injurias.  5.  Sed  veiu$  huie  nomen,  &c.]  Hic 

41.  CmUter.J  Me  legibua  punien-  apezte  significat,  Tamon  locum  a  c»de 
do,  non  vi  et  armis :  aed  ut  cirem  trac-  Absyiti  nominatum :  ubi  urbem  postea 
tari  decttit.  condidere  Milesii,  aervato  prioris  no- 

42.  FuganMtra,']  £zsilium  meum.  '  mineloci. 

7.  QtMB  eura  pugnaeU,'}  Qus  Argo 
1.  Hie  fuofutf.]  Hic  etiam  in  Getica      navis  facta  cura  et  tutela  Palladii  ar- 
ora,  sunt  urbes  Grais,  non  lingua  et      mat«,  quam  pictam  habuit.    Aut  in- 
nunibus»  sed  origine.    Pro  igitur,  ut-      geniose,  curiose,  et  perite  ftictam  intel- 
quam  multi  receperunt.  lige.  Hyginus  etiam  docet,  eam  Argo 

3.  Hue  quoque  MUetoJ]  Milesii  To-      a  celeritate  Grsce  adpellatam ;  vel  ab 
mon  quoque  tenuere,  quemadmodum      Argo  ejus  inveutore. 
etiam  Istropolim,  aut  quemadmodum  8.  Per  non  tentatatJ]  Primtm  na« 

ali»   quoque  GmciB  colonic    litus      vem  eam  fuisse  ait,  in  quam  Argo^ 
Geiicum  tenuere.    Fuit  autem  Mile-      nauts  conscenderunt.    Ciop. 
tus  urbs  quondam  lonis  totius,  belli 

R4 


248 


P.  OVIDII  NASONIS 


Impia  desertam  fugiens  Medea  parentem, 

Dicitur  his  remos  adplicuisse  vadis.  10 

Quem  procul  ut  vidit  tumulo  speculator  ab  alto : 

,  Hospes,  ait,  nosco,  Colchide,  vela,  venit. 
Dum  trepidant  Minyae,  dum  solvitur  aggere  funis, 

Dum  sequitur  celeres  anchora  tracta  manus ; 
Conscia  percussit  meritorum  pectora  Colchis,   15 

Ausa  atque  ausura  multa  nefanda  manu : 
£t,  quamquam  superest  ingens  audacia  menti, 

Pallor  in  adtonito  virginis  ore  sedet. 
Ergo  ubi  prospexit  venientia  vela ;  tenemur, 

Et  pater  est  aliqua  fraude  morandus,  ait.       20 
Dum,  quid  agat,  quaerit,  dum  versat  in  omnia  vul- 

Ad  fratrem  c4su  lumina  flexa  tulit :  [tus. 


11.  Quem,}  Paitrem  Medec.  Msr. 
ifletes  rex  fuga  filis  cogDita,  classe 
celeriter  inttnicta,  eam  ut  fugientem 
retraheret*  velis  remisque  insecutus 
est.  PoNT.  Abalto  tumulo.  Abalto 
colle  Getici  litoris.  Speculator,  Ali- 
quis  c!k  Argonautis,  vel  ex  indigenis 
ScjTthis,  qui  collem  adscenderat,  pro- 
specturus  an  eos,  qui  rapto  aureo  vel- 
lere  aufugerant,  ex  Colchide  aliqui 
insequerentur. 

12.  Heinsius  malit,  probante  Ver- 
poorten:  HottU  mt,  notco,  Chlehidi, 
vela,  venit,  h.  e.  ait  Colchidi,  hostis 
yenit,  nosco  vela:  et  ptilcre  monet, 
adposite  perplexa  uti  oration^  specula- 
torem.  Quum  vero  non  soli  Mede», 
ted  omnibus  Minyis,  qui  trepidabant, 
-clamet  speculator,  Burmannus,  se  lu- 
bentius  legere,  scribit:  Hottit,  ait, 
notee,  CoUhide,  vela,  venit :  et  similem 
.perturbatam  laudat  orationem  apud 
Valer.  Flacc.  vi.  28.  Mart  titvut  ab 
allit  Hottit  io  coneiamat,  equis,  agite, 
ite,  propinquat.  Edit.  vet.  babet; 
Hospet  ait :  notco  Colchida  vela ;  vemi. 
ut  etiam  codex  Moret.  et  multie  ba- 


bent  edd.  oee  male,  si  legeris,  hoeti». 

Hostit  cum  Heinsio  emendat  Ver- 
burg.  in  reliquis  nihil  matat:  quiim 
speculatoc  dicat,  videns  ex  alto  tomulo 
navem  se  novisse  vela  Colchica,  8iv« 
ex  Colcbide,  qnod  idem  ot  h.  L  Var- 
ro  cultrot  Bithynia,  Cato,  toleai  %ra- 
eutis  dixerant.    Hahles. 

13.  ArgonautaB  Af»nv«  dicti  sunt,  a 
Minya,  Neptuni  61io,  cujtis  prooepot 
ex  filia  fuit  Jason,  Ajgonautanrai 
princeps.  Ab  eodem  Minya,  qoi  Or- 
chdmeni  in  Thessalia  habitavit,  eftiam 
gens  illa  Orchomeniorum  sortita  est 
nomen  Minyanim.  £x  Thessalia  a«* 
tem  profecti  sunt  Argonautc ;  ideoque 
etiam  sic  Minytt,  qua^  Thessali,  et 
tpedatim  Orchomenii,  adpcllari  pos- 
sunt,  ut  docet  SchoUast.  ApoUon.  i» 
230.  Verpoorten.  De  Medea  «onfer 
quoque  Begeri  Spicileg.  aiitiqmt.  pag. 
120-130.    Harles. 

^gg^f*]  Quid  sit  agger,  <toeet  Ge»> 
ner.  Thes.  L.  L.  sub  h.  ▼.  hoc  looo  ett, 
moles  ad  tecuritatem  portus  itnicta, 
et  flumini  marive  opposita,  ne  inunda- 
tione  agri  vastentur.    Harlbs. 


TRISTIUBf,  LIB.  III.  ELE6.  X.  340 

Gujus  ut  oblata  est  praesentia ;  vincimus,  inquit : 

Hic  mihi  morte  sua  causa  salutis  erit. 
Protinus  ignari,  nec  quidquam  tale  timentis      25 

Innocuum  rigido  perforat  ense  latus ; 
Atque  ita  diyellit,  divulsaque  membra  per  agros 

Dissipat,  in  muhis  inyenienda  locis. 
Neu  pater  ignoret,  scopulo  proponit  in  alto 

Pallentesque  manus/sanguineumque  caput;  30 
Ut  genitor  luctuque  novo  tardetur,  et  artus 
.  Dum  legit  exstinctos,  triste  moretur  iter. 
Inde  Tomis  dictus  locus  hic ;  quia  fertur  in  illo 

Membra  soror  fratris  consecuisse  sui. 


ELEGIA  X. 


Si  quis  adhuc  istic  meminit  Nasonis  ademti, 
Et  superest  sine  me  nomen  in  urbe  meum ; 

Subpositum  stellis  nunquam  tangentibus  aequor, 
Me  sciat  in  media  vivere  barbarie. 


32.  7Viff«  rttardet  iter.]  Moritur,  t6iuc  etiam  Constantnio  Porphyrogc- 
V%tic.  P«I.  Polit.  meKores ;  et  duo  nets,  I.  ii.  Them.  2.  atque  ita  apad 
aKi.  Potabim  aliqiiaiido./tMt«  mortM-  Nottnim  qtiidam  veteres.  Pont.  lib. 
tttr  iter ;  Ep.  Henis :  iv.  EI.  xir. 

Qtutque  Itium  mtror  eanta  maretw  Tam  mihigrata  Tomit. 

iter.  Hinc  Tomita  et  Tomitanus  derivantnr. 

it«ter(i«i»cIiTerbotamenus«sesttnpra,  Scaliger  Tomi  emendabat:    qnomodo 

Eleg.  Vii.    Hbins.  ApoUinaris  Sidonii)s :   Et  te  earmina 

33.  tnde  Tomot  dictus  locut  fuc.}  A  per  lihidinota  Notum  Kato  tener  Tomot- 
dissectione,  sen  dilaceratione,  a  rifAvt^  que  mistum.  Ptolemso  quoque  Toftot 
teeo.    Tomus  prim.  Vatic.  et  quinque  Tomot  Plinio.    Hkins. 

aUi;  prim.  Polit  et  sex  alii  ex  meliori- 

bus  Tomit;  recte :  nam  et  Straboni,  3.    Nunquam    tangentibus   &quor.J 

Iib<  vii,  TSfut  est ;  etsi  legisse  in  eo  Septemtrionem  designat.    Ideo  autem 

videatur  Stepharini  To/fc^,  qui  eam-  revera  non  cadit,  quia  quum  snper  nos 

dem  de  Absyrto  historiam  recenaet.  sit  polus  Arcticus,  semper  a  nobis  vi- 


250  P.  OVIDII  NASONIS 

Sauromatae  cingunt,  fera  gens,  Bessique,  Getaeque : 

Quam  non  ingenio  nomina  digna  meo !  6 

Dum  tamen  aura  tepet,  medio  defendimur  Istro ; 

IUe  suis  liquidus  bella  repelUt  aquis. 
At  quum  tristis  hyems  squallentia  protulit  ora, 

Terraque  marmoreo  candida  facta  gelu  est :   10 
*  Dum  patet  et  Boreas  et  nix  injecta  sub  Arcto, 

Tum  liquet  has  gentes  axe  tremente  premi. 
Nix  jacet;  et  jactam  nec  sol,  pluvifleve  resolvunt: 

Indurat  Boreas,  perpetuamque  facit. 
Ergo,  ubi  delicuit  nondum  prior,  altera  venit;    15 

£t  solet  in  muUis  bima  manere  locis. 
Tantaque  commoti  vis  est  Aquilonis,  ut  altas 

Mqxiet  humo  turres,  tectaque  rapta  ferat. 
Pellibus,  et  sutis  arcent  male  frigora  braccis ; 

Oraque  de  toto  corpore  sola  patent.  20 

detur;  sic  Maro,  Georg.  lib.  i.  ver.  qui,  quum  in.  noimulUs  codd.  esset  nor 

24^  et  Juiitare,  hanc  effingit  lectioaem : 

Arctot  Oeeani  metuitUei  ttquore  tingi*  Ttan  pariter  Barean,  #t  noctmn  halntare 

6.  Sauromat^  eingunt,fBra  gontJ]  tub  Areto  (quia  perpetui  per  tottm 
Pliniut  icribit  Pontico  litori  varias  hiemem  ibi  sentiuntur)  rttm  Uquot  has 
gentes  adpositas,  alias  Getas,  Dacos  a  gentos  axe  rigonte  (ytijrtmtnte)  fremi 
Romanis  dictos:  alias  Sarmatas,  a  (h.e.sub  polojacere^etpost  Passera- 
GrsBcis  Sauromatas.  tium  ad  Propert.  ii.  9. 17.  docet,  homi- 

BettL]  Populus  in  Thracia  omnium  nes  ac  res  habitare,  qns  manent  diu, 

ferocissimus  majorem  Hsemi  montis  et  perpetuo  sunt  in  aliquo  loco ;  tam- 

partem  tenuit,  et  a  prodonum  multi-  quam  sedem  posuerint  illic.  Harlks. 

tudine    prsedones  .  cognominabantur.  12.  Aie  tremenU.']    Axe   nutante 

Harlbs.  lumio  vento. 

7.  Medio  Ittro,]  Medio  inter  Tomi-  16.  Ubi  deliquit,]  Quando  lique- 
tanam  urbem,  et  Sauromatas ;  caient  facU  est ;  a  deUquo  verbo.  Neoterid 
eoim  navigiis  quibus  trajiciant. — 1>«-  quidam  scioli  bunc  locum  ita  emen- 

fendimur;   arcemur   a   solis    calore.  dant,  Ergo  ubi  delieuit,  non  deiiquit, 

Mbr.    Non  a  sole,  sed  ab  hoslibus,  ignorantes,  a  deUqueo  prateritum  fieii 

de  quibus  mox  meminit.  deUeui,  a  dtUquo  vero  deliqui,  quod  est, 

8.  Liquidut,]  Non  gelu  adstrictus.  in  humorem,  sive  liquorem  resolvo» 
Bella.  Quia  hostes  non  possunt  aquam  defluo.    Msr. 

tranare.  16.  BimaJ]  Nix  duorum  annomm. 

11.12.  Hosversusadulterinosesse.         19.  PeUibtu,  et  tutit  areent  mala 

putat  Heinsius;  secusvidetur  Burm.     frigora  braecit,]  Scribe  arcent  maU; 


TRISTIUM  LIB.  III.  ELEG.  X. 


251 


Ssepe  sonant  moti  glacie  pendente  capilli, 

Et  nitet  inducto  candida  barba  gelu : 
Nudaque  consistunt  formam  servantia  testae 

Vina ;  nec  hausta  meri,  sed  data  frusta  bibunt. 
Quid  loquar,  ut  vincti  concrescant  frigore  rivi,  25 

Deque  lacu  fragiles  effodiantur  aquse? 
Ipse,  papyrifero  qui  non  angustior  amne, 

Miscetur  vasto  multa  per  ora  freto, 
Caeruleos  ventis  latices  durantibus,  Ister 

Congelat,  et  tectis  in  mare  serpit  aquis.         30 
Quaque  rates  ierant,  pedibus  nunc  itur ;  et  undas 

Frigore  concretas  ungula  pulsat  equi. 
Perque  novos  pontes,  subter  labentibus  undis, 

Ducunt  Sarmatici  barbara  plaustra  boves. 
Vix  equidem  credar :  sed  quum  sint  preemia  falsi 

Nulla,  ratam  testis  debet  habere  fidem.         36 


quidquid  lihri  veteres  dittentiunt :  ne- 
que  hic  tantum ;  sed  et  lib.  v.  £leg. 
vii.  ver.  49 : 

Pellibui  #t  UuU  areent  maUfrigora 
hraeetM, 

Brocdt.]  Bncca  eit  voz  Gallica, 
appellat  Herodotus  dvo^t^^^ac. 

20.  Oraqus  de  toto,']  Facies  tantum 
non  occultatur.    Bxrsm. 

22.  Candida  harba.l  Cana,  seu  can- 
dida.  facta  gelu,  et  quasi  argenteis  ra- 
mentii  adspena.    Pont. 

23.  Udaqae.']  Sic  e  iibro  Combiano 
rescripsit  Heinsius,  minus"  probante 
Burmanno,  cui  vulgaris  lectio  mida 
non  dispficet,  ut  sint  nuda  vtna  con- 
glaciata,  sed  que  nulla  testa,  vel  doUo 
vestiuntnr,  ita  ut  securi  possint  in  frus- 
ta  dissecari,  et  homines  frusta  bibant ; 
uda  vero  ideo  ei  non  placet,  quia  non 
agitur  de  vini  conditione,  in  qua  fuit, 
antequam  oongelaret,  sed  postquam 
constiterit  gelu,  et  in  glaciem  coieret, 
nt  ita  nox  fragilei  afiHr,  non  buroidae 


eiFodiuntur.    Harlxs. 

26.  Ciofauius  tradidit,  se  a  doctis 
Polonis  relatum  acoepisse,  hunc  locum 
hodiemo  die  Folononun  lingua  dici 
Owidowejexioro,  quod  latine  est :  Ovt- 
dii  laeui.  £st  autem  non  longe  «  Ki- 
ovia,  qusB  antiquitus,  ut  putant,  voca« 
baturTomis  ipsiusOvidii  relegatione 
clara.    Harlbs. 

27.  Papyrifero  amneJ]  Nilo  papy- 
rum  ferente. 

28.  MuUa  per  ora.]  Septem  enim 
ostiis  Pontum  influiU 

29.  C^ruleoi  latieetJ]  Aquas  fluen- 
tes  et  ccmleas.  Ventit  durantibut» 
Ventis  adstringentibus  et  congelan- 
tibus. 

30.  Tectit  aquiL]  Coopertis  ipsa 
glacie.    Jn  mare,    In  Pontum  Euxi- 


33.  Per  nooot  pontet.]  Novos  ad- 
pellat  glaciem«  sub  qua  currit  Ister  in 
Pontum.    Hbins. 


952 


P.  OVIDII  NASONIS 


Vidimus  ingentem  glacie  consistere  pontum^ 

Lubricaque  immotas  testa  premebat  aquas. 
Nec  vidisse  sat  est ;  durum  calcavimus  eequor ; 

Undaque  non  udo  sub  pede  summa  fuit.         40 
Sic  tibi  tale  fretum  quondam,  Leandre,  fuisset, 

Non  foret  angustse  mors  tua  crimen  aquse. 
Tum  neque  se  pandi  possunt  delphines  in  auras 

ToUere :  conantes  dura  coercet  hyems ; 
£t,  quamvis  Boreas  jactatis  insonet  alis,  45 

Fluctus  in  obsesso  gurgite  nullus  erit. 
Inclusaeque  gelu  stabunt,  ut  marmore^  puppes: 

Nec  poterit  rigidas  findere  remus  aquas. 
Vidimus  in  glacie  pisces  haerere  ligatos ; 

Et  pars  ex  iliis  tum  quoque  viva  fuit.  50 

Sive  igitur  nimii  Bores  vis  saeva  marinas, 

Sive  redundatas  flumine  cogit  aquas ; 
Protinus,  sequato  siccis  Aquilonibus  Istro, 

Invehitur  celeri  barbarus  hostis  equo : 
Hostis  equo  pollens,  longeque  volante  sagitta,  55 

Vicinam  late  depopulatur  humum. 
Difiugiunt  alii ;  nullisque  tuentibus  agros, 

Incustoditae  diripiuntur  opes ; 


37.  Tetta,']  h.e.glacies,  qnas  tests 
iniitar  incrustat  aquam ;  Burmann.  ta- 
men,  quia  insolitum  esse  putat,  testam 
pro  glacie  dicere,  praefert  lectionem,  a 
Merula  jam  notatam,  et  que  est  in 
cod.  Francofurt.  erusta,    Harles. 

42.  Angutta  afu^.]  Hellcspontum 
designat,  cujus  angustis  in  latitudinero 
sunt  stadiorum  septem. 

43.  In  auras,}  Nam  delphini  (auc- 
tore  Plinio)  tanta  vi  exsiliunt,  ut  ple- 
rumque  vela  navium  tiunsvolent  vento. 

45.  JactatU  aii<.}  Venti  enim  a 
poetis  finguntur  esse  alati.  Hinc  Au- 
ster  ales.  Virgil.  £n.  viii.  v.  429  sqq  : 


Trei  itnbrii  torti  radiot,  tret  nuin$ 

aquoMt 
Addiderant,  rutili  tret  ignit,  et  oHtis 

Austri, 
65.  Hoftisequopollent.]  Sauromatas 
arhitror  dengnare  Ovidium.    Plinios 
enim  lib.  viii.  scrihit,  Scjrtbas  eqnita- 
tus  et  equorum  gloria  strepere. 

67.  NuUis^  tttontihut.]  In  Epist. 
Penelop.  ad  Ulyss.  ver.  89. 

Inqtie  tua  regnant,  n%UHs  prohSbenti- 
bus,  aula : 
Visc»a  nostra,  tum  ^laeerantur 
opes» 


TRISTIUM  LIB.  III.  ELE6.  X. 


258 


Ruris  opes  parvee  pecus»  et  stridentia  plaustra ; 

£t  quas  divitias  incola  pauper  habet.  60 

Pars  agitur  vinctis  post  tergum  capta  lacertis, 

Respiciens  frustra  rura  Laremque  suum : 
Pars  cadit  hamatis  misere  confixa  sagittis : 

Nam  volucri  ferro  tinctile  virus  inest. 
Quae  nequeunt  secum  ferre  aut  abducere,  perdunt; 

£t  cremat  insontes  hostica  flamma  casas.      66 
Tum  quoque,  quum  pax  est,  trepidant  formidine 
belli, 

Nec  quisquam  presso  vomere  sulcat  humum. 
Aut  videt,  aut  metuit  locus  hic,  quem  non  videt, 

Cessat  iners  rigido  terra  relicta  situ.    [hostem : 
Nou  hic  pampinea  dulcis  latet  uva  sub  umbra;  71 

Nec  cumulant  altos  fervida  musta  lacus. 
Poma  negat  regio :  nec  haberet  Acontius,  in  quo 

Scriberet  hic  dominae  verba  legenda  su». 
Adspiceres  nudos  sine  fronde,  sine  arbore  campos ; 

Heu  loca  felici  non  adeunda  viro !  76 

£rgo,  tam  late  pateat  quum  maximus  orbis, 

Hsec  est  in  pcenam  terra  reperta  meam  ? 


61.  Parsagiturvinctit.']  Pan  capta 
vincitar,  et  in  senritQtem  abripitur. 

71.  Nan  kie,']  ThraciflB  regio,  qua 
Ittro pelagoquecontiDgitur,  nec  coelo 
l«ta  eit,  nec  solo:  eommque,  qu» 
■enintur,  maligne  admodum  patiens. 
Pampinea  un»hra.     Utmo  unus  Medi- 


ceus;  venuste.    Calpumius:  ^ 

Inter  pampineat  ponetur  vitibut  ul- 

mot,  Heins. 

73.  Nec  haberet  AeontiutJ]  Cydip- 
pes  et  Acontii  fabula  nota  est  Ovidii  * 
epistola.  Herotd.  Epist.  xx.  xzi. 


S54 


P.  OVIDII  NASONIS 


ELEGIA   XI. 

Si  quis  es,  insultes  qui  casibus  improbe  nostris, 

Meque  reum»  demto  fine,  cruentus  agas ; 
Natus  es  e  scopulis»  nutritus  lacte  ferino ; 

£t  dicam  silices  pectus  habere  tuum. 
Quis  gradus  ulterior,  quo  se  tua  porrigat  ira,       5 

Restat?  quidque  meis  cernis  abesse  malis  ? 
Barbara  me  tellus,  et  inhospita  litora  Ponti, 

Cumque  suo  Borea  Msenalis  ursa  videt. 
Nulla  mihi  cum  gente  fera  commercia  linguae : 

Omnia  soUiciti  sunt  loca  pleha  metus.  10 

Utque  fugax  avidis  cervus  deprensus  ab  ursis, 

Cinctave  montanis  ut  pavet  agna  lupis ; 
Sic  ego,  belligeris  a  gentibus  undique  septus, 

Terreor,  hoste  meum  psene  premehte  latus. 
Utque  sit  exiguum  poenae,  quod  conjuge  cara,  15 

Quod  patria  careo,  pignoribusque  meis ; 
Ut  mala  nuUa  feram,  nisi  nudam  Caesaris  iram ; 

Nuda  parum  nobis  Caesaris  ira  mali  est  ? 
Et  tamen  est  aliquis,  qui  vulnera  cruda  retractet, 

Solvat  et  in  mores  ora  diserta  meos.  20 


1.  Si  quis  ef.]  Quitquii  «f,.puto, 
scripaerat  Noster.  Heins.  Etcurnon 
Si  quis,  ut  eleganter  precedeQtem  ele- 
giam  iuchoavitl  Invide  pro  improbg 
unus  codex. 

2.  £t  me  perpetuo  adcuses. 

6.  Qui*  gradus  ulterior  restatl'} 
Quod  aliud  malum  superest,  quod  ira- 
ttts  roihi  cupias  accidere  t 

7.  InhospitaJ]  Pontus  dicebatur  an- 
tiquis  «Kcvoc»  inhospitalis.  conf.  iii. 
3.27,28.    Harles. 


8.  MeenaJu  urm,]  Ursa  Arcadia. 
Callisto  enim,  quss  poetea  in  ursain 
miitata  dicitur,  fuit  ez  Arcadia.  Pm^ 
rhatii  duo  veteres  ;  sic  Fast  iv.  Par- 
rfuuidei  ttelUt;  et  Met.  ii.  ParrkasU 
erufmit,  de  hac  ipsa.    Heins. 

19.  Vulnera  eruda  retraetat,']  Vul- 
nus,  quod  nondum  coivit,  renovat. 

20.  Qui  in  adcusandis  moribus  meis 
ostendat  eloquentiam.  conf.  e.  Ponto 
i.  2.  104.    Harles. 


TRISTIUM  LIB.  III.  ELEO.  XI. 


255 


In  causa  facili  cuivis  licet  esse  diserto ; 

£t  minimaB  vires  frangere  quassa  valent. 
Subruere  est  arces  et  stantia  moenia  virtus ; 

Quamlibet  ignavi  pr^cipitata  premunt. 
Non  sum  ego,  quod  fueram :  quid  inanem  proteris 
umbram  ?  25 

Quid  cinerem  saxis  bustaque  nostra  premis  ? 
Hector  erat  tunc  quum  bello  certabat ;  at  idem 

Vinctus  ad  HsBmonios  non  erat  Hector  equos. 
Me  quoque,  quem  noras  olim,  non  esse  m^mento; 

£x  illo  superant  haec  simulacra  viro.  30 

Quid  simulacra,  ferox,  dictis  incessis  amaris  ? 

Parce,  precor,  manes  soUicitare  meos : 


21.  In  eautafacili.']  In  causa  non 
difficili  ad  probandum. 

24.  PrdTcipitata  premunt,'}  Dno  li- 
bri  ruunt :  eleganter,  probante  Hein- 
sio,  pro,  promunt,  dejidunt  ;  vide 
Metam.  xii.  134.  Cedenti^  tequeat 
inttat,  turbatque  ruittiue;  atque  ita 
passim  alii ;  et  hoc  melius  rif  prtui- 
pitata  convenit,  quc  non  premuntur, 
ted  ruuntur.    Burm. 

25.  Proterit,']  Conculcas,  pedibus 
teris.  Inanem  umbram,  Umbram  sine 
oorpore,  id  est,  me  sine  ullis  vi- 
ribus. 

26.  Premit,]  Sic  pro  vulgari  petit 
rescripsit  Burm.  e  multis  codd.  poeta 
enim  respicit  ad  terram  levem,  quam 
optabant  sepultis,  non  ut  sazorum 
pondere  manes  premerentur.  Buttum 
vero»  ut  ait  Festus  sub  h.  v.  proprie 
dicitur  locus,  in  quo  mortuus  est  com- 
bustus  didturque  bustum»  quasi  bene 
ustum.  Ubi  vero  combu^tus  quis 
tantum  modo,  alibi  vero  est  sepultus, 
is  locus  ab  urendo  uttrina  vocatur. 
Sed  modo  bustum  eo,  quod  sepielitur, 
t^tUera  vocamus.  Adde  Servium  ad 
Virg.  Ma.  zi.  185.     Harlbs. 

27.  Heet4>r  erat  tune  quum  bello 
c0rtabmL]  Quo  pacto  cmo  Hectori  in- 


sultarint    Grosci,    invenies   Hiad   x. 
372,  sqq : 
*0  St  ii  nc  tlirtffKtv  Idwf  ic  irXi|- 

viov  ^fXXov, 
''O  Tr&Koit  fi  ii6Xa  ^i)  liakoKwnpo^ 

Aft^^dcurBM 
"EKrwp,  4  Src  v^c  Mirpiifftv  irvgl 

KllXiMp, 

Ne  ttrato  iUudat,  ignobile  vulgut 
Aehivum : 
Egregiefunctum  tit  violare  pudcr. 
Non  ita  tpirantem^itquam  tetigittet 
in  armit ; 
Nunc  impune  Ucet  eorput  inane 
premat. 
0(f  ydp  laOXd  KarBavovai  Ktpro^ 
luiv  iir  dvfy^ot. 
Servius  tradit,  moris  fuisse  antiquitus, 
ut  interemtos  hostium  duces  omnis 
perouteret  exercitus.  i£n.  zi.  9. 

30.  //«c  timiulaera.]  Hoc  corpus 
sine  viribus,  et  hanc  fictam  imaginem. 
Simulacra  enim  proprie  sunt  mortuo- 
rum  imagines,  qus  ez  desiderio  mor- 
tuonim  ortsB  sunt ;  ut  qui  jam  defece- 
rant,  vivere  viderentur.  His  autera 
verbis  poeta  se  quasi  mortuum  esse 
designat,  nec  quidquam  prcter  simn- 
lacrum  restare  significat. 

32.  SoUicitare.]  Inquietaie.    Meot 


256  P.  OVIDII  NASONIS 

Omnia  vera  puta  mea  crimina :  nil  sit  in  illis, 

Quod  magis  errorem,  quam  scelus,  esse  putes. 
Pendimus  en  profugi,  satia  tua  pectora,  poenas,  35 

Exsilioque  graves,  exsiliique  loco : 
Carnifici  fortuna  potest  mea  flenda  videri ; 

Te  tamen  est  uno  judice  moesta  parum. 
SfiBvior  es  tristi  Busiride ;  saevior  illo, 

Qui  falsum  lento  torruit  igne  bovetn ;  40 

Quique  bovem  Siculo  fertur  donasse  tyranno, 

£t  dictis  artes  conciliasse  suas. 
M unere  in  hoc,  Rex,  est  usus,  sed  imagine  major ; 

Nec  sola  est  operis  forma  probanda  mei : 
Adspicis  a  dextra  latus  hoc  adapertile  tauri  ?    45 

Huc  tibi,  quem  perdes,  conjiciendus  erit : 
Protinus  inclusum  lentis  carbonibus  ure  ; 

Mugiet,  et  veri  vox  erit  illa  bovis  : 
Pro  quibus  inventis,  ut  munus  munere  penses, 

Da,  precor,  ingenio  preemia  digna  meo..  50 

Dixerat ;  at  Phalaris :  poenae  mirande  repertor, 

Ipse  tuum  praesens  imbue,  dixit,  opus. 


manet,    Animam,  que  a  meo  coqxtre  Nomnt  fimt  «oImu  tritti  tervir$  hf- 

diicessit.  ranno, 

37.    CarmficL'}    Cnidelissimo   ho-  Et  gemtre  in  tauro,  mtvt  PtrilU, 

tuo?  Mut. 


39.  Busiris,  rex  iEgypti  crndelissi-  42.  Et  dictit  aritt  coneHimtte,']  £t 
mus,  Neptuni  filius,  qui  hoepites  ad  Terbis  omasse  munus  atque  artifi- 
aram  mactare  solebat,  ob  eamque  cium  suum,  illudque  fecisse  acceptins. 
caussam  ab  Hercule  c»sns  est.  Apol-  Pont. — *B.  x&^  ^  /AOKp&v  \iytp 
lod.  ii.  5.  11.  Orid.  Metam.  ix.  182.  hirm  Nestpr  ap.  Eiirip.  Troad.  For- 
Virgil.  Oeorg.  iii.  5.  et  ibi  Senrius.  mula  conciliandi  in  Pleut.  Tmc  iL 
Verpoort.    Haklss.  vii.  Ter.  27 : 

40.  Q»i  faltum  Itnto  torruH  ignt  Juttit  orart,  ut  Intc  grata  kabertt 
bovem,']  Phalarim  designat,  Agfiigen-  tibi, ' 

tinorum  tyrannum ;    de  quo  Paulus  43.  Munere  in  hoe,  Rex,  ett  utmt, 

Orosius.  ted  imagine,']  Umc  sunt  Perilli  verba 

41.  (hmque  bovem  Sieulo  fertur,]  ad  Phalaridem  reg^. 

Perillum  dicit :  eum  cnidelem  fuisse  52.  Imbue.]  Incipe.  Imbuere  enim 

Plin.  adserit }  et  Propert.  ii.  61.  sq :  (anctore  Senrio)  ett  proprie  inchoare 


TRISTIUH  LIB.  III.  ELEG.  XT.  287 

Nec  mora ;  monstratis  crudeliter  ignibus  ustus, 

Exhibuit  querulos  ore  tremente  sonos. 
Quid  mihi  cum  Siculis  inter  Scythiamque  6e- 
tasque  ?  55 

Ad  te,  quisquis  is  es,  nostra  querela  redit : 
Utque  sitim  nostro  possis  explere  cruore^ 

Quantaque  vis,  avido  gaudia  corde  feras ; 
Tot  mala  sum  fugiens  tellure,  tot  aequore  passus, 

Te  quoque  ut  auditis  posse  dolere  putem.      60 
Crede  mihi,  si  sit  nobis  coUatus  Ulysses, 

Neptuni  minor  est,  quam  Jovis  ira  fuit. 
Ergo  quicumque  es,  rescindere  vulnera  noli, 

Deque  gravi  duras  ulcere  toUe  manus : 
Utque  me8B  famam  tenuent  oblivia  culpae,         65 

Fata  cicatricem  ducere  nostra  sine : 
Humanaeque  memor  sortis,  quae  toUit  eosdem, 

Et  premit,  incertas  ipse  Verere  vices. 


€t  initiare.  Mbii.    Vel  tu  primiis  ex-  mer.  OdyA.  £,  et  Odyss.  V  : 

perire.    Nolo  hinc  discedfti  impiini-  Perpetuo  r§lm$  pater    Ennoiiggut 

tus.     Poirr.  Ulyttu 

54.  Exkibuit  geminot  are  gemente  Additut, 

tonot,]  Nuge  sunt  de  geminis  sonis :  Quam  Jovit.  Quam  Augnsti.    Retein- 

ditt  est,  quod  querulot  tonot  reponen-  dere.  Noli  iterum  crimina  mea  lace- 

dum  hic  iridi ;  idque  quinque  veteres  rando  comroemoinre,  et  retractare. 

confirmanL  Trist.  v.  £1.  i.  63 :  63.  Reteindere  erimina  noU,  Deque 

Jpte  Perilieo  Phnlarit  permitit  in  grmvi  durat  vulnere  toUe  manut,']  Re- 

^tre  .  teindere  vulnera  repone  cum  melioribiis 

Edere  mugitut^  et  bemt  ore  queri.  duodedm :  nam  alterum  viz  Iittinum 

HnKs.  est.     Sed   ofiendit  bonot  cenaores, 

67.  Utque  titim  nottro  pottit  explere  quod  rb  vulnere  scquenti  versu  denuo 

eruore.]  Hierocles,  quam  Bixantii  es-  obcurrebat :  ubi,  vel  invitis  libris,  ul- 

aet  judicio  damnatus,  et  virgis  con-  eere  refiogendum.     Heins.    Sjmm. 

dsus,  manante  ez  corpore  lacerato  lib.  i.  £p.  c :  Nefortunm  vulnera^  qum 

sanguine  jndicem  adspersit.  subjidens  eieatrieem  proeettu  temporit  dueunt, 

illud  Ulyisis  apud  Homenun,  Odysi.  intempeitive  eontracta  erudsteant. 

I*  347  :  67.  Humamrque  memor  tortit,  fu^, 

K^cX*4,  ry,  trit  olvw,  Iwtl  ^ytQ  fitc]  Juvenalis,  Sat.  vii.  ver.  197.  sq. 

iivi^iua  lepia,  Si  fortuna  volet,  Jiet  de  rhetere  eon- 

62.   Neptuni  minor  ett  tra.]    Ho-  tul; 

VOL.  II.  S 


958 


P.  OVIDII  NASONIS 


£t  quoniam»  fieri  quod  nunquam  posse  putavi, 
Est  tibi  de  rebus  maxima  cura  meis ;  70 

Non  est  quod  timeas :  fortuna  miserrima  nostra 
Omne  trahit  secum  Caesaris  ira  malum.     [est; 

Quod  magis  ut  liqueat,  neve  hoc  tibi  fingere  cre- 
Ipse  velim  poenas  experiare  meas.  [dar. 


ELEGIA   XIL 


Frigora  jam  Zephyri  minuunt,  annoque  peracto 
Longior  antiquis  visa  M^eotis  hyems : 

Impositamque  sibi  qui  non  bene  pertulit  Hellen, 
Tempora  noctumis  sequa  diurna  facit. 


5t  voUt  hmt  eadem,  Jiet  de  eontnle 
rheter. 
Et  Virg.  JEn,  lib.  zi.  426.  sq. 

multdt  aUerM  revtMent 
Lu$U,  et  in  eolido  rumu  fortuna 
leeavtt» 

2.  Interpretatio  hujut  Temts  valde 
tornt  interpretes,  et  Ifttet  meiidiim 
non  tdeotacile  curanduni.  Loco  rov 
longior  alii  legunt  tardiar:  led  |ioc 
leve  est.  Antiquit  eit  preteritis,  tu- 
perioribus  annis,  ut  Bunnann.  plini- 
bus  docet  locis  e.  g.  e  Ftonto  i.  6.  37. 
Trist.  i.  6.  32.  iu.  7.  29.  iv.  10.  94v 
&C.  Unica  Scythica  hiems,  ubi  an- 
num  oonsumserit  in  exsilio,  longior 
Tidebatur,  quam  superiores  Rooub 
transaetc.  Msotis  palns  est  Ponti 
Euzini  sinus  a  bosphoro  Cimmerio 
ad  Tanais  ostia  pertioens,  inter  Cher- 
sonesnm  Tauricam  et  Asiam.  At 
M^totitt  cttjus  prima  syllaba  h.  1.  cor- 
repta  est  contra  anctoritatem  et  con- 
suetudinem,  criticonim  acuit  indus- 
triam  et   sagacitatem.     Quare    alii 


aliter  tentarunt  hunc  versum.  Quo- 
nundam  pfoferfe  lubet  cottjecturas, 
(reliqua  videbis  apud  Burm.  quem 
consules:)  Btnm.i4mgiorantiquitvita 
meavit  hiemt,  (quc  quidem  mihi  in 
prinus  plaeet.)  Micyllus,  ad  h.  1.  de 
medicina  desperans,  ad  libr.  i«  ei 
Pbnto  el.  i.  legit,  tmrdior  amtiquit  vita 
reeedit  hiemt,  Burm.  sospicatur, 
Anneque  peraeta 

Longier  antiquitvita,fugatuT  hiemt» 
Heinsius  Beiitit  aut  Boreit  Msau* 
Uterque  utem  sibl  ipse  non  satisAeit 
Haklxs. 

3.  IiNfMMilaiiifiM  $0»,"]  .£quinoc- 
tium  venium  describit.  Qui  non  bene 
pertuUt  HeUen.  Aries  qni  postea  in- 
ter  sidera  coUocatus  fuit,  Phrjxvm 
et  Hellen  per  HeHespontnm  Iranstnlf  t 
Sed  Hellen  narrant  decidisBe  in  Hel- 
lespontum,  quam  ob  cansam  hic  Ovi- 
dius  arietem  dicit  non  bene  pertulisBe 
Hellen. 

.4.  Tempera  neetumit.']  Arietb  sig- 
num  ingreditur  sol  mense  BCartio,  et 
vemum  «quinoctium  efficit. 


TRISTItJM  LIB.  III.  ELEO.  XII.         250 

Jam  violam  puerique  legunt  hilaresque  puellee,  5 

Rustica  quam  nuUo  tenra  serente  gerit : 
Prataque  pubescunt  variorum  flore  colorum, 

Indocilique  loquax  gutture  vernat  avis  : 
Utque  fnalae  crimen  matris  deponat  hirundo, 

Sub  trabibus  cunas  parvaque  tecta  facit :       10 
Herbaque,  qu»  latuit  Cerealibus  obruta  sulcis, 

Exserit  e  tepida  molle  cacumen  humo : 
Quoque  locp  est  vitis,  de  palmite  gemma  movetur; 

Nam  procul  a  Getico  litore  vitis  abest : 
Quoque  loco  est  arbor,  turgescitin  arboreramus; 

Nam  procul  a  Geticis  finibus  arbor  abest.      16 


6.  Vulgata  estlectio,  Rura^,qum 
nutU  natm  tirenU  vehmt,  qaam  Ciofa- 
mos  et  Bunnaniiiu  tequeodam  putant. 
Sed  valde  tuibant  Teteret  liliri:  Paene 
omnes  habent  Ruttiea,  Bunnann. 
nuHeafn  dici  temm»  concoqoere  vix 
potest»  nisi  quc  incolas  moribus  agres- 
tibus  habeat,  non,  in  qua  mstici  de- 
gunt.  At  enim  in  toc.  rttraque  (m 
quo  quidem  (ioris  aliquod  genus  latere 
suspicatur  Burm.)  nuUnm  video  sen- 
sum.  In  consensu  igitur  codicum  te- 
tinerem  rutticu ;  at  enim  explicarem, 
non  cuha ;  ferro  non  sollicitata :  uti 
moret  rustiei  opponuntur  politiB,  ez« 
cul^  Atqui  h.  1.  huic  Tocabulo 
idem  fDrsan  inest  stngulaTis  significatos 
ususque,  quem  de  usu  v.  ruttieitatit  ad 
illttd  Flin.  i.  ep.  14.  Bmta  qum  mul- 
tum  adhue  vtreeundi^tfrugnHtaHt,  at- 
fM  etiam  rusticitatis  [h.  e.  simplicita- 
tb]  anti^  retinet,  Gesnerus  in  sua 
FUnii  e<Utione  observaviu  Sensos 
nunc  luce  ctarior  est.  Nisi  legere 
malis,  rounda  terra,  quod  epitheton 
tetepori  reique  bene  respooderet.  Sic 
Seneca  in  quadam  tragosdia,  rctcida 
tellut;  alii  rdteidum  takum  dizerunt. 

HAaLES. 

8.    IndoeiU  gutture.}    Non  docto 


gtttture  t  hoc  est,  qnod  a  nullo  doctom 
luit  nisi  a  natura. 

Vemat.']   Metaphora  ab   agrb  et 
aiboribus,  quas  vemo  tempore  lata 
sunt  et  floridsB.  Petron.  c.  120. 
nan  verno  pertona  eantu 

MoUia  diteerdi  ttrepitu  virguUa  lo- 

qumitur, 

ubi  V.  Burm.    Avis  est  Verpoortenio 

coccyx,  Latinis  cuculus,  vere  tantum 

procedens  et  cantans :  de  quo  Plin. 

X.  9.      UUILXS. 

9.  Ut  deponat  erimen  maUt  matrit,'] 
Ut,  deponendo  in  eis  cunis  et  nidis 
puUos,  videatnr  pia,  et  velle  crimen  ' 
filii  quem  occidit,  ea  educatione  cclare» 
oec  mala  mater  did.  Nota  est  fsbula 
Prognes,  qusB  Itym  filium  interiecit, 
et  paCri  Tereo  epulandum  adpotuit,  ut 
ulcisceretur  vim  sorori  turpiter  ilk* 
tam.  Vide  Ovidium»  vi.  Met.  ver. 
686.  sqq. 

10.  Sub  trabHbut  eunat.']  Cunat,  hi- 
tundinis  nidos  adpeUat. 

11.  Herbaque,  quis  latuit,]  Frumen- 
tum  quoque  adparere  ostendit. 

16.  Turgetcit,]    Tumet,  6py#;   et 
Virgilius,  Georg.  lib.  ii.  330, 
Zepkyrique  tepentibut  aurit 
Latant  arvatiwut, 
S2 


260 


P.  OVIDII  NASONIS 


Otia  nunc  istic  :  junctisque  ex  ordine  ludis 

Cedunt  verbosi  garrula  bella  fori. 
Usus  equi  nunc  est,  levibus  qunc  luditur  armis ; 

Nunc  pila,  nunc  celeri  volvitur  orbe  trochus  : 
Nunc,  ubi  perfusa  est  oleo  labente  juventus,     21 

Defessos  artus  Virgine  tingit  aqua. 
Scena  viget,  studiisque  favor  distantibus  ardet ; 

Proque  tribus  resonant  tema  theatra  foris. 


17.  Mensibus  Aprili  et  Maio  ludi 
erant  fere  continui,  (hinc  ex  ordinB 
Juneti  dixit.  cf.  supra  i.  1. 107.)  et  fe- 
rts  stativs:  Bona  <f«c  tacrHm  Ka- 
lend.  Maiis.  Cerealia  in  honorem  Ce- 
reris,  t.  idus  ApriL  FUn-aliat  in  hono- 
rem  Flore,  iv.  Kal.  Maias.  (v.  Span- 
hem.  de  V.  et  PR.  numism.  diss.  z. 
tom.  ii.  pag.  146.  sqq.)  Lavatio  ma- 
tris  deHm,  iv.  Kal.  April.  Uberalia, 
qus  Baccho  sacra  erant  ivi.  Kal. 
April.  Luperealia  Pani  sacra  zv.  Kal. 
Mart.  Matronalia  Kal.  Martii,  in  me- 
moriam  diremti  a  matronis  inter  Ho- 
manos  et  Sabinos  belli  (Ovid.  Fast. 
in  quibus  libris  de  feriis  Romanonim 
multus  est,  iii.  170.  sqq.)  PariUa 
sive  Palilia  ante  Romam  conditam 
jam  celebrata,  postea  vero  sollem- 
niora,  quod  idem  dies  urbis  Romae 
fuerat  natalis,  Propert.  iv.  4.  73.  li. 
Kal.Maias.  Qmnquatrus  jnqjare$  xiv. 
Kal.  ApriL  in  honorem  Minervn : 
quibus  diebus  scholarum  magistri  do- 
naria  accipiebant,  minervalia  dicta  v. 
interpretes  ad  Ovid.  Fast.  iii.  829. 
Quod  Juncti — ludi  septem  codd.  et 
edunt  triginta  fere  ha^nt,  scriben- 
dum  putat  Burmann. 

Otia  tunt  ilUe :  Junetique  fx  ^ine 

ludi 

Sedant  verbon  garrula  bellafori, 

Equidem  Juncti — ludi :    Cedunt — in- 

terpungerem  et  legerem.    Elegantior 

etiam  est  lectio,  garrula  hella  quam 


garr^  verba,  ut  edit  vcL  et  14.  codd. 

habent.  v.  Burm.  et  iv.  ex  Ponto  vi. 

29.  iv.  Trist  z.  18.    Harles. 

18.   Cedunt  verboti,]    Non  dicitur 

jus  Rom^  eo  tempore,  quo  in  scena 

ludi  celebrantur. 

'    20.  Celeri  orbe,}  Celeri  agitatione. 

Mer.     Vertitur  orbe  trockuu  Ilorat 

ad  Pisones,  379.  sq : 

Ludere  qui  netcit,  eampettribuSf  &c« 
Indoctutque  piUt,  diteive,  troehive 
([uieicit,  &c.'    H&ins. 

22.  Aqua  Virgine  pulverem  et  su- 
dorem  abluebant,  qui  ezercebantor  in 
campo  Martio.  £o  enim  perduxerat 
Agrippa,  et  aqua  virgo  dicta  fuit,  quia 
fontes  ejus  militibus,  aquam  qusreji- 
tibus,  a  virgine  quadam  fuerant  mon- 
strati.  cf.  Ovid.  Fast.  i.  464.  e  Pointo 
i.  8.  38.    Harlbs. 

23.  StudUt  dittantibut,]  Favoribus 
diversis.  StudUujue  favor  dittantibut 
ardet, 

Tum  vero  ingeminat  elamer,  cunC' 
tique  tequentem 

Inttigant  studiU  ; 
VirgiL  ^eid.  v.  227»  in  certamine 
navali ;  Jircv^^fii}<ray  Ik  irdvrtQ,  Ar- 
gon.  Apoll.  iv.  ver.  295 ;  fur  c&f^ 
fiioc  Ip6ti9av,  Homer.  tvvavKoc  fiod 
XOpft  Euiip.  Electr.  fremituque  se- 
cundo  Virgil.  ;£neid.  v.  338. 

24.  Proque  tribut,]  Tria  fora,  Ro- 
manum,  Cttsaris,  Augusti :  tema 
theatra,  Pompeii,  Marcelli,  Statilii. 


TRISTIUM  LIB.  III.  ELEG.  XII.         261 

O  quater,  et  quoties  non  est  numerare,  beatum, 

Non  interdicta  cui  licet  urbe  frui !  26 

At  mihi  sentitur  nix  verno  sole  soluta, 

Quseque  lacu  duro  vix  fodiantur  aquae. 
Nec  mare  concrescit  glacie;    nec,  ut  ante,  per 
Istrum 

Stridula  Sauromates  plaustra  bubulcus  agit.  30 
Incipient  aliquae  tamen  huc  adnare  carinae, 

Hospitaque  in  Ponti  litore  puppis  erit : 
Sedulus  obcurram  nautae,  dictaque  salute, 

Quid  veniat,  quaeram,  quisve,  quibusve  locis. 
Ille  quidem  mirum,  ni  de  regione  propinqua     36 

Non  nisi  vicinas  tutus  ararit  aquas. 
Rarus  ab  Italia  tantum  mare  navita  transit ; 

Litora  rarus  in  hsec  portubus  orba  venit. 
Sive  tamen  Graia  scierit,  sive  ille  Latina 

Voce  loqui ;  certe  gratior  hujus  erit.  40 

Fas  quoque  ab  ore  freti  longaeque  Propontidos 

Huc  aliquem  certo  vela  dedisse  Noto :     [undis 
Quisquis  is  est,  memori  rumorem  voce  referre, 

Et  fieri  famse  parsque  gradusque  potest : 
Is,  precor,  auditos  possit  narrare  triumphos      45 

Caesaris ;  et  Latio  reddita  vota  Jovi : 
Teque,  rebellatrix,  tandem,  Germania,  magni 

Triste  caput  pedibus  subposuisse  ducis. 


44.  Et  fierifam^  parwque  gradutque  occiso  paulo  ante  Qumtilio  Varo,  iii 

|H>t«sf .]  Quasi  dicat :  Rumor  i]Ie  po-  Germaniam  missus  hoc  tempore  fuit, 

terit  ad  partem  aliquam,  seu  gradum  ut  dadem  acceptam  ulcisceretur,  et 

veritatis  pervenire.  Germanos  in  ordinem  redigeret.  Hunc 

47.  Te<iue,  rebellatrii,  tahdtm,']  De  crgo  optat  poeta,  devicta,  ut  ipse  ait, 

Tiberio  intellige  hoc   loco,    non  de  rebellatrice  Germania,  cum  triumpbo 

Druso.   Nam  Drusus  jam  multo  ante,  redire,   idque  se   ex   aliquo    audire 

lapsu  equi,  perierat.   Tiberius  autem,  posse.    Mbr. 

S3 


982  P.  OVIDII  NASONIS 

Haac  mihi  qui  referet,  quee  non  vidisse  dolebo, 
Ille  me8B  domui  protinus  hospes  erit.  50 

Heu  mihi!  jamnedbmus  Seythico  Nasonis  in  orbe? 
Jamque  suum  mihi  dat  pro  Lare  poena  locum  ? 

Dl  faciant,  Caesar  non  hic  penetrale  domumque, 
Hospitium  poenaB  sed  velit  esse  meae. 


ELEGIA  XIII. 


EccE  supervacuus,  quid  enim  fuit  utile  gigni  ? 

Ad  sua  natalis  tempora  noster  adest : 
Dure,  quid  ad  miseros  veniebas  ei^sulis  annos  ? 

Debueras  illis  imposuisse  modum. 
Si  tibi  cura  mei,  vel  si  pudor  uUus  inesset,  5 

Non  ultra  patriam  me  sequerere  meam.; 
Quoque  loco  primum  tibi  sum  male  cognitus  infans, 

Illo  tentasses  ultimus  esse  mihi. 
Jamque  relinquenda,  quod  idem  fecere  sodales, 

Tu  quoque  dixisses  tristis  in  urbe,  vale.         10 


62.  Heinsio  •uspectus  ease  videtar  5.  Pudor  uUutade$iet.']  IiMiMtple- 

kic  locus.     Ego  vero  neque  Yellem  rique.    Heins. 

adeo  facile   expungere,  neque   cum  7,  8.   Impium  hoc  distichoB  non 

Burm.  corrigere,  Jamne  runmm  miki  «qne  placet,  quam  fictio  poetica  et 

dat  pro  lare  pctna  foeum,     Sensus  adlocutio  ad  natalem,  quem  tamquam 

enim  est    Jam  poena  sive  ezsilium  Genium  aut  hominem  inducit,  et  acer- 

nonne  mihi  dat  stabilem  quemdam  ba  brevisque  reprehensio  timidomm 

locnm  et  habitationem  pro  domicilio  amicorum',  quad  idem  feeere  tedaUt, 

Bomanol    Aut,  si  conjectune  locus  Hahles. 

dabitur,  legi  poterit.   Jemque  aiiuM,  7.  Quoifue  loeo  prMMMii.]  SubnoM, 

aut  Jam  miterum  mihi,  &c.    ut  sit  qoum  primum  natns  fuL    Sum  maU 

quasi    ezplicatio   versus    superioris.  eognilut,     Sutn  infeliciter  oognttns, 

Hahlis.  malis  et  infortuniis  eisilii.  Creditut 

Cod.  SUozxaB. 

4.  Modum,]  Finem,  ut  morerer. 


I 


TRISTIUM  UB.  IIL  ELE6.  XIII. 


Quid  tibi  cum  Ponto  ?  num  te  quoque  Gaesaris  ira 

Extremam  gelidi  misit  in  orbis  humum  ? 
Scilicet  exspectes  soliti  tibi  moris  honorem, 

Pendeat  ex  humeris  vestis  ut  alba  meis  ? 
Fumida  cingatur  florentibus  ara  coronis  ?  15 

Micaque  solemni  turis  in  igne  sonet  ? 
Libaque  dem  pro  me  genitale  notantia  tempus  ? 

Goncipiamque  bonas  ore  favente  preces  ? 
Non  ita  sum  positus  ;  nec  sunt  ea  tempora  nobis» 

Adventu  possim  l&tus  ut  esse  tuo.  20 

Funeris  ara  mihi^  ferali  cincta  cupresso^ 

Gonvenit,  et  structis  flamma  parata  rogis : 


14.  Vettis  ut  ttiba,']  Quam  isdme- 
bant,  qui  natalem  celebrabant. 

15.  Fumida  dfigsltin]  Solebant 
enim  die  natali  honorem  Diis  ezhi- 
bere,  et Geniopotissimum, cujus  aram 
■ertii  eoroaattm  ture  Ttpofaba&t: 
Tib.  U.  2.  3 : 

UfxmtHr  pia   tura  foeit,  urantur 
odor$i,    Mbb. 

16.  Aficofue.]  Mieat  vocant  vel 
oontuia  grana  et  firacta,  val  ooncussa 
et  alisa.  PUn.  xii.  14.  ColumeL  vi.  30. 
Bersmann.    iLiBLis. 

Jn  igjM  MiMt.]  Oreptt  Vossianus, 
ut  in  Fastis,  lib.  iv.  ver.  742 : 

£t  erepit  in  iMdii$  laurus  adutta 
fieit; 
sed  lib.  iv.  £1.  ii.  ver.  4 : 

Turaque  in  igmt-tenat.         Mbb. 
Soaet,  Nam  a  sonitu  et  crepitn  tam 
turis,   quam  lauri   ardentium»  feliz 
omen  captabant.    Poirr. 

17.  Ubaquedemprote.']  Dempro' 
prie  plerique.  8ed  prim.  Polit.  dem 
pro  me;  quod  sequor.  Hbins.  Ser- 
vitts  scribit,  libum  plaoentam  fuisse, 
qujB  farre,  melle,  et  oleo  constabat,  et 
iqpta  erat  sacrificiis :  eaque  die  natali 
discund»entibus  adpon^atur:  nemo 
autem  prius  gustabat,  quam  is  qui 


suum  natalem  celebrabat:  «t  omnes 
qui  libum  gustassent,  bene  precari 
oportebat.  Geniut  Deus  est,  ciqus  in 
tutela,  ut  quisque  natus  eet,  vivit: 
sive  quod  nos  genitos  suscipiat  ac 
tueatur. 

18.  Orefavente,']  Eiff^fuwvn,  Fa- 
vere  antem  est  bona  fari. 

19.  Non  ita  tum  potUut ;  non  tunt 
ea  tempora  nobit,]  Non  ita  tubpotitut 
prim.  Vatican.  Versus  est  aut  men- 
dosus,  aut  adulteratus;  Hafnieosis: 
nee  tunt  tam  protpera  nobit.  Hsins. 
£x  ipso  verbo  potitut  Ovidii  intelli- 
gitur  exiilium  et  infeliz  oonditio.  Ita 
Horat.  L  Od.  zzii.  ver.  17.  sq« 

Pone  me,  jngrit  ubi  nulla  eampit 
Arber  ^ttiva  reereatur  aura; 
etibid. 

Pone  lub  eurru  ntMnMii  propinqui 
Solit ; 
Locan,  v*  784.  sq. 

nolescsfit  litora  elari 
Nominit  ettilio,  podtaque  ibi  coi^juge 

MagnL  Bubm. 

21.  Funerit  ara  mihi,ferali  eineta 
eupreteu,]  Cupretto  meliores.  Malo 
etiam  Funebrit  ara :  sic  funebret  eU' 
prettot  et  fun^e  bellum,  media  syl- 
laba  correpta,  dizit  Horatius :  sic/u- 
84 


964  P.  OVIDII  NASONIS 

Nec  dare  tura  libet^  nihil  exorantia  Divos ; 

In  tantis  subeunt  nec  bona  verba  malis. 
Si  tamen  est  aliquid  nobis  hac  luce  petendum,  25 

In  loca  ne  redeas  amplius  ista,  precor ; 
Dum  me,  terrarum  pars  paene  novissima,  Pontus, 

Euxini  falso  nomine  dictus,  habet. 


ELEGIA  XIV. 

CuLTOR  et  antistes  doctorum  sancte  virorum, 

Qui  facis  ingenio  semper  amice  meo ; 
Ecquid,  ut  incolumem  quondam  celebrare  soleb^, 

Nunc  quoque,  ne  videar  totus  abesse,  caves  ? 
Suscipis  exceptis  ecquid  mea  carmina  solis         5 

Artibus,  artifici  quae  nocuere  suo  ? 
Immo  ita  fac,  vatum,  quaeso,  studiose  novorum ; 

Quaque  potes,  retine  corpus  in  urbe  meum. 


nebria  taera,  Trist.  iv.  £1.  tv.  ver.  85 :  1.  AntUte$,'\  Qui  alios  omxras  ante- 

in  Ibide  tamen,  ver.  104 :  cedii ,  q.  irpoor<infc :  dueta  adpella- 

Jam  stat,  ut  ipte  videt,funeru  ara  tione  vel  a  re  militari,  vel  a  sacroram 

tui,                              Haivs.  consuetudine.    Bebsm. 

25.  St  tamen  est  aUtiuid  nobis,  &c.]  5.  Sutcipi»,'}  £d.  vet.  et  codd.  haud 

Hoc  dicit,  quia  natalem  celebrantes,  pauci  coliigis,  quod  sequitur  Heinsias» 

a  Diis  aliquid  petebant.  et  interpretaberis  de  studio  amioi,  qui 

37.  Panpiene  novittima  Ponti  Eu-  opera  Ovidii  et  reliquorum  novorum 

niNW.]  Pontui  raulti  veteres.  Scribe :  poetarum  diligenter  colligit  et  con- 

Dum  me,  terrarum  part  pstne  novit-  quirit.    At  Burm.  qui  mabt  de  patro- 

tima,  Pontus,  cinio  capere»  vid.  vv.  15,  16.  et  quia 

Euxinifalto  namine  dietut,  habet.  coUigere  proprite  idem  est,  quod  tam- 

Hbins.  quam  expositum  partum  tollis,  On- 

Ita  et  legebat  Tanaquillus  Faber  ad  dius   autem   sua   carmina   agnoscit, 

Phadrum,  lib.  iv.  Fabul.  vi.  mittit  amico,  non  projicity  sed  tam- 

28.  Euxinutfalto,  &c.]  Nam  circa  quam  infamata  patrocinio  commendat, 

£uxinum  loca  sunt  asperrima,  et  fera,  rescripsit  tuscipit,  quod  patroni  est,  ut 

gebtesque  etiam  immites,  quum  ab  infra  v.  6.  3.    Hablbs. 

inhospitalr  feritate,  rectius  Axenut  ad-  7.  Novorttm,'}  h.  e.  qui  hoc  tem- 

peUaretur.  pore  vivunt,  quos  tueris  et  amaa.  E 


j 


TRISTIUM  LIB.  m.  ELEG.  XIV.        90a 

Est  fuga  dicta  mihi,  non  est  fuga  dicta  libellis^ 

Qui  domini  poenam  non  meruere  pati.  10 

Saepe  per  extremas  profugus  pater  exsulat  oras ; 

Urbe  tamen  natis  exsulis  esse  licet. 
Palladis  exemplo,  de  me  sine  matre  creata 

Garmina  sunt ;  stirps  hsec  progeniesque  mea  est. 

Hanc  tibi  commendo :  ques,  quo  magis  orba  pa- 

rerite,  15 

Hoc  tibi  tutori  sarcina  major  erit. 
Tres  mihi  sunt  nati  contagia  nostra  secuti : 

Caetera  fac  curse  sit  tibi  turba  palam : 
Sunt  quoque  mutatae  ter  quinque  volumina  formae, 

Carmina  de  domini  funere  rapta  sui :  20 

IUud  opus  potuit,  si  non  prius  ipse  perissem, 

Certius  a  summa  nomen  habere  manu  : 
Nunc  incorrectum  populi  pervenit  in  ora; 

In  populi  quidquam  si  tamen  ore  meum  est. 
Hoc  quoque,  nescio  quid,  nostris  adpone  libellis, 

Diverso  missum  quod  tibi  ab  orbe  venit.        26 
Quod  quicumque  leget,  si  quis  leget,  aestimet  ante, 

Compositum  quo  sit  tempore,  quoque  loco ; 

lecUone  unius  codicis  virorum  Hein-  unde  et  dfi&r^  GnBcis  dicta ;  qnii 

sitts  emendaturus  erat,  bonorum  vel  Sapientia  solius  Dei  munus  sit,  et  cum 

piorum,    Harles.  voluptatecorporisnonoonsistat.  Quam 

8.   Retine  nomen  in  urhe  meum,]  ob  causam,  Musas  quoque  virgines 

Corjmt  major  pars  veterum ;  argute  et  6nzit  antiquitas.     Pont. 
vere :   sic  lib.  ii.  de  scriptis  Virgi-  17.  Tres  mihi  tunt  natiJ]  Tres  illos 

lianis,  ver.  533 :  de  Arte  amandi  libros  significat  Fra- 

Nee  legitur  pars  uUa  magis  de  cor-  tres,  unus  Gallicanus.     Contagia  no- 

pore  toto,  stra,    Nostra  mala :   nam  et  ipsi  ez 

Quam  non  iegitimofdderejunctus  urbe  ejecti  sunt. 
amor,  19.  Suntfuogue.]  LegeSint;  nempe 

13.  FaUadis  eien^loJ]  Tertio  Fa-  cur»  tibi.    Heins. 
storum,  ver.  841:  20.  De  dominifunere.']  Subita  enim 

Aui  quia  de  eapitisfertur,  sine  matre,    .  relegatione  opus  illud  inemendatum 

patemi  emissura  est. 
Vertiee,  cum  elypeo  prosiluisse  suo. 


986  P.  OVIDII  NASONIS,  ETC. 

^quus  erit  scriptis,  quorum  cognoverit  esse 

Exsilium  tempus,  barbariemque  locum ;         30 
Inque  tot  adversis  carmen  mirabitur  uUum 

Ducere  me  tristi  sustinuisse  manu. 
Ingenium  fregere  meum  mala ;  cujus  et  ante 

Fons  infoBCundus  parvaque  vena  fiiit. 
Sed  qusecumque  fuit,  nuUo  exercente  refugit,   35 
^  Et  longo  periit  arida  facta  situ. 
Non  hic  librorum,  per  quos  inviter  alarque, 

Copia ;  pro  libris  arcus  et  arma  sonant : 
NuUus  in  hac  terra,  recitem  si  carmina,  cujus 

InteUecturis  auribus  utar,  adest :  40 

Nec,  quo  secedam,  locus  est ;  custodia  muri 

Submovet  infestos,  clausaque  porta,  Getas. 
Ssepe  aliquod  verbum  quaero,  nomenque,  locumque ; 

Nec  quisquam  est,  a  quo  certior  esse  queam. 
Dicere  saepe  aUquid  conanti,  turpe  fateri,  45 

Verba  mihi  desunt ;  dedidicique  loqui. 
Threicio  Scy thicoque  fere  circumsonor  ore ; 

£t  videor  Geticis  scribere  posse  modis. 
Crede  mihi ;  timeo,  ne  sint  inmiista  Latinis, 

Inque  meis  scriptis  Pontica  verba  legas.        50 
Qualemcumque  igitur  venia  dignare  UbeUum, 

Sortis  et  excusa  conditione  meae. 


37.  Si  rescripsit  CkUxL,    Cui  edit.  pra  iii.  7.  23.  sqq.  et  iofra  it.  10.  43. 

Tet.  et,  iit  lit  Barm.  omnes  fere  tcripti  sqq.    Haku». 

et  editf  noimulli :  atqui  eui  bene  se  43.  5cpt  ali^uod  verhumL]  Hic  de* 

habet,  ut  Itbr.  iv.  1.  89.    De  recita-  noosciolusaliqtiiaimportiiiiegraisatiis 

tionibiis  Yeterum  publicis  et  priratis  est.    Sequitur  enim  moz,  Vtrba  miki 

res  nota  est,  vel  ez  Plinii  junioris  dmuU,    Heifs. 
epistolis  i.  5,  4.  L  13.  l.  ficc.  conf.  su- 


PUBLII    OVIDII    NASONIS 
TRISTIUM 

LIBER   QUARTUS. 


ELEGU  PRIMA. 

Si  qua  meis  fuerint,  ut  erunt,  vitiosa  libellis, 

Excusata  suo  tempore,  lector,  habe : 
Exsul  eram,  requiesque  mihi»  non  fama  petita  est; 

Mens  intenta  suis  ne  foret  usque  malis. 
Hoc  est,  cur  cantet  vinctus  quoque  compede  fossor, 

Indocillnumero  quum  grave  mollit  opus :        6 
Cantet  et,  innitens  limosae  pronus  arenae, 

Adverso  tardam  qui  trahit  anme  ratem : 
Quique  ferens  pariter  lentos  ad  pectora  remos, 

In  numerum  pulsa  brachia  versat  aqiia.  10 

Fessus  ut  incubuit  baculo,  saxove  resedit 

Pastor,  arundineo  carmine  mulcet  oves. 
Gantantis  pariter,  pariter  data  pensa  trahentis 

Fallitur  ancillae  decipiturque  labor. 


7.  Cmte<.]    CmnUt  cum  icripti»:  rithoc  yoc.  ut  «quali  ordine  cumat 

praecdeatU  id  eugunt.    Huvt.  remi,  quod  ad  numeniis»  h.  e.  ad  ce- 

9.  FfTfiu.]  Hanc  MicyUi  emeiida-  leumitfiebat    Haelbs. 

tionem  reicrip«i  Bormann.  quod  len-  12.  Arundinto  carmine.^    Fistulv 

Auf  aKter  non  constat,  et  pariter  requi-  cantu. 


268 


P.  OVIDII  NASONIS 


Fertur  et  abducta  Lyrnesside  tristis  Achilles      15 

Haemonia  curas  attenuasse  lyra. 
Quum  tralieret  silvas  Orpheus  et  dura  canendo 

Saxa,  bis  amissa  conjuge  moestus  erat. 
Me  quoque  Musalevat,  Ponti  loca  jussa  petentem; 

Sola  comes  nostrae  perstitit  illa  fugae :  20 

Sola  nec  insidias  hominum,  nec  militis  ensem^ 

Nec  mare,  nec  ventos,  barbariemque  timet. 
Scit  quoque,  quum  perii,  quis  me  deceperit  error, 

Et  culpam  in  facto,  non  scelus,  esse  meo. 
Scilicet  hoc  ipso  nunc  aequa,  quod  obfuit  ante,  25 

Quum  mecum  juncti  criminis  acta  rea  est. 
Non  equidem  vellem,  quoniam  nocitura  fuerunt, 

Pieridum  sacris  imposuisse  manum. 
Sed  nunc  quid  faciam?  vis  me  tenet  ipsa  sororum, 

Et  carmen  demens,  carmine  laesus,  amo.         30 
Sic  nova  Dulichio  lotos  gustata.palato, 

lUo,  quo  nocuit,  grata  sapore  fuit. 
Sentit  amans  sua  damna  fere ;  tamen  haeret  in  illis, 

Materiam  culpae  persequiturque  suae. 


15.  Abducta  Lymeuide.]  Abdacta 
Hippodamia  Brifei  filia.  Lyrnessum 
autem  oppidum  fuit  in  ora  Trojana, 
contra  Lesbon,  HippodaroiaD  patria: 
unde  ipsa  Lyrnesia  adpellata  est. 
Heins. 

16.  Hitnumia  tyra,'}  Lyra  Achillis 
Hsmonii,  hoc  est,  Thessali.  Haemon 
enim  rex  fuit  Thessaliie,  a  quo  Haemo- 
nia  Thessalia  cognominata  fuit,  quae 
postea  ab  ejus  filio  Thessalo  adpeUari 
coepta  fuit. 

19.  Me  quoque  Musa  levat.']  Mu$a 
juvat  Richelianus  et  alius ;  sed  levat 
magis  convenit  in  exsilium  eunti  poe- 
te.  Similem  diversitatem  in  Propertii 
lib.  i.  Eleg.  ix,  ver.  ult.  notavit  Brou- 
khusius. 


21.  Hominum  nec  nulitu  e.]  Uic 
valde  variant  codd.  Combii,  howwtwm 
nec  Thracia  tela,  quae  lectio  imprimis 
adridet  Burmanno.  Heinsius,  quod 
poeta  gladiis  latronum  Thracum  expo- 
situs  fuisse  videtur,  rescrtpsit :  Sola 
nec  iniidia$  Threci  nec  nuUtis  emem  ; 
aut  scribendum  putat:  Sola  nec  inn- 
dias,  nec  iter,  nee  Threcia  tela:  quod 
vero  a  vestigiis  primaa  scriptune  nimis 
recedit.  £quidem,  nisi  codices  plurimi 
in  voc.  Threicia  (de  quo  agit  quoque 
Heinsius)  aut  Thracia  consentirent, 
hanc  lectionem  putarem  esse  intefpre- 
tamentum  r&v  militis  ensem:  quare  ia 
emendatione  Burro.  acquiesco.  cf.  sa- 
pra  iii.  10.  vv.  53.  sqq.    Hables. 


TRISTIUM  LIB.  IV.  ELEG.  I. 


269 


Nos  quoque  delectant,  quamvis  nocuere,  libelli ; 

Quodque  mihi  telum  vulnera  fecit,  amo.         36 
Forsitan  hoc  studium  possit  furor  esse  videri ; 

Sed  quiddam  furor  hic  utilitatis  habet : 
Semper  in  obtutu  mentem  vetat  esse  malorum, 

Praesentis  casus  immemoremque  facit.  40 

Utque  suum  Bacchis  non  sentit  saucia  vulnus, 

Dum  stupet  Edonis  exululata  jugis ; 
Sic,  ubi  mota  calent  viridi  mea  pectora  thyrso, 

Altior  humano.  spiritus  ille  malo  est: 


29.  Fu  nM  ten$t  ip$a  locrorum.] 
Sifrorum  sex  veteres ;  quod  placet:  hoc 
est,  Musarum ;  vide  Met.  iv.  470.  ubi 
iororet  pro  Furiis  ponuntar:  nam  «x 
contextu  orationis  satis  agnosci  potest 
ac  deprehendi,  de  quibos  sororibus 
agatur :  duo  codices  vU  nM  tenet  ipta 
toe(frum,  Infira  lib.  iv.Xl.  x.  39.  Ao- 
niat  torares  ;  et  lib.  v.  £1.  xii.  45.  no- 
vem  tororet  dixit.  Hsins.  Vis  me  te- 
net  ipta,  Nequeo  hcc  studia  depo- 
nere.    Pont. 

31.  Sic  nova  Dulichio,']  Homerus» 
lib.  ix.  Odyss.  scribit,  Ulyssem  tem- 
pestate  actum,  in  Africam  ad  Lotopha- 
gos  accessisse,  ejusque  socios  gustata 
loto,  reditum  in  patriam  oblitos  fuisse : 
quot  invitos  et  flentes  coegit  Ulysses 
navem  conscendere.  Fuere  autem 
Lotophagi  populi  in  Africa,  a  loto  ar- 
bore  adpellatiy  cujus  fructus  sunt  mag- 
nitudine  fabe,  colore  croci,  tam  dulcis, 
ut  advenis  incutiant  patri»  oblivio- 
nem:  quod  docet  Plinius,  lib.  xiii. 
cap.  17 ;  Silius,  lib.  iii.  ver.  310.  sq. 

Speetari  castrit,  quot  tucco  nobUiM 


Et  dulci  patcit  lotot  nimit  hospita 

bacca, 
34.  Materiam  culp^  «lur.]   Malim 
curit  tum,  hoc  est,  flamm»,  vel  amoris. 

HxiNS. 

41.  Bacehiul  Phoebas,  vates  Apol- 


linis,  qus  Baccho  orgia  cdebrat,  fu- 
rore  correpta,  qualis  mater  Penthei^ 
et  similes  describuntur  lib.  iiL  Metam. 
Saucia,  Deo  plena.  Kon  tentit  tuum 
vulnut,    Non  sentit  suum  furorem. 

42.  Dumttupet  Idntit  exuUilataju^ 
gu.]  Prim.  PoUtiani  Jdonit,  Lege 
Edonit,  Soperiori  versu  pro  Baeche, 
prim.  Vatic  et  codex  Petri  ^rvii 
Bacchis,  Certe  BoKxiSte  Aristoteli 
in  Problemads,  et  Plutarcho  eedem, 
qus  aliis  Bibcxat.  Hesychius  Ovid^ 
paKxiQ»  ol  Sk  MaivAc*  Edonisjugis 
amplector  prs  vulgata  lectione  Jugit 
Jdttit:  sic  JSdonus  Boreas  Maroni, 
^neid.  lib.  xii.  365 ;  Edon^  hyemes 
apud  Statium  et  Claudiabum,  et  Edoni 
venti  apud  Valerium  Flaccum;  pro« 
duxit  quoque  secundam  syllabam  Ho- 
ratius,  tMm  ego  levius  Bacchabor  Edo- 
nis :  quare  frustra  sunt,  qui  Edonius 
pro  Edorw  reponunt.  In  Edonis  tamen 
ambigua  est  syllaba,  quomodo  et  in 
Sidonit,  Hxins.  Dumstupet,  Dum 
est  adtonita.  Modis  Jd^,  Vocibus, 
vel  modis,  quibus  Bacchi  sacerdotei 
utuntur  in  Ida  monte  Crets,  matrem 
Defim  clamitantes. 

43.  Sacro  mea  peetora  thyrso,']  Vi- 
ridi  thyrso  prim.  Vatican.  Rotten- 
dorph.  idter  Polit.  et  octo  alii.  Huns» 
In  sacris  Bacchi,  sacerdotes  ejus  ge- 
sUbant  thyrsos,  hastas  pampinii  ciiw 


S70  P.  OVIDH  NA80NIS 

IUe  nec  e)csilium,  Scythici  nec  litora  ponti,       45 

IUe  nec  iratos  sentit  habere  Deos.    ' 
Utque  soporiferae  biberem  si  pocula  Lethes, 

Temporis  adversi  sic  mihi  sensus  hebet. 
Jure  Deas  igitur  veneror  mala  nostra  levantes, 

SoIIicitee  comites  ex  Helicone  fugae  ;  50 

Et  partim  pelago^  partim  restigia  terra, 

Vel  rate  dignatas,  vel  pede,  nostra  sequi. 
Sint  precor  hee  saltem  faciles  mihi :  namque  Deo- 

Csetera  cum  magno  Csesare  turba  iacit :     [rum 
Meque  tot  adversis  cumulant»  quot  litus  arenas,  55 

Quotque  fretum  pisces,  ovaque  piscis  habet. 
Vere  prius  flores,  sestu  numerabis  aristas» 

Poma  per  autumnum,  frigoribusque  nives ; 
Quam  mala,  quae  toto  patior  jactatus  in  orbe, 

Dum  miser  Euxini  litora  laeva  peto.  60 

Nec  tamen,  ut  veni,  levior  fortuna  malorum  est : 

Huc  quoque  sunt  nostras  fata  secuta  vias : 
Hic  quoque,  cognosco  natalis  stamina  nostri, 

Stamina  de  nigro  vellere  facta  mihi. 
Utque  nec  insidias,  capitisque  pericula  narrem,  65 

Vera  quidem,  vera  sed  graviora  fide ; 


cumvolutas ;  pampineas   hastat  vocat  h  quoque,  quo  Utvu$f^ai  mb  pnt- 

Vlrgil.  ipsi  thyriigeri  dicti.     Pont.  tide  Pantui ; 

44.  Altior  humano  gpiritut  ille  tmalo  quiB  et  ibi  rtn.  lectio :  stnistrum  Pom- 

ettJ]  Id  Leid.  erat,  ilU  loco  ett.  Vide  tum  alibi  nou  uno  loco  adpellat,  et 

an  huc  faciatlllud  Petitmii,  c.  zc :  passim  ad  id  Domen  alludit.    Hbiks. 

Sitpiut  poetice  quam  humajie  locutut  61.  Ut  venu]  Potteaquam  inScy- 

et.                                 BuRM.  thiam    pervenL     Nee    tamen    Utior, 

60.  Thtm  miter  Euxins  Utora  tfva  Nec  tamen  in  preaentia,  nunori,  quam 

peto."]  Jutta  bene  Medonianus ;  niti  antea,  me  adficit  poena :  quasi  dicat : 

2uod  Qtora  Utva  rectius  scribetur  cum  credideram    me    tantum    doUtumm» 

Tuslidiano ;  Trist.  i.  Eleg.  ii.  83  :  quod  patria  carerem :  sed  alia  etiam 

ChUgor  ut  tangam  Utvi  fera  Utora  mala  non  leviora,  qusB  statim  poeta 

Ponti ;  tttbJQngit,  me  angunt. 

Pont.lib.iv.El.il.  119:  t 


TRISTIUM  LIB.  IV.  BLEG.  I.  271 

Vivere  quam  misenim  est  inter  Bessosque  Gretas- 

llli,  qui  populi  semper  in  ore  fuitl  [que 

Quam  miserum,  porta  vitam  muroque  tueri, 

Vixque  sui  tutum  viribus  esse  loci !  70 

Aspera  militise  juvenis  certamina  fagi, 

Nec  nisi  lusura  movimus  arma  manu: 
Nunc  senior,  gladioque  latus,  scutoque  sinistram, 

Ganitiem  galese  subjicioque  meam: 
Nam  dedit  e  specula  custds  ubi  signa  tumultus, 

Induimur  trepida  protinus  arma  manu.  76 

Hostis,  habens  arcus,  imbutaque  tela  veneno, 

Ssevus  anhelanti  moenia  lustrat  equo : 
Utque  rapax  pecudem,  quee  se  non  texit  ovili, 

Per  sata,  per  silvas,  fertque  trahitque  lupus;  80 
Sic,  si  quem,  nondum  portarum  sepe  receptum, 

Barbarus  in  campis  repperit  hostis,  agit : 


70.  rtrt6tt<.]  Tres  codd.  manibuit  Met.  z ;  yox  est  ▼enatoria.    Actcon 
qaod    yero    inttrpretaiAeiitttni    ene  pntdA  mii  etmUnts  didtvr,  Trist.  ii. 
puto:  eqmdem  nec  hanc  coc^}ecturam  80.  FertquM  trahit^,]  Ut  Grsco- 
Heinsii   tHrribuM  admitterem.    Sens.  rum  fipttv  icai  dytiv,  pro  rapere.  Vir- 
ne  loco  quidem  ad  tni  dcfenil<Niem  *gil*  ^*  ^En.  374. 

apto  firmoque  tutum  esse.    Harlbs.  AIH  rapiunt  incenta  ftnmtqus 

71.  Fugi  mtpera  eertamina  mt7tttr.]  Peitgama, 

JwmtM  enim  Orid.  io  Asia  milkafit.  msiros  igitur  recte  «Ui  hibent  ftrtfua 

72.  MimjiiiM  anua  inaiitt.]  Ludendi  refertque,  vide  Heins.  et  Burmann. 
tantnm  causa,  ut  ingenuos  decet  ado-  Harles. 

kMcnteSfgladiosetidgeansanMnam  82.  Haeiu  habet.']  Agk  l«nge  ele- 

tractairi.    Ciop.  ganttus  multi  ez  antiqnis;  hoc  est 

75.  Tumuitt,]  'Hmoris:  quodOe-  qnod  snpra  dixerat,/^4tie  trakOque  : 
t0  amali  oontra  nos  aidventare  ram*  agere  H  ferre  frequenter  conjnngunt 
ciabantnr.  historici:   apud  qnoi  etiam  obYtniir 

76.  Jnduimtu  trepida  proiinut  arma  agerepntdam,agereeiipHveteimaAi^i 
mamu,}    Combianns  longe  fenustina  Trist.  v.  {3.  x.  19  r 

Jnduimur;  qui  gTSBdimns  Nostto  valde  Quium  minkme  etedat,  ut  ovii,  den- 

DMmrtaris.  HBnri.  TrepHa  mcini.  Nos  ntiimut  hmiit 

trepidi,  festinabnndi  in  timore  tanto*  Advd^t,  et  prttdm  vbt  ben*  vitut 

79.  Utquermpatpeeudem,1  Pttedum  agit; 

pro  direiia  lectnne  Gottoqihiattns ;  Senedi,  Medea,  acL  iii.  ex  optiilu» 

eleganter :  hinc  pntdenet  lupot  vocat  cod.  Mediceo : 


274 


P.  OVIDII  NASONIS 


Donaque,  amicorum  templig  promissa  Deorum, 

Reddere  victores  Caesar  uterque  parent ; 
Et  qui  Caesareo  juvenes  sub  nomine  crescunt, 

Perpetuo  terras  ut  domus  ista  regat :  10 

Cumque  bonis  nuribus  pro  sospite  Livia  nato 

Munera  det  meritis,  saepe  datura,  Deis : 
Et  pariter  matres,  et  quae  sine  crimine  castos 

Perpetua  servant  virginitate  focos. 
Plebs  pia,  cumque  pia  IsBtentur  plebe  senatus,  15 

Parvaque  cujus  eram  pars  ego  nuper,  eques. 
Nos  procul  expulsos  conmiunia  gaudia  fallunt, 

Famaque  tam  longe  non  nisi  parva  venit. 
Ergo  omnis  poterit  populus  spectare  triumphos, 

Cumque  ducum  titulis  oppida  capta  leget ;    20 
Vinclaque  captiva  reges  cervice  gerentes, 

Ante  coronatos  ire  videbit  equos ; 


7.  DQHa^ui,  ajntcorum.]  Dona,  quB 
imperatoret  templis  Deorum  libi  fa- 
veotium ;  vel  dona  amicorum,  quc  pro 
imperatoribus  amici  ipsorum  Diiapro- 
miserant.  Pont.  Virgil.  Mn.  viii. 
720.  sqq. 

/pM  udent  niv«o  candentit  limin$ 

Phatbi, 
Dona  roecgnoteit  populamm,  apiat' 

quo  tuperbit 
Pottibut:  ineedunt  viet^t  tongo  or- 

dine  gentet, 

8.  Uterque  Certar.l  Augustus  et  Ti- 
berius. 

9.  Nomine.']  h.e.tutela,patrociiuo,v. 
supraii.551.  ibiqueBurmanu.  Habl. 

11.  Cum  bonit  iitirt^iM.]  Ego  non 
Tiberii,  aut  Dmsi  uzores  accipio, 
quum  Tiberii  qus  erat  Julia  videlicet, 
Augusti  filia,  jam  relegata  esset :  sed 
Germanid  et  Drusi  juniori^,  quorum 
alteri  Agrippioa,  Julic  et  Agrippe 
filia;  alteri  Oermanid  soror  livia, 
oupu  crat,  ut  ex  Taciti  Ann.  i,  et  ii. 


manifestum  est.  Dicuntur  autem  nu- 
rus  non  tanturo  a  parentibus  marito- 
rum.  sed  et  ab  avis. 

13.  Et  pariter  matret.]  Ob  fiHos  so- 
spites.  Malo,  Dent  pmriter ;  qoe  !•- 
petitio  sensum  erigit.  Et  fiue  snw. 
VesUles. 

15.  Plebt  pia,  eumfue  pim,]  Notan- 
da  est  traductio  simiUs  iUi  Catnlltans» 
in  Epithalam. 

Bona  eumboma 

Nubit  alite  virgo : 
atqne  familiaris  est  illa  q>eciet  t% 
sroXiXoylac  etiam^  Plauto.  Buum. 

16.  Cujut  ego  nuper  eram  pmrvm 
part.]  Fuit  enim  Ovidius  eques,  et 
equestri  ortus  (amilia. 

20.  Cumque  dueum  titulit.]  Cq>tivi 
ct  loca  imaginibus  scriptiaque  in  tri- 
nmphum  defieiebantur.  Propert.  et  ti- 
t%Ui*  oppida  capta  legam,  Mee, 

22.  AnU  eorematot.]  Triumphantis 
^nrrum  trahebant  equi  candidi  qua- 
tuor :  qui  et  ipai  lauro  coronabantur. 


TRISTIUM  LIB.  IV.  ELEG.  II.  276 

Et  cernet  vultus  aliis  pro  tempore  versos, 

Tenibiles  aliis,  immemoresque  sui. 
Quorum  pars  causas,  et  res,  et  nomina  quaeret :  25 

Pars  referet,  quamvis  noverit  ipsa  parum : 
Is,  qui  Sidonio  fulget  sublimis  in  ostro, 

Dux  fu^rat  belli :  proximus  ille  duci : 
Hic,  qui  nunc  in  humo  lumen  miserabile  figit, 

Non  isto  vultu,  quum  tulit  arma,  fuit :  30 

Ille  ferox,  oculis  et  adhuc  hostilibus  ardens, 

Hortator  pugnee  consiliumque  fuit : 
Perfidus  hic  nostros  inclusit  fraude  locorum, 

Squallida  promissis  qui  tegit  ora  comis : 
IIIo,  qui  sequitur,  dicunt  mactata  ministro         35 

Saepe  recusanti  corpora  capta  Deo : 
Hic  lacus,  hi  montes,  hsec  tot  castella,  tot  amnes, 

Plena  ferae  csedis,  plena  cruoris  erant : 
Drusus  in  his  quondam  meruit  cogpnomina  terris, 

Quae  bona  progenies  digna  parente  fuit.         40 

23.  VuUut  twrios.]  Vultui  muta-  cronim  intelligit,  ez  Dniidibus  ali- 
toc»  nam  qui  primo  fuerant  feroces»  quem.  Scnbit  enim  Casar,  libro  Com- 
tnnc  erant  humilea  et  abjecti.  Pro  ment.  vi.  nationem  omnium  Gallorum 
ttmpore.  Habita  temporitt  ratione«  esse  admodum  deditam  religionibus : 
quod  posdt,  ut  victi  ferociam  ponant.  atque  ob  eam  causam  qui  sunt  ad- 

'  AUis  pro  iempore  vertos,  Hoc  est  mu-  fecti  grarioribus  morbis,  quique    in 

tatos,  et  dejectos.    Malim  tamen  iime-  pneliis  periculisque  versantur,  pro  vic* 

sUm,   Heins.  timis  homines  immolare,  aut  se  immo- 

24.  Terribilee  aUU,]  Cemet,  inquit,  laturos  vovere,  administrisque  ad  e« 
popultts  olios  captivos  tnici  vultu,  sacrificia  Druidibus  uti :  qui  pro  vita 
tanqnam  si  esseni  victores,  quod  hit  hominis,  nisi  vita  hominis  reddatur, 
solet  evenire,  qui  sui  sunt  immemores.  non  posse  numen  Deorura  immorta- 

27.  Hicp  ftit  SidoHto',]  M^fHfirtc  est  liura  placari  arbitrabantur,  publice- 

narrantium,  et  digito  commonstran-  que  ejusdem  generis  instituta  habent 

tium :  Hic  fuerat  hostium  summus  im-  sacrificia.   Mer.     IIU),  qui  sequitur, 

perator.  Pont.  Videtur  hoc  loco  poeu  ad  ea  alludere» 

33.  Fraud4  Ufcorum.]  Germanum  que  apud  Tacitum  referuntur,  libro 

transfugam  denotat,  qui  in  hostium  primo,  de  ingressu  Germanici  in  sal- 

insidias  precipitavit  Bomanos,  aut  in  tum  Teutoburgiensem,  et  de  iade  lo- 

loca  duxit  iniqua.  corum,  circa  qusB  Varus  cum  legioni- 

35.  Itb  ministro,]   Ministrum  sa-  bns  suis  occisus  fiierat.   Bficri.. 

T2 


27« 


P.  OVIDII  NASONIS 


Gornibus  hic  fractis,  viridi  male  tectus  ab  ulva, 

Decolor  ipse  suo  sanguine  Rhenus  erit : 
Crinibus  en  etiam  fertur  Germania  passis, 

Et  ducis  invicti  sub  pede  moesta  sedet ; 
Gollaque  Romanae  praebens  animosa  securi,      45 

Vincula  fert  illa,  qua  tulit  arma,  manu. 
Hos  super  in  curru,  Gsesar,  victore  veheris 

Purpureus  populi  rite  per  ora  tui ; 
Quaque  ibis,  manibus  circumplaudere  tuorum, 

Undique  jactato  flore  tegente  vias.  60 

Tempora  Phoebea  lauro  cingeris;  ioque, 

Miles,  io,  magna  voce»  triumphe,  canet. 
Ipse  sono,  plausuque  simul,  fremituque  canent6m, 

Quadrijugos  cernes  saepe  rcfsistere  equos. 
Inde  petes  arcem,  delubra  faventia  votis ;  55 

Et  dabitur  merito  laurea  vota  Jovi. 


41.  Comibui  hie  fraetis.^  Infractit 
duo  veteres.   Claudianus  de  Rheno : 
Comibut  infractit  adeo  mitescere  eo- 

infraeii  adveno  Marte  Latini,  apud 
Virg.  iEn.  xii.  1.  et  erit  pro  erat  prim. 
Polit.  ac  duo  alii.  Heins.  Mali  tee- 
ttu  ah  tiiva.  Non  coronatum  ulva 
intelligit  poeta,  sed  delitescentem, 
qnaai  prs  formidine,  eo  quod  jam  vic- 
tus  et  ab  hoste  jam  captus  esset. 

48.  Purpuretu  populi  rite.]  In  veste 
purpurea,  quam  aureis  inteztam  sideri- 
bus  triumphantes  gestabant.  Mbr. 

60.  UndiquejaetatofloreJ]  Item  po- 
pulus  Rom.  floribus  adspergere,  coro- 
nas  et  lemniscos  projicere  solebat  in 
eos,  quos  cohonestare  volebat.  Pont. 

Festus  Pompeius :  Laureati,  inquit, 
miUtet,  tubtequebantur  eurrum  trium- 
pkantit,  ut  quati  purgati  a  emde  hu- 
mana  intrarent  urbem»  Itaque  eam- 
dem  laurum  omnibut  tuffitionibut  ad- 
hiberi  tolHum  erat ;  vel  quod  medica- 
mento  tiecitsima  tit.    De  jure  triumphi 


docte  pleneque  agit  Perizon.  in  ani- 
madvers.  historicis  cap.  vi.  p.  227. 
sqq.   Harles. 

62.  loque,  Milet,  io,  magna  voce, 
triumphe,  eanet.}  lo  voz  est  clamantis, 
qua  triumphantem  imperatorem  ezer- 
citus  sequens  utebatur;  vide  H<mt. 
iv.  Od.  ii.  49 : 

Tuque  dum  procedit,  lo,  triumphe, 
Non  semel  dieemut,  lo,  tfimnphe, 
Civitat  omnit,  dabimusque  Dims 
Tura  benignis. 

63.  Ipse  tono,  plautuque.]  Nam  ci- 
tharoedorum  ac  tibiarum  turba,  ad 
Hetrusoe  similitndinem  pomp»,  im- 
peratorem  prscedebant.  Hi  succincti, 
ooronisque  aureis  redimiti,  suo  quis- 
que  ordine  psallentes  canentesque  pro- 
dibant.   Hexns. 

66.  Arcem.]  Capitolium.  Et  deiu- 
bra  faventia  votit.  Templum  Jovis 
Capitolini,  qai  favit  votis  imperatoris 
ad  bellum  ezeuntis,  et  populi  Romani. 
Mer. 

66.  Vota.']  Alii  codd.  terta,  quod 


TRISTIUM  LIB.  IV.  ELE6.  II. 


277 


Hsec  ego  submotus,  qua  possum,  mente  videbo : 

Erepti  nobis  jus  habet  illa  loci. 
Illa  per  immensas  spatiatur  libera  terras ; 

In  coelum  celeri  pervenit  illa  fuga :  60 

IUa  meos  oculos  mediam  deducit  in  urbem, 

Immunes  tanti  nec  sinit  esse  boni ; 
Invenietque  viam,  qua  currus  spectet  eburnos : 

Sic  certe  in  patria  per  breve  tempus  ero. 
Vera  tamen  populus  capiet  spectacula  felix,      65 

Laetaque  erit  praesens  cum  duce  turba  suo : 
At  mihi  fingenti  tantum,  longeque  remoto, 

Auribus  hic  fiructus  percipiendus  erit ; 
Atque  procul  Latio  diversum  missus  in  orbem 

Qui  narrat  cupido,  vix  erit,  ista  mihi :  70 

Is  quoque  jam  serum  referet  veteremque  trium- 

Quo  tamen  audiero  tempore,  laetus  ero.  [phum ; 
Illa  dies  veniet,  mea  qua  li^bria  ponam, 

Causaque  privata  publica  major  erit. 


voc.  multis  Heinaiiis  illustrat  ezem- 
plia,  alii  vitta,  multa,  mota,  victa, 
Juneta,  tuta,  quo  ultimo  yocabulo  Au- 
gusto  adulatus  fuisset,  qui  sepe  Jovi 
dederat  laurum.  Harlbs.  Laurea 
wfta.  In  capitolium  quum  esset  ven- 
tum,  imperator  victor  Diis  gratias  con- 
ceptis  verbis  agebat.  Tum  victim» 
caedebantur,  et  corona  aurea,  cum 
pretiotis  manubiis  et  spoliis  opimis, 
Jovi  sacrabatur,  et  in  gremio  ejus 
deponebatur,  vel  templis  dicabatur. 

PONT. 

60.  JFVga.]    Quoniam   inveruetque 


(ubi  tamen  quidam  libri  inv. 
animus  babent,  et  Heinsius  inveniet- 
que  aditwn  scribere  jubet)  moz  sequi- 
tur,  Burm.  cum  cod.  Leidensi  et  mul- 
tis  editionibtts  antiquioribus  rescripsit 
Juga:  quod  vocab.  pro  celeri  itinere 
passim  ponitur.  -Ille  laudat  Gronov. 
ad  Senec.  Thyest.  629.  Herc.  (£t.  140. 
Serv.  ad  Virg.  i.  Georg.  286.  H a  n  les. 

69.  In  ifrbem  divermm,']  In  Scy- 
thiam  procul  positam  ab  Italia,  quasi 
ea  sit  alter  orbis. 

73.  lila  diei  veniet.]  Scribe  veniat : 
est  enim  optantis.  Hbins. 


T3 


278 


P.  OVIDII  NASONIS 


ELEGIA  III. 


Magn  A  minorque  ferae.quarum  regis  alteraGraias, 

Altera  Sidonias,  utraque  sicca,  rates  ; 
Omnia  quum  summo  positae  videatis  in  axe, 

Et  maris  occiduas  non  subeatis  aquas ; 
^theriamque  suis  cingens  amplexibus  arcem,     5 

Vester  ab  intacta  circulus  exstet  humo ; 
Adspicite  illa,  precor,  quae  non  bene  moenia  quon- 

Dicitur  Iliades  transiluisse  Remus :  [dam 

Inque  meam  nitidos  ^ominam  convertite  vultus, 

Sitque  memor  nostri  necne»  referte  mihi.        10 
Heu  mihi !  cur,  nimium  quae  sunt  manifesta,  requi- 

Gur  labat  ambiguo  spes  mihi  mista  metu  ?   [ro  ? 
Grede  quod  est,  quod  vis,  ac  desine  tuta  vereri ; 

Deque  fide  certa  sit  tibi  certa  fides : 
Quodque  polo  fixae  nequeunt  tibi  dicere  flammae» 

Non  mentitura  tu  tibi  voce  refer :  16 

Esse  tui  memorem,  de  qua  tibi  maxima  cura  est ; 

Quodque  potest,  secum  nomen  habere  tuum. 


1.  Magna  mtnorytM.]  Ursa  minor 
Cpnosura  dicUur  ;  roajor,  Hetie^,  A 
PhoBiiicibtts  potissiinam  Cynosura  in- 
ter  navigandum  observabatur :  Sidon 
quippe  in  PhoKnicia :  major  autem  a 
Gnecis.  Pont.  Utraque  iieea,  Neutra 
occumbit,  nec  in  Oceanum  descendit. 
Mer. 

vv.  4,  5.  Verpoortenius  jam  bene 
sic  interpretatus  est:  Quum  circulut 
vtiter,  quem  motu  diumo  describitis» 
exttet,  emineat,  elevatus  sit  tupra  ter- 
ram,  nec  eam  tangat,  quippe  qui  am- 
plexibut  iuit,  i.  e.  ambitu»  orbe  suo, 
tantum  cceli  summaro  parteni,  polo 
vidnam  tangit,  sive  includit.  Habi.ss. 

5*  JEtheriamque  arcem,"]  Polum  arc- 


ticum :  qui  ciiculus  est  brevissimus, 
ab  Ursis  nominatus,  qu»  sont  attrm 
vicina  polo  septemtrionali,  atque  ideo 
nequeunt  ocddendo  teitmm  cootia- 
gere.  Pont. 

8.  Uiadet.']  Ilia  filius.  Haiifs. 

9.  In  meam  domtiuan.]  la  meam 
nzorem.  Nitidat  mUtut.  Propter  stel- 
larum  nitorem,  quo  nihil  nitidius. 

12.  MixtaJ]  Non  video,  cur  Uein- 
sius  victa  metu  malit :  nam  ne  ullam 
quidem  metus  scintillam  quasi  videre' 
voluit  poeta.  Harles. 
'  17.  Amplector  cum  Burmanno  Pn- 
teani  lectionem  de  quo :  maxima  sct- 
licet  cura  est,  an  tui  sit 
Harlb^. 


I 


TRISTIUM  UB.  IV.  ELEG.  III.  279 

Vultibus  illa  tuis,  tanquam  praesentis,  inhseret, 

Teque  renaota  procul,  si  modo  vivit,  amat.     20 
Ecquid,  ut  incubuit  justo  mens  aegra  dolori, 

Lenis  ab  admonito  pectore  somnus  abit  ? 
Tunc  subeunt  curae,  dum  te  lectusque  lociisque 

Tangit^  et  oblitam  non  sinit  esse  mei  ? 
£t  veniunt  aestus,  et  nox  immensa  videtur  ?       25 

Fessaque  jactati  corporis  ossa  dolent? 
Non  equidem  dubito,  quin  haec  et  caetera  fiant, 

Detque  tuus  casti  signa  doloris  amor ; 
Nec  cruciere  minus,  quam  quum  Thebana  cruen- 

Hectora  Thessalico  vidit  ab  axe  rapi.  [tum 

Quid  tamen  ipse  precer,  dubito ;  nec  dicere  pos- 

Adfectum  quem  te  mentis  habere  velim.  [sum, 
Tristis  es  ?  indignor,  quod  sum  tibi  causa  doloris : 

Non  es  ?  ut  amisso  conjuge  digna  fores. 
Tu  vero  tua  damna  dole,  mitissima  conjux,        35 

Tempus  et  a  nostris  exige  triste  malis ; 
Fleque  meos  casus :  est  quaedam  flere  voluptas ; 

Expletur  lacrymis  egeriturque  dolor. 
Atque  utinam  lugenda  tibi  non  vita,  sed  esset 

IVf  ors  mea ;  morte  fores  sola  relicta  mea !       40 
Spiritus  hic  per  te  patrias  exlsset  in  auras ; 

Sparsissent  lacrymae  pectora  nostra  piae ! 


^.  Num  veniunt  questui,]  Scribcre  /or/«.]  T^leat  priscae  editiones  et  qui- 

jubet  Hetns.  quoniam  de  sstu  animi  dam  scriptt ;  unus/er<f.  Carmen  men- 

jam  ^rit  ct  queatut  fiierat  in  cod.  dosum.  Hla  autem  Tristit  et  et  Non  et 

Barberin.   Nondum  plane  adsei^tior :-  per  interrogationem  lcge  :  si  quid  ¥1- 

cur«  enim  et  aestus  h.  I.  diflTeruntet  vi  deo,  et  hoc  et  superius  distichon  hic 

et  gradu.   Harles«  denuo  inculcata  sunt  ab  aliena  manu. 

29.  Thebana,1    Andromachc,    filia  Heins. 

Eetionis,  Thebarum  in  Cilicia  regis.  41.  Per  t*.]  Bcne  sic  scripsit  poeU. 

30.  Ab  axe  ThetialieoJ]    A  curru  Cognali    enim   prsBscntes   moribundi 
Achillis  Thessali.   Mbr.  spiritum  ore  excipiebant,  osculisque 

34.  Nm  et?  ut  amuio  eof\fuge  digna  animam  moribundi  quasi  sugebant.  v. 

T4 


280  P,  OVIDn  NASONIS 

Supremoque  die  notum  spectantia  ccelum 

Texissent  digiti  lumina  nostra  tui ! 
Et  cinis  in  tumulo  positus  jacuisset  avito,  45 

Tactaque  nascenti  corpus  haberet  humus ! 
Denique  et,  ut  vixi,  sine  crimine  mortuus  essem ! 

Nunc  mea  supplicio  vita  pudenda  suo  est. 
Me  miserum,  si  tu,  quum  diceris  exsulis  uxor, 

Avertis  vultus,  et  subit  ora  rubor !  60 

Me  miserum,  si  turpe  putas  mihi  nupta  videri ; 

Me  miserum,  si  te  jam  pudet  esse  meam ! 
Tempus  ubi  est  illud,  quo  me  jactare  solebas 

Conjuge,  nec  nomen  dissimulare  viri  ? 
Tempus  ubi  est,  quo  te,  nisi  si  fugis  illa  referre,  55 

Et  dici  memini,  juvit  et  esse  meam  ?. 
Utque  probae  dignupi  est,  omni  tibi  dote  place- 

Addebat  veris  multa  faventis  amor.  [bam : 

Bion.  Idyll.  i.  48.  ibique  Heskin  et  optimus  Mediceus : 

Schwebel.  BunDannum  ii.  ad  Anthol.  Tempus  utn  ett,  quo  te,  nin  nonju' 

Vet  Lat.  iii.  Ep.  219.  v.  15.    £x  hoc  gitiUa  rrferrt, 

humanitatis  ultims  apud  veteres  offi-  alii  aliter,  sed  longius  a  vestigiis  itm 

cio  facile  possumus  cognoscere,  neque  scriptur»,  quam  ecce : 

correctionem  Heinsianam  prope  te,  nec  Temput  ubi  e$t,  fuo  te  (niti  ei  fups 

Burmanniam  certe  esse  admittendam.  iUa  referre) 

Confer  supra  iii.  3. 40.  sqq.  ibique  ad*  £t  diei  memini,Juvit  et  eaee  mmm  ? 

notata.  Harles.  rh  nisi  st  passim  corruptum  est  apud 

46.  Taetaque    nateentu'}    Solebant  Orid.   Referre  pro  meminisse,  recor- 

infantes,  simul  ac  editi  essent,  humi  dari.  Fugit  rrferre,  pro  metuis.  Hbins. 
deponere,  et  Opem  Deam  invocare,  57.  Utque  proba  dignum  ett,']  Pro^ 

qus9  nascentibus  opem  ferret.    Quos  A«  plurimiezcastigatioribus;uptime: 

autem  alere  decreverant,  eos  humo  regit  enim  ea  vox  non  secundum  mi- 

tollebant,  cui  rei  Deam  Levanam  pre-  nus,  quam  sextum  casum.    Adeatur 

ficiebant :  qu«  scil.  pueris  de  terra  le-  exactisstmus  Vossius  opere  gramma- 

vahdis  prsesset.   Pont.  tico,  lib.  i.  de  Constructione,  c.  zi.  ?ide 

55.  Temput  ubi  ett,  quo  te,  nisi  non  et  Nonium  in  ea  voce ;  Virg.  JEn,  zii. 

vit  Uia  rrferri,']    Primus  Vaticanus  :  649. 

7«iiipiu  ubi  ett  illud,  quo  nonfugit  58.  Addebal  verit,]  Et  vera  de  me 

illa  rrferre;  prcdicabas;  et  falsa  etiam  non  pauca 

primus  Politiani  et  primus  Palatinus :  veris  adjungebas»  quo  te  beatiorem 

Temput  M  ett  iUud,  quo,  ni  /ugit  faceres.   Pont. 
iUa  rrferre; 


TRISTIUM  LIB.  IV.  ELE6.  m.  281 

Nec  quem  preeferres,  ita  res  tibi  magna  videbar, 

Quemve  tuum  mdlles  esse,  vir  alter  erat.        60 
Nunc  quoque  ne  pudeat,  quod  sis  mihi  nupta: 
tuusque 

Non  dolor  hinc  debet,  debet  abesse  pudor. 
Quum  cecidit  Capaneus  subito  temerarius  ictu, 

Num  legis  Evadnen  erubuisse  viro  ? 
Nec,  quia  rex  mundi  compescuit  ignibus  ignes,  65 

Ipse  tuis,  Phaethon,  inficiandus  eras : 
Nec  Semele  Cadmo  facta  est  aliena  parenti, 

Quod  precibus  periit  ambitiosa  suis :  - 
Nec  tibi,  quod  ssevis  ego  sum  Jovis  ignibus  ictus, 

Purpureus  moUi  fiat  in  ore  rubor :  70 

Sed  magis  in  nostri  curam  consurge  tuendi, 

Exemplumque  mihi  conjugis  esto  bonae ; 
Materiamque  tuis  tristem  virtutibus  imple : 

Ardua  per  praeceps  gloria  vadat  iter. 
Hectora  quis  nosset,  si  felix  Troja  fuisset  ?         75 

Publica  virtuti  per  mala  facta  via  est. 
Ars  tua,  Tiphy,  jacet,  si  non  sit  in  aequore  fluctus : 

Si  valeant  homines,  ars  tua,  Phcebe,  jacet. 
Quae  latet,  inque  bonis  cessat  non  cognita  rebus, 

Adparet  virtus  arguiturque  malis.  80 

Dat  tibi  nostra  locum  tituli  fortuna,  caputque 

Conspicuum  pietas  qua  tua  toUat  habet. 

63.  Quwn  eeeidit  Capantut.'}  Capa-  Hbins.  Evadnen,  Capanei  uxorem. 
neiis  fmt  unus  ex  septem  regibus  qui  ErubwMte  viro,  Pro,  propter  virum, 
Thebas  obfedemnt,  luperbus  et  De-  aut  viri  casum.  Quasi  dicat,  maritum 
orum  contemtor :  qui  provocans  scili-  etiam  in  adverais  amavit  Evadne,  quod 
cet  Jovem  ipturo,  eoque  invito  captu*  in  ejus  rogum  ardentem  se  nimio  amore 
rum  Thebas  se  minitans,  in  obpugna-  prscipitavit. 

tione  Thebani  mnri  a  Jove  ictus  ceci-  66.  Jpte  mis  Phaethon  injieiandus 

dit.  erat,'i  Tuit  erat  Junianus;  magis  pot-' 

64.  Non  Ugis,^     Num  pr.  Vatic.      tice.   Hbins. 

Rottendorphian.  et  duo  alii ;   bene.  81.  Dat  tilri bcum  tituli  for- 


2B2 


P.  OVIDII  NASONIS 


Utere  temporibus,  quorum  nunc  munere  freta  es ; 
En !  patet  in  laudes  area  lata  tuas. 


ELEGIA  IV. 


O  QUi,  nominibus  quum  sis  generosus  avitis, 

Exsuperas  morum  nobilitate  genus ; 
Cujus  inest  animo  patrii  candoris  imago, 

Non  careat  nervis  candor  ut  iste  suis  ; 
Cujus  in  ingenio  patrise  facundia  linguse  est, 

Qua  prior  in  Latio  non  fuit  uUa  foro ; 
Quod  minime  volui,  positis  pro  nomine  signis 

Dictus  es ;  ignoscas  laudibus  ista  tuis. 


ftttia.]  Malim  titulu.  Reiks.  TUuli. 
Laadis.  Caputque  Cmtpicuum,  Et 
tua  ptetas  habet  quo  tollat  caput  con- 
spicuum. 

83.  Qwtntm  nunc  munertfitta  €S.] 
Id  MSS.  Rtchel.  erat,  quorum  tibi  eo- 
pia  nune  ett ;  sed  neque  hoc  seosum 
aptum  facit:  in  quatuor  aliis,  quorum 
tu  munerefreta  es ;  iu  Lovan.  quorum 
tie ;  in  optim.  Codd.  Junian.  et  Leid. 
Q»orum  non  munerefreta  es;  ex  quo- 
rum  Testigiis  rectius  legi  posset : 

Utere  temporibus,  quorum  non  mtt- 
nere  spreto, 
En  patel  in  laudes  area  lata  tuas  ! 
Utere  infelicibus  mariti  tui  tempori- 
bus,  quorum  munus,  id  est,  occasio- 
nem  si  non  spemas,  ingens  tibi  in 
laudes  area  patebit,  et  ita  erit,  ut 
alibi  dicit,  aliquis  usus  in  ipsis  malis. 
Munera  vero  et  dona  temporis,  ob- 
Tia  et  elegans  locutio :  ita  Quintil.  z. 
6.  RrfuUgre  temporis  munera  Umge 
simltistimum  ;  quod  idem  est  ac  tper- 
nere.   Borm. 

£   vestigiis   codicum   Juniani    et 


Leidensis»  quorum  nan  munere  freia 
es,  rectius  legi  posse  autumat  Burm. 
quarum  nan  munere  tpreto,  En — .  Scns. 
utere  infelicibus  mariti  tui  temporibus, 
quorum  munus,  id  est  occasionem,  si 
non  spemas,  ingens  tibi  in  laudes  area 
patebtt,  et  ita  ent,  ut  alibi  dicit,  ali- 
quis  usus  in  ipsis  malis.    Hamlss. 

4.  Nervit.]  Equidem  vehementer 
dubito,  nnm  candori  recte  tribaantur 
nervi :  certe  durius  dictum  videretur. 
Quare  cum  Burmanno  meliorem  esse 
puto  lectionem  oodd.  Juniani,  Bemen- 
sis  et  sexdecim  aliorum,  non  eareat 
numerit,  h.  e.  ut  sit  perfectus  ille  can- 
dor.  Librarii  vero  iMm»  et  luimfrDS 
sape  confnderant.  Harlbs. 

6.  In  Latio  foro,]  In  Romano  foto. 
Messalinum  autem  hic  poetam  ariyi- 
tror  designari. 

7.  Quod  minbne  volui,]  Maluissem 
te  vero  nomine  adpellare:  nunc  ab 
adjunctis  et  signis  te  significare  oogor. 

PONT. 

8.  Ignoeeat  laudikus  ipte  ftiu.]  Itta 


TRISTIUM  LIB.  IV.  ELE6.  IV.    >      963 

Nil  ego  peccavi ;  tua  te  bona  cognita  produnt : 

Si,  quod  es,  adpares»  culpa  soluta  mea  est.    10 
Nec  tamen,  officium  nostro  tibi  carmine  factum, 

Principe  tam  justo,  posse  nocere  puta. 
Ipse  pater  patrise,  quid  enim  civilius  illo  ? 

Sustinet  in  nostro  carmine  ssepe  legi : 
Nec  prohibere  potest,  quiares  est  publica,  Caesar ; 

Et  de  communi  pars  quoque  nostra  bono  est.  16 
Juppiter  ingeniis  praebet  sua  numina  vatum, 

Seque  celebrari  quolibet  ore  sinit : 
Causa  tua  exemplo  Superorum  tuta  duorum  est ; 

Quorum  hic  conspicitur,  creditur  ille  Deus.   20 
Ut  non  debuerim,  tamen  hoc  ego  crimen  amabo  : 

Non  fuit  arbitrii  litera  nostra  tui. 
Nec  nova,  quod  tecum  loquor,  est  injuria;  nostro 

Incolumis  cum  quo  seepe  locutus  eram. 

tuis  ilter  Polit.  Apud  PAterculum :  Romulut  vocaretur :  sed  sanctius  et 

Familiare  est  hamijdbui  omnia  tibi  ig^  reverentius  visum  fuisse  nomen  Au- 

fUMMTf.  Hbins.    Ignofcat  tui$  iaudi-  gusti,  ut  sdlicet  jam  tum,  dum  tenras 

bus,  Quasi  dicat,  laudibus  tuis  adscri-  coleret,  ipso  nomine  et  titulo  oonse- 

bas,  si  cognosceris  signis  supra  dictis.  craretur. 

13.  Quid  ifdm  eiviUuM  iUol]    Jta  21.  Tamen  hoe  ego  erimen  habtbo.} 

meliores ;  tres  tamen  comtnuniut,  quod  Quasi  dicat :  Augustus  hoc  crimen 

ex  Pirckheimeriano»  sive  Arondeliano,  meum  esse  dicet,  non  tuum :  ideo  non 

doctissimus  probat  Gronov.  Observat.  est  verendum»  ut  hanc  ob  causam  ille 

lib.  ii.  cap.  12.  qui  videndus :  sic  apud  prosequatur  te  odio. 

Cioeroaem,  Catone  Majore,  in  veter-  23.  Ett  i^juria  nottra,]  Nottri  duo 

rimo  codice  meo :  "  C^teris  in  rebut  veteres.   Forte  nottro,  tecum,  qui  no- 

eommunem  erga  Ljftandrum  etfanuU-  ster  es.      Sed  numeri  in   hoc  versu 

wremfuiste;  non  eomem,  quod  est  in  duriores.    Nec  multum  hsBc  ad  tem 

vulgatis ',  sed  quia  de  eommuni  bono  faciunt :  quare  toUantt^,  licet.  Heins. 

mox  sequitur,  minus  placet.  lib.  iii.  Nihil  duri  hic  video ;  et  si  bene  di- 

£1.  viii.  41 :  stinguas,  sensus  erit  planissimus : 

At  fuonioM  temel  ett  odio  civUiter  Nee  nova,  quod  tecttm  loquor,  ett  in- 

uiut,                          '    Heins.  juria ;  nottro 

Ipte  pater  patritt,  Scribit  L.  Florus,  Ineolumitatmquotdqimlocututeram; 

Augustnm  ob  ingentia  facta  Dictato-  non  est  nova  nunc  injuria  quod  te  ad- 

rem  perfetuum  adpellatum  fuisse,  et  pellem,  qui  sepe  ineolumis  tecnm, 

patrem  pairie :  tractatumque  etiam  in  noster  quum  esses,  locutus  eram.   No- 

senatn,  an  quia  condidisset  imperium,  tter  est  nobis  favens,  ut  Dei  nottri,  mei. 


284  P.  OVIDII  NASONIS 

Quo  vereare  miDus,  ne  sim  tibi  crimen  amicus ;  25 

Invidiam,  si  qua  est,  auctor  habere  potest. 
Nam  tuus  est  primis  cultus  mihi  semper  ab  annis, 

Hoc  noli  certe  dissimulare,  pater : 
Ingeniumque  meum,  potes  haec  meminisse,  proba- 

Plus  etiam,  quam  me  judice  dignus  eram ;  [bat, 
Deque  meis  illo  referebat  versibus  ore,  31 

In  quo  pars  altse  nobilitatis  erat. 
Non  igitur  tibi  nunc,  quod  me  domus  ista  recepit, 

Sed  prius  auctori  sunt  data  verba  tuo. 
Nec  data  sunt,  mihi  crede,  tamen :  sed  in  omni- 
bus  actis,  35 

Ultima  si  demas,  vita  tuenda  mea  est. 
Hanc  quoque,  qua  perii,  culpam  scelus  esse  nega- 

Si  tanti  series  sit  tibi  nota  mali.  [bis, 

Aut^timor,  aut  error  nobis,  prius  obfuit  error : 

Ah,  sine  me  fati  non  meminisse  mei !  40 


tui,  &c.  panim  in  Ondio  dicuntur.  tus  sim  in  exsiliora  prcter  ejus  opi- 

O  notter  Chremes,  Xerent.  Andr.  v.  ii.  monem.     £st  autem  dmre  verba,  ut 

5;  etscpiuialibi.    Burm.  Donatus  sciibit»  decipere  eum,  qni, 

26.  Auetor  potest  habere  invidiamJ]  quum    rem  exspectet,  nihil    invenit 

Ego  Ovidius  possum  did  fuisse  crimi-  prster  verba.    Auctcri  tuo.  Patri  tuo, 

niscausa.  qui  tibi  auctor  fuit  hujus  amicitic, 

30.  MejttdiceJ]  Me  etiam  judicante  probando  ingenium  meum,  et  loquen- 
ingenium  menm  non  esse  tantum,  do  boaorifice  de  meis  studiis.  Burm. 
quantum  illi  adparebat.  Mbr.  35.  Nec  tamen  sunt  dataJ]  Quamvis 

31.  JUoore.']  Illa  graviute  oratio-  dixerim  me  patri  tuo  veiba  dedisse, 
nis  su«,  qua  nobilitabatur,  de  versi-  ne  credas  tamen  me  dixisse  quod  eum 
bus  meis  pronuntiabat  judiciumsuum.  deceperim,  quod  exsilii  nota  adfectus 
PoNT.  fui :  quod  videtur  esse  alienum  ab  eo 

32.  Part  magn^  nobiUtatit,]  Par-  quod  ille  de  me  senserat.  Sed  m 
tem  magns  nobilitatis  intelligit  elo-  omnibus  aetis,  UUima  $i  dema*.  Sed 
quentiam,  que  inter  csteras  Messalini  vitam  meam  probabis,  et  intelliges 
nobilitates  erat  magna  pars.  me  non  dedisse  verba,  si  totius  vitae 

34.  Sunt  data  verba,]  Dedit  verba,  mesB  cursum,  potius  quam  finem,  in- 

non  rero,  quemadmodum  pater  tuus  spexeris. 

existimabat ;  credebat  eoim  me  inge-  39.  Timor,]  Quum  per  errorem  vi- 

nio  ad   suramum  dignitatis  gradum  derit,  ita  fuit  attonitus,  ut  non^potu- 

perventurum,  quum  in  presentiaejec-  erit  se  expedire,  vel  ausus  fuerit  erro- 


TRISTIUM  LIB.  IV,  ELE6.  IV.  286 

Neve  retractando  nondum  coeuntia  rumpam 

Vulnera ;  vix  illis  proderit  ipsa  quies. 
Ergo,  ut  jure  damus  pcenas,  sic  abfuit  omne 

Peccato  facinus  consiliumque  meo.. 
Idque  Deus  sentit,  pro  quo  nec  lumen  ademtum  est, 

Nec  mihi  detractas  possidet  alter  opes.  46 

Forsitan  hanc  ipsam,  vivat  modo,  finiet  olim, 

Tempore  quum  fuerit  lenior  ira,  fugam. 
Nunc  precor  hinc  alio  jubeat  discedere,  si  non 

Nostra  verecundo  vota  pudore  carent.  50 

Mitius  exsilium,  pauloque  propinquius,  opto, 

Quique  sit  a  saevo  longius  hoste,  locum. 
Quantaque  in  Augusto  clementia,  si  quis  ab  illo 

Hoc  peteret  pro  me,  forsitan  ille  daret. 
Frigida  me  cohibent  Euxini  litora  Ponti :  65 

Dictus  ab  antiquis  Axenus  ille  fuit. 
Nam  neque  jactantur  moderatis  sequora  ventis ; 

Nec  placidos  portus  hospita  navis  adit. 
Sunt  circa  gentes,  quae  prsedam  sanguine  quserant : 

Nec  minus  infida  terra  timetur  aqua.  60 


rem  illum   ezcutare,  seque  probare  53.  Tantaque  in  Augtato  est  eU- 

iimoceiitem  v.  ti.e  Ponto  ii.  17.    Quia  mentia,^  De  Augusti  clemeotia  legito 

vero  poeta  ubique  fere  crimen  suum  TranquiUum. 

roc9teulpam,errcrem,ttultitittm;cnm  66,  Axenut,']  'A(cvoCf  inhospitalis, 

Puteano  codice  Burmann.  legendum  quod    olim  Ponti   accolie   praedones 

puta^  tiber  b.e.  carmen,  ars  amatoria,  erant,  et  hospites  eo  venientes  mac- 

ut  supra  ii.  207.  scripserat.  Harles.  tare  solebant.  v.  Eustath.  ad  Dionysii 

41.  Cemntia  rumpe  Vulnera,']  Rum-  Ilcpc^yii^riv  v.  145.  ubi  de  Pontoejus- 

fMm  Vaticanus  optimus,  optimus  Me-  que  finibus  et  incolis  muUus  est.  Her- 

diceus,  et  tres  alii ;  sequor :  ipse  enim  cules  aut,  ut  alii  ferunt  lones  postea 

rumpit  vulnera  retractando,  quorum  Euxinum  nominasse  dicuntur.  Salmas. 

mentionem  injicit.  Heims.  in  Exercitt.  Plinian.p.203.  Scholias- 

45.  Jdque  Deui  sentit,]  Me  scilicet  tis  ad  Apollonium  verba  laudat ;  irp6- 

culpa  carere.     Deum  autem,  Augu-  rtpov  virb  \yoru>v  trtptouco^fptvoQ^A' 

stum  intelligit.  Lumen.  Vita.  Ope$  de-  Utvoc  heaXtiro.   Vide  supra  iii.  ii.  7. 

traetai  mihi,    Opes  mihi  ademtas :  ut  EI.  xii.  32. 38.   Harlxs. 
exsulibus  fieri  solet. 


386 


P.  OVIDII  NASONIS 


Illiy  quos  audis  hominum  gaudere  cruore, 

Paene  sub  ejusdem  sideris  axe  jacent. 
Nec  procul  a  nobis  locus  est,  ubi  Taurica  dira 

Caede  pharetratae  pascitur  ara  Deae. 
Haec  prius,  ut  memorant,  non  inyidiosa  nefandis,  65 

Nec  cupienda  bonis,  regna  Thoantis  erant. 
Hic  pro  subposita  virgo  Pelopeia  cenra 

Sacra  Deae  coluit  qualiaaumque  suas. 
Quo  postquam,  dubium  pius  an  sceleratus,  Orestes 

Exactus  furiis  venerat  ipse  suis,  70 

£t  comes  exemplum  veri  Phocaeus  amoris» 

Qui  duo  corporibus,  mentibus  unus  erant ; 
Protinus  evincti  Triviae  ducimtur  ad  aram» 

Quae  stabat  geminas  ante  cruenta  fores :        74 
Nec  tamen  hunc  sua  mors,  nec  mors  sua  temiit 

Alter  ob  alterius  funera  mcestus  erat :     [illum ; 
Et  jam  constiterat  stricto  mucrone  sacerdos, 

Cinxerat  et  Graias  barbara  vitta  comas ; 


63.  Ubi  Taurica,'}  Ubi  regio  illa 
cnidelis,  de  qua  Herodotiu  libro  qtiar- 
to ;  et  lib.  iii.  de  PoDto  £1.  ii.  80. 

64.  Ccde.]  Morte  hospitum.  Dut 
pharetraUc  paicitur,  DesDiao«,  qu« 
taoqQam  veoatioais  Dea  sagittis  uti- 
tur.  Hsc  retia  ad  venandum  iovexiit, 
ex  quo  et  Dictynna  est  cognominata. 
Colebatur  autem  circa  £phesum,Pon- 
tum,  Persidem,  et  Cretam :  unde  £- 
phesia,  Ctesia,  Tsuropolia,  ac  Persea. 

67.  Hic.]  In  Taurica  regione.  Vir- 
go  Pelopeia,  Iphigenia,  filia  Agamem- 
Donis,  ex  Pelopis  genere.  Pro  subpo- 
nta  eerva.  Pro  cerva,  quam  loco 
Iphigenis  subjecit  Diana,  tii  docet 
Servius  in  enarratione  ejus  versus, 

Sanguine  plaeoMtis  ventos,  et  virgine 
cesa, 

69.  Pius  an  sceleratx^.']  Unde  quum 
Areopagitarum  judicium  subiisset,  va- 
riatis  hominum  sententiis,  non  solum 


divina,  sed  etiam  Dee  sapientissims 
seotentia  absolutns  fuit,  ut  docet  Ci- 
cero  in  oratione  pro  Milone. 

71.  P/bccMs.]  Pylades,  ex  Pbodde 
regione,filius  Strophii :  fidissimus  ejus 
et  individuus  comes. 

72.  ^iXuK  lari  pia  ^f^4  ^  ^veiy 
Vbffumv  Gr»ci  dicere  solebant,  et  il* 
lud  Horatii  i.  Od.  3.  ubi  vide  Lambim 
dimidium  animit  mut^  est  notissimam. 
Harlbs. 

73.  Trivitt,']  h.  e.  Diaoe,  vel  quod 
in  Triviis  ponebatur  apud  GrsDCos,vel 
propter  triplicem  vim  et  potestatem, 
quippe  qusB  eadem  Lucina  s.  Luna* 
Diana  et  Proterpina  habebatnr,  ut  ex 
Mythologia  coostat.  Hablbs. 

78.  Barbara  vittm.']  Vitta  qua  vtn- 
ciebantur  eorum  capita,  qui  Deo  ali- 
cui  inunolabantur.  Virgilios,  JEu»  u. 
133.  et  circum  tewipera  ml(#. 


TRISTIUM  LIB.  IV.  ELEG.  IV. 


287 


Quum  vicesermonis  fratrem  cognovit,  et  illi 

Pro  nece  complexus  Iphigenia  dedit :  80 

Lseta  Dese  signum,  crudelia  sacra  perosee> 

Transtulit  ex  illis  in  meliora  locis. 
Haec  igitur  regio,  magni  pars  ultima  mundi, 

Quam  iiigerehomines  Dique,  propinquamihi  est ; 
Atque  meam  terram  prope  sunt  funebria  sacra,  85 

Si  modo  Nasoni  barbara  terra  sua  est. 
O  utinam  venti,  quibus  est  ablatus  Orestes, 

Placato  referant  et  mea  vela  Deo ! 


8L  Signum  Detf.]  DiansB  simula- 
cmin.  Mer.  Crudelia  saera  peroftp. 
Noo  postuUbat  Diana  gibi  hujusce* 
modi  hostiis  sacrificari;  sed  ea  erat 
Thoantis  immanitas»  ut  illi  hospites 
mactandoB  censeret.  Pont.  iMrta  Dea 
signum  Transtulit,  Eurip.  fab.  10; 
quem  locum,  ut  potutmus,  ita  tamen 
ut  intelligi  possit,  sic  reddimus :  Tho- 
anta  captum  callida  prendunt  via.  5a- 
eris  refijum  poetibus  /^rii  efferunt  Pe^ 
netrale  signum. 

82.  Melim-a,']  Ariciam  in  Latium 
vult  Serrius  ad  Virg.  ^En.  ii.  1 16.  Ad 
insulam  Zminthum  Iphigenia  cum  O- 
reste  et  Pylade  delata  est  vento  se- 
cundo  secundum  Hygin.  fab*  120. 
Halas  in  Attica  simulacrum  ferre  ju- 
bet  Minerva  apud  Euripid.  Iphigen. 
in  Taur.  ▼.  1450.  ubi  vide  Bames.iet 
Callim.  H.  in  Dian.  v.  173.  ibique 
Spanh.  Pausan.  iii.  c.  16.  p.  248. 
prodit  signum  illud  Limnsei,  qui  vicus 
est  in  Laconia,  adservatum  fuisse. 
Hables. 

83.  Heinsius  rescripserat  e  codd. 
Barberio.  et  Gottorphiano :  magni  pe- 
netratia  mundi,  quasi  Naso  abstrusam 
et  interiorem  orbis  partem  adpellasset. 


Sed,  ut  Burmann.  observarat,  haec 
correctio  nec  Francio  placuit,  quia 
tnnc  perit  oppositio  tov  propinqua, 
nec  auctori  Electorum  Etonensium, 
quia  petietralia  non  recte  conveniunt 
poets  hlec  loca  vituperanti.  Edit.  ve- 
tus,  regio  magni  pene  uUima  muwU, 
Berneos.  cod.  lutc  igitur  magni  panu 
pars  uUima  mundi.  Vid.  Trist.  i.  1. 
127.    Hahles.  ^ 

85.  Atquo  meam  terram,]  Distichon 
etiam  hoc  Ovidians  venc  vix  est  ut 
censeatur.  Heins.  Prope  meam  ter- 
ram.  Prope  Tomitanam  urbem. 

88.  Ptacato  Deo.]  Placato  Augu- 
sto,  et  reconciliato.  Eleganter  monet 
Verpoorten,  Nasonem  ante  oculos  ha- 
buisse  et  fuisse  imitatum  illa  Euripidis 
in  Iphig.  in  Tauris  v.  1487.  sqq.  ubi 
Minerva  dicit. 

'Ir  «&  irvoai,  vav^GXovoBi  rhfv  *A- 
yapkiivovoQ 

Hdi^^  iiQ  *AOfivac'  wftiropii/ffoftat, 

ftwroc. 
"Ir  iir*  lirrvxt^  r^C  <rw2^o/4lvj|c 
Molpoc  MaliioviQ  ovng. 

Harles. 


288  P.  OVIDII  NASONIS 


ELEGIA  V. 

O  MiHi  dilectos  inter  sors  prima  sodales, 

Unica  fortunis  ara  reperta  meis; 
Cujus  ab  adloquiis  anima  haec  moribunda  revixit, 

Ut  vigil  infusa  Pallade  flamma  solet ; 
Qui  veritus  non  es  portus  aperire  fideles,  5 

Fulmine  percussae  confugiumque  rati ; 
Cujus  eram  censu  non  me  sensurus  egentem, 

Si  Caesar  patrias  eripuisset  opes : 
Temporis  oblitum  dum  me  rapit  impetus  hujus, 

Excidit  heu  nomen  quam  mihi  paene  tuum !  10 
Te  tamen  agnoscis,  tactusque  cupidine  laudis^ 

IUe  ego  sum,  cuperes  dicere  posse  palam. 
Certe  ego,  si  sineres,  titulum  tibi  reddere  vellem, 

Et  raram.  famse  conciliare  fidem : 
Ne  noceam  grato  vereor  tibi  carmine,  neve        15 

Intempestivi  nominis  obstet  honos. 
Quod  licet  et  tutum  est,  intra  tua  pectora  gaude, 

Meque  tui  memorem,  teque  fuisse  mei. 
Utque  facis,  remis  ad  opem  luctare  ferendam, 

Dum  veniat  placido  mollior  aura  Deo ;  20 


1.  Sort.']  Stc  in  Fastis  vi.  30.  ma-  fortunii ;  vel,  vis  advens  fortmue. 

Iru  sonegoprtma/ut.  Hahles.   Pars  14.  Conciliare  fafM,]    Immortali- 

prima.  Princeps,  inter  amicos  meos  o  tati  consecrare. 

irpoTiviav.  19.  Remi$  luctare,']  Onmem  adhibe 

3.  AdUHjuiii,']  Eloquiis  Regius,  Pu-  conatum.  Paroemiie  nos  admonet,  r«- 
tean.  et  tres  alii ;  maie :  adUxpda  sunt  mti  velittiue  contendere.  Pont.  Re' 
solamina,  miseris  data.  mis  luctare,  Quod  fit  adverso  flnmine. 

4.  Infusa  PalUuleJ]  Oleo  infuso :  20.  AuraJ]  Quatuor  kora ;  octo  «ro. 
alii  lampade ;  unus  irfulsa.  Atque  Heinsius  legendum  putat  pU- 

5.  PortusfideUs.]  Amicitis  munera  cido  moHior  ira  deo,  aut  molUor  t 


etconfugium.  Mer.    Vel»  non  dubi-       man  vel  salo:  Mi  perdstat  in  figura 

tasti  me  tueri  tuo  patrocinio.  incepts  orationis.    At  enim  Verpoor- 

9.  Ht{jus  ttmporis.]  Hujus  mei  in-      ten.  jam  viderat,  rb  aura  opponi  rfmii. 


TRISTIUM  LIB.  IV.  ELEG.  V. 


869 


Et  tutare  caput  nuUi  servabile^  si  non 

Qui  mersit  Stygia,  sublevet  illud,  aqua. 
Teque,quod  est  rarum,  praesta  constanter  ad  omne 

Indeclinatae  munus  amicitise. 
I^ic  tua  processus  habeat  fortuna  perennes ;       25 

Sic  ope  non  egeas  ipse<,  juvesque  tuos : 
Sic  aequet  tua  nupta  virum  bonitate  perenni, 

Incidat  et  vestro  rara  querela  toro : 
Diligat  et  semper  socius  te  sanguinis  illo, 

Quo  pius  adfectu  Castora  frater  amat :  30 

Sic  juvenis,  similisque  tibi  sit  natus,  et  illum 

Moribus  agnoscat  quilibet  esse  tuum : 
Sic  socerum  faciat  tseda  te  nata  jugali, 

Nec  tardum  juverii  det  tibi  nomen  avi. 


tamquam  alteram  naTigandi  ratkmem, 
aenrata  allegoria.  Idem  moDoit  Burm. 
et  preter  ea  obflenraTit,  poetam  re- 
q;>icere  ad  notittimmn  loquendi  genus, 
remit  et  ventit  navigare.  Qiub  anra  a 
deo  placido,  non  procellas  in  capnt 
eJQS  ferente,  venire  debet.  HAaLas. 

24.  Amteitui  indselinaieJ]  Amici- 
ti«  non  imminutc,  sed  firmsB. 

37.  B&mtaU.'}  Bonum  est  h.l.  vo- 
cabulum,  quod,  ut-iiyaOdc  Greco- 
rum,  omnes  fisre  virtutes  comprehen- 
dit.  V.  Cicer.  iv.  Tuscul.  10.  et  hoc 
Ipco  innuit  amorem :  nec  video  cur  pe- 
fMfii  di^liceat  Heinsio,  emendaturo : 
Sie  itqutt  tua  nupta  tuum  probUate 
parentem,  aut  virum  probitate  patrem" 
ifue,  Sed  probitat  de  feminarum  pu- 
dicitia  fere  dicitur.  v.  Burm.  HaaLis. 

29.  Sociut  «ofigiuiiu.]  Frater  tuus. 

30.  Frater,]  PoUuz.  £t  quum  Jii- 


piter  ccelum  Polluei  daturus  esset, 
cjus  precibus  factum  est,  ut  sex  men- 
sibus  Castor  in  coelo  esset,  totidem 
Polluz,  dicente  Ovidio : 

Jamque  tibi,  Pollux,  eeslum  tubUma 
patebat, 

Quum  mea,  dixitti,  percipe  verba  pa- 
ter: 

Quod  wUki  dat  uni,  eeUum  pttrtire 
duobut,  &c 
Quod  ideo  fingitur,  quia  eorum  stelle 
ita  se  habent,  ut  occidente  una,  oria- 
tur  altera;  vel  quia  altemis  diebus 
lucent.  Hyginus  scribit,  Castorem  et 
PoUucem  omnium  fratrum  inter  se 
amantissimos  fiiisse ;  quod  neque  de 
principatu  contenderunt,  neque  ullam 
rem  sine  communi  consUio  gesserunt : 
pro  qoibus  officiis  eos  Jupiter  inter  no- 
tissima  sidera  constituit. 


VOL.  U. 


390 


P.  OVIDII  NASONIS 


ELEGIA  VI. 

Tempore  ruricolse  patiens  fit  taurus  aratri, 

Preebet  et  incurvo  coUa  premenda  jugo : 
Tempore  paret  equus  lentis  animosus  habenis, 

Et  placido  duros  accipit  ore  lupos  : 
Tempore  Poenorum  compescitur  ira  leonum,       5 

Nec  feritas  smimo,  quae  fuit  ante,  manet : 
Quseque  sui  monitis  obtemperat  Inda  magistri 

Bellua,  servitium  tempore  victa  subit : 
Tempus,  ut  extentis  tiuneat  facit  uva  racemis, 

.  Vixque  merum  capiant  grana,  quod  intus  habent : 
Tempus  ei  in  canas  semen  producit  aristas,       11 

Et  ne  sint  tristi  poma  sapore  facit : 
Hoc  tenuat  dentem  terras  renovantis  aratri, 

Hoc  rigidas  silices,  hoc  adamanta  terit : 


I.  TemporerurieoUt,^  Hec  qae  le- 
quttntar,  apud  alios,  a  roperioribus 
separata  leguntur:  ut  ab  hoc  loeo 
kiova,  et  que  ordioe  sexta  sit,  Elegia 
iDcipiat.  Nec  male  omnino,  ut  mea 
iert  sententia ;  nam  et  sententia  alia 
a  superiore  est :  et  quum  hec  quere- 
lam  miseri»  suib  continuat»  illa  au- 
tem  impetitionem ;  Hsbc  promiscve  ad 
omnes  amicos,  sive  lectores,  illa  ad 
solum  eum  cujus  nomen  ex  circum- 
stantiis  describit,  pertinere  videtur. 

MlCYL. 

3.  Laitti.]  Flezibilibus. 

4.  Durot  lupot,']  Dura  fnsna.  Lti- 
pata  autem  intelligit.  £st  enim  lupa- 
tum,  frenum  asperum,  quo  equi  fero- 
ciores  coercentur :  sic  dictum,  auctore 
Servio,  a  lupinis  dentibus,  qui  in- 
«quales  sunt. 

7.  Inda  bellua,]  Elephantes,  quia 
panlatirii  magistris  parere  consueve- 


mnt :  nam  regem  adorabtnt,  genua 
submittebanti  coronas  porrigebant,  fn- 
nibus  subibant.  Mkr.  Elephas  prss- 
cipue  dicitur  beUua,  ut  livius  37. 42. 
Ne  inteqHmti  fuidem  elephanti  miUtem 
Rom.  deterrebant,  adMMtttsn^-fftter» 
impetum  belluiB,  Adde  Pliniumviii.  1. 
qui  etiam  ibid.  c.  16.  prodidit  memo- 
rie.  Hanoonem  e  clarissimis  Pcmio- 
rum  primum  leonm  tractare  an* 
som  esse  et  ostendere  mansuefiicium. 
Harlis. 

9i  Raeen^]  Racemi  proprie  sant 
uve  minores,  granis  exiUoribus;  qui 
plerumque  a  vindemiatoribus  sub  pam- 
pino  latentes  fallentesque  relicti,  post 
coUiguntur. 

11.  Temput  et  in  eanae,']  Tempore 
etiam  frumenta  nascuntur,  et  ad  ma- 
turitatem  perveniunt. 

14.  Rigidae,]  Multi  codices  sic  do* 
denint;  alii  rigidee;  nec  paoca  sant 


TRISTIUM  LIB.  IV.  ELEG.  VI.  291 

Hoc  etiam  saevas  paulatim  mitigat  iras ;  15 

Hoc  minuit  luctus,  mcestaque  corda  levat. 
Cuncta  potest  igitur  tacito  pede  lapsa  vetustas 

Praeterquam  curas  adtenuare  meas. 
Ut  patria  careo,  bis  frugibus  area  tnta  est ; 

Dissiluit  nudo  pressa.  bis  uva  pede.  20 

Nec  qusesita  tamen  spatio  patientia  longo  est ; 

M ensque  mali  sensum  nostra  recentis  habet. 
Scilicet^  et  veteres  fugiunt  juga  curva  juvenci ; 

Et  domitus  frseno  saepe  repugnat  equus. 
Tristior  est  etiam  pr^sens  aerunma  priore :        25 

Ut  sit  enim  sibi  par,  crevit,  et  aucta  mora  est. 
Nec  tam  notamihi,  quam  sunt,  mala  nostra  fuerunt ; 

Sed  magis  hoc,  quo  sunt  cognitiora,  gravant. 
Est  quoque  non  minimum,  vires  adferre  recentes^ 

Nec  praeconsumtum  temporis  esse  malis.       30 
Fortior  in  fulva  novus  est  luctator  arena,  ^ 

Quam  cui  sunt  tarda  brachia  fessa  mora : 
Integer  est  melior  nitidis  gladiator  in  armis, 

Quam  cui  tela  suo  sanguine  tincta  rubent : 
Fert  bene  praecipites  navis  modo  facta  procellas; 

Quamlibet  exiguo  solvitur  imbre  vetus.  36 


loca  et  O^idu  et  alionun,  nbi  rb  iUkes  lncta  hidit,  et  palettnu  Fuere  aiitem 

adjectiTiim  generis  roiiculiiu  additnm  tria   athletica  certamina,  in  <|ttibiis 

babet,  at  auctor  Electorum  Etonen-  certabant   corporibut   suit,  curtoret, 
siam  adnotavit.  Haeles.                     *    pugiles»  et  luctatores :   alii  quinque 

33.  SeUiMt,  et  vitem,'}  Dicit  ma-  statuunt,  saltns,  cursus,  discus,  jacu- 

lumTetus.sibi  ita  recens  videri,  que-  lum,  lucta. 

madmodum  jugum  plerumque  et  frc-  33.  Nitidit  arenii,1   In  campo  re- 

nnm  juvencb  et  equis,  qui  quamvis  center  arena  strato.    Alti  armis,  me- 

diu  iUis  adsueti  fuerint,  tamen  tan-  lius:  quid  enim  sunt  nitidtt  arttutl 

quai9  novam   molestiam  plerumque  quum  artna  nitida  obponantur  foeda- 

rejtciunt.   Hbivs.  tis  sanguine,  sive  »angyLin$  timeti$ :  de 

3\,FartiorinfulvaJ]  Exemplis  ar-  quibus  vide  Bentl.  ad  Horatiom,  ii. 

gnit,  multo  magis  gravare  mala  ve-  Od.  i.   Buaic. 
lera,  qnam  recentia.    Luctatar.  Qui 

V2 


2B2 


P.  OVIDII  NA80NIS 


Nos  quoque,  quae  ferimus,  tulimus  patientius  ante, 

Et  mala  suut  longo  multiplicata  die. 
Credite,  deficio,  nostroque  a  corpore,  quantum 
'  Auguror,  accedent  tempora  parva  malis :        40 
Nam  neque  suntvires,  neque  qui  color  ante  solebat, 

Vixque  habeo  tenuem,  quae  tegat  ossa,  cutem. 
Corpore  sed  mens  est  eegro  magis  aegra^  malique 

In  circumspectu  stat  sine  fine  sui. 
Urbis  abest  facies ;  absunt,  mea  cura,  sodales ;  45 

Et,  qua  nuUa  mihi  carior,  uxor  abest. 
Vulgus  adest  Scythicum,  braccataque  turba  Ge- 
tarum: 

Sic  male,  quae  video,  non  videoque,  nocent. 
Una  tamen  spei»  est,  quae  me  soletur  in  istis, 

Haec  fore  morte  mea  non  diutuma  mala.        50 


ELEGIA  VII. 


Bis  me  sol  adiit  gelidae  post  frigora  brumae, 
Bisque  suum,  tacto  Pisce  peregit  iter : 


38.  Longo  <£•«.]  h.  e.  miilto  tem- 
pore.  Propert.  iii.  9.  50.  Capo  Roma 
triumphum  et  longam  Augutto  talvo 
preeart  diem,  Idem,  ii.  13. 95.  eum 
«tt  Ipta  anut  haud  longa  eurvajutura 
dio,  £t  Burmaon.  refiitat  opinionem 
Grammaticomm,  diem  foeminino  ge- 
nere  pontum  tignificare  tempns,  et 
licere  genere  utroque  dicere  adfirmat. 
Harles. 

48.  Sie  mala,  qutt  vidoo,  non  vtico- 
que,  noeont.']  An  urbis  faciet  et  soda- 
les  absentes  pro  malo  numeratl  non 
puto.    Scribe  male  noeent,    Quidam 


scripti  cum  primis  editionibus,  Sie  tM 
movent,  Hkxns.    Nostri,  makh 

1.  Bis  m«.]  Quoniam  scil.  a  tropioo 
capricorni  sol  ninus  ascendit  venos 
septentrionem,  ut  bene  monet  Ver- 
poort.  Quia  Tero  Aries  Piscibns  snc- 
cedit,  Heinsius  rectius,  ut  mi^  ride- 
tur,  suadet  legere :  Bi»  ver  eol  adOt: 
de  reliqua  lectionis  varietate  levi  con- 
«ule,  si  dignum  videbitur,  Burmann. 
dein  astromice  etiam  dixerat  taeto 
fritce;  nam,  ut  idem^erpoort.  jam  no- 
tavit,  signo  piscium  pcriustiato  aol 


TRISTIUM  UB.  IV.  ELEO.  VII. 


Tempore  tam  longo  cur  non  tua  dextera,  versus .. 

Quamlibet  m  paucos,  officiosa  fuit  ?    * 
Cur  tua  cessavit  pietas,  scribentibus  illis,  5 

Exig^us  nobis  cum  quibus  usus  erat  ? 
Gur,  quoties  alicui  chartas  sua  vincula  demsi, 

IUam  speravi  nomen  habere  tuum  ? 
Di  faciant»  ut  sdepe  tua  sit  epistola  dextra 

Scripta,  sed  e  multis  reddita  nuUa  mihi  I        10 
Quod  precor,  esse  liquet :  credam  prius  oraMedusaa 

Gorgonis  anguineis  cincta  fuisse  comis ; 
Esse  canes  utero  sub  virginis ;  esse  Chimaeram, 

A  truce  quae  flammis  separet  angue  leam; 

Quadrupedesque  hominum  cum  pectore  pectora 

junctos;  •  15 

.  Tergeminumquevirum»  tergeminumque  canem ; 

Sphingaque^  et  Harpyias,  serpentip^desque  6i- 

gantas; 

Centimanumque  Gygen,  semibovemque  virum : 


circulnm  sanm  abtolTit  Nam  in  fine 
Fisciam  et  principio  Arietit  Aatronomi 
prindpiiim  Ecliptic»  statuunt.  Harl. 

7, 8.  £z  his  duobns  yersibus  facile 
refelli  potest  eomm  opinio,  qni  vole- 
bant  nomen  scribe^tn,  et  ejns  ad 
qoem  scribimns,  literis  jam  signatis 
inscribi:  qnom  aperte  hic  possimus 
videre»  intus  tantnm  adpositum  luisse 
nomen  scribentis. 

11.  Ora  MedunB  GorgonU,'\  Medu- 
sas  crines  in  serpentes  mutaTit  Mi- 
nenra,  quod  cum  Neptnno  in  suo  tem- 
plo  concnbnit,  ejusque  capnt  ad  ter- 
lendos  bostes  egidi  imposoit. 

13.  Em  CkuMaram.]  De  Chimsr» 
Ibrma  Homerus  lib.  sezto  Uiados  ita 
scribit:  anterius  leonem,  posterius 
vero  draconem,  medio  autem  capram, 
atque  terribiles  ex  ore  flammammglo- 


bos  cum  spiritu  effundentem.    Vide 
Natal.lib.ix.  C.4. 

15.  Cttm  peeton  peetora  junetoiJJ 
Centauiorum  enim  pectqra  humanis 
pectoribus  juncta  iuere :  habuere  enim 
partem  pectoris  humanam,  partem  e- 
quinam. 

16.  TergeminumquM  virum.']  Heri- 
lum,  aut  Geryonem  intelligit»  quos 
tergeminos  fuisse  docet  Virgilius.  Jus- 
tinos  scribit,  Geryonem  non  tzipUcis 
naturs  fuisse,  sed  tres  /ratres  tantas 
concordisB  ezstitissei  ut  uno  animo 
omnes  regi  viderentur.  Horatius,  lib. 
ii.  Od.ziv.  ver.7: 

Qui  tertmplum 
Geryonem,  Tityonque  tritti 
Compeecit  unda. 

17.  Sphingoque,]  Sphinz  biUua  est 
pilo  fusco,  geminis  mammis  in  pec- 

U3 


2M  P.  OVIDn   NASONIS 

Heec  ego  cuncta  prius,  quam  te,  carissime^  credam 

Mutatum  curam  deposuisse  mei.  20 

Imiumeri  montes  inter  me  teque,  viaeque, 

Fluminaque,  et  campi,  nec  freta  pauca,  jacent. 
Mille  potest  causis,  a  te  quae  litera  saepe 

Missa  sit,  in  nostras  nuUa  venire  manus. 
Mille  tamen  causas  scribendo  vince  frequenter,  25 

Excusem  ne  te  semper,  amice,  mihi. 


ELEGIA  VIII. 


Jam  mea  cycneas  imitantur  tempora  plumas, 

Inficit  et  nigras  cana  senecta  comas : 
Jam  subeunt  anni  fragiles,  et  inertior  setas  ; 

Jamque  parum  firmo  me  mihi  ferre  grave  est. 
Nunc  erat,  ut  posito  deberem  fine  laborum  5 

Vivere,  me  nuUo  sollicitante  metu ; 
Quseque  mese  semper  placuerunt  otia  menti, 

Carpere,  et  in  studiis  moUiter  esse  meis ; 


tore,  muliebri  facie,  pedibus  ac  cauda  Serpentigero§que  Gigantet.   Legitur  e- 

leonis,  peDiiis  autem  Tolucris.   Ferunt  tiam,  Serpentipedetque  Gigatiiei :  hoe 

Sphiogem  juxta  Tfaebas  enigma  hos-  est,  Gigantes,  quorum  pedes  in  ser- 

pitibus  proposuisse:  quod  satis  no-  pentumvoluminadesinebant.  Dequi- 

tum.     Et  Harpyias,  Hesiodus  duas  bus  Macrob.  Satum.  Ub.  i.    Huks. 

tantum  dicit  Harpyias  fuisse  ex  Thau-  18.  Centimanwn(i%is  Gygen,^  Ojges 

mante  et  Electra  natas»  sdlicet  Aello  (auctore  Hesiodo)  Coeli  et  Terr«  filius 

et  Ocypeten :  tertiam  addidit  Maro,  foit,  fraterque  Briarei  et  Cotti,  quo- 

Celsno ;  eammque  formam  ita  de-  rum  singulos  centnm  manus  habuisse 

scribit,  ^n.iii.  216:  dixit,  et   capita  quinquaginta.      Hi 

Virginei  volucrum  vultut,fiBdissima  Titanet  dicti  sunt,  ac  decennale  bel- 

ventrit  lum  cum  Satumi  filus  gesserunt.    5Sf- 

Proluviet,  unceque  manut,et  palUda  mibovem^  virum.    Minotaurum  de- 

temper  notat,  natura  duplid  :  nam  usqoe  ad 

Otafame,  humeros  uuras,  ctttera  hbmo  f^t. 


i 


TRISTIUM  LIB.  IV.  ELEO.  VIII. 


296 


Et  parvam  celebrare  domum,  veteresque  Penates, 

£t  quae  nunc  domino  rura  patema  carent:      10 
Inque  sinu  dominae,  carisque  nepotibus,  inque 

Securus  patria  consenuisse  mea. 
Haec  mea  sic  quondam  peragi  speraverat  aetas ; 

Hos  ego  sic  annos  condere  dignus  eram. 
Non  ita  Dls  visum,  qui  me  terraque,  marique     15 

Actum,  Sarmaticis  exposuere  locis. 
In  cava  ducuntur  quassae  navalia  puppes, 

Ne  temere  in  mediis  destituantur  aquis : 
Ne  cadat,  et  multas  palmas  inhonestet  adeptas, 

Languidus  in  pratis  gramina  carpit  equus :     20 
Miles,  ut  emeritis  non  est  satis  utilis  annis, 

Ponit  ad  antiquos,  quae  tulit  arma,  Lares. 


9.  CeMrare,'}  h.  e.  fretjaenUre, 
incolere.    Harles. 

10.  Rura  pattma.']  Me  qui  sum 
dominus  eorum.  Erant  autem  in  Pe- 
lignis. 

14.  Ponere,']  h.  e.  collocare,  tran- 
ligere.  Heinsius  autem,  arbitratus, 
/mnos  pontre  hoc  sensu  non  satis  latine 
dici,  refinsit,  annot  comdere,  At  enim 
jam  Bersmannus  observavit,  metapho- 
ram  a  yentis  sumtam  esse,  pro  finire 
avum  dictuni,  et  Verpoorten  bene 
laudarit  Cicer.  v.  ad  divers.  epist  21. 
3.    Heins. 

17.  In  eava  ducuntur,  &c.]  Navium 
ezemplo,  qus  longa  navigatione  pro- 
cellis  agitatc,  in  navalibus  reponun- 
tur,  se  senem  dicit  placida  quiete  uti 
debnisse. 

19.  Heinsio  hoc  distichon  videbatur 
spurium,  quod  verbum  inhone$tandi 
viz  alibi  occurrat  apud  nostrum. 
Enimvero  recte  jam  Burmannus,  "so- 
lum,  ait,  verbum  inhonettandi  me  non 
moveretyUt  expungerem,  quum  sciam, 
Nasonem  plura  ita  verba  usurpasse,  et 


quibusdam  etiam  semel  modo  usum." 
Adde,  qus  supra  iii.  12. 6.  de  vocab.  • 
ruttiea  monueram.  Burmannum  au- 
tem  ofiTendit  multat  palmat  adeptat,  et 
vitium  in  rtf  muUat  esse  putat,  pro 
quo  turpit  aut  lentut  aut  simila  quid 
desiderat.  Sed  tunc  languidut,  quod 
bene  respondet  rif  multat  poiMc*— 
adeptat,  et  senem  equum  pulcre  de- 
pingit,  languesceret.  Porro  Heinsius, 
qnia  prim.  Vatican.  adeptit,  alins  adep" 
tut  habet»  scribere  jubet,  muttit  adep' 
tit,  n^pirum  palmis,  quod  idem  est ; 
nisi  dixeris,  sonum  inde  enaaci  suavio- 
rem.  Quare  nihil  mutarem.  Eqni, 
qui  in  ludis  victoriam  scptus  reporta- 
runt,  in  magno  pretio  apnd  veterea 
fuerunt.  Talis  igitur  infirmus  viribus 
et  senex  per  prata  libere  vagatnr. 
Adipiicor  h.  I.  passive  sumitor. 
Harles. 

22.  Ponit  ad  antiquot,']  Milites  sln- 
guli  perfuncti  militia,  donabantnr  sep- 
tenis,  pluribusve  aliquando,  jugeribus 
terr»,  quo  possent  reliquum  vitiB  agett. 
Solebant  autem,  quum  a  militia  dii- 
U4 


896 


P.  OVIDn  NASONIS 


Sic  igitur,  tard^  vires  minuente  senecta, 

Me  quoque  donari  jam  rude,  tempus  erat : 
Tempus  erat»  nec  me  peregrinum  ducere  coelum» 

Nec  siccam  Getico  fonte  levare  sitim :  26 

Sed  modo»  quos  habui»  vacuum  secedere  in  hortos; 

Nunc  hominum  visu  rursus  et  urbe  frui. 
Sic,  animo  quondam  non  divinante  futura» 

Optabam  placide  vivere  posse  senex.  30 

Fata  repugnarunt :  quae,  quum  mihi  tempora  prima 

Mollia  praebuerint,  posteriora  gravant. 
Jamque,  decem  lustris  omni  sine  labe  peractis, 

Parte  premor  vitae  deteriore  meae : 
Nec  procul  a  metis,  quas  paene  tenere  videbar,  35 

Gurriculo  gravis  est  facta  ruina  meo. 
Ergo  illum  demens  in  me  saevire  coegi, 

Mitius  inmiensus  quo  nihil  orbis  habet  ? 
Ipsaque  delictis  victa  est  clementia  nostris ; 

Nec  tamen  errori  vita  negata  meo  ?  40 

Vita  procul  patria  peragenda  sub  axe  Boreo, 

Qua  maris  Euxini  terra  sinistra  jacet. 
Haec  mihi  si  Delphi,  Dodonaque  diceret  ipsa^ 

Esse  viderentur  vanus  uterque  locus. 
Nil  adeo  validum  est,  adamas  licet  adliget  illud, 

Ut  maneat  rapido  firmius  igne  Jovis.  46 


oedertot,  amui  alicoi  Deo  lafpendere : 
quam  rem  non  modo  milites  fadebant, 
wd  etilun  gladiatoret.  Quem  morem 
detignat  Horatins  in  tib.  i.  Epist.  i.  6 : 

Vffnmvi,  armu 

HireulU  ad  potUmJuit,  laUt  abditut 
agro. 

33.  Deeem  luttrit,^  Quinqnaginta 
annis.  Luttrum  autem  tempus  quin- 
qoennale. 


34.  ParUprmKor9it€d§Uritr§m§€,'} 
M,tMM  enim  poct  aonnm  qninqnagesi- 
mum  solet  esse  deterior. 

40.  Incodice LoTaniensi  est:  Boreo 
peragenda  tubaseettfei poetc  quidam 
secundam  syllabam  in  Boreut  corri- 
pere  solent.  Polns  vero  septentriooa- 
lis  Orecb  Bdptutc  est,  qnare  nihil  nra- 
tarem.    Harles. 


TRISTIUM  LIB.  IV.  ELE6.  IX.          fSfJ 

Nil  ita  sublime  est,  supraque  pericula  tendit, 
Non  sit  ut  inferius  subpositumque  Deo. 

Nam  quamquam  vitio  pars  est  contracta  malorum, 
PIus  tamen  exitii  numinis  ira  dedit.  50 

At  Yos  admoniti  nostris  quoque  casibus  este, 
iEquantem  Superos  emeruisse  virum. 


ELE6IA   IX. 


Si  iicet»  et  pateris,  nomen  £Btcinusque  tacebo, 
Et  tua  Lethffiis  acta  dabuntur  aquis ; 

Nostraque  vincetur  lacrymis  clementia  seris : 
Fac  modo,  te  pateat  poenituisse  tui ; 

Fac  modo  te  damnes,  cupiasque  eradere  vitae 
Tempora»  si  possis,  Tisiphoneea  tu». 


47.  TtndU.I  Eztra  pericalm,  velat  4.  PciithdfM  tuu\  PoBiiitiiiate  cjus 

altiore  et  tutiore  loco  poeitam  ett.  qaod  in  me  fedsti.    Mbr.    Poenitet 

Ttndtrt  pro  tentoria  habere  et  in  illii  aliqaem  sai,  qaam  consilia  et  facta  laa 

kabitare.  Virg.  Mm.  ii.  29.  hie  jcwt  damnat,  sibiqae  displicet.    Poirr. 

tendebat  Achillet.  viii.  605.  U^  lati»  6.  Tmwpora  Twplunuca,']  Tempora 

tendebat  tM  arvtu    Vbrpoort.  flagitioea,  farialia  et  nocentia,  id  est, 

50.  P/vt  tamtn   extdt.] ,  Ottendit  capiainondidmeo  verta^iemper  fla- 

namen  in  co  taam  vim  et  potettatem,  gitiis  operam  dedine,  et  nocaitie,  at 

qood  me  taprsi  meritam  ponivit,  et  Tisiphone    furia.    Meb.     Cupiaaqua 

qaantam  coUibait ;  nen  qaantam  mea  tradere  viUt  Tempora  TUij^unuea,  Hoc 

noza  commemit.    Pont.  ett,  hc  te  damnet,  et  capiat  tx  vita 

taa  eradicare,  tive  penitat,  ti  modo 

3.  Preclare  tatpicatar  Burmann.  potsis,  tollere,  id  quod  ett  Titiphonet 

Cl  Itui,  (ut  erat  in  cod.  Lovanienti)  proprium,hoc  ett,invidiametttadiam 

vel  Vntra^  vineetur  iaerimi»  demen-  nocendi.    Vel :    cupiat  eradere  tem- 

tia  9tri$;  nam  non  vincitur  dementia,  pora  Titiphoiuea  vits  tue,  pro,  ttudeat 

atti  delictit,  ted  tcvitia  deprecando  abolere,  et  ex  vitc  tiuB  rebut  actit  tol- 

et  lacrimando  ezarmatur:  cL  et  <2«  lere,  ea  qu»  toelerate  aliquando  fe- 

•cribarum  errore  facile  ^Mrmutantur.  citti. '  Micyl. 

HiRLBt. 


208 


F.  OVIDn  NASONIS 


Sin  ruinus,  et  flagrant  odio  tua  pectora  nostm, 

Induet  infelix  arma  coacta  dolor. 
Sim  licet  extremum,  sicut  sura,  missus  in  orbem, 

Nostra  suas  istuc  porriget  ira  manus.  10 

Omnia,  si  nescis,  Coesar  mihi  jura  reliquit, 

Et  sola  est  patria  poena  carere  mea ; 
Et  patriam,  modo  sit  sospes,  speramus  ab  illo : 

Sfepe  Jovis  telo  quercus  adusta  viret* 
Denique,  vindictaa  si  sit  mihi  nulla  facultas,       15 

Pierides  vires  et  sua  tela  dabunt. 
Ut  Scythicis  habitem  longe  submotus  in  oris, 

Siccaque  sint  oculis  proxima  signa  meis; 
Nostra  per  imraensas  ibunt  praeconia  jjentes, 

Quodque  querar,  notum,  qua  patet  orbis,  erit ; 
Ibit  ad  occasum,  quidquid  dicemus,  ab  ortu ;     21 

Testis  et  Hesperiae  vocis  Eous  erit. 
Trans  ego  tellurem,  trans  latas  audiar  undas ; 

Et  gemitus  vox  est  magna  futura  mei. 
Nec  tua  te  sontem  tantummodo  secula  norint;  25 

Perpetuae  crimen  posteritatis  eris. 


n.  Otnninjara  mihireliquiul  Qliod 
JU3  csit  civi  in  TDoledtcum  et  obtrerta- 
UrfDU  hoc  mihi  Cacsar  mti  adcmit. 
In  jus  p«r  &iiiied4  vocaturum  subindi- 
cai.     Po>"T- 

16.  Et  Hta  tela.]   MiVim  ittsutiteiat 

18>  Siccitifue  iint  oiutlj  jjrfniTna 
sfgna.1  Per  sigim  lateLligjt  Urf^m 
majoRMQ  et  nnQorem,  ijinbusSepl^m- 
tf  LoQCtn  tlesitrn^l.  Sirm  autGm  adpel- 
UQtur,  ^u^^  QunquiQi  occidunt» 

19.   Prff-roniflJ   b,  1,  vituperatioaea 

21.  Ihit  in  occa$um.'^  Qmdquicl  n 
Qie  de  te  diciturj  id  cum  alitt  scriptii 


md^  Celebrabitur  per  totuin  lerTamm 
orbefiQ,     PoNT* 

22.  Vocii  Htspertm^l  Ctrmiois  la- 
tlci,  M^n»  TVitu  et  HespeTit^  !le- 
speriain  voc^m  lutelltge,  noo  L^tm^m 
ULQtump  sed  e&ni  que  iu  Hesperia, 
Uoc  e»t,  (K:cideftte  edetur..  Ut  ait  dic- 
tum :  cjus  voci*^  nWt  quertla,  quai 
Iq  oecidente  t^deturi  te^ti^  erit  l:knu* 
fiiv^  is  qui  iD  orieiUe  dcgit ;  iit  sitiitr^ 
TiBdmc  ^ju^  quod  pra^cediL 

26.     Perpettt^    erimtn    paUfriiaMM 

Homer.  quod  et  \n  bonam  et  is  makin 
parteia  ftccjpitur* 


TRISnUM  LIB.  IV.  ELE6.  X. 


Jam  feror  in  pugnas»  et  nondum  cornua  sumsi; 

Nee  mihi  sumendi  causa  sit  ulla  velim. 
Gircus  adhuc  cessat ;  spargit  tamen  acer  arenam 

Taurus,  et  infesto  jam  pede  pulsat  humum.    30 
Hoc  quoque,  quam  volui,  plus  est :  cane,  Musa, 
receptus, 

Dum  licet  huic  nomen  dissimulare  suum. 


ELEGIA  X. 


Ille  ego,  qui  fuerim,  tenerorum  lusor  amorum, 
Quem  legis,  ut  noris,  accipe,  posteritas. 

Sulmo  mihi  patria  est,  gelidis  uberrimus  undis, 
Millia  qui  novies  distat  ab  urbe  decem : 

Editus  hic  ego  sum ;  necnon,  ut  tempora  noris,  5 
Quum  cecidit  fato  consul  uterque  pari. 


27.  Et  n&ndum  eomua  tumsL']  Non- 
dum  sumsi  calamaoi  et  chartam,  qui- 
bus  te  petam,  ut  comibns  taurus  feras 
in  arena  secum  depugnantes. 

39.  Cireusadhue  cenat.]  Nondum 
taurus  in  Ciroo  irritatur.  Effigies 
enim  hominum  ex  focno  veste  rubra 
cooperto,  fieri  solebant,  quibus  objec- 
tis  ad  ^ectaculum  prsbendum  tauri 
irritarentur.  Postea  ita  luzus  inolevit, 
ut  Phocniciis  vestibus  usi  fnerint. 
Spargit  tamen  acer  arenam  Taurut. 
Tamen  sese  taurus  paulatim  ad  pug- 
nam  accendit :  quibus  verbis  inimico 
idem  minatur  se  facere.    Hbins. 

31.  Receptus,  seu  receptui  canere 
dicimos,  quum  tub«  signo  exercitus  e 
pfslio  revocatur. 

32.  l>iMi  Ueet  fcuJc.]  Non  hedendo 
meulterins. 


3.  Sulmo  mihi  fMtria  ei(.]  Sulmo 
opptdum  fuit  Peligns  regionis. 

4.  MilUa  ftti  noviet  dittat  ab  urbe 
deeem,']  Perspicue  ex  hoc  loco  patet 
breviora  milliaria,  quam  nunc  sunt, 
antiquitus  fuisse.  Sulmonem  enim 
non  zc,  sed  viz  tandem  Ixz  milUa 
passuum  nunc  Roma  abesse,  opportu- 
ne  hic  indicandum  duzi.  Cognoscitur 
etiam  ez  Ubro  primo  de  Bello  civiK, 
ubi  Casar  Sulmonem  Corfinio  (cujus 
hodie  vix  minims  supersunt  parietins) 
vu  milUum  intervallo  abesse  ait ;  quum 
hodie  vix  quinque  distare  certum  sit. 

BURM. 

6.  Quum  ceeiditfato  eontul  uterque 
parul  Hirtium  et  Pansam  consules 
designat,  qui  apud  Mutinam  pugnan- 
tes  contra  Antonium»  pop.  rom.  ho- 
stem  judicatum»  ceciderunt». 


800 


P.  OVIDII  NASONIS 


Si  quid  id  est,  usque  a  proavis  vetus  ordinis  heres^ 

Non  modo  fortunae  munere  factus  eques. 
Nec  stirps  prima  fui ;  genito  jam  fratre  creatus, 

Qui  tribus  ante  quater  mensibus  ortus  erat.   10 
Lucifer  amborum  natalibus  adfuit  idem : 

Una  celebrata  est  per  duo  liba  dies. 
Haec  est  armiferaB  festis  de  quinque  Minerv», 

Quffi  fieri  pugna  prima  cruenta  solet. 
Protinus  excolimur  teneri»  curaque  parentis,     15 

Imus  ad  insignes  urbis  ab  arte  viros. 
Frater  ad  eloquium  viridi  tendebat  ab  zsvo, 

Fortia  verbosi  natus  ad  arma  fori. 
At  mihi  jam  puero  coelestia  sacra  placebant, 

Inque  suum  furtim  Musa  trahebat  opus.        20 
Saepe  pater  dixit :  studium  quid  inutile  tentas? 

Maeonides  nuUas  ipse  reliquit  opes. 
Motus  eram  dictis,  totoque  Helicone  relicto, 

Scribere  conabar  verba  soluta  modis : 


7.  8i  quid  id  Mt.]  Ordo  eit :  et  lum 
ftctus  eques  non  ntuic  et  receni  modo 
miinere  fortnnc,  led  longa  mcoes- 
•ione,  et  unde  a  ma)oribus  heret  Mim 
dignitatis  eqnestris.  Munerefm-tunm. 
Non  modo  divitiis,  quc  snnt  bona 
fortunsB:  qiti  enim  quadriogenta  se- 
stertia  possidebant,  equestri  dignitate 
donabantur,  et  14  ordinibus  in  theatio 
spectandi  gratia  sedebant.    Cior. 

12.  Una  etldtraia  ettJ]  Idem  dies 
natalis,  mihi  iUique  celebratus. 

13.  Armigent  fettit  de  ifuinqne  Mi- 
netvtt,']  Secundum  diem  ex  quinque 
Minerv»  consecratis  designai.  Prima 
enim  die  ludi  gladiatorii,  ut  seqnenti- 
bus  diebus,  non  exhibebantur.  Fuere 
autem  quinquatria  Minerve  festa  13 
KaL  April.  hoc  est,  20  die  Martii, 
dicta  a  quinquatro  die,  quod  post 


diem  quintom  celebrantur :  vide  Alez. 
ab  Alez.  lib.  ii.  cap.  22 ;  et  ibid. 
TiraqueU.  Natus  ergo  Ovid.  12  Ka- 
lend.  Apiil.  sc.  21.  MartiL 

16.  Ab  arte  viinM.]  Insignes  ab  aite 
accipio  eos,  qui  artibus  quibuscumqne 
docendis,  insignes  ac  celebres  tum 
fuere.    Micyl. 

18.  Fortia  verboti.']  Fortia  verba 
Tocat,  oratorum  orationes,  propter 
summam  eloquentisB  vim,  quse  animua 
Qtto  vult  addttcit,  et  unde  vttlt  de* 
aucit. 

19.  Caiettia  taera,']  Poesin  intelli- 
giL  Mbr.  An  Permettia  taera  f  tale 
quid  latet    Heins. 

20.  Inque  tuumfurtim,]  Quia  pater 
fieri  me  poetam  nolebat:  itaque  eo 
ioscio  factitabam  veisiculos.    Powr. 

22.  Mtronidet,']  Homems. 


TRISTIUM  UB.  IV.  ELEG.  X.  301 

Sponte  sua  carmen  numeros  veniebat  ad  aptos ;  25 

Et,  quod  tentabam  dicere,  versus  erat. 
Interea,  tacito  passu  labentibus  annis, 

Liberior  fratri  sumta  mihique  toga  est ; 
Induiturque  humeris  cum  lato  purpura  clavo ; 

£t  studium  nobis,  quod  fuit  ante,  manet.       30 
Jamque  decem  vits  frater  geminaverat  annos, 

Quum  perit,  et  coepi  parte  carere  mei. 
Cepimus  et  tenerae  primos  setatis  honores, 

Eque  viris  quondam  pars  tribus  una  fui. 
Guria  restabat ;  clavi  mensura  coacta  est :        35 

Majus  erat  nostris  viribus  illud  onus. 
Nec  patiens  corpus,  nec  mens  fuit  apta  labori, 

SoUiciteeque  Aigax  ambitionis  eram : 
Et  petere  Aoniae  suadebant  tuta  sorores 

Otia,  judicio  semper  amata  meo.  40 


28.  lAberior  togaJ]  Togam  yirilem  cuit.    Hinc  Ovidius  moz  caoit  elavi 

dtmgOAt,  quam  nobiles  adolesceiites  mmttura  eoaeta  ut,  b.  e.  se,  omisss  et 

apud  Bomanos  sumebant  in  iesto  Li-  .  abjecta  spe  dignitatis  senatorie,  lato 

beri  patris,  16  Kalend.  April.  deposita  claTO-  deposito  angnstiorem  i 


pnetexta.  y.  Sneton.  Aug.  c.  38.  ibique  Casaub. 

29.   Clavo,]  b.  e.  linea  vel  virga  Rubenius  de  lato  davo  lib.  i.  cai^.  14. 

purpurea,  qus  per  mediam  in  parte  Haales. 

anteriore  tunicam  a  summo  ad  imum  33.  Pnmai  tumoret,     Magistratus» 

descendit.    Hanc  Rubenii  sententiam  qui  primo  adol^entibus  dabantur: 

.tuitns  est  Gnsvius  in  pnsfat.  ad  tom.  ut  edititas,  qumtura,  triumviratus, 

vi.  tbesaur.  antiq.  Rom.  et  probavit  ceterique  qui  minores  dioebantnr. 

Oesner  ad  Quinctil.  Instit.  Orat  viii.  '    34.  D§quo  virisJ]  Triumvirum  se 

6. 28.  et  zL  3.  138.  adde  Ferrar.  de  ftiisse  innuit.     Ceterum  varii  fuere 

re  Vestiaria  i.  13.  et.  iii.  12.  sqq.  qui  bujus  nominis  magistratus:   quidam 

tamen  a  Rubenio  dissentit.  Augustus  triumviri  eapitalet  dicebantur,  de  qui- 

vero  liberis  quoque  Senatorum  virili  bus  bic  Merula  ezponit;  alii  mons- 

toge  latum  davum  inducere»  et  cu-  tales,  qui  eri,  argento»  auro  flando  ae 

.rie  interesse  permisit,  quo  utebantur  feriundo  prefecti  erant :  alii  noetumi, 

usque  ad  annum  etatis  Senatorie:  per  quos  noctume  seditiones  aroo- 

tunc  enim,  si  Senatoriam  dignitatem  rentur  a  civibus,  et  quies  urbi  serva- 

vel  nollent,  vel  non  possent  adsequi,  retur.    Alii  coloms  deduoendis  crea- 

depoeito  lato  clavo,  angustiorem  rur-  bantur.  Vid.  Fenestellam. 
sus  sumebant»  ut  Verpoort  jam  do- 


3QS 


R  OVIDII  NASONTS 


Temporis  illius  colui  fovique  poetas ; 

Quotque  aderant  vates,  rebar  adesse  Deos, 
Soepe  suas  volucres  legit  raihi  grandior  sbvo, 

Quaeque  necet  serpens,  quse  juvet  herba,  Macer : 
Saepe  suos  soUtus  recitare  Propertius  ignes,      45 

Jure  sodalitii  qui  mihi  junctus  erat; 
Ponticus  heroo,  Bassus  quoque  clarus  iambo 

Dulcia  convictus  membra  fuere  mei ; 
Et  tenuit  nostras  numerosus  Horatius  aures, 

Dum  ferit  Ausonia  carmina  culta  lyra  ;  50 

Virgilium  vidi  tantum  ;  nec  avara  Tibullo 

Tempus  amicitiae  fata  dedere  meae. 
Successor  fuit  hic  tibi,  Galle;  Propertius  illi: 

Quartus  ab  his  serie  temporis  ipse  fui, 
Utque  ego  majores,  sic  rae  coluere  minores  ;     55 

Notaque  non  tarde  facta  Thalia  mea  est. 


44*  ilfac*r*]  ^iiimilLus  MBccr»  Ve- 
raaf!tisk  poeta»  de  h^bii  scripstt»  et 
OrtiithQgoaiam  aive  de  ivibos,  item 
Tberiaca  ti.  de  veDeHiitis  aDimalibiu^ 
I^lortuus  csL  a.nm  ixviiL  Attgusti* 
Olympiod,  191.  an.  2.  t^ate  EuaeUio 
in  Chwin.  Verpoorten,    HAittf  «* 

47.  PoDlicus  poeta  Bcnpait  beUum 
Thebaaum  cu^mitie  beroico.  v*  Pro- 
pert«  i*  7,  1.  ibiqpe  Broukbus^  i^ui 
etiun  ad  Propert.  i.  4.  42,  de  Gabio 
Boasa  a^it.  Hic  iicnpsefat  aatiros, 
quibua  i^bi,  in  vituperatiooibus,  qua^ 
ftiae  imprecfliioite  ^iKt^nt,  adbibeh  eio* 
liti^  Riaxime  conveniebaot,  uDcle  uifi* 
^iittv  pro  malcdicerer  ei  ^Vtpoort» 
jam  laudaraLt  Scali^.  da  re  poeu  i.  12. 
et  64'     HAnLE^. 

48,  Diiicia  cojivietui^^  Convictores 
mci  fueruDt.  i^i^tro*. 

49-  HoratiuM  ntimtrffsta^J  Horatim 
optimuK  pdcta,  vel  ^  copia,  vel  ab  ele- 
^anlia.  DumerostJi;  dictns  ;  vcl  ctlam  a 
V4rie1ate  numert^rutn  iic  pedum,  (|uw 


l^rica  metra  recipiunt*  N^titf  est 
ante  Ovidium  ^txnh  22* 

SO.  Dumjerit^]  DuiQ  plectjo  chor^ 
das  ferietido  cantat ;  hoc  e^t^  dum  poi- 
nter  sonat  lyra,  et  cnDt^t  cafmina., 

Ovidiiim  ad  ilU  Homt Jv .  Od,  3. 23. 
Qniod  man$trQT  dtgito  prmt^rninUiim 
Remana  Jidit$n  Ifta:  iespesi»e»  ad 
Hor.  i.  obt^rvat  Ik^niU  eoque  rcfutal 
Heiiui]  correclionem  jiop  plane  Im- 
probam  apud  noatmm  Ovidium  i£oUa 
loco  AusoDia,     Hariejs^ 

51'  Nec  aparftjata.j  Nee  Deorum 
voluDtates  \  ^Q^  t^  avttrvk  adpclUt^ 
quoDiam  celeriui  TibuUum  rapuemni, 
quam  tas  erat:  ajdmodum  enim  )u- 
venia  p^riit* 

52.  Tempu$  amieitia*^  ^"9  fcriit 
me  put?ro^  aut  antecinam  pomm  eum 
vitlere.  ALii  lAmeD  voloDt,  eodem 
aanp,  et  ea4em  die  cum  Ovidio  da* 
tum.  Unde  «JE&tal  Ondii  de  cjua 
morte  £lefi&|  vol.  lu  paf.  198« 


TRISTIUM  LIB.  IV.  ELEG.  X.  303 

Carmina  quum  primum  populo  juvenilia  legi, 

Barba  resecta  mihi  bisve  semelve  fuit : 
Moverat  ingenium,  totam  cantata  per  urbem, 

Nomine  non  vero  dicta  Corinna  mihi.  60 

Multa  quidem  scripsi :  sed  qu«  vitiosa  putavi^ 

Emendaturis  ignibus  ipse  dedi : 
Tum  quoque,  quum  iugerem,  quaedam  placitura 

Iratus  studio  carminibusque  meis.       [cremavi, 
MoUe,  Cupidineis  nec  inexpugnabile  telis         65 

Cor  mihi,  quodque  levis  causa  moveret,  erat. 
Quum  tamen  hoc  essem,  minimoque  accenderer 

Nomine  sub  nostro  fabula  nulla  fuit.  [igni» 

Paene  mihi  puero  nec  digna,  nec  utilis  uxor 

Est  data ;  qu»  tempus  perbreve  nupta  fuit :  70 
Illi  successit,  quamvis  sine  crimine,  conjux ; 

Non  tamen  in  nostro  firma  futura  toro : 
Ultima,  quae  mecum  seros  permansit  in  annos, 

Sustinuit  conjux  exsulis  esse  viri. 
Filia  me  prima  mea  bis  foecunda  juventa,  75 

Sed  non  ex  uno  conjuge,  fecit  avum. 
Et  jam  complerat  genitor  sua  fata,  novemque 

Addiderat  lustris  altera  lustra  novem. 
Non  aliter  flevi,  quam  me  fleturus  ademtum 

IUe  fuit ;  matri  proxima  justa  tuli.  80 

60.  Corinna,']  h.  e.  cannen  meum  qaum  primam  uxorem  duceret    Nec 

de  Corinna,  qu»  Cssarea  quedam  digna,  nec  utilit  uxor.    Trei  uzores 

puella  fuisse  dicitur.    Hablis.  subinde  duxit.   Cumduabusprioribus 

63.  Qutmfiigerenu]  Quun^  in  ez-  fecit  divortium :  cum  tertia  diu  vizit, 

tilium  proficiscerer.  qne  ezsulem  non  erubuit.    Pont. 

68.  Nifmne  tub  noUro  faJbula  nulla  75.  Filia  ms  mea  bis  prima,]  Pe- 
/t»ti.]  Uoc  dicit :  nulla  unquam  de  me  riUa. 

fuit  fabula,  vel  rumor  ullus  sinister,  78.  Nooem^  Addiderat  luttrii  at- 

quod  notatus  fuerim  infamia.    Mib.        tera  lustra  novem,]  Hoc  est»  ad  nona- 

69.  PcfM  mihi  pttero.]  Viz  pueri-      gesimum  annum  pervenerat. 

tiam  egresio»  scil.  anno  circiter  16,  80.  Matri  proxima  hutta  tuH]  In 


804 


P.  OVIDII  NASONIS 


Felices  ambo,  tempestiveque  sepultos, 

Ante  diem  poenae  quod  periere  me« ! 
Me  quoque  felicem,  quod  non  viventibus  illis 

Sum  miser,  et  de  me  quod  doluere  nihil ! 
Si  tamen  exstinctis  aliquid,  nisi  nomina,  restat,  85 

£t  gracilis  structos  effugit  umbra  rogos ; 
Fama,  parentales,  si  vos  mea  contigit,  umbree, 

Et  sunt  in  Stygio  crimina  nostra  foro ; 
Scite,  precor,  causam,  nec  vos  mihi  fallere  fas  est, 

Errorem  juss»,  non  scelus,  esse  fugae.  90 

Manibus  id  satis  est :  ad  vos,  studiosa,  revertor, 

Pectora,  qui  vitae  queBritis  acta  meae. 
Jam  mihi  canities,  pulsis  melioribus  annis, 

Venerat,  antiquas  miscueratque  comas ; 
Postque  meos  ortus,  Pissea  vinctus  oliva,  95 

Abstulerat  decies  praemia  victor  eques ; 


eodem  matris  sepulcro  patrem  con- 
didi.  htgtjusta  tuU:  alteium  Lati- 
nnm  tix  est  Sic  dar§Jutta:  Fast. 
iii.560: 

Gtrman^Jutta  dat  ant€  nut, 
81.  Fdieu  ambo.']  iliii6of  uiiiis  Va- 
tican.  et  tom  upuUot  quoque  sit  acri- 
bendum;  led  rb  ambo  etiam  quarti 
catos  est.    Hbins. 

85.  Si  tamen  exttinetit  aliquid,  niti 
nominai  rettat.1  Sensus  est :  si  tamen 
aliqnid  restat  defunctis  hominibus» 
pmternomen.  Hocest:  siquissen- 
sus  est  post  hanc  vitam,  aninueque 
hominum,  ut  aiunt,  immortales  sunt. 

86.  Et  graciUt  ttruetot  effugit  um- 
hra  rogot.^  Propert.  lib.  iy.  El.  yii. 
ver.  1.  sq; 

Sunt  aliquid  manet ;  Utum  non  om^ 

niafinit ; 
iMcidaquh  evictot  ejfugit  umhra  ro- 

got. 

87.  Umbrtt  parentalet.']  O  anims 
pareatum  meorum. 


88.  Sunt  tn  Stygio  foro.]  Cogno- 
scuntur  hominum  scelera  a  judidbus 
inferms,  qui  sunt  Minoa,  .£aeus  et 
Rhadamanthus. 

93.  Pultit  m^umbut  amm.'}  Dete- 
riores  anni  sunt  spnectutb,  quia  ranl- 
ta  senem  circumTallant  inoommoda* 

PONT. 

94.  Antiquat  miteueratque  comat.'] 
Nigris  albas  insperserat. 

95.  PitM  otiea.']  Oliva,  qua  apud 
Pisas  coronabantur  victoies  in  Oljm- 
pico  certamine. 

96.  AhttuUrat  deeiet,  &c]  JHcem 
Olympiadas;  quinquaginta  annos. 

Equut.]  Sie  emendarunt  Burm.  ad 
h.L  et  Bentleius  ad  Horat  iT.2. 17. 
quos  consules.  Olim  legebatur  equet. 
At  non  equites  in  Olympico  certamine 
coronabantur,  sed  equi,  qui  nobiles 
inde  sunt,  et  in  nummis  ac  monimen- 
tis  Tel  tenentes  palmam  ore,  vel  ad- 
picta  palma  iuTeniuntur.  Confer  su- 
pra  iv.  8. 19, 20. '  Quatuor  annorunl 


TRISTIUM  UB,  IV.  ELEG.  X.  305 

Quum»  maris  Euxini  positos  ad  laeva,  Tomitas 

^   Quaerere  me  leesi  principis  ira  jubet. 

Causa  mesa,  cunctis  nimium  quoque  nota,  ruinae 

Indicio  non  est  testificanda  meo  100 

Quid  referam  comitumque  nefas,  famulosque  no- 

Ipsa  multa  tuli  non  leviora  fuga,  [centes  ? 

Indignata  malis  mens  est  succumbere,  seque 

Preestitit  invictam  viribus  usa  suis : 
Oblitusque  togae,  ductaeque  per  otia  vitae,        105 

Insolita  cepi  temporis  arma  manu : 
Totque  tuli  terra  casus  pelagoque,  quot  inter 

Occultum  stellae  conspicuumque  polum. 
Tacta  mihi  tandem,  longis  erroribus  acto, 

Juncta  pharetratis  Sarmatis  ora  Getis :         110 
Hic  ego,  finitimis  quamvis  circumsoner  armis, 

Tristia,  quo  possum,  carmine  fata  levo : 
Quod,  quamvis  nemo  est,  cujus  referatur  ad  aures, 

Sic  tamen  absumo  decipioque  diem. 
Ergo,  quod  vivo,  durisque  laboribus  obsto,       115 

Nec  me  soUicitae  taedia  lucis  habent, 
Gratia,  Musa,  tibi :  nam  tu  solatia  praebes ; 

Tu  curee  requies,  tu  medicina  mali ; 


apttram  Olympias  dictum  foit :  Noster  tempori  cedere,  et  necesitati  parere, 

aotem  Olympiadas  lostris  cquat  Ro-  ut  vimm  fortem  decet. 

manoram,  ita  ut  quinqueimalem  lu-  108.  Occultum  polum.']  Per  occul- 

dorum  celebritatem  quinquenniis  ez-  tnm  polum,  Australem :  per  conq[>i- 

actis  fieri  credat,  ideoque  secundum  cuum  vero,  Septemtrionalem  intelli- 

hunc  locum  decem  Olympiades  con-  git ;  Virgilius,  Georg.  i.  242 : 

fidant  L.  annos.    Confer  supra  iv.  8.  Hic  vertex  nobis  semper  sublimit ;  at 

33.   Harlss.  t7/ttfn 

105.  Oblitutque  meiJ]  Tog^  Riche-  Sub  pedibut  Styx  atra  videt,  manet- 
Uanus.  HuNs.      Et  oblitus  prisdns  queprofundi,                   Meii. 
meae  tranquiUitatis,  naturcque  roec  116.  LucuwUictlc]  Vite,  quaeme 
teneiioris,  et  vits  molliter  acts.  sollicitum  et  anxium  reddit.   Mer. 

106.  Cepi  arww   temporit,]    Coepi 

voL.  n,  X 


8M  P.  OVIDII  NASONIS,  ETC. 

Tu  dtix,  tuque  comes;  tu  nos  abducis  ab  Istro; 

In  medioque  mihi  das  Helicone  locum :        120 
Tu  mihi,  quod  rarum,  vivo  sublime  dedisti 

Nomen,  ab  exsequiis  «quod  dare  fama  solet. 
Nec,  qui  detrectat  praesentia,  livor  iniquo 

UUum  de  nostris  dente  momordit  opus : 
Nam,  tulerint  magnos  quum  saecula  nostra  poetas^ 

Non  fuit  ingenio  fama  maligna  meo :  126 

Quumque  ego  praeponam  multos  mihi ;  non  minor 

Dicor,  et  in  toto  plurimus  orbe  legor.  [illis 

Si  quid  habent  igitur  vatum  praesagia  veri, 

Protinus  ut  moriar,  non  ero,  terra,  tuus.       130 
Sive  favore  tuli,  sive  hanc  ego  carmine  famam, 

Jure  tibi  grates,  candide  lector,  ago. 


119.  Ab  IttroJ]  A  Tomitana  orbe,  Ptfnna,  6ifoniiu  p«r  Uquidum  trthtra 

Istro  flumini  finitima.  Vatet, 

123.  Detreetat  prtnerUiaJ]  Lacerat  Nan  tro  tnuu   Non  tepdiar  totns,  ant 

viventium  opera.  Mer.  oblivioni  tradar :  aed  mea  &iDa  snpra 

130.  Protinva  ui  moriar,']    Sic  et  terras  sese  adtoUet;  fiamque  immor- 

Horat.  de  seipso,  lib.  iu  Od.  u]L  Ulis.  Mbr, 
Ncn  vMtata,  nee  tenuiftrar 


PUBLII    OVIDII    NASONIS 
TRISTIUM 

LIBER  QUINTUS. 

ELEGU  PRIMA. 

HuNC  quoque  de  Getico,  nostri  studiose»  libellum 

Litore,  praemissis  quatuor  adde  meis. 
Hic  quoque  talis  erit,  qualis  fortuna  poetae ; 

Invenies  toto  carmine  dulce  nihil : 
Flebilis  ut  noster  status  est,  ita  flebile  carmen,    5 

Materiae  scripto  conveniente  suae. 
Integer  et  laetus,  laeta  et  juvenilia  lusi : 

IUa  tamen  nunc  me  composuisse  piget. 
Ut  cecidi»  subiti  perago  praeconia  casus, 

Sumque  argumenti  conditor  ipse  mei.  10 

Utque,  jacens  ripa,  deflere  Caystrius  ales 

Dicitur  ore  suam  deficiente  necem : 

1.  D$  lUare  GetieoJ]  De  litoreTo-      tionis.   Mbr. 

mitap»  urbis,  que  litoii  Getico  ad-  10.  Swnqui  argununti  eanditor,]  Ip- 

jtcebat.    Hcurs.  lemet  mihi  mateiiam  ad  tcribeiidum 

2.  QMatuer  meit  pnrmiMU.]  libel-  tubpeditavi ;    alii    aliunde   fumunt ;  * 
Ib  Tristium,  antea  Romam  missia.  quoniam  calamitatis  mes,  quam  de- 

6.  Suet  nuUeri€.']  Materia  poetc,  pluro,  habeo,  praster  me,  auctorem  ne- 
qu«  est  tristis.  minem.   Pont. 

7.  Integer»']  Non  relegatns.    LdO*  II,  Caytiriusalet,]  CycnusadCaj- 
etjuvenitia.  Noster  hic  libros  de  Arte  strum  fluTium  pervolans. 

amandi  significat.  13.  Ore  deficienU,]  Deficiente  spi- 

9.  Perago  jrr^eonia,]  Si|m  pneco»  et      ritu,  vel  corpore. 
scribo.    ^thiti  catuu  Subitse  r«lega'-i^ 

X2 


308  P.  OVIDII  NASONIS 

Sic  ego,  Sarmaticas  longe  projectus  in  oras, 

Efficio  tacitum  ne  mihi  funus  eat. 
Delicias  si  quis,  lascivaque  carmina  quaerit,       15 

Praemoneo  nunquam  scripta  quod  ista  legat. 
Aptior  huic  Gallus,  blandique  Propertius  oris, 

Aptior,  ingenium  come,  TibuUus  erit. 
Atque  utinam  numero  ne  nos  essemus  in  isto ! 

Heu  mihi !  cur  unquam  Musa  jocata  mea  est  ?  20 
Sed  dedimus  poenas  ;  Scythicique  in  finibus  Istri 

IUe  pharetrati  lusor  Amoris  abest. 
Quod  superest,  animos  ad  publica  carmina  flexi, 

Et  memores  jussi  nominis  esse  sui. 
Si  tamen  e  vobis  aliquis,  tam  multa,  requiret,  25 

Unde  dolenda  canam ;  multa  dolenda  tuli. 
Non  heec  ingenio,  non  haec  componimus  arte ; 

Materia  est  propriis  ingeniosa  malis. 
iBt  quota  fortunaa  pars  est  in  carmine  nostrse  ? 

Felix,  qui  patitur,  quae  numerare  valet !  30 

Quot  frutices  silvae,  quot  flavus  Tybris  arenas, 

Mollia  quot  Martis  gramina  campus  habet ; 
Tot  mala  pcrtulimus :  quorum  medicina  quiesque 

Nulla,  nisi  in  studio,  Pieridumque  mora  est. 


14.  Ne  /uittif.]  Ne  relegatio  mea.  communia :  aut  etiam,  qu«  sunt  per* 

Eat  mpii  tacitum,   A  me  sileQtio  pr»-  petua  et  stabilia.   Hahles. 

lereatur.   Vel,  ne  quasi  summo  cum  31.  Ftavas,']  h.  e.  minua  limpidas. 

silentio  diem  menm  obeam.   Mer.  Pari  modo  Ovid.  Metam.  xiv.  447. 

16.  Verpoorten  ita  ezponit "  Prg'  flumen  quoqne   rapidum   torrens^ne 

moneo  te,  lector,  i.  e.  prsdico  tibi,  nommaiuT  flavum.   Rari.e8. 

qtiod  nemo,  qui  lasciva  earmina  ^dmt,  32.  MoUia  ^tJ]  Leidensis  codex, 

legat,  (lecturus  sit,  legere  soleat  aut  millia ;  sed  moUe,  proprium  graminis 

debeat  ut  infra  v.40.)  scripta  ista,  sed  epitheton,  facit  ut  nil  mutem :  infra 

potius  Gallum  aut  Propertium,    Sic  Eleg.  iv.  ver.  9,  nec  aperto  moUia  prato 

liihil  eritnonsatisLatinum.''  Harles.  Oramina  ;  ita  pabula  moUia  in  Ibtde, 

28.  Propriis.']  h.  e.singularibus,non  ver.  137  ;  et  passim.  Bvrm. 
vulgaribus,  et  qufe  cum  aliis  non  sunt 


TRISTIUM  LIB.  V.  ELE6.  I.  »» 

Quis  tibi,  Naso»  modus  lacrymosi  carminis?  inquis: 

Idem,  fortunee  qui  modus  hujus  erit.  36 

Quod  querar,  illa  mihi  pleno  de  fonte  ministrat ; 

Nec  mea  sunt,  fati  verba  sed  ista  mei. 
At  mihi  si  cara  patriam  cum  conjuge  reddas, 

Sint  vultus  hilares,  simque  quod  ante  fui ;      40 
Lenior  invicti  si  sit  mihi  Gaasaris  ira, 

Carmina  laetitiae  jam  tibi  plena  dabo. 
Nec  tamen  ut  lusit,  rursus  mea  litera  ludet : 

Sit  semel  illa  meo  luxuriata  malo. 
Quod  probet  ipse,  canam ;  poensa  modoparte  levata, 

Barbariem,  rigidos  effugiamque  Getas.  46 

Interea  nostri  quid  agant,  nisi  triste,  libelli  ? 

Tibia  fiineribus  convenit  ista  meis. 
At  poteras,  inquis,  melius  mala  ferre  silendo, 

£t  tacitus  casus  dissimulare  tuos.  50 

Exigis,  ut  nulli  gemitus  tormenta  sequantur ; 

Acceptoque  gravi  vulnere  flere  vetas. 
Ipse  Perilleo  Phalaris  perinisit  in  ^re 

Edere  mugitus,  et  bovis  ore  queri : 
Quum  Priami  lacrymis  offensus  non  sit  Achilles,  55 

Tu  fletus  inhibes,  durior  hoste,  meos : 
Quum  faceret  Nioben  orbam  Latoia  proles, 

Non  tamen  et  siccas  jussit  habere  genas. 

36.  Idem,foriufUB  tpjii  modvs.]  De-  57.  Quum  faceret  Nioben  orbamp] 

sinain  lacrymosa  scribere,  qoum  (iesi<  Niobe,  Tantali  filia,  fuit  soror  Pelopis, 

jiet  causa  lacrymarum  mearum.  .et  Amphioois  uxor,  qua  septem  filios 

45.  Ipte,}  Xpsa  tres  alii ;  male :  ipse  et  totidem  filias  peperit,  summo  de- 

est  Augustus  i  ipse  ut  Grscis  ain-bc,  core  prasstantes.     Tali  prole  super- 

honoris  provocabulo,  dux,  rex,  et  priu-  biens  admodum  gloriabatur,  se  Lar 

ceps  sspe  vocantur.  tons  prsBferens  numero  filiorum.  Ita- 

48.  Ista  Hbia,}  Iste  sonus  funestus :  que  ira  motam  fabulie  Latonam  fe- 

id  est,  boc  triste  scribendi  genus.  So-  runt,  ApoUinique  ut  Niobes    filios^ 

lebant  autem  mayores  funera  ad  tibiam  Dians,   ut  filias  arcu   interficerent, 

efferre.    Vide  Hier.  Magium,  Miscel.  mandasse ;  vide  Ovidium,Meti^norpK^ 

lib.  i.  c.  13 ;  Brod.  lib.  iv.  c.  30.  vi.  301.  sqq. 

X3 


m  P.  OVIDII  NASONIS 

Est  aliquid,  fatale  malum  per  verba  levari : 

Hoc  querulam  Procnen  Halcyonenque  facit.  60 
Hoc  erat,  in  gelido  quare  Poeantius  antro 

Voce  fatigaret  Lemnia  saxa  sua. 
Strangulat  inclusus  dolor^  atque  exaestuat  intus ; 

Cogitur  et  vires  multiplicare  suas. 
Da  veniam  potius^  vel  totos  tolle  libellos ;  65 

Hoc,  mihi  quod  prodest,  si  tibi,  lector,  obest. 
Sed  neque  obesse  potest :  uUi  nec  scripta  fuerunt 

Nostra,  nisi  auctori  pemiciosa  suo. 
At  mala  sunt ;  fateor :  quis  te  mala  sumere  cogit? 

Aut  quis  deceptum  ponere  sumta  vetat  ?        70 
Ipse  nec  emendo  :  sed,  ut  hic  deducta  legantur, 

Non  sunt  illa  suo  barbariora  loco : 
Nec  me  Roma  suis  debet  conferre  poetis; 

Inter  Sauromatas  ingeniosus  ero. 

60.  HoefaeU,  &c.]  Habc  causa  h-      Philoctetes  PflBaDtU  filios :  Tide  Ovid. 
cit»  ut  Procne  querulo  cautu  dolorem      Met.  lib.  ziii.  45 : 

levet :  qus  fuit  fitia  PandioDis  regis  Non  U,  P^tantia  jnvUt, 

Atheniensium :  vide  fid>.  apud  Ovid.  Etpontum  Limnot  nottro  eum  m- 

Metam.  vi.  et  zi ;  et  Apollodor.  lib.  nUne  haberet, 

uL  HaUjfona»^,  Ceyz,  filiut  Lud-  Qui  nmne,  ui  memorant,  sUvutiibuM 

feri,  habuit  conjugem  Halcyonem,  a  abditut  antris, 

qua  quum  prohibitus  ivisset  ad  con-  Saxa   movet   genUtu,  Laertiadgqui 

sulendum  ApoUinem  de  statu  regni  prvrortf,  &c. 

sui,  naufragio  periit.    Cujus  corpus  63.  Strangulat  inclutut  doUfr.l  Os- 

quum  ad  uxorem  Halcyonem  delatum  tendit  dolorem  compressuo^  graviter 

fuisset,  illa  se  priBcipitavit  in  pelagus.  hominem  conficere. 

£t  conversi  sunt  ambo  in  aves  mari-  69.  At  mala  funt.]   MinelUi  nota 

nas»  qu»  Halcyones  vocantnr.    Fa-  est :  *'  Negavit  hec  scripta  uUi  ob- 

bulam  narrat  Ovidius,  Met.  Hbro  zi.  esse :   hic  objectioni  respoodens,  ea 

742.  sqq.  mala  quidem  esse  profitetur,  sed  ne- 

61.  In  gelido  Peeantiut  antro,']  Sax-  minem  ad  eorum  lectionem  cogi,  qnod 
um  illud  Lemnium  elamore  Philoeteteo  a  se  non  emendentar." 
funettare;  Cic.  de  finib.  Hb.  iL  ubi  71.  Dedueta.]  h.e.  tenoiter  scrip- 

hanc  fabulam  prsBclare  in  suos  usus  ta:  translatio  sumitur  a  lana,  qus 

transfert.    Contempla  hane  sedetn,  in  deducitur  in  tenuitatem,  ut  ez  Servio 

qua  ego  nooem  hyemet  tato  ttratut  per-  ad  Virg.  Ecl.  vi.  5.  notat.  Verpoorten. 

tuli;  Attius.  Mfjik  a^vrpofoy  6fifi*  Haelis. 
ix*tv   Sophocl.    fab.  7.     Pceantiut. 


TRISTIUM  IJB.  V.  ELEG.  11.  811 

Denique  nuUa  mihi  captatur  gloria,  quaeque  '  75 
Ingenio  stimulos  subdere  fama  solet. 

Nolumus  adsiduis  animum  tabescere  curis, 
Quae  tamen  irrumpunt,  quoquevetantur^  eunt. 

Cur  scribam,  docui :  cur  mittam,  quaeritis,  istos  ? 
Vobiscum  cupiam  quolibet  esse  modo.  80 


ELEGIA   IL 


EcQuiD,  ut  e  Ponto  nova  venit  epistola,  palles? 

Et  tibi  soUicita  solvitur  illa  manu  ? 
Pone  metum ;  valeo :  corpusque,  quod  ante  labo- 

Impatiens  nobis  invalidumque  fuit,  [rum 

Sufficit,  atque  ipso  vexatum  induruit  usu.  5 

An  magis  infirmo  non  vacat  esse  mihi  ? 
Mens  tamen  aegra  jacet,  nec  tempore  robora  sum- 

Adfectusque  animi,  qui  fuit  ante,  manet :     [sit ; 
Quaeque  mora^  spatioque  suo  coitura  putavi 

Vulnera,  non  aliter»  quam  modo  facta,  dolent.  10 


77.  NolwMtt  adnduit,]  Sensos  est :  Cortiam :  quare  non  oorrigendum  est 
•cribo  b«c,  non  gloric  comparanda  ittoe,  ut  Faber,  lib.  i.  £p.  67.  fecerat, 
gratia ;  sed  ne  animus,  adsiduis  curis  quasi  ittot  nihil  babeat,  quo  referatur. 
■oUicitatus,  semperque  in  poenas  ima-  Harles. 

ginem  intentus,  nuBrore  confidstur,  80.  Quo<i6e(  modo.]  Versibus^quan- 

atque  tabescat.  doquidem  non  licet  corpore. 

78.  JrrumpunU^  Proprie,  quo  non 

licebat  olim  penetrare ;  ut  profanis  in-  5.  Suffieit.']  Durat,  sustinet.  Msiu 

terdictum  erat  in  adyta  et  penetralia  6.  Et  magit  infirmo.]  Non,  inquit, 

iiTiM^frf.   Harles.  tempus  est,  ut  magis  sim  infirmus  et 

79.  JttotJ]  Scil.  libros,  et  dwb  rov  inralidus :  nam  corpus  multis  malis 
KMvov  e  yerbo  teribam  repetendum  Texatum  obcalluit»  et  adsuevit  omoia 
est.  Sallust.  b.  Catil.c.  18.  1.  Antoa  perpeti.  Sunt  qui  legant  per  interro- 
itemeoi^uravortpaud — d4qua(ntm^  gationem,  An  magit  infirmo,&cc.  An 
conjuraUone,  quod  nomen  intelligitur  ideo  firmum  mihi  corpus,  quia  unde 
e  verbo  conjurare)— «fiMMi ;  ubi  ride  infinnum  sit,  amplius  nihil  est  ? 

X4 


312 


P.  OVIDn  NASONIS 


Scilicet  exiguis  prodest  annosa  vetustas ; 

Grandibus  accedunt  tempore  damna  malis. 
Paene  decem  totis  aluit  Pceantius  annis 

Pestiferum  tumido  vulnus  ab  angue  datum : 
Telephus  aBtema  consumtus  tabe  peiisset,         15 

.  Si  non,  quae  nocuit,  dextra  tulisset  opem. 
£t  mea,  si  facinus  nullum  commisimus,  opto, 

Vulnera  qui  fecit,  facta  levare  velit ; 
Contentusque  mei  jam  tandem  parte  laboris, 

Exi^um  pleno  de  mare  demat  aquae.  20 

Detrahat  ut  multum,  multum  restabit  acerbi ; 

Parsque  meae  poBnae  totius  instar  erit. 
Litora  quot  conchas,  quot  amoena  rosaria  flores, 

Quotve  soporiferum  grana  papaver  habet ; 
Silvaferas  quot  alit,  quot  piscibus  undanatatur ;  25 

Quot  tenerum  pennis  aera  pulsat  avis ; 
Tot  premor  adversis :  quse  si  comprendere*  coner, 

lcarise  numerum  dicere  coner  aqu». 
Utque  vise  casus,  ut  amara  pericula  ponti, 

Ut  taceam  strictas  in  mea  fata  manus ;  30 


12.  TemporB,']  Diutuniitate  tempo- 
ris.  Mbr.  Grandihut  aecedunt,  Mag- 
na  incommoda  ab  annis  incrementum 
accipiunt,  et  gravius  animum  discru- 
ciant.  Sic  Cic.  Philip.  V  :  Omne  ma- 
ium  natcent  faciU  obprimitur :  invete- 
ratumjit  pUrumque  robuttiut,  Pont. 

13.  P(tantiut,]  Piiiloctetes. 

14.  Virus.]  Sic  prims  edit.  et  unus 
Vaticanus  cum  Arondeliano ;  et  quia 
tumidi  proprie  angues  a  veneno  dicun- 
tur,  virut  pretulit  Burmann.  et  mox 
vulnera  sequitur.  Alis  edd.  habent 
vulnut,  Harles. 

15.  Telephutatema  eontumtut,  &c.] 
Vulnerit  autilium  Peliat  hatta  tuliU 
Mer. 

20.  Exiguum  pleno,]  Alibi  dixit  se 
non  fluctibus,  sed  toto  Oceano  fuiase 


obnitum,  miseriariim  suarum  maltitu- 
dinem  et  magnitudinem  volens  expri- 
mere.    Mare  dixit  dpxcuKQ^  pro  mari. 

PONT. 

21.  MtUtum  rettabit  arerbi.]  Acer- 
vi  pr.  Palat.  pr.  Vattcan.  et  tres 
alii ;  malim  acervo ;  poena  viddicet. 
Heins. 

22.  Totiut  instar  erit,]  Ostendit 
tantam  esse  malomm  magnitudinem,* 
ut  etiam  si  quid  detrahatur,  niliil  sibt 
irominutum  videatur. 

24.  Quodve  toporiferum,]  Papaveris 
sativi  tria  sunt  genera.  Candidum, 
cujus  semen  tostum  in  secunda  mensa 
cum  melle  apud  antiquos  dabatur: 
alterum  nigrum:  terttum  genus  Ty- 
ram  vocant. 

30.  Strictat  in  mea,  &c.]  De  nece 


TRISTTOM  LIB-  V.  ELEO.  II.  818 

Barbara  me  tellus^  orbisque  noTissima  magni 

Sustinet ;  et  ssevo  cinctus  ab  hoste  locus. 
Hinc  ego  trajicerer,  neque  enim  mea  culpa  cruenta 

Esset,  qu8B  debet,  si  tibi  cura  mei.  [est, 

Ille  Deus,  bene  quo  Romana  potentia  nixa  est,  35 

Ssepe  suo  victor  lenis  in  hoste  fuit. 
Quid  dubitas  ?  quid  tuta  times  ?  accede,  rogaque : 

Caesare  nil  ingens  mitius  orbis  habet. 
Me  miserum  I  quid  agam,  si  proxima  quseque  re- 
linquunt  ? 

Subtrahis  effracto  tu  quoque  coUa  jugo  ?        40 
Quo  ferar  ?  unde  petam  lapsis  solatia  rebus  ? 

Anchora  jam  nostram  non  tenet  uUa  ratem. 
Viderit :  ipse  sacram,  quamvis  invisus,  ad  aram 

Confugiam :  nuUas  submovet  ara  manus. 
Adloquor  en  absens  prsesentia  numina  supplex,  45 

Si  fas  est  homini  cum  Jove  posse  loqui. 
Arbiter  imperii,  quo  certum  est  sospite  cunctos 

Ausoniae  curam  gentis  habere  Deos ; 
O  decus,  o  patriae  per  te  florentis  imago  ; 

O  vir  non  ipso,  quem  regis,  orbe  minor ;        50 
Sic  habites  terras !  sic  te  desideret  aether ! 

Sic  ad  pacta  tibi  sidera  tardus  eas  ! 

sibi  a  comitibiu  in  idnere  intentata,  craentadignnm,commiserim.   Bubm* 

baec  acdpe.  45.  Adloquar  en  abtens  obMentia  nti- 

33b  Tngieerer.']  In  locum  clemen-  mind'  $uppl€x.'\     Adloquor    potiores : 

tiorem    mitterer    ab   Augusto.      Ett  pneterea  scribendum  puto,  pnrsentia 

^menta,    Est  capitalis,  quod  quem*  numina ;  quod  acumen  non  intellexere 

quam  occiderim.  insciti  librarii :  Trist.  ii.  64.  Augustum 

43.    Viderit.']   Sensus  egregius  ex  vocat  prgMentem  eontpicuumque  Deunu 

vulgata  illa  formula  Viderit:  viderit  46.  CumJove.]  Cum  Augusto. 

Augustus,  quam  iUi  invidiam  confla-  47.  Arbiter,  &c.]    Arbiter,  inquit 

turas  sim  apud  omnes,  si  ego  destitu-  Festus,  dicitur  judez,  quod  totius  rei 

tus  ab  omnibus  amicis,  et  propter  le-  habeat  arbitrium  ac  facultatem. 

visstmam  culpam  gravissimiB  poensB  50.  N^ontpM>,^«mr«gM.]TantiCaci<* 

damnatus,  confiigiam  ad  ai-am  sacram,  ende,  quanti  totus  simul  orbis :  par  orbi. 

tanquam  inexpiabile  crimeo,  et  morte  52.  Adtiderapaeta  tifri.]  Ad  coBlun 


814 


P.  OVIDH  NASONIS 


Parce,  precor ;  minimamque  tuo  de  fulmine  partem 

Deme :  satis  poenae,  quod  superabit,  erit. 
Ira  quidem  moderata  tua  est,  vitamque  dedisti ; 

Nec  mihi  jus  civis,  nec  mihi  nomen  abest :    56 
Nec  mea  concessa  est  aliis  fortuna ;  nec  exsul 

Edicti  verbis  nominor  ipse  tui. 
Omniaque  hsec  timui,  quia  me  meruisse  videbam: 

Sed  tua  peccato  lenior  ira  meo  est.  60 

Arva  relegatum  jussisti  visere  Ponti, 

£t  Scythicum  profuga  findere  puppe  fretum. 
Jussus,  ad  Euxini  deformia  litora  veni 

iBquoris :  heec  gelido  terra  sub  axe  jacet. 
Nec  me  tam  cruciat  nunquam  sine  frigore  coelum, 

Glebaque  canenti  semper  obusta  gelu,  66 

Nesciaque  est  vocis  quod  barbara  lingua  Latinse, 

Graiaque  quod  Getico  victa  loquela  sono, 
Quam  quodfinitimo  cinctus  premor  undique  Marte, 

Vixque  brevis  tutum  murus  ab  hoste  facit     70 
Pax  tamen  interdum,  pacis  fiducia  nunquam  est : 

Sic  nunc  hic  patitur,  nunc  timet  arma,  locus. 


tibi  promiflsum.  Pro  paeta,  in  qui- 
buidam  parta :  utrttmque  rectum. 

Atqui  pacta  sublimius  mibi  dictum 
videtnr,  quam  parta,    Harlbs. 

64.  Quftd  tup§rabU,']  Superarg,  su- 
peresse,  restare. 

57.  Nee  mea  eencetia  ett  aUit  for- 
tttnaJ]  Nec  mihi  fortunas  meas  ade- 
mit  Augustus;  quod  ezsulibus  fieri 
solebat. 

63.  Deformia,']  litus  proprie  maris 
est ;  ripa  fiumiiiis.  Interdum  adpel- 
ktur  litus,  quod  juzta  aquam  est. 

64.  Gelido  mb  axeJ]  Septemtrio- 
Bali. 

66.  Ca$iefUi  gelttJ]  Canentia  frigora 
alibi  adpeUavit»  quod  quasi  caniti^m 


terrtB  inducant.    Obutta,  quia  et  fri- 
gus  urere  dicitur. 

68.  Graiaque  qtiod  GetieoJ]  Propter 
colonos  e  Grecia  eo  deductos.  Vieta 
loquela  tono  ett.     Meliores  plerique 
juneta;  alii  nonnulli  cum  priscis  edi- 
tionibus  mitta.    Nos  veram  lectionem 
ezhibuimus :  sic  infra  £1.  vii.  51 : 
In  paueit  exttant   Grmat  vetHgia 
linguit, 
Hae  quoque  jam  Getico  barbara 
faeta  sono.  Hbins. 

70.  Brevitmurut,]  Id  est,  humilis, 
non  altos,  dKvpwrtpov.    Pont. 

71.  Padtfidueia  fmnquam.]  Nun- 
quam  certa  est  paz. 


TRISTIUM  UB.  V,  ELEG.  III. 


315 


Hinc  ego  dum  mater»  vel  me  Zanclsa  Gharybdis 
Devoret,  aque  suis  ad  Styga  mittat  aquis : 

Vel  rapidae  flammis  urar  patienter  in  iBtnse ;     75 
Vel  freta  Leucadii  mittar  in  alta  Dei. 

Quod  petitur,  poena  est :  neque  enim  miser  esse 
recuso ; 
Sed  precor,  ut  possim  tutius  esse  miser. 


ELEGIA  III. 


Illa  dies  haec  est,  qua  te  celebrare  poetse, 
Si  modo  non  fallunt  tempora,  Bacche,  solent ; 

Festaque  odoratis  innectunt  tempora  sertis, 
Et  dicunt  laudes  ad  tua  vina  tuas. 

Inter  quos  memini,  dum  me  mea  fata  sinebant»  5 
Non  invisa  tibi  pars  ego  saepe  fui : 


73.  PanthM  Charyhdu.^  ZaneUea 
Charyhdis:  ac  enim  poetn  eam  ad- 
pellant,  ab  urbe  Sicilis  Zancle,  sic 
adpellata  a  ipecie  falcia;  «iquidem, 
auctore  Tbucydide,  falcem  Siculi  tan- 
etam  adpellant:  nam  loca  ea  curva 
fuisae,  docet  etiam  Strabo. 

76.  Laue,dei.]  h.  e.  ApoUinis,  qui 
in  promoniorio  Leucate  habuit  tem- 
plnm,  Leucu  autem  in  peninsula, 
qn»  poftea  iniula  lacta  est,  freto  per- 
foasoi  dara  fuit  uibs  et  caput  Acar- 
nani».  y.  Liv.  33. 17.  et  Cellarii  notit. 
orbis  antiqui  tom.  i.  pag.  893.  Allu- 
dit  autem  Ovidius  ad  morem,  qui  fuit 
Leucadiis,  ut  quotannis  in  sacris  A- 
pollinis  sontem  aliquem  de  prscipitio 
tn  fretum  dejicerent,  sed  alis  et  avi- 
bus  ita  instmctum,  ut  volaret  magis, 
quam  caderet ;  quem  alii  io  naviculis 
ad  id  parati  ezcipiebant,  ne  in  man 


periret.  Plin,  iv.  1«  Preter  ea  bene 
observat  Verpoorten,  oblique  rogare 
poetam,  ut  sibi  concedatur  in  Sicilia 
aut  Epiro  vivere,  ubi  propior  Romie 
ettutiorinezsilioessepossit.  Harles. 

1.  Quate  ceUbrare  poettt,'}  Bacchi 
festum  celebrabatur  xv.  Kalend.  A- 
priles  a  poetis;  concitantur  enim  et 
ipsi  ut  sacerdotes  Bacchi :  atque  ideo 
et  hedera  coronantur.  Ejus  sacra 
Jutius  Cesar  primus  Romam  transtu- 
lit.  De  hujus  Dei  sacris  legito  Ovid. 
lib.  iii.  Fastorum.    Mbb. 

3.  Jnneetunt  tempora,']  Magnus 
olim  sertorum  usus  in  diebus  festis, 
sacrificiis,  symposiis,  quia  signum  le- 
titis.     POMT. 

6.  Dum  me  wtea  fata  rinehant,'} 
Quum  nondum  eram  lelegatus  ab  Av- 
gusto. 


816  P.  OVimi  NASONIS 

Quem  nunc.subpositum  stellis  Cynosuridos  Urss^/ 

Juncta  tenet  crudis  Sarmatis  ora  Getis. 
Quique  prius  moUem  vacuamque  laboribus  egi 

In  studiis  vitam^  Pieridumque  choro ;  10 

Nunc  procul  a  patria,  Geticis  circumsonor  armis^ 

Multa  prius  pelago,  multaque  passus  humo : 
Sive  mihi  casus,  sive  hoc  dedit  ira  Deorum ; 

Nubila  nascenti  seu  mihi  Parca  fuit : 
Tu  tamen,  e  sacris  hederae  cultoribus  unum       15 

Numine  debueras  sustinuisse  tuo. 
An,  dominae  fati,  quidquid  cecinere  sorores, 

Omne  sub  arbitrio  desinit  esse  Dei  ? 
Ipse  quoque  sethereas  meritis  invectus  es  arces ; 

Qua  non  exiguo  facta  labore  via  est.  20 

Nec  patria  est  habitata  tibi :  sed  ad  usque  nivosum 

Strymona  venisti,  Marticolamque  Geten ; 
Persidaque,  et  lato  spatiantem  flumine  Gangen, 

Et  quascumque  bibit  discolor  Indus  aquas. 
Scilicet  hanc  legem  nentes  fatalia  Parcae  25 

Stamina  bis  genito  bis  cecinere  tibi. 


7.  StBllii  ErymanthidoiuneJ]  Ur-  23.  Penidofue,  et  Uito  spatiatUem.} 

8»  ArcadicfB,  ab  Erymantho  monte  Peisis  tota  aUissimis  vallatur  monti- 

Arcadis  adpellate.   Cynomridoi  ^Tm-  bus,  initium  capiena  a  portis  Caspiis» 

cipui  ez  antiquis ;  et  recte.    Heins.  qua  iter  in  austrum,  atque  usque  ad 

18.  Destnittm  Dei,]  DeAm  lectius  maie  piotenditur:  quod  ab  ea  Peni- 
pro  gentili  theologia  liber  Leidens.  cam  est  adpellatnm.  Gangen,  Ganges, 

19.  ^thereat  moritit  invectue  es  India  fluvius,  est  mazimus  omnium 
xircM.]  Illud  verbum  invehi  proprium  fluminum,  quSB  intribus  continentibus 
triumphantium,  ut  apud  Roaianos,  memorantur.  Vide  Plin.  lib.  vi.  cap, 
invehi  CapitoUum  dicebantur.  Ift. 

21.  NecfMtria,]  lliebe.  26.  Bu  genito  W«,  &c.]  Bis  geni- 

22.  Strynuna,'}  Strymon  fluviusest,  tum  adpellat  Bacchum,  quoniam  pri- 
qui  in  confinio  ThraciaB  et  Macedonie  mum  ex  Semele,  deinde  ez  femora 
ez  ^roo  decurrit :  ibi  per  «Bstum  Jovis,  in  lucem  venit:  hinc  frtifuiter  et 
mazime  grues  morantur;  unde  Maro  iiBvpanfioQ  ica^  rov  Slc  Ovpaltfiai'' 
eas  Strymoniat  adpeUaviC.    Martieo-  ycftv  dictus. 

lamqueGeten.  Belli  cupidos  Thracas. 


TRISTIUM  LIB.  V.  ELEG.  III.  317 

Me  quoque,  si  fas  est  exemplis  ire  Deorum, 

Ferrea  sors  vitae  difficilisque  premit : 
lUo  nec  levius  cecidi,  quem  magna  locutum 

Reppulit  a  Thebis  Juppiter  igne  suo.  30 

Ut  tamen  audtsti  percussum  fulmine  vatem^ 

Admonitu  matris  condoluisse  potes. 
Et  potes,  adspiciens  circum  tua  sacra  poetas, 

Nescio  quis  nostri,  dicere,  cultor  abest. 
Fer,  bone  Liber,  opem :  sic  altam  degravet  ulmum 

Vitis,  et  incluso  plena  sit  uva  mero.  36 

Sic  tibi  cum  Bacchis  Satyrorum  gnava  juventus 

Adsit,  et  adtonito  non  taceare  sono. 
Ossa  bipenniferi  sic  sint  male  pressa  Lycurgi, 

Impia  nec  pcena  Pentheos  umbra  vacet.         40 
Sic  micet  aeternum,  vicinaque  sidera  vincat, 

Conjugis  in  coelo  Cressa  Corona  tuae. 


29.  Quem  locutum.']  Capaneum.  ttHm  et  furentAm  in  tuis  sacris. 

32.  Admmitu  matrU,]   Ad  Seme-  39.   Lycurgus   rez    Edonorum    in 

lem,    Bacchi  matrem,  referas»  qus  Tbracia   (Heroid.  ii.  iii.)   Bacchum 

Jovis  fuimine  conflagravit :  quemad-  deum  esse  negans  et  de  regno  fugans, 
modum  poeta  Augusti  ictu  prostratus    '  ab  illo  in  furorem  actus  traditur  securi 

•st.  Vide  Natal.  lib.  v.  c.  13.  sive  bipenni  unum  pedem  pro  vitibus 

36.  Mero  inclu$o.']  Vino  intus  la*  excidisse.     Harles. 

tenti.  40.  PerUheutJ]  Echionis  et  Agaves 

37.  Sic  tibi  cum  Bacckis,']  Tradunt  filius,  liberum  negavit  deum  esse, 
Bacchum  in  exercitu  mulierum  co-  nec  mysteria  ejus  accipere  voluit.  Ob 
piam  circumduxisse,  armatam  hastis  hoc  eum  Agave  maler  cam  sproribus 
pampinis  involutis :  Silenum  quoque  Ino  et  Autonoe,  per  insaniam  a  li- 
i>edagogum  ac  nutritorem,  qui  ei  plu-  bero  objectum,  membratim  dilaniavit. 
rimum  ad  virtutem  et  gloriam  resque  Harlbs. 

bellicas  profuit:    Satyiofique  etiam,  42.   Clara  Corona  t%M,]  Zuliche- 

quorum  opera  in  saltationibus  ac  tra-  mianus  CretsaCorona:  optime.  Hsixs. 

goediis  oblectabatur :  eurumenimrisu  Ariadnen,  a  Theseo  in  Naxo  insula 

ac  joco  vitam  omnem  felicem  traduce-  destitutam,   Bacchus  uxorem  duxit. 

bat.    Fto  gtiava  a\n  Utta,  graia,  Ucta.  Fabulam  refert  Ovid.  in  I  de  Arte 

Codex  Petri  Servii  fiava,  quod  venit  amandi.    De  Corona  vero  Ariadnae, 

<lird  Tov  navare.  legito  Hyginum,  qui  rem  multis  ver« 

38.  Adtomto  tono.]  Sonobacchan-  bis  prosequitur.     Mer. 


1 


318  P.  OVIDII  NASONIS 

Huc  ades^  et  casus  releves,  pulcherrimej  nostros^ 

Unum  de  humero  me  memor  esse  tuo. 
Sunt  Dis  inter  se  commercia:  flectere  tenta     45 

Caesareum  numen  numine,  Bacche,  tuo. 
Vos  quoque,  consortes  studii,  pia  turba,  poetas, 

Hsec  eadem  sumto  quisque  rogate  mero : 
Atque  aliquis  vestrum,  Nasonis  nomine  dicto, 

Deponat  lacrymis  pocula  mista  suis ;  50 

Admonitusque  mei,  quum  circumspexerit  omnes, 

Dicat :  ubi  est  nostri  pars  modo  Naso  chori  ? 
Idque  ita,  si  vestrum  merui  candore  favorem, 

NuUaque  judicio  litera  Isesa  meo  est : 
Si,  veterum  digne  veneror  quum  scripta  virorum, 

Proxima  non  illis  esse  minora  reor.  56 

Sic  igitur  dextro  faciatis  ApoIIine  carmen : 

Quod  licet,  inter  vos  nomen  habete  meum. 


ELEGIA  IV. 


LiTORE  ab  Euxino  Nasonis  epistola  veni» 
Lassaque  facta  mari,  lassaque  facta  via ; 

Qui  mihi  flens  dixit :  tu,  cui  licet,  adspice  *  Ro- 
Heu!  quanto  melior  sors  tua  sorte  mea!  [mam; 

43.  Pulcherrime,^  Qaia  ipse  Bac-  proxima  Testra  carmina  antiquia  non 

chus  et  Apollo  semper  juvenes,  imber-  esse  inferiora.     Proxima  antem,  aut 

bes,  et  virginea  facie.     Pont.  vicina,  aut  nuper  a  vobis  edita. 

54.  Nullaque  judicioJ]    Si   nullius  58.  Nomen  habere  meumJ]    Habete 

vestrum  carmen  notavi  imquam  :  aut,  cum  melioribus.  Heins.  Solo  nomine 

si  in  quemquam  vestrum  mordacem  sim  vobiscum,  quandoquidem  corpore 

versum  nunquam  distrinxi.  non  possum,  propter  Augustum  :  vel, 

56.  Proxima  non  iUi$,']  Si  arbitror,  mei  memores  estote. 


TRISTIUM  LIB.  V.  ELEG.  IV.  819 

Flens  quoque  me  scripsit :  nec  qua  signabar,  ad 
os  est  5 

Ante,  sed  ad  madidas  gemma  relata  genas. 
Tristitiae  causam  si  quis  cognoscere  quserit^ 

Ostendi  solem  postulat  ille  sibi ; 
Nec  frondem  in  silvis^  nec  aperto  moUia  prato 

Gramina»  nec  pleno  flumine  cernit  aquas :      10 
Quid  Priamus  doleat,  mirabitur,  Hectore  rapto ; 

Quidve  Philoctetes  ictus  ab  angue  gemat. 
D!  facerent  utinam,  talis  status  esset  in  illo, 

Ut  non  tristitiee  causa  dolenda  foret ! 
Fert  tamen,  ut  debet,  casus  patienter  amaros,   15 

More  nec  indomiti  fraena  recusat  equi : 
Nec  fore  perpetuam  sperat  sibi  numinis  iram, 

Conscius  in  culpa  non  scelus  esse  sua. 
Ssepe  refert,  sit  quanta  Dei  clementia ;  cujus 

Se  quoque  in  exemplis  adnumerare  solet :      20 

8.  Pottulet,']  MaJit  Heinaius,  et  in  meus,  ut  deberem  docere  cauaam  tri- 

aequenti  ▼ersu  aprieo,  sed  Burmann.  stiti»,  id  est,  ut  in  tali  loco  easem  poai- 

bene  defendit  et  illustrat  apertm,  ubi  tus,  cujus  non  pGBniteret,  si  pcena  cri- 

nullsB  arbores  sunt.    Harles.  mini  meo  confenetur,  et  injuria  me 

12.  Ictut  ab  angut.]  Vel  sagitta,  queri  omnea  dicerent.  Bubm.  De 
veneno  hydne  illita,  percussus:  ytl  emendatione  prioris  versua  facile  ad- 
revera  a  serpente  ictus.  sentior,  quamquam  etiam  talU  possit 

13.  Difacerent  utinamJ]  Hoc  disti-  expUcari,  de  pototerioris  versus  autem 
chon  vix  Latinum  est,  et  multo  minus  emendatione  salvo  erga  manes  Bur- 
Ovidian.  Hbins.  Si  eradatur  hoc  mannianos  pndore,  equidem  dissentio ; 
distichon,  non  video  quomodo  priori-  primo  tibi  non  sustinet  fictio  poetica, 
bus  cohereant  sequentia :  qu&re  cor-  quia  epistola  loquens  inducitur,  quod 
ruptum  potius  credo,  ei  ita  legen*  quidem  est  in  tribus  codd.  dein  nec 
dum :  mihi  nec  docenda  corrigendum  esse  vi- 

DifaeerenttLtinam,vatittatutettet  detur.  Caussam  enim  tristiti»,  nempe 

in  illo,  loci  iniquitatem,  Augusti  iram,  et  ab- 

Ut  mihi  (vel  sibi^  tristitiit  eauta  sentiam  ab  amico  satis  docuit,  h»c 

dacendaforet,  vero  caussa  ut  non  dolenda  foret,  op- 

Utinam  mihi,  poetae,  status  ille  esset,  tarat.    Harles. 
utHceretcausam,minimemanifestam,  15.  Fert  tamen,  &c.]  Virtutis  est, 

tristitie  silere:  s^  quum  illa  sit  omni-  ut  sccundam  fortunam  moderate,  ita 

bus  notay  quia  sura  ejectns  in  ultimam  adversam  ferre  patienter.    Pont. 
barbariem,  mallem  in  eo  esset  status  17.  Nttminit.']  Augusti..    Mer.   ■ 


320  R  OVIDII  NA80NIS 

Nam  quod  opes  teneat  patrias,  quod  nomina  civis^ 

Denique  quod  vivat,  munus  habere  Dei. 
Te  tamen,  o !  si  quid  credis  mihi  carior,  ille, 

Omnibus,  in  toto  pectore  semper  habet : 
Teque  Menoetiaden,  te  qui  comitavit  Oresten,  25 

Te  vocat  Mgiden,  Euryalumque  suum : 
Nec  patriam  magis  ille  suam  desiderat,  et  quae 

Plurima  cum  patria  sentit  abesse  sua ; 
Quam  vultus,  oculosque  tuos,  o  dulcior  illo 

Melle,  quod  in  ceris  Attica  ponit  apis !  30 

Saepe  etiam,  moerens  tempus  reminiscitur  illud, 

Quod  non  preeventum  morte  fuisse  dolet. 
Quumque  alii  fugerent  subitse  contagia  cladis, 

Nec  vellent  ictae  limen  adire  domus ; 
Te  sibi,  cum  paucis  meminit  mansisse  fidelem,  35 

Si  paucos  aliquis  tresve  duosve  vocat. 
Quamvis  adtonilus,  sensit  tamen  omnia ;  nec  te, 

Se  minus,  adversis  indoluisse  suis. 
Verba  solet,  vultumque  tuum,  gemitusque  referre, 

Et  te  flente,  suos  emaduisse  sinus :  40 

Quam  sibi  praestiteris,  qua  consolatus  amicum 

Sis  ope,  solandus  quum  simul  ipse  fores. 
Pro  quibus  adfirmat  fore  se  memoremque  pium- 

Sive  diem  videat,  sive  tegatur  humo  :         [que. 


25.  Te  qui  comitatus  Oresten,'}  Co-  gignit  optuaaam.     Harlbs. 
mitatur  nonnuUi;  comitavit  fragmen^  33.    ContagiaJ]     Constemationem. 
tum  Vaticanum.  Vide  notas  Triit.  lib.  Subit^  cladis,    Subiti  exsilii. 

i.  Eleg.  viii.  ver.  31.  Heins.     Menas-  40.     lmmadui$$e,']     Sic    rescripsit 

tiaden,    Amicissimum ;  ut  Patroclus,  Burm.  e  septem  libris.     Heinsius  ex 

Mencetii  filius,  Achilli  fuit.  octo  dederat  emaduisae,  cujus  verbi  ta- 

26.  ^giden,]  Tbeseum,  Piritboi  men  auctoritas  Burmanno  nondum  sa^ 
amicura,  JE^ei  filium.  Euryalumque  tis  firma  est.  cf.  iii.  4.  37.  sq.  Eleg. 
suum.    Nisi  et  Euryali  amornotus  est  5.  11.  sqq.    Harlbs. 

carroine  Virgiliano.  44.  Sive  dUm  vu/eaT.]  Sive  vivat. 
30.  Atticae  mons,  Hjmettus,  mel 


TRISTIUM  UB.  V.  ELEjS.  V.  321 

Per  caput  ipse  suum  solitus  jurare,  tuumque,   46 

Quod  scio  noQ  illi  vilius  esse  suo : 
Plena  tot  ac  tantis  referatur  gratia  factis ; 

Nec  sinet  ille  tuos  litus  arare  boves : 
Fac  modo  constanter  profugum  tueare :  quod  ille, 

Qui  bene  te  novit,  non  rogat,  ipsa  rogo.         60 


ELEGIA  V. 


Annuus  adsuetum  dominse  natalis  honorem 

Exigit :  ite  manus  ad  pia  sacra  meae. 
Sic  quondam  festum  Laertius  egerit  heros 

Forsan  in  extremo  conjugis  orbe  diem. 
Lingua  favens  adsit^  longorum  oblita  malonim^   5 

Quae,  puto,  dedidicit  jam  bona  verba  loqui : 
Quaeque  semel  toto  vestis  mihi  sumitur  anno» 

Sumatur  fatis  discolor  alba  meis : 
Araque  gramineo  viridis  de  cespite  fiat ; 

Et  velet  tepidos  nexa  corona  focos.  10 

Da  mihi  tura,  puer,  pingues  facientia  flammas, 

Quodque  pio  fusum  stridat  in  igne  merum. 
Optime  natalis,  quamvis  procul  absumus,  opto 

Candidu»  huc  venias,  dissimilisque  meo : 


48.  Nte  tinet  ilU  tuoi,']  Nec  per*  9.  Araque  gramin§o  viridu  de  eetpi- 

mittet  te  fraitre  apud  iUum  coUocatse  u  Jitt.']   Genio  natalem  celebrantet, 

beneficiiim.    lUe  enim  Utut  arat,  qni  aram  erigebant,  qnam  floreit  lertis  or- 

operam  perdit,  et  frostra  laborat.  nabant.    Femins  vero  Junoni  sacrifi- 

cabant. 

3.  Laertiui  egerat  herot,'}    MaUm  II,  Damihitura,puer.2  TuraiaHi- 
egerit.    Ulynet  Laertis  fiUus.  que  etiam  odores,  ecdem  die  uteban- 

4.  Dieiii/«ff(tifi»  coi|;m^]  Natalem  tur. 

uzoris  Penelopes.  14.  Candidus.]  FeUz.   Mzr. 

VOL.II.  Y 


322  P.  OVIDII  NASONIS 

Sique  quod  instabat  dominae  miserabile  vulnus,  15 

Sit  perfuncta  meis  tempus  in  omne  malis : 
Quaeque  gravi  nuper  plus  quam  qtiassata  pro- 
cella  est, 

Quod  superest,  tutum  per  mare  navis  eat. 
Illa  domo,  nataque  sua,  patriaque  fruatur : 

Erepta  hsec  uni  sit  satis  esse  mihi.  20 

Quatenus  et  non  est  in  caro  conjuge  felix, 

Pars  vitae  tristi  caetera  nube  vacet : 
Vivat,  ametque  virum,  quoniam  sic  cogitur,  absens ; 

Consummetque  annos,  sed  diutuma^  suos. 
Adjicerem  et  nostros :  sed  ne  contagia  fati        25 

Gorrumpant,  timeo,  quos  agit  ipsa,  mei. 
Nil  homini  certum  est ;  fieri  quis  posse  putaret, 

Ut  facerem  in  mediis  hsec  ego  sacra  .Getis  ? 
Adspice,  ut  aura  tamen  fumos  e  ture  coortos 

In  partes  Italas,  et  loca  dextra  ferat.  30 

Sensus  inest  igitur  nebulis^  quas  exigit  ignis : 

Gonsilium  fugiunt  ctetera  psene  meum. 
Consilio,  commune  sacrum  quum  fiat  in  ara 

Fratribus,  altema  qui  periere  manu» 
Ipsa  sibi  discors»  tanquam  mandetur  ab  illis»     35 

Scinditur  in  partes  atra  favilla  duas. 


21.  Quatenus,']  Verpoorten  iDter-  bella  QOta  funt  Diodori  et  Papinii  mo- 

pretatur,  ^wmtqui,  si  non  potest  in  me  nnmentis:  mutuis  enim  ictibns  ced- 

feliz  ene;  ant,  qwmiam,  quod  raihi  dere. 

'  I  placet;  atque  quatenut^quo'  35.  Ipta  tihi  diteers,'}  Quura  Pdy- 


mofii  poet  Ciceronem  dici  coBptum  eise«  nids  cadaver  impodtum  fuistet  Eteo- 

animadvertitur  in  novistima  editiont  clis  rogo,  subito  flamma  diaoessit :  ca- 

Tursellini  de  particulis  L.  L.  pag.  nente  Papinio.  libro  Thebaidoe  dno- 

678.     Hables.  dedmo,  ver.  430.  sqq.    £t  Locanus, 

25.  Sed  n$  ecntagia  fatL'}  Sed  ve-  Phars.  Hb.  i.  ver.  651 : 

reor  ne  fata  mea  infdida  annorum  Scindiiur  in  paru*»  geminoqm  eaem^ 

uxoris  fdicitatem  corrumpant.  mine  turgit, 

34.  Fratribut,}  Eteodi  et  Polynici :  Thebano^  imtata  rogoi. 


TRISnUM  LIB.  V.  ELEG.  V.  828 

Hoc^  memini^  quondam  fieri  non  posse  loquebax, 

Et  me  Battiades  judice  falsus  erat. 
Omnia  nunc  credo ;  quum  tu  consultus  ab  Arcto 

Terga,  vapor,  dederis,  Ausoniamque  petas,   40 
Hsec  igitur  lux  est,  quee  si  non  orta  fuisset, 

Nulla  fuit  misero  festa  videnda  mihi. 
Edidit  haec  mores  illis  heroisin  sequos, 

Queis  erat  Eetion,  Icariusque  pater. 
Nata  pudicitia  est,  mores»  probitasque,  fidesque : 

At  non  sunt  ista  gaudia  nata  die.  46 

Sed  labor,  et  curae,  fortunaque  moribus  impar ; 

Justaque  de  viduo  psene  querela  toro. 
Scilicet,  adversis  probitas  exercita  rebus, 

Tristi  materiam  tempore  laudis  habet :  50 

Si  nihil  infesti  durus  vidisset  Ulysses, 

Penelope  felix,  sed  sine  laude,  foret : 
Victor  Echionias  si  vir  penetrasset  in  arces, 

Forsitan  Evadnen  vix  sua  nosset  humus : 

38.  BattiadesJ]  Callimachtui  poeta,  Qusnam  eoim  Eurydonis  illa  fiUa? 

qui  hoc  scripserat,  sc.  de  fumo  in  duas  Scaliger  Antigenen,  Pelei  uxorem,  in- 

partes   eunte,  in  sacris  Eteoclis  et  telligebat.    Sed  quorsum  tam  obscu- 

Poiynicis.  nim  nomenl  Andromachen  iotellige, 

^.  Contultus.l  Verbum  in  sacrifi-  '  notissime  pudicitisB  feminam :  apud 

ciis  usitatum :  Kcnrvoftdvruav  respi-  Homerum,  Uiad.  !^; 
cit.    HuNs.      Enimyero    Burmann.  'Av^po/mxif  Ovydnjp  fityaXriropoc 

**  Ego  veterem,  ait,  lectionem  reduxL  'Hfrduvoc.  Heins. 

Indicat  enim  ipsum  fumum  scire  et  De  Andromache,  filia  Eetionis,  et  Pe 

tentiie  infelicitatem  locomm  sub  Arc-  helope,  Icarii  filia  (v.  Ovid.  Her.  i.  81  .> 

10,  quare  ille  non  stultus  inde  fugit,  et  loquitur.  Harles. 
Italiamversustendit:  etitacl.Bentlei.  52.  Sim  laude  foret.']    Sine  lande 

ad  Horat.  ii.  Serm.  iii.  158.  censet."  pudiciti»,  quam  ipso  absente,  totis  vi- 

Harles.  grinti  annis    conservavit,  et  reditum 

40.  Terga  dfderit,']  Fugeris  Italiam  ejus  patienter  ezspectavit.    Pont. 
versut,  ubi  erat  poet»  uxor.              ^  53.    Victor  Eehumiai,']  Capaneum 

41 .  Htfc  Uu.]  Hic  dies  natalitius.        designat,  de  quo  diximus.    In  arcet 
43.  Edidit  hee  moret  iUi$  heroibut      Eehioniat,  In  arces  Thebanas.  Echion 

^juoi,  Queit  erat  EurytioUf  leariut-      enim  fuit  unus  ex  sociis  Cadmi,  qui 
que  paUr,]   De  fcminis  agit :  Scribe      cum  eo  Thebas  condidit. 
igitur  heroit  in  cum  Scaligero,  rfpott-  54.  Emdnen,]    Uxorem  Capanei : 

0ty.   Sed  nondum  sanatus  est  locus.      cujus  mors  nota  cst. 

Y2 


M4 


R  OVIDII  NASONIS 


Quum  Peiia  tot  sint  genitae,  cur  nobilis  una  est  ?  55 

Nupta  fuit  misero  nenipe  quod  una  viro, 
Efficej  ut  Iliacas  tangat  prior  alter  arenas; 

Laodamia  nihil  cur  referatur  erit. 
Et  tua,  quod  maHem»  pietas  ignota  maneret, 

Implessent  venti  si  mea  vela  sui*  60 

D!  tamen,  et  Caesar  Dis  accessure,  sed  olim, 

iEquarint  Pylios  quum  tua  fata  dies  ; 
Non  mihi,  qui  poenam  fateor  meruisse,  sed  illi 

Parcite,  quae,  nullo  digna  dolore,  dolet  \ 


ELEGIA   VL 


Tv  quoque,  nostrarum  quondam  fiducia  rerum, 
Qui  mihi  confugium,  qui  mihi  portus  eras ; 

Tu  modo  suscepti  causam  dimittis  amici, 
Officiique  pium  tam  eito  ponis  onus? 


55.  QnHm  Pttia  ^nita-  ff«Mii!frf"r.J 
Pelia^  films  fnU  Nepmni  tx  Tyro 
N^mphat  filia  Salmotte)  regi^p  ut  scri- 
bil  HoTTienis.  R^fert  enim  hanc  coti- 
«uevisac  circa  Hpas  Knipej  Buoamis 
delectLri.  Enm  Neptunuip  ^umU  Eni- 
pei  form^t  vir^inem  i:»pil,  et  cum  « at 
roncubuit,  genuitque  Feliam  et  Ne- 
kum.  Pehs,  TbessaJue  regis,  l^]ix 
fuienmt  ABteroptea,  AutoocE,  Alcet- 
ttj,  Cur  HabiiU  unn  cnt*  Alct^UA^ 
Eurip.  fab.  6 ;  quod  sic  Latine  reddi- 
tnu* ; 

Ast  tola  ettnjm  pTO  tuo  tpandrt  mro . 

Aicvitit  itlat  fntttier  iniigni  Jid^, 

Mi^rart  rpmttt  volttH  annof  in  ttnfli 

CaniAi  Tttaritumm 
Hinc  Propcrt.  lib.  ii,  Eleg*  v.  ver,  15 : 

FtHj  Adffifti  ronjuTttt  hftm  Uitti- 


Et  qum£umq^tt  viA  femma  ftivufii 
Q.mQt, 

56.  Mtiflra  tir&^l  JareEd  tnanto 
Admeio, 

ST.  Aiitr.^  Quain  Ptotesiliiii:  qui, 
quum  primua  t  navi  Lq  Iitoi  Trojanttm 
dcscendisset,  pnmus  de  Griccii  e^ 
iuterfectuJt  \  quicum  iiupta  eial  J.41Q* 

6^*  P^IioaS]  h.  e.  Ne»torii,  sic  dicii 
si  Pyto,  patfia,  urbe  Areadi^ :  qucm 
Ovidius  Metam,  jtii,  187.  Itia  ia^cuU 
vixiue  icribit,  qtuit  Knnos  ctiAm  pre- 
catm-  Auguato.    HATtL^s. 

3.  Modo.}  Sic  Kalieni  Futnn.  Yo»* 
Jiii  et  Oi'to  alti  ctidd.  quod  BtunianDut 
jore  prictulit  vulgtri  ]ectioai  fitioqv^^ 
quod  eit  tota  elegrt  pateti  amtcuin 
prius  suscepiiie  exsulU  cau^mm,  dem- 


TRISTIUM  LIB.  V,  ELEG.  VI.  825 

Sarcina  sum,  fateor ;  quam  si  tu  tempore  duro    5 

Depositurus  eras,  non  subeunda  fuit. 
Fluctibus  in  mediis  navem,  Palinure,  relinquis  ? 

Ne  fuge ;  neve  tua  sit  minor  arte  fides. 
Numquid  Achilleos,  inter  fera  prselia,  fidi 

Deseruit  levitas  Automedontis  equos  ?  10 

Quem  semel  excepit,  numquid  Podalirius  aegro 

Promissam  medicae  non  tulit  artis  opem  ? 
Turpius  ejicitur,  quam  non  admittitur  hospes ; 

Quae  patuit,  dextrae  firma  sit  ara  meae. 
Nil,  nisi  me  solum,  primo  tutatus  es :  at  nunc    15 

Me  pariter  serva,  judiciumque  tuum : 
Si  modo  non  aliqua  est  in  me  nova  culpa ;  tuamque 

Mutarunt  subito  crimina  nostra  fidem : 
Spiritus  hic,  Scythica  quem  non  bene  ducimus 

Quod  cupio,  membris  exeat  ante  meis,     [aura, 
Quam  tua  delicto  stringantur  pectora  nostro,     21 

Et  videar  merito  vilior  esse  tibi. 
Non  adeo  toti  fatis  urgemur  iniquis, 

Ut  mea  sit  longis  mens  quoque  mota  malis.  ^ 
Finge  tamen  motam :  quotie^  Agamemnone  natum 

Dixisse  in  Pyladen  verba  proterva  putas  ?     26 

ceps  leviter  deseruisse;  dein  pro  eu'  11.   Nunquam  PotUUriut.]   Num- 

ram  recepit  cum  Combiano  libro  eaiu-  quid  cum  Combiano.  Heins.     Poda' 

tam,  quia  melius  respondet  rf  tut-  liriut,  jSscuUpius  filiot  reliquit  Mt- 

eapti,  ut  ii.  e  Ponto  ii.  45.    Equidem  chaonem,    et   Podaliriumy    qui    arti 

tfiiraiii  nondum  damnarem,  quum  cti-  patema  dediti,  quum  ad  Trojam  cum 

rmm  tuteiperef  veteres  quoque  dice-  Agamemnone  navigassent,  plurimum 

rent.   Loca  dabit  Gesneri  Thesaurus  Grsds  in  eo  bello  curandis  summo 

L.  L.  sub  T.  tutcipere.   Harlis.  stodio  Tulneribus  opitulati  sunt,  mag- 

7.  Palinurus  fidus  .£nesB  gubemv  nam  ob  id  gloriam  adepti. 

tor,  somno  captus  in  medioque  mari  21.  Stringantur,']  h.  e.  l»dantur.  t. 

delapsus,  navem  destituiu  t.  Virgil.  supra  ii.  563.  franganiur  Leid.  et 

^n.  V.  833.  sqq.  Harlss.  Bera.  tinganlur  alius :  moz;  meo  Ber- 

10.  Deteruil  Uvitat.]  Ipse  Autome-  nens.  cod.  loco  tUfi ;  quod  non  displi- 

don  levis  fuisset,  si  in  medio  prslio  cet.  Harlks. 

currum  Achillis,  quem  regebat,  dese-  35.  Motam.]  Mentem  esse  commo- 

nusset.   PoNT.  tam.    Againemnone  natum.  Oresten. 

Y3 


826  P.  OVIDII  NASONIS 

Nec  procul  a  vero  est,  quod  vel  pulsarit  amicum : 

Mansit  in  ofBciis  non  minus  ille  suis. 
Hoc  est  cum  miseris  solum  commune  beatis, 

Ambobus  tribui  quod  solet  obsequium.  30 

Ceditur  et  caecis,  et  quos  praetexta  verendos, 

Virgaque  cum  verbis  imperiosa,  facit. 
Si  mihi  non  parcis,  fortunae  parcere  debes : 

Non  habet  in  nobis  uUius  ira  locum. 
Elige  noistrorum  minimum  minimumque  laborum : 

Isto,  quo  reris,  grandius  illud  erit.  36 

Quam  multa  madidae  celebrantur  arundine  fossse ; 

Florida  quam  multas  Hybla  tuetur  apes ; 
Quam  multae  gracili  terrena  sub  horrea  ferre 

Limite  formicae  grana  reperta  solent ;  40 

Tam  me  circumstant  densorum  turba  malorum : 

Crede  mihi ;  vero  est  nostra  querela  mincNr. 

26.  Vtrha  jtroterva,^    Convicia  et  ▼.  Borm.    VerbU,  veiiiente  consiile, 

oontumelias  in  illum  evomuisse,  ut  in-  obvioe  awmadvtrUT^  lolebat  lictor ;  v. 

lani  solent.  Pont.  lipnum  Elector.  i.  23.  ubi  de  lictori- 

31 .  CtdUur  et  c4teisJ]  Solemus  etiam  bus,  eorumque  moniis»  insignibnl  reL 
obsequi  et  cedere  de  via,  cects  trans-  agit.   Harlbs. 

enntibus.   Ei  quot  pratesta.  Tertium  34.  Non  habet  m  nolnt  ulUut  ira 

geous  bominum  designat,  qutbus  e-  loeum.']  Solet  enim  usu  venire,  ut  quos 

tiam  obsequimur,  magistrat2>us  et  con-  injuris  invisos  faciunt,  gratiosos  mite- 

sulibus :  quos  designat  per  virgarum  ris  reddant,  nt  est  apud  Valerinm. 

fateet,  qui  a  lictoribus  prefierebantur.  37.  Celantur  amndinefettg.']    Zio* 

32.  Imperiota.'}  Plena  imperii,  vel  zerlingus  ex  Erfortano  codice,  eeU- 
ostentatriz  imperii.  brantur  notat  -,  quod  vemm  est.  Hsivs« 

Virga.]  h.  e.  pro  virgis  in  fascem  .  Colebrantur  in  sensu  proprio,  plen» 

coUectis;  et  submotio  populi  etiam  sunt.   Harles. 

fascibus  facu  est.   Errarunt  igitur  et  38.  Hyblaftorida,]  Hybla  urbs,  sea 

Mydllus  et  lipsius  libro  mox  memo-  mons  fuit  Sicilis ;  cujus  ager  floribut 

rando  in  ejus  opp.  ad  criticam  pro-  abundabat,  ubi  optimi  mellis  copia. 

prie  spectantibus  Lugd.  Bat.   1596.  40.  GracUi^^LimiUformicttgrana 

qni  putarent,  pnster  fasc^  lictores  reperta.]  Virg.  i£n.  iv.  404.  sqq : 

quoque  virgam  ad  submovendnm  po-  It  nigrum  eampit  agmen,  pridant- 

polum  et  januam   pulsandam    ges-  que  per  herbat 

tasse.  Statu»  enim  lictoruro  et  figune,  Convectant  calle  angutio,  part  gran- 

qus  in  antiquis  monimentis  adparent,  dia  trudunt 

prater  loca  auclorum,-  solos   fasces,  Obnixe  frumenta  humerit,  &c 

nulkm  separatam  virgam  ostendunt  ^l*  Cireumstant — turba,}  Per  sjrl* 


TRISTIUM  LIB.  V.  ELEG.  VII.  827 

His  qui  contentus  non  est,  in  Utus  arenas^ 
In  segetem  spicas,  in  mare  fundat  aquas. 

Intempestivos  igitur  compesce  timores,  45 

Vela  nec  in  medio  desere  nostra  mari. 


ELEGIA   VII. 

QuAM  legis,  ex  illa  tibi  vrait  epistola  terra, 

Latus  ubi  aequoreis  additur  Ister  aquis : 
Si  tibi  contingit  cum  dulci  vita  salute, 

Candida  fortunae  pars  manet  una  meae. 
Scilicet,  ut  semper,  quid  agam,  carissime,  quaeris ; 

Quamvis  hoc  vel  me  scire  tacente  potes.  6 

Sum  miser :  haec  brevis  est  nostrorum  summa  malo- 

Quisquis  et  offenso  Caesare  vivet,  erit.      [rum : 
Turba  Tomitanae  quae  sit  regionis,  et  inter 

Quos  habitem  mores,  discere  cura  tibi  est?    10 
M ista  sit  haec  quamvis  inter  Graiosque  Getasque» 

A  male  pacatis  plus  trahit  ora  Getis. 
Sarmaticae  major  Geticaeque  frequentia  gentis 

Per  medias  in  equis  itque  reditque  vias : 
In  quibus  est  nemo,  qui  non  coryton,  et  arcum,  15 

Telaque  vipereo  lurida  felle  gerat. 

lepsin  ita  scribebant  Teteret :  et  ita  qauquefiroxjaeulit,   Hablxs. 

leete  prinuB  edd.  et  multi  ex  scriptis.  2.  Ister  adittir,]  Sed  quum  Iiter  ibi 

PraTe  ig;itur  alii  dederunt  eircumttat  se  exoneret  in  Oceanum,  rb  additur 

ant  eirenmdat.   Sallust.  b.  Catil.  cap.  admittendnm  duxi ;  Pont.  iii.  El.  v.  2  : 

43.  ab  init.     Lentulut  eum  eeteri» —  Hit  ubi  citrutei*  jungitur  Jtter  a» 

eoHstituerunt,  uti — eetera    muhitude  fuif.                               Hxins. 

eo^juratiam$   euum  quitque  negotium  11.    Inter  Graiotque,']    Grscorum 

estequeretUur  ubt  Tide  Cortium,  qui  enim  colonia  fuit  Tomus. 

coaimode  ktadat  Silium  Ital.  xvi.  464.  15.  Coryton,]  Or.  ympvrbc  proprie 

Cetera  contenti  discedent  tuiba  duobut  est  arcus  theca,  didtur  tamen  ei'  sa- 

Y4 


328  P.  OVIDII  NASONIS 

Vox  fera,  trux  vultus,  verissima  Martis  imago ; 

Non  coma,  non  uUa  barba  resecta  manu : 
Dextera  non  segnis  fixo  dare  vulnera  cultro, 

Quem  vinctum  lateri  barbarus  omnis  habet.  20 
Vivit  in  his,  eheu !  tenerorum  oblitus  amorum, 

Hos  videt,  hos  vates  audit,  amice,  tuus! 
Atque  utinam  vivat,  sed  non  moriatur  in  illis ! 

Absit  ab  invisis  et  tamen  umbra  locis ! 
Carmina  quod  pleno  saltari  nostra  theatro,        25 

Versibus  et  plaudi  scribis,  amice,  meis : 
Nil  equidem  feci,  tu  scis  hoc  ipse,  theatris ; 

Musa  nec  in  plausus  ambitiosa  mea  est. 
Nec  tamen  ingratum  est,  quodcunque  oblivia  nostri 

Impedit,  et  profugi  nomen  in  ora  refert.  30 

Quamvis  interdum,  quae  me  laesisse  recordor^ 

Carmina  devoveo,  Pieridasque  meas : 


gittannn,  quam  pharetram  DomiQa-  x^^^  V^  gladio  et  cultro  dizerunt. 

mus ;  h»c  ez  Senrio  ad  ^d.  z.  169.  Harles. 

notavit  Verpoort.  t.  etiam  MartiDii  27.  Fect.]  "  Neacio  ao  non  lalaat, 

LeziGon  philolog.  Breme  1623.  p.  ait  BurmanDUs,  mendum  in  Feei :  nam 

516.   Harlzs.  certe  Medeam  theatris  fedt,  et  in 

17.  Martis  cnltores  erant  Gets  ▼.  theatris  sua  poemaU,  spectante  Au- 

▼ers.  3.  22.  Trucissimum  Martis  vul-  gnsto,  saltata  fuisse,  scribit  ipie  ii. 

tum  vide  in  Museo  Capitolin.  tom.  iii.  Trist.  519.  sqq.  ver."    At  enim  forsan 

tab.  21.  et  apud  Mariette  in  Recueil  fas  est  vindicare  locum  a  comiptioiie 

des  pierres  grav^  tab.  20.  vel  in  dul-  et  poetam  ab  oacitantia  quadam.  Forte 

dssimis  Veneris  amplezibus  iUe  tru-  Medea  non  perfecta,  saltem  numquam 

cem  prs  se  fert  vultum.  Hinc  etiam  in  theatro  saltata  fuit.    Ipse  poeta 

Aaacreoa  in   elegantissimo  carmine  Amor.  iii.  1.  67.  de  imperfecto  hoc 

29.  de  Bathyllo  v.  12.  sqq.  opusculo  disserit :  Exi^Miii  vati  eon' 

^,.^       ,  ,    ,  eede,Trag(tdia,temjmi0 tetteripre' 

MiXav  S^^a  yopy^  iar»,  „^  ^„^^  Dum  vaeat ;  a  terge 

rd  fUv  U  A^oc  l\xw,  Reliqua  autem  cannina  non  eo  con. 

rd  «  rw  coXiic  ^^mc^  «Uo  fecit,  ut  in  iheatris  ezhiberentur. 

Atqui  Medeane  ipsa  magis  esse  debe- 


Harles. 


19.  Fuu>.]  h.  e.  inflicto  hominum  bat  lusus  ingenii,  quam  que  palam 
corporibus.  CuUer  est  h.  1.  gladius,  doceretur?  Videant  igitur  me  acu- 
quo  cssim  feriunt,  uti  et  Grsci  ^-      tiores.  Harles. 


TMSTIUM  LIB.  V.  ELE6.  VH.  829 

Quum  bene  devovi,  nequeo  tamen  esse  sine  illis, 

Vulneribusque  meis  tela  cruenta  sequor. 
Quaeque  modo  Euboicis  lacerata  estfluctibus,  audet 

Graia  Caphaream  currere  puppis  aquam.       36 
Nec  tamen  ut  lauder  vigilo,  curamque  futuri 

Nominis,  utilius  quod  latuisset,  ago. 
Detineo  studiis  animum,  falloque  dolores ; 

Experior  curis  et  dare  verba  meis.  40 

Quid  potius  faciam  solis  desertus  in  oris, 

Quamve  malis  aliam  quaerere  coner  opem  ? 
Sive  locum  specto ;  locus  est  inamabilis,  et  quo 

Esse  nihil  toto  tristius  orbe  potest : 
Sive  homines ;  vix  sunt  homines  hoc  nomine  digni, 

Quamque  lupi,  saevae  plus  feritatis  habent :    46 
Non  metuunt  leges ;  sed  cedit  viribus  aequum ; 

Victaque  pugnaci  jura  sub  ense  jacent. 
Pellibus,  et  laxis  arcent  male  frigora  braccis ; 

Oraque  sunt  longis  horrida  tecta  comis.         50 
In  paucis  remanent  Oraiae  vestigia  linguae : 

Heec  quoque  jam  Getico  barbara  facta  sono. 


34.  VuUteributqui  meit,^  Ego»  ac*  redenntet,  circt  Caphareum  fecenmt, 
ceptis  ▼ulneribas,  nihilominus  telis  insultante  illis  Nauplio,  propter  cm- 
sangnine  meo  ante  cmentatis  me  ob-  dem  Palamedis.    Msr. 

jido  et  offero,  dom  versus  scribere  47.  S$d  ctdit  viribus  ^umJ]  Nul- 

non  desisto.  Pont.  lum  jus  armis  est  potentius  ;  et  quis- 

35.  Fluetibut  Euboicit.]  Undis  ma-  quis  viribus  prsstat,  is  nquiora  sem- 
ris  JEgmi,  quod  Euboicam  insulam  per  et  facere  et  dicere  existimatar. 
alluit.  PoNT. 

d6.  Caphartam  aquam,]  Aquaejus-  49.  PelUbut,']  Rhenonibus  et  brac- 

dem  maris  i£gci.    Quasi  dicat :  Au-  cis :  Ccterum  ez  loco  notabis  obiter» 

det  iterum  navigare  per  illud  mare,  in  non  solum  subligacula,  quss  &va!ivpi- 

quo  semel  naufragium  fecit.   Est  vero  iag  grece  vocant,  braccas  dici;  sed  et 

CcpAorfftti  monsEuboioe  insula,  Hel-  laxiores  vestes,  longioresque :  talibus 

lespontam'ven(us.Adluditautempoeta  enim  frigora  arceri  solent»  non  iis, 

ad  naufragium  illud,  quod  Greci,Troja  quas  proprie  braccas  dici  volunt. 


390  P.  OVIDII  NASONIS 

Unus  in  hoc  populo  nemo  est,  qiii  forte  latine 

Quaelibet  e  medio  reddere  verba  queat. 
Ille  ego  Romanus  vates,  ignoscite,  Musae,         65 

Sarmatico  cogor  plurima  more  loqui. 
En  pudet,  et  fateor ;  jam  desuetudine  longa 

Vix  subeunt  ipsi  yerba  Latina  mihi. 
Nec  dubito,  quin  sint  et  in  hoc  non  pauca  libello 

Barbara :  non  hominis  culpa,  sed  ista  loci.    60 
Ne  tamen  Ausoniae  perdam  commercia  linguae, 

£t  fiat  patrio  vox  mea  muta  sono ; 
Ipse  loquor.  mecum,  desuetaque  verba  retracto, 

£t  studii  repeto  signa  sinistra  mei. 
Sic  animum  tempusque  traho ;  meque  ipse  reduco 

A  contemplatu  submoveoque  mali.  66 

Carminibus  quaero  miserarum  oblivia  rerum : 

Praemia  si  studio  consequor  ista,  sat  est. 


ELEGIA  VIII. 


NoN  adeo  cecidi,  quamvis  dejectus,  ut  infra 
Te  quoque  sim,  inferius  quo  nihil  esse  potest. 

Qu8B  tibi  res  animos  in  me  facit,  improbe  ?  curve 
Casibus  insultas,  quos  potes  ipse  pati  ? 

Nec  mala  te  reddunt  mitem,  placidumve  jacenti  5 
Nostra,  quibus  possint  illacrymare  feree  ? 


53.  Unu$  in  hoc  populo  nemo  estJ]  £o  modo  ammus  qmesctt,  et  fallitBr, 

Scripti  plurimi  et  editi  quidam,  quod  et  tempus  ita  producitur.     Redmeo. 

non  temere  mutem.  Nemo  unut,  ele-  Removeo  tantisper  a  molestiis.  Mer. 

ganter  didtur :  Livius  iii.  12,  nemt-  68.  Pnmia  ii  gtm^,]  Satb  mag- 

nem  unum  e$$e,  c^fut  magit  opera  pu-  num  pnemium  me  arbitror  consecv- 

tet  rempublicam  rettitutam.  tnm,  si  tranquillitatem  animi  subtnde 

65.  Sic  animum  temputpte  traho.]  carminibusftMaendisadiptscar.   Povt. 


TMSTIUM  LIB.  V.  ELE6.  VIII.         831 

Nec  metuis  dnbio  fortun»  stantis  in  orbe 

Numen,  et  exosse  yerba  superba  Deae  ? 
Exiget  ah !  dignas  ultrix  Rhamnusia  poenas ! 

Imposito  calcas  quid  mea  fata  pede  ?  10 

Vidi  ego,  navifragum  qui  riserat,  aequore  mergi ; 

Et,  nunquam,  dixi,  justior  unda  fuit. 
Vilia  qui  quondam  miseris  alimenta  negarat, 

Nunc  mendicato  pascitur  ipise  cibo. 
Passibus  ambiguis  fortnna  volubilis  errat,  15 

Et  manet  in  nuUo  certa  tenaxque  loco : 
Sed  modo  Iseta  manet,  vultus  modo  sumit  acerbos ; 

Et  tantum  constans  in  levitate  sua  est. 
Nos  quoque  floruimus,  sed  flos  erat  ille  caducus ; 

Flammaque  de  stipula  nostra,  brevisque  fuit. 
Neve  tamen  tota  capias  fera  gaudia  mente ;       21 

Non  est  placandi  spes  mihi  nuUa  Dei : 


9. 1ZA4MIIIIIUM.]  h.  e.  Nein«ti8»  quaai  ramiim,  deztra  pbialani  tenet.   Harl. 

indignatio»   a  wtfttff&o$ai  indignari,  ^     14.  lUe  cUhk]  Ip9$  melioret.  Hun- 

dicta,  quod  inaolentibus  et  laperbis  siut. 

tndigoetur»  ac  spm  moderatas  prohi-  17.  Sed  wu>do  Utia  mangtJ]  Si  ma- 

beat  ac  poniat.  Rhammuia  vocata  net  Ista,  non  est  inconstans :  irrepsit 

estaRhamnunte,  Atticaepago:  Pau-  boc   Terbum   ex   prscedenti  versu: 

sanis,i.c.33.Terbaexinterpretatione  nee  tamen  satis  rideo  quid  pro  ee 

hic  repetam.    A  Bfarathone  stadia  Ix.  debeat  reponi ;  nisi  forte,  Ueta  vmU. 

Oropum  versus  per  litus  progressis,  Hsins. 

Rhamnus  occurrit»  ubi  et  hominum  20.  Flammaque,'}   Burmannus  mo- 

sunt  «des  et  Nemesis  des  fanum.  net,    Gronov.    iv.    obs.   3.    notasse, 

Hsc  se  deorum  una  mazime  insolen-  flammam  hic  pro  lucida  et  splendenti 

tioribtts  hominibus  implacabilem  prs-  fortuna  fumi,  et  Pindarum  fXiyut  et 

bet,  et  ejus  in  primis  ira  barbaros  ad  ejus  compositiii  eo  sensu  ssBpius  uti. 

Marathonem  adflictos  putant.    Quum  Atqui  h»c  furdPaatQ  allegoris,  quum 

enim  iUi  Atheniensium  opes  contem-  fortunam  antea  cum  flore,  nunc  cum 

nerent,  Parium  marmor,  ac  si  hostem  flamma  comparat,  nos  minus  movere 

jam  vicissent»  trophci  erigendi  caussa  debet,  quia  Grcci  SvQot  pro  eo  poni 

in  hsc  ioca  deportandum  curarunt:  solent,  quidquid  in  suo  genere  pras- 

tx  eo  Phidias  Nemesis  signum  fecit,  stans  est  et  perfectum,  et  pro  quolibet 

io  cuios  capite  corona  cervos  habet  maxime  lucescente  et  emicante  :  hinc 

et  victori»  sigiUt»  ipsa,  Isva  frazini  reperimos  dv9oQ  wv^,    Harles. 


382  P.  OVIDII  NASONIS 

Vel  quia  peccavi  citra  scelus,  utque  pudore 

Non  caret,  invidia  sic  mea  culpa  caret : 
Vel  quia  nil  ingens,  ad  finem  solis  ab  ortu,        26 

lUo,  cui  paret,  mitius  orbis  habet. 
Scilicet,  ut  non  est  per  vim  superabilis  ulli, 

MoUe  cor  ad  timidas  sic  habet  iUe  preces, 
Exemploque  Deiim,  quibus  accessurus  et  ipse  est, 

Cum  pcenae  venia  plura  roganda  petam.         30 
Si  numeres  anno  soles  et  nubila  toto, 

Invenies  nitidum  seepius  isse  diem. 
Ergo,  ne  nostra  nimium  laetere  ruina, 

Restitui  quondam  me  quoque  posse  puta : 
Posse  puta  fieri,  lenito  princi{>e,  vultus  35 

Ut  videas  media  tristis  in  urbe  meos ; 
Utque  ego  te  videam  causa  graviore  fugatum : 

Haec  sunt  a  primis  proxima  vota  mihi. 


ELEGIA  IX. 


O  TUA  si  sineres  in  nostris  nomina  poni 
Carminibus,  positus  quam  mihi  saepe  fores ! 


23.  Pudore.]    h.  e.  stulto  errore,  passimoccurrit:  ptftamet/rram,etiaiii 

cujus  me  pudere  debet.    Harles.  confuderunt  libr&rii  ez  Pont.  i.  ▼.  30. 

29.  Exemplo  DeAm.]  Deorum  ex-  et  alibi.  Pttenda,  edit.  Bemn.  et 
emplo,  qui  solent  veniam  mortalibus  Pontani.    Burm, 

concedere :    aut,  qui  magis  prosint,  36.  Ut  videat  media  trUtit  in  urbe 

quam  obsint.     Et  ipte,    Etiam  ipse  meot  VuUut.']  Trittit,  ob  restitutionem 

Augustui.     Eit  aecetturut,  Est  per-  meam  in  patriam. 

venturus  in  numerum  Deorum.  38.  Vota  tecunda,']    Moretu  Suot 

30.  Cum  petn*  venia  plura  roganda  secunda  post  prima  mea  vota ;  qn» 
petamJ]  Forte  scripserit,  plura  rogan-  sunt,  primo  ut  revocer  ab  exsilio,  ae- 
da  ftram,  pro  obtinebo ;  et  ita  ferri  cundo  ut  tu  ipse  exsoles. 


TRISTIUM  LIB.  V.  ELEG.  IX.  333 

Te  solum  meriti  caner^n  memor ;  inque  libellis 

Crevisset  sine  te  pagina  nuUa  meis. 
Quid  tibi  deberem  tota  sciretur  in  urbe,  5 

Exsul  in  amissa  si  tamen  urbe  legor. 
Te  prsesens  mitem,  te  nosset  serior  setas, 

Scripta  vetustatem  si  modo  nostra  ferent. 
Nec  tibi  cessaret  doctus  bene  dicere  lector ; 

Hic  tibi  servato  vate  maneret  honor.  10 

Caesaris  est  primum  munus,  quod  ducimus  auras : 

Gratia  post  magnos  est  tibi  habenda  Deos. 
Ille  dedit  vitam ;  tu,  quam  dedit  ille,  tueris, 

Et  facis  accepto  munere  posse  frui. 
Quumque  perhorruerit  casus  pars  maxima  nostros ; 

Pars  etiam  credi  pertimuisse  velit,  16 

Naufragiumque  meum  tumulo  spectarit  ab  alto, 

Nec  dederit  nanti  per  freta  saeva  manum ; 
Seminecem  Stygia  revocasti  solus  ab  unda. 

Hoc  quoque   quod  memores  possumus  esse, 
tuum  est.  20 

Dt  tibi  se  tribuant  cum  Caesare  semper  amicos : 

Non  potuit  votum  plenius  esse  meum. 

4.  Cr$vu$et  dns  te.]  Omxiibui  pa-  bomiitcjos  casui,  at,  quo  minus  auzi- 

giuis  te  celebrassem.  lium  ferret,  pertimuit»  aut  pertimuisse 

8.  Ferent  vettutattm  nostra  scriptaJ]  credi  Toluit,  ne  Augustus  irasceretnr. 

Sunt  ad  posteios  penrentura.  Atque  Verpoorten  bene  laudavit  Ci- 

1*2.  Pott  magnos  Deoi.]  Pbst  Jovem  ceron.  ad  divers.  i.  epist.  9.  nr.  30. 

et  Augustum  :  vel  Deos  adpellat  Au-  Si  adctuandi  tuni,  si  9111  periimuerunt ; 

gustum  et  ejus  liberos.    Mbr.  magit  etiam  reprehendepdi,  nquite  ti' 

16.    Pertimuitie.']    Burm.  conjicit  mere  timutarunt,    Harlbs. 

prcttmuuM  h.  e.  quidam  etiam  nunc,  19.  Seminecem.']  Solus  post  Augus- 

quum  vident  me  exsnlem,  ut  ezcusent,  tum  servasti  me.    Pont.  -  Stjfgia  r#- 

quodnnllamopemtulerintmihi,  aiunt,  vocatti  solut  ab  unda.    Sic  ille  apud 

se  diu  pretimuine  hanc  meam  poenam  Comicum :  Solut  ab  Orco  martuum  me 

et  caSus  infelices ;  quia  siBpe  viderant  redueem  in  lueemfeeerit, 

me  talia  admittere,  quibus  ezsilium  22.   Pleniut  esse.J^  Quam  precari» 

mererer.     At  enim  penimuisu  forte  ut  Dii  cum  Cassare  tibi  sint  amid  et 

servari  potest :  pars  quidem  non  per-  propitii. 


884  P.  OVIDII  NASONIS 

Haec  meus  argutia,  si  tu  paterere,  libellb 

Poneret  in  multa  luce  videada  labor.  24 

Se  quoque  nunc,  quamvis  est  jussa  quiescere,  quin 

Nominet  invitum^  vix  mea  Musa  tenet.  [te 

Utque  canem,  pavidas  nactum  vestigia  cervse, 

Luctantem  frustra  copula  dura  tenet ; 
Utque  fores  nondum  reserati  carceris  acer 

Nunc  pede,  nunc  ipsa  fronte,  lacessit  equus ;  30 
Sic  mea,  lege  data  vincta  atque  inclusa,  Thalia 

Per  titulum  vetiti  nominis  ire  cupit. 
Ne  tamen  officio  memoris  Isedaris  amici, 

Parebo  jussis,  parce  timere,  tuis. 
At  non  parerem,  nisi  si  meminisse  putares :       35 

Hoc  quod  non  prohibet  vox  tua,  gratus  ero. 
Dumque,  quod  o  breve  sit!-  lumen  solare  videbo^ 

Serviet  officio  spiritus  iste  tuo. 

23.  Ute.}  Beneficia.  Mxr.  Argw  paterii  nomeo  tanm   in  cirminibiis 

tis,  Eniditis.    Post.  meis  poni. 

28.  Copula  dura  tmut.^  Copula  hic  33.  Nee  tamm  o^feio.]  GraTe  eet 
pro  eo  fiine  accipittir,  qno  canes  a  ve-  -ledi  ab  amico,  et  per  officinm  acci* 
natoribui  adligati   dncantnr.*    vnlgo  pere  detrimentnm.    Pont. 

Uuium    adpellant.     Cingnlnm   vero  dbMmmtnemmmeft»imre$.']Bnnk' 

circum  coUnm,  melium  adpellat  Varro  hnsius  malebat,  si  non  MMimuif  m- 

de  Re  rustica,  lib.  ii.  taree  ;  forte, 

29.  Nemdum  reeerati  emmt.]  Non-  At  n&m  peireremt  mii  te  wuruiaee^- 
dnm  ^rti  termioi,  nnde  equi  inctpi-  tarem : 

unt  cnrrere.  Tel, 

31.  Sie  mea,  lege  data,'\  An  rataf  At  non  parerem,  niti  me  mmnoratie 
Vide  Fast  iii,  ver.  279.  Heins.    Mi-  putarem, 

nime  Tero ;  data  li^e,scilicet,  ab  ami-  Si  9110  non  prohibet  lex  tua^  gra- 

co,  qui  vetuerat  se  nominari,  et  qnies-  tus,  eo. 

cere  ejus  musam  jusserat :  ucjura  dare  Si  sine  nomine  eo  usque  tui  meminis- 

et  similia  passim  oocurmnt.    Bubm.  sem,  gratns  pro  tot  beneficiis,  qno  lex 

Vhuta.   ligata :  imperato  scil.  sibi  tna  me  progredi  noo  prohibet.  Bunii. 

silentio.  Mxr,  36.  Non  jfrekibet  vm.]  Gratam  nai- 

32.  VetitiJ]  Abs  te  vetiti,  tjui  non  mi  reoorda^onem  non  Tetas. 


TRISTIUM  LIB,  V.  ELE6.  X,  33S 


ELEGIA   X. 

Ut  sumus  in  Ponto,  ter  frigore  constitit  Ister, 

Facta  est  Euxini  dura  ter  unda  maris. 
At  mihi  jam  videor  patria  procul  esse  tot  annis, 

Dardana  quot  Graio  Troja  sub  hoste  fuit. 
Stare  putes,  adeo  procedunt  tempora  tarde,        5 

£t  peragit  lentis  passibus  annus  iter. 
Nec  mihi  solstitium  quidquam  de  noctibus  aufert ; 

Efficit  angostos  nec  mihi  bruma  dies : 
Scilicet  in  nobis  rerum  n&tura  novata  est, 

Cumque  meis  curis  omnia  longa  facit.  10 

Num  peragunt  solitos  communia  tempora  motus, 

Suntque  magis  vitae  tempora  dura  meae  ? 
Quem  tcnet  Euxini  mendax  cognomine  litus, 

Et  Scythici  vere  terra  sinistra  freti. 
Innumerse  circa  gentes  fera  bella  minantur,       15 
^  Quse  sibi  non  rapto  vivere  turpe  putant. 
Nil  extra  tutum  est :  tumulus  defenditur  aegre 

Mcenibus  exiguis,  ingenioque  loci. 
Quum  minime  credas,  ut  aves,  densissimus  hostis 

Advolat,  et  prsedam  vix  bene  visus  agit :        20 
Saepe  intra  muros  clausis  venientia  portis 

Per  medias  legimus  noxia  tela  vias. 
Est  igitur  rarus,  qui  rus  colere  audeat ;  isque 

Hac  arat  infelix,  hac  tenet  arma  manu : 

19.  Mmdas  oo^itoiiitiM.]  Qui  podut  Thrftctim  moribus,  docet  eos  e  bello 

eit  inhotpitalis.  ^  atque  rapto  Tivere,  idque  pulcberri- 

14.  Ver§  ttrra  dniara,']  Vere  terra»  mum  ducere.    SUd  non  rapto,  omnet 

«t  in  anistra  parte  sita,  sic  etiam  in-  meliores.  Heins. 
fcliz.  18.  JngMitoftttf  loeu]  Situ  et  natura 

16.  Qwe  nm  de  rapto  mvero  turpe  loci. 
ftttent.]    Herodotito,  in   receniendis  22.  Est  igiHir  rarut,  qui  Jam  colere 


1 


SX  P.  OVIDII  NASONIS 

Sub  galea  pastor  junctis  pice  cantat  avenis ;      25 

Proque  lupo  pavidae  bella  verentur  oves. 
Vix  ope  castelli  defendimur ;  et  tamen  intus 

Mista  facit  Graiis  barbara  turba  metum : 
Quippe  simul  nobis  habitat  discrimine  nullo 

Barbarus,  et  tecti  plus  quoque  parte  tenet.   30 
Quos  ut  non  timeas,  possis  odisse  videndo 

Pellibus  et  longa  tempora  tecta  coma. 
Hos  quoque,  qui  geniti  Graia  creduntur  ab  urbe, 

Pro  patrio  cultu  Persica  bracca  tegit. 
Exercent  illi  sociae  commercia  linguae :  35 

Per  gestum  res  est  significanda  mihi. 
Barbarus  hic  ego  sum,  quia  non  intelligor  ulli ; 

£t  rident  stolidi  verba  Latina  Getae : 
Meque  palam  de  me  tuto  mala  saepe  loquuntur ; 

Forsitan  objiciunt  exsiliumque  mihi.  40 

Utque  fit,  in  me  aliquid,  si  quid  dicentibus  illis 

Abnuerim  quoties  adnuerimque,  putant. 
Adde,  quod  injustum  rigido  jus  dicitur  ense, 

Dantur  et  in  medio  vulnera  saepe  foro. 


audeau]  Qoid  audeat  colere  Y  Scribe,  34.  Pro  patrio  ctUtu.]  Pro  habita 

ru$  qui  eolere  audeat,   Hunb.  Oneoo,  qm  est   cultior   et  civilior. 

28.  Barbara  turba,']  Get»,  qui  una  Pont. 
cum  Grecit  Tomon  habitant.  41.   Hoc  distichon  commentitium 

31.  Quot  ut  non  timeat.]  Quorum  aut  certe  perobscurum  censent  ene 
prim.  Pal.  prim.  Vatic.  et  quinque  Heinsius  et  Verpoort.  £go  vero  cum 
aUi,  ut  easet  dictum,  quomodo  abtti-  Burmann.  a  manu  poets  profectum 
neto  irarum,  denne  querelarum  ab  Ho-  esse  arbitror.  Forsan  nihil  mutandum 
ratio,  et  timilia  paaaim  obvia.  ett,  sed  ita  interpretandum.    Illi  ho- 

32.  Pellibut  et  longa  eorpora  teeta  minet,  ut  stolidi  inhumanique  haen 
eomeu]  Peetora  quidam  veteres :  at  solent»  quotiet  dicentibus  iUis  capite 
unus  Bononiensis  cum  priscis  editioni-  moto  aut  ne^verim  aut  adsenaerim, 
bus,  tempora ;  quod  temere  Ciofanus  advenus  me  aliquid,  nempe  mala  lo- 
damnarat ;  nam  comatot  passim  Get^  qui,  puUnt  h.  e.  cogiUnt,  (nisi  loco 
describit,  et  pellibus  operire  capiu  /mtont  legere  malis  parant,)  aut  in  taie 
etiamnum  solent  per  septemtrionem.  aliquid»  de  quo  nuile  loquantar,  ob- 
Hbins.  servant,    Hakles. 


TRISTIUM  LIB.  V.  ELEG.  XI. 


33t 


O  duram  Lachesin,  quee  tam  grave  sidus  habenti 

Fila  dedit  vitae  non  breviora  meae !  46 

Quod  patriae  vultu,  vestroque  caremus,  amici ; 

Quodque  hic  in  Scythicis  finibus  esse  queror; 
Utraque  poena  gravis :  merui  tamen  urbe  carere ; 

Non  merui  tali  forsitan  esse  loco.  60 

Quid  loquor,  ah  demens !  ipsam  quoque  perdere 

Caesaris  offenso  numine  dignus  eram.       [vitam 


ELEGIA    XI. 


QuoD  te  nescio  quis  per  jurgia  dixerit  esse 

Exsulis  uxorem,  litera  questa  tua  est. 
Indolui,  non  tam  mea  quod  fortuna  male  audit, 

Qui  jam  consuevi  fortiter  esse  miser ; 
Quam  quia,  cui  minime  vellem,  sim  causa  pudoris, 

Teque  rear  nostris  erubuisse  malis.  6 

Perfer,  et  obdura :  multo  graviora  tulisti, 

Quum  me  subripuit  principis  ira  tibi. 
Fallitur  iste  tamen,  quo  judice  nominor  exsul : 

Mollior  est  culpam  poena  secuta  meam.  10 

Maxima  pcena  mihi  est,  ipsum  offendisse ;  priusque 

Venisset  mallem  funeris  hora  mihi. 


45.  Gravi  sidtu  kabenti.']  h.  e.  qui 
tam  infelici  sidere  natus  sum.  Harlks. 

48.  Heinsius  boc  distichon  esse  spu- 
rium  immerito  putat;  hoc  enim  de- 
leto,  nihil  esset,  quod  referres  illud, 
utraque  pana,  qus  respicit,  et  quod 
careat  amicis,  et  quod  non  meliore 
loco  exsul  vivat.   Harles. 

49.  Utraqiie  pcma  gravisJ]  Et  ca- 
rere  scilicet  amicoruxn  consuetudine, 
ct  in  Scythia  vivere. 

VOL.  11. 


60.  Forsitan,]  Ne  absolute  adfir- 
mando  Cesarem  offendat,  et  injusti- 
tisB  coarguat.  Pont. 

I.  Neteio  quisJ]  Sic  per  contemp- 
tum  quandoque  loqui  solemus,  quum 
indignum  quem  sstimemus  nomina- 
mus. 

II.  Ipsum,]  Me  offendisse  Cesa- 
rem. 


338 


P.  OVIDII  NASONIS 


Quassa  tamen  nostra  est,  non  fracta,  nec  obnita 
puppis ; 

Utque  caret  portu,  sic  tamen  exstat  aquis. 
Nec  vitam,  nec  opes,  nec  jus  mihi  civis  ademit ;  15 

Qu8B  merui  vitio  perdere  cuncta  meo : 
Sed  quia  peccato  facinus  non  adfuit  illi, 

Nil  nisi  me  patriis  jussit  abesse  focis. 
Utque  aliis,  numerum  quorum  comprendere  non 

Csesareum  numen,  sic  mihi,  mite  fuit.         [est, 
Ipse  relegati,  non  exsulis,  utitur  in  me  21 

Nomine  :  tuta  suo  judice  causa  mea  est. 
Jure  igitur  laudes,  Caesar,  pro  parte  virili 

Carmina  nostra  tuas  qualiacunque  canunt : 
Jure  Deos,  ut  adhuc  coeli  tibi  limina  claudant,  25 

Teque  velint  sine  se  comprecor  esse  Deum. 
Optat  idem  populus :  sed  ut  in  mare  flumina  vas- 

Sic  solet  exigUBB  currere  rivus  aquae.  [tum, 

At  tu  fortunam,  cujus  vocor  exsul  ab  ore, 

Nomine  mendaci  parce  gravare  meam.  30 


13.  Quassa  tamtn,  &c.]  Hoc  exsi- 
lium  est  mihi  instar  procells,  qua 
■gitor»  non  submergor.  Submersus 
fuissem»  si  me  interemisset.    Pont. 

16.  Vitio  meoJ]  Meo  errore. 

22.  Tuta  Mt.]  Non  potest  perire. 
Suojudice,  Augusto  judice.  {senim 
judicavit  me  non  exsulem,  sed  rele- 
gatum :  que  poena  mollior  erat.  Mer. 

25.  C<eU  tiU  /tmtna.]  Ut  cosli  lumi- 
na  prior  lectio ;  poetica  periphrasis 
pro  coelo,  sicut  lumina  solis  pro  sole 


apud  Lucret.  imitatione  Homeri,apud 
quem  simili  circuitioms  figura  f&oc 
^fX(oio  sspissime  legitur.  Bebsm. 

26.  Teque  velintJ]  Idest,  velintesse 
te  Deum  nobiscum. 

27.  Sed  ut  tn  mare  /umtno.]  Hoc 
dicit:  Ita  mes,  ut  populi  preces  ad 
Deos  perveniunt»  quemadinodum  et 
parva  flumina  mare  ita  ingrediuntnr, 
ut  magna.  Mer. 

30.  NonUne  mendaeu]  Falso:  non 
enim  sum  exsul.  Pont. 


TRISTIUM  LIB.  V.  ELEG.  XII. 


339- 


ELEGIA   XII. 

ScRiBis,  ut  oblectem  studio  lacrymabile  tempus, 

Ne  pereant  turpi  pectora  nostra  situ. 
Difficile  est^  quod,  amice,  mones;   quia  carmina 
laetum 

Sunt  opus,  et  pacem  mentis  habere  volunt. 
Nostra  per  adversas  agitur  fortuna  procellas,      5 

Sorte  nec  ulla  mea  tristior  esse  potest. 
Exigis,  ut  Priamus  natorum  in  funere  ludat, 

Et  Niobe  festos  ducat  ut  orba  choros. 
Luctibus^  an  studio  videor  debere  teneri, 

Solus  in  extremos  jussus  abire  Getas?  10 

Des  licet  hic  valido  pectus  mihi  robore  fultum, 

Fama  refert  Anyti  quale  fuisse  reo ; 
Fracta  cadet  tantae  sapientia  mole  ruinae : 

PIus  valet  humanis  viribus  ira  Dei. 


5.  Per  adversai  agitur  fortuna,^ 
Nihil  frequentius  OTidio,  quam  COO' 
ditionem  suam  companiie  cum  pro- 
cellif,  tempestatibiii,  &c.     Pont. 

7.  Priamus  natartanjiinire  ludat.'] 
Ego  reduzi,  ludat,  quod  ez  antiquo 
tcripto  receperat  Francofurtensit ;  et 
melius  respondet  sequenti,  ducat  cho- 
roi:  luden  enim  est  saltare,  ut  Me- 
tamorph.  iii.  686. 

8.  Fettot  chorot,']  Cborus  multo- 
rum  vocibus  constat,  ut  docent  Se- 
neca  et  Macrobius. 

12.  Fama  refert  Anyti  quak  fwm 
reu\  Ph>  genitiTO  m,  malim  reo  le- 
gere»  dativo  casu  -,  ut  sit  sententia : 
Quale  pectus  reo  Anyti,  hoc  est,  So- 
crati  fnisse  £una  refiert.  Nam  et  d/i- 
ftficXlav  lectio  hcc  tollet,  et  versui 
quoque  gratic  aliquantum  conciliabit ; 
▼itata  similitudine  casus  in  utraque 


cesura.  Mic.  Anyti  reo,  Socrati, 
quem  Anytus  accusavit.  Tres  enim 
Aiere  Sooatis  accusatores  Melitus, 
Anytus,  et  Lycon.  Melitus  quidem  ob 
poetas  ei  infestus:  Anytus  ob  arti- 
fices,  atque  reipublice  gubematores ; 
Lycon  denique  gratia  rhetorum.  Ac- 
cusado  autemhabuitse  ferme  in  hunc 
modum  :  Socrates  injuste  egit,  juven- 
tutem  depravans,  ac  Deos  quos  dvi- 
tas  putat,  ipse  non  putans,  sed  alia 
quedam  nova  dsmonia.  Plato  docet 
eum  tanta  fuisse  sapientia  et  fortitu- 
dine,  ut  noluerit  pro  se  aut  causam 
dicere»  aut  quemquam  precari.  Mkr. 
'AXX'»  cJ  Kpirmf,  koI  rb  rpirov,  ti 
ravry  rdtQ  BfdiQ  fikov,  ravry  yc- 
vioBtt'  IfU  9k  'AwTOc  Kai  M^Xfroc 
dwoKTtXvai  fikv  ^{tvayrai,  pk&itai  Zk 
o6.  Epictet.  de  Socrate,  cap.  ultim. 
14.  Nondum  perspicio,  hunc  ver- 
Z2 


340  P.  OVIDII  NASONIS 

Ille  senex  dictus  sapiens  ab  Apolline,  nullum    15 

Scribere  in  hoc  casu  sustinuisset  opus. 
Ut  patrise  veniant,  veniant  oblivia  vestri ; 

Omnis  ut  admissi  sensus  abesse  queat ; 
At  timor  officio  fungi  vetat  ipse  quieto : 

Cinctus  ab  innumero  me  tenet  hoste  locus.    20 
Adde,  quod  ingenium  longa  rubigine  laBsum 

Torpet,  et  est  multo,  quam  fuit  ante,  minus. 
Fertilis,  adsiduo  si  non  renovetur  aratro, 

Nih  nisi  cum  spinis  gramen,  habebit  ager : 
Tempore  qui  longo  steterit,  male  curret,  et  inter 

Carceribus  missos  uUimus  ibit  equos :  26 

Vertitur  in  teneram  cariem,  rimisque  dehiscit, 

Si  qua  diu  solitis  cymba  vacarit  aquis : 
Me  quoque  despero,  fuerim  quum  parvus  et  ante, 

Illi,  qui  fueram,  posse  redire  parem.  30 

Contudit  ingenium  patientia  longa  laborum, 

£t  pars  antiqui  magna  vigoris  abest. 
Saepe  tamen  nobis,  ut  nunc  quoque,  sumta  tabella 

Inque  suos  volui  cogere  verba  pedes :  [est, 

Carmina  scripta  mihi  sunt  nulla,  aut  qualia  cernis; 

Digna  sui  domini  tempore,  digna  loco.  36 


sum  panim  adpositiim  ac  proinde  Stts-  27.  TeneramJ}   Hoc  epitheton  non 

pectum  esse,  ut  Heintius  arbitratus  placet  Burmanno,   qui  tewuem  con- 

est.    Poet»  mens  est,  Augusti  iram  jecerat,  Heinsius  vero  et  Francius  u- 

terribiliorem  esse,  quam  odium  homi-  tram.    Equidem  nihil  mutarem,  sed 

num   Atheniensium,    quod   Socrates  secundum  primam  hujus  vocabuli  sig- 

«^quoanimopertulit,etsapientiaSocra-  ntBcationem    interpretarer  fragUem, 

tis  sttccumbet  tanto  malo.  Cadit  vero,  cum  primis  si  tener  a  rcipw  tero,  at- 

qu9  est  lectio  ood.  Leidensis»  fortior  tero  derivemus.    Harlss. 
esse  videtur  et  irdBti  aptior.    Harles.  28.  Cymba  vacarit  aqtus,']  Si  in  ri- 

21.  Ingenium  longarubigine  Utmm.']  pam  subducta,  diu  hesit  in  arenis. 
Vel,   plenum,  Arondelianus.    Forte,  33.  Ut  nutic  quoqne  sumta.}  Nihi- 

rotum*  Heins.  Longa  rubigine.  I/)nga  lominus  imperare  mihi  non  potuii  quin 

componendi  desuetudine.    Mbr.  scriberem.    Pont. 


TRISTIUM  LIB.  V.  ELEG.  XII. 


341 


Denique  non  parvas  animo  dat  gloria  vires ; 

Et  foecunda  facit  pectora  laudis  amor. 
Nominis  et  famae  quondam  fulgore  trahebar, 

Dum  tulit  antennas  aura  secunda  meas.         40 
Non  adeo  est  bene  nunc,  ut  sit  mihi  gloria  curse : 

Si  liceat,  nuUi  cognitus  esse  velim. 
An,  quia  cesserunt  primo  bene  carmina,  suades 

Scribere,  successus  ut  sequar  ipse  meos  ? 
Pace,  novem,  vestra  liceat  dixisse,  Sorores,       45 

Vos  estis  nostrse  maxima  causa  fugae. 
Utque  deditijustas  tauri  fabricator  aheni, 

Sic  ego  do  pcenas  artibus  ipse  meis. 
Nil  mihi  debuerat  cum  versibus  amplius  esse ; 

Sed  fugerem  merito  naufragus  omne  fretum.  50 
At  puto,  si  demens  studium  fatale  retentem, 

Hic  mihi  preebebit  carminis  arma  locus : 
Non  liber  hic  ullus,  non  qui  mihi  commodet  aurem, 

Verbaque  significent  quid  mea  norit,  adest. 
Omnia  barbariae  loca  simt,  vocisque  ferinae,       55 

Omnia  sunt  Getici  plena  timore  soni : 
Ipse  mihi  videor  jam  dedicisse  Latine ; 

Jam  didici  Gretice  Sarmaticeque  loqui. 
Nec  tamen,  ut  verum  fatear  tibi,  nostra  teneri 

A  componendo  carmine  Musa  potest.  CO 


44.  Sueeemts,']  Quia  mihi  male 
successit. 

47.  Tauri  fabricator  a^t.]  Pe- 
rillus :  de  quo  jam  dictum  est.   Mer. 

49.  Nil  mihi  debuerat,']  Prodentis 
enim  non  est,  ad  id  redire,  nnde  de- 
trimentum  acceperit. 

51.  Studium  fataleJ]  Si  regrediar 
ad  studiuro  meum,  quod  mihi  fato  quo- 
dam  nocuit,  inveniam  arma  carmini 


idonea.  Pont.  Retentem.  Repctam. 
£st  prolepsis  ironica,  ut  Verpoort. 
jam  pulcre  monuit,  et  arma  carminii 
sunt  instrumenta,  libri  et  alia  adju- 
menta  carminis  scribendi;  inde  ar- 
marium,  ubi  libri  reponuntur.  Plin.  ii. 
ep.  17.  Idemque  Verpoort.  jam  lau- 
darat  Virgil.  ^o.  i.  187.  agrestium 
arma,  h.  e.  agriculturfe  instrumenta. 
Harles. 
Z3 


1 


342 


P.  OVIDII  NASONIS 


Scribimus,  et  scriptos  absumimus  igne  libellos : 

Exitus  est  studii  parva  favilla  mei. 
Nec  possum^  et  cupio  non  uUos  ducere  versus  : 

Ponitur  idcirco  noster  in  igne  labor ; 
Nec  nisi  pars,  casu  flammis  erepta,  dolove^       65 

Ad  vos  ingenii  pervenit  uUa  mei. 
Sic  utinam,  quas  nil  met^entem  tale  magistrum 

Perdidity  in  cineres  Ars  mea  versa  foret ! 


ELEGIA  XIII. 

Hanc  tuus  e  Getico  mittit  tibi  Naso  salutem; 

Mittere  si  quisquam,  quo  caret  ipse,  potest. 
^ger  enim  traxi  contagia  corpore  mentis^ 

Libera  tormento  pars  mihi  ne  qua  vacet : 
Perque  dies  multos  lateris  cruciatibus  uror,        5 

Sed  quod  non  modico  frigore  Isesit  hiems. 
Si  tamen  ipse  vales,  aliqua  nos  parte  valemus : 

Quippe  mea  est  humeris  fulta  ruina  tuis. 
Qui  mihi  quum  dederis  ingentia  pignora,  quumque 

Per  numeros  omnes  hoc  tueare  caput ;  10 


62.  PartM.]  Non  placet  Heiniio, 
et  oonjicit  Uudiit  atra,  et  Bunn.  eana 
favilla,  Equidem  contra  codices  ni- 
hil  mutem.  Atqui  lectio  parva  addit 
multum  ponderia  conjecturaB  Burman- 
ni,  qui  in  verau  sequenti  legere  ma- 
)it  non  muUot  (quidam  enim  codd.  ha- 
bent  non  nullot)  dueere  vernu,  Harl. 

2.  Que  lectio  est  in  textu,  [mti- 
tere  rem  $i  quis.  Edit.  Hables.]  eam 
Heinsius  rescripsit  e  Leidensi,  Moreti 
et  alio  codice ;  ego  vero  cum  Burm. 
valde  dubito,  hsc  interpolata  esse  ad 
exemplum  i.  e.  Ponto  10. 20.  et  serva- 
rem  lectionem  edit.  veteris  mittere  ti 


fuufttam  quo  car,  aut  hibentius  Medon. 
codicis,  mittere  st  ipue^m  qno  e,  ipse. 
Recte  autem  observavit  Verpoorten, 
Ovidium  ludere  in  vocabulo  talutis, 
quod  et  comprecationem  faustam  et 
statum  felicem  significat.  IUam  Ovi* 
dius  se  mittere,  hanc  non  habere  dJcit. 
Harles. 

3.  Traxi  contagia  mentit  earpere.'] 
Id  est,  ipsum  corpus,  prae  nimio  men- 
tis  dolore,  coepit  male  valere. 

9.  Ingentia  pignora,^  Magnas  sig- 
nificationes  amoris. 

10.  Per  numerot  omfits.]  Per  om- 
nesmodos. 


J 


TRISTIUM  LIB.  V.  ELEG.  XIII.         848 

Quod  tua  me  raro  solatur  epistola,  peccas : 

Remque  piam  preestas,  ni  mihi  verba  neges. 
Hoc  precor  emenda :  quod  si  correxeris  unum, 

NuUus  in  egregio  corpore  naevus  erit. 
Pluribus  accusem,  fieri  nisi  possit,  ut  ad  me      15 

Litera  non  veniat,  missa  sit  illa  tamen. 
Dl  faciant,  ut  sit  temeraria  nostra  querela» 

Teque  putem  falso  non  meminisse  mei. 
Quod  precor,  esse  liquet:   neque  enim  mutabile 

Credere  me  fas  est  pectoris  esse  tui.        [robur 
Cana  prius  gelido  desint  absinthia  Ponto,  21 

Et  careat  dulci  Trinacris  Hybla  thymo, 
Immemorem  quam  te  quisquam  convincat  amici : 

Non  ita  sunt  fati  stamina  nigra  mei. 
Tu  tamen,  ut  falsse  possis  quoque  pellere  culpse 

Crimina,  quod  non  es,  ne  videare,  cave  :        26 
Utque  solebamus  consumere  longa  loquendo 

Tempora,  sermonem  deficiente  die ; 

12.  Veipoorten  ita  bene  interpre-  14.  NuUus  tuevus.']  Quasi  dicat,  ni- 

tatur :  Si  non  gravaris  ad  me  scribere,  hil  abs  te  requiram  amplius,  si  faanc 

ego  per  verba  epistols  tue  mihi  re  veluti  ex  formoso  corpore  labem,  aut 

ipta  et  facto  officium  pnestitum  esse  maculam  unicam  sustuleris. 

judicabo.   Quod  antem  hoc  verborum  15.  PluribuSMcusem.']  Pluribusver- 

officium  non  prasstas,  peccas.    Hein-  bis  officium  tnum  accusarem.   Heins. 

sius  suspicatur  :    remque  piam  haud  19.  Quod  precorJ]  Vt  falso  de  te 

prff«t<M,  f«i  miAi  v.n.  CodexLeidensis  querar.    Robur  tui  pectorit,    Mentis 

habet ;  remque  male  pnuUu  sed  m.  r.  tus  constantiam  in  me  amando,  cre- 

negas :  alius ;  remque  malam  prastas  ni  dere  nequeo  esse  labefactatam. 

Tmfu  verba  legas:  duo;  quodque  pium  21.  Absinthium  in  Ponto  fuit  pne- 

prastas,    Quare  Burmannns,  qui  hic,  stantissimum,  multo  amarius  Italico, 

ut  sspe,  res  et  verba  opponi,  et  Na-  ejus  vero  medulla  dulcis,  vide  Plin. 

sonem  velle  putat,  rebus  quidem  sa-  xxvii.  7.     Trinacris  est  Sicilia  Grecis 

tisfacere  officio  amicum,  sed  verba,  a  tribus  promontoriis  sic  dicta ;  conf. 

i.  e.  epistolas,  non  prsstare,  legere  v.  6.  38.    Harles. 

malit ;  Remque  maU  haud  prastas,  sed  22.  Hybla  Trinacris,]  Hybla,  civi- 

miki  verba  negas  ?  tueris  meam  caus-  tas  Sicilis. 

sam  optimei  sed  non  scribis,  vel,  rem-  28.  Sermonem  cum  Rottendorphiano 

que  quidem  prastas,  sed,  &c.   Harles.  et  Puteano,  rescripsit  Heinsius :  edit. 

Z4 


344  P.  OVIDII  NASONIS 

Sic  ferat  ac  referat  tacitas  nunc  lltera  voces, 
£t  peragant  linguae  charta  manusque  vices :  30 

Quod  fore  ne  nimium  videar  diffidere,  sitque 
Versibus  hic  paucis  admonuisse  satis ; 

Accipe,  quo  semper  finitur  epistola  verbo, 
Aque  meis  distent  ut  tua  fata,  vale. 


ELEGIA  XIV. 


QuANTA  tibi  dederint  nostri  monumenta  libelli, 

O  mihi  me  conjux  carior,  ipsa  vides. 
Detrahat  auctori  multum  fortuna  licebit ; 

Tu  tamen  ingenio  clara  ferere  meo : 
Dumque  legar,  mecum  pariter  tua  fama  legetur ;  5 

Nec  potes  in  moestos  omnis  abire  rogos. 
Quumque  viri  casu  possis  miseranda  videri, 

Invenies  aliquas,  quae,  quod  es,  esse  velint ; 
Quae  te,  nostrorum  quum  sis  in  parte  malorum, 

Felicem  dicant,  invideantque  tibi.  10 


▼et.  CQm  aliU  umumu  Deficere  enim  2.  O  mUu  nu  earior.']  Exprimit  hiiDC 

cum  quarto  casu  construebant  scrip-  amorem,  lib.  iiL  Eleg.  iii.  ver.  15 : 

tores  optimi  illius  ssculi.  Cic.  iv.  ep.  Omnia  quum  tubeant,  vind»  tamen 

6.  Solatia  me  dejiciunt.     Plura  vide  omnia  cor0tu, 

apud  Heinsium  ad  Ovid.  Metam.  i.  4.  Tu  tamen  ingenio,']  Versus  ez  in- 

Amor.  viiL  93.  Heinsium  et  Drakenb.  genio  meo  profecti  te  illustrabunt. 

ad  Sil.  Ita].  viiL  661.     Harles.  6.  Kee  potet  in  nuatos  omnit  abire 

30.  Peragant.']  Munus  lingue  o-  rogos.]  Non  potest  fama  tua  penitus 

beant,  quod  epistola  solet  efBcere.  deleri,  quemadmodum  corpus  absumi- 

34.  Atqus  meis  dittent.]  Atque  scri-  tur  rogo. 

bendum,  ut  Caroli  Strozzs,  viri  no-  9.  Nottrorum  malorum.]  Me»  cala- 

bilissimi  et  bumanissimi,  codex.    Cf.  mitatis.    In  parte.  Quum  mecum  do- 

ad  Amor.  ii.  xiv.  ver.  30 ;  et  alibi.  lenter  feras  exsilium  meum. 


TRISTIUM  LIB.  V.  ELEG.  XIV. 


345 


NoB  ego  divitias  dando  tibi  plura  dedissem  : 

Nil  feret  ad  manes  divitis  umbra  suos. 
Perpetui  fructum  donavi  nominis ;  idque, 

Quo  dare  nil  potui  munere  majus,  habes. 
Adde,  quod,  ut  rerum  sola  es  tutela  mearum,    1 6 

Ad  te  non  parvi  venit  honoris  onus : 
Quod  nunquam  vox  est  de  te  mea  muta,  tuique 

Judiciis  debes  esse  superba  viri. 
Quae,  ne  quis  possit  temeraria  dicere,  praesta : 

Et  pariter  serva  meque,  piamque  fidem.         20 
Nam  tua,  dum  stetimus,  turpi  sine  crimine  mansit, 

Et  laudem  probitas  irreprehensa  tulit. 
Par  eadem  nostra  nunc  est  sibi  facta  ruina : 

Conspicuum  virtus  hic  tua  ponat  opus. 
Esse  bonam  facile  est,  ubi,  quod  vetet  esse,  remo- 
tum  est,  25 

Et  nihil  officio  nupta  quod  obstet  habet : 


11.  Plura.l  Quam  dedi.  iDtelligit 
autem  fame  immortalitatem. 

13.  Perpetui  fructum,  &c.]  Nod 
iatermorietur  Domeo  tuum,  pn^ter 
eteniitatem  scriptorum  meorum. 

16.  Onut  non  parvi  honorit.]  Quasi 
dicat :  quamvis  sit  odus  et  labor  res 
meas  tueri,  tameu  erit  magoo  ho- 
Dori. 

19.  Pertta,']  Persevera  ia  amore 
coDJugali.   Melius  ffrtetta,  effice. 

22.  Laudem^tulU.]  Sic  deditBur- 
maaous ;  laudem  latuit  io  tondem,  quod 
prioiae  edd.  exhibeut.  AUi  aliter  apud 
Heiosium,  qui  scribere  jubet  et  fanut 
prolntat—Juit,  Num  vero  Latioe  di- 
catur,  fanut  probitat,  vehemeoter  du- 
bitat  Burm.  oec  probarat  Verpoorteo. 
Prointat  est  h.  1.  castitas.   Hakles. 

23.  Par  ea  de  nottra  non  ett  tibi 
facta  ruina."]  lo  oostra  ruioa  parem 

tt  osteodisti :  vel  parem  ejus  demon- 
straode  occasiooem  habes.    Burm. 


Liceat  vero  meam  iaterpooere  con- 
jecturiolam.  Ovidius  aotea  orarat  ux- 
orem,  ut  fidem  servaret,  eamque  ounc 
osteoderet,  quum  castitatis  perpetua, 
qus  RoDis  rara  tunc  fuit  virtus,  aotea 
laudem  tulisset :  rogat  igitur  ut  fides 
taota  sit,  quamtum  malum  esse  putat 
exsilium,  hoc  est,  quam  maxima,  qua 
re  gloriam  acquiret  illustrem.  Hioc 
suspicor  scripsisse  poetam,  prsesertim 
si  ea«  quas  sequuntur,  cootuleris :  Par 
eadem  (scil.  fides)  nottra  nunc  tit 
(b.  e.  utioam  sit!)  tiin  facta  ruimt: 
atque  io  Gottorpbiaoo  fuit  nottre,  et 
sibi  ex  aotiqua  lectiooe  $it,  pro  quo 
librarios  substituerat  ett,  forsao  oitum 
fuiL    HaRL£6. 

24.  Contpicuum.]  Quasi  quamdam 
statuam  duoc  tibi  virtute  tua  erige, 
coospicuam  omoibus.  Pont.  Virt^it. 
Tua  fides  coojugalis. 

25.  Bonam.]  Femioam  et  uxorem : 
sed  virtus  io  arduis  ceroitur. 


1 


346  P.  OVIDII  NASONIS 

Qaum  Deus  intonuit,  non  se  subducere  nimbo, 

Id  demum  pietas,  id  socialis  amor. 
Rara  quidem  virtus,  quam  non  fortuna  gubemet ; 

Qu8B  maneat  stabili,  quum  fugit  illa,  pede :    30 
Si  qua  tamen  pretii  sibi  merces  ipsa  petiti, 

Inque  parum  laetis  ardua  rebus  adest ; 
Ut  tempus  numeres,  per  saecula  nulla  tacetur, 

£t  loca  mirantur,  qua  patet  orbis  iter. 
Adspicis,  ut  longo  maneat  laudabilis  aevo,  35 

Nomen  inexstinctum,  Penelopsea  fides  ? 
Cemis^  ut  Admeti  cantetur,  ut  Hectoris  uxor, 

Ausaque  in  accensos  Iphias  ire  rogos  ? 
Ut  vivat  fama  conjux  Phylaceia,  cujus 

Uiacam  celeri  vir  pede  pressit  humum  ?         40 
Nil  opus  est  leto  pro  me,  sed  amore  fideque  : 

Non  ex  difficili  fama  petenda  tibi  est. 


29.  GabemaU]  Gubemet  cum  me-  ster  Thneafidn.    O  miAi  Theaia  pee- 

lioribus.   Hxins.     (luam,  &c.  Quasi  tcra  Juneta  Jide,    De  fide  autem  Pe- 

dicat :  rari  sunt,  qui  non  sequantur  nelopes,  Hom.  Odyss.  xviii.  ver.  253 : 
fortunam  potius  quam  virtutem.  Ei  KttvSQ  y  l\0wv  rbv  ifibv  piov 

31.  Si  qua  tamen.]  "Oirov  rb  ev/i'  Ait^ToKiv», 

^pov  IkiI  Kal  rb  cuoc/Slc ;  Epictet.  Mit^iv  kc  k\moq  fcif  ifgbv  koI  niX- 

Hanc  etiam  apud  TuUium  ssepius  in-  Xiov  o^ruk. 

venies  senientiam,  sed  ^randiore  verbo  37.  Admeti  uior.']    Hujus  fabuliB 

expositam  ad  finem  Milonians  ora-  meminit  Apollod.  lib.  i.  qua  nempe 

tionis,  ubi  *'  fortes  et  sapientes  viros  ratione  ApoUo  totum  annum  Admeto 

non  tam  praemia  sequi  solere  recte  servierit.      Hectoris  uxor.    Sic   ipsa 

factorum,  quam  ipsa  lecte  facta,"  &c.  apud  Eurip.  in  Troad. 

31—34.  Ut  in  textu  est,  e  Palati-  Xk  ff,  w  ^S\'  "EKrop,  dxov  dvSp 

nis  bene  rescripserat  Gruterus,  et  ad-  dpKovvra  /ioc. 

prime  distinxit  de  Meddenbach  Wak-  38.  Iphia».]  Evadne,  Iphias  fiiia. 

ker  in  AmoenitaL  litterar.  p.  123, 124.  39.  Phylaeeia.']  Laodamia  sic  dicU 

interpungendo ;  n  qua  tamen,  ftretii.  a  Phylace,  Phthiotic»  regionis  Thes- 

h.  e.  si  qua  tamen  virtus  sit,  quam  saliae  urbe,  quas  sub  ejus  mariti  Ph)- 

non  gubemet  fortuna,  ac  versu  34.  et  tesilai  imperio  fuit,  ut  docet  Strabo, 

loeOf  (scilicet  numeres)  mirantur.  Jam  lib.  ix  ;  vel  a  Protesilai  avo  Phykice, 

v.  32.  ardua  est  virtus,  qnae  non  in-  Iphicli  patre.    Micyl. 
clinatur  ad  fortunam.    Harles.  41.  Nii  opus  e$t  Uto.]  Quod  ad  ex- 

36.  Penelopga  fdes.]  Sic  alibi  no-  empla  referendum :  Alcestidisscilicet, 


TRISTIUM  LIB.  V.  ELEG.  XIV.  347 

Nec  te  credideris,  quia  non  facis,  ista  moneri : 
Vela  damus,  quamvis  remige  puppis  eat. 

Qui  monet  ut  facias,  quod  jam  facis,  ille  monendo 
Laudat»  et  hortatu  comprobat  acta  suo.  46 


qus  pro  marito  Admeto  mori  tuiti-  morteiupniadDOtavimiis,&c.  Micyl. 

nuit,  ut  est  apud  Euripidem :  Evad-  44.  Veta  domtu.]  Quati  dicat :  hec 

nes,  qus  et  ipsa  rogum  mariti  con-  amore  magia  impuUua  ad  te  scribenda 

scendit,  eademque  le  cremari  paaea  putavi,  quam  quod  arbitraier  te  pre- 

est :  et  Laodami»,  de  cujus  obitu  et  ceptis  et  monitis  meis  egere.  Font. 


PUBLII    OVIDII    NASON1S 
EPISTOLARUM 

EX    PONTO 

LIBRI  QUATUOR. 


PUBLII    OVIDII    NASONIS 
EPISTOLARUM 

EX    PONTO 

LIBER  PRIMUS. 
EPISTOLA  PRIMA. 

BRUTO». 

Naso,  Tomitanae  jam  non  novus  incola  terrae, 
Hoc  tibi  de  Getico  litore  mittit  opus : 

Si  vacat,  hospitio  peregrinos,  Brute,  libellos 
Excipe,  dumque  aliquo,  quolibet  abde  loco. 

Publica  non  audent  inter  monumenta  venire, 
Ne  suus  hoc  illis  clauserit  auctor  iter. 


*  Codex  Bavar.  hanc  habet  in- 
scriptioDem  :  Ineipit  libtr  primuu  E- 
pistolarum  Ovidii  Nasonit  de  Ponto. 
Ejrittola  prima  ad  Brutum,  At  do 
Ponto  iaficetuin  est,  et  a  recentiori 
manu  adstttmn,  nec  libri  veteres  pleri- 
que  ttUam  agnoscant  inscriptionem.  r. 
Heins.  qni  etiam  observat,  optimos 
codices  habere  Bruto,  Harles. 

I.  Jam  non  noous  incola,']  Incolam 
Don  novnm  se  vocat,  pro  veteri,  gard 
Xir6inira.  Nam  jam  quartnm  prope 
annnm  in  Ponto  agebat,  id  quod  in« 


fra  mox  adparet,  Eleg.  viii.  CiBte- 
ruro,  ut  hoc  addamus,  septem  omnino 
annos  in  Ponto  vixisse  poeta  videtur ; 
atque  intra  tres  priores,  ea,  quorum 
titulus  est  Trittium,  scripsisse:  reli- 
quis  autem,  h«c  qu«  de  Ponto  in- 
scribuntur,  ut  ex  ipsis  libris  adparet. 

MlCTL. 

2.  Do  Getieo  litoreJ]  De  litore  ma- 
ris  Euxini,  quod  Geta  accolunt. 

6.  CUnuerit  hoe  iter.]  Fecerit  scri- 
bendo  pnecepta  amatoria,  ne  hi  quo- 
que  de  Ponto  libelli  possint  in  publi- 
cum  prodire. 


352  P.  OVIDII  NASONIS 

Ah !  quoties  dixi,  certe  nil  turpe  docetis ! 

Ite ;  patet  castis  versibus  ille  locus. 
Non  tamen  accedunt :  sed,  ut  adspicis  ipse,  latere 

Sub  Lare  privato  tutius  esse  putant.  10 

Quaeris,  ubi  hos  possis  nuUo  componere  laeso  ? 

Qua  steterant  artes,  pars  vacat  illa  tibi. 
Quid  veniant,  novitate  roges  fortasse  sub  ipsa : 

Accipe,  quodcumque  est,  dummodononsitamor. 
Invenies,  quamvis  non  est  miserabilis  index,      15 

Non  minus  hoc  illo  triste,  quod  ante  dedi : 
Rebus  idem,  titulo  differt ;  et  epistola  cui  sit 

Non  occultato  nomine  missa,  docet. 
Nec  vos  hoc  vultis,  sed  nec  prohibere  potestis  ; 

Musaque  ad  invitos  officiosa  venit.  20 

Quicquid  id  est,  adjunge  meis  :  nihil  impedit  ortos 

Exsule,  servatis  legibus,  urbe  frui. 
Quod  metuas  non  est :  Antonl  scripta  leguntur ; 

Doctus  et  in  promtu  scrinia  Brutus  habet. 

8.  Ite ;  patet  eastis  verribits  ilU  lo-  mulieribus,  qus  fitios  genuenmt :  in 

cus,']  Locum  hunc  intelligit  Merula  epistoU  Hypsipyles  ad  Jaaonem,  131 

de  ipsa  Roma :   sed  quia  praecedit,  et  sq : 

Publica  non  audent  inter  mojmmenta  Felix  in  numero  quoque  sum  ;  pra- 

venire,  caperem  de  Apollinis  Palatini  lemque  gemellam, 

tcmplo  et  Bibliotheca,  in  quam  non  Pignora  Lucina  binafavente  dedi. 

audent  venire  Nasonis  libelli:  vide  17.  Hebus  idem.l  Eadem  est  ma- 

Trist.  lib.iii.  £1.  i.  et  alibi.   Burm.  teria  hujus  operis,  qu»  est  de  Tristi- 

12.  Qtia.]  Ubi :  idque  elegantis-  bus.  Titulo  differt,  Differt  indice. 
simc  dicitur  de  statu  in  loco.    Ciof.  Et  epistola  cui  sit»  Diflert  etiam  boc 

13.  Quid  veniant,']  Ita  et  Grscos  opus  ab  eo  de  Tristibus,  quoniam  in 
dicere  Wdvrt  rov,  diarl,  Sextus  Em-  hoCi  ad  quem  scripta  sit  epistola,  ti- 
pir.  tradit,  lib.  L  Pyrrh.  Hypotyp.  tulus  docet :  id  vero  in  opere  de  Tri- 
cap.    19.    ubi    videndus   est    Fabri-  stibus  supprimitur. 

cius.  19.  Nec  vos  hoe  vultis.']   Nec  vos 

15.  Quamvis  non  sit  miserahilis  tn-  vultis  vestra  nomina  in  hoc  opere 
dex.']  Quamvis  non  est  plerique  vete-      poni,  propter  Augusti  metum. 

res:  vcrsu  proximo»  pro  hoc  malim  22.  Servoris /e^friu.]  Nonscribendo 

hic,si  per  antiquos  liceat  codiccs.  In-  lasciva:  id  ne  focerem,  legibus  can- 

venies  his  in  libris  non  minus  triste  tum  fuit. 

il!o,  quod  jam  ante  dedi.   Heivs.  23.  Antonius  antea  fuit  Triumvir 

16.  Q'tod  ante  dedi,]  Metaohora  a  cum  Augusto,  dein  acerrinras  hujus 


EX  PONTO  LIB.  I.  EPIST.  I. 


353 


Nec  me  nominibus  furiosus  confero  tantis :         25 

Saeva  Deos  contra  non  tamen  arma  tuli. 
Denique  Caesareo,  quod  non  desiderat  ipse, 

Non  caret  e  nostris  uUus  honore  liber. 
Si  dubitas  de  me,  laudes  admitte  Deorum ; 

Et  carmen  demto  nomine  sume  meum.  30 

Adjuvat  in  bello  pacatae  ramus  olivse : 

Proderit  auctorem  pacis  habere  nihil? 
Quum  foret  ^neae  cervix  subjecta  parenti, 

Dicitur  ipsa  viro  flamma  dedisse  viam. 
Fert  liber  jEneaden :  et  non  iter  omne  patebit  ?  35 

At  patrise  pater  hic ;  ipsius  ille  fuit. 
Ecquis  ita  est  audax,  ut  limine  cogat  abire 

Jactantem  Pharia  tinnula  sistra  manu  ? 


bostis,  qai  paullo  ante  pit£linm  Actia- 
com  de  ebrietate  Aug.  edidit  libel- 
ium»  Plin.  xiv.  22.    Harles. 

24.  Scrinia  Brutat  habtt.]  Bniti, 
preter  libnim  de  Virtute  Ciceroni, 
Senecie,  Plutarcho,  aliis  laudatum, 
etiam  versut  exstabant,  et  quidem  sa- 
tis  lascivi,  ut  ex  Plinio,  lib.  iii.  Epist. 
5,  discimus.  Auctor  dialogi  de  claris 
Oratoribus :  **  Fecerunt  Brutus  et 
Ccsar  carmina  non  melius  quam  Ci- 
cero,  sed  feiicius,  quia  iUos  fecisse 
pauci  sciunL"    Heins. 

26.  Non  tamen  arma  tuft.]  Non  ta- 
loen  bella  gessi,  ut  M.  Anton.  et 
Brutus. 

29.  Si  dubitoi  de  me.'i  Si  dubitas 
mea  causa  hos  meos  libellos  excipere. 
Laudet  admitte  Deorum.  Excipe  illos 
Augusti  causa,  cujus  laudes  in  illis 
continentur. 

31.  A<{juvat  in  belio.]  £st  argumen- 
tum  a  minori :  Ramus  olesi  quod 
signum  pacis  est,  adjuvat  in  bello 
pnetendentem :  multo  igitur  magis 
debet  juvare,  non  signum,  sed  ipse 

VOL.  II. 


auctor  pacis,  id  quod  faciunt  libri  mei. 

MlCYL. 

35.  jEneaden.]  Augustum,ab  ^nea 
oriundum,  propter  patrem  Julium  Ce- 
sarem,  qui  genus  suum  ad  Julium  As- 
canium,  ^ne»  fiUum,  referebat.' 

36.  Ipniu.]  Ita  interpretor»  hic, 
quem  meus-  Uber  fert,  e&t  pater  pa- 
tris,  ille  autem  Ancbises,  quem  tuiit 
i£neas,  fuit  ipsius  tantum  Mnea  pa- 
ter.  Burmannus  vero,  *'  quo  referas 
iliud  ipsiut,*'  inquit,  **  non  video;  an 
ad  Augustum  1  ut  sit,  Augustus  fuit 
pater  patric,  ille  (i£neas)  pater  ipsius 
(Augusti.)  In  Francof.  erat,  unicut 
ille  fuit ;  forte  unins  ille  fuit.  Hic 
scil.  Augustus  est  pater  patria?,  qui 
est,  ^neades  iUe,  quem  fert  meus  hic 
Uber,  ille  vero,  iEneas,  pater  fuit  non 
communis  patri»,  e(  omnium  civium, 
sed  unius  JuUi,  cui  taroen  iter  patuit 
per  ferrum  et  ignes."  Penes  pruden- 
tes  lectores  esto  judicinm.   Hables. 

37.  Ut  limine  cogat  abire,'}  Ut  Isi- 
dis  sacerdotes,  sistra  i£gyptia  Ceren- 
teS|  pellat  e  Umine. 

A  A 


354 


P.  OVIDII  NASONIS 


Ante  DeAm  matrem  comu  tibicen  adunco 

Quum  canit,  exigu»  quis  stipis  eera  neget  ?   40 
Scimus  ab  imperio  fieri  nil  tale  DianaB ; 

Unde  tamen  vivat  vaticinator  habet. 
fpsa  movent  animos  Superorum  numina  nostros ; 

Turpe  nec  est  tali  credulitate  capi. 
En  ego,  pro  sistro,  Phrygiique  foramine  buxi,    45 

Gentis  luleae  nomina  sancta  fero : 
Vaticinor  moneoque ;  locum  date  sacra  ferenti : 

Non  mihi,  sed  magno  poscitur  ille  Deo. 
Nec,  quia  vel  merui,  vel  sensi  principis  iram, 

A  nobis  ipsum  nolle  putate  coli.  50 

Vidi  ego  linigerse  numen  violasse  fatentem 

Isidis,  Isiacos  ante  sedere  focos : 


39.  Ante  DeAm  matrem,']  Quum  ma- 
tri  DeAm  canit  tibicen  inter  sacrifican- 
dum.  Aduneo  eomu.  Tibiam  obli- 
quam  iDtelltge,  dextra  parte  unum, 
sinistraduo  foramina  habentem,  quam 
Midas,  in  Phrygia  invenit,  ut  Pltnius 
docet. 

40.  Quum  eanit,']  Dum  pr.  editt. 

41.  Vaticinator  Dians  nomineex- 
igit  stipem  sive  pecuniam  a  eonsulen- 
tibus,  sive  iis,  quibus  vaticinia  reddit. 
£t  tamen  scimus,  ipsam  Dianam  nihii 
ta]e  imperare,  hoc  est,  haudquaquam 
jubere,  ut  ille  pecuniam  ab  hominibus 
auferat.  Ita  plane  explicat  Micyllus. 
In  Aricino  autem  nemore  juzta  Ro- 
mam  habuit  Diana  templum,  ibi  erant 
vaticinatores,  uti  codiciTwisdenio  jam 
erat  adscripturo.    Harles. 

42.  Unde  tamen  vivat  vaticinator,'] 
Tamen  sacerdos  DiansB,  causa  Des 
predicendo  futura,  donatur  victu  et 
donis.  Quibus  verbis  coUigit,  ut  sa- 
cerdfttes  coluntur,  Deorum  causa,  sic 
libros  continentes  Augusti  laudes,  mi- 
nime  esse  ex  urbe  peliendos,  sed  pci- 
tius  excipiendos  summa  veneratione. 


43.  Ipta  mavent  antJiiM.]  Hoc  dicit : 
Movemur  Deorum  causa  ad  veneran- 
dum  sacerdotes  predictos,  nec  debe- 
mus  pntare,  esse  turpe,  credulitate 
nostra  sacerdotes  venerari  Deomm 
causa.  Supercrum  nnmtMa.  Namina 
veteres  nonnulli.   Hetns. 

46.  Pro  rittro,  Phrygii^,]  Pro  sa- 
cerdotibua  Isidis  et  Cybelet,  quos  per 
sistrum  et  tibiam  e  buxo  designat 

46.  Gentii  lule^]  Augustiex  gente 
lulia  oriundi,  ab  lulo,  .£iieBB  filio. 
Nonuna  saerafero,  Complectorin  meis 
libellis  sacrum  Augusti  nomen. 

47.  Vatieinor,']  Sum  vates  ApoUinis 
et  sacerdos*  Loctiin  date,  Sinite  me 
per  urbem  incedere.  Ferenti  taera, 
Mihi  portanti  nomina  gentis  lulee. 

49.  Nee,  quia  vel  merui.]  Quamvis, 
inquit,  in  me  Augustus  sit  iratus,  non 
recusat  tamen  a  nobis  coli  nostro  car- 
mine. 

51 .  Linigerte  Itidis.]  Haec  vera  lec- 
tio,  quidquid  membrans  inter  se  pug- 
nant.  HEtNS.  Isidts,  cujus  sacerdotcs 
lino  tecti  sacra  Dee  celebrabant. 

52.  Sedere  ante  focot  leiaeot,']  Se- 


EX  PONTO  LIB.  I.  EPIST.  I. 


366 


Alter,  ob  huic  similem  privatus  lumine  culpam, 

Clamabat  media,  se  meruisse»  via. 
Talia  coelestes  fieri  praeconia  gaudent,  56 

Ut,  sua  quid  valeant  numina,  teste  probent. 
Saepe  levant  poenas,  ereptaque  lumina  reddunt, 

Quum  bene  peccati  poenituisse  vident. 
Pcenitet  o !  si  quid  miserorum  creditur  uUi, 

Pcenitety  et  facto  torqueor  ipse  meo !  60 

Quumque  sit  exsilium,  magis  est  mihi  culpa  dolori ; 

Estque  pati  poenas^  quam  meruisse,  minus. 
Ut  mihi  Di  faveant,  quibus  est  manifestior  ipse, 

Poena  potest  demi,  culpa  perennis  erit. 
Mors  faciet  certe,  ne  sim,  quum  venerit,  exsul ;  65 

Ne  non  peccarim,  mors  quoque  non  faciet. 
Nil  igitur  mirum»  si  mens  mihi  tabida  facta 

De  nive  manantis  more  liquescit  aquee. 


dere  ante  altaria  Isidis,  ei  Mcrificatu- 
rum,  posteaqnam  post  poenitentiam 
Dea  placata  illi  veniam  dedit. 

53.  il/teK.]  Scilicet  Isiacns  sacer- 
doB.  Privatus  lumitu,  Privatnsocu- 
lls  tanquam  peijurus.  Quoties  enim 
per  Isidem  jurantes  fidem  non  serva- 
bant,  putabantur  a  Dea  visu  privari. 
Juvenal.  Sat.  xiii.  ver.  93.  sq : 

Decemat  quodcunqne  vclet  de  cor- 

port  no$tTo 
Isit,  et  iratoferitit  mea  Iwnina  sistro : 
Dummodo  vel  eecus  teneam,  quot 
ahnego,  nummoe. 
In  Anthologia  Graeca  Lucilius : 
/<i|  Karapaay 
T<}v"l<rwro^ry; 
huc  et  Persius,  Sat.  v.  ver.  186,  re- 
spexit,  apud  quem  obcurrit, 

ciim  sistro  lusea  saeerdos, 
65.  Talia  pnteoniaJ]  Talem  vocem 
fatentium  sua  crimina,  et  se  ita  me- 
ritos. 


56.  Quidvaleant  sua  fwmtN«.]  Quid 
possint  Deorum  vires.  Teste.  AU- 
quo  nocente,  in  quem  animadverte- 
rint. 

62.  Estque  pati  psBnasJ]  Rationem 
adsignat,  cur  magis  doleat  crimine, 
quam  exsilio.  Qaia  magis  roe  angit 
peocatum  meum,  quam  pcBna  et  ex- 
silium.  Q.u€tm  meruisse,  Quam  pec- 
catum  commisisse,  quo  videar  dignus 
tali  poena. 

63.  Quiinis  est  manifestior  ipse,'}  In 
quibus  Diis  ipse  Augustus  magis  ad- 
paret,  quia  a  nobis  videtur. 

68.  De  nive  manantis,]  Contabescit 
animus  meus,  et  dolore  coUiquescit, 
ut  nix  ad  ardorem  solis.  Poxt. 

Edrc  x^^  ^  ^^S  Kanrdnro  fsa- 

Kpdv  V^'  AlfMV. 

Theocr.  Idyll.  vu.  ver.  76 ;  et  Idyll. 
xxiii.  ver.dl  : 

*A  6k  x^mv  Xctiffd,  Kal  rwuTai  avlKa 
irax^, 
A  a2 


356 


OVIDII  NASONIS 


Estur  ut  occulta  vitiata  teredine  navis ; 

^quorei  scopulos  ut  cavat  unda  salis ;  70 

Roditur  ut  scabra  positum  rubigine  ferrum ; 

Conditus  ut  tineae  carpitur  ore  liber ; 
Sic  mea  perpetuos  curarum  pectora  morsus, 

Fine  quibus  nuUo  conficiantur,  habent. 
Nec  prius  hi  mentem  stimuli,  quam  vita,  relinquent ; 

Quique  dolet,  citius,  quam  dolor,  ipse  cadet.  76 
Hoc  mihi  si  Superi,  quorum  sumus  omnia,  credent, 

Forsitan  exigua  dignus  habebor  ope ; 
Inque  locum  Scythico  vacuum  mutabor  ab  arcu : 

Plus  isto,  duri,  si  precer,  oris  ero.  80 


EPISTOLA  II, 


MAXIMO. 

Maxime,  qui  tanti  mensuram  nominis  imples, 
Et  geminas  animi  nobilitate  genus  ; 


69.  Vitiata  teredine  navit,']  Inter 
teredinem  et  tineam  hoc  interest,  quod 
altera  sit  marina,  altera  terrestris ;  vide 
Pliniam,  lib.  xvi,  cap.  12.  Teredo 
eadem  qus  Terme*.  Grscis  rep^^ii^. 

71.  Femi.m  rubigine  roditur.]  Cato 
de  Re  Rustica :  Ferrum  rubigo  inter- 
ficit, 

72.  Carjiitur,'^  Consumitur.  Cura' 
rum  mormt,  Curas  edaces  adpellat 
Horat.  Gr.  GvftoBaKtict  Ovfiopdpovc. 

•  77.  Si  Superi,  quorum  tumut,^  Si 
Dii,  in  quorum  sum  potestate :  Au- 
gustum  autem  latenter  intelligit. 

79.  /n  loeum  vacuum.'^  In  locum 
carentem  arcu  Scythico:  hoc  est,  in 
locum  magis  quietum,  et  remotum  ab 
bac  Scytharum  asperitate.     Ab  arcu 


Scjfthieo.  Ab  armis  Getarum,  qui  pe* 
cuiiariter  arcu  utuntur. 

80.  Duri  oru.]  InverecuDdi  oris. 

1.  Maxime.']  Fabius  hic  Mazimus, 
quum  intima  familiaritate  Cssari  Au- 
gusto  fiierit  coDJunctus,  non  invenitur 
tamen,  quod  mireris,  apud  scriptores 
ullis  functus  honoribus.  Ad  hunc  no- 
stram  opinor  referenda  esse  illaQuin- 
tiliani,  Inst  Orat.  vi.  3 :  "  In  meta- 
lepsb  quoque  cadit  ratio  dictorum ; 
ut  Fabius  Maximus  incusans  Augusti 
congiariorum,  que  amicis  dabantur» 
exiguitatem,  heminana  esse  dixit." 
De  morte  hujus  Fabii  Noster  inf.  lib. 
iv ;  et  Plinius,  lib.  vii.  cap.  45.  Heins. 
Atqui    Glandorpius    consulem    hunc 


EX  PONTO  LIB.  I.  EPIST.  II. 


357 


Qui  nasci  ut  posses,  quamvis  cecidere  trecenti, 

Non  omnes  Fabios  abstulit  una  dies ; 
Forsitan  haec  a  quo  mittatur  epistola  quaeras,      5 

Quique  loquar  tecum,  certior  esse  velis. 
Hei  mihi !  quid  faciam  ?  vereor,  ne  nomine  lecto 

Durus,  et  aversa  caetera  mente  legas. 
Viderit  haec  si  quis ;  tibi  me  scripsisse  fateri 

Audebo,  et  propriis  ingemuisse  malis.  10 

Viderit ;  audebo  tibi  me  scripsisse  fateri, 

Atque  modum  culpae  notificare  meae. 
Qui,  quum  me  poena  dignum  graviore  fuisse 

Confitear,  possum  vix  graviora  pati. 
Hostibus  in  mediis,  interque  pericula  versor;     15 

Tanquam  cum  patria  pax  sit  ademta  mihi : 
Qui,  mortis  s*vo  geminent  ut  vulnere  causas, 

Omnia  vipereo  spicula  felle  linunt : 


Fabium  facit  a.u.c.  dccxciii.  ut  et 
Lipsius  fecit:  sed  huDC  fnisse  hnjus 
Fabii  patrem  docet  Masson.  in  vita 
Ovidii.  Qui  tanti  nunsttram  nomini$ 
impUs.  Qui  nominis  magnitudinem 
lequas,  ac  superas  animi  nobilitate. 
Per  mensuram  autem  tanti  nominis, 
Mmiimi  adpellationem  intellige. 

2.  Genus,']  Maximorum  familiam. 

3.  Qaamvi»  cecidere,  &c.]  Bello  £- 
trusco,  quod  gestum  est  contra  Veien- 
tes,  quum  in  acie  cecidisset  Q.  Fabius; 
vide  Florum,  libro  i.  cap.  12.  Histo- 
nam  refert  Ovid.  in  Fast.  lib.  ii.  ver. 
196.  sqq. 

4.  Non  ab$tuUt  omne$  FahiotJ]  Non 
prorsus  omnes  Fabios  delevit.  Unus 
enim  ez  ea  gente,  ob  impuberem  aeta- 
tem  domi  relictus,  propagavit  genus 
ad  Q.  Fabium,  qui  mora  Annibalem 
fre^t. 

9.  Viderit,]  Quara  eleganter  dictum 
sit,  pluiimis  docet  Heinsius  exeroplis. 


Recentioris  auctori»,  non  Ovidii  est 
voc.  iwtificare,  quod  versum  reddit 
suspectum.  Quare  Heinsius  ex  duo- 
bus  dbtichis  unum  faciendum  boc 
modo  censet.  Videris:  attdebo  tibi  me 
scripsisse  fateri.  Audebo  propriis  in- 
gemuisse  maUs:  Aut  Videris  hoc ;  si 
quidem  tibi  me  scripsissefateri  Audebo, 
et  propriis  ingemuisse  malis*  Equidem, 
quia  cod,  £rfurt.  habet/ate^  (supra- 
scripto  fateri)  legerem,  scripiisse  fa- 
tebor.  Audebo  propriis — sequens  au- 
tem  delerem  distichon.  Micyllus  prius 
distichon  interrogative  legit,  ut  sit 
oratio  dubitantis,  et  posterius  quasi 
per  subjunctionem  huic  respondeat. 
Harlss. 

16.  Hostibus  tn  mediis.]  In  medtis 
Getis,  qui  urbem  infestant. 

17.  Ut  geminent  causas,  &c.]  Ut 
duplici  causa  et  via  lethum  adferant, 
ferro  scilicet  et  veneno. 

A  a3 


358 


P.  OVIDII  NASONIS 


His  eques  instruettis  perterrita  moenia  lustrat^ 

More  lupi  clausas  circueuntis  oves.  20 

At  semel  intentus  nervo  levis  arcus  equino, 

Vincula  semper  habens  irresoluta,  manet. 
Tecta  rigent  fixis  veluti  vallata  sagittis, 

Portaque  vix  firma  submovet  arma  sera. 
Adde  loci  faciem,  nec  fronde,  nec  arbore  Iseti,   25 

£t  quod  iners  hyemi  continuatur  hyems. 
Hic  me  pugnantem  cum  fngore,  cumque  sagittis, 

Cumque  meo  fato,  quarta  fatigat  hyems. 
Fine  carent  lacrymas,  nisi  quum  stupor  obstitit  illis, 

Et  similis  morti  pectora  torpor  habet.  30 

Felicem  Nioben,  quamvis  tot  funera  vidit, 

Quae  posuit  sensum,  saxea  facta,  mali ! 
Vos  quoque  felices,  quarum  clamantia  fratrem 

Cortice  velavit  populus  ora  novo. 
IUe  ego  sum,  lignum  qui  non  admittar  in  ullum : 

IUe  ego  sum,  frustra  qui  lapis  esse  velim.      36 
Ipsa  Medusa  oculis  veniat  licet  obvia  nostris, 

Amittat  vires  ipsa  Medusa  suas. 


20.  Minv  lupi  eUmtMJ]  Ovilibus 
enim  dausis  obambolaos  lupus  inri- 
diari  solet. 

23.  Tecta  infizis  sagittis  et  eminen- 
ttbus  aspera  sunt»  et  h»  ita  spedem 
iralli  refenint :  dejbis  confer  v.  Trist 
▼ii.  17.  Ovid.  Epist.  iv.  169.  radiU 
fiontem  vallatus  acutit,  h.  e.  radios 
yelttti  vallos  e  fronte  prominentes  ha- 
bens.    Harles. 

29.  Ntft  ^uiim  <<tip0r.1  Nisi  quum 
mentis  torpor,  et  quasi  quedam  aliena- 
tio  a  sensu. 

31.  Fdiegm  NtoAen.]  Ni<^e  filia 
fuit  Tantali  et  Taygets»  uxorque  Am- 
phionis.    Qu»,  et  orbata  viro  et  filiis. 


apud  umas  eorum  in  lapidem  vetsa 
dirig^t.  Legito  Ovid.  in  Met.  lib.  vi. 
Quamvi»  tat  funen  vidit,  Quamvis 
viderit  tot  filios  mortuos. 

33.  Vm  juoque  feliee».']  HeUades, 
id  est,  Solis  filias,  sorores  Phaethontis 
dicit :  qu»,  fratema  funera  juzta  Eri- 
danum  deplorantes,  convemB  dicnii- 
tur  in  alnos»  ut  voluit  Maro. 

37.  Ipta  Medusa  oeutu.]  FhoKns 
ez  Cetho  conjuge  tres  habuit  filias  ez- 
imisB  pulchritudinis,  Euryalem,  Sthe- 
Bionem,  et  Medusam.  Fabulam  refert 
Ovidius,  Met  lib.  iv. 

38.  Amittet  nuu  viret.]  Quia  non 
mutabit  me  in  saza. 


EX  PONTO  LIB.  I.  EPIST.  II.  350 

Vivimus,  ut  sensu  nunquam  careamus  amaro ; 

Et  gravior  longa  fit  mea  poena  mora.  40 

Sic  inconsumtum  Tityi,  semperque  renascens, 

Non  perit,  ut  possit  saepe  perire,  jecur. 
At,  puto,  quum  requies,  medicinaque  publica  curae 

Somnus  adest,  solitis  nox  venit  orba  malis : 
Somnia  me  terrent  veros  imitantia  casus ;  45 

Et  vigilant  sensus  in  mea  damna  mei. 
Aut  ego  Sarmaticas  videor  vitare  sagittas ; 

Aut  dare  captivas  ad  fera  vincla  manus : 
Aut,  ubi  decipior  melioris  imagine  somni, 

Adspicio  patriae  tecta  relicta  meae  :  50 

Et  modo  vobiscum,  quos  sum  veneratus,  amici, 

Et  modo  cum  cara  conjuge,  multa  loquor. 
Sic,  ubi  percepta  est  brevis  et  non  vera  voluptas, 

Pejor  ab  admonitu  fit  status  iste  boni. 
Sive  dies  igitur  caput  hoc.miserabile  cernit,      55 

Sive  pruinosi  noctis  aguntur  equi ; 


41.  Sie  incontumtum  Tityi.']  Tityi  Somnus  enim  solet  esae  ciiranim  me- 

exemplo  docet  suum  dolorem  scmper  dicina. 

renasci.     Hic  amavit  Latonam ;  prop-  4t5.  Imitantia  verot  catus.'}    Quum 

ter  quod,  Apollinis  telis  confixus,  et  sint  falsa,  videntur  tamen  vera  esse. 

hac  pcena  damnatus  apud  inferos  ad-  46.   Et  vigHant  sentui,'}     £t  mei 

ficitur ;  ejus  jecur  vultur  exedit.    Ti-  sensus,  inquit,  vigilant,  somniando  ea 

tyijecur.  De  quo  Virgit.  vi.  595 :  que  mihi  damnum  adferunL 

Kec  non  et  Tityon,  terr^  omnipa-  49.  Imagine  tomniJ]  Jucundioribus 

rentit  alumnump  somniis,    quibus   interdum    deludor. 

Cemere  erat :  per  tota  novem  cuiju-  Somni  dixit  per  Synieresin  pro  Mronti. 

gera  corput  Ut  Virg.  Eclog.  i.  ver.  33 :  nec  cura 

Porrigitur,  rottroque  immamt  vultur  peculL    Ludunt  nos  somnia  in  utram- 

obunco  que  partem.    Pont. 

Immortale  Jecur    tundent,  fotcun-  54.   Ab  admonitu.l    Post  recorda- 

daque  pecnis  tionem  patrisi  amicorum,  et  conjugis, 

Vitcera,  rimaturque  fpulit,  haffitat-  qusB  tanquam  bona  mihi  erepta  esse 

que  tuh  alto  doleo. 

Pectore:    nec  Jibrit   requies   datwr  55.  Capvt  hoc,]  Seipsum  designat. 

ulla  renatit,  56.  Nocti  currus  et  equi  tribuuntur. 

43.     Medieinaque    pubiiea    Cttrc.]  v.Tibull.  iii.  4.17.  ii.  1.  87.  Pruiiuwt 

A  a4 


? 


1 


360 


P.  OVIDII    NASONIS 


Sic  mea  perpetuis  liquefiunt  pectora  curis, 

Ignibus  admotis  ut  nova  cera  liquet. 
Saepe  precor  mortem ;  mortem  quoque  deprecor 

Ne  mea  Sarmaticum  contegat  ossa  solum.  [idem, 
Quum  subit,  Augusti  quae  sit  clementia,  credo 

MoUia  naufragiis  litora  posse  dari.  72 

Quum  video,  quam  sint  mea  fata  tenacia^  frangor; 

Spesque  levis,  magno  victa  timore,  cadit. 
Nec  tamen  ulterius  quidquam  sperove,  precorve, 

Quam  male  mutato  posse  carere  loco.  66 

Aut  hoc,  aut  nihil  est,  pro  me  tentare  modeste 

Gratia  quod  salvo  vestra  pudore  queat. 
Suscipe,  Romanse  facundia,  Maxime,  linguae, 

Difficilis  causae  mite  patrocinium.  70 

Est  mala,  confiteor ;  sed  te  bona  fiet  agente : 

Lenia  pro  misera  fac  modo  verba  fuga. 
Nescit  enim  Caesar,  quamvis  Deus  omnia  nofit, 

Ultimus  hic  qua  sit  conditione  locus : 
Magna  tenent  illud  rerum  molimina  numen ;      75 

Haec  est  coelesti  pectore  cura  minor. 
Nec  vacat,  in  qua  sint  positi  regione  Tomitae» 

Quaerere,  finitimo  vix  loca  nota  Getae ; 


(sic  quoque  Bavar.  non  pruintfna  ati 
qundam  habent  editt.)  elegans  est 
epithetoo.    Hahles. 

66,  Male  mutantta  h.  e.  qui  mute- 
tur  cum  alio  loco,  quantumvis  malo, 
legere  malit  Heinsius,  et  comparat  e 
Ponto  ii.  2.  98.  iv.  14.  7.  laudat  quo- 
que  Gronov.  Obss.  iii.  1.  Sed  idem 
sensus  enascitur  e  vulgata  lectione, 
in  qua  codd.  consentiunt,  maU  mutato 
loco  h.  e.  loco,  licet  male  mutatus  sit, 
modo  sit  tutior.    Harles. 

68.  Salvo  pudare."]  Habita  pudoris 
ratione.    Quasi  dicat,  dc  reditu  nul- 


lum  verbum  facies,  ni  forte  vefis  ba> 
beri  inverecundus. 

69.  Su$cipe  JRonMmc.]  In  vulgatis 
codicibus,  novas  hoc  Elegi»  exor- 
dium  est.  Nos  vetustissxmorum  exem- 
plarium  auctoritatem  sumus  tecuti. 
Heins. 

75»  Magna  m«itmma.]  Magna  pon- 
dera  reip.  hoc  est :  detinetur  Augus» 
tus  majoribus  oneribus,  adeo  ut,  prs 
illorum  magnitudine,  non  possit  his 
locis,  et  meis  malis  cognoscendis  va- 
care.  lUud  numen.  Augustum  Cs- 
sarem  dicit. 


EX  PONTO  LIB.  I.  EPIST.  II. 


861 


Aut  quid  Sauromataer  faciant,  quid  lazyges  acres, 

Cultaque  Oresteae  Taurica  terra  Deae ;  80 

Quaeque  alise  gentes,  ubi  frigore  constitit  Ister, 

Dura  meant  celeri  terga  per  amnis  equo. 
Maxima  pars  hominum  nec  te,  pulcherrima,  curant, 

Roma,  nec  Ausonii  militis  arma  timent. 
Dant  animos  arcus  illis  plenaeque  pharetrae,       85 

Quamque  libet  longis  cursibus  aptus  equus : 
Quodque  sitim  didicere  diu  tolerare  famemque ; 

Quodque  sequens  nullas  hostis  habebit  aquas. 
Ira  Dei  mitis  non  me  misisset  in  istam, 

Si  satis  haec  illi  nota  fuisset,  humum.  90 

Nec  me,  nec  quemquam  Romanum  gaudet  ab  hoste^ 

Meque  minus,  vitam  cui  dedit  ipse,  premi. 


79.  laxygei,']  Qui  hodie  Trantyl- 
vani. 

80.  Taurica,^  Tauricam  Chenone- 
fum  intelligit,  ubi  Iphigenia,  Aga- 
memnonis  filiai  Orestes  aoror  coleba- 
tur :  cui  et  naufragos  immolabant,  et 
quoscnmque  Grscos  illuc  delatos. 

81.  Quiff^tM  alue  gentes.1  Ut  sunt 
Jazyges,  Getae,  BatfternflB,  Daci,  et 
Alani  Tauris  contermini  :  est  autem 
ordo :  et  non  vacat  Augusto  qusBrere 
quid  alis  gentes  faciant,  que  meant, 
id  est,  vadunt  celeri  equo  per  dnra 
terga  amnis,  boc  est,  Istri,  ubi  Ister 
constitit  frigore. 

83.  Maxima  part  haminum.'}  Scribe 
horum,'ye\  harum,  videlicet  gentium. 
Heins.  Maxima  part  hominum.  Qu» 
gentes  supradict»,  sunt  ita  mult»  et 
beUicoee»  ut  Romanam  potentiam  non 
curent.  £x  quo  periculum  suum  os- 
tendit  esse  maximum. 

88.  Quodque  tequens,]  Alia  causa 
etiam  dat  Scythis  animos,  quod  prop- 
ter  aquarum  penuriam  non  timent,  ut 


eos  hostes  insequantur. 

89.  Ira  viri  mitit  non  me  midttet  in 
ittam,  Si  tati»  h^cc  illi  notafuittet  hu- 
muf.]  Alterutrum  redundat  aut  rfr 
istamt  aut  rb  hac ;  qu»  duo,  nisi  bar- 
bare,  non  possunt  conjungi :  pro  hu- 
mia  aliquando  reponebam  humum,  in 
istam  humum.  Nunc  parum  abest 
quin  refingendum  cenaeam,  non  me 
miMtet  in  Ittrum  ;  infra  lib.  iii.  Eleg. 
iv.  91  : 

Nee  mea  verha  legit,  qui  tum  tubmo- 
tus  ad  Istrwn : 
Trist.  lib.  ii.  189: 

Solut  ad  egrestum  mitsut  teptempUei» 
Ittrif 
Atque  ita  passim.  Pneter  flumen 
Istrum,  in  hoc  tractu  etiam  'I^poc 
oppidum ;  quod  Istrut  Latinis.  PHoio 
IttropoUt,  Arriani  Periplus  lcfrpiav 
vocat ;  quo  spectat  nummus  argenteus 
apud  me  cum  inscriptione  ISTPI 
HAON  :  fuit  autem  Milesionmi  colo- 
nia,  ut  et  Tomi.    Uuns. 


n 


302 


P.  OVIDII  NASONIS 


Noluit,  ut  poterat,  mimmo  me  perdere  nutu. 

Nil  opus  est  uUis  in  mea  fata  Getis. 
Sed  ueque,  cur  morerer,  quidquam  mihi  comperit 
actum ;  95 

Nec  minus  infestus,  quam  fuit,  esse  potest. 
Tum  quoque  nil  fecit,  nisi  quod  facere  ipse  coegi, 

Psene  etiam  merito  parcior  ira  meo. 
Di  faciant  igitur,  quorum  mitissimus  ipse  est, 

Alma  nihil  majus  Ceesare  terra  ferat.  100 

Utque  diu  sub  eo  sit  publica  sarcina  rerum, 

Perque  manus  hujus  tradita  gentis  eat. 
At  tu  tam  placido,  quam  nos  quoque  sensimus  il- 

Judice  pro  lacrymis  ora  resolve  meis.        [lum, 
Non  petito,  ut  bene  sit,  sed  uti  male  tutius;  utque 

Exsilium  saevo  distet  ab  hoste  meum :  106 


93.  Ulti$  G«fu.]  Quasi  dicat,  Non 
mUit  me  Augustus  Tomon,  ut  a  Scy- 
this  interficerer. 

97.  Nisifaeerg  quad  ipte  coegi,']  Nisi 
quod  ego  illum  compuli,  acribendo 
carmina  et  pnecepta  amatoria. 

99.  MitiMsimut  ipse  ett,]  JUe  Servii 
cod.  et  plurim.  edit.  Quonim,  Sub- 
audi,  Deorum.  Augustus  ntmirum  vi- 
vens  divinos  lueniit  honores. 

101.  Utque  diu.]  Sallustius  jure 
dixit,  multa  eura  $ummo  imperio  inett, 
muUi  ingentes  labores,  Sarcina  p.  rer. 
igitur  h.  1.  est  onus  imperii,  Atque 
Ovidius  semet  ipse  Trist.  v.  6.  5.  Sar- 
einam,  et  iofra  v.  147.  uxorem  suam, 
tareiiuim  vettram  h.  e.  onus,  molestiam 
vocat.  Claudius  Civilis  quidem  in 
Obss.  Belgic.  non  1740.  tom.  i.  pag. 
142.  loquutionem  tarcinam  tub  aliquo 
este,  per  se  putidam  ineptamque  cog- 
nominat,  quoniam  ea  non  supponitur 
homini,  sed  imponitur.  Idem  jam  ob- 
jectum  fuit  Zinzerlingio,  et  quasi  ita 


translatio  non  maneat  intra  generissoi 
cancellos.  Sed  emm  "videmus,  in- 
quit,  bonos  auctoies  sepe  abiie  a 
translatis  ad  vocabnla  propria.  At 
imperium  Rom.  esse  sub  Canare  recte 
dictum.  Cur  non  igitur  sarcinam  tm- 
periit  Imo  videas  geminas  transla^ 
tiones  haut  raro  confundi.  Talia  sunt : 
ignarat  terrat  vomere  imbuere  Valer. 
Flaccus.  Devinetm  vulnere  amorit 
Lucretius/'  &c  et  laudat  Gifanii  in- 
dic.  Lucretian.  verb.  Ti^slatiooes. 
Eniravero  hac  forsan  excuaatione  ne 
opus  quidem  est,  si  sub  eo  interpreteris 
ad  nutum  efut :  coofer  Barth.  ad  Ne- 
roesian.  i.  ver.  3.  Quare  equidem 
lectionem  in  teztu  receptam,  retinc' 
rem.    Harles. 

104.  Ora  retolve.]  Ora  aperi,  pro 
me  Augustum  orando. 

105.  Sed  uti  male  tutiut,]  Sed  pe- 
tito  ot  exsulem  in  loco  magis  tuto; 
quod  apertius  et  sequenti  carmine  in- 
dicat. 


EX  PONTO  LIB.  I.  EPIST.  II. 


868 


Quamque  dedere  mihi  praesentia  numina  vitam, 

Non  adimat  stricto  squallidus  ense  Getes. 
Denique,  si  moriar,  subeant  pacatius  arvum    109 

Ossa,  nec  a  Scythica  nostra  premantur  humo  : 
Nec  male  compositos,  ut  scilicet  exsule  dignum, 

Bistonii  cineres  ungula  pulset  equi : 
Et  ne,  si  superest  aliquid  post  funera  sensus, 

Terreat  hic  manes  Sarmatis  umbra  meos. 
Csesaris  hsec  animum  poterant  audita  movere,  115 

Maxime  ;  movissent  si  tamen  ante  tuum. 
Vox,  precor,  Augustas  pro  me  tua  moUiat  aures, 

Auxilio  trepidis  quse  solet  esse  reis : 
Adsuetaque  tibi  doctse  dulcedine  linguae 

^quandi  Superis  pectora  flecte  viri.  120 

Non  tibi  Theromedon,  crudusve  rogabitur  Atreus, 

Quique  suis  homines  pabula  fecit  equis : 


108.  Squallidus  G«t«f.]  G«tes  im- 
mujkdus,  bonidus,  et  impexus. 

109.  Subeam  pacatiia  arvuM,}  Ma- 
lim  subeant  cum  uno  Hafmensi,  ut  ad 
ossa  referatur.    Heins. 

111.  Male  eampositos  eineresJ]  Male 
sepulbos. 

112.  BistonU  «gut.]  Equi  Getarum, 
Thraciam  iucolentium.  Est  autem 
Bistonium  stajj^um  iu  Thracia. 

113.  Si  superest  aliqms  sentus.]  Si 
fuperest  aaima  post  mortem.  Ani- 
mam  autem  semfpitemam  esse,  primus 
omnium  dixit  Pherecydes  Syrus,  ut 
est  auctor  Cic.  in  lib.  i.  Tusc.  QubmU 

116.  Movissent  si  tamen  ante  iuumJ] 
Si  tamen,  o  Maxime,  ea  flexissent  an- 
tea  mentem  tuam  ;  Horatius,  ver. 
102.  Art.  Poet. 

St  vie  mejiere,  doUndum  est 
Primum  ipse  tifrt. 
121.  Theramedon,']  Sic  quoque  cod. 
Bavar .  aliis  Tberodamas,  dicitur  fu- 
iase  rex  Scythiee,  q«i,  ne  per  insidias 


occideretur,  leones  habuerit,  quos  hu- 
manis  corporibus  et  sanguine  aluerit, 
quo  magis  sfevirent.  Ovid.  in  Ibide 
V.  383.    Harlss. 

Crudusque  rogabitur  Atreus.']  £t 
non  rogabis  pro  me  crudelem  quem- 
dam,  ut  fuit  Atreus ;  Horat.  Art. 
Poet.ver.  186: 

Aut  kumana  palam  coquat  exta  ne- 
farius  Atreus, 

122.  Diomedes,  Bistonum  in  Thra- 
cia  rex,  in  oppido  Tinda  habuisse 
equas  dicitur,  qusB  aenea  habuerunt 
presepia,  ferreis  catenis  propter  fero- 
ciam  et  robur  adligabantur,  et  adve- 
narum  corporibus  frustulatim  concisis 
pascebantur.  His  ut  potiretur  Her- 
cules,  id  quod  jusserat  Euiystheus, 
proprium  iis  dominum»  Diomedem 
objecit,  et  fame  bestiarum  camibus 
viri,  qui  nefarium  carnis.esum  illas 
docuerat,  expleta,  obsequentes  deinde 
habuit.  Ferductas  ad  se  Eurystheus 
Jnnoni  dedicavit,  et  prosapia  hanun 


364 


P.  OVIDII  NASONIS 


Sed  piger  ad  pcenas  princeps,  ad  praemia  velox, 

Quique  dolet,  quoties  cogitur  esseferox : 
Qui  vicit  semper,  victis  ut  parcere  posset,        125 

Clausit  et  aetema  civica  bella  sera ; 
Multa  metu  poenae,  pcena  qui  pauca  coercet ; 

Et  jacit  invita  fulmina  rara  manu. 
Ergo,  tam  placidas  orator  missus  ad  aures, 

Ut  propior  patriae  sit  fuga  nostra,  roga.        130 
Ille  ego  sum,  qui  te  colui ;  quem  festa  solebat 

Inter  convivas  mensa  videre  tuos : 
Ille  ego,  qui  duxi  vestros  Hymenaeon  ad  ignes, 

Et  cecini  fausto  carmina  digna  toro : 
Cujus  te  solitum  memini  laudare  libellos,         135 

Exceptis,  domino  qui  nocuere  suo. 
Cui  tua  nonnunquam  miranti  scripta  legebas, 

Ille  ego,  de  vestra  cui  data  nupta  domo. 
Hanc  probat,  et  primo  dilectam  semper  ab  aevo 

Est  inter  comites  Marcia  censa  suas ;  140 

Inque  suis  habuit  matertera  Caesaris  ante ; 

Quarum  judicio  si  qua  probata,  proba  est. 


ad  Alexandri  osqae  dominatam  per- 
mansit,  ut  Diodor.  Sic  iv.  15.  pag, 
261.  Qarrat.    Harles. 

126.  Clausit  Augustus  Janum  Qui- 
rini,  quod  signum  paci^  fuit.  Trist. 
iii.  1.  44.  Virg.  JfLzk,  i.  297.    JIarles. 

127.  Multa  metu  pxna.']  Sic  Tacit. 
Potna  ad  paticoi,  metu$  ad  plure$  per- 
veniat, 

133.  Diixi.]  Broukh.  ad  TibuU. 
ii.  1.  54.  docet,  ducere  epico  carmini 
potius  convenire,  dicere  autem  ut  h.  1. 
rebus  momenti  levioris.    Harles. 

Hymendton,'\  Carmen  nuptiale.  De- 
um  autem  nuptiarum  posuit  pro  ipso 
epithalamio.  De  Hymenaeo  alibi  plura 
diximus.  Ad  tgnet  vestrot,  Ad  vestras 
tsdas,  qus  nubentibus  preferebiuitur ; 


vel,  ut  potius  Burmanno  videtur,  ad 
vestras  aras,  ad  quas  sponsus  et  sponsa 
sacrificabant  et  comprecabantur. 

140.  Eft  inttr  comites  Mareia,'} 
Marcia  biec,  non  Catonis,  ut  hic  Me- 
rula  tradit,  sed  Maximi  uxor  fuit,  id 
quod  ex  Tacito  adparet  Ann.  i.  5.  ubi 
ita  leg\tur  :  Quippe  rumar  incemrat, 
paucot  ante  mentet  Auguttum  electit 
contciit,  et  comite  uno  Fabio  Afajtmo, 
Ptanatiam  vectum,  ad  visendum  Agrip- 
pam,  &LC,  Quod  Maiimum  uxori  Mar- 
ci£  aperuitte,  illam  Liviit :  gnarum  id 
CMari,  &c.  Quod  autem  eadem  filia 
fuerit  Marcii  Philippi,  vitrici  Augusti, 
ex  sexto  Fastorum  patet.    Micyl. 

141.  Matertera  C^ttaris,]  £x  JoUa 
C.  Cssaris  sorore,  et  M.  Accio  Balbo 


EX  PONTO  LIB.  I.  EPIST.  III.  865 

Ipsa  sua  melior  fama,  laudantibus  istis, 

Claudia  divina  non  eguisset  ope. 
Nos  quoque  prseteritos  sine  labe  peregimus  annos : 

Proxima  pars  vitae  transilienda  meae.  146 

Sed  de  me  ut  sileam,  conjux  mea  sarcina  vestra  est : 

Non  potes  hanc  salva  dissimulare  fide. 
Confugit  haec  ad  vos ;  vestras  amplectitur  aras : 

Jure  venit  cultos  ad  sibi  quisque  Deos.        150 
Flensque  rogat,  precibus  lenito  Csesare  vestris, 

Busta  sui  fiant  ut  propiora  viri. 


EPISTOLA    III. 
RUFINO. 

Hanc  tibi  Naso  tuus  mittit,  Rufine,  salutem, 
Qui  miser  est,  ulli  si  suus  esse  potest. 


nata  est  Accia,  Aagosti  mater,  qus,  navim,  in  qua  dea  vehi  credebatur» 

post  mariti  Octavii  mortem,  Marcio  cingulo  suo  adligatam  sola  adverso 

Philippo  nupsit,  qui  ab  Anco  Marcio  flumine  traxit,  eoque  miraculo  (amam 

genus  traxit.    £t  ex  eodem  Philippo,  pudicitis  recuperavit :  vide  Fastor.iv. 

et  Accie  sorore,  acmatertera  Augusti  305.  344.  Liv.  xxviii.  14.     Harles. 
defnnctay  antequam  Acciam  duceret  Divina  ope.]   Auxilio  Cybeles,  ut 

Philippus,  Marciam  natam  volunt,  di-  suspicionem  violaUe  castitatis  poneret. 
cente  Ovidio  in  Fast.     Credendum  146.  Eit  traniilienda,']  Est  silentio 

est  ergo  Ovidium,  hic  significare  suam  pretereunda :  quia  paulo  ante  notatus 

uxorem  tertiam  de  domo  Fabbnim,  fiii  infiaLmia,  et  rdegatus  propter  prae- 

puellam  admodum»  primo  sororem  Ac-  cepta  amatoria. 
dc,  et  Augusti  materteram,  et  Marcis  147.  Eit  vestra  tareina,']  Erat  enim 

matrem  coluisse,  deinde  ejus  filiam  ex  Maximorum  familia. 
Blarciam.  149.  Vutrai  arat.]  Vestra  auxilia, 

144.    CUtudia,']    Quinta,  Vestalis,  vos  precando  tanquam  suos  Deos. 
quum  lese  pudicitis  argueretur,  Ma- 

tri  dedm,  cujus  simulacrnm  tunc  Ro-  *  Abest  tota  hasc  epistola  a  Sarraviano 

mam  advehd>atur,  obviam  ivit,  eam-  codice.    Argentoratensis  post  proxi- 

qne  testem  pudidtic  suae  invocans,  mam  epistolam  collocabat.    Huns. 


9m  P.  OVIDII  NASONTS 

Reddita  confusae  nuper  solatia  menti 

Auxilium  nostris  spemque  tulere  malis. 
Utque  Machaoniis  Pceantius  artibus  heros  5 

Lenito  medicam  vulnere  sensit  opem  : 
Sic  ego  mente  jacens,  et  acerbo  saucius  ictu, 

Admonitu  coepi  fortior  esse  tuo ; 
Et  jam  deficiens,  sic  ad  tua  verba  revixi, 

Ut  solet  infuso  vena  redire  mero.  10 

Non  tamen  exhibuit  tantas  facundia  vires, 

Ut  mea  sint  dictis  pectora  sana  tuis. 
Ut  multum  nostrae  demas  de  gurgite  curae, 

Non  minus  exbausto,  quod  superabit,  erit. 
Tempore  ducetur  longo  fortasse  cicatrix :  15 

Horrent  admotas  vulnera  cruda  manus. 
Non  est  in  medico  semper,  relevetur  ut  aeger : 

Interdum  docta  plus  valet  arte  malum. 
Gernis,  ut  e  molli  sanguis  pulmone  remissus 

Ad  Stygias  certo  limite  ducat  aquas.  20 


5.  Vtque  Maehatmiu  Pceantiui  arti-  iii.  1. 67.  sqq.     niud  inftuo  huic  looo 

im$  A«rof.]    MackaoiMt  artet  proprie  videtur  unice  aptam.    Proprie  efier- 

hoc  loco  accipiends  pro  iis,  qnibus  tur,  ubi   agimus  de  vase,  Horet.   i. 

MachaoD,  .£sculapii  filius,  Philocte-  Sat  iii.  56.  deinde  traaslatioDe,  si  qua 

tem  curavit.    Sequitur  euim  Ovidius  est,  levi  de  eo,  qui  pro  vaae  est,  cai 

eorum    opinionem,  qui   Philoctetem  potum  scil.  ant  impingas  noleati,  aut 

hydne  morsu  saucium,  eoque  a  Grs-  sumere  per  se  qui  neqnit,  invergas, 

cis  in  Lemno  relictum,  postea,  monitu  Hables. 

oraculi  revccatum,  et  ad  Trq)am  rever^  12.  Sint  sanaJ]  Siat  sine  dolore. 

sum,  a  Machaone  curatum  dicunt  16.  Vulnera  cncda.]    Vidnera  re- 

10.   Vena,]    Pulsus    vens,    quam  centia.    Hoc  dicit:  recens dolornul- 

apud  nostnim  et  alios  pro  arteria  de-  las  admittit  consolationes. 
bere  sumi,  docuerunt  Jac.  Nicolaus  19.  £  molU  puimone.']  Molkm  probe 

Loensis,  lib.  iv.   Miscell.  I^iph.  22.  vocaL    Vulnerato  enim  poknoDe,  bo- 

et  Meibomius  ad  Cassiodori  Formu-  mo  perimitur:  nam  spoogiosus  etX, 

lam  Archiatr.  66.  redit  autem  ista,  ideoque  spiritns  capax.  Smnguit.  San- 

quum  motum  suum,  postquam  con-  guis  ejectus,  illato  vulnere.    Certo  H- 

ciderat,  recipit.    Vinum  in  isto  casu  mite.   Vita  non  ambtgua,  quia  mori- 

adhibitum  fuisse,  docet  Seneca  flpist.  tur.    £x  quo  docet  caosam  luam  este 

9&.dfiBeoeficiis,iii.9.  Ovid.ePonto,  perditam,  et  depioratam. 


j 


EX  PONTO  LTB.  I.  EPIST.  IIT.  867 

Adferat  ipse  licet  sacras  Epidaurius  herbas, 

Sanabit  nulla  vulnera  cordis  ope. 
Tollere  nodosam  nescit  medicina  podagram, 

Nec  formidatis  auxiliatur  aquis. 
Cura  quoque  interdum  nulla  medicabilis  arte ;  25 

Aut,  ut  sit,  longa  est  extenuanda  mora. 
Quum  bene  firmarunt  animum  praecepta  jacentem» 

Sumtaque  sunt  nobis  pectoris  arma  tui ; 
Rursus  amor  patriee,  ratione  valentior  omni, 

Quod  tua  texuerunt  scripta,  retexit  opus.       30 
Sive  pium  vis  hoc,  sive  hoc  muliebre  vocari, 

Confiteor  misero  moUe  cor  esse  mihi. 
Non  dubia  est  Ithaci  prudentia ;  sed  tamen  optat 

Fumum  de  patriis  posse  videre  focis. 
Nescio  qua  natale  solum  dulcedine  captos         35 

Ducit,  et  immemores  non  sinit  esse  sui. 
Quid  melius  Roma  ?    Scythico  quid  litore  pejus  ? 

Huc  tamen  ex  illa  barbarus  urbe  fugit. 
Quum  bene  sit  clausse  cavea  Pandione  natae, 

Nititur  in  silvas  illa  redire  suas.  40 

21.  Epidauriui,1  iEsculaptus,  qui  28.  Pectoru  mrma.']  Consilia  e  pec- 

io  Epidauro  civitate  colebatur.  tore  tuo  profecta,  quibus  me  obarmo 

23.  Nodctam,]  Metonymia  effectus.  contra  moerorum  morsus.    Pont. 
Poda^  enim,  ubi  inveteravit,  nodos  30.  Quod  tuut  &cc.]  Quod  tu  ad  me 
quosdam  in  articulis  efficit,  ac  tum  scripsbti.    Retexit.  Destruit.   Velre- 
incurabilis  habetur.    Hables.  vocat  me  ad  mcerorem,  unde  me  epis- 

24.  Formidandii  Moreti  et  quatuor  tola  tua  avocarat :  vel,  obliterat  mo- 
alii.    Recte  autem  hydrophobiam  ez  nita.    Pont.  Mcr. 

canis  rabidi  morsu,   unde  rabies  et  33.  Fumum  de  patriis  foeit.]   Ho- 

certa  mors  sequitur,  iotelligit  Merula  mer.  Odyss.  A.  ver.  67 : 

et  Bersmannus  ex  Mercuriali,  libr.  i.  aindp  'Oiwrot^c 

var.  2.  qui  morbum  hunc  olim  in-  'Ufuvo^  Kai  Kawvbv  &wo9piitOKovra 

cognitum  nnper  demum  Ovidii  ctate  voiiaai 

adpamisse,  neqne  adhuc  ejus  medi-  "'B^  yaiirc*  BavUiv  Ifulptrcu. 

cinam  inventam  foisse  docet.   Burm.  37.  Scythico  quidfrigore  pe^ut.'}  No- 

HAKt.ES.  mine  ingoris,  omnia  illius  barbaras  re- 

27.  Prmegpta,']     Rationes   quibns  gionis  incommoda  coroplectitur.  Pont. 

osas  es  in  literistais.  39.  Pandioiu  naUt,]  Ex  Aldina  illa 


1 


368 


P.  OVIDII  NASONIS 


Adsuetos  tauri  saltus,  adsueta  leones, 

Nee  feritas  illos  impedit,  antra  petunt. 
Tu  tamen,  exsilii  morsus  e  pectore  nostro 

Fomentis  speras  cedere  posse  tuis, 
Effice,  vos  ipsi  ne  tam  mihi  sitis  amandi,  45 

Talibus  ut  levius  sit  caruisse  malum. 
At,  puto,  qua  fueram  genitus,  tellure  carenti, 

In  tamen  humano  contigit  esse  loco. 
Orbis  in  extremi  jaceo  desertus  arenis, 

Fert  ubi  perpetuas  obruta  terra  nives :  50 

Non  ager  hic  pomum,  non  dulces  educat  uvas ; 

Non  salices  ripa,  robora  monte  virent. 
Neve  fretum  terra  laudes  magis ;  aequora  semper 

Ventorum  rabie,  solibus  orba,  tument. 
Quocumque  adspicias,  campi  cultore  carentes,  55 

Vastaque,  quae  nemo  vindicet,  arva  jacent. 
Hostis  adest,  dextra  Isevaque  a  parte  timendus ; 

Vicinoque  metu  terret  utrumque  latus. 
Altera  Bistonias  pars  est  sensura  sarissas, 

Altera  Sarmatica  spicula  missa  manu.  60 

I  nunc,  et  veterum  nobis  exempla  virorum, 

Qui  forti  casum  mente  tulere,  refer : 
Et  grave  magnanimi  robur  mirare  Rutili, 

Non  usi  reditus  conditione  dati. 


lectiooe,  de  sola  Fbilomela  intelligi- 
tur :  haBC  6nim  in  silvis  oidificare  so- 
let.  Sed  quid  si  legas,  Quum  bene  sit 
elausa.  eavea  Pandume  naUs:  ut  sit 
sensus:  Quantumvis  bene  est  lusci- 
nisB  cavea  inclussB,  nititur  tamen  exire 
in  silvas  suas  :  Bene  este,  pro  bene  ac 
commcde  vivere,  posito. 

44.  CedereJ]  Arooveri.  Fomentis 
lutt.  Remediis  tuis  et  conaolationibus. 

49.  Extremi  orbis.^  Extremi  septem- 


trionis  et  terrarum.  /n  arenis..  In 
Getico  ]itore. 

59.  Sarisat.]  Cod.  Bavar.  cum  glos- 
sa :  hastBB  long»  in  lingna  Maoedo- 
nica  sic  dicuntur.  Thraces  autem  fu- 
erunt  Macedonibus  conjuncti.  Harl. 

63.  Magnanimi  Rutili.]  P.  Ruti- 
lius  doctus  et  philosophis  deditus  vir 
fuit,  summe  innocentie :  is  qusstor 
Asiam  injuriis  publicaoorum  libera- 
vit :  sed  invidia  equestris  ordinis,  qui 


EX  PONTO  LIB.  I.  EPIST.  III. 


369 


Smyma  vinim  tenuit,  non  Pontus  et  ho8tica  tellus ; 

Paene  minus  nullo  Smyrna  petenda  loco.        66 
Non  dpluit  patria  Gynicus  procul  esse  Sinopeus ; 

Legit  enim  sedes,  Attica.terra,  tuas : 
Arma  Neoclides  qui  Pjersica  contudit  armis, 

Argolica  primam  sensit  in  urbe  fugam :  70 

Pulsus  Aristides  patria  Lacedaemona  fugit ; 

Inter  quas  dubium,  quae  prior  esset,  erat : 
Caede  puer  facta  Patroclus  Opunta  reliquit, 

Thessaliamque  adiit,  hospes  Achillis,  humum : 
Exsul  ab  HBemonia  Pirenida  cessit  ad  undam,  75 

Quo  duce  trabs  Colchas  sacra  cucurrit  aquas  : 


tanc  judicia  exercebat,  repetandaram 
damnatus,  in  ezsilium  missus  est : 
quum  postea  ei  ob  Syllanam  victoriam 
in  patriam  redire  liceret,  maluit  in 
exsilio  esse,  quam  aiiquid  contra  leges 
fecisie  ?ideri. 

65.  VirumJ]  Rutilium.  Et  hostica 
teUtu,  Multi  libri  et  hospita:  forte 
scripserit,  non  Pontu»,  inhospita  tellus, 
per  adpositionem,  et  ut  adiudat  ad 
cognomen  axtni.    Bunif. 

66.  Smtfma.]  Smyma  urbs  fuit  lo- 
nis,  ab  Amazone  Smyrna  adpellata, 
quB  Ephesum  tenuit;  ea  urbsest  una 
ex  iis,  qua  sibi  Homeri  natales  vindi- 
camnt.  NuUo  loeo.  Nulla  alia  urbe. 
Smyma,  inquit,  quum  sit  nrbs  pre- 
clarissima,  minorem  adferret  doiorem 
in  ea  exsolanti,  quam  ali»  urbes: 
quasi  dicat,  si  quis  exsiil  locum  gra- 
Cum  qusrit,  eam  urbem  pre  onteris 
eligat. 

67.  Non  doluit,  &c.]  Diogenem  in. 
lelligit,  qui  Sinopeua  Aiit,  Icesii  men- 
sarii  filius:  qnem  fugiase  aiunt,  quum 
cjus  pater  publioe  mensam  haberet, 
ac  falso  pecuniam  stgnaret.  Inde 
Athenas  veniens,  Antisthenen  secu- 
tusest. 

69.  AmM  NeoeUdet.]  Tbemistocles 
Atheniensis,  Neoclis  filins,  qni  uni- 
VOL.  II. 


versae  Greciae  magna:  saluti  fuit  bellb 
Persico.  De  Themistocle  plura  legito 
apud  Herodotnm,  Thucydldem,  Justi- 
num,  ac  yEmilium  Probum. 

70.  Primamfugam.']  Hoc  dicit,  quia 
saepius  fugit :  sed  primo  Argos  perve- 
nit,  ut  dictum  est. 

71.  Pulsus  Aristides  patria.]  Ari- 
stides,  Lysimachi  filius  Atheniensis, 
equalis  fere  Themistodi,  itaque  cum 
eo  de  principatu  contendit. 

72.  Qtue  prior  etset.]  Quae  esset 
clarior,  patriane»  an  sedes  ubi  exsu- 
labant. 

73.  Patrodns  Opunte,  Locridis  urbe, 
in  taloram  lusu  Clysonymum  Amphi- 
damantis  filium  imprudens  occiderat. 
Confer  Trist.  i.  9. 29.   Harles. 

74.  Thetsaliam.]  Urbem  Thessali» 
Phthiam,  patriam  AchtUis. 

75.  Exsul  ab  HtBmonia.']  Mos  fuit 
apud  antiquos,  ut  reus  homicidit  ex- 
sularet.  In  regum  tamen  legibuH 
lectum  est,  noxios  homicidii  arietis 
damno  poenam  luere.  Pirenida.  h.  e. 
Corinihum,  ubi  erat  fons  Pirene,  lim- 
pidissimus,  et  diveisa  duo  maria  pro- 
spectans.  Plin.iv.  3. 

76.  Quo  duce.']  Jasone.  Trabt  ea" 
era.  Argo,  navis  Palladi  sacrata.  Col- 
ehat  aqua».  Per  aquam  Colchidis  re- 

Bb 


1 


»70  P.  OVIDIl  NASONIS 

Liquit  Agenorides  Sidonia  moenia  Cadmus, 

Poneret  ut  muros  in  meliore  loco : 
Venit  ad  Adrastum  Tydeus,  Calydone  iugatus ; 

Et  Teucrum  Veneri  grata  recepit  humus.  80 
Quid  referam  veterea  Romanae  gentis,  apud  quos 

Exsulibus  tellus  ultima  Tibur  erat? 
Persequar  ut  cunctos,  nuUi  datus  omnibus  sevia 

Tam  procul  a  patria  est,  horridiorve  locus. 
Quo  magis  ignoscat  sapientia  yestra  dolenti,      85 

Qui  facit  ex  dictis  non  i^a  multa  tuia, 
Nec  tamen  inficior,  si  possint  nostra  coire 

Vulnera,  preeceptis  posse  coire  tuis. 
Sed  vereor,  ne  me  frustra  servare  labores ; 

Neu  juver  admota  perditus  aeger  ope.  90 

Nec  loquor  heec,  quia  sit  major  prudentia  nobis ; 

Sed  sim,  quam  medico,  notior  ipse  mihi. 
Ut  tamen  hoc  ita  sit,  munus  tua  grande  voluntas 

Ad  me  pervenit,  consuliturque  boni. 

gionis.   IntelUgit  antem  mare  Ponli-  .    leAnzoremdedtt.  Caiy<iMie.  Ex  Caly- 

cum,  quod  Colchoe  adluit.  done  urbe  ^tolic.     Vmit  ad  Ainr- 

77«  Liquit  Agenoridiu]  Agooor,  rex  ctnm ;  £urip..fab.  H. 

PkoeniciB,  juatit  Cadmum    quarere  80.  Et  TmerMm.]  Poat  finem  belU 

lororem  Europam;  lege  impia,  ut  non  Trojani,  Teucer,  morie  Ajacia  fralrit 

rarerteretur,  niai  aa  inrenta :  qua  diu  inviaua  patri  Telamoni.  quu»  noa  re- 

frnatra  quBiiU,  exaul  Cadmna  in  Boa-  dperetur  in  regnum,  Cyprum  oopcaa- 

oiiam   venit,  ubi  Thebaa  sdifioasM  rit,  atque  ibi  uzbtm  nomine  antiquo 

dicitur;  ut  in  fiiet  docet  Ovidiua.  patris    Salamina   condidit.    Htanu 

SidattU   memia,'}    Urbem  Phoenicis  gmt»  Vmuru  Cyprua  inanla  in  qua 

Sidona,  a  piacinm  ubcrtate  sio  dic-  Veuua  colebatur. 

tam :    nam  pisoem  PhcBaicea  Sidtm  82.  Tibur  tfrat.]  Noadam  enim  R»> 

vocant.  mani  propagaverant  imperii  fines. 

78.  Ut  pomeret  imirfif.]  Ut  urbem  86.  Qtut  nonfacit  tlaaMtila.]  Qus 
Thebanam  conderet  In  meUore  loeo,  tua  tapientia  coniequitur  ila  muha, 
In  ipsa  Boeotia.  ut  velles :  non  enim  ea  polest  dolo* 

79.  Venit   ad  Adrattum   TydeutJ]  rem  tollere.     Ex  tuss  dietit.  £z  ra>> 
Tydeus,  (£nei  quum  in  Calydone  Al"  tionibus  adductas.    Bubm. 
cathoum  Lycotheomque  nepotea  oc-  93.  Tua  voiimtas.]  Tuns  erga  me 
cidisset,  ex  ^totia  Aigoa  auftigit:  animus   et   amor.      Grande   miumut, 
ctti  Adraatua  benigna  suacepto,  quo-  Looo  magni  muaeris. 

dam  rcapooso  motus,  filiam  Deiphy-  94.  Cofuuliturque  boni  fuiasa  vide- 


EX  PONtO  LIB.  I.  EPIST.  IV.  m 


EPISTOLA   IV. 

UXORL 

Jam  mihi  delerior  canis  adspergitur  «etas, 

Jamqtie  meos  vtrtttis  tugti  senilis  arat : 
Jam  Vigot,  et  quasso  languent  in  corpore  vires ; 

Nec,  juvefti  lusns  qui  placuere,  placent : 
r^ec,  si  me  subito  videas,  agnoscere  possis ;        5 

j£tatis  facta  est  tanta  ruina  meae ! 
Confiteor  facei^e  baec  annos :  sed  et  altera  c^ussl  est, 

Anxietas  animi,  eontmuusque  labor. 
Nam  mea  per  longos  si  quis  mala  digerat  annos, 

Crede  mihi,  I^J^Iio  Jfestore  majot  ero.  10 

Cernis,  ut  in  duris,  et  quid  bove  firmius  ?  arvis 

Fortia  taurorum  corpora  firangat  opus. 
Quae  Hunquam  vaciio  solita  est  cessare  novali, 

Pructibus  adsiduis  lassa  sen^scit  humud : 
Gccidet,  ad  Circi  si  quis  certamina  semper       15 

Non  interi!nfssis  cursibus  ibit  equus^: 

tv,  itt'  Bay.  qiiod'  recentlof  manTiB  10.  I^^Iio  N«ft0r«.]  Ntstor  ex  ^lo, 

onitarit  in  eontuluiUiuie  bene,  quod  urbe  Laconia.  Nestor  autem  a  poetii 

Bcrthiiw  etiam  conjetefst,  quia  iri-  tertiam  homiainn  ctatem  misse  fer- 

gidum    credebat»   poctqoam   grand*  tnr,  id  est,  tercentnm  «nnot.   PKnintf 

nranw  adpellavit,  postea  dieere,  se  tamen  fibp  vii.  eeribit  eum  perrettiiM 

boniconiulere:  atcnrnoiil  ad  99  annnm:   33  fideiicet  aiinu, 

pto  una  state  eomputatis. 

4;.Ntfe/iiiiifc]'SinXfX4<r^i|^«i»».  12.  ^OptM.}    Proprie   et  primitvs, 

Eorip.  in  Bacch.  nti  Gneconim  fyyw,  de  agrienltora. 

Nihil  poljdm  ittM  ri$  mihi  vdhiptQ'  HAai.BS. 

tiwfmmt:  13.  Vaeuo  nav«Ii]  Agro  fbe  se- 

SXMtoi  tiiMi  gtuditfnm  ittmun.  minr. 

Ter.  Hecyr.  15.  Ad  certmnAna  Ctm.]  Ad  puf- 

6.  iEtatM  fdcta  est.]  MaUm  JBtatu  nam  lndonim  Circensium,  in  qmbnt 

8.  ConttntttMftft  ktbarJ]  £t  adsidttus  aliqnaado^et  pneri  nobilet  eqob'  lodi^ 

ac  qnotidlanus  oorporis  cradatttir,  sol-  cmm  TrqjA  inire  solebcnt»  onttora 

Hcitttdiaetf,  augotes.  Cor.  Tacito.   Mu.     C^rtonitiigi,    lo 

Bb2 


372 


P.  OVIDII  NASONIS 


Firma  sit  illa  licet,  solvetur  in  aequore  navis, 

Quae  nunquam  liquidis  sicca  carebit  aquis. 
Me  quoque  debilitat  series  immensa  malorum, 

Ante  meum  tempus  cogit  et  esse  senem.        20 
Otia  corpus  alunt ;  animus  quoque  pascitur  illis : 

Immodicus  contra  carpit  utrumque  labor. 
Adspice,  in  has  partes  quod  venerit  iBsone  natus, 

Quam  laudem  a  sera  posteritate  ferat. 
At  labor  illius  nostro  leviorque  minorque,  25 

Si  modo  non  verum  nomina  magna  premunt. 
Ille  est  in  Pontum,  Pelia  mittente,  profectus, 

Qui  vix  Thessaliae  fine  timendus  erat ; 
Ceesaris  ira  mihi  nocuit,  quem  Solis  ab  ortu 

Solis  ad  occasus  utraque  terra  tremit.  30 

Junctior  Haemonia  est  Ponto,  quam  Roma  sinistro ; 

Et  brevius,  quam  nos,  ille  peregit  iter. 
Ille  habuit  comites,  primos  telluris  Achivae : 

At  nostram  cuncti  destituere  fugam ; 
Nos  fragili  vastum  ligno  sulcavimus  sequor :      35 

Quae  tulit  ^soniden,  firma  carina  fuit ; 
Nec  Tiphys  mihi  rector  erat ;  nec  Agenore  natus 

Quas  sequerer,  docuit^  quas  fugeremque,  vias ; 


genere  de  ommbus  equeitribus  cer- 
taminibus,  que  in  Circo  6eri  solebant, 
intelligrendum.    Micyl. 

18.  Qfut  nunquam  liquidis,']  Est 
autem  ordo  verbomm:  navis  illa, 
quantumvit  6rma,  lolvetur  in  equore, 
qns  nunquam  carebit  aquis,  ticca 
ipsa,  tive  in  ticco  ezsistens.   Micyl. 

26.  St  imodo  nonJ]  Si  modo,  inquit, 
gesta  alicujuB  dari  viri  non  pr»po- 
nantur  factis  hominis  vilis  et  abjecti : 
quasi  dicat,  si  modo  non  voluerit  ali- 
quis  labores  Jasonis  meb  preponere ; 
proptecea  quod  majoris  est  auctorita- 
tis,  quam  ego. 


30.  Utraque  terraJJ  Terra  et  orienti 
et  occasui  subjacens. 

31.  Junetior,]  Junetior  pro  vieinior, 
eleganter  et  Latine.  Hiemonim.  Thes- 
salia,  unde  solvit  Jason.  Ponto.  Col- 
chidi,  qus  Ponto  adjacet.  Simutro. 
Multi  rit  Ittro.  Sinister  et  Unut  Pou- 
tuM  passim  in  his  et  Tristium  libris. 

33.  PrtifMS.]  Primarios  bomines: 
Castorem  scilicet,  et  PoUucem,  Her- 
culem,  alios,  quos  Valer.  Flac.  enu- 
merat  in  Ubro  i. 

37.  Nee  Agenore,}  lotelUgit  Phi- 
neum  poeta,  qui  Jasoni  viam,  quam 
sequeretur,  indicavit,  et  qno  pacto 


EX  PONTO  LIB.  I.  EPIST.  IV.  373 

Illum  tutata  est  cum  Pallade  regia  Juno : 

Defendere  meum  numina  nuUa  eaput ;  40 

IUum  furtivae  juvere  Cupidinis  artes, 

Quas  a  me  vellem  non  didicisset  Amor : 
IUe  domum  rediit ;  nos  his  moriemur  in  arvis, 

Perstiterit  laesi  si  gravis  ira  Dei. 
Durius  est  igitur  nostrum,  fidissima  conjux,       45 

IUo,  quod  subiit  JEsone  natus,  onus. 
Te  quoque,  quam  juvenem  discedens  urbe  reliqui, 

Credibile  est  nostris  insenuisse  malis. 
O  ego,  DJ  faciant,  talem  te  cjgrnere  possim, 

Caraque  niutatis  oscula  ferre  genis ;  50 

Amplectique  meis  corpus  non  pingue  lacertis ; 

Et,  gracile  hoc  fecit,  dicere,  cura  mei : 
Et  narrare  meos  flenti  flens  ipse  labores ; 

Sperato  nunquam  coUoquioque  frui ; 
Turaque  Ceesaribus  cum  conjuge  Csesare  digna,  65 

Dls  veris,  memori  debita  ferre  manu  ! 
Memnonis  hanc  utinam,  lenito  principe,  mater 

Quam  primum  roseo  provocet  ore  diem ! 

petras    Cyaneai    transiret,    ostendit.  Sarrav.  Argent.  et  tres  alii.    AmariM 

Vocat  autem  PhiDeum  Agenoridem  pntceptorem  le  passim  noster  adpel- 

etiam  ApoUonius,  ut  quum  ait :  lat. 

'EvBd  ^  iir&Kriov  dUov  'Ayifvopt-  65.  C^$aribut  cum  conjtigt,]    Per 

^ifC  lx<  ^tvf  vc*  Cssares,  Augustum  et   ejus   filios  : 

nbi  monet  schoUastes,  Phioeum  a  non-  per  conjugem  vero,  Liviaro,  Augusti 

nullis  Phoenicis  filium,  Agenoris  ne-  uxorem,  intellige. 

potem  haberL  66.  Debita  ferr$  manu,'}  Proprium 

41.  Ulum  yWfiivc.]    Jaso,   inquit,  in  hac  re  verbum  esse  ferre  notat 
habuit  Medeam,  qnsB  ejus  amore  cap-  Uerald.  ad  Amob.  lib.  vii.  p.  268. 

ta,  illi  ad  rapiendum  aureum  vellus,  67.  Mater  Memnoni*.]  Aurora,  Ti- 

opera,  arte,  et  consilio  profuit.  thonis  uxor,  materque  Memnonis. 

42.  Non   didicitset  aman».]   Amor 


Rsa 


874 


P.  OVIDII  NASONIS 


EPISTOLA   V. 


MAXIMO. 

Ill£  tuo9  quondam  non  ultimus  inter  amico9» 

Ut  sua  verba  legas,  Maxime,  Naso  rogat : 
In  quibus  ingenium  desiste  requirere  noatrum, 

Nescius  exsilii  ne  videare  mei. 
Cernis»  ut  ignavum  corrumpant  otia  corpus ;       5 

Ut  capiant  vitium,  ni  moveantur,  aqus. 
£t  mihi,  si  quis  erat,  ducendi  carminis  uaus 

Deficit,  estque  minor  factus  inerte'  situ. 
Hsec  quoque,  qu»  legitis,  si  quid  mibi,  Maxime, 

Scribimus  invita,  vixque  coacta,  manu.. [credis, 
Non  libet  in  tales  animum  contendere  curas,     1 1 

Nec  venit  ad  duros  Musa  vocata  Getas. 
Ut  tamen  ipse  vides,  luctor  dedueere  versum ; 

Sed  non  fit  fato  mollior  ille  meo. 
Quiun  relego,  acripsisse  pudet ;  quia  plurima  cemo, 

Me  quoque  qui  feoi  judice,  digna  lini.  16 

Nec  tamen  emendo :  labor  hic  quam  scribere  major, 

Mensque  pati  durum  sustinet  segra  iiihil. 
Scilicet  incipiam  lima  mordacius  uti, 

Et  sub  judicium  singula  verba  vocem  ?  20 

Torquet  enim  fortuna  parum,  nisi  Nilus  in  Hebrum 

Coniluat  ?  et  frondes  Alpibus  addat  Athos  ? 


2.  Ut  fti«  v^rba,'}  QaamTis  eznlis 
et  habeatU  Csaartn  inuam.   Pont. 

1 1.  ilntJiittii»  eoHtendtr€.']  libet  qai- 
dem  adplicare  antmum  ad  tales  ca- 
ras :  led  non  eandem  contendere,  id 
est,  in  talibos  caris  adcarate  et  cam 
diligentia  versari.  Cic  dizit  animo 
cbntendere.    Pont. 

14.  Meo  fato.]   Mea  infelicitate : 


quasi  dieat,Tersam  fsdo  fartoBS  mtm 
haud  distimilem,  koc  est,  damm ;  nam 
resmes  dNumauat. 

16.  DifM  bit.]  Digna  delcri. 

19.  SciUeet  ineipiam,]  Debeo,  in> 
qait,  mordacias  ati  lima  in  corrigeDdo 
carmine,  et  laborare  cirea  anomqaod- 
que  yerbum. 

21.  Nilus.]    Rescripsit    Ileinstus, 


EX  PONTO  LIB.  I.  EPI8T.  V. 


m 


Parcendum  est  animo  miserabile  valnus  habenti : 

Subducant  oneri  coUa  perusta  boves. 
AtrputOy  fructus  adest,  justissima  causa  laborum ; 

Et  sata  oum  multo  foenore  reddit  ager.  26 

Tempus  ad  hoc  nobis,  repetas  licet  omnia,  nuUum 

Profuit,  atque  utinam  non  nocuisset !  opus. 
Cur  igitur  scribam  ?  miraris :  miror  et  ipse ; 

£t  raecum  quaero  sepe,  quid  inde  feram.       30 
An  populus  vere  sanos  negat  esse  poetas^ 

Sumque  fides  hujus  maxima  vocis  ego  ? 
Qui,  sterili  toties  quum  sim  deeeptus  ab  arvo, 

Damnosa  persto  condere  semen  humo. 
SciUcetest  qupidus  studiorum  quisque  suorum ;  36 

Tempus  et  adsueta  ponere  in  arte  juvat. 
Saucius  ejurat  pugnam  gladiator ;  at  idem, 

Immemor  antiqui  vulneris,  arma  capit : 
Nil  sibi  cum  pelagi  dicit  fore  naufragus  undis ; 

Mox  ducit  remosy  qua  modo  navit,  aqua.       40 


quem  vide,  ez  Patttino.  Afii  Lyeus; 
Erfurt,  et  B«w.  Imtt^  evjiM  prior 
syllaba  passim  corripitur.  Sunt  au- 
tem  dicta  e>  prchrerbio,  qua  notant, 
non  esse  curam  cursB  addendam,  nec 
adflicto  adflictionem.  Hebna  mazi- 
mus  ThracisB  fuit  fluTins,  qui  in  mare 
ie  effundit  Mgmwn,  Athos  mons 
eMrf  ezeebas  Macedoaue,  quem  Xer- 
zes  perfodit.    Harlbs. 

23.  Pmteendum  nt  anMM.]  Igno- 
Mtndntt  eat  meati  mem  adfliet»,  ti 
Mn  iacio  optima  ctfmina. 

24.  CoUa  penutm.^  CoUa  labore 
consunta ;  et  ita  adtrita,  ut  perusta 
▼tdeantuv. 

26«  Ei  mtm  eum  muUo  fttMrtJ] 
Sicut  ager  fertilis,  si  eiim  eolts,  se- 
men  creditum  multiplicatum  reddit: 


ita  ingenium  bolium,  si  cura,  medita- 
tio,  studium  aecesserint,  longe  eva- 
det  foecundius.   Pont. 

^.  Tmjwf — nullo  frustra  jubet 
Heinsius  scribere ;  et  merito  defendit 
Burmann.  tempus — nuUum.  licet 
^enim  varia  carmina  scripserit,  nullum 
tameti  sibi  ad  hoc  usque  tempus  pro  • 
fuisse  dicit.   Harlcs. 

28.  OpuiJ]  libros  de  Arte  Amandi 
designat. 

32.  Sinii  i*iajriiiia/(i«f.]  Sum  mazi- 
mum,  quod  poetie  stnt  insani,  exem- 
plum :  qui,  quum  canninis  causa  re- 
legatus  sim,  adhuc  carmen  scribo. 

33.  Ab  arvo  tteriU.)  A  studiis  poe- 
ticis,  quB  nuUum  mihi  fructum  ad- 
tuiere. 

Bb4 


ste 


P.  OVIDII  NASONIS 


Sie  ego  constanter  studium  non  utile  carpa; 

£t  repeto,  noUem  quas  coluisse,  Deas. 
Quid  potius  faciam  ?  non  sum,  qui  segnia  ducam 

Otia :  mors  nobis  tempus  habetur  iners. 
Nec  juvat  in  lucem  nimio  marcescere  vino  ;        45 

Nec  tenet  incertas  alea  blanda  manus. 
Quum  dedimus  somno,  quas  corpus  postulat,  horas, 

Quo  ponam  vigilans  tempCH^  longa  modo  ? 
Moris  an  oblitus  patrii,  contendere  discam 

Sarmaticos  arcus,  et  trahar  arte  loci  ?  50 

Hoc  quoque  me  studium  prohibent  adsumere  vires ; 

Mensque  magis  gracili  corpore  nostra  valet. 
Quumbene  quaesieris,  quid  agam,  magis  utile  nil  est 

Artibus  his,  quse  nil  utilitatis  habent. 
Consequor  ex  illis  casus  oblivia  nostri ;  55 

Hanc/  satis  est,  messem  si  mea  reddit  humus : 
Gloria  vos  acuat ;  vos,  ut  recitata  probentur 

Carmina,  Pieriis  invigilate  choris. 
Quod  venit  ex  facili,  satis  est  componere  nobis ; 

Et  nimis  intenti  causa  laboris  abest.  60 

Cur  ego  sollicita  poliam  mea  csu*mina  cura  ? 

An  verear,  ne  non  adprobet  illa  Getes  ? 


41.  Studiutn  non  utiU  tervo.']  Carpo 
sex  libri ;  id  est  reprehendo.    Heins. 

44.  Temput  tn«rs.]  Tempas  sine 
ttlla  ezercitatione. 

46.  Manus  incertaiJ]  Manus  igna- 
ras  victoris,  aut  jactore. 

49.  Marit  patrii,]  Disciplin»  Ro- 
mans. 

50.  Et  trahar  arte  loci.]  £t  vivam 
hia  artibtts,  quibtts  vivitur  Tomi. 

51.  Hoc  ttudium,'}  Hanc  jaculandi 
artem. 


52.  Magis  valet  graeili  corpore,  &c.] 
Magis  viget,  quam  tenue  et  macilen- 
tum  corpus  meum. 

56.  Hanc  mettem,']  Hanc  utilita- 
tem,  ut  mala  oUIiviscar,  dum  studiis 
poeticis  operam  do.  Si  mea  kumuu 
Si  meum  ingenium. 

60.  Abeft,']  Remota  est :  quia  nec 
gloria,  nec  spes  reditus,  aut  alia  cansa 
mihi  obfertur,  qua  debeam  hom  op-^ 
tima  canniBa. 


EX  PONTO  LIB.  I,  EPIST.  V.  877 

Forsitan  audacter  faciam,  sed  glorior  Istrum 

Ingenio  nuUum  majus  habere  meo. 
Hoc,  ubi  vivendum,  satis  est,  si  consequor  arvo,  65 

Inter  inhumanos  esse  poeta  Getas. 
Quo  mihi  diversum  fama  contendere  in  orbem  ? 

Quem  fortuna  dedit,  Roma  sit  ille  locus. 
Hoc  mea  contenta  est  infelix  Musa  theatro : 

Sic  merui ;  magni  sic  voluere  Dei.  '  70 

Nec  reor  hinc  istuc  nostris  iter  esse  libellis, 

Quo  Boreas  penna  deficiente  venit. 
Dividimur  coelo ;  quaeque  est  procul  urbe  Quirini, 

Adspicit  hirsutos  cominus  Ursa  Getas. 
Per  tantum  terrae,  tot  aquas,  vix  credere  possim  75 

Indiciimi  studii  transiluisse  mei. 
Finge  legi,  quodque  est  mirabile,  finge  plaeere  j 

Auctorem  certe  res  juvet  ista  nihil. 
Quo  tibi,  si  calida  positus  laudere  Syene, 

Aut  ubi  Taprobanen  Indica  cingit  aqua?        80 


66.  Ubi  vivenduM  estJ]  Qaasi  dicat :  aut  saltem  infinnus,  et  fractis  viribas 
Satis  erit  mihi,  haberi  poeta  apud  venit.   Harlbs. 

Scythas :  nec  est  corandum,  an"pa-  73.  Proeul  urbe  QuinniJ]  Loqg»  a 

rum  docte  scribam.  Romana  civitate,  quam  Quirinus,  hoc 

67.  Quid  mihi,]  Subaudi,  prodest.  est  Romtdus,  oondidit. 
Cmtendere,    Ire.      /n  divertum,    In  74.  Adtpicit  hirsutot  Getat,']  Videt 
Romanam  dvitatem.     Fama,  FamsB  Getas  hispidos  et  barbatos :  nam  sunt 

Quid  prodest   mihi,  inquit,  sub  Ursa   majori    in    septemtrionali 


laborare,  ut  fama  mea  Romam  per-  plaga.   Mbr. 

veniat.  79.  Calida  Syene,']  Sye ne  oppidum 

68.  Rama  tit  ilie  loeut,]  IUe  locus  fnit  supra  Alezandriaro  quinque  mil- 
ScythisB,  quem  fortuna  mihi  adsigna-  Jibus  stadiorum.  Calidam  autem  ad- 
vit,  habeatnr  mihi  pro  Roma ;  quasi  pellat  Syenen,  quoniam  directe  locata 
dicat:  Su£Scit  mihi,  si  in  Scythia  tan-  fuit  sub  tropico  estivo,  id  est,  sub 
tum  fama  mea  sit  non  vulgaris.  Mer.  Cancro,  in  eztremQ  torrida  zons. 

69.  Hoe  theatro,]  Si  mihi  ab  his  80.  Cingit  est  e  cod.  Moreti  ab 
plauditur,  sufficit.   Pont.  Heinsio  recepta ;  tingit  alii ;  pingit 

72.  Romam  pervenire  meos  Ubellos  Bavar.  et  Erfurt.  Tabronem  Erfurt.  De 

non  puto,  quo  Boreas  ipse,  qui  ex  his  hac  insula  Taiprchane  in  mari  indico 

septemtrionalibus  oritur,  viz  pervenit,  varie  tradiderunt  veteres,  et  quidkm 


878 


P.  OVIDII  NASONIS 


Altius  ire  libet?  si  te  distantia  longe 
Pleiadum  laudent  signa,  quid  inde  feras  ? 

Sed  neque  pervenio  scriptis  mediocribus  istuc, 
Famaque  cum  domino  fugit  ab  urbe  suo. 

Vosque,  quibus  perii,  tunc  quum  mea  fama  se- 
pulta  est,  85 

Nunc  quoque  de  nostra  morte  tacere  reor. 


EPISTOLA  VI. 
GRiECtNO. 


EcQUiD,  ut  audisti»  nam  te  diversa  tenebat 

Terra,  meos  casus,  cor  tibi  triste  fuit  ? 
Dissimules,  metuasque  licet,  Grsecine,  fateri ; 

Si  bene  te  novi,  triste  fuisse  liquet. 
Non  ca4it  in  mores  feritas  inamabilis  istos ; 

Nec  minus  a  studiis  dissidet  illa  tuis. 
Artibus  ingenuis,  quarum  tibi  maxima  cura  est, 

Pectora  mollescunt,  asperitasque  fugit. 


contiaenti  terre  propiorem  dtzeruiit, 
(^uidam  vigioti  dicnun  navigatiooe 
'mdt  removeiit,  quidam  etiam,  ao  inatt- 
la  esset,  nec  potius  inipum  orbis  alte» 
nua»  dubitaveruot.  Eise  videtur  in- 
sula,  qu«  hodie  Zeilan  aut  Ceykm 
dicitur.    Hablbs. 

8U  AUhu  irt  libet,}  Placet  etiam 
per  akiora  ct  coDlettia  idera  probare. 
Longt-diaiamtia.  Longe  reraota,  tan- 
quam  in  ccelo  ex^tentia. 

85.  Tunc  quum  tnea  fama,  &c.] 
Tunc  quum  damnatuf  fUi:  eo  enim 
tempore  fama  mea  peiiit.  Votque, 
quibui  }wm.    Non  carmina,  aul  libros 


•oos  adloquitur  poeta»  sed  aaicoa. 
Neqne  illos  tacere  de  ae  jubet :  sed 
vereri  se  ait,  ne  td  faciut,  quando- 
quftdera  boc  vulgare  ae  fritum  e«t,  tei- 
Ucet,  ut  adversis  rebus  laboraBtea 
etiaa  «nici  deserant.  Fama  enim, 
inquit,  mea  cum  doBnno  soo  ab  «rbe 
fugit,  sive  abiit,  eoqne  ettam  voa  ami- 
cos  arbitroff  jam  mei  exalii  ac  fug«, 
qua  movti»  instar  miki  est,  w»  am- 
pln 


7.   ArtibHi  ti^«fiicii.]    liberafibus 
diidpliBts. 


EX  PONTO  LIB.  I.  EPIST.  VL  87» 

Nec  quisquam  meliore  fide  complectitur  illas, 

Qua  sinit  officium,  militiaBque  labor.  10 

Certe  ego,  quum  primum  potui  sentire  quid  essem, 

Nam  fuit  adtonito  mens  mihi  nuUa  diu, 
Hoc  quoque  fortunea  sensi,  quod  amicus  abesses : 

Qui  mihi  preesidium  grande  futurus  eras. 
Tecum  tunc  aberant  aegras  solatia  mentis,  15 

Magnaque  pars  animae  consiliique  mei. 
At  nunc,  quod  superest,  fer  opem,  precor,  eminus 

Adloquioque  juva  pectora  nostra  tuo :    [unam ; 
Quae,  non  mendaci  si  quidquam  credis  amico, 

Stulta  magis  dici,  quam  scelerata,  decet,       20 
Nec  leve,  nec  tutum,  peccati  quae  sit  origo, 

Scribere ;  tractari  vulnera  nostra  timent. 
Qualicumque  modo  mibi  sint  ea  facta,  rogare 

Desine ;  non  agites,  si  qua  coira  velis. 
Quicquid  id  est,  ut  non  facinus,  sic  culpa  vocan* 
dum :  25 

Omnis  an  in  magnos  culpa  Deos  scelus  est? 

9.  Melior$  fi(U.']   MeKore  tnimo,      Hsttgrm,    Qnat  mes  menti  tristi  ad- 
quam  tu ;  aut  non  racando  magis  ulli      laturus  fueras,  si  adfuisses. 

rei,  quam  ingenuis  artibui;  aut  quia  17.  Ftropem,fTtcoT,  ininmunam,'] 

eas  bene  intelligis,  et  fideUter  inter-  Maltm  «nuin,  quod  unum  superest. 

pretaris.  Huva.     'Emdnuu  Procul  a  mea  re- 

10.  AfililMK^  Ukeir^  £x  quo  de-  gioae. 

signat  eum  rei  militaris  studioaum,  et,  18.  Tuo,  &c.]  Tuis  verbis  etltteris. 

qwnn  per  illam  Kcet,  liberalibus  dis-  96.  Bene  occupat  per  interroga- 

ciplinis  operam  dare.    Msb.    Q^m  tionem,  et  qualitatem  sui  facti  tractat 

dnit  offieium.    Scribe  Qua,  ut  sit  die-  loco  defiutioBis,  quia,  quod  facto  bo- 

tum  pro  qualenu»,  boc  sensu :  neque  men  imponat,  nondum  eertus  est,  ut 

q«isqueni  meHore  fide  sequitur  stodia  Fabricius  jam  monuit.    Omnii  at  non- 

bomanMfa,  quam  to,  quateaus  id  qui-  nuUi  editi.  Heinrius  conigere  roluit, 

dem  per  offionun  ct  labores  imlilares  mMm*  h.e.  apud  deos,  aut  lubentius : 

aba  te   ieri   pottst.     Nisi   quis   et  Omnis  an  ad  magnot  eulpa  teeUsta 

Quam,  eodem    mod».  pio   fuantwm,  deet :  sed  rede  censet  Burmannns,  ni- 

poritum  malil.    Mic  hil  esse  mutandum,  qnod  eulpa  in  ho- 

16.  r<ctiM  htne  abefmmt,]  Hoc  est,  miaet  nen  est  semper  seelus,  sed  in 

tu  cum  tuis  solatiis  pvocul  eras.  MfM-  Deos  culpaetiam  pro  seelere  habetur, 


380 


P.  OVIDII  NASONIS 


Spes  igitur  menti  poenae^  Graecine,  levandae 

Non  est  ex  toto  nuUa  relicta  meae. 
Hsec  Dea,  quum  fugerent  sceleratas  numina  terras, 

In  Dis  invisa  sola  remansit  humo  :  30 

Hsec  facity  ut  vivat  vinctus  quoque  compede  fossor^ 

Liberaque  a  ferro  crura  futura  putet : 
Hsec  facity  ut,  videat  quum  terras  undique  nullas, 

Naufragus  in  mediis  brachia  jactet  aquis. 
Saepe  aliquem  sollers  medicorum  cura  reliquit ; 

Nec  spes  huic  vena  deficiente  cadit.  36 

Carcere  dicuntur  clausi  sperare  salutem ; 

Atque  aliquis  pendens  in  cruce  vota  facit. 
Hsec  Dea  quam  multos  laqueo  sua  coUa  ligantes 

Non  est  proposita  passa  perire  nece !  40 

Me  quoque  conantem  gladio  finire  dolorem 

Arcuit,  injecta  continuitque  manu. 
Quidque  facis  ?  lacrymis  opus  est,  non  sanguine, 

Saepe  per  has  flecti  principis  ira  solet.     [dixit ; 
Quamvis  est  igitur  meritis  indebita  nostris,        45 

Magna  tamen  spes  est  in  bonitate  Dei. 


et  Dii  imqui  et  cnideles  nullam  inter 
cnlpam  et  scelus  differentiam  eMe  pa- 
tiuntur.  Conf.  Tiist.ii.  108.  Harlbs. 

30.  Remamit  fo(a.]  Quod  ideo  fin- 
gunt  poets,  quia  neminem  unquam 
destituit  spes.  Locus  hic  ez  Theog- 
nide  translatus  videtur : 

'EXxtc  iv  &vOpk»irM<n  fi6vti  Oeb^ 
i<rOXi)  evccrrcv. 

'AXXoi  i*  OvKvfiirov  ^  UirpoKnrSv- 

'QiXtro  fAkv  Uumg,  fuyakri  OtbQ, 

<fXiro  ^  dvipwv 
Xmf^povvvfi,   XdpiTts  r,   w  ^iki, 

yiiv  tkiirov. 


31.  Hacfacit,^ 

OvroQ  y  Av4p  dpi<froc,h9ncSkirifftv 

niirotOev  €lUL 
Eurip.  Her.  Fur.  Cic.  ad  FamiL  Op- 
tare  optima,  eogitare  difficiUima,  ferre 
qwtcunque  erunt, 

33.  Uac  facit,  ut,  videat.]  Spes 
etiam  facit,  ut  naufragus  in  me^io 
mari  destitutus,  quamvis  nuUas  videai 
terras,  speret  se  evasurum. 

36.  Vena  dejieiente,']  Viribus  col- 
lapsis.  Id  enim  inter  signa  mortis 
enumerat  Plin.  in  vli.  cap.  61. 

46.  /n  bonitate  Dei,}  In  Augosti 
clementia.    Mer. 


EX  PONTO  LIB.  I.  EPIST.  VII.         381 

Qui  ne  difficilis  mihi  sit,  Gracine,  precare ; 

Confer  et  in  rotum  tu  quoque  verba  meum  : 
Inque  Tomitana  jaceam  tumulatus  arena, 

Si  te  non  nobis  ista  vovere  liquet.  50 

Nam  prius  incipiant  turres  vitare  columbae, 

Antra  ferae,  pecudes  gramina^  mergus  aquas, 
Quam  male  se  praestet  veteri  Graecinus  amico : 

Non  ita  sunt  fatis  omnia  versa  meis. 


EPISTOLA   VII. 
MESSALLINO. 


LiTERA  pro  verbis  tibi,  ]\fessalline,  salutem, 
Quam  legis,  a  saevis  adtulit  usque  Getis. 

Indicat  auctorem  locus  ?  an»  nisi  nomine  lecto, 
Haec  me  Nasonem  scribere  verba,  latet  ? 

Ecquis  in  extremo  positus  jacet  orbe  tuorum,      5 
Me  tamen  excepto,  qui  precor  esse  tuus  ? 


47.  Qui  ne  i^ffieilu  mhi  Jtt.]  Ita  cetur.    Burm. 

est  misericon  Cssar,  ut  tamen  rogari  50.  Si  nm  liqutU']  Si  non  est  ma- 

velit.    Ergo  roga  eum  pro  me,  &c.  nifestum.     Vovere.   Vovendo  optare. 

PONT. 

49.  Jwpu  Tomttafia.]  Sensus  est:  5.  Eequit  luonim.].  Numquis  tuo- 

et  nunquam  reditum  in  patriam  im-  nim  amicorum,  aut  cUentum.   Et  ipii$ 

petrem»  sed  moriar  in  exsilio  Tomi-  nonnulli;  £n  tpii»  P.  Dan.     /n  «r- 

tano,  si  non  est  mihi  exploratnm,  te  iremo  orbe^,  In  ultima  septemtrionis 

desiderare    reditum    meum.      Ciop.  plaga.    Jaeet,  Aut  habitat ;  aut  re- 

NuUa  difficultas  in  his  verbis :  juris-  vera  tanquam  mortuus  et  prostratui 

jurandi  enim  et  devotibnis  est  for-  jacet   Hoc  autem  dicit  non  sine  mag- 

mula :  mori  hic  et  tumtdari  voveo,  si  no  dolore. 

non  ciedam  te  mihi  reditum  vovere.  6.  Qui  preeor  ette  tuus.]  Qui  Ovi- 

Malim  tamen,  Jamque  Tomitana,  ut  dius  cupio  ut  sim  tuus,  nec  a  te  desti- 

statim  sibi  mortem  presentem  impre-  tuar.    Mbr. 


882 


P.  OVIDII  KAS0WI8 


Dt  procul  a  cimctis,  qui  te  ▼euenntur  amantque, 

Hujus  notitiam  gentid  abesse  velint. 
Nos,  satis  est,  inter  glaciem  Scythicasque  sagittad 

Virere,  si  vita  est  mortts  kabenda  gcmis.       10 
Nos  premat  aut  betlo  teltus,  aut  frigore  ccelum ; 

Truxque  Getes  armis,  grandine  pulset  hyems : 
Nos  habeat  regio,  nec  pomo  £Deta,  nec  uris  ^ 

£t  cujus  nulhim  cess^t  ab  hoste  latus. 
Csetera  sit  sospes  cultorum  turba  tuorum  :         15 

In  quibus,  ut  populo,  pars  ego  parva  fui. 
Me  miserum,  si  tu  verbis  offenderis  istis ; 

Nosque  negas  ulla  parte  fuisse  tuos ! 
Idque  sit  ut  verum,  mentito  ignoscere  debes : 

Nil  demit  laudi  gloria  nostra  tuae.  20 

Quis  se  Caesaribus  notis  non  fingit  amicum  ? 

Da  veniam  fasso,  tu  mihi  Csesar  eris. 
Nec  tamen  irrumpo^  quo  non  licet  ire ;  satisque 

Atria  si  nobts  non  patuisse  negas.  [est, 

Utque  tibi  fuerit  mecum  nihil  amplius,  uno       25 

Nempe  salutaris,^  quam  prius,  ore  mkuas* 


7.  Dii  procul  a  cunetit.']  Faxint 
Dii,  ne  quisqutm  cultorum  tuorum 
hta  gentes  pnesens  noverit.    Poirr. 

10.  SigemamMiit «t* hakenda mla.] 
Si  ezsiUum  meum  debet  •dpelljH 
vita. 

17.  VcHnf  itti*,']  Quibot  dizi  me 
olim  fuiMe  in  turba  tuonim  cultDnim. 

19.  l/t.]  h.  e.  quamTit  id  Tenun 
eeiet,  me  non  fuiMe  tibi  notum. 
Harles. 

Mffntittf.J  Quod  me  tuum'  esM 
scripei.  Hoc  autem  dicit,  ne  amicum 
ofiendat,  timentem  Auguitun  iedere. 

30.  Glofia  nottro.]  Si  gUmor  me 
ftii»etfl>iamic«m. 

21.  Hoc  distichoo  nec  Heiosio  nec 


Burm.  placet,  et  sil&pectum  est  notu$ 
Bavar.  Sensus  tamen  melior  est,  ju- 
dioe  Bvnn.  si  cnm  Vallcaw»,  Vossidno, 
et  (ragnu  Botliom*  legaa  iM«it.  h.e» 
quis  nM  ftngit  ae  anicam  Cssatis 
apud  notos  suos  et  amicosl  Cemr 
iftu  correct.  ia  Bavar.    Hmles. 

23.  Nm  tamem  immpo,'}  ^eo  ta- 
men  illue  acoedo,  quo  non  licet :  boo 
ott,  non  t»  adeo,  nisi  TefteuDde :  te 
enim  venerari  soleo.  Itaqoe  nsha 
fadam  te  invito. 

25.  Utque  tihifiUritJ]  QnamTisDH 
hil  amplhis  habueris,  quam  qaod  atiin 
tua  frequiiitaverim  salutaDdi  gtatia.    . 

26.  Mhnu  wm  «re.]  BlUur  uao 
homine.    Qmosi  ffrinSi  Qnami 


EX  PONTO  UB.  I.  EPIST.  VII.         383 

Nec  tuus  e8t  genitor  nos  inficiatus  amicos^ 

Hortator  studii  cau^aque  faxque  mei : 
Cui  nos  et  lacrymas,  supremum  in  funere  munus, 

Et  dedimus  medio  scripta  canenda  foro.        30 
Adde  quod  est  irater  tanto  tibi  junctus  amore, 

Quantus  in  Atridis  Tyndaridisque  fuit. 
Is  me  nec  comitem,  nec  dedignatus  amicum  est ; 

Si  tamen  hsBc  illi  non  nocitura  putas. 
Si  minus,  hac  quoque  me  mendacem  parte  fatebor : 

Clausa  mihi  potius  tota  sit  ista  domus.  36 

Sed  neque  claudenda  est ;  et  nulla  potentia  yires 

PrsBstandi,  ne  quid  peccet  amicus,  habet. 
£t  tamen  ut  cuperem,  culpam  quoque  posse  negari, 

Sic  facinus  nemo  nescit  abesse  mihi.  40 

Quod  nisi  delicti  pars  excusabilis  esset, 

Parva  relegari  pcena  futura  fuit. 
Ipse  sed  hoc  vidit,  qui  pervidet  omnia,  Csesar, 

Stultitiam  diqi  crimina  posse  mea :  44 


t8.  FtnqueJ]  Et  Imnen,  splendor ;  MnictM. 

«ut  certe  ardor  et  incitator.  39.  Pottiu.}   Qoain,  snbavdi,  ▼•- 

29.  Et  laerymtu.]  Et  snbandi,  de-  lim  quidquam  icribere,  et  adiinD«e 
dimms,  hoc  ett,  deflevimus  cannine,  qnod  obsit  fratrL 

sen  oratione.  37.  £t  nuUa  pottntia  vim.]  Nam. 

30.  Et  didimus  mtdio,']  Mos  in  fn»  quum  nulla  potentia  tanta  sit,  qnn 
neribus  laudandi  defunctos,  Roroanis  possit  prohibere,  sive  facere,  quomi- 
Tetnstissimus.  nus  alicujus  alterins  amicus  aliqnando 

33.  Atridish.  e.  inter  Agaroemnona  peccet :  neque  Augrustus  ita  iahuma- 

et  Menelaum.  Plisthenis  filii  fuerunt,  nus,  aut  sevus  erit,  ut  propterea  fn- 

sed  a  patruo  Atreo,  Mycenamm  rege  trem  tuum  persequi,  aut  odisse  Telit, 

adoptati,ethinci4tridcdicti.  Hakles.  quia  ego,  amicus   iUius,   aliquando 

Tyndaridiiqtte.']  £t  tn  Castore  et  peccavi. 

PbUuce.  41.  Excutabilii.]  Quia  impruden- 

36.  Si  mtmu.]  Si  putas  h»c  noci-  ter  peccavi.    Qued  niti  deHcti.  Sen- 

tura :  hoc  estv  si  arbitraris,  hoc  quod  sus  est :   si  deltcti    mei  maguituds 

dieo,  firmtri  obesse  posse*    Hme  quoque  tanta  esset,  ut  non  posset  excusari, 

me,  kc.    Profttebor,  inquit,  bac  in  re  Augustus  me  occidisset,  et  non  rele- 

mentitum  me  fuisse :  quemadmodura  gtsset. 
ettam  de  te  dixi,  qnod  fnerts  mihi 


S84 


P.  OVIDII  NASONIS 


Quaque  ego  permisi,  quaque  est  res  passa,  peper- 

Usus  et  est  modice  fulminis  igne  sui :         [cit ; 
Nec  vitam,  nec  opes,  nec  ademit  posse  reverti, 

Si  sua  per  vestras  victa  sit  ira  preces. 
At  graviter  cecidi :  quid  enim  mirabile,  si  quis 

A  Jove  percussus  non  leve  yulnus  habet  ?       50 
Ipse  suas  ut  jam  vires  inhiberet  Achilles, 

Missa  graves  ictus  Pelias  hasta  tulit. 
Judicium  nobis  igitur  quum  vindicis  adsit, 

Non  est  cur  tua  me  janua  nosse  neget. 
Culta  quidem,  fateor,  citra  quam  debuit,  illa :  55 

Sed  fuit  in  fatis  hoc  quoque,  credo,  meis. 
Nec  tamen  officium  sensit  magis  altera  nostrum : 

Hic,  illic,  vestro  sub  Lare  semper  eram. 
Quseque  tua  est  pietas ;  ut  te  non  excolat  ipsum, 

Jus  aliquod  tecum  fratris  amicus  habet.         60 
Quid,  quod,  ut  emeritis  referenda  est  gratia  semper, 

Sic  est  fortunse  promeruisse  tuae  ? 

45.  Quaqus  ego  pemm,  &c.]  Hoc 
est,  peperdt  mihi  eatenus,  sive  quan- 
tum  quum  ipae  merito  atque  delicto 
meo  pennisi  illum,  tum  etiam  causs 
qualitas  passa  esU   Micyl. 

60.  Ab  JoveJ]  Ab  Augusto. 

52.  Ptliat,'i  Hasta  Achilfis  frazi- 


53.  Judieium  vindieit,']  Judicium 
ultoris  Aug^usti  iotellige,  quod  ultus 
fuit  crimen  meum  admiuum,  me  re- 
legando. 

66.  Hoc  quoqfte,']  Hoc  etiam,  ut  do- 
num  tuam  minus  colercm,  qnam  de- 
bere m :  quemadmodum  etiam  fuit  in 
meis  fatis,  ut  relegaier. 

67.  Nec  ttttnen  oJiciumJ]  Ego  ex 
scriptorum  vestigiis  lego : 

Nec  tamen  offieium  tenrit  magit  al- 
tera  noetrum : 
Hie,  illic,  vettro  tub  Lare  temper 


Sive  te,  stve  fratrem  colerem,  eram 
tamen  sub  vestro  Lare. 

69.  Chutque  tua  ett  pietat.]  £t  cu- 
jusmodi  tuus  est  amor  erga  fratrem. 
Ostendit  autem,  Messallino  se  ami- 
cum  esse  debere  causa  fratris,  quo- 
cum  magnam  sibi  fuisse  amidtiam 
docet 

61.  Emeritit,']  Amicis  jam  functis 
officio  erga  amicum,  et  postea  quie- 
scentibus;  vel  valde  meritis.  Viig. 
Georg.  ii.  65: 

Edurit  coryli  nateuntur  ; 
ut  nt  sensus :  quod  si  de  nobis  bene 
meritis  debemus  semper  gratiam  re- 
ferre ;  ad  fortunam  tuam  felioem  per- 
tinet  novos  amicos  parare,  etiam  st 
nihil  de  te  meriti  sunt,  quasi  innuat 
debere  Messallinum  poetam  sibi  no- 
vum  amicum  condliare,  et  ipd  fa- 
vere. 

Gi.Sieett  ttuc/ortuiue.]  Sic  ad  te. 


EX  PONTO  UB.  I.  EPIST.  VHl.        386 

Quod  si  permittis  nobis  suadere,  quid  optes : 

Ut  des,  quam  reddas,  plura,  precare  Deos. 
Idque  facis,  quantumque  licet  meminisse,  solebas 

Officii  causam  pluribus  esse  dati.  66 

Quolibet  in  numero  me,  Messalline,  repone ; 

Sim  modo  pars  vestrse  non  aliena  domus : 
Et  mala  Nasonem,  quoniam  meruisse  videtur, 

Si  non  ferre  doles,  at  meruisse  dole.  70 


EPISTOLA  VIII. 

SEVERO. 

A  TiBi  dilecto  missam  Nasone  salutem 

Accipe,  pars  animse  magna,  Severe,  mese. 
Neve  roga,  quid  agam ;  si  persequar  omnia,  flebis : 

Summa  satis  nostri  si  tibi  nota  mali. 
Vivimus  adsiduis  expertes  pacis  in  armis,  5 

Dura  pharetrato  bella  movente  Geta. 
Deque  tot  expylsis  sum  miles  in  exsule  solus : 

Tuta,  nec  invideo,  ceetera  turba  jacet. 

^  es  potens»  et  uteris  feliciori  fbr-  quod  meritus  lum  relegari  ab  Aug. 

tima  quam  ego,  hoc  pertmet.  Proms-  quasi  dicat,  saltem  dole  qaod  fiierim 

rtiuie.  Beneficiisconciliasaeetjuviise.  infeliz. 

64.  Ut  det,'}  Dandis  magis  quam 
acdpiendis  beneficiis  amicos  paret.  6.  Geta  pharttrato.]  Geta  populo 

66.  Em§  eautam  offieii  dati  pluri-  sagittifero;  sagitds  enim  veneno  illitis 
6m«.]  Te  esse  cansam,  qood  plures  in  belb  Gets  utebantur. 
benefida  conaecuti  fuerint.    Min.  7.  J)iqu9  tci  expulmJ]    £t  dt  tot 

67.  QuoHbetJ]  Vel  in  numero  ami-  dvibns  ezsulantibns.  Solut  tum  milat 
coram'  tuomm,  vel  amioorum  Cratris  tn  extule.  Solus  sum  miles  pariter  et 
tm.  exsul ;  bello  scilicet  et  ezsilio  damna- 

69.  Si  mon  dolet  Natonamferre  wta-      tns. 

io.]  Si  non  tristaris  me  Ovidium  in  8.  Cmtora  lurbo.]  Reliqui  Romani 

«xsilid  inquietissimo  versari.  ezsules  prster  me.   Jaeet  turba,  Non 

70.  At  wieruitte  doUJ]  Saltem  dole  armis  vezatur. 
VOL.  II.  C  c 


P,  OVIDII  NASONIS 


Quoque  magis  nostros  venia  dignere  libellos» 

Haec  in  procinctu  carmina  facta  legea.  10 

Stat  vetus  urbs,  ripae  vicina  binominis  Istri» 

McBnibus  et  positu  vix  adeunda  loci, 
Caspius  iBgypsos»  de  ae  si  credimus  ipsis, 

Condidit ;  et  proprio  nomine  dixit  opus. 
Hanc  ferus  Odrysiis  inopino  Marte  peremtis     15 

Cepit,  et  in  regem  sustulit  arma  Gretes. 
Ille  memor  magni  generis,  virtute  quod  auget, 

Protinus  innumero  milite  cinctus  adest : 
Nec  prius  abscessit,  merita  quam  caede  nocentum 

Se  nimis  ulciscens,  exstitit  ipse  nocens.         20 
At  tibi,  rex,  aevo,  detur,  fortissime,  nostro, 

Semper  honorata  sceptra  tenere  manu. 


10.  HtBC  in  procinctu  carminafacta 
Uges.l  In  prociDCtu,  raptim.  Meta- 
phora  a  militibiii  in  beUum  profecta- 
ris,  qui  celeriter^absque  uUa  solemni- 
tate  testamentum,  quod  in  procinctu 
dicebatur,  faciebant.  Cic,  lib.  de  Orat. 
Tanquam   in   pfocinctu    tettamentum 

faceret, 

11.  Istri  btttomtnif.]  Istri  babentit 
duo  nomina.  Danubius  enim  usque 
ad  Axium  oppidum  adpellaiur :  inde 
▼ero  usque  ad  mare  Ister  dicitur. 
MxB. 

12.  Et  pontu  lociJ]  £t  ipsius  lod 
situ.  Mer.  In  arduo  scil.  et  saxoso 
loco  et  prope  inaccesso.   Pont. 

13.  C^itM  ^gypsus,]  iEgypsus  e 
gente  Caspia*  qus  nomen  portis  et 
mari  dedit:  ut  est  auctor  Plinius» 
Hb.  vi.  Fuit  iEgypsus  urbs  in  Moesia 
infieriore* 

15.  Odrysi  sive  OdrussD  gens  fuit 
Thnd»  nobitts  et  potens,  hinc  Odry- 
sius  poetis  est  Thracius.    Hables. 

16.  BeUum  snscepit  contra  regem 
Thracis  tunc  imperantem ;  qui  videtur 
fuisse  Rhoemetalces,  aut  61ius  ejus 


Cotys»  ad  quem  scripta  est  elegia  9. 
libr.  ii.  Utriusque  mentto  eit  apud 
Tacitmn,  Annal,  ii.  64.  VeioanUe 
est,  hsc  contigisse  in  illa  Getarum  et 
Sarmatarum  irruptione,  qvm  namo- 
ratur  a  Dione»  iv«  p.  568.  sqq.  aut 
Strabone.  libr.  vii.  duce  Getarum  Bo- 
rebaste.  Recuperata  eat  JBgimtt  a 
Vestali  MoesiaB  prsude,  vide  in^ 
iv.  7. 21.  Vbbpoobten.  Hinc  iatelli- 
gitur  lans  et  Apostropbe  ekgant  ad 
regem.v.  21.  sqq.  qua  poeta  historics 
narrationi  lumen  quoddam  et  colorem 
adfert.  Gregem  cod.  Erfurt.  Hablw. 

17.  Hle,]  Rez  sdlicet.  Quod  <raf«t 
virtute.  Quod  genut  propria  virtnte 
ille  magis  clarum  facit. 

18.  Adest.]  Cum  magno  exeicita  «d 
oppidum  captum  revertit. 

19.  M^rita  e^de  noeentusis,}  Bforta 
quam  meriti  fuerant  nocentes  Ge|e, 
a  quibus  oppidum  improviso  captum 
dizerat :  nam  ad  unum  omnes  intere* 
mit. 

21,  At  tibi,  r«f.]  Nnnc  vertit  aer- 
mooem  ad  r^ero  qoi  virtote  oppidum 
Tomo  finitimnm  recepit. 


EX  PONTO  UB.  I,  EPIST.  VIII.        3W 

Teque,  qubd  et  pro^stat,  quid  enim  tibi  plenius  op* 

Martia  cum  magno  CfiBsare  Roma  ptobet.  [tem  ? 
Sed  memor  unde  abii,  queror,  o  jucunde  eodaUs,  25 

Accedant  nostris  sseva  quod  arma  malisi 
Ut  careo  yobis  Stygias  detrusus  in  oras, 

Quatuor  autumnos  Pleias  orta  facit. 
Nec  tu  credideris  urbanse  commoda  yit» 

Quaerere  Nasonem :  quserit  et  illa  tamen.       80 
Nam  modo  vos  animo  dulces  reminiscor,  amici ; 

Nunc  mihi  cum  cara  conjuge  nata  subit : 
Eque  domo  rursus  pulchraB  loca  vertor  ad  urbis, 

Cunctaque  mens  oculis  pervidet  illa  suis. 
Nunc  fora,  nunc  sedes,  nunc  marmore  tecta  theatra ; 

Nunc  subit  sequata  porticus  omnis  humo.        36 
Gramina  nunc  campi  pulchros  spectantis  in  hortos, 

Stagnaque  et  Euripi,  Virgineusque  liquor. 
At,  puto,  sic  urbis  misero  est  erepta  voluptas, 

Quolibet  ut  saltem  rure  frui  liceat.  40 

Non  meus  amissos  animus  desiderat  agros,  - 

Ruraque  Peligno  conspicienda  solo^ 

* 

33.  T§qu4,  qvod  €t  ffr^estat.]  Optat  campi  proximi  campo  Mtrtio. 
etiam  Ovidiui,  ut  rax  ille  sit  carus  38.  Sto^no^.]  In  quibus  aqua  cx 

RomaiMB  ciTitati  tt  Cmari.  aqusductibus  deflueuf  ooUigebatur  i% 

W.  PUias  •na.]  De  ortu  hoc  in-  campo  Martio.  v.  Triat.  iii.  13.  31. 

telUge,  quem  aeronyehum  vocant ;  hoc  Posoa    tamen  et   iotelligere  lacum, 

eet,  quo  vesperi  lupra  terram  ferun-  .quem  Julius  Csiar  effodi  cuniTit  trana 

tur :  id  enira  fit  autumno.    Mer.  Tiberim,  ad  navalem  pugnam  ezhi- 

35.  Nune  vMtmere  teeta.']  Vitm-  beodam,  de  quo  Suet.  c.  89.    VBn- 

viui,  lib.  V :  *'  Post  loenam  porticui  poort.   Euripi  sunt  h.  1.  aquaductua 

funt  conatituendae,  uti  quum  imbret  et  eanalet  tquarum.    Senec  Epitt, 

repentini  interpellaverint,  babeat  po-  83  et  90.  ibique  Lipcinm.    Dt  aqna 

pulut  quo  ae.  recipiat  tx   theatro."  virgine  vide  ad Tr. iiL  13. 33.  Hamjm. 
Potes  etiam  per  theatra  tecta  mar-  41.  Aminoi  agros.]  Agrot  rtHetot, 

more,  inteliigere  theatrum  M.  Scauri,  non  autem  ereptot  ab  Augusto :  quod 

quod  maximum  omoium,  qua   un*  ezsulibus  fleri  solebat,  non  rtlegatit. 
quam  fuere  humana  manu  facta.  43.  SoU  PeUgno.]  In  terra  PtligM 

37.  Gramma  nune  campi.]  Herbas  regionit ;  in  agro  Sulrooneasi. 

Cc3 


386 


P.  OVinil  NASONIS 


Nec  quo8  piniferis  positos  in  coUibus  hortos 

Spectat  Flaminiae  Clodia  juncta  visB. 
Quos  ego  nescio  cui  colui,  quibus  ipse  solebam  45 

Ad  sata  fontanas,  nec  pudet,  addere  aquas. 
Sunt  ibi,  si  vivunt,  nostra  quoque  consita  quondam, 

Sed  non  et  nostra  poma  legenda  manu. 
Pro  quibus  amissis  utinam  contingere  possit 

Hic  saltem  profugo  gleba  colenda  mihi !         50 
Ipse  ego  pendentes,  jiceat  modo,  rupe  capellas, 

Ipse  velim  baculo  pascere  nixus  oves : 
Ipse  ego,  ne  solitis  insistant  pectora  curis, 

Ducam  ruricolas  sub  juga  panda  boves : 
Et  discam  Getici  qu»  norint  verba  juvenci ;      55 

Adsuetas  illis  adjiciamque  minas : 
Ipse,  manu  capulum  pressi  moderatus  aratri, 

Experiar  mota  spargere  semen  humo : 


44.  ClodiaJ]  Sic  emendavit  Hein- 
siui,  quem  vide,  ex  SarTaviano,  quo- 
cum  conaentit  cod.  Bavar.  Alii,  uti 
quoque  Erfyirt.  Claudia,  que  Mi- 
cyllum  valde  vezavit.  Clodia,  inquit 
Heins.  adpellabatur  haec  via,  per  quam 
iter  Roma,  Lucam,  Pistorium  et  Flo- 
rentiam  fiebat,  ut  ez  Antomni  Itine- 
rario  ditcimus,  h.  e.  per  Apeninum ; 
ut  jam  constet,  quinam  piniferi  colles 
tint  Nasoni,  quum  Apeninus  pinum 
etiamnum  frequentissimam  ferat,  Ac 
Burmann.  laudat  Beiger  de  Publicis 
Romanorum  Viis,  libr.  iii.  cap.22.  at- 
que,  Via  Clodia,  inquit  Bunnann.  et 
Flaminia  non  longe  ab  Uibe  jam  di* 
vortium  fecerant ;  q^um  Flaminia  ad 
deztram  tenderet  per  saza  rubra  ad 
Narniam ;  Clodia  ad  sinistram  Veios 
et  Sutrium,  ita  ut  circa  Veios  disces- 
sisse  putem :  horti  ergo  positi  viden- 
tur  fuisse  inter  Veios  et  Romam.  Fla- 


miniam  viam,  a  L.  Flaminio,  Cenaore, 
munitam,  instauravit  Augostas.  v« 
9ueton.  Aug.  c.  30.  In  Addendis 
Burm.  tom.  iv.  p.  262.  "  Sospido- 
nem,  ait,  quam  habui  de  via  Clodia, 
egregie  vicU  nuper  confirmatam  a  ^oct  ^ 
Poleno,  qui  ad  Frontini  Aqun).  n.  71. 
docet,  Flaminiam  a  Clodia  discessisse 
ad  Hberim,  et  illam  ad  Rubros  dis- 
cessisse  ad  deztram,  hanc  in  sinistram 
ad  Seztum  abiisse,  et  ibi  Casnam  ez 
illa  per  Veios,  Nepe,  etc.  ad  Clnsium 
tetendisse»  ibi  iterum  Clodis  fuit 
juncta;  que  pluribus  doctissime  ez* 
plicat,  et  ocuiis  subjidt  adjecta  ta- 
beUa."  Harles. 
54.  Sub  juga  panda^']  Sub  curva 

j^ 

67.  CapuluM,']  Stivam.  Aratripratn, 
Aiatri  depressi. 

58.  Mota  humo.]  Proscissa  terra. 


EX  PONTO  LIB.  I.  EPIST.  IX. 


aeo 


Nec  dubitem  longis  purgare  ligonibus  arva, 

Et  dare,  quas  sitiens  combibat  hortus,  aquas.  60 
Unde,  sed  hoc  nobis,  minimum  quos  inter  et  hostem 

Discrimen  murus  clausaque  porta  facit  ? 
At  tibi  nascenti,  quod  toto  pectore  laetor,  ' 

Nerunt  fatales  fortia  fila  Dese.  64 

Te  modo  Oampus  habet,  densa  modo  porticus  um- 
.  Nunc,  in  quo  ponas  tempora  rara,  forum.     [bra ; 
Umbria  nunc  revocat ;  nec  non  Albana  petentem 

Appia  ferventi  ducit  in  arva  rota. 
Forsitan  hic  optes,  ut  justam  supprimat  iram 

Csesar,  et  hospitium  sit  tua  villa  meum.  70 

Ah !  nimium  est,  quod,  amice,  petis !  moderatius 

Et  voti,  quae^o,  contrahe  vela  tui.  [opta, 

Terra  velim  propior,  nullique  obnoxia  bello 

Detur ;  erit  nostris  pars  bona  demta  malis. 


EPISTOLA   IX. 
MAXIMO. 
QuiE  mihi  de  rapto  tua  venit  epistola  Celso, 
Protinus  est  lacrymis  humida  facta  meis  : 


59.  Purgar§  arvaJJ  Malas  herbas 
«vellere.  Langis  liganUnu,  Ligonibus 
habentibus  longum  capulum. 

60.  Et  dar§  aqwu,'\  £t  iirigare. 

61.  Unde  ted  hoe  nobit.']  Subaiidi, 
opto.  Inttr  ^ot.  Inter  nos  Tomi- 
tanos.  Et  hottem.  £t  Getas  qui  To- 
mon  infestant 

64.  Fortia  Jila.']  Prosperam  vitam, 
cujus  fila  non  &cile  rumpuntur. 

65.  Cofi^Mu.]  Campi  Martii  cer- 
tamina  et  ezercitationes.  Donia  modo 
pcrtiau,  Aliquando  tenet  te,  inquiti 
porticus  aliqua  cum  hortis  nemorosis. 

66.  /n  quo  ponat  rara  ttmpora.]  In 


quo  raro  causas  defendis :  quam  rem 
felicitati  adscribit.  Mart  Lit  nuH' 
quam,  toga  rara,  ment  quieta, 

67.  Umbria  te  revocat,']  In  Um- 
briam  revertis,  que  in  medio  SabiniaB 
ac  Thusciie  olim  jacebat  Petentem 
Albana.  Te  euntem  in  Albanum  praB- 
dium:  Alba  autem  Marsis  finitima. 
fnit  in  excelso  saxo  locata. 

68.  Ferventi  rota.]  Veloci  curru. 

71.  i4A  nimium  ett.]  Quia  nunquam 
tibi  prestabit  Augustus,  ut  relegatus 
in  agrum  tuum  perveniam. 

72.  Et  eontrahe  vela  tui  voti.]  £t 
voti  tui  desiderium  restringe. 

Cc3 


aBO  P.  OVIDII  NASONIS 

Quodque  nefas  dictu,  fieri  nec  posse  putavi, 

Invitis  oculis  litera  lecta  tua  est. 
Nec  quidquam  ad  nostras  pervenit  acerbius  aures, 

Ut  sumus  in  Ponto,  perveniatque  precor.         6 
Ante  meos  oculos  tanquam  praesentis  imago 

Haeret,  et  exstinctum  viyere  fingit  amor. 
Sepe  refert  animus  lusus  gravitate  carentes ; 

Seria  cum  liquida  saepe  peracta  fide.  10 

Nulla  tamen  subeiint  mihi  tempora  densius  illis, 

Quse  yellem  vitse  summa  fuisse  meae. 
Quum  domus  ingenti  subito  mea  lapsa  ruina 

Concidit,  in  domini  procubuitque  caput» 
Adfuit  ille  mihi»  quum  pars  me  magna  reliquit,  15 

Maxime,  fortunse  nec  fuit  ipse  comes. 
lilum  ego  non  aliter  flentem  mea  funera  vidi» 

Ponendus  quam  si  frater  in  igne  foret : 
Haesit  in  amplexu,  consolatusque  jacentem  est, 

Gumque  meis  lacrymis  miscuit  usque  suas.  20 
O  quotieSy  vitse  custos  invisus  amarse, 

Continuit  promtas  in  mea  fata  manus ! 


8.  K0r«r.]  An,  £fral.    Bvnai.  autem  tempus  quo  jilMit  eum  Au- 

0.  Sdip§  reftrtJ]  Sepe  reprssentat.  gustus  in  exsilium  ire.  In  caput  dami- 

lAuki  gramtatt  earente$,   Jocos  ejus  nu  In  caput  «t  pemiciem  meam. 

ifSiiiu&e  severoa.  16.  Fartunm  n$e  fuit  UU  eomet.] 

10.  Liquida.'}  h.  e.  oeita,  de  qua  lUe  a  me  discedentem  fortunam  non 
milii  liquebat,  incorrupta,  pura.  Me-  aecutus  est.  IUi'  enim  sunt  fortuna 
taph.  ab  aere  elaro  et  sereno.  Plaut.  comites,  qui  quo  se  iUa,  eo  et  ipsi, 
Moetellar  iii.  2.  64.     Tam  liqmdut  et  eorum  favor  inclinat 

ett,  quam  liquida  me  tempeettu  tolet.  17.  Meafunera.}  Meam  calamita- 

Vbr^oort.  tem  eisiliumque. 

11.  Denriut.']  Crebrius.  Ittit.  Id  21.  Cuttot  tnvtjut.]  Celsus  mihi 
est,  temporibtts  Celsi,  quando  una  infestns,  qaod  custodiebat,  ne  me  in- 
eramus  Romae.  terficerem. 

13.  Fuitte  tttmma.]  ScUicet,  postre-  32.  Ccntinuit.']  Remoralus  est. 
ma.  Premtat  in  mea  fata.    Expeditas  et 

14.  Coneidit.]    Corruit.    Designat  paratas  ad  me  interficiendum. 


SX  PONTO  LTB.  1.  EPIST.  IX. 


391 


O  quoties  dixit :  plaoabilis  im  Deorutn  est ; 

Vive»  tiec  ignosci  tu  tibi  pofise  nega. 
Vox  tamen  illa  fuit  cefeberrima:  respice  quantum 

Debeat  auxilii  Maximus  esse  tibi :  26 

Maximus  incumbet ;  quaque  est  pietate,  rogabit, 

Ne  sit  ad  extremum  Gcesaris  ira  tenax :- 
Cumque  suis  fratrii^  vires  adhibebit,  et  omnem, 

Quo-levius  dolefts,  experietur  opem.  30 

Hsec  mihi  verba  malee  minuerunt  teedia  vitee  : 

Quae  tu,  ne  fuerint,  Maxime^  vana»  cave. 
Huc  quoque  venturum  mihi  se  jurare  solebat, 

Non  nisi  te  longae  jus  sibi  dante  viee : 
Nam  tua  non  alio  coluit  penetralia  ritu,  36 

-    Terrarum  dominos  qtiam  colis  ipse  Deos. 
Grede  mihi ;  multos  habeas  quum  dignus  amicos, 

Non  fuit  e  multis  quolibet  ille  minor. 
Si  modo  nec  census,  nec  clarum  nomen  avorum, 

Sed  probitas  magnos  ingeniumque  facit.        40 


23.  Ira  Dwrum.']  Ira  Aagusti  et 
ejus  liberorum. 

26.  lUafuit  eeUberrima,']  Male  ex- 
plicant  quidam,  prcciptxe  memorabi- 
lem,  quum  wA^  frequenter  usitatiu 

29.  Cuifi  fuli.]  Subaudi  viribut, 
Fratrit  vires,  Vires  fratris  Maximi, 
qni  Augnsto  qnoque  erat  carus. 

83.  SoUhat,]  Fnmc.  et  undecim 
dii  vdebat:  sc.  quum  valediceret 
mihi. 

34.  Niii  te  dante  jut.J  Nisi  te  ei 
concedente,  m  longa  navigatbne  me 
adiret  Vel  etiam :  non  aKo,  seu  ne- 
mine  nisi  te  dante  jus  long»  TisB,  nt 
sit  in  gratiam  Maximi  dictum. 

36.  Deo$  damifute  terranm.']  Au- 
gustum  ut  cjos  tiberos. 

39.    Si   mode  non    cemut,'}    Quia 


dl&erat,  Celsum  non  fuisse  minorem 
aliquo  ex  amicis  Maximi,  ostendit  id 
verum  esse,  si  hominum  ingenia  et 
mores  considefamus,  non  fortnnas,  aut 
m^ores.  Si  modo  non  ctntut :  Iv  ^X- 
ptti»  oX/3ca  wdvra,  Theocrit.  Idyll.  xv. 
ver.  24  : 

noXXoc  ydp  xXovrwtn  koiboi,  dya- 
9oi  dk  wkvovrai,  * 

'AXX'  iifMic  airrolQ  ov  dio/u/iilfSfuOa 

T^C  ^^Tric  l^v  frXjDvrov  iirii  t6 
fUv  ifiwiBov  kan, 

Xprifusra  ^  dvBp^ncmv  SXXore  aX- 

Xic  ?X<*« 

Solgnis  versns  ad  Piutarohum,  in  ejus- 
dem  Vita. 

40.  Sed  profrieof.].  Sed  virtus.    Sic 
Juven.  Sat.  viii.  2<X  mibUiUu  tola  ett 
atque  uniea  virtut. 
Cc4 


P.  OVIDII  NASONIS 


Jtire  igitur  lacrymas  Gelso  libamus  ademto, 

Quum  fugerem,  vivo  quas  dedit  ille  mihi : 
Carmina  jure  damus  raros  testantia  mores, 

Ut  tua  venturi  nomina,  Celse,  legant.  44 

Hoc  est,  quod  possum  Geticis  tibi  mittere  ab  arvis ; 

Hoc  solum  est  istic,  quod  liquet  esse  meum. 
Funera  nec  potui  comitare,  nec  ungere  corpus ; 

Aque  tuis  toto  dividor  orbe  rogis. 
Qui  potuit,  quem  tu  pro  numine  vivus  habebas, 

Praestitit  officium  Maximus  omne  tibi.  50 

IUe  tibi  exsequias,  et  magni  funus  honoris 

Fecit,  et  in  gelidos  versit  amoma  sinus  :\ 
Diluit  et  lacrymis  moerens  unguenta  profusis ; 

Ossaque  vicina  condita  texit  humo.  54 

Qui  quoniam  exstinctis,  quae  debet,  prsestat  amicis» 

Et  nos  exstinctis  annumerare  potest. 


EPISTOLA  X. 


FLACCO. 


Naso  suo  profugus  mittit  tibi,  Flacce,  salutem ; 
Mittere  rem  si  quis,  qua  caret  ipse,  potest. 


42.  QuiunfngereaL}  Quam  in  ez- 
stKum  proficiscerer. 

43.  Rard  maresJ]  Mores  nobiles, 
qui  in  raris  esse  solent 

44.  VenturiJ]  Toi^ kvaioftkvowixv- 
OsffBcu,  Homer. 

47.  Ungere  corpta.]  Tarqumii  cor^ 
pus  bona  femina  lavit  et  unxit,  £n- 
nius. 

51.  Magnifunus  honoris,']  T6  ydp 
yi^  itTTi  davoprtiv, 

52.  Versit.]   h.  e.  infudit,  effudit, 


a  vergOf  quod  in  sacrifidis  inferomm 
occurrit.  Sic  dedit  Heinsins  et  plu- 
ribus  probavit  ezemplis :  adde  Viigil. 
^n.  vi.  244.  ibique  Servium.  Harles. 

54.  Humo  vicina,']  Terra  sepulcro 
suo  contigua,  vel  Romas  prozima. 

55.  Qiwddebet,]  Septem;  deinpne- 
stat  tres  codd.  Egregie  autem  ob- 
servat  Verpoortenius,  Ovidium  oc- 
culte  petere,  ut  sijoi  quoque  Mazimus 
velit  debita  officia  prsstare,  reditum 
impetrando.   Harles. 


EX  PONTO  LIB.  I.  EPIST.  X. 


Longus  eBim  curis  vitiatum  corpus  amaris 

Non  patitur  vires  languor  habere  suas. 
Nec  dolor  uUus  adest^  nec  febribus  uror  anhelis;  5 

Et  peragit  soliti  vena  tenoris  iter : 
Os  hebes  est,  positaeque  movent  fastidia  mensae, 

Et  queror,  invisi  quum  venit  hora  cibi. 
Quod  mare,  quod  tellus,  adpone,  quod  educat  aer, 

Nil  ibi,  quod  nobis  esuriatur,  erit.  10 

Nectar  et  ambrosiam,  latices  epulasque  Deorum, 

Det  mihi  formosa  nava  Juventa  manu : 
Non  tamen  exacuet  torpens  sapor  ille  palatum ; 

Stabit  et  in  stomacho  pondus  inerte  diu. 
Haec  ego  non  ausim,  quum  sint  verissima,  cuivis 

Scribere,  delicias  ne  mala  nostra  vocent.        16 
Scilicet  is  status  est,  ea  rerum  forma  mearum, 

Deliciis  etiam  possit  ut  esse  locus. 
Delicias  illi  precor  has  contingere,  si  quis, 

Ne  mihi  sit  levior  Gsesaris  ira,  timet.  20 


3.  Lcngus,'}  Quamobrem  salute  ca- 
reat  ostendit. 

6.  AnheUi.}  Qus  corpus  anhelum 
faciuot. 

Anhelis.}  Qu»  ob  sstum  et  si- 
tim  respirationem  brevem,  difficilem 
et  celerem  efficiunt.    Harles. 

6.  Vena,']  Qus  ultra  modum  mi- 
care  et  salire  solet  febricitantibus. 

7.  Ot  hebes  est,  posiUeque  movent 
fastidia  mensx,]  Os  est  tardum  et  im- 
potens  ad  conficiendum  cibum;  nulla 
cibi  adpetentia  movetur. 

11,  Ijatices epulasque  Deorum,']  Hic 
ezprimit  quid  sit  nectar  et  ambrosia ; 
bec  cibus,  illud  potus  Deorum. 

12.  Gnava  Juventa.]  Argent.  nam 
Juventa ;  recte :  ita  enim  scribebant 
ut  passim  in  veterrimo  cod.  Silii  Ita- 
lici.   Seneca  Hercule  (Eteo.    /n  tem- 


pore  ipso  gnavus  obcurrit  Lichas;  ubi 
veterrimus  Mediceus  novus,  hoc  est 
navus.  Hbins.  Juventa,  Grati  ministri. 
Immo  Hebe,  qus  Latinis  Juventa  dici- 
tur :  fingunt  autem  poetSB  Heben  Diis 
ministrare  pocula.  Formosa  manu. 
Candida  et  pulchra  manu.    Mbb. 

14.  Pondus  inerte,"]  Cibus  gravis 
et  crudus.  Meb.  Tu  constriie :  sta- 
bit  et  cibus  in  stomacho  inerte ;  ut 
sit  inerte»  pro  inerti,  ablativo  casu 
dictum :  iners  est  autem  stomaehus, 
quando  suum  officium  non  facit,  hoc 
est,  non  conooquit  ac  digerit. 

16.  Delicias,]  h.  1.  fastidium  ho- 
minis  delicati.     Hables. 

17.  SciUeet  is  status  est.]  Ironice 
hoc  dictum  est,  ez  quo  designat  se 
pr»  nimio  dolore  uon  posse  deliciis 
vacare. 


aM  P.  OVIDII  NA80NIS 

Is  quoque>  qui  gracili  cibus  est  in  coqx>re»  somnus, 

Non  alit  officio  corpus  inane  suo. 
Sed  vigilo,  vigilantque  mei  sine  fine  dolores, 

Quorum  materiam  dat  locus  ipse  mihi. 
Vix  igitur  possis  visos  agnoscere  vultus ;  26 

Quoque  ierit^  quseras,  qui  fuit  ante,  color. 
Parvus  in  exiles  succus  mihi  pervenit  artus^ 

Membraque  sunt  cera  pallidiora  nova. 
Non  hsBC  immodico  contraxi  damna  Lyseo  : 

Scis  mihi  quam  sols^  paene  bibantur  aquse.    30 
Non  epulis  oneror ;  quarum  si  tangar  amore, 

Est  tamen  in  Oeticis  copia  nuUa  locis. 
Nec  vires  adimit  Veneris  damnosa  voluptas : 

Non  solet  in  mcBstos  illa  venire  toros.  34 

Unda  locusque  nocent ;  causaque  nocentior  omni, 

Anxietas  animi)  quae  mihi  semper  adest. 
Hanc  nisi  tu  pariter  simiU  cum  fmtte  ievares, 

Vix  mens  tristitiae  moesta  tulisset  onus. 
Vos  estis  fragili  tellus  non  dura  phaselo ;  39 

Quamque  negant  multi,  vos  mihi  fertis  opem. 


!U.  (lu4fmM  materiam  daU^  Loeva  Metam.  iv.  134.  oraqu§  bnxo  PaUi- 

M  exsolo  est  asper,  et  ideostnihi  pm-  dUnra  gertns,  confer  Trist.  iii.  8.  27. 

bet  tnaterikm  dolonim.  tqq.    Harles, 

27.  Parrms  sticctM.]  Modicns  hu-  35.  Unda  loeuajue  noeenU'}  Nocet, 
mor  et  sangois.  inqiiit,  aqua  et  lieri  rel  loci  a^ieritas. 

28.  C«ra  paUidiora,']  Ex  hac  Compa-  37.  SimUi  eiunfratre,  &c  Videtnr 
tatiotie  vim  et  potesiatem  toc.  paUi"  isGnecinns  esse,  atinfira  lib.  iv.Eleg. 
dut  iotelliges,  qui  colorem  fere  refert  ix.    Mictl. 

herbanim  folioramque  ilaccescentiam  39.  FragiU,J  Sic  e  Barberino  re- 

et  arescentiom ;  vide  Salmas.  in  Ex-  scripsit  Heinsius  et  pluribos  ilhistraYit 

erdtt  PUnian.  pag.  811,  812.  ubi  in-  ezemplis.    Pha$elam  autem  derivat, 

ter  alia  dicit :    sanguine  recedente  de  Allio  tid  Catollum  (Veoet.  1738.) 

natirus  rubor  fugit  et  pallore  mutatur.  pag.  8.  dj^iuTow  velttffl,  et  oXiiw  re- 

Hl  sunt,  quos  proprie  patUdot  dicimus.  migo,  hinc  veUt  ac  remis  currit,  et  Ca- 

Alio  loco :  Pallidus  color  nullns  est,  tulL  carm.  4.  de  eo  dicit,  tive  paUnuUs 

sed  est  affectus  omnium  colonim  dilu-  Opus  foret  volare  sive  Unteo,     AHi 

tiorum  ac  pallescentium.  Adde  Ovid.  derivant  a  Fhaselide  urbe  Famphilis», 


EX  PONTO  LIB.  I.  EPIST.  X. 


896 


Ferte,  precor,  semper^  quia  semper  egebimus  illa, 
Csesaris  offensum  dum  mihi  numen  erit. 

Qui  meritam  nobis  minuat,  non  finiat  iram, 
Suppliciter  vestros  quisque  rogate  Deos. 


alii  aliter.    Vide  Votsium  in  Etymol. 

lab  h.  ▼.    Nonios  scribit,  phaselum 

eiM  naTigiiim  campanam,et  De  Allio 

putat,  noftro,  vulgo  filouquet  ftluca, 

\  fortaase  similem  esse.  Ad  de  Serviom 

'  ad  Virgil.  Georg.  iv.  289.    Harum. 

TMut  non»']    Terra  mollis,  cujus 

illisu  non  potest  navis  frangi :  hoc  eBt» 

locus  tutus.    Hanc»  poetis  perquam 

familiarem,  live  de  republica,  sive  de 


sua  fortuna  loquentibus,  figuram  con- 
dnnius  expressit  recentior  vates,  in- 
genio  necnon  et  infortuniis  oostro  si- 
milior»  Torquatus»  Gerus.  liber.  i.  25. 
•qq. 

43.  N<m  fimat,']  Non  sinat  me 
semper  esse  exsulem.  Non  finiat 
iram,  id  est,  det  saltem  mitius  ezsi- 
lium. 


PUBLII    OVIDII    NASONIS 
EPISTOLARUM 

E  X    P  O  N  T  O. 

LIBER  SECUNDUS. 


EPISTOLA  PRIMA. 

GERMANICO  CESARI. 

Huc  quoque  Caesarei  pervenit  fama  triumphi, 

Languida  quo  fessi  vix  venit  aura  Noti. 
Nil  fore  dulce  mihi  Scythica  regione  putavi. 

Jam  minus  hic  odio  est^  quaii^  fuit  ante,  locus. 
Tandem  aliquid,  pulsa  curarum  nube,  serenum   5 

Vidi ;  fortunas  verba  dedique  mezd. 
Nolit  ut  uUa  mihi  contingere  gaudia  Caesar, 

Velle  potest  cuivis  hsac  tamen  una  dari. 
Dl  quoque,  ut  a  cunctis  hilari  pietate  colantur, 

Tristitiam  poni  per  sua  festa  jubent.  10 


1.  Huc  quoque,  &c.]  Disputat  hoc 
loco  Menila,  de  Tiberiine  ovatione, 
an  de  Germanici  triumpho,  Elegia 
httc  intelligenda  sit.  Scripiit  enim 
hec  Ovid.  prozimo  ante  obitum  Au- 
gusti  anno,  quum  jam  quadiiennium 
in  Ponto  fuisaet.  Tiberius  autem  ova- 
vit  prox.  post  dadem  Varianam,  anno  ' 
tertio  antequam  hec  ab  Ovidio  scri- 
berentur;  id  quod  ex  Suetonio  ad- 
paret.  £t  de  triumpho  Illyrico,  Ele- 
giam  hanc  intelligimus,  qui  eodem 


anno,  quo  h»c  a  poeta  sciipta  sant, 
gestus  fuit*  prozimo  scilicet  ante  mor- 
tem  Augusti:  id  quod  ez  Suetonii 
Tiber.  ix.  colligitur.  £t  vide  Mi- 
cyllum  haiC  de  re  latius  disseren- 
tem.  * 

2.  Vtx  veniul  Viz  accedit ;  quasi 
dicat,  in  Scythiam,  quo  viz  ventns 
Notus  potest  pervenire,  accessit  fama 
Cesaiis  triumphi. 

6.  Fortunti  verha  dediqae  fn«c.]  £t 
decepi  fbrtunam  meam. 


OVIDII  EX  PONTO  LIB.  II.  EPIST.  I.     397 

Denique,  quod  certus  furor  est  audere  fateri, 

Hac  ego  Isetitia,  si  vetet  ipse,  fruar. 
Juppiter  utilibus  quoties  juvat  imbribus  agros, 

Mista  tenax  segeti  crescere  lappa  solet. 
Nos  quoque  frugiferum  sentimus,  inutilis  herba,  15 

Numen,  et  invita  seepe  juvamur  ope. 
Gaudia  Caesareae  mentis  pro  parte  virili 

Sunt  mea :  privati  nil  habet  illa  domus. 
Gratia,  Fama,  tibi ;  per  quam  spectata  triumphi 

Incluso  mediis  est  mihi  pompa  Getis.  20 

Indice  te  didici,  nuper  visenda  colsse 

Innumeras  gentes  ad  ducis  ora  sui : 
Quaeque  capit  vastis  immensum  mcBnibus  orbem, 

Hospitiis  Romam  vix  habuisse  locum. 
Tu  mihi  narrasti,  quum  multis  lucibus  ante       25 

Fuderit  adsiduas  mibilus  Auster  aquas, 
Lumine  ccslesti  Solem  fulsisse  serenum, 

Cum  populi  vultu  conveniente  die. 

II.  Q^odeertutfuror  ett  audertfa-  rum  ingenia,  libertatem  paallo  ante 

teri,"]  Quam  rem,  ut  froatur  hac  lieti-  ipirantiai  nunc  quasi  serpentia  humi. 

tia  poeta,  invito  Casare,  quum   au-  Hahle8. 

deaih  profiteri,  insania  qusdam  yide-  16.  Invita  opeJ]  Gaudio  quo  nollet 

tur.  '  me  Casar  adfici. 

14.  Tenas  lappa,'}  Herba  illa  ad-  18.  Privati  nil  habet  illa  domut,] 
haerens.  Quod  autem  inter  segetefi  Cssarum  domus  nil  habet  proprium, 
nascatur  lappa,  docet  etiam  Maro»  sed  cum  omnibus  commune:  quasi 
Georg.  lib.  i.  ver.  152.  quum  in-  dicat,  Victoriam  Caesar  patrie,  et  ci- 
quit :  vibus  suis,  non-  sibi,  comparare  solet. 

ndnt  atpera  sylva,  19.  Gratia,  Fama,  tibi,']  Famae  gra- 

Lapp^^,  tribulique,  interque  ni-  tias  agit,  quod  per  eam  factus  est  cer- 

tentia  cuUa,  tior  de  pompa  Cesarei  triumphi. 

15.  Ludit  fere  poeta  in  allegoria :  21.  Indiee  te,]  Te  fama  indicante. 
se,  licet  inutiiem,  h.  e.  pestiferum»  Ad  visenda  ora  dueis,  Ad  videndum 
noxium  (confer  Clark.  Homer.  II.  /3.  Casaris  conspectum. 

209.  Cuper.  Obss.  i.  cap.  14.)  civem  27.  Numine  eeBlettiJ]  Voluntate  di- 

e  civitateque  ejectum,  sentire  felicita-  vina. 

tem,  quam  Augustus  civibus  suis  prs-  28.  Cum  popuU  vultu,  &c.]  Sic  ut 

stat»  et  qui  invitus  poeta  bena  facit.  adspectus  coeli  serenissimus  et  jucun- 

Adeo  jam  mutata  fumrunt  Romaiio-  disdmus,  cum  hilarisaimis  populi  vul- 


P.  OVIDn  NASONIS 


Atque  ita  victorem,  eum  magno  vocia  honore, 

Bellica  laudatis  dona  dedisse  viris :  30 

Claraque  sumturum  pictas  insignia  vestes, 

Tura  prius  sanctis  imposuisse  focis : 
Justitiamque  sui  caste  placasse  parentis, 

lUo  qu8e  templum  perctore  semper  habet. 
Quaque  ierit,  felix  adjectum  plausibus  omen ;   35 

Saxaque  roratis  erubuisse  rosis. 
Protinus  argento  versos  imitantia  muros, 

Barbara  cum  victis  oppida  lata  viris : 
Fiuminaque,  et  montes,  et  in  altis  pascua  silvis ; 

Armaque  cum  telis  in  strue  mista  suis.  40 


tibus  congrueret,  et  quaai  coof pimet* 

PONT. 

29.  Cvm  mdgno  voei$  tunure,^  Cum 
laude  eorum  miUtum,  quorum  virtutet 
magna  voce  laudavit  imperator,  de- 
iude  etiam  donis  militaribus  de  more 
donavit. 

30.  Belliea  dona."]  Dona  militaria : 
ut  armillas,  hastas  puras,  torques, 
phaleras »  et  alia  id  genus. 

31.  Pictat  tmUt,']  Vestes  triumpha- 
les,  quibus  triumphantes  imperatores 
utebantur. 

33,  34.  Hic  locus  difficilit  ett. 
Heinsius,  inteUigit  de  tempb  Justi- 
tis  ab  Augnsto  posito.  Sed  de  tem- 
plo  Justitiffi  ailet  historia,  ait  Ver- 
poorten,  cujus  notam  adscribere  juvat. 
"  Conjiciunt  nonnuUi,  respici  aid  tem- 
plum  Martis  Ultoris,  aut  Justitic  Au- 
gttsti  templum  marmoreum  esse  edi- 
ficatum,  ipso  vivo;  qtiod  repugnara 
videtur  Sueton.  in  Aug.  c.  62.  Quid 
si  0tdem  CarmenUi  inteUigamus,  qua 
GrsBcis  Thmis  dicta,  teste  Dionys. 
Italic.  Ubr.  i.  qpam  edem  Augustus, 
ut  ferme  omnes  alias,  refeceritt  Sita 
autem  fuit  ad  portam  Carmenlalem, 
cui  proxima  erat  porta  Triumphalis, 
por  quam  peractis  his  sacris  iagre- 


diendum  Iwt  triumphatori."  HARLn. 
Parmitit.  Augustum  vitricum :  queni 
patfem  adpellat,  per  adoptiooem,  et 
Ii^5am  matrem  designaL 

36.  RoM  roratit,}  Hoeb  rore  ad« 
^rsis,  et  recentibus,  aut  mane  com 
rore  coUectis. 

37.  Protinut  argento,  &c.]  Portala 
sunt,  inquit,  de  more  in  ea  ovatiooe 
triumpfao  simUi,  oppida  ez  argenlo, 
ad  simiUtudinem  captanm  dvitatnBt 
una  cum  viris  superaua  ab  ipso  TV 
berio. 

Verot,']  Burmann.  retinuit  «frti^ 
cum  quia  non  putat,  in  fereuEs  m«08 
eveisof  exhibitoa,  oerte  muBqutB  ad 
lagit,  tum  quia  verbum  imitari  9$rm 
poatulare  videtur.  Sed  eaim  voc.  tm^ 
tot  argutum  et  valde  blandum  eat; 
breviter  laudat  virtutem  et  gloriam 
beUicam,  atque  iUi  muri,  qiiOB  ver- 
terat  Tiberius,  in  fercnUs  iategri  cz- 
hiberi  poterant.   Haelis. 

40.  Arma,']  Proprie,  quss  ab  ormiM, 
h.  e.  humeris  dependeni ;  teim  qui* 
bns  procul  pugnatur.  Fabricras,  talii 
strues,  ait,  est  in  hanc  diem  in  monte 
EsquiUno,  cui  imposita  C.  Marii  tio> 
phssa:  laUs  efficta  eemitnr  i»  nonao 
quodam  Augusli  CoMris.    Habubb. 


EX  PONTO  UB.  II.  EPiar.  I. 


309 


Deque  triumphato,  quod  Sol  incenderit,  auro 

Aurea  Romani  tecta  fuisse  fori. 
Totque  tulisse  duces  captivis  addita  collis 

Vincula,  paene  hostes  quot  satis  esse  fuit. 
Maxima  pars  horum  vitam  veniamque  tulerunt ;  46 

In  quibus  et  belU  summa  caputque  Bato. 
Cur  ego  posse  negem  minui  mihi  numinis  iram, 

Quum  videam  mites  hostibus  esse  Deos  ? 
Pertulit  huc  idem  nobis,  Germanice,  rumort 

Oppida  sub  titulo  nominis  isse  tui ;  60 

Atque  ea  te  contra,  nec  muri  mole,  nec  armis, 

Nec  satis  ingenio  tuta  fuisse  loci. 
Dt  tibi  dent  annos !  a  te  nam  caetera  sumes ; 

Sint  modo  virtuti  tempora  longa  tuae. 


42.  Tecta  Ilomani  /m.]  Domus 
fiDitiolks  foro  Romano»  vel  revera  tra- 
bes  e(  tecta  atrii,  quod  Cesar  Ropa- 
nam  forum  esse  volml,  at  eo  ad  jura 
simul  coDvenirent,  ut  docet  Appianus. 
Sane  laquearia,  qu«  postea  et  in  pri- 
vatis  domibus  auro  tegebantur,  post 
Carthagtnem  eversam. 

43.  TuUm  vineula  addita  colU$J] 
Tulisse  catenas,  quibus  cornm  colla 
adligata  erant.   Mer. 

44.  Pimo  koites  quot  uUit  et$tfuit,] 
Hoc  est,  tot  nnmcro,  quot  in  toto 
aliqiio  eiercitu  boidum  satis  esset, 
luisse :  sive  qui  justum  ezerciCum  com- 
plere  ac  fiicm  potuissent.  Micyl. 

46.  Bato.]  Intellige  Bataoero  Pan- 
noniorum,vel  ut  alii,  Dalmatarum  du- 
cem,  cujus  Dio,  Paterculus,  Sueto- 
nius,  alii  meminerunt.  Hxins.  Vide 
ad  Velleium,  lib.  ii.  cap.  110;  nomen 
vere  illud  Ba<<mu  jamantiquum:  nam 
Ponticum  BaWem,  dominum  Menippi 
ez  Diocle  memorat  Diogenes  Laer- 
tius,  lib.  vi.  99. 


47.  Cur  ego  poiu  nogem  miittii,&c.] 
Capta  occasione,  hostium  exempio  do- 
cet  sibi  etiam  sperandum  esse  Augu- 
stum  iratum  posse  placari,  et  leaio- 
rem  fieri. 

46.  Doiw.]  Augustum  et  Tiberinm. 

49.  Rettulit  hic  Bavar.  moz  U»$» 
b.  e.  incessisse,  in  triumpho  prelata 
fuisse;  gravius  est,  quam  r6  et$$  in 
Erf .  Bavar.  et  aliis.  Germanicns  vtro 
in  bello  illo  exercitum  duzerat,  Sere- 
tium,  Ardubam,  aliaque  loca  munita 
ezpugnaverat,  eique  postea  triumpha- 
lia  omamenta  decreta  lunt  honores- 
que  prctorii,  et  ut  sententiam  primus 
post  consulares  diceret,  utqut  consu- 
latum  legibus  solutus  ambiret.  v.Dion* 
Cassium,  libr.  Iv.  Ivi.  et  Heioaiiim. 
Haslu. 

50.  iiw  sub  tituloJ]  Esse  subjectos 
titulo,  in  quo  erat  tuum  nomen. 

52.  Ingenio  loci.']  Natura  loci,  ut 
puta  in  montibus  sita. 

53.  Cittera.']  Omnes  virtutes  intel- 
lige,  et  bellicas  artes. 


400 


P.  OVIDII  NASONIS 


Quod  precor  eveniet :  sunt  quiddam  oracula  vatum ; 

Nam  Deus  optanti  prospera  signa  dedit.         56 
Te  quoque  victorem  Tarpeias  scandere  in  arces 

Lseta  coronatis  Roma  videbit  equis ; 
Maturosque  pater  nati  spectabit  honores, 

Gaudia  percipiens,  quse  dedit  ipse  suis.  60 

Jam  nunc  hsec  a  me,  juvenum  belloque  togaque 

Maxime,  dicta  tibi  vaticinante  nota. 
Hunc  quoque  carminibus  referam  fortasse  trium- 

Sufficiet  nostris  si  modo  vita  malis ;        [phum, 
Imbuero  Scythicas  si  non  prius  ipse  sagittas,    65 

Abstuleritque  ferox  hoc  caput  ense  Getes. 
Quod  si,  me  salvo,  dabitur  tibi  laurea  templis, 

Omina  bis  dices  vera  fuisse  mea. 


55.  Sunt  qviddam,'}  £x  ingenio 
Heinsti.  h.  e.  valent  aliquid,  non  plane 
gunt  coniemtienda,  ut  Gr»oonim  rl 
dyau   Haulbs. 

58.  JSgiof.]  Equis  triumphalibut. 
Quatuor  enim  equi  albi  cuirum  trium- 
phalem  trahentes,  etiam  lauro  coro- 
nabantur. 

59.  Maturot,}  h.  e.  quum  jam  s- 
tate  maturiorB,  grandiore  eris :  sic  ipse 
pater  adoptivus  Tiberius  non  juvenis 
Augusto  seni  hsec  gaudia  pr»bet.  In- 
geniosus  poeta  Tiberio  hisce  vitam 
obiter  precatur  longevam.  Maturut 
pro  non  properato  apud  Cssar.  b. 
Civil.  iii.  7.  3.  Ciceron.  ad  Attic.  zv. 
£p.  4.  txtpeetandum  tempus  maturuu, 
Hablbs. 

61.  Jam  nunc  lute  a  meJ]  Ordo  est: 
O  Bfazime  juvenum  et  bello  et  toga, 


jam  nutfc  nota  quc  a  me  vatidnante 
dicta  sunt  Vel  manda  memoris  hoc 
meum  vaticinium. 

66.  Imbuero  Seythieat  tagUtae,']  Ma- 
defecero  Scytharum  jacula  meo  san- 
guine.   Heins. 

67.  Me  «tZtw.]  Me  in  patiiam  re- 
ducto  per  te :  vel  me  incolnmiy  etnon 
interempto  a  Scythis.  Dabitw  tem' 
plit,  Templis  dictbitur.  Coronae  enim 
triumphaturis  in  templis  deponeban- 
tur. 

68.  Omina  maa.}  Mea  vaticinia. 
Bit  dieet,  &c.  Narrabis  me  bis  vera 
tibi  vaticinatum  fuisse,  et  quod  trium- 
phum  adeptus  fueris,  et  quod  me  ser- 
vaveris :  de  triumpho  Tiberii,  de  quo 
lib.  iv.  Eleg.  ii;  et  de  tno,  Ger- 
manice,  qui  eventnms  est. 


EX  PONTO  LIB.  II.  EPIST.  II.  401 

EPISTOLA    II. 

MESSALLINO. 

Ille  domus  vestrse  primis  venerator  ab  annis, 

Pulsus  ad  Euxini  Naso  sinistra  freti, 
Mittit  ab  indomitis  hanc,  Messalline,  salutem, 

Quam  solitus  praesens  est  tibi  ferre,  Getis. 
Heu  mihi,  si  lecto  vultus  tibi  nomine  non  est,      5 

Qui  fuit,  et  dubitas  caetera  perlegere ! 
Perlege,  nec  mecum  pariter  mea  verba  relega : 

Urbe  licet  vestra  versibus  esse  meis. 
Non  ego  concepi,  si  Pelion  Ossa  tulisset, 

Clara  mea  tangi  sidera  posse  manu.  10 

Nec  nos,  Enceladi  dementia  castra  secuti, 

In  rerum  dominos  movimus  arma  Deos. 
Nec,  quod  Tydidae  temeraria  dextera  fecit, 

Numina  sunt  telis  uUa  petita  meis. 


2.  Ptilsus  ad  sinistra  Euxinu^  Re-    '  civilia,  et  per  primum  illud  iDdicare 

legatus  in  Pontica  regione,  que  ingie-  bellum  contra  Brutum  et  Cassium  in 

dientibus  in  parte  sinistra  adparet.  Macedonia;  per  Enceladum,  Sextum 

8.  Licet.'}  Quia  si  poeta  est  exsul,  Pompeium,  quocum  in  Sicilia  et  Cu- 
ejus  carmina  non  sunt  relegala  cum  manaoradimicatumest;subDiomede 
illo,  et  ingenii  foetus  poina  scriptoris  autem  Tydei  filio,  (audaci  et  forti 
nequit  attingere.  heroe  in  bello  Trojano,  qui  Martem  et 

9.  Non  ego  coneepL]  Est  ordo :  non  Venerem  pro  Trojanis  pugnantes  vul- 
ego  concepi  clara  sidera  posse  tangi  neravit)  innuere  M.  Antonium,  belli 
mea  manu,  si  Ossa  tulissfet  Pelion ;  peritum  ducem,  et  quocum  depugna- 
koc  estysi  Ossamons  habuisset  Pelion  tum  est  circa  eadem  Epiri  et^tolis 
montem  superimpositum,  littora,  ubi  quondam  Diomedes  regna- 

10.  Poue  tangiJ]  Posse  violari,  verat.  Vell.  ii.  73  et  84.  Indicare 
quemadmodum  voluere  Gigantes.  igitur  videtur  poeta,  se  neque  Philip- 

11.  Nee  not  EnceladiJ]  Enceladus  pensi  bello,  neque  Siciliensi,  neque 
TerrsB  filius  fuit :  quem  fulmine  ictum,  Actiaco,  arma  adversus  Augustnm  tu- 
^tnsque  subpositum  scribit  Virgil.  lisse.  Confer  Trist.  iii.  5.  45.  Mihi 
tn  lib.  iii.  iEneid.  578.  quidem  vel  Verpoorten,  vel    potius 

12.  Rerwn.']  Verpoortemo  adludere  Naso  ingenio  intemperanter  abusi^ 
videtur  poeta  ad  tria  Augusti  bella  videtur.   Harles. 

VOL.  IL  '  D  D 


402  P.  OVIDII  NASONIS 

Est  mea  culpa  gravis,  sed  quee  me  perdere  solum  15 

Ausa  sit,  et  nuUum  majus  adorta  nefas. 
Nil,  nisi  non  sapiens  possum  timidusque  vocari : 

Haec  duo  sunt  animi  nomina  vera  mei. 
Esse  quidem  fateor,  meritam  post  Caesaris  iram, 

Difficilem  precibus  te  quoque  jure  meis.        20 
Quaeque  tua  est  pietas  in  totum  nomen  luli, 

Te  laedi,  quum  quis  Iseditur  inde,  putas. 
Sed  licet  arma  feras,  et  vulnera  sfieva  mineris, 

Non  tamen  efficies,  ut  timeare  mihi. 
Puppis  Achaemeniden  Graium  Trojana  recepit ; 

Profuit  et  Myso  Pelias  hasta  duci.  26 

Confugit  interdum  templi  violator  ad  aram, 

Nec  petere  offensi  numinis  horret  opem. 
Dixerit  hoc  aliquis  tutum  non  esse ;  fatemur, 

Sed  non  per  placidas  it  mea  puppis  aquas.    30 
Tuta  petant  alii :  fortuna  miserrima  tuta  est ; 

Nam  timor  eventus  detenoris  abest. 


15.  Sed  fiuB  fM  perdere  tolum  Aiml  Bum  cel.  Heyoe   observat,  tempor» 

tiu']  Sed  quod  crimen  mihi  tantum  retioni  adversari ;  UUzem  enim  inter 

nocneiit,  non  aliis.     Nam  qn«  aliis  initia  erroris  sui  ad  Cydopas  venisie, 

nocent,  majora  sunt  crimina,  quam  at  ^neam  multo  serius.    Hakubs. 

eaqutt  sibi  tantum.  £z  quo  designat,  26.  My»  dHci.']  Telepho  regi  Mj- 

nt  sttpins  dizit,  peccatum  suum  erro-  sie,  provincis  Phrygie,  quse  adjacet 

rem  potius  dicendum,  et  ideo  dignum  Hellesponto :  cujus  historiam  abuode 

venia.  diximus  in  primo  de  Remedio  amoris. 

18.  Hite  duo  nomtna.]  Impnidentts  29.  Dixerit  hoc  aliqui$J]  Rcspondet 

scilicet  et  timidi.  huic  qusstioni.    Posset  enim  aliqnis 

2\,Intotumnomen  Ju/i.]  Inomnes  dicere:   ezemplis  probas,  poeta,  mi- 

ez  gente  Julia.  nime  timendum  esse  offensom  Av- 

23.  Verpoorten,    adlndit,    ait,  ez  gusti   numea :    ego   vero  consilium 

more  ad  militiam  Messalini^  qui  tum  tunm  censeo  non  esse  tutum,  ab  ini- 

Dalmatia  et  Ptioonis  prefectus,  for-  mico  sahitem  et  bona  potere.    Qnod 

tem  in  bello  operam  Caesari  navave-  et  fatetur  Ovidius :  sed  addit,  se  cogi 

rat,  et  sic  in  armis  erat.    Hablbs.  quasi  per  tempestatem,  in  qneoivis 

25.  Acktm,']  Comes  Ulixis,  ab  hoc  portum  confugere.    Pont. 

in  Sicilia  relictus,  postea  ab  JEnea,  eo  31.  Fortuna  mieerriMa,  &c.]  Quia 

veniente,  receptus.   Fundns  est  Virg.  nihil  miseris  accedere  ad  snmmam 

^n.  iii.  590.614.  sq.  ad  quem  ver-  potest:  nec  enim  summa  foret.  Fukt. 


i 


EX  PONTO  LIB.  II.  EPIST.  II.  40S 

Qui  rapitar  fatis,  quid  prseter  fata  requirat  ? 

Saepe  creat  moUes  aspera  spina  rosas. 
Qui  rapitur  spumante  salo,  sua  brachia  cauti     35 

Porrigit,  et  spinas  duraque  saxa  capit. 
Accipitrem  metuens  pennis  trepidantibus  ales 

Audet  ad  humanos  fessa  venire  sinus : 
Nec  se  vicino  dubitat  committere  tecto, 

Quse  fugit  infestos  territa  cerva  canes.  40 

Da,  precor,  accessum  lacrymis,  mitissime»  nostris, 

Nec  rigidam  timidis  vocibus  obde  forem ; 
Verbaque  nostra  favens  Romana  ad  numina  perfer, 

Non  tibi  Tarpeio  culta  tonante  minus  : 
Mandatique  mei  legatus  suscipe  causam ;  45 

NuUa  meo  quamvis  nomine  causa  bona  est. 
Jam  prope  depositus,  certe  jam  frigidus,  segre 

Servatus  per  te,  si  modo  server,  ero. 
Nunc  tua  pro  lapsis  nitatur  gratia  rebus, 

Principis  setemam  quam  tibi  praestet  amor :  50 
Nunc  tibi  et  eloquii  nitor  ille  domesticus  adsit, 

Quo  poteras  trepidis  utilis  esse  reis. 
Vivit  enim  in  vobis  facundi  lingua  parentis, 

Et  res  heredem  repperit  illa  suum. 


33,  34.  Hoc  diftichon  a  maiiii  re-  44.  Tarp$u  tenanuJ]  Jove  Capito- 

eeatioii  in  cod.  Bav.  adacriptum  est,  lino.    Vide  \'vg,  ^.  viii.  653 ;  et 

et  deest  quoqve  in  aljis  quibuadam :  Lucan.  Phars.  i.  196 ;  v.  306. 

vT.  35,  36.  plane  deeunt  in  Bavar.  45.  Legatus,  &c]  Vel  nunciua,  vel 

Et  Heinsius  utrumque  distichon  su-  orator. 

perfluum  et  tollendum  esM  censet  47.  Jam  prope  depoatut.}  Confec- 

Harlbs.  tus,  exanimatus,  sepultus:  sic  Plaut. 

36.  Ferrigit  ad  ^innaM  iuraqua  aasa  Vino  'depoeitut,  id  est,  Vino  sopi- 
maiittf.]  Qtti,  inquit,  fatis  rapitur,  so-  tus. 

let  cuicumque  loco  etiam  aspeio  manus  49.  Pro  r»ka.]  Fh>  rebus  meis. 

admovere,  ut  majus  periculum  evitet.  51.  Nune  iibi,']  Malim  wUki,  Nunc 

37.  Adludere  videtur  VerpoorL  ad  mihi  adnt  eloquium  tuum.  Heiks. 
omen  livi»  factum,  apud  Suet.  Galb.  Adsit,  id  est,  patrocinetur :  nara  ad' 
1.    Harlbs.  ««m  reia  advocati  dicuntur.                 * 

Dd2  S 


404 


P.  OVIDII  NASONIS 


Hanc  ego  non,  ut  me  defendere  tentet,  adoro ;  56 

Non  est  confessi  causa  tuenda  rei. 
Num  tamen  excuses  erroris  imagine  factum, 

An  nihil  expediat  tale  movere,  vide. 
Vulneris  id  genus  est,  quod  quum  sanabile  non  sit, 

Non  contrectari  tutius  esse  putem.  60 

Lingua,  sile ;  non  est  ultra  narrabile  quidquam : 

Posse  velim  ciheres  obruere  ipse  meos. 
Sic  igitur,  quasi  me  nuUus  deceperit  error, 

Verba  face,  ut  vita,  quam  dedit  ipse,  fruar. 
Quumque  serenus  erit,  vultusque  remiserit  illos,  65 

Qui  secum  terras  imperiumque  movent ; 
Exiguam  ne  me  preedam  sinat  esse  Getarum, 

Detque  solum  miserse  mite,  precare,  fugae. 
Tempus  adest  aptum  precibus :  valet  ipse,  videtque 

Quas  fecit  vires,  Roma,  valere  tuas.  70 

Incolumis  conjux  sua  pulvinaria  servat : 

Promovet  Ausonium  filius  imperium. 


56.  Non  est  ^wtfessL']  Causam  ad- 
signat,  cur  non  tentet  le  a  MessalUno 
defendi,  ut  ex  eo  probet  se  non  ob 
eam  causam  venerari  hominis  linguam. 
Cauta  rei  confem.  Causa  mea,  quam 
confessus  sum  esse  infinnam. 

59.  VulnerU  id  genus  ett.]  Cansam 
adsignat,  cur  inter  excusandum  er« 
roris  mentionem  fieri  non  utile  esse 
innuat.  Adpellat  autem  crimen,  quo 
Augustum  lesit,  vulnut,  idque  insana- 
bile  esse  dicit. 

62.  Meoi  eitieret,']  Quasi  dicat,  veUe 
posse  celari  cineres  suos,  ut  ejus  cri- 
men  etiam  cum  illis  lateat. 

64.  Quati  me  nullus  deeeperit  error.'] 
Fatendum  est  me  peccasse.  Utfruar 
vita,  Fortasse  Augustus  iratus,  mibi 
vitam,  quam  concessit,  adimeret. 

65.  Kti/tuagii«  remserit  iUos,']  Hoc 


est,  vultus  illos  severoa  et  graves, 
quorum  nutu,  sive,  intuitu  totnra  im- 
perium  commovetur,  deposuerit  atque 
exbilararit.    Micyl. 

67.  Exigiiam.]  Forte,  ez^guviii,  per 
adpodtionem ;  me  exiguum,  et  vikm 
ne  velit  esse  predam.    BunM. 

71.  Incokmi,']  Non  male  Sarrav.  et 
Bavar.  Livia  servat  thalamum  snum 
et  Augusti,  quasi  deorum  ptt^vmorM. 
Liviam  ergo,  ait  Verpoort.  jam  tom 
quasi  sacerdotem  Augusti  describit, 
qus  et  post  ejus  obitum  ei  saoerdos 
constituta  est  decreto  Senatus ;  rAt 
Vellei.  ii.  75.  Servandi  quoque  ver- 
bum  ex  disciplina  sacromm  est,  uti 
Vestaks  etemum  ignem  servvre  di- 
cuntur.    Cf.  Tr.  i.  8. 50.    Hablcs. 

72.  Fi7tit<.]  Tiberius  LiviiD  fiiios  et 
Augusti  per  adoptionem. 


EX  PONTO  LIB.  II.  EPIST.  II. 


406 


Praeterit  ipse  suos  aniino  Germanicus  auDos, 

Nec  vigor  est  Drusi  nobilitate  minor. 
Adde  nurus  neptesque  pias,  natosque  nepotum,  75 

Caeteraque  Augustse  membra  valere  domus  : 
Adde  triumphatos  modo  Peeonas^  adde  quieti 

Subdita  montanae  brachia  Dalmatiae. 
Nec  dedignata  est  abjectis  IUyris  armis 

Caesareum  famulo  vertice  ferre  pedem.  80 

Ipse  super  currum,  placido  spectabilis  ore, 

Tempora  Phoebea  virgine  nexa  tulit : 


73.  Prirtmc.]  h.  e.  fortior  et  tni- 
mosior  esi,  quam  pro  state  sua.  De 
sobole  Augusti  multus  est  Micyllus 
ad  h.  L  vide  etiam  Stemmata  editt. 
Taciti  et  Suetonii  ab  Emesti  V.  C. 
adomatis  subjuncta.  Gerroanicus  est 
61ius  Drusi,  fraths  Tiberii,  ab  hoc 
jussu  Augusti  adoptatus:  mox  Dru- 
sus  est  Tiberii  ex  Agrippina  filius, 
cujus  uzor  livia  fuit,  Germanici  soror. 
Harlu. 

75.  Kurum — neptum^.']  Bavar.  et 
aJii  vide  Heinsium,  qui,  uti  in  textu 
est,  ez  Argent.  Scalig.  aliisque  repo- 
suit,  et  Sueton.  c.  64.  Neptes  sunt 
Agrippina,  Germanici  nxor»  filia  A- 
gripps  ex  Julia,  et  Livilla,  Drusi 
filia:  has  dicit  pias,  h.e.  officii  ser- 
vantes,  eoque  excludit  Juliam  juni- 
orem,  qus  ob  flagitia  in  insulam  Tri- 
meruro  relegata  fuit.  v.  TaciL  Annal. 
iv.7L    Hakles. 

Caroique  nepoUMJ]  Caiuro,  Lucium, 
et  Agrippam,  Juli»  et  Agripps  filios 
intellige.  Vel  Germanici  junioris  li- 
beros  accipe,  sub  nepotum  nomine,  ut 
crebro  reperies  apud  auctores. 

76.  Cftlero^tf  Auguttie  membra,'} 
Per  membra  domus  Augusts,  caeteros 
propinquos  et  familiares  intelligit. 
Membra  domuM.  PUnius  etiam  elegan- 
ter  membra  domui  adpellat  partes  do- 
mus  i  ii.  K.  17  ;  Culum.  i.  6. 


77.  P^ronoi.]  h.  e.  Pannonios,  in- 
terprete  Verpoort.  de  quo  triumpho 
agit  eleg.  pneced.  v.  1. 19. 41.  Pmm 
codd.  Erfurt.  et  Bavar.  Unde  vero 
Pannonii  vocati  sint  PeoMS,  nescio : 
PttoMs  in  Macedonia  noti  sunt.  v. 
Cellarii  notit.  orbis  ii.  c.  13.  p.  830. 
(ubi  insignis  locus  de  origine  et  sitn 
Pttoniee  ex  Pausania  v.  cap.  1.  p.  376. 
a  Cellario  prsBtermissus  adscribi  po- 
tesL)  Salmas.  exercitt  Plin.  p.  179. 
&c.  Jam  vero  victoria  Tiberii  finibns 
Pi&nnoniaB  noneratcircumscriptm.  At- 
que  de  populis  ad  Rhodopen  montem 
et  Macedoniam  maritimam  habitan- 
tibus  intelligit  etiam  Gesnerus  in  Thes. 
L.L.  sub  h.  V.  nostrum  Ovidii  locum» 
ut  postea  vidimus.    Harlbs. 

79.  Nee  dedignata  esl.]  Illjrrii  quo- 
que  sub  Alpibus  agebaot,  imasque 
valles  earum,  et  qussdam  quasi  clau- 
stra  custodiebant,  abruptis  torrenti- 
bus  impliciti.  In  hos  expeditionem 
suscepit  ipse  Augustus»  fierique  pon- 
tes  imperavit.  Vide  Florum,  lib.  iv. 
12.  ubi  Cassar,  saucius  manibus  et 
cruribus,  suo  sanguine  speciosam  re- 
tulit  victoriam. 

80.  Vertice  fnnmlo,]  Capite  sub- 
dito :  ad  pedes  Tiberii  se  prostemere 
et  victum  fateri. 

82.  Phahea  vtrg.]  h.  e.  corona  lau- 
rea.  Daphne  enim  a  Phoebo  amata  in 
Dd3 


4M 


P.  OVIDII  NASONIS 


Quem  pia  vobiscum  proles  comitavit  euatem, 

Digna  parente  suo,  nominibusque  datis ; 
Fratribus  adsimilis,  quos  proxima  templa  tenentes 

Divus  ab  excelsa  Julius  sede  videt.  86 

His  Messallinus,  quibus  omnia  cedere  debent, 

Primum  Isetitiae  non  negat  esse  locum. 
Quicquid  ab  his  superest,  venit  in  certamen  amoris : 

Hac  hominum  nuUi  parte  secundus  eris.        90 
Hunc  colis,  ante  diem  per  quem  decreta  merenti 

Venit  honoratis  laurea  digna  comis. 


launim  comrena  fiut.  Hou.  icribere 
jttbet,  Penm  virgin$,  qnia  Daphiie 
Penei  flnmiiiis  filia  est.  Gronov.  e 
Pirkheimeriano  codice,  Phitbea  em- 
jti^.  At  conjuz  non  foit,  nisi  spera- 
tam  eam  fnisae  dixeris,  aed  neutro 
opus  est,  ut  jam  bene  judicavit  Aact. 
Elect.  Eton.    Harlbs. 

83.  Pia  proitft  est  €rermanicns  et 
Drusus;  nam  et  triumphantium  filii 
solebant  cum  patre  vehi.  liv.  45. 40. 
Fodueum ;  h.  e.  MessaUino  et  reliquis 
legatB,  Tiberii  currum  prosequutis, 
quibus  triumphalia  oroamenta  (de 
quibus  V.  supra  ii.  1.  29.)  impetra- 
verat.  Sueton.  Tiber.  c.  20.  v.  Micjrll. 
etHeinsium.   Hables. 

84.  NominUnaque  dati».']  Heins. 
malitratif.  Germanicus  nomen  suum 
non  una  de  Germanis  victoria  ratum 
fecit.  At  enim  nihil  mutarem,  sed  de 
nomine  Germanici»  aut  de  adopta- 
tione  in  nomen  Cssareum  intellige- 
rem.  Auctor.  Elector.  £ton.  Germa- 
nici,  credo,  inquit,  ac  imperatorum  a 
priocipe  et  senatu;  Cesarum  etiam 
a  vulgo  lear  ifoxi^v,  Principumque : 
alterum  ex  Tacito  constat;  alterum 
credibile,  quod  filii  familias  in  prin- 
cipum  domo  erant.  Confer  Tacit. 
Annal.  iii.  34.    Hahlks. 

85.  AdiinUlei  conjecerat  Heinsius, 
quod  poeta  de  Druso  et  Germaoico 


agit  et  sic  scriptam  est  in  Bavar.  Ger- 
manictts  enim  adoptione  Tiberii  filiu», 
frater  Drosi :  adshniles  autem  fratri- 
bus,  h.  e.  Castori  et  PoUuci,  quorum 
Tiberius  edem,  ut  verbis  utar  Ver- 
poortenii,  paucis  ante  annis  dedica- 
verat»  inscripto  soo  fnitrisque  Dmsi 
nomine.  Dio.  L.  ]iv.  Sueton.  'Hb.  c 
20.  Ittter  hanc  et  Satumi  «Bdem  adi- 
ficata  luit  ab  Augusto  Basilica  Julii 
Cesaris,  ut  patet  ex  monimento  An- 
cyiano.    Hablbs. 

87.  Hiit.]  Sttbaudi  Augnsti  coojogi, 
liberis  et  csteris.  QnihtM  mnmn  m- 
d«rf  d«6nU.  Quari  dieat»  quibus  ae- 
rainem  magis  letari  victoria  parta  et 
triumpho  credendum  esL 

89.  Venit  in  eerUmen  amari»,']  Cer- 
tat  in  amando  Cssare,  hoc  est,  cora 
reliquis  de  amore  contendit  eiga  Au- 
gustum,  et  nemini  ooncedit  tn  amore 
Messallinus. 

90.  Hac  parte.']  In  hoc  certamine. 

91.  Hane  eolit  ante  diem  per  qnam 
deereta  merenti.]  Forte :  Hnne  eoli», 
ante  diem  per  quem  deerwta  merenti, 
ut  de  Tiberio  intelligatur,  qui  Mesaal- 
lino  lauream  ante  diem  decreverit. 
Certe  Valerium  Meflsallinnm  Panno- 
nisB  profectum  huic  beUo  interfuisM 
Dio  testatnr.  Nec  dubium  qoin  in- 
ter  legatos  Tiberii  fuerit,  quibus  boc 
bello  confecto  ornamenta  triumphaHa 


EX  PONTO  LIB.  II.  EPIST.  II.  407 

Felices,  quibus  hos  lieuit  spectare  triumphos, 

Et  ducis  ore  Deos  aequiparante  frui. 
At  mihi  Sauromatae  pro  Csesaris  ore  videndi,     95 

Terraque  pacis  inopS)  undaque  vincta  gelu. 
Si  tamen  ha&c  audis,  et  vox  mea  pervenit  istuc» 

Sit  tua  mutando  gratia  blanda  loco. 
Hoc  pater  ille  tuus,  primo  mihi  cultus  ab  aevo, 

Si  quid  habet  sensus  umbra  diserta,  petit :  100 
Hoc  petit  et  frater ;  quamvis  fortasse  veretur, 

Servandi  noceat  ne  tibi  cura  mei : 
Tota  domus  petit  hoc ;  nec  tu  potes  ipse  negare, 

Et  nos  in  turbae  parte  fuisse  tu®. 
Ingenii  certe,  quo  nos  male  sensimus  usos,      105 

Artibus  exceptis,  saepe  probator  eras. 
Nec  mea,  si  tantum  peccata  novissima  demas, 

Esse  potest  domui  vita  pudenda  tuse. 
Sic  igitur  vestrae  vigeant  penetralia  gentis ; 

Curaque  sit  Superis  Caesaribusque  tui :        110 

impetrarit  ab  Augusto,  teste  Suetonio  tor  celebris  et  magne  apud  Bnitum, 

et  Dioue,  hoc  est  quod  vofnaetm  eomt-  et  deinde   apud  Augustum  auctori- 

tavit  ovantem  paulo  ante  dizerat,  te-  tatis.   Hablbs. 

cum  nempe  et  cum  csteris  legatis :  100.  Frater  fuit  Valerius  Cotta,  qui 

nam  et  Af  essalam  Coryioum  Messal-  fratre  defuncto  ipse  cognomen  Mes- 

lini  patrem  jam  aenem,  a  Tiberio  ado-  salHni  accepit :  ad  quem  scripts  sunt 

lescente  observatum  fiiisse  testis  est  epist.8.  h.  libri  et  iii.2.  ac  5.  Harl. 

Suetonius ;  ut  verisimile  sit,  ipsi  quo-  104.  /n  parte  tua  turba,'}  In  parte 

que  Meaaallino  eum  favisae.   Hsins.  tuorum  clientum. 

94.  Ore  ducis,']  Ore  Augusti  ^lqui-  105.  Male  utos.']  Quia  ingenii  et 

parante  Deot,  Diis  simili.  Triumphan-  carminum  causa  relegatus  sum. 

tes  enim  Jovis  optimi  maximi  omatu  106.  Artibus  exceptis,']  Ezceptis  li- 

decorati,  sellis  curulibus,  toga  pr«e-  bris  de  Arte  amandi,  quasi  innuat, 

tezta,  tunica  palmata,  et  toga  picta,  Messallinum  in   reliquis    ejus  ii^- 

et  corona  triumphali,  laureaque,  cur-  nium  probasse,  in  artibus  vero  ama- 

ru  aurato  per  urbem  vecti,  in  Capi-  torits    componendis   damnasse   sem- 

tolium  aacendebant.  per. 

96.  Paeis  inops,]  Hostilibus  incur-  107.  Peecata  novistima,]  Non  pla- 

sionibus  obnoxia.    Juncta  gelv.  Per-  cet  hoc  loco  de  Arto  amandi  intelli- 

petua  glacie  concreta.  gere,  ut  putavit  Merula.    Ciop. 

99.  Pater,]  Messala  Corvinus,  ora-  109.   Penetralia.]    Sacra  et  Dii : 

Dd  4 


406 


P.  OVIDII  NA80NIS 


Mite,  sed  iratum  merito  mihi  numen,  adora, 

Eximat  ut  Scythici  me  feritate  loci. 
Difficile  est^  fateor ;  sed  tendit  ii^  ardua  virtus, 

£t  talis  meriti  gratia  major  erit. 
Nec  tamen  iBtneeus  vasto  Polyphemus  in  antro 

Accipiet  voces  Antiphatesve  tuas :  116 

Sed  placidus  facilisque  parens,  veniseque  paratus  ; 

£t  qui  fulmineo  ssepe  sine  igne  tonat. 
Qui,  quum  triste  aliquid  statuit,  fit  tristis  et  ipse ; 

Cuique  fere  poenam  sumere  poena  sua  est.   120 
Victa  tamen  vitio  est  hujus  clementia  nostro ; 

Venit  et  ad  vires  ira  coacta  suas. 
Qui  quoniam  patria  toto  sumus  orbe  remoti, 

Nec  licet  ante  ipsos  procubuisse  Deos ; 
Quos  colis,  ad  Superos  haec  fer  mandata  sacerdos : 

Adde  sed  et  proprias  in  mea  verba  preces.    126 
Sic  tamen  haec  tenta,  si  non  nocitura  putabis : 

Ignoscas :  timeo  naufragus  omne  fretum. 


Deonim  sacraria  :  omma  quc  sunt 
interiora. 

110.  Casaribusque,']  £t  Augusto, 
riberio,  Druso,  Geitnamco,  et  reli- 
quis. 

115.  Nec  tamen,  &c.]  Facultatem 
impetrandi  demonstrat  ex  humani- 
tate  et  facilitate  Cssaris,  quam  e  con- 
trariis  exaggeraU  Non  ages  cum  ho- 
mine  fero  et  inhumano,  quales  Poly- 
pbemus  et  Antipbates.   Pont. 


1 16.  Antipkatesve.']  Antiphatet  fast 
Laestrigonum  rector. 

124.  Ante  iptot  DeoiJ]  Ante  Augu- 
stum  et  liberos. 

125.  QuM  eoU*  ad  tmpene,']  Singu- 
lis  familiis  Dii  peculiares  et  peculia* 
ria  sacra  erant.  Sacerdotum  autem 
partes  orare  pro  aliis.  Pokt.  Sacer- 
dos,  Amicus  et  carus  Angusto,  uti 
sacerdotes  Diis.  Mer.  Sacerdos  Mu> 
sarum,  est  poeta.  Hor.  iii.Od.  1.  3. 


EX  PONTO  UB.  II.  EPIST.  III.         400 

EPISTOLA  III. 

MAXIMO. 

Maxime,  qtii  claris  nomen  virtutibus  aequas, 

Nec  sinis  ingenium  nobilitate  premi ; 
Culte  mihi,  (quid  enim  status  hic  a  funere  differt?) 

Supremum  vitse  tempus  ad  usque  meae : 
Rem  facis,  adflictum  non  aversatus  amicum,       5 

Qua  non  est  aevo  rarior  ulla  tuo. 
Turpe  quidem  dictu,  sed,  si  modo  vera  fatemur, 

Vulgus  amicitias  utilitate  probat. 
Cura  quid  expediat  prius  est,  quam  quid  sit  hone- 

Et  cum  fortuna  statque  caditque  fides.    [stum : 
Nec  facile  invenias  multis  in  millibus  unum,      1 1 

Virtutem  pretium  qui  putet  esse  sui. 
Ipse  decor,  recte  facti  si  praemia  desint, 

Non  movet,  et  gratis  pcenitet  esse  probum. 
Nil,  nisi  quod  prodest,  carum  est :  i,  detrahe  menti 

Spem  fructus  avidse,  nemo  petendus  erit.       16 
At  reditus  jam  quisque  suos  amat,  et  sibi  quid  sit 

Utile,  soUicitis  subputat  articulis. 
lUud  amicitise  quondam  venerabile  numen 

Prostat,  et  in  quaestu  pro  meretrice  sedet.     20 

3.  Quid  enhn  ttatM*  hic  a  funert  ubi  maUuprdnnia  $equuntur,  haud  fuu- 

differt,']  Qtiid  enim  hsc  conditio  ex-  quam  gratuito  b<mu9  ett, 

sulii  aliud  est,  quam  mora  qiuedara  1  16.  Nemo  petendut  eritJ]  Nemo  in- 

5.  Non  avenatus.']  Non  rejiciens.  venietur  qui  velit  Tirtutem  colere. 

BfzB.    Dum  me  quamvis  relegatum  18.  Computat  artieulit,']    Subputat 

et  calamitosum  pro  amico  af^noscis.  scripti  meliores.  Heins.  SolUcitit  ar- 

PoNT.  tieulis.  Digitis  hominis  soUiciti  et  cu- 

12.  Virtutempr$tium,  6lc.]  Qui  ex-  nosi  in  ratiocinando.  -In  digitis  enim 
istimet  virtutem  esse  per  se  expeten-  computatio  fieri  solebat. 

dam,  non  autem  prsmii  gratia.  20.  Prottat.]  Venale  est  tanquam 

13.  Ipte  decor  recte.]  Ipsa  virtutis  mcretrix  :  non  enim  homines  amicitia 
pulchritudo.  ducti,  amicos  eligunt,  sed  utilitate; 

14.  Gratis.]  Sallust.  Hist.  1  .   Nam  et  eo  pacto  videntur  amicitiam  prosti- 


410 


P.  OVIDII  NASONIS 


Quo  magis  admiror,  non,  ut  torrentibus  undis, 

Communis  vitii  te  quoque  labe  trahi. 
Diligitur  nemo,  nisi  cui  fortuna  secunda  est : 

Qu«  simul  intonuit,  proxima  qua^ue  fugat. 
£n  ego,  non  paucis  quondam  munitus  amicis,   25 

Dum  flavit  velis  aura  secunda  meis ; 
Ut  fera  nimboso  tumuerunt  sequora  v^to, 

In  mediis  laeera  puppe  relinquor  aquis. 
Quumque  alii  nolint  etiam  me  aosse  videri, 

Vix  duo  projecto  tresve  tulistis  opem.  30 

Quorum  tu  princeps :  nec  enim  comes  esse,  sed 
auctor, 

Nec  petere  exemplum,  sed  dare  dignus  erais. 
Te,  nihil  ex  acto,  nisi  non  peccasse,  ferentem, 

Sponte  stta  probitas  officiumque  juvant. 
Judice  te  mercede  caret,  per  «eque  petenda  est  35 

Extemis  virtus  incomitata  bonis. 
Turpe  putas  abigi,  quia  sit  miserandus,  amicum, 

Quodque  sit  iafelix,  desinere  esse  tuum. 
Mitius  est  lasso  digitum  subponere  mento, 

Mergere  quam  Uquidis  ora  natantis  aquis.     40 


taere,  hoc  est,  ad  meretricandum  prB- 
bere. 

22.  Frui  Bavar.  sed  nihili  est :  pro- 
prie  autem  labe  trald,  Lalm  h.  eat,  nii- 
na,  uti  sepiiu  occurrit  apud  Cioero- 
nem.  v.  Erneit.  Clav.  Cicer.  sub  h.  v. 
proprie  est  violenta  quedam  ruina  ez 
aquarum  illuvie,  aut  tempestate  aut 
terrsB  hiatu  motuve.  Vide  etiam  Ges- 
ner.  thes.  L.  L.  Transfertur  deinde  ad 
mores.    Harles. 

33.  Locus  hic  mire  vexavit  inter- 
pretes.  Verpeorteu,  quem  vide  in 
prelAtione,  ita  hunc  locum  bene  ex- 
pUcat.  "  Tg,  qui  nihU  p$ti9  u  eo, 
qnod  agist  nisi  uon  peeeasie,  i.  e.  nisi 


ut  recte  feceris,  neque  officium  deser- 
ueris  probitas  et  offieium  h.  e.  virtus  et 
fides  erga  amicum  officiis  et  auxilio 
prmtito  deckrata,  Juwiit,  sive  delec- 
tant,  diliguntur  a  te,  tpoaU  sua  sine 
mercede  aut  spe  utilitatis.  Qu»  lec- 
tio  est  in  textu,  ea  proficisdtur  ab 
emendatione  Buim.  qui  loco  «z  acto 
etiam  Heinsii  conjectur.  e  facto  non 
damnat,  et  ita  interpretatur :  Non 
aliam  mercedem  ex  facto  peds,  nisi 
conscientiam,  te  non  peccaase,  aut  noo 
defuisse  officio,  quod  amioo  debebas. 
Singula  uberius  probat.    Harles. 

39.  Latso  h.  e.  homini  naufrago  et 
ad  terram  enatare  conanti.    Harles. 


EX  PONTO  LIB.  ll.  EPIST.  III.         411 

Cerne,  quid  iEacides  post  mortem  praestet  amico: 

Instar  et  hanc  vitam  mortis  babere  puta. 
Pirithoum  Theseus  Stygias  comitavit  ad  undas : 

A  Stygiis  quantum  sors  mea  distat  aquis! 
Adfuit  insano  juvenis  Phocaeus  Orestse :  45 

Et  mea  non  minimum  culpa  furoris  habet. 
Tu  quoque  magnorum  laudes  admitte  virorum ; 

Utque  facis,  lapso,  quam  potes,  affer  opem. 
Si  bene  te  novi ;  si,  quod  prius,  esse  solebas, 

Nunc  quoque  es,  atque  animi  non  cecidere  tui ; 
Quo  fortuna  magis  saevit,  magis  ipse  resistis,    51 

Utque  decet,  ne  te  vicerit  illa,  caves : 
Et  bene  uti  pugnes,  bene  pugnans  efficit  hostis. 

Sic  eadem  prodest  causa,  nocetque  mihi. 
Scilicet  indignum,  juvenis  rarissime,  ducis        55 

Te  fieri  comitem  stantis  in  orbe  Dese. 
Firmus  es ;  et,  quoniam  non  sunt  ea  qualia  velles, 

Vela  regis  quassae  qualiacumque  ratis. 
Quseque  ita  concussa  est,  ut  jam  casura  putetur, 

Restat  adhuc  humeris  fulta  ruina  tuis.  60 

Ira  quidem  primo  fuerat  tua  justa,  nec  ipso 

Lenior,  offensus  qui  mihi  jure  fuit : 

41.  Achilles,  iEaci  nepos,  Fatroclo  et  illi  repugnas.  Nocet  vero.  Quia 
amico,  ab  Hectore  occiso  magnos  illa  mihi  adversatur  et  superat,  tenet- 
ludoa    funebres    et    inferias    fecit.      que  in  exsilio. 

Harles.  56.  DwB  stantis  in  orhe,']  Fortunae 

42.  Inttar  et  hane  vitam.']  Puta  igi-  superposit»  rotundo  lapidi ;  quoniam 
tur,  et  meam  hanc  vitam  iostar  mortis      instabilia  sunt  ejus  munera. 

esse :  hoc  est,  me  quoque  pro  mortuo  60.    iSmmi.]     Etiam  Bavar.  cum 

habe :  et  ut  Achilles  Patroclo,  ita  tu  Sarrav.  Argent.  et  sex  aliis.  vide  Trist. 

mihi  officium  amicitis  pnssta.  Micyl.  I.  vi.  5.  V.  ziii.  8.  Erfurt.  et  alii  eari- 

45.  Juvenit  Phocmts,  &c.]  Pylades  na:  ablibraiio  forsan  ortahaec  est  lec- 

Strophii  Phocensis  filius.  tio,  qui  quum  allegoria  a  nave  antea 

54.  Sie  eadem  prodert  causaJ]   Sic  sutnta  esset,  carina  substituit,  nec  co- 

eadem  causa  prodest  mihi,  quia  mihi  gitavit,  si  subjectum  proprie  sumitur, 

succurris  defendendo,  nec    tanquam  adjuncta  et  prsdicata  a  diverus  re- 

victus  me  deseris,  sed  magis  reluctaris  bus  traoslate  sumi  posse.    Harlbb. 


412  P.  OVIDII  NASONIS 

Quique  dolor  pectus  tetigisset  Csesaris  alti, 

IUum  jurabas  protinus  esse  tuum : 
Ut  tamen  audita  est  nostrse  tibi  cladis  origo,     65 

Diceris  erratis  ingemuisse  meis. 
Tum  tua  me  primum  solari  litera  coepit, 

Et  laesum  flecti  spem  dare  posse  Deum. 
Movit  amicitiae  tum  te  constantia  longae, 

Ante  tuos  ortus  quae  mihi  coepta  fuit.  70 

Et  quod  eras  aliis  factus,  mihi  natus  amicus ; 

Quodque  tibi  in  cunis  oscula  prima  dedi ; 
Quod,  quum  vestra  domus  teneris  mihi  semper  ab 
annis 

Culta  sit,  esse  vetus  nunc  tibi  cogor  onus. 
Me  tuus  ille  pater,  Latiae  facundia  linguae,        75 

Quae  non  inferior  nobilitate  fuit, 
Primus,  ut  auderem  committere  carmina  famae, 

Impulit:  ingenii  dux  fuit  ille  mei. 
Nec,  quo  sit  primum  nobis  a  tempore  cultus, 

Contendo  fratrem  posse  referre  tuum.  80 

Te  tamen  ante  omnes  ita  sum  complexus,  ut  unus 

Quolibet  in  casu  gratia  nostra  fores. 
Ultima  me  tecum  vidit,  moestisque  cadentes 

Excepit  lacrymas  Italis  ora  genis. 


63.  Cfsaris  aliu}  Ad  altitudiaein,  molestus  ei  onerosus  :  qui  tuisia  pue- 

seu  fiastigium  imperii  referendum  est.  ritia  mea  fui  oblectationi. 

PoNT.  77.  Ut  auderem  committere  carmima 

67.  Tualitera,]  Tuaepistola.  Mer.  famit,}  Ut  auderem  carmina  mea  in 
Tunc  tua  me  primum.     Non  antea.  publicum  edere. 

Quid  enim  solaretur,  quem  nondum  79.  Nec  quo  sit  pnmum.]  Sarruv. 

sontem  comperisset.    AIer.  Twisden.  et  ArgenL  secundum  qnos 

68.  Deum  Unum.']  Augustum  of-  rescripsit  Heinsius,  et  sic  quoque  co- 
fensum.  dex  Bav.  Sens.  Adfirmo,  fratrem  non 

70.    Ante  tuos  orttw.]    Antequam  posse  rerainisci,  quo  primum  tempore 

nascereris ;  tunc  enim  patre  tuo  ute-  a  nobis  cultus  sit.  h.  e.  a  prima  infan< 

bar  familiariter.  tia  fiiit  cultus.    Harles. 

.  74.  Vetus  onus.]  Vetus  amicus  tibi  84.  Itaiis  (h.  e.  Italica)  ora  cor- 


EX  PONTO  LIB.  II.  EPIST.  III.  413 

Quum  tibi  quaerenti,  num  verus  nuncius  esset^  86 

Adtulerat  culpae  quem  mala  fama  meae ; 
Inter  confessum  dubie,  dubieque  negantem 

Haerebam,  pavidas  dante  timore  notas : 
Exemploque  nivis,  quam  solvit  aquaticus  Auster, 

Gutta  per  adtonitas  ibat  oborta  genas.  90 

Haec  igitur  referens,  et  quod  mea  crimina  primi 

Erroris  venia  posse  latere  vides ; 
Respicis  antiquum  lapsis  in  rebus  amicum, 

Fomentisque  juvas  vulnera  nostra  tuis. 
Pro  quibus  optandi  si  nobis  copia  fiat,  96 

Tam  bene  promerito  commoda  mille  precer. 
Sed  si  sola  mihi  dentur  tua  vota,  precabor, 

Ut  tibi  sit,  salvo  Caesare,  salva  parens. 
Haec  ego,  quum  faceres  altaria  pinguia  ture, 

Te  solitum  memini  prima  rogare  Deos.         100 

rectum  est  in  Bavar.  ez  cujus  tamen  oppidove  ultimus  ubi  cum  Maximo 

litura,  et,  qnum  ithalis  scriptum  sit,  fuerit  congressus  et  colloquium,  nec 

conjicio,  earodem  primam  fuisse  lectio-  indicat  poeta,  nec  liquet,  nec  neceiia- 

nem,  qu»  est  in  Sarraviano  ^thali  rio  de  Brundisio  aut  alio  oppido  capi- 

tilva,  Heinsius  recepit  Rutgersii  con-  endus  est  poeta,  quum  ante  edictum 

jecturam  jEthalit  Jlvm,  h.  e.  ultima  Augusti,  diem  profectionis,  potuerit  in 

vice  tecum  fui  in  Ilva,  insula  maris  alio   oppido  Maximum  vidisse,  quo 

Tyrrheni,  que  olim  ^thalia  dicta  fuit,  tunc  nuncius  et  roala  fama  venit  irro- 

hodie  Eha,  Auctor.  Elector.  Etonens.  gati  a  Cssare  ezsilii.    Atque,  re  in- 

ex    itineris  ratione    copiose    refutat  certa,  acquiesco  in  recepta  lectione  et 

Heinsium,  et,  laudatii  Mela  II.  4.  ac  sententia  Burmanni.    Harles. 

Plinio  iii.  c.  5.  et  10.    Ultima,  inquit,  87.  Jnter  confewim.']  Non  adfirma- 

Italie  ora  Gneciam  qnidem  prospec-,  bam,  nec  negabam  verum  esse  qiiod 

tantibus  est  Hydrus,  si  cum  Geogra-  ad  te  de  casu  meo  nimor  pertulerat. 

phis  ad  ipsam  veritatem  ezigamus  ver-  91.  Httc  rrftrenu]  Hec  igitur  ani- 

ba:    sed  vulgus  propter  nobilitatem  mo  tuo  subjiciens,  tecumque  reputanf. 

^ortOB  ultimum  ferebat  Brundisium.  Pont. 

Nec    Bonnanno   verisimile   videtur,  95.  Optandt,&c.]  Eligendi  pro  tuis 

Ovidinm  in  insula  fuisse  cum  Mazimo,  commodis. 

quamquam,  absentem  fuisse  Ovidium,  97.  Sed  ti  ioia  mihi  dentur  tua  votaJ] 

nec  Rome  versatum,  qnnm  Augustus  Sed  si  solnm  mihi  daretur  optandc 

e«m  ezsilio  pnniret,  adpareat  ez  epia-  copia  ejus  rei  quam  cupis. 

tola  vii.  hujus  libri  v.  54.   Ultima  vero  100.  Hme  prima.]  Sdlicet,  ut  esiet 

coniungit  cnm  videt.  In  quonam  loco  paiens  salva  cum  Caaare. 


4U  P.  OVIDII  NASONIS 

EPISTOLA    IV. 
ATTICO. 

AcciPE  coUoquium  gelido  Nasonis  ab  Istro, 

Attice,  judicio  non  dubitande  meo. 
Ecquid  adhuc  remanes  memor  infelicis  amici  ? 

Deserit  an  partes  languida  cura  suas  ? 
Non  ita  Di  tristes  mihi  sunt,  ut  credere  possim,  5 

Fasque  putem  jam  te  non  meminisse  mei. 
Ante  meos  oculos  tua  stat,  tua  semper  imago  est; 

Et  videor  vultus  mente  videre  tuos. 
Seria  multa  mihi  tecum  coUata  recordor ; 

Nec  data  jucundis  tempora  pauca  jocis.  10 

Saepe  citae  longis  visse  sermonibus  horse ; 

Saepe  fuit  brevior,  quam  mea  verba,  dies. 
Saepe  tuas  factum  venit  modo  carmen  ad  aures, 

Et  nova  judicio  subdita  Musa  tuo  est. 
Quod  tu  laudaras,  populo  placuisse  putabam :     15 

Hoc  pretium  curae  dulce  recentis  erat. 
Utque  meus  lima  rasus  liber  esset  amici, 

Non  semel  admonitu  facta  litura  tuo  est. 
Nos  fora  viderunt  pariter,  nos  porticus  omnis, 

Nos  via,  nos  junctis  curva  theatra  locis.         20 

4.  An  eura  languidaJ]   An  Amor  17.  lAma  awneu]  Tna  et  ftmid  Ih>- 

debUitatus   longo   temporel    Denrit  minis  castigatione  ac  judicio. 

tuasparUi.    Saumofficinm.    Mer.  18.  IMura  ntfn  mmel  ett  faeta.] 

16.  Erai  cura,']  Nam  in  eo  labora-  Non  semel,  sed  HDpins  ezpunxi  qma 

bas,  ut  putarem  mea  carmina  a  te  tu  non  prpbabas. 

emendata  populo  placere,  et  tunm  ju-  19.  Notfara  videruatpariter,']  Noa 

dicium  tanti  facere,  quanti  judidum  eodem  tempore  in  fonimdeiceiidimut, 

totiuspopuli.  Meb.  HoepretUimcur^,  auspicaturi  causas  forenses.   Sokbant 

Recentes  labores  meos  in  carminibus,  enim  adolescentuli  Romani  togara  m- 

hoc  dulci  pretio,  adprdbatione  videli-  mere,  et  barbam  ponere,  eloquentiaai- 

eet   tua,   compensalMun    et  solabar.  que  in  foro    auspicari.    Diccbantnr 

PoMT.  ipsi  tironet,  et  illa  actio  tiraeimum* 


i 


EX  PONTO  LIB.  II.  EPIST.  IV. 


415 


Denique  tantus  amor  nobis,  carissime,  semper, 

Quantus  in  iBacidis  Actoridisque  fuit. 
Non  ego,  securae  biberes  si  pocula  Lethes, 

Excidere  haec  credam  pectore  posse  tuo. 
Longa  dies  citius  brumali  sidere,  noxque  25 

Tardior  hibema  solstitialis  erit; 
Nec  Babylon  eestum,  nec  frigora  Pontus  habebit, 

Calthaque  Paestanas  vincet  odore  rosas; 
Quam  tibi  nostranim  veniant  oblivia  rerum, 

Non  ita  pars  fati  candida  nulla  mei.  30 

Ne  tamen  haec  dici  possit  fiducia  mendax, 

Stultaque  credulitas  nostra  fuisse,  cave: 
Constantique  fide  veterem  tutare  sodalem, 

Qua  licet,  et  quantum  non  onerosus  ero. 


iViM  pcTtiev*  omnit.  V  na  etiam  deam- 
bttlamos  tub  porticibin  Ronanis. 

20.  Noijunctii  eurva  theatra  loci*,'] 
Proximi  sedebamus  in  theatris,  prior 
Thuaoeus  tema  thf&ira:  tac  svpirn 
Trist.III.xii.24: 

Proque  trikut  retonant  tema  theatra 
foris,  HsiNs. 

Noi  via,  Sacram  viam  intellige.  Cur- 
va  tkeatr;  Theatra  siniKMa.  Junetit 
locis,    Locis  6nitimis. 

22.  In  eacide  nettorideqiu  cod.  Ba- 
var.  sed  laprascriptttm  est  aetor  ;  ad- 
dita  glossa,  patroetoJUio  actorit:  et  il- 
lam  lectionem  £ae,  Nett,  plores  ha- 
benU  Atque  Homer.  II.  ^'.  655.  An- 
tilochom,  Nestoris  fiUam,  vocat  camm 
AcbiUi  sodalem.  AKi  Atridit  Tynia- 
riditque;  alii  aliter,  vide  Heinsittm,  qni 
sttspicatur,  at  in  textu  est,  quam  lec- 
tiooem  certissimam  esse  dixit  ttbertus- 
que  prebavit  AttCtor.  Elector.  Eto- 
nens.  sed  Actoridas  interpretatar  Mob- 
ooCittm  et  Pctroclum ;  .£acidas  autem 
Fela  cttm  AdtiUe.  Nepotum  quidem 
celebrata»  ait,  magis  sermonibus  aroi- 
citia,  quam  tamen  patemam  Actoris 
iEacique  fiKomm  exemplo  commen- 


datam  extulerant :  nam  et  homm  sa- 
tis  est  testata  necessitado  conjunctio- 
que;  in  qua  illustranda  moltus  est. 
Hujus  iDterpretationem  veram  esse 
credit  Borm.    Harles. 

27.  Nec  BahyUm  «stvj.]  Xttum 
scripti  potiores.  Nec  in  Babylonia 
civitate  calor  ingens  erit ;  quamSemi- 
ramis  condidisse  diciti^ ;  fuitque  ca- 
put  Chddeanun  gentium:  ibi  est 
maximos  cak>r  propter  australem  et 
orientalem  plagam  finitimam. 

28.  CalOiaque,]  Cahha,  viols  ge- 
nus  est  gravis  odoris,  et  Biaro  Caltham 
luteolam  adpellat ;  quam  et  eamdem 
esse  cum  calendula  crediderim.  Pr- 
ttanat  rotat,  Rosas  nascentes  apud 
Ptestam  oppidim,  qosB  sunt  gravioris 
odoris  quam  caltha.  Pitttvm  enim 
oppidum  fuit  LucanisB»  a  Grsecis  Pos- 
sidonia  adpellatom,  a  Dorientibus 
oonditttm,utdocet  Plinius;  Viigilius, 
Georg.  iv,ver.  119: 

Biferuiue  rotaria  Pduti,       Mer. 

30.  Non  ita  pars  /alt.]  Hoc  est, 
pars  aliqna  mese  fortunaB  prospera, 
non  ita  periit,  ut  credam  te  mei  oMi- 
vionem  cepisse. 


416  P.  OVIDII  NASONIS 

EPISTOLA  V. 
SALANO*. 

CoNDiTA  disparibus  numeris  ego  Naso  Salano 

Praeposita  misi  verba  salute  meo. 
Qu8e  rata  sit  cupio,  rebusque  ut  comprobet  omen, 

Te  precor  a  salvo  possit,  amice,  legi. 
Candor,  in  hoc  aevo  res  intermortua  psene,  5 

Exigit,  ut  faciam  talia  vota,  tuus. 
Nam  fuerim  quamvis  modico  tibi  cognitus  usu, 

Diceris  exsiliis  ingemuisse  meis : 
Missaque  ab  extremo  legeres  quum  carmina  Ponto, 

IUa  tuus  juvit  qualiacumque  favor ;  10 

Optastique  brevem  salvi  mihi  Caesaris  iram ; 

Quod  tamen  optari,  si  sciat,  ipse  sinat. 
Moribus  ista  tuis  tam  mitia  vota  dedisti : 

Nec  minus  idcirco  sunt  ea  grata  mihi. 
Quoque  magis  moveare  malis,  doctissime,  nostris, 

Credibile  est  fieri  conditione  loci.  16 

Vix  hac  invenias  totum,  mihi  crede,  per  orbem 

Quae  minus  Augusta  pace  fruatur,  humum. 
Tu  tamen  hic  structos  inter  fera  prselia  versus 

Et  legis,  et  lectos  ore  favente  probas ;  20 

*  Salano  etiam  Bavar.  alii  Solano:  17.    Vis  Kae  ihminm  totim,  wtiki 

quia  neutrum  nomen  in  civitate  Ro-  emU.']  Aug^uftampacemiioii  tantnm, 

mana  cognitum  est,  et  quatuor  veteres  que  ab  Auguito  parta  sit,  acdpio,  nt 

Salino  legunt,  Heinsius,  quem  vide,  Merula,  sed  et  sacram  venerabilem- 

Silano  conjidt,  aut  Salono,    Harles.  que :  perinde  ut  auguita  tampla,  an- 

1.  ConditaverbaJ]  Verba  composita.  gusta  loca,  dicimui,  hoc  ett,  lacra,  et 

Ditparibus  nwnerit,  Versibus  elegis.  veneratione  digna.    Mke. 

7.  Ab  modico  utu,]  A  parva  con-  19.  Equidem  cum  Buimaimo,  stme- 

suetudine.  tot,  h.  e.  oonscriptos,  vermt  non  dam- 

13.  Ttiifmori6ttf.]  Tusbenignitati;  narem.    5tn<«r«  proprie   est   ofdine 

hujusmodi  enim  vota  manant  a  benig-  componere,  et  adprime  oppooitar/sru 

nis  moribus.  prttUit,  cf.  infra  iv.  13.  4.  et  Bun. 


J 


EX  PONTO  LIB.  II.  EPIST.  V.  417 

Ingenioque  meo,  vena  quod  paupere  manat, 

Plaudisy  et  e  rivo  flumina  magna  facis. 
Grata  quidem  sunt  haec  animo  sufFragia  ndstro, 

Vix  sibi  quum  miseros  posse  placere  putes. 
Dum  tamen  in  rebus  tentamus  carmina  parvis,  25 

Materiae  gracili  sufficit  ingenium : 
Nuper  ut  huc  magni  pervenit  fama  triumphi, 

Ausus  sum  tantse  sumere  molis  opus. 
Obruit  audentem  rerum  gravitasque  nitorque ; 

Nec  potui  coepti  pondera  ferre  mei.  30 

Illic,  quam  laudes,  erit  officiosa  voluntas : 

Caetera  materia  debilitata  jacent. 
Quod  si  forte  liber  vestras  pervenit  ad  aures, 

Tutelam  mando  sentiat  ille  tuam. 
Hoc  tibi  facturo,  vel  si  non  ipse  rogarem,  35 

Accedat  cumulus  gratia  nostra  levis. 
Non  ego  laudandus,  sed  sunt  tua  pectora  lacte, 

£t  non  calcata  candidiora  nive  : 


landat  notas  ad  Petron.  c.  4.    Si  quid  30.  Nee,  &c.]  Nec  potut  squaie 

mntandum  erit,  quod  viz  puto,  luben-  vereu  meo  rerum  magDitudinem»  quia 

tius  reciperem  strieto$f  h.  e  tenues,  uti  non   respondebat  carmen  meum  re^ 

a  quibusdam  legi,  notat  Bersmannus.  bus  gestis,  qus  erant  majores  meo 

Harles.  vereu. ' 

22.  Plaudi»,]  Gratularis.    £  rivo,  31.  Illk,  quam  laudes,]  In  descri- 

£z  parva  poetica  facultate.  bendo  tamen    hujusmodi    triumpho, 

24.  Vix  iUn  quum  mtserot.]  Sensus  quamvis  non  ita  eleganter  rei  magni- 

ett :  grata  sunt  et  Ista  qus  pro  me  tudinem    adsecutus   sit,  laudandam 

facis :  quamvis  vix  credibile  sit,  mi-  tamen  esse  dicit  voluntatem  officio- 

serum  quemque  poiie  ulla  re  g^udere,  sam. 

ct  illi  eam  placere.    Vel  hoc  dicit:  33.  Liber,  &c.]  Carmen  meum  de 

gratum  est  a  te  probari  carmen  meum,  triumpho  Germanici. 

quod  tuo  judicio  aliquid  esse  existimo :  37.  Non  ego  lauHaudus,]  Docet,  ne 

nam  meo  judicio  nihil  est  quod  cre-  videatur  arrogans,  libellum  suum  non 

dam.    Viz  enim  in  hac  miseria  mihi  esse  laude  dignum :  sed  si  qua  laus 

ipsi  placeo,  nedum  carmina  mea.  accesserit  hujusmodi  operi,  id  adscri- 

29.  Graviiatfue  mtorfue.]  Gravita»  bendum  ease  candori  et  ingeoio  ipsius 

ad  rerum  magnitudinem,  niior  vero  ad  Salani.    Barberinianus  hic  novam  fa- 

pulchritudinem  et  nobilitatem  Ulamm  cit  elegiam,  qus  videbatur  Ileinsia 

refertur.  scripta  ad  Albinovanum. 

VOL.  II.  E  E 


418  P.  OVIDH  NASONIS 

Mirarisque  alios,  quum  sis  mirabilis  ipse^ 

Nec  lateant  artes,  eloquiumque  tuum.  40 

Te  juvenum  princeps,  cui  dat  Germania  nomen, ' 

Participem  studii  Csesar  habere  solet : 
Tu  comes  antiquus,  tu  primis  junctus  ab  annis, 

Ingenio  mores  aequiparante,  places  : 
Te  dicente  prius,  fit  protinus  impetus  illi ;  45 

Teque  habet,  elicias  qui  sua  verba  tuis. 
Quum  tu  desisti,  mortaliaque  ora  quierunt, 

Clausaque  non  longa  conticuere  mora, 
Surgit  luleo  juvenis  cognomine  dignus, 

Qualis  ab  Eois  Lucifer  ortus  aquis.  50 

Dumque  silens  adstat,  status  est  vultusque  diserti, 

Spemque  decens  doctae  vocis  amictus  habet. 
Mox,  ubi  pulsa  mora  est,  atque  os  coeleste  solutum, 

Hoc  Superos  jures  more  solere  loqui : 
Atque,  haec  est,  dicas,  facundia  principe  digna;  55 

Eloquio  tantum  nobilitatis  inest ! 
Huic  tu  quum  placeas,  et  vertice  sidera  tangas, 

Scripta  tamen  profugi  vatis  habenda  putas. 
Scilicet  ingeniis  aliqua  est  concordia  junctis, 

Et  servat  studii  foedera  quisque  sui.  60 

45.  Te  dieenie  prttu.]  Te  prius  de-  52.  Spem^  doetns  docUt  veeit  ««it- 

damante.     Fit  proHnut  impetut  illL  cut  kabot,']  Habc  nihili  sunt :  qoiiiqae 

Vift  eloqueotis  tnbito  in  Germanico  Teteres  dMcont,    Scribe  Spemfug  do- 

ezoritur :  et  ezcitatur  cupiditas  di-  eont  doetm  vocit  omietut  habct.  In  ipio 

cendi  et  te  «quandL     Toque  habet,  amictu  ac  toga  decenter  compUaita 

£t  habet  in  te  studiis  previum  ducem  jam  spes  est  enidits  vods.    Qoin- 

et  quasi  alterum  prsceptorem.  tilianns  aliique  artis  oratorijB  magi- 

47.  Mortaliaque  ora  quierunt.']  Mor-  stri,  non  minimum  referre  nos  docent 
taUa  adpellat,  ut  ostendat  Salanum  ad  commendationem  oratoris,  ut  to- 
mortalem,  Germanicum  vero  Cesarem  gam  deoenter  o(Nnponat.  Hbins. 
divum  fuisse.  63.  Pulta,']  h.  e.  finita.   Verpoor- 

48.  ConticuereJ]  Hoc  verbum  non  a  tenio  adludere  videtur  ad  Ulizem  Ho- 
conticeo,  quod  nusquam  legitur,  sed  a  mericum  Iliad.  /.  216. 224.  HAmLss, 
eontieeteo  venit.    Ciof.  69.  Ingeniit  Jufietit,]  Ingeniis  coo- 

49.  Juvenit,]  Germanicus.  junctis  et  colligatis  in  aliqua  disci* 


EX  PONTO  LIB.  II.  EPIST.  V. 


419 


Rusticus  agricolam,  miles  fera  bella  gerentem, 

Rectorem  dubise  navita  puppis  amat. 
Tu  quoque  Pieridum  studio,  studiose^  teneris, 

Ingenioque  faves,  ingeniose,  meo. 
Distat  opus  nostrum ;  sed  fontibus  exit  ab  Isdem : 

Artis  et  ingenu»  cultor  uterque  sumus.  66 

Thyrsus  enim  vobis,  gestata  est  laurea  nobis ; 

Sed  tamen  ambobus  debet  inesse  calor. 
Utque  meis  numeris  tua  dat  facundia  nervos, 

Sic  venit  a  nobis  in  tua  verba  nitor.  70 

Jure  igitur  studio  confinia  carmina  vestro, 

£t  commilitii  sacra  tuenda  putas. 
Pro  quibus  ut  maneat,  de  quo  censeris,  amicus, 

Comprecor  ad  vitae  tempora  summa  tuae ; 
Succedatque  tuis  orbis  moderator  habenis :       75 

Quod  mecum  populi  vota  precantur  idem. 


plina.  IngeDionim  enim  timilitado 
amicitits  conglutinal. 

60.  Servatfacdera  tui  ttudiu]  £t  re- 
tinet  conjunctionem  illam  qua  est  in 
ipsis  studiis  et  disciplinis. 

65.  Dittat  oput  nottrum,']  Quia  tu 
vacas  eloquentisd,  ego  veto  poetics 
facultati.  Ab  itdem  fmtibut.  Ab  iis- 
dem  Musis. 

67.  Thyrtut  enim  vdnt,  gettata  ett 
Imurea  nobitJ]  Mihi  totum  disticbon 
boc  dubisBfidei  estsuspectum.  Heins. 
Tkyrtui  enim  vcbit.  Per  thtfrtum,  ora- 
toriam  (Wcultatem  intelligit :  per  Utu- 
Team,  poeticam.  Quasi  dicat:  tos 
Baccbi  stimulis  agitamini,  nos  Apol- 
bnis  :  quibus  tamen  utrisque  suus  ca- 
lor  est,  suusque  impetus.    Mictl. 

70.  Sie  venit  a  notnt  in  tua  verba 
nitorj]  Ab  arte  poedca :  a  qua  non 
alienus  est  orator.  Ita  enim  Cic.  i. 
de  Oratore :  *'  £st  enim  finitimus  ora- 


tori  poeta,  numeris  adstrictior  paulo, 
Terborum  autemlicentialiberior,mul- 
tis  Tcro  omandi  generibus  socius,  ac 
pene  par/'  &c 

71.  Fabricius  totum  locum  ita  in- 
terpretatnr.  Jure  putas  tuenda  car« 
mina  studio  vestro,  id  est  oratorio, 
confinia,  et  commilitii  sacra,  quibus 
quasi  commilitones  dediti  ambo  su- 
mus,  tuenda  putas.  Pro  quibus  studiis 
Tiddicet  et  sacris  mutuis  comprecor, 
ut  ad  eztrema  usque  vitss  tempora 
maneat  tibi  amicus  Germanicus,  de 
quo  censeris,  h.  e.  de  cujus  favore 
pendet  tua  dignitas,  vel  cujuf  census 
vel  familis  quasi  pars  es.    Harlis. 

75.  Tuit,]  Magna  ex  parte  Teteres. 
et  bene  rescripsit  Heins.  tuit  habenis, 
h.  e.  consiliis  et^  regimini,  tuceedat, 
h.  e.  prospere  regatur,  moderator  n. 
futurus,  h.  e.  Germanicus.    IIarles. 


Ef.  2 


420  P.  OVIDII  NASONIS 


BPISTOLA  VL 

GRiECINO. 

Carmine  Grsecinum,  qui  prssens  voce  solebat, 

Tristis  ab  Eu:dnis  Naso  salutat  aquis. 
Exsulis  hsec  vox  est:  prsebet  mihi  litera  linguam ; 

Et,  si  non  liceat  scribere,  mutus  ero. 
Corripis,  ut  debes,  stulti  peccata  sodalis,  5 

Et  mala  me  meritis  ferre  minora  doces. 
Vera  facis,  sed  sera,  meae  convicia  culpae : 

Aspera  confesso  verba  remitte  reo. 
Quum  poteram  recto  transire  Ceraunia  velo, 

Ut  fera  vitarem  saxa,  monendus  eram.  10 

Nunc  mihi  naufragio  quid  prodest  discere  facto, 

Quam  mea  debuerit  currere  cymba  viam  ? 
Brachia  da  lasso  potius  prendenda  natanti ; 

Nec  pigeat  mento  subposuisse  manum. 
Idque  facis,  faciasque  precor :  sic  mater  et  uxor, 

Sic  tibi  sintfratres,  totaque  salva  domus.       IG 
Quodque  soles  animo,  quod  semper  voce  precari, 

Omnia  Csesaribus  sic  tua  facta  probes. 


3.  Pntbetmihi  Utera  lingwmJ]  Car-  tameD.    Qnare  remitte  adqpera  veiba, 

men  meum  est  mibi  loco  lingu»,  ad  hoc  est,  denne  crimeii  objicere  mihi 

«alatandum  amicoa.  confesao,  &c.    Micyl. 

6.  £t  mala  me  meritit  ferre  minora  9.  Ceraunia.']  Gerannia  montes  sunt 
dolet,]  Ita  scripti  coostanter,  neque  altissimi  Epiri.  Dicuntur  quoqne  ilm- 
tamen  conveniens  homini  amico  est,  eeraunia.    Lucanus,  libro  quarto : 
ista  tam  immanis  adsperitas  mentis,  Sccpulota  Ceraunia  nautm 

vt  doleat  poenam  Nasooi  ab  Augusto  Summa  timent, 

irrogatahi  esse  infra   ejus   meritum.  17.  Quod  toUt  temper  preeari  ani'' 

Quare  adsentior  Tanaquillo  Fabro  re-  mo.]    Quam  rem  semper  mente   et 

ponenti  docet,  pro  doUt.   Heins.  corde  oras ;  ut  scilicet  probes  omnia 

7.  Vera  facit,  ted  tera  mets.']  Ordo  tua  facta  Cssaribus. 

Terborum  sie  habet :  facis  tu  quidem  18.  Cataribut.]  Augusto,  Tiberio, 

convicia  vera  culpe  meae,  sed  sera  Druso,  ac  ccteris. 


EX  PONTO  LIB.  II.  EPIST.  VI.  421 

Turpe  erit  in  miseris  veteri  tibi  rebus  amico 

Auxilium  nulla  parte  tulisse  tuum.  20 

Turpe  referre  pedem,  nec  passu  stare  tenaci : 

Turpe  laborantem  deseruisse  ratem. 
Turpe  sequi  casum/et  fortunae  cedere,  amicum 

Et,  nisi  sit  felix,  esse  negare  suum.  24 

Non   ita  vixerunt  Strophio  atque  Agamemnone 

Non  hsec  Mgiddd  Pirithoique  fides.  [nati : 

Quos  prior  est  mirata,  sequens  mirabitur  aetas ; 

In  quorum  plausus  tota  theatra  sonant. 
Tu  quoque,  per  durum  servato  tempus  amico, 

Dignus  es  in  tantis  nomen  habere  viris.  30 

Dignus  es  :  et  quoniam  laudein  pietate  mereris, 

Non  erit  officii  gratia  surda  tui. 
CTede  mihi,  nostrum  si  non  mortale  futurum 

Carmen,  in  ore  frequens  posteritatis  eris. 
Fac  modo  permaneas  lapso,  Graecine,  fidelis ;    35 

Duret  et  in  longas  impetus  iste  moras. 
Quse  tu  quum  prsestes,  remo  tamen  utor  in  aura : 

Nil  nocet  admisso  subdere  calcar  equo. 

23.  Turpe  sequi  catumJ]  Distichon  dari  a  me;  vel  non  frustra  officiosus 

Ovidianffi  vene  nil  habet.    Heins.  in  me  eris. 

De  catu,  distincto  a  Fortuna,  vide  35.  Lapto  Gr^tcine  fidBVa.]  Melio- 

Quintilianum,  Declam.  iv.  13.  res  Uuso,  Heins.  Nostri  lapeo :  bene. 

25.  Non  ita  mxerunt.']  Non  ita  se-  36.  Itte  impetut,]  Iste  ardor  mihi 
cuti  sunt  casum,  deserendo  se  in  ad-  favendi.  In  tongat  nwrat,  In  longum 
versis.    Nati  Strophio  atque  Agamem-  tempus. 

none.  Pyladem  et  Orestem  optimos  et  37.  Remo  tamen  utar  in  auraJ]  Ta 

caros  amicos  designat :  fiiit  enim  Py-  men  tuo  auzilio  et  favori  addam  etiam 

lades  Strophii  Phocensis  filius.  preces  et  ejchortationes  meas. 

26.  ^gida,']  lliesei,  qui  filius  fuit  38.  Altemo — 07110.]  Argentor.  ut  de 
i£gei,  et  Pirithoi  amicissimus.  equis  desultoriis  agat,  quod  copiose 

2B,  In  quorum  plautut.]  Inquorum  illustrat  Heinsius.    Sed  bene  defen- 

Istitiam  et  favores.     Tota  tkeatra  io-  dit  Burm.  ut  enim,  ait,  vento  ferenti 

tiant,  Tota  theatra  resonant»  quum  de  addimus  remuro,  sic  nil  nocet  curreu- 

illis  tragoedi»  composits  recitantur.  tem  et  admissum  equum '  calcaribus 

'     32.  Non  erit  turda,]  IntelUget  gra-  stimulare.     Nec  desultores  calcaria 

titudinem  meam,  aut  intelliget  se  laa-  addebant ;  sed  nudis  equis  insistentcs 

Ee3 


422  P.  OVIDII  NASONIS 

EPISTOLA  VIL 

ATTICO. 

EssE  salutatum  vult  te  mea  litera  primum 

A  male  pacatis,  Attice,  missa  Getis. 
Proxima  subsequitur,  quid  agas,  audire  voluptas : 

Et  si,  quicquid  agas,  sit  tibi  cura  mei. 
Nec  dubito  quin  sit ;  sed  me  timor  ipse  malorum  5 

Ssepe  supervacuos  cogit  habere  metus. 
Da  veniam,  quseso,  nimioque  ignosce  timori : 

Tranquillas  etiam  naufragus  horret  aquas. 
Qui  semel  est  laesus  fallaci  piscis  ab  hamo, 

Omnibus  unca  cibis  sera  subesse  putat.  10 

Ssepe  canem  longe  visum  fugit  agna,  lupumque 

Credit,  et  ipsa  suam  nescia  vitat  opem. 
Membra  reformidant  moUem  quoque  saucia  tac- 

Vanaque  soUicitis  incutit  umbra  metum.  [tum : 
Sic  ego  fortunae  telis  confixus  iniquis,  15 

Pectore  concipio  nil  nisi  triste  meo. 
Jam,  mihi  fata  liquet  coeptos  servantia  cursus 

Per  sibi  consuetas  semper  itura  vias. 
Observare  Deos,  ne  quid  mihi  cedat  amice ; 

Verbaque  fortunae  vix  puto  posse  dari.  20 

per  terga  ludebant  yoUiitiiim.    Ad-  maltos  sapervacaneos  metos  habeim. 

piime  Uudat  Verpoort.  Ovtdhim  de  Micyl. 

Arte  ii.  731.  uHs  ineumben   mns  14.  IneiUt  umbra  im<«iii.]  Scnbo 

VtiU  «t  mdmis»  tubdert  eulear  e^uo,  ineuHt ;  terrerem,  tUnarem,  pavQrem, 

Coof.  Trist.  in.  tL  56.    Harlss.  metum  ineutere  passim  apod  Cicero- 

nem  et  liviom.    Heins. 
6.  Sed  u^  timer  ipee  wmlerum,  &c.]  19.  Obtervare  Deee,  ne  ^Md.]  Pnto 

Non  de  prvseatibos  malis  «xsilii  tan-  Deoe  obeervare,  ne  quid  mihi  amice, 

tiun  intelligendam,  sed  de  qnibns-  boc  est,  proq>ere  atqne  feHciter»  ce^ 

cumque  ;  ut  sit  sensns :  Sed  timor»  dat :  fertumtque  vix  peeee  verha  dmri, 

quo  subinde  nlia  atqne  alia  mala,  ea-  boc  est,  imponi ;  ut  verbnm  fuio,  ad 

que  ex  omni  parte  timeo,  facit  nt  ntmmque  colon  adbibeatnr.    BisB. 


J 


EX  PONTO  LIB.  II.  EPIST.  VII.        423 

Est  illi  curse  me  perdere,  quseque  solebat 

Esse  levis,  constans  et  bene  certa  nocet. 
Crede  mihi,  si  sum  veri  tibi  cognitus  ojis, 

Nec  fraus  in  nostris  casibus  esse  potest ; 
Cinyphiae  segetis  citius  numerabis  aristas,         25 

Altaque  quam  multis  floreat  Hybla  thymis, 
Et  quot  aves  motis  nitantur  in  aera  pennis, 

Quotque  natent  pisces  aequore,  certus  eris, 
Quam  tibi  nostrorum  statuatur  summa  laborum, 

Quos  ego  sum  terra,  quos  ego  passud  aqua.  30 
NuUa  Getis  toto  gens  est  truculentior  orbe : 

Sed  tamen  hi  nostris  ingemuere  malis. 
Qu8B  tibi  si  memori  coner  perscribere  versu, 

Ilias  est  fatis  longa  fiitura  meis. 
Non  igitur  vereor,  quod  te  rear  esse  verendum^  36 

Cujus  amor  nobis  pignora  mille  dedit ; 
Sed  quia  res  timida  est  omnis  miser,  et  quia  longo 

Tempore  Isetitiae  janua  clausa  meae  est. 
Jam  dolor  in  morem  venit  meus :  utque  caducis 

Percussu  crebro  saxa  cavantur  aquis ;  40 

Sic  ego  continuo  fortunae  vulneror  ictu ; 

Vixque  habet  in  nobis  jam  nova  plaga  locum. 
Nec  magis  adsiduo  vomer  tenuatur  ab  usu, 

Nec  magis  est  curvis  Appia  trita  rotis. 


32.  Conftans  et  bene  eerta  noeet,^  fnimenti  copiam,  horreum  fuit  Roma- 

Nunc  non  ett  amplius  mutabilis,  aut  noram. 

leTig  fortuna,  sed  constans  et  firma  in  33.  Perteribere  vertu.']  Dettringere 

nocendo  mihi.  Twisdenianus,  pro  strictim  recensere ; 

35.  Cinyphut  tegetis,]  Cinyps  flu-  ekganter.   Glossa  ejus,  idest^cxprt- 

vius  est  Garamantum;  Mela  scribit  mere  et  narrare,    Heins. 
fluTium  esse  in  Libya,  per  uberrima  34.  Longa  Iliat.]  Longum  opus,  ut 

arva  cadentem,  a  quo  Cinyphie  se-  est  Homeri  llias  de  bello  Trojano. 
getes  adpellantur  a  poetis,  hoc  est,  44.  Appia.]  Via  illa  ab  Appio  cen- 

Libycc  ;  Libya  enim  ob  maximam  sore  strata  et  cognominata. 

£■4 


424  P.  OVIDII  NASONIS 

Pectoraquam  mea  sunt  serie  csecata  laborum :  45 

Et  nihil  inveni,  quod  mihi  ferret  opem. 
Artibus  ingenuis  quaesita  est  gloria  multis : 

Infelix  perii  dotibus  ipse  meis. 
Vita  prior  vitio  caret,  et  sine  labe  peracta : 

Auxilii  misero  nil  tulit  illa  mihi.  50 

Culpa  gravis  precibus  donatur  saepe  suorum : 

Omnis  pro  nobis  gratia  muta  fuit. 
Adjuvat  in  duris  alios  preesentia  rebus : 

Obruit  hoc  absens  vasta  procella  caput. 
Quse  non  horruerint  tacitam  quoque  Cflesaris  iram  ? 

Addita  sunt  poenis  aspera  verba  meis.  56 

Fit  fuga  temporibus  levior :  projectus  in  sequor 

Arcturum  subii  Pleiadumque  minas. 
Saepe  solent  hyemem  placidam  sentire  carinae : 

Non  Itbacae  puppi  ssevior  unda  fuit.  60 

Recta  fides  comitum  poterat  mala  nostra  levare : 

Ditata  est  spoliis  perfida  tufba  meis. 
Mitius  exsilium  faciunt  loca :  tristior  ista 

Terra  sub  ambobus  non  jacet  ulia  polis. 
Est  aliquid  patriis  vicinum  finibus  esse :  65 

,  Ultima  me  tellus,  ultimus  orbis  habet. 


52.   Fuit  muta  pro' nobu,']     Quia  navigare. 
nemo  amicus   pro  me  imperatorem  59.  PUuidam  hyemsm.]  Placidam 

oravit,  ut  ignosceret.  Mbr.    Vel  de-  tempestatem. 

precatio  et  aupplicatio  meorum  nihil  62.  SpoUit  m«ts,  &c.]  De  comitibns 

effecit,  ac  veluti  mnta^  ac  nulla  fuit.  itineris,   aive    profectionis,    intelligo 

PovT.  hunc  loGum,  quorum  perfidia,  bonia» 

57.  Fitfuga  temporVm  levior,]  Le-  aut  rebui  quibusdam  suis  spoliatos 
vius  solet  esae  supplicium,  quando  fuerit  poeta:  nam  alibi  satis  dare 
eisules  abeunt  ezpecuto  tempore  na-  significat,  nibil  sibi  a  Ccsare  pr»ter 
vigationi  apto.  Aliis  vero  incommo-  patriam,  ademptum  fuisae.  fiiiCYL. 
dis  meis  hoc  etiam  accessit,  quod  64.  Sub  ambobut  poUs,]  Sub  pdo 
fugatus  sum  tristi  sidere.  arctiGo  et  antarctico. 

58.  Arcturum  $ubii.]  Tempore  quo  66.  Ultima  teUut,]  Tellos  Pontica. 
Arctorus  magnos  imbres  parabat,  coepi  Meb  . 


EX  PONTO  LIB.  II.  EPIST.  VII.         425 

Praestat  et  exsulibus  pacem  tua  laurea,  Csesar : 

Pontica  finitimo  terra  sub  hoste  jacet. 
Tempus  in  agrorum  cuUu  consumere  dulce  est : 

Non  patitur  verti  barbarus  hostis  humum.      70 
Temperie  coeli  corpusque  animusque  juvantur : 

Frigore  perpetuo  Sarmatis  ora  riget. 
Est  in  aqua  dulci  non  invidiosa  voluptas : 

iEquoreo  bibitur  cum  sale  misia  palus. 
Omnia  deficiunt ;  animus  tamen  omniavincit:  75 

Ille  etiam  vires  corpus  habere  facit. 
Sustineas  ut  onus,  nitendum  vertice  pleno  est ; 

At  flecti  nervos  si  patiare,  cadet. 
Spes  quoque,  posse  mora  mitescere  principis  iram, 

Vivere  ne  nolim  deficiamque,  cavet.  80 

Nec  vos  parva  datis  pauci  solatia  nobis, 

Quorum  spectata  est  per  mala  nostra  fides. 
Coepta  tene,  quaeso;  nec  in  aequore  desere  navem: 

Meque  simul  serva,  judiciumque  tuum.  , 

68.  Jactt  tub  hoste  finitimo.']  Ma-  ac  si  dicat :  quare  quam  tanta  mala 

net  sub  hoste  vicino.    Quasi  innuat  mea  siot,  necesse  est  ut  sim  erecto 

ubique  terrarum  esse  pacem  a  Cae-  animo  ac  forti,  propterea  quod  ponde- 

sare  partam,  praeterquam  in  terra,ubi  ra,  sive  onera  gravia  sustineri  aliter 

exsulabat.  non  possint,  quam  si  quis  erecto  ver- 

71.  Temperiee<Kliearjmsqueaninms-  tice    connizus,  ea    in    se    suscipiat* 

qu«,1  Oportet  locum  eligere  tempera-  Micyl. 

tum,  ad  salubiitatem  corporis  conser-  61.  Nec  vot  parva  datis.]  Acquie- 

vandam,  et  proinde  etiam  mentis.  scimus  etiam,  inquit,  vestris  solatiis, 

74.  Pcdut.'}   Aqua  palustris :    vel  o  amici,  quonim  prsBsidia  et  fidem  in 
qus  defluit  ex  Msotide  palude,  eaque  malis  meis  et  rebus  dubiis  cognovi. 
salsa.  82.  Speetata  fide».]   Metaphora  a  * 

75.  Animus  tamen  omnia  vinctt.]  metalUs,    qu»    proprie    spectari    di- 
Tamen  omnia  hsc  incommoda  supero  cuntur. 

animi  fortitudine.  84.  Judieiumque.]    Quia  judicasti 

77.  Sustineat  ut  onus.']  Generaliter  me  dignum  venia,  aut  defensione  tua, 

et  yvfHfUKwc  dictum  puto,  ut  sit  quasi  et  tua  amicitia  -,  vel  quod  Cflssar  mihi 

qusdam  illatio  ad  superiora,  perinde  ignosceret 


426 


P.  OVIDII  NASONIS 


EPISTOLA    VIIL 
MAXIMO  COTTiE. 

Redditus  est  nobis  Caesar  cum  CaBsare  nuper, 

Quos  mihi  miaisti,  Maxime  Cotta^  Deos : 
Utque  suum  munus  numerum,  quem  debet,  habe- 

Est  ibi  Caesaribus  Livia  juncta  suis.  [ret^ 

Argentum  felix,  omnique  beatius  auro,  5 

Quod,  fuerat  pretium  quum  rude,  numen  erit. 
Non  mihi  divitias  dando  majora  dedisses, 

Coelitibus  missis  nostra  sub  ora  tribus. 
Est  aliquid  spectare  Deos,  et  adesse  putare, 

Et  quasi  cum  vero  numine  posse  loqui.  10 

Praemia  quanta,  Dei !  nec  me  tenet  ultima  tellus : 

Utque  prius,  media  sospes  in  urbe  moror. 
Csesareos  video  vultus,  velut  ante  videbam : 

Vix  hujus  voti  spes  fuit  uUa  mihi. 
Utque  salutabam,  numen  cceleste  saluto :  15 

Quod  reduci  tribuas,  nil,  puto,  majus  habes. 


l.  Ett  redditui.]  Est  datna.  C«- 
tar  cum  C^uare,  Augustus  cum  Ti- 
berio.  Sunt  qui  noii  Tiberii,  sed 
Dnui  majbris  imaginem  cum  Auguati 
imagine  miaiam,  intelligant 

6.  ^f^^tum  feUx,  omnique  beoHu» 
'  auro,  Quod  /uerit  prtftium.]  Senaua 
eat:  O  felijc  aigentum,  et  ipai  auro 
pneferendum,  quia  quum  per  ae,  ae 
rude,  pretium  ait,  hoc  eat,  pretioaum 
et  canim,  nunc  etiam  habet  numen» 
hoc  eat,  CflBsarum  imaginea  impreaaaa, 
aive  caelataa.    Micyl. 

0.  Ftierat.]  Burmann.  rescripsit  in 
textu,  quem  sequuti  sumus,  lectionem 
Vqaaian.  et  Francof.  atque  interpreta- 
tur :  quod,  quum  fungebatnr  vice  ali- 


arum  rerum,  et  ita  pretium  erat,  i.  e. 
argentum,  quo  aliquid  emi  posaet, 
nuQC  mihi  numen  erit  propter  imagi- 
nea  Ceaarum :  quod  etiam,  qu»,  ^- 
ritu  plena,  sequuntur,  probant.  Nnm 
veio  nummua  fnerit,  cui  facies  erant 
ittsculptsB,  an  icunculs,  uti  ez  t.  57. 
et  70.  suspicari  fas  est,  non  liquet,  nec 
multum  refert.    Harlbs. 

8.  Ctelitibus  trUmt.^j  Duobus  Cas- 
saribus  et  Livia.  Nottra  tubora.  Sub 
nostrum  conspectnm. 

15.  Ut  taiutabam,^  Ut  antequara 
relegarer,  solitns  eram  de  more  mane 
salutare :  quod  fieri  solebat  prima  et 
secunda  hora.  Numon  ecUetU.  An- 
gustum  Deum. 


EX  PONTO  LIB.  II.  EPIST.  VIII.        427 

Quid  nostris  oculis,  nisi  sola  palatia  desunt  ? 

Qui  locus,  ablato  Csesare»  vilis  erit. 
Hunc  ego  quum  spectem,  videor  mihi  cemere  Ro- 

Nam  patriee  faciem  sustinet  ille  suse.       [mam : 
Fallor?  an  irati  mihi  sunt  in  imagine  vultus,     21 

Torvaque  nescio  quid  forma  minantis  habet  ? 
Parce,  vir  immenso  major  virtutibus  orbe, 

Justaque  vindictse  supprime  lora  tuae. 
Parce,  precor,  saecli  decus  indelebile  nostri ;     25 

Terrarum  dominum  quem  sua  cura  facit. 
Per  patriae  nomen,  quae  te  tibi  carior  ipso  est, 

Per  nunquam  surdos  in  tua  vota  Deos ; 
Perque  tori  sociam,  quae  par  tibi  sola  reperta  est, 

Et  cui  majestas  non  onerosa  tuiet  est;  30 

Perque  tibi  similem  virtutis  imagine  natum, 

Moribus  agnosci  qui  tuus  esse  potest ; 
Perque  tuos  vel  avo,  vel  dignos  patre  nepotes, 

Qui  veniunt  magno  per  tua  vota  gradu ; 
Parte  leves  minima  nostras  et  contrahe  poenas ;  35 

Daque,  procul  Scythico  qui  sit  ab  hoste,locum. 
Et  tua,  si  fas  est,  a  Csesare  proxime  Csesar, 

Numina  sint  precibus  non  inimica  meis. 

18.  Ablato  Ccfarc.]  Amoto  Augus-  accipiamus,  quasi  filium  alterius  C»- 

to,  cujus  prssentia  nobilitat  Romana  saris,  hoc  est,  Augusti,  adpellatum. 

palatia,  et  totam  urbem.  Micyl.     Puer,    More    Greco,    qui 

24.  Supjfrimg  frena*]  Coerce  iia-  etiam  adultos,  iraiSag  vocant ;  quod 
cundiam  tuam  qua  videris  exardescere  Latinn  familiare. 

ad  me  acerbius  puniendum.     Pont.  Paree,  precor,']     Sic    bene    resti- 

25.  Parce  fnter,  tecU  deeus,]  Pue-  tuit  Heinsius  ex  uiio  Vossiano :  hinc 
rum  acoipiamus  non  «Btatis  ratione  corruit  suspicio  Micylli,  quod  ante 
dictum,  ut  qui  jam  prope  quinquage-  jnter  h.  e.  Tiberius  legebatur,  uti  est 
narius  esset,  qunm  Ovidius  relegare-  quoque  in  Bavar.  et  Erfurt.  versus  fu- 
tur ;  sed  vel  propter  pictur»  speciem,  isse  transpositos.    Harles. 

vel,  quod  probabilius,  propterea  quod  90.  Et  cui  mqfeftos.]  £t  qu»,  in- 

nuper  adeo  post  mortem  L.  et  C.  Cas-  quit,  majestatem  tuam  potest  ferre, 

sarum  scilicet,  in  fiUi  locum'  ab  Au-  vel  qusB  se  nutibus  tuis  belie  adtem- 

gusto  adoptatus  fuisset.    Ut  puerom  perat. 


428  P.  OVIDn   NASONIS 

Sic  fera  quamprimum  pavido  Germania  vultu 

Ante  triumphantes  serva  feratur  equos.  40 

Sic  pater  in  Pylios,  Cumaeos  mater  in  annos 

Vivant ;  et  possis  filius  esse  diu. 
Tu  quoque,  conveniens  ingenti  nupta  marito, 

Accipe  non  dura  supplicis  aure  preces. 
Sic  tibi  vir  sospes,  sic  sint  cum  prole  nepotes,  45 

Cumque  bonis  nuribus,  quas  peperere,  nurus : 
Sic,  quem  dira  tibi  rapuit  Germania,  Drusus 

Pars  fuerit  partus  sola  caduca  tui : 
Sic  tibi  Marte  suo,  fraterni  funeris  ultor, 

Purpureus  niveis  filius  instet  equis.  50 

Adnuite  o  timidis,  mitissima  numina,  votis ! 

Prsesentes  atiquid  prosit  habere  Deos ! 
Caesaris  adventu  tuta  gladiator  arena 

Exit ;  et  auxilium  non  leve  vultus  habet. 
Nos  quoque  vestra  juvet  quod,  qua  licet,  ora  vi- 
demus ;  55 

Intrata  est  Superis  quod  domus  una  tribus. 


40.  AnU  triumphaUi  «gtiof.]  7rt-  Livue  filius,  paludamento  imperatocia 
umpkantM  est  in  Tetostioribai.    Ante  et  pmpureo  indatas. 

equot  'Hberii,  de  Gennania  deyicta  62.  Deot  pnuenU»,]  Augusti,  Tibe- 

triumphum  agentis.  riiiet  livi»  imagines  missas  Roma. 

Feratur.^  Picta  vel  cselata.  Harl.  63.    C^Marit  adv€Mu,'\    Ccsare  in 

41.  Fjfltos.]  h.  e.  Nestoris.Trist  V.  arenam  veniente;  nam  gladiatores, 
V.  62.  P.  I.  iv.  10.  Cunueos  h.  e.  Sibyl-  qui  servi  erant,  victi,  confugiebant  ad 
1»  CunuesB  v.  Virg.  i£n.  v.  321.  ibi-  pedes  Cesaris,  et  incolumes  dimitte- 
que  Servium.    Harles.  bantur.  £t  si  confugientes  ad  statoam, 

49.  Sie  tibi  Marte  tuofraUmifune'  liberi  eraift,  multo  magis  confiigientcs 
rit  auetoT,']  UUor  et  MarU  ingeniose  ad  ipsum  imperatorem.  VtUtu»,  id 
comparantur.  v.  Tr.  ii.  296.  et  Octa-  est,  Cssaris  prssentia  habet  non  roo- 
vianus  in  fdh>  a  se  structo  templum  dicum,  sed  magnum  auxilium,  quia 
Martis  Ultoris  consecravit.  v.  Moni-  ille  liberatur.  Tuta  gladiatar  arena, 
mentum  Ancyranum.  Tiberius  ulcis-  pro  ^»e  gladiator  tutv»,  nota  poetis 
catur  mortem  fratris  et  triumphans  de  metathesi.    Heins. 

Germanis    insistat    quadrigis    albis.  55,  Nosquoqtievearajuvet,']  Ordo 

Trist.  IV.  ii.  47.     Harles.  est :  Nos  quoque  juvet,  quod  videmus 

50.  Purpureus  Jilius,'}    TiberiuSi  vestra  om,  quo  modo  licet,  iroagine 


EX  PONTO  LIB.  It.  EPIST.  VIII.        429 

Felices  illi,  qui  non  simulacra,  sed  ipsos, 

Quique  Deftm  coram  corpora  vera  vident. 
Quod  quoniam  nobis  invidit  inutile  fatum, 

Quos  dedit  ars  votis,  effigiemque  colo.  60 

Sic  homines  novere  Deos»  quos  arduus  aether 

Occulit :  et  colitur  pro  Jove  forma  Jovis, 
Denique,  quae  mecum  €st,  et  erit  sine  fine,  cavete, 

Ne  sit  in  inviso  vestra  figura  loco. 
Nam  caput  e  nostra  citius  cervice  recedet,        65 

Et  patiar  fossis  lumen  abire  genis, 
Quam  caream  raptis,  o  publica  numina,  vobis ; 

Vos  eritis  nostrse  portus  et  ara  fug» : 
Vos  ego  complectar,  Geticis  si  cingar  ab  armis ; 

Vosque  meas  aquilas,  vos  mea  signa  sequar.  70 
Aut  ego  me  fallo,  nimiaque  cupidine  ludor ; 

Aut  spes  exsilii  commodioris  adest. 
Nam  minus  et  minus  est  facies  in  imagine  tristis ; 

Visaque  sunt  dictis  adnuere  ora  meis. 
Vera,  precor,  fiant  timidae  prsesagia  mentis ;      75 

Justaque  quamvis  est,  sit  minor  ira  Dei. 

tantain  ezpressa ;  et  hoc  spectare  no-  Vestrafigura.    Veitnim  simulacrain. 

his  prosit,  qaemadmodum  gladiatori  66.  h.  e.  oculos  mibi  efibdi.  Harl. 

profriii  vidisse  in  arena  Cssarem  ip-  68.  Portus  et  aunu]  Salus  et  fovor. 

sum  presentem.  70.    Ut  tMat  aquilat,']    Taoquam 

59.  ImttiU.]  h.  e.  nozium,  pestife-  mea  ?ezilla    Romana,  qus   aquilas 

ram ;  jam  notum  est.    Harles.  pictas  habebant.  Lege  Alez.  ab  Alez. 

61.  Sie  homine$  novere  Deot."]  Hoc  lib.  ii.  cap.  2.    Vestra  tipui.    Vestras 

pacto,  scilicet  perimagines  et  simula-  imagines. 

cra, .  Deos  immortales  cogrnoscimus :  73.  /n  imagine.]  In  signo  Augusti. 

nam  propriam  ^ram  formam  nulli  li-  Vitaque  lunt  dietit.     Imagines  ista» 

cet  videre.  viss  sunt  mihi  assentire,  ut  vdint  con- 

64.  /n  invito  loeo.]  In  terra  hostili.  cedere  locumezsilii  msgis*coromodum. 


490  P.  OVIDII  NASONIS 

EPISTOLA    IX. 

COTYI  RE6I. 

Regia  progenieSy  cui  nobilitatis  origo 

Nomen  in  Eumolpi  pervenit  usque,  Coty ; 
Fama  loquax  vestras  si  jam  pervenit  ad  aures, 

Me  tibi  finitimi  parte  jacere  soli ; 
Supplicis  exaudi,  juvenum  mitissime,  vocem :     5 

Quamque  potes  profugo,  nam  potes,  adfer  opem. 
Me  fortuna  tibi,  de  qua  ne  conquerar,  hoc  est, 

Tradidit ;  hoc  uno  non  inimica  mihi. 
Excipe  naufragium  non  duro  litore  nostrum, 

Ne  fuerit  terra  tutior  unda  tua.  10 

Regia,  qrede  mihi,  res  est  subcurrere  lapsis : 

Convenit  et  tanto,  quantus  es  ipse,  viro. 
Fortunam  decet  hoc  istam :  quae  maxima  quum  sit, 

Esse  potest  animo  vix  tamen  sequa  tuo. 


1.  Coti  regia  progeniM,']  HuQC  Co-  uique  ab  Eumolpo;  Eumolpufl  emm 
tium,  filium  regis  Thracie  et  Ge*  Neptuni  et  Chiones,  qus  BoreB  et 
tanim,  fuine  libet  suspicari,  quem  Orithyn  uata,  filius,  ez  Thracia  in 
Tranquillus  Cotuonem  adpellat.  Mer.  Atticam  veoit.  Eum  nne  Homerus 
Pgrvenit  tufiM  CotU  Varie  inscribi-  carmine  suo  fortem  adpellat.  Mer. 
tur  hsc  Elegia;  alii  ad  Cotium  ha-  8.  Non  duro  litor»,]  Non  aspero, 
bent.  Infra  eadem  Elegia  pooitur,  sed  benigno,  placido,  et  propitio  solo, 
O  Coty,  progemot  digna  parento  tuo,  quasi  dicat,  ego  relegatus  tanquam 
«bi  vocativus  Coty,  non  a  recto  Co-  naafragus,  supplez  ad  Ixlus  tuum  con- 
tius,  sed  a  Coty$  tertii  ordinis  flecti-  fugio,  precorque  ut  me  benigne  ezci- 
tur.    Micyllus  de  eo  Coty  hic  intelli-  pias. 

git,  cujus  mentio  fit  apud  Tacitum,  10.  NecfuMirit  ttrro.]  £z  quo  poeta  ^ 

lib.  ii.  et  quem  idem  auctor,  ut  et  innuit,  illic  tutiorem  sedem  q>eran- 

Strabo,  lib.  zii.  Cotym,  per  y  nomi-  dam,  quam  in  mari.  Quod  si  sibi  iam 

nat.    Quod  libenter.  sequor,  et  tem-  longa  navigatione  pepercit,  multo  roa- 

porum    ratioue    habita,   et    personas  gis  ejus  terram  intelligit  debere  ei 

qualitatem,  et   ingenium    cum    hac  parcere.   Nostri  habent  ne,  pro  nee. 

descriptione  conferens.    Is   enim  et  11.  Subcurrere  lapeit.]  Cicer.  pro 

temporibus  Augusti  supremis  vizil,  et  Ligario  confirmat,  nulla  re  homines 

ab  eodem  Augusto  regni  Thracensis  propius  ad  Deos  accedere,  qnam  sa- 

partem  accepit.  lutem  hominibns  dando.    Pont. 

2.  Pervenit  utque,  &c.]  Descendit 


EX  PONTO  LIB.  II.  EPIST.  IX.         431 

Conspicitur  nunquam  meliore  potentia  causa,    15 

Quam  quoties  vanas  non  sinit  esse  preces. 
Hoc  nitor  ille  tui  generis  desiderat :  hoc  est 

A  Superis  ortae  nobilitatis  opus. 
Hoc  tibi  et  Eumolpus,  generis  clarissimus  auctor, 

Et  prior  Eumolpo  suadet  Erichthonius.  20 

Hoc  tecum  commune  Deo :  quod  uterque  rogati 
»     Supplicibus  vestris  ferre  soletis  opem. 
Numquid  erit,  quare  solito  dignemur  honore 

Numina,  si  demas  velle  juvare  Deos  ? 
Juppiter  oranti  surdas  si  praeBeat  aures,  25 

Victima  pro  templo  cur  cadat  icta  Jovis  ? 
Si  pacem  nullam  Pontus  mihi  praestet  eunti, 

Irrita  Neptuno  cur  ego  tura  feram  ? 
Vana  laborantis  si  fallat  vota  coloni, 

Accipiat  gravidae  cur  suis  exta  Ceres  ?  30 

Nec  dabit  intonso  jugulum  caper  hostia  Baccho, 

Musta  sub  adducto  si  pede  nuUa  fluant. 

18.  A  SuperU  orUt  nobiUtatU.']  No-  30.  Aecipiet  gravida,  &c.]  Cur,  in- 

bilitatiB  a  Diis  originem  ducentis.  quii,  sacrificabitur  Cereri    porca,  si 

20,  Erichthdmius.']  Erichthonius,  seu  preces  agricolarum  incassum  funden- 

£rechtheus,rez  fuitAthenarum,quem  tur?    Suis  gravida,   Iniiium   immo- 

Minerva  e  mre  ubi  natus  erat,  susce-  landi  a  suillo  genere  sumptum  ezisti- 

pit,  edttcavitque,  et  Atheniensi  po-  mat  Ovidius.     Cujus    rei  causa  in 

pulo  pro  rege  tradidit:   ideoque  illi  Fastis»  etin  Metam.  lib.xv.  ver.  112: 

annua    solennia    Athenienses    agunt  primaputatur 

taurommagnorumquesacrificiis.  Vide  Hottia  nu  meruitse  mori,  qtiia  te- 

Natal.  lib.  iv.  cap.  5.  mina  pando 

31.  Hoc  teeum  commune  Deit,']  Hoc  Eruerit  rostro,  gpemque  interceperit 

est,  tibi  cum  Diis  commnne,  quod  anni, 

preces   ezaudias,  qnemadmodum    et  Mactabatur  autem  porcus  Cereri,  quia 

illi.  hoc  animal  frugibus  nocet.    Solebant 

27.  NulUan  paeem,]  Nullam  tran-  enim  victim»  pro  quaUtate  numinum 

quillitaiem.     Mihi  eunti,  Mihi  navi-  immolari :  et  vel    csdebantur,  qwB 

ganti.  obsunt  eorum  muneribus:   ut  caper 

29.  Si  fdllant  vata  coloni,']  Ftdlat  libero,  quia  vitibus  nocet,  et  in  omni- 

meliores;   Ceres  nimirum:   in  Fast:  bus  sacris  feminini  generis  victiroo) 

lib.  iv.  ver.  645 :  potiores  sunt. 

Stepe  teges  primis  deminum  fallebat  32.   Inducto    sub   pede,]    Addueto 

in  herbis.                       Hkxns.  scripti   fere  omnes ;  •  recte :   sic  ad- 


432 


P.  OVIDII  NASONIS 


Caesar  ut  imperii  moderetur  frsena,  precamur, 

Tam  bene  quo  patriae  consulit  ille  suae. 
Utilitas  igitur  magnos  hominesque  Deosque      35 

Efficit,  auxiliis  quoque  favente  suis. 
Tu  quoque  fac  prosis  intra  tua  castra  jacenti, 

O  Coty,  progenies  digna  parente  tuo. 
Conveniens  homini  est,  hominem  servare,  voluptas ; 

Et  melius  nuUa  quaeritur  arte  fevor.  40 

Quis   non  Antiphaten  Laestrygona  devovet?  aut 

Munifici  mores  improbat  Alcinoi  ?  [quis 

Non  tibi  Cassandreus  pater  est,  gentisve  Pheraea, 

Quive  repertorem  torruit  arte  sua : 


dueta  clava  Fast  i. :  addtteto  nervo 
arcus,  et  adduetvs  ramus;  Pont.  iii. 
£1.  y.  ver.  19 :  et  similia  passim  apud 
Nostrum ;  id  est,  contracto.  Heins. 

34.  Tam  bene  quam  patria  eontulit 
ipte  stur.]  Quod  Argent.  et  primc  edi- 
tiones.  Lege  quo ;  nempe  imperio. 
Hbins. 

35.  Utilitoi  igitur  magnos  homines- 
que  Deosque,  &c.]  Sensus  est :  Ex  eo 
igitur  quod  prosunt  ac  juvant,  tam 
homines  quam  Dii  magni  sunt»  et  co- 
luntur,  videlicet  dum  unusquisque  il- 
lorum  ea  parte,  iisque  auziliis  favet, 
ac  prodest  nobis,  quibus  solet  ac  po- 
test ;  ut  Ceres  et  Bacchus  proventu 
ac  fertilitate  frugum  ac  vini,  Cssar 
imperando  et  consulendo  patri»,  &c. 

MlCYL. 

36.  Auxiliis  quoque  favente  futf.] 
Unoquoque  utilitatem  suam  amante. 
Ex  quo  coUigit,  utilitatb  proprias  grra- 
tia  hasc  fieri.    Mkr. 

37.  Inira  tua  castra  jacenti.^  Mibi 
in  terra  Tomitana  tuo  imperio  sub- 
jecta  relegato.    Micyl. 

38.  0  Coty,  progenies,]  Ordo  est : 
O  Coty,  progenies  digna,  et  reliqua. 
Csterum  sive  Coti  scribas,  ut  Aldina 
cditio  habet :  sive  Coty,  ut  Strabo  et 


Tacittts,  brevis  eadem  syllaba  erit. 
Sic  enim  et  7^^,  et  similia  corri- 
piuntur. 

41.  Quis  non  Antipkaten  Ltatry- 
gonaJ]  Liestrygones  populi  fiiere  in 
eztremo  Italias,  Siciliam  versus,  ef- 
feris  moribus,  habitantes  prius  urbem 
Formiarum  inter  Terracinam  et  Si- 
nuessam.  Eomm  rex  fuit  Antiphates. 
Homerus  docet  Antiphatem  unum  ex 
Ulyssis  sodis  devora^. 

42.  Munijiei  Aleinoi,]  Liberalis  Al- 
cinoil  Fuit  enim  Aldnous  rex  Phsa- 
cum  justissimuSyNausithm  filius,  apud 
quem  Ulysses  naufragus  divertit :  ubi 
regio  convivio  honorifice  suso^tus, 
errores  suos  exponebat. 

43.  Non  deCassandri  crudelitate, 
de  quo  vide  Justin.  xv.  2.  Diodor. 
Sicul.  xix.  51.  sqq.  p.  357.  ibique 
Wesaeling.  sed  quum  Cassandreus  uti 
habet  Sarrav.  (cum  eoque  Bavar.) 
legitur,  de  ApoUodoco,  Cassandr»  ty- 
ranno  immanissimo,  qui  Cassandreus 
inde  dictus  fuit,  intelligendum  esse, 
docet  Heinsius,  qui  admodnm  copiose 
de  hoc  tyranno  disputat,  ejusque  il- 
liistrat  historiam.  Excitat  Polyseoi 
Stratag.  libr.  iv.  et  \i,  i£l.  V.  H.  xir. 
41.  aliosqae  multos.    De  Alexandro 


EX  PONTO  LIB.  II,  EPIST.  IX. 


433 


Sed  quam  Marte  ferox,  et  vinci  nescius  armis,  45 

Tam  nunquam  facta  pace  cruoris  amans. 
Adde,  quod  ingenuas  didicisse  fideliter  artes, 

Emollit  mores,  nec  sinit  esse  feros. 
Nec  regum  quisquam  magis  est  instructus  ab  illis, 

Mitibus  aut  studiis  tempora  plura  dedit.        50 
Carmina  testantur ;  quae,  si  tua  nomina  demas, 

Threicium  juvenem  composuisse  negem. 
Neve  sub  hoc  tractu  vates  foret  unicus  Orpheus, 

Bistonis  ingenio  terra  superba  ti(o  est. 
Utque  tibi  est  animus,  quum  res  ita  postulat,  arma 

Sumere,  et  hostili  tingere  caede  manum ;        56 
Atque,  ut  es,  excusso  jaculum  torquere  lacertp, 

CoUaque  velocis  flectere  doctus  equi ; 
Tempora  sic  data  sunt  studiis  ubi  justa  paternis, 

Utque  suis  humeris  forte  quievit  opus ;  60 

Ne  tua  marcescant  per  inertes  otia  somnos, 

Lucida  Pieria  tendis  in  astra  via. 


Pheneo»  Pheraram  in  Thessalia  ty- 
ranno  crudelisBimo,  laudat  Heinsius, 
qui  copioM  de  eo  agit,  Nepotem  (xvi. 
5.  1.)  et  Plutarchum  in  Pelopida 
ahosque.  Harlss.  Ulud  prsterea  in 
transcursu  monendum,  scriptores  an- 
tiquos  hunc  Apollodorum  cum  Phala- 
ride  frequenter  conjungere,  quod  et  a 
Nostro  hic  fiMtum  videmus.  Ita  certe 
Plutarchus  et  Suidas  in  *lip6wfu)£, 
Polyb.  lib.  vi.  Cicero»  lib.  iii.  de  Na- 
tnra  Deomm ;  Seoeca,  de  BeneBciis, 
lib.  viL  capi  19.  Atque  hec  de  ApoUo- 
dorO  dioenida  videbantur :  qus  obscuro 
hactenus  Jiec  inteUecto  Nasonis  looo 
locem  adlatura  confido.   Heins. 

44.  QuiM.]  Phalaris. 

53.  Foret  unicus  iMi(«f.]  Foret  solos 
poeta;    Orpheus   enim   Thraz   fuit, 

VOL.  II. 


poetaqne  et  theologus  excellentissi- 
mus. 

54.  BUtonu  Urra,]  Terea  Thracie, 
sic  dicta  a  Thracie  stagno  Bistonio, 
Abders  urbi  vicino.  Ett  mperba. 
Est  nobilis.   Msa. 

57.  Ut  «s.]  Id  est,  $tatim,  ut  occasio 
se  dat,  non  sumpto  spatio  ad  meditan- 
dum,  aut  vestes,  aut  habitum  mu- 
tans,  ut  passim  iu  ticut,  vHut  est, 

BURM. 

59.  Tmpara  ne  tiudiit^  Quando, 
inquit,  patris  tui  studiis  et  bellics 
ezercitationi  operam  dedisti,  et  hu- 
meris  tuis  sustentasti  molem  et  ne- 
gotia  regni  patemi ;  ne  per  somnum, 
aut  ignaviam  corpus  marcescat,  poe- 
tica  fiBicultate  tibi  immortalitatem  com- 
paras^  Hbins. 
Fp 


1 


434 


P.  OVIDII  NASONIS 


Haecquoque  res  aliquid  tecum  mifai  fcBderis  adfert : 

Ejusdem  sacri  cultor  uterque  sumus. 
Ad  vatem  vates  orantia  brachia  tendo,  65 

Terra  sit  exsiliis  ut  tua  fida  meis. 
Non  ego  caede  nocens  in  Pontica  litora  veni ; 

Mistave  sunt  nostra  dira  venena  manu : 
Nec  mea  subjecta  convictaest  gemma  tabella 

Mendacem  linis  imposuisse  notam.  70 

Nec  quidquam,  quod  lege  veter  committere,  feci : 

£t  tamen  his  gravior  noxa  fatenda  mihi  est. 
Neve  roges  quid  sit ;  stultam  conscripsimus  Artem : 

Innocuas  nobis  ha^c  yetat  esse  manus. 
Ecquid  praeterea  peccarim,  quaerere  noli ;  75 

Ut  pateat  sola  culpa  sub  Arte  mea. 
Quidquid  id  est,  habui  moderatam  vindicis  iram : 

Qui,  nisi  natalem,  nil  mihi  demsit,  humum. 
Hac  quoniam  careo,  tua  nunc  vicinia  preestet, 

Inviso  possim  tutus  ut  esse  loco.  80 


66.  Ut  tua  terraJ]  Ut  Tomitaoa 
urbs,  relegationis  mec  sedes. 

69.  Linis  impomiisMe.']  Vincala  linea 
intelligit  qus  tabellis  obsignandis  ad- 
liiberi  solita :  lini  enim  usns  in  ob- 
signandis  tabellis  notus.  Hbins.  Gem- 
ma  mea,  Meus  annulus  et  sigillum, 
tanquam  falso  signaTerim  testamenta. 
Suhjeeta  tabella.  Subposita  testamen- 
taria  tabella. 

70.  Mendaeem  natom.*]  Falsum  si- 
gillum.  Hi  autem  a  Romanis  depre- 
hensi  et  convicti,  mittebantur  in  ezsi- 
lium. 

76.  Ut  pateatJ]  Malim  lateat,  cum 


Puteaneo  et  undecim  afiis:  studiose 
enim  semper  verum  crimen  celat. 

77.  Quidqwd  id  ett,']  Qualecomqoe 
est  id,  cujus  causa  relegatns  ium. 

78.  m,]  NihU  aliud.  Intelligit 
autem  fortnoas,  qus  ezsuUbus  adi- 
mebantur,  sibi  relictas.  Niti  natalem 
humum.  Nisi  solum  Romanum,  ubi 
educatus  sum,  mittendo  me  in  ezst- 
lium.  t 

79.  Tuavicinia,]  Tui  popoli  victni 
TomitansB  urbi.  Mer.  Tua  immc  m- 
cinia.  Propter  vicinitatem  hoc  mihi 
prsBsta  beneficium.  Pont. 


EX  PONTO  LIB.  II.  EPIST.  X.  435 

EPISTOLA  X. 

MACRO. 

EcQuiD  ab  impressee  cognoscis  imagine  gemmas 

Haec  tibi  Nasonem  scribere  verba,  Macer  ? 
Auctorisque  sui  si  non  est  annulus  index, 

Cognitane  est  nostra  litera  facta  manu  ? 
An  tibi  notitiam  mora  temporis  eripit  horum  ?     5 

Nec  repetunt  oculi  signa  vetusta  tui? 
Sis  licet  oblitus  pariter  gemmaeque  manusque, 

Exqiderit  tantum  ne  tibi  cura  mei. 
Quam  tu  vel  longi  debes  convictibus  aevi, 

Vel  mea  quod  conjux  non  aliena  tibi ;  10 

Vel  studiis,  quibus  es,  quam  nos,  sapientius  usus; 

Utque  decet,  nulla  factus  es  Arte  nocens. 
Tu  canis  aeterno  quicquid  restabat  Homero, 

Ne  careant  summa  Troica  fata  manu. 
Naso  parum  prudens,  Artem  dum  tradit  amandi,  15 

Doctrinee  pretium  triste  magister  habet. 
Sunt  tamen  inter  se  communia  sacra  poetis, 

Diversum  quamvis  quisque  sequamur  iter. 
Quorum  te  memorem,  quanquam  procul  absumus, 

Suspicor,  et  casus  velle  levare  meos.         [esse 

l.  Imagin$  e^rt^}  GtmHut  Fragm.  11.  Vel  $l«dttt.]  Subaudi»  vel  quam 

Boxhormii  et  Francof.  quamvii  vero  curam  mei  del^  coimnunibus  stuiiiis : 

vulgatam  defendi  potse  tciam,  rectini  (ut  diximua)  homines  invicem  conci- 

tamen  meo  judido  gemma  dicitnr  im-  liare  solent  ac  debent. 
primi»  quam  cera,  cui  gemma  impri-  13.  -(hudquid  mtahaU']  Quidquid 

mit  imaginem ;    et   hoc  confirmatur  post  ea  qus  ipse  composuit»  permane- 

mox,  ver.  7.    Burm.  bat ;  Homerus  enim  bellum  Trojanum 

6.  N«e  rtpftuiu.]  Nec  memoriam  descripsit  usque  ad  mortem  Hectoris. 
reducunt.    Signa  vHutta.  Antiquam  18.  Divtrmm   Utr,']    Quia  Macer 

imaginem  annuli  mei.  heroico  cannine,  Ovidius  elego  flore- 

10.  Non  aUtna^']  h.  e.  consanguini-  bat. 
tate  propinqua.    Harlm.  19.  Em  fMwurtm,']   Quia  Macer 

Ff2 


436 


P.  OVIDII  NASONIS 


Te  duce,  magnificas  Asiae  perspeximus  urbes;  21 

Trinacris  est  oculis  te  duce  nota  meis. 
Vidimus  ^tnaea  ccelum  splendescere  flamma, 

Subpositus  monti  quam  vomit  ore  gigas ; 
Hennaeosque  lacus,  et  olentia  stagna  Palici,      25 

Quaque  suis  Cyanen  miscet  Anapus  aquis. 
Nec  procul  hinc  Nymphen,  quae,  dum  fugit  Elidis 
amnem, 

Tecta  sub  aequorea  nunc  quoque  currit  aqua. 
Hic  mihi  labentis  pars  anni  magna  peracta  est. 

Eheu,  quam  dispar  est  locus  ille  Getis !         30 
£t  quota  pars  haec  sunt  rerum,  quas  vidimus  ambo, 

Te  mihi  jucundas  efficiente  vias ! 


viderat  Ovidii  poemaU,  et  illum  ejui- 
dem  Btudii  et  sacronim  cultorem  ama- 
bat,  antequam  in  eisilium  proficit- 
ceretur.  Mer.  Quorum  te  mumorem. 
Sive  quarum  rerum,  videlicet,  quod 
sacra  poetii  inter  se  communia  sunt, 
etiam  si  ipei  inter  se  diveraa  tcribendi 
genera  sequuntur,  te  memorem  esse 
puto,  eoque  velle  casus  meos  levare. 

MlCYL. 

21.  T«  duee,^  Cum  Macro  enim  in 
Asiam  navigavit  poeta,  et  in  Siciliam. 

24.  Subpotitus  monti,]  Fingunt  poe- 
tae  a  Jove  fulminatum  Typhceum. 

25.  Henneotque  laeut,  et  olentia 
Hagna  PaUei,'}  Hennceosque  Sarrav. 
Argent.  et  nnus  Vatic.  duo  alii  En- 
naofque,  Dictum  de  hac  voce  multts 
ad  Raptum  ProserpinsB  Claudiani. 
Preterea  scribendum  Paiicot,  ut  sit 
adpositio  :  vidimus  Palicos  stagna 
olentia.  Stagna  Palieorum  dixit  Me- 
tam.  V.  Sic  apud  Grscos  semper  Ai- 
lAvti  UaXiiMV,  etcpar^fxc  HcikUnnf ; 
etiam  naXueivii  Kpifvif*  nam  duos  fra- 
tres  Deot  Palioos  fuisse  constat  Vir- 
gilio  tamen,  ^neid.  x.  placabilit  ara 
Paliei,    Sed  et  illic  quoque  per  ad- 


positionem  somi  potest.  Poaset  et 
legi,  olentia  ttagna  PaUeen,  ut  ad  op- 
pidum  ITaXiffiiv,  stag^o  vicinum,  in- 
nuat.  Adi  Siciliam  aocuratissimi  Clu- 
verii.    Heins. 

26.  QMoque  tuit  Ctfanen,  &c.]  Per 
omnia  subauditur,  VidiMuit.  Cyaae 
autem  nympha  fuit  Sicula,  socia  Pro- 
serpins,  que  ob  raptam  a  Plutone 
Proserpinam  adeo  flevit,  ut  xn  fontem 
sui  nominis  mutata  fuerit:  fabulam 
plenius  refert  Ovid.  Metam.  Hb.  v. 

27.  Nee  procul  hine  NympheJ]  Are- 
thusam  dicit.  Arethusa  autem  virgo 
fuit  venatrix,  comes  Diame,  qu», 
quum  SBstu  fatigata»  se  in  Alpheo  flu- 
mine  lavaret,  dum  Deus  illa  amata 
potiri  cupit,  aufugit.  lUe  vero  dum 
pert&nacius  insequitur,  Arethusa,  im- 
plorato  Dians  subsidio,  in  fontem  sui 
Dominis  conversa  est.  Cujus  undis 
quum  Alpheus  conuniscere  se  vellct, 
illa  vero  per  subterraneos  meatus  dif- 
fiigeret»  usque  in  Siciliam  prosectttus 
est.   Mbe. 

32.  Te  mikijuewndat  effieunU  viat !] 
Dictnmne  est  hoc  juxta  illud  Publii, 
Facundut  eomtt  in  via  pro  vehieuloett. 


EX  PONTO  LIB.  II.  EPIST.  X.  487 

Seu  rate  caeruleas  picta  sulcavimus  undas ; 

Esseda  nos  agili  sive  tulere  rota. 
Saepe  brevis  nobis  vicibus  via  visa  loquendi ;     35 

Pluraque,  si  numeres,  verba  fuere  gradu. 
Ssepe  dies  sermone  minor  fuit ;  inque  loquendum 

Tarda  per  aestivos  defuit  hora  dies. 
Est  aliquid,  casus  pariter  timuisse  marinos ;     ^ 

Junctaque  ad  aequoreos  vota  tulisse  Deos :     40 
Et  modo  res  egisse  simul ;  modo  rursus  ab  illis, 

Quorum  non  pudeat,  posse  referre  jocos. 
Haec  tibi  si  subeant,  absim  licet,  omnibus  horis 

Ante  tuos  oculos,  ut  modo  visus,  ero. 
Ipse  quidem  extremi  quum  sim  sub  cardine  mundi, 

Qui  semper  liquidis  altior  exstat  aquis,  46 

Te  tamen  intueor,  quo  solo  pectore  possum, 

Et  tecum  gelido  saepe  sub  axe  loquor. 
Hic  es,  et  ignoras,  et  ades  celeberrimus  absens ; 

Inque  Getas  media  visus  ab  urbe  venis.         60 


35.  Vieibus  loquendi.^  Alternatim  44.  Ut  modo  vitus.'}  Ita  memiDeris 
sermonem  habendo,  fecit  ut  iter  nobis  mei,  quasi  paulo  ante  abs  te  discesse- 
breve  videretur.  rim.    Pont. 

36.  Fuen  plura  graduJ]  Fuere  nu-  46.  AUior  exstat  aquit.]  Hoc  est,  qui 
merosiora  ipsis  gressibus  et  gradibus  nunquam  mergitur  Oceano,  aut  occi- 
nostris.    Mer.  dit ;  quemadmodum  et  de  stellis,  quae 

37.  &ffM  dies  sermone  minor  fuit,]  circa  eundem  sunt,  diximus  supra. 
Dies  ssBpe  visus  fiiit  brevior  sermone.  Hinc  et  Virgil  diut,  Georg.  i.  ver. 
Heins.  242 : 

38.  Dies  tarda.l  Dies  ipsa,  quB  per  v  Hic  vertex  nobis  semper  sublimis,  at 
SBstatem  est  tardior  et  longior.  illum 

89.  Catus  pariter  timuisse  marinos.}  Suh  pedibus  Styx  atra  videt. 

Simul  fuisse  in  aliqno  mortis  periculo,  50.   Visus.]    Scil.    mente :    placet 

utno8,qui  internaviganduminAsiam  cum  Burmanno,  et  plurimi  habent; 

psne  naafragium  fecimus.  jussus  Bavar.  Sarrav.  Argent.  et  octo 

40.  Vttncta  oota.]  Vota  simnl  facta  alii ;  misius  alii,  et  reposuit  Auct  Elect. 

in  ea  tempestate.  Etonens.  ipsique  translatio  est  a  cur- 

43.  Hetc  tihi  »  tuheant,]  Hec  su-  ruum  in  Circensibus   fnism :    atque 

pra  dicta  simul  acta  si  tibi  in  mentem  adeo  intelligendum  censet :  ab  urbe, 

veniant.  tamquam  a  carceribus,  celeritate  in- 

Ff3 


488  P.  OVIDII  NASONIS 

Redde  vicem ;  et,  quoniam  regio  felicior  ista  est, 
Illic  me  memori  pectore  semper  habe. 


EPISTOLA   XI. 
RUFO. 


Hoc  tibi,  Rufe,  brevi  properatum  tempore  mittit 

Naso,  parum  faustae  conditor  Artis,  opus : 
Ut,  quanquam  longe  toto  sumus  orbe  remoti, 

Scire  tamen  possis  nos  meminisse  tui. 
Nominis  ante  mei  venient  oblivia  nobis,  5 

Pectore  quam  pietas  sit  tua  pulsa  meo. 
£t  prius  hanc  animam  vacuas  reddemus  in  auras, 

Quam  fiat  meriti  gratia  vana  tui. 
Grande  voco  lacrymas  meritum,  quibus  ora  rigabas, 

Quum  mea  concreto  sicca  dolore  forent.         10 
Grande  voco  meritum,  moest»  solatia  mentis, 

Quum  pariter  nobis  illa  tibique  dares. 
Sponte  quidem,  per  seque  mea  est  laudabilis  uxor ; 

Admonitu  melior  fit  tamen  illa  tuo. 
Namque  quod  Hermiones  Castor  fiiit,  Hector  luli, 

Hoc  ego  te  laetor  conjugis  esse  meae.  16 


ciedibUi, iiMdiuii|Mtiiim traasvokiis       Fit  mttior.    lUdditar  migis  pwbcft 
in  QttMM  Tenis.    At  BwBaniio  jure      hoo   tempofv  quo    ab    wbe    tbra- 


ittTite :  ifUL  doeet,  viMu,  wutiiu^Juismi 

Mpitt  CQolwMli.    HAmLis.  15.  Nwmq^  ^  Htrwmm  Cotor 

JuU,]  HenBioM  filia  (ait  HelcoB,  lo- 

11.  Mal«  t$Utm  wttmtiM,]  Coiao-      loris  CMtoris.   Cwtor  efgo  awncvlBfl 

ktioQea  tMa  adbibiHa  contnibatB  et      fut  Henniooes.    Heetor  /«ia.  Hedor 


BM  piopter  rele.      ftatar   fttit   Crens»,    uoris  .£Bec, 
«▼nncnlos  Aicann,  qni  etiam  lalns 
14.  iHmiiim  !«•.]  Tno  ooDsilao.      adpellatns  fnH. 


EX  PONTO  LIB.  II.  EPIST.  XI. 


Qua^,  ne  dissimilis  tibi  sit  probitate,  laborat ; 

Seque  tui  vita  sanguinis  esse  probat. 
Ergo,  quod  fuerat  stimulis  factura  sine  uUis, 

Plenius  auctorem  te  quoque  nacta  facit.        20 
Acer^  et  ad  palmae  per  se  cursurus  honores, 

Si  tamen  horteris,  fortius  ibit  equus. 
Adde,  quod  absentis  cura  mandata  fideli 

Perficis,  et  nuUum  ferre  gravaris  onus. 
O  referant  grates,  quoniam  non  possumus  ipsi,  25 

D!  tibi !  qui  referent,  si  pia  facta  vident. 
Sufficiatque  diu  corpus  quoque  moribus  istis, 

Maxima  Fundani  gloria,  Rufe,  soli. 


17.  Quc  nt  dmimilu  tibi  siu]  Qum 
mea  uxor,  ut  mores  tuos  imitetur. 

18.  Em  tui  umguinit,']  Ease  tui 
generis.  ^Vita.  Vits  honestate,  et 
recte  vivendo,  ut  tu  fads. 

19.  Sin4  ulUs  UimuUtJ]  Siae  tuo, 
aut  cujusquam  suaau  et  hortamine. 

!tl.  Ad  honoret  palmtc,']  Ad  yicto- 
riam  curulem. 


23.  Mandata  abtentit,]  Qus  a  roe 
absente  tibi  mandantur. 

26.  Si  pia  facta  vident,]  Si  vident 
quas  a  te  pie  pro  me  geruntur. 

27.  Sufficiat  dtu.]  Diu  duret  et  sub- 
ministret. 

28.  Soli  FundaniJ]  Fundi  oppidum 
(iiit  Campanie,  patria  hujus  Rufi,  ad 
quem  scribit  Ovidius. 


Ff4 


PUBLII    OVIDII    NASONIS 
EPISTOLARUM 

E  X     P  O  N  T  O 

LIBER  TERTIUS. 


EPISTOLA  PRIMA. 


UXORI. 


^QUOR  lasonio  pulsatum  remige  primum, 

Quaeque  nec  hoste  fero,  nec  nive  terra  cares; 
Ecquod  erit  tempus,  quo  vos  ego  Naso  relinquam, 

In  minus  hostilem  jussus  abire  Idcum  ? 
An  mihi  Barbaria  vivendum  semper  in  ista  ?        5 

Inque  Tomitana  condar  oportet  humo  ? 
Pace  tua,  si  pax  uUa  est  tibi,  Pontica  tellus, 

Finitimus  rapido  quam  terit  hostis  equo ; 
Pace  tua  dixisse  velim ;  tu  pessima  duro 

Pars  es  in  exsilio ;  tu  mala  nostra  gravas.      10 
Tu  neque  ver  sentis,  cinctum  florente  corona ; 

Tu  neque  messorum  corpora  nuda  vides. 
Nec  tibi  pampineas  aiitumnus  porrigit  uvas : 

Cuncta  sed  immodicum  tempora  frigus  habent. 


1.  JEquorjmUatum.^i  O  maie  Pon-  mare  Ponticum  primnm  navigaTit, 
ticiim  remis  eratom  et  agitatum.  la-  quum  Argo  navi  profcctus  est  ad  rapi- 
umio  remige,    Nautis  Jaaonis,  qui  per      endum  aureuk  vellus. 


EX  PONTO  LIB.  III.  EPIST.  I. 


441 


Tu  glacie  freta  vincta  tenes ;  et  in  sequore  pisci^ 

Inclusus  tecta  ssepe  natavit  aqua.  16 

Nec  tibi  sunt  fontes,  laticis  nisi  paene  marini ; 

Qui  potus  dubium  sistat  alatne  sitim. 
Rara,  neque  haec  felix,  in  apertisj  eminet  arvis 

Arbor ;  et  in  terra  est  altera  forma  maris.      20 
Non  avis  obloquitur ;  silvis  nisi  si  qua  remotis 

^quoreas  rauco  gutture  potat  aquas. 
Tristia  per  vacuos  horrent  absinthia  campos, 

Conveniensque  suo  messis  amara  loco. 
Adde  metus»  et  quod  murus  pulsatur  ab  hoste,  25 

Tinctaque  mortifera  tabe  sagitta  madet ; 
Quod  procul  haec  regio  est,  et  ab  omni  deviacursu; 

Nec  pede  quo  quisquam,  nec  rate  tutus  eat. 


15.  /n  e^qaorB  pucU  mcliuut,'}  In 
ore  paludis  Maeoticae,  ut  est  auctor 
Strabo,  tanta  est  glaciei  vis,  ut  desti- 
tuti  in  glacie  pisces  ligonibus  effodian- 
tur.    . 

19.  FetixJ]  Fecunda,  et  feiens  fnic- 
tus.  Mer.  Adlusum  ad  iWud,  infe- 
Ueibut  iutuUmda  lignis.    D. 

20.  Et  in  terra  est  alteraforma  fna^ 
rts.]  Sensus  est :  ita  sterilis  et  vacua 
ipsa  terra  est,  ut  formam  ac  speciem 
maris  intuentibus  prabeat,  in  quo  ne- 
qne  arbores,  neque  firuges  ulls  nascun- 
tur.  Non  enim  ad  planitiem  tantum 
respezisse  poetam,  sed  ad  sterilitatem 
et  vacuitatem  magis  existimo. 

'21.  Non  avit  oblopiitur  nlvit.  ]  £z- 
pono:  nec  avis  uUa  obloquitnr  sil- 
vis,  boc  est,  cantat,  nisi  si  qua  forte 
in  eztremis,  et  ab  usu  hominum  remo- 
tis  sUvis,  hoc  est,  in  solitudimbus  po- 
tando  aquam  marinam,  edit  sonitum 
aliquem  gutture.  £x  quo  illud  intel- 
ligi  poeta  videtur  velle,  nullas  omnino 
aves  illic  esse,  prster  maritimas»  eas- 
que  circa  extrema  litora  et  solitudines 
versarL  Micyl.    Aut  recipienda  di- 


stinctio  Micylli«  aut  locus  corruptus 
est :  nam  quis  unquam  vidit  in  remo- 
tis  silvis  avem  potare  aquam  equo- 
reaml  et  prsterea  sspe  queritur 
Naso,  nullas  arbores  esse  in  loco, 
quod  egebat;  quare  ego  mallem  le- 
gere :  Non  avit  obloquitur ;  silvis  nisi 
si  qua  relietis  JEquoreas  rauco  guttvre 
potat  aquas,  Verba  illa  remotis  et  r«- 
lictis  sspe  confusa.  Relipquunt  vero 
silvas  et~Mediterranea  aves.  frigore  in- 
gruente,  ut  maris  aquam,  qu»  non  tam 
cito  congelascit,  bibant.    Burm. 

23.  Tristia  abtinlhia,]  Amai:»  illae 
berbs,  quarum  copia  maxima  est  in 
Ponto.  £t  Ovid.  etiam  scribit,  herbas 
veneficiis  aptas  in  Ponto  lectas  fuisse. 
Horrent.  Horrida  videntur,  squalida 
et  inculta.  Per  campos  vacuos,  Per 
campos  sine  ullis  arboribus. 

24.  Conveniens  suo  loco.']  Conveni- 
ens  regioni  Pontics  infructuoss. 

25.  MuriM.]  LapideusambitusTo- 
mitans  civitatis. 

27.  Et  ab  omni  devia  cursu,"}  £t 
remota  ab  omni  navigatione:  nemo 
enim  fere  navigat  in  plagam  illam 


442  P.  OVIDII  NASONI8 

Non  igitur  mirum,  finem  quserentibus  horum 

Altera  si  nobis  usque  rogatur  humus.  30 

I  Te  magis  est  mirum  non  hoc  evincere»  conjux ; 

I  Inque  meis  lacrymas  posse  tenere  malis. 

Quid  facias,  quseris?  quaeras  hoc  scilicet  ipsum; 

Invenies,  vere  si  reperire  voles. 
Velle  parum  est:  cupias,  ut  re  potiaris,  oportet; 

£t  l^ciat  somnos  haec  tibi  cura  breves.  36 

Velle  reor  multos :  quis  enim  mihi  tam  sit  iniquus, 

Optet  ut  exsilium  pace  carere  meum? 
Pectore  te  toto,  cunctisque  incumbere  nervis, 

Et  niti  pro  me  nocte  dieque  decet.  40 

Utque  juvent  alii,  tu  debes  vincere  amicos, 

Uxor,  et  ad  partes  prima  venire  tuas. 
Mi^na  tibi  imposita  est  nostris  persona  libellis : 

Conjugis  exemplum  diceris  esse  bonae. 
Hanc  cave  degeneres :  ut  sint  prseconia  nostra  45 

Vera  fide,  famae  quo  tuearis  opus. 

leptemtrioiialem  incdtam»  et  deier-  VoUtmui,  qutun   optamiis,  et  vo- 

tam.  tii  rimpUciter  defongimur:  cMptiMtt, 

38.  Nee  pedt  quo  iiuitquam,  nee  rate  quum  laboramus,  ardenter  volumus. 

tut%ueatJ]  Propter  latrocinia.    Pere-  Hablbs. 

grini  enim,  sive  mari,  rive  terra  in  36.  Et  faeiat   tomnet   A^.]    £t 

Pontnm  perveniunt,  ab  incoiis  ferii  et  oportet,  ut  noctu  invigiles  quid  die  pn> 

immanibns  tnicidantur.  me  fticiendum  rit. 

aa  AUera  hutmis.]  Altera  terra  et  37.  VeUereormultotqui,]  Arbitror 

mitius  exrilium.  multos  quidem  esse,  qui,  si  vt^untate 

31.  Htf0  uon   evhuere   teJ]   Hsc  poisent,  aut  ea  aola  snfficeret,  me  ja- 

mala,  qua  patior,  non  flectere  animum'  vare  vellent ;  sed  non  satis  est  velle : 

tnum  ad  miserioordiam  :  et  ideo  miti-  verum  oportet  toto  pectore  in  hanc 

orem  ab  imperatore  pro  me  exsilii  lo-  rem  te  incumbere :   omnemque  ope- 

cumpeteredeberes.  'ram  ac   diligentiam    advertere»  &c. 

33.  (hdd  faeiat,  qutmt.']  Quid  pro  Mxcyl. 

me  agendum  rit,  interrogas.  3B.    Carere   paceJ]    Carere  aaimi 

35.  Cupiat,]  Non  satis,  inquit,  fue-  tranquillitate  ex  his  curis,  in  quibus 

rit  velle  pro  me  aliquid,  niri  ettam  adridue  versor. 

opUveris.    Est  autem  ordo :   oportet  43.  Magna  pertona,]  Quari  dicat, 

cupias,  ut  potiaris  re,  hoc  est,  ut  rem  magnum  nomen. 

adaequaris,  ut  scilicet  transferar  in  45.   Hane   eave  degener.]    Etiam 

mitius  ezsilium.  Bavar.  cum  melioribus  et  Heinrins 


EX  POHTO  LIB.  III.  EPIST.  I.  443 

Ut  nihil  ipse  querar,  tacito  me  fama  queretur, 

Quee  debet,  fuerit  ni  tibi  cura  mei. 
Exposuit  mea  me  populo  fortuna  videndum» 

£t  plus  notitiae,  quam  fuit  ante»  dedit.  50 

Notior  est  factus  Capaneus  a  fulminis  ictu ; 

Notus  humo  mersis  Amphiaraus  equis ; 
Si  minus  errasset,  notus  minus  esset  Ulysses ; 

Magna  t^hiloctetae  vulneie  fama  suo  est. 
Si  locus  est  aliquis  tanta  inter  nomina  parvis,    55 

Nos  quoque  conspicuos  nostra  ruina  facit. 
Nec  te  nesciri  patitur  mea  pagina ;  qua  non 

Inferius  Coa  Battide  nomen  habes. 
Quicquid  ages  igitur,  scena  spectabere  magna ; 

Et  pia  non  parvis  testibus  uxor  eris.  60 

Crede  mihi ;  quoties  laudaris  carmine  nostro, 

Quae  legit  has  laudes,  an  mereare,  rogat. 
Utque  favere  reor  plures  virtutibus  istis, 

Sic  tua  non  paucae  carpere  facta  volent. 


coDstnictioQem  Terbi  degenerare  cum  quam  prius  fuerim. 

ca3U  adcuflandi    pluribus    illustravit  52.  Notui  hutno  menis  AmphiaraM 

ezempfis.    Hablxs.  §quitJ]  AmphiaraifabulamrefertDio- 

47.  Taeito  hm  fama  queretur,  Qu^  dorus :  et  noe  in  Ovidium  de  Arte 
debtt,}  Juste  enim  tncuaamus  uzo-  amandi.  Merm  humo»  Terr»  enim 
r«m,  quum  ab  ea  conspicimus  mari-  hiatu  Amphiarans  cum  equis  et  curru 
tum  deaeri.  absorptus  est. 

48.  Fuarit  ni  tibi  eura  mei,]  Ni  58.  Coa  BattideJ]  Philetas,  ex  Coo 
mibi  opitulari  cuiaveris.  Mer.  0««  insula  oriundus»  quem  Strabo  aliorum 
daet,fuerit  ni  tibi  ewa  mei.  Tu  sic  scriptorum  judicem  severissimum  fu- 
construe :  Ut  ^;o  taceamy  tamen  fama  isse  tradit,  Battida  amavit,  et  eam  car« 
queretur  et  loquetur  de  te  nisi  tibi  minelaudavit 

cura  ea,  quao  debet,  de  me  fuerit ;  ut  59.  Seena  magntu]  Magno  theatro, 

oomma,  Qvm  debet,  ad  sequentia  re-  et  hominum  frequentia. 

feratur.    Est  enim  wirijt>j8o7W,  quod  62.  Qui  legit.]  Francofurt.    Quir 

commentatoriimpoeuissevidetur.  Mi-  legit;  non  male,  ut  agat  de  mulieri- 

CYL.  bus»  qua  aliarum  lau4es  non  libenter 

50.  £t  dedU  pha  netiti^]  £t  tri-  legunt,  sed   cupide  detrectant.     £t 

buit  mihi  plus  famsB :  me  enim  h»c  ita  non  paucm  sequitur. 
mea  cahimitas  magis   notum    fecit. 


444  R  OVIDII  NA80NIS 

Quare,  tu  praesta,  ne  livor  dicere  possit:  65 

Haec  est  pro  miseri  lenta  salute  viri. 
Quumque  ego  deficiam,  nec  possim  ducere  currtim, 

Fac  tu  sustineas  debile  sola  jugum. 
Ad  medicum  specto,  venis  fugientibus  aeger : 

Ultima  pars  animae  dum  mihi  restat,  ades.      70 
Quodque  ego  praestarem,  si  te  magis  ipse  valerem, 

Id  mihi,  quum  valeae  fortius,  ipsa  refer. 
Exigit  hoc  socialis  amor,  fo&dusque  maritum ; 

Moribus  hoc,  conjux,  exigis  ipsa  tuis. 
Hoc  domui  debes,  de  qua  censeris,  ut  illam      75 

Non  magis  officiis,  quam  probitate,  colas. 
Cuncta  licet  facias,  nisi  sis  laudabilis  uxor, 

Non  poterit  credi  Marcia  culta  tibi. 
Nec  sumus  indigni ;  nec,  si  vis  vera  fateri, 

Debetur  meritis  gratia  nuUa  meis.  80 

Redditur  illa  quidem  grandi  cum  foenore  nobis, 

Nec  te,  si  cupiat  laedere,  livor  habet. 
Sed  tamen  hoc  factis  adjunge  prioribus  unum, 

Pro  nostris  ut  sis  ambitiosa  malis. 

67.  Quumque  ego  d</ictam.]  £t  76.  Non  minut  qffkiis.]  Fro  eo 
quum  miht  vires  desint.  Nec  posMim  quod  est :  doq  flolum  proba,  sed  et 
dueere  eurrum,  Tanquam  auriga :  officiosa  erga  me  esse  debes.  Micitl. 
hoc  est,  nec  possim  rebus  meis  prs-  77.  Marda,  h.  e.  Maximi  uxor,  v. 
esse,  quia  ab  urbe  absum.  Micyll.  Harles. 

68.  Debile  jugum.']  Res  meas  de-  78.  Non  poterit  eredi  Marcia  eulta 
biles  et  adflictas^  tibi.]  Marcia  filia  fuit  Philippi,  quam 

69.  Ad  medieum  tpeeto.]  Ad  te  con-  Cato  posterior  uxorem  daxit  post  di- 
fugio,  taoquam  SBgroti  ad  medicum.  vortium  Attili».  £am  deinde  iUe  Q. 
Venitfugientibut.  Deficiente  spiritu  Hortensio  concessit:  de  qua  muita 
et  sanguine.  Qua  similitudine  dicit  Lucanus.  Hanc  igitur  ut  castissimam 
parum  vits  sibi  superesse.    Mer.  matronam  coluit  uxor  Ovidii.    Mxr. 

75.  Hoedomuidebes.]  FamilisB  tus,  84.  Ut  tit  ambitiota.]  Ut  sis  capta- 

quBergasuosofficiosaestfiidemdebes  trix  favoris  et  misericordiae.   Mbr. 

imitari.    De  qu^  cenurit.    Ad  quam  Vel  ut  in  obtinenda  mihi  exsilii  mu- 

pertines,  de  qua  numeraris  in  censu.  tatione  omoibus  laudem  pneripias,  et 

UnaquKque   enim  famiUa,  et  totus  videare  ejus  rei  adfectare  principa- 

populus  ceosebatur.    Mer.  tum.    Pont. 


EX  PONTO  LIB.  III.  EPIST.  I. 


445 


Ut  minus  infesta  jaceam  regione,  labora :  85 

Clauda  nec  officii  pars  erit  ulla  tui. 
Magna  peto,  sed  non  tamen  invidiosa  roganti : 

Utque  ea  non  teneas^  tuta  repulsa  tua  est. 
Nec  mihi  succense,  toties  si  carmine  nostro, 

Quod  facis,  ut  facias,  teque  imitere,  rogo.      90 
Fortibus  adsuevit  tubicen  prodesse,  suoque 

Dux  bene  pugnantes  incitat  ore  viros. 
Nota  tua  est  probitas,  testataque  tempus  in  omne : 

Sit  virtus  etiam  non  probitate  minor. 
Non  tibi  Amazonia  est  pro  me  sumenda  securis,  95 
.  Aut  excisa  levi  pelta  gerenda  manu. 
Numen  adorandum  est ;  non  ut  mihi  fiat  amicum, 

Sed  sit  ut  iratum,  quam  fuit  ante,  minus. 
Gratia  si  nuUa  est,  lacrymae  tibi  gratia  fient : 

Hac  potes,  aut  nulla,  parte  movere  Deos.    100 


86.  Clauda  ruc  qfficii  fMn  erit  ulla 
ttti.]  Omni  ez  parte  perfectum  erit 
officium  tuum. 

87.  $ed  non  tamen  invidiosa  rogan- 
tiJ]  Sed  tamen  nullam  tibi  invidiam 
et  detrectationem,  seu  odium  conci- 
Hatura. 

88.  Utque  ea  non  teneas,'}  Etquam- 
vis  non  obtineas  quK  pro  me  petes. 
Tuta  repuUa  tua  ett,  Si  rejicieris  n 
infecta,  nihil  ob  id  tibi  mali  contin- 
get. 

90.  Ut  facias  quod  faeit,'}  Ut  mihi 
opituleris,  quemadmodum  facis.  Te- 
que  iiaiterf.  £t  rogo  etiam,  ut  velis 
mores  et  naturam  tuam  imitari,  qua 
soles  sponte  semper  de  omnibus  bene 
meren. 

91.  Fortibus  adtuevit  tubicen  pro- 
detse,]  Quemadmodum  in  bello  tu- 
bicen  cantu  fortes  milites  accendit,  et 
bonus  etiam  imperator  oratione  ala- 
criores  reddit:  sic  se  dicit  eo  modo 


uzorem  sponte  incitatam  etiam  hor- 
tari. 

94.  Sit  virtus  etiam  non  prolntate 
minor,]  Versus  merito  suspectus  mihi. 
Hbins.  Videtur  tamen  purgatu  fa- 
cilis.  Probitatemf  id  est  mores  et  af- 
fectum  laudat ;  tnrfutem,  td  est  forti- 
tudinem  aHquantum  desiderat :  id  aU 
virrcrac  quod  pnecessit,  tuta  repuita 
tua  est :  sequentia  vero  apertius  de- 
clarant;  illud  prsecipue,  Quid  trepi- 
datf  et  adire  timet, 

96.  Aut  pelta  <9rct<a.]  Aut  scutum 
ad  similitudinem  lunae  jam  medi», 
quo  Amazones  utebantur. 

97.  Numen  adorandum  ett,']  Per  nu- 
men,  Augustum  intellige.  Docet  au- 
iem,  quid  ab  uxore  fieri  debeat. 

99.  LacrynM  tibi  gratia  Jient,']  In- 
cipias  lacrymis  apad  imperatorem 
agere,  quae  erunt  loco  gratis :  tunc 
enim  flectetur  ad  miaericordiam,  et  eo 
pacto  omnia  que  voles,  obtinebis. 


44« 


P.  OVIDII  NASONIS 


Qaa^  tibi  ne  desint,  bene  per  mala  nostra  cavetur ; 

Meque  viro  flendi  eopia  dives  adest 
Utque  mese  res  sunt,  omni,  puto,  tempore  flebis : 

Has  fortuna  tibi  nostra  ministrat  opes. 
Si  mea  mors  redimenda  tua,  quod  abominor,  esset^ 

Admeti  conjux,  quam  sequereris,  erat.  106 

^mula  Penelopes  fieres,  si  fraude  pudica 

Instantes  velles  fallere  nupta  procos. 
Si  comes  exstincti  manes  sequerere  mariti, 

Esset  dux  facti  Laodamia  tui.  110 

Iphias  ante  oculos  tibi  erat  ponenda,  volenti 

Corpus  in  accensos  mittere  forte  rogos. 
Nil  opus  est  leto,  nil  Icariotide  tela ; 

Caesaris  at  conjux  ore  precanda  tuo ; 
Quae  prsestat  virtute  sua,  ne  prisca  vetustas     115 

Laude  pudicitiae  saecula  nostra  premat ; 
Quae  Veneris  formam,  mores  Junonis  habendo, 

Sola  est  ccelesti  digna  reperta  toro. 
Quid  trepidas?  quid  adiretimes?  non  impiaProgne, 

Filiave  ^etae  voce  movenda  tua  est :  120 


101.  Qtue  tilfi  ne  dninU]  Ne  ille 
lacryms  deficiant.  Bene  per  maia 
nottra  eav€tur»  Qoe  si  in  memoria 
habueris,  et  ante  oculos»  subpetent 
tibi  lacrymanim  flumina. 

106.  Admeti  cor^,  &c.]  Alcettis, 
Pelis  filia,  uxorque  Admeti  regis,  ita 
maritum  aroavit,  nt  pro  eo  mori  non 
dubitarit. 

107.  ^mula  Penelopn  fitref.^  Fie- 
res  ejusdem  rei  studrosa,  cujus  fuit 
Penelope.    FratuU  jmdica,  TelaB  scil. 

lOB.  Inttantei,  &c.}  Procos  te  uxo- 
rem  petentes,  quemadmodum  Pene- 
lopen. 

109.  Manes  entineti  mariiu]  Manes 
mortui  Protesflai. 

111.  Iphias  ante  oculot.]  Evadne, 


Iphi«  filia,  se  in  ardentem  Capanei 
mariti  rogum,  ob  mmtum  amoraB* 
pnscipitavit. 

113.  Icariotide  teUu]  Tela  et  frande 
Penelopes,  Icarii  filie. 

1 14.  Cffionf  eonfux.]  lim,  AvgiH 
sti  uxor. 

1 16.  Premat  nettra  meula.]  Vincat 
nostrum  wum. 

118.  Toro  ccBletti,]  Lecto  di?i  Au- 
gttsti. 

119.  Im/pia  Progne.]  Crudelis  Pro- 
gne,  Terei  uzor,  qu»  filium  Itym  patri 
epnlandum  adposuit,  in  nltionem  so- 
roris  Philomele,  quam  ille  Tiolaverat. 

120.  FiHa  JEetm.]  Medea  fiHa  .£c- 
te,  regis  Colchorum.  Non  ett  lns- 
venda  tua  voee.   Quasi  dicat,  Adlo- 


EX  PONTO  LIB.  III.  EPIST.  I.  447 

Nec  nurus  .£gypti,  uec  saeva  Agamemnonis  uxor ; 

Scyllaque,  quae  Siculas  inguine  terret  aquas ; 
Telegonive  parens  vertendis  nata  figuris ; 

Nexave  nodosas  angue  Medusa  comas. 
Femina  sed  princeps,  in  qua  fortuna  videre      125 

Se  probat,  et  caecae  crimina  falsa  tulit : 
Qua  nihil  in  terris,  ad  finem  Solis  ab  ortu 

Clarius,  excepto  Caesare,  mundus  habet. 
Eligito  tempus,  captatum  saepe  rogandi, 

Exeat  adversa  ne  tua  navis  aqua.  130 

Non  semper  sacras  reddunt  oracula  sortes ; 

Ipsaque  non  omni  tempore  fana  patent. 
Quum  status  urbis  erit,  qualem  nunc  auguror  esse, 

Et  nuUus  populi  contrahet  ora  dolor ; 
Quum  domus  Augusti,  Capitoli  more  colenda,   1 35 

Laeta,  quod  est,  et  sit,  plenaque  pacis  erit ; 

qaeris  tu  quidem  femiiiam  pronus  ab  feminam  dignam    probitate,  et  non 

omni  cnidelitate  alienam.  temere  ad  principatum  evexit :  et  tn 

121.  Nee  nunts  ASg^ti,^  Nec  ali-  quam  videns  et  sciens  fortuna  tot  et 
qua  Danaidum,  qus  maritoi  omnes  tam  ampla  bona  congetserit. 

una  nocte  occiderunt,  prater  Hyperm-  126.  Et  tuUt  faUa  erimina  eece*^ 

nestram,  qus  maritum  servavit.    Nee  Falso  csBca  adpellata  fuit. 

STMi  Agamemnofd»  uter.  Nec  crudelis  128.  C/arwf.]  Nobilius  ipsa  livia. 

Clytsmnestra,    qus   Agamemnonem  Eseepto  C^uare.  Excepto  Augusto. 

maritum  occidit.  129.  Captatum  <c|w.]  Uac  in  re  se- 

122.  Seyllaque,]  Subaudi,  non  est  pius  a  te  captatum,  et  quasi  tentatum. 
rogaoda.  Terret  inguine,  Virgil.  £c-  130.  Eseat  adoerea  ne  tua  nam 
log.  vi.  75.  sqq:  aqua.]  Ivamo,  ut  exeat ;  imus  Vati- 

Candida  tueeinctam  latrantibut  tn-  can.    Ereat,  hoc  est,  Hgreat,  quod 

gaina  monttris,  sensus  requirit.  Hxins.    Verum  mihi 

Dulichiat  vexatte  ratet,  et  gurgiu  pro  certo  est,  eieat  retinendum,  et  ad- 

in  alto  verta    aqua  interpretandum,  quando 

Ak !  timidot  nauiat  eanibut  laeeratte  aqua  fuerit  adversa.    Ne  exeat,  in« 

marinit.  quit,  e  portu  navis,  aestu  adversante, 

123.  Telegonive  parent.'}  Circem  de-  atque  ita  difficilem  cursum  male  au- 
signat     Vertendit  figurit.   Mutandis  spicetur. 

hominibus  in  monstra.  131.  Saerat  tortetJ]  Sacra  responsa. 

125.  In  qua  fertuna  videre  Se  pro-  135.  CapitoU  more.]  Eo  modo  quo 

bat.]  In  qua  femina,  fortuna  oetendit  Capitolium,  quod  non  colebatur,  nisi 

se  non  cecam  esse.    Quam  quidem  quum  triumphabant,  aut  in  publica 


448 


P.  OVIDII  NASONIS 


Tuin  tibi  Di  faciant  adeundi  copia  fiat ; 

Profectura  aliquid  tum  tua  verba  puta. 
Si  quid  aget  majus,  difier  tua  coepta;  caveque 

Spem  festinando  praecipitare  meam.  140 

Nec  rursus  jubeo,  dum  sit  vacuissima,  quaeras: 

Corporis  ad  cultum  vix  vacat  illa  sui. 
Curia  quum  patribus  fuerit  stipata  verendis, 

Per  rerum  turbam  tu  quoque  oportet  eas. 
Quum  tibi  contigerit  vultum  Junonis  adire,      145 

Fac  sis  personae,  quam  tueare,  memor. 
Nec  factum  defende  meum ;  mala  causa  silenda  est : 

Nil  nisi  soUicitse  sint  tua  verba  preces. 
Tum  lacrymis  demenda  mora  est,  submissaque 

Ad  non  mortales  brachia  tende  pedes.      [terrae 
Tum  pete  nil  aliud,  saevo  nisi  ab  hoste  recedam : 

Hostem  fortunam  sit  satis  esse  mihi.  152 

Plura  quidem  subeunt ;  sed  jam  turb^ta  timore 

Haec  quoque  vix  poteris  ore  tremente  loqui. 
Suspicor  hoc  damno  tibi  non  fore ;  sentiat  illa  155 

Te  majestatem  pertimuisse  suam. 
Nec  tua  si  fletu  scindantur  verba,  nocebit : 

Interdum  lacrymae  pondera  vocis  habent. 


aliqua  Istitia :  ex  quo  designat»  tunc 
tempus  fore  verba  de  se  facieudi  apud 
Liviam,  quum  viderit  in  «dtbus  Au- 
gusti  esse  laetitiam  aliqnam,  qualis 
esse  solet  in  Capitolio. 

139.  Si  quid  aget.]  Agent  Francof. 
forte  recte:  Cssar  scilicet  et  Livia» 
cum  qua  sspe  consilia  conferebat. 

144.  Per  patrum  turbam.]  Per  se- 
natorum  multitudinem,  dum  ad  Li- 
viam  vadis.  Per  rerum  turbam,  ele- 
ganter  Sarrav.  quo  populi  confluxum 
designat.  Per  patriam  turbam,  Aron- 
delian.   Burmannus  mallet.  Per  ma- 


trum  turbam ;  nimirum,  duro,  Augu- 
sto  in  curia  cum  patribus  venante» 
Livia  est  stipaU  matronis. 

146.  Personit  quam  tutare.']  Mc- 
mento  te  esie  uxorem  meam,  cui  pns 
omnibus  pro  me  laborandum,  et  causa 
mea  fidelissime  agenda  sit« 

152.  FcTtunam  em  mihi  keeUm^'] 
Habere  fortunam  stdam  inimicam,  et 
non  Scythas  etiam :  vel  calamitas  mea 
satis  hostiliter  me  habet. 

167.  Nee  tua  u  JUtuJ]  Etiam  hoc 
distichon  vix  pro  genuino  habendom, 
ne  bis  idem  dkat :  jam  enim  prccef- 


J 


EX  PONTO  LIB.  III.  EPIST.  II. 


449 


Lux  etiam  coeptis  facito  bona  talibus  adsit, 

Horaque  conyeniens,  auspiciumque  favens.  160 
Sed  prius  imposito  sanctis  altaribus  igni, 

Tura  fer  ad  magnos  vinaque  pura  Deos. 
E  quibus  ante  omnes  Augustum  numen  adora, 

Progeniemque  piam,  participemque  tori. 
Sint  utinam  mites  solito  tibi  more,  tuasque  '  165 

Non  duris  lacrymas  vultibus  adspiciant. 


EPISTOLA   II. 

COTTJE*. 

QuAM  legis  a  nobis  missam  tibi,  Cotta,  salutem, 
Missa  sit  ut  vere,  perveniatque,  precor. 

Namque  meis  sospes  multum  cruciatibus  aufers, 
Utque  sit  e  nobis  pars  bona  salva,  facis. 


serat,  N§e  laerymU  detnenda  mora  ett, 
Seinduntur  pro  icindentur  sex  scripti : 
potterior  vemis  ez  EpUloU  Briaeidis, 
ver.  4.  conflatut:  Sed  Utwun  et  la- 
erymm  pondera  voeis  habent,  Hsxns. 
Potuit  tamen  baDC  quoqae  scripsiue 
Noster,  neqae  sic  bis  idem  dijEisse. 
Lacrymare  enim  possit  aliqais,  ita  ta- 
men  ut  verba  ne  interrumpat :  neque 
omittendum,  fletum  non  semper  esse 
eum  Uenfmitf  neque  vero  kic  est. 
Vocem  nempe  aliquam  lacr^rmantis 
id  verbum  significat;  Vii^g.  JEju  iii. 
ver.  344 : 

Talim  fundebat  laerymant,  bngoi' 
q[u$ei^>at 

Ineauumftetut, 
Fhcdr.  i.  fab.  ix.  Fletut  edent  gravet 
Uput.  Val.  Flacc.  ii.  ver.  172  :  Cen- 
deni^ftetut  aeuunt,  Cicero  pro  Plan- 
cio :  Non  mado  laerymulam,  ted  mul- 

VOL.  II. 


tat  laerymat  et  ftetum  eum  tinguUu 
videre  potuitti,  Noster  denique  Met. 
U.340: 

Nee  minut  Heliadet  ftetus,  et  inania 


Munera,  dant  lacrymat, 

AucT.  £lect.  Eton. 
162.  Ad  magnos  Dms.]  Ad  Augu- 
stum  et  Liviam. 

*  CoTTA.}  Cotts  Messallino  M. 
Valerii  Messalae  Corvini,  oratoris  il- 
lius  summi,  filio,  qui  adoptione  in  Au- 
reliam  gentem  transiverat»  unde  et 
CottsB  cognomen  sibi  adscivit.  Quem 
memorant,  Pers.  Sat.  ii.  72 ;  Juvenal. 
Sat.  vu.  75  >  Plin.  lib.  z.  cap.  2Q. 

2.  Mitta  tit  ut  vere.J  Salus  vere  di- 
dtur  mitti,  quum  ille  ad  quem  scribi- 
mus,  recte  valet,  qnemadmodum  op- 
tamus. 

Go 


4S0  P.  OVIDII  NASONIS 

Quumque  labent  alii,  jactataque  vela  relinquant,  5 

Tu  lacerae  remanes  anehora  sola  rati. 
Grata  tua  est  igitur  pietas :  ignoscimus  iilis, 

Qui  cum  fortuna  terga  dedere  fugae. 
Quum  feriant  unum,  non  unum  fulmina  terrent, 

Junctaque  percusso  turba  pavere  solet :  10 

Quumque  dedit  pariesr  venturs  signa  ruinfe, 

Sollicitp  vacuus  fit  locus  ille  metu. 
Quis  non  e  timidis  aegri  contagia  vitat, 

Vicinum  metuens  ne  trahat  inde  malum  ? 
Me  quoque  amicorum  nimio  terrore  metuque,   15 

Non  odio,  quidam  destituere  mei. 
Non  iliis  pietas>  non  officiosa  voluntas 

Defuit :  adversos  extimuere  Deos. 
Utque  magis  cauti  possunt  timidique  videri, 

Sic  adpellari  non  meruere  mali.  20 

At  meus  excusat  caros  ita  candor  amicos, 

Utque  habeant  de  me  crimina  nulla,  favet. 
Sint  hac  contenti  venia,  signentque  licebit 

Purgari  factum,  me  quoque  teste,  suum. 
Pars  estis  pauci  potior,"qui  rebus  in  arctis         25 

Ferre  mihi  nullam  turpe  putastis  opem. 

5.  JactatnquB  vela  teliwfuanu']  £t  mano  tumU  de  lestibut,  milMcriptioDe 

deferant  vela  a  ventis  agitata.    Per  sigilloque  aliqaid  confinDaatibas.  P. 

vla  autem,  amicHia  fidem  et  officiuij  iv.  16. 1 1.    BarmaDno  displicet,  qnod 

intellige.  Bemioi  credi  possit,  qui  in  rem  sntm 

8.  Qui  cnm  f&riuna  terga  dedere  signet,  sed  ut  testis  idterins  facti  ali- 

Jugte,]  Scribevel  invitis  scriptis  codi-  quid  confirmet,  et»  cum  Ovidio  tesle 

cibus,  eum  fortuna  terga  dedere  mea.  vellent  uti,  ille  signari  debuisaet,  non 

Terga  dare  pro  fugere,  nsitatum  No-  isti ;  quare  mallet/n^ant^,  hoc  sibi 

stro,    et   melioris   «vi    scriptoribns.  peisuadeaot  et  fingant,  me  etiam  pio- 

Heins.    Qtti  eum  fortuna.   Qui  ubi  bare  eonim  innocentiam  et  lestari,  non 

me  a  fortuna  prostratum  et  relegatum  fuisse  in  eorum    manu,  mibi  opem  * 

videre,  coeperunt  Aigere.  ferre.    At  enim,  Ovidius  seripserat, 

23.  Hae.]  Ez  Moreti  codice  recepit  me  que^  teete,  et  in  voc.  vgntnt, 

Heinsius :  ki  Bavar.  Erfurt  etc,  Sig-  quod  non  mutarem,  fingit  taatum  ca- 

nentque  vul^ata  lectio,  et  ex  jure  Ro-  suro.    Haulbs. 


EX  PONTO  LIB.  III.  EPIST.  II.         451 

Tunc  igitur  meriti  morietur  gratia  vestri, 

Quum  cinis  absumto  corpore  factus  ero. 
Fallar,  et  illa  meee  superabit  tempora  vitae ; 

Si  tamen  a  memori  posteritate  legar.  30 

Corpora  debentur  mcestis  exsanguia  bustis : 

Effugiunt  structos  nomen  honorque  rogos. 
Occidit  et  Theseus,  et  qui  tomitavit  Oresten : 

Sed  tamen  in  laudes  vivit  uterque  suas. 
Vos  etiam  seri  iaudabunt  saepe  nepotes,  35 

Claraque  erit  scriptis  gloria  vestra  meis. 
Hic  quoque  Sauromatae  jam  vos  novere,  Getaeque, 

Et  tales  animos  barbara  turba  probat.  ' 
Quumque  ego  de  vestra  nuper  probitate  referrem, 

Nam  didici  Getice  Sarmaticeque  loqui,         40 
Forte  senex  quidam,  coetu  quum  staret  in  illo, 

Reddidit  ad  nostros  talia  verba  sonos : 
Nos  quoque  amicitiae  nomen  bene  novimus,  hospes, 

Quos  procul  a  vobis  frigidus  Ister  habet. 
Est  locus  in  Scythia,  Tauros  dixere  priores,      45 

Qui  Getica  longe  non  ita  distat  humo. 

27.  Morietur  gratia  vettri  meritU]  38.  Tale$  animoa,]  AnimM  tam  fidos 

Similiter  Virg.  JEn.  vii.  ver.  232 :  et  constantes.  . 

nee  vettraferetur  41.  In  iUo  eettuJ]  In  ea  virorum 

Fopia  ievit,  tantique  aboletcet  gratia  cor6na,  ubi  amicitiie  vestraB  constan- 

faeti.  tiam  prsdicabam.   Mer. 

30.  Legar,'}  Legentur  monumenta  42.  Reddidit    ad  totw».]    Excepit 

et  carmina  mea,  vestra  in  me  merita  verba  mea  tali  narratione.   J^el,  lau- 

testatnra.  -  des  a  me  vobis  tributas,  ut  amicis 

33.  Et  qui  comtavU  Oretten,]  £t  optimis,  jucunda  duorum  amicorum 
Pyladem,  qui  Orestem  in  Tauricam  historia  confirmavit   Poiit. 
regionem  prosecutus  est.  43.  Hotpet,]  O  peregrine  Ovidi. 

34.  In  tua$  laudet,'}  In  gloriam  45.  Ett  iocut  tn  Scytkia.]  Hsc  6st 
tantn  amicitis,  que  fuit  inter  eos.  narratio  senis  cujusdam,  quem  poeta 
Vel  in  laudes  utriusque,  scil.  Thesei  inducit  referentem  amicitiam  Pyladis 
et  Pyladis.  et  Orestis,  quos  in  Tauricam  regionem 

37.  Sauromata,]  Populi  illi  Scytbi*  venisae  dicit,  ubi  regnabat  Thoas. 
ci,  qui  ita  a  Grecis,  alias  Sarmatm  ad-  Taurot  dixere  prioret,  Taurica  regio 
pellantur.  (auctore  Plinio)  in  Scythia  est,  et  a 

Gg2 


462  P.  OVIDII  NASONIS 

Hac  ego  sum  terra,  patriae  nec  poenitet,  ortus. 

Consortem  Phoebi  gens  colit  illa  Deam. 
Templa  manent  hodie  vastis  innixa  columnis ; 

Perque  quater  denos  itur  in  illa  gradus.         50 
Fama  refert,  illic  signum  coeleste  fuisse : 

Quoque  minus  dubites,  stat  basis  orba  Dea. 
Araque,  quae  fuerat  natura  candida  saxi, 

Decolor  adfuso  tincta  cruore  rubet. 
Femina  sacra  facit,  taedae  non  nota  jugali,  55 

Quae  superat  Scythicas  nobilitate  nurus. 
Sacrifict  genus  est,  sic  instituere  priores, 

Advena  virgineo  caesus  ut  ense  cadat. 
Regna  Thoas  habuit,  Maeotide  clarus  in  ora : 

Nec  fuit  Euxinis  notior  alter  aquis.  60 

Sceptra  tenente  illo,  iiquidas  fecisse  per  auras 
«    Nescio  quam  dicunt  Iphigenian  iter ; 
Quam  levibus  ventis  sub  nube  per  aequora  vectam 

Creditur  his  Phoebe  deposuisse  locis. 

Carcinite  iocipit,  quondam  mari  cir-  Ponet  et  nota  ad  ioera  referri»  nt  sint 

curafuui  ct  ipsa,  quaque  nunc  jacent  sacra,  ad  qu»  solis  virginibus  aditus 

campi,  deinde  vastis  adtollitur  jugis.  sit,  et  ideo  ignota  tsdsB  jugali ;  id  est, 

48.  Conmrtem  Pkctln,  &c.]  Sororem  femiois  nuptis :  quod  probat  ver.  58. 

Phoebi,  Dianam.  Bx/rm. 

50.  PerquaterdenMgradut.'}  Pergra-  56,  Ques  superat  nobiUtate,'}  Quc 

dusquadraginta.  Ezquotemplialtitu-  est  nobilior  genere.    Hujusmodi  enim 

dinem  et  magni6centiam  demonstrat  eligebatur  Dians  sacerdos  in  Taurica 

61.  Signum  cetleete,'}  Statua  Dianae.  regione. 

62.  Stat  basis  arba  Dea.'}  Basis  re-  58.  £ntf  virgineo,']  Cultro  virginis 
stat  sola,  orbata  simulacro  Diana»,  sacerdotis. 

quod  abstulit  Orestes    fugiens  cum  69.  Thoat,]  Adi  Eurip.  fab.  10. 

Iphigenia,  «t   Ariciam    portavitp  ut  C«rsu«  Thoanti  fecit  hoe  nomen  pe- 


Servius  docet. 

63.  Natwra  soit.]  £  marmore.  61.  Per  liquidat  aura».}  Per  pnmm 

64.  Decolor,}  Diseotor  Putean.  aera.    Nota  est  fabula,  ereptam  Iphi* 
66,TstdanonnotajugaU,}PtautMt\  geniam  Dians  sacrificandam ;  ei  a 

ut  notut  arte,  improlritate,  et  similia  Dea  delatam  per  aera  in  Tauricam 

dicuntur :  nisi  tadmjugiAie  quis  velit,  regionem,  cervamque  pro  ea  subpo- 

ut  Horatius,  Od.  II.  xzi.  6  :  sitam,  ut  Servius  dooet. 

JVtfttM  patemi  amimi,  64.  Pk<rbe.}  Diana. 


EX  PONTO  LIB.  III.  EPIST.  II. 


453 


Praefuerat  templo  multos  ea  rite  per  anBos,       65. 

Invita  peragens  tristia  sacra  manu ; 
Quum  duo  velifera  juvenes  venere  carina, 

Presseruntque  suo  litora  nostra  pede. 
Par  fuit  his  aetas,  et  amor :  quorum  alter  Orestes, 

Alter  erat  Pylades :  nomina  fama  tenet.         70 
Protinus  immitem  Triviae  ducuntur  ad  aram, 

Evincti  geminas  ad  sua  terga  manus. 
Spargit  aqua  captos  lustrali  Graia  sacerdos, 

Ambiat  ut  fulvas  infula  longa  comas. 
Dumque  parat  sacrum,  dum  velat  tempora  vittis,  75 

Dum  tardae  causas  invenit  usque  morae : 
Non  egQ  crudelis,  juvenes  ignoscite,  dixit ; 

Sacra  suo  facio  barbariora  loco. 
Ritus  is  est  gentis :  qua  vos  tamen  urbe  venitis  ? 

Quove  parum  fausta  puppe  petistis  iter  ?        80 
Dixit :  et,  audjto  patriae  pia  nomine  virgo, 

Consortes  urbis  comperit  esse  suse. 
Alter  at  e  vobis,  inquit,  cadat  hostia  sacri, 

Ad  patrias  sedes  nuntius  alter  eat. 
Ire  jubet  Pylades  carum.  periturus  Oresten :       86 

Hic  negat ;  inque  vicem  pugnat  uterque  mori. 


65.  Frtcfiitrat,  &c.]  Pneposiu  faerat 
Iphigenia  templo  illi  Taorics  DianaB. 

72.  lEvincU  geminoi,']  Erat  enim 
consuetudo,  ut  aris  destinati  homines 
ligarentur. 

73.  Sparsit  captos  lustrali,  &c.] 
Lustralem  aqudip  intelligit,  qusB  lu- 
strandis  ac  purgandis  hostiis  adhi- 
bebatnr ;  non  molam  :  neque  enim " 
mola  aqua  constabat,  sed  hordeo  et 
sale :  qu»  antequam  hostis  jugula- 
rentur,  aspergi  illis  atque  offerri  sole- 
bant.    Mer. 

74.  Ut  infula  long^  ambiat,'}  Ut 
infola  circumdet    Erat  enim  infula 


fascia  in  modum  diadematis»  et  a  qua 
vittsB  ab  utraque  parte  dependebant. 

78.  Suo  loco.']  Hac  terra  Taurica, 
qus  est  crudelis :  et  ideo  sacra  etiam 
cradelia  celebiantur  a  me  tamen  non- 
crudeli. 

79.  Ritus  is  nt  gentt<.]iMalim  gentu 
Heins.  Riiut  is  ntgentis,  Talis  moa 
est  Tauricis  populis,  Dian»  hospites 
immolare. 

81.  Nomine  patrim.'}  Nomine  My- 
cenarum. 

84.  Ad  sedes  patrias.]  In  Grsciam, 
Mycenas. 

86.  Inque  vicem  pugnat  uter^  mori : 
aa3 


454 


P.  OVIDII  NASONIS 


Exstitit  hoc  unum,  q^o  non  convenerit  iUis  : 

Caetera  par  concors  et  sine  lite  fiiit. 
Dum  peragunt  pulchri  juvenes  certamen  amoris, 

Ad  fratrem  scriptas  exarat  illa  notas :  90 

Ad  fratrem  mandata  dabat,  cuique  illa  dabantur, 

Humanos  casus  adspice^  frater  erat. 
Nec  mora ;  de  templo  rapiunt  simulacra  Dianse, 

Clamque  per  immensas  puppe  feruntur  aquas. 
Minis  amor  juvenum,  quamvis  abiere  tot  anni,  95 

In  Scythia  magnum  nunc  quoque  nomen  habet. 
Fabula  narrata  est  postquam  vulgaris  ab  illo, 

Laudarunt  omnes  facta  piamque  fidem. 
Scilicet  hac  etiam,  qua  nuUa  ferocior,  ora 

Nomen  amicitise  barbara  corda  movet.         100 
Quid  &cere  Ausonia  geniti  debetis  in  urbe, 

Quum  tangant  diros  talia  facta  Getas  ? 
Adde,  quod  est  animus  semper  tibi  mitis,  et  alt« 

Indicium  mores  nobilitatis  habet ; 
Quos  Volesus  patrii  cognoscat  nominis  auctor ;  105 

Quos  Numa  matemus  non  neget  esse  suos : 


Hie  veri  amoris  dulee  eertamen  vi- 

Servare  Oretten  terio  P^laie$  ttu- 
det, 
Fyladewfae  Orestet ;  mutuus  tentus 
monet: 
Neutersuperttet  ette  mffert  alteri ; 
ex  Eurip.  fab.  10. 

87.  Cedertk  concort  eleganti  Grscis- 
mo,  ut  c&Ura  Gratut^Virgilio,  et  No- 
stro  e^era  totpet,  Met.  viii.  Heins. 
Quo  non  convenerit  illis,  In  quo  non 
fnerint  concordes.  Mbr. 

90.  Adfratrem  scriptat,J  Quem  pu- 
tabat  jam  e  Phocide,  quo  puer  dela- 
tus  erat,  rediisse  et  Argis  manere. 
Ad  eum  conscribit  epistolam,  et  fratri 


(quod  nesciebat)  portandam  commit- 

tit.      PONT. 

104.  Indieium  moret  nobiUtatis  ha- 
bent.]  Habet  PoUtian.  recte :  aniraus 
nimirum.    Heins. 

105.  Quot  Voletut.]  Vakmt  mulii 
veteres  cum  Argentino ;  duo  Valem»  ; 
apud  Rutilium  Vdueut  Tulgo  legi- 
tur: 

Qiii  Volun  ofilt^  dervoai  stemmate 
nomen; 
ut  et  apnd  Silium,  lib.  iL  Pnnic.  ver. 
8: 

Poplieoia  if^entis  Voluti  Spartmma 
propago; 
atque  ita  in  Fastis  Capitolinis,  sed 
fragmentum  termini  ▼etostiwmi  B«>- 


EX  PONTO  LIB.  rir.  EPIST.  III.        465 

Adjectique  probent  genitiva  ad  nomina  Cottae^ 

Si  tu  non  esses,  interitura  domus. 
Digne  vir  faac  serie,  lapso  succurrere  amico 

Conveniens  istis  moribus  esse  puta.  110 


EPISTOLA   in. 
FABIO  MAXIMO. 


Si  vacat  exiguum  profugo  dare  tempus  amico, 

O  sidus  Fabiae,  Maxime,.  gentis,  ades : 
Dum  tibi  quae  vidi  referam ;  seu  corporis  umbra, 

Seu  veri  species,  seu  fuit  ille  sopor. 
Nox  erat :  et  bifores  intrabat  Luna  fenestras,       5 

Mense  fere  medio  quanta  nitere  solet. 
Publica  me  requies  curarum  somnus  habebat, 

Fusaque  erant  toto  languida  membra  toro : 
Quum  subito  pennis  agitatus  inhorruit  aer, 

Et  gemuit  parvo  mota  fenestra  sono.  10 

Territus  in  cubitum  relevo  mea  membra  sinistrum, 

Pulsus  et  e  trepido  pectore  somnus  abit. 


DUB  apiid  MaJeiot :  P.  Valbsius  Vo-  religtotus,  et  vir  bonus»  queiiiiNlmo 

LEsi.  F.  PopucoLA  ;  qmm  acripta-  dam  fait  Numa  rex. 

ram  Dionjsios  Halicamasaeos  quo-  107.  G^niHvaagnomina  CotUt,']  Ad 

que  et  Plutarchus  agnotcunt :  postea  mmUna  veteres    plerique ;    et  recte. 

Volusi  et  Valerii  dicti,  qui  Volesii  et  Innuit  etiam  adoptione  in  Aureliam 

Valesii  primo.  Heins.    Volmuauetor  Cottamm  familiam  transisse.    Hbin-- 

ptatrii  nominii.    A  Voleso  enim  patcr-  srus. 

num  genus  traxit  Cotta.    Fuit  autem  100.  Hae  «en«.]  Hoc  virtutum  tua- 

Volestts  Sabious,  qui  cum  Tatio  Ro-  rum  ordine ;  vel,  quod  magis  placet, 

roam  venit.  hac  majorum  origine. 

106.   Numa  matemut,]    Secundus 

rex  RorotiDorum  Numa  Pompilius,  a  7.  PubUea  r^^ios  eurarum,']  Re- 

quo   per  matrem    duc^bat  originem  quiesquscommunisestomnibus.  Ha- 

Cotta.     £ue  tuot.   Quia  Cotta  erat  behat,  il(«friil  Medonian.  alter. . 

Go4 


466 


P.  OVIDII  NASONIS 


Stabat  Amor  vultu,  non  quo  prius  esse  solebat, 

Fulcra  tenens  la&va  tristis  acema  manu ; 
Nec  torquem  coUo,  nec  habens  crinale  capiilis,  15 

Nec  bene  dii^positas  comtus,  ut  ante,  comas. 
Horrida  pendebant  moUes  super  ora  capilli ; 

£t  visa  est  oculis  horrida  penna  meis. 
Qualis  in  aeriae  tergo'  solet  esse  columbse, 

Tractantum  mult»  quam  tetigere  manus.       20' 
Hunc,  simul  agnovi,  neque  enim  mihi  notior  alter, 

Talibus  adfata  est  libera  lingua  sonis : 
O  puer,  exsilii  decepto  causa  magistro, 

Quem  fuit  utilius  non  docuisse  mihi ! 
Huc  quoque  venisti,  pax  est  ubi  tempore  nullo,  25 

Et  coit  adstrictis  barbarus  Ister  aquis  ? 
Qu»  tibi  causa  viae  ?  nisi  uti  mala  nostra  videres  ? 

Quo  sunt,  si  nescis,  invidiosa  tibi. 
Tu  mihi  dictasti  juvenilia  carmina  primus : 

Adposui  senis,  te  duce,  quinque  pedes.  30 

Nec  me  Maeonio  consurgere  carmine,  nec  me 

Dicere  magnorum  passus  es  acta  ducum. 
Forsitan  exiguas,  aliquas  tamen,  arcus  et  ignis 

Ingenii  vires  comminuere  mei. 


14  Seeptra  tenem  liewttrittUacemm 
miinu.]  Fuha  Argentiii.  et  codex  Sca- 
ligper.  unde  Fulcra  is  eonjiciebat ;  quod 
Vatkaiuu  prim»  not»  confirmat: 
Fulcrum  pro  baculo  poauit:  pafiSov 
ifaiavOivriv  dat  Amori  Anaereon,  Od. 
vii.  Heins.  Acema,  De  acere  facta. 
£6t  enim  genus  ligni.  Virgil.  iEneid. 
ii.  ver.  112.  trahibu*  eonttitus  aeemis. 
Mbr. 

17.  Harrida  pendebantJl  R«p€titur 
ea  vox  versu  proximo :  qoare  malim 
Squallida  ora  hic  legi ;  nisi  vereu  pro- 
ximo  tordida  pluma  reponas.  Heins. 


18.  PennaJ]  Als.  Honida,  Ajpe> 
re  et  impexe  propter  aquilonem,  qui 
ad  ea  loca  volantem  Cupidinem  ad* 
flaverat,  et  impexum  reddiderat.  Ve! 
etiam  moerore  et  luctu,  propter  poets 
calamitatem. 

24.  Fttti.]  Etiam  Bavar.  et  magis 
Latine  dictum  videtur  pro  fuerit  aut 
fuiuet,  quam  foret  in  duobus  libris, 
quod  quidem  rectiAs  putat  Burm. 
Harles. 

29.  Tu  mihi  dictaiti,]  Vid.  Amor. 
lib.  i.  Eleg.  1.  princip. 


EX  PONTO  LIB.  III.  EPIST.  III.        4ff7 

Namque  egodum  caato  tua  regna,  tuaeque  parentis, 

In  nullum  mea  mens  grande  yacavit  opus.      36 
Nec  satis  id  fuerat ;  stultus  quoque  carmina  feci, 

Artibus  ut  posses  non  rudis  esse  meis ; 
Pro  quibus  exsilium  misero  mihi  reddita  merces : 

Id  quoque  in  extremis,  et  sine  pace^  locis.     40 
At  non  Chionides  Eumolpus  in  Orphea  talis ; 

In  Phryga  nec  Satyrum  talis  Olympus  erat : 
Praemia  nec  Chiroii  ab  Achilli  talia  cepit, 

Pythagoraeque  ferunt  non  nocuisse  Numam. 
Nomina  neu  referam  longum  coUecta  per  aevum,  45 

Discipulo  perii  solus  ab  ipse  meo. 
Dum  damus  arma  tibi,  dum  te,  lascive,  docemus, 

Haec  te  discipulo  dona  magister  habet, 
Scis  tamen,  ut  liquido  juratus  dicere  possis,        ' 

Non  me  legitimos  soUicitasse  toros.  50 


41.  At  non  Ckionidet  Eumolput,']  'OXvfdroc  Mvah^  auXifn)^  kcu  ^ocif- 
libri  multi  non  Eckumidet,  vel  nee  n)c  /uXfiy  leal  IXcycW,  rrftfunrn 
Eckionidet.  Sed  vulgata  lectio  ^ene  yevSfUvoQ  r%  cpov/uirur^c  fMvmKffg 
ae  habet.  EloftoXTroc  UoeetSwvoc  Kai  ttk  9<^  t&v  aii\&v,  /iaOi|ri}c  ^^  Kal 
XM^vjfcPftusanie:  atTheocritOyldylL  jp<i/icvof  Map<rvoV|  rft  yivot  Iovtoq 
XXV.  ^(Xafi/iovf^ifC  Eumolpus  dici-  2arvpov,  <ijcovorot;  tk  rai  iratBbc 
tur.  Mater  autem  Philammonis  Chi-  "Ydyvi^oc"  yiyove  Sk  irpb  rwv  T^ueSy 
one,  ut  Noster  ipse  Met  lib.  xi.  ver.  d  'OKvfniroc  U  o^  «ai  5poc  t6  Iv  Mv- 
317  memoraU  •  Docuit  hic  Eumolpus  at^  6vofi6Z,tTajL*  Marsyas  autem  ab 
cithara  Herculem  canere,  teste  ibidem  Apolline  cantus  carmine  victw,  et 
Theocrito.  Hxins.  In  Orphea,  £rga  cute  detracta  interfectus  est. 
prsceptorem  Orpheum.  Meb.  £u-  43.  Prsmia  nee  Ckiron,']  Notum  est 
moljmi,  Plerique  non  Thracium  Eu-  Statii  et  aliorum  monumentis,  Achil- 
molpum,  sed  £leusinium,  ex  Deiope  lem  sub  Chironis  disciplina  maxima 
Triptolemi  natum,  mysteria  Cereris  benevolentia  nutritum ;  vide  sub  prin- 
Eleusine  docuisse  volunt,  ejusque  rei  cip,  lib.  i.  de  Art.  Am. 

auctorem  Istrum  citant.    Hinc  et  £u-  44.  Fytkagoresqaeferunt,  &c.]  Hic 

molpidiB  dicti,  qui  tradita  ab  £umolpo  loquitur  ex  eorum  opioione  qui  credi- 

sacra,  £leusine  procurarunt.  Micyl.  dere  Numam  Pompilium  regem,  Py- 

42.  In  Pkryga  nec  Satyrum.]  Nec  tbagone  philosophi  discipulum  fuisse. 
etiam  Olympus  talis  fuit  in  Satyrum  47.  Quum  damus.]  Dum  tibi  ^igni- 
Maisyam,  qualis  tu  in  me  fuisti.  De  ficamus  quomodo  expugnande  sunt 
Olympo  meminit  Suidas  his  verbis:  puells. 


458 


P.  OVIDII  NASONIS 


Scripsiinus  ha&c  istis,  quarum  neci  vitta  pudicos 

Contingit  crines,  nec  stola  longa  pedes. 
Dic,  precor,  ecquando  didicisti  failere  nuptas» 

£t  facere  incertum  per  mea  jussa  genus  ? 
An  sit  ab  his  omnis  rigide  submota  libellis,        55 

Quam  lex  furtivos  arcet  habere  viros  ? 
Quid  tamen  hoc  prodest,  vetiti  si  lege  severa 

Gredor  adulterii  composuisse  notas  ? 
At  tu,  sic  habeas  ferientes  cuncta  sagittas ; 

Sic  nunquam  rapido  lampades  igne  vacent ;  60 
Sic  regat  imperiutn,  terrasque  coerceat  omnes 

Caesar,  ab  ^nea  qui  tibi  fratre  nepbs ; 


51.  Quarum  nee  vitta  jmdicos  Con- 
tingit  erines.'}  Quae  noo  sunt  Tirgines, 
aot  Vestales,  tjus  vitta  peculiariter 
tttebantur.  Plaut.  Cistellar.  I.  i.  ver. 
80: 

Matromr  magis  condHcibiU  est  unum 

amare — 
Et  cum  eo  i^tem  exigere,  eui  mipta 

est  temel ; 
et  in  Milite,  IV.  i.  ver.  196 : 
Matronet  erines  etvittas  habent. 

52.  Nec  stola  longaJ]  Nec  sunt  ma- 
tron» ;  qus  stola  utebantur.  £a  enim 
vestis  erat,  qu»  ad  imos  pedes  de- 
fluebat 

54.  Incertum  genus.']  Nempe  con- 
Tentitiis  sati ;  Plaut  Cistellar.  I.  i. 
ifAwTup  vocatur  ejusmodi  contrecta- 
tor ;  ^scby].  Supplic.  ver.  314. 

55.  Furtiid  viri  sunt  adnlteri  moe- 
chive.   Harles. 

58.  Credar  Erfurt.  et  alii.  credar 
correct.  Bavar.  Augustus  legem  Ju« 
liam  de  adulteriis  tulerat.  Suet.  c. 
34.    Haiiles. 

60;  LampadesJ]  Faces  amoris.  His 
enim  amantum  quoque  pectora  ferie- 
bat  Cupido,  et  injiciebat  ardorem  et 
ignem. 

61.  Imperie  maluit  Heinsius,  ut  Virg. 
2E.fi.  vi.  852.  i.  227.  Sed  imperium  rer 


gat  etiam  Ovidius  dixerat  Trbt.  ii. 
\\Q,  et  bene  observavit  Bannannus, 
quem  vide,  ffnpertujn  esse  RcHnanum 
orbem;  terras  gentes  nondum  sub- 
actas,  barbaras,  quas  vovet,  ut  adji- 
ciat  imperio.   Harles. 

62.  Ah  JEnea  fratre.]  ^neas  enim 
et  Cupido  ambo  matrem  Venerem  ha- 
buere. 

Nepos,]  Tuus  a  prima  mann  in 
Bavar.  quas  vero  lectio  tolerari  noo 
potest;  alia  adscripserat  nepos:  quid 
vero  hoc  loco  signifioet,  eraditi  dis* 
sentiunt.  Sunt,  qui  pntent,  nepoUm 
etiam  Latine  did  de  f^tris  vel  sororis 
filio;  quo  sensn,  labente  Latinitate, 
sepe  occurrit  apud  tustoricos  et  juris- 
consultos.  Alii  expUeant,  qui  est 
inter  potteros  fratris  tut  iEnee,  tuns 
nepos  ab  ^Enea.  Atqui  ego  cum 
Burmanno,  qui  multus  est  ad  hunc 
locum,  fere  inclino  in  eam  senten- 
tiam,  ut  Ovidius  jam,  ut  sepe  fedsse 
vidimus,  innovaverit  hujus  vocis  ve- 
ram  et  antiquam  notionem.  Nemo 
vero  hoc  vel  proximo  Ovidii  tempore 
ita  loquutus  est,  et  Valerius  Mazi- 
mus  V.  iz.  2.  etiam  in  sororis  filinm 
et  nepotes  distinzit.  Conf.  Gesneri 
thesaur.  L.  L.  sub  h.v.  ab  ^nek  est 
Bavar.    Harles. 


J 


EX  PONTO  UB.  III.  EPIST.  III.         460 

Effice,  sit  uobis  nou  implacabiii^  ira, 

Meque  loco  plecti  commodiore  velit. 
Haec  ego  visus  eram  puero  dixisse  volucri ;        65 

Hos  visus  nobis  ille  dedisse  sonos : 
Per,  mea  tela»  faces,  et  per,  mea  tela,  sagittas, 

Per  matrem  juro,  Gaesareumque  caput; 
Nil,  nisi  concessum,  nos  te  didicisse  magistro, 

Artibus  et  nuUum  crimen  inesse  tuis.  70 

Utque  hoc,  sic  utinam  defendere  caetera  posses ! 

Scis  aliud,  quod  te  laeserit,  esse  magis. 
Quicquid  id  est,  neque  enim  debet  dolor  ille  referri, 

Non  potes  a  culpa  dicere  abesse  tua. 
Tu  licet  erroris  sub  imagine  crimen  obumbres,  75 

Non  gravior  merito  vindicis  ira  fuit. 
Ut  tamen  adspicerem,  consolarerque  jacentem, 

.  Lapsa  per  immensas  est  mihi  penna  vias. 
Haec  loca  tum  primum  vidi,  quum  matre  rogante 

Phasias  est  telis  fixa  puella  meis.  80 

Quae  nunc  cur  iterum  post  saecula  longa  revisam, 

Tu  facis,  o  castris  miles  amice  meis. 
Pone  metus  igitur ;  mitescet  Caesaris  ira, 

£t  veniet  votis  moUior  hora  tuis.  84 

Neve  moram  timeas,  tempus,  quod  quaerimus,  in- 

Cunctaque  Isetitiae  plena  triumphus  habet.  [stat ; 


70.  Tuii  ttctibuuj  Tuis  canninibiis      eva.]  LiUr  abmi  qiuttaor;  unui  Ubgr 
et  preceptit  de  Aite  ainaiidi.  adem ;  al.  libera  e$se.   Latet  aliqoid 

71.  Citera,']  Qii»  Isseront  Augii-      mendi.  Hkins.    Hanc  sensam  ezpla- 

nat  Fhaedr.  I.  z.  5 :  cu/pif  proximam. 


72.  AUvd  magis  eiM.]  Aliud  magis  80.   PueUa  Phatiat,]   Medea,  sic 

nocere,  quam  carmina  amatoria.  Qui-  dicta   a    Phasi,    Colchorum    fluvio. 

bus   veibis   Hquido  adparet»  exsilii  Micyl. 

poets  causam  aliam  faisse,  quam  car-  86.  Triumphut  habet,]  Triumphum 

mina  amatoria.  Tiberii  de  Dalmatis  et  lllyriis  actnm 

74.  NoB  pote»  a  culpa  dicere  abcMge  intellige.    Micyl. 


460 


R  OVIDn  NASONIS 


Dum  domus,  et  nati,  dum  mater  Livia  gaudet ; 

Dum  gaudes»  patrise  magne  dueisque  pater ; 
Dum  tibi  gratatur  populus,  totamque  per  urbem 

Omnis  odoratis  ignibus  ara  calet ;  90 

Dum  faeiles  aditus  prsebet  venerabile  templum ; 

Sperandum  nostras  posse  valere  preces. 
Dixit ;  et  aut  ille  est  tenues  dilapsus  in  auras, 

Coeperunt  sensus  aut  vigilare  mei. 
Si  dubitem,  quin  his  faveas,  o  Maxime,  dictis,  95 

Memnonio  cycnos  esse  colore  putem. 
Sed.neque  mutatur  nigra  pice  lacteus  humor; 

Nec,  quod  erat  candens,  fit  terebinthus,  ebur. 
Conveniens  animo  genus  est  tibi ;  nobile  namque 

Pectus  et  Herculeae  simplicitatis  habes.        100 
Livor,  iners  vitium,  mores  non  exit  in  altos, 

Utque  latens  ima  vipera  serpit  humo. 
Mens  tua  sublimis  supra  genus  eminet  ipsum, 

Grandius  ingenio  nec  tibi  nomeninest. 


87.  Etnati.]  £t  61n  Augusti.  Ti- 
berius  scilicet  et  reKqui. 

88.  Magne  pater  patrutJ]  Augu- 
stum  denotat,  qui  pater  patris  dictus 
est.  Dueitque,  £t  imperatoris  qui  tri- 
umphabit :  Tiberium  autem  designat. 

89.  Dum  tibi  gratatur  papiUus,] 
Tibi  rectius  quidam ;  est  enim  sermo 
ad  Augustum.    Heins. 

90.  Odorati»  ignibut,J  Igoibus  turi* 
cremis. 

96.  Memnonio  eobre.']  Colore  ni- 
gro,  quali  fuit  Memnon,  quem  Ti- 
thonus,  Laomedontis  iilius,  in  Asia 
orientem  versus  usque  in  ^thiopiam 
militans,  dicitur  genuisse  ez  Ida :  qui 
quum  Trojanis  prassidium  tulisset,  po- 
stea  ab  Acbille  est  interfectus. 

98.  Candent  eburj]  Candidum  ebur. 


Terebinthus.  Arbor  est,  qus  in  Syria 
nascitur ;  ejus  materies  admodnm  lea- 
ta  est,  ac  fidelis  ad  vetustatem,  eximii 
ac  nigri  splendoris,  u\  docet  Plinius, 
lib.  xiii.  6  vel  12^ 

100.  Hereuleg.]  h.e.  ingenu».  In- 
geniose  autem  adulatur,  ut  ait  Burm. 
Fabiis,  qui  genus  ab  Hercule  trabe- 
baiit :  prscipue  Herculis  injicit  men- 
tionem,  quia  ejus  mos  fuit,  etiam  non 
rogatum  subvenire  labosantibus,  ut 
Servius  ad  Virg.  viii.  i£n.  664.  notat, 
quo  duo  uldma  hujus  £legis  disticha 
referas.    Harles. 

101.  L4vor  inert  vUimnu] 

'O  f96voQ  Iffri  K&Ktaroy,  ix^  Si  n 

KoXbv  Iv  aimf. 
TfiKu  ydp  ^OovtpS/v  hniULTa  koX 

Kpaiitiv, 


i 


EX  PONTO  LIB.  III.  EPIST.  IV.         461 

Ergo  alii  noceant  miseris,  optentque  timeri,     105 
Tinctaque  mordaci  spicula  felle  gerant. 

At  tua  supplicibus  domus  est  adsueta  juvahdis : 
In  quorum  numero  me  precor  esse  velis. 


EPISTOLA  IV. 
RUFINO. 
HjEC  tibi  nonvana^i  portantia  verba  salutem, 

Naso  Tomitana  mittit  ab  urbe  tuus ; 
Utque  suo  faveas  mandat,  Rufine,  triumpho ; 

In  vestras  venit  si  tamen  ille  manus. 
Est  opus  exiguum,  vastisque  paratibus  impar,     5 

Quale  tamen  cumque  est,  ut  tueare  rogo. 
Firma  valent  per  se,  nullumque  Machaona  quae- 

Ad  medicam  dubius  confugit  sBger  opem  •    [runt : 
Non  opus  est  magnis  placido  lectore  poetis : 

Quamlibet  invitum  difficilemque  tenent.  10 

Nos,  quibus  ingenium  longi.minuere  labores, 

Aut  etiam  nullum  forsitan  ante  fuit, 
Viribus  infirmi,  vestro  candore  valemus : 

Quem  mihi  si  demas,  omnia  rapta  putem. 

106.  Aliot  dictis  acerbis  mordeant  ovantem,  sed  UnreiUum  tamen,  nr- 

Confier  Tr.  ii.  563.  566.    Alludit  ad  bem  esse  ingressum:  triumphavit  e- 

feritatem  Scytharum,  sagittas  veneno  nim  Tiberius  prox.  anno  ante  mortem 

tinguentium.    Harlbs.  Augusti,  quo  tempore  et  hcc  a  poeta 

scripta  videntur,  quum  jam  quartum 

1.  N<m  vamm  iolutem.^  Ex  animo  in  Ponto  annum  degisset   Micyl. 
tibi  optatam ;  quia  precor  ut  sis  sal-  7.  Firma  valent  per  te,  &c.]  Sensus 

vus,  ut  es.  est :  Corpora  6rma  ac  valida  per  se 

3.Tnumpho.^  De  Illyrico  triumpho  consistunl,  neque   opus  medico  ha- 

et  h«c  et  superiora  illa  accipienda.  bent,  qui  ea  conservet :  sic  et  boni 

Nusquam  enim  alibi  reperio,  de  Ger-  tc  prcstantes   poetc,  non  indigent 

maliis  triomphasse  Tiberium  :  sed  de-  favore  lectoris,  quando  ipsorum  car- 

victis  Illyriis,  decretoque  illi  eam  ob  mina  per  se  commendabilia  sunt. 
remtriumpho,inprcsensquidemtum  9.  Nan  opnj  ett  magnu  pUutde.} 

ob  moestam  Variana  dade  civiUtem,  Poetis  ezcellentibtts  non  tsl  opui  ut 


462 


P.  OVIDII  NASONIS 


Cunctaque  quum  mea  sint  propenso  nixa  favore,  1 5 

Praeeipuum  veni»  jus  habet  ille  liber. 
Spectatum  vates  alii  scripsere  triumphum. 

Est  aliquid  memori  visa  notare  manu. 
Nos  ea  vix  avidam  vulgo  captata  per  aurem 

Scripsimus :  atque  oculi  fama  fuere  mei.        20 
Scilicet  adfectus  similes,  aut  impetus  idem, 

Rebus  ab  auditis  conspicuisque  venit  ? 
Nec  nitor  argenti,  quem  vos  yidistis,  et  auri, 

Quod  mihi  defuerit,  purpuraque  illa,  queror : 
Sed  loca,  sed  gentes  formatse  mille  figuris         25 

Nutrissent  carmen,  prseliaque  ipsa,  meum. 
Et  regum  vultus,  certissima  pignora  mentis, 

Juvissent  aliqua  forsitan  illud  opus. 
Plausibus  ex  ipsis  populi,  laetoque  favor^, 

Ingenium  quodvis  incaluisse  potest.  30 


lectores  concilient,  quia  eornm  opera 
per  M  favorem  contrahunt. 

16.  Itte  liber,']  Libellus  ille  quem 
mitto,  ubi  deBcribitur  Ccsaxii  trium- 
phus  materia  ampla  et  magna,  quae 
aliud  ezpotceret  ingenium,  quam 
meum. 

25.  Sed  loco,  vel  gentet.']  Sed  gentet 
sez  septemve  veteres :  nervose.  Sed 
locorum  descriptiones  et  pictunSi  qus 
triamphantes  imperatores  pneeede- 
bant  Per  loca  autem,  avt  urbes,  aut 
c^mpos  ubi  parte  iuerant  victoria 
pugnando ;  et  quia  hujusmodi  pmlia 
picta  pneibant,  et  in  pugnantum  eor- 
poribus  varias  erant  vulnerum  et  ca- 
dentium  forme;  ideo  subjnngit,  vel 
gentes  format»  mille  figuris. 

26.  Nuifistent  carmen,  &c.]  Car- 
mini  meo  gratiam  adtulissent.  Pra- 
Haque  ipta  meum,  £t  ipsc  pmliorum 
descriptiones. 

27.  Et  regum  vultut  eertitsma  pi- 
g7U>ra  gentif.]  Ita  quidem  vulgo  :  sed 
alii  pignora  mentit  legunt,  quae  lectio 


est  verior ;  ut  sit,  pignora  mentis,  in- 
dicia  et  significationes.  EstenimTul- 
tus,  quasi  quidam  tacitus  animi  in- 
dex,  qui  pro  eo  atque  illa  adfecta  est, 
ipse  quoque  letus,  tristis,  pladdus  ant 
torvus  est    Micyl. 

28.  Juvitsent  aliqua  fordtan  Ulud 
ope.']  Prsfero  quod  in  vulgatis  est; 
aliqua  fortitan  iUud  opus.  AUqua  |»t> 
aliqua  parte ;  ut  Virg.  Eclog.  iii.  15  : 

<t  fum  atu^a  noeuutes, 

29.  Favore.']  Fragore  malim,  vel 
canore :  nam  favorit  paullo  post  se- 
quitur.  Heinsivs.  At  enim  in  alio 
sensu  sumtum  sequitur.  Atqne,  quod 
favere  de   studio  partinm  accipitur, 

Cornel.  xxv.  2.  2.  car  non  h.  1.  de 
s6xdio  Tiberii  domusque  Augustst 
dein  Drakenb.  ad  Sil.  Ital.  xvi.  315. 
bene  monet,  docteone  illnstrat,  faver 
eifavere  proprias  esse  voces,  qnibns 
non  solum  studium,  quo  popnlns  erga 
hanc  vel  illam  aurigarum  lactioncra 
adficitur,  indicatur,  sed  etiam  solite 
adclamationes,  quibus  studium  indi- 


EX  PONTO  UB.  III.  EPIST.  IV.         463 

Tamque  ego  sumsissem  tali  elangore  vigorem, 

Quam  rudis  audita  miles  ad  arma  tuba. 
Pectora  sint  nobis  nivibus  glacieque  licebit, 

Atque  hoc,  quem  patior,  frigidiora  loco : 
Illa  ducis  facies,  in  curru  stantis  eburno,  35 

Excuteret  frigus  sensibus  omne  meis. 
His  ego  defectus,  dubiisque  auctoribus  usus, 

Ad  vestri  venio  jure  favoris  opem. 
Nec  mihi  nota  ducum,  nec  sunt  mihi.nota  locorum 

Nomina :  materiam  vix  habuere  manus.         40 
Pars  quota  de  tantis  rebus,  quam  fama  referre, 

Aut  aliquis  nobis  scribere  posset,  erat  ? 
Quo  magis,  o  lector,  debes  ignoscere,  si  quid 

Erratum  est  illic,  praeteritumve  mihi. 
Adde,  quod,  adsiduam  domini  meditata  querelam, 

Ad  laetum  carmen  vix  mea  versa  lyra  est.       46 
Vix  bona  post  tanto  quaerenti  verba  subibant, 
.   £t  gaudere  aliquid,  res  mihi  visa  nova  est. 
Utque  reformidant  insuetum  lumina  Solem, 

Sic  ad  laetitiam  mens  mea  segnis  erat.  50 

Est  quoque  cunctarum  novitas  carissima  rerum: 

Gratiaque  officio,  quod  mora  tardat,  abest. 

cabat.   Virg.  JExk.  v.  148.      Quare      Continuos  fletus  meos,  propter  hanc 
etiam  h.  1.  adelamatUmt  mterpretari      relegationem.    Hbins. 


poteris,  et   apte    Utto    additum   est.  46.  Mea  verta  Lyra  e$tJ]  Sic  i 

Harle0.  Bavar.  cum  plerisque,  nec  mutaii  de- 

32.  Rudit  ffUUt,']  Tyro  et  belH  in-  buit  a  Fabricio»  vix  mea  musa  venit, 

ezpertus,  dviiK£fu>Q,  Homer.  ut  Gottorph.  et  Bersmann.  habent : 

36.  In  curru  ebtimo.'}  Triumphalia  quid  lyre,  inquit  ille,  cum  triumpho? 

onamenta  fuere,  toga  pnetezta,  tu-  quid  eidem  cum  carmine  elegiaeoT 

nica  palmata,  toga  picta,  corona  lau-  At  enim  Claudian  pref.  v.  16.  carm. 

rea,  scipio  ebumeus,  et  sella  curulis  in  Rufinum  I.  et  II.  praef.  v.  14.  eo- 

ebumea,  de  qua  hic  Ovidius  intelli-  dem  usus  est  voc.  neque  odam  scrip- 

git.  sit.    Harles. 

44.  Preteritumve  miki.J  Aut  a  me  52.  Officio,]  Rei  illi  quam  facimus, 
prtttermissum.                              '  ut  puta,  scribendo  triumphum,  aut 

45.  Adsidua»  querelat  domini,  &c.]  aliud  aliquid  ^mile. 


464 


P.  OVIDII  NASONIS 


Gaetera  certatim  de  magno  scripta  triumpho 

Jam  pridem  populi  suspicor  ore  legi. 
IUa  bibit  sitiens,  lector  mea  pocula  plenus :        5& 

lUa  recens  pota  est,  nostra  tepescit  aqua. 
Non  ego  cessavi,  nec  fecit  inertia  serum : 

Ultima  me  vasti  sustinet  ora  freti. 
Dum  venit  huc  rumor,  properataque  carminafiunt, 

Factaque  eunt  ad  vos,  annus  abtsse  potest.    60 
Nec  minimum  refert,  intacta  rosaria  primus, 

An  sera  carpas  paene  relicta  manu. 
Quid  mirum,  lectis  exhausto  floribus  horto» 

Si  duce  non  facta  est  digna  corona  suo  ? 
Deprecor,  haec  vatum  contra  sua  carmina  ne  quis 

Dicta  putet :  pro  se  Musa  locuta  mea  est.      66 
Sunt  mihi  vobiscum  communia  sacra,  poetse, 
^  In  vestro  miseris  si  licet  esse  choro. 
Magnaque  pars  animae  mecum  vixistis,  amici : 

Hac  ego  non  absens  vos  quoque  parte  colo.  70 


66.  /iic.]  Scitieet  carmina  alioram. 
LmIm- fitMni.  Lectordetiderans.  Ple- 
nut,  Jam  latur:  et  ideo  fastidiens. 
Mea  poeula,  Subaudi  tribit,  hoc  est, 
legit  meum  carmen. 

56.  Nattra  tepeteU,^  Carmen  meum 
aerum  nuUam  habebit  gratiam  post 
alioram  carmina  prius  composita. 

62,  Sera  manu,J  Manu  tarda  ad  de- 
cerpendos  hujuamodi  flores.  Quasi 
dicat,  ego  scripsi  postremus,  tanquam 
qui  relictas  rosas  coUigit.  Rose  enim 
qu8  primo  leguntur,  quia  pulchrio- 
res  deliguntur,  magis  delectant,  quam 
ali»:  sic  eigo  qui  primo  materiam 
triumphi  Caesaris  descripsere,  magis 
placent,  quam  ego. 

65.  Deprecor  Acc  vatum,']  Ne  poeta 
▼ideatur  questus  de  poe'tis,  qui  hujus* 


modi  quoque  triuaq>ham  scripserant» 
hic  se  excusat. 

66.  Pro  M.]  Pro  utilitate  sua,  non 
ut  aliquem  culparem. 

67.  Communia  aocra.]  Quia  poeUe 
omnes  sunt  Phoebi  sacerdotes,  ideo 
ejus  sacra  sunt  illia  cum  Ovidio  etiam 
poeta  communia. 

69.  Magna  pan  aimri.]  Amici  enim 
eleganter  nunc  p^,  nunc  dimidinm 
anim»  amicoram  esse  dicuntur. 

70.  Hae  ego  vos  abtent  nune  quefue 
parte  colo.}  Elegantior  multo  mihi 
videtur  Francofurtensu  libri  lectio, 
Hae  quoque  mm  abeentvotegoparteeo- 
lit;  nisi  quod  transpositis  vodbus  ma- 
lim,  Hae  ego  nen  ahient  vot  7110911«  perte 
eolo ;  anima  non  abaens»  sed  prssens, 
licet  corpore  absim,  voa  coto.   BuaM . 


EX  PONTO  LIB.  III.  EPIST.  IV. 


465 


Sint  i^tur  vestro  mea  commendata  favori 

Carmina,  non  possum  pro  quibus  ipse  loqui. 
Scripta  placent  a  morte  fere :  quia  laedere  vivos 

Livor,  et  injusto  carpere  dente  solet. 
Si  genus  est  mortis  male  vivere,  terra  moratur,  76 

Et  desunt  fatis  sola  sepulcra  meis. 
Denique  opus  nostrse  culpetur  ut  undique  cur©, 

Officium  nemo,  qui  reprehendat,  erit. 
Ut  desint  vires,  tamen  est  laudanda  voluntas : 

Hac  ego  contentos  auguror  esse  Deos.  80 

HaBC  facit,  ut  veniat  pauper  quoque  gratus  ad  aras, 

Et  placeat  caeso  non  minus  agna  bove. 
Res  quoque  tanta  fuit,  quantaB  subsistere  summo 

Iliados  vati  grande  fuisset  onus. 
Ferre  etiam  molles  elegi  tam  vast^  triumphi      86 

Pondera  di^paribus  non  potuere  rotis. 


75.  Terra  mordtur,']  Sepulcnim  me 
exspectat 

77.  Opus  nostne  curm,']  Opus  hoc 
de  triumpho  in  quo  magnam  curam 
adhibui. 

84.  A^Midos  vati,']  JEneadot  unus 
Vossianus.  Puto  Iliados  vati,  Quippe 
ut  sammum  vatem  Virgilium  adpella- 
rit,  atqne  adeo  ipsi  Homero  prstu* 
lerit,  vix  fit  verisimile.  Nam  Pro* 
pertianum  illud,  'Neseio  <ptid  mtQtu 
naaoiiw  Iliade,  viventis  adhnc  Vir- 
gilii  auribus  datum  est.  Deinde  rb 
JEneidoSf  secunda  syllaba  oonepta,  vix 
legi  apud  alioa,  nisi  quod  in  veteri 
epigrammate  Maronis  laudibus  dato 
codex  antiquissimus  exhibet  scrip- 
tum: 

^neidemqas  suam  fae  major  nun" 
eius  omet : 
Fae  laudes  Italum,fae  tuafaeta 

quum  ^neamque  suum  invnlgatis  ex- 
VOL.  II, 


emplaribus  legatur,  et  quidem  rectius. 
Sed  quod  monere  propemodum  neg^ 
iexeram,  iisdem  versibus  nievtta  foe- 
dissimus  inhsret,  quum  pro  nuyor 
nuncius  omet  reponendum  sit  major 
Mincius;  ut  fluvium  agri  Maotuaiii 
posuerit  pro  ipsa  Mantua.  Hbins. 
JEneidos,  Iliados  putat  Heinaius,  quod 
ipsi  vix  verisimile  videtur,  ut  sum- 
mum  vatem  Virgiiium  adpellarit,  et- 
que  adeo  ipsi  Homero  prstulerit:  qua 
quidem  ratione  nondum  ducerer,  ut 
ccnigerem.  Nam  summMS  idem  esse 
potest,  ac  valde  bonus»  eximius»  ut 
alia  pretermittam,  quse  in  promtu 
Bunt,  argumenta.  Altera  autem  ratio 
gravior  est,  quia  r6  lEneidos,  secunda 
syUaba  correpta,  vix  legitur  apud 
alius,  quamquam  in  epigr.  veteri  quo- 
dam  codex  antiquissimus  exhibet 
scriptum.    Harlxs. 

86,    'Roiis  divparibus,]   Imparibus 
versibus. 

H  H 


40G 


P.  OVIDII  NASONIS 


Quo  pede  nunc  utar,  dubia  est  sententia  nobis : 

Alter  enim  de  te,  Rhene,  triumphus  adest. 
Irrita  verorum  non  sunt  prsesagia  vatum : 

Danda  Jovi  laurus,  dum  prior  illa  viret.  90 

Nec  mea  verba  legis,  qui  sum  submotus  ad  Istrum, 

Non  bene  pacatis  flumina  pota  Getis : 
Ista  Dei  vox  est :  Deus  est  in  pectore  nostro : 

Haec  duce  praedico  vaticinorque  Deo. 
Quid  cessas  currum  pompamque  parare  triumphis, 

Livia?  jam  nullas  dant  tibi  bella  moras.         96 
Perfida  damnatas  Germania  projicit  hastas : 

Jam  pondus  dices  omen  habere  meum. 
Crede,  brevique  fides  aderit ;  geminabit  honorem 

Filius,  et  junctis,  ut  prius,  ibit  equis.  100 

Prome,  quod  injicias  humeris  victoribus,  ostrum : 

Ipsa  potest  solitum  nosse  corona  caput. 
Scuta,  sed  et  galeae  gemmis  radientur  et  auro, 

Stentque  super  vinctos  trunca  tropaea  viros. 
Oppida  turritis  cingantur  ebumea  muris ;         105 

Fictaque  res  vero  more  putetur  agi. 


90.  Danda  Javi  laurui,']  Triumplitti 
dandus  est  Jovi  Capitolino,  cui  im- 
peratores  laaro  coronati  ibant  sacri- 
ficatum.  Vel  dicit  ponendam  esae 
lauream  de  more  post  triumphum  in 
ffide  Jovis  Capitolini.  Dum  prior  illu 
viret,  Dum  corona  illa  Tiberii,  qua 
paulo  ante  ovans  ob  debellatum  Illy. 
ricum,  coronatus  urbem  intravit,  ad* 
huc  est  recens  et  viridis.  £x  quo  in- 
nuit  post  illum  triumphum,  alterum* 
etiam  propediem  deberi  Tiberio. 

d4.  Hcr.]  Hunc  alterum  trium- 
phum.  ' 

97.  Perfda  Gennania.]  Gcrmania 
quHB  fidem  rupit  Romanis,  ceso  Varo 
et  tribus  legionibus.  Damnatas  hat' 
tat,    Bellaet  arma,  quae  detestatur  et 


damnat.  Profieit,  Abjidt  Unquam 
psne  victa. 

99.  Geminabit  hanorem  FiUus.]  Ti- 
beritts  alium  consequetnr  triumphum : 
et  ita  duplici  triumpho  erit  gloriosus, 
altero  parto  de  Illyria,  altero  vcro  de 
Germanis.  Tiberiusenim,vastataGer- 
mania,  imperator  adpellatus  fiiit. 

104.  Stentque  super  victot  trunea 
tropeea  trtros.]  Malim  $uper  vinetm 
virot  cum  prim.  Mediceo  et  quinque 
aliis.  InNumismaitisenim  marmori- 
busque  antiquis  adparent  passim  cap- 
tivi  tropeis  adligati.  Hkins.  Trunea 
trapeai,  Quse  amputatis  arboribus  fige- 
bantur;  amputabant  enim  ramos  ar- 
borum,  ac  deinde  armis  spoliisque 
hosti  detractis  omabapt. 


EX  PONTO  LIB.  III.  EPIST.  V.         4S7 

Squallidus  immissos  fracta  sub  arundine  crines 

Rhenus,  et  infectas  sanguine  portet  aquas. 
Barb^ra  jam  capti  poscunt  insignia  reges, 

Textaque  fortuna  divitiora  sua.  110 

Et  quse  prseterea  virtus  invicta  tuorum 

Seepe  parata  tibi,  saepe  paranda  facit. 
D!,  quorum  monitu  sumus  eventura  locuti^ 

Verba,  precor,  celeri  nostra  probate  fide. 


EPIStOLAV. 

MAXIMO  COTTiE. 

QuAM  legis,  unde  tibi  mittatur  epistola,  quseris? 

Hinc,  ubi  caeruleis  jungitur  Ister  aquis. 
Ut  regio  dicta  est,  succurrere  debet  et  auctor, 

Leesus  ab  ingenio  Naso  poeta  suo ; 
Qui  tibi,  quam  mallet  praesens  adferre  salutem,    6 

Mittit  ab  hirsutis,  Maxime  Cotta,  Getis. 

105.  Oppida  ehumea.]  Civitatum  uumero  pamti  tuis  triumphalia  ON 
sinulacra  ex  ebore  compacta.  namenta.      Sitpe  paranda,   Quoniam 

106.  Fieta  reeJ]  Rem  fictam  ad  pel-  alios  etiam  triumphos  comparabunt, 
laturbiumpictarumsimulacraetgesta,  et  tu  quoque  trinmphalia  omamei^ta 
que  prsferebantur  in  eo  triumpho.  parabis. 

iOO.  Ponunt  intigniaJ]  Noster  A.  113.  Quorttm  numitu.']  Apollinem 

Poteunt  Polit.  aliique  multi ;  quidam  significat,  cujus  motiitu  et  furore  poeta 

poteant:  utrumque  rectum;  nam  re-  vaticinantur. 
galibus  ornamentis  reges  in  trium- 
phum  ducendi  velabantur.    Heins.  2.  Aquit   aeruUis.]    Aquis  mans  . 

110.  Taxta^^.]  Vestesregias.  Di-  Pontici,  quibus  regionem  Ponticam 
vitiora  tua  fcrtuna»     Quia  reges  illi  designat. 

omnia  jure   belli  amiserant:   et  eo  6.  AdferreJ]  Deferre  Regius:  ne- 

pacto  pretiosiores  erant  vestes   ipsis  scio  an  rectius ;  adfert  enim  salutem 

regibus.  medicus,  et  qui  opem  fert :  ne  itaque 

111.  Virtut  tuorum,]  Virtus  Augu-  ambigua  sit  locutio,  (icferr»  probarem. 
sti  et  liberorum.  Burm.    Non  ego. 

1 12.  Sape  parata  libi,]  Quia  saspe*  6.  Ab  Getis  hirtutii.]  A  Getis  iqua- 

Hb2 


406 


P.  OVIDII  NASONIS 


Legimus,  o  juvenis  patrii  non  degener  oris, 

Dicta  tibi  pleno  verba  diserta  foro.  8 

Quae,  quanquam  lingua  mihi  sunt  properante  per 

Lecta  satis  multas,  pauca  fuisse  queror.  [horas 
Plura  sed  haec  feci  relegendo  ssepe;  nec  unquam 

Heec  mihi,  quam  primo,  grata  fuere  magis. 
Quumque  nihil  toties  lecta  e  dulcedine  perdant, 

Viribus  illa  suis,  non  novitate,  placent. 
Felices»  quibus  haec  ipso  cognoscere  in  actu,     15 

Et  tam  facundo  contigit  ore  frui ! 
Nam,  quanquam  sapor  est  adlata  dulcis  in  unda, 

Gratius  ex  ipso  fonte  bibuntur  aquae : 
Et  magis  adducto  pomum  decerpere  ramo, 

Quam  de  caelata  sumere  lance,  juvat.  20 

At  nisi  peccassem,  nisi  me  mea  Musa  fugasset, 

Quod  legi,  tua  vox  exhibuisset  opus. 
Utque  fui  solitus,  sedissem  forsitan  unus 

De  centum  judex  in  tua  verba  viris. 


licliB,  barbaiis,  et  impexis.  Mek.  Vel 
potius  AirjMloi  nominat  propter  pellei 
hinutaSf  quibus  se  adversus  fri^ra, 
illo  snb  cceio  psne  perpetua  commu- 
niant.  Pont.  MaiimeCctta,  Maxime; 
et  sic  initio  Epistolae  Maximo  CotUt. 
Hic  Measala  Corvini  illius  disertis- 
simi  filius,  Messallini  frater,  Cotttt 
nomen  mutuatus  est  ab  Aureliis  avis 
matemis,  nt  dtsdmus  ex  Elegia  ul- 
tima,  Pont.  lib.  iv.  ver.  43.  in  quam 
gentem  adoptione  transiverat;  quod 
tupra  vidimus  sub  finem  Elegis  se- 
cunde  h^jus  libri.  Maximos  autem 
dicios  ei  Valeria  familia  quosdam, 
quemadmodum  Measalas,  Flaccos,  Po- 
plicolas,  Volusos,  Catullos  et  Adscu- 
los,  certum  est.  Nam  bello  primo 
Punico,  sub  annum  U.  C.  cdxc.  M. 
Valerius  Maximus  cum  M.  Otacilio 
Crasso  consu!  perhibetur,  qui  devicta 


Messana  cognomen  Messahe  primus 
adscivtt.  Uuc  et  refer  Valerium 
Maximum  scriptorem,  cujus  nonnnlla 
etiamnum  exstant    Heins. 

7.  Ojuveni»  tum  degener,^  O  Cotta 
Maxime,  qui  non  degeneras  a  tuis. 
Orit  patHL  Eloquentis  patris  tui»  qui 
fuit  summus  orator.  Vel  facie  patrem 
tuum  referens.  Mer.  et  Pont. 

8.  Dicta  pleno  /oro.]  Habita  fre- 
quenti  turba»  que  erat  in  foro  judi- 
ciali. 

10.  Fuiite  paueaJ}  Visam  fuisse  eam 
orationem  brevem,  propter  ejus  ele- 
gantiam,  et  suave  dicendi  genus. 

20.  Quam  de  lance  cmlata.]  Quam 
de  aliqua  patina,  et  vase  sculpto. 

32.  Tua  vox.ll  Tua  reciutio.  Multo 
magis  enim  viva  vox  adfidt  £sAs- 
buistet,  Hoc  est,  audivissem,  aon  k- 
gissem  orationem  tuaro. 


EX  PONTO  LIB.  III.  BPIST.  V.         400 

Major  et  implesBet  preecordia  nostra  voluptas»    25 

Quum  traherer  dictis  adnueremque  tuis. 
Quem  quoniam  fatum,  vobis  patriaque  relictis, 

Inter  inhumanos  maluit  esse  Getas : 
Quod  licet,  ut  videar  tecum  magis  esse,  legendo, 

Ssepe,  precdr,  studii  pigtiora  mitte  tui :  30 

Exemploque  meo,  nisi  dedignaris  id  ipsum, 

JJtere :  quod  nobis  rectius  ipse  dares. 
Namque  ego,  qui  perii  jam  pridem,  Maxime»  vobis, 

Ingenio  nitor  non  periisse  meo. 
Redde  vicem ;  nec  rara  tui  monumenta  laboris  35 

Accipiant  nostrae,  grata  futura,  manus. 
Dic  tamen,  o  juvenis  studiorum  plene  meorum, 

Ecquid  ab  his  ipsis  admoneare  mei  ? 
Ecquid,  ubi  aut  recitas  factum  modo  carmen  amicis, 

Aut,  quod  saepe  soles,  exigis  ut  recitent,        40 
Interdum  queritur  tua  mens,  oblita  quid  absit  ? 

Nescio  quid  certe  sentit  abesse  sui : 
Utque  loqui  de  me  multum  praesente  solebas, 

Nuhc  quoque  Nasonis  nomen  in  ore  tuo  est  ? 
Ipse  quidem  Getico  peream  violatus  ab  arcu,    45 

Et,  sit  perjuri  quam  prope  poena,  vides, 

26,Q^umtraherertuUdktU,}Quwai  ^tad  qbtit?  Metuo  tamen  ne  vel  sic 

dicentem  te  attdirem,  et  in  tua  verba  hcc  satis  sint  integra.  Heins.    Ee- 

et  sententiam  adducerer  tuis  rationi-  quid  adf^ue  Junian.  Sed  legerem  cmn 

Ims.  quatuor  scriptis,  Ec<iuid,  ubi  aut  re- 

32.  Q^od  fwKi  rvftttri.]   Minores  citast  &c.  Bvrm.    Sic  nostri.    Locos 

enim  a  majoribus  petere  exempla  de-  non  sanus  esse  ridetur.    Verpoort.  ita 

bent.    PoNT.  interpretatur :  An  menf  ttui  interdum 

34.  Ingenio,  &c.]  Scribo  ad  vos  m-  ^teritur,  abesse  sibi  aliquid,  quando 

ptus,  et  eo  pacto  conor  vobis  absen-  reeitas  carmen  aliquod  recens  a  te 

tibtts,tanquam  prssentibos  firui»  et  vi-  faetum  amtns  quibusdam,  aut  ab  illis 

deri  esse  vobiscum,  et  non  in  ezsilio.  pothilas,  ut  ipsi  recitent  tibi,  quc  com- 

99.  Ee^mhtM  mt  reeitat.']  Ecquid  posuenint;  quod  uepe  tolet  postulare. 

mM  reeitat  nonnuUi.    Scribe  EcqtUbut  Cf.  Trist.  IV.  i.  89.    Harlbs. 
ut  recitat ;  et  pone  interrogationis  ao-  46.   Perfurum    quam  prope  pamay 

tam  post  illa,  qHtritur  tua  ment  ehlita  quia  Regius  habet  per  murum,  scri- 

Hn3 


470 


P.  OVIDII  NASONIS 


Te  nisi  momentis  video  paBne  omnibus  absens : 

Gratia  DJs,  menti  quolibet  ire  licet. 
Hac  ubi  perveni,  nulli  cemendus»  in  urbem, 

Saepe  loquor  tecum,  saepe  loquente  fruor,       50 
Tum,  mihi  difficile  est,  quam  sit  bene»  dicere; 

Candida  judiciis  hora  isit  illa  meis.      [quamque 
Tum  me,  si  qua  fides,  coelesti  sede  receptum, 

Cum  fortunatis  suspicor  esse  Deis. 
Rursus,  ut  huc  redii,  coelum  Superosque  relinquo ; 

A  Styge  nec  longe  Pontica  distat  humus.      56 
Unde  ego  si  f^ito  nitor  prohibente  reverti, 

Spem  siae  profectu,  Maxime,  toUe  mihi. 


EPISTOLA  VL 
AMICORUM  CUIDAM. 


Naso  suo,  nomen  posuit  cui  paene,  sodali 
Mittit  ab  Euxinis  hoc  breve  carmen  aquis. 

At,  si  cauta  parum  scripsisset  dextra,  quis  esses» 
Forsitan  officio  parta  querela  foret« 


bere  jubet  Heinaius,  ut  supra  Triit. 
IV.  iii.  41*  prop«  te  corrigere  voluit. 
£qui4em  nondum  convictui  sum,  Sens. 
poena,  si  pejeravero,  quam  facile  mihi 
inferri  potuerit,  vides.  Prop«  enim 
adverbium  est,  quasi  pro  pedibus,  et 
accipitur  pro/«re  aut  proxime^  Harl. 

49.  Hane  ubi  perveni.']  Hac  ex  scrip- 
tis  nonnullis ;  mente  nimirum. 

55.  Rurms  ubi  huc  redti.]  Ut  huc 
redii  ex  Combiano.  Ubi  mente  et 
cogitatione  videor  Roma  in  Scythiam 
redlsse.    Relin^io,  Videor  relinquere. 


56.  A  Styge.']  Abinferis.  Non  hnge 
distat.  Non  est  multum  dissimilis. 
Quasi  dicat:  Videor  ad  ioferos  per- 
veoisse. 

57.  UndeJ]  A  qua  terra  Pontica, 
Si  nitor  reverti,  Si  conor  Romam  re- 
dire.  Fatoprohibente,  Diis  nolentibus. 

5Q.  ToUe  spem  mihL'}  Adime  hanc 
mihi  spem  redeundi,  ostendendo  per 
iiteras  non  posse  fieri,  ut  redeam.  Srae 
profectu.  QnaB  spes  nihil  profectura 
est:  fnistra  enim  reditum  spero,  si 
non  pofisum  illum  consequi. 


EX  PONTO  LIB.  III.  EPIST.  VI.         471 

Cur  tamen,  hoc  aliis  tutum  credentibus,  imus,     5 

Adpellent  ne  te  carmina  nostra,  rogas  ? 
Quanta  sit  in  media  clementia  Cssaris  ira, 

Ex  me,  si  nescis,  certior  esse  potes. 
Huic  ego,  quam  patior,  nil  possem  demere  poenae, 

Si  judex  meriti  cogerer  esse  mei.  10 

Non  vetat  ille  sui  quemquam  meminisse  sodalis, 

Nec  prohibet  tibi  me  scribere,  teque  mihi* 
Nec  scelus  admittas,  si  consoleris  amicum, 

MoUibus  et  verbis  aspera  fata  leves. 
Cur,  dum  tuta  times,  facis  ut  reverentia  talis     15 

Fiat  in  Augustos  invidiosa  Deos  ? 
Fulminis  adflatos  interdum  vivere  telis 

Vidimus,  et  refici,  non  prohibente  Jove : 
Nec,  quia  Neptunus  navem  lacerarat  Ulyssis, 

Leucothee  nanti  ferre  negavit^opem.  20 

Crede  mihi,  miseris  coelestia  numina  parcunt, 

Nec  semper  laeisos  et  sine  fine  premunt. 
Principe  nec  nostro  Deus  est  moderatior  uUus : 

Justitia  vires  temperat  ille  suas. 
Nuper  eam  Caesar,  facto  de  marmore  templo,   25 

Jampridem  posuit  mentis  in  aede  suse. 


5.  AUii   credentibui  esse  tutum,']  LatioiduieruDtmatreinMatutam.HaBC 

Aliis  exUtimantibus  non  esse  timen-  maris  dea  Ulizi,  fluctibus  jactato,  bal- 

dum.     Hoc,  Sctlicet  nomen  ponere  theum  dedit,  quo  sibi  pectus  vinciret, 

meis  scriptist,  ne  pessum  abiret :  quo  facto  enata- 

9,  Nil  jx)ss$m  demere,']  Quia  CiBsar  vit.    Harles. 
non  potuisset  me  mitius  punire.  25.  duartfacto^de  marmote  templo»'] 

16.  Fiat  invidiosa,']  Invidiam  illis  De  hoc  templo  nihil  legi.    Proinde 

et  detractionem  conciliet.    In  Deos  videndum,   an   ad    templum  Martis 

Augustos.  Augustum  et  ejus  filios  in-  Ultoris  adluseht  poeta,  quod  ab  ul- 

tellige.  tione  Cassii  et  Bruti  adpellatum  fuit. 

20.  Ino,  cum  Melicerte  filio  suo  in  £st  enim  et  ultio,  sive  vindicta  justt- 

mare  se  praecipitans,  a  Neptuno  ex-  tie  pars  quaedam.   Micyl.. 
cepta  fuiu    Bacchus  suam  illam  nu«  26.  Inicde  sua  mentis.]  In  thesauro>. 

tricem  Leucotheam  voluit  adpellari,  suL  pectoris :   boc    est,  multo.  ante- 

Hii4 


472 


P.  OVIDII  NASONIS 


Juppiter  in  multos  temeraria  iulmina  torquet, 

Qui  pcenam  culpa  non  meruere  pari. 
Obruerit  ssevis  quum  tot  Deus  sequoris  undis, 

Ex  illis  mergi  pars  quota  digna  fuit  ?  30 

Quum  pereant  acie  fortissima  quaeque,  sub  ipso 

Judice,  delectus  Martis  iniquus  erit. 
At,  si  forte  velis  in  nos  inquirere,  nemo  est 

Qui  se,  quod  patitur,  commeruisse  neget. 
Adde,  qupd  exstinctos  vel  aqua,  vel  Marte,  vel  igni^ 

NuUa  potest  iterum  restituisse  dies.  36 

Restituit  multos,  aut  poense  parte  levavit 

Csesar ;  et,  in  multis  me  velit  esse,  precor. 
An  tu,  quum  tali  populus  sub  principe  simus» 
-  Adloquio  profugi  credis  inesse  metum  ?         40 
Forsitan  hsec  domino  Busiride  jure  timeres, 

Aut  solito  clausos  urere  in  sere  viros. 
Desine  mitem  animum  vano  infamare  timore : 

Seeva  quid  in  placidis  saxa  vereris  aquis  ? 
Ipse  ego,  quod  primo  scripsi  sine  nomine  vobis,  45 

Vix  excusari  posse  mihi  videor. 
Sed  pavor  adtonito  rationis  ademerat  usum ; 

Cesserat  omne  novis  consiliunique  malis. 
Fortunamque  meam  metuens»  non  vindicis  iram, 

Terrebar  titulo  nominis  ipse  mei.  ^ 


qii«m  sdificaret  aedem  Rom«,  cole- 
1>at  ipsam  Deam;  aic  Ctaudian.  de 
laudeStilicii.  30: 

Hite  Dea  jrro  tempUs,  et  ture  caUi^ 
Hbuiarii, 

Tb  Jruiiur,  ponnitque  sua$  koc  pee- 
torvMctei. 

31*  Qictnii  pereant  heUo  fortimma 
peetota.^  Quod  et  Priamos  deplorat, 
Iliad.O. 

41.  De  tjraiiao  Buairide  v.  ad  Triat. 


III.  ii.  39.  et  Bordewiach  diss.  de 
immolatia  ab  .£gypto  Busiride  pere- 
grinis  adTeuia»  in  d.  Martini  tlieiaufo 
diaaertatt.  tom.  iii.  part.  i.  p.  121.  iqq. 
Hahles. 

42.  Aut  aoUto  urere  clautoe,  &c.] 
Aut  domino  Phalaride,  qui  in  «reo 
tauro  igni  subdito  homines  necabat. 

49.  Nou  iram  viiMfteif.]  Non  iram 
Augusti  Tindicantis  injuriam  a  me 
acceptam.     VindieiM,   prineipit,  Cc- 


EX  PONTO  LIB.  III.  EPIST.  VII.        473 

Hacteniis  admonitus  memori  concede  poet^e, 

Ponat  ut  in  chartis  nomina  carasuis. 
Turpe  erit  ambobus,  longo  mibi  proximus  usu, 

Si  nuUa  libri  parte  legare  mei. 
Ne  tamen  iste  metus  somnos  tibi  rumpere  possit,  65 

Non  ultra,  quam  vis,  officiosus  ero : 
Teque  tegam,  qui  sis,  nisi  quum  permiseris  ipse. 

Cogetur  nemo  munus  habere  meum. 
Tu  modo,  quem  poteras  vel  aperte  tutus  amare, 

Si  res  est  anceps  ista,  latenter  ama.  60 


EPISTOLA  VII. 


AMICIS. 

Verba  mihi  desunt  eadem  tam  seepe  roganti, 

Jamque  pudet  vanas  fine  carere  preces. 
Tsedia  consimili  fieri  de  carmine  vobis, 

Quidque  petam,  cunctos  edidicisse  reor. 
Nostra  quid  adportet  jam  nosf is  epistola,  quamvis 

Gharta  sit  a  vinclis  non  labefacta  suis.  6 

Ergo  mutetur  scripti  sententia  nostri, 

Ne  toties  contra,  quam  rapit  amnis,  eam. 


taris,  judieis,  M^einni  permutatioDe, 
codices  Kripti. 

60.  Tmribar  Htulo,'j  Qiiia  noD  an- 
debam  facere  mentionem  mei  nominiB 
in  meis  libellis. 

63.  Ambobui.']  £t  tibi  et  mihi. 
Proximut  mihi  Umgo  utu,  Si  tn  mihi 
conjunctns  longa  consuetudine  et  a- 
more.  Pronmuu  In  multis  Teterum 
cogmtut;  utrumque  rectum.  Heiiv- 
snrs. 

68.  Cogotur  nemo,]   In  neminem  ■ 
invitum    ac    tepugnantem   conferam 
munus.  PoNT.     Mimiiu  Mero  m«um. 


Poni  in  meis  yersibus. 

2.  Fine  earero,'}  Nunquam  ad  ezi- 
tum  et  finem  perduci»  Med  semper 
idem  precari. 

3.  De  contimili  carmineJ]  Ejusdem 
semper  materis :  nam  eadem  res  se- 
pius  iterata,  et  toties  inculcata  taKlium 
adiert.    Pont. 

6.  Quamvit  Ckarta  iit  a  vineHt 
non  labefacta  fuu.]  Quamvis,  inquit, 
charta,  ubi  hac  scripta  sunt,  nondum 
sit  a  vobis  reclusa,  et  suis  solitis  vin- 
culb.soluta. 

7,  Seripti  aewt^ntia  noetri»]  Institu- 


474  P.  OVIDII  NASONIS 

Quod  bene  de  vobis  speravi,  ignoscite,  amici : 

Talia  peceandi  jam  mihi  finis  erit.  10 

Nec  gravis  uxori  dicar :  quae  scilicet  in  me 

Quam  proba,  tam  timida  est,  experiensque  pa- 
rum. 
Hbbc  quoque,  Naso,  feres ;  etenim  pejora  tulisti : 

Jam  tibi  sentiri  sarcina  nulla  potest. 
Ductus  ab  armento  taurus  detrectat  aratrum ;   15 

Subtrahit  et  duro  coUa  novella  jugo. 
Nos,  quibus  adsuevit  fatum  crudeliter  uti, 

Ad  mala  jam  pridem  non  sumus  ulla  rudes. 
Venimus  in  Geticos  fines ;  moriamur  in  illis, 

Parcaque  ad  extremum,  qua  mea  coepit,  eat.  20 
Spem juvet  amplecti ;  quae  non  juvat  irrita  semper ; 

Et,  fieri  cupias  si  qua,  futura  putes. 
Proximus  huic  gradus  est,  bene  desperare  salutcm, 

Seque  semel  vera  scire  perisse  fide. 
Curando  fieri  quaedam  majora  videmus  25 

Vulnera,  quse  melius  non  tetigisse  fuit. 
Mitius  ille  perit,  subita  qui  mergitur  unda, 

Quam  sua  qui  tumidis  brachia  lassat  aquis. 


tum  scribeDdi 'genas»  quo  hactenas  mentuin,  quasi  oramfftttmi,  quod  bo- 

'  usas  sum.  ves  maxime  eligerant  ad  anuidum.  v. 

8.  Ne  totiet  eontra,  &c.]  Jlp6c  Kvfia  Gesner.  thesaur.  L.  L.  sub  b.  v.  el 

XoKTiluv,  Eurip.  Virg.  Geprg.i.  201.  Armentum    pecoram   majorum   mul- 

11.  Nee  gravU  uxori  dicar.]  Nec  titudo ;  grex  proprie  minorum  est. 
ero  ulterius  molestus  uxori  mea»,  idem  Harles. 

etiam  scribendo.  22.  Quafutura  putes.]  Sensus  est : 

12.  Experxentque  pamm.]  £t  param  Spem    illam   amplectendam   censeo, 
solers ;  quas  non  tentat  et  experitur  quae  non  est  irrita,  et  qua  speramus 
omnia,  ut  Caesarem  mihi  ezoret.  Te-  id  adsequi,  quod  optamus  fieri. 
rent.  Adelph.  iii.  5.  enitar,faciam,  ea>  23.  Proximus  huic  gradus  e$t.]  Pri- 
jteriar,  mus  enim  gradus  est  sperare,  qu9 

14.  Nulla  $arcina,']  Nullum  onus.  adsequi  optamus :  secundus  vero,  ca 

15.  Ductus  %  ab  armento  taurut,J  desperare  qus  minime  adsequi  coofi- 
Taurus  indomitus  aratro  admotut. —  dimus.  Bene  detperare  salutem,  )3ene 
Verpoort.  laudat  Festum  sub  v.  Ar-  deponere  spem  salutis  irritam. 


1 


EX  PONTO  LIB,  IIL  EPIST.  VIIL       476 

Cur  ego  concepi  Scythicis  me  posse  carere 

Finibus,  et  terra  prosperiore  frui?  30 

Cur  aliquid  de  me  speravi  lenius  unquam? 

An  fortuna  mihi  sic  mea  nota  fuit  ? 
Torqueor  en  gravius ;  repetitaque  forma  locorum 

Exsilium  renovat  triste,  recensque  facit. 
£st  tamen  utilius,  studium  cessasse  meorum,    35 

Quam,  quas  admorint,  non  valuisse  preces. 
Magna  quidem  res  est,  quam  non  audetis,  amici : 

Sed  si  quis  peteret,  qui  dare  vellet,  erat, 
Dummodo  non  vobis  hoc  Ceesaris  ira  negarit, 

Fortiter  Euxinis  immoriemur  aquis.  40 


EPISTOLA  VIIL 

MAXIMO. 

Qv^  tibi,  quserebam,  memorem  testantia  curam, 
Dona  Tomitanus  mittere  posset  ager. 

Dignus  es  argento,  fulvo  quoque  dignior  auro : 
Sed  te,  quum  donas,  ista  juvare  solent. 

Nec  tamen  haec  loca  sunt  ullo  pretiosa  metallo:  5 
Hostis  ab  agricola  vix  sinit  illa  fodi. 

29.  Cur  ego  eoneipL]  Cnr  cogitavi.  petere;  quamvis  sit  magDum,  tamen 

Scjfihieii   me   po$t$   earere    Finihut,  Augustus  concederet. 

'^^osse  me  e  Scythia  removeri.  39.  Duromodo  nobis  vestri  studii 

32.  Sie  fuU  nota  mtAi.]    Sic  mihi  cessatio,  non  ira  Ciesaris  hoc  negave- 

oognita  fuit,  ut  deberem  ^rare  nunc  rit.    Harlxs. 
eam  benignius  mecum  acturam. 

35.  Studium  meorum.]  Consensum  1.  Curam  memorem.']   Que  testa- 

et  favorem  amicorum.     Ceuam.    Ni-  rentur  curam  hominis  memoris  tui. 

hil  tentasse  de  reditu  meo  apud  Au-  4.  Sed  te,  quum  donat,  ista  Juvare 

gustum.  tolent.]  Sed  aurum  et  argentum  ma- 

37.  Magna  quidem  ret  ett  quam  non  gis  soles  donare  aliis,  quam  acdpere. 

ttudetit   amicu]    Difficile,  inquit,  et  6.  Vix  tivut  Ula  fodL]    Itta  Jun. 

arduum  est,  quod  non  audetis  pro  me  Pol.et  tres  alii ;  ulla  Leid.    Vix  per- 


478 


P.  OVIDII  NASONIS 


Purpura  ssepe  tuos  fulgens  praetexit  amictus ; 

Sed  non  Sarmatica  tingitur  illa  manu. 
Vellera  dura  ferunt  pecudes,  et  Palladis  uti 

Arte  Tomitanae  non  didicere  nurus.  10 

Femina  pro  lana  Cerealia  munera  frangit, 

Subpositoque  gravem  vertice  portat  aquam. 
Non  hic  pampineis  amicitur  vitibus  ulmus : 

NuUa  premunt  ramos  pondere  poma  suo. 
Tristia  deformes  pariunt  absinthia  campi,  15 

Terraque  de  fructu  quam  sit  amara  docet. 
Nil  igitur  tota  Ponti  regione  sinistri, 

Quod  mea  sedulitas  mittere  posset,  erat. 
Clausa  tamen  misi  Scythica  tibi  tela  pharetra : 

Hoste,  precor,  fiant  illa  cruenta  tuo.  20 

Hos  habet  haec  calamos,  hos  hsec  habet  ora  libellos : 

Haec  viget  in  nostris,  Maxime,  Musa  locis. 
Quae  quanquam  misisse  pudet,  quia  parva  viden- 

Tu  tamen  hflec,  quseso,  consule  missa  boni.  [tur. 


mittit  loca  Ula  arah.  Quaii  dicat: 
Si  ia  hac  Kgione  noD  possuDt  honines 
agnim  colere  ob  hoitilem  timorem,  et 
iDcunionet,  multo  minus  eam  ob  cau- 
sam  potsuot  nra  fodere. 

8.  Sarmatiea  manu.]  Sic  bene  re- 
Bcripait  Burm.  quem  Tide,  e  codd. 
Francof.et  duebus  aliis.  h.  e.  non  sunt 
artiiices  in  Sannatia,  qui  tingnere  no* 
rint  purpuram.  Mama  autem  de  ope- 
ribus  artificum  cujuscumque  generis 
poiii  notum  est.    Harlis. 

9.  Art  PaUadit,  est  lanificium, 
cujus  inventrix  Pallas  fuisse  dicitur. 
Metam.  vL  fab.  i.    CermL  munera 

frangitf  h.  e*  molit  fritmentnm.  Habl. 


16.  Ludit  poeta  more  suo  in  am- 
bigua  vocis  atnara  stgnificatione,  pro- 
pria  et  tianslata  pro  tristi,  inrisa  et 
molesta.  Muaa  h.  e.  artes  Scytha- 
rum.    Harlzs. 

17.  Ponti  sifitsCn.]  Pontics  regio- 
nis  infelicis;  ad  Isvam  Euxini  maris 
sits. 

20.  Fiant  enmta,}  Cmore  hotlili 
madeant,  qnnm  in  pne&um  ibis. 

21.  Hot  ealamotJ]  Hec  scribendi 
instrumenta:  nam  Homani  calamis 
scribunt ;  Scyth»  vero  sagittas  fadttnt, 
quas  quotidie  tractant,  ut  nos  Homaoi 
libros  et  calamos. 


EX  PONTO  LIB.  III.  EPI8T.  IX.        477 

EPISTOLA    IX. 
BRUTO. 

QuoD  sit  in  his  eadem  sententia,  Brute,  libellis, 

Carmina  nescio  quem  carpere  nostra  refers : 
Nil,  nisi,  me,  terra  fruar  ut  propiore,  rogare ; 

Et,  quam  sim  denso  cinctus  ab  hoste,  queri. 
O  quam  de  multis  vitium  reprehenditur  unum  I  5 

Hoc  peccat  solum  si  mea  Musa,  bene  est. 
Ipse  ego  librorum  video  delicta  meorum, 

Quum  sua  plus  justo  carmina  quisque  probet. 
Auctor  opus  laudat :  sic  forsitan  Agrius  olim 

Thersiten  facie  dixerit  esse  bona.  10 

Judicium  tamen  hic  nostrum  non  decipit  error; 

Nec,  quidquid  genui,  protinus  illud  amo. 
Cur  igitur,  si  me  videam  deUnquere,  peccem  ? 

Et  patiar  scripto  crimen  inesse  ?  rogas. 
Non  eadem  ratio  est,  sentire  et  demere  morbos : 

.  Sensus  inest  cunctis ;  toUitur  arte  malum.     16 
Saepe  aliquod  cupiens  verbum  mutare,  relinquo ; 

Judicium  vires  destituuntque  meum. 

1.  Eadem  sententia,']  Eademmate-  11.  Non  deeipit  noantmjudieiunu} 

ria  qua  usus  sum  etiam  in  reliquis  hu-  Non  fallit  meum  judicium,  quod  est 

jtts  operis  libellis,  de  canninibus  meis.    Error  enim  ju- 

7.    Video    deUcta.']    Video   plures  dicium   nostrum   faUit,  quum    malt 

errores,  quam  unum  illud.     Vidi  pr.  nostra  carmina  bona  esse  credimus»  et 

ed.  sic  erramus. 

9.  SieforsUan  Accita  olim.']  Agrius  15.  Sentire  et  demere  morbot,']  Co- 

legendum  jam  monuit  in  novis  Lecti-  g^oscere  et  curare  infirmitates.    Hoc 

onibus  Gulielmus  Canterus,  lib.  ii*  est,  non  possum  errorem  corrigere : 

cap.  zzz;    is   enim  Thersits  pater.  Quia  carmina  Uttum 

Heins.    Merula  Accium  intelligit,  de  Sunt  opue,  et  pacem  mentis  habere 

quo  Pers.  Sat.  I.  vers.  50 :  vohtnt. 

non  ett  hic  Ilias  Acci  16.  ToUitur  arte  malunu]   Vitium 

Elnia  veratro ;  carminis  non  indiget  solum  ut  depre- 

sed  ibi  Atti  legitur,  et  de  recenti  poe-  hendatur,  sed  arte  opus  est,  qusB  non 

ta,  qui  Persii  tempore  vivebat,  agi  os-  potest  nisi  a  leto  animo  proficisci. 

tendit  Casaubonus.  17.  Relinquo,]  Omitto  scilicet  ver- 


478 


P.  OVIDII   NASONIS 


Saepe  piget,  quid  enim'dubitem  tibi  vera  fateri? 

Corrigere,  et  longi  ferre  laboris  onus.  20 

Scribentem  juvat  ipse  favor,  minuitque  laborem, 

Cumque  suo  crescens  pectore  fervet  opus. 
Corrigere  at  res  est  tanto  magis  ardua,  quanto 

Magnus  Aristarcho  major  Homerus  erat. 
Sic  animum  lento  curarum  frigore  laadit,  25 

Ut  cupidi  cursor  frsena  retentat  equi. 
Atque  ita  Di  mites  minuant  mihi  Caesaris  iram, 
'  Ossaque  pacata  nostra  tegantur  humo ; 
Ut  mihi,  conanti  nonnunquam  intendere  curas, 

FortunsB  species  obstat  acerba  meae.  30 

Vixque  mihi  videor,  faciam  quod  carmina,  sanus^ 

Inque  feris  curem  corrigere  illa  Getis : 
Nil  tamen  e  scriptis  ms^s  excusabile  nostris, 

Quam  sensus  cunctis  paene  quod  unus  inest. 


bum  mutandum  ia  carmine  meo;  et 
•ubjungit  causam ;  quia  vim  judican- 
di  mea  calamitas  fregit 

20.  Onuf  longi  Idborit,^  Difficilius 
est  enim  carmen  corrigere,  quam  com- 
ponere. 

24.  Arittarcho.^  Homert  interprete. 
Fuit  Aristarchus  optimus  grammati- 
cus  Alexandrinus.  iEIianus  tradit 
hunc  tam  castigato  fuisse  judicio,  ut 
Homeri  versus  non  putaretur,  quem 
ipfie  non  probaret.  Hinc  scriptorum 
alienorum  'censores  et  judices  prover- 
bio  Aristarchi  adpellantur,  et  oppo- 
nuntur  Zoilis. 

Comparationem  hanc,  ut  dissenta- 
neam,  carpit  Scaliger  Poet.  vi.  c.  7. 
"  Sed  commodus  poet»  sensus  est,  ait 
Verpoorten;  Corrtg*r«8criptacarmina 
tanto  diffieilius  est,  quanto  diffieiliut 
et  audacius  opus  adgressus  est  Arittar- 
chut,  qui  Homerum  multo  pr«ttantuh 
rom  ipso  emendare  institutt.  Nam 
indoctiorem  corrigere,  non  est  arduum, 


-  ut  magtstio  discipulum  :  at  doctioris 
scripta  emendare,  et  de  ejus  ii^enio 
recte  judicare,  difficile  est."  Hables. 

25.  Sie  animum  Unto  eurarum  fii* 
gore  icdit.]  Deesse  aliquid  videtur, 
quo  referatur  Ucdit,  nisi  t6  ccrrigere 
cum  Merula  intelligas.  Heinsius  con- 
jecerat,  Uedar,  ut  esset  GFedsmus. 

At  cL  Wakker  legit :  Et  cupide  eur- 
tutfr,  ret,  equi,  carpitque  Heinsium 
ac  Burmannum,  quod  curter  reposue- 
runt,  et  interpretatur :  ut  coirigendi 
labor  tanto  difficiUor  est,  quanto  Ari- 
starchum  Homerus  superabat,  slc  ani- 
mum  etc.  ^t  retentat  vel  retorquet 
frena  equi  cupientis  currere.  Atque 
ego  in  sententia  doctissimi  Wakkeri 
adquiesco.    Harlss. 

34.  QuamqiMdunuttentus,']  Qnaxn 
quod  una  et  eadem  sententia  tristis  et 
luguUris.  Pene  inest  cunctis.  Quasi 
inest  omnibus  meis  scriptis:  in  hb 
enim  tractatur  p«ne  eadem  materia 
tristis  et  moesta. 


EX  PONTO  LIB.  III.  EPIST.  IX.        479 

LsBta  fere  laetus  cecini ;  cano  tristia  tristis :        35 

Conveniens  operi  tempu^  utnimque  suo  est. 
Quid,  nisi  de  vitio  scribam  regionis  amarsa  ? 

Utque  solo  moriar  commodiore,  precer  ? 
Quum  toties  eadem  dlcam,  vix  audior  uUi ; 

Verbaque  profectu  dissimulata  carent.  40 

Et  tamen  haec  eadem  quum  sint,  non  scribimus 
Isdem : 

Unaque  per  plures  vox  mea  tentat  opem. 
An,  ne  bis  sensum  lector  reperiret  eundem, 

Unus  amicorum,  Brute,  rogandus  erat  ? 
Non  fuit  hoc  tanti ;  confesso  ignoscite,  docti :   45 

Vilior  est  operis  fama  salute  mea.   ' 
Denique  materise,  quam  quis  sibi  finxerit  ipse, 

Arbitrio  variat  multa  poeta  suo. 
Musa  mea  est  index  nimium  quoque  vera  malorum, 

Atque  incorruptae  pondera  testis  habet.  60 

Nec  liber  ut  fieret,  sed  uti  sua  cuique  daretur 

Litera,  propositum  curaque  nostra  fuit. 
Postmodo  coUectas,  utcumque  sine  ordine,  junxi, 

Hoc  opus  electum  ne  mihi  forte  putes. 
Da  veniam  scriptis,  quorum  non  gloria  nobis     55 

Causa,  sed  utilitas  officiumque,  fuit. 

40.  Vtrba  distimulata.^  Verba  mea,  etiam  pnesidium    confugere  1    idque 

que  amici  dissimulant :  et  ostendunt  hanc  ob  causam,  ne  mihi  objiceretur, 

aut  non  accepisse  literas  meas,  aut  quod  idem  sensus  reperitur  in  meis 

verba  raea  non  intellexisse.     Carent  carminibus.    Micyl. 

frofectu,     Quia    nihil    mihi    profici-  49.    Ett  nimium  vera  index  malO' 

tur.  •11111.]  Nimis  vere  mala  mea  indicat 

43.  Anne  bit  ut  Miuum.]  An  ne  bi$  et  exponit. 

tensum  veteres  majori  ex  parte ;  et  66.  Sed  utilitat.^  Quia  scripsi  eam 

recte.  Heins.  Sensus  est,  o  Brute,  de-  ob  causam,  ut  scribendo  reditum  pro- 

buine  tantum  unum  amicum  rogare,  curarem.    Officium,    £t  ut  in  re  mea 

ut  mihi  opitularetur,  nec  ad  csterorum  faceiem  quod  debeo. 


PUBLII    OVIDII    NASONIS 


EPISTOLARUM 


E  X    P  O  N  T  O 


LIBER  QUARTUS. 


EPISTOLA  PRIMA. 

♦SEXTO  POMPEIO. 

AcciPE,  Pompe!,  deductum  carmen  ab  illo, 

Debitor  est  vitae  qui  tibi,  Sexte,  suce. 
Qui  si  non  prohibes  a  me  tua  nomina  poni, 

Accedet  meritis  hsec  quoque  summa  tuis. 
Sive  trahis  vultus,  equidem  peccasse  fatebor : 

Delicti  tamen  est  causa  probanda  mei. 
Non  potuit  mea  mens,  c[uin  esset  grata,  teneri 

Sit,  precor,  officio  non  gravis  ira  pio. 


•  Sbxto  Pompexo.]  Hunc  Sext 
Pompeiam  origtnem  trahere  exisdmo 
ab  illo  Pompeio,  qui  ad  Numasdam 
male  rem  gessit,  <}Uemque  hominem 
wman  Cicero  alicubi  adpellaTit.  Hoc 
eontule  mortuum  Cesarem  Augustum, 
in  confeiso  est.  Eidem  proconsuli, 
Asiam  obtinenti,  comes  ac  familiaris 
abiit  in  provinciam  Valerius  Maxi- 
mus,  ut  ipse  de  se  testatur  in  Com- 


mentario  iUustrium  exemplonmn,  lib. 
ii.  cap.  1.    Heiks. 

3.  A  me  ttta  namina  ponu]  A 
me  carminibus  meis  referri  nomen 
tuum. 

4.  Aceedet  tuit  merilisJ]  Addetnr 
reliquis  tuis  beneficiis. 

fi.  Sive  trahis  vuttut.]  Sive  frentera 
contrahis  et  irasceris,  quod  ponam  in 
meis  scriptis  tua  nomina. 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  I.  48t 

O  quoties  ego  sum  libris  mihi  visus  in  istis 

Impius^  in  nullo  quod  legerere  loco !  10 

O  quoties,  aliud  yelleih  quum  scribere,  nomen 

Rettulit  in  ceras  inscia  dextra  tuum ! 
Ipse  mihi  placuit  mendis  in  talibus  error, 

£t  vix  invita  facta  litura  manu  est. 
Viderit  ad  summum,  dixi,  licet  ipse  queratur ;   15 

Hanc  pudet  offensam  non  meruisse  prius ! 
Da  mihi,  si  quid  ea  est,  hebetantem  pectora  Le- 

Oblitus  potero  non  tamen  esse  tui.  [then ; 

Idque  sinas  oro ;  nec  fastidita  repellas 

Verba;  nec  officio  crimen  inesse  putes.  20 

£t  levis  haec  meritis  referatur  gratia  tantis : 

Sin  minus,  invito  te  quoque  gratus  ero. 
Nunquam  pigra  fuit  nostris  tua  gratia  rebus, 

Nec  mihi  munificas  arca  negavit  opes. 
Nunc  quoque  nil  subitis  clementia  territa  fatis  25 

Auxilium  vitae  fertque,  feretque  meae. 
Unde,  roges  forsan,  fiducia  tanta  futuri 

Sit  mihi?  quod  fecit,  quisque  tuetur  opus. 
Ut  Venus  artificis  labor  est  et  gloria  Coi, 

^quoreo  madidas  quse  premit  imbre  comas :  30 


9.  In  ittit  libritJ]  In  hoc  de  FoDto  quisqae  opus  qaod  fecit,  taeri  iolet. 
opere.  Qile  quidem  sententie  de  Aristotelis 

10.  /n  iml^  loeoJ]  In  nolla  pagina.  Etbica  sumitur. 

12.  RettuHt,]  Posuit.    In  etrat.  In  29.  Artifieit  Coi,]  Apellis,  Coi  picto- 

tabulas  ceratas.  ris  celeberrimi. 

23.  NunquaM  pigra  fuit,]   Nun-  30.  QuiR  prentit  eomat.]  Qvm  ca- 

qaam  defuit.    Nottrit  robut.  In  no-  pillos  premere  videbatnr,  et  aquam 

stris  neoessitatibus.  ezprimere.     Madidat  imbre,   Made- 

.     27.  Futuri,]  Futone  opis  tn»,  qtlia  factos  capilloa   aqua  aequoris,  unde 

nunquam  me  fefellit.  videbatur  emergere.     £  mari  enim 

28*  Quodjinaiit  quit^  tuHur,]  Re-  natam  Venerem  fabulantur  poet»,  «t 

spondet  poeta  se  in  eo  ideo  spem  ha-  ideo  eam  Plinius  Anadycmenm  voca- 

bere,  quia  est  opvs  ipstus :  et  anus-'  tam  fuisse  scribit. 

VOL.  11.  1 1 


482 


I^  OVIDII  NASONIS 


Arcis  ut  Actsese  vel  eburna,  vel  senea  custosr 
Bellica  Phidiaca  stat  Dea  facta  manu ; 

Vendicat  ut  Calamis  laudem,  quos  fecit,  equorum ; 
Ut  similis  ver«  vacca  Myronis  opus ; 

Sic  ego  pars  rerum  non  ultima,  Sexte^tuarum,  35 
Tutelaeque  feror  munus  opusque  tuae. 


EPISTOLA  II. 
♦  SEVERO. 


QuoD  legis»  o  vates  magnorum  maxime  regum, 
Venit  ab  intonsis  usque^  Severe^  Getis. 


Tll.  Areii  ut  AeUt^,']  Fhidias  pne- 
ter  Jovem,  fecit  et  ez  ebore  Miner- 
▼am  Athenit,  et  ex  ere  tam  ezimi» 
pulchritudiois,  ut  a  forma  cognomen 
acceperit.  De  quibus  hic  poeta  in- 
telligit.  Fuit  et  in  arce  ^  Atbena- 
rum  Minerve  simulacrum,  de  quo 
fama  increbuit,  quod  de  coelo  cecide- 
rit. 

AcUt^»']  h.  e.  Atheniensis,  ab  Acteo 
primo  rege  in  ea  regione,  que  post 
Attica  nominata  est,  v.  Pausan.  i.  2. 
p.  7.  «ut  ab  dicrp  littore.  Harles. 
Cuitot  beUiea,  Dea  belli  Minerva,  ar- 
cium  custos  et  prsses. 

32.  StatJ]  Non  sedet,  sed  erecta 
et  stans  posita  fnit  Manu  Phidiaca* 
Manu  Phidin  Atheniensis,  qui  floruit 
olympiade  octogesima  quarta,  circiter 
tercentesimo  Roman»  urbis  anno. 

33.  Vendieat  ut  Calamit.']  Calamis 
«ui  temporis  egregftis  artifez:  fecit 
«nim  quadrigas  maxime  celebres;  de 
quo  Plinius,  lib.  xzxiv.  cap.  8.  ubi 
legenda  sunt  humani  ingenii  mira- 
cttla,  'quibns  inclaruit  Grscia  illa, 
omnium  artium  parens,  cujus  infan- 


dam  sortem  nemo  satia  nunc  lugere 
potest. 

34.  Ut  stMt2u  vermJ]  De  Myrone  ac 
ejus  vacca  etiam  Plinius  scribiL  Si- 
milit  vertf.  Similis  vaccs  vive. — ^ln 
vaccam  Myronis,  statoarii,  Eleatheris 
nati,  vaccsB  vivs  simillimam,  bellis- 
sima  sunt  epigrammata  in  Anthol. 
Epigr.  Grec.  lib.  iv.    Harles. 

*  Severo.]  Dtto  fnerunt  poebe,  no- 
mine  Severi;  alter  Cassius  Severus» 
Parmenais  patria,  qui  in  acie  Philip- 
pica  pro  Cassio  ac  Bruto  pugnavit : 
mox  Athenas  sese  contnlity  nbi  a  Va- 
rio,  consilio  atque  iiistinctu  Augusti, 
occisus  dicitur :  de  quo  boc  loco  in- 
telligi  non  potest,  quando  h»c  prozi- 
mo  ante  Augusti  obitum  anno  scripia 
sunt  Neque  etiam  celebratunis  poetn 
videtur  eum,  qucon  Angustus  odisaeL 
Alter  fuit  Comelius  Sevenis,  poeta 
epicus,  de  quo  meminit  Quintil.  In- 
stit.  Orat.  lib.  x. 

1.  Vates  magnanun  maxime  vatuauj 
Multi  ex  antiquis  manme  regum^ 
probe :  tnfra  £1^.  ult.  9 : 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST-  II. 


483 


Gujus  adhuc  nomen  nostros  tacuisse  libellos, 

Si  modo  permittis  dicere  vera,  pudet. 
Orba  tamen  numeris  cessavit  epistola  nunquam  5 

Ire  per  altemas  officiosa  vices. 
Carmina  sola  tibi  memorem  testantia  curam 

Non  data  sunt :  quid  enim,  quae  facis  ipse,  darem  ? 
Quis  mel  Aristseo,  quis  Baccho  vina  Falemo, 

Triptolemo  fruges,  poma  det  Alcinoo  ?  10 

Fertile  pectus  habes,  interque  Helicona  colentes 

Uberius  nulli  provenit  ista  seges. 
Mittere  carmen  ad  hunc,  frondes  erat  addere  silvis : 

Haec  mihi  cunctandi  causa,  Severe,  fuit.^ 


QuiquB  dedit  Latio  carmen  r^aU 
Severus, 
TVagQBdiarum  BcriptOTem  fuisse  desig- 
mt:  sic  Trist.  lib.  ii.  ver.  553 : 

Et  dtdJamu  tragicU  Kr^twn  r$gaU 
cotkumis,  Hbins. 

2.  Ab  intonas  GetisJ]  Ab  incultis 
et  impexis  illis  populis,  qui  capillum 
et  barbam  promittebant,  erantque  as- 
pectu  horridi  et  formidabiles. 

5.  Orba  nutnerisJ]  Quibus  verbis  se 
soluta  oratione  ad  eum  scripsisse  ex- 
primit. 

7.  Curam  memcrem,']  Amorem  ho- 
minis  memoris  tut.  Mbr.  Vel  argu- 
mentum  memoris  animi,  quem  testan- 
tur  inter  absentes,  dona  et  'litene. 

PONT. 

8.  Qua  faeis  ipse  darem,']  Cur  de- 
beo  tibi  ea  adferre,  quorum  tu  es  op- 
timus  artifex. 

9.  Quis  mel  Arist^o,  quis  Baceha 
vina.FaUma,]  Baecho  FaUmo  multi 
veteres,  et  recte;  sic  FaUmus  ager 
et  similia.  CsBterum  corripuit  rb  mel, 
raro  exemplo,  quod  ea  vox  <lir^  rov 
/dKt  deducatur.  Posset  alioquin  legi, 
Mel  quis  Aristao,  Hsins.  Quis  mel 
Aristtto.   De  AristsBo  Justinus  libro 


decimo  teitio;  Virgil.  quarto  Geor^ 
gicorum,  ver.  317.  sqq. 

10.  TriptoUmo  jruges,]  Ceres  fru- 
menti,  quod  forte  inter  alias  herbas 
nascebatur  ignotum  csteris,  prima 
usum  adinvenit,  docuitque  homines 
servandi  et  serendi  modum.  Tr^to- 
lemo  frumenti  dedisse  semen,  man- 
dasseque,  ut  cum  omnibus  id  donum 
participans,  modum  seminandi  mon- 
straret.  Foma  det  AUinoo,  Alcinous, 
rex  Pheacum,  filius  Nausithoi,  hortos 
habuit  cultissimos.  Unde  Maro,  Georg. 
ii.  87 : 

Pcmaque  et  AUinoi  sylvm* 
Homerus,  Odys.  H.  de  Alcinoi  hortis» 
ver.  117 : 

T6mv  oftiroTi  Kopir^  dfrShXvrair 
ob^  iwtktUnc 
et  deinde,  ver.  120 : 
'Oyyyii  hr  ^x*T?  yfipoffKti,  fi^Xov 
9  iirl  fifjiXip* 

11.  FertiU  pectus  habes,]  £st  tibi^ 
inquit,  abunde  doctrnu&.  Inter  co- 
Untes  HelUona,  Inter  poetas  colentes 
Musarum  loca,'  ut  est  Helicon  Bceo-' 
ti». 

12.  Uberius  nuUi,]  NuUi  quam  tibi 
copiosius.  Ista  seges»  Ista  scientia' 
artis  poetics. 

Ii2 


484  P.  OVIDII  NASONIS 

Nec  tamen  ingenium  nobis  respondet,  ut  ante :    15 

Sed  siccum  sterili  vomere  litus  aro; 
Scilicet  ut  limus  venas  excsecat  in  undis, 

Leesaque  sub  presso  fonte  resistit  aqua ; 
Pectora  sic  mea  sunt  limo  vitiata  malorum, 

Et  carmen  vena  pauperiore  fluit.  20 

Si  quis  in  hac  ipsum  terra  posuisset  Homerum, 

Esset,  crede  mihi,  factus  et  ille  Getes. 
Da  veniam  fasso;  studiis  quoque  frena  remisi; 

Ducitur  et  digitis  litera  rara  meis. 
Impetus  ille  sacer,  qui  vatum  pectora  nutrit,    25 

Qui  prius  in  nobis  esse  solebat,  abest. 
Vix  venit  ad  partes,  vix  sumtae  Musa  tabelte 

Imponit  pigras  paene  coacta  manus. 
Parvaque,  ne  dicam  scribendi  nulla  voluptas 

Est  mihi ;  nec  numeris  nectere  verba  juvat.  30 
Sive  quod  hinc  fructus  adeo  non  cepimus  uUos, 

Principium  nostri  res  sit  ut  ista  mali : 
Sive  quod  in  tenebris  numerosos  ponere  gressus, 

Quodque  legas  nuUi,  scribere  carmen,  idem  est. 

16.  Siecum  Zilttt .]  Maleriam  ei  cam-  latermisi  etiam  studium  titennxm. 
pum  sine  hnmore.  Inteiligit  autem  27.  Vix  venit  ad  partMJ]  Hoc  ett» 
per  similitttdinem  acribeMli  materiam  vix  ad  o0icium  ■uum  redit :  ofliciam 
msstam  ae  lumpfiaie,  uude  nullus  autem  Mumd  eat,  poet»  invocanti  ad- 
posiit  fractus  et  honor  emanare,  ne-  esse.  Vel  viz  venit  in  paitem  Uboris* 
que  gloria  aUqua  proveniie.  tergiversatnr. 

17.  Seilicet  ut  limutJ]  Quemadmo-  32.  Res  iita.]  Poetica  facultas. 
dum  limus  non  permittit  aquas  ex  33.  Numerom  poture  gettw.']  Gres- 
venis  procunere :  sic  mala  occludunt  tu$  nonnuUi  ex  antiquis,  quod  Bers- 
et  remorantur  copiam  carmims,  et  manno  adridebat:  friiatnu  Intelligit 
venam  poeticss  majestatis.  Exciteat  gesticulatioaem  manunm  qwe  inter 
vfiiai.  Venas  obturat.  saltandum  fiebat.  Versu  prozimo,  pro 

21.  In  hae  terra.]  InTomitana  ci-  Ugat,  Scalig.  legata;  et  sic  Arond. 
vitate,  inter  barbaros.  sed  nuHa  opus-  muUtione ;  legere  pro 

22.  Etset  faetut  Getet.]  Redditus  recitare  dixit.  Heins.  Numereeet 
fuisset  poetices  quasi  ezpers,  ut  sunt  grettut,  Pedes  suis  numeris  et  gressi- 
Gct»,  quoram  terras  ego  incolo.  bus  astrictos.    Penere,  Scribendo  col- 

23.  Studiis  quef%i4  frena  r«iimt.]       locare.     Premere  Burmannus  cooji- 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  III.         465 

Excitat  auditor  studium ;  laudataque  virtus       35 

Crescit,  et  immensum  gloria  calcar  habet. 
Hic  mea  cui  recitem,  nisi  flavis  scripta  Corallis, 

Quasque  alias  gentes  barbarus  Ister  habet  ? 
Sed  quid  solus  agam  ?  quaque  infelicia  perdam 

Otia  materia,  subripiamque  diem  ?  40 

Nam  quia  nec  vinum»  nec  me  tenet  alea  fallax, 

Per  quae  clsun  tacitum  tempus  abire  solet ; 
Nec  me,  quod  cuperem,  si  per  fera  bella  liceret, 

Oblectat  cultu  terra  novata  suo : 
Quid,  nisi  Pierides,  solatia  frigida,  restat,  45 

Non  bene  de  nobis  quae  meruere  Deae  ? 
At  tu,  cui  bibitur  felicius  Aonius  fons, 

Utiiiter  studium  quod  tibi  cedit,  ama : 
Sacraque  Musarum  merito  cole ;  quodque  legainus> 

Huc  aliquod  curae  mitte  recentis  opus.  50 


EPISTOLA  III. 
AMICO   INSTABILI. 


CoNQUER AR,  au  taccam  ?  ponam  sine  nomine  cri- 
An  notum,  qui  sis,  omnibus  esse  velim  ?    [men  ? 

ciebat,  sed  contta  sensum  et  metrum.  cosas,  ita  ut  clies  elabatur.    Soiatia 

34.  Idem  ettJ]    Obe$t   Leid.  edit.  frigida.    Ita  quoque    apud  Gnecos, 

Gryph.  Benro.  et  alii.  ^Kpd  rcpif/ic.    Eurip. 

37.  Nisi  flavit  Corallis.l  Coralli  46.  Quc  non  bene  meruere  de  ne- 

populi    fuere    in  ora  Pontici  maris.  bit.]  Quae  mihi  nocuerunt. 

Flavis  vel  ad  comam,  ut  tiavOoiit  in-  48.  Studi^unJ]  Studium  poetic»  ar- 

telligat  esse,  et  per  hoc,  feroces :  vel  tis.     Quod  tibi  cedit,  Quod  tibi  suc- 

ad  reliqui  corporis  colorem  adludere  cedit  utiliter:  live  utilius»  hoc  est, 

putandum.     De  Corallis   autem   et  melius,  quam  mihi. 
Strabo  meminit  libro  septimo. 

40.  Subripiamque  diem.]  Clam  ra-  1.  Ponam  sine  nomine  erimen,]  An 

piam  totum  diem.    Subripimus  enim  debeo  tantuni  crimen  tuum  fuppresso 

diem,  quando  vacamus  alicui  rei  jo-  nomine  ostendoie  1 

Ii3 


486  P.  OVIDII  NASONIS 

Nomine  non  utar,  ne  commendere  querela, 

Quaeraturque  tibi  carmine  fama  meo. 
Dum  mea  puppis  erat  valida  fundata  carina,        5 

Qui  mecum  velles  currere»  primus  eras. 
Nunc,  quia  contraxit  vultum  fortuna,  recedis, 

Auxilio  postquam  scis  opus  esse  tuo. 
Dissioiulas  etiam,  nec  me  vis  nosse  videri, 

Quique  sit,  audito  nomine,  Naso,  rogas.         10 
Ille  ego  sum,  quanquam  non  vis  audire,  vetusta 

Paene  puer  puero  junctus  amicitia : 
IUe  ego,  qui  primus  tua  seria  nosse  solebam, 

Qui  tibi  jucundis  primus  adesse  jocis : 
IUe  ego  convictor,  densoque  domesticus  usu ;    15 

IUe  ego  judiciis  unica  Musa  tuis. 
Idem  ego  sum^  qui  nunc  an  vivam,  perfide,  nescis ; 

Cura  tibi  de  quo  queerere  nuUa  fuit. 
Sive  fui  nunquam  carus,  simulasse  fateris : 

Seu  non  fingebas,  inveniere  levis.  20 

Dic,  age^  dic  aliquam,  quae  te  mutaverit,  iram : 

Nam  nisi  justa  tua  est^  justa  querela  mea  est. 
Quae  te  consimilem  res  nunc  vetat  esse  priori  ? 

An  crimen,  co&pi  quod  miser  esse,  vocas  ? 
Si  mihi  rebus  opem  nuUam  factisque  ferebas»    25 

Venisset  verbis  charta  notata  tribus. 


10.  Quisqu*  nt,']  Becie  Barar.  Er-  Ordo  est :  O  perfide,  qai  noiic  i 

fiirt.  Burmaim.  quem  vide :  est  for-  «n  yivam,  ego  sum  iHe,  de  quo  nuUa 

mula  contemtim  loquendi,  tamquam  cora  fuit  tibi  qusrere. 
de  obacuro  et  vili  bomine.    Harles.    ^       32.  Nidjusta  tna  ett.]  Nin  querela 

15.  Denao  utu,]  Frequenti  consoe-  tua  habuerit  justam  mecnm  succen- 
tudine.  sendi  causam.    Querela  mem,  Mea  la- 

16.  Tuis  judieiis,]  Quia  ita  de  me  mentatio  de  te,  qnod  me  deserueris. 
judicabas.     Unica  Musa,   Solus  poe-  26.  Venisset  verbis  ekarta  notaU,] 
tics  artis  peritus.  Saltem  verba  et  literas  ad  me  mi- 

17.  Ille  ego  sum  qui  nunc  an  vivam,] 


EX  PONTO  LIB.  IV-  EPIST.  III. 


487 


Vix  equidem  credo,  sed  et  insultare  jacenti 

Te  mihi,  nec  verbis  parcere,  fieuna  refert. 
Quid  facis,  ah  demens  ?  cur,  si  fortuna  recedat, 

Naufragio  lacrymas  eripis  ipse  tuo  ?  30 

Hsec  Dea  non  stabili,  quam  sit  levis,  orbe  fatetur^ 

Quem  summum  dubio  sub  pede  semper  habet. 
Quolibet  est.  folio,  quavis  incertior  aura, 

Par  illi  levitas,  improbe,  sola  tua  est. 
Omnia  sunt  hominum  tenui  pendentia  filo,        35 

Et  subito  casu,  quae  valuere,^  ruunt. 
Divitis  audita  est  cui  non  opulentia  Croesi  l 

Nempe  tamen  vitam  captus  ab  hoste  tulit.. 
lUe  Syracosia  modo  formidatus  in  urbe, 

Vix  humili  duram  repp^lit  arte  famem.  40 

Quid  fuerat  Magno  majus?  tamea  ille  rogavit 

Submissa  fugiens  voce  clientis  opem : 


29.  Si  fortuna  rec^tJ]  Si  fortuna 
tua  sectinda  te  quoque  deserat,  ut  me 
deseniit.  Nai^ragio  tuo,  Tuo  aliquo 
infortunio,  quod  tibi  potest  contin- 
gere. 

30.  EripU  laerymas,']  Amici  enim 
si  nderint  quid  contra  me  feceris,  et 
qunm  fueris  in  mc  crudelis  in  bac 
mea  calamitate,  idem  quoque  mecnm 
in  te  efficient. 

36.  Ommia  tumt  kominumJ]  Omina 
plunmi  ex  scriptis :  nil  muta.  Huns. 
Ttnuifilo,  Tenni  retinaculo  et  firma- 
mento.  Videtur  autem  poeta  b«c  de 
Dionysii  bistoria  traxisse,  et  ad  eam 
adludere ;  quam  elegantissime  Cicero 
Beiert  in  quinto  Tusculanarum  qn»- 
stionnm  libro.  'HprfftfOa*  U  XiwrAu 
wiftftrtiv,  Lucian.  Dial.  Contemplan- 
tes,  sive  Cbaron.  Lncret.  lib.  ii.  sub- 
fio.  apud  Gellium.  xiii.  20 : 

Awm  do  ccsIq  dknint  Juni$  in  arva,. 
Enn.  apud  Macrob.  i.  9 :. 


Haenoetufiliop€ndebat  Etruria  tota, 
VideColum.p.55. 

38.  Tulit  vitam.]  Vite  beneficium 
accepit.  Ab  hotU.  A  Cyro,  Persamm 
rege. 

39.  IIU  Syraeuua  modo  formida- 
tut  m  urbe.']  Dionjsium  Sicilis  ty- 
rannum.  dicit,  vimm  omni  turpitudine 
repletum :  qni  Syracusis  pulsus,  Co- 
rintbi  ludum  aperuit,  ac  pueros  do- 
cuit,  sicque  imperio  carere  non>  po- 
tuit  De  eo  lege  Justinum  in  libro  xix. 

4!..  Quid  Juerat  Mogno  majut.] 
Pompeii  etiam  exemplo  ostendit,  for- 
tunam  in  rebus  omnibus  doroinari» 
nec  quicquam  certi  esse  in  bominum 
vita.  Tamen  ilU  rogatfit.  Tamen  ipse 
Pompeius,  post  ckdem  acceptam  in 
campu  Pharsalicis  a  Cssare,  in  M- 
gyptum  fugit,  ad  opem  Ptolemei  re-- 
gis,  cujus  patrem  in  clientelam  sus- 
oeptum,  multis  beneficiis  conciliave- 
rat 

Ii4 


488 


P.  OVIDII  NASONIS 


Cuique  viro  totus  terrarum  paruit  orbis, 

Indigus  effectus  (Hnnibus  ipse  magis. 
Ille  Jugurthino  clarus,  Cimbroque  triumpho,    45 

Quo  victrix  toties  consule  Roma  fuit, 
In  coBno  latuit  Marius,  cannaque  palustri, 

Pertulit  et  tanto  multa  pudenda  viro. 
Ludit  in  humanis  divina  poteatia  rebus, 

£t  certam  praesens  vix  habet  hora  fidem.       50 
Litus  ad  Euxinum,  si  quis  mihi  diceret,  ibis, 

Et  metues  arcu  ne  feriare  Getae ; 
I,  bibe,  dixissem,  purgantes  pectora  succos, 

Quicquid  et  in  tota  nascitur  Anticyra. 
Sum  tamen.  hmc  passus :  nec,  si  mortalia  poss^n, 

£t  summi  poteram  tela  cavere  Dei.  56 

Tu  quoque  fac  timeas ;  et,  quae  tibi  laeta  videntur» 

Dum  loqueris,  fieri  tristia  posse,  puta. 


EPISTOLA  IV. 
SEXTO   POMPEIO. 

NuLLA  dies  adeo  est  australibus  humida  nimbis, 
Non  intermissis  ut  fluat  imber  aquis. 


49.  CuiqiM  viro.]  Distichon  hoc 
HuUias  pretii  et  nugatorium  meo  pe- 
riculo  ejiciatur.  Hkinb.  Optime. 

45.  liU  Jugurthino  cUtrut.'}  Ma- 
p,vm  iatelligit,  qui  obscuio  genere 
ortus  in  vico  Arpinati,  pnedarus  fuit 
impentor,  et  Jugurtham  Numidis 
regem  devicit.  Sez  consulatus,  quod 
aemo  alius,  gesait.  Postea  a  Sylla 
pulsus  ez  urbe«  in  Minturnensi  pa- 
lude  delituit.  Cimbroque  triumphc, 
Cimbri  popuU  fuere  Germanorum :  hi 
quum  Romanorum  fines  invaderent, 


ac  magna  dade  primum  Romanos  ad- 
fecissent,  a  Mario  in  Italia  in  campo 
Caudio  deleti  sunt ;  ut  Florus  ac  F1i~ 
niuadocent. 

63.  J,  bib§,  duuM».]  Hlom  rqe- 
cissem  tanquam  insanum,  et  dignum 
purgari  clleboro  nigro:  hsoc  heiba 
nasoebatur  plurima  in  AnticyTa,  qu» 
est  insttla  pertinens  ad  regionem  Hio- 
caicam :  lege  Gellium  libio  x?ii.  15. 

55.  Sum  tamgn  Airc  pastus.]  Tamett 
sum  relegatus  ad  oram  Po&tieam, 
quod  non  credideram. 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  IV.         489 

Nec  sterilis  locus  uUus  ita  est,  ut  non  sit  in  illo 

Mista  fere  duris  utilis  herfoa  rubis. 
Nil  adeo  fortuna  gravis  miserabile  fecit,  5 

Ut  minuant  nuUa  gaudia  parte  malum. 
Ecce  domo,  patriaque  carens,  oculrsque  meorum, 

Naufragus  in  Getici  litoris  actus  aquas ; 
Qua^  tamen  inveni,  viiltum  diiFundere,  causam, 

Possem,  fortunaa  nec  meminisse  mese.  10 

Na:m  mihi,  quum  fulva  tristis  spatiarer  arena, 

Visa  est  a  tergo  penna  dedisse  sonum. 
Respicio :  nec  corpus  erat  quod  cernere  possem : 

Verba  tamen  sunt  bsec  aure  recepta  mea : 
En'ego  laetarum  venio  tibi  nuntia  rerum,  15 

Fama  per  immensas  aere  lapsa  vias. 
Consule  Pompeio,  quo  non  tibi  carior  alter, 

Candidus  et  felix  proximus  annus  erit. 
Dixit :  et,  ut  teto  Pontum  rumore  replevit, 

Ad  gentes  alias  hinc  Dea  vertit  iter.  20 

At  mihi,  dilapsis  inter  nova  gaudia  curis, 

Excidit  asperitas  hujus  iniqua  loci. 
Ergo  ubi,  Jane  biceps,  longum  reseraveris  annum, 

Pulsus  et  a  sacro  mense  december  erit ; 

4.  Utilii  IuHmJ]  Herba  ferens  ali-  23.  langwn  annumJ]  Loagum  ad- 

qttam  uUUtatem.    Duris  rubis.  Duris  pellat,  ex  affectu  poete,  cui  pre  ni- 

spiiuB ;  ut  sunt  cardui,  &c.   De  geoe-  mio  desiderio  tardus  et  Um^r  vide- 

'  ribus  carduomm  Plinium  legito  zviii.  tur  incipere.    Anni,  communi  Lati- 

44.  et  al.  et  Palladium  iv.  9.  norum  sententia,  tres  tantummodo  nu- 

7.  Oeuruqu$  tneorum.']  £t  pr»sen-  mero  reperiuntur.    Lututris  quidem 

tia  amicorum.   Sic  Cic  ad  Familiar.  primus,  omnium  brevissimus,  qui  tri- 

Oeulos  $altem  efugiamus  iltorwn,  ti  ginta  dierum  spatio  cursum  perfecte 

auret  non  postumut,  peragit.     Solarit,  de  quo  sspissime 

9.  VuUttm  diffundere.]    Gaudium  poete  loquuntur,  qui  per  menses  duo- 

diffundit  spiritus,  et  binc  etiam  vul-  dedm.     £t  magnut,  qui    diiodecim 

tum.  Tristitia  contra  spiritus  contra-  miliia  annonim,  qumgentos  et  quin- 

bit  cum  vultu.   Pomt.  quaginta  continet. 

11.  Fulva  arenaJ]  In  litore  Tomi-  24.   A  saero  mente.]  A  Januario, 

tano.  qui  sacer  erat  Jano  Deo.    Erit  pul- 


490 


R  OVIDII  ^ASONIS 


Purpura  Pompeium  summi  velabit  honoris,       25 

Ne  titulis  quicquam  debeat  ille  suis. 
Cernere  jam  videor  rumpi  penetralia  turba^ 

Et  populum  Ifledi,  deficiente  loco : 
Templaque  Tarpeise  primum  tibi  sedis  adiri ; 

Et  fieri  faciles  in  tua  vota  Deos :  30 

CoUa  boves  niveos  certae  praebere  securi, 

Quos  aluit  campis  herba  Falisca  suis. 
Quumque  Deos  omnes,  tum  quos  impensius  aequos 

Esse  tibi  cupias,  cum  Jove  Csesar  erit. 
Curia  te  excipiet,  patreisque  e  more  vocati        35 

Intendent  aures  ad  tua  verba  suas. 
Hos  ubi  facundo  tua  vox  hilaraverit  ore, 

Utque  solet,  tulerit  prospera  verba  dies ; 


«itt.  Erit  ezactus,  et  qnaai  fiutaa  et 
ezpulsus^ — Jano  sacrafiebant  Calend. 
Januar.  eoque  die  sacrificabatur  diia 
in  Capitolio  pro  salute  Principis  et 
reipubl.  novique  consules  inibant  ma- 
gistratum:  hinc  dicitur  tactr  mensit» 
Confer  Ovid.  Fast.  i.  65.  sqq.  Res 
nota  est.    Hablks. 

25.  Purfmra  fuinmi.]  Vestis  pur- 
purea*  insigne  summorum  honorum 
et  magistratuum,  qualis  erat  consu- 
latus. 

26.  N$  tituUs  ftttcfuam  dA&at  UU 
niif.]  Senstts  est:  Pnrpuram  vestem 
sumet  Pompeius,  ne  quid  desit,  quod 
ab  eo  prtBstari  debeat  suis  titolis,  et 
virtutibus,  et  inscriptionibus,  seu  titu- 
lis  summi  honoris  et  ccmsulatus  sui. 

27.  CerYMTtf  Jam  video  rumpi  pene 
atria  turbaJ]  Versus  mendosus,  et  ta- 
men  Oberlino  servatus :  videor  pleri- 
que  veteres,  recte ;  nonnuUi  etiam 
penetraUa,  quod  recepi,  probantibus 
Heinsio  et  Burmanno :  sed  ne  sic  qui- 
dem  locus  mihi  videtur  plane  in  in- 
tegrum  restitutus. 

Qernere.]  h.  1.  plus  est,  quam  vi> 


der$,  i.  e.  liquido  aliquid  videre  et 
cognoscere,  ut  oculis  distingnamns  ab 
aliis  rebus,  cum  quibus»  antequam. 
visu  noetro  ita  clare  cognoeceretur, 
quasi  confusum  erat.    Harles. 

29.  Tew^  Tarpnet  iedit  adiru] 
Templum  CapitoUnum,  ad  quod  novi 
consules  accedebant  sacrificaturi  ca- 
lendis  Jannaiii,  ut  in  Fastis. 

31.  Cella  bavet  niveot.]  Describit 
sacrificium,  quod  Cal.  Jannar.  fid>at 
in  Capitolio.  Cedebantur  autem  Jovi 
Capitolino  juvenci  albi,  atque  injoges 
electiezagToFalisco..  Ibienim,aquft 
Clitumni  amnb  epota  boves  candidoe 
fiu:it.  Falisd  autem  populi  fuere  ia 
Thuscia  haud  procul  ab  urbe. 

36.  Ad  tua  verba.]  Ad  tuam  onu 
tionem,  quam  habebu  in  curia  post 
sacrificium  Capitolinum.  Solebant 
enim  novi  consules  gratias  pro  sibi 
delato  magistratu  populo  agere,  be- 
nigneque  iUum  adloqui. 

38.  Utque  toUt,  tulerit.]  £t  post* 
quam  eo  die  de  more  prospera  tibi 
omnia  a  salutantibus  nunciata  fueriuL 
Ovidius,  lib.  i.  Fast  ver.  71 : 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  V.         491 

EgeriB  et  meritas  Superis  cum  Csesare  grates, 

Qui  causam»  facias  cur  ita  ssepe,  dabit :         40 
Inde  domum  repetes  toto  comitante  senatu, 

Officium  populi  vix  capiente  domo. . 
Me  miserum,  turba  quod  non  ego  cemor  in  illa  l 

Nec  poterunt  istis  lumina  nostra  frui ! 
Quamlibet  absentem,  qua  possum,  mente  videbo : 

Adspiciet  vultus  consulis  illa  sui.  46 

Di  faciant,  aliquo  subeat  tibi  tempore  nostrum 

Nomeix;  et,  heu!  dicas>  quid  miser  ille  facit? 
Haec  tua  pertulerit  si  quis  mihi  verba,  fatebor 

Protinus  exsilium  moUius  esse  meum.  50 


EPISTOLA  V. 
S.  POMPEIO  JAM  CONSULI. 

Ite,  leves  elegi,  doctas  ad  consulis  aures, 
Verbaque  honorato  ferte  legenda  viro. 

Longa  via  est ;  nec  vos  pedibus  proceditis  sequis ; 
Tectaque  brumali  sub  nive  terra  latet.  4 

Quum  gelidam  Thracen^  et  opertum  nubibus  Hae- 
Et  maris  lonii  transieritis  aquas ;  [mon, 

Protp^ra  hut  oritur,  HnguU  animU'  adhibebantnr.   HoraU  i.  Od.  33.  2, 3. 

qttefavtU :  vocat  miurafnUt  elegoi,  ubi  vet.  Schol. 

Nunedieonda  bononintbonaverba  Ekgos  vapd  rov  t,  l,  qum  vox  eU  U^ 

dt^.  mentantmm.    Harlbs. 

40.  Qmi  dabit  eauaam.']  Qui  Cmar  4.  TerraJ}  Fer  quam  ostendit  itil 

prsBbebit  materiam.   Cur  ita  utpefa"  neris  magnam  difficultatem :  «t  ideo 

ctas.  Cur  ita  sape  gratias  agas.  Cau-  dizit  poeta»  Jte,  levu  eUgi :  hoc  est, 

sosn  dabit,    Dabunt  tres  scripti ;  sed  celeres. 

rectius  causam  gratias  Dts  agendi  uni  6.  Qua  gelidam  Thraeen.]  Thracia 

Cesari  imputaverit.   Heims.  regio  est  secundum  Indiam  omnium 

maxima.    £t  quia  septemtrioni  pro- 

1 — 3.  lAvet  el^.}  Quia  elegi  in  zima  est,  ideo  poeU  gelidam  adpel- 

rebus  levioribus,  precipue  amatoriis  lat     Et  opertum   nubibut  Htsmum^ 


402 


P.  OVIDII  NASONIS 


Luce  minus  decima  dominam  venietis  in  urbem, 

Ut  festinatum  non  fiiciatis  iter. 
Protinus  inde  domus  vobis  Pompeia  petatur ; 

Non  est  Augusto  junctior  uUa  foro :  10 

Si  quis>  ut  in  populo,  qui  sitis,  et  unde,  requiret, 

Nomina  decepta  queelibet  aure  ferat. 
Ut  sit  enim  tutum,  sicut  reor  esse,  fateri, 

Verba  minus  certe  ficta  timoris  habent. 
Copia  nec  vobis  ullo  prohibente  videndi  15 

Consulis,  ut  limen  contigeritis,  erit. 
Aut  reget  ille  suos  dicendo  jura  Quirites, 

Conspicuum  signis  quum  premet  altus  ebur : 
Aut,  populi  reditus  positam  componet  ad  hastam, 

Et  minui  magnae  non  sinet  urbis  opes :  20 

Aut,  ut  erunt  patres  in  Julia  templa  vocati, 

De  tanto  dignis  consule  rebus  aget : 


Hasmus  moos  est,  qui  in  Pontum  ver- 
g;it :  cffileros  ejus  spatii  magnitttdine 
ac  sublimitate  superans,  mediamque 
Thraciam  dividens. 

6.  Et  marU  lenii.']  £t  maris  illius, 
quod  ab  lonia  regioae  in  eztremitate 
minoris  Asis  media,  inter  Cariam  et 
'JEoliam  usque  ad  Siciliam  protendi- 
tur. 

8.  Ut  n&tifaciatU  iier  festinatum,'} 
Quamvis  non  properetis. 

10.  Foro  Aftgutto,]  Foro  Augtttti 
«ddito  duobus  aliis  foris. — Pompeio- 
rum  domus  in  Carinis  ad  Telluris 
sdem  fuit :  Sueton.  de  illustr.  Gram- 
•fliat.  c.  15.    Harl£9. 

11.  Ut  in  populo,'}  Qnemadmodum 
vulgus,  sivf  populus  solet  rtsquirete. 
Qui  stiti.  Quo  nomine  adpeUemi- 
oi.  Kt  unde,  Et  ez  qua  gente  veni- 
atis. 

12.  Nomina  futfiiftet.]  QusBCunque 
alia  nomina,  quam  vestra.  Aure  de- 
ftptth  Aurem  enim  dectpimusi  quum 


id  dicimus  audienti,  quod  non  est. 
Ferat,  Audiat. 

13.  Ut  sU  tutumfaterLl  Qnamvis 
sit  secunim  nomen  vestxum,  et  unde 
vematis,  pioBteri. 

15.  Copia  uee  vobis.}  Hic  versus 
monet,  non  ita  eis  £aicilem  fore  con- 
sttlis  videndi  odpiam,  qaandoquideoi 
iUe  mazimis  in  rebus  occupatus  erit. 
,  UUa.  Aliquo  qui  vobis  id  prohibeat ; 
sed  occupationes  public»  id  non  si- 
nunt^ 

18.  Ebur  eonspiemmu]  SeUam  ebur- 
neam  et  curulem. 

19.  Aut,  popuU  reditus  patUam.^ 
Avt,  inquit,  coitful  posita  in  foro  hasta 
preoonis,  nt,  inquit  Qcero,  pidiHcm 
vectigalia  in  auctione  emenda,  coo- 
ducendave  proponet. 

20.  Afintci.]  Minoris  vendi  quam 
superioribus  annis. 

21.  /ft  Julia  templa.]  In  i£dem 
Veneris  geni^rids,  quam  JuUus  Ccsar 
erezit.     - 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  V. 


488 


Aut  feret  Augusto  solitam  natoque  salutem, 

Deque  parum  noto  consulet  officio. 
Tempus  ab  his  vacuum  Caesar  Germanicus  omne 

Auferet :  a  magnis  hunc  colit  ille  Deis.  26 

Quum  tamen  a  turba  rerum  requieverit  harum, 

Ad  vos  mansuetas  porriget  ille  manus ; 
Quidque  parens  ego  vester  agam,  fortasse  requiret : 

Talia  vos  illi  reddere  verba  velim.  30 

Vivit  adhuc,  vitamque  tibi  debere  fatetur, 

Quam  prius  a  miti  Csesare  munus  habet. 
Te  sibi,  quum  fugeret,  memori  solet  ore  referre, 

Barbariae  tutas  exhibuisse  vias. 
Sanguine  Bistonium  quod  non  tepefecerit  ensem, 

Effectum  cura  pectoris  esse  tui.  36 

Addita  preeterea  vitae  quoque  multa  tuendse 

Munera,  ne  proprias  attenuaret  opes. 
Pro  quibus  ut  meritis  referatur  gratia,  jurat, 

Se  fore  mancipium,  tempus  in  omne,  tuum.  40 


24.  D$  offieio  fonm  tioto.]  De  re- 
bus  pertinentibui  ad  consulatom  mi- 
nus  notis  Pompeio,  tanquam  novo 
consuli.  CoMuUt.  Capiet  conailium. 
Pntat  Burmannus  tam  adulandi  im- 
peritum  non  fuisse  Nasonem,  ut  ig- 
norantiam,  aut  iervitutem  tam  im- 
prudenter  objiceret  Pompeio.  Quare 
legi  maluerit  vir  doctus,  Dequo  pa- 
trttm  toto  eotuuUt  wficio,  Consulet 
Cssares,  quaU  velint  me  offiemm  to- 
tius  senattts :  antequam  enim  res  ad 
senatnm  proponerentur,  solebant  a 
consuiibus  ad  Augustum  referri,  qui 
de  ilHs  in  coHciUo  sno  domestioo  ante 
tractabat.  Ingeniosa  sane  lectio :  vul- 
gata  vero  fere  omnes,  et  nostros  quo- 
que,  sibi  habet  prupugnantes. 

25.  Germanieut,']  Germanicus  ju- 
nior,  iilius  Dmsi,  privigni  Augusti. 
Mbb.    rsMfms  ofr  hu  vaewtm  Cetmr. 


Hic  locus  ita  intelligendus  videtnr,  ut 
Germanicttm  accipiamus,  ea  byeme, 
qua  obrtum  Augusti  proxime  ante- 
cessit,  Roms  fuisse,  et  sequenti  «- 
state  in  Germaniam  abiisse.  Mortuus 
enim  Augustus  est,  Coss.  Sex.  Pom- 
peio,  ad  quem  hic  scribit  poeta,  et 
Sex.  Apuleio,  xiv  Kalend.  Septem- 
bris,  ut  Suetonius  tradit.  Quo  tem- 
poie  Germsnicus  apud  Rbenum  exer- 
citui  prsposilus  fuit.    Micyl. 

28.  Ad  vof.]  Scilicet  versus  exci- 
piendoe. 

34.  Ktoj  iuta»  frarftarur.]  Vias  se- 
curas  a  barbarie,  per  quasTomonpro- 
ficiscebatur. 

36.  £iuem  BistomMm^  &c]  Ensem 
Tbracum. 

40.  Maneipittin^/ttum.]  h.  e.  ser- 
vum.    Harlis. 


494 


P.  OVIDn  NASONIS 


Nam  prius  umbrosa  carituros  arbore  montes, 
Et  freta  yelivolas  non  habitura  rates, 

Fluminaque  in  fontes  chirsu  reditura  supino, 
Gratia  quam  meriti  possit  abire  tui. 

Haec  ubi  dixeritis,  servet  sua  dona,  rogate : 
Sic  fuerit  vestrae  causa  peracta  vm. 


45 


EPISTOLA   VI. 
BRUTO. 

QuAM  legis,  ex  illis  tibi  venit  Epistola,  Brute, 

Nasonem  nplies  in  quibus  esse,  locis. 
Sed,  tu  quod  noUes,  voluit  miserabile  fatum : 

Heu  mihi,  plus  illud,  quam  tua  vota,  valet ! 
In  Scythia  nobis  quinquennis  Olympias  acta  est : 

Jam  tempus  lustri  transit  in  alterius.  6 

Perstat  enim  fortuna  tenax,  votisque  malignum 

Opponit  nostris  insidiosa  pedem. 
Certus  eras  pro  me,  Fabise  laus,  Maxime,  gentis, 

Numen  ad  Augustum  supplice  voce  loqui.     10 
Occidis  ante  preces;  causamque  ego,  Maxime, 

Nec  fueram  tanti,  me  reor  esse  tuae.      [mortis. 


41.  Nampriiaumbrota,itcJ]  Haee, 
quibiu  poflse  rem  fieri  poetice  negat, 
libenter  conferam  ad  Virgil.  Eclog.  i. 
60.  sqq ;  y.  76.  sqq ;  iEn.  i.  G07.  sqq. 

45.  Servet  sua  dona,}  Ut  servet  et 
redncat  in  patriam  me  Ovidium,  man- 
cipium  suum,  vel  quain  ei  vitam  ac- 
ceptam  refero,  conservare  ac  tueri 
pergat,  ac  luii  me  officiis  complecti  ne 
teisUt. 

6.  Oljfmfnat  quiwiMHnitJ}  Tempui 


iUud,  quod  a  GnBcb  Olympias  adpdla- 
tur,  quinquennale. 

6.  Jam  trannt.]  JamOlympiasalte- 
ra  indpit.  In  temjnu  aUeriut  luttri» 
In  tempus  alterius  quinquennii. 

8.  Opponit,']  Formula  a  curMtre  in^ 
sidiante  sumta  est,  qui  alterum  aecum 
certantem  supplantare  stndet.   Habx. 

11.  Oeeidi»  anle  preees.']  Moreris 
antequsm  pro  me  precareris  Augus- 
tum.  Cautam  tua  mortit.  ,  Nasonem 
ebim   unice   amabat   Maximus;    et 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST,  VI. 


495 


Jam  timeo  nostram  cuiquam  mandare  salutem: 

Ipsum  morte  tua  concidit  auxilium. 
CcBperat  Augustus  deceptae  ignoscere  culpae ;    15 

Spem  nostram  terras  deseruitque  simul. 
Quale  tameuipotui,  de  ccelite,  Brute,  recenti 

Vestra  procul  positus  carmen  in  ora  dedi. 
Quae  prosit  pietas  utinam  mihi !  sitque  malorum 

Jam  modus,  et  sacrae  mitior  ira  domus!  20 

Te  quoque  idem,  liquido  possum  jurare,  precari, 

O  mihi  non  dubia  cognite,  Brute,  ndta ! 
Nam,  quum  pr^stiteris  verum  mihi  semper  amorem ; 

Hic  tamen  adverso  tempore  crevit  amor. 


qunm  non  poeset  ferre  ejus  absentiam 
et  exsilium,  pne  dolore  eum  periisse 
putat  poeta.  De  morte  Maximi  me- 
minit  Tacitus,  Ann.  i.  hii  verbis: 
"  Quippe  rumor  incesserat,  paucos 
ante  menses,  Aug^tum  electia  con- 
sciis,  et  comite  uno  FaBio  Maximo, 
Planasiam  vectum,  ad  visendum  A- 
grippam :  multas  illinc  utiimque  la- 
crymas,  et  signa  caritatis,  spemque 
ex  eo  fore,  ut  juvenis  penatibus  avi 
redderetur.  Quod  Maximum  uxori 
MartisB  aperuiase,  illam  livis,  C.  Na- 
nium  id  Cssari.  Neque  multo  post 
exstincto  Maximo,  dubium  an  quesita 
morte,  auditos  in  funere  ejus  MartiaB 
gemitus,  semet  incusantis,  quod  causa. 
exitii  marito  fiiisset,  &c."  Hanc  igi- 
tur  causam,  quia  Ovidius,  utpote  tam 
longe  remotus,  scire  non  posset,  aut 
etiam,  si  aciebat,  palam  edere  nollet, 
fingit  se  dubitare,  utrum  ipse  causa 
illiua  mortis  exstiteriL  Ntc  fueram 
tanti,    Ut  mea  causa  morereria. 

13.  Salutem.]  Hoc  est,  vitam  et 
incolumitatem,  ut  sit  sensus :  Quia 
igitur  Maximus,  is  in  quo  summam 
spem  positam  habebam,  decessit,  ve- 
reor  deinceps  ulli  amplius  curam  sa- 
lutis  et  incolumitatia  meie  conunen- 


dare.    Micyl. 

15.  Culpte  decepta.]  Errori  meo, 
qui  me,  aut  fortasse  Augustum  de- 
cepitfCredentem  me  consulto  peccasse, 
quum  potius  per  imprudentiam  erra- 
verim.  Vel  etiam,  decepta  nUpa,  per 
deceptionem  et  errorem  perpetrats 
atque  commisss. 

16.  SimuldeteruU.']  'Simul  destituit 
ipse  Fab.  Maximus.  Vel  certe  (quod 
magis  placet)  Augustum  etiam  mor- 
tuum  esse  dicit.  Periit  enim  quintt> 
exsilii  poets  anno,  ut  diximua.  Spem 
nostram,    Spem  reditna. 

17.  DerecerUiccElite.']  Compositum 
de  ipso  Augusto  qui  ad  Superoa  evo- 
lavit.    MsK. 

18.  In  ora,]  In  conspectum  vea- 
trum.  Poiitus  proeuL  Longe  avo- 
bis  remotus.    DedL    Misi. 

19.  Qua  protit  pkta*  utinam  mikil] 
Qui  amor  meus  erga^  Auguatum  mihi 
utinara  prosit ! 

21.  Te  (puque  precari  idem.]  Te 
Brutum,  a  Tiberio  et  Germanico  etiam 
idem  petere,  quod  Fabius  petebat. 
Vel  precari  idem  quod  ego;  scilicet 
ut  mea  pietaa  mihi  proait,  ut  ait  mo- 
dua  malorum,  et  ut  sit  mil^i  jam  be- 
nigna  Cesarum  domua. 


496 


P.  OVIDII  NASONIS 


Quique  tuas  pariter  lacrymas  nostrasque  videret, 

Passuros  poenam  crederet  esse  duos.  26 

Lenem  te  miseris  genuit  natura,  nec  ulli 

Mitius  ingenium,  quam  tibi,  Brute,  dedit : 
Ut,  qui  quid  valeas  ignoret  Marte  forensi, 

Posse  tuo  peragi  vix  putet  ore  reos.  30 

Scilicet  ejusdem  est,  quamvis  pugnare  videtur, 

Supplicibus  facilem,  sontibus  esse  trucem ; 
Quum  tibi  suscepta  est  legis  vindicta  severse, 

Verba  velut  tinctum  singula  virus  habent. 
Hostibus  eveniat,  quam  sis  violentus  in  armis   35 

Sentire,  et  linguae  tela  subire  tuse ; 
Quse  tibi  tam  tenui  cura  limantur,  ut  omnes 

Istius  ingenium  corporis  esse  negent. 
At,  si  quem  laedi  fortuna  cernis  iniqua, 

Mollior  est  animo  femina  nuUa  tuo.  40 

Hoc  ego  praecipue  sensi,  quum  magna  meorum 

Notitiam  pars  est  inficiata  mei. 
Immemor  illorum,  vestri  non  immemor  unquam, 

Qui  mala  soUiciti  nostra  levastis,  ero. 
Et  prius,  heu  nobis  nimium  conterminus !  Ister 

In  caput  Euxino  de  mare  vertet  iter ;  46 

Utque  Thyesteae  redeant  si  tempora  mensee, 

Solis  ad  Eoas  currus  agetur  aquas ; 


30.  Pou$  peragi.']  Posae  damn&ri. 
jR«tu  enim  dicitur  peragi,  qaum  alicu* 
jus  ek>qu6Dtia  damnatur.  Vix  futet, 
Vix  existimet:  qoiavident  te  natura 
mitem  et  pium  miseris.  Tuo  ore,  Tua 
eloquentia. 

34.  Habent  velut  virui  tinetum.J 
£x  quo  magna  eat  laus  Bmti,  quod 
tanta  est  ejus  eloquentia,  ut  in  accu- 
sandis  reis  singula  veiba  sint  ita  effi- 
cacia,  «t  videantur  veneno  ilHta. 

37.    QtuB    limantur.J    Qus    tela 


acuuntur  et  panmtur.  Tam  tenui 
eura.  Tam  subtili  diligentta.  Ui 
omnet  iUiut  ingenium.  Ut  omncs,  in- 
quit,  arbitrentur  non  id  ficri  tuo  cor- 
pore,  et  humano  ingenio,  sed  viribos 
et  ingenio  divino. 

47.  Ut^  Thyeetem  redeant  ri  tem- 
pora  men$tB.'\  Ante,  Fescbii  et  Hafin- 
ensis;  multi  alii,  Atque*  Opinor 
castigandum : 

Ante,  Thyettet  redeant  ceu  tempera 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  VII. 


487 


Quam  quisquam  vestrum,  qui  me  doluistis  ademp- 
Arguat,  ihgratum  non  meminisse  sui.         [tum, 


EPISTOLA  VII. 


♦  VESTALI. 

Missus  es  Euxinas  quoniam,  Vestalis,  ad  undas, 

Ut  positis  reddas  jura  sub  axe  locis ; 
Adspicis  en,  prsesens,  quali  jaceamus  in  arvo : 

Nec  me  testis  eris  falsa  solere  queri. 
Accedet  voci  per  te  non  irrita  nostrse^  6 

Alpinis  juvenis  regibus  orte,  fides. 
Ipse  vides  certe  glacie  concrescere  Pontum ; 

Ipse  vides  rigido  stantia  vina  gelu. 


Solis  ad  Eoas  eurrus  agetur  aquat* 
Pro  tempora  etiam  fercula  malim  re- 
poni :  sed  obstant  Itbri  Teterea.  Nam ' 
Nomas  docet,  fereulum  proprie  esse 
miuufn  eamium,  Hiac  apud  Juvena- 
lem,  Sat.  xi : 

Fereula  nune  audi  nuUit  omata  ma-  . 

eelliM,  Heins. 

50.  Arguat  ingratumJ^  Ostendat: 
sic  VirgiLiz.  281: 

m4  nuUa  diet  tamfortibus  ausis, 
DistmiUm  argtterit. 

*  Vbstali.]  Vettalis  cognomen  est 
Fabis  gentis  :  ita  Fatnus  Vettalis,  qnf 
de  pictura  scripsit,  sape  Plinio  landa- 
tur ;  vid.  indicem  lib.  xxxv  et  xxxvi ; 
Vettius  VetUdit,  apud  Gniter.  mcxlix, 
12,  et  Reins.  i.  48.    Burm. 

3.  Pretens.']  PrsDfero,  quia  hoc  me- 
lius  rtf  4idijpieis,  et  mox  tettit  convenit: 
si  de  parte  aliqua  adminbtrationis, 
cui  prslttcttts  erat  Vestalis,  ageret, 
jnrtttet  posset  admitti;  sed  hic  ejus 

VOL.  n. 


testimonium  tantum  invocat. 

5.  Aecedet  voei  nottr^."}  Veniet  no- 
stris  verbis,  quibus  questi  sumus  de 
locis  Ponticis.  Non  irritajidet.  Fi- 
des  non  vana,  aed  vera.  Per  te.  Too 
te^timonio. 

6.  Alpinit.']  Etiam  Bavar.  et  ezpo- 
nnnt  quidam  de  Regibus  Cotdis  aut 
Coctiit  (vide  Micyllum,)  qui  in  Alpi- 
bus  regnarunt.  At  enim  Verpoorten, 
"  Cur  non,  ait,  de  regibus  Alpium  Ju- 
liarum'!  Nam  Vestalis  cognomen  in 
Juliui  reperiri,  monet  Schottns  in 
Electis.  Sed  quid  Alpini  ad  Daunum 
V.  29?  Lege:  Arpinis.  Nam  Arpi 
urbs  quondam  ex  maximis  Italis,  in 
Dauni  regno  fuit  in  Apulia,  priits 
Lampe  adpellata,  quam  a  Diomede 
Bomen  mutaretur:  Strabo,  libr.  vi." 
Harlks. 

7.  Glaeie  coneretcere.']  Vide  haBc 
et  seqnentia  illustrantem  Pontanum 
ad  Macrob.  lib.  vii.  Satum.  12. 

8.  Gelido  stantia  vina.']  Vina  con- 

Kx 


408 


P.  OVIDII  NASONIS 


Ipse  vides,  onerata  ferox  ut  ducat  lazyx 

Per  medias  Istri  plaustra  bubulcus  aquas.      10 
Adspicis  et  mitti  sub  adunco  toxica  ferro, 

Et  telum  causas  mortis  habere  duas. 
Atque  utinam  pars  hsec  tantum  spectata  fiiisset, 

Non  etiam  proprio  cognita  Marte  tibi ! 
Tenditis  ad  primum  per  densa  pericula  pilum;  15 

Contigit  ex  merito  qui  tibi  nuper  honos. 
Sit  licet  hic  titulus  plenis  tibi  fructibus  ingens, 

Ipsa  tamen  virtus  ordine  major  erat. 
Non  negat  hoc  Ister,  cujus  tua  dextera  quondam 

Poeniceam  Getico  sanguine  fecit  aquam.        20 
Non  neget  ^gypsos,  quae,  te  subeunte,  recepta 

Sensit  in  ingenio  nil  opis  esse  loci. 
Nam  dubium,  positu  melius  defensa  manuve, 

Urbs  erat  in  summo  nubibus  sequa  jugo. 
Sithonio  regi  ferus  interceperat  illam  25 

Hostis,  et  ereptas  victor  habebat  opes. 


gelata»  et  \n  unam  maaiam.  redacta 
nimio  gelu. 

9.  Feroi  ItayxJ]  Fueie  lazyges  po- 
puli  Scythis,  qui  campot'et  plana 
tenuere. 

12.  Duas  eausat  morttf.]  Fermm 
icilicet  sagitte,  et  Tenenum. 

15.  TenditU,']  Voi  milites  Romani 
pervenitis,  et  tu  prasertim,  Vestalis. 
Ad  primum  pUum*  Ad  primipilarem 
dignitatem. 

16.  Contigit."]  Ordoest:  Quihonw, 
hoc  est,  quas  dignitas,  primipilaris, 
nuper  contigit  Ubi  ez  roerito. 

17.  Sit  pknii  fruetHnitJ]  Sithono- 
rifica  et  fructuosa. 

19.  Nonnegathaeltter.]  Testisest 
Ister  virtutis  tu»,  qui  te  in  ejus  ripis 
hoetem  vidit  insequentem,  et  trucidan- 
iem. 


20.  FtttiiMaiii  tangmne  Getieo.] 
Rubram  hostili  et  Getico  cruoie. 

21.  Non  neget  JEgyptot.]  Vide  no- 
tas,  lib  i.  Kleg.  viii.  rer.  13.  Heiks. 
.£gypios  oppidum  munitissimum  fnit 
in  Scythia,  in  summo  collis  ardui. 
Sensus  planus'  est  ez  iis  qnc  sequun- 
tur.  Nam  a  Getis  interceptamy  ac 
regi  Thracis  ademptam,  recuperatam 
moz  Vitellii  opera  et  auzilio  dicit :  in  * 
qua  recuperatione  ac  pugna,  Vestalem 
quoque  prsclaram  operam  navasse 
innuit.    Micyl. 

23,  Manuve.]  Anpropugnatoribus; 
quasi  dicat,  et  natura  loci»  et  vali(&- 
simo  prsBsidio  paiiter  ;  ji>s  ea  devicta. 

MlCYL. 

25.  Sithmio  regi.]  Regi  Thracis : 
est  enim  Sithonia  pars  Tliracic. 

26.  Ereptatopet.]  DivitiasiEgypa 


EX  PONtO  LIB.  IV.  EPIST.  V|I.        499 

Donec  fluminea  devecta  Vitellius  unda 

Intulit,  exposito  milite,  signa  Getis. 
At  tibi,  progenies  alti  fortissima  Dauni, 

Venit  in^dversos  impetus  ire  viros.  30 

Nec  mora;  conspicuus  lorige  fulgentibus  armis,. 

Fortia  ne  possint  facta  latere,  caves : 
Ingentique  gradu  contra  ferrumque  locumque, 

Saxaque  brumali  grandine  plura,  subis. 
Nec  te  missa  super  jaculorum  turba  moratur,     35 

Nec  quBB  vipereo  tela  cruore  madent. 
Spicula  cum  pictis  hserent  in  casside  pennis ; 

Parsque  ffcre  scuti  vulnere  nuUa  vacat. 
Nec  corpus  cunctos  feliciter  efFugit  ictus ; 

Sed  minor  est  acri  laudis  amore  dolor.  40 

Talis  apud  Trojam  Danais  pro  navibus  Ajax 

Dicitur  Hectoreas  sustinuisse  faces. 
Ut  propius  ventum  est,  commissaque  dextera  dex- 

Resque  fero  potuit  cominus  ense  geri ;        [trae, 
Dicere  difficile  est,  quid  Mars  tuus  egerit  illic,  45 

Quotque  neci  dederis,  quosque,  quibusque  mo- 
£nse  tuo  factos  calcabas  victor  acervos ;         [dis. 

Impositoque  Getes  sub  pede  multus  erat. 

oppidi  ademptas  oppidanis  ejectis.  Et  NumerosioTa.  Subit,  Adscendis. 
victor.    Bt  hostis  Geta,  qtti  oppidum  37.Spieula.']  Tela» et sagitte.  Cum. 

illud  expugnaverat.    Micyl.  pennit  pictit.    Cum  pennis  sagittarum 

27,   Fluminea  unda,']    Unda  Istri  puniceis.    Solent  enim  penns,  qusB 

fluminis.    ViteUiut,    Forte  A.  Vitel-  sagittis  annectuntur,  aliquo  colore  in- 

lius,  patnxus  Cesans  Vitellii,  qui  con-  fici,  ut  videantur  pulchriores. 
sulatum  gessit  sub  Tiberio,  an.  U.  C.  38.    Vaeat  vtt/n«rf .]    Quemadmo- 

occxxciv ;  nisi  ad  L.  Vitellium  pa-  dum  de  Scsva  illo  Cesariano  legimus. 
trem  referre  mavis.    Intulit,    Bella  41.  Talit  apudTri^am,'\  Notumest 

intulit,  et  cum  vezillis  Romanis  eo  naves  Grscorum  defensas  fuisse  ab 

venerat  pugnaturus :  nam  vexilla  et  Ajace  contra  Trojanos,  qui  duce  Hec- 

armatos,  secundo  flumine,  ez  finitimis  tore  ignem  adtulerant,  ut  e^  crema- 

locis  deportavit.  renL    Qualis  ergo  fuerat  in  ea  pugna 

34.  Saxaque,'\  Et  contra  saxa,  qu«  Ajaz,  tolcm  enim   fuisse  Vestalem 

e   superiori   loco  cadebant.    Plura,  contra  Getas  profitctur. 

Kk2 


500  P.  OVIDII  NASONIS 

Pugnat  ad  exemplum  Primi  minor  ordine  Pili ; 

Multaque  fert  miles  vulnera,  multa  facit.        60 
Sed  tantum  virtus  alios  tua  praeterit  omnes, 

Ante  citos  quantum  Pegasus  ibat  equos. 
Vincitur  JEgypsos :  testataque  tempus  in  omne 

Sunt  tua,  Vestalis,  carmine  facta  meo. 


EPISTOLA  VIII. 

*  SUILLIO. 

LiTERA  sera  quidem,  studiis  exculte  Suilli, 

Huc  tua  pervenit,  sed  mihi  grata  tamen : 
Qua,  pia  si  possit  Superos  lenire  rogando 

Gratia,  laturum  te  mihi  dicis  opem. 
Ut  jam  nil  praestes,  animi  sum  factus  amici 

Debitor;  et  meritum,  velle  juvare,  voco. 
Impetus  iste  tuus  longum  modo  duret  in  ffivum ; 

Neve  malis  pieta^  sit  tua  lassa  meis. 


49.  Mtnor.]  Centurio  qui  enl  sub  relegatus  in  insulam,  eoque  mortuo 

primipilo :  id  est,  sub  Veitale  miDoris  reversus,  Claudii  Ccsarisdemum  ami- 

dignitatis.    Pugnat  ad  extmiphim  pri'  citia  ac  familiaritate  diu  felidter  est 

mipiU,    Videndo  primipilum  acriter  usus.    Sub  Neione  tandem,  quod  pre- 

in  prima  acie  pugnare,  et  ipse  eum  tio  conductus  accutasse  insimulaTe- 

imatabatur,  pugnando  etiam  fortiter.  tur,  et  complures  adegiase  ad  mor- 

53.   Vineitur  JEgypiot.']   Urbs  illa  tero,  Senecse   impuUn    lege    Cincia 

tandem  tua  Tirtuie,  o  Vestalis,  capi-  damnatus,  et'  in  Baleares  dqiortatus 

tur.     Te9tata,    Testimonio    coropro-  est    Rem  omnem  copioae  persecutus 

bata.  est  Tacitus»  lib.  iv.  11.  et  ziii. 

*  SuiLLio.]  Hic  sine  dubio  est  P.  3.  Si  pia  gratia.'}  Si  aroor  tuus  erga 

Suillius,  qui,quaBstor  primum  Ccaaris  me  pius.     Potsit  Unira  Svpem,  Pos- 

Germanici,  legatus  deinde  pro  qusB-  aet  mulcere  et  placare  Casares.    Ti- 

store  in  Asia,  deinceps  post  ezcessum  berium  scilicet,  Germanicum,  ac  reli* 

Germanici,  convictus  accepisse  pre-  quos  Cesares. 
tium  ob  rem  jndicandam,  Italia  pul-  7.  Impetus  tste  tti«j.]  Iste  tuus  ani- 

sus  atque  ejectus,  Tiberii  mox  edicto  mi  ardor  bene  merendi  de  me. 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  VIII.       601 

Jus  aliquod  faciunt  adfinia  vincula  nobis» 

Quse  semper  maneant  illabefacta,  precor.       10 
Nam  tibi  quse  conjux,  eadem  mihi  filia  peene  est : 

£t  qufle  te  generum^  me  vocat  illa  virum. 
Heu  mihi !  si  lectis  vultum  tu  versibus  istis  ' 

Ducis,  et  adfinem  te  pudet  esse  meum ! 
At  nihil  hic  dignum  poteris  reperire  pudore,       15 

Praeter  fortunam,  quse  mihi  caeca  fuit. 
Seu  genus  excutias ;  equites,  ab  origine  prima, 

Usque  per  innumeros  inveniemur  avos  : 
Sive  velis,  qui  sint,  mores  inquirere  nostros ; 

Errorem  misero  detrahe,  labe  carent.  20 

Tu  modo,  si  quid  agi  sperabis  posse  precando, 

Quos  colis,  exora  supplice  voce  Deos. 
Di  tibi  sunt  Caesar  juvenis ;  tua  numina  placa : 

Hac  certe  nuUa  est  notior  ara  tibi. 
Non  sinit  illa  sui  vanas  antistitis  unquam  25 

Esse  precea:  nostris  hinc  pete  rebus  opem. 
Quamlibet  exigua  si  nos  ea  juverit  aura, 

Obruta  de  mediis  cymba  resurget  aquis. 
Tunc  ego  tura  feram  rapidis  solemnia  flammis ; 

Et,  valeant  quantum  numina,  testis  ero.         30 
Nec  tibi  de  Pario  statuam,  Germanice,  templum 

Marmore :  carpsit  opes  illa  ruina  meas. 

11.   Eadem  mihi  filia  jktne   est.]  Usque  per  avorum    tnnumerabilium 

Eadem  uxor  tua  est  mihi  quasi  filia :  aeriem. 

est  enim  privigna,  hoc  est,  iilia  uxoris  21.  Quid  agi  paw.']  Aliquid  posse 

mes.  obtineri.    Precando.  Orando  Cssares 

14,  Dueii  vultum,]  Faciem  contra-  prome. 

his,  tanquam  iratus.  23.  Di  tUntunt  Casar  j^ivenis,']  Hic 

16.  Qtut  mihi  eascafuiu]  Quae  non  poeta  exprimit,  quinam  sint  Dii,  quos 
bene  vidit,  justene,  an  inique  me  ad-  a  Suillio  dizerat  exorandos  esse,  et 
ficeret  tanta  ruina.  Germanicum  solum  innuit.     Tua  nu- 

17.  Seu.eentu  excHtias.]  Seu  gene-  mina  placa,  Venerare  Germanicum, 
ris  mei  originem  consideres.  quo  ut  numine  uteris. 

18.  Usque  per    innumeros    avoi,]  25.  Illa.]  Scilicet  ara  Getnianici. 

Kk3 


502  P.  OVIDII  NASONIS 

Templa  domus  vobis  faciant  urbesque  beatas : 

Naso  suis  opibus,  carmine;  gratus  erit. 
Parva  quidem  fateor  pro  maguis  munera  reddi,  35 

Quum  pro  concessa  verba  salute  damus. 
Sed  tjui,  quam  potuit,  dat  maxima,  gratus  abunde 

Et  finem  pietas  contigit  illa  suum.  [est ; 

NeCy  quse  de  parva  Dis  pauper  libat  acerra, 

Tura  minus,  grandi  quam  data  lance,  valent :  40 
Agnaque  tam  lactens,  quam  gramine  pasta  Falisco 

Yictima,  Tarpeios  inficit  icta  focos. 
Nec  tamen,  ofiicio  vatum  per  carmina  facto, 

Principibus  res  est  gratior  uUa  viris. 
Carmina  vestrarum  peragunt  prseconia  laudum : 

Neve  sit  actorum  fama  caduca  cavent.  46 

Carmine  fit  vivax  virtus ;  expersque  sepulcri, 

.  Notitisim  serae  posteritatis  habet. 
Tabida  consumit  ferrum  lapidemque  vetustas ; 

NuUaque  res  majus  tempore  robur  habet.      50 
Scripta  ferunt  annos :  scriptis  Agamemnonanosti ; 

Et  quisquis  contra,  vel  simul,  arma  tulit. 
Quis  Thebas  septemque  duces  sine  carmine  nosset, 

Et  quicquid  post  haec,  quicquid  et  ante  fuit? 
Di  quoque  carminibus,  si  fas  est  dicere,  fiunt,  55 

Tantaque  majestas  ore  canentis  eget. 


Sui  anthtitit,  Sui  sacerdotifl,  et  ejiu  sdnrai  etiam  aciiptu  eos  omncs  qni 

Qui  ad  illam  confugit.  opem  tulenmt  Trojaois  contra  Aga- 

41.  QMom  granunt   patta  Faliteo  memnonem.      Vel  timul.   Vel  etiam 
Victitna,']  Quantum  juvencus  nutri-  eos  omnes,  qui  simul  cum  Agamem- 
tus  herba,  qus  in  Falisco  agro  nasce-  none  venere  ad  eam  expcditionem. 
batur.  53.  Quit   Thebat    tepUm^  ducet 

42.  TaiTjeiot  focot,']  Focos  Capito-  tine.}  Quis  etiam  sciret  beUum  The- 
liuos.    Itijieit.  Tmgit  cniore.             ^  banum,  et  septem  iUos  duces,  Adra- 

49.  Tabida  vetuttat,]  Longinqua  se-  stum,  Poljnicem,  HippomedonU,  Ty- 

ries  temporis,  qua  omnia  putrescunt  deum,  Amphiaraum,  PartheDopBom, 

52.  Et  quis^tit  eontra,]  £t  cogno-  et  Capaneum. 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  VIII.       608 

Sic  Chaos,  ex  illa  naturae  mole  prioris, 

Digestum  partes  scimus  habere  suas : 
Sic  adfectantes  coelestia  regna  Gigantas, 

Ad  Styga  nimbifero  vindicis  igne  datos.         60 
Sic  victor  laudem  superatis  Liber  ab  Indis, 

Alcides  capta  traxit  ab  CEchalia. 
Et  modo,  Gsesar,  avum,  quem  virtus  addidit  astris» 

Sacrarunt  aliqua  carmina  parte  tuum. 
Si  quid  adhuc  igitur  vivi,  Germanice,  nostro     65 

Restat  in  ingenio,  serviet  omne  tibi. 
Non  potes  officium  vatis  contemnere  vates : 

Judicio  pretium  res  habet  ista  tuo. 
Quod  nisi  te  numen  tantum  ad  majora  vocasset, 

Gloria  Pieridum  summa  futurus  eras.  70 

Sed  dare  materiam  nobis,  quam  carmina,  majus : 

Nec  tamen  ex  toto  deserere  illa  potes. 
Nam  modo  bella  geris,  numeris  modo  verbacoerces, 

Quodque  aliis  opus  est,  hoc  tibi  ludus  erit.    74 

62.  Ab  (Echalia  eaptaJ]  Ab  expug*  in  pretio,  tuo  judictc    Ret  ista,  Fa- 

nata  (Echalia.  Fuit  autem  (Echalia  in  cultas  poetica. 

Th&isalia,  Arcadia,  et  Euboea.  MEtt.  69.   Nonun  tantum.J  Taata  fama 

Alcidet  capta,    Hercules,  ob  lolen,  virtutum  tuarum :  v^l  nomen  Ca»a* 

Euryti  filiam  sibi  pactam,  nec  datam,  ris.     Vocat$et  te  ad,  Elegisset  te  ad 

universam  (Echaliam,  ipso   rege  in  imperium. 

Euboeam  fugiente,  debellavit  et  ever-  70.  Gloria  Pieridvm  sumnuk]  Eras 

tit.   PoKT.  futurui  mazimus  poeta. 

63. '£t  CtttarJ]  Germanice.    Quia  7\,  Sed  dare  materiam  no6if.]  Sed 

poeta  prius  coeperat  Germanxcum  ad-  prasbere  poetis  facultatem  scribendi 

loqui,  et  digressiene  aliqua  usus  fu-  de  rebns  a  se  gestis.     Quam  carmina, 

erat,  nunc  ad  eundem  sermonem  di-  Est  enim  majoris  hon^ris,  qnam  scri* 

rigit,  ostendens  se  quoque  Augusti  berecarmina. 

laudes  carmine  complexum  fiiisse,  et  72.  Ex  totoJ]  £z  omni  parte.    D^- 

aliqua  parte  eo  modo  illum  donasse  terere  illa  potes,  Potes  Ula  carmina 

immortalitate.  et  poetices  studium  relinquere,  quam- 

67.  Vatet,]  Tu  qui  es  optimus  poe-  vis   sit   major  imperatoria  dignitas 
ta,  quod  docet  Tranquiilus»  scribens  poeta  ipso. 

eum  reliquisse  comoedias  Grscas.  73.  Nwnerit  modo  bella  coereet.] 

68.  Judieio  tuo,]  Te  ita  judicante.       Ftfrfra  cMrcespleriqueveteres;  etrecte. 
Hdbet  pretiam.  Censetur  et  habetur      Aliquando  bella  intennittis,  et  car- 

Kk4 


fi04  P.  OVIDn  NASONIS 

Utque  nec  ad  citharam,  nec  ad  arcum  segnis  ApoUo 

Sed  venit  ad  sacras  nervus  uterque  manus ;  [est ; 
Sic  tibi  nec  docti,  nec  desunt  principis  artes : 

Mista  sed  est  animo  cum  Jove  Musa  tuo. 
Quae  quoniam  nec  nos  unda  submovit  ab  illa, 

Ungula  Gorgonei  quam  cava  fecit  equi,         80 
Prosit,  opemque  ferat  conmiunia  sacra  tueri, 

Atque  isdem  studiis  imposuisse  manum. 
Litora  pellitis  nimium  subjecta  Corallis, 

Ut  tandem  saevos  effugiamque  Getas, 
Clausaque  si  misero  patria  est,  ut  ponar  in  uUo,  85 

Qui  minus  Ausonia  distet  ab  urbe,  loco ; 
Unde  tuas  possim  laudes  celebrare  recentes, 

Magnaque  quam  minima  facta  referre  mora. 
Tangat  ut  hoc  votum  coBlestia,  care  SuilU, 

Numina,  pro  socero  peene  precare  tuo.  90 


EPISTOLA    IX. 
GRiECINO. 


Unde  Ucet,  non  unde  juvat,  Grsecine,  salutem 
Mittit  ab  Euxinis  hanc  tibi  Naso  vadis. 


mma  compoBis»  et  numerii  UU  in-  esi  Jupiter  Deonun.  Per  Jovem  eoim 

cludif  ;hoc  eftfdeflcribisillavenibiit.  intelligit   imperateriam  et   prindiHs 

76.  Sed  uterque  nmno.]  Sed  utra-  sdeDtiam :  per  Mntam  vero  poetioe 
que  cborda  et  dthare  et  arcus.     Ve-  facnltatem. 

nit  ad  taeroi,  TracUtur  sacris  digitis  80.  Ungula  Gorgonei  equL]  Hippo- 

ApoUinis.  crene. 

77.  ArUt  doetu]  Artes  tiberales,  et  83.  De  CoraUis  pellitis,  h.e.  pelli- 
poetice  studia,  in  quibus  versantur  bus  vestitis  vid.iv.  2.  37.  adde  iii.  10. 
docti.  Artet  jnincipit.  Artesimpera-  19.  CT/io  r^KMuit  Heinsius  ex  Moreti 
tori»  :  hoc  est,  rei  militaris  scientia.  oodice.   ilio  Bav.  Erfnrt.  et  reliqui. 

78.  Mitta  ted  ett  animo  tuo.]  Sed  Distat  Bav.  et  alii.   Hables. 

hjsret  animo  tuo.     Cum  Jove  Muta,  90.  Socero  fMnif.],h.  e.  qui  uzoris 

Doctrina  cum  optimo  principe»  qualit  tue  vitricns  sum.    Hablbs. 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  IX.         fi06 

Missaque  Di  faciant  auroi:am  occurrat  ad  illam, 

Bis  senos  fasces  quae  tibi  prima  dabit. 
Ut,  quoniam  sine  me  tanges  Capitolia  consul,     5 

Et  fiam  turbse  pars  ego  nulla  tuse, 
In  domini  subeat  partes,  et  prsestet  amici 

Officium  jusso  litera  nostra  die. 
Atque  ego  si  fatis  genitus  melioribus  essem, 

£t  mea  sincero  curreret  axe  rota,  10 

Quo  nunc  nostra  manus  per  scriptum  fungitur,  es- 

Lingua  salutandi  munere  functa  tui.  [set 

Gratatusque  darem  cum  dulcibus  oscula  verbis : 

Nec  minus  ille  meus,  quam  tuus,  esset  honor. 
lUa,  confiteor,  sic  essem  luce  superbus,  15 

Ut  caperet  fastus  vix  domus  ulla  meos. 
Dumque*latus  sancti  cingit  tibi  turba  senatus, 

Consulis  ante  pedes  ire  viderer  eques. 
Et  quanquam  cuperem  semper  tibi  proximus  esse, 

Gauderem  lateri  non  hdbuisse  locum.  20 

Nec  querulus,  turba  quamvis  eliderer,  essem : 
^  Sed  foret  a  populo  tum  mihi  dulce  premi. 

8.    Juno,   iDterpretarer,    definito.  anni    fortan    usqae  ezitiiin,  missam 

Qno  tempore  Grscinus  consul  futu-  fuisse.    Idem  Masson.  ex  Dione  Iviii. 

rus  erat,  patet  ex  ▼.  57 — 60.    Signifi-  p.  633.  monet,  Tiberium    quosdam 

catpoeta,Graecinumconsulatumfunc-  Coss.  ad  longius,  alios   ad    brevius 

turum   ad   finem   usque    Decembris  temporis  spatium  designasse :   item- 

fiiisse,  moxque  fratrem,  Pomponium  que   nonnullos   etiam   citius,   quam 

Flaccum,  (▼.  69.  75.)  qui  pauUo  ante  constituisset,  loco  movisse;  aliis,  ut 

hoc  tempus  MysisB  Pontoque  prsfec-  diutiuy  in  magistratu  essent,  conces- 

tus  fuit,  titulo  proinde  Legati  Pro-  sisse.    Hablxs. 

praetoris,  quum  nondum  Consul  fuisset  15.  Illa  luce,}  Illo  die  Kalenda- 

(▼.  57 — 80.),  Kalendis  Januar.  ei  suc-  rum  Januarii. 

cessurum.  Vid.  Masson.  Ovidii  vitam  17.  5ancti.]  Sic  Horat.  Od.  iv.  ver. 

ad  A.  U.  C.  Dccux.  qui  illustrat  no-  4.  patrum  Mmetum  eoneiUum  dixit. 

stram  epistolam,  et  docet    uberius,  18.  Equ4u]  Ego  ex  equestri  ordine. 

nostram  epistolam  hoc  anno  occlix.  Ant$  pedet  contulU    ire,    Precedere 

et    quidem    paullo    ante   Kalendas  te  consulem  in  ea  pompa  de  more. 

Maias,  Gnecino  jam  consuU  desig-  Solebant  enim  equites  prscedere,  se- 

nato,  et  mox  Magistratum  inituro  ad  natus  vero  subsequi. 


606 


P.  OVIDII  NASONIS 


Prospicerem  gaudens,  quantus  foret  agminis  ordo^ 

Densaque  quam  longum  turba  teneret  iter. 
Quoque  magis  noris  quam  me  yulgaria  tangant, 

Spectarem,  qualis  purpura  te  tegeret.  26 

Signa  quoque  in  sella  nossem  formata  curuli ; 

£t  totum  Numidae  sculptile  dentis  opus. 
At  quum  Tarpeias  esses  deductus  in  arces, 

Dum  caderet  jussu  victima  sacra  tuo;  30 

M e  quoque  secreto  grates  sibi  magnus  agentem 

Audlsset,  media  qui  sedet  ddde,  Deus. 
Turaque  mente  magis  plena  qu&m  lance,  dedis* 

Ter  quater  imperii  Isetus  honore  tui. .        [sem, 
Hic  ego  praesentes  inter  numerarer  amicos ;       35 

Mitia  jus  urbis  si  modo  fata  darent. 
Quaeque  mihi  sola  capitur  nunc  mente  voluptas, 

Tunc  oculis  etiam  percipienda  foret. 
Non  ita  Ccelitibus  visum  est,  et  forsitan  sequis : 

Nam  quid  me  poenae  causa  negata  juvet  ?      .40 
Mente  tamen,  qua^  sola  loco  non  exsulat,  utar : 

Prsetextam,  fasces  adspiciamque  tuo$. 


25.  Quoque  fnagU  fiorU,]  Distichon 
suspectum.  Heins.  Qvam  me  mU- 
garia  tangatU.  Quantum  me  delec- 
tent  ca,  quibus  vulgus  etiam  move- 
tur. 

26.  Qualis  purpura,']  Quam  pulchra 
vestis  ex  purpura  dibapha,  bis  tincta, 
qus  cunctis  erat  pretiosior. 

28.  £t  totum  optu  Kulptile.]  Id 
est,  totum  opus  sculptum  in  ea  sella. 
Numid^  dentit.  Dentis  elephantis  Nu- 
midici,  et  Africani. 

34.  Ter  quater,]  Hsc  verba  Me- 
rula  ad  dediuem  tura  refert;  Micyl- 
Ii»  ad  Uctus:  Heinsius  distinguens 
post   quater,  videtur   Meruls  acce- 


dere.  Sed  qiium  temarius  numerus 
in  sacris  solemnis  esset,  nec  illum 
numenim  excedere  religio  juberet,  ego 
cum  Uttut  jungo :  dictum  vero  ut  in 
formula,  terque  quaterque  beatut  apud 
Virg.iEnri.94. 

36.  Jus  urbitJ]  Est  autem  seosos : 
Si  fata  mihi  darent  jus  urbis:  hoc 
est,  ut  possem  in  urbe,  nve  Ronue 
esse,  prsBsens  inter  praesentes  amicos 
tuos  jiumerarer.  Nunc  quando  hoc 
non  licet,  absens  animo  ea  contemp- 
labor,  qus  coram  oculy  oon  possum. 
PoNx. 

42.  Pr^[textam,  &c.]  Vestem  con- 
sularem. 


EX  PONTO  LIB.  IV,  EPIST.  IX.         507 

HaBC  modo  te  populo  reddentem  jura  videbit, 

£t  se  secretis  finget  adesse  locis. 
Nuiic  longi  reditus  hastae  supponere  lustri         4& 

Cernet,  et  exacta  cuncta  loeare  fide, 
Nunc  facere  in  medio  facundum  verba  senatu, 

Publica  quaerentem  quid  petat  utilitas. 
Nunc,  pro  Caesaribus,  Superis  decernere  grates, 

Albave  opimorum  coUa  ferire  boum.  50 

Atque  utinam,  quum  jam  fueris  potiora  precatus, 

Ut  mihi  placetur  numinis  ira,  roges ! 
Surgat  ad  hanc  vocem  plena  pius  ignis  ab  ara, 

Detque  bonum  voto  lucidus  omen  apex. 
Interea,  qua  parte  licet,  ne  cuncta  queramur,   55 

Hic  quoque  te  festum  consule  tempus  agam. 
Altera  laetitiae,  nec  cedens  causa  priori, 

Successor  tanti  frater  honoris,  erit. 
Nam  tibi  finitum  summo,  Graecine,  decembri 

Imperium,  Jani  suscipit  ille  die.  60 

Quaeque  est  in  vobis  pietas,  alterna  feretis 

Gaudia,  tu  fratris  fascibus,  ille  tuis. 
Sic  tu  bis  fueus  consul,  bis  consul  et  ille, 

Inque  domo  bimus  conspicietur  honor. 

45.  Reditut  luttru]  ProventuB  quin-  euneta  qtteramur.  Ne  nngula  pompe 
quennaies:  nam  vectigalia  locaban-  hujus  ipectacula  cum  querela  com- 
tur  ad  quinquenaium.  Supponere  hat-  memorem.  Vel  etiam,  Ne  ad  omnia 
ta.  Locare  in  publica  auctione.  maesti  ac  queruli  simiis. 

46.  ExuelaJideJ]  Bona  iide.  59.  Summo  deeembru]  Summa  et 
49.  Superi»  decemere  grates.]  De-      extrema  parte  decembris. 

cernere  supplicationes,  in  quibus  gra-  60.  Imperium»']  Consulatum.   Jani 

tisB  Diis  agebantur  ob  victoriam  ali-  die,  Kalendis  Januarii.   lUe,  Scilicet 

quam.  frater  tuus. 

54.  Lueidus  apex,]  Ipse  ignis  cJarus  64.  Bimu  contpicietur  honor,]  Immo 
et  purus  in  apice  et  cacumine :  id  bimut,  si  quid  video ;  quod  confirmat 
enim  mazime  pbtervabant.  Kott^ndorphianus :  tententiam  bimam 

55.  Qua  parie  licet,]  Quo  modo  vocat  Cicero,  lib.  iii.  Epist.  viii.  ad 
possum,  hoc  est,  mcnte,  quia  corpore  Appium  de  regendis  per  eosdem  pna- 
non  licet  adesse  tuas  pompie.     ^e      fectosperbiennium  provinciis.  IIeims. 


fioe 


P.  OVIDII  NASONIS 


Qui  quanquam  est  ingens,  et  nullum  Martia  summo 

Altius  imperium  consule  Roma  videt ;  66 

Multiplieat  tamen  hunc  gravitas  auctoris  honorem, 

£t  majestatem  res  data  dantis  habet. 
Judiciis  igitur  liceat  Flaccoque  tibique 

Talibus  Augusti  tempus  in  omne  frui.  70 

Ut  tamen  a  rerum  cura  propiore  vacabit, 

Vota  pYecor  votis  addite  vestra  meis. 
£t,  si  quem  dabit  aura  sinum,  laxate  rudentes, 

£xeat  e  Stygiis  ut  mea  navis  aquis. 
Praefuit  his,  Graecine,  locis  modo  Flaccus ;  et  illo 

Ripa  ferox  Istri  sub  duce  tuta  fuit.  76 

Hic  tenuit  Mysas  gentes  in  pace  fideli ; 

Hic  arcu  fisos  terruit  ense  Getas. 
Hic  captam  Trosmin  celeri  virtute  recepit, 

Infecitque  fero  sanguine  Danubium.  80 


68.  Mi{it9tatem  dantit.]  At^uiti, 
qui  tibi  detulit  hunc  magistratum. 

G9.  FUuevqutJ]  Et  fratri  tuo  Flac- 
00»  quem  Augustus  dignum  ceosuit 
00  roagistratu. 

73.  Dairit  Mfittm.]  Inflabit  vela :  Tel 
li  ostenderit  se  opportunitas  et  spes 
aliquid  impetrandi.  Hoc  est,  si  ▼ide- 
ris  imperatorem  Tiberium  te  placide 
andire  loquentem  pro  me.  Laiat§ 
mdente».  Eo  flectite  pedem  etvela. 
Solent  enim  nauta  quandoque  in  dez* 
tram,  quandoque  in  sinistram  Tela 
fiectere,  in  eam  pa^tem,  unde  Tenti 
flant. 

75.  Flaeeut.']  Frater  tuus.  Ab  hoc 
Flacco  volunt  quidam  Valachiam  fu- 
isse  dictam  olim  Flaeeiam,  quod  no- 
men  sen^m  corruptela  sermonis  tran- 
^  siit  in  Valaehiam,  Vide  Georgii  a 
Ileychersdorff  Chorographiam  Tran- 
sylvanisB,  p.  33.  qui  addit  hinc  ad- 
huc  Romanum  ibi  tormonem  durare, 
licet  admodum  corruptum.    Sed  he 


fabnls.  Walachiam  vocarunt  exteri ; 
sed  Hungarica  lingua  Walachos  vo- 
cari  Olah,  vel  Olaek  docet  Foris  Otio- 
kocsi  in  Originum  Hungar.  cap.  ziv. 
p.308.  unde  Valachi  et  Walaehi  dicti 
ab  aliis.  Nott  saaior  vero  reliquis, 
qui  circa  originea  gentium  sspe  in- 
eptiunt,  Foris  ipse,  qui  mulierem  Wa- 
lacham  a  Phrygie  ita  urbe,  quam 
'OXooifvSva  vocat  Homeras,  IL  ii.  739. 
deducit.    BvRM. 

77.  Mytai  gmtM.]  Popnlos  Mysie. 
Mysia  autem  provincia  Pannonis  con- 
termina,  ad  Pontnm  uaque  decurrit. 

79.  Hic  raptam  Trasen  eeteri  mr- 
tute  reeefnt,']  Lege  eaptam  ez  scriptis  : 
deinde  pro  Treuen,  scribe  Trounin, 
Tpi0/iic  Ptolemso  est  Mysis  inferio- 
ris  oppidum :  sed  legendum,  TpM- 
afiic,  vel  Tp*>o/*tc:  nam  TgaafUQ 
Constantino  Porphyrogenetc,  lib.  ii. 
Them.  i.  Antonini  etiam  Itinerario 
TretmU  est  et  Notitis  Imperii:  ne- 
qne  variant  illic  libri  veteres. 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  IX:.        509 

Queere  loci  faciem,  Scythicique  incommoda  cceli ; 

£t  quam  vicino  terrear  hoste,  roga. 
Sintne  litse  tenues  serpentis  felle  sagittse, 

Fiat  an  humanum  victima  dira  caput. 
Mentiar,  an  coeat  duratus  frigore  Pontus,  85 

£t  teneat  glacies  jugera  multa  freti. 
Haec  ubi  narrarit,  quee  sit  mea  fama,  require ; 

Quoque  modo  peragam  tempora  dura,  roga. 
Nec  sumus  hic  odio,  nec  scilicet  esse  meremur, 

Nec  cum  fortuna  mens  quoque  versa  mea  est. 
Illa  quies  animo,  quam  tu  laudare  solebas,        91 

Ille  vetus  solito  perstat  in  ore  pudor. 
Sic  ego  sum  longe,  sic  hic,  ubi  barbarug  hostis, 

Ut  fef a  plus  valeant  legibus  arma,  facit ; 
Rem,  queat  ut  nullam  tot  jam,  Graecine,  per  annos 

Femina  de  nobis,  virve,  puerve  queri.  96 

Hoc  facit,  ut  misero  faveant  adsintque  Tomitse ; 

Haec  quoniam  tellus  testificanda  mihi  est. 
IUi  me,  quia  velle  vident,  discedere  malunt : 

Respe^tu  cupiunt  hic  tamen  esse  sui.  100 

Nec  mihi  credideris:  exstant  decreta,  quibus  nos 

Laudat,  et  immunes  publica  cera  facit. 


84.  Fiat  an  kvmanum  vietima  dira 
eaput,']  Qusre  etiam  an  hominefi  sa* 
crificentor  a  Scytbis :  quorum  conaoe- 
tudo  erat  hoapitet  immolare,  nt  dic- 
tumest. 

91.  Illa  quiet  anmo.^  Modes- 
tia. 

93.  Sic  $go  tum  Umge,]  Versus  sos- 
pectns.  Heins.  UH  barbanu  Aoitit. 
Hostem  intelUge,  non  Tomitanoe,  sed 
Getas,  a  quibns  Tomitani  subinde  in- 
festabantur.   Micyl. 

99.  IIU  me,  ^uta  velle  videntj]  Illi 
Tomita,  qui  vident  desiderium  roeum 


diacedendi  ab  eis  in  patriam,  veUent 
ut  disoederem.    Sed  tamen,  &c. 

100.  Retpeetu  tui.']  Reepeetu  tuo 
Moreti,  Servii  et  prim.  edit.  Habita 
ratione  ipsorum  Tomitamm,  et  eorum 


101.  Esitant  d^eta.]  Apparent 
sanctiones  Tomitanim  de  me.  Laudat 
net.  Laudat  mores  et  virtutes  meas. 

102.  Et  immunet  faeitJ]  Facit  ez- 
emptoe  omni  t>nere  civitatis  et  tribu- 
torum.  Publiea  cera.  Decreta  pub- 
lica  scripta  in  tabnlis  ceratis,  vel  sa- 
gillata  sigillo  reipublicae  Tomitane. 


510 


P.  OVIDH  NASONIS 


Conveniens  miseris  haec  quanquam  gloria  non  est, 

Proxima  dant  nobis  oppida  munus  idem. 
Necpieta^ignotameaest:  videthospitatetlus  105 

In  nostra  sacrum  Csesaris  esse  domo. 
Stant  pariter  natusque  pius,  conjuxque  sacerdos, 

Numina  jam  facto  non  levior^  Deo. 
Neu  desit  pars  ulla  domus,  stat  uterque  nepotum, 

Hic  avisB  lateri  proximus^  ille  patris.  110 

His  ego  do  toties  cum  ture  precantia  verba, 

Eoo  quoties  surgit  ab  orbe  dies. 
Tota,  licet  quseras,  hoc  me  non  fingere  dicet, 

Officii  testis  Pontica  terra  mei. 
Pontica  me  tellus,  quantis  hac  possumus  ora,  115 

Natalem  ludi^  scit  celebrare  Dei. 
Nec  minus  hospitibus  pietas  est  cognita  talis, 

Misit  in  has  si  quos  longa  Propontis  aquas. 
Is  quoque,  quo  laevus  fuerat  sub  praeside  Pontus, 

Audierit  frater  forsitan  ista  tuus.  120 


,  104.  Dani  nobii  idim  munta,']  Pna- 
iUnt  et  offenmt  mihi  eamdem  immu- 
nitatem,  et  me  liberant  omni  tributo- 
rum  onere. 

105.  PUtat  meaJ]  Meui  erga  Cs- 
sares  amor.  HoipUa  t$Uut,  TerraTo- 
mitana,  qus  me  hospitem  habet. 

107.  Coi\fttxqua  taeerdot.']  £t  liTia 
casta,  qus  Deum  suum  Augostum  co- 
lit,  tanquam  sacerdotes  sua  numina. 

109.  Par$  ulta  domu^,']  Aliqua  pars 
(amiiis  Augusti.  Utorqtto  nepotum, 
Uterque  Augusti  nepos,  yel  Caios 
scilicet  et  Lucius  ex  Agrippa  et  Ju- 
lia:  vel  (quod  magis  placet)  filius 
Drusi  privignt  et  Tiberii,  Germanicus 
scilicet  et  Drusus. 

111.  Hi$J]  Augusto  livis  nato,  ac 
nepotibus. 


116.  NataUm  ludis.]  Ludos  hic 
Merula  ezponit  aleam,  et  similes  lu- 
sus.  Ego  Tero  de  athleticis,  ant  gym- 
nicis,  aut  scenicis,  etiam  intelligo  poe- 
tani  dizisse.    Micrx^ 

1 19.  1$  quoqtuqtto  Unu$Juerat,  Stc,] 
Ut  intelligamus  eum,  qui  Mcsiam 
tenuerit :  .  neque  enim  proyinciam 
Pontum  Flaccus,  sed  Isvum  litus 
Pontici  maris,  hoc  est,  confinia  Da- 
corum  et  Getarum,  qus  Mssia  erat, 
ad  ripam  Istri  sita  scilicet,  rezeiuL 
Jam  et  sciendum,  Grscinum  hanc, 
cujus  consulatum  hac  epistola  cele- 
brat  poeta,  in  catalogo  Coss.  yulgo 
non  haberi ;  sive  fama  deceptus  poeta 
fiiit,  81  ve  illi  humaDitus  aliquid  acci- 
dit,  antequam  magistratum  iniret,  ut 
quidam  opinati  sunt.    Micyl. 


EX  PONTO  LTB.  IV.  EPIST.  X. 


511 


Fortuna  est  impar  animo,  talique  libenter 

Exiguas  carpo  munere  pauper  opes. 
Nec  vestris  damus  haec  oculis,  procul  urbe  remoti ; 

Contenti  tacita  sed  pietate  sumus. 
Et  tamen  haec  tangent  aliquando  Caesaris  aures : 

Nil  illum,  toto  quod  fit  in  orbe,  latet.  126 

Tu  certe  scis  hoc  Superis  adscite,  videsque, 

Csesar,  ut  est  oculis  subdita  terra  tuis  ! 
Tu  nostras  audis,  inter  convexa  locatus 

,  Sidera,  soUicito  quas  damus  ore,  preces.      130 
Perveniant  istuc  et  carmina  forsitan  illa, 

Quae  de  te  misi  coelite  facta  novo. 
Auguror  his  igitur  flecti  tua  numina ;  nec  tu 

Immerito  nomen  mite  parentis  habes. 


EPISTOLA  X. 
*  ALBINOVANO. 


Hic  mihi  Cimmerio  bis  tertia  ducitur  eestas 
Litore,  pellitos  inter  agenda  Getas. 


121.  Fortuna  $tt  impar  antmo.] 
Non  possum  tantum  assequi,  vel  iro- 
pendere  propter  impotentiam,  quan« 
tum  cupio,  oatendendo  pietatem  erga 
Augustum.  Talu  Tali  pietatis  officio. 

122.  CarpoJ]  Consumo  et  expendo. 

123.  Nec  vettrit  danma  htce  oculu.'] 
Nec  haec  celebramus  in  conspectu 
vestro,  ut  videamur  a  vobis,  et  eo 
pacto  gratiam  vestram  ineamus. 

127.  Tu  eeru  teU  hoe.]  Vertit  ser- 
monem  ad  Augustum,  quem  testem 
citat  hujnsmodi  erga  se  pietatis. 

128.  EtestoeutUtubditaterratuit,'] 


£t  ttt  e  coelo  despicis  qu»  fiunt  hi 
terra. 

134.  Parentit,']  FSatris  patris ;  sed 
Sueton.  cap*  26.  recusasse  hoc  nomen, 
scribit. 

*  ALBiNovANOi]  Merula  Albino- 
vanum  hunc  esse  tradit,  Celsum  il- 
lum,  ad  quem  et  Horatius  scripsit. 
£go  Pedonem  AIbinovanum,nonCebi 
prsnomen,- sed  Caii  habuisse,  apud 
alios  reperio.  £t  Horatius  Celsum 
illum,  non  ut  poetam,  sed  ut  comitem 
ac  scribam  Neronis  celebrat.    Micy  l. 


612  P.  OVIDII  NASONIS 

Ecquos  tu  silices»  ecquod,  carissime,  ferrum 

Duritiae  confers,  Albinovane,  meae  ? 
Gutta  cavat  lapidem ;  consumitur  annulus  usu ;  5 

£t  teritur  pressa  vomer  aduncus  humo. 
Tempus  edax  igitur,  praeter  nos,  omnia  perdet  ? 

Cessat  duritia  mors  quoque  victa  mea. 
Exemplum  est  animi  nimium  patientis  Ulysses, 

Jactatus  dubio  per  duo  lustra  mari.  10 

Tempora  solliciti  sed  non  tamen  omnia  fati 

Pertulit,  et  placidae  ssepe  fuere  morae. 
An  grave  sex  annis  pulchram  fovisse  Calypso, 

^quoreseque  iuit  concubuisse  Deae  ? 
Excipit  Hippotades,  qui  dat  pro  munere  ventos, 

Curvet  ut  impulsos  utilis  aura  sinus.  16 

Nec  bene  cantantes  labor  est  audisse  puellas ; 

Nec  degustanti  lotos  amara  fuit. 


4.  Durititt  mftr.]  Meo  fobori,  et  19.  niom  yero  utrem,  dom  Ulyae» 

animi  magmtudim  in  ferendiB  malis.  doimit,  locii  aol?erant:  causam  red- 

Duritio'  mett.    Sic  Viigil.  Mn.  ix.  dit  Ovid.  Metam.  xit.  ver.  229 : 
▼er.  468.  ^nead^  duri,  id  eat,  malia  Invidia  $ot%i,  prdBdaque   cupidimg 

indurati,  fatis  exerciti.  vieUm, 

12.    MargJ]     Intervalla   morandi.  £im  ratm  aurum,  dem^m  Ugamimm 

MiCYL.    Et  placidti  uppe  fu$re  mor^,  ventis. 

Hoc  ett,  tametsi  multis  ac  ▼ariii  peri*  16.  UtUiM  aura.l    Sie  in  Metam. 

culia  toto  decennio  jactatus  fuit,  hap  ziii.  utUilm$  ventis,  itttuque  seeunde: 

buit  tamen  interdum,  quibus  mala  at-  liravpio^ax  avsfioco  koffkhQ  hdipoc, 

qfie  nuBititiam  tuam  levaret,  ut  qnum  irXifvlffnoc»  Enrip.  et  Homer. 
apud  Calypaonem  raoratus  est :  item  17.  Bene  cantantot  pueila».']  Sire- 

quum  ab  JEolo  hotpitio  acceptus,  et  net  bene  canentes,  quas  tres  fuiaie 

munere  Yentonim  donatua  est.    Prs-  legimus,  Parthenopen,  Leucosiam,  ct 

terea  andiendo  Sirenes,  vescendo  loto,  Lygiam,  habitasseque  l&ciliam  circa 

et  id  genus  alia.    Mictl.  Pelorum.    Fuere  autem  Sirenes  filie 

16.  Eseipit  Hippotadee.}   Suscipit  Acheloi  et  Calliopes,  sive  Terpsicbo- 

UlyMem  ^olus  Hippots  filius.    H^  res.    Hib  quidem  cantu  mortales  al- 

potadat  dat  pro  munore  ventoe.  lectos  in  mare  detuibabanL    Ulyases 

ASm  ii  fuw  ieipac  dmc^Pobciwi'  vero,  Circes  usus  conslio,  oera  amreK 


aociorum  obturavit.    Ipae  vero  alliga- 
'EpBaikPwBrAmfdvkfmvKaHhiot      tos  malo,  ne  cogeretur  in  mue  desi- 
KiKivOa.  lire,  iHamm  cantus  audivit  impune. 

Ulyisas  ipse  apud  Hom.  Od.  K.ver.  18.  Nee  deguttanti.]  Ulysses,  tem- 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  X. 


513 


Hos  ego,  qui  patriae  faciant  oblivia,  succos 

Parte  meae  vitae,  si  modo  dentur,  emam.         20 
Nec  tu  contuleris  urbem  Laestrygonis  unquam 

Gentibus,  obliqua  quas  obit  Ister  aqua. 
Nec  vincet  saevum  Cyclops  feritate  Phyacen, 

Qui  quota  terroris  pars  solet  esse  mei ! 
Scylla  feris  trunco  quod  latrat  ab  inguine  monstris, 

Heniochse  nautis  plus  nocuere  rates.  26 

Nec  potes  infestis  conferre  Charybdin  Achaeis, 

Ter  licet  epotum  ter  vomat  illa  fretum. 
Qui  quanquam  dextra  regione  licentius  errant, 

Securum  latus  hoc  non  tamen  esse  sinunt.     30 
Hic  agri  infrondes,  hic  spicula  tincta  venenis ; 

Hic  freta  vel  pediti  peryja  reddit  hyems  : 


pestate  delatus-  ad  Lotophagos,  ia 
Africam  agitur,  socios  exploratum 
mittit:  qui  gustata  loto,  nec  quic- 
quam  renuntiare,  nec  redire  cupie- 
bant:  cibi  enim  suavitate  allecti, 
suorum  vivebant  obliti ;  quos  Ulysses 
invitos  ad  naves  reduxit. 

21 .  Nec  tu  contuUrii  urbem  lAtttry- 
gonis.']  Fuere  Lttstrygones  populi  in 
extremo  Italis,  Siciliam  versus,  effe- 
ris  moribus;  ad  hos  igitur  pervenit 
Ulysses,  misitque  ad  Antiphaten  Ma- 
oaieum  cum  duobus  sociis:  qui  vix 
cum  altero  fuga  vitam  servavit.  Ur- 
bet  LMtrygone$.  LaitrygonosCovohia.- 
nus;  et  urbem  meliores  plerique;  ut 
Met.  xiv.  ver.  233. 

Inde  Lafiii  veterem  L^tstrygonis,  in- 
quit,  in  urbem 

Venimus. 
Homero  quoque  non  nisi  unicum  op- 
pidum  est  Odyss.  x.  quod  vocat  Aa- 
/Aov    alnv    irroKUBpov,   Ti|Xi7niXov 
\at4rrpvyovlrfv,    Heins. 

22.  GetitUms,^  PopuHs  Scythiam 
et  oram  Ponticam  tenentibus,  quos 
per  Istrum  designat.  Obliqua  transit, 
Aqua  Danubii  non  recto,  sed  flexuoso 

VOL.  II. 


cursu  labenti  per  populos  Scythis. 

23.  Savum  Phyacen.l  Immanem 
illum  regem  Scytharum. 

24.  Qui  quota  terroris  pars.']  Non 
ad  Cyclopem,  ut  Menila  exponit,  sed 
ad  euni,  de  quo  modo  dictum  est, 
Phyacem  referendum,  quasi  dicat  poe- 
ta»  etiam  ab  hoc  multum  terroris  sibi 
objici,  propter  incursiones  videlicet. 

MlCYL. 

26 — ^28.  Haniocka,']  Ab  tivioxoiQ 
aurigis  Castoris  et  Pollucis  orti,  uti  fa- 
bula  dictt,  qui  et  Achsi  gentes  in  ora 
Ponti  inunanes  fuere,  et  nautistantum 
nocent,  quantum  Scylla  et  Charybdis 
priBtemavigantibus.  v.  Mela  i^  21. 
Harles.  Per  rates  ergo  HeniocJuu 
designat  poeta  piratas  Heniochorum 
populorum,  a  quibus  se  fortunis  exu* 
tura  innuit ;  aut  captum  fortasse,  sed 
pecunia  redemptum,  ut  statim  dice- 
mu;i. 

29.  Qui  quanqtium  dextra  regiotie.'] 
Qui  Achsi,  quamvb  magis  infestent 
dextrum  litus  Pontici  maris,  non  ta- 
men  relinquunt  intactam  oram  Tomi» 


Ll 


514 


P.  OVIDII  NASONIS 


Ut,  qua  remus  iter  pulsis  modo  fecerat  undis^ 

Siccus  contemta  nave  viator  eat. 
Qui  veniunt  istinc,  vix  vos  ea  credere  dicunt :    35 

Quam  miser  est,  qui  fert  asperiora  fide ! 
Crede  tamen:  nec  te  causas  nescire  sinemus, 

Horrida  Sarmaticum  cur  mare  duret  hyems. 
Proxima  sunt  nobis  plaustri  praebentia  formam, 

Et  qusB  praecipuum  sidera  frigus  habent.        40 
Hinc  oritur  Boreas,  orseque  domesticus  huic  est, 

Et  sumit  vires  a  propiore  loco. 
At  Notus,  adverso  tepidum  qui  spirat  ab  aze, 

Est  procul,  et  rarus  languidiorque  venit. 
Adde  quod  hic  clauso  miscentur  flumina  Ponto,  45 

Vimque  fretum  multo  perdit  ab  amne  suam. 
Huc  Lycus,  huc  Sagaris,  Peniusque,  Hypanisque, 
Cratesque 

Influit,  et  crebro  vortice  tortus  Halys : 


39.  Sidtra  prehentia  formam  plau- 
stri.^  Septemtriones  diciL 

41.  HU  oritur  Boreat,^  In  hac  re- 
fgione  aeptentrionali  Boreas  nascitur, 
et  flare  incipit  vehementint.  Nostri 
hine  oritur.—Orttquedamaticus  huie  est, 
Et  est  propinquus  huic  regioni,  quam 
ego  incolo. 

45.  Adde  quod  hic  elautoJ]  Scribit 
Macrobius,  aquam  marinam  nunquam 
gelu  contrahi. 

Verpoorten.  '*  mare  numquam,  ait, 
gelu  durari,  veteres  crediderunt,  ut 
adparet  ez  Gellio  xvii.  8.  Reddit  igi« 
tur  caussam  Oviditts,  cur  Pontus  ta- 
men  congelascat,  quia  ob  plurimorum 
fluminum  aqnara,  in  summo  innatan- 
tem,  naturam  maris  fere  amittat :  infra 
V.  59-64.  (ubi  vide.)£adem  de  Ponto 
congelascente  tradit  Valerius  Flaccus 
libr.  iv.  721.  sqq."     Harlss. 

46.  Perdit  vim  ttiam.'}     Non  est 


amarum,  immo  dulce,  et  congelatur 
contra  maris  naturam;  vide  Gellinm, 
lib.  zvi.  cap.  8. 

47.  Hue  Lyeut  mfluit.']  Lycusflu- 
vius  labitur  in  hoc  mare  Pooticum,  et 
ideo  congelatur.  Est  auton  Ljfeus 
fluvius  Armeni».  Strabo,  "  Multi, 
inquit,  amnes  sunt  in  Armenia ;  sed 
clarissimi  Fhasis  et  Lycus,  in  mare 
Ponticum  ezeuntes."  HueSagaris.  In 
ora  Pontica  post  Bosphori  fauces  et 
Rhesum  amoem,  portumque  Calpas, 
est  Sagaris  fluvius,  ortus  in  Phrygia. 
Hypanitque»  Hypams,  fluvius  est 
Scythie  ez  magna  palude  profluens, 
ut  docet  Herodottts.  Crates^e.  Cra- 
tem  fluvium  ad  oram  Ponticam  fluere, 
bic  innuit  Ovidius.  Ego  nihil  com- 
pertum  habeo.  KoXifc  autem  fluvius 
est  hujus  tractus  Eustathio  Scholiis 
in  Periegeten.  K^if^  estThucydidi, 
lib.  iv.  h&itaxoQ  hf  ry  *H/NurXc«n^ft 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  X. 


515 


Partheniusque  rapax,  et  volvens  saxa  Cynapes 

Labitur ;  et  nullo  tardior  amne  Tyras.  60 

Et  tu,  femineae  Thermodon  cognite  turmae ; 

£t  quondam  Graiis,  Phasi,  petite  viris. 
Oumque  Borysthenio  liquidissimus  amne  Dyras- 

Et  tacite  peragens  lene  Melanthus  iter.      [pes, 
Quique  duas  terras  Asiam  Cadmique  sororem    65 

Separat,  et  cursus  inter  utramque  facit. 
Innumerique  alii,  quos  inter  maximus  omnes 

Cedere  Danubius  se  tibi,  Nile,  neget. 
Copia  tot  laticum,  quas  auget,  adulterat  undas, 

Nec  patitur  vires  aequor  habere  suas.  60 

Quin  etiam  stagno  similis,  pigraeque  paludi, 

CsBruleus  vix  est,  diluiturque  color. 


bp/iUrac  ^c  ^bv  KdXtiKa  iroraftdir  ubi 
describitLamachi  classem  impetu  flu- 
vii  amisiam. 

48.  Halys,']  Halys  fluvius  est  de- 
cuirens  a  radicibusTauri  perCataoni- 
am  Cappadociamque,  ut  scribit  Plini- 
us.    CrcBsi  clade  notus  est. 

49.  ParthMiut,']  Pftrthenius  fluvius 
est  Paphlagonum,  Carambi  promonto- 
rio  prozimus,  ut  scribit  Plinius;  ca- 
ditqne  in  Pontum. 

Vel  quia  per  florida  delabitur  loca, 
ant  quoniam  Diana  circa  illum  venari 
consuevit,  itadictus.  Hablbs. 

50.-  Et  nuUo  iardioT  umnB  7yra«.] 
Tyras  Scytbia  amnis  cst,  in  oram 
Ponti  sinistram  defluens,  qui  oppido 
nomen  imposuit;  meminit  Plinius^ 
lib.  iv. 

51 .  Et  tfi,  feminM  Thermodtm,  &c.] 
Thermodon  fluvius  est  qui  a  monte 
Annenio  dilabitnr,  atque  inde  usque 
ad  Amazones  celeri  cursu  proripitur. 
Unde  hic  poeta  Thermodonta  dicit  a 
turba  feminea,  hoc  est,  ab  Amazoni- 


bus,  cognitum  fuisse':  qnia  iUs  juxta 
eum  fluvium  habitabant. 

52.  Et  qwmdam  Graii$,  Phati,  peti- 
te  vtrit.]  Phasis  ingens  fluvius  est,  qui 
Colchidem  illabitur,  ortumque  ex  Ar- 
menia-ducit.  Gratii  virit,  Argonau- 
tas  inteliigit :  lege  ApoUonium. 

53.  Cuwtquo  fiorys|^«nu>.]  Borys- 
theoes,  fluvius,  secundum  Istrum 
omnium  maximns,  pascua  prabens 
amoBnissima ;  idem  ad  potandum  sua* 


54.  Melantfna,']  Melanthus  fluvios 
estin  Pontum  labens. 

55.  Quique  duat  terrat.]  Tanaim 
designat,  qui  vasta  palude  profluens, 
in  aliam  vastiorem  diflfunditur,  nomine 
MflBOtim.  Atiam  Cadmique  tororem. 
Ezponit  qu»  sint  hsB  due  terr»,  quas 
Tanais  separat. 

56.  Inter  utramque.']  Inter  B^ro- 
pam  et  Asiam,  quas  ipse  Tanais  divi- 
dit,  ut  dizimus. 

59.   AduUerat  undat.]    Corrumpit 
et  routat  maris  naturam. 
Ll2 


616  P.  OVIDII  NASONIS 

Innatat  unda  freto  dulcis,  leviorque  marina  est, 
-  Quae  proprium  misto  de  sale  pondus  habet. 
Siroget  haec  aliquis,  cur  sint  narrata  Pedoni,     65 

Quidve  loqui  certis  juverit  ista  modis ; 
Detinui,  dicam,  tempus,  curasque  fefelli : 

Hunc  fructum  praesens  adtulit  hora  mihi. 
Abfuimus  solito,  dum  scribimus  ista,  dolore, 

In  mediis  nec  nos  sensimus  esse  Getis.  70 

At  tu,  non  dubito,  <iuum  carmine  Thesea  laudes, 

Materiae  titulos  quin  tueare  tuae ; 
Quemque  refers,  imitere  virum :  vetat  ille  profecto 

Tranquilli  comitem  temporis  esse  fidem. 
Qui  quanquam  est  factis  ingens,  et  conditur  a  te 

Vir  tanto,  quanto  debuit  ore  cani ;  76 

Est  tamen  ex  illo  nobis  imitabile  quiddam, 

Inque  fide  Theseus  quilibet  esse  potest. 
Non  tibi  sunt  hostes  ferro  clavaque  domandi, 

Per  quos  vix  ulli  pervius  Isthmos  erat :  80 

63'.  Unda  duleiiJ]   Aqu»  fluviaUs.  mibi  amico  fidum. 

Leviarque  marina  est.     Causam  ad-  75.  Et  eonditur,']  Recte  conditvr ; 

siguat,  quare  aqua  dulcis  innatet  aqus  non  enim  videtur  absolTine.    Hexns. 

marins,  quia  illa  levior  est.  77.  Ett  tamen  quiddam  imitabiU,] 

64.  Qtut  proprium  misto  de  sale  pon-  Est  taroen  aliquid  in  quo  Tbeseum 
dut  habent.]  Qus  aqua  marina  hab^t  imitari  possumus. 

gravedinem  illam  propriam  ab  ipso  78.  Inque  Jide  Thesew  quHibet  eue 

mari,  mixto  tamen  aquis  illis  dulci-  poteet.']  Et  unusquisque  in  amore,  et 

bus.  fide  amicis  pn&standa,  potest  Tbeseum 

65.  Cur  hetc  tint  narrata  Pedoni.']  imitari,  et  esse  idem  quod  ipse  fuit 
Cnr  haBC  Albinovano  Pedoni.  Pirithoo,  pro  quo  Thesens  pugnavit 

71.  At  tUt  non  duhito.']  Nunc  ad       contra  Centauros. 

Pedonem  vertit  sermonem,  qui  Thesei  79.  Non  tibi  tunt  hottet.]  Nolo,  in- 

gesta  carmine  complectebatur.  quit,  pro  me  pugnes,  quemadmodum 

72.  Titulot  tua  materiit.]  Virtutes      Theseus  pro  Flrilhoo. 

et  fidem  erga  amicos  tui  Thesei,  de  80.  Vix  %UU  perviut  Itthmot  erat,] 

quo  tractat.    Is  enim  Pirithoum  dici-  Vix  Isthmon  Corinthiacum  quiaquam 

tur  mira  benevolentia  complexus  fu-  adire  poterat.    Designat  autem  Scj- 

isse.     Quin  tueare  tu«.    Cur  non  de-  nim  (vel  Scyronem)  latronem  ssvissi- 

'  fendis  illum  imitando,  exhibendo  te  mum.    Duo  autem  Isthmi   celebres 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  XI.  ^      617 

Sed  praestandus  amor,  res  non  operosa  volenti. 

Quis  labor  est  puram  non  temerasse  fidem  ? 
Haec  tibi,  qui  perstas  indeclinatus  amico, 

Non  est  quod  lingua  dicta  querente  putes. 


EPISTOLA   XI. 
♦  GALLIONI. 


Gallio,  crimen  erit  vix  excusabile  nobis, 

Carmine  te  nomen  non  habuisse  meo. 
Tu  quoque  enim,  memini,  ccelesti  cuspide  facta 

Fovisti  lacrymis  vulnera  nostra  tuis. 
Atque  utinam,  rapti  jactura  laesus  amici,  5 

Sensisses  ultra,  quod  quererere,  nihil ! 
Non  ita  Dls  placuit,  qui  te  spoliare  pudica 

Conjuge  crudeles  non  habuere  nefas. 
Nuntia  nam  luctus  mihi  nuper  epistola  venit, 

Lectaque  cum  lacrymis  sunt  tua  damna  meis. 
Sed  neque  prudentem  solari  stultior  ausim,        1 1 

Verbaque  doctorum  nota  referre  tibi : 


memoruitur :  Qnas  A.chaicus,  in  quo  ttitem  facitXacitas.  Hbins.  Gallionem 

fuit  Corinthus,  quem  hic  Oyidius  prius  familiarem  fiiisse  Nasoni  adparet  ex 

minime  'pervium   fuisse  dicit :    alter  Senece  i.  Suasor.  Acc  auUm  dieebat 

vero  Isthmus  est  Thiacius.  GalUo   Nawni    tuo   valde  placuiue ; 

vide  Reines.  ad  Insc.  d.  i.  99.  p.  137. 

*  Galuoni.]  Junius  Gallio  dictua  3.   CaUtti  eutpide,']    Divino   ictu. 

est:  is  adoptavit  M.  AniuDum  Nova>  Mbr.    Cutpidem  ergo  vocat  CsBsaris 

tum,  Senecc  fratrem,  qui  ex  iUo  Ju-  adversus  se  iram.    Pont. 

nius  Gallio  est  dictus.    Eusebianum  10.  Tua  damna,]  Uxoris  tus  obi- 

Chronicon  B.  Hieronymi,  Juniut  Gal-  tus,  qui  tibi  damnum  adtulit. 

lio,frat€r  Stntem,  egreglut  declamatar,  li,  Verba  doetorumJ]  Dicta  scrip- 

propria  te  manu  interfecit,  refert  ad  torum  et  philosophorum,  ratione  osten- 

eundem  annum,  quo  Lucanus  occu-  dentium,  homines  non  debere  prose- 

buit:  atqui  Gallionem  Senecse  super-  qui  mortuos  lacrymis. 

Ll3 


618  P.  OVIDII  NASONIS 

Finitumque  tuuro,  si  non  ratione,  dolorem 

Ipsa  jam  pridem  suspicor  esse  mora. 
Dum  tua  pervenit,  dum  litora  nostra  recurrens  15 

Tot  maria  ac  terras  permeat,  annus  abit. 
Temporis  officium  solatia  dicere  certi  est ; 

Dum  dolor  in  cursu  est,  dum  petit  SBger  opem. 
At  quum  longa  dies  sedavit  vulnera  mentis, 

Intempestive  qui  fovet  illa,  novat.  20 

Adde  quod,  atque  utinam  verum  tibi  venerit  omen ! 

Conjugio  felix  jam  potes  esse  novo. 


EPISTOLA  XII. 
♦  TUTICANO. 


Quo  minus  in  nostris  ponaris^amice,  libellis, 
Nominis  efficitur  conditione  tui. 

15.  Dum  tuaJ]  Epistola.  Dum  li-  22.  Coigugio  lunw.]  Altera  dncta 
tora  fwitra  repurrem,   Id  est,  td  litora  uzore. 

nostra ;  tic  Virg.  v.  ver.  235 : 

-^.       .,       .                   ,     .  •TuTiCANO.l  AdTulieanumjuiusi 

DU  quOmM  tmpertum  pelagi.  ^rum  ^^^^„^„  ^uo ;  HeiDsi«  olim  conje- 

'^'"^  "*""*'  cerat,  Tuditano,  quod  SemproDioniin 

16.  Anntu  abitJ]  Sic  dicimus,  it  cognomen,  Valer.  Mazim.  vii.  8.  i. 
vtl  abit  dici.  Sol  abit  Plaut.  Mercat.  Quod  vero  nominis  conditio  non  patia- 
V.  ver.  2«  ^  tur  ut  exprimat,  similis  est  Archestrati 

20.  FovetJ]  h.  e.  linire  cupit,  ex  excu8atioap.AtheD.  vii.8.quipi8cem, 
ingenio  Heinsii,  qui  pluribus  iilustrat.  in  Msotide  et  Ponto  frequentem,  non 
Verpoorten  laudat  Symmach.  I.  episL  nominat,  quia  h  fdrpt^  oir  OffUQdmlv, 
100.  oonfer  snpra  iii.  7.  25.  Fabrido  Bubm.  Adde  et  Equotuticum  Horatio 
placuit  lectio  in  ood.  Patav.  qui  monet  in  itinere  Brundusiano  descrip^im  po* 
(n.  intempestive)  iUaf  mevet  (vulnera  tius  quam  designatum ;  quod  insuper 
ante  sedata.)    Harles.  nomen  prohibet  ne  Tuditanum  cum 

21.  Atque  utinam  verum  tHn  venerit  Heinsio  recipiamus. 

omen,]  Atque  utinam  verum  tibi  au-  2.  Conditione  tui  nomini$.]    Sorte 

gurium  adferam»  nuntiando  hsc  qus  tui  nominis,  quod  non  potest  in  versu 

subjungit  poeta.  poni  syllabis  repugnantibus. 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  XII.         619 

Ast  ego  non  alium  prius  hoc  dignarer  honore ; 

Est  aliquis  nostrum  si  modo  carmen  honos. 
Lex  pedis  officio,  naturaque  nominis  obstant,      5 

Quaque  meos  adeas,  est  via  nuUa,  modos. 
Nam  pudet  in  geminos  ita  nomen  findere  versus, 

Desinat  ut  prior  hoc,  incipiatque  minor : 
Et  pudeat,  si  te,  qua  syllaba  parte  moratur, 

Arctius  adpellem,  Tuticanumque  vocem.         10 
Nec  potes  in  versum  Tuticani  more  venire, 

Fiat  ut  e  longa  syllaba  prima  brevis. 
Aut  producatur,  quse  nunc  correptius  exit, 

Et  sit  porrecta  longa  secunda  mora. 
His  ego  si  vitiis  ausim  corrumpere  nomen,  15 

Ridear,  et  merito  pectus  habere  neger. 
Haec  mihi  causa  fuit  dilati  muneris  hujus, 

Quod  meus  adjecto  fcenore  reddet  ager. 
Teque  canam  quacumque  nota :  tibi  carmina  mit* 

Paene  raihi  puero  cognite  peene  puer ;        [tam, 
Perque  tot  annorum  seriem,  quot  habemus  uterque, 

Non  mihi,  quam  fratri  frater,  amate  minus. 
Tu  bonus  hortator,  tu  duxque  comesque  fuisti, 

Quum  regerem  tenera  fraena  novella  manu. 
Saepe  ego  correxi  sub  te  censore  libellos ;  25 

Saepe  tibi  admonitu  facta  litura  meo  est : 


7.  In  gmninot  vertu»,']  In  duos  ver-  brevem,  qus  natura  produci  debct. 
tus :  ponendo  in  calce  hexametri  par-  18.  Metis  ager.']  Meum  inge|uum. 

tem  noministui  priorem,  scilicet  Tuli:  23.  Tu  bontu  hortator.]  Ad  virtutes 

et  alieram  in  principio   pentametri,  capessendas. 

scilicet  Canu*,    Ita  icindere  nomen,  24.  Tenera  manu,']  Juvenili  mode- 

Ita  nomen  tuum  di£5ndere.  ramine.    Fnena  navella.    Tyrocinium 

9.  Qua  syllaha  parte  moretur.']  £a  et  lubricum  aetatis  puUulantis. 
paite,  qua  syliaba  producatur.  26.  &rp«  Uturae»tfacta  tibi.]  Sspe 

10.  Aretiut  adpelUm.]  Strictius  et  etiam  tu  expunxisti  tn  tuis  scriptis 
brevius  nominem,  ponendo  syllabam  aliqua. 

Ll4 


520 


P.  OVIDII  NASONIS 


Dignam  Maeoniis  Phseacida  condere  chartis 

Quum  te  Pierides  perdocuere  tuae. 
Hic  tenor,  haec  viridi  concordia  coepta  juventa 

Venit  ad  albentes  illabefacta  comas.  30 

Quae  nisi  te  moveant,  duro  tibi  pectora  ferro 

Esse,  vel  invicto  clausa  adamante  putem. 
Scd  prius  huic  desint  et  bellum  et  frigora  terrse, 

Invisus  nobis  qusa  duo  Pontus  habet ; 
£t  tepidus  Boreas,  et  sit  praefrigidus  Auster;     35 

Et  possit  fatum  mollius  esse  meum, 
Quam  tua  sint  lapso  praecordia  dura  sodali : 

Hic  cumulus  nostris  absit,  abestque,  malis. 
Tu  modo  per  Superos,  quorum  certissimus  ille  est, 

Quo  tuus  adsidue  principe  crevit  honor ;        40 
Effice,  constanti  profugum  pietate  tuendo, 

Ne  sperata  meam  deserat  aura  ratem. 
Quid  mandem,  quaeras :  peream,  nisi  dicere  vix  est; 

Si  modo,  qui  periit,  ille  perire  potest. 
Nec  quid  agam  invenio,  nec  quid  nolimve,  velimve; 

Nec  satis  utilitas  est  mea  nota  mihi.  46 

Crede  mihi,  miseros  prudentia  prima  relinquit, 

Et  sensus  cum  re  consiliumque  fugit. 


26.  QutanDedtPitridesperdocuer^l 
Delesti,  inquit,  et  tu  quedam  meo 
admonitu  in  Phsacide  tua,  qus  erat 
digua  propter  sublimitatem  comparari 
venibus  Homeri,  et  scribi  in  iisdem 
chartis,  in  quibus  scripsit  Homerus 
opus  suum,  ex  quo  magna  est  Tutica- 
ni  laus,  cujus  carmina  Homericis  car- 
minibus  paria  fuisse  dicit.     Micyl. 

32.  Invicto  clausa  adamantejmtem.} 
libri  nonnuUi  veteres,  invito  et  invecto 
adamante:  unde  fuit  quum  inducto 
adamante  censerem  esse  reponendum, 
nunc  tamen  vulgatam  scripturam  non 
esse  mutandam  opinor,  ut  adluaerit 


Noster  ad  Grscam  originem  adaman- 
tis.  HsiNs.  Invieto  non  est  moven* 
dum ;  nam  vincuntur  omnia,  qus  vel 
vitio  quodam,  vel  temporis  diuturnitate 
diminuuntur  et  pereunt.    BgRM. 

38.  Hic  cumulutJ]  Magnus  cumnlus 
ad  miserias  meas  accederet,  si  te  ami- 
cum  perderem.    Pont. 

43.  Nisi  dicere  vix  eet.']  Difficile 
est  exponere. 

48.  £t  ientus  c  um  re  eonnliumquefu- 
giu]  Cum  spe  scribendum ;  nam  unua 
Vossii  cum  te,  Medonii  unus  cum  m. 
Heins.  Minime  mutandum  cum  re: 
ita  enim  Terent.  Eunuch.  II.  1 1.  9 : 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  XIII.       521 

Ipse,  precor,  quseras»  qua  sim  tibi  parte  juvandus, 
Quoque  viam  facias  ad  mea  vota  vado.  50 


EPISTOLA   XIII. 
CARIO. 


O  MiHi  non  dubios  inter  memorande  sodales, 

Quique,  quod  es  vere,  Care,  vocaris,  ave. 
Unde  saluteris,  color  hic  tibi  protinus  index, 

Et  structura  mei  carminis  esse  potest ;  -  4 

Non  quia  mirifica  est,  sed  quod  nec  publica  certe ; 

Qualis  enim  cunque  est,  non  latet  esse  meam. 
Ipse  quoque  ut  chartae  titulum  de  fronte  revellas, 

Quod  sit  opus,  videor  dicere  posse,  tuum. 
Quamlibet  in  multis  positus  noscere  libellis, 

Perque  observatas  inveniere  notas.  LO 

Produnt  auctorem  vires,  quas  Hercule  dignas 

Novimus,  atque  illi,  quem  canis,  esse  pares. 


Ut  tpet  nulla  reliqua  in  U  emt  tUn, 
timul  eontilium  eum  re  amisisti. 
£t'ita  alii  sepe.    Simile  iUud, 

OSro^  ^  avt^p  apuFToc  hvriQ  JXiriVtv  - 
'nkiroi0€v  aiti,  rb  ^  diroptiv,  dvSpbQ 

KOJCOV, 

Earip.  Her.  fur. 

3.  Unde  sa/uterM.]  A  quo  saJus  ad 
te  mittitur,  de  more  scribeiitium,  in 
principio  hujus  epistohe.  Color  hie, 
Color  chart»  attritA,  et  squalentis 
attrectantium  manibus,  et  ferentium 
hanc  ipsam  epistolam  e  longinquis 
regionibus.  Micyl.  Mallemintelligere 
colorem  carminis ;  qui  sensus  firmatur 
veisn  13,  mea  Muta.,proprio  deprenta 
eotore. 


5.  Non  quia  mirificaest.']  Nonquia 
haec  structura  est  ]audabilis  et  mira. 
Sed  quod  nec  publiea  certe.  Sed  quod 
certe  non  est  talis  ut  dignam  existi- 
mem,  quie  in  publicum  prodire  debeat. 
Mer.  Nugatoria  interpretatio :  idem 
enim  notat,  nee  publica,  quod  non 
plebeia  et  communis  venie,  et  note ; 
ut  Petron.  c.  iii.  sermo  non  publici  <a- 
porit;  et  Juy.  viii.  ver.53: 

Sed  vatem  egregium,  cui  non  tit  pub- 
lica  vena, 

8.  Vidwrpossedicere.']  Videor  posse 
intelligere^  qui  stylum  tuum  et  carmi- 
nis  structuram  cognosco. 

11.  Produnt  atietorem  vtrei.]  Car- 
minis  tui  sublimitas  manifestat  facile 
tuum  scribendi  genus.    Quas  HercuU 


522 


P.  OVlbll  NASONIS 


£t  mea  Musa  potest,  proprio  deprensa  colore/ 

Insignis  vitiis  forsitan  esse  suis. 
Tam  mala  Thersiten  prohibebat  forma  latere,     15 

Quam  pulchra  Nireus  conspiciendus  erat. 
Nec  te  mirari,  si  sint  vitiosa,  decebit 

Carmina,  qu»  faciam  paene  poeta  Getes. 
Ah  pudet !  et  Getico  scripsi  sermone  libellum, 

Structaque  sunt  nostris  barbara  verba  modis.  20 
Et  placui»  gratare  mihi,  coepique  poetae 

Inter  inhumanos  nomen  habere  Getas. 
Materiam  quffiris  ?  laudes  de  Caesare  dixi : 

Adjuta  est  novitas  numine  nostra  Dei. 
Nam  patris  Augusti  docui  mortale  fuisse  25 

Corpus ;  in  setherias  numen  ablsse  domos : 
Esse  parem  virtute  patri,  qui  fraena  coactus 

Saepe  recusati  ceperit  imperii : 


d^fiaf  Novimus,  Quas  cogiiovinius 
ease  dignas  eo  viro,  cujus  laudes  et 
gesta  describis. 

13.  Et  mea  Muia  potettJ]  Sicut  tu 
oogiiosceris  carminis  magnitttdiiie ;  ita 
^t  ego  possum  cognoaci  propria  quali- 
tate  carmiDis,  obooxii  multis  vitiis; 
▼el  mei  luctus  indicio. 

16.  QuamfnUehra  Ninut,}  Nireus 
Charopis  filius  fuit  et  Aglaies,  ex 
Syme  iosula  ad  bellum  Trojanum  pro- 
fectus.  Quem  omnium  pulcherrimum 
fttisse  scribit  Homerus,  lib.  ii.  Iliados. 

18.  Q»£  faeiam  pcetu  poeta  Getes»] 
QusB  ego  quasi  poeta  barbarus  com- 
pono :  nam  lingua  Getica  nunc  coepi 
carmina  componere. 

19.  Getieo  termone,  &c.}.  Lingua 
Scylhica. 

20.  Sunt  ttructa,]  Sunt  composita. 
Nottris  modis,  Numeris  quibus  utimur 
in  carminibus  Latinis.  Barhara  verha. 
Verba  Getica. 


24.  Nottra  novitas,]  Nostnim  no- 
vum  scribendi  genus:  hoc  genere  ser- 
monis.  Nwnine  Dei.  Numine  Cssaris 
Augusti.  Mer.  Adjuta  «t.&c.  In  hoe 
novo  labore  meo  foit  mibi  numen  Ca^ 
saris  pro  Apolline  et  Calliq>e.  Poirr. 

25.  Patris  Augustu]  Augnati  Ce- 
saris,  patris  patris. 

26.  Numen.]  Animam  Auguxti  Cm- 
saris  defimcti. 

27.  Esse  parem  virtuie  patrL]  Do- 
cui  ettam,  virtute  non  inferiorem  esae 
Tiberium  patri  Caaari  Augusto.    Qui 

fr^tna  rogatus,  Qui  Tiberius  diu  sum- 
mam  imperii  recusavit,  ut  docetTran- 
quiHus.  Frttnarogaius.  Coactus  pre- 
stat  cum  codice  Scaligeri;  Sueionius 
de  Tiberio:  Tandem  qtuui.  coactus  et 
querens  miseram  et  ontrosam  hnponi 
tibi  servitutemt  reeepit  imperium. 
Adeatur  etiam  Tacitus  Azmalium  i. 
Heins.^ 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  XIII.       623 

Esse  pudicarum  te  Vestam,  Livia,  matrum ; 

Ambiguum  nato  dignior,  anne  viro :  30 

Esse  duos  juvenes,  firma  adjumenta  parentis, 

Qui  dederint  animi  pignora  certa  sui. 
Haec  ubi  non  patria  perlegi  scripta  Camoena, 

Venit  et  ad  digitos  ultima  charta  meos ; 
Et  caput,  et  plenas  omnes  movere  pharetras,     35 

Et  longum  Getico  murmur  in  ore  fuit. 
Atque  aliquis ;  scribas  haec  quum  de  Caesare,  dixit, 

Ceesaris  imperio  restituendus  eras. 
lUe  quidem  dixit ;  sed  me  jam,  Care,  nivali 

Sexta  relegatum  bruma  sub  axe  videt.  40 

Carmina  nil  prosunt :  nocuerunt  carmina  quondam, 

Primaque  tam  miserse  causa  fuere  fugae. 
At  tu  per  studii  communia  foedera  sacri, 

Per  non  vile  tibi  nomen  amicitise ; 
Sic  capto  Latiis  Germanicus  hoste  catenis,        45 

Materiam  vestris  adferat  ingeniis ; 
Sic  valeant  pueri,  votum  commune  Deorum, 

Quos  laus  formandos  est  tibi  magna  datos ; 


79.E$$epudiearumteV§ttamfLivia,  34.    Venit  ad  meot  ^UgUos.]    Meis 

matrum,']  Hoc  est,  quam  matroiuB  om-  manibiis  tractata  eat  recitando  :  vel 

nes  pudics  instar  Vests  venerentar :  ubi  perveni  ad  extremam  paginam  ct 

sic  Junonem  Liviam  quoque  vocavit,  finem. 

lib.  iti.  Eleg.  i.  ver.  117.    Nihil  ergo  35.    Et   eaput.'}    Quasi  laudando 

hoc  loco  est  mutandum.  Heins.  Ma-  opus  iUud,  et  adfirmando  id  fore  cau- 

trum  pudiearum»  Quemadmodum  vir-  sam,  ut  reduceretur  in  patriam  poeta, 

ginum  Dea  est  Vesta,  sic  m^tronarum  movere  et  caput  et  pbaretras :  quasi 

Dea  eat  Livia.  per  pharetras  et  sagittas  jurarent  et 

SL  Etee  duotjuvenes,]    Germani-  adfirmarent  ita  fore. 

cum  scilicet  Juniorem,  filium  Dnisi  36.  Et  longummurmur.']  Etlongus 

privigni  Augusti  naturalem ;  et  per  de  hac  re  sermo. 

adoptionem  Tiberii  qnoque:  et  alte-  45.  Germanicus.]  Germanicus  Ju- 

rum,Dni8umTiberiifiUumnaturalem.  nior,  filius  Tiberii  per   adoptionem. 

Firma    adjumenta   parentis,      Firma  Latiit  catenis.    Italicis,  quibus  captivi 

prsBsidiaTiberiipatris.  ligabantur. 

33.  Hge.']  Has  laudes  supradictas.  47.  Sic  valeant  pueru]  Sic  sint  in- 


624  R  OVIDII  NASONIS 

Quanta  potes»  praebe  nostrae  momenta  saluti^ 
Quae  nisi  mutato  nuUa  futura  loco  est.  50 


EPISTOLA   XIV. 
TUTICANO. 


It^c  tibi  mittuntur,   quem  sum  modo  carmine 
questus 

Non  aptum  numeris  nomen  habere  meis. 
In  quibus,  excepto  quod  adhuc  utcunque  valemus, 

Nil,  te  praeterea  quod  juvet,  invenies. 
Ipsa  quoque  est  invisa  salus;  suntque  ultima  vota, 

Quolibet  ex  istis  scilicet  ire  locis.  6 

NuUa  mihi  cura  est,  terra  quam  muter  ut  ista, 

Hac  quia,  quam  video,  gratior  omnis  erit. 
In  medias  Syrtes,  mediam  mea  vela  Charybdin 

Mittite,  praesenti  dum  careamus  humo.  10 

Styx  quoque,  si  quid  ea  est,  bene  commutabitur 
Istro, 

Si  quid  et  inferius,  quam  Styga,  mundus  habet. 
Gramina  cultus  ager,  frigus  minus  odit  hirundo, 

Proxima  Marticolis  quam  loca  Naso  Getis. 


columes  pueri  Germamci :   intelligit  mitius,  et  magis  propinquum  Italie. 

autem  Neronem,  Drasum  et  Caium  5.  UUima  vota.']  Supremum  deside- 

Cnsarem.  rium  meum. 

48.  Q^oi  datosformandoi,']  Quibus  9.  Due  sunt  Syrtes  apud  Leptim 
pueris  tua  di8ci]|>liD«  commissis,  oppidum  in  eztiema  Africa,  impares 
magna  laus  accessit  tibi.  magnitudine,  pari  natura,  in  regno, 

49.  MomontaJ]  Hoc  est,  nostram  quod  hodie  Tripoli  vocatur»  a  «tv/m* 
aalutem  pro  viribus  curandam  suscipe.  traho.    Sinus   illi  sunt  naTigantibua 

50.  QtU;*]  Scilicet  salus.   Ntnmu-  periculosissimi.    Hables. 

tato  loco,    Nisi  transferar  in  exsilium  13.  Gramina.]  Herbas  scil.  inutilea. 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  XIV.       625 

Taliasuccensent  propter  mihi  verba  TomitaB,     15 

Iraque  carminibus  publica  mota  meis. 
Ergo  ego  cessabo  nunquam  per  carmina  Isedi; 

Plectar  et  incauto  semper  ab  ingenio  ? 
Ergo  ego,  ne  scribam,  digitos  incidere  cunctor, 

Telaque  adhuc  demens,  quae  nocuere,  sequor? 
Ad  veteres  scopulos  iterum  devertor,  ad  illas,    21 

In  quibus  offendit  naufraga  puppis,  aquas. 
Sed  nihil  admisi ;  nulla  est  mea  culpa,  Tomitae, 

Quos  ego,  quum  loca  sim  vestra  perosus,  amo. 
Quilibet  excutiat  nostri  monumenta  laboris,       25 

Litera  de  vobis  est  mea  questa  nihil. 
Frigus,  et  incursus  omni  de  parte  timendos, 

Et  quod  pulsetur  murus  ab  hoste,  queror. 
In  loca,  non  homines,  verissima  crimina  dixi : 

Culpatis  vestrum  vos  quoque  saepe  solum.      30 
Esset  perpetuo  sua  quam  vitabilis  Ascra, 

Ausa  est  agricolae  Musa  docere  senis. 
At  fuerat  terra  genitus,  qui  scripsit,  in  illa ; 

Intumuit  vati  nec  tamen  Ascra  suo. 
Quis  patriam  sollerte  magis  dilexit  Ulysse  ?       35 

Hoc  tamen  asperitas  indice  nota  loci  est. 


16.  Jra  publica.']  Omnium  Tomita- 
nim  indignatio. 

20.  Tela  qwt  nocutre.']  Carmina  et 
ingenium. 

25.  ExcfUiat.']  Inquirat.  Nottri 
monumenta  labarit,    Versus  nostros. 

26.  De  vobit»']  De  bominibus  Tomi- 
tanis. 

27.  Et  ineurttu  emni  de  parte  ti- 
mendot,']  £t  hostilem  impetum,  cui 
obnoxia  est  undique  Tomitana  ciyitas, 
quie  Getarum  prsdas  obnoxia  est. 

30.  Vettrum  tolum.]  Vestram  hanc 
regionem  sterilem,  et  frigori  ac  bellis 
obnoxiam. 


31.  Ettet  perpetuo  tua  ^uam  vi- 
tabilit  Atcra.]  Versus  suspectus. 
Hbins. 

33.  Ascra,  vico  in  Boeotia»  ortus 
fuit,  aut  forsan  ibi  educatus  Hesiodus. 
Pater  vero  Cuma  in  ^£olide  Ascram 
traostulit  domicilium.  v.  locum  in  He- 
siodi  Opp.  v.  636.  sqq.  ubi  confer  Cle- 
ricum  ad  v.  640.  Poeta  Hesiodi  sen- 
tentiam  tantum  ad  sui  excusationem 
adcoromodare,  non  ad  verbum  expri- 
merevoluit;  quare  locum  nottrum  cur 
Heinsius  in  suspectis  babeat^  nondum 
pervideo.    Harles. 

35.  Qnit  patriam.]  Qui  apnd  Ho- 


626 


P.  jOVIDII  NASONIS 


Non  loca,  sed  mores  dictis  vexavit  amaris 

Scepsius  Ausonios,  actaque  Roma  rea  est. 
Falsa  tameo  passa  est  eequa  convicia  mente, 

Obfuit  auctori  nec  fera  lingua  suo.  40 

At  malus  interpres,  populi  mihi  concitat  iram, 

Inque  novum  crimen  carmina  nostra  vocat. 
Tam  felix  utinam,  quam  pectore  candidus,  essem! 

Exstat  adhuc  nemo  saucius  ore  meo. 
Adde,  quod  IUyrica  si  jam  pice  nigrior  essem,  45 

Non  mordenda  mihi  turba  fidelis  erat. 
MoUiter  a  vobis  mea  sors  excepta/  Tomit», 

Tam  mites  Graios  indicat  esse  viros. 
Gens  mea  Peligni,  regioque  domestica  Sulmo, 

Non  potuit  nostris  lenior  esse  malis.  60 


merum  Ithacam  patriam  uepe  atperam 
sterilemque  vocat. 

37.  Non  loea,9edmoreidictUJ]  Do- 
cet  Ovidius,  Scepsium  poetam  olim 
taxasse  vitia  Bomanorum,  et  non  ]oca, 
qnod  magis  odiosum  fuit :  non  tamen 
ille  ob  eam  causam  damno  aliquo  ad- 
fectus  fuit.  Alii  non  poetam,  sed  phi- 
losophum  futase  adserunt ;  vide  PHn. 
lib.  zziiv.  c.  7.  Scriptis  amarU,  Car- 
minis  acerbitate,  et  satyrica  rcprehen- 
sione. 

36.  StittHS  AutoniosJ]  Scribendum 
Scepmu,  ut  Scaliger  etiam  vidit  et 
Bersmannus.  Metrodorum  Scepsium 
intelligit,  qui  fturopttfiaXoc  dictus  est. 
Heins.  Aetaque  Roma  rea  etU  El 
Roma  ab  eo  accusata  fuit 

40.  Auetori  tuo.]  Ipsi  Scepsio,  qui 
ea  compoiuit.  Fera  lingua,  Lingrua 
poetsB  feri,  tam  acriter  invehendo  in 
Romanos. 

41.  At  maluM  interpres,}  Atilleqm 
male  interpretatur  mea  carmina  dam- 
nantia  situm  et  regionem  Tomitanam. 
Populi  mihi  eoncitat  trom.  In  odium 
et  iBdignationem  populi  Tomitani  me 


adducit. 

42.  In  novum  crimenJ]  Non  enim 
solitus  fui  unquam  carmine  quemquam 
offendere. 

45.  Pice  JllyricaJ]  Pice  quae  in  11- 
Ijria  nascebatnr;  eratque  nigerrima 
et  laudatissima. 

46.  Kon  erat  mordenda  nnhi.]  Non 
erat  a  me  reprehendenda.  Turbafi- 
deli»,  Tomitani  cives»  qui  me  amant 
et  fovent. 

47.  MoUiter  escepta,]  Placide  et 
benigne  suscepta.  Mea  eor$,  Meum 
infortunium  et  relegatio. 

48.  Graiot,]  Hoc  est,  hos  non  esse 
barbaros,  sed  Grscos,  et  mores  Gne- 
corum  servare,  unde  orinndi  sunt.  Ilfi 
enim  Tomon  condidere. 

49.  Teste  Plinio  Peligni  in  tres  re- 
giones  dividebantur :  CorfinieBses, 
Superequani  et  Sulraonenses,  nt  Cio- 
fanius  ad  h.  1.  ct  Cellar.  in  notit.  oibis 
Rom.totoi.p.612.obiervanmL  Hinc 
Amor»  ii.  16.  i.  Part  me  Sulmo  tenet 
Peligni  tertia  ruris.    Harles. 

50.  Potuit.]  Pro  potuittet  positnm 
videtur.    Cior. 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  XIV.        627 

Quem  vix  incolumi  cuique  salvoque  daretis, 

Is  datus  a  vobis  est  mihi  nuper  honor. 
Solis  adhuc  ego  sum  yestris  immunis  in  oris, 

Exceptis,  si  qui  munera  legis  habent 
Tempora  sacrata  mea  sunt  velata  corona,  66 

Publicus  invito  quam  favor  imposuit. 
Quam  grata  est  igitur  Latonae  Delia  tellus, 

Erranti  tutum  quae  dedit  una  locum, 
Tam  mihi  cara  Tomis ;  patria  quae  sede  fugatis 

Tempus  ad  hoc  nobis  hospita  fida  manet. .     60 
Di  modo  fecissent,  placidse  spem  posset  habere 

Pacis,  et  a  gelido  longius  axe  foret ! 


54.  Exeeptis  si  qui  munera  UgU  Aa- 
bent,']  Exceptis  illis,  qui  legibiu  con- 
secuti  8unt  immunitatem,  qus  dabatur 
his,  qui  Olympia  vidssent,  et  qui  ali- 
quod  egregium  facinus  pro  patria  fe- 
cissent.  Dicit  ergo  hic  Ovidius  nullis 
legibus,  aut  meritis  se  a  Tomitanis 
civibus  adsecutum  fuisse  immunita- 
tem:  quae  nemini  ooncessa  fuerat  in 
ea  urbe,  nisi  his. 

65.  Cerona  iacrata,]  Coronaexhe- 
dera  Baccho  sacra,  qua  poete  elegi 
coronabantur. 

56.  Qtiam  pubUcus  favor.l  Quam 
coronam  favor  omnium  civium  Tomi- 
tanorum. 

57.  LatoMt,  &c.]  Matri  Apollinis 
et  Dians.  Delia  tellut,  Delos  insula,^ 
qute  est  in  Mari  ^geo,  ApoUinis  ac 


Dianie  nativitate  cantatissima,  poeta- 
rum  testimonio :  ubi  Latona  eos  pepe- 
rit,  Py  thone  serpente  iiberata,  ut  fabu- 
lantur  poetsR. 

58.  Errantitutuinqua,']  Quum  Ju- 
no  Latonam  gravidam  cognosceret, 
irannisso  contra  illam  Pythone  serpen- 
te,  per  omnem  terram  prosecuta  est. 
Que  tandem  quum  ad  litora  maris 
pervenisset,  a  sorore  suscepta  fuit,  ca- 
nente  Ovidio,  lib.  vi.  Metamorph.  334 : 

Orantem  aceepit  tunc  qwun  levi$  tn- 
eula  nabat ; 
hoc  est,  Delos,  que  alio  nomine  Orty- 
gia  didtur.  Erranti.  De  Latons 
erroribus  Hymnos  Homeri  et  Callima- 
chi  vide.  Tutum  locum,  Locum  tu- 
tum  ad  pariendum. 


528  P.  OVIDII  NASONIS 

EPISTOLA  XV. 

SEXTO   POMPEIO. 

Si  quis  adhuc  usquam  nostri  non  immemor  exstat, 

Quidve  relegatus  Naso,  requirit,  agam : 
Csesaribus  yitam,  Sexto  debere  salutem 

Me  sciat:  a  Superis  hic  mihi  primus  erit. 
Tempora  nam  miserse  complectar  ut  omnia  vitae, 

A  meritis  hujus  pars  mihi  nuUa  vacat ;  6 

Quae  numero  tot  sunt,  quot  in  horto  fertilis  arvi 

Punica  sub  lento  cortice  grana  ruhent ; 
Africa  quot  segetes,  quot  Tmolia  terra  racemos, 

Quot  Sicyon  baccas,  quot  parit  Hybla  favos.  10 
Confiteor;  testere  licet;  signate,  Quirites : 

Nil  opus  est  legum  viribus ;  ipse  loquor. 
Inter  opes  et  me,  rem  parviaim,  pone  paternas : 

Pars  ego  sim  census  quantulacumque  tui. 
Quam  tua  Trinacria  est,  regnataque  terra  Philippo, 

Quam  domus  Augusto  continuata  foro;  16 

3.  C^uaribut.']   Augusto  defuncto,  ieritur  Sicyonia  bacea  trapetit, 

et  liberis»  qui  etiam  Cstares  diceban-  11.  Tettere  Ucet.]  Licet  in  testimo- 

tur.   Sexto  debere  talutem,  Caesaribus,  nium  adducas  hec  qusB  scribo.    Sig- 

inquit,  vitam  debeo.    At  Sexto  Pom-  nate,  Quiritet»    O  ciyes  Romani,  sub- 

peib  salntem  debet,   quia  opibus  et  scribite  vos  tanquam  testes  cjus,  quod 

favore  suo  illum  sustentavit  in  Pontica  dicam :  vel  sigiUum  vestrum  imprimi- 

regione :  erat  enim  potentissimus.  te,  quemadmodum  si  lestamentum  ali- 

4.  A  ntperif.]  Post  Deos  Cssares.  quod  signaretis. 

Hic.    Iste  Sextus  Pompeius.  12.  Non   aput  ett  Ugum  vtribHtJ] 

6.  A  meriiit  ^.]  A  beneficiis  ip-  Non,  inquit,  est  opns  confugere  ad  le- 

siusPompeii.  gum   presidia,  et   litem    contestari. 

9.  Tmolia  terra  racemot,']  Tmolus  Ipte  loquor.    Ipse  sponte  confiteor  boc 
mons  est,  ut  Strabo  docet,  Msoniae,  quod  aequitur. 

quffi  postea  Lydia  adpellata  fuit.  13.  InUr  opet  patematJ]  Inter  tuos 

10.  Quot  Sicyon  baecat.]  Quot  oli-  census  tibi  a  patre  relictos.    Et  me 
vas  Sicyon  civitas  fert.    Fuit  autem  rem  parvam,  pone.  Etiam  me  adnume- 
Sicyon  oppidum  Acbai» ;  sic  Maro,  rabis,  licet  sim  res  parva  et  modica. 
Georg.  ii.  519 :  16.  Qunm  domut  Augutto  continuata 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  XV.        529 

Quam  tua,  rus  oculis  domini,  Campania,  gratum, 

Quaeque  relicta  tibi,  Sexte,  vel  emta  tenes, 
Tam  tuus  en  ego  sum ;  cujus  te  munere  tristi 

Non  potes  in  Ponto  dicere  habere  nihil.        20 
Atque  utinam  possis,  et  detur  amicius  arvum ! 

Remque  tuam  ponas  in  meliore  loco ! 
Quod  quoniam  in  Dis  est,  tenta  lenire  precando 

Numina,  perpetua  quse  pietate  colis. 
Erroris  nam  tu,  vix  est  discemere,  nostri  25 

Sis  argumentimi  majus,  an  auxilium. 
Nec  dubitans  oro :  sed  flumine  saepe  secundo 

Augetur  remis  cursus  euntis  aquae. 


foro.']  Qttantum  etiam  domns  est  taa, 
quam  habes  conjunctam  foro  Avgnsti 
Ccsaris. 

17.  Qttam  tua,  rut  ocu/tf.]  Ordo 
est:  Qoam  pro  quantum,  Campania 
adpositive,  rus  gratum  oculis  domini 
est  tua.  Per  Campaniam  autem  intel- 
ligimus  rus  aliquod  quod  habebat 
Pompeius  in  Campania:  fortasse  in- 
tellexit  per  Trinaeriam,  nis,  aut  o|>- 
pidum  adiquod  Sidlis  ejusdem  Pom- 
peii:  simUiter  per  terram  Philippi, 
rus  in  Macedonia.  Oeuli*  domini, 
OcuUs  tuis. 

18.  QtMFftttf  relieta.'}  £t  quantum 
ea  sunt  tibi  a  majoribus  tuis  relicta. 

19.  Tam  Utut,  &c.]  Tam  ego  Ovi- 
dius  sum  numerandus  in  tuo  sre  et 
censu.  Ctgut  te.  Cujus  tui  Sezti 
Pompeii  mcesto  dono:  nam  tao  mu- 
nere  et  precibus  vivo :  quia  te  agente 
Augustus  me  non  interfecit,  sed  tan- 
tum  in  exsilium  Ponticum  misit.  Hoc 
autem  beneficium  poeta  triste  munus 
adpellat,  propterea  quod  in  re  tristi 
et  moesta  beneficium  est  adsecutus. 
Sed  Harlesius:  Tritti  PaiUo,  b.  e.  ste- 
rili.  P.  iii.  8. 15.  Qunm  ego  me  tibi  ita 
dono,  dicere  non  potes,  te  nihil  proprii 
habere  in  Ponto  horrido.    Hablis. 

VOL.  II. 


20.  Non  pot9t.2  Non  potes  dkere 
te  nihil  possidere  in  Pontica  regione» 
quum  aliquid  habeas  habendo  me. 

21.  Ut  detur  amieiut  orottm.]  Et 
detur  meliores.  Heins.  An  non  pr»« 
staret  etiam  oiimfiuuj  arvum  ?  nam  de 
amicitia  Getarum  gloriatur  Elegia 
precedenti  et  alibi:  nec  inimicum 
fuisse  potest  Pompeio  arvum:  mtlws 
arvttfii  tres  libri.    Bubm. 

26.  Sit  argumentumJ]  Ambiguui 
hic  locus  est,  eoqM  difficilior  quoque« 
et  obscurior:  varie  enim  exponi  po- 
test  Vel,  ut  acdpiamus  argumentum 
pro  certo  indicio  ac  signo,  quo  quid 
probatur  et  convincitur,  ceu  sunt  qam 
wiaruc  Gnecis,  et  rtKpiipta  dicuntur; 
ut  sit  sententia :  Dubium  est,  utrum 
majus  auxilium  mihi  rebusque  meii 
sis,  an  majus  indicium,  certiorque  pro- 
batio  ac  fides  erroris  mei:  hoc  est, 
quod  errore,  non  scelere  peccarim. 
Yel  rursum,  ut  idem  nomen  pro  ma- 
teria,  et  quasi  quodam  subjecto  rei 
accipiamus,  unde  postea  aliquid  ex- 
sedificatnr,  aut  effidtur.  Sive,  ut  pla- 
nius  dicam,  pro  opere  informato  ac 
delineato.  Mic  Prior  interpretatio 
Hariesio  probatur. 

Mm 


A30 


P.  OVIDII  NASONIS 


£t  pudet,  et  metuo,  semperque  eademque  precari ; 

Ne  subeant  animo  tsedia  justa  tuo.  30 

Verumquid  faciam  ?  res  immoderata  cupido  est : 

Da  veniam  vitio^  mitis  amice,  meo.  - 
Scribere  seepe  aliud  cupiens  delabor  eodem : 

Ipsa  locum  per  se  litera  nostra  rogat. 
Seu  tamen  effectus  habitura  est  gratia;  seu  me  35 

Dura  jubet  gelido  Parca  sub  axe  mori ; 
Semper  inoblita  repetam  tua  munera  mente, 

Et  mea  me  tellus  audiet  esse  tuum. 
Audiet  et  coelo  posita  est  qusecunque  sub  illo, 

Transit  nostra  feros  si  modo  Musa  Getas.      40 
Teque  meae  causam  servatoremque  salutis, 

Meque  tuum  libra  norit  et  eere  magis. 


35.  Habitura  $tt  gratia  effeetut.] 
Favor  tuns  ett  Mfnd  Casarem  impetra- 
tnrus  quod  ▼olo. 

38.  Et  mea  me  t«l/ti«.]  Pw  me  fe- 
ram,  et  dicam  et  teatabor  hic  apud 
baii>arot,  me  tuum  esie,  obligatum 
icilicet  tibi  meiitis  maximis  et  innu- 
merabilibus.    Pont. 

39.  Audkt  €t  9mlo,  &c.]  Ovidiut 
hanc  grati  animi  et  benevolentie  for» 
mam  tmitatui  est  ex  illis  omatioribus 
Virgilii  locis,  ^neid.  i^  607  sqq.  vit. 
325  sqq. 


42.  Minia.]  Sensus  est.  Me  tui 
mancipii  esse  norit,  quamvis  ss  et 
libra  mancipationi  non  adfuerint.  Mu 
nut  vero  cnm  ablativo  ponere  solent 
Latini  pro  Tprmier.  De  mandpatione» 
qus  per  sss  et  Ubram  fiebat,  v.  Cajum 
Institt.  i.  9.  et  Emesti  in  dave  Cicer. 
sub  T.  Mancipium.  Alii  habent  ma^»^ 
quod  interpretatur  Micyllus  IXXiirrc- 
K&Q  pro :  Norit  me  magis  tuum  esse, 
quam  si  per  es  ac  libram  emtus  sim. 
Harlbs. 


EX  PONTO  LIB.  IV,  EPIST.  XVI.       681 

EPISTOLA  X:VL 

*  AD  INVIDUM, 

Invide,  quid  laceras  Nasonis  carmina  rapti? 

Non  solet  ingeniis  summa  nocere  dies. 
Famaque  post  cineres  majorvenit:  et  mihi  nomen 

Tunc  quoque,  quum  vivis  adnumerarer,  erat ; 
Quum  foret  et  M arsus,  magnique  Rabirius  oris,  5 

Iliacusque  Macer,  sidereusque  Pedo ; 
Et,  qui  Junonem  Isesisset  in  Hercule,  Carus, 

Junonis  si  non  jam  gener  ille  foret; 
Quique  dedit  Latio  carmen  regale  Severufi ; 

Et  cum  subtili  Priscus  uterque  Numa;  10 


*  Ad  invidvm.]  Videtur  poeta 
noii  tantum  respondere  roluisse  invido 
atque  obtrectatori,  quisquis  is  fuit, 
suo;  sed  et  occasionem  qussivisse, 
ut  sui  temporis  poetas  celebraret. 
Quauquam  hornm  magna  ex  parte  non 
Bcripta  solum,  sed  et  nomina  pleraque 
interciderunt :  adeo  ut  nisi  de  paucis 
quibusdam,  certi  aliquid  tradi  haud- 
quaquam  possit.  Quod  in  universum 
hic  admonitum  volo»  ne  idem  infra 
crebrius  ac  ssspius  repetere  nobis  sit 
necesse. 

5.  Quumforet  et  Martus.']  Domi- 
tius  Marsus,  poeta  danis,  exstitit  Ho- 
ratii  evo.  MagnUpie  Rabiriut  oru, 
C.  Rabirius  nobilis  poeta  fuit,  quem 
Fabius  in  eorum  .poetarum  numero 
ponit»  qui  Epici  adpellantur :  et  quia 
in  ejus  carmine  multum  animi,  ac  vi- 
rium  inerat,  ideo  hic  Ovidius  illum 
magni  orit  f uiase  scribit. 

6.  Uiaetuque  MaeerJ]  ^miiiusMa- 
cer  Vevoneosis  poeta  fuit:  scripsit 
bellum  Trojanum,  ut  hic  videtur  in- 
nuere  poeta,  adpellando  illum  Iliacum 
ab  Ilii  materia,  quam  tractabat.    Si- 


dereutque  Pedo.  £t  divinus  ac  doctus 
iUe  poeta  Pedo,  qui  scripsit  epigram- 
mata.  Mer.  Vel  verisimile  est,  de 
astris  quoque  scripsisse,  et  ideo  tide- 
reum  nominari.  Gyrald.  sic  adpella-  , 
tum  credit,  quia  sublimis  et  altiloquus 
fuerit,  quod  mihi  non  placet.   Pont. 

7.  Et  qui  Junoaem  URtittet,  &c.] 
Carus  poeta  fuit  doctissimus,  Cssa- 
rum  prasceptor,  Ovidii  amicus:  hic 
Herculis  gesta  carmine  complexus  est. 
Qui  i^sittet  Junonem  tn  Hercule*  Qui 
describendo  Herculis  laudes,  Junonem 
novercam  offendisset. 

8.  Junonit  ti  jam  non,  &c.]  Si  non 
tandem  Juno  posita  ira  Heben  filiam 
ttxorem  Herculi  dedisset,  et  sic  Juno 
aocrus  Herculis  facta,  nuUam  haberet 
causam  indignationis  et  odii  in  Carum 
poetam,  quod  HercuUs  generi  gesta 
decantasset. 

9.  Quique  dedit  LatioJ]  Cassius  Se- 
verus  poeta  fuit  Ovidii  amicus:  hic 
scripsit  Epignunmata,  Elegias,  et 
Tragoedias,  in  quibus  quoniam  de 
regibus  tractatnr,  ideo  poeta  dicit  de- 
disse  iUum  carmen  regale  Latio. 


533 


P.  OVIDII  NASONIS 


Quique  vel  imparibus  numeris,  Montane,  vel  sequis 

Sufficis,  et  gemino  carmine  nomen  habes ; 
Et  qui  Penelopae  rescribere  jussit  Ulyssem, 

Errantem  saevo  per  duo  lustra  mari ; 
Quique  suam  Troezena  imperfectumque  dierum 

Deseruit  celeri  morte  Sabinus  opus ;  16 

Ingeniique  sui  dictus  cognomine  Largus, 

Gallica  qui  Phrygium  duxit  in  arva  senem; 
Quique  canit  domitam  Camerinus  ab  Hercule 
Trojam ; 

Quique  sua  nomen  Phyllide  Tuscus  habet ;   20 
Velivolique  maris  vates,  cui  credere  possis 

Carmina  cceruleos  composuisse  Deos ; 
Quique  acies  Libycas,  Romanaque  praelia  dixit ; 

£t  Marius,  scripti  dexter  in  omne  genus ; 


10.  Et  cum  mMU,  &c.]  Duo  fue- 
nut  Priict  poete  coBtanei  Ovidii ;  et 
•inbo  NimuB  Pompilii,  legis  Roinano- 
mm  lecundi,  vitam  carmine  icripiere. 
M BR.  Ego  hoi  duos  Priacoi  igooro ; 
et  Nmnam  poetam,  non  poema,  desig- 
Bari  puto.    BuBM. 

11.  QuifiM  V0l  knparibuiJ]  JuUus 
Mbntanus  poeta  gratus  fuit  Tiberio. 
Imparibus  numerit,  Vernbui  elegis. 
V§lmguit,  Hezametria.  Suffieit.  Sa- 
tiaei. 

12.  Gemino  earmint.']  Elego  et 
heioico. 

13.  Qnti  PtffMldpc.]  Salnnum  poe- 
tam  dengnat,  qui  lub  Auguato  floruit, 
et  epistolis  Ovidii  retpondit.  Rstcri- 
herejuttit  Ulyttim,  Fecit  Sabinus,  ut 
Ulysies  uxori  Penelope  rescriberet. 

17.  LargiM.]  An  Valerius  Largus 
accusator  Galli  poetft  T  de  quo  Dion. 
liii.  pag.  613;  et  an  idem  sit,  qai  snb 
CUudio  consul  fuit;  ut  idem  Dion.  Ix. 
pag.6711  nescio.    Bvbm. 

18.  Du^tinorva.]  Ductl  nonnuUi. 
Hbins.    /fi  arva  GalUea.   In  Galliam 


Cisalpinam :  et  in  eum  tractum  ubi 
postea  Antenor  Paftavium  condidiL 
Pkryg^mt  tenma.   Anteaofrem  Trcga- 


19.  Qmfua  eanit  CoiMrintit.]  Ca- 
merinus  poeta  luit  Ovidii  tempoie,  qiii 
apud  Latinos  Trojanum  ezcidium  oe- 


21.  VtUvoUqua  maris  oatsf.]  Hic  de 
P.  Terentio  Varrone  Attacino  poeta 
inteUigit,  qiu  transtolit  in  TAtinnm 
libroa  quatuor  Apollonii  Rhodii  iii 
snum  opus  de  Aigmuuitis.  Cuicredere 
pettit,  itc,  Magna  est  hujus  poets 
laus;  quod  tam  pulchre  ArgonauticB 
descripiit,  ut  Dii  ipsi  marini,  non  poeta 
ille  P.  Terentius  Varro,  videantnr  ea 
carmina  composttisse. 

23.  QutfiM  aciet  Lyitcof.]  Merula 
hnnc  loonm  de  Emiio»  aut  NiBvb  acd- 
piendum  putat:  cui  temporum  ratio 
repugnat.  Neque  enim  Ovidius  eos 
poetas  commemorare  voluit,  qui  ae 
multo  antiquiores  enent,  sed  qui  saia 
temporibtts,  eademque  secum  state 
vixisient. 


EX  PONTO  LIB.  IV.  EPIST.  XVI.       683 

Trinacriusque  suae  Perseidos  auctor;  etauctor  25 

TantalidaB  reducis  Tyndaridosque  Lupus ; 
Et  qui  Mseoniam  Phaeacida  vertit ;  et  una 

Pindaricae  fidicen  tu  quoque,  Rufe,  lyrae ; 
Musaque  Turrani,  tragicis  innixa  cothurnis ; 

Et  tua  cum  socco  Musa,  Melisse,  levis :         30 
Quum  Varus  Gracchusque  darent  fera  dicta  ty- 

Callimachi  Proculus  molle  teneret  iter ;  [rannis ; 
Tityrus  antiquas  et  erat  qui  pasceret  herbas ; 

Aptaque  venanti  Gratius  arma  daret: 


25.  Trinaerimque  nut  Peneidot 
auetor  et  actarj]  Scripti  Tinacrituque, 
Tenacriueque,  Tanariusque  et  similia : 
nomen  haad  dubie  corruptum :  deinde 
scribendum:  Perseidot  auetor,  et  auc- 
tor  TantaUd£  reducis;  ut  recte  non- 
nulli  codices:  de  actore  nuge  sunt. 
Lupus  ille,  quisquis  est,  poema  con- 
scripserat  de  reditu  Menelai  et  Helen» 
post  captam  Trqjam.    Heins. 

27.  £t  qui  Maonidm  Phaacida  ver- 
tit.']  Hic  Tuticanus  fuit.    Mic 

29.  Innixa  cothumJ]  Erf.de  Thur- 
rano  t.  Burm.  de  Melisso,  Mieceuatis 
liberto,  ab  Augusto  bibliotheca  in 
Octavie  porticu  pnefecto,  qui  Comoe- 
dias  scripsit  IVabeatas  (a  trabea, 
veste  ducum  et  equitum,)  t.  HeinsiunLi 
Harlbs. 

31.  Quum  VarueJ]  Poeta.  Grac" 
chusque  darent  fera  dicta  tyrannis» 
Quitttilius  Varus  fuit  Cremonensis, 
eques  Romanus,  cujus  meminit  Hora- 
tius  in  Odis,  et  Maro,  quum  ait,  Eclog. 
ix.  ver.  35 : 

Nam  neque  adhuc  Varo  videor,nee 
dieere  Cinna 

Digna» 
Gracchus  autem  fnit  poeta  ejusd^ 
temporis,  qui  eam  tragoediam  Thyestis 
scribebat,  quam  etiam  Varus.  Ideo 
subjungit,  darent  fera  dicta  tyrannis: 
hoc  est,  scriberent  in  suis  tragoediis 


verba  et  jurgia  Thyestis  in  Atreum, 
et  contra. 

32.  Calfmachi  Procttlus.]  Proculum 
poetam  etiam  celebrem  commemorat, 
qui  elegias  scripsit:  quemadmodum 
Callimachus»  qui  Fabii  testimonio  ele- 
gie  princeps  habetur.  Ceterum,  Pro- 
culi  cognomine  multe  familie  insigni- 
te,  ita  ut,  nisi  nomen  pateat»  de  eo 
frustra  queramus.  MoUe  iter,  Lasci- 
vum  scribendi  genus,  quia  de  amori- 
bus  elegias  componebat. 

33.  Tityrus  antiquas  et  erat  qui  pa» 
seeret  herbas.]  Hec  nec  Latina  sunt, 
nec  satis  intelligo  qnid  sibi  velint. 
Hafniensis:  Tityrus  ^temos  eaneret 
qui  fnrocreet  herbas,  Moreti  codex : 
Tityron  antiquas  recubasse  referrel  ad 
umbras;  ut  et  liber  Petri  Servii,  nisi 
quod  in  eo  aras :  alii  aliter.  Moreti 
librum  sequor,  dum  meliora  sese  offe- 
runt.  Heins.  Tityrus  antiquas.  Hic 
per  Tiiyrum  Maronem  designat,  adlu- 
dens  ad  ejus  carmen  Bucolicum.  Qui 
paseeret  antiquas  herbas.  Qui  perma- 
neret  in  antiquis  suis  praediis  cum  suis 
capellis. 

34.  Aptaque  venanti  Gratius  arma 
daret.]  Gratius  Ovidii  temporibus 
poeta  fuit,  ut  ex  hoc  loco  constat :  de 
venatione  scripsit.  Cujus  carmina 
una  cum  Ovidii  Halieutico  e  Gallia 
in  Italiam  attuUt  Sannazarius.    Hunc 


534  P.  OVIDII  NASONIS,  ETCr 

Naidas  a  Satyris  caneret  Fontanus  amatas ;       35 

Clauderet  imparibus  verba  Capella  modis. 
Quumque  forent  alii,  quorum  mihi  cuncta  referre 

Nomina  longa  mora  est,  carmina  vulgus  habet ; 
Essent  et  juvenes,  quorum  quod  inedita  cura  est, 

Appellandorum  nil  mihi  juris  adest;  40 

Te  tamen  in  turba  non  ausim,  Cotta,  silere, 

Pieridum  lumen,  prsesidiumque  fori; 
Matemos  Cottas  cui  Messallasque  paternos 

Maxima  nobilitas  ingeminata  dedit. 
Dicere  si  fas  est,  claro  mea  nomine  Musa,         45 

Atque  inter  tantos,  quae  legeretur,  erat. 
Ergo  submotum  patria  proscindere,  livor, 

Desine;  neu  cineres  sparge,  cruente,  meos. 
Omnia  perdidimus :  tantummodo  vita  relicta  est, 

Prsebeat  ut  sensum  materiamque  malis.         50 
Quid  juvat  exstinctos  ferrum  dimittere  in  artus? 

Non  habet  in  nobis  jam  nova  plaga  locum. 

autem  venum  ab  interprete  hic  noii  Pr^tsidiumquefori.  £t  tutela  reoniia, 

intellectam,  is,  qui  Ovidii,  poat  Aldum  qui  in  foro  vereantur ;  quonim  patio- 

seniorem,  vitam  Bcripsit,  optime  deda-  cinium  suscipis  et  juvas  tua  doquen- 

ravit.    CioF.  tia. 

41.  Te  tamsn  in  turba.]  E  turba  43.  MatemM  Cottas.]  Cottas  Ro- 
malim.  Hkins.  Quamvis  multi  sint  manos  a  quibus  per  matrem  genus  du- 
quoB  non  audeo  nominare,  te  tamen,  o  ds.  MemlloMque  patemoi.]  Messal- 
Cotta,  in  tanta  turba  non  preteribo,  las  vero  a  patre  auctores  et  prageaito- 
quin  nominem  tanquam  doctissimum  res  habes. 

et  poetam  et  oratorem.  48.    Nee   cineres  sparge,  eruente, 

42.  Pieridum  lumen.']  Numen  editi  mitoe.']  Se  enim  mortuum,  ut  ab  initio 
aliquot     Hunc,  et  Capellam  et  alios,      profitetur. 

illacrymabili    nocte    pressit   oblivio. 


FINI8  EPISTOLARUM  EX  PONTO. 


BXCUDEBANT  TALBOYS  ET  WHEELER. 


13 

19 


This  book  should  be  returned  to 
e  Libra^v  on  or  before  the  1^^'  d^*