Skip to main content

Full text of "Opera omnia"

See other formats 


THE  LIBRAEY 

THE  INSTITUTE  OF  MEDIAEVAL  STUDIES 

TOBONTO 

PRESENTED   BY 

-St.  Qunstaa'3  Collega 


Digitized  by  the  Internet  Archive 

in  2011  with  funding  from 

University  of  Toronto 


http://www.archive.org/details/operaomnia07isid 


*! 


} 


8T*  DUSSTAN' 

-f   GOLLEGE  S 
hlU&ARI 


S.  I  S  I  D  O  R  I 

HISPALENSIS  EPISCOPI 

OPERA      OMNIA. 

TOMVS    VII. 

Op  era  philosophica  ,  et  historica  9 
cum  XXIV.  appendicibus . 


S.  I  S  I  D  O  R  I 

HISPALENSIS  EPISCOPI 

HISPANIARVM  DOCTORIS 

0  P  E  R  A    0  M  N  IA 

DENVO  CORRECTA  ET  AVCTA 

RECENSENTE  FAVSTIRO  AREVALO 

Qui  Isidoriana   praemisit ,  variorura  praefationes  ,  notas ,  collationes  , 

qua  editas,qua  nunc  priraura  edendas,collegit,veteres  editiones, 

et   codices   rass.  Romanos  contulit . 

AVCTORITATE    ET    IMPENSA 

EMINENTl  SS.    PRINCIPIS    D.  DOMINI 

FRANCISCI  LORENZANAE 

S.  R.  E.  PRESBYTERI  CARDINALIS 
TIT.  SS.XII.  APOSTOLORVM, 


ROMAE  ANNO  MDCCCIII. 

APVD  ANTONIVM  FVLGONIVM 

Facuttate   praeudum  . 


14-773 


(V) 
EXCELIENTISS.  ET  EMINENTISS.  PRJNCIPI ,  ETD.  D. 

LVDOVICO  BORBONIO 

S.  R.  E.   PRESBYTERO    CARDINALI    TIT.  S.  MARIAE    DE   SCALA  ,   ARCHIEPISCOPO 

TOLETANO   j    CANCELLARIO     MAIORI     CASTELLAE  j   ADMINISTRATORI     ar- 

CHIEPISCOPATVS     HISPALENSIS  ,   COMITI    CHINCHONIS  ,    MAGNATI     HI- 

SPANIAE     PRIMAE    CLASSIS  ,  PRAECLARI     REGII   ORDINIS     HISPANICI 

CAROLI  III.  MAGNACRVCE,  ATQVE  ORDINVM  SS.IANVARIl  > 

ET    FERDINANDI   INSICNUVS  DECORATO  ,  ETC. 


FAVSTINVS    AREVALVS. 

JLN  on  dubitabam  ,  Princeps  Eminentissime  ,  quin 
opus  sexto  abhinc  anno  auspiciis ,  et  munificentia 
Domini  mei  Francisci  Lorenzanae  S.  R.  E.  Cardinalis 
edi  coeptum  ,  et  nunc  tandem  post  tot ,  tantarum- 
que  rerum  discrimina  ad  exitum  perductum  ,  gra- 

a  3 


(VI) 

tum  Tibi ,  acceptumque  ,  si  a  me  offerretur  ,  futu- 
rum  esset :  tamen,  ne  id  facere  auderem  ,  impedie- 
bar  quum  ingenuo  quodam  pudore  ,  conscientia- 
que  tenuitatis  meae  ,  tum  maxime  amplitudinis 
tuae  contemplatione  ;  quaequanta  sit ,  quantique 
fieri  ab  omnibus  debeat ,  non  poteram  non  intel- 
ligere  .  Ac  destitissem  plane  ,  fateor ,  ab  eo  Tibi 
ofTerendo  ,  omnemque  istam  cogitationem  peni- 
tus  abiecissem  ,  nisi  is  ,  quem  proxime  nominaui , 
Franciscus  Lorenzana.  Cardinalis  grauissima  sua 
auctoritate  intercessisset  ;  qui  quidem  dubium  , 
ac  verecundantem  suadendo  ,  atque  hortando  ,  ac 
tantum  non  iubendo ,  cogendoque  ad  id  impulit, 
quod  me  vides  modo  facere  ,  timide  quidem ,  ac  pu- 
denter  ,  sed  tamen  obsequentissime  ,  vt  decet  ,  et 
humillime .  Et  sane  qui  facere  poteram  ,  vt  ei  mo- 
rem  non  gererem  ?  Nec  vero  hic  quidquam  aliud  > 
etsi  postulare  id  a  me  locus  videtur ,  de  iliius  vi- 
n  laudibus  attingam  :  quod  minime  necesse  est 
apud  Te  ,  qui  eum  et  iam  inde  a  prima  pueritia 
plane  cognitum  ',  ac  perspectum  habes  ,  et  obser- 
uare  etiamnum ,  ac  diligere  ,  non  secus  atque  pa- 
rentem  filius  ,  perseueras  .  Sed  ad  Isidorum  ac- 
cedamus .  Est  hic  profecto  communis  omnium  no- 
strum  ,  quicumque  Hispani  nati  sumus ,  magister  , 


C  vii  ) 
et  parens .  Sed  praeter  communia  cetera  ,  sunt  illi 
tecum    quaedam  propria  ,  quae  faciunt  ,  vt   iure 
quodam    vestro  vterque  ,  et  ille  ,  perfecta  iam  eius 
operum   editione  ,  venire  ad  Te  debeat ,  et  Tu  vi- 
cissim  aduenientem  excipere  .  Rexit  ille,  at  quanta 
ceterarum  sedium  approbatione  ,  ne  dicam  ,  inuidia! 
rexit  Hispalensem  ecclesiam ;  idemque  ConcilioTo- 
letano  IV.  omnium  celeberrimo  praefuit,  et  luculen- 
tissimos  canones  digessit.  Vides  igitur,  Eminentis- 
si.me  Pkinceps  ,quam  istud  opus  proprie  ad  Te  respi- 
ciat,qui  exemplo  Parentis  optimi  ,  Serenissimi  Hi- 
spaniarum  Infantis  Ludouici  Borbonii ,  vtramque  se- 
dem  Toletanam  ,  et  Hispalensem  singulari  pruden- 
tia  regis  ,   et  sanctissimis  moribus  informas  .  Suc^ 
currebar  etiam  iilud,quod  Ioannes  Grialius  Philip- 
po  III.  Hispaniarum  Regi  Catholico  iam  olim  sug- 
gessit  ,  dum   Regiam  Matritensem  Isidori  operum 
editionem   illi  nuncuparet  ;  cuius  Isidori  ,  inquit , 
ipse  a  stirpe  genus  ducis  .  Sed  gratius  fortasse  ,  iu- 
cundiusque    Tibi  accidet ,  quod  Notkerus  Balbulus 
Salomonem  ,  Constantiensem  deinde  Episcopum  , 
seculo  nono  praemonebat  ,  quuiVi  aliquot  rerum  ec- 
clesiasticarum  scriptores  illi  commendaret  „  Libri , 
„  ait ,  Isidori  Hispalensis  Episcopi  Etymologiarum 
„  nomine  titulati ,  omnimoda  te  perficiunt  scientia. 

BQ 

6O90    ■ 
P  17 


3> 
?J 


(VIII) 
„  Item  Sententiamm  eius  vtilissimus  liber.  Item 
„  alius  de  ofliciis  ,  et  ordinibus  ecclesiasticis  .  Qui 
„  tibi  mox  Dei  gratia  futuro  Sacerdoti  maxime  sunt 
necessarii ;  in  quibus  omnem  rationem ,  et  nomina 
singularumfestiuitatum,et  ieiuniorum  reperies  , 
vt  praeco  Dei  populo  futuras  stationes  praenun- 
„  ciare  possis,, .  Quibus  doctrinis  quum  ipse  ,  Prin. 
ceps  Eminentissime  ,  et  Praesvl  Amplissime,  a  pue- 
ritia  assueueris ,  quippe  grauissima  exercitatus  di- 
sciplina  ,  vt  hoc  tanto  munere  ad  religionis  catho- 
licae  amplificationem  ,  et  ad  Hispaniae  decus  quam 
diutissime  incolumis  fungaris  ,  omnium  bonorum 
votis  mea  adiungere  numquam  intermittam. 

Ex  Vrbe,pridie  Idus  Martias  an.  MDCCCIII. 


(    ix    ) 


INDEX  EORVM 

QVAEIN   HOC    VOLVMINE 
CONTINENTVR. 


LIBER  DE  NATVRA  RERVM 


Ad  Sisebutum  Regem 


Pag.r 


c 


1  aput  I.  De   diebus  . 
Cap.  II.   De  nocte  . 
Cap.  III.  De  hebdomada  . 
Cap.  IV.  De   mensibus  . 
Cap.  V.  De  concordia  mensium  . 
Cap.  VI.  De  annis  . 
Cap.  VII.  De   temporibus  . 
Cap.  VIII.  De  solstitio  ,  et  ae- 

quinoctio  . 
Cap.  IX.    De  mundo  . 
Cap.  X.  De  quinque  circulis  . 
Cap.  XI.  De  partibus   mundi  . 
Cap.  XII.  De  caelo  . 
Cap.  XIII.  De  septem  planetfs 

caeli ,  et  eorum  conuersioni- 

bus  . 
Cap.  XIV.    De  aquis  ,  quae  su- 

per  caelos  sunt  . 
Cap.  XV.  De  natura  solis. 
Cap.  XVI.  De  quantitate  solis  , 

et  lunae  . 
Cap.XVII.  De  cursu  solis  . 
Cap.  XVIII.  De  lumine  lunae  . 
Cap.XIX.  De  lunae  cursu  . 
Cap.  XX.    De  eclipsi  solis  . 
Cap.  XXI.  De  lunae  eclipsi . 


$ 

6 

7 

IO 

ibid. 

•5 
\6 

ibid. 

iS 

'9 


«3 

z6 
ibid. 

27 

23 

3° 
32 

33 

34 


Cap.  XXII.  De  cursu  stellarum  .  35; 
Cap.  XXIII.  De  positione  septem 

stellarum  errantium  .  ibid. 

Cap.  XXIV.    De    lumine  stella- 

rum  .  37 
Cap.  XXV.  De  lapsu  stellarum  .  ibid. 
Cap.  XXVI.  De  nominibus  astro- 

rum  .  38 
Cap-  XXVII.  Vtrum  sidera  ani- 

mam   habeant .  41 

Cap.  XXVIII.   De  nocte  .  42 

Cap.  XXIX.  De  tonitruo  .  45 

Cap.  XXX.  De  iulminibus  .  44 

Cap.  XXXI.   De  arcu  .  45 

Cap.  XXXII.   De   nubibus  .  47 

Cap.  XXXIII.  De  pluuiis.  48 
Cap.  XXXIV.  De  niue  .               ibid. 

Cap.  XXXV.  De  grandine  .  49 
Cap.  XXXVI.  De  ventis  .  ibij. 
Cap.XXX VII.  De  nominibus  ven- 

torum.  $0 
Cap.  XXXVIII.  De  signis   tcm- 

pestatis  ,  vel  serenitatis  .  52 

Cap.  XXXIX.  De  pestilentla  .  yj 

Cap.  XL.  De  oceano  .  55; 

Cap.  XLI.  Curmare  noncrescat.  56 


(    x    ) 


Cap.  XLII.  Quare  mare  salsam 

habeat  aquam  .  ibid. 

Cap.  XLIII.   De  Nilo  .  57 

Cap.  XLIV.  De  nominibus  ma- 
ris,  et  fluminum  .  ibid. 


Cap.  XLV.  De  positione  terrae .     £9 
Cap.  XLVI.  De  terraemotu  .         60 
Cap.  XLVII.   De  monte  Aetna  .  ibid. 
Cap.  XLVIII.  De  paftibus  ter- 
rae  .  61 


CHRONICON. 

H  I  S  T  O  R  I  A 

De  Regibus   Gothorum  ,  Wandalorum,  et  Sueuorum  . 

LIBER  DE  VIRIIS  ILLVSTRIBVS. 

APPENDIX  I.         S.  lldefonsi   Tolet.  Episc*  De  virorum   illustrium 

scriptis  . 
APPENDIX  II.        Archiepiscopi  Toletani  veteres .  Ex  editione  Gria- 

lii,et  tom.ul.  Patrum    Toletanorum  . 
APPENDIX  III.        Versus  ,  qui  iti  Bibliotheca  S.  Isidori  episcopi  hispa- 

lensis  legebantur ,  et  alii  S.  Isidoro  ascripti  . 
APPENDIX  IV.       Chronica   regum  wisigothorum  . 
APPENDIX  V«        Chronologia ,  et  series  gothicorum  regum  ex  codi- 

ce  Regio-Vaticano   667. 
APPENDIX  VI.       Expositio  in  Canticum  canticorum  Salomonis  . 
APPENDIX  VII.      De  conflictu  •vitiorum  ,et  virtutum . 
APPENDIX  VIII.    Expositio   h:  Missa  . 

APPENDIX  IX.       Sententiarum  Liber   iv.  .     - 

APPENDIX  X.        Exhortatio  humilitatis .   Ex  editione   Florezzii . 
APPENDIX  XI.        Testimonia  diuinae  Scripturae  ,et  Patrum  . 
APPENDIX  XII.      Sermones  .    Sermo    beatissimi  Patris   nostri  Isidori 

episcopi  ad  carnes  tollsndas  . 
APPENDIX  XIII.    De  ecclesiasticis  dogmatibus  . 
APPENDIX  XIV.    Sententiae  differentiarum    de   actiua  vita  ,  atque 

contemplatiua . 
APPENDIX  XV.  Norma  viuendi . 
APPENDIX  XVI.     Exhortatio  poenitendi  cum  consolatione  ,  et  miseri- 

cordia  Dei ,  ad  animam  }futura   iudicia  formi- 

dantem  . 
APPENDIX  XVII.    Lamentum  Poenitentiae  . 
APPENDIX  XVIII.  Oratio  pro  correptione  vitae  flenda  semper  pec- 

cata  . 
APPENDIX  XIX.      Oratio  contra  insidias  diaboli . 
APPENDIX  XX.        Liher  de  ortu  ,  et  obitu  Patrum  ,  de  quo  in  lsido- 

rianis  cap.  61.   ;/.  48.  De  sancto  Abraham  ,  qui 

fuit  prhna  via  credendi  . 


*i 


107 

132 

178 

«79 
iS$ 

iSS 
191 
207 
221 

2JE 
287 
29O 

JOS 
320 

34* 

346 
3jo 

35S 
37$ 

374 


(    XI    ) 

APPENDIX  XXI.       Liber  de  Numeris ,  de  quo  in  Isidorianis  cap.  63. 

n.  10.  et  seqq.  ,„* 

APPENDIX  XXII.    Glossae  in   sacram    Scripturam    ex  codice    veteri 

/Irchiuii  Vaticani .  407 

APPENDIX  XXIII.  Differenlittrum  ,  siue  de  proprietate  sermonum  li- 

ber  .  Ex  Parisiensi  editioue .  426 

APPENDIX  XXIV.  Liber  Glossarum  ,   ex  variis  Glossariis ,  quae  sub 

Isidori   nomine  circumferuntur  ,  collectus  .  445 

M  O  N  I  T  V  M    De  nonnuliis  praetermissis ,  et  de  indicibus ,  qui 

sequuntur .  494 

I  N  D  E  X     Operum ,  quae  in  septem  tomis  huius  editionis  S.Isidori 

continentur .  455 

I  N  D  E  X  praecipuorum  locorum  sacrae  Scripturae  .  497 

I  N  D  E  X  rerum  ,  et  <verborum  .  e%z 

ADDENDA ,  ET  CORRIGENDA  . 


(     XII     ) 


IMPRIMATVR 

Si  videbitur  Rcuerendissimo  Patri  Magistro  Sac.  PaJatii  Apostolici 
Benedictus  Fenaia  Archiep.  Philipp.  Vicesgerens  . 


APPROBATIO 


S 


eptimum,  idemque  postremum  Volumen  Operum  S.  Isidori  Hi- 
spalensis  a  viro  vndecumque  doctissimo  Faustino  Areualo  quam 
maxima  potuit  accuratione,  diligentiaque  editorum  ,  expende- 
runt ,  et  probarunt  Censores  dati,  Vitus  Maria  Giouenazzius , 
et  qui  modo  in  aliorum  Censorum  locum  absentium  ,  aut  de- 
mortuorum  subrogatus  est,  Raimundus  Diosdado  ;  qui  ambo 
et  subscripserunt. 

Romae  kal.  Mart.  MDCCCIII. 

Vitus  Maria  Giouenazzius  . 
Raimundus  Diosdado  . 


IMPRIMATVR 

Fr.Thomas  Vlncentius  Pani  Sacri  Palatii  Apestolici  Magister, 


S.  ISI- 


S.  ISIDORI 

HISPALENSIS   EPISCOPI 

DE    NATVRA   RERVM 

AD    SISEBVTVM    REGEM 

L  I  B  E   R. 


P   R  A  E    F  A    T    I    0  . 

Domino,et  Filio  Sisebuto  Isidorus. 


D 


j  um  te  praestantem  ingenio ,  facundiaque  ,  ac  vario  fiorc 
literarum  non  nesciam ,  impendis  tamen  amplius  curam  ,  et  quaedam 
ex  rerum  natura ,  vel  causis  a  me  tibi  efflagitas  sujfraganda .  Ego 
autem  satisfacere  studio  ,  animoque  tuo  dccursa  priorum  monumenta 
non  demoror ,  expediens  aliqua  ex  parte  rationem  dierum  ,  ac  men- 
sium ,  anni  quoque  metas  ^et  temporum  vicissitudinem  ,  naturam  etiam 
-elementorum  ■>  solis  denique  ,ac  lunae   cursus,et  quorumdam  causas 

Praefat.  n.  i.  De  natura  rerum  .  Ex 
cod.  goth.  o:tet. ,  Braulione  ,  et  Sigebcrto 
in  Isidori  vita  ,  atque  etiam  ex  Beda  ,  qtii 
Isidori  exemplo  libros  suos  de  natura  re- 
rum  inscripsit ,  qutun  alias  de  astrono- 
mia  ,  vel  de  mundo  ,  vel  de  naturis  re- 
rum  liber  hic  inscribatur  .  A  me  tibi  et- 
flagitas  suftraganda  .  ld  est  ,  supplenda  , 
vl  lib.  i.  Sentent.  cap.  10.  dt  angelis : 
mutnbilitatem  itaque  naturae  suftrag.mir 
in  illis  contemplatio  creatoris  .  Hoc  est, 
supplet,  cowpensat  mutabilitatis  infirmam 
conditionem  ,  et  natttrat  dcbili  subsidio 
est .  Closs.  suftrago ,  /8««$«  .  Itemque  ,£„«- 
&»  adiuuo  ,  sutVrago  ,  subuenio  ,  op.ui- 
lor  .   CjK\al  . 

Tom.VU. 


Ib.  Ego  autem  satisfacere  studio  ,  z- 
nimoque  tuo  decursa  priorum  monu- 
nienta  non  demoror  .  Hoc  est :  ego  ope* 
rae  non  parco  ,  quominus  tuoluendis  prio- 
rum  scriptorum  monttmentis  ,  ex  ipsis  stu* 
dio  ,  animoque  tuo  satisfaciam  .  GR. 

Ib.  Caput  76.  in  Isidorianis  hoc  ti- 
tulo  praenotatur  :  De  natura  rerum  li- 
ber  Isidoii  ad  Sisebutum  regem  .  Editio* 
nes  ,  mss.  codices  ,  excerpta  ,  capui  quod* 
dam  httius  libri  nondum  editum  .  C.tnn:: 
astrologicum  httic  libro  aiditum  ,fbrtas' 
se  Isidori ,  compendtum  metricum  ciusdem 
libri  nondum  cditum  ,fortassc  S.  Lugcnii 
tdctani  .  Hunc  librum  notationibus  suis 
Griali.us    illustrauit,  cuius  nomiiic  pro- 


I  DE   NATVRA   RERVM. 

astrorum,  tempestaium  scllket  signa,  aique  ventorum  ,  necnon  et  ter« 

rae  positionem  ,  alternos  quoque  maris   aestus  . 

2.  Quae  omnia  ,  secundum  quod  a  veteribus  viris  ,ac  maxime 
sicut  in  literis  catholicorum  virorum  scripta  sunt ,  proferentes ,bre- 
ui  tabella  notauimus  .  Neque  enim  earum  reriim  naturam  r.oscere 
superstitiosa  scientia  est  ,  si  tantum  sana ,  sobriaque  doctrina  consU 
derentur .  Quinimmo  si  ab  inuestigatione  veri  modis  omnibus  procul 

Sapient.7. 17.  abessent ,  nequaquam  rex  ille  sapiens  diceret :  Ipse.mihi  dedit  ho- 
rum  ,  quae  sunt  ,  scientiam  veram  ,  vt  sciam  dispositionem  caeli ,  ec 
virtutes  elementorum, conuersionum  mutationes,  et  diuisiones  tem- 
porum  ,  annorum  cursus,et  stellarum  dispositiones . 

3 .  Quaprcpter  incipientes  a  die  ,  cuius  prima  procreatio  in  ordi' 
ne  rerum  visibilium  extat,  dehinc  cetera  ,  de  quibus  opinari  quosdam 
gentiles ,  vel  ecclesiasticos  viros  nouimus  ,  prosequamur  :  eorum  in 
quibusdam  causis  et  sensus ,  et  verba  ponentes  ,  vt  ipsorum  auctorl' 
tas  dictorum  fidem  efficiat  . 


i.xJi 


C    A   P    V    T      I. 

De  diebus  . 


"ies  est  solis  orientis  praesentia ,  quousque  ad  occasum  per- 
«eniat .  Dies  gemine  appellari  solet ,  proprie  a  solis  exortu,donec 
rursus  oriatur  :  abusiue  a  solis  ortu,  vsquequo  veniat  adoccasum, 
Spatia  diei  duo  sunt,  interdianum  ,  et  nocturnum:  et  est  dies  ho- 
rarum  xxiv. ,  spatium  horarum  xn. 

2.  Partes  abusiui  diei  tres  sunt,  mane,  meridies,  et  suprema  . 
Initia  diei  alii  a  solis  ortu  putant ,  alii  ab  occasu ,  alii  a  media  no- 
cte .  Nam  chaldaei  a  solis  exortu  diei  initium  faciunt,  totum  id 
spatium  vnum  diem   appellantes  .  Aegyptii  autem  ex  initio  noctis 

pterea  proferuntur  .  Pro  decursa  priorum  2.     Chaldaei    ab    exortu  .  Secundum 

momimenta  alii  decursis  priorum  rnonu-  Persas  ab  ortu  solis ,  in  Etymol.  Babylo- 

mentis  .  AREV.  nii   sole  exorto ,  Agell.  lib.-$.  cap.z.et 

2.     Al.  viris  didicimus ,  ac  maxime  .  Macrobius  (e  quo  sunt  huius  capitisple- 

AREV.  raque)    i.Saturn.  cap.^.    GRIAL  . 

Cap.  I.  n.  1.  De  diebus .  Ex  ouet.  et  Ib.     Aegyptii   ex  initio   noct.  Secun- 

lib.  5.  Etymolog.  al.  De  die  .  GRIAL  .  dum  aegyptios  ab  occasu  solis  ,  in  Etrj' 

lb.     Dies  est  .  .  .  suprema  .  Sunt  haec  tnolog.  ex  Seru.  5.  Aen.   GRIAL  . 
tadtm  pautf  pleniora  in  Etymolog.  GR.  lb.     Abujiui:  al.  abusiue»  vel  abusi» 


DE    NATVRA   RERVM.  3 

seouentis  diei  originem   trahunt  .    Romani  autem  a  medio   noctis 
oiiri  diem  volunt,et  in  medio  noctis  finiri . 

3.  Dies  in  principio  operum  Dei  a  lumine  habebat  exordium , 
ad  significandum  hominis  lapsum  .  Nunc  autem  a  tenebrisad  lucem, 
vt  non  dies  obscuretur  in  noctem  ,  sed  nox  lucescat  in  diem  ,  sicut 
scriptum  est^de  tenebris  lumen  clarescere  :  quia  a  delictorum  tene-  2.  Cor.  4. 
bris  liberatus  homo  ad  iucem  fidei ,  scientiaeque  peruenit.  Prophe- 
tice  autem  dies  scientiam  diuinae  legis  significat :  nox  vero  ignoran- 
tiae  caecitatem  secundum  Osee  prophetam  ,  qui  dicit  :  Nocti  assi-  cap.4. 7.  j, 
milaui  matrsm  tuam  7factus  est  populus  meus  tamquam  non  habsns 


t;ae .   AREV. 

Ib.  Spatium  diei  pro  dimidio  diei , 
riescio  ,  r.n  apud  alios  reperiatur.  Initium 
cliei  a  soiis  occasu  hebraei  ducunt  ,  quod 
nonnui.i  itali  adhuc  sequuntur  .  Primurn 
paundi  diem  ex  ve;pere  praeeunte,  et  ma- 
ne  succedente  compositum  fuisse  ,  et  sic 
alios  dies  processisse,  docent  Petauius, 
ct  alii ,  qui  de  opere  scx  dierum  accu- 
rate  scripserunt .  AREV. 

3.  De  tenebris  lumen  clarescere  . 
Ita  >ns.  goth.  et  Augusi,  lib.  primo  quaest. 
euang.  cap.  7.  Splendescere  Vulg.  cap.Of. 
epist.  2.  ad  Cor.  GRIAL  . 

Ib.  Sicut  scriptum  :  al.  sicut  in  Apo- 
Stolo  scriptum  .  Post  scientiaeque  perue- 
tiit  ,aut  ,vt  nonnulli  exhibent ,  scientiam- 
que  peruenit ,  non  exiguum  fragmentum 
in  multis  mss.  exemplaribus  inseritur  in 
haec  vcrba  :  „  Mystice  quoque  diesima- 
ginem  legis  pomt .  Sicut  enim  dici  cla- 
ritas  obscura  tenebrarum  iiluminat ,  ita 
et  lex  viam  vitae  demonstrans ,  depel- 
lit  tenebras  errorum  ,  luccm  declarat  vir- 
tutum  ,  et  iniquorum  peccata  arguens  , 
bonos  ad  meiiorr.  perduclt  .  Festi  autem 
dies  in  veteri  lege  isti  sunt .  Dies  azy- 
morum  Pkase  quartadecima  dies  mensis 
est  primi ,  quando  luna  plenissima  ,  abie- 
cto  fermento,  agnus  immoiabatur  .  Dies 
Peutecostes  est,quando  in  vertice  mon- 
tis  Sina  lex  data  est  Moysi ,  !:i  qua  de 
frugibus  primi  panes  propositionis  ofie- 
rebantur  .  Dies  Sabbatorum  est ,  in  quo 
otium  celebratur  in  lege  ,  et  in  quo  man- 
na  in  deserto  non  licebat  colligere  .  Dies 


Neomeniarum  est  celebratio  nouae  Iu- 
nae ;  semper  enim  iudaei  in  principio 
mensium  ,  boc  est  ,  in  prima  luna  diem 
festum  agebant  .  Sed  iccirco  in  princi- 
pio  mensium  hoc  faciebant ,  quia  ,  defi- 
ciente  luna  ,  tempus  finitur  ,  et  iterum  , 
nascente  Iuna  ,  incipitur .  Dies  Tubarum 
septimi  mensis  principio  est ,  quando  iu- 
daei  solemnitatem  agentes ,  amplius  tuba 
cancbant ,  et  plurima  offerebant  sacrificia 
quam  per  singulos  menses  .  Dies  Sceno- 
pegiae  est  mense  septimo  quintadecima 
die  mensis ,  in  qno  tabernaculorum  so- 
lemnitatem  veteres  celebrabant  .  Sceno- 
pegia  tabernacula  interpretantur .  Dies 
Ieiunii  quarti  in  mense  iulio  est  septi- 
madecima  die  mensis  eiusdem  ,  quando 
Moyses  descendens  de  monte,  tabuhs 
legis  confregit .  In  eo  etiam  die  et  Na- 
buchodonosor  vrbis  Ierusalem  primum 
muros  destruxit  .  Dies  Itiunii  quinti  irt 
mense  augusto  est ,  quando  pro  specu- 
latoribus  ad  terram  sanctam  remeanribtis 
seditio  in  castris  est  orta  ,  et  factum  est, 
vt  per  desertum  quadraginta  annis  la- 
boriose  discurrerent ,  et  in  cremo  omnes 
perirent  .  Siquidem  et  in  eo  mense  a 
Nabuchodonosor,  et  multo  post  tempore 
a  Caesare  Tito  tempiilm  euersum  est , 
atque  succensnm  ,  et  in  opprobritim  p  r- 
ditae  gentis  cxaratum  est .  Dies  /. 
scptiini  in  mense  septimo  est ,  qui 
pellatur  october  ,  in  quo  occisus  est  Go- 
dolias,  et  reliqui,  qui  erant  in  lerusalem  , 
iuxta  quod  loquitur  leremias  .  Dies  le- 
ittnii  decimi    cst  in  mense  decimo  ,  (jui 

A    2 


.       4  DE    NATVRA    RERVM. 

scientiam'.  Item  nonnumquam  dies  prosperitatem  significat  seculi : 
nox  vero  aduersitatena . 

4.  Fasti  dres  sunt,quibus  ius  fatur ,  id  est ,  dicitur ,  vt  nefa- 
i//,quibus  non  dicitur.  Feriati  dies,in  quibus  res  diuina  fit ,  et 
sbstinere  homines  a  litibus  oportet.  Profesti  festis  contrarii,  idest, 
sine  religione  >festi  tantumdem  otii ,  et  religionis  sunt  .  Atri  dies 
sunc  ,  qui  et  communes  vocantur  .  Siderales  ,  in  quibus  sidera 
mouentur,  et  homines  a  nauigationibus  excluduntur.  lusti'  conti« 
nui  triginta  .  Proeliares ,  quibus  fas  est  hostem  bello  lacessere  :  de 

2.  Reg.  xi.  1.  quibus  liber  Regum  testatur,  dicens :  Eo  tempore  ^quo  solent  reges 
ad  bella  procedere  . 

5.  bitercalares  dies  sunt  quinque3qui  iuxta  aegyptios  super- 


apud  nos  december  vocatur  ,  quando  in 
Eabylone  cancti  captiui  agnouerunt  , 
quinto  mensetemplum  fuisse  destructum, 
et  fecerunt  r lanctum  ,  atque  ieiunium  . 
Haec  Beatissimus  Hieronymus  in  com- 
mentariis  Zachariae  scripsit  „  .  Nonnul- 
lae  variae  lectiones  in  mss.  occurrunt , 
vt  dies  ieiunii  quarti  in  mense  iulio  est 
qtiartadecima  eiusdcm  mensis  die  .  Et 
postea  qui  apud  nos  ianuarius  vocatur  , 
quando  agnouerunt,quarto  mcnse  tcmplum 
fuisse  etc.  Loctu  Osee  in  Vulgata  ita 
profertur:  Nocte  tacere  feci  matrem  titam. 
Conticuit  populus  meus ,  e 0  quod  non  ha- 
buerit  scientiam  .  Versio  antiqua  apud  Sa- 
batierium,  Nocti  assimilav.i  matrcm  tuam. 
Et  assimilatus  est  populus  meus ,  qttasi 
non  habens  scientiam.  AREV. 

4.  Fasti  sunt  ,  in  quibus  ius  fktur  . 
Macrob.  lib.  1.  cap.  16.  Fasti  sunt ,  in 
quibus  licet  Praetori  fari  tria  verba  so- 
lemnia,do  ,  dico  ,  addico  .  His  contrarii 
sunt  nefasti  .  Noti  sunt  Ouidii  versv.s  . 
llle  Nefastus  erit,per  quem  tria  verba 
silentur  :  -  Fastus  erit  ,per  quem  lege  li- 
sebit   agi .  GRIAL  . 

Ib.  Atri  dies  sunt,  qui  et  commu- 
nes  .  Macrob.  i.iid.  Dies  autem  postri- 
duanos  ad  omnia  maiores  nostri  cauen- 
dos  putarunt ,  quos  etiam  atros  velut  in- 
fausta  appellatione  damnarunt ,  eosdem 
tamen  nonnulli  communes  ad  emenda- 
tionem  nominis  vocitauerunt  .  Ouid.  1. 
Fast.  Vendicat    Ausonias    Iunonis    cura 


calendas  ,  -  Idibus  alba  Ioui  grandior  agna 
cadit,  -  Nonarum  tutela  Deo  caret ,  o- 
mnibus  istis  ,-  Ne  fallare  ,caue,  proxi- 
mus  ater  erit  :-  Omen  ab  euentu  est , 
illis  nam  Roraa  diebus  -  Marte  sub  ad- 
uerso  tristitia   damna   tulit .   GRIAL  . 

Ib.    Iusti . . .  Proeliares  .  Macrob.c.ij. 
Proeliares  ab  iustis  non  segregauerim  . 
Siquidem  iusti  sunt  continui  triginta  dies, 
quibus   exercitui  imperato  vexillum  rufi 
coloris  in  arce  positum    est  .  Proeliares 
autem  omnes,quibus   fas  est  res  repe- 
tere  ,  vel  hostem   lacessere  .  Fcstus  :  la- 
sti  dies  dicebantur  triginta  ,  quum  exer- 
citus  imperatus,et  vexillum  in  arce  po- 
situm   esset .  Aliud  genus  iustorum  xxx. 
dierum  refert  Agell.  lib.xx.  cap.  1.  Con- 
fessi ,  inquit ,  aeris,ac  debiti  iudicatis  tri- 
ginta  dies  sunt  dati   conquirendae  pecu- 
niae  causa,quam   dissoluerent ,   eosque 
dies  Decemuiri  iustos  appellauerunt ,  vei- 
ut  quoddam   iustitium  ,  id  est ,  iuris  in- 
ter  eos  quasi  interstitionem   quamdam  , 
et  cessationem  ,  quibus  diebus  nihil  cum 
his  agi  iure  posset  .  Post  deinde  nisi  dis- 
soluerent ,  etc.  GRL\L  . 

Ib.  Excluduntur  :  z\.excluduittur ,  quin- 
todecimo  die  de  ianuario  ,  et  quintodeci. 
mo  die  de  februario  .  AREV. 

5.  Intercalares  sunt  dies  quinque,  qul 
iuxta  aegyptios  .  Macrob,  cap.13.  Tune 
Horus :  Dies  hic  ,  inquit  ,  intercalaris , 
antequam  quintus  annus  incipiat ,  inse- 
rendus ,  cuno  Aegypti  matris  artium  ra-> 


DE   NATVRA   RERVM.  5 

sunt  duodecim  mensibus  ,  ec  incipiunt  a  nono  calendas  septembris, 
et  quinto  calendarum  memoratarum  finiunt  .  Dies  epactarum  sunt 
vndecim,qui  per  singulos  annos  ad  cursum  lunarem  accrescunt. 
Nam  dum  in  annum  xn.  lunae  cccliv.  dies  habeant  ,  remanent  ad 
cursum  anni  solarem  dies  xi. ,  quos  epactas  aegyptii  vocauerunt, 
pro  eo  quod  ad  inueniendam  lunam  per  totum  annum  adiician-- 
tur.  Solstitiales  dies  sunt,in  quibus  sol  stat,  crescenti  spatio  die- 
riim  ,  vel  noctium  .  Aequinoctiales  dies  sunt,  in  quibus  dies,  et  nox 
aequalibus  horarum  spatiis  euoluuntur. 

C  A  P  V  T     II. 


,N, 


De  nocte  . 


ox  est  solis  absentia  ,  quamdiu  ab  occasu  rursus  ad  ex- 
ortum  recurrit .  Noctem  autem  fieri  vmbra  terrarum  ,  quam  da- 
tam  ad  quietem  corporis  credimus  ,  non  ad  alicuius  operis  oftkium  . 
Duobus  autem  modis  nox  in  Scripturis  accipitur ,  id  est ,  aut  tri- 


tione  consentit .  Scd  in  illorura  mensi- 
bus  explicandis  videtur  operosum  ,  quos 
tricenum  dierum  omnes  habent .  Eo  quod 
explicitis  xil.  mensibus  ,  id  est  ,  CCCLX. 
diebus  exactis,tunc  inter  augustum  ,  et 
septembrem  reliquos  quinque  dies  anno 
suo  reddunt  ,  adnectentesquarto  quoque 
anno  exacto  intercalarem  ,  qui  ex  qua- 
drantibus   confit  .   GRIAL  . 

Ib.  Et  incipiunt  ix.  kalend.  septem- 
bris .  Hoc  pugnare  videtur  cum  Macro- 
hii  verbis  recitatis  .  Nam  Horus ,  exactis 
ccclx.  diebus  ,  reliquos  quinque  anno  suo 
reddi  dixit  ,  Isidorus  vero  vltimo  mensi 
nondttm  expleto  interseri ,  eadem  ratio- 
r.e  ,  qua  nos  februario  diem  vnum  bis- 
sextilem  interiicimus  .  GRIAL  . 

Ib.  Solstitiales  dies  sunt .  Sohtitii  no- 
tnine  brumam  quoque  more  suo  compre- 
hendit ,  et  ita  infr.  cap.  8.  Solstitia  duo 
sunt .   GRIAL  . 

lb.  Quinque  etc.  En  calendarii  ratio- 
nem,quam  Gallia  non  multis  ante  an- 
nis  adoptauit  .  Quod  autem  Grialius  pu- 
tat,  Isidorumvltimo  mcnsi  nonJum  com- 


pleto  interserere  dies  quinque  intercala- 
res  ,  id  mihi  non  ita  videtur  :  nam  ex  eius 
mente  vltimus  dies  mensis  duodecimi 
apud  aegyptios  est  decimo  calendas  se« 
ptembris :  huic  adduntur  quinque  dies  , 
aut  anno  bissextili  sex  ,  et  quinto  calen- 
das  sepcembris  finitur  annus ,  et  quarto 
calendas  septembris  incipit  primus  dies 
primi  mensis  anni  sequentis  .  In  Galli- 
cano  recenti  calendario  annus  incipit 
decimo  calendas  octobris .  AREV. 

Ib.  Sol  stat ,  crescenti :  al.  sol  stat  * 
in  maiori  latitudine,  quam  habere  pos~ 
sit ,  crescente  .   AREV. 

Cap.  II.  n.  I.  Vmbra  terrarum  .  Am- 
bros.  4.  Hexaem.  capit.^.  Est  enim  (Nox) 
vt  peritiores  probarunt ,  qui  nobis  aet3- 
te,  vel  munere  praecucurrerunt ,  vmbra 
terrae  .  Et  paulo  post :  Vnde  liquct ,  quod 
noctem  faciat  vmbra  terrarum  .  Lidicat 
autem  Basilium  .    GRIAL  . 

Ib.  Quam  datam  ad  quietem  corpo- 
ris  .  Ambr.  lib.  1.  cap.  10.  Noctem  cnim 
ad  quietem  corporis  datam  esse  co^no- 
scimus ,  non  ad  muncris  alicuius ,   vcl  o- 


6  DE    NATVRA   RERVM. 

bulatio  persecutionis,aut  obscuritas  caeci  cordis .  Nox  a  noeendo 
dicta  ,  quod  oculis  noceat . 

2.  Noctis  partes  sunt  septem  :  crepusculum  ,  vesperum  ,  conti- 
cinium,  intempestum  ,  gallicinium  ,  crepusculum  ,  et  matutinum  . 
Crepusculum  dicitur  ,  id  est,  creperum  ,  quod  dubium  dicimus  : 
hoc  est ,  inter  lucem  ,  et  tenebras.  Vesperum,  oriente  stella ,  cui 
hoc  nomen  est. 

3.  Conticinium  ,  quando  omnes  silent :  conticere  enim  silere 
cst.  Intempesta  ,id  est ,  importuna,  quando  agi  nihil  potest ,  et  0« 
mnia  quieta  sunt .  Gallicinium  autein  dictum  est,  propter  gallos 
lucis  praenuncios.  Crepusculum  matutinum  inter  abscessum  noctis, 
et  diei  aduentum  . 

C  A  P  V  T     III. 


H< 


De  hebdomada  . 


1.  jl  _i.ebdomada  apud  graecos ,  et  romanos  septem  dierum  cursu 
peragitur  .  Apud  hebraeos  autem  septem  anni  sunt .  Declarat  hoc 
Daniel  de  septuaginta  hebdomadis .  Hebdomada  autem  septem  fe- 
riis  constat .  Feria  quoque  a  fando  dicta  est ,  quasi  fari :  eo  quod 
in  creatione  mundi  per  singulos  dies  dixit  Deus  ^fiat .  Item  quia 
dies  sabbati  ab  initio  feriatus  habetur  .  Inde  dies  solis  prima  feria 
nuncupatur,  quia  primus  est  a  feria  .  Item  dies  lunae  proinde  se« 
cunda  feria  :  quia  secundas  est  a  feria:  id  est,sabbato,  qui  estferia- 
tus .  Sic  et  ceteri  dies  tali  ex  numero  sumpserunt  vocabula . 
2.     Apud  romanos  autem  hi  dies  a  planetis ,  id  est  ,  ab  erraticis 

peris  functionem  .  GRIAL  . 

Ib.     Nox  a  nocendo  .   Vt  in  Etytnoleg 
ex  Atteio  Capitone  ,    et  aliis  .  GRIAL 


2.  Noctis  partes  .  Vid.  Etymol.  lib.5. 
GRIAL. 

Ib.  Crepusculum  .  Non.  Crepera  res 
proprie  dicitur  dubia  .  Vnde  et  crepu- 
sculum    dicitur   dubia   lux  .    GRIAL  . 

Ib.  Oriente  stella  :  al.  a  noctis  orien- 
tis  stella  .  AREV. 

3.  Conticere:  z\.  conticescere  .  AR. 
Cap.  III.  n.  1.  Apud   hebraeos   autem 

septem  anni  sunt .  Noti  quin  apud  itlos 
dierum  etiam  hebdomas  sit .  Vt  Leuit.  12. 
Sin  autcm  feminam  pepererit ,  immunda 


erit   duabus   hebdomadibus  .    GRIAL  . 

Ib.  A  fando  :  al.  a  feriendo  ,  et  mox 
f.eri  pro  fari .  Forte  ,  a  fendo  ,  quo  al- 
ludit  fat.  Quod  dies  dominicus  dicatur 
prima  feria  ,  quia  primus  est  post  feriam  , 
hoc  est,  sabbatum  ,  et  sic  feria  secun- 
da  etc.  ,  obseruatio  propria  Isidori  est, 
quam  jMazochius  tom.  3.  Spicilegi  ad  Act. 
Apost.  c.  10.  confirmat  .  AREV. 

2.  Quae  soli  .  .  .  magnitudine  proxi- 
ma  .  Vt  spectantibus  qv.idem  propter  pro- 
pinquitatcm  videtur  ,  quum  sit  alioqui  si> 
derum  omnium  minima  :  Cicer.  in  Somn. 
Scip.  Erant  autetn  eae  stellae,  quas  num- 
quam  ex  hoc  loco  vidimus ,  et  eae  rna- 


DE   NATVRA    RERVM.  7 

stellis  vocabulum  acceperunt.  Primum  euim  diem  a  sole  vocaue- 
runt,qui  princeps  est  omnium  siderum  ,  sicut  idem  dies  caput  est 
cunctorum  dierum  .  Secundum  a  luna ,  quae  soli  et  splendore ,  et 
magnitudine  proxima  est ,  et  ex  eo  mutuat  lumen  .  Tertium  a  stel- 
la  Martis,qui  pyrois  vocatur. 

3.  Quartum  a  stella  Mercurii,  quam  quidam  candidum  circu- 
lum  dicunt  .  Quintum  a  stella  Iouis  ,  quam  phaethonta  dicunt .  Sex- 
tum  a  Veneris  stella  ,  quam  luciferum  asserunt,  qui  inter  omnia 
sidera  plus  lucis  habet .  Septimum  a  stella  Saturni  ,  quae  septimo 
caelo  locata,  triginta  annis  fertur  explere  cursum  suum . 

4.  Proinde  autem  gentiles  ex  his  septem  stellis  nomina  diebus 
dederunt,eo  quod  per  easdem  aliquid  sibi  effici  aestimarent,  di- 
centes  habere  ex  sole  spiritumrex  luna,  corpus :  ex  Mercurio  lia- 
guam ,  et  sapientiam  :  ex  Venere  voluptatem  :  ex  Marte  feruorem  : 
ex  Ioue  temperantiam  :  ex  Saturno  tarditatem .  Talis  quippe  extitit 
gentilium  stultitia,  qui  sibi  finxerunt  tam  ridiculosa  figmenta  . 

C  A  P  V  T     IV. 


,M, 


De  mensibus  . 


ensis  est  luminis  lunaris  circuitus  ,  ac  redintegratio  ,  siue 
a  noua  ad  nouam  cursus .  Cuius  figura  plerumque  huius  vitae  cur- 
sus  intelligitur,  quae  suis  incrementis  ,  quasi  mensis ,  peragitur  ,  ac 


gnitudines  omnium,  quas  esse,  numquam 
suspicati  sumus  .  Ex  quibus  erat  ea  mi- 
nima  ,  quae  vltima  caclo  ,  citima  terris 
luce  lucebat  aliena  .   GRIAL  . 

Jb.  Ab  stella  Martis ,  quae  pyrois . 
Mendose  in  oinnibus  libris  vesper  pro 
pyrois  inuersis  literis  .  Vt  etiam  lib.i- 
Etymolog.  GRIAL  . 

Ib.  Mutuat  :  al.  mutuatur  .  Illico  ter- 
tius ,  et  sic  deinceps  quartus  etc.  ARLV. 

3.  <^uam  quidam  candidum  circulum  . 
Stiibonta  potius .  Vid.  not,  ad  cap.  zZ. 
lib.  5.  Etymolog.   GRIAL  . 

lb.  Ab  stella  Saturni ,  quae  septimo 
caelo  locata  .  Mendose  lib.  0.  sexto  cae- 
lo  ,  vti  etiam  in  plerisquc  lib.  Etymolog. 
GRIAL  • 


lb.  Septimo  caelo  :  ita  nonnulli  nostri 
mss.  AREVAL. 

4.  Ex  Mercurio  linguam  ,  et  sapicn- 
tiam  :  ingenium  ,  et  linguam  in  Etymol. 
ex  Seru.  GRIAL  . 

Ib.  Ex  Marte  feruorem  :  a  Marte  san- 
guinem  ,  ibid.  GRIAL  . 

Ib.  Ex  S?.turno  oirditatem  :  a  Saturno 
humorem  ,  ibid.   GRIAL  . 

lb.  Dederunt  :  al.  indiderunt .  Poste.i, 
exsole  ignem  ,  ex  aere  spiritum  .  AREV. 

Cap.  IV.  n.  1.  Siue  a  noua  ad  ncu.im 
cursus .  Cuius  ,  etc.  Omiserant  librarii 
vocem  cursus  similitudine  seqUentis  vo- 
cis  ,  Cuius  ,  decepti  .  Quam  nos  cv  Et\f- 
mologiis  resiituvnus  .  Sie  tnim  >■'■  ■  '•?'. 
Vnde  et  apud  hebraeos  mcnscs   legitimi 


3  DE   NATVRA   RERVM. 

diminutionibus  certissimis  terminatur .  Mensem  autem  antiqui  dc« 
finierunt  :  Quamdiu  luna  zodiacum  circulum  perducitur  . 

2.  Antiqui  autem  gentiles  mensibus  nomina  quaedam  ex  diis 
suis  j  quaedam  ex  causis  ,  quaedam  vero  ex  numero  imposuerunt ,  in- 
cipientes  amartio,quia  ex  ipso  anni  exorientis  ordinem  seruaue- 
runt.  Hunc  autem  martium  propter  honorem  Romuli  sic  appella- 
ueruntrquia  eum  Martis  filium  esse  crediderunt  .  Aprilem  vero, 
nullo  deorum  suorum  nomine  ,  sed  de  re  propria  ,  quasi  aperilem 
nominauerunt  :  eo  quod  tunc  plurimum  germinis  aperiatur  in  florem. 

3.  Inde  mensem  maium  pro  Maia  Mercurii  matre,quam  deam 
sibi  propter  maiores  decreuerunt  .  Deinde  iunium  alunone,  quam 
sororem  ,  vel  coniugem  Iouis  fuisse  testantur  .  Alii  autem  ,  sicut 
maium  pro  maioribus ,  ita  pro  iunioribus  iutiium  vocari  dixerunt . 
Item  iulium  a  Iulio  Caesare  ,  augustum  vero  ab  Octauiano  Augu- 
sto  vocauerunt .  Nam  prius  iulius  quintilis  ,  et  augustus  sextilis  vo- 
cabantur.  Sed  eorum  nomina  a  Caesaribus  Iulio,  siue  Augnsto 
sunt  commutata. 

4.  Iam  september,  eo  quod  septimus  sit  a  martio,  qui  est  prin- 
cipium  veris .  Simili  quoque  ordine  october,et  nouember,  et  de- 
cember  ex  numero  imbrium  ,  atque  veris  vocabulum  acceperunt. 
Porro  ianuarium  ex  nomine  Iani  vocauerunt  ,sed  specialiter  ianua- 
rius  appellatur  ,  eo  quod  ianua  sit  anni,  atque  principium  .  Februa- 

rium 

non  ex  solis  circulo  ,  sed  ex  lunae  cursu  hv.iusmodi  apud  Augustinum  ,  sed  a  mi' 

enumerantur ,  qui  est  de  noua  ad  nouara  .  mcris  ,   vel  a   numerorum  ordine  .  Ergo 

GRIAL  .  lusisse  Isidorum   in  notatione ,  an  potius 

Ib.     Antiqui  definierunt ,  quamdiu  lu-  haec   illi  adiecta  ,  cum  P.  Chacone  puta~ 

na  zodiacum  circulum  perducitur.  Verba  bimus  ?  Quod  item  suspicari  eadem  causa 

sunt  Hygini  extremo   libro  qv.arto  .  GR.  licet  de   verbis  illis  :  Sed   specialiter  ia- 

Ib,     Reintegratio  :  al.  remigratio  .  AR.  nuarius  appellatur  ,  eo  quod  ianua  Sit  an- 

2.  Antiqui  autem  gentiles  mensibus  ni ,  atque  principiurn  .  Nam  huius  nota- 
aomina  quaedam  ex  diis  .  .  .  a  sacris  lu-  tionis  neque  Augustinus ,  neque  Macro- 
percorum     appellauerunt   .    Totus    locus  bius  meminit  .    GRIAL  . 

sumptus  ex  August.  lib.  18.  contr.  Faust.  Jb.     A  februis  etc.  Alii ,  „  duobus  mo- 

cap.  5.   paucis   quibusdam    inuersis  .  Vi-  dis ,  sub  idolo  ,  et  sub  re  ,  id  est ,  a  fe- 

dend.  etiam  Macrob.  lib.  1.  Saturn.  c.11.  bruis  sacris   lupercorum  appellauerunt  : 

GRIAL  .  quia  otnnes  immunditias   corporum  suo- 

3.  Sororem  ,vel  coniugem  \  hoc  est,  rum  solo  hoc  mense  abluebant ,  et  fe- 
sororem,et    coniugem  .  AREV.  bricitabant  in  aqua  frigida  .   Sub  re  dici- 

4.  Octobr ,  nouember  ,  december,  ex  tur,quia  solent  creaturae  multae  in  co 
numero  imbrium  ,  atque    veris  .  Nihil  coniungi .  Itaque  etc  „  .  AREVALVS  . 


DE    NATVRA    RERVM.  9 

rium  autem  afebruis  sacris  lupercorum  appellauerunt.  Itaqueapud 
antiquos  latinos  decem  mensibus  cursus  anni  computabatur .  Sed 
ianuarium  romani  ,  februarium  Numa  Pompilius  addidit,  atque  in 
duodecim  menses  ann.um   distinxit . 

5.  Plerique  autem  asserunt ,  Ancum  sabinorum  regem  prius  an- 
num  in  menses  diuisisse ,  idus,  calendasque  ,  e:  intercalares  dies  in- 
stituisse  .  In  codicibus  autem  sanctarum  scripturarum  duodeum 
menses  fuisse  anni  etiam  ante  diluuium  ostenditur .  Sicut  enioi  ibi 
legitur  ,  Aqua  autem  imminusbatur  vsque  ad  vndecimum  mensem  . 
Vndecimo  autem  mense  prima  die  mensis  app.iruerunt  capit.%  mci- 
tium .  Sic  enim  tunc  dinumerabatur  mensis,sicut  et  nunc.  Sed  non 
quos  calendae,sed  quos  luna  coepta,et  fihira  concludit 

6.  Calendas  autem  a  coiendo  dictas. 
per  mensium  principia  colebantur  .  Idus  quoque  dictae  a  diebus, 
vel  ab  idulio ,  et  nonae  a  nundinis  .  Menses  autem  omnes  apud 
latinos  ex  calendis  sumunt  principia.  Apud  hebraeos  ex  lunae  na- 
scentis  recursu  . 

principia  mensium    ante    calendas 

tunc  dinumerabantur  menses  .   AREV. 


Apud  anti.]Uos  enim  sem- 


7.      Apuct    aegyptios  autem 

5.  Pierique  Ancum  sabinor.  regem  . 
tSumae  ,qui  Sabmus  futrat ,  ex  filid  ,  ne- 
fotem  :  quo  respexit  Catullus  in  Hymno 
Dianae  :  Sis ,  quocumque  tibi  placet  ,  - 
Sancta  nomine  ,  Romulique  ,  -  Ancique, 
vt  solitas  es,bona-  Sospites  ope  gen- 
tem  .  Quod  mirum  non  vidisse  viritm  e- 
ruditissimum  ,  qui  veram  scripturam  e>: 
libris  anfiquis  restituit .  No.t  enim  roma- 
nos  tantum  indicare  voluit  Catullus,  quum 
Romulique,  Ancique  dixit  :  ssd  roma- 
nos ,  qiii  patcrnum  genus  ad  Romulum  , 
maternum  vero  ad  Ancum  ,  hoc  est.ad 
Sabinas  referrent  .  GRIAL  . 

Ibid.  Jjuodecim  menses  fuisse  anni 
etiam  ante  diluuium.  Hoc  ita  essenih;! 
vetat ,  i.i  tamen  non  satis  probat  locus 
e.<  Cenesi  adductus  ,  quum  praesertim  ibi 
dtcimt  tantum  mensis  fiat  mentio  ,  non 
(vt  est  in  Isidortanis  libtis)  vadecimi, 
Jd  acctdit  ,  quia  apud  Lx:<.  interpretes , 
v!'i  nunc  1»  tu  /(Kx.ru  /j.t>vl  lc.itur  ,  iv 
/ix«Tiu  fjKvi  m  aliis  exemplaribus  lege- 
batur  .    tiRIAL  . 

Ib.  Alii,  ad  decimum  mensem  •  .  .  ~.i- 
paruerunt  cacumiaa  injntium  .  Sic  cnien 

Tom.yiL 


6.  Calendas  autem  a  colendo  dict:is, 
Quo.i  in  Etymologiis  non  de  sua  ,  sed  de 
aliorum  sententia  pronunciauit  .  Constai 
autem  ,  a  calenJo  ,  h.oc  cst ,  vocando  no- 
minatas  .  Vid.  Macrob.   GRIAL. 

Ib.  Vel  ab  idulio  :  al.  edulio  .  Sed 
placet  idulio  .  Nam  sacrum  ,  qtiod  fo  : 
singulis  idibus  iduli  agna  ficbat  ,  idulium 
dictum  ait  Festus  in  Sacra  vin  .  Immo 
idulis  (  inquies  )  agia  ,  et  iduiium  ab  ;- 
dibus  iptis  porius  dtcfa  .  Quaii  id  mi- 
rum,  aut  nouum  Isidorp,  priora  qtuie  si'it, 
e  pOiterioribus  diicere ,  dum  dc  vtrisque 
magis  Itqueat  .  Stc  enim  apud  tiium  nua. 
tuor  a  figura  quadrata  ,  et  testis  a  testa. 
mento  ,  ct  ieiunium  a  ieiuno  intcstino  , 
et  sexcenta  hutusmodi .  Selvidendae  aiiat 
elegantissimae  notattoncs  iduum  apnd  Ma- 
crobium  .   GRIAL  . 

Ib.      Nonae  a   nundinis   .  Nihil  nonis 
cum  nundtnis  .  Immo  qttad  aiiqi  w.  lo 
dinae  in   nonas  incidebant ,  cautum ,  ait 
MiUtobtus  ,  quomodo  itundinae  in   mnas 
y.e   incurr.-tf.it  .    (IKIAL  . 

7.     Apud  ac^vptios    autcm  principia 

15 


io  DE   NATVRA    RERVM. 

quatuor,  vel  quinque  dies  pronunciantur,  iuxta  quod  ibrmulasubiecta 
(jig.i.)  declarat  .  Dehinc  reuerteris  ad  quartum  calendasseptembris, 
talique  ratione  complentur  dies  ccclx.  duodecim  mensium  aegyptio- 
rum  .  Quinque  dies  supersunt,  quos  «Va^o/^vyc ,  vel  intercalares, 
siue  addititios  vocauerunt  .  De  quibus    superius  memoratum   est. 

C  A  P  V  T     V. 

De  concordia  mensium  . 

i.  JLanuarius  cum  decembri  in  horarum  mensura  concordat  .  Fe« 
bruarius  cum  nouembri  spatium  aequale  consumit  .  Martius  c.on- 
sentit  octobri.  Aprilis  aequat  septembrem  .  Maius  respondet  augu- 
sto .  Iunius  compar  est  iulio. 

C  A  P  V  T      VI. 

De  annis  . 


i.A. 


nnus  est  circuitus  solis,  ac  reditus  per  duodecim  menses. 

Cuius  quidem  nomen  figurate  significat  omne  tempus  vitae  huius, 

c. 6u 7.2.       sicut  per  Isaiam  dicitur:   Praedicare    annum  Domini  acceptabilem  . 

Quoniam  non  ille,  quo  Dominus  praedicauit ,  solusfuit  acceptabilis, 

2.  Cor.  6.  2.    sed  et  totum  tempus,  iuxta  quod  ait  Apostolus  :  Ecce  nunc  tempus 

acceptablle .  Finem  denique  huius  anni  diem  iudicii  adiunxit,  dicens: 

Isai.  6i.  2.      Praedicare  annum  Domini ,  et  diem  retributionis  . 

2.     Annum  autem ,  quasi  anum ,  dici  quidam  putant ,  id  est ,  cir- 
culum.  Vnde  et  annuli  dicti  sunt  diminutiue  .  Principium   autem 

mens.  etc.  Cur  id  faciant ,  e  Macrobii  num  vocans  :  anfractum  propter  zodiaci 

verbis  cap.  i.  rilatis  constabit  .  GR.  ambitum  ,  reditum,  quia  eadem  signa  per 

lb.     Quatuor ,  vel  quinque  dies  etc.  al.  annos  singulos  certa  lege  metitur  .  GR. 

quatuor  ,  vel  quinque ,  siue  sex,seu  se-  Ib.     Vulgata  ,  vt  praedicarem  annum 

ptem  ,  aut  octo  dies  pronuneiantur  .  Figu-  placabilcm  Domino  ,  et  diem  vltionis  Deo 

ra  indicata ,  aliaeque  ad  caput  37.  simul  nostro  .  AREV. 

exhibentur  .  AREV.  2.     Alii  ab  aequinoctio  verno  ,  vt  he- 

Cap.  V.  n.i.  Vide  Palladii  Horelogium.  braei .  Post  Moysen  \  nam  antea  ab  au- 

GRIAL.  tumno  putabant .   GRIAL  . 

Cap.  VI.  ri.  1.  Annus  est  circuitus  so-  Ib.     Alii  a  solstitio  ,  vt   graeci .  Non 

lis ,  ac  reditus .  Macrob.  lib.  1.  in  Somn.  dixit ,  a   quo   solstitio  .    Atqui  constat , 

cap.6.  Anfractum  solis,  ac  reditum  an-  graecis  duo  anni  fuisse  initia ,  eaque  a 


DE    NATVRA   RERVM. 


r  r 


anni  alii  a  bruma  putant ,  vt  populi  romani  :  alii  ab  aequinoctio 
verno  ,vt  hebraei  :  alii  a  solstitio,  vt  graeci :  alii  ab  autumno,  vt 
aegyptii.  Annum  autem  sapientes  huius  mundi  partim  ciuilem , 
partim  naturalem  ,  partim  magnum  esse  dixerunt.  Ciuiiis  annus  est, 
qui  ia  vnius  astri  recursu  per  menses  duodecim  terminatur  . 

3.  Annus  naturalis  est,  quum  se  soli  luna  supponit,  vt  inter  orbem 
solis ,  et  oculos  nostros  mediafacta  ,  tenebras  totius  efriciat  solis,  quod 
dicitur  eclipsis :  cuius  ratio  diutius  obscura  fuit,  sed  a  Milesio  quo- 
dam  philosopho  exposita  est.  Annus  magnus  dicitur ,  quo  omnia 
sidera,  certis  temporibus,  numerisque  completis  ad suum  locum,  vel  or- 


duobus  solstitiis  ducta  .  Vnum  naturale 
a  bruma  ,  quo  respexisse  putatur  Teren- 
tius  in  Phormione  :  Aruspex  vetuic  ante 
brumam  aliquid  noui  incipere  :  Aherkni 
ciuile  ,  qua  ratione  9tSv  ivia.vriv  (litu.  3-=- 
pivaf  rpnrcU  5  6.  ds  legibus  vocat  P/ato  : 
i.lque  propier  olympicum  certamen  ,  quod 
proximo  post  solstitium  aestiuum  pleni- 
lunio  ceiebrabatur  .  De  hoc  posteriori  ini- 
lio  locutum  Isidorum  potius  reor.  Nam 
et  hoc  solum  solstitium  veteres  appella- 
uere  .  GRIAL . 

3.  Sed  a  Milesra  quodam  philoso- 
pho  .  Laert.  in  Thalete  ,  et  Plutarch.  2. 
de  placitis  philosophor.  Sed  quis  hunc  an- 
n:tm  naturalcm  appellaitit?  LunarN  ,  igi- 
tur  ,  legendum  ?  ne  id  quidem  satit  pla- 
cet .  GRIAL  . 

lb.  Quem  annum  antiqui  sexcente- 
siino  anno  .  Cur  ita  ediderimus  ,  rcpu- 
gnantibus  omnibus  libris  ,  ratio  reddenda 
est .  Nam  in  impress,  et  manuscriptis  ve- 
tustioiibus ,  vt  in  ouet.  goth.  vicesimo  , 
in  alio peruetusto  xx.  anno  legitur  .  Hartc 
rationem  qui  expedne  non  quiuerunt ,  vvt- 
deuicesimo  feccrunt ,  vt  cst  in  aliis  duo- 
bus  recentioribus  mannscriptis  Valent.  , 
et  malacitan. ,  annum  scilicet  magnum 
cum  decennouenali  lunat  cyclo  nullo  ne- 
*jtte  exemplo  ,  neque  ratione  confundentes  . 
Nam  neque  quisquam  ita  locutus  est ,  ne- 
que  in  eo  lunari  circulo  sidera  omnia  ,  sed 
luna  sola  ad  ordinem  suum  redit  .  Ita 
sane  ( inquies  ) ,  sed  quid  vicesimo  ,  vel 
vndeuiccsimo  cum  sexcentesimo ,  aut  cur 
«excentesimo  recta  scrtptura  putabitur} 
tcda >  qui  huius  Hbri  plurima  in  ntos  de 


Natura  rerum,  et  ratione  temoorum  trans- 
tulit ,  cap.  9.  libri  de  ratione  temp.  prio' 
ris  cditionis  ,ita  scribit :  Annus  magnus 
est  ,  dum  omnia  sidera  ,  certis  cursibus 
ex.ictis ,  ad  locum  suuti  reuertuntur  , 
quera  sexcentis  annis  solaribus  Iosephus 
dicit  impleri .  Item  lib.  de  Natura  rerum 
posterioris  edit.  cap.i^.  Annus  magnus 
est ,  quum  omnia  simul  errantia  sidera 
ad  sua  quaeque  loca  ,  quae  simul  habue- 
re  ,  recurrunt .  De  quo  Iosephus  in  pri. 
mo  Antiquitatum  libro  ,  quum  longaeui- 
tatem  primorum  hominum  describeret, 
ita  meminit :  Nullus  autem  ad  vitam  mo- 
dernam  ,  et  annorum  breuitatem  ,  quibus 
nunc  viuimus  ,  vitam  comparans  anti- 
quorum  ,  putet  falsa  ,  quae  de  iilis  sunt 
dicta  :  et  eo  quod  nunc  vita  tanto  non 
ducatur  tempore  ,  credat ,  neque  illos  ad 
vitae  iilius  Iongitudinem  peruenisse  .  Illi 
namque,  quum  essent  religiosi ,  et  ab  ipso 
Deo  facti ,  quumque  eis  pabula  opportu- 
niora  ad  maius  tempus  existerent  prae- 
parata  ,  tantorum  annorum  curriculis  rite 
viuebant :  deinde  propter  virtutes,  et  glo- 
riosns  vtilitates ,  quas  iugiter  perscruta- 
bantur,id  est,  astrologiam  ,  et  geome- 
tricam,  Deus  eis  amplius  viuendi  spatium 
condonauit  ;  quae  nunc  hatid  ediscere  po- 
tuissent,  nisi  sexcentis  viuerent  anni---,  per 
tot  enim  annorum  curricula  magnus  annus 
impletur.  Varictatem  antcm  htnc  peperit 
anceps  lcctori  scriptura  huiusmodi  :  \\C°- 
c  qua  vel  vicesimo  ,  vel  sexcentesimo  cui- 
uis  promptum  ftcere  .  Non  ert  autem  h.w 
annus  ille  magnus  vere  vertens  platoni- 
cus  ,  de  quo  Cicero  in  samn.  Scip.  in  iilo 
B   2 


ti  DE    NATYRA    RERVM. 

dinem  reuertuntur.  Quera  annum  antiqui  sexcentesimo  ar.no  fini- 

ri^vel  adimpleri  dixerunt. 

4.  Solstitialis  annus  est,  quum  sol,  expleto  per  omnia  signa 
c!rcuitu,in  id,vnde  principium  cursus  sui  sumpsit ,  recurrit :  ipse 
est  solaris  annus,vel  ciuilis,qui  diebus  ccclxv.  peragitur  .  Aniuis 
lunaris  communis  est,qui  per  xn.  lunares  menses  decurrit ,  id  est, 
diescccLiv  .  Annusembolismus  est,  qtii  lunasxm.  ,  et  dies  ccclxxxi*. 
habere  monstratur ,  in  quo  anno  longius  dies  paschae  protenditur. 
Annus  bissextilis  est  ,  in  quo  vnius  diei  per  qnadriennium  ex  quadran- 
tis  ratione  summa  colligitur  .  Annus  iubileus  est  remissionis ,  quise- 
ptenis  annorum  hebdomauibus,  id  est,  xlix.  annis  texitur,  in  quo  iuxta 
legem  clangebantur  tubae,et  ad  omnes  reuertebatur  antiqua  possessio. 

5.  Olympias  autem  est  apud  graecos  annus  quartus  ,  ab  olym- 
pio  agone,  qui  venit  transactis  annis  quatuor.  In  quibus  finem  sor- 
titur  agonis  tempus,  propter  quadriennii  cursum  solis  ,  et  propter- 
ea  quod  singulis  annis  trium  horarum  consumptione  in  quadrien- 
nium  dies  vnus  completur  .  Hoc  tempore  mittebant  circum  ciui- 
tates  admonere  ,  vt  non  solum  vndique  ,  sed  etiam  ab  omni  gene- 
re  ,  omnique   aetate,  et  sexu   conueniretur  . 

6.  Lustrum  quinquennii  tempus  est  apud  romanos.  Dictum 
autem  lustrum  :  quia  census  per  quinquennium  in  republica  age- 
batur.  Deinde  post  peractum  censum  ,  sacrificio  faeto ,  vrbs  Roina 

tnim  sidera   omnino  omnia  ,  in  hoc  vero  Ib.    Alii  ,  quem  annum  antiqui  magnum 

errantia    tantum  ad  loca  ,vnde  projecta       vocauerunt ,  vnde  a  vicesimo  annofiniri  t 
sunt ,  simul  rcuertuntur  .  Aque  hunc  etiam       vel  adimpleri  dixerunt  :  al.  quem  annum 


annum  magnum  definit  lib.  5.  Etymolog. 
Qui  fit  omnibus  planetis  in  eundem  lo- 
cum  recurrentibus  post  annos  solsritia- 
les  plurimos .  Et  Balbus  apud  Ciceronem 
hb.  2.  de  natura  Deorum  \  Quarum  ex 
disparibus  motionibus  magnum  annuni 
mathematici  nominaucrunt  .  Qui  umc 
efficitur  ,  quum  solis  ,  et  lunae  ,  et  quin- 
que  errantiuni  ad  eandem  inter  se  com- 
parationem  ,  confectis  omnium  spatiis» 
est  facta  conuersio  .  Quod  autcm  anti- 
quorum  nomhie  vnum  losephum  intelie- 
xtrit  Isidorus ,  more  suo  fecit  .  Sed  ne 
longius  abeamus ,  eodem  modo  cap.4.  prae- 
cedenti  de  Hygino  dixit :  Mensem  autem 
antiqui  definierunt ,  quamdiu  luna  zodia- 
<um  circuium  pcrducitur  .  GRIAL  . 


antiqui  dxxxii.  vndeuigesimo  anno  finiri  , 
vel  impleri  dixerunt  .  AREV. 

4.  Solstitialis  annus  .  Verba  sunt  Am~ 
brosii  lib.  4.  cap.  5.   GRIAL  . 

lb.  Annus  iubileus  .  De  quo  Letdt.i^. 
GRIAL  . 

lb.  Alii ,  iuxta  legem  clangebatur  tu- 
bis  .   AREV. 

5.  Olympias  .  Olympias  quarto  anno 
exacto  ,  quinto  inito ,  agcbatur  :  Lustrum 
quinto  expleto  condebatur  .  Quare  qttin- 
qv.ennes  olympiadas  ,  et  quinquennia  lu- 
stra  apud  auctores  reperiri  nihil  mirtun  . 
Vid.%.  Etymolog.  cap.  37.    GRIAL  . 

6.  Indictiones  romani  inuenerunt  . 
Quarum  initia  ,  et  catisas  alii  retulere  3 
qtii  de  emend.  temporum  scripserunt .  GR. 


DE    NATVRA    RERVM.  x5 

lustrabatur  .  Indictiones  romani  inuenerunt,quae  per  singulos  an- 
nos  vsque  ad  quintum  decimum  venientes ,  rursus  ad  primi  anni 
principium   reuoluuntur  . 

7.  Era  quoque  Caesaris  Augusti  tempore  posita  est .  Dicta 
autem  era  ,  ex  quo  orbis  aes  reddere  professus  est  romano  po- 
pulo  .  Era  a  die  calendarum  ianuariarum  accrescit .  Bissextus  au- 
tem  a  sexto  calendas  martii  vsque  ad  diem  pridie  calendarurn  iu 
lunae  cursu  apponitur  .  Annus  aegyptiorum  sine  bissexto  habet 
initium  quarto  calendas  septembris ,  cum  bissexto  autem  a  tertio 
calendarum  suprascriptarum . 

G  A  P  V  T     VII. 

De  temporibus  . 

1.  v3icut  ait  Ambrosius,  tempora  sunt  vices  mutationum  ,  in  qui- 

bus  sol  certa  cursus  sui  dimensione  anni   orbem   dirfusa    varietate 

distinguit .  Tempora  autem  motus  siderum  sunt .  Vnde   et  Deus, 

quum  haec  institueret ,  dixit :  Et sint  in  signa^et  tempora  ,et  dies ,  Genes.  1.  14. 

et  annos  ,  id  est,in  aliquo  mutabili  motu  :  cuius  aliud  prius ,  aliud 

posterius  praeterit ,  eo  quod  simul  esse  non  possint.  Tempus  iuxta 

hcbraeos  integer  annus  est ,  sccundum  illud  in  Daniele :  Tempus  ,  cap.  12.  v.  7. 

et  tempora  ->et  dimidium  temporis  .  Per  tcmpus  annum  significat, 

per  tempora  duos,  et  per  dimidium  menses  sex  . 

2.     Iuxta  latinos  autem  vnius  anni  quatuor  tempora  ascribun- 

tur  ,  hicmis  ,  veris ,  aestatis  ,  atque  autumni .    Hiems  est,   quum  sol 

in  mcridianis  partibus  immoratur  *,  tunc   enim   sol   longius  abest , 

terraque  rigescit  gelu  ,  atque  stringitur  ,  et    prolixiora  sunt  spatia 

noctis,  quam  diei  .  Hinc  causa  oritur  ,  vt  hibernis   flatibus  nimia 

vis  niuium ,  pluuiarumque  fundatur.  Ver  est,  quum  sol  ex  meri- 

tdianis  decedens  partibus ,  super  terram  redit,  et  noctis,  ac  diei  ex- 

lb.     Fr.igmentutu    de     inJictione    ex  Ib.     Iuxta  hebraeos  integer  annus  .  Ita 

codice  Albanio  extat   in  appendice  6.  ad  quidem  apu.i  Dar.icltm  loco  citato  .   Alias 

Etyniolog.  lib.  5.  cap.  36.    ARi.V.  hebraci»  idem  significat  tempus  ,  quoJ  re- 

7.     Dicta  autem  era  .  Eadem   lib.  5 .  liquis  gentibus .  GRIAL  . 
Etymolog.  GRIAL.  lb.     Difflisa  ■■  al.  inconfusa  \   ARl  V. 

Cap.  VII.  n.  1.  Sicut  ait  Anibrosius  .  2.     Alii  ,rigescit, gelatur  ,  atque  uun- 

Ciiius  sunt  huius  capitis  plcraque   lib.  4.  ritur .  AREV. 
<ap.  5.    GRIAL. 


i4  DE    NATVRA    RERVM. 

aequat  tempora ,  et  temperiem  aeris  reducit ,  atque  fouens  omnia , 
repetendos  cogit  in  partus,vt  terra  germinet,ac  resoluta  sulcis  se- 
mina  reuiuiscant ,  atque  omnium  generum  ,  quae  in  terris,  vel  aquis 
sunt ,  annuis  fbetibus  successio  propagetur  . 

3.  Aestas  est ,  quum  sol  in  septemtrionem  se  subrigit,  et  spa« 
tia  diurna  producit ,  noctes  vero  arctat,  et  stringit .  Itaque  quo  ma- 
gis  vsu  assiduo  aeri  huic  copulatur,  atque  miscetur,eo  amplius  ae- 
rem  ipsum  vaporat,et  humore  exsiccato  terra  fatiscit  in  puluerem, 
et  adolescere  facit  semina  ,  et  tamquam  succos  virides  maturescere 
cogit  poma  siluarum.  Tunc  ,  quia  et  sol  aestiuis  flagrat  ardoribus  , 
minores  vmbras  facit  in  meridiano  :  quoniam  ex  afto  hunc  illumi- 
nat  locum  .  Autumnus  est ,  dum  rursus  sol  a  summo  caeli  descen- 
densjinfringit  aestuum  magnitudinem,  et  paulisper  relaxato,  ac  de- 
posito  calore  praestat  temperiem  ,  sequente  tempestate  ventorum  , 
et  turbine  procellarum  ,  et  vi  fulminum,  tonitruumque  sonantium  . 

4.  Quoniam  certis  distinctionibus  vicissitudines  temporum  iux- 
ta  priorum  definitiones  perstrinximus  ,  nunc  qualiter  eadem  tem« 
pora  naturalibus  circulis  sibi  inuicem  colligantur ,  expediamus  .  Ver 
quippe  constat  ex  humore,et  igne :  aestas  ex  igne,et  siccitate  :  au- 
tumnus  ex  siccitate ,  et  frigore  :  hiems  ex  frigore  ,  et  humore .  Vn- 
de  etiam  sunt  tempora  commotionis  temperamenti  dicta  :  cuius 
communionis  haec  tst  figura  (fig.  2.). 

5.  Quorum  temporum  haec  sunt  principia  .  Ver  exoritur  octa- 
uo  calendas  martias,  permanens  dies  nonaginta  vnum  .  Aestas  inci- 
pit  nono  calendas  iunias  ,  dies  nonaginta  vnum.  Autumnus  sumit 
principium  decimo  calendas  septembris,  dies  xcm.  Hiems  inchoat 
sentimo  calendas  decembris  ,  dies  xc.,vnde  fiunt  anni  dies  ccclxv. 
Haec  itaque  secundum  naturalem  temporum  differentiam  . 

6.  Ceterum  iuxta  allegoriam  ,  hiems  temporalis  intelligitur  tri- 

5.  Quorum  temporum  haec  sunt  prin-  autumnus  nondum  exacto  av.gusto  incipit , 

cipia  .   Vuigns  ternos  menses  singulis  anni  nouembris   initio  ferme  terminatur  .   Isi~ 

temporibus  assignat .  AstroJogi  ex  zodia~  doro  alia   ratio  placuit  .    Nam  aequino- 

ci  signis  aestatem  ,  et  hiemem  a  solstitio  ,  ctiis  ,  solstitioque,  et  brumae  singulos  men- 

et  bruma  :  ver  ,  et  autumnum  ab  aequi-  ses  praeponens  ,  anni  tempora  distinguit , 

noctiis  auspicantur  .  Medici  temperiei  ra-  quae  tamen  ratio  Bcdae   noi:  probata  est 

tionem  solam  ducentes ,  dv.plo  fere  maio-  lib.  de  Natur.  rcrum  2.  edit.  cap. 54.  GR. 

ra   hiemcm  ,  et  aestatem  ,  quam   ver  ,  et  Ib.     Octauo  calend.  al.  septimo  cal.AR. 

autumnum  faciunt .   His   eiim  ver  aequi-  6.     Perfidiae  ariditate  >  ak  minus   be- 

itoctio  incipit ,  aprilis prope  finem  desinit :  ne ,  per  fidei  ariditatem  .  AREV. 


DENATVRARERVM.  15 

bulatio  ,  quando  tempestates  ,  et  turbines  seculi  incumbunt.  Aestas 
est  fidei  persecutio  ,  quando  doctrina  perfidiae  aridiute  siccatur  . 
Ver  autem  nouitas  est  fidei ,  siue  pax,quando  post  hiemis  tribula- 
tionem  tranquillitas  ecclesiae  redditur  ,  quando  mensis  nouorum , 
id  est ,  pascha  agni  celebratur,  quando  terra  floribus,  id  est ,  eccle- 
sia  sanctorum  coetibus  decoratur . 

7.  Annus  itaque  ambitu  solis,  et  mensium  explicatur.  Tem- 
pora  mutationum  vicibus  euoluuntur.  Mensis  lunae  incremento , 
senioque  conficitur.  Hebdomada  septenario  dierum  numero  ter- 
minatur .  Dies ,  et  nox  recursantium  luminum ,  ac  tenebrarum  al- 
ternis  vicibus  reparantur .  Hora  motibus  quibusdam  ,  et  momen- 
tis  expletur . 

C  A  P  V  T     VIII. 


1.  o< 


De  sohtitio  ,  et  aequinoctio 


olstitia  duo  sunt .  Primum  hiemale  octauo  calendas  ianua- 
rii  ,  quo  sol  stat ,  et  crescunt  dies  .  Alterum  aestiuum  octauo  ca- 
lendas  iulias,quo  sol  stat ,  et  crescunt  noctes .  His  contraria  duo 
aequinoctia  sunt  .  Vnum  vernale  octauo  calendas  aprilis,  quo  dies 
crescunt:  alterum  autumnale  octauo  calendas  octobris  ,  quo  dies 
imminuuntur . 

2.  Solstitium  autem  dicitur,  quasi  solis  statio  .  Aequinoctium 
vero  ,  quod  tunc  dies,  et  nox  in  aequitatem  horarum  duodenarum 
reuertantur ,  coaequatis  spatiis  suis  .  Solstitium  autem  aestiuum  ideo 
lampas  dicitur ,  eo  quod  ex  eo  die  lampas  solis  claritatem  maio- 
rem  accipiat,  caloremque  nimium  aduentu  aestatis  infundat . 

Cap.  VIII.  n.  1.  Hiemale  viit.  calend.  iul.  Nunc  xi.  calend.  iul.  GRIAL  . 
ianuar.  Nur.c    ex  calendario   gregoriano  Ib.     Vernale  VIII.  calend.  april.  Nunc 

xi.  calcnd.  ianuar.   GRIAL  .  xlll.  calend.  apnl.  Autumnale  vero   ca- 

lb.     Quo  sol  stat .  Non  quod  sol  vn-  lcnd.  octobr.  GRIAL  . 
quam  stet  ,  sed  quod  sistat  cursum  ,  non  ib.     Quo  sol  stat :  hoc  est ,  stare  vi- 

vlterius  descendens  ,  sed  regrediens .  Quod  detur,  dum  descendit,  et  regreditur  •  AR. 
idem  de  atstiuo  (quod  solum  solstitium  2.     AYu  ,  quod  ex  eo  perfundat  diem 

appellarunt   antiquiores  )   intelligendum .  lampas  solis  claritate  maiore  ,    calorcm- 

Neque  vlterius  sol  ascendit .  GRIAL.  que  nimium  aduetiientis  aestatis  accipiat  . 

lb.     Alterum    aestiuucn    vm.  calend.  AREVALVS . 


16 


DE   NATVRA   RERVM. 


C  A  P  V  T      IX. 


,.M 


De  mundo  . 


undus  esr  vniuersitas  omnis,quae  constat  ex  caelo ,  et  ter- 

I.  Cor,  7.  3r>ra.  De  quo  apostolus  Paulus  ait :  Praeterit  enim  figura  huius  mun* 

di  .  Secundum   mysticum   autem  sensum  mundus  competenter  ho« 

mo  significatur :  quia  sicut  ille  ex  quatuor  concretus  est  elementis , 

ita  et  iste  constat  quatuor  humoribus  vno  temperamento  commixtis  . 

2.  Vnde  et  veteres  hominem  in  communionem  fabricae  mun- 
di  constituerunt .  Siquidem  graece  mundus  Kcrpoc. ,  homo  autem 
^ix^cjcoirpos ,  id  est,minor  mundus  est  appellatus  :  licet  et  per  mun- 
dum  nOnnumquam  Scriptura  peccatores  insinuet:  de  quibus  dictum 
est  :  Et  mundus   eum   non    cognouit  . 

3.  Formatio  mundi  ita  demonstratur  .  Nam  quemadmodum 
erigitur  mundus  in  septemtrionalem  plagam  ,  ita  declinatur  in  au« 
stralem  .  Caput  autem  ,  et  quasi  facies  orientalis  regio  ,  vltima  pars 
septemtrionalis.  Nam  partes  eius  quatuor  sunt.  Prima  pars  mundi 
est  orienris.  Secunda  meridiana .  Tertia  occidentis  .  VltimaverOj 
et  extrema  septemtrionalis.  De  qua  Lucanus  :  Sic  mundi  pars  ima 
iacel ,  quam  zona  niualis  ,  -  Perpetuaeque  premunt  hiemes  . 


loar,.  1.  10. 


C  A  P  V  T     X. 


I 


De  quinque  circulis . 


j.JLn  defmitione   autem   mundi  circulos  aiunt   philosophi    quin» 
que,quos  graeci  zonas  vocant,  in  quibus  diuiditur  orbis  terrae  . 

Has 


Cap.  IX.  n.  1.  Quia  sicut  ille  ev  qua- 
tuor  elem  .  Haec  magis  expolitiit  Iib.i. 
Sentent.  cap.  \\.  GRIAL. 

Ib.     Concretus :  al.  creatus  .  AREV. 

3.  Nam  quemadmodum  erigitur  mun- 
dus  .  Virgii.  1.  Georg.  v.  240.  Mundus  vt 
ad  Scythiam  ,  nphaeasque  arduus  arces  - 
Consurgit ,  premitur  Libyae  deuexus  in 
austros .  GRIAL  . 


Ib.  Pars  septemtrionalis :  al.  pars  oc- 
cidentalis .  De  quatuor  mundi  partibus 
ita  explicatis  vide  Etymologiar.  lib.  3. 
cap.  30.  4  et  41.   AREV. 

Cap.  X.  n  1.  Quas  graeci  zon3s  vo- 
cant .  Quas  graeci  parallelos,  id  est,  zonas 
vocant ,  hbri  omnes  mendose  ,  vt  appaict 
ex  3.  Etymolog.  cap.  44.  et  lib.  13.  c.6. 
vbi  qmirn  bis  eadem  repetantur,  tamen  kat 


DE    NATVRA   RERVM.  tJ 

Has  Virgilius  in  Georgicis  ostendit  ,  dicens :  Quinque  tenent  caelum 
zonae  .  Sed  fingamus  eas  in  modum  dexterae  nostrae,  vt  pollex  sic 
circulus  arcticus  ,  frigore  inhabitabilis .  Secundus  circulus  therinus, 
temperatus  habitabilis '.  Medius  circulus  isemerinus,  torridus  inha- 
bitabilis .  Quartus  circulus  chimerinus  ,  temperatus  habitabilis .  Quin- 
tus  circulus  antarcticus ,  frigidus  inhabitabilis  . 

2.  Horum  primus  septemtrionalis  est,  secundus  solstitialis  ,  ter- 
tius  aequinoctialis ,  quartus  hiemalis,  quintus  austraiis  .  De  quibus 
Varro  dixit :  At  quinque  aetherius  zonis  accingitur  orbis  ,  -  Ac  va- 
stant  imas  hiemes  ,  mediamque  calores  :  -  Sic  terrae  extrcmas  inter , 
mediamque  coluntur .  -  Qua  solis  -valido  numquam  rotaferueat  igne  . 
Quorum  circulorum  diuisiones  talis   distinguit  figura  (Jig.  3.)  . 

3.  Sed  ideo  aequinoctialis  circulus  inhabitabilis  est ,  quia  sol 
medium  caelum  currens  nimium  istis  locis  facit  feruorem  :  ita  vt 
nec  frugesibi  nascantur  propter  exustam  terram,  nec  hominespropter 
nimium  ardorem  habitare  permittantur  .  At  contra  septemtrionalis, 
et  australis  circuli  sibi  coniuncti  ,  iccirco  non  habitantur ,  quia  a 
cursu  solis  longe  positi  sunt ,  nimioque  caeli  rigore,  ventorumque 
gelidis  flatibus  contabescunt . 

4.  Solstitialis  vero  circulus ,  qui  in  oriente  inter  septemtriona- 
lem,et  aestiuum  est  collocatus ,  et  iste,qui  in  occidente  inter  ae- 
stiuum  ,et  australem  est  positus,  ideo  temperati  sunt,  quod  ex  vno 
circulo  rigorem  ,  ex  altero  calorem  habeant.  De  quibus  Virgilius : 
Has  inter-y  mediamque  duae  mortalibus  aegris  -   Munere    concessae 

duae  voces ,  Parallelos ,  id  est ,  non  le-  numquam  vis  auxerat  igne  ,  bnpress.  vn- 

guntur  .    Eas   quisquif    addidit  ,  parum  de  quis  fortasse  fecerit ,  Quas  solis  valido 

graecam  vocem  existimauit  zpnam  ,  lege-  numquam   vis  vsserit   igne  :  vel,  Qua  so- 

ratque apud  Plinium  hb.  6.   cap.  3  3.  Plu-  lis  validos    nunaquam   vis  afterat  ignes  . 

ra  sunt  segmenta  mundi ,  quae  nostri  cir-  Nam  iUud  auxerat  ex  afferat  ducbus  di- 

culos   appellauere  ,   graeci  Trxp t.r.r.i^.^  .  gammis  scripto  contectum  putamus  .  Vel 

GRML.  etiam:    Quas  solis    valido   nunquam   vis 

Ib.     Virgilius    de    quinque    zonis    i.  affiet  ab  igni  .   GRIAL  . 
Georg.   v.  312.  AREV.  3.     Sed   aequinoctialis    circulus    inha- 

2.     Qua    solis  valido  numquam   rota  bitabilis  .  Primut    Auicenna    habitationi 

ferueat  igni  .   F.x  iis  ,  qui  fragmenta  Poe-  commodissimum  dixit ,  quod  reapse  com- 

tarum  e.iidere  .   Veterum    tamen  libror.  pertum  est .  GRIAL  . 
jcnpturas  rtftrcmuJ ,  siquis  forte    melius  Ib.     At  contra   septcmtriona'.is ,  cr  au- 

roniiciat  :   Quam   solis   valido  numquam  stralis  circuli    sibi    coniuncti  .   Sibi  .  id 

vt  auffera  a    igne  ,  ouet.  Quam   solis  ya-  tlt ,  aequvioctiali  eoniuncti  .  ttproximi  - 

lido  numquam  aut  aufferra  igne,  toletan.  ,  AHoqui  intcr  se   iorge  distantes  .   uR. 
tnalacitan. ,  et  valen.   Quaoi  solis  valido 

Tom.VlI.  C 


iS 


DE   NATVRA   RERVM. 
diuum  .  Sed  qui  proximi  sunt  aestiuo  circulo ,  ipsi  sunt  aethiopes 
nimio  calore  perusti . 


C    A    P    V    T     XI. 


P: 


De  partibus  tnundi. 


i.  j_  artes  mundi  quatuor  sunt :  ignis  ,  aer  ,  aqua  ,  terra  .  Quarum 
haec  est  natura.  Ignis  tenuis  acutus  ,  et  mobilis  \  aer  mobilis,acu- 
tus,  et  crassus  i  aqua  crassa  ,  obtusa,  et  mobilis  \  terra  crassa,  obtu- 
sa ,  immobilis  .  Quae  etiam  sibi  ita  commiscentur .  Terra  quidem 
crassa,obtusa,  et  immobilis  cum  aquae  crassitudine,  et  obtusitate 
colligatur .  Deinde  aqua  aeri  crassitudine,  et  mbbilitate  coniungi- 
tur  ,  Rursus  aer  igni  communione  acuti ,  et  mobilis  colligatur  . 
Terra  autem  ,  et  ignis  a  se  separantur,  sed  a  duobus  mediis  aqua, 
et  aere  iunguntur  .  Haec  itaque  ne  coniusa  minus  intelligantur , 
subiecta  expressi  pictura. 


Ignis 
tenuis  , 
acutus , 
mobilis 


Haec  figura 
solida  secun- 
dum  geome- 

tricam  ra- 
tionem . 


Aer 

crassus , 

acutus , 

mobilis. 


2.     Ceterum  sanctus  Ambrosius    eadem  elementa   per  qualita* 

lb.     Iugabiles  qualitates  .  Ita  ouet.  Iu- 


Cap.  XI.    n.  2.     Ceterum   S.   Ambro 
SiU5 .  Lib.  3.  (ap.  4.  CiRIAL  . 


gales  reliqui ,  et  Ainbros.  GRIAL 


DE    NATVRA    RERVM.  lCj 

tes,  quibus  inuicem  quadam  naturae  communione  conuniscentur, 
ita  his  verbis  distinguit  :  Terra,  inquit,  arida  ,  et  frigida  est :  aqua 
frigida  ,  atque  humida  :  aer  calidus  ,  atque  humidus  :  ignis  calidus  , 
atque  siccus  .  Per  has  enim  iugabiles  qualitates  sic  sihi  singula  cotn^ 
miscentur .  Terra  enim ,  quum  sit  arida  ,  et  frigida  ,  coniungitur 
aquae  per  cognationem  qualitatis  frigidae  .  Rursus  aqua  aeri  per 
humorem ,  quia  humidus  est  aer  .  Aqua  <vero  quasi  quibusdam  duo* 
bus  brachiis  frigoris ,  atque  humoris ,  altero  terram  ,  altero  aerern  vi* 
detur  complecti  :  frigido   quidem  terram  ,  aerem  humido  . 

3.  Ipse  quvque  aer  medius  inter  duo  compugnantia  per  natu- 
ram-thoc  est ,  inter  aquam  et  ignem  ^vtrumque  illud  elementum  sibi 
conciliat :  quia  aquae  humore ,  et  igni  calore  coniungitttr  .  Jgnis  quo- 
que ,  quum  sit  calidus ,  et  siccus  ^calore  aeri  annectitur ,  siccitate  au- 
tem  in  communionem  terrae  sociatur  ,  atque  ita  sibi  per  hunc  cir- 
cuitum  ,  quasi  per  quemdam  chorum  concordi  societate  conueniunt . 
Vnde  et  graece  roix**  dicuntur ,  quae  latine  elementa  vocantur ,  e 0 
quod  sibi  conueniunt ^et  concinunt  .  Quorum  distinctam  communio- 
nem  subiecti  circuii  fignra  declarat  (fig.  4.)  . 

C  A  P  V  T     XII. 

De  caelo . 

1.  V_^aelum  spiritualiter  ecclesia  est ,  quae  in  huius  vitae  nocte 
sanctorum  virtutibus ,  quasi  claritate  siderum  ,  fiilget.  PJuraliter  au- 
tem  caeli   nomine  sancti  omnes  ,  vel  angeli  intelliguntur  .    Siqui- 

3.     Per  quemdam  chorum    concordi  caelo ,  de  quo  vide  Isidoriana    cap.  26. 

socierate  conueniunt .  !'er  quemdam  cho-  n.  5.  „  Quaeritur  ,  vtrum    vnum  sit  cae- 

rum  concordiae  ,  societatisque  ,  AmbrO'  lum  ,  nn  plures  .   Uicuntur  autem  plura- 

sius  .  GKI.AL  .  liter  ,  quamuis  in   hoc  libro  singulari  nu- 

Ib.     Vnde  et   grece  g-c/^e?*  .  Mendo-  mero  dicatur  caelum  ,  quod   Jiuiditur  in- 

se  libri  omnes  hoiv*  .  Nam ,  praeterquam  ter  aquam  ,  et  aquam  .    Legimus   in  psal- 

quod  apud  Ambrosium  ,  et  Busilium  $-oi-  mo  pluraliter  :  Et  aquae  ,  quae  super  cae- 

pteJ*  ,  etiam   13.  Etymolog.  tap.  ■/.  Grae-  los  sttnt ,  laudent  nomen  Domini  . 
ci  autem   elementa   ^ciyjict  nuncupant  ,  Caelos  enim  caclorum   si  bene   in- 

eoquod  sibi  socictatis  concordia  ,  et  com-  telligimus  ,  sidcreos  aeriorum    quasi   su- 

mumone  quadam  conueniant  .  GRIAL  .  pcriores  infcriorum   accipimus  ,  sicut  di- 

Cap.  XII.  n.  1.    Virtutib.il:  al.    excm-  ctum  est :  Laudate  eum   caeli  caelcrum  . 

J.lis  ,ac  virtutibus  .   Hic    locum    haberc  Satis  apparet,hunc   aerium    ncn    solum 

potcst   opusculum  ,  siue  fragm«ntum  de  caelum,sed   ctiam   caclos  dici  ,  sicut  di- 

C     2 


2o  DE    NATVRA    RERVM. 

dem   per  caelos  etiam    prophetas ,  et  apostolos  accipere  rlebemus. 
Ps.  iS.  v.  2.    De  quibus  scriptum  est  :  Caeli  enarrant  gloriam  Dei  :  vtique  quod 


cuntur  et  terrae,  neque  aliud  significat , 
quam  illa  ,  quae  singulariter  terra  dici- 
tur  ,  quum  dicimus  orbem  terrarum  ,  et 
orbem  terrae  . 

Nomina  autem  caelorum  haec  sunt , 
aer  ,  aether,  olympus  ,  spatium  igneum  , 
firmamentum  ,  caelum  angelorum  ,  cae- 
lum  Trinitatis  . 

Quaeritur,  quae  forma ,  et  figura 
caeli  esse  credenda  sit ,  quum  in  scriptu- 
ris  sanctis  et  pellis ,  et  camerae  figuram 
eius  inueniamus  .  Quid  enim  tam  diuer- 
sum  ,  et  sibimet  aduersum  ,  quam  pellis 
extensio,  et  camerae  conncxio  ?  Et  vtrum 
vndique  ,  sicut  sphaera,  caelum  concludat 
terram ,  in  media  mundi  mole  libratam, 
et  eam  ex  vna  parte  operiat  ,  velut  di- 
scus,sicut   philosophi  putauerunt  ? 

Resp.  Haec  duo  testimonia  ,  quae 
in  Scripturis  reperta  sunt,sibi  inuicem 
concordant  :  simulque  et  philosopho- 
rum  opinio  in  modum  sphaerae  .  Nam 
et  camerae  similitudo  conuenit  cum 
sphaera  secundum  eam  partem  sphae- 
rae  ,  quae  super  est .  Ergo  illa  si  sphae- 
ra  non  est ,  ex  vna  parte  caelum  ter- 
ra  contegit .  Si  autem  sphaera  ,  vndique 
camera  est  . 

Sic  quidem  et  discus ,  sicut  camera  , 
et  sicut  sphaera  ,  figuratur  .  Sed  illud  , 
quod  de  pelle  dictum  est  ,  qualiter  con- 
cordare  possit ,  disseramus  .  Quia  vero 
caroera  non  solum  curua ,  verum  etiam 
plana  recte  dicitur  ,  profecto  et  pellis  non 
solum  in  planum ,  verum  etiam  in  ro- 
tundum  sinum  extenditur  .  Nam  et  vter, 
et  vesica  pellis  est . 

Quaeritur  ,  quomodo  caelum  voca- 
tur  firmamentum  ,  quuin  sciatur  moue- 
ri  .  Si  mouetur ,  quomodo  vocatur  fir- 
mamentum  ?  Si  autem  stat  ,  quomcdo 
sidera  ,  quae  in  illo  fixa  sunt,  creduntur 
ab  oriente  vsque  in  occidentem  ,  et  rur- 
sus  in   orientem  circumire  ? 

Resp.  Non  propter  stationem  cae- 
ium  voratum  est  firmamentum  ,  sed 
propter  firmitatem ,  et  transgressibilem 


terminum  supenorum  aquarum  ,  atque 
inferiorum  ,  eo  quod  in  suo  circulo  fir- 
mum  permaneat ,  et  aquas  super  se  fir- 
miter  ,  atque  intransgressibiliter  conser- 
uatas  contineat . 

Quaeritur,  vtrum  nunc  illud  caeluin 
fiat ,  quod  excedit  omnia  spatia  aeris , 
omnemque  altitudinem  ,  vbi  etiam  lumi- 
naria,  stellaeque  constituuntur  quarta  die, 
an  ipse  aer  vocetur  firmamcntum  ?  Me- 
rito  ergo  quaeritur ,  quum  multi  affir- 
ment ,  aquarurn  naturam  super  sidereum 
caelum  esse  non  posse  ,eo  quod  sic  ha- 
beant  ordinatum  pondus  suiim  ,  vt  vel 
super  terram  fluctuent ,  vel  in  aere  pro- 
ximo   terris  vaporaliter  ferantur  . 

Dicunt  quoque ,  igneum  csse  cae^ 
lum  ,  et  non  posse  cum  eo  concordari 
naturam  aquarum  ,  et  quod  caelum  sit 
rotundum  ,  et  volubile  ,  et  ardens ,  et  in 
illo  volubili  circuitu  aquas  stare  non 
posse  .  Resp.  Desinant  insanire  ,  qui  hoc 
putant ,  atque  contusi  cognoscant  hoc  , 
quod  Veritas   ait  . 

Et  nos  eis  ex  ipsis  visibilibus  na- 
turis  asseramus  Scripturae  fidem  ,  vt  pos- 
sint  cognoscere,  quae  illis  dubietas  de 
inuisibilibus  erat  .  Nam  Scripturae  con- 
snetudo  est  non  solum  nomine ,  sed  etiam 
illorum  (  sic  )  aerem  hunc  caelum  ap- 
pellare  :  et  quum  aues  in  aere  volitent , 
caeli  volatilia  appellantur  :  et  serenum  , 
atque  nubilum   caehim  dicimus  de  aere  . 

Nam  et  ipse  Dominus ,  quum  de  nu- 
bibus  loqueretur,  inquit  :  Faciem  caeli 
probare  potestis  .  Igitur  et  aer  ,  qui  est 
inter  vapores  humidos  ,  vnde  superius 
nubila  conglobantur  ,  et  maria  subterfu- 
sa  ,  ostenditur  esse  C3elum  inter  aquam  > 
et  aquam  . 

Non  ergo  impediuntur  pondera  ele- 
mentorum  ,  quia  si  potest  aqua  ad  tantas 
guttarum  minutias  peruenire  ,  sicut  vi- 
demus  ,  vt  super  istum  aerem  vaporali- 
ter  feratur  ,  qui  natura  leuior  est  vel 
aquis  ,  cur  non  possunt  super  illud  leuius 
caelum    minutioribus  guttis ,  et  leuiori- 


DE   NATVRA    RERVM.  n 

ipsi  aduentum  ,  et  mortem ,   ipsi  quoque   resurrectionem    Christi , 
et  gloriam  mundo  annunciauerunt . 

2.  De  caeli  autem  nomine  sic  dicit  sanctus  Ambrosius  in  li- 
bris,  quos  scripsit  de  creatione  mundi  :  Caelum  graeco  vocabulo 
kfctvog  dicitur :  apud  latinos  autem  propterea  caelum  appellatur  ,  quia 
impressa  stellarum  lumina,  veluti  signa  ,  habens ,  tamquam  caela- 
tum  dicitur  ,  sicut  argentum  ,  quod  signis  eminentibus  refulget ,  cae* 
latum  vocatur .  Huius  enim  esse  subtilem  naturam,  etiam  Scriptura 
demonstrat ,  dicens  ,  quod  firmauit  caelum  ,  sicut  fumum  . 

3.  Partes  autem  eius  :  chous ,  axis,  cardines ,  conuexa  ,  poli, 
sidera.  Chous  ,  quod  caelum  continet  .  Vnde  Ennius :  Vix  solum 
complere  choum  terroribus  caeli  .  Axis  linea  recta,quae  per  me- 
diam  pilam  sphaerae  tendit .  Cardines  extremae  axis  partes  sunt  .  Con- 

bus   emanare   vaporibus?  Ib.     Huius  enim  esse  subtilem  .  .  .  si- 

Et  quod  ilti  asserunt ,  stellam  ,  quam       cut  fumum  .   Lib.  1.  cap.  6.   Sttnt  vero 

Saturnum    appeilant,  esse  frigidam  ,  et       Isaiae  verba  cap.<ji.  ex   Lxx.  interpret. 

quod  per    annos  triginta    peragat  circu- 

lum  suum,  eo  quod  superiori  circulo  gra- 

ditur ,  quod  ( sol )  facit  per  annum  ,  luna 

per  mensem  ,  et  ista  ideo  breuius ,  quia 

inferius  tcnent  locum  ',  vnde  ergo  sit  illa 

stella  frigida  ,  quae  tanto  ardentior  esse 

debuit,  quanto  super  caelos  rapitur,  quae 

quotidianis  diebus   velocius    currit ,   nisi 

quia    facit  eam  frigidam    esse    aquarum 

natura,quae  super  summum  illud  cae- 

lum  est  ? 

Cognoscant  ergo  hi ,  et  insanire  de- 

sinant  ,  quia  qui  potuit  cuncta  creare  ex 

nihilo  ,  et  illas  potuit   aquas  glaciali  so- 

liJitate    stabilire   in   caelo  .    Nam    quod 

ipsi  dicitur ,  ()«/  voluis   orbem  ytellis  ar- 

dcntibus  refulgenlem  ,  nonne  diuina  pro- 

uidentia    necessario   prospexit ,  vt   intra 

orbem  caeli  ,  et  super  orbem   redunda- 

rent  aquae ,  quae    illa  feruentis  axis  in- 

cendia  temperarent ,  ne  conflagratio  su- 

perioris  inferiora  elementa  succenderet  ? 
Nos  vero  quomodo  ,  ct   qualeslibet 

aquae  ibi    sint ,  (  ignoramjs  )  ;   esse   eas 

super    summum    illud    caelum  ,   minime 

dubitamus  .    Maior  enim    est  Scriptarae 

eius  auctoritas  ,  quam   omnis  luimani  in- 

gflnii  capacitas  „  .  AHLV. 

i.     Arobrosius   in   libris  .  .  .   caclatum 

vocatur.  Lib.  2.    cap,  4.  GRIAL  . 


ot;    vpx.vo's    w?    y.-z?rv6s  i<flfaul)i.   GR. 

3.  Cous,  vel  coaas ,  vel  choas  .  Varro 
//£.4.  Sub  iugo  medio  couum  ,  quod  bura 
extrema  addica  oppillatur,  vocatur  couum 
a  couo  .  Festus ,  Cohum  ,  lorum  ,  quo 
temo  buris  cum  iugo  conligatur ,  a  co- 
hibendo  dictum  .  Cohuro  poetae  caeluni 
dixerunt  a  chao  ,  ex  quo  putabant  caelum 
esse  formatum  .  Ego  a  cohibendo  hoc 
quoque  ductum  arbitror  .  Quod  etiam  vo- 
luisse  videf.tr  Isidorus ,  dicens  :  Cohus  , 
quod   caelum   continet  .  GRIAL  . 

lb.  Poli  ex  caclestibus  circulis  cacu- 
mina  .  .  .  dictus  est  .  Hyginus  lib.  1.  Hu- 
ius  autem  (  de  axe  loquens)  cacumina, 
quibus  maxime  sphaera  nititur  ,  poli  ap- 
pellantur  ,  quorum  alter  ad  aquilonem 
spectans  ,  boreus  :  alter  appositus  austro  , 
notius  est  dictus  .  Nihil  tamen  inlsido- 
ro  mutauimus  .  Nam  et  australem  ,  et  no- 
ti:r>i  ,  et  austronotum  ,  vel  aitstro':: 
hune  polum  dici  constat  .  Tcrrae  vero 
oppositum  dixit  Isidorus ,  qttod  obiectu 
terrae  (vt  ait  Arati  interpres )  a nobii 
non  videttur  .  Vid.  lib.  3.  Etymolog. ,  et 
lib.  ij.  GRIAL  . 

//-.     Sidera  .  Cho-ts  ,  quod caclum 
tiuct  \ al.  hemisphaeria  .  Chous,q^o  wf« 
lum  continetur  .  ARLV. 


52  DE    NATVRA    RERVM. 

uexa  extrema  caeli  .  Poli  ex  caelestibus  circulis  cacumina,  quibus 
;  riie  Sj  haera  nititur :  quorum  alter  ad  aquilonem  spectans  bo- 
reus ,  aicer  terrae  oppositus  austronotus   dictus   est . 

4.  Caelum  antem  ab  oriente  ad  occidentem  semel  in  die,et 
nocte  verti  ,sapientes  existimant .  Hoc  autem  rotundum  ,  volubile  , 
atque  ardens  esse  dixerunt .  Cuius  sphaeram  super  aquas  esse  pu- 
tauerunt ,  vt  in  ipsis  voluatur ,  eiusque  incendium  temperent .  Sphae- 
rani  autem  confirmant  nec  principium  habere  ,  nec  terminum  ,  pro 
eo  quod  rotunditate  sui  ,  quasi  circulus ,  vnde  incipiat ,  vel  vbi  de- 
sinat  ,  facile  non  comprehendatur  .  Aequaliter  enim  ex  omni  parte 
fertur  esse  collecta  ,  et  omnia  similiter    respiciens ,  atque  a  centro 

le  aequis  spatiis  distincta :  ipsaque  sui  aequalitate  ita  stabilis  , 
Vt  eam  in  nullam  partem  declinare  vndiquc  aequalitas  collecta  per- 
mittat,ac  nullo  fulcimento   subuecta   sustentetur  . 

5.  Cuius  perfecuonem  sphaerae  ,  vel  circuli  multis  argumen- 
tationibus  tractans ,  rationabile  Plato  fabricatoris  mundi  opus  insi- 
nuat .  Primo,  quod  ex  vna  linea  constat.  Secundo,  quod  sine  ini- 
tio  est ,  et  sine  fine  .  Tertio  ,  quod  a  puncto  efficitur  .  Denuo,  quod 
motum  ex  se  habeat .  Deinde  ,  quod  careat  indicio  angulorum  ,  et 
quod  in  se  ceteras  figuras  omnes  includat ,  et  quod  motum  iner- 
rabilem  habe.t  :  siquidem  sex  alii  motus  errabiles  sunt,  ante  ,  ater* 
go  ,  dextra  ,  laeuaque  ,  sursum  ,  deorsum  .  Postremo  et  quod  nec- 
essitate  efficiatur,vt  haec   linea   vltra    circulum   duci  non   possit . 

6.  Duo  sunt  autem ,  vt  diximus,  poli ,  quibus  caelum  volui- 
tur,  boreus  ,  quem  aquilonium  vocamus.  Hic  arcti,id  est ,  septem* 
triones ,  qui  nobis  semper  apparent .  Cui  contrarius  est  notius,qui 
australis  dicitur  .   Hic  est  ,  qui    terra ,  vt  ait  Cicero  ,  tegitur ,   ei 

4.     Atque  ardens    esse  dixerunt .   In  gini  lib.  i.initio.  GRIAL  . 
lis  fiiit  etiam  Piato,qui  caelum ,  astra-  Ib.     Caclum  autem   etc.  al.  hemisphat' 

que  ignca   esse  scripsit  .    SeJ  ( vt  inter.  ria   duo  sunt ,  quorum  alterum   est  super 

pretatur  Calenus)  non   hoc  igne  ,  qai  v~  terram ,  alterum  subter  terram.    Caelutn 

ren.ii  vim   kabmt ,  sed  alio ,  qui  luminis  autem  etc.  AREV. 

tantum  sit  particcps  .  Antiquorum  ratio~  5.     Quod   careat   indicio  angulor.  Ita 

ncot  refutauit  Aristoteles  :  ita   tamen,vt  0.  l.Forte  incisione  angulcr.  Cicero  .  Ni- 

L  1  ilio  ,  et  Ambrosio  ,    (  quos  hic   noster  bil  incisum  angulis  .   GRIAL  . 
auctorcs  habet  )   suam  ipse  probare  non  Ib.     Quod   in  se  ceteras  .   In  se  stel- 

patuerit .  GRIAL  .  Iarum,/z6.  0.  mendose  .  GRIAL  . 

Ib.     Eius  incendium  temperent  .  Idctn  6.     Tanca  autem  polus  celeritate  ,  etc. 

Cap.  seq.  ex  Ambros.  GRIAL  .  Eadem  lib.-$.  Etymolog.   caj>.  34.  GR. 

/".     iphaeram  autem  conrirmant .  Hy- 


DE    NATVRA   RERVM.  23 

e$*v«s  a  graecis  nominatur .  Tanta  autem  polus  celeritate  ferri  dici- 
tur,vt  nisi  aduersus  eius  praecipitem  cursum  astra  currant ,  mundi 
ruinam  faciant .  Fertur  enim  eius  praeceps  volubilitas  cursu  side- 
temperari  .  Vnde  Lucanus  :  Sideribus  quae   sola  fugam  mo- 


rum 


derantur  olympi  ,  -  Occurruntque  polo ,  diuersa  potentia  prima  -  Muh* 
di  lege  data  est . 

C  A  P  V  T      XIII. 


,A 


De  septem  planetis  caeli  ,  et  eorum  conuersionibus 


mbrosius  sanctus  in  libro  Hexaemeron  sic  loquitur  ,  di- 
cens  :  Legimus  in  Dauid  :  Laudate  eum  caeli  caelorum  .  Vtrum  enhn 
vnum  sit  caelum  ,  an  plures  ,  contentio  est ,  dum   aliqui  multos   esse 


Cap.  XIII.  n.  1.  Ambrosius  sanctus  in 
lib.  Hexaem  .    Cap.  2.    lih.  2.  GRIAL  . 

Ib.  Opusctilurn  Isidori  de  harmonia  , 
et  caelesti  musica  ,  quod  in  Isidorianis 
cap.  86.  num.  3.  recensui ,  ad  hoc  ca- 
put ,  et  ad  sequentia  referri  potest ,  et 
est  huiusmodi .  „  Luna  est  primus  pla- 
netarum  ,  minima  stellarum  ,  sed  maior 
ceteris  videtur,  quia  proxima  terrae  no- 
bis  circulo  fertur.  Huius  corpus  est  glo- 
bosum  ,  natura  igneum ,  sed  aqua  per- 
mixtum  .  Vnde  proprium  lumen  non  ha- 
bet  ,  sed  in  modum  speculi  illuminatur  , 
et  i.ieo  luna  quasi  lucina  ,  id  est ,  a  Iu- 
ce  nata  nominatur  . 

Quod  autem  quasi  nubecula  in  ea 
videtur  ,  ex  aquae  natura  creditur  .  Di- 
citur  enim  ,  (quod)  si  aqua  permixta 
non  esset ,  terram  ,  vt  sol ,  illuminaret , 
seu  illustraret ,  immo  ob  vicinitatem  ma- 
ximo  ardore  vastaret .  Globus  namque 
eius  multo  terra  est  aniplior,  licet  ob 
altitudinem  circuli  sui  viJeatur  vix  mo- 
dii   fui;do   maior  . 

Luna  ea  parte  lucet ,  qua  soli  est 
opposita,  ea  autem  partc  est  obscura , 
quae  a  sole  est  auersa  .  A  sole  vero  lon- 
gius  remota  lucet  tota  .  Non  enim  cre- 
scit,  nec  minuitur,sed  obiectu  terrae 
lumine  ,  quod  a  sole  accipit  ,  irradiatur  . 
Haec  licet  quotidie  violentia  firma- 
menti  ab  oricntc  in  occidentem  feratur  , 


tamen  contra  mundum  nitens  otnnia  zo- 
diaci  signa  xx-n.  diebus  perua^atur. 
Circulum  autem  suum  xvm.  annis  per- 
ambulare  afrirmatur  . 

Luna  iv.  si  rubeat ,  quasi  aurum  , 
ventos  ostendit,si  in  summo  corniculo 
maculis  nigrescit ,  pluuitim  mensis  exor- 
dium,  si  in  medio  pleni  luminis,  serenum. 

De  Mercurio  . 

Secundus  planeta  est  Mercurius ,  qul 
et  Stilbol .  Globus  natura  igneus ,  lunam 
magnitudine  vincens ,  lumen  a  sole  acci- 
piens  ,  signiferum  ccxxix.  diebus  per- 
currens. 

De  Vcnere . 

Tertius  planeta  est  Venus ,  qui  et 
Vesperus  ,  Lucifer ,  et  Vesper  :  rotundus, 
igneus ,  contra  mundum  nitens ,  vt  Mer- 
curius ,  sigiiiferum  percurrit  ccc.  xLVin. 
diebus . 

De  Sole  . 

Quartus  planeta  est  Sol,  inde  dictns, 
quia  solus  lucet   ceteris    steliis   obscura- 
tis  ,  vel  quod   sit   super    omnia    lu 
torma  «phaericus  ,  nam  igr.eus  : 
dine  octies  terran  vincens ,  onu. 
Jis   lumen   p 

Hic  ab  orience  in  occidentjm  laa- 


*4  E>E    NATVRA   RERVM. 

asserunt  ^alii  autemy  praeter  vnum  3  alius  esse  negant  .  Philosophi 
autem  mundi  septem  caelos  ,id  est  ^planetarum  globos  consono  motu 
introduxerunt .  Quorum  orbibus  connexa  memorant  omnia  ^quod  sibi 
nexos3et  velut  insertos  versari  retro  >et  contrario  ceteris  motu  ferri 
arbitrantur  .  Siquidem  in  ecclesiasticis  libris  et  caeli  caelorum  le- 
guntur  ,  et  apostolus  Paulus  vsque  ad  tertium  caelum  fuisse  se  intel- 

ligit 


petu  firmamenti  fertur  ,  sed  contra  mun- 
durn  nitens,  per  totum  zodiacum  CCCLxv. 
diebus  graditur  ,  circulum  autem  suum 
X.xvm.   annis  perambulare   traditur  . 

Huius  praesentia  diem  ,  absentia  vero 
eius  efficit  noctem  .  Sicut  enim  tota  die 
super  terram  ,  sic  tota  nocte  lucet  sub 
terra  .  Aquilonarem  partem  caeli  pera- 
grans  ,  facit  nobis  longos  dies  ,  et  aesta- 
tem  :  Australem  vero  percurrens  ,  indu- 
cit  nobis  breues   dies  ,  et  hiemem  . 

Sol  in  ortu  suo  maculosus,vel  sub  nube 
iatens ,  pluuialem  diem  praesagit :  si  rube- 
at,sincerum,  si  palleat,  tempestuosum  .  Si 
concauus  videtur,  ita  vt  in  medio  ful- 
gens,  radios  ad  austrum  emittat ,  tempe- 
statem  humidam  ,  et  ventosam  praesi- 
gnat :  si  pallidus  in  nigras  nubes  occi» 
dat  j  aquilonis  ventum  . 

De  Marte . 

Quintus  planeta  est  Mars ,  qui  Eft- 
acna  ,  globus  igne  feruidus ,  percurrit  si- 
gniferum  duobus  annis . 

De  Ioue  . 

Sextus  planeta  est  Iupiter ,  qui  Ephe- 
H>n  dicitur  ,  rotundus ,  temperatus,  zo- 
diacum  peragrans  xii.  annis  . 

De  Satumo . 

Septimus  planeta  Saturnus  est,qui 
Hphetonta  dicitur,  spiritus  gelidus,con- 
tra  mundum  ,  vt  superiores ,  gradiens  , 
signiferum  xxx.  annis  percurrens  .  In  or- 
tu  Saturni  post  xxx.  annos  qui  imagi- 
nem  de  aere  funderet ,  loqui  eam  cum 
homine    probaret  .    Omnes  autem  post 


quingentos  xxxil.   annos    circulos  suos 
peragrat . 

Terrae  centro  absides  planetarum  , 
id  est ,  circuli  ,  altissimae  sunr  :  Saturno 
in  Scorpione  ,  Ioui  in  Virgine  ,  Marti  in 
Leone,Soli  in  Geminis ,  Veneri  in  Sa- 
gittario  ,  Mercurio  in  Capricorno  ,  Lunae 
in  Ariete  mediis  ouium  partibus  :  et  e 
contrario  a  terrae  centro  humillimae , 
atque  proximae  .  Suus  cuique  color  est : 
Saturno  candidus  ,  Ioui  clarus  ,  Marti  i- 
gneus,  Lucifero  candens ,  Vespero  reful- 
gens  ,  Mercurio  radians ,  Lunae  btandus  , 
Soli  ardens  . 

Mutantur  autem  colores  propinquis 
circulis  natura  ;  frigidior  in  pallorem,  ar- 
dentior  in  ruborem  ,  ventosus  in  horro- 
rem  ,  atque  in  obscuritatem  .  Signifer  , 
id  est,circulus  xn.  signorum  diuiditur 
in  xii.  partes  per  latus .  Sub  his  ferun- 
tur  Vii.  planetae  :  Solsub  mediis  tantum 
duabus .  Luna  per  totam  latitudinem  . 
Venus  excedens  cum  binis  partibus  dua- 
bus  in  medio,lv.  supra  duabus  in  ter- 
ra  .  Mars  sub  iv.  mediis  .  lupiter  sub 
media,  et  supra  eam  duabus  .  Saturnus 
sub  duabus   mediis,vt  Sol  . 

Hi  septem  orbes  cum  dulcisona  har- 
monia  voluuntur  ,  ac  suauissimi  concen- 
tus  eorum  circuitione  efficiuntur  .  Qui 
sonus  ideo  ad  nostras  aures  non  perue- 
nit ,  quia  vltra  aures  fit  ,  et  eius  magni- 
tudo  nostrum  angustum  auditum  exce- 
dit  :  nullus  enim  sonus  a  nobis  percipi- 
tur,nisi  in  hoc   aere   efficiatur  . 

A  terra  autem  vsque  ad  firmamen- 
tum  caelestis  musica  mensuratur .  Ad 
cuius  exemplar  nostra  inuenta  affirma- 
tur  .  In  terra  namque  r  gamma  ,  in  Lu- 
na  A  ,  in  Mercurio  B  ,  in  Venere  C  ,  in 
SoleD,  in  Marte  E,in  Ioue  F  ,  in  Sy 


DE  NATVRA    RERVM.  %s 

ligit  raptum  .  Sed  de  numero  eorurn  nihil  sibi  praesumat  humana 
temeriias  .  Fecit  autem  eos  Deus  non  informes ,   vel    confusos ,  sed 

ratione  quadam   ordine  suo  distinctos  .  Nam  superioris   circuli  cae. 

lum  proprio  discretum  termino  ,  et  aequalibus  vndique  spatiis  colle- 

ctum  ostendit,  atquein  eo  virtutes  spiritualium  creaturarum  constituit. 
r.      Cuius  quidcm  caeli  naturam  artifex  mundi  Deus  aquis  tem- 

perauit ,  ne  conjlagraiio  superioris  ignis  inferiora  elementa  succende- 

ret .  Dehinc   circulum  inferioris  caeli3non  vniformi ,  sed  multiplici. 

motu  solidauit ,  nuncupans  eitm  firtnamentum  propter  sustentationem 

superiorum  aquarum  , 


turno  G  ponitur  ;  profecto  mensura  mu- 
sicae  arti-s   inuenitur  . 

Vnde  a  terra  vsque  ad  firmamentum 
YH.  toni  reperiuntur  :  a  terra  enim  vsque 
ad  Lunara  est  tonus  ,  a  Luna  vsque  ad 
Mereurium  est  semitonus  :  a  Mercurio 
vsque  ad  Venerem  semitonus  \  inde  vsque 
ad  Solem  tria  semitona  :  et  a  Sole  vsque 
ad  Martem  tonus  :  inde  ad  louem  semi- 
tonus  :  inde  ad  Saturnum  semitonus  :  in- 
de  ad  Saturnum  in.  semitona  :  quaesi- 
mul   iuncta   vu.    tonos  efiiciunt. 

Tonus  autem  habet  xv.  dc.  xxv. 
miliaria  ,  semitonus  vero  vn.  dccc.  xii. 
et  semissem  .  Vnde  et  phiiosophiix.  mu- 
sas  finxerunt ,  quia  a  terra  vsque  ad  cae- 
Idui  ix.  consonantias  deprehenderunt : 
quas  homini  naturaliter  Lnsitas  inuenerunt. 

De  homine ,  17«/  tnusica  est . 

Sicut  enim  mundus  hic  vn.  tonis, 
et  nostra  musicra  vn.  vocibus  distin« 
guuntur,  sicut  compago,  vnde  corpus » 
vii.  modis  coniungitur ,  dum  corpus  iv. 
elementis  ,  anima  tribus  viribus  copulan- 
tur ,  quae  musica  arte  naturaliter  rccon- 
ciliantur :  vnde  et  homo  microcosmus  , 
id  eit ,  minor  mundus  dicitur  ;  dum  sic 
consono  numero  C3elesti  musicae  parti- 


cipare  cognoscitur  . 

A  terra  autem  vsque  ad  Lunam  sunt 
cxxvi.  stadiorum ,  quae  sunt  xd.  dc.  xxv. 
miiiaria.A  Lu;*a  ad  Mercurium  vn.  nccc. 
xii.  miiiaria  ,  et  semis .  Inde  ad  Venercm 
tantum  .  Inde  ad  Solem  xxni.  cccc. 
xxxvi.  miliaiia  .  Inde  ad  Martem  xv. 
dc.  xxv.  miliaria  .  Inde  ad  Iouem  vn. 
dccc.  xu.  miliaria  ,  et  semis  .  Inde  ad 
Saturnum  tantum  .  Inde  ad  firmamen- 
tum  XXIII.  cccc  xxxvr.   miliaria  . 

Sunt  itaque  a  terra  vsque  ad  caelum 
miliaria  C.  milia,  et  nouem  milia  ,  et  ccc. 
txxv.  miliaria  .  Ignem  per  globos  pla- 
netarum  transcendimus  :  nunc  caelestia 
penetremus  „  .  Nomina  quaedam  plane- 
tarum  ita  scripsi ,  vt  in  ms. ,  et  apud  non- 
nullos  medii  aeui  scriptores  repe-riun- 
tur  .  Quae  de  imagine  in  ortu  Saturni 
dicuntur,  astrologiam  iudiciariam  sapiunt» 
AREV. 

2.     Cuius  quidero  caeli  naturam  Deus 
aquis  temperauit  .  lbid.  cap.  3.    GR. 

Jb.  Alii  ,  propter  sustentationem  soli* 
datam  aquarum  supernarum  .  Haec  ve- 
terum  opinio  ,  quod  caelum  Deus  aquis 
temperauerit ,  explicatur  in  opusculo  rc- 
lato  ad  cap.  12.  num.  1.  Alia  vide  in  not. 
ad  Dracontium  lib.  1.  v.  25.  et  v.  1:7. 
AREV. 


Tom.Vl. 


D 


26  DENATVRARERVM. 

C  A  P  V  T     XIV. 

De  aquis ,  quae  super  caelos  sunt 


H 


,aec  est  Ainbrosii  senrentia:  Aqu.is  super  caelos  sapientes  mun- 
di  huius  aiunt  esse  non  posse ,  dicentes  :  igneum  esse  caelum ,  non  pos- 
se  concordari  cum  eo  naturam  aquarum  .  Addunt  quoque  .  dicentes , 
rotundum  ,  ac  volubilem ,  atque  ardentem  esse  crbem  caeli^et  in  iUo 
volubili  circuitu  aquas  stare  nequaquam  posse .  Nam  necesse  est , 
vt  defluant  ,  et  labantur  ,  quum  de  superioribus  ad  inferiora  orbis 
ille  detorquetur  ,  ac  per  hoc  nequaquam  eas  stare  posse  aiunt ,  quod 
axis  caeli  concito  se  motu  torquens  eas  voluendo  ejfunderet . 

2.  Sed  hi  tandem  insanire  desinant  ,  atque  confusi  agnoscant , 
quia  qui  potuit  cuncta  creare  ex  nihilo  ,  patuit  el  illam  aquarum 
naturam  glaciall  soliditate  stabilire  in  caelo  .  Nam  quum  et  ipsi 
dicant ,  volui  orbem  stellis  ardentibus  refulgentem  ,  no?me  diuina  pro~ 
uidentia  necessario  prospexit ,  vt  inter  orbem  caeli  redundarent  aquae  s 
quae  illa  feruentis  axis  incendia   temperarentl 

C  A  P  V  T     XV. 

De   natura  solis» 

i.  ilaec  sunt  verba  Ambrosii  in  Iibro  Hexaemeron  :  Solemfui- 
quit,  philosophi  negant  calidae  esse  naturae  ,  eo  quod  albus  sit ,  non 
rubicundus ,  aut  rutilus  in  speciem  ignis  ,  e t  ideo  quod  nec  ignitus 
natura  sit .  Siquid  habet  caloris  yferunt ,  prae  nimio  motu  conuersio- 
nis  accidere  .  fJuod  ideo  dicendum  putant ,  vt  nihil  •videatur  humo- 
ris  consumere  :  quia  calorem  ,  quo  humor  vel  minuitur  ,  vel  plerum- 
que  exhauritur  ,  non  habet  naturalem  .  Sed  nihil  agunt  ,  quutn  ista> 
proponunt  :  quia  nihil  interest ,  vtrum  ex  natura  calorem  quis  ha- 
beat ,  an  ex  passione ,  vel  ex  alia  causa  . 

2.     Nos  autem   credimus  ,eum  sicut   habere  virtutem  illuminan- 

Cap.  XIV.    n.  i.    Haec  est  Ambrosii  Cap.XV.  n.i.  Haec  sunt  rerba  Ambros. 

sententia  .  Lib.  2.   cap.^.   GRIAL  .  vel   ex  alia  causa  .  Lib.   2.   cap.  3.    GR. 

2.     Vt  inter  orbem  caeli  :  et  supra  or-  2.     Nos  autem    credimus,  eum   sicut 

bem,addit  Ambrosius  .   GRIAL.  habere  virt. .. .  exurit .  Einsd.  hb.$.  cap.j. 

lb,     Grialius ,  sed  vi  tandem  .  AREV.  GRIAL  . 


DE    NATVRA    RERVM.  27 

di  ,  ita  etiam  vaporandi  .  Igneus  est  enim  sol :  ignis  autcm  et  il- 
lumhtat^et  exurit .  Quidam  autem  dicunt ,  svlis  ignem  aqua  nutri- 
ri ,  et  ex  contrario  elemento  virtutem  lu/ainis  ,  e t  vaporis  accipere  : 
vnde  frequenter  solem  videamus  madidnm ,  atque  rorantem  :  in  quo 
euidens  dat  indicium ,  quod  elementum  aquarum  ad  temperiem  sui 
sumpserit . 

3.  Hoc  quantum  ad  naturam  eius  pertinet .  At  vero  iuxta  spi- 
ritualem  intelligentiam  sol  Christus  est  ,sicut  in  Malachia  scriptum 
est :  Vobis  autem  credentibus  iustitiae  sol  orietur,  et  sanitas  in  pin-  c.  4.  v.  2. 
nis  eius  .  Merito  autem  Christus  sol  intelligitur  dictus  :  quia  ortus 
occidit  secundum  carnem  ,  et  secundum  spiritum  de  occasu  rur- 
sus  exortus.  Item  sol  illuminat ,  et  exurit,  et  opaco  tempore  con- 
fouet  sanos  ,  febricitantes  vero  flagrantia  geminati  caloris  incendit : 
ita  et  Christus  credentes  fidei  spiritu  vegetante  illuminat ,  negantes 
se  acterni  i^nis  ardore  torrebit  , 

C  A  P  V  T      XVI. 


i.R 


De  quantitate  solis ,  et   lunae 


ursus  in  eodem  opere  Doctor  idem  h^  testatur :  Solis  ra- 
dius  nulli  propior  ^nttlli  longinquior  est  .  Similiter  et  lunae  giobus 
aequaiis  est  omnibus  .  Simiiis  sol  est  et  iudis ,  et  britannis  \eodem 
momento  ab  vtrisque  videtur  ^quum  oritur  ^nec  quum  vergit  in  oc- 
casum  ,minor  apparet  orientaiibus\  nec  occidentalibus  ,  quitm  oritur^ 
inferior  3  quam  orientalibus  aestimatur .  Quantum  distat  ,  inqnit, 
oriens  ab  occasu  ,  tantum  hoc  sibi  inuicem  distat .  Sed  sol  a  mtlio 
distat  3  nulli  praesentior  s  nullique  remotior  esl . 

2.      Neque  moueat ,  quod  tamquam  cubitalis  in  orbe  suo  vide- 
tur ,  quum  oritur:sed  considerare  oportet ,  quantum  intersit  spatii 

lb.     Igneus    est  enini  sol  .  .  .  .  roran-  pore  .  AREV. 

tem  .  Arati   tnterpres  ,  Sol  incerea  ,  duiti  Cap.XVI.  n.i.  Rtusns  in  eod.  op.  Do« 

igneus   sit ,  prae  nimio   motu  conuersio-  ctor  idem  .  Lib.  4.   cap.  6.  GRIAL  . 

ni>  suae  amplius  incalescit .   Cuius  ignem  Ib.     Eodcm  momento  ab  Vtrisque  vi~ 

dicunt  pbilosophi  aqua  nutriri,  et  e  con-  detur  .   Haec,  aliacque   similes  ani 

trario  elcmento  virtutem   luminis ,  et  ca-  rum  opin'ones  iam  nunc  vulgo  reiiciun- 

loris   accipere  ,  vnde    videmus   eum  sae-  tur  .   AK. 

pias   madidum  ,  atque  rorantem  .  GR.  2.     Hunc  autem  amplion.vn,  q 

Ib.     In   quo    euidens  .  .  .    sumpserit ,  ram  .  Octies  maiorem  :erra  ,  aii  Macrob. 

Vcrba   sunt  Ambroiii  loco  citato  .   GK'.  Itb.  1.   in  somn.   Stfp.  cap.  20.   -' 

3-      Opaco  tempore  :    al.   opaco    sc-  tarch.    Itb.  2.   (i              •  philos.   GRJAL» 

D    2 


a8  DE  NATVRA    RERVIM. 

inter  solem  ,  et  terram,quod  aspectus  nostri  infirmitas  ,  et  quaedam 
aegritudo  vix  valet  intendere.  Hunc  autem  ampliorem  aliquot  par- 
tibus,quam  terram  ,  esse  sapientes   describunt . 

3.  Lunam  minorem  esse  dicunt,  quam  solem  :  omnia  enim,  quae 
proxima  sunt  nobis ,  maiora  videntur :  Ionginquitate  autem  locorum 
visus  languescit .  Lunam  ergo  videmus  prope  nos  esse  ,  nec  eam 
maiorem  aspectui  nostro,quam  solem .  Ideoque  quum  sol  longe 
superior  sit  a  luna,tamen  nobis  maior  videtur  :  iam,siprope  nos 
accesserit,  multo   maiorem  futurum  . 

C  A  P  V  T     XV II. 

De  cursu  solis  . 

1.  L/icunt  antiqui  Aratus,et  Hyginus,solem  per  seipsum  mo- 
ueri,  non  cum  mundo  verti  vno  loco  manentem  .  Nam  si  fixus  ma« 
neret  ,  necesse  erat  eodem  loco  occidere  ,  et  exoriri ,  a  quo  pridie 
iuerat  exortus :  quemadmodum  cetera  siderum  signa  oriuntur,  et 
occidunt.  Praeterea ,  si  ita  esset ,  consequens  erat,  dies ,  et  noctes 
omnes  esse  aequales,et  quam  spatiosus  hodiernus  dies  esset,tam 
longus  semper  esset  futurus . 

2.  Nox  quoque  simili  ratione  semper  aequalis  permaneret , sed 
quoniam  inaequales  dies  aspicimus,  et  solem  alio  loco  cras  occasu- 
rum,  alio  occidisse  hesternum  videamus,  ideo  qui  diuersis  locis  oc- 
cidit,et  exoritur ,  putant  eum  philosophi  nequaquam  cum  mundo 
fixum  volui ,  sed  ipsum  per  se  moueri .  Qui   postquam   ardentem 

3.     Lunam  roinorem  .  .  .  maiorem  fli-  tus ,  et  Hyginus .  Arati  interpres  capit. 

turum  .  Verba  sunt  Hygini ,  lib.  4.  cap.  penultimo  .  Et   Hygin.  lib.  4.  capite  de 

de  luna  .   Sed  corrigendus  ex  Isidoro  Hy~  sole  .  Cuius  sunt  haec  omnia  verba  :  So- 

ginus  .  GRIAL  .  *em  Pcr  seipsum  moueri  ,  vsque  ad  illa  , 

Ib.     Hyginus  lib.  4.  cap.  de  luna  14.  nequaquam  per  seipsum  fixum  volui ,  sed 

in  editione  Munckeri :  quae  proxima  sv.nt  ipsum  per  se  moueri .  Nisi  quod  ea  ,  quae 

nobis ,  maiora  necesse  est  esse  ( legendum  illi  sine  cunctatione  prenunciant ,  ea  lsi- 

videri  )  <?«<»>»  quae  longo  dissidente  in-  dortts  ipsis  tribuens  veluti  addubitans  pro- 

teruallo  videmus  . .  .  quam  solem  .  lllud  fert  .  GRIAL  . 

quoque  necesse  est ,  quum  sol  longe  absil  2.     Qui  postquam   ardentem  tinxerit 

a  luna  ,  et  a  nobis  maior  videtur  ,  si  pro-  Oceano  rotam  .  Mirum  ,  ni  haec  Lucretii 

pe  accesserit,  multo  maiorem  futurum  :  sunt  .  GRIAL  . 
scilicet  aspectui  nostro  .  AREV.  Ib.     Cras  occasurum  :  al.  cras  oritn-. 

Cap.  XVII.  n.  1.  Dicunt  antiqui  Ara-  rum  .  AREV. 


DE    NATVRA    RERVM.  2? 

rotam  oceano  cinxerit,per  incognitas  nobis  vias  ad  locum  ,  vndc 
exierat,  regreditur ,  expletoque  noctis  circulo  ,  rursus  de  loco  suo 
festinus  erumpit  :  obliqua  enim ,  et  fracta  linea  per  austrum  pei- 
git  ad  boream  ,  et  ita  ad  orientem  reuertitur.  Hiemis  autem  tem- 
pore  per  plagam  meridianam  currit  .  Aestate  vero  septemtrioni  vi- 
cinus  est.  Sed  quando  per  austrum  currit ,  vicinior  terrae  est : 
quando  vero  iuxca  septemtrionem,  sublimis  attollitur  . 

3.  Cui  ideo  Deus  diuersa  cursus  constituit  loca,et  tempora, 
ne,  dum  semper  in  iisdem  moraretur  locis  ,  quotidiano  ea  vapore 
consumeret.  Sed ,  vt  Ciemens  ait ,  diuersos  accipit  cursus  ,  quibus 
aeris  temperies  pro  ratione  temporum  diipensetur ,  et  ordo  vicissi- 
tudinum  ,  permutationumque  seruetur  .  Nam  dum  ad  superior.i  con- 
scenderit ,ver  temperat  :  vbi  autem  ad  summum  caelum  venerit , 
aestiuos  accendit  calores  .  Descendens  rursus  ,  autumni  temperiem 
reddit  :  vbi  vero  ad  inferiorem  redierit  circulum  ,  ex  glaciali  com- 
page  caeli  rigorem  nobis  hibemi  frigoris  derelinquit  . 

4.  Ex  ipso  enim  sunt  horae  :  ex  ipso  dies  ,  quum  ascenderit, 
ex  ipso  etiam  nox  ,  quum  occiderit :  ex  ipso  menses ,  et  anni  nume- 
rantur  :  ex  ipso  vicissitudines  temporum  fiunt ,  et  quum  sit  iste  mi- 
nister  bonus ,  genitus  ad  vicissitudines  temporum  moderandas  ,  ta- 
men  vbi  secundum  voluntatem  Dei  correptio  mortalibus  datur  ,  in* 
candescit  acrius  ,  et  vrit  mundum  vehementioribus  flammis  ,et  per- 
turbatur  aer  ,  et  plaga  hominum  >et  corruptio  terris  iniicitur ,  etlues 
animantibus ,  et  pestilens  per  omnia  mortalibus  annus  inducitur  . 

5.  Quod  autem  sol  oriens  pcr  austrum  ,  id  est ,  meridianum  , 
iter  habet ,  et  decursa  australi  parte  inuisibilis  vadit  in  locum  suum 
rediens^ad  instar  quippe  ecclesiae  fabricatus  est  hic  mundus ,  in 
quo  Dominus  Iesus  Christus  ,  sol  aeternus  ,  partem  suam  percur- 
rit,vnde  et  meridianum  vocant .   Aquiloni  vero ,  id  est,  aduersae 

parti   non  oritur  ,sicut  iidem  ,  quum  in  iudicio  venerit ,  dicent :  lu-  Malach. 4. 
stiti.ie  lumennon  illuxit  nobis  ,  et  sol  non  est  ortus  nobis .   Timentibus 
autem  dominum  oritur  sol  iustitiae,  et  sanitas  in  pinnis  eius ,  sicut 
scriptum  est  .   Malis  vero  meridie  nox  est ,  sicut  legitur  :  Dum  sus- 

3.  Cui  ideo  Deus  .  .  .  consumeret .  sunt  Clemtntis  lib.S.  Recognitionum  .  GK. 
Vtrba  sunt  Ambrosii , lib.  i.  cap.  j.  GR.  5.     Verba  Malachiae  sunt  :  Et  or:. 

lb.     Scd  vtClemens  ait ,  diuersos  ac-  vobis  timentibus    nomen  meum  sol  iustii 

opit  cursus  . .  .  annus  inducitur  .  Vcrbn  tiac}ct  sanitas   in  pcnnis  cius  .  ARLV. 


3o  DE    NATVRA   RERVM. 

tincnt  ipsi lutnen  ^factae  sunt  illis  tenebrae  :  dum  sustinent  julgorem , 
in  obscura  nocte  ambulauerunt . 

C  A  P  V  T     XVIII. 

De  lumine  lunae . 

i.  A  it  sanctus  Augustinus  in  psalmi  decimi  expositione.  Quae* 
ritur  ,  inquit ,  vnde  habet  luna  lumen  .  Duae  tantum  opiniones  tra^ 
duntur  3  sed  quae  sit  harum  verax  3  dubium  fcrtur  %quemquam  scire 
posse  .  Alii  namque  dicunt ,  proprium  eam  lumen  habere ,  globi- 
que  eius  vnam  partem  esse  lucifluam  ,  aliam  vero  obscuram,  et  dum 
mouetur  in  circulo  suo ,  eandein  partem  ,  qua  Iucet ,  paulatim  ad 
terras  conuerti  ,  vt  videri  a  nobis  possit ,  et  ideo  prius  quasi  cor- 
niculato  lumine  fulget  . 

2.  Nam  et  si  formes  pilam  ex  parte  media  candidam  ,  ex  parte 
obscuram  ,  tunc  eam  partem  ,  quae  obscura  est,  si  coram  oculis 
habeas  ,  nihil  candoris  aspicies  :quum  coeperis  illam  candidam  par- 
tem  paulatim  ad  oculos  conuertere  ,  primum  veluti  comua  cando- 
doris  videbis  :  dehinc  sensim  crescet,  donec  tota  pars  candens  op- 
ponatur  oculis  ,et  nihil  obscurum  alterius  partis  videatur ,  quam  si 
denuo  paulatim  conuerteris ,  incipit  obscuritas  apparere  ,  et  candor 
minui ,  donec  iterum  ad  cornua  redeat ,  ac  sic  totus  candor  ab  ocu- 
lis  auertatur,  et  sola  irerum  obscura  pars  possit  videri  .  Quodrleri 
dicunt,quum  lumen  lunae  videtur  crescere  vsque  ad  quintamde- 
cimam,et  rursus  vsque  ad  tricesimam  minui ,  et  redire  ad  cornua, 
donec  penitus  nihil  in  ea  lucis  appareat  . 

3.  At  contra  alii  dicunt,lunam  non  suo  fulgere  Iumine  ,  sed 
a  sole  accipere  lumen  .  Sol  enim  illi  loco  superior  est  .  Hinc  eue- 
nit ,  vt  quando  sub  illo  est,parte  superiore  luceat ,  inferiore  vero  , 
quam  habet  ad  terras ,  obscura  sit  .  Quum  vero  ab  illo  discedere 
coepcrit ,  illustretur  ex  ea  parte,quam  habet  ad  terram  ,  incipiens 
a  comibus.  Sicque  paulatim ,  sole  longius  discedente  ,  pars  omnis 
subterior  illuminatur,  donec  eificiatur  quintadecima  luna  .  Post  di- 
midium  autem  mensem ,  quum  coeperit  ex  alio  semicirculo  prcpin- 
quare  soli ,  quanto  magis  superiore   parte  illustratur ,  tanto  magis 

Cap.  XVIII.  n.  i.  Augustinus  in  ps.  x.  Et  lib.  j.   ck  Gencs.    eap.  15.  GRIAL  . 


DE    NATVRA    RERVM.  3I 

ab  ea  parte,  quam  terris  auertit ,  non  potest  excipere  radiossolis, 
et  propterea  videtur  decrescere. 

4.  Iilud  certe  manifestum  est ,  et  cuilibet  aduertenti  facile  co- 
gnitum  ,  quod  luna  non  augeatur  ad  oculos  nostros ,  nisi  a  sole 
recedendo  ,  neque  minuatur ,  nisi  ad  solem  ex  parte  alia  propin- 
quando  .  Ab  illo  ergo  accipit  lumen  ,  et  quum  sub  illo  est ,  sem- 
per  exigua  est  :  quum  vero  ab  illo  longius  abcesserit ,  fit  ampla  , 
suoque  ambitu  plena.  Si  enim  suo  lumine  vteretur  ,  necesse  erat  , 
semper  eam  esse  aequalem  ,  nec  die  xxx.  exilem  fieri  :  et  si  suo  lu- 
mine   vteretur  ,  huius   numquam  eclipsis  fieret . 

5.  Ceterum  ,  quantum  ad  intellectum  pertinet  mysticum  ,  luna 
huius  mundi  speciem  tenet :  quia  sicut  ista  menstruis  completioni- 
bus  deficit ,  ita  mundus  ad  conflationem  temporum  currens ,  quo- 
tidianis  defectibus  cadit .  Luna  quippe  elementi  sui  varietate  di- 
uer  is  eursibus  desinit,  vt  crescat :  crescit  ,  vt  desinat .  Sed  ideo  al- 
ternis  vicibus  commutationem  sideris  repraesentat,  vt  doceat  ,  ho- 
mines  ex  ortu  morituros,et  ex  morte  victuros :  atque  ideo  quum 
senescit,  mortem  corporum  prodit  :  quum  augetur,  aeternitatem  iri- 
dicat  animarura  . 

o.  Nonnumquam  vero  eadem  luna  etfam  ecclesia  accipitur,  pro 
eo  quod  sicut  ista  a  sole  ,  sic  ecclesia  a  Christo  illuminatur  .  Sicut 
enim  luna  deficit,atque  crescit ,  ita  ecclesia  defectus  habet,  et  or- 
ttis .  Frequenter  enim  defectibus  suis  creuit ,  et  his  meruit  ampliari , 
dum  persecutionibus  minuitur,  et  confessorum  martyrio  coronatur. 
Item  sicut  luna  larga  est  roris,  et  dux  humentium  substantiarum  , 
ita  ecclesia  baptismi  ,  et  praedicationum  .  Et  quemadmodum  ,  luna 
crescente ,  crescunt  omnes  fructus,  atque  ea  minuente,  miuuuntur, 
non  aliter  intelligimus  et  ecclesiam,  in  cuius  incremento  profici- 
mus  cum  ipsa  .  Quum  vero  persecutionem  patitur,et  minuitiir ,  ec 
nos  cum  illa  patimur ,  et  rninuimur. 

7-     Item  sicut  septem  formas   habet  luna,  sic   tot  gratias  meri- 

4.     S\  enim  suo  lumine  vteretur  . .  .  213.  lib.  1.  v.  7 j 5.   et  scq.].  Qui  lunat 

exilem  fieri  .   Vcrba  sunt  llygini  cap.de  crescente  globo  iubet  aequont    . 

Luna  .  GRIAL  .  Flucttbus   aditctis  ycrescant  cumfontibiu 

6.     Sicut  enim  Luna  deficit  .  .  .  coro-  amnes  .  Vide   notau,  .    XXi  '■  . 
natur  .  Ambrosii  sunt  verba  lib.4.  c8.G!t.  7.     Itetn  sicut  septeai   tbrraas  .    Eatt^ 

Ib.     Larga  roris  .  Ambr.  hb.^.c  7.  G!t.  I:b.^.  Etymol.  totidemque  specic: 

lb.     Crcscunt    omnes    fructus :  forte ,  lunat  Clemens   lib.d.Strom.   ex  8 

crcscuut  omnes  fiuctus  .  Diacontius  pag.  mathetnatieo  .  £.v  quo  ci  Isidori  ipsius 


52  DE   NATVRA    RERVM, 

torum  habet  ecclesia.  Primam  enjm  flguram  bicornem  habet:$c- 
cundam  sectilem  :  tertiam  dimidiam  ex  maiore:  quartam  figuram 
plenam  habet :  quintam  iterum  dimidiam  ex  maiore  :  sextam  iterum 
sectilem:  septimam  bicornem  .  Eodem  constat  numero  etiam  distri- 
butio  charismatum  ,  quae  per  Spiritum  sanctum  toti  ecclesiae  con- 
feruntur  .  Septima  autem  semis  ,  et  vicesima  secunda  semis ,  in  suo 
orbe  media.  est  .  Ceterae  proportionales  sunt. 

C  A  P  V  T     XIX. 


J_i 


De  Lunae  cursu . 


i.  ji — /unam  per  alios  ortus,  et  occasus,  Hyginus  ait,  necesse  est 
moueri,  non  stare ,  idque  facilius,  quam  de  solis  luce  intelligitur . 
Quia  quum  a  sole  accipiat  lumen,  et  ita  nobis  lucere  videatur ,  non 
est  dubium  ,  eam  moueri  potius,  quam  stare  .  Terris  autem  vicina 
luna  breuiori  orbe  conuertitur ,  et  iter  ,  quod  sol  in  diebus  ccclxv. 
peragit ,  ista  per  triginta  dies  percurrit .  Vnde  et  antiqui  menses 
in  lunae  ,  annos  autem  in  solis  cursu  posuerunt  . 

2.  Itaque  luna  per  tricenos  dies  duodenis  vicibus  cursum  per- 
ficiens,  consummat  annum  secundum  hebraeos,  aliquibus  diebus 
adiectis :  secundum  romanos  bissexto  semel  in  quadriennio  vnius 
diei  adiectione  celebrato  .  Cuius  etiam  augmentis,  decrementisquc 
mira  quadam  prouidentiae  arte  omne  ,  quod  gignitur,  alitur,  atque 
crescit  .  Nam  et  defectui  eius  compatiuntur  elementa ,  et  processu 
eius  ,  quae  fuerint  exinanita  ,  cumulantur  ,  vt  animantium  cerebrum 
maritimorum  -,  siquidem  echinus,  ostreaeque  in  augmento  lunae  ple- 
niores  reperiri  feruntur. 

tnente  kas  nos  species  tum  hic ,  tum  etiam 
in  Etymologiis  reformauimus  .  Sectilcm 
trutem,non  sextilem,ex  veteribus  libris 
appellamus  ,  dimidiatn  ,  vel  semissem  . 
GRIAL  . 

lb.  In  textu  Grialii  erat ,  tertiam  di- 
tnidiam  ex  tnaiore  .  AREV. 

Cap.  XIX.  n.i.  Lunam  per  alios  or- 
tus  .  .  .  potius  quam  stare  .  Verba  sunt 
Hygini  omnia  ,  licft  non  continenter  apuA 
tum  legantur  .  GRIAL  . 

Ib,     Terris  autem  vicina  luna  .  .  .  per- 


CAP. 

currit .  Verba  siint  interpretis  Arati ,  nU' 
tnero  dierum  lunae   tantum  mutato  .  GR. 

2.  Itacjue  luna  per  tricenos  . . .  cele- 
brato  .  Verba  sunt  Ambr.  lib.  4.  c.  5.  GR. 

Ib.  Nam  et  defectui  .  .  .  feruntur  . 
Ambrosii  cap.  7.  GRIAL  . 

lb.  Echinus ,  ostreaeque  etc.  Dracon- 
tius  loc.  cit.  Crescat  et  inclusum  capite 
genus  omne  cerebri,  -  Et  tninuantur  aquae, 
luna  minuente  ,  liqucntes  etc.  Plura  de 
his  dixi  in  nota  .  AREV. 


,s 


DE    NATVRA    RERVM.  53 

C    A    P    V    T       XX. 

De   eclipsi  solis  . 


olem  sapientes  dicunt  altius  currere  :  lunam  autem  proximam 
esse  terrae  .  Haec  ergo,  dum  deorsum  ad  idem  signum  ,  vel  lineam, 
qua  sol  vehitur  ,  conuenerir ,  obiicit  se  soli ,  et  tenebras  totius  or- 
bis  efficit .  Quod  tantum  intermenstruo  contingit.  Nam  tunc  luna 
in  eadem  parte  signiest,  qua  sol  vehitur  ,  ideoque  fit  illi  proxima  , 
et  oppositione  sui  obscurari  ab  oculis  nostris  lumen  eius  videtur : 
veluti  si  aliquis  oculis  manum  expansam  opponat,  quanto  magis 
id  fecerit,eo  minus  illa  videri  poterit :  quanto  autem  procul  dis- 
cesserit ,  eo  magis  illi   omnia  poterunt  apparere . 

2.  Simili  itaque  ratione  quum  ad  solis  locum ,  vel  lineam  luna 
peruenerit,  tunc  proxima  ei  esse  videtur,et  radios  eius  ita  coram 
oculis  nostris  obscurare  ,  vt  lumen  non  possint  eiicere  .  Quum  au- 
tem  luna  ab  eo  loco  discesserit , tunc  sol  lumen  eiicit,et  ad  ocu- 
los  nostros  transmittit.  Quapropter  ita  soli  obiicitur  luna,sicut 
lunae  opponitur  terra  :  quae  vtraque  lumina  quum  ad  terras  non 
perueniunt,  defecisse  dicuntur.  Alii  autem  dicunc ,  defectum  solis 
fieri ,  si  foramen  aeris,  quo  sol  radios  fundit,a!iquo  spiritu  contra- 
hatur,siue  obturetur  .  Hoc  physici ,  et  sapientes  mundi  dicunt  . 

3.  Ceterum  doctores  nostri  mystice  huius  eclipsis  mysterium 
in  Christo  dixerunt  esse  completum  tunc,  quum  interrupto  aeterni 
foederis  cursu  insolito,  turbata  ordinem  suum  elementa  perdide- 
runt ,  quum  sacrilegae  factum  coniurationis  sol  iste  vcrus  horre- 
scens  ,  insertis  in  populo  iudaico  errorum  tenebris,  paululum  semet- 
ipsum  per  mortem  abscondit  ,  ac  de  cruce  depositus,  sese  in  sepul- 
cro  abditus  obscurauit  ,  donec  tertia  die  augustior  solito  luiic 
mundOjid  est ,  gentibus  claritatis  suae  potentiam  praesentaret  :  ac 
skut  sol  in  virtute  sua  refulgens ,  tenebras  operti  seculi  illuminaret , 

Cap.  XX.    n.  1.    Solem   sapientes  Ji-  vtitnr,  et  fortasse  legenJum  vertitur.  AK. 

cunt  . .  .  transmittit .   Totus  locus  ex  Hy-  2.     Si  foramen  aeris ,  etc.  QuodAna- 

gini  lib.  4.  cap.  4.  cie  luna  .   GRIAL  .  ximandro  plaeuit .  Plutarch.  2.  de  placit. 

lb.   Pro  vehitur  in  nonnullis  mss.bis  est  cap.io.  et  24.  GRIAL  . 

fom.Vll.  E 


tt 


DE    NATVRA    RERVM. 


CAPVT     XXI. 


L, 


De  lunae  eclipsi . 


i.  J — /una  non  def7cit,sed  obumbratur  ,  nec  diminutionem  sentic 
corporis,  sed  obiectu  obumbrantis  terrae  casum  patitur  Iuminis  . 
Hanc  enim  phiiosophi  non  habere  lumen  proprium,  sed  eandem  a 
sole  iliuminari  defendunt :  et  quia  ea  dimensione  distat  a  sole  ,  vc 
per  mediam  terram  ,  siquid  directum  traiiciatur  ,  contingere  possic 
solem  sub  terram  ,  lunam  autem  supra  terram  :  et  quia  vsque  ad 
lunarem  circulum  vmbra  terrae  extenditur,  ideo  euenit  nonnum- 
quam  ,  vt  solis  radii,  obiiciente  se  mole  terrae  ,  vel  vmbra,ad  eain 
non  perueniant . 

2.  Patitur  autem  hoc  quintadecima  luna,  quousque  centrum  y 
atque  vmbram  obstantis  terrae  exeat ,  videatque  solem  ,  vel  a  sole 
videatur.  Constat  ergo  ,  lunam  ex  solis  radiis  lumen  accipere  ,  et 
dum  obiectu  terrae  solem  non  aspexerit ,  tunc  lumen  amittere  .  Nam 
dicunt  stoici,omnem  terram  montibus  claudi  ,  quorum  vmbra  fer« 
tur  luna  subito  non  apparere  .  Vnde  Lueanus  :  lam  Phoebe  totum 
fratri  quum  redderct  orbem ,  -  Terrarum  subita  percussa  expalluh 
vmbra . 

3.  Figuraliterautem  perlunae  defectum  ecclesiae  persecutiones 
intelliguntur  ,  quando  martyrum  caedibus  ,  et  effusione  sanguinisj 
tamquam  illo  defectu  ,  et  obscuratione  ,  quasi  cruentam  faciem  luna 
ostendere  videtur,vt  a  nomine  christiano  terreantur  inflrmi  .  Sed 
sicut  ista  post  defectum  perspicua  illustratione  clarescit ,  adeo  vt 
nihil  detrimenti  sensisse  videatur,ita  ecclesia ,  postquam  per  mar- 
tyrum  confessionem  suum  pro  Christo  sanguinem  fuderit ,  maiore 
fidei  claritate  refulget ,  atque  insigniori  lumine  decorata  semetipsam, 
latius  in  toto  orbe  diflfund.it . 

Cap.  XXI.    n.  1.    Pleraque  ex  eodem  bis  lumen   auerti  solis  ,.  et  ita  noctem 

Hygin.   cap.  de  luna  .    GRIAL  .  videri .   Quod  si  ita    fit  ,  nimirura   ecli- 

2.     Nam  dicunt  stoici  :  ita  mss.  0.  Hi-  psim    solis   verius  ,  cjuam    noctem   dici-> 

storici  iwpress.  Hyginus ;  Etsi    nonnulli  mus  .   GRJAL  . 

dixerunt  in  solis  cursu  euenire,  vt  quum  3.     Figuraliter    autem  .  Ex  Aug.  itt 

peruenerit  ad  eum  locum  ,  vbi  occidere  ps.  10.  GRIAL  . 
dicatur,ibi  montiuoi  macrutudine  a no- 


i.  v3 1 


DE    NATVRA   RERVM.  5S 

CAPVT     XXI I, 

De  cursu  stellarum  . 


tellae  quidem  cum  mundo  vertuntur:  non  ,  stante  mundo  , 
stellae  vagae  feruntur  ,exceptis  his  ,  quae  planetae  vocantur  ,  id 
est ,  errantes,  quae  vagis  mouentur  ordinibus  •  Cetera  ,  quae  apla- 
nes  appellantur, vno  loco  fixae  cum  mundo  voluuntur.  Ideo  au- 
tem  planetae  ,  id  est ,  errantes  dicuntur,  quia  per  totum  mundum 
vario  motu  discurrunt. 

2.  Partibus  autem  diuersis  inter  se  mouentursidera.  Nam  quae- 
dam  superius ,  quaedam  inferius  currunt.  Vnde  et  illa,quae  ter- 
ris  propinquiora  sunt,quasi  maiora  nobis  vidcntur  ,  quam  ea  ,  quae 
circum  caelum  voluuntur.  Longinquitate  enim  locorum  visus  lan- 
guescit.  Hinc  accidit ,  vt  interuallo  longe  inter  se  distantiam  circu- 
lorum  alia  celerius,  alia  tardius  ad  cursus  sui  exordium  reuertantur  . 

3.  Nam  quaedam  sidera  celerius  exorta  ,  serius  occidere  exi- 
stimantur :  quaedam  etiam  tardius  ceteris  exorta,  citius  ad  occasum 
perueniunt .  Quaedam  vero  pariter  oriuntur ,  et  non  simul  occi- 
dunt.  Omnia  autem  suo  tempore  ad  cursuin  proprium  reuertun- 
tur  .  Radiis  autem  solis  praepedita  sidera  ,  aut  anomala  rTtint,  aut 
retrograda,  aut  stationaria  .  Iuxta  quod  et  Poeta  meminit,  dicens : 
Sol  tempora  diuidit  aeui^-  Mutat  nocte  diem  ,  radiisque  potentibui 
■astra   -  Ire    vetat ,  cursusque  vagos  statione  moratur  , 


,.I 


C  A  P  V  T     XX  III. 

De  positione  septem,  stellarum  errantium  . 


n  ambitu  quippe  septem  caelestium  orbium ,  prinmm  iri  fn- 
feriorls  sphaerae  circulo  luna  est  constituta  .  Ideo  proxima  terris 
posita,vt  nocte  nobis  facilius    lumen    exhibeat  .  Dehinc    secundo 

Cap.XXII.   n.  1.  Stcllae  quidem   cum  ntis  dicta  .  Non  dictn   est  Venus  ,    quod 

mundo   vcrtuntur   .    I.i   probat  Hyginus  plus  lucis  habeat ,  sed  Lucifer  .  Ita  enim 

ibid.  Vid.   lib.  ■}.  Etymol.  a  cap.  60.  vsq.  Eiyinol.    quod    intcr   omnia  sidcra    iucis 

ad  70.  GRJAL  .  ;,  ferat  .  G&JAL. 

Cap.XXIlI.  n.t.  Inde  a  gentilibus    Ve»  lb.     lca  et  hacc  vmbram  facit  .    1      ...j 

E    z 


1%  DE    NATVRA    RERVM. 

circulo  Mercurii  stella  collocata  ,  soli  celeritate  par  :  sed  vi  qua- 
dam,vt  philosophi  dicunt  ,contraria  .  Tertio  circulo  Luciferi  cir- 
cumuectio  est  ,  inde  a  gentilibus  Venus  ita  dicta  ,  quod  inter  quin- 
que  stellas  plus  lucis  habeat .  Nam  ,  vt  praediximus ,  quemadmo- 
dum  sol  ,  et  luna,  ita  et  haec  vmbram  facit. 

2.  Quarto  circulo  solis  cursus  est  collocatus  ,  qui  proinde  , 
quia  omnibus  est  lucidior  ,  medius  est  constitutus ,  vt  tam  supe- 
rioribus ,  quam  inferioribus  lucem  praestet .  Ratione  autem  diuina 
sic  constitutus  est ,  quia  praeclara  omnia  in  medio  esse  debent . 
Porro  quinto  circulo  pyrois  sidus  dicitur  collocatum  :  quod  illi 
Marti  assignant.  Sexto  Phaethontis  stellam  ,  quam  Iouis  appellant. 
Iam  summo  caelo,id  est,  in  mundi  vertice ,stella  Saturni  est  po- 
sita ,  quae  quidem  dum  summum  caeium  teneat,  sublimiorque  sit 
omnibus ,  natura  tamen  eius  frigida  fertur  ,  approbante  Virgiiio  : 
Frigida  Saturni  sese  quo  stella  recepttt  .    . 

3.  Haec  autem  sidera  errantia  appellantur ,  non  quod  ipsa  er- 
rent,sed  quod  nos  errantes  faciant  :  quae  sidera  graece  planetae 
dicuntur  .  In  sole  enim,  et  luna  omnibus  notitia  estortus,  et  oc- 
casus,  ideoque  sol,et  luna  directo  cursu  vehuntur  .  Ista  vero  re- 
trogradantur,  vel  anomala  efficiuntur,  id  est,  quando  particulas  ad- 
dunt .  et  detrahunt :  ceterum  quando  tantum  detrahunt ,  retrograda 
dicuntur :  stationem  autem  faciunt ,  quando  stant . 

4.  Anni  autem  singularum  stellarum  hi  sunt,qui  in  sphaera 
subiecta  continentur.  Quibus  peractis,  ad  reuersionem  circuli  sui 
iisdem  signis  ;  et  partibus  veniunt  .  Nam  luiia  octo  annis  fertur 
explere  circulum  suum  .  Mercurius  annis  xxm.  Lucifer  annis  ix. 

lib.  2.   cap.  8.  de  Venere  :  claritatis  qui-  doro  non  videntur  errantes    .    Vt  nequt 

dem    t3ntae  ,  vt   vnius  huius   stellae  ra-  Arato  ,quinque  tantum  numeranti  :  Nam 

diis   vmbrae  reddantur  .  GRIAL  .  quae  per   bis  sex  signorum  labier  orbem 

2.     Quarto  circulo  sol  .  Ciceronem  se-  -  Quinque  solent  stellae  .  GRIAL  . 
quitur,   nam   Plato   secundo  circulo  col-  3.     Retrogradantur  :    al.  retrogradun- 

iocabat .  Vid.Macrob.lib.i.  in  Somn.Scip.  tur .  Melius  esset    retrogradiuntur  .  De 

cap.  19.   GRIAL  .  planetis   confer    not.  ad  lib.  3.  Etymol. 

Ib.    Porro  quinto  circulo  pyrois .  Men-  cap.  67.   n.  1.    AREV. 
dose  libri  omnes  hoc  quoque  loco  vesper  4.     Nam    luna  octo  annis .  Ita  mss.o, 

pro   pyrois  habebant  .  GRIAL  .  etiam  lib.  3.  Etymolog.  praeter   malaci- 

3.      Non  quod    ipsa   errent  .   Cic.  2.  tanum,in   quo  xix.  annis  recentiore  ma- 

de  nat.  Deor.  Errantia  appellantur  ,  quum  nu   videtur  hoc  loco  repositum  .  Hoe  for- 

omnium  minime  errent  .  GRIAL .  tasse  octennium  illud  ,  de  quo    Piutarch. 

Ib.      In  sole  enim ,  et  luna  omnibus  txtrsmo  lib.2.    de  Placitps .  GRIAL. 
notitia  est  ortu$,  et  occasus .  Itaque  Isi- 


DE    NATVRA   RERVMi  57 

Sol  armis  xik.  Pyrois  annis  xv.  Phaeton  annis  xu.  Saturnus  annis 
xxx.  Quorum  orbium  ,  atque  stellarum  positionem  subdita  demoiv 
strat  figura  (•  fi&i  5.  )  . 


1.  v3tel 


C  A  P  V  T     XXIV. 

De   lumlne  stellarum  . 


jllas  non  habere  proprium  lumen  ,  sed  a  sole  illuminari  ,di- 
cunt,  nec  eas  vnquam  de  caelo  ascendere  ,  sed  veniente  sole  ce- 
lari  .  Omnia  enim  sidera  obscurantur ,  sole  oriente  ,  non  cadunc. 
Nam  dum  sol  ortus  sui  signa  praemiserit,  omnes  stellarum  ignes 
sub  eius  luminis  fulgore  euanescunt :  ita  vt  praeter  solis  ignem  nul- 
lus  sideris  splendor  videatur  .  Hinc  etiam  etsol  appellatus  ,  eo  quod 
solus  appareat ,  obscuratis  cunctis  sideribus  .  Nec  mirum  hoc  de 
sole  ,  quum  etiam  plena  luna,  et  tota  nocte  fulgente,  pleraque  astra 
non  luceant  .  Esse  autem  etiam  per  diem  in  caelo  stellas  probat 
solis  deliquium  ,  quod  quando  sol ,  obiecto  orbe  lunae ,  fuerit  ob« 
scuratus ,  clariora  in  caelo  videantur  astra  . 

2.  Stellae  autcm  secundum  mysticum  sensum  sancti  viri  intel« 
liguntur  .  De  quibus  dictum  esf.Qui  numerat  multitudinem  stel-  Ps.  14^.4. 
Lirum  .  Sicut  enim  omnes  stellae  a  sole  illuminantur  ,  ita  sancti  a 
Christo  gloria  caelestis  regni  glorificantur  .  Et  sicut  prae  fuigore 
solis,  et  vi  maxima  luminis  eius  sidera  obtunduntur ,  ita  et  omnis 
splendor  sanctorum  in  comparatione  gloriae  Christi  quodammodo 
obscuratur  .  Et  quemadmodum  stcllae  sibi  diflerunt  claritate  ,  ita 
iustorum  diuersitas  meritorum   discretione  . 

C  A  P  V  T     XXV. 

De  lapsu  stellarum  . 

1.  JLalsa  autem  opinio  ,  et  vulgaris  est ,  nocte  stelias  cadere  ,  quum 
sciamus,ex  aethere   lapsos  igniculos   ire   per  caelum  ,  portarique 

Oap.  KXIV.    n.  1.    Stellas  omnes   non       tcras   omncs  stellas  suo  lucerc  ait .  GR, 
habcrc  lumen  .  Macrobius  lib.l.  iit  Som».  lb.     Celari  :   al.  cclare  dicimus  .   AR. 

<ap.  19.  lunam  vnam  alicno  lumine ,  ce-  Cap.  XXV.  n.  i.  Falsa  autem  opinio  . 


3$  DE   NATVRA   RERVM. 

ventis ,  vagique  lumen  sideris  imitari :  stellas  autem  immobiles  5  fi- 
xasque  pernianere  in    caelo  . 

2.  Nam  illud,quod  ait  Poeta ,  Saepe  etiam  stellas  vento  im* 
pendente  videbis  -  Praecipites  caelo  labi ,  noctisque  per  vmbras  - 
Flammarum  longos  a  tergo  albescere  tractus  .  Et  iterum  -.Lapsaper 
altum  -  Aere  disperso  trahere  candentia  sulcos  -  Sidera ,  et  summis 
etiam  quae  fixa  tenentur  -  Astra  polis .  Sed  hi  poetae  voluntarie 
nd  opinionem  vulgi  se  contulerunt.  Ceterum  philosophi ,  quibus. 
curae  est  mundi  quaerere  rationem  ,  illa  asserunt  ,  quae  superius 
memorata   sunt  . 

C  A  P  V  T      XXVI. 

De  nominibus  astrorum  » 

c  i?>.  v.  31.  *•  1— ^egitur  in  Iob  ,  dicente  Domino  ,  Numquid  coniungere  va- 
les  micantes  stellas  pleiades  ,  et  gyrum  arcturi  poteris  dissipare  ? 
Numquid  producis  luciferum  in  tempore  suo  ,  et  vesperum  super filios 

C.  9.  v.  9.  terrae  consurgere  facis  ?Et  iterum  alibi  :  Qui  facit  arcturum  ,  et  orio' 
nem  ,  et  hyadas  .  Haec  nomina  stellarum  dum  in  Scripturis  legimus, 
vanis  deliramentis  assensum  non  praebeamus  ,  qui  falsis  opinioni- 
bus  vocabula  ista  in  astris  ex  hominum  nominibus  ,  vel  aliarum  crea- 
turarum  vocabulis  imposuerunt .  Ita  enim  stellarum  quarumdam 
gentilium  sapientes  nomina ,  sicut  et  dierum ,  indiderunt. 

2.  Quod  vero  eisdcm  nominibus  sacra  vtitur  scriptura  ,  non 
eorum  iccirco  vanas  approbat  fabulas,  sed  faciens  ex  rebus  visi- 
bilibus  inuisibilium  rerum  figuras  ,  ea  nomina  pro  cognitione  po- 
nuntur  ,  quae  late  sunt  cognita  ,  vt  quidquid  incognitum  signifl- 
cat ,  facilius  per  id  ,  quod  est  cognitum ,  humanis  sensibus  innotescat . 

3.  Arcturus  est  ille,quem  latini  septemtrionem  dicunt,  qui  se- 
ptem  stellarum  radiis  fulgens ,  in  seipso  reuolutus  rotatur,  qui  ideo 
plaustrum  vocatur,  quia  in  modum  vehiculi  voluitur  ,  et  modo  tres 

E  Seru.i.  Ceorg.  aJ  v.  365.  Saepe  etiam  sed   cuiusnam  sint,nunc  non  occurrit . 

stellas,  vento  impendente,  videbis  -  Prae-  AREVALVS  . 

cipites  caelo  labi .  GRIAL.  Cap.  XXVI.  n.  1.  DeliratnentiS'.  al.  de- 

2.  Versus  Virgilii  sunt  tres  illi  ,  Saepe  tirdmentis  poetarum  .   ARtV. 

etiam  :  reliqui  Lapsa per  altum  etc.,  neque  3.     Arcturus   est  ille  ,  quem  latini  ss- 

Vir^ilii  sunt  ,   neque  integri   videntur  :  ptemtrionem  .  Uaec  eadem  in  3.  Etymo- 


DE    NATVRA    RERVM.  3<> 

ad  summa  eIeuat,modo  quatuor  inclinat.  Hic  antem  in  caeli  axe 
constitutus  semper  versatur,  et  numquam  mergitur  .  Sed  dum  ia 
seipso  voluitur  ,  et   nox  finitur. 

4.  Per  hunc  arcturum  ,  id  est,  septemtrionem  ,  ecclesiam  se- 
ptenaria  virtute  fulgentem  intelligimus.  Nam  sicut  in  axe  caeli  ar- 
cturus  semper  inclinatur,  rursumque  erigitur ,  ita  et  ecclesia  diuer- 
sis  quidem  aduersitatibus  humiliaiur,sed  mox  consurgens  spe ,  et 
virtutibus  eleuatur :  et  sicut  ex  tribus  stellis,  et  quatuor  septemtrio 
efficitur ,  ita  ecclesia  ex  fide  Trinitatis  ,  et  operationibus  quatuoL* 
virtutum  principalium  consummatur  .  Fide  enim  ,  et  operibus  ho- 
mo    iustificatur . 

5.  Bootes  stella  est ,  quae  plaustrum  ,  id  est ,  septemtrionem 
sequitur,qui  etiam  ab  antiquis  arctophylax  dicitur,  siue  minorar- 
ctos .  Vnde  et  quidam  eam  septemtrionem  dixerunt  .  Hanc  spe- 
ctant  praecipue ,  qui  nauigare  noscuntur  .  De  qua  Lucanus  :  Velox 
•vbi  nucte   Bootes .  Quae  quum  orta  fuerit ,  cito  racit  occasum  . 

6.  Piciades  sunt  multae  iuges  stellae ,  quas  etiam  botrum  ap- 
pellamus  a  inultitudine  stellarum  .  Nam  et  ipsae  septem  esse  di- 
cuntur,  sed  amplius  ,  quam  sex  ,  nullus  conspicere  potest  .  Haec 
ab  Oriente  surgunt ,  et  appropinquante  diei  claritate  stellarum  eius 
ordo  distenditur.  Pleiades  autem  ex  pluralitate  vocataesunt,  quia 
pluralitatein  graeci  77-A.fornra  appellant  .  Has  Iatini  vergilias  appel- 
lauerunt,  eo  quod  vere  oriantnr ,  et  eo  magis  ceteris  praedicantur, 
quod,  his  exorientibus  ,aestas  significatur ,  occidentibus,  hiems  os- 
tenditur,quod  aliis  penitus  non  est  traditum  signis  . 

7.  His  autem  stellis  ab  eo,  quod  septem  sunt,  et  splendide  mi- 
cant,  sancti  omnes  septiformi  spnitus   virtute    fulgentes  significan- 

logiar.   de  arcto  aliquanto  aptius  dicurt-  xv.  kalendas  octobris  .  llyades  sunt  quin- 

tur  .  Sed  hoc  loco  arcton  ,  et  booten  ,  si-  que  in  modum   V  literae  in  fronte  Tauri 

ue  arctophylacem  ,  e t  arcturum  ,  quae  pro-  positae  .  P'ciades   etc.   AREV. 
pinqua  sunt  ,  confundit ,  vt  ipse paulo post  6.     Pleiades  :  ead.  3.  Etymolog.  GR. 

fatetur  .  GRIAL  .  Ib.     Multae  iuges  :  fortasse  ,  multiiu- 

5.     Hanc  spectant  praecipue  ,  qui  na-  ges .  AKLV. 
uigare  noscuntur  .    Vtrauis  vrsa  vtuntur  7.     Ab  eo    quod    septem  snnt  .  Clem. 

nulio  periculo   nautae  ,  quod  vtraque  po-  Sirom.  6.  septem  csse  serio   affrmat  ,  et 

lo  proxima  exigutm  circulum  describat .  Basil.  in   cap.  }.    lsai.  septem   ait  at>pa- 

Ita   Ouidius  :  Esse   duas  Arctos  ,  quarum  rere  ,  quamnis  paruas  ,  et  glomeratas  ,et 

Cynosura  vocatur  -  Sidoniis,  Elicen  Graia  Ouid.  Fast.  4.    Quae  septcm   dici  ,    *ex 

/:ariiia  notat .  GRIAL.  tamen   essc  solent  .  Cic.   ex  Arato  ,  Hae 

lb.     Cito  facit  occaium  .  Aliiaddunt:  icptem  vulgo  pcrLibentur  morc  vctusto 


4o  DE   NATVRA   RERVM, 

tur :  ab  eO  autem ,  quod  sibi  vicinantur,  sed  non   se   contingunt , 

charitate  proximos,  et  tempore  diuisos  Dei  praedicatores  ostendunt . 

3.  Orion  stella  est  *  .  Hic  autem  orion  gradius  dictus  est  . 
Vndeetiameum  latini  iugulam  vocant,  sidus,  vt  videtur  ,  armatum, 
et  stellarum  luce  terribile  ,  quod  ignorare  magnae  difficultatis  est, 
adeo  vt  quamuis  rudes  oculos ,  tamen  prae  fulgoris  splendore  in 
seipsum  rapiat .  Hi  quippe  oriones  in  ipso  pondere  temporis  hiema- 
lis  exoriuntur,  suoque  ortu  imbres ,  et  tempestates  excitant ,  et  ma« 
ria ,  terrasque  perturbant . 

9.  Oriones  autem  significant  martyres .  Nam  sicut  isti  nascun- 
tur  in  caelo  tempore  hiemis,  ita  in  ecclesia  martyres  procedunt  tem- 
pore  persecutionis .  Procedentibus  orionibus ,  mare  turbatur ,  et  ter- 
ra  :  obortis  vero  martyribus,  terrenorum ,  et  infidelium  corda  tem- 
pestate  iactantur  . 

10.  Lucifer  stella  nitens ,  quae  omnium  maxima  ,  et  clarior 
esse  videtur  .  Nam  quemadmodum  sol ,  et  Iuna  ,  ita  haec  vmbram 
facit .  Ista  igitur  orientem  solem  praecedit  ,  atque  mane  nuncians, 
tenebras  noctis  lumine  sui  fulgoris  dispergit  .  Cuius  figura  est 
Christus,  qui,  velut  lucifer  ,  per  incarnationis  mysterium  produci- 
tur  :  per  quem   lux  fTdei,  tamquam  dies  secutura,  monstratur . 

11.  Lucifer  autem  bipertitus  est :  sic  huius  pars  sancta  est,  sic- 
c.  22.  v.  16.  ut  Dominus  in  Apocalypsi  de  se ,  et  ecclesia  dicit:£g0  sum  ge~ 
c.  2.  28.         nus  ^  et  radix  Dauid,  stella  splendida  ,  et  matutina  .  Item  :  Ouivin- 

cit ,  dabo    ei  stellam   matutinam .  Pars  autem    alia  luciferi    diabo- 
Isai.  14.  12.    lus  esse   dignoscitur.  De  quo  SCriptum   est  :  Quomodo  cecidisti  de 

caelo  , 

-  Stellae  ,  cerntintur  vero  sex  vndique  get,et  dicitur  orion  ab  vrina ,  id  est , 
paruae  .  -  At  non  interiisse  putari  con-  ab  inundantia  aquarum  .  Tempore  enim 
ueuit  vnam  ,  -  Sed  frustra  temere  a  hiemis  habet  ortum  ,  quum  mare  ,  et  ter- 
vulgo  ratione  sine  vlla  -  Septem  dicier ,  ras  tempestatibus  turbat  .  Hunc  romani 
vt  veteres  statuere  poetae  ,  -  Aeterr.o  iugulam  vocant ,  eo  quod  sit  armatus  ,  vt 
cunctas  aeuo  qui  nomine  dignant  ,-  Al-  gladius ,  stellarum  luce  terribilis,  etc.GR. 
cyone,  Meropeque  ,  Celcno  ,  Taygeteque  ib.     Hic  orion  gladius  .  Ita  impress.  , 

-  Electre  ,  Steropeque,  simul  sanctissima  peius  multo  manusc.  0.  Hic  autem  orion 
Maia  .  GRIAL  .  a   gladio  dictus  est  .  GRIAL  . 

?..     Orion   steila  est   *  .  Asterisco  no-  Ib.     In  nota  Grialii  fortasse  legendum 

tauimus  locum  ,  quem  facile  ex-plere  pos-  iugula  pro  ir.cola  .  AREV- 

sis  vel  ex  tertio  Etymol.  ,  ve!  ex  Arati  10.     Lucifer  stella  nitens  .  Plura   hic 

interprete ,  a  quo  lsidorus    haec  mutiia~  leguntur  in  ouibusdam  libris  ,  e    tertio 

tus  est .  Sic  enim  ille  :  Oiion  ,  qui  et  in-  Etymologiar.  huc  accita  ,  neque  enim  in 

cola    dicitur  ,    ante    tauri    vestigia   ful-  vetustiorib.  reperiuntur .  GRIAL. 


BE    NATVRA    RERVM.  4r 

caelo  ^lucifer  ^qui  mane  oriebaris ,  et  qui   etiam  in  caelo  super  stel- 
las  Dei  dicit  se  sedem  positurum,  et  cadens  de  caelo  confrin^itur . 

12.  Vesperus  est  stella  occidentalis ,  noctem  ducens  .  Hic  so- 
lem  occidentem  sequitur ,  et  tenebras  succedentes  praecedit  .  Hic 
autem  Antichristi  exprimit  typum  ,qui  tamquam  vesper  consurgit, 

vt  ait  Iob,super  filios  terrae,  vt  caecae   noctis  successu  carnalium  c.  38.  v.  31. 
corda  otfuscet.  Quod  ideo  auctore  Deo  fit,quia  pro  infidelitate 
praecedenti ,  qua  renuerunt  Christo  credere,  Antichristum    susci- 
pere  meruerunt. 

13.  Cometes  stella  est,quae  velut  comas  luminis  ex  se  fun- 
dit.  Haec  ,  quum  nascitur ,  aut  regni  mutationem  fertur  ostende- 
re  ,  aut  bella,aut  pestilentias  surgere  .  De  qua  Prudentius  ait :  1"ri- 
stis  cometa  intercidit .  Et  Lucanus :  E/  terris  minitantem  regna  co- 
metetn  .  Et  Virgilius  :  Nec  diri  toties  arsere  cometae  .  Genethliaci 
autem  omnes  stellas  erraticas  quibusdam  temporibus  cometas  fieri 
dicunt,et  prout  cuique  sunt  motus,  ita  secunda ,  vel aduersa  por- 
tendere . 

14.  Sirius  stella  est ,  quam  vulgo  canem  appellant .  Sirius  quip- 
pe  appellata  propter  flammae  candorem  ,  quod  eiusmodi  sit,  vt  prae 
ceteris  lucere  videatur  .  Haec  oriens  mundum  ardoris  nimio  calo- 
re  incendit,et  aestu  suo  fructus  exurit.  Interdum  et  morbo  affi- 
cit  corpora  ,  corrumpens  aerem  flagrantia  ignis .  Ab  hac  enim  stel- 
la  dies  caniculares  nominantur ,  quoniam  hi  plus  flagrant  ardori- 
bus  ,  quam  totius  aestatis  tempus  . 


,.s 


C  A  P  V  T     XXVII. 

Vtrum  sidera  animam  habeant  . 
olet  autem  quaeri,  vt  ait  sanctus  Augustinus,  vtrum  sol ,  et 

13.  Cometes  .Totidemfcre  3.  Etymoh  terpres  :  Sirium  autem  stellam  vocatam 
GRIAL  .  putant  propter  flammae  candorem  .  GR. 

Ib.     Intercidit :  ita  reposui  ex  Prucien-  Ib.     Aestatis   tempus  :  al.  aestatis  tem- 

tlo  .  Grialius  intercedit ,  nonnulli    mss»  pus  xv.  dies  de  iulio ,  et  xv.   de  augn- 

incedit  .  AREV.  sto  .  ARLV. 

14.  Sirius  quippe  appellatur  propter  Cap.  XXVII.  n.  1.  Vt  ait  S.  Augusti- 
flammne  candorem  .  Rectissime  ,  vt  ne  nus .  Extremo  libro  secundo  de  Cenes. 
suspicio  quidem  vlla  restet    de  emenda-  ad  literam  .  GRIAL  . 

tione  loci  libri  3.   Etymolog.  Arati    in- 

Tom.VlI.  F 


Lccles.  i.  6. 


42  DE    NATVRA    RERVM. 

luna,  et  aliae  stellae  corpors  sola  sint,an  habeant  rectores  quos- 
dam  spiritus  suos  .  Et  si  habent ,  vtrum  ab  eis  etiam  vitaliter  in- 
spirentur  ,  sicut  animantur  canes  per  animas  animalium  ,  an  sola  si- 
ne  vlla  permixtione  praesentia.  Et  dum  motus  alicuius  corporis  si- 
ne  anima  esse  non  possit,  stellae,  quae  cuni  tanto  ordine,  ac  tan- 
ta  ratione  mouentur ,  vt  io  nulio  prorsus  aliquando  cursus  earurn 
impediatur,  vtrum  animantes  sint ,  et  rationabiles  videantur  ,  non 
facile  comprehendi  potest  . 

2.  Salomon  autem  ,  quum  diceret  de  sole  :  Gyrans  gyrando  vadit 
spiritus ,  et  in  circulos  suos  reuertitur ,  ostendit ,  ipsurn  solem  spiri- 
tum  esse  ,  et  quod  animal  sit ,  et  spiret ,  et  vigeat ,  et  annuos  or- 
bes  suos  cursu  expleat  ,sicut  et  Poeta  ait :  Interea  magnum  sol  cir- 
cumuoluitur  annum  .  Et  alibi ,  Lucentemque  globum  lunae ,  titania- 
que  astra  -  Spiritus  intus  alit  .  Quapropter  si  corpora  stellarum 
animas  habent,  quaerendum,  quid  ruturae  sint  in  resurrectione . 


C  A  P  V  T     XXVIII. 


De  nocte  . 


,A 


mbrosium  in  Iibro  Hexaemeron  legi  dicentem  :  Quaeritur, 
qualiter  spatium  aeris  occupet  vmbra  terrae  efficiens  nobis  noctemy 
quum  sol  recedit  a  nobis ,  diemque  obducit ,  quum  inferiora  axis  se* 
ptemtrionalis  illuminat .  Omne  enim  corpus  vmbramfacit ,  et  natura- 
liter  njmbra  corpori  adhaeret ,  adeo  %>t  etiam  pictores  <vmbras  cor» 
porum  ,  quae  pinxerint  }nitantur  exprimere  .  Idque  artis  asserunt a 
non  intermittere  -vim  naturae  . 

2.     Ergo  sicut  in  die  quum  a  parte  solis  aliquod   corpus   ho- 
niinis ,  vel  arboris  occurrit ,  ex  ea   parte  ,  qua  lumen  repercutitur, 


2.  Quaerendum  ,  quid  futurae  sint  In 
resurr.  Leguatur  haec  in  mss.  0.  quae 
videntur  sumpia  e  lib.x.  de  ciu.  r-29.GR. 

Ib.  In  Vulgata  :  Gyrat  per  meridiem  , 
et  flectitur  ad  aquilonem  ,  lustrans  vni- 
uersa  in  circuitu  pergit  spiritus  ,  et  in 
eircuhs  suos  reuertitur  ,  Versus  Virgilii 
primus  extat  lib.2.  Aeneid.  v.  384.  ,alii 
lib.  6.  v.  724.  Verba  ,  Quapropter  etc. 
absunt  ab  editione  antiqua  .  Confer  05. 


libri  De  ordine  creaturarum  .  AREV. 

Cap.  XXVIII.  n.  1.  Ambrosium  in  li- 
bro   Hexaemeron  :  quarto  c.  3.  GRIAL  . 

2.  Ad  eum  locum  peruenerit ,  vbi 
occidere  dicitur  ,  ibi  montium  roagnitu- 
dine  a  nobis  separatur  .  Non  sunt  haec 
Ambrosii,  sed  Hygini  verba  superius  c.zi. 
a  nobis   relata  .  GRIAL . 

Ib.  Sicque  terrae  obiectu  a  septem- 
trionali  parte  obumbratur  aer  .  Voces  a 


DE    NATVRA    RERVM.  45 

vmbra  subsistit,  sic  quum ,  recedente  die  ,  sol  ad  eum  locum  per- 
uenerit ,  ibi  occidere  dicitur,  ibi  montium  magnitudine  a  nobis 
separatur ,  sicque  terrae  obiectu  a  septerntrionali  parte  obumbratur 
aer,adeo,vc  nobis  noctem  efficiat  haec  ipsa  vmbra  tcrrarum  . 

C  A  P  V  T     XXIX. 


T 


De  tonitrtto  . 


onitrua  autem  ex  fragore    nubium 


i.  Jk.  onitrua  autem  ex  rragore  nuoium  generantur  .  Concepti 
enim  intra  sinum  nubium  ventorum  spiritus  versantur  ibidem , 
(Juumque  vehementer  sese  erupturi  eliserint ,  et  virtutis  suae  mo- 
bilitate  in  quamlibet  partem  eruperint,  magno  concrepant  mur- 
niure  ,  et  in  morem  exilientium  de  stabulis  quadrigarum  sonus  fra- 
goris  eius  ad  aures   nostras  emittitur. 

2.  Alias  autem  tonitruum  diuinae  vocis  superna  est  in-crepa- 
tio  ,  siue  clara  praedicatio  Sanctorum ,  quae  clamore  forti  per  to- 
tum  orbem  terrarum  in  auribus  fldelium  perstrepit ,  per  quod  pos- 
sit  culpam  suam  admonitus  agnoscere  mundus. 


scptemtrionali  parte  addidit  Isidorus , 
quae  aptius  collocarentur  sic  :  Obumbra- 
tur  aer  a  septemtrionali  parte  ,  ne  obiici 
terra  videretur  a  septemtrionali  parte  . 
GKIAL  . 

Cap.XXIX.  n.i.  Tonitrua  .Ambr.lib.i. 
c.  4.  Neque  enim  firmamentum  hoc  pot- 
est  sine  aliquo  rumpi  fragore  ,  aut  pe- 
netrari  .  Vnde  et  de  tonitribus  ,  quae  con- 
cepto  intra  sinum  nubium  spiritu  ,  quum 
se  vehementer  crupturus  eliserit ,  magno 
concrepant  sonitu  ,  ait  Scriptura  :  firmans 
toninua  .  Suspicor  autem  verba  haec  Isi- 
djri :  et  in  morem  exilientium  de  sta- 
bulib  quadrigarum  sonus  fragoris  eius  ad 


aures  nostras  emittitur  :  desiderari  apud 
Ambrosium ,  restituendaque  ex  hoc  loco  1 
ante  illa  verba  ait  Scriptura  ,  vt  paren- 
thesi  includantur  ,  totusque  locus  ita  le- 
gatur :  Neque  enim  firmamentum  hoc 
potest  sine  aliquo  rumpi  fragore  ,  aut 
penetrari .  Ideo  et  firmamcntum  dicitur , 
quod  non  sit  inualidum  ,  neque  remis- 
sum  .  Vnde  et  de  tonitribus  ( quae  con- 
cepto  intra  sinum  nubium  spiritu  ,  quum 
se  vehementer  crupturiis  eliserit,  roagno 
concrepant  sonitu  ,  et  in  morem  exili- 
entium  de  stabulis  quadrigarum  sonus 
fragoris  eius  ad  aures  nostras  emittitur  ) 
ait  Scriptura  .    GRIAL  . 


44  DE    NATVRA    RERVM. 

C  A  P  V  T     XXX. 

De  fulminibus  . 

i.  £\  iunt  naturaJiuin  scrutatores  causaram  ,  quod  ex  colllsio- 
ne,atque  attritu  nubium  fulgura  generentur  ad  instar  silicum  du- 
riorum  rquosquurri  compulseris  inuicemsibi,mediusex  hisignis  ela- 
bitur ,  vel  quemadmodum,  si  lignum  ligno  teras ,  ignem  emittit . 
Vnde  et  Papinius  :  Fulguraque  attritis  quoties  micuere  procellis  . 
Hac  itaque  ratione,quum  nubila  inuicem  in  se  fuerint  collisa  ,  il- 
lico  fulmina  mittuntur. 

2.  Dehinc  sequuntur  tonitrua  :  quae  licet  sonitu  tardiora  sint, 
praecedenti  concussi  luminis  claritate  ,  pariter  tamen  cum  fulgure 
emittuntur.  Sed  eorum  sonitus  tardius  penetrat  aures,quam  ocu- 
los  splendor  fulguris,  ad  instar  securis  arboreni  procul  caedentis : 
cuius  quidem  ante  cernis  ictum,  quam  ad  aures  perueniat  sonitus . 
Ergo  nubium  attritu  fulmina  nascuntur  .  Numquam  enim  sereno 
caelo  fulgura  micuerunt.  Vnde  et  Virgilius :  Noti  alias  caelo  ce- 
ciderunt  plura  sereno  -  Fulgura  . 

3.  Fit  enim  fulmen  nube  ,  imbre,  et  vento.  Nam  quum  ven» 
tus  in  nubibus  vehementer  agitatus  est,sic  incalescit ,  vt  incen- 
datur .  Dehinc,vt  praedictum  est ,  fulgura,  et  tonitrua  simul  ex- 
primuntur  .  Sed  illud  celerius  videtur,  quia  clarum  est  .  Hoc  au- 
tem  tardius  ad  aures  peruenit  .  Post  fulminis  autem   iactum  ven- 

Cap.  XXX.  n.i.  Aiunt  naturalium  scru-  rem  quoque  cernimus  ante,  -  Quam  to- 

tatores  .  . .  perueniat  sonirus  .  Concinna-  nitrum  accipimus  ,  pariter  qui  mittitur 

tiit  haec   ex   Lucretii  versibus  hisce  1.6.  igni, -E  simili  causa  ,  et  concursu   na- 

Fulgit   item   nubes,  ignis  quum    semina  tus    eodem  .   GRIAL  . 

niulta -Excussere  suo  concursu  ,  ceu  la-  Jb.     Ccmpv.lseris  :  al.  expulseris  .  For- 

pidem   si  -  Percutiat  lapis,  aut  ferrum  :  te  ,  compuleris  .  AREV. 

nam  tunc  quoquc  lumen  -  Exilit ,  et  c!a-  2.     Vnde  et  Virgilius .  Non  alias  caelo 

ras  scintillas   dissipat  ignis  .  -  Sed   toni-  ceciderunt  plura  sereno 'Y\\\gv.YZ.  Ad  quae 

trum    fit    vti    post     auribus    accipiamus  verba   Seruius  :  Omen  est  (inquit)  et  in 

-  Fulgere  ,  quam  ^ernant  oculi,  quia  sem-  eo  quod  sereno  caelo  fulgura  missa  sunt  9 
per  ad  ^ures ,  -  Tardius  adueniunt ,  quam  et  in  eo  quod  plura  missa  sunt .  GRIAL  <. 
visum  ,  quae  moueant  res  .  -  Id  licet  hinc  Ib.  Grialius  ,  tardiora  sunt  .  AREV. 
etiam  rognosccre  ,  ca'-dere  siquem  -  An-  Ib.  Virgilii  versus  est4S7.K1.Georg.AR. 
cipiti  videas  ferro  procul  arboris  auctum  ,  3.     Post  fulminis  autem  iact.  Ex  ec- 

-  Ante  fit  ,  vt   cernas  ictum  ,  quam  pla-  dem  Lucretii  loco  .  GRIAL  . 

ga  per    aures  -  Dct  jonitum  :  sic  fulgo-  Ib.    Alii ,  trumpit  vitlentia  .  AREV. 


DE    NATVRA    RERVM.  45 

torum  erumpere  violentiam  ,  sicque   furorem   tempestatis,  quem  in. 
nubibus   conclusi  agebant  ,  exeuntes  ad   terras   emittunt . 

4.  Lucretius  autem  dicit,  fulmina-  ex  minutis  seminibus  con- 
stare  3  ideo  penetrabilia  esse :  vbicumque  autem  fulmen  ceciderit , 
sulphuris    odorem  emittit  .  Virgilius  :  Et  late  circum  loca  sulphure 

fumant;  et  Lucanus  :  Aethereoque  tiocens  fumabit  sulphure  ferrum  . 

5.  In  fulminibus  Sanctorum  accipiuntur  miracula  ,  claritate  si- 
gnorum  ,  ac  virtutum  micantia,  atque  ad  intima  cordis  peruenien- 
tia  .  Sublimia  loca  amplius  sentire  dicuntur  ventorum,vel  fulmi- 
nis  iniuriam  ,  quam  humilior  terra .  Vnde  et  Horatius :  Feriuntque 
summos  -  Fulgura  montes  .  Nimis  autem  excelsiora  loca  a  tempe- 
statibus  esse  secura  ,  vt  Olympus ,  qui  celsitudine  sua  nec  impetus 
ventorum,  nec  fulminum  ictus  sentit ,  quia  nubes   excedit. 


1.  V-Jl 


C  A  P  V  T     XXXI. 

De  Arcu  . 


ilemens  romanus  antistes,et  martyr  ita  scribit :  Arctts  enim 
in  aere  ex  imagine  solis  hoc  modo  formatur .  Dum  enim  sol  in  nu- 
bibus  rarescentibus  ex  aduerso  refulserit ,  radiosque  suos  dirccta  li- 
nea  humor  in  nubilo  transfundens  impresserit  ,fit  repercussio  splen- 
doris  eius  in  nubibus  ,  e  quibus  fulgor  emicans  arcus  speciem  format . 
Sicut  enim  impressa  cera  annuli  imagincm  exprimit ,  sic  nubes  e  coti< 
tra  ex  rotunditate  solis  figuram  sumentes  ^orbem  efficiunt ,  et  arcus 
effigiem  fingunt .  Apparet  autem  hic  non  semper ,  sed  quum  rarescunt 
nubila  caeli  .  Nam  rursus  quum  in  se  coeunt  nubes  ,  atque  densan- 
tur  ,  confestim  arcus  forma  resoluitur  .  In  nubium  enim  densitate 
arcus    aerem    in  perfecto  gyro    complectitur .   Denique  sine  sole ,  et 

4.      Lucretias  autem   dicit  .   Lib.  2.  lb.  Virgilii  versus  est  698.L2.Aen.AR. 

his  verbis  :  Perfacile  est  iam    aoitni  ra-  5.     Fulgura  montes  .  Ita  omnes  hbri  > 

tione   cxoluere   nobis  ,  -  Quare   fulmi-  vt  et  Horatiani  quidam  .  GRIAL. 

neus    multo  penetralior  ignis ,   -    Quam  Cap.  XXXI   n.  1.   Clemens  roman. .  . . 

noster  fluat  e  terris   terrestribus   ortus  .  species  eius   formatur  .  Sunt  haec  lib.  8. 

-  Dicere  enim    possis  ,  caelestem   fulmi-  Recognitionnm  ,   scd     apparet ,  Isidotunt 

nis    ignem  -   Subtilem     magis   e   paruis  alia  interpretatio".e   vsum   ,   ac  dubitari 

constare  figuris .  -  Atque    ideo    transire  posse,  an   ea  ,  quae    circumjertur  ,  Rufini 

foramina  ,  quac  nequit  ignis  -  Noster  hic,  sit  .   GRIAL. 
C  lignis  ortus ,  taedaquc  crcatus .  GR. 


46  DE    NATVRA    RERVM. 

nubibus  numquam  apparft  arcus ,  quia  ex  typo  radii  solis  species  eius 

formatur  . 

2.  Quadricolor  enim  est,et  ex  omnibus  elementis  in  se  ra- 
pit  species .  De  caelo  enim  trahit  Lgneum  colorem,de  aquis  pur- 
pureum  ,  de  aere  album,  de  terris  coliigit  nigrum  .  Hic  autem  ar- 
cus,pro  eo  quod  a  sole  resplendet  in  nubibus,  Christi  gloriam 
indicat  in  prophetis,  ac  doctoribus  reiulgentem  .  Alii  ex  duobus 


7.  Quadricoior  enim  est .  Tricolo- 
rtw  vult  esse  Aristoteles  .  Isidorum  se- 
cutus  est  Beda  .  GRIAL  . 

Ib.     Post  rinero  huius   capitis  in  non- 
:  nass.   additur  fragmentum   magna 

ex    p.me  aKegoricum  ,  quod  ab   Isidori 
stilo ,  et  vsu  non  abhorret  .  „  Arcus  au- 
tem  ,  qui  in  nubibus  apparet ,  posuit  eum 
Deus  in    testamentum  inter   se  ,  et  nos: 
quum   autem   Noe   post    diluuium  egres- 
sus  fuis^et  Jc    arca  ,  dixit   ei    Deus  :  Po- 
natn  r.rcum    meum  in   nubibus  ,    et   eril 
testamentum    inter    me ,  et  te ,  et  erit  , 
quum    apparuerit  arcus   meus ,    recorda- 
bor  foederis  mei   ,  non   adducam   aquam 
dHuuii  vltra  super  terrarn  .   Arcus  autem 
quatuor   colores  habet ,  id  est  ,  igneum  , 
purpureum  ,  album  ,  et  nigrum  .  Igneum 
colorem   trahit  de  caelo ,  purpureum  de 
aqua  ,  album  de  aere  ,  nigrum   de  terra  : 
hos   quatuor  colores   trahit  de  vniuersis 
elementis   roundi  .  Tres   autem   colores 
manifestc  habet  arcus  ,   id   est  ,  purpu- 
reum  ,  sulphureutn  ,  et  igneum  .  Per  hos 
tres    colores    tres    sententias  significat  , 
duas ,  quae  transieruot ,  praeteritas  :  ter- 
tiam  ,  quae  ventura  esr .  Per  purpureum 
colorem   signihcat  diluuium  ,  per  sulphu- 
reum   signiricat   ignem  ,  qui  venit   super 
Sodomam  :  per  igneum  colorem  significat 
ignem  ,  qui  venturns  est  in    die   Iudicii  . 
Arcus ,  qui    in    nubibus  apparet   ,   quum 
radiat  nubes  ante  solem  ,  a  ma^nitudine 
solis  depingitur.  Arcusautem,  qui  a  so- 
le  resplendet  in  nubibus  ,  Christi  gloriam 
in  prophetis  ,  ac  doctoribus  refulgentem  ; 
et  significantiam   habent  hi  tres  colores , 
id  est   ,   per   igneum    colorem   Spiritum 
sanctum   signihcant,  vt  in  euangelio  ait  •. 
lgnem   veni   mittere  super  terram  ,  vt  ar- 
dcat  .    Per  album    colorem  castitatem  si- 


gnificat ,  per    igneum  colorem  significat 
persecutionem  carnis  .   Arcus  autem  ,  qui 
in  nubibus    apparet  ,   quadraginta   annis 
ante  diem   Iudicii  visus    non    erit  .  (^ui- 
cumque  enim  cum   peccato  viuit  ,  ir.or- 
tuus  est   Deo  ,  viuit   diabolo  .  Si  autem 
audierit  euangelium   Christi  ,  et  conuer- 
sus    fuerit  ad     Deum  ,  resurgit  ,  et   viuit 
cum   Christo    .    Qui  vero  cum  peccato 
suo    moriuntur  ,  vadunt  in  poenam  ,  re- 
surgunt  ad  mortem  .   Multi  vero  liic  per- 
eunt   putantes   se   diu   viuere  ,  ideo   non 
corriguntur  .    Fallit   illos   spes   sua  ,  non 
viuit   homo  ,  quantum    putat,non  quan- 
tum    sperat  .   Audite  ,  vbi    dicitur   :   Non 
tardes    conuerti  ad    Deurn  .  Dies    malos 
habemus  ,  quamdiu   inter  homines  malos 
viuimus  ,  testante  Apostolo  :  Vidcte  ,  quo- 
modo  caute  ambulctis  ,  non  vt  imipien- 
tes  ,scdvt  sapicntes  ,  redimentes  tempus, 
qitoniam  dies  mali  sunt .  Tolle   homines 
malos ,  et   non  erunt   dies  mali  .   Appe- 
tentes  res  alienas  ,  adulteri  ,  periuri ,  ca- 
lumniatores ,  oppressores  .  Per  homines 
malos   sunt  dies  mali    .    Dies   ergo    ma- 
los    habemus  ,  quamdiu    inter   homines 
malos   viuimus .  Qui    viuendo    seculum 
vicerunt ,  Elias ,  et  Enoch  .  Sexto  die  fe- 
cit  Deus  hominem   ad    imaginem  suam  • 
Inuenimus ,  sexto  seculo    venisse   Domi- 
num   nostrum    lesum    Christum ,  vt  re- 
formaretur    homo     ad    imaginem    Dei  . 
Primum   enim  tempus   tamquam  primus 
dies  ab  Adam    vsque    ad    Noc  ,  secun- 
dum    tempus    tamquam     secundus    dies 
a  Noe  vsque  ad  Abraham  ,  tertium  tem- 
pus  tamquam    tertius  dies   ab   Abraham 
vsque  ad   Dauid  ,  quartum  tempus  tam- 
cuam  quartus  dies  a  Dauid  vsque  adtrans- 
migrationem   Babylonis  ,  quintum  tem- 
pus  tamquam  quintus  dies   a  trasmigra. 


DE    NATVRA   RERVM.  47 

coloribus  eius,id  est ,  aquoso  ,  et  igneo  ,  duo  iudicia  significari 
dixerunt  .  Vnum  ,  per  quod  dudum  impii  perierunt  in  diluuio,  al- 
terum  ,  per  quod  postmodum  peccatores  cremandi  sunt  in  inferno  . 

CAPVT     XXXII. 


,.N. 


De  nubibus 


otaudum  est  ex  libro  Iob,quod  cogitur  aer  iste  visibilis, 
vt  conglobetur  :  conglobatus  autem  in  nubes  vertitur  .  Sic  ipse 
dicit :  Subito  asr  cogitur  in  nubibus ,  et  -centus  transiens  fugabit  eas  .  Iob.  37.  21. 
Et  Virgilius:  Consurgunt  'venti  ,  atque  in  nubem  cogitur  aer  .  Nu- 
bes  autem  sancti  praedicatores  intelliguntur,  qui  verbi  diuini  plu- 
uiam  credentibus  fundunt  . 

2.  Aer  autem  iste  inanis,  et  tenuis,  vacnas  hominum  ihentes', 
vagasque  signincat ,  qui  tamen  densatus  in  nubes  vertitur ,  quia 
collectae  ab  inanitate  fidelium  mentes  flde  solidantur .  Et  sicut 
ex  aere  inani  fiunt  nubes  pluuiales,sic  ad  fidem  de  mundi  vr.ni- 
tate  colliguntur  sancti  praedicatores  .  Nubes  autem  dictae  ,  quod 
aethera  obtegant ,  vndc  et  nuptae  dicuntur,  quod  vultus  suos  ve- 
lent.   Vnde  et  Neptunus ,  quod  nube,et  mari   terram  tegat  . 


tione  Babylonis  (  vsque  ad  praedicatio- 
nem  Ioannis  )  .  Sextum  tempus  t.imqu.nn 
sextus  dies,  qui  modo  agitur  vsque  ad 
finem  .  Si  sextus  dies  agitur  ,  videte  , 
quid  habeat  titulus  in  die  ante  sabba- 
tum  ,  quando  fiindata  est  terra  .  Iam  .111- 
diamus  ipsum  psalmum  :  ipnim  interro- 
gemus  :  quomodo  fundata  est  terra  ,  nec 
in  Genesi  sic  legimus  .  Quando  ergo 
fundata  est  terra  nisi  cum  sit  (sic)  cum 
lectum  est  modo  in  Apostolo  :  Sic  tamen 
state  in  fide  stabdes  ,  vt  omnes  ,  qui  cre- 
dunt  per  vniuersam  tcrram  .  Tunc  rit 
homo  ad  imagincm  Dci  :  quod  significat 
sextus  dics   ille  de  Genesi ,  et  quomodo 


illum  fecit  Deus  ,  quomodo  fundata  est 
terra  .  Christus  venit ,  vt  fundaretur  tcr- 
ra;ftmdamentum  enim  nemo  potest  pone- 
re  praeter  id,quod  positum  esf,  quod  cst  , 
Christus  Iesus  .  De  illo  ergo  cantat  psal- 
mus  Dominus  rcgnauit ,  deccrem  induit 
etc.  „  .  Verba  ,  Quicumque  cnim  cumpec- 
cato  ,.et  seqq.  vsque  ad  rincm  ad  alium 
locum  videntur  pertinere  ,  neque  satis 
sunt  integra  .  AREV. 

Cap.  XXXII.  n.i.  Vid.  lib.  xm.  Ety- 
molog.  c.  7.  GRIAL. 

Ib.  Apud  Iobum  ,  eogctut  in  nubes  : 
atque  ita  fortasse  hoc  loco  reponecdum  . 
Versus  Virgilii  est  20.  lib.5.  Aeneid.  AR. 


4S  DE   NATVRA   RERVM. 

C  A  P  V  T     XXXIII. 

De  pluuiis . 

c.  o.  v.  6.  1.  JL/egitur  in  Amos  propheta  :  Qui  vocat  aquas  maris  ,  et  effun* 
dit  eas  super  faciem  terrae  .  Aquae  enim  amarissimae  raaris  vapo- 
ris  subtili  calore  aereo  suspenduntur ,  instar  medicinalis  cucurbi- 
tae,quae  calore  superioris  circuli  humorem ,  et  sanguinem  sursum 
trahit  .  Huiusmodi  itaque  ratione  aquae  maris  per  tenuissimos  va- 
pores  in  aere  suspensae  paulatim  concrescunt ,  ibique  igne  solis 
decoctae  in  dulcem  pluuiarum  saporem  vertuntur  . 

2.  Dehinc  grauescente  nube,modo  vi  expressae  ventorum  , 
modo  solis  calore  dissolutae,  in  terrae  faciem  asperguntur  .  A  nu- 
bibus  ergo  rapiuntur  aquae  maris,et  iterum  ab  ipsis  redduntur 
in  terras  .  Sed  ,  sicut  diximus,  vt  dulces  possint  esse  in  pluuiis, 
coquuntur  igne  solis.  Alii  autem  dicunt,  non  tantummodo  aquis 
maris  nubes  concrescere,  sed  etiam  exhalantis  terrae  vaporibus  ne- 
bulas  adolescere,  quibus  densatis ,  coactisque  nubes  altius  surge- 
re,atque   iisdem   labentibus  pluuias  effundere  . 

3.  Nubes  atitem  ,  vt  praediximus  ,  apostoli  significantur,  atque 
doctores .  Pluuiae  ergo  nubium  eloquia  sunt  apostolorum  ,  quae 
<quasi  guttatim  ,  id  est,  sententialiter  veniunt,sed  abundantius  do- 
ctrinae  fecunditatem  infundunt  . 

C  A  P  V  T    XXXIV. 

De  niue  . 

1.  lT\  it  Ambrosius  ,  quod  plerumque  glacialibus  ventorlim  fla- 
tibus  rigentes  aquae  solidantur  in  niuem,et  rupto  aere  nix  fun- 
ditur . 

Cap.  XXXIII.  n.  1.  Instar  medicinalis  funditur  .  Lib.  1.   c.  4.  GRIAL. 

cucurbitae  .  Ex  Ambr.  lib.i.  c.  3.  GR.  Ib.      Alii ,  nix  funditur  super  faciem 

3.      Pro  sententialiter    alii    impressi  terrae  .  Nix  autem  significat  blandimen- 

sensualiter  .  AREV.  ta  iustorum  in  die  iudicii  ,  vt  est  iilud  , 

Cap.XXXIV.  n.i.  Ait  Ambros. .  .  .  nix  Et  vestimenta   eius  alba ,  sicut  nix  .  AR. 

CAP. 


DE    NATVRA    RERVM.  ^ 

C  A  P  V  T      XXXV. 

De  grandine . 

i.v3imili  quoque  ratione  grandinum  coagulatio  fit .  Aquae  enim 
nubium  rigore  ventorum  stringnntur  in  glaciem  ,  atque  durescunt. 
Dehinc  glacies  ipsa  partim  fragore  ventornm  comrainuta  in  fra°-. 
mina  ,  partiin  solis  vapore  resoluta  ,  frustatim  ad  terras  elabitur . 
Quod  autem  rotunda  videtur  ,  hoc  solis  calor  efficit ,  et  mora  re- 
frenantis  aeris,  dum  per  longum  spatium  a  nubibus  vsque  ad  tec- 
ras  decurrit  . 

2.  Figuraliter  namque  grando  perfTdiae  duritia  est ,  torpore 
malitiae  frigida  .  Nix  autem  homines  increduli  sunt,  frigidissimi , 
atque  pigri ,  et  in  infima  torpore  mentis  depressi  .  Item  alio  in- 
tellectu  niues  sunt  homines  dilectione  frigentes ,  qui  etsi  existant 
candidi  puritate  baptismatis ,  non  feruent  spiritu  charitatis  . 

C  A  P  V  T     XXXVI. 

De  ventis  . 

i.  V  entus  est  aer  commotus,et  agitatus,  approbante  Lucrctio, 
Venttts  enim  fit  ,vbi  est  agitando  percitus  aer  .  Quod  etiam  in  lo- 
co  tranquillissimo ,  et  ab  omnibus  ventis  quieto  breui  flabello  ap- 
probari  potest ,  quo  etiam  muscas  abigentes,  aerem  commouemus, 
flatumque  sentimus .  Quod  quum  euenerit  occultiori  quodam  mo- 
tu  caelestium,  vel  terrenorum  corporum  per  magnum  spatium  mun- 
di,  ventus  vocatur  ,  ex  diuersis  partibus  caeli  nomina  etiam  diuer* 
sa  sortitus  . 

2.  Quidam  autem  aiunt,eo  quod  ex  aquis  aer,ex  aerc  venti 
nascuntur.  Clemens  autem  dicit  ,  eo  quod  montes  excelsi  certis 
quibusdam   habentur  in  locis ,  et  ex  his  velut  compressus,  etcoan- 

_  Cap.  XXXVI.n.i.  Approbante  Lucrc-  Aristoteles  .  GRIAL. 

tio  :  Ventus  cnim   f.  V.  e.  a.  p.  a.    Vtrsus  2.     Clcmens    autem  ,  eo   quod   mon- 

ex  lib.  6.  quae  sentcntia  fuit  nuoque  Ana-  tes  .  .  .  incanduerint .  Vtrba  tunt  C/cmc- 

ximandri,  et  Stoicor. ,  quos  reprehendit  '  tis  .  GKIAL  . 

Tom.Vll.  G 


5o  DE   NATVRA     RERVM. 

gustatus  aer  ordinatione  Dei  cogatur ,  et  exprimatur  in  ventos, 
quorum  inspiramine  et  fructus  germen  concipiat  ,  aestiuusque  ar- 
dor  temperiem  sumat ,  quum  pleiades  ignitae  solis  ardoribus  in- 
canduerint . 

3.  Venti  autem  interdum  angelorum  intelliguntur  spiritus,  qui 
a  secretis  Dei  ad  salutem  humani  generis  per  vniuersum  mundutn 
mittuntur.  Item  nonnumquam  venti  incentores  spiritus  poni  so- 
lent,pro  eo  quod  malae  suggestionis  flatu  ad  terrena  desideria 
Iob.  27.  21.  iniquorum  corda  succendunt,  secundum  quod  scriptum  est  :  Tol- 
let  eum  ventus  vrens  . 

C  A  P  V  T      XXXVII. 

De  nominibus  ventorum  . 

i.JTrimus  ventorum  cardinalis  septemtrio  ,  frigidus  ,  et  niualis, 
flat  rectus  ab  axe  ,  et  facit  arida  frigora  ,  et  siccas  nubes  :  hic  et  apar- 
ctias .  Circius ,  qui  et  thrascias  ,  hic  a  dextris  septemtrionis  intonans , 
facit  niues,  et  grandinum  coagulationes.  Aquilo  ventus ,  qui  etbo- 
reas  vocatur ,  ex  alto  flans ,  gelidus  ,  atque  siccus,  et  sine  pluuia  •, 
qui  non  discutit  nubes  ,  sed  stringit :  vnde  et  non  immerito  diaboli 
formam  induit ,  qui  iniquitatis  frigore  gentiliuin  corda  constringit. 

2.  Secundus  ventorum  cardinalis  subsolanus,  qui  et  apeliotes. 
Hic  ab  ortu  solis  intonat ,  et  est  temperatus.  Vulturnus  ipse,  qui 
et  caecias  vocatur,  dexterior  subsolani  .  Hic  dissoluit  cuncta,ai- 
que  desiccat .  Eurus  ,  ex  sinistro  latere  veniens  subsolani  ,  Orien- 
tem    nubibus  irnVat  . 

3.  Tertius  ventorum  auster,  plagae  meridianae  cardinalis,  qui 
ct  notus ,  ex  humili  flans,  humidus,  calidus,  atque  fulmineus  ,  ge- 
nerans  largas  nubes,et  pluuias  laetissimas ,  soluens  etiam  flores  . 
Euroauster  ,  calidus  ventus ,  a  dextris  intonat  austri .  Libonotus, 
vel  austroafricus  ventus  est  temperatus,  calidus  a  sinistris  austri 
spirans . 

Cap.  XXXVII.  n.  1.    Primus    ventor.  qtie  a  septemtriom  illic  ,  sed  ab  Oriente 

cardinal.  Quatuor  ,  quos   hic   cardinales  incipit .  Vid.  Plin.  lib.  2.  cap. 27.  GR. 
vocat ,  lib.  13.  Etytnolog.  principales  ap-  3.     Libonotus  .  Mendose  libri  0.  etiam 

pellat .  Nam  cardinales  iilic  duos  tantum  Bedae  ,  euronotus  .  Idem    etiam  eurono- 

nominat  septemtrionem  ,et  austrur»t  ne-  tus  ,  qui  et  euroauster  .  GRIAL  . 


/  .   7  .  /J  .  .-•/  - 


DE   NATVRA   RERVM.  ji 

4.  Quartus  est  cardinalis  zephyrus,  qui  et  fauonius ,  ab  Occi- 
dente  interiori  flans  .  Iste  hiemis  rigorem  gratissima  vice  relaxat , 
flores  producit.  Africus ,  qui  dicitur  lips  ex  zephyri  dextro  latere 
intonans  :  hic  generat  tempestates,  et  pluuias  ,  et  facit  nubium  col- 
lisiones,  et  sonitus  tonitruorum,  et  crebrescentium  fulgurum  visus, 
etfulminum  impulsus  .Corus,  qui  etargestes,  ex  sinistra  partc  fauo- 
nii  spirans ,  eo  flante ,  in  Oriente  nubila  sunt ,  in  India  serena  (fg.6.) . 

5.  Quosdam  autem  Tranquillus  proprios  locorum  flatus  pro- 
priis  appellat  vocabulis,  quo  ex  numero  sunt,  in  Syria  syrus,car- 
basus  in  Cilicia  ,  in  Propontide  thracidas,in  Attica  sciron  ,  in  Gal- 
laecia  circius  ,  m  Hispania  sucronensis  .  Sunt  praeterea  quidam  innu- 
merabiles  ex  fluminibus ,  aut  stagnis ,  aut  finibus  nominati  .  Duo  sunc 
tamen  extra  hos  vbique  spiritus  magis ,  quam  venti,  aura  ,  et  altanus  . 


5.  In  Propontide  iracidas  .  Ita  mss.o. 
tiracidas  impress.  rusi  forte  thrascias  ,  qui 
supra  i.lem  cttm  circio  .   GRIAL  . 

Ib.  Aura,et  altanus  .  Vid.  Seru.  et 
Piin.  lib.  2.  c.  14.  Versus  ,  qui  de  his 
ventis  in  excusis  libris  corrnptissimi  fe- 
runtur  ,  a  manuscr.  absunt  ,  in  ouctensi 
goth.  separati  ab  koc  opere  leguntur  pro- 
pe  integri  ,  quos ,  quia  non  prorsus  ine- 
tegantes  ,  et  antiquiores  lsidoro  visi  sunt , 
proponendos  putauimus  :  sunt  autem  hi  : 
Versus  de  vcntis  :  Quatuor  a  quadro  con- 
surgunt  limite  venti  .  -  Hos  circurage- 
mini  dextra  ,  laeuaque  iuganiur  :  -  Atque 
ita  bisseno  circumdant  flamine  mundum  . 

-  Primus  aparctias ,  alto  qui  spirat  ab  axe: 

-  Huic  nomen  nostra  e  lingua  septem- 
trio  fixit .  -  Circius  huic  dexter  gelido 
c;rcumtonat  antro  :  -Thrasciam  graii  pro- 
pria  dixere  loquela  .  -  Huic  laeuus  bo- 
reus  glaciali  turbine  inugit  :  -  Frigidus 
hic  aquilo  nostris  vocitatur  in  oris  .  -  At 
subsolanus    flat    rectus  solis    ab     ortu  : 

-  Graecus  apelioten  apto  quem  romine 
signat .  -  Huic  at  vulturnus  dextra  de 
parte  leuatur  :  -  Attica  caeci.im  graiis 
quem  litora  signant  .  -  Nubifero  flatu 
lcuigatas  irrigat  auras  ,  -  Dorica  quem 
simili  designat  nomine  ling.ua  .  -  At  no- 
tus   e  medio  solis    dat    flamina     cur^u  : 

-  Austrum  rite  vocant  ,  quia  nubi  :i  lla- 
iuds    haurit   .  -   Euronotus    cui    dextcr 


adest,quem  nomine  mixto ,  -  Euroau- 
strum  latia  dixerunt  voce  latini  .  -  Li- 
bcnotus  laeuam  calidis  adtaminat  auris : 
-  Aestibus  immensis  ardens  austroairicus 
hic  est .  -  Solis  ab  occasu  zephyri  tu- 
ba  florea  seruat ,  -  Ex  itala  nomen  cui 
tixum  est  voce  fauoni  .  -  Huic  dextra.n 
tangit  dictus  lips  attide  lingua  :  -  Afri- 
cus  hic  rropria  veniens  regione  voca- 
tur  .  -  At  ui ,  core,  fretnis  zephyri  de 
parte  sinistra  :  -  Argesten  graio  vocita- 
rii.nt  ore  camoenae  .  GRIAL  . 

lb.  Grialius  in  textti  thracidas  ,  in  not. 
iracidas  .  Quid  sentiendum  sit  de  versibiis 
De  Ventis  ,  quos  Grialius  in  not.  pro- 
fert ,  dixi  io  Isidorianis  cap.  76.  n.  20. 
et  21.  Nunc  varias  lectiones  exhibebo 
ex  codice  Vaticano  Ottoboniano  6.  p.15. 
vbi  rubrica  est  ,  versus  ventorum  ,  et  ex 
Albanio  .  Vers.  1.  limine  pro  limite . 
v.  4.  altus  pro  alto  :  v.  5.  Huic  nostrtt 
nomen  lingua  septemtrio fixit\\a  Bignaea- 
na  editione  finxit  pro  fixit  ,  atque  ita 
etiam  nonnulli  mss.  habent  :  v.  6.  hunc 
dextro  ,  vel  huic  dextra  pro  huic  dexter ; 
v.  10.  medio  flat  rtctus  pro  fiat  rectus 
solis  :  v.  13.  litera  signat  pro  litora  si- 
gnttnt:  v.  14.  Nubijero  fiatu  laenum  i.t- 
tus  irrigat  eurus  :  v.  20.  adnominat  pro 
adtamtn.it  :  v.  23.  huic  dextra  mugil  po 
huic  dtxtram  Utngit.  AKLV. 

G    2 


DE    NATVRA    RERVM 


C  A  P  V  T     XXXVIII. 


Nahum.  i.  3 


X 


De  signis  tempestatis ,  vel  serenitatis . 


1.  x.  ernpestas  turbo  est  diuini  iudicii  ,  sicut  Propheta  ait:  Deus, 
in  tempestate  >et  turbine  viae  eius  .  Serenitas  autem  gaudium  est 
lucis  aeternae  .  Signa  autem  tempestatum  nauigantibus  Tranquil- 
Ius  in  Pratis  sic  dicit :  Mutatio  tempestatis  expectanda  est  in  aspe- 
rius ,  quum  iti  nocturna  nauigatione  scintillat  ad  remos ,  et  guber- 
nacula  aqua  .  In  austrum  venti  mutatio  est ,  quum  lulligines  ,  hirun* 
dinesue  cvolanl-)aut  quum  delphini  totos  se  saltibus  ostendunt ,  et 
caudis  aquam  feriunt  .  Nam  semper  inde  ventus  oritur,  quo  illife-' 
runtur  .  Nec  mirum  est ,  muta  animalia  diuinare  sub  gurgite  .  Sem-> 
per  enim  incipientis  aurae  motu  aquae  inclinantur  ,  quam  permii' 
tationem  rnaris  primi  <vndarum  incolae  sentiunt .  Itaque  propter  itn~ 
petum  pugnant :  siue  metu  ,  ne  deferantur  in  litora  :  siue  natura  ,  ne 
auersorum  ceruices  vnda  praecipitet  .  Quid  ergo  ?  Delphini  tantum 
hanc  iniuriam  titnent  ?  Imo  et  ceteri  pisces  .  Sed  ki  tantum  appa- 
rent ,  quia  exiliunt . 

2.  Item  Varro  dicit,signum  esse  tempestatis  ,  dum  de  parte 
aquilonis  fulgurat,et  dum  de  parte  euri  intonat  ^  Nigidius  quo- 
quc  ait  :  Luna  si  summo  corniculo  maculas  nigras  habuerit  in  pri' 
tnis  partibus  mensis  ,  itnbres  fore  \  si  in  medio  ,  tunc  quum  plena 
sint  in  ea  cornicula  ,  serenitatem  .  Certe  si  rubet ,  quasi  aurutn  , 
njentos  ostendit .  Fit  enim  •ventus  ex  aeris  densitate  ,  densitate  ob* 
ducta  sol ,  et  luna  rubescunt  .  ltetn  si  cornua  eius  tecta  fuerint  ne- 
bula  ,  tetnpestas  futura  est . 


Cap.  XXXVIII.  n.  1.  Tranquillus  in 
Pratis  sic  dicit :  al.  Tranquillis  in  Por- 
tis  ,  al.  Tranquillis  in  Pratis ,  al.  Tran- 
quillus  in  partes  .  Legereio  ,  Tranquillo 
in  portu  sic  disces  ,  nisi  Tranquilli  in 
cap.  de  ventis  meminisset  ,  et  quosdam 
graecorum  libros  suos  *&fivvcL<; ,  hoc  est, 


tonat  domtis ,  omnia  plenis  .  -  Rura  ria- 
tant   fossis  .  GRIAL  . 

Ib.  Nigidius  quoque  ....  carebunt . 
Verba  sunt  interpretis  Arati  ,  e  quo  sunt 
multa  restituta  \  nam  wendosissima  in 
Omnibus  libris  erant  .  Sed  eadem  longe 
elegantius  Maro  ,  Luna  reuertentes  quum 


Prata  inscripsiise  ,  diceret  in  praefatione  primum   colligit  ignes  :  -  Si  nigrum  ob- 

Plinius .  GRIAL.  scuro  ,  etc.    GRIAL  . 

2.       Dum    de    parte  aquilonis  fulg.  Ib.     Si   cornua  eius  tecta  fuerint  ne- 

Virgil.  At  Eoreae  de  paite  trucis  quum  bula  .    Ita   mss.  0.  ,  tetra   fuerint  apud 

fulminat ,  et  quum  -  Eurique ,  zepbyrique  Arati  interpretem  .  GRIAL  . 


DE    NATVRA    RERVM.  53 

3.  Aratus  autem  dicit,  si  aquilonium  cornu  lunae  sit  corrc* 
ctius ,  aquilonem  imminere  .  Item  si  cornu  australe  sit  erectius  , 
notum  imminere  .  Quarta  autern  luna  futurarum  index  certissima 
habetur  aurarum  .  Vnde  et  Virgilius  dicit :  Sin  ortu  in  quarto  ,  nam- 
que  is  certissimus  auctor ,  -  Pura  ,  neque  obtusis  per  caelum  cornibus 
ibit ,  -  Totus  et  ille  dies  ,  et  qui  nascentur  ab  illis ,  -  Exactum  ad 
mensem  pluuia ,  ventisque  carebunt . 

4.  Item  idem  Virgilius  dicit,  si  sol  in  ortu  suo  maculosus  sit, 
atque  sub  nube  latens ,  aut  si  dimidia  parte  apparuerit,  imbres  fu- 
turos.  Item  Varro  ait  ,  si  exoriens  concauus  videbitur  ,  ita  vt  in 
medio  fulgeat ,  et  radios  faciat  partim  ad  austrum  ,  partim  ad  aqui- 
lonem,  tempestatem  humidam,  et  ventosam  . 

5.  Itcm  idem  ,  si  sol,  inqnit ,  rubeat  in  occasu  ,  sincerus  fere 
dies  erit :  si  palleat ,  tempestates  signihcat .  Nigidius  quoque,  si  pal- 
lidns ,  inquit ,  sol  in  nigras  nubes  occidat,  aquilonem  ventum  si- 
gnificat .  Item  Dominus  in  euangelio  :  Si  facto  ,  inquit  ,  vespere 
rubicundum  fuerit  caelum  ,  mane  serenum  erit  .  Si  mane  rutil.it  tri- 
ste  caelum  ,  tempestas  futura  erit ,  et  quum  auster  ventus  flauerit , 
aestus  erit . 

CAPVT     XXXIX. 

De  pestilentia  . 

1.  JL  estilentia  est  morbus  Iate  vagans  ,  et  contagio  suo  ,  quaeque 
tetigerit,  polluens .  Haec  enim  aegritudo  non  habet  spatitim  tem- 
poris ,  qtio  aut  vita  speretur  ,  aut  morsjsed  repentinus  languor  si- 
mtil  cum   morte  venit  .  Quae    sit  vero   catisa   huius   pestilentiae  , 

lb.     Futttra  est  -.  alii  addunt ,  et  qitum  tempestatem   significat .  Verba  sunt  eins* 

auster  vetitus  fi.tueut  ,  acaus  erit:  quod  dem  interpretis  .  GRIAL  . 

alii  in   fine  capitis    exhibent .  AR.  5.     Rubeat  in  occasu .  Voces  in  oc« 

3.      Si   aquilonium    corn'i    lunae   sit  casu  deerant  in  omnibus   nostris  libris  . 

correctius  ,  aquilonem    imminere  .   Item  GRIAL  . 

si   cornu  austral-*  sit  erectius  .  Ita  con-  lb.     Sincerus  fl-re  .  Vox   fere  non  est 

stanter  omnes  libri  ,   et   apud   Arati  in-  in  Arati  interpretc  ,   legitur    vero   in   0- 

tcrpr.  C:tr  autcm  luna  vel   erecta    ,  vel  mnibus  nostrii  libris  .  GKIAL. 

prona  videri  soleat ,  vid.  Be  i.  c.  24.  lib.  Cap.  XXXIX.  n.  i.  Quidam   dixerunt . 

de    natur.  rer.  edit.  2.   GRIAL  .  Clementem  significat  lib.8.  RtCOgn.  citius 

lb.     Vcisus  Virgilii  sunt  432.  ec  scqq.  haec  sunt  verba  ,  Quando    pro  peccatiJ 

Ub.  i.  Georg.   ARLV.  _  et  cecera  animantia  .  GRIAL  . 

4»    Si  sol  in   ortu  suo  maculosus  ...  Jb.     Quaeque  :  hoc  est ,  quaecumqui  - 


54 


DE    NATYRA    RERVM. 

quidam  dixerunt,  quando  pro  peccatis  hominum  plaga  ,  et  corre- 
ptio  terris  iniicitur ,  tunc  aliqua  ex  causa  ,  id  est ,  aut  siccitatis  , 
auc  caloris  vi  ,  aut  pluuiarum  intemperantia  aer  corrumpitur  .  Sic- 
que  naturalis  ordinis  perturbata  temperie  ,  inficiuntur  elementa  s 
et  fit  corruptio  aeris,  et  aura  pestilens ,  et  oritur  pernicies,  et  cor- 
ruptelae  vitium  in  homines,et  cetera  animantia  .  Vnde  et  Virgi- 
lius  :  Corrupto  caeli  tractu^  miserandaque  •venit  -  Arboribusque  ,  sa- 
tisque  lues  . 

2.  Item  alii  aiunt ,  pestifera  semina  rerum  multa  ferri  in  ae- 
rem  ,  atque  suspendi,  et  in  externas  caeli  partes  aut  ventis,  aut  nu* 
bibus  transportari  .  Deinde  quaqua  feruntur,  aut  cadunt  per  lo- 
ca ,  et  germina  cuncta  ad  animalium  necem  corrumpunt  ;  aut  sus- 
pensa  manent  in  aere  ,  et  quum  spirantes  auras ,  illa  quoque  in 
corpus  pariter  absorbemus  :  atque  inde  languescens  morbo  corpus, 
aut  vlceribus  tetris,  aut  percussione  subita  exanimatur.  Sicut  enim 
caeli  nouitate,vel  aquarum  corpora  aduenientium  tentari  consue- 
uerunt,  adeo  vt  morbum  concipiant ,  ita  etiam  aer  corruptus  ex 
aliis  caeli  partibus  veniens,  subita  clade  corpus  corrumpit  ,  atque 
repente   vitam   extinguit . 


vti  apud  alios ,  et  apud  ipsum  Isidorura 
alibi  .  Nonnulli  habent  ,  pene  cmnia  quae, 
alii  solum  ,  qtiae  .  Versus  Virgilii  sunt 
138.  et   seq.  lib.  3.   Aeneid  .  AREV. 

2.  Item  alii  aiunt ,  pestifera  semina 
rerum  .  Operae  pretium ,  quibus  ex  ver- 
bis  Lucretii ,  quae  restant  huius  capiiis  , 
confiarit ,  inspiccre  .  Is  igitur  ita  lib.  6. 
Primum  multarum  semina  rerum  -  Esse 
supra  docui  ,  quae  sint  vitalia  nobis ,  -  Et 
contra  quae  sint  morbo  ,  mortique  ,  ne- 
cesse  est  -  Multa  volare  ea  ,  quom  casu 
sunt  forte  coorta  ,  -  Et  perturbarunt  cae- 
lum  :  fit  morbidus  aer  .  -  Atque  ea  vis 
omnis  morborum  ,  pestiiitasque  -  Aut 
extrinsecus  ,  vt  nubes  ,  nebulaeque  super- 
ne  -  Per  caelum  veniunt,  aut  ipsa  saepe 
coorta  -  De  terra  surgunt :  vbi  putrorem 
humida  nacta  est  -  Intempestiuis  pluuiis- 
que  ,  et  solibus  icta  .  -  Nonne  vides  etiam 
cacli  nouitate  ,  et  aquarum  -  Tentari  pro- 
cul ,  a  patria  quicumque  ,  domoque  -  Ad- 


ueniunt,ideo  quia  longe  discrepat  aer ? 
Et  paulo  post :  Proinde  vbi  se  caelum  , 
quod  nobis  forte  alienum  est ,  -  Com- 
mouet  ,  atque  aer  inimicus  serpere  coe- 
pit  :  -  Vt  nebula  ,  ac  nubes  paulatim  re- 
pit  ,  et  omne  ,  -  Qua  graditur  ,  contur- 
bat ,  et  imimitare  coactat .  -  Fit  quoque  , 
vt  in  nostrum  quom  venit  deniqae  cae- 
lum  ,  -  Corrumpat ,  reddatque  sui  simile, 
atque  alienum  .  -  Haec  igitur  subito  cla- 
des  noua  ,  pestilitasque  -  Aut  in  aquas 
cadit ,  aut  fruges  persidit  in  ipsas  ,  -  Aut 
alios  hominum  pastus ,  pecudumque  ci- 
batus,-Aut  etiam  suspensa  manet  vis 
aere  in  ipso  .  -  Et  quom  spirantes  mi- 
stas  hinc  ducimus  auras ,  -  lila  quoque 
in  corpus  pariter  sorbere  necesse  est  . 
GRIAL  . 

~lb.  Spirantes  :  reponendum  videtur 
spiramus ,  ant  cum  Lucretii  versibus  ci- 
tatis ,  quum  spirantes  ducimus  auras  .  AR. 


c 


DE    NATVRA   RERVM.  55 

C  A  P  V  T     XL. 

De  oceano . 


>ceanus  in  se  reciprocis  aestibus  reuertatur  ,  quidam 
aiunt,  in  promndis  oceani  esse  quosdam  meatus  ventorum  ,  veluti 
iriundi  nares ,  per  quas  emissi  anheiitus ,  vel  retracti,  alterno  acces- 
su ,  recessuque  ,  nunc  euaporante  spiritu  efflent  maria  ,  nunc  retra- 
hente  reducant.  Quidam  autem  volunt,  cum  augmento  lunaricre- 
scere  oceanum,et  tamquam  eius  quibusdam  spirationibus  retror- 
sum  trahatur,  et  iterum  eiusdem  impulsu ,  ac  retractu  ,  in  mensu- 
ram  propriam  refundatur  . 

2.  Alii  quoque  oceani  vndis  ali  sidera  dicunt ,  solemque  de 
oceano  aquam  haurire  ignibus  suis,  et  circum  omnia  sidera  fun- 
dere,  vt  ea  temperet ,  quia  sunt  ignea  .  Vnde  dicunt ,  quia,  quum 
haurit  vndas ,  erigit  oceanum.  Sed  vtrum  ventorum  spiritu  aquae 
erigantur,an  lunari  cursu  increscant,  an  sole  trahente  decrescant, 
hoc  soli  Deo  cognitum  est,  cuius  et  opus  lnundiis  est  ,  solique 
omnis  mundi  ratio  nota  est . 

3.  Oceani  autem  magnitudo  incomparabilis,  et  intransmeabilis 
latitudo  perhibetur .  Quod  etiam  Clemens  ,  discipulus  apostolo- 
rum  ,  visus  est  indicare  ,  quum  dicit :  Oceanus  intransmeabilis  est , 
et  hi ,  qui  -vltra  eum  sunt  mundi  .  Philosophi  autem  aiunt  ,  quod 
post  oceanum  terra  nulla  sit ,  sed  solo  denso  aere  nubium    conti- 

Cap.XL.n.  i.   Quidam   aiunt,inpro-  nostris    respirandi  habetur  commercium, 

fundis    oceani    esse    quosdam    meatus  .  ita   in   profundis    oceani    esse    quosdam 

Plcito  in  Phaedone  .  GRJAL  .  meatus   repletos  spiritu  ventorum  ,  velut 

Ib.      Efflent  maria  ,  nunc  retrahente  niundi  nares  etc.,,Post  volunt  nonnulli 

reducant .  F.   effluant  m.  n.  r.  reducan-  addunt ,  vt  ait  Ambrosius  .  AREV. 
tur  .   lta   enim  piiulo  post  retrorsum  tra-  2.     Alii   oceani   vndis  ali  dixerunt  si- 

hi ,  et  refundi  dicet  ,  nisi   ad  nares  re~  dera  .   Vid.  sup.  cap.  15.    GRIAL  . 
ferri   mauis  .  GRIAL  .  3.     Quod  Clcmens ,  apostolorum   di- 

Ib.     Quidam    autem    votunt  .  .  .  cum  scipulus  ,  auctor  fuerit  Hbrorum  Recogni- 

augmento  lunari  refundatur  .  Verba  sunt  tionum  ,  iam   olim    negarunt   S.  Athana- 

Ambrosii  hb.  4.   in  fine  capitis   7.  GR.  sius  ,  Eusebius  ,  et  alii .   Nonnulli  tamen  , 

Ib.     Qtiidam  etc.  Alii  ,  „  quidam  phi-  vt   S.  tpiphanius  ,  ct  Ruirinus  ,  opus  illuJ 

losophi  mundum  ,  vt  refert   Solinus ,  ex  a  S.  Clemente  scriptum  fuisse  existimant, 

quatuor  elemcntis  ,  quasi  quoddam  ani-  sed  ab  haereticis  corruptum  .  Lucanl  ver- 

mal  esse  dicunt  concretum  ,  mouerique  sus  sunt  623.    et  seqq.    lib-  5-    Gritluil 

^uodam  spiritu  ,  et   sicut  in  corporibus  mendose  tenire  pro   tcnen  .  AR- 


56  DE    NATVRA    RERVM. 

neatur  mare  ,  sicut  et  terra  subterius ,  ideo  et  Lucanus:  Quttm  tna- 
re  conuoluit  gentes  ,  quum  litora  Tethys  -  Noluit  vlla  pati ,  caelo  coiu 
tenta  teneri  :  -  Tunc  quoque  tanta  malis  moles  creuisset  in  astra  , 
-  Ni  superum  rector  pressisset  nubibus  vndas  . 


c 

i.  V_^  ur 


CAPVT     XLI. 
Cttr  mare  non   crescat . 


mare  maius  non  fiat ,  ac  tantis  fluuiorum  copiis  nulla- 
tenus  crescat  ,  Clemens  episcopus  dicit ,  eoquod  naturaliter  salsa 
aqua  fluentum  dulce  in  se  receptum  consumat,  eoquefit,  vt  illud 
salsum  maris  elementum  quantascumque  recipit  copias  aquarum  , 
nihilominus  exhauriat .  Adde  etiam,quod  venti  rapiunt,  et  vapor, 
calorque  solis  assumit  .  Denique  videmus,  lacus  5  multasque  lacunas 
paruo  sub  momenti  spatio  ventorum  flatibus ,  solisque  ardore  con. 
lccles.  i.  7.  sumi .  Salomon  autem  dicit :  Ad  locum  ,  vnde  exeunt  fiumina  ,re- 
uertuntur  , 

2.  Ex  quo  intelligitur,  mare  ideo  non  crescere ,  quod  etiam 
per  quosdam  occultos  profundi  meatus  aquae  reuolutae  ad  fontes 
suos  refluant,  et  solito  cursu  per  suos  amnes  recurrant  .  Mare  au- 
tem  propterea  factum  est ,  vt  omnium  cursus  fluuiorum  recipiat  . 
Cuius  quum  sit  altitudo  diuersa,  indiscreta  tamen  dorsi  eius  ae- 
qualitas  .  Vnde  aequor  appellatum  creditur,  quod  superficies  eius 
aequalis  sit.  Physici  autem  dicunt3mare  altius  tsst  terris. 


i.R 


C  A  P  V  T     XLII. 

Quare  mare   salsam  habeat  aquam  . 

ursus  Ambrosius  doctor  docuit,  dicens,  Mare  iccirco  dicunt 

•vete- 

Cap.  XLI.  n.   1.    Clemens  episcopus  moris  possunt  etc.  GIUAL  . 

dicit ,  lib.  8.  Recognit.  GRIAL  .  lb.     Lacus ,  multasque   lacunas  .  Lu- 

Ib.     Adde  etiam  ,  quod  venti  rapiunt  .  crctii  verbis   lusisse  videtur  :  Multosque 

Lucretius  .  Praeterea  magnam  sol  partem  lacus ,  multasque   lacunas  .   GRIAL  . 

detrahit  aestu.  Et  mox  ,  Tum  porro  ven-  Cap.XLII.  n.i.  Rursus  Ambrosius  ... 

ti   magnarn  quoque  tollere  partem  -  Hu-  impotabile  sit  3 ;lib.  2.   f.  %•  GR. 


DE    NATVRA    RERVM.  57 

veteres  salsas  ,  atque  amaras  habere  aquas  pro  eo,quod  ca^quae 
ex  diuersis  fluuiis  in  id  influunt ,  solis  ardore  ^acventorum  flatibus 
absumantur  ,  tantumque  diurno  vapore  consumi  ,  quantum  per  singw 
los  dies  ex  omnibus  amnium  cursibus  in  ipsum  inuehitur  .  Quod 
etiam  solis  ratione  fleri  perhibetur  ,  qui,quod  purum ,  ac  leue  est , 
ad  se  rapit :  quod  vero  graue  ,  ac  terrenum  ,  relinquit ,  quod  etiam 
amarum ,  et  impotabile  sit . 


A 

i.  L  Vegyt 


C  A  P  V  T     XLIII. 
De  Nilo  . 


rptus  aeris  calorem  ,  semperque  solem  habet:  numquam 
imbres ,  vel  nubes  recipit,  cuius  loca  Nilus  fluuius  aestatis  tempore 
inundat,quo  pro  pluuiis  vtuntur  .  Oritur  enim  fluuius  idem  inter 
austrum,et  ortum  .  Etesiarum  autem  flatus  a  zephyri  parte  ,  id  est, 
ab  occiduo  flat,  et  habet  certum  tempus  .  Nascuntur  enim  mense 
maio,quarum  flatus  initio  languens  est,  sed  per  dies  augescit . 

2.  Nam  flant  ab  hora  sexta  in  decimam  .  Harum  i^itur  flatu 
resistente  vndis ,  oppositisque  etiam  ostiis  eius,quibus  in  mare  in- 
fluit ,  arenarum  cumulis,Nili  fluctus  intumescunt ,  ac  retro  reuerti 
coguntur  .  Sicque  aquae  erumpentes  propelluntur  in  austrum  .  Qui- 
bus  congestis  Nilus  in  Aegyptum  erumpit.  Quiescentibus  quoque 
etesiis,  ruptisque  arenarum  cumulis,  rursus  in  suum  alueum  redi: 
fluuius . 

C  A  P  V  T     XLIV. 

De  nominibus  maris ,  et  fluminum  . 

i.JLn  Pratis  Tranquillus  sic  asserit  dicens,  Extemum   mare  ocea- 
nus  est  ^internum  ,  quod    ex   oceano  fluit,  superum ,  et  inferum  ,qui- 

Ib.     Ac  ventorum  flatibus .  Haec  ver-  Cap.  XLIII.  n.  i.     Totiits    capitis  sen- 

ba  non  sunt  Ambrosii  :   sed    veluti    ex  ter.tia  sumpta   e  Lucreiii  ead.   de  re  ele- 

praecedemi   capite   repetita  .   GR.  gantissimis  versibus   lib.  6.    Nilus   in  ac- 

Ib.     Quod  ctiam    solis  ratione  .  Hoc  state  crescit,   etc.    Sed    verba    Lucrctii 

est ,  solertia  ,  et  iudicio  ,  et    discernendi  (  quibus  libentcr  vti  solet )  hoc  /d 

quadam   vi .  Ita  enim  Ambrosius  :  quod  dita    opera  fugisse   videtur  .  GRIAL  . 
cx  solis  quadatn   diiudicatione  ficri  per-  Cap.  XLIV.  n.  i.  De  hoc  capite,  quod 

uibetur  .  GRIAL  .  nunc   r/riinum    prodit   ,  no;ii:u!la   ( 

Tom.Vll.  H 


53  DE    NATVRA   RERVM. 

bus  Italia  alluitur  .  Ex  his  superum  adriatieum  dicitur,  et  tuscum 
inferum  . 

2.  Fretum  angustum  ,  quasi  feruens  mare  ,  vt  siculum,et  ga- 
ditanum  .  Aestuaria  sunt  omnia ,  per  quae  mare  vicissirn  tum  ac- 
cedit ,  tum  recedit ,  Altum  proprie  mare  profundum  .  Vada  ,  qui- 
bus  in  mari  potest  stari,quae  Virgilius  breuia  appellat,quae  ea« 
dem  graeci  brachya . 

3.  Sinus  maiores  recessus  maris  dicuntur,  vt  Caspius ,  Arabi- 
cus  ,  Indicus  .  Minores  autem  anguli ,  vt  Paestanus,  Amyclanus,  et 
ceteri  similes.  Flustra  motus  maris  sine  tempestate  fluctuantis  .  Nae- 
uius  in  bello  punico  sic  ait :  Onerariae  onustae  stabant  in  fiustris  , 
ac  si  diceret  in  salo  . 

4.  Moles  ,  quae  eminent,et  procurrunt  mari .  De  quibus  Pa- 
cuuius:  Omnes  latebras  sublata  mole  obtrusas  .  Sinus  caecus  fiuctta 
tumens,  necdum  tamen  canus  .  De   quo  Atta  in  Togatis  sic  ait  : 


uaui  in  Isidorianis  cap.  76.  num.  xi. 
Collatis  inter  se  multis ,  ac  variis  mss. 
scripturam  ,  quae  optima  visa  est,  sele- 
gi  .  Pro  in  Pratis  alii  habent  ih  anna- 
tibus  libris  patrum  .  Vide  not.  ad  cap.38. 
num.  1.  Fabricius  Biblioth.  latin.  lib.  2. 
cap.  24.  n.  6.  putat ,  legendum  in  Va- 
liis  :  nam  Suetonii  Tranquilli  opus  De 
rebtis  vanis  laudant  Seruius,et  Cari- 
sius  :  sed  non  improbat,  quod  Suetonius 
libros  suos  de  rebus  variis  Prata  inscri- 
pserit ,  vt  Grialius  existimat  .  Minus  ve- 
ro  probat ,  quod  alii  reponunt  in  Par- 
ergis  ,  vel  in  Arateis  .  Pro  externum 
alii  exhibent  extremum  .  Pro  superum  , 
et  inferum  alii  supernum ,  et  injernum  . 
AREVALVS . 

2.  Festus ,  Aestuaria  sunt  omnia ,  qua 
mare  etc.  Ex  coniectura  rescripsi  vada: 
nam  in  mss.  erat  vaga  ,  aut  vuaga  .  Se- 
neca  in  Agamenn.  v.  572.  Has  inopis 
vndae  breuia  comminuunt  vada  .  Virgi- 
lius  1.  Aeneid.  v.  115.  In  breuia ,  et 
iyrtes  .   AREV. 

3.  Paestanus  :  ita  edendum  colligo 
ex  Cicerone  ad  Attic.  ep.  6.  lib.  16. 
Duo  sinus  fuerunt ,  quos  transmitti  opor- 
tuit ,  Paestanus  ,  et  Vibonensis  .  In  mss. 
srat  Pertanus  .  Paestum  oiim  vrbs ,  nunc 


vicus  est  Lucaniae  .  In  nonnullis  mss. 
erat  Amyclanus  fluctuantes  .  Omisi  j?«. 
ctuantes  ,  quia  deest  haec  vox  in  vatic. 
Palat.  1448.  Alioquin  coniici  posset , 
Amyclanus  ,  seu  Fundanus  .  In  cod.  Al- 
banio  ,  Amyclanus  ,  et  certi  similes  .  De 
sinu  Amyclano  ,  qui  et  Fundanus  dici- 
tur  ,  Plinius  lib.  14.  cap.  16.  Quod  au- 
tem  angulus  pro  sinu  maris  accipiatur, 
constat  ex  Catone  apud  Carisium  lib.2. 
pag.  185.  Putsch.  Mare  velis  florere  vi- 
dcres  vltra  angulum  gallicum  .  De  flu- 
stro  ,  seu  fiustris  Festus ,  et  Tertullianus 
de  Pallio  cap.  2.  Sed  Festus  flustra  ait 
esse  ,  quum  in  mari  fluctus  non  moue- 
tur  .  Pro  flustra  alii  mss.  Isidori  habent 
flustrum,et  stabunt  pro  stabant .  Codex 
Alban.  Onerariae  ,  et  oneratae  stabant  etc. 
AREVALVS  . 

4.  Alii  ,  sub  laeta  mole  abstrusas : 
fortassls  sub  lata  .  Ex  hac  molis  signifi- 
catione  ortum  videtur  vocabulum  hi- 
spanum  muelle  de  molibus  ,  quae  in  por- 
tubus  ad  reprimendos  fluctus  extruun- 
tur  .  Vox  sinus  hoc  loco,nescio,  quid,' 
sit  .  Libenter  legerem  :  obstrusas  in  sinu , 
vel  obrutas  sinu  .  Caecus  fluctus  etc.Y\\x- 
ctus  caeci  hac  eadem  significatione  alia 
etiam  meminerunt ,  Sisennas  apud  Hc  ■ 


DE    NATVRA    RERVM.  59 

Pro  populo  fluctus    caecos  faciunt   pcr  discordiam   .     Et  Aucustus 
inquit ,  Nos  venimus  Neapolim  fluctu  quidem  caeco  . 

5.  Litus  ,  quidquid  aqua  alluit.  Flumen  omnis  humor ,  qui  vel 
modice  fluit.  Torrens  fluuius  ,  qui  pluuia  crescit ,  siccitate  torre- 
scit :  de  quo  Pac u ui us  :  Flammeo  vapore  torrens  terrae  .  Ostia  exi- 
tus  fluminum  in  mare  .  Tollae  aquarum  proiectus ,  quales  sunt  in 
Aniene  flumine  quammaxime  praecipites . 

CAPVT      XLV. 

De  positione  terrae . 

1.  V^  ualiter  terra  super  aerem  fundata  libratis  credatur  stare 
ponderibus,  sic  dicit  Ambrosius  :  De  terrae  autem  qu.r- 
litate3siue  positione  sufficiat  secundum  scripturam  Iob  sciendum  3 
quia  suspendit  terram  in  nihilo  .  Philosophi  quoque  similiter  opinan- 
tur^aere  denso  terram  sustineri  yet  quasi  spongiam  mo/e  sua  im- 
mobilem  pendere ,  sicque  vt  aequali  motu  hinc ,  atque  inde  ,  velttti 
alarum  suffulta  re?nigiis  ,  ex  omni  parte  librata  propendeat  ,  nec  in 
partem  possit   inclinari  alteram  . 

2.  Verumtamenvtrum  densitate  aeris sustineatur ,  an  super  aquam  Ps-  ^T.o". 
pendeat ,  quia  scribitur ,  Qui  fundauit  terram  super  aquas :  -vel  quo- 
modo  aer  mollis  tantam  molem  possit  sttstentare  terrenam ,  aut  si  su- 
per  aquas  est  tam  immane  pondus  ,  quomodo  non  demergatur  ,  aut 
quvmodo  aequitatis  libram  teneat  ^ne  in  alteram  partem  propensa 
incumbat  :  hoc  nulii  mortalium  scire  fas  est ,  nec  nobis  discutere  ^aut 
perscrutari  licet  cuiquam  tantam  diuinae  artis  excellentiam ,  dum 
consttt ,  eam  lege  maiestatis  Dei  aut  super  aquas  >  aut  super  nubes 
stabilem  permanere  .  Quis  enim  ,  inquit  Salomon  ,  sifficit  narrare 
opera  illius  ,  aut  quis  inuestigabit  magnalia  eius  ?  Ergo  quod  mor- 
talium  naturae  secretum  est,  diuinae  potentiae  relinquendum  est . 

nium   c.  6.   n.  7.  ,ec    Liuius  apud  Sene-  Pro    cumore  in  faucibus    adhiberi    solec 

ca:n  Suasor.  7.    ARLV.  tolles  ,  toles  ,  tolae  ,  tolict  .  Inde  puto  tra- 

5-     AV.uit :  al.  alluitur  .  Pacuuii  ver-  ctam  signific.nionem  ad  praecipices  :i  ]u.i- 

ba  inCelligenda  ,  ec  reformanda  sunc  ex  rum   proieccus ,  quia  his  in   locis  tuo 

diccis  in  noc.adlib.13.Lcymolog.cn.  aquae  .  Quid  ,  si  legas  ,  tholi  ?  AREV. 
n-  2.  In    mss.   crac    torret    pro    terrae   .  Cap.  XLV.  n.  1.  Sic  dicic  An<     • 

Pro  tollae  alii  tulli ,  alii  to:li  ,  alii  tciies  .  lib.  1.  ccp.  6.    GRIAL. 

H   2 


60  DE  NATVRA  RERVM. 


C  A  P  V  T  XLVL 

De  terraemotu  . 


,s 


•apientes  dicunt ,  terram  in  modum  spongiae  esse  ,  conce- 
ptumque  ventum  rotari ,  et  ire  per  cauernas .  Quumque  tantum 
ierit ,  quantum  terra  capere  non  possit  ,  huc  ,  atque  illuc  ventus 
fremitum  ,  et  murmura  mittit .  Dehinc  quaerentis  vi  viam  euaden- 
di,dum  sustinere  eum  terra  non  potuerit,  aut  tremit,  aut  dehiscit, 
vt  ventnm  egerat  .  Inde  autem  iieri  terraemotum  ,  dum  vniuersa 
ventusinclusus  concutit. 

2.  Vnde  et  Sallustius :  Ventl  ■>  inquit,  per  caua  terrae  praecipi- 
tati ,  rupti  aliquot  montes  ^  tumulique  sedere  .  Ergo  ,  vt  diximus  s 
tremor  terrae  vel  spiritu  venti  per  caua  terrae  ,  vel  ruina  infe- 
riorum  ,  motuque  vndae  existit .  Sic  enim  et  Lucanus  ait :  Terraque 
dehiscente  insolitis  tremuerunt  motibus  Alpes  .  Terraemotum  au- 
tem  illic  assidue  fieri ,  vbi  caua  terrarum  sunt,in  quibus  venti  in- 
grediuntur ,  et  faciunt  terraemotum  .  Nam  vbi  arenosum  est,aut 
solida  est  terra,  non  ibi  fit  terraemotus  . 

3.  Terrae  autem  motio  pertinet  ad  iudicium  ,  quando  pecca- 
tores,  et  teireni  homines  spiritu  oris  Dei  concussi  commouebuntur  . 
Item  terrae  commotio  hominum  terrenorum  est  ad  fidem  conuersio  . 
Vnde  scriptum  est  :  Pedes  eius  steterunt ,  et  mota  est  terra^  vtique  ad 
credendum  . 

CAPVT     XLVII. 

De  monte  Aetna  . 

1.  \~J  e  monte  autem  Aetna  Iustinus  in  libro  historiarum  ita  scri- 
bit ,  dicens  :  Siciliae   tellus  tenuis  ,  ac  jragilis  ,  et  cauemis   quibus- 

Cap.  XLVI.  n.i.    Huius  quoqut  capi-  ad   v.  Vnde  tremor  terris  .    GRIAL  . 

tis  sententia  e  scxto  Lucretii  sumpta  .  GR.  lb.     Motuque  vndae  .  Lucretius  :  Fit 

lb.       Quaerentis   vi  viam   euadendi  .  quoque  ,  vbi   magnas  in  aquae  ,  vastasque 

Omiserant  librarii  illud  vi  ,sequenris  al-  lacunas  -  Gleba  vetustate  e   terrae    pro- 

terins  syllabae    vi    similitudine    delusi  .  uoluitur   ingens ,  -  Vt  iactetur  aqua  ,  et 

Notum  illud :  fit  via  vi  .   GRIAL  .  fluctu  quoque  terra  vacillet  .  GR. 

2.    Vnde  et  Sallustius  ,  Venti  ( inquit  )  lb.     Praecipitati  :  forte    praeeipitari  , 

per  caua  terr.  Citantur  eadem  verba  ini-  yt  mox  sedere .  AREV. 

tio  14.  Etymolog. ,  et  a  Seru.  Ceorg.  2.  Cap.XLVII.  n.  t.  Iustinus  :  Initio  li~ 


DE    NATVRA    RERVM.  61 

dam^fistulisque  ita  penetrabilis  ,  vt  ventorum  tota  ferme  fiatibus 
pateat  ,  necnon  et  ignibus  generandis  ,  nutriendisque  soli  ipsius  na- 
turalis  materia ,  quippe  intrinsecus  strata  sulphure  -,et  bitumine  tra- 
ditur  .  Ouae  res  facit ,  vt  spiritu  cum  igne  introrsus  colluctante  fre- 
quenter ,  et  compluribus  locis  nunc  fiammas ,  nunc  vapores  ,  nunc  fu- 
mum  eructet  . 

2.  Inde  denique  Aetnae  montis  per  tot  secula  durat  incendium^ 
tt  vbi  acrior  per  spiramenta  cauernarum  ventus  incubuit ,  arenarum 
moles  egeruntur  .  Accedunt  et  perpetua  fomenta  insularum  Aeolidum  , 
veluti  ipsis  vndis  alatur  incendium  ,  neque  en'vn  in  tam  angustis 
terminis  aliter  durare  tot  secula  tantus  ignis  potuisset ,  nisi  et  hu- 
moris  nutrimentis  aleretur  . 

3.  Hinc  igitur  fabulae  Scyllam  ,  et  Charybdim  peperere  .  Hinc 
latratus  auditus  ,  hinc  monstra  ,  hinc  reddita  simulacra  ,  dum  naui- 
gantes  ,  magnis  vorticibus  pelagi  dissidentis  exterriti  ,  latrare  putant 
vndas  ,  quas  sorbentis  aestus  vorago  collidit  .  Eadem  causa  etiam 
Aetnae  montis  perpetuos  ignes  facit  .  Nam  aquarum  ille  concursus 
raptum  secum  spiritum  in  imum  fundum  trahit  ,  atque  ibi  sujfoca- 
tum  tamdiu  tenet ,  donec  per  spiramenta  terrae  dijfusus ,  nutrimenta 
ignis  incendat . 

4.  Constat  autem  ad  exemplum  gehennae,  cuius  ignis  perpe- 
tua  incendia  spirabunt  ad  puniendos  peccatores  ,qui  cruciabuntur 
in  secula  seculorum  .  Nain  sicut  isti  montes  in  tanta  temporisdiu* 
turnitate  vsque  nunc  flammis  aestuantibus  perseuerant ,  ita  vt  num- 
quam  extingui  possint,sic  ignis  ille  ad  crucianda  corpora  damna- 
torum  finem   numquam   est  habiturus  . 


,.N. 


CAPVT     XLVIII. 
De  partibus  terrae  . 
nc  terrae  positionem  definiemus,  et  mare  quibus  locis  in- 


hri  quarti  ,vnde  sunt  haec  omnia  vsque  ptoris ,  aut  typographi   negligentiam  ,  vt 

*d  allegorica  .  GRIAL  .  ego  quidem  arbitror  ,  et  dixi    in    Isido- 

4.     Ifjnis  ille  :  al.  ignis  ille  aetemus  ,  rianis   cap.  76.  num.  6.  E  mss. ,  et  edius 

vel  ignis  illt  gehennae  .  ARLV.  selectiorem  scripturam    concinnaui  .  Bl- 

Cap.  XLVIII.  n.i.   Hoc  caput  in  editio-  gnaeus  ,  definiawus  .  .  .  interfusum  ■  Indt 

oe  Gialii  praetcrmissum  fuit  per  excri-  ttutem  ordinem  c.\j  onamui  ■  Omntit  cacli 


62  DE   NATVRA   RERVM. 

terfusum  videatur  ,  ordine  exponemus  .  Terra  ,  vt  tesMtur  Hygi- 
nus,mundi  media  regione  collocata  ,  omnibus  partibus  caeli  ae- 
quali  dissidens  interuallo  centrum  obtinet.  Oceanus  autem  regio- 
ne  circumductionis  sphaerae  profusus  ,  prope  totius  orbis  alluit  fi- 
nes  .  Itaque  et  siderum  signa  occidentiain  eum  cadereexistimantur. 

2.  Regio  autem  terrae  diuiditur  trifariam  ,  e  quibus  vna  pars 
Europa  ,  altera  Asia,tertia  Africa  vocatur .  Europam  igitur  abAfri- 
ca  diuidit  mare  ab  extremis  oceani  finibus ,  et  Herculi  columnis. 
Asiam  autem  ,  et  Libyam  cum  Aegypto  disterminat  ostium  Nili 
fluuii ,  quod  Canopicum  appellatur .  Asiam  ab  Europa  Tanais  di- 
uidit ,  bifariam  se  coniiciens  in  paludem,quae  Maeotis  appellatur . 
Asia  autem,vt  ait  beatissimus  Augustinus ,  a  meridie  per  orientem 
vsque  ad  septemtrionem  peruenit  .  Enropa  vero  a  septemtrione 
vsque  ad  occidentem ,  atque  inde  Africa  ab  occidente  vsque  ad 
meridiem  . 

3.  Vnde  videntur  orbem  dimidium  duae  tenere  ,  Europa  ,  et 
Africa  .  Alium  vero  dimidium  sola  Asia  .  Sed  ideo  illae  duae  par- 
tes  factae  sunt ,  quia  inter  vtramque  ab  oceano  ingreditur,  quid- 
quid  aquarum  terras  influit  ,  et  hoc  Mare  magnum  nobis  facit  . 
Totius  autem  terrae  mensuiam  geometrae  centum  octoginta  mi- 
lium  stadiorum  aestimauerunt . 


po~t  ptirtibus,  et  sldcrum  ante  signa  . 
Nonnulli  habent  abluit  pro  alhtit  .  Sed 
alluit  legit  etiam  Munckerus  ad  Hy- 
ginum  pag.  J5j.,qui  hoc  caput  cum 
capite  vni.  Astronom.  Poetic.  Hygini 
lib.  1.  conferendum  esse  ,  et  cmendan- 
dum  ait  .  Verba  Hygini  sunt  ,  Terra  mua- 
di  , .  .  centrttm  obtinet  sphaerae  .  Hanc 
mediam  diuidit  axis  in  dimensione  totius 
terrac  .  Occanus  autem  regione  (  al.  e  re- 
gicne  )  circumductionis  .  .  .  in  eum  deci- 
dcrc  existimantur  .  AREV. 

2.      Bignaeus  ,  distcrminat    os  Nili 


fiuuii  ,  qui  Canopicum  .  Hyginus,  ijuod 
Canopicon  .  IViox  Thanus  pro  Tanais  ,  et 
Eothis  pro  Maeoiis  .  Sic  alii  errores  pas- 
sim   apud    Bignaeum  .   AREV, 

3.  Mare  magnum  :  ita  appellat  saepe 
Isidorus  mare  mediterraneum  .  Vide  Ety- 
molog.  lib.  13.  cap.  16.  num.  1.  Pro  /«- 
fiuit  editio  recemior  Matritensis  in  Ad- 
dendis  pag.  51.  intcrluit  .  Post  acstima- 
ueritnt  alii  addunt ,  ccc.  autem  in  lon- 
gitudine  ,  CC.  in  latitudine  :  in  historiis 
catholicis  hoc  dicetur  .  AREV. 


S.   ISIDORI 

HISPALENSIS   EPISCOPI 

CHRONICON. 


*3 


P   R  A  E    F  A    T   I    0 


B 


I.  ^m^M  reuem  temporum  seriem  per  generattones  ,  et  regna  primus 
ex  nostris  lulius  Africanus  sub  imperatore  Marco  Aurelio  Antonino 
simplici  historiae  stilo  elicuit .   Deinde  Eusebius  Caesariensis  episco- 


Praefat.  n.  i.  Iu!ii  Africani ,  temporum 
scriptoris  ,  meminit  praetcr  alios  Eusebius 
Chronico  sub  anno  redempti  orbis  ccxxiv. 
et  alibi :  Augustinus  aduersus  Faustum  : 
Hieronynui  Catalogo  scriptorum  ccclesia- 
sticorum  ,  et  praefatione  in  Danielem . 
Suidas  dictione  A'$piKavi(,  et  dictione 
x«5-c\  ,  Eustachius  in  elegantissimo  opu- 
sculo  t«  i%a.np.{pii ,  quod  apud  me  est , 
ttusquam  hactenui  editum  ;  et  omnium  co- 
piosissime  Photius  in  Bibliotheca  ,  quam 
de  libris  a  se  lectis  concinnauit  ,  qui  au- 
ctor ,  quum  et  ipse  huc  vsque  ,  non  sine 
tnaximo  publicae  vtilitatis  dispendio  ,  m 
tenebris  lateat ,  operae  pretium'  arbitror 
tius  vcrba  apponere  :  ca  sunt  numero 
xxxiv.  inhunc  modum  :  dvf}vuo-$-»  a$[i- 
XO.VX    'KfCj.iy.Jv  .    iTct;    ifiv   o    >t    T8C    Xt- 

yOtltV&C     Ki<fg(    t'v    /\i-)OI(      SUVTa^XC     l.     cP. 

gV'  ^'V  auvTifitc  piv  ,  d/\/\d  fz*SiV  TaV 
dva^Kxiuv  i<rofx6t!v(tf  •napa>.t /j» dvuv  .  ap- 
^eTdf  o*£  arro  Ttic,  MtcraiKiTc    y.oo-/jo-)iveiac  , 

>L     Y.a,TCt7l     i'*C  TH<  Xf.H?GV  TTaf  Cl/(r/ac  .  17TI- 

TLtyi.$*v  Sl  Sia./\a[i.i2ava  >L  tx  aVv  Xptcpcu 
fiiXr'  7";  fjay.pivov  tou  ou/jxiuv  l?am/\iu( 
@a.7i>  r/a< ,  OTi  avriv  ,  u(  e-rcr/  ,  £  titfe  avy 
yp*t%i   ovvitO.Hto   ,   tTav   <j<J*   s   4  *   1  ■ 


Tivyjl     dV    TOU     /5//SXl8  TTiVTz  .  OVTOC  £  Tf  C  < 

upiytvtiv  ypcLtyet  irepl  tou  xxtu  crucdvvxv 
tfniynp.a.TOc  ,  u(  «sc  etn  duTU  iv  to7(  efipcti- 

Kol(     aViyVUCfJiVOV  ,  >L     U(     H«f  uKOXxC'--'  711 

ifipxiy.ii  iTu fjol.o)  iq.  ,  i/.ts  to  d^roTOv  frptva 
wpiVct/  ,  «t;  tc  xtto  tou  c%jvou  c/iv&i  :  a  ^ 
tTriXvofxevoc  upiyiv«(  uVTi-)px-\t  .  ypd<$H  <Pt 

A'$ptKXVCC  7rpo(  '  Apicj-ciSmv  iV  OIC  IKXVU( 
Tttv  vojJ.i^Ofj.ivtiv  tPlcttcevtx.v  Tixpx  /jaTtxiu  , 

>L    X8)ta    TT-pl    TH(     T8     O"UT»p0(   H/J.UV   -)iViX- 

ho-)ix(  o-uij$uvov  tSet^iv  .  Legimus  ,  in- 
quit  ,  Africani  Historicon  .  Hic  ille  est , 
qui  etiam  Cestorum  (  nam  ita  inscribun- 
tur  )  libros  quatuordecim  composuit  . 
Et  licet  breuis  aJmodum  ,  succinctusque 
sit  ,  nihil  tamen  eorum  ,  quae  scitu  digna 
smit ,  praetermittit  .  Orditur  vero  ab  or- 
bis  creatione  ,  quam  Moyses  posuit ,  vs- 
quc  ad  Christi  aduentum  progrediens  . 
Summatim  etiam  ea  ,  quae  a  Christi  tem- 
poribus  vsque  ad  Macrini  rom.inorum 
imperatoris  imperium  euenere,  comple- 
ctitur,quo  tempore  ipsi ,  vt  de  sc  te- 
statur,opus  hoc  absolutum  est ;  conti- 
nens  in  vniuersum  annos  quinqui"'  mil- 
le  septingentos  viginti  tres  :  csr  jue  in  u>- 
mos  quinque   distmctum  .  Ideni  ad  Uri- 


<$4  CHRONICON. 

pus,atque  sanctae  memoriae  Hieronymus  presbyter  chronicorum  ca- 
nonum  multiplicem  ediderunt  historiam  ,  regnis  simul ,  et  tempori- 
bus  ordinatam  . 

z.  Pest  hos  alii ,  atque  alii  :  inter  quos  praecipue  Victor  tun- 
nensis  ecclesiae  episcopus  ,recensitis  praedictorum  historiis  ,  gesta  se- 
quentium  aetatum  vsque  ad  consulatum  lustini  Iunioris  expleuit  . 
Horum  nos  tcmporum  summam  ab  exordio  mundi  -vsque  ad  Augu- 
sti  Heraclii ,  et  Sisebuti  Gothorum  regis  principatum  ,  quanta  po- 
tuimus  breuitate  ,  notauimus ,  adiicientes  e  latere  descendentem  lineam 
temporum ,  cuius  indicio  summa  praeteriti  seculi  cognoscatur  . 


R 


Prima  aetas  saeculi  . 


Anru  ab  orbe  i.  1_"V  erum  omnium  creaturas  sex  diebus  Deus  formauit.  Primo 
eondito.         ^jg  Condidit  lucem  :  secundofirmamentum  caeli :  tertio  speciem  ma- 
ris,et  terrae :  quarto  sidera:  quinto  pisces,et  volucres:sexto  be- 

stias  , 


genem  scribit  super  iis  ,  quae  de  Su- 
sanna  narrantur  ;  quomodo  ipse  nihil  tale 
vnquam  in  hebraeorum  monimentis  le- 
gerit,neque  omnino  quidquam  nomen 
cum  etymologia  hebraea  consentiat .  Ne- 
que  to  «Vo  tk  •n-f.ivov  wfiVstj,  neque  tc 
cIttS  too'  c^ivb  «r^iVdf  ,  quae  cuncta  Ori- 
genes  diluens  ei  respondit .  Scribit  etiam 
ad  Aristidem  Africanus,  dilucide  osten- 
dens  discordiam  ,  quae  a  nonnullis  in 
Matthaeo  ,  et  Luca  de  Saluatoris  nostri 
generatione  inesse  existimatur  ,  concor- 
dem  prorsus  esse  ,  sibique  per  omnia 
consonare  .  Haec  Photius  .  LOAISA  . 

Ib.  In  Isidorianis  duo  sunt  capita  de 
Chronico  Isidori ,  primum  cap.77.  hoc  ti- 
tulo  :  Isidorus  noster  Hispalensis  verus 
auctor  Chronici ,  quod  aliud  est  a  Chro- 
nico  Isidori  Pacensis  .  Compendium  Chro- 
nici  Etymologiis  insertum  ab  ipso  Isido- 
ro .  Alterum  est  caput  78.  sic  inscri- 
ptum  :  Chronicon  Isidori  interpolatum  , 
quod  Lucas  Tudensis  inter  sua  Chronica 
retulit .  Melliti  Chronicon  idem  atque  Isi- 
dorianum  ,  alio  modo  interpolatum  ,  sas- 
pius  autem  mutiium  ,  et  decurtatum  .  Edi- 
tiones   Chronici  Isidcriani  ,  prologus  Loai- 


sae ,  versio  italica  edita  ,alia  ms.  hispa- 
nica  ;  mss.  exemplaria  eiusdem  Chronici  , 
Alia  nunc  addere  nihil  necesse  est  .  AK. 
2.  Tunnensis  .  Recte  hoc  pacto  ;per- 
peram  alias  Turonensis  :  fuit  enim  Vi- 
ctor  tunncnsis  ecclesiae  in  Afiica  epi— 
scopus  ,  vt  ex  Isidoro  libro  de  viris  il- 
lustribus  constat .  Corrige  etiam  hanc  vo- 
cem  in  principio  Chronici  Adonis  Vien- 
nensis  .  LOAISA  . 

Ib.     Al.  Minoris   explicuit  pro  Iunio- 
ris   expleuit  .  LOAISA  . 

Ib.     Heraciii  ,  et  Sisebuti .   Libro  vero 

Etymolog.  5.    Heraclii    Imperatoris  ,    et 

Suinthilanis   .   Sub  his   enim    principibus 

Isidorus   claruit  ,vt  patet  e.x  D.  Iliefonso 

in  additione  virorum   illustrium  ad  Isi- 

dorum,  et  ex  Braulione  Caesaraugustano  . 

De  qua  re  latius  in  nota  vltima  .  LOAISA. 

Ib.     Posseuinus  tom.  2.  biblioth.  se- 

lect.   pag.  356.  lib.  16.   cap.  13.    intelli- 

git  ,  vt  puto  ,  hunc  Victorem  ,  quum  iri» 

ter  scriptores  hispanos  de  rebus   Hispa- 

niae  recenset   Victorem   episcopum    to- 

letanum  .  AREV. 

I.     Al.  Primum  hominum  ,  quem  ap- 
psllauit  Adam  .  LOAISA . 


CHRONICON.  <S5 

Stias,  atque  iumenta :  nouissime  ad  similitudinem  suam  primum  ho-  Aaui  ab  erbe 
nunem  Adam  .  condito  . 

2.  Adam  annorum  ccxxx.  genuit  Seth,  qui  pro  Abel  natusest,  ccxxx. 
interpretaturque  resurrectio,  quia   in  ipso  resuscitatum  est  semen 
iustum,  quod  est  filiorum  Dei  .  Seth  annorum  ccv.  genuit  Enos  ,  ccccxxxv; 
qui  priinus  coepit  inuocare    nomen   Domini  .  Enos  annorum  cxc.  dcxxv. 
genuit  Cainan  \  cuius  nomen  interpretatur  natura   Dei  .   Per  idem 
tempus  Cain  primus  ante   diluuium    ciuitatem  jcondidit ,  qu-am  de 

sola  multitudine  suae  postentatis  impleuit . 

3.  Cainan  annorum  clxx.  genuit  Malaleel ,  cui  nomcn  dici- 
tur  plantatio  Dei  .  Malaleel  annorum  cutv.  genuit  Iared  ,  qui  in- 
terpretatur  descendens  ,  siue  roborans  .  Iared  annorum  clxii.  »e- 
nuit  Enoch,  qui  translatus  est  a  Deo,  qui  etiam  nonnulla  scripsis- 


dccxcv. 

DCCCCLX. 
MCXXII. 


Ib.  Post  verbi  hominem  A.iam  Cod. 
Regio-Vatic.i8j2.multa  interserit,  Adam 
cognouit  vxorem  suam  etc.  quae  ex  Ado- 
ne,aut  aliis  petita  videntur  .  Atque  ita 
passim  alia  adduntur,  vt  chronicon  ab 
Isidoriano  diuersum  censeri  debeat  .  AR. 

2.  Adam  ,  auctore  losepho  lib.i.  c.2. 
Antiquitat. ,  rufum  sonat ,  qttod  e  rubra 
terra  formatus  esset .  Idem  ex  eodcm  Lo- 
naras  tomo  1.  ,  August.vero  /V.95.  Adam 
orbem  terrarum  significare  ait  :  quod  toto 
orbe  terrarum  sparsus  sit :  quomodo  et  Cy- 
prianus  tractatu  de  Sina  ,  et  Sion  .  Ob- 
serua  vero  ,  Isidorum  in  annorum  suppu- 
tatione  fere  70.  interpretes  sequi ,  vt  Iu- 
lius  Africanus  ,  Origenes  ,  Eusebius  ,  alii- 
que  ex  Patribtts  a'itiqttis  ,quam  alii  con- 
tra  reiiciunt  .  Awiustinus  Iib.\%.  de  ci- 
uitate  Dei  cap.  13.  existimat ,  hanc  an- 
norum  deprauaticnem  ,  quae  in  codicibus 
cst ,  vitio  eius  accidissc  ,  qui  de  biblio- 
theca  Ptolemaei  primtts  70.  interpreta- 
tionem  describendam  sumpsisset  .  Editio 
nostra  ,  Vixit ,  inquit  ,  Adam  centum  tri- 
ginta  annos,  et  genuit  rilium  ad  imagi- 
nem  ,  et  similitudinem  suam  ,  vocauitque 
romen  eius  Scth  .  Quam  numerandi  ra- 
tioncm  etiam  sequitur  Philo  ,  et  hebr.-co- 
rum  Chronicon  ,iuxta  hebraicam  diuinae 
scripturae  veritatem  .  D.  Hieronymas 
quaestionibus  in  Genes.  Sciendum  ,  in- 
quit ,  quod  vsque  ad  diluuium  ,  vbi  in 
nostris  codicibus  ducentorum  ,  et  quod 

Tom.Vll. 


excurrit  aimorum  ,  genuisse  quis  dicitur  » 
in  hebraeo  habeat  centum  annos,  et  re- 
liquos,qui  sequuntur  .   LOAISA  . 

Ib.  Enos  .  Genes.  5.  et  loseph.  Ant. 
Iudaic.  lib.  1.  cap.^.  et  Cedrenus  statim 
in  initio  .  Eadem  Ado  Vienn.  ex  Isido- 
ro  ,  vt  pieraque  omnia  .  LOAISA  . 

Ib.  Al.  qv.od  est  interpretatum  filio- 
rum  Dei  .  Mellitus  ,  qitod  est  stips  filio- 
rum  Dei,ex  quo  Florezius  coniicit  stir- 
pes,  vel  stipes,  sed  potius  legendum  stirps, 
qui  est  nominandi  casus  in  singulari  ,  et 
ita  legitur  in  codice  llorentino  S.  Mar- 
ci  ,  qui  ,  vt  alii  nostri  ,  magna  ex  parte 
cum  Chronico  congruit ,  quod  Melliti  di- 
citur  .  In  cod.  mutinensi  stirpcs  .  AR. 

3.  ludas  apostolus  tcstimonittm  exii- 
bro  Enoch  sumit :  Prophetauit ,  inqttit  ,de 
his,  septimus  ab  Adam  ,  Enoch  dicens : 
Ecce  venit  Domimis,  etc.  Reiicitur  ta- 
men  iiber  ille  a  Canone  .  Et  Augustinut 
lib.  18.  de  ciuitatc  Dei  ,  cap.  38.  affirmat , 
non  fiiisse  ab  Enoch  scriptum  :  qtiem  Hicr- 
onymtts  intcr  apocryphos  connttmerandtim 
censet  lib.  virormn  illustrium  ,  dc  luda 
apostolo  agens  .  Contra  Tcrtiillianus  libro 
de  habitu  rhulierum  fuistc  ab  Enoch  tcri* 
ptttm  asscrit,  neque  in  armarium  iudai- 
cum  admitti  ,  a  christianis  tamen  non  ef 
sc  reiiciendttm  ;  vnde  ipse  integras  se- 
ctiones  citat ,  praesertim  lib.  de  idolo/a» 
tria  ,  de  pudiciiia  ,  de  cultu  tirginum  . 
Idem  factt  Qtigenes  homiiin  28.  tt 
I 


Ar.ni   ab 
corsc.ito  . 

MCCLXXXVII. 


66  C  H  R  O   N   I  C  O   N. 

orbese   fertur ,  sed  ob  antiquitatem ,  suspectae  fidei  a  Patribus  refutata 
sunt . 

4.  Enoch  annorum  clxv.  genuit  Mathusalem  •,  qui  iuxta  anno- 
rum  serieni  visisse  xiv.  annis  post  diluuium  reperitur  .  Sed  non 
reperitur  in  arca  fuisse  ,  propter  quod  eum  nonnullt  cum  patre  suo 
Enoch,  qui  translatus  fuerat,  aliquantulum  fuisse ,  donec  diluuim. 
praeteriret ,  falsa  opinione  existimant .  Hac  generatione  concupie- 
.cLini.  runt  filii  Dei  filias  hominum  .  Mathusalem  annorum  clxvii.  genuit 
Lamech  .  Hac  generatione  gigantes  nati  sunt .  Hac  quoque  aetate 
lubal  ex  genere  Cain  artem  musicam  reperit  ,  cuius  etiam  frater 
Tttbalcain  aeris ,  ferrique   artium  inuentor  fuit . 

uDcxtn.  5.     Lamech  annorum  clxxxhx.  genuit  Noe,  qui  diuino   oraculo 

arcam  aedihcare  iubetur  anno  aetatis  suae  quingentesimo  .  His 
temporibus  ,  vt  refert  Iosephus  ,  scientes  illi  homines  ,  quod  aut 
igne  ,  aut  aquis  perire  poterant,in  duabus  columnis,ex  latere  , 
et  lapide  factis,studia  sua  conscripserunt ,  ne  deleretur  memoria 
eorum  ,  quae  sapienter  inuenerant.  Quarum  lapidea  columna  fer- 
tur   diluuium  euasisse  ,  et  hactenus  in  Syria  permanere . 

iimccxlii.  6.      Noe  anno   sexcentesimo  factum  legitur  diluuium  •■>  cuius  ar< 

cam  Iosephus  sedisse  refert  in  montibus.  Armeniae  ,  qui  vocantur 

Anacephalatosi  lib.  4.  de  principiis  .    De       men  numero  complutensis  ,  et  Regia  biblio* 


Enoch  ,  et  libro  ab  eo  scripto ,  eruditis- 
sime  disserit  in  epistolam  Iudae  ,  loco 
vigesimo  de  Prophetia  ,  Petrus  Martines , 
insignis  doctor  Hispaniae  nostrae.LOAlS. 

Ib.  Al.  interpretatur  discedens  ,  siue 
portans :  al.  superans  ,  siue  roborans .  Mox 
sed  antiauitate  pro  sed  ob  antiquitatem  . 
AKEVALVS . 

4.  Post  diluuium  rcperitnr  etc.  De 
hac  multorum  hominum  libris  agitata 
quacstione  fuse  disputat  Uieronymus  su- 
per  Genesin  .  Et  Augustinus  super  Ge- 
nesin  quaestione  2. ,  et  lib.  de  ciu.  Dei 
15.  cap.  10.  et  11.  et  Ado  i»  Breuiario  : 
Beda  denique  libello  de  sex  aetatibus  . 
LOAISA  . 

ib.  Sed  non  reperitur.  .  .  existimant. 
Haec  in  quibusdam  mss.  desunt  .  LOAIS. 

Ib.  Annorum  i6y.inhac  sentcntia  est 
D.Augustin.  lib.  de  Ciuit.  15.  c.io.  et  11. 
et  D.  Hieronymus  quaest.  in  Genes.  et 
venerabilis  Beda  in  Chronico .  Aquota- 


rum  editio  ducbus  annis  ,  qui  in  illis  mi- 
nus  sunt ,  discrepant .  Alii  vero  aliter  hac 
de  re  sentiunt  ,  inter  quos  est  Nicepho- 
rus  ,quiin  Chronologia  sua  centum,et  octo- 
ginta  septem  annos  natum  Mathusalem 
genaisse  Lamech  asseuerat  .  Cuius  senten- 
tiae  etir.m  Ado  subscribit ,  consentitque 
Aldina  ,  et  Germanica  bibliorum  editio  . 
Caeterum  in  hac  temporis  diuersitate  Hier- 
onymi  ,  Augustini ,  Isidorique  sententiam 
ce  libentius  amplector  ,  quod  Lxx.  ,  quos 
hic  noster  toto  hoc  pene  opusculo  aucto- 
res  habet  ,  in  eadem  fulsse  ani<aaduer- 
tam  ,vt  testatur  Lucas  Diaconus  in  ijua- 
dam  praefatione ,  quam  Isidori  Chronico 
praefixit .  LOAISA  . 

<j.  Qui  diuir.o  etc.  al.  cui  diuinc  ora- 
culo  arca  fabricari  iubetur  .  .  .  perire  de- 
buerant ,  in  quibus  . .  .  memoria  ,  quae  sa- 
pienter  inuenerunt .  AREV. 

6.  Quod  Moysi  dicitur  taba  ,  non  tant 
arcam  significat ,  quam  quoduii  vas  na- 


CHRONICON.  67 

Ararat.  Fuerunt  autem   Noe  filii  tres :  ex  quibus  septuaginta  duae  Ann!. ab  orbe 
gentes  sunt   ortae  i  id  est,  quindeciin  de  Iaphet,  triginta  de  Chara  :  con  lt' 
vipintiseptem  de  Sem .  Finitur  prima  aetas  per  annos  iimccxlii. 

Secunda  aetas  seculi  . 

7.  Cj  em  anno  secundo  post  diluuium  ,quum  centum  esset  anno-  iimccxliiii. 
rum  ,  genuit  Arphaxad,  a  quo  gens   chaldaeorum  exorta  est .  Iste 


itigationi  aptum  ,  vt  apud  graecos  rrhoiov . 
Est  autem  Iosephi  locus  1.  Antia.  c.  j. 
LOAISA  . 

Ib.  Ararat .  Sunt  hi  mcntes  in  Armenia 
Supcriore  prope  Persas  ,  qui  graecis  Taurus 
appellantur  ,  et  Armeniam  scindunt  .  A 
Beroso,vt  auctor  est  losephus  l.  i.An- 
tiq.  c.  4.  Cordyaeus  mons  ,  et  a  Dama- 
sceno  Baris  appellatur  .  Vide  Hieron.  de 
locis   Hebraic.  LOAISA  . 

Ib.  Septuagin'a  .  Augustin.  lib.  15. 
ciuitat.  cap.  3.  colligit  73.  nimirum  15. 
de  Iaphet ,  31.  De  Cham.  27.  de  Sem  : 
quamuis  capit.  11.  eiusdcm  lib.  septua- 
ginta  duas  linguas  ,  et  gentes  totidem  tan- 
tum  exortas  fuisse  ex  Noe  probet .  LOAIS. 

Ib.  Per  annos  etc.  In  his  decem  ho- 
vrinum  aeiatibus  eundem  annorwn  nu- 
tnerum  ab  Adam  vsque  ad  diluuium  se- 
quwitur  Euiebius  ,  Hieronymus  ,  Zonaras, 
Isidorus  lib.  Etymol.  f>.  cap.19. ,  et  alii  . 
Ex  hebraeorum  vero  sententia  tantum  sunt 
a  creattone  mwidi  vsque  ad  diluuium 
anni  M.DCLvi.,  vt patet  ex  Genes.  cap.4. 
et  5.  et  hcbraeorum  chronologus  ,  Est  et 
apud  me  Chronicon  graece  mss.  uvojvvpcv  , 
vin  anni  IIM.CCLXII.  referuntur  ,  cuius 
haec  sunt  verba  :  Iv  ru  'ko fiucu  ith  ts 
lnfi ,  ita.K07 !%<?(,>  fi  T8  Hmt  >L  irci  ytvt- 
9-iMt,  t«  Kojfjii  /?.  <r.  £.  fi.  iyiviTO  c  r.ct- 
TaK>,i/syz<K  Mri  t»c  ■)»<;  ,  anno  centesiino 
Sem  ,  sexcentesimo  vero  Noe  ,  creationis 
autem  mundi  bis  millesimo  ,  ducentesi- 
nio  ,  sexagesimo  secundo  factum  est  di- 
luuium  super  tcrram  .  Quem  numetum 
Antonius  Contius  in  notis  ad  Niccpho- 
ri  Chronologiam  reponendum  censuit  .  At 
loiephus  lib.  1.  Antiq.  c.  4.  diuenam  ab 
hebraiea  veritatc  ,  ct  70.  intcrpretum  sup. 


putaticnem sequitur  .  Ait  enim,  ab  Adam 
vsque  ad  vni.iersalem  pluuiam  fluxisse 
annos  bis  mille  sexcentos  quinquaginta 
sex  .  Adeo  sunt  variae  ,  et  dtscrepantes 
de  mundi  aetate  sententiat ;  quod  codi- 
cum  corruptione  accidisse  arbitror  ;  fa- 
cile  eitim  in  notis  numerorum  erratur  . 
Et  inde  tot  fere  de  annis  munii  opinio- 
nes  ,  quot  scriptores  ,  inuenies  .  LOAISA. 

Ib.  In  montibus  :  ica  nonnulli  nostri 
mss.  ,et  Mellitus  .  In  editione  Grialii 
in  montes  .  AREV. 

7.  losephus  lib.  1.  Antiquit.  cap.  14. 
Scm  existimat  fuisse  tertiam  Noe  filium  , 
Iaphet  vero  fuisse  natu  maximum  .  Et 
licet  Genes.  j.  icriptum  sit  .  N'oe  aenuit 
Sem  ,  Cham  ,  «t  Iaphc-t ,  et  aliis  locis  pri- 
mus  numeretur  in  ordine ,  affirmant  ta- 
men  aliqui  hebrueoram  ,  id  propter  eius 
dignitatem  tantum  factum  ,  vtpote  ex  quo 
Christus  gcnus  duxit ,  fuisseque  natu  mi- 
nimum  :  idque  hac  ratione  astruunt ,  quod 
fere  semper  minores  natu  in  geneaio^ia  , 
et  praedicticnibus  Saluatoris  potissnnum 
locum  obtineant :  vt  de  Isaac  ,  lacob  ,  Io- 
seph  ,  Manasses  ,  Dauid,  Salomon  .  D.Au- 
gustinus  lib.  16.  de  ciuit.  Dei,cap.  2. 
Sem  ,  Cham  ,  et  laphet  historiam  de  Sal- 
uatoris  vtta  ,  ac  morte  interpretatur  . 
LOAISA  , 

Ib.  Melchisedech  .  Idem  ait  Hiero- 
nymus  quaest.  in  Genesin,  et  epistola  ad 
Euagrium  affirmat ,  vsque  ad  sacer.iotium 
Aaren  omncs  primcgcnitos  ex  stirpe  Not , 
quorum  serics  in  hac  secunda  aetate  de- 
scribitur  ,  sacerdotes  fuisse  ,  victimasqut 
Deo  immolasie  .  Et  hacc  s:i»t  primogt* 
nita  ,  quae  Esau  fratri  suo  Iacob  ven- 
didit,  Gettcs.  25.  LOAISA  . 
I    z 


58  CHRONICON. 

ab  orbe  Sem  fertur  fuisse  Melchisedech :  qui  primus  post  diluuium    condi- 
ait  vrbem  Salem ,  qui  nunc  vocatur  Ierusalem  . 

8.  Arphaxad  annorum  cxxxv.  genuit  Sala,a  quo  antiqui  sala- 
mitae  j  vel  medi  .  Sala  annorum  cxxx.  genuit  Heber  ,  a  quo  he- 
braei  nuncupati  sunt  . 

9.  Heber  annorum  cxxxiv.  genuit  Phaleg,  cuius  tempore  turris 
Babcl  aedirkata  est ,  factaque  linguarum  diuisio  .  Huius  turris  at- 

al.  altitado  3174.  jitudo  quatuor  milia  dicitur  tenere  passuum  ,  paulatim  a  latioribus 


conaico 

IIMCCCLXXIX. 
IIMDIX. 

IIMDCXLIII. 


Ib.  Salem  .  Hieronymtt:  epistola  ad 
Dardanum  ,  et  ea  ,  quae  est  ad  Euagrium, 
sic  inquit :  Prius  Iebus  ,  postea  Salem  , 
tertio  Ierusalem  ,  nunc  Aelia  .  Ioseph.  l.y. 
Antiquitat.  c.  3  ait ,  quosdam  fuisse  ,  qui 
dixerint ,  etiam  Homerum  poetam  Iero- 
solymam  hanc  vrbem  appellasse  ,  quae  ap- 
pellatio  ei  primum  a  Dauid  ,  cxpulsis  de 
summa  arce  iebusaeis  ,  est  attributa  .  Ve- 
rum  haec  cittitas  postea  merito  suo ,  vt 
rerum  ,  ita  nominttm  quoque  ,  vagam  ,  vo- 
litbilemqtte  fortunam  experta  est  .  De  qui- 
bus  cmnilnts  vi.ie  ,  quae  illustriisimus  Ini- 
ctts  de  Mendoza  ,  quem  honoris  causa  no- 
mino  ,  erulitissime  in  suo  libro  memo- 
riali  congesstt ,  LOAISA  . 

8.  In  editione  70.  interpretum  dici- 
tur  Arphaxad  genuisse  Cainan  ,  et  Cai- 
nan  Sala  ,  quod  hebraei  reiiciunt ,  a  qiti- 
bv.s  tantum  decem  generationes  enume- 
rantur  a  Noe  vique  ad  Abraham  ,  sicuti 
ab  Adam  vsque  ai  Noe .  Beatus  tamen 
Lucas  cap.  3.  vndecim  reccnset ,  Cainan 
in  hanc  generationis  seriem  inferens ,  in 
hcc  graecorum  ,  ad  quos  scribebat ,  exem- 
pLiria  sequutus ,  quibus  Lxx.  editio  iilis 
temporibus  receptissima  ,  et  tantum  nota 
trat  .  D.  Hieronymus  huius  quaestionis 
dijftcultate  pene  obrutus  jatetur  ingenue , 
se  propter  ingenii  tarditatem  nodum  hunc 
dissoluere  non  posse  .  Sic  Beda  prologo 
in  acta  Apostolorum  .  Augustin.  hb.  2. 
contra  epist.  Parmen.  Recentiores  etiam 
frauiter  in  hac  quaestione  se  torquent , 
pratsertim  Lipomanus ,  Catena  in  Genes. 
Cixtus  Senens.  iib.  5.  Bibliothecae  ,  an- 
not.  88.  et  lib.  7.  haeres.  7.  Et  Herman- 
nus  Contractus  libello  dt  sea  aetatibus , 
LOAISA  . 


Ib.  Salamttae  .  Sic  rccte ,  ni  fallor  , 
ex  Luca  Tudensi  hunc  locum  reititui  , 
quum  antea  legeretur  samaritani  ,  vel  me- 
di  .  Constat  enim  ex  losepho  lib.  8.  an- 
tiq.  cap.  12.  Samaritas  a  quodam  Sama— 
ro  nomen  sibi  inuenisse .  LOAISA  . 

Ib.  In  plerisque  mss.  samaritae  ,  vel 
indt  .  AREV. 

9.  A  diluttio  vsque  ad  diuisionem 
linguaritm  fluxere  secttndam  hebraicam 
supputationem  ducenti  septuaginta  duo  an- 
»i,ex  vnaque  lingua  hebraea  72.  lin- 
guae  ,  vt  ipsis  hebraeis  placst ,  factae  sunt: 
quod  colligitnt  a  capitibus  familiarum  , 
teste  Augustino  Hb.  16.  de  ciuitate  Dei 
cap.  11.  LOAISA  . 

Ib.  ()uatuor  milta  .  Locus  hic  in  qui- 
busdam  mutilus ,  sed  facile  ex  D.  Hier- 
onymo  ,  vnde  ad  verbum  desumitur  ,  irt 
integrum  restitutus  .  Is  enim  sttper  Isaiam 
cap.  14.  ad  illud  :  Perdam  Babylonis  no- 
men  ;  Arx  ,  inquit ,  id  est  ,  capitolium  il- 
lius  vrbis  est  tnrris,quae  aediticata  posC 
diluuium  ,  in  alcitudine  quatuor  rnilia  di- 
citur  tenere  passuum  ,  paulatim  de  lato 
in  angustias  coarctata  ,  vt  pondns  immi- 
nens  facilius  a  latioribus  sustentetnr  . 
Describunt  ibi  templa  marmorea  ,  aureas 
statuas ,  plateas  lapidibus,  auroque  fulgen-- 
tes,et  multa  alia  ,  quae  videantur  incre- 
dibilia  .  Iosephus  lib.  1.  Avtiq.  cap.  9, 
huius  turris  altitudinem  ,  et  latitudinem 
admirandam  esse  ait .  Situm  vrbis  Stra- 
bo  commemorat  lib.i6.Geographiae ;  mu- 
rorum  circuitum  refert  Herodotus  qua» 
drigentorum  octoginta  stadiorum  fuisse  . 
Multa  de  hac  re  ab  aliis  traduntur  ,  qui 
graecas  ,  latinasque  scripserunt  histcrias  , 
LOAISA  , 


CHRONICON.  69 

in  an°ustias  coarctata  ,  vt  pondus  imminens  facilius  snstentaretur .  Ann'. ab  orb- 
Describunt  ibi  templa  marmorea,  lapidibus  pretiosis  ,  auroque  dis-c< 
tiucta,et  multaalia,  quae  videntur  incredibilra  .   Hanc  turrim  Nem- 
brot  gigas  construxit,  qui   post   coniusionem  linguaruin  migrauit 
inde  ad  persas ,  eosque  ignem  colere  docuit .  zr- 

10.     Phaleg  annorum  cxxx.   genuit  Rehu  .   His  temporibus  pri-  iimdcclxxiii. 
muin  templa  constructa  sunt,  et  quidam   principes  gentium ,  tam-  al-  ph«lc&ann- 
quam  dii ,  adorari  coeperunt .   Rehu  annorum  cxxxn.  oenuit  Seruch,    * 

1  J  r  D        •  >    IIMDCCCCV. 

sub  quo  scytharum  regnum  exortum  est,  vbi  primus  regnauit  Ta- 

naus  .  Seruch  annorum  cxxx.  genuit  Nachor .  Aegyptiorum  regnum  himxxxv. 

sumit  principium  ,  vbi  primus  regnauit  Zoes  . 

1  1.     Nachor  annorum    lxxix.  genuit  Thare  ,  sub  quo   regnum  niMcxnn. 
assyriorum ,  sicyoniorumque  exoritur  .  Sed    primus    in  assyiiis  re- 


Ib.  Nembrot.  Iosephtts  lib.  j.Antiq. 
cao.  9.  ait ,  Ncmbrod juisse  nepotem  Noe, 
e.\-  jilio  Cham  ,  rurrimque  eam  Babylonis 
nomine  vocatam  a  confusione  .  Caeterum 
Cenes.  10.  dicitur ,  Cham  genuisse  Chus , 
Chus  porro  Nembrod ,  idque  etiam  habes 
1.  Paralipomen.  c.  1.  Ncta  obiter ,  quod 
de  eo  scribitur  Cen.  10.  Et  erat  robu- 
stus  venator  coram  Domino,a&  Augu 
stino,  de  ciuit.  Dci ,  lib.  16.  c.  4.  legi  , 
contra  Dominum  .  Sic  ,  inquit ,  intelli- 
gcndus  est  gigas  ille  venaror  contra  Do- 
minum  .  Quid  autem  significatur  hoc  no- 
mine,  quod  est  venator  ,  nisi  animalium 
terrigenarum  dcceptor  ,  oppress,or  ,  ex- 
tinctor  ?  Alii  volunt  illud  ,  coram  Domi- 
no  ,  hyperbolem  eise ,  quod  non  fiterit  sub 
caelo  quisquam  ei  aequalis  potentia  :  vn- 
de  vertitur  ,  potens  venatione  coram 
Domirso  .   LOAlbA  . 

lbid.  Florezius  ex  '  Mellito  posuit 
llMDCxLin.  ,  pro  qno  in  editione  Grialii 
est  1  1  MDCXLVii.  Codd.  nns.  variant  , 
alii  ,  2609.  alii  2573.  >  alu  aliter  .  AR. 
10.  Hinc  idololairia  ortum  habuit  . 
Nam  ,  mortuo  Belo  ,  Ninus  eius  f.lius  in 
solatium  doloris  statuam  patri  dicauit  , 
et  honorcs  ,  sacrificiaque  tribttit  .  Aucto- 
res  sunt  Eieronymus  in  Oieam  cap.i., 
llcgesippus  dc  idolorum  origine  ,  Fulgcn- 
ttus  lib.i.  mytholog.  ,  Cyrillus  lib.3.  con- 
tra  lulianum  .  LOAISA  . 


Ib.  Scytharum  .  Quatuor  rcgna  vno 
fere  tcmporc  cxorta  ,  assyriorum  ab  Ortu  , 
sicyoniorum  ab  Occasu  ,  scvtkarum  ab 
Aquilone  ,  aegyptiorum  a  Meridie  ,  Euse- 
lius  auctor  est  .  Sed  assyriorum  multo 
erat  potentitts  ,  et  sublimius  caetcris  ,  vt 
tradit  Augustinus  lib.  16.  de  ciuit.  Dei 
cap.  17.   LOAISA  . 

Ib.  Tanaus  .  Alii  scribtm  Taurus. 
Vid.  Herman.  Contract.  LOAISA  . 

Ib.  Zoes  .  Mincus  dictus ,  auctore  He- 
rodoto  ,  et  Iosepho  lib.  8.  antiq.  cap.  6. 
LOAISA  . 

n.  Lxxix.  Sic  Nicephorus  :  at  Cen. 
11.  secitnditm  hebr.veritatem  xxix.  ,  se- 
cundum   Septuag.  CLxxix.  LOAISA  . 

Ib.  Belus  .  Ita  Eusebius  in  Chronico  : 
Tharae  ,  inquit ,  anno  vigesimo  octauo 
assyrioruni  rex  prirnus  Belus  mortuus  est, 
quem  assyrii  Deum  nominauerunt ,  et  alii 
dicunt  Saturnum  :  atque  fiiio  suo  regnuin 
tradiderunt  :  vocabatur  autem  Ninus  .  Et 
idem  in  principio  regni  assyriorum  :  Pri- 
mus  omnium  Asiae  ,  exceptis  indis,Ni- 
nus  Beli  filius  regnauit  annis  I.n.  qucm 
locum  ita  legi  deprehendi  in  vctusto  ms. 
Eusebii  codice  :  Primus  omnis  Asiae  ,  1  \ 
ceptis  indis,  Ninus ,  Beli  filius  ,  regnauit . 
Eamque  lectioncm  amplector ,  ex  Au 
stino  lib.  17.  cte  ciuit.  Dei  .  Et  ex  ■ 
Eusebio  lib. 10.  de praeparatione  ■  LOAIS. 
lb.     Saturnum  .  Cicero  lib.  1.    di  na- 


iiimclxxxiiii. 


7c  CHRONICON, 

Ann\  ab  orbe  gnauit  Belus  :  quem  quidam  Saturnum  existimant  :  prlmusque  in 
sicyoniis  Aegialeus ,  a  quo  Aegialea  nuncupata  est,  quae  hactenus 
Peloponnesus  vocatur. 

12.  Thare  annorum  lxx.  genuit  Abraham  .  Per  idem  tempus 
Ninus  rex  assyiiorum  regnauit  :  qui  primus  bella  instituit  ,  et  ar- 
morum  instrumenta  inuenit  .  Hac  aetate  magica  ars  in  Perside  a 
Zoroaste  bactrianorum  rege  reperta  est  .  A  Nino  rege  occiditur  . 
Muri  quoque  Babyloniae  a  Semiramide  regina  assyriorum  aedifi- 
cantur  .  A  diluuio  -usqtte  ad  natiuitatem  Abrahae  anni  dccccxlii. 
Tinitur  secunda  aetas  per  amios  himclxxxiv. 


IIIMCCLXXXIIII. 


III.MCCCXLIIII. 


13.  /± 


Tertia  aelas  . 

braham  annorum  c.  genuit  Isaac  ex  Sara  libera  .  Nam 
primum  ex  ancilla  Agar  genuerat  Ismael ,  a  quo  ismaelitarum  gens, 
qui   postea  agareni,ad  vltimum  saraceni  sunt  dicti  . 

14.      Isaac  annorum  lx.  genuit  geminos,  quorum  primus  Esau, 
a  quo  idumaei ,  secundus  lacob  ,  qui  cognominatusest  Israel  \  a  quo 


tura  Deorum  physicam  rationem  ,  tion  in- 
tlegantem  ,  inclusam  in  fabula  Suturni  ait, 
dicique  Saturnum  ,quod  annis  saturetur  . 
LOAISA  . 

Ib.  Aegialeus  .  Eusebius  :  Tharae  an- 
no  quadragesimo  nono  sicyoniorum  in 
Graecia  regnauit  Europs,defuncto  Aegia- 
leo  :  qni  primus  sicyoniorum  regnauijt , 
ex  quO  territoriam  Peloponnesiorum  Ae- 
gialea  vocabatur  .  Pausanias  Corinthiaiis  , 
et  Clemens  Alexandrinus  Strom.  iib.  1. 
LOAISA  . 

li.  Vide  Eusebium  ,  et  Augustinum 
lib.  21.  cap.  14.  ciuiiat.  ,  et  Iustinum  ini- 
tio  historiae  .  Post  verba  autem ,  armo- 
rinn  instrumenta  ,'in  vno  ms.  erant  haec, 
qv.he  sequuntur :  Cuius  vxor  Semiramis 
Babyloniae  muros  instaurauit  .  Ninus 
etiam  bello  vicit  Cham  ,  qui  adhuc  vi- 
uebat ,  et  regnabat  in  Bactra  ;  et  dice- 
batur  Zoroastes  ,  id  est ,  magicae  artis  in- 
uentor,  qui  et  septem  liberales  artes  in 
quatuordecim  columnis  scripsit,  septem 
aeneis ,  est  septem  lateritiis  .  LOAISA  . 

Ibid.  Alii  ,  genuit  Abraham  ,  sub  quo 
Zoreastes  ma&icae  artis  inuentor  a   Ni- 


no  rege  Occiditur  ,  murique  Babyloniae  a 
Simiramide  etc.  AREV. 

13.  Populi  Arabiae  postea  a  Mahome- 
to  ,  Dei  fiagello  ,  saraceni  dicti  \  is  enim 
se  Dei  prophetam  ambitiose  ,  et  mendaci- 
ter  iactans  ,  multos  Asiae  ,  et  Africae  po- 
pulos  ad  fidei  christianae  defectionem  com- 
ntouit ;  quos  falsa  religione  imbuens  ,  sa- 
racenos  ex  Dei praeapto  vocari  dicebat , 
a  Sara  legitima  vxore  Abrahae  ,  tam- 
quam  iegitimos  diuinae  promissionis  he- 
rcdes  .  Et  inde  saracenorum  regnurn  su- 
mit  exordium  sub  Heraclio  Imperatore  . 
LOAISA  . 

14.  Sic  Cenes.  36.  Esau  appellatur 
pater  idumaeorum  ;  et  Eusebius  in  Chro- 
nico  .  Hos  Strabo  lib.  6.  ait  pcpulos  esse 
inter  Indiam  ,  et  Arabiam  sitos  ad  0c~ 
casum ,  Casio  monti  proximos ,  et  a  na- 
thaeis   ortos  .   LOAISA  . 

Ib.  Inachus  .  Eusebius  in  Chronico  : 
Castor  chronographus  de  argiuorum  re- 
gno  quod  loquitur  ,  consequenter  perse- 
quemur  :  Reges  argiui  ab  Inacho  vsque 
in  Sthelenum  ,  filiurn  Crotopi  .  Qnem  lo- 
cum   ex  zeteri   ms.  ira    corrige  :  Castor 


CHRONICON.  71 

et  israelirae  sunt  nuncupati.   Hoc  teinpore  regnum  graecorum  jn-  ftiwi  A  orbe 
choat  , -vbi  primus  regnauit  Inachus  .  condit§\ 

15.  Iacob  annorum  xci.  genuit  Ioseph  .  His  temporibus  Serapis  mMccccxxxv. 
Iouis  filius ,  aegyptiorum  rex  ,  moriens ,  iq  Deos  transfertur ,  et  Mem-  iLarmcna»  xc. 
phis  ciuitas   in  Aegypto  conditur  .   Tunc  apud  lacum  Tritonidem 

Minerua  10  specie  virginaii  apparuit ,  quae  plurimis  claruisse.-  in- 
geniis  praedicatur  .  Haec  enim  inuentrix  rabricae  fuisse  dicitur : 
clypeum,et  arcum  haec  reperit  :  ordiri  telam ,  et  colorare  lanas 
haec  docuit  .  Hac  etiam  aetate  Phoroncus  rex  Inachi  filius  claruit, 
qui  primum  in  Graecia  leges ,  iudiciaque    instituit. 

16.  loseph   vixit  annos  cx.  Ex  hoc  tempore  Graecia,  Argo  re-  "imdxlv. 
gnante  ,  habere  segetes  coepit ,  delatis  aliunde  seminibus  .  Hebraeo-  himdclxxxix. 
rum  seruitucis  in  Aegypto  anni  cxliv.    post   obitum   Ioseph    repe- 

riuntur  .  His  temporibus  Vrometheus  fuisse  scribitur ,  quem  fingunt 
fabulae  de  luto  formasse  homines  .  Tu  nc  etiam  frater  eius  Atlas 
astroloLiam  reperit,  motumque  caeli ,  et  rationem  primus  conside- 
rauit.  Tunc  fuit  et  Mercurius ,  nepos  Atlantis,  multarum  artium  pe^ 
de  argiuoriim  regno  ita  loquitur  :  per-       bat  Iacob ,  dum  Ioseph  in  senectuie  ge- 


sequemur  consequenter  reges  argiuorum 
a'j  I:;acho  ,  vsque  in  Sthcnelatum  etc. 
Pausanias  ctiam  lib,  2.  Corinthiac.  Stke- 
neiam  fihum  Crotopi  facit .  De  hcc  Au- 
gust.  lib.  18.  cap.  8.  ciuit.  Fhorobas  , 
inqitit ,  rex  argiuorum  sextus  fuit  ,  et 
septimi  regis  Triopae  filius  Iasus  ,  et  rex 
nonus  Stheienas  ,  siue  Stheneleus  ,  siue 
Sthenelus ;  varie  quippe  in  diuersis  au- 
ctoribus  inuenitur  .  Hacc  Aug.  LOAIS. 
15.  ht  alio  ms.  erat  Iacob  anno- 
rum  Lx.  vcrum  mendose ,  vt  ex  sac?:s 
litcris  mar.ifesta  computatione  callig  '  •  ■ 
Nam  loseph  de  carcere  eductus ,  vt Pha- 
raoni  regi  somnium  interprctaretur  ,  an- 
ttorum  erat  triginta  \  Princcpi  totius  Ae- 
gypti  coistitutus  ,  Gcnes.  cap.  41.  Idem  , 
dum  per  frs.tr es  patrem  acccrsiii  lubct , 
annorum  triginta  nouem  .  Nam  septem  ab 
txposito  somnto  abundanti.se  elapsi 
rant,et  sccando  sterilttatis  /.<;;/;  fere  exacto 
lacob  in  Aegyplwm  venit  ,  Gencs.  45.  ct 
coram  Pharaone  respondr.  ,  se  in  cente- 
<:mo  trigesn.no  actatis  anno  canstitutum  , 
Genes.  47.  Si  itaque  subducamus  xxxix. 
anrios  a  centum  triginta  ■  remanebitnt  vti- 
que  nonavinta  ,  et   vnus  anni  ,  quos  age- 


nuit  .  LOAISA. 

Ib.  Serapis  .  Clemens  Alexandri  :us 
lib.  1.  Strom.  Apis  ,  inqttit  ,  rex  2rg!uo- 
rum  aediiicauit  Mem.phim  ,  VI  dicit  ArL- 
stippus  m  primo  Arcadicorum  .  Austeas 
vero  argiuus  dicit ,  eum  nominatum  esse 
Sarapim ,  et  eum  essc ,  quem  coiunt  ae- 
gyptii .  Nymphiodorus  autem  ampkipolita- 
nus  in  teriio  de  iegibus  Asiae  dicit ,  Apim 
tar.tum  mortuum  ,  et  conditum  loculo  ,  qui 
ccfcc  £>'«..  tur 3 fuisscquc  rep-osituta 

in   templo   dacmrnis ,    qJti  colebatur   ■.  et 
■    1     appellatum  fuisse  Sorapim  ,et  postea 
quadam  ccrum  ,  qui  illic  habitabant  ,  cott- 
suetudine  Sarapim :  est  autem   Apii   tcr- 
ab  Inacho  ;  «7«  locus  ad  verbum  est 
.    Ehscbium  lib.  10.  praeparat  .  Vide 
ustin.  tx  Varron.  lib.  .&.  cap.^.ci- 

20. ,  et  lulium  Firtni- 

in    crudito   libeilo   dc   mysteriis  ,  et 

eiroribus  profanaruin  religionum  .  LOAIS, 

Ib.     In  r.ota  Loaisae  erat  '(■ 

rilitatis  .  . .  tffundo  abundaxtiae  .  Ai\>\"- 

16.    Argus  •'.       •   .  ttus  argiuoiwn  '.'•»', 

filius  Apis  .  Euseb.    Chtcn  .  LOAI- 

Ibi.l.     SeruiuKis  .  /.- 
tttb*s    modis  supputari  iolft   :ux:a    t  ..; 


\ 


72  CHRONICON, 

Anni  ab  orbc  ritus  .  Et  ob  hoc  post  mortem  in  Deos  translatus .  Hac  etiam  ae- 

condito  .  „       .   .  .....  _ 

tate  pnmus  Proclytus  quadngam  mnxit ,  eodemque  tempore  Cecrops 
Athenas  condidit,  et  ex  nomine  Mineruae  atticos  athenienses  vo- 
cauit .  Iste  etiam  ,  bouem  immolans  ,  primus  in  sacrificio  gentili 
ritu  Iouem  adorari  praecepit .  Hoc  tempore  in  Graecia  Corinthus 
condita  ,  ibique  picturae  ars  a  Cleanthe  reperta  est .  Tunc  primi 
Curetes  ,  et  Corybantes  modulatam  in  armis  saltationem ,  et  coiv- 
sonam  inuenerunt .  Tunc  etiam  fuisse  scribitur  in  Thessalia  sub 
Deucalione  factum  diluuium  ,  et  Phaeihontis  fabulosum  incendium  . 

17.  Moyses  annos  xl.  in  eremo  erexit  populum  de  seruitute 
aegyptia  liberatum  .  Hoc  tempore  iudaei  per  Moystm  simul  cum 
lege  et  literas  habere  coeperunt .  Tunc  templum  Delphis  consti- 
tuitur  :  vitis    in  Graecia  inuenitur .  iS.    Icsue> 


II^MDCCXXIX. 
*l.  construitur  . 


diuersa  temporum  ir.itia  .  Primo  ab  ill.t 
memorabili  promissione  ,  facta  Abrahae 
Genes.n.  Egredere  de  terra  tua ,  et  de 
cognatione  tua ,  et  de  domo  patris  tui , 
et  veni  in  terram  ,  quam  monstrauero 
tibi  .  Ab  hac  igitur  profectione  Abrahae 
de  Haran  in  terram  Chetnaam  vsque  ad 
cxitum  filiorum  Israel  de  oppressione  ,  et 
dura  seruitute  Pharacnis  sunt  anni  430. , 
atque  ita  eos  enumerat  Paultts  ad  Galat.j. 
Abrahae  dictae  sunt  promissiones ,  et  se- 
niini  eius  ,  etc.  Et  pattlo  post :  Hoc  au- 
tem  dico  ,  testamentum  confirmatum  a 
Deo  ;  quae  post  quadringentos  ,  et  trigin- 
ta  annos  fecta  est  lex  .  Et  Exod.1z.H2- 
bitatio  autem  filiorum  Israel ,  qua  man- 
serunt  in  Aegypto  ,  fuit  quadringento- 
rum  triginta  annorum  ,  quibus  expletis 
eodem  die  egressus  est  omnis  exerci- 
tus  .  lllud  vero  obseruandum  ,post  illa 
verba  :  qua  manserunt  in  Aegypto  ,  ih 
graecis  codicibus  amplitis  legi ,  &  iv  ^« 
M.cL'Jttalv ,  et  notauit  Augustinus  qaaestio- 
rtibus  in  Exodum  ,  expendens  hunc  locum, 
ita  vt  iota  illa  peregrinatio  in  terra 
Chanaam,  et  in  Aegypto  fuerit  430.  anno- 
rum  .  Sic  Cyrillus ,  et  Kupertus  .  Sccun- 
da  supputatio  est  ab  eo  tcmpore  ,qttbla- 
cob  cttm  ftliis  suis  descendit  in  Aegy- 
ptutn,  in  qua  numerantur  dv.centi,  et  qv.in- 
decim  anni  .  Tertia,et  postrcma  a  mor- 
tc  loseph ,  quo  sublato  ,  jiiit    vera  ilia  , 


ct  operosa  seruitus  ,  qtta  gens  hebraea 
exactionibus  ,  iniuriis  ,  persecutionibusqtte 
omnis  generis  attrita  ,  tandcm  diuino  be- 
ncficio  ,  duce  Moyse  ,  in  hbertatem  asser^ 
ta  est .  Durauitque  per  annos  144.  vt 
colligunt  Eusebius  in  Chronico  ,  AugustU 
nus  lib.  de  ciuit.  16.  capit,  43.  et  quae- 
stionibus  in  Exodum  .   LOAISA  . 

Ib.  Prometheus  .  Ciemens  Alexandr. 
lib.  1.  Stromat.  Tempore  Piropae  Pro- 
metheus  ,  et  Atlas.et  Epimetheus  .  £«• 
sebius  a  Prometheo  ob  id  homines  factos 
fuisse  creditum  ait ,  quod  quum  esset  sa- 
piens ,  feritatem  eorv.m  ,  et  nimiam  im- 
peritiam  ad  humanitatem  ,  et  scientiam 
transfiguraret  .  Idem  August.  lib.  18. 
cap.  8.   ciuitat.  LOAISA  . 

lbid.  Proclytus  ,  al.  Procellus  ,  Tro- 
chilus  ,  atqv.e   etiam  Arogilus  .  LOAISA  . 

Ib.  His  tcviporibus  Prometheus  etv. 
Vide   Raderum  ad   Martialem  p.38.  AK. 

17.  Primv.s  literarum  inuentor  fertttr 
fuisse  Taautus  ,  teste  Eusebio  Iib.i.cap.j. 
Praeparat  .  Verum  idem  lib.  \o.probat , 
ab  hebraeis  repcrtam  esse  ,  et  propaga- 
tam  litcrarum  inuentionem  .  tdetn  lsido- 
rus  lib.  Etymol.  1.  r.  3.  Hieron.  praefat. 
in  libros  Regum  .  Theodor.  super  Gencs. 
c.  5.  in  iliud ,  Ambulauitque  cum  Dco  , 
et  non  apparuit  :  de  Enoch  inquit ,  qttod 
primus  literas  didicit ,  et  primus  descripsit 
caelestia   sirna  .  LOAISA  . 


CHRONICON.  7j 

!§.     Iosae ,  surcessor    Moysi ,  regit  populum    annos  ixviu  His      Anninborbe 
tcmporibus  primus  Erichthonius  ^  atheniensium  princeps,  in  Graecia     condlto- 

\    .  .  •  IIIMDCCLVI, 

quadngam  mnxit. 

19.  Qihoniel  annos  xl.  Cadmus  regnat  Thebis,  qui  primusgrae-  iiimdccxcvt, 
cas  literas  inuenit  .  Per    idem    tempus  Linus  ,  et  Amphion   primi 

tunc  apud  graecos  in  musica  arte  claruerunt:  Idaeique  Dactylifer- 
rum  metallum  in  Graecia  eodem  tempore  inuenerunt. 

20.  Aod  annos  lx>:x.  His   temporibus    fabulae   fktae    sunt ,  de  iiimdcccctxvt, 
Triptolemo ,  quod  ,  iubente  Cererc,  serpentium  pinnis  gestatus,in- 
digentibus  frumenta  volando  distribuerit :  de  Hippocentauris ,  quod 
equorum,  hominumque  fuerint  natura  permixti:  de  Cerbero  tricipite 
inferorum  cane  :  de  Vhryxo ,  et  Helle  eius  sorore,  quod  ariete  ve- 

cti  per  mare  tranauerint :  de  Gorgone  meretrice  ,  quod  crinita  ser- 
pentibus  fuerit,  et  aspicientes  se  conuertcbat  in  lapides:  de  Belle-> 
rophonte  ,  quod  eqtio  pennis  volante  sit  vectus  :  de  Amphione  ,  quod 
citharae  cantu  lapides ,  et  saxa  commouerit  . 


Ib.  Mellitus ,  et  alii  mss.  Delphis  con- 
rtruitur  ,  Lacedaemon  creditur  ,  vitis  etc. 
AREVALVS. 

18.  Virgil.  Ceorg.  j.  Primus  Eri- 
chthonius  currus ,  et  quatuor  ausus  -  Iun- 
gere  equos  .  LOAISA  . 

19.  Othoniel  .  De  eo  ludicum  tertio  . 
Ittdae  autem  iudicium  Isidorus  praeter- 
mittit  ,vel  quia  parum  rexit  populum, 
vel  quia  non  fuit  iudex ,  sed  dux  belli 
tantum  ,  vt  est  ludicum  1.  A  Iosepho 
lib.j.  cap.y.  Othoniel  Cencs  vocatur . 
LOAISA  . 

Ib.  Cadmus  .  Clemens  Alexandr.  1. 
Strom.  Cacimus  ,  inquit  ,  fuit  Phoenix  , 
qui  graecis  literarnm  inuentor  extitit, 
vt  ait  Ephorus  .  Vnde  ctiam  scribit  Hc- 
rodotus  ,  literas  appellatas  fuisse  phoeni- 
cias  .  Alii  autem  dicunt  ,  phocnices,et 
syros  ,primos  excogitasse  literas  .  Haec 
Clcmens  .   LOAISA  . 

Ib.     Linus  .   Euseb.  ann.  3780.  Linus , 

et  Thebis ,   et  in  mss.  Linus  Thebaeus  . 

IOAISA  . 

'  lb.     De  Idaeis  Dactylis  F.useb.  in  Cho- 

nicis  :  Idaei ,  inauit ,  Dactyli    his  tempo- 

ribus  erant ,  qui  fcrrum  repererunt .  Cle- 

Tvm.VII. 


mens  Alex.  1.  Strom.  Idaeos  Dactylos 
fuisse  sapientes  tradit  ,  inuentores  lite- 
rarum  ,  et  numerorum  musicorum  :  pro- 
pter  quam  ,  inquit ,  causam  sunt  appel- 
lati ,  qui  sunt  apud  musicos  Dactyli , 
Phryges  autem  erant  ,  et  barbari  Idaei 
Dactyli .  Et  paulo  post ,  Celmis ,  et  Da- 
mnaneus  Idaeis  Dactylis  ferrum  primi 
inuenerunt  in  Cypro  .  Alius  autem  Idaeus 
ferri  inuenit  temperaturam  .  Fuerunt  au~ 
tem  Idaei  Dactyli  Mineruaefilii  ,  et  scl;st 
vel  ,vt  alii  volunt ,  Saturni  ,  ct  Alciopes  : 
qui  alio  nomine  Corybantes  appellantur  . 
Vide  Stephanum  de  vrbibus ,  ct  Scho!i,t 
in  Apollonium  ,  et  Sttidam  in  dict.  *I/*?o/ 
JaKTtAo*  .  LOAISA  . 

20.  Aliter  Eustbius  Chronico  :  Tri- 
ptolemus,  longa  naui  Elcusim  veniens , 
ibi  frnmenta  distribuit .  Augustinus  lib. 
18.  c.  13.  cum  Isidoro:  His  tcmporibus 
fabulae  fictae  sunt  de  Triptolemo  :  qui  , 
iubente  Cerere  ,  anguibus  portattis  ali- 
tibus  ,  indigentibus  terris  frumcnta  vo- 
lando  contulerit  .  LOAFSA  . 

Ib.  Sorore  .  In  quodam  ms.  ad.l;'- 
tur ,  Quod  aricte  vecti  pcr  acra  voh- 
uerint .  LOAISA  . 


K 


Ann'\  *b  orbe 
condito  . 

JIIMDCCCCXVI. 


IIIMDCCCCLVI. 


74  CHRONICON. 

21.  Debbora  annos  xl.  Per  idem  tempus  Apollo  citharam  con- 
didit,  et  medicinae  artem  inuenit .  Fabula  quoque  tunc  ficta  de 
flibro  Daed.xlo ,  et  de  lcaro  eius  filio  :  quod  aptatis  sibi  pennis  vo- 
lauerint.  Hac  aetate  primus  regnat  latinis  Picus  s  qui  fertur  fuisse 
Saturni  fiiius  . 

22.  Gedeon  annos  xl.  Hac  aetate  vrbs  Tyria  construitur  .  Aker 
quoque  Mercurius  lyram  reperit ,  et  Orpheo  tradidit .  Hoc  tem- 
pore  Philemon  primus  apud  Pythium  chorum  instituit .  Tunc  etiam 
dicitur  iuisse  magister  Herculis  Thrax  Linus ,  in  arte  musica  cla- 
rus.  Argonautarum  quoque  nauigatio  tunc ■  scribitur  . 

23.  Abimelech  annos  tres  .  Iste  septuaginta  fratres  suos  inter- 
fecit  .  Hercules  Ilium  vastauit ,  et  in  Libya  Antheum  palaestricae 
artis  inuentorem  interemit. 

iiimdcccclxxxii  24.  Thola  annos  xxni.  Huius  temporibus  in  Tioia  post  Lao- 
medonta  regnauit  Priamus .  Tunc  rabula  ficta  est  de  Minotauro 
bestia,  labyrintho   inclusa  . 

jiiiMini.  25.     Iair  annos  xxn.  Per  idem  tempus  Hercules  agonem  olym* 


IIIMDCCCCLIX. 


21.  Sie  Virgil.-.  Aeneid.  Fauno  Pi- 
cus  pater  ,  isque  parenrem,  -  Te,  Satur- 
ne  ,  refert ,  tusanguinis  vltimus  auctor  . 
Aliter  Eusebius ,  quam  Lidorus  ,  qui  Pi- 
cum  facit  tertium  regem  latinorum:  An- 
te  Aeneam  ,  inquit ,  Ianus  ,  Saturnus  ,  Pi- 
cus  ,  Faunus  ,  Latinus  in  Italia  regnaue- 
runt    circiter   ann.  150.  LOAISA  . 

lb.  Per  idem  tempus  Apollo  .  Con- 
fer  Raderum  pag.  40.  ad  Martialem  . 
Pro  aptatis  alii   coaptatis  .  AREV. 

22.  Post  D:'oboram  alienigenae  he~ 
braeum  populum  septem  annis  sibi  sub- 
iecerunt ,  qui  coninnguntur  temporibus  Ce- 
deonis  ,  ex  iudaeorum  traditionibus  ,  vt 
refert   Euseb.  Chron.  LOAISA  . 

lb.  Tyria  .  In  oraculo  Ezechielis  de 
ta  fit  crebra  mentio,  et  apud  Melam  l.i. 
tap.  12.  LOAISA  . 

Ib.  Mercurius.  Cicero  lib.^.  de  na- 
tura  Deorum  Mercurios  quinque  fuisse 
cstendit  .  LOAISA  . 

Ib.  Phiiemon  ^  Phidamon  ,  Eusebius  . 
LOAISA  . 

Jb.  Chorum  .  Hieronymus  epistola  ad 
Dardanum  tom./\.  de  diuersis  generibus 
musicorum  initrumeatarum:  Antiquis  tero- 


poribus ,  inquit ,  fuit  chorus  quoque  sim- 
plex  pellis  cum  duabus  cicutis  aereis : 
et  per  primam  inspiratur  ,  per  secundam 
vocem  emittit .  Plura  ibi  habes  de  aliis 
instrumentis  musicis  ,vt  est ,  de  organo  , 
fuba  ,fstula  ,bombulo  ,  cithara  ,  sambu- 
ca  ,  etc.  LOAISA  . 

24.  losephus  lib.  5.  Antiq.  cap.  12. 
post  Abimelech  Iair  Galadinus  suscepit 
principatum  ,  praetermitttns  regnum  Tho- 
lae  .  LOAISA  . 

Ib.  Minotauro  .  Eusebius  anno  crbis 
conditi  3960.  ,  vt  nunc  legitur  ,  Ea  ,  itt- 
quit ,  quae  de  Minotauro  dicuntur  ,  quern 
Philochorus  in  secundo  Attidis  libro 
scribit  magistratum  Minois  fuisse  Tau- 
rum  nomine  ,  inhumanum  ,  atque  cru- 
delem  .  Quo  in  loco  corrupte  magiscra- 
tum  Minois  pro  magistrum  militum  ,  vt 
constat  ex  Plutarcho  in  Theseo  ,  et  Ser- 
uio  apud  firgilium  6.  Minos  vero  rex 
a  graecis  mire  celebratus  fuit  ,  quod  cum 
loue  p:r  nouem  annos  familiariter  esset 
versatus ,  vtrefert  Clemens  Alex.Strom.z. 
LOAISA  . 

25.  Iair .  Clem.  Alex.  praetermittit 
Iair  .  LOAISA  . 


Ann!  ab  orl)C 
condito. 

IIIIMX. 


miMXvii. 

IIIIMXXV. 
IIIIMXLV. 


CHRONICON.  75 

picum  instituit  .   Carmentis  nympha  latinas  literas  reperlt . 

26.  lephte  annos  vi.  Huius  tempore  Hercules  quinquagesimum 
secundum  annum  agens  ob  morbi  dolorem  sese  flammis  iniecit  . 
Per  idem  tempus  Alexander  Helenam  rapuit,  troianuinque  bellum 
decennale  surrexit  .  Abesan  annos  vn.  Amazones  primum  arma 
sumpserunt.  Abdon  annos  vni.  Huius  anno  tertio  Troia  captaest, 
et  Aeneas  Italiam  venit . 

27.  Sampson  annos  xx.  Ascanius  ,  Aeneae  filius ,  Albam  condi- 
dit .  Vlyssis  quoque  fabulae  ,  siue  Sirenarum  eodem  tempore  fi- 
ctae  sunt, 

28.  Heli  sacerdos  annos  xl.  Arca  testamenti  ab  alienigcnis  ca-  hiimlxxxv. 
pitur  .  Regnum  slcyoniorum  finitur.  Samuel ,  et  Sattl  annos  xl.  La-  iiiimcxxv. 
cedaemoniorum  rcgnum  exoritur  .  Atque  in  Graecia  Homerus  pri- 

28.  Eusebitts  Chron.  Heli  Sacerdos 
annos  40.  In  hebraeorum  libro  anr.i  in- 
ueniuntur  40.  In  septuaginta  autem  in- 
terpretatione  20.  losephus  lib.  5.  cap.6. 
quaJraginta  annos  aff.rmat  tenv.isse  prin- 
cipatum  ,  vixisse  vero  nonaginta  :   atque 


Ib.  Carmentis  \  Euandri  matcr  ,qui 
Rcmae  tempJum  Panis  ,  quod  Lupercal  ap- 
pellatur ,  condidit  ,  vt  testatur  Clemens 
Alex.  Strom.  1.  inde  Carmentalis  porta 
aptid  Vtrgii.  Aeneid.  8.  Et  Carmentalem 
Koniano  nomine  portam  .  Vide  Seruium  , 
tt  Isidorum  lib.  1.  EtymoU  cap.  4.  Car- 
mentis  ,  inquit  ,  dicta  ,  quia  carroinibus 
futura  canebat .  LOAISA  . 

26.  Abesan  .  Sic  est  c.  12.  Iudic.  Io- 
sephus  Ub.^.  Antiq.  c.  12.  Absanis  (  ha- 
bet )  de  tribu  Iuda  ,  ciuitatis  flethlehem  . 
CUnnens  Alex.  1.  Strom.  Abathan  appel- 
lat .  In  Eusebii  Chronico  est  Hesebon  , 
vt  in  quibusdam  Isidori  exemplaribtts . 
LOAISA  » 

lb.  Abdon  .  Refert  ludicitm  historia 
cap.  12.  post  Abcsan  ,  qui  septem  annis 
iudicauit  Israel ,  successisse  Aialon,  siue 
tlon  ,  qtti  iudicauit  Israel  decem  annis , 
Post  quem  iudicauit  Abdon  annis  octo  . 
Vcrum  Eusebius  in  Chronico  sequttlus  sc- 
ptuaginta ,  annos  Aialonis  reticuit ,  vt  ipse 
testatur  .  Post  Hcsebon  ,  inqtiit ,  in  libro 
hcbraeorum  fertur  iudex  Aialon  rexisse 
populum  annos  io.,qui  non  habetur  apad 
70.interpretes  .  Idem  losephus  Ub.^.c. 12., 
vocaturque  ab  eo  Elon  ,  de  tribu  Zabtt- 
lon .  Sic  Clemens  1.  Stroni.  a  quo  ap- 
pellatur  Eglon  .  LOAISA. 

27-  Liuitts  ab  situ  pcrrrctat  in  dcr- 
sum  vrbis  longam  Albam  appellaiam  scri- 
bit  Itb.  1.   LOAISA  . 


it.i   Clemens  Aiex.  lib.  1.  Strom.LOMS. 

Ib.  Sicyoniorum  .  Fincm  accepit  re- 
gnum  Sicyoniorum  post  862.  annos  ,vt 
Eusebius  testatur  :  Ita  nullum  in  terra 
imperium  exceilens ,  florens ,  perpetuum- 
que  est ,  quousque  veniet  seculum  illud 
immortale  ,  in  illuminatione  vultus  Dei 
decoratum  .  LOAISA» 

Ib.  Samuel  .  Iosephus  lib.  6.  Antiq. 
cap.  12.  loquens  de  morte  Samuelis  ,  qui 
praefuit ,  inquit ,  populo  solus,  post  mor- 
tem  quidem  Heli  sacerdotis,  annis  duo- 
decim  :  cuni  Saul  vero  rege  ,  annis  de- 
cem  ,  et  octo  .  Vcncrabihs  Beda  in  libello 
de  sex  aetattbus  :  Sarnuel ,  inqttit ,  annis 
duodecim  ,  vt  docet  Iosephus  .  Saul 
primBS  hebr.ieorum  rex  annis  viginti  . 
Et  huins  ,  quia  in  canonica  scriptura 
non  habetur  mentio  ,  de  Antiquitaturn 
Iosephi  libris  tempus  regni  notauinius-. 
Clemcns  Aieee.   itb.  1.  Strom.    Samuehm 

■i  septem  amtis    cum    Saul    reg 
obtinuissi  scribil-tt  mcrtuum   essc 
b::s   a>r::s  ante   Satd .  Ckronicon   gr.i 
Wt-  vtique  annos  viginti  tribuit ,  .".;   *t 
Eusebitts  ,  ct  Isidorus  non  ubs  rt  rot  c;  .>m 
annos  posuisse  vidtantur  .  LOAISA  .      • 

K   2 


76 


CHRO   NICON. 


/nm  ab  orbemus  poeto.  fuisse  nutatur  .  A  promissione  Abrahae  vsque  ad  Da- 

condito  ....  *.    .  .  * 

uid  aani  dccccxl.  rrnitur  tertia  aetas  per  annos  nmicxxv. 


niiMcxxv, 


IIllMCCV. 


IIIIMCCXXII. 


IIIIMCCXXV^ 
IIIIMCCLXVI. 


D 


Quarta  aetas  seculi . 


29.  J_^ auid  regnat  annos  xl.  Codrus  acheniensium  rex  sponte 
se  pro  salute  patriae  hostibus  ofterens  interimitur .  Et  Charthago 
a  Didone  aedificatur  3  prophetantibus  in  Iudaea  Gath3  Nathan,  et 
Asaphat  . 

30.  Salomon  regnat  annos  xl.  Iste  quarto  regni  sui  anno  tem* 
plum   Ierosolymis  aedificauit,consummauitque  anno  octauo  . 

31.  Roboam  regnat  annos  xvn.  Regnum  Israel  a  Iuda  diuidi- 
tnr:sub  quo  decem  tribus  a  duabus  separatae  sunt ,  et  reges  in 
Samaria  habere  coeperunt .  Hac  aetate  Samos  conditur  :  et  Sibylla; 
Errthraea  illustrts  habetur  . 

32.  Abia  regnat  annos  tresrsubquo  hebraeorum  pontifexma- 
ximus  Abimelech  insignis   est  habitus .  Asa  regnat  annos  xli.  Pro- 


Ib.  Homerus  .  Clemens  Alex.  lib.  1. 
Strom.  scribit  ,  Cratetem  grammaticum 
dixisse  ,  Homerum  fuisse  circa  reditum 
heraclidarum  ,  hoc  est  ,  octoginta  annis 
post  captam  Troiam  .  Eratosthenes  vero 
tcntesimo  aino  post  captam  Troiam  fuis- 
se  refert .  Theopompus  autem  quingentis 
ttnnis  post  eos  ,  qui  in  Jlio  militarunt , 
vixisse  asserit .  Alias  de  aetate  Homeri 
«piniones  vide  eodem  loco  .  LOAISA  . 

29.  Dauid  .  Lib.  3.  Reg.  capit.  2.  di- 
citur  in  Hebron  regnasse  septem  annos , 
tt  in  Hierusalem  33.  ,  qui  collecti  fiunt 
quadraginta  :  idem  est  i.Paralip.  c.29. 
Et  Clemens  Alex.  1.  Strom.  LOAISA  . 

Ib.  Carthago  .  Eusebius  anno  mundi 
3980.  tx  sententia  Philostrati  scribit , 
»  Zaro  ,  et  Carthagine  tyriis  Carthaginem 
fuisse  conditam  .  ldem  tamcn  anno  4154. 
Carthago ,  inquit ,  condita  est ,  vt  quidam 
Volunt ,  a  Carchedone  tyrio  ,  yt  vero  alii  , 
a  Didone  filia  post  Troianum  excidium 
annis  133.  LOAISA  . 

Ib.  Gath  .  Sit  Eusebitis  Chronico  .  2. 
Faralip.  dicitur  ,  quod  Asaphat  constitui- 
tur  princeps  laudantium  nomen  Domini , 
tt  c.29.  quod  hymnos  (omposuit .  LOAIS. 


Ib.  Prophetantibus  etc.  De  aetate ,  qua 
prophetae  singuli  prophetarunt ,  agit  Isi- 
dorus  in  Prooemiis  ad  vetus  testamen- 
tum  ,  et  Mariana   in  notis  .   AREV. 

30.  Salomon  .  Sic  3.  Regum  cap.n. 
et  2.  Paralip.  c.9.  Clemens  Alex.  l.Strom. 
losephus  autem  lib.  8.  cap.  7.  Antiq.  ait, 
eum  regnasse  annis  octoginta  ,  vixisse 
quatuor  ,  et   nonaginta  .  LOAISA  . 

Ib.  Octauo  .  Regum  3.  c .  6.  aedifca- 
tam  demum  Domini  dicitur  annis  septem  „ 
Idem  Iosephus  lib.  8.  c.  4.  Sed  hic  Isi. 
dorus  Eusebium  sequens  ,  annum  quartum 
regni  ,  quo  coepit  aedificare  templum , 
connumerat  cum  septem  .  Beda  ait ,  an. 
nis  septem  aedificatur  ,  octauo  dedicatur  . 
LOAISA  . 

31.  Samaria  .  Ibi  primo  regnat  lero- 
boam,  de  quo  3.  Regum  c.  12.  et  2.  Pa- 
ral.  12.  et  13.  LOAISA  - 

Ib.  De  Erythraeae  Sibyllae  vaticinio 
vide  August.  lib.  18.  cap.  23.  ciuit.  et 
Lactant.  Firmian.  lib.i.  de  diuinis  insti* 
tutionibus  .  LOAISA  . 

32.  Abia .  3.  Regum  cap.i^.  et  Pa- 
ralip.  2.  capit.ij.  Euseb.  loseph.Bed.  Ve- 
rum  QUm.Alex.  huicannos  23.  atiribuit , 


CHRONICON. 


77 


phcfabant  in  Iudaea  Achias  ^Amos^  lehu  ,  loel ,  et  Azarias .   Iosaph.it      Anni  ab  orbe 
regnat  annos  xxv.  Prophetabant  Elias,  etElisaeus,  et  Abdias ,  ^z^- 
rA*/,  et  Michaeas  .  Ioram  regnat  annos  vm.  «Prophetabant   Elias , 
et  Elisaeus  ,  etAbdias .  Ochozias  regnat  annum  i.  £//'.»  y  rapitur  5  cu- 
ius  septem  insignia  miracula  numerantur  . 

33.     Athalia  regnat  annos  vn.  lonadab  ,  filius  Rechab  ,  sacer-  iihmcccvii. 
dos   ciarus    habetur ,  et  loixda    pontifex ,  qui  solus    post   Moysen 
vixisse  annos  centum  triginta  perhibetur  .  loas  regnat  annos  xl.  Za-  hiimcccxivii. 


niiMccxci. 

IHIMCCXCIX. 
IIIIMCCC. 


aitque  ,fuissefilium  Sado  .  LOAISA  . 

Ib.  Abimclech  erat  filius  Sadoc  ,vt 
Clcmens  Aiex.  est  anctor  Strbm.i.  LOAIS. 

Ib.  In  aliis  mss.  legitur  ,  Propheta- 
bant  in  Iudaea  Aggaeus ,  ec  lehu  ,  Amos  , 
et  Ioel ,  et  Zacharias,et  Michaeas  .  Ve- 
rum  aliorum  codicum  lectionem  seqv.i  ma- 
lo :  nam  et  Eusebius  Chronico  :  Prophe- 
tabant ,  inquit,  Achias,  Sameas  ,  et  is  ,  qui 
fuv-rat  apud  altare  Samariae  ,  Iehu  ,  Ioe- 
de  ,  Azarias  ,  qui  et  Anania  .  Idem  ait 
ipse  Isidorus  lib.%.  Etymol.  capit.  39. 
Aggaeus  autem  tcmporibus  Regis  Darii 
prophetauit ,  vt  constat  ex  ipsius  prophe- 
tia  cap.  i.  Similiter  et  Zacharias  ,  vt 
ipse  de  se  auctor  est  ,  prophetiae  sv.ae 
initio  ,  et  Eusebius  in  Chronico  .  Hiero- 
Tiymus  ctiam  prologo  eiusdem  prophciiae . 
LOAISA  , 

Ib.  Iosaphat  .  In  Clemente  AUx.  1. 
Strom.  scribitur  ,  Iosaphat  annos  tantum 
regnaise  quinque  .  Quo  tempore  ,  inquit , 
prophetarnnt  Llias  Thesbites  ,  et  Mi- 
chaeas  fiiius  Ieble  ,  et  Abdias  filius  Ana- 
niae  .  Dc  Prophetis  Isidorus  lib.  7.  Ety- 
tnol.  cap.  8.  LOAISA  . 

Ib.  Abdias  .  Uicronymus  in  prologo 
eius  prcphetiae  ex  hebracorum  scriptis 
colligit ,  hunc  tempore  Achab  regis  Sa- 
tnariac  fioruisse  ,  centumque  prophetas  a 
persejuutione  impiae  Iezabelis  comeruaise, 
eosquc  specubus  inclusos  pane,et  aquapauis- 
sc  ,vt  etiamvidere  est  j.Rfg.r.iil.LOAIS. 

lb.  Eliae  Thesbitis,  sacerdotis  magni  , 
insignia  septem  ir.iracula  haec  sunt  .  I. 
tricnnii  siccitate  caclum  clausit,  2.  ora- 
uit  rursum,et  caelum  dedit  imbrem  .  j. 
ntortuum  mulieris  filiutn  ad  vitam  re- 
uecauit .  4.  eius  virtute  hydria   farinat 


non  dcfecit :  vas  olei  perpetuo  fonu  mct- 
nauit  .<$.  eius  verbo  ignis  de  caeio  su- 
per  sacrificium  descendit .  6.  dtios  quin- 
quagenarios  cum  militibtts  caelesti  igne 
combttssit .  7.  lordanem  transiens  tactti 
inelotis  abrupi:  .  Isidorus  lib.  de  vita,  et 
morte  sanctorum  .  LOAISA  . 

3  3 ■  Athalia  .  Clemens  AUx. !. i.Strom. 
Gotholia  regnat  octo  annis  :  erat  ex  ge- 
nere   Achab  .   LOAISA  . 

Ib.  Ionadab  fuit  filius  Semna  ,  fratris 
Dattid  ,  Regum  2.  c.  13.  Et  alius  Ionadab, 
filiut  Rechab  ,  qui  vixit  sub  Iehu  ,  et  aiiis 
Regibus  4.  Reg.  10.  e:  leremiae  cap.  35. 
LOAISA  . 

Ib.  Fuit  Ioiada  sacerdos  bonus  ,  e:  pie- 
tate  ,  vitaeque  innocentia  insignis  .  De  eo 
dicitur  2.  F 'tralipom.  f.24.  quod  mortuus 
est ,  quum  esset  Cxxx.  annorum  .  LOAIS. 

Ib.  Elisaeus  Eliae  discipulus  his  mi- 
raculis  claruit ;  primo  lordanem  transitu 
suo  diuisum  refrenans ,  vndam  retro  con- 
uertit .  2.  Aqtias  lericho  steriles  ,fecundas 
fecit  .  3.  Pueros  insultantes  sibi  bestiis 
vorandos  tradidit  .  4.  Sterilem  mulierem 
fecundauit .  5.  Et  eius  filium  suscitauit  . 
6.  Decem  pa".ibus  plebem  refecit .  y.Naa- 
man  a  lepra  Iiber.tuit  .  8.  Lepra  aspersit 
discipulum  .  9.  Ferrum  aqttis  supernatare 
ficit  .  10.  Ilostes  Svriat  caecitate  per- 
cussit .  11.  Incredido  mortem  praedtxit . 
12.  Hostem  quadrigarum  fragorc  fugauit , 
obsidioncmque  dispersit .  13.  Famen  re- 
pulit .  14.  Post  mortem  cadaueri  vitam 
dedit .  Sic  fere  hidorus  lib.  de  vita  ,  ct 
obitu  Sanctorum   Patrum  .   LOAISA  . 

Ib.  In  vno  ms.  est ,  Lycurgusque  le- 
gislator  Apollonius  .  Exisiimo  legendum 
legUlator  Apollinis  :  VI  i<a  dictum   ac- 


7S 


CHRONICON. 


11IIMCCCLXXVI. 


miMCCccxxvni. 


Anni  ab  .orbe  charjas  propheta  interficitur  .  Eliseus  moritur :  cuius  virtutes  qua« 
tuordecim  praedicantur.  Lycurgusque  legislator  apud  Graeciam  in- 
signis  habetur  .  Amasias  regnat  annos  xxix.  Carthaginem  hoc  tem- 
pore  quidam  asserunt  conditam :  alii  vero  superius. 

34.  Azarias  annosi.ii.  Olympias  primum  a  graecis  instituitur. 
Agnus  in  Graecia  loquitur .  Sardanapalus  rex  sponte  incendio  con- 
crematur ,  assyriorumque  regnum  in  medos  transfertur  .  Tunc  He- 
siodus  poeta  claruit  .  Atque  Phidon  argiuus  mensuras ,  et  pondera 
reperit  ;  Osee  ,  Amos ,  Isaia^  et  lona  in  Iudaea  hac  aetate  prophe- 
tantibus . 

35  loathan  regnat  annos  xvi.  Remus  >  Romttlusque  nascuntur , 
prophctantibus  in  ludaea  Osee>  Ioel->  Isaia>  et  Michaea  .  Achaz.  re- 
gnat  annos  xvi.  Cuius  temporibus  Romulus  Romam  condidit .   Et 

cipiamus  ,  quod  quascumque   lcges  lacc-       tQ  a)  'Afapiv  j8o_a.;U->$  'is/*  irpuTK  '0>vp- 


IIIIMCCCCXLIIII. 
IIIIMCCCCLX. 


daemoniis  ferebat ,  id  Apollinis  insrinctu 
facere  se  dictitaret  .  Vide  Plutarch.  in 
ei.is  vita  ,  Valerium  Maximum  ,  atque 
alios  .  LOAISA  . 

Ib.  Apud  Clement.Alexandr.  i.Strom. 
corrupts  legi  existimo:  Amasias  eius  filius 
annis  xxxix.  pro  xxtx.  Nam  ita  Eusc- 
bius,  Iosephus,  Nicephorus,  et  alii.  I.OAIS. 

34.  Azarias.  In  alio  ms.  erat  Ozias , 
quomodo  et  apud  Nicephorum  ,  et  in  Chro- 
nico  graeco  ,  quod  apud  me  est  :  recte  , 
iic  enim  etiam  appellatur  lib.  z.  Paralip. 
c.  26.  et  a  Clemente  Alexandr.  x.Strom. 
Ozias  ,  inquit ,  sedecim  annorum  erat , 
quum  rcgnare  coepisset ,  et  52.  annis  re- 
gnauit  super  Ierusalem  ,  fuitque  leprosus  . 
Idem  annotauit  Prccopius  Gazaeus  in  com- 
mentariis  super  Isaiam  ad  titulum  pro- 
phetiae  .  Huius  autem  temporc  regnum 
assyriorum  ad  medos  translatum  fuisse , 
tradunt  Eusebius  ,  Beda  ,  Ado  ,  Tiulcnsis, 
alii .  LOAISA  . 

Ib.  De  tcmpore ,  quo  prima  Olympias 
fuerit  constituta  ,  a  plerisque  dubitatum 
est .  Eusebius  Chronico  ex  Africani  sen- 
tentia  scribit ,  eam  lempore  loathan  rcgis 
hebraeorum  primum  numerari  coeptam  . 
Idem  lib.  10.  Praeparat.  eam  ad  Isaiae 
tcmpora  trahit  .  Clemens  Alex.  i.Strom. 
in  34.  anno  Nicandri  primam  Olympia- 
dcm  cum  aliis  ponit  .  Chronicon  nostrum 
graecum  omnium  clarissimetA  AsVa  '0£i_ 


•PTlctc  Its(»  Ctt  'I91TK  :  nu6'  HV  IrpcitpxTivoV 
Hfl-afac  voc'A/juc,'0<ru}  0  TVBmoii,  ImjAts 
Ea£sH*,  'n/nV,  >Cj  M/;^a/otc  e  Mop a.o-^lr«c  . 
Quinquagesirrio  priino,  inquit,  anno  Ozi3e 
regis  Iuda  ,  qui  etiam  Azarias  appellatur  , 
prima  Olympias  inst'tuta  est ,  sub  Iphi- 
to  :  quo  tempore  prophetabat  Isaias , 
filius  Amos ,  Oseae  filius  Beeri  ,  Ioel  fi- 
lius  Bathuel ,  Oded  ,  et  Michaeas  Mora- 
sthites .  Et  mox  :  »  wpwT«  o\vjj.vriic  np^,.» 
7rap<£  toHc.  eMnciv  ,  «'  tic  l^iv  TiTpciiTipit,  . 
Prima  Olympias  apud  graecos  incepit , 
quae  quatuor  est  annorum  .  LOAISA  . 

Ib.  Hieronymus  in  prologo  supsr  Io- 
nam  ,  affirmat  ,  Ionam  prophetasse  tcm- 
poribus  Ieroboam  ,filii  Ioas  .  Augustinus 
lib.  i3.  de  ciuit.  cap.  27.  regnante  Osia  , 
prophetasse  aiictor  est ,  Idem  et  Clement 
Alex.  1.  Strom.  sicut  Isidorus  .  LOAIS. 
Ib.  A  graecis  :  ita  mss.  In  editione 
Grialii  graecis  ,  omisso  a  .  Pro  institui- 
tur  aiii  ccnstituitur  .  ARLV. 

J5.  Romam  condidit  >  Olympiad.  7- 
Dionys.  LOAISA  . 

Ib.  -Quod  hic  Sennachcrib  tribuitur, 
4.  Reg.  cap.  17.  et  18.  et  Tobiae ,  c.t. 
de  Salmanasar  dicitur  ,  quem  Eusebius 
vtroque  nomine  censeri  ait  :  quum  tamen 
Tobiae  1.  pater  Salmanasar  ,filius  Sen- 
nacherib  dicatur  .  Iosephus  lib.  10. Antiq% 
cap.  1.  patrem  vocal  Sennachcrib  ,  Cle- 
mens  1.  Strom.  Salmanasar  .  LOAISA. 


CHRONICON.  79 

Sennacherib ,  assyriorum  rex,  decem  tribus  ex   Samaria   ia   medos     ^nni  ab  orbe 
transtulic,  atque  in  Iudaeam  samaritas  accolas  misit  . 

36.  Ezechias  regnat  annos  xxix.  sub  quo  prophetabant  Isaias,  iiiimcccclxxxix 
et  Osee  .  Hoc   tempore   Romulus  primus  milites  ex  populo  sum- 

psit ,  centumque  a  populo  ncbilissimos  viros  elegit  •,  qui  ob  aeta- 
tem  Senatores ,  ob  curam',  ac  solicitudinem  Reipublicae  Patres  vo- 
cati  sunt  . 

37.  Manasses  regnat  annos  lv.  Per  idem  tempus  romanis  prae-  miMDXLim. 
fuit  Nama  Pompilius;  qui  primus  apud"  romanos  Pontifices ,  et  Vir- 

gines  Vestales  instituit ,  ralsorumque  deorum  numerositate  ciuita- 
tem  impleuit.  Duos  menses  in  annum  romanis  ad  decem  menses 
adiecit :  ianuarium  diis  superis :  februarium  diis  inferis  dedicauit. 
Tunc   quoque  Sihylla  Samia   claruit  . 

38.  Ammon  regnat   annos  xn.  Huius  temporibus  Tullus  Hosti-  iiiimdlvi. 
/////,  romanorum  rex  ,  prior   in   Republica  censum  egitrquod  ad- 

huc  per  orbem  terrarum  incognitum  erat ,  primusque  purpura  , 
et  fascibus  vsus  est . 

39.  Iosias  regnat  annos  xxxn.  Thales  Milesius  philosophus  phy-  hhmdixxxvih, 
sicus  claruit ,  qui ,  defectibus    solis  acutissima  perscrutatione    com- 
prehensis,  astrologiae  numerum   primus    inuestigauit ,  prophetanti- 

bus  in  Iudaea  Ieremia,  Olda^ex.  Sophonia  . 

Ib.     Duae  voces  ex  Samaria  a  pleris-  salem  ,  interfectus  a  sertiis    suis    occu- 

que  mss.  deficiunt ,  non  rccte  ,vt  constat  buit  .  Idem  Clemens  Alex.  1.  Strom.  et 

ex   A.ione  ,  et  Ciemente  ,  primo  Strom. ,  Iosepluts  lib.  10.   cap.$.   Antiq.  qui   eutn 

vbi  ait ,  Salmanasar  ,  regem  assyriorum  ,  vixisse  quatuor ,  et  viginti  annos ,    et  in 

transmigrare  fecisse  eos  ,  qui  habitabant  regno  egisse  duos  ait  .  Nicephorus  tamen, 

in  Samaria ,  ad  mcdos  ,   et  Dabyloncm  .  vt  Isidorus  ,    duodecim  eius   regni  annos 

LOAISA  .  enumcrat  .  Idem  facil  Eusebius  70.  sup- 

36.      Romulus  .  Litt.  Euseb.  Aurel.  putationem  sequutus  ,quum  ip>e  testeiur , 

Dionys.    LOAISA  .  hcbraeos  tantum   duos  annos    regni  illius 

Ib.     Qui  ob  aetatem  •  Liu.  Vict.  Dio.  agnoscere  .  Verum   hae  discrepantes   sen- 

tiys.  LOAISA  .  tentiat  facile  conciliari  poterunt ,  si  de- 

37.  Sic  Eusebius  in  Chronic.  Duos  cem  annos  ,  quibus  Ammon  cum  patre 
menses  anno  addidit ,  ianuarium  ,  et  fe-  rcgnanit  ,  duobus  iungas  ,  quibus  solus  . 
bruarium  :  quum   ante   hunc  tantum  dc-  LOAIiA  . 

cem   menses  apud    romanos   fuissent  :  a-  39.     Regnm   4.   c.tp.iz.  delosviRege 

deo  ,  vt   vltimus    december    diceretur  .  iusto  ,   et  aequi  obseruantissimo    h.ibes  . 

Capitolium  quoque  a  fundamentis  aedi-  De  codem  cap.  23.  dicitur  :  Non   fuit  si- 

ficauit ,  ct   congiarium   dedit    axes  (  lege  milis    illi ,  neque  post  eum    surrexit   si« 

asses)   ligneos  ,  et  scorteos  .  LOAISA  .  milis  ,  trigiuta  vno  anno  re>.                 •'*'- 

38.  Reg.  4.  capit. 11.  Viginti  duorum  rusalcm  .  Ideiu    Clemens  Alex.  1.  Sti 
annorum  erat ,  quum  regnare  coepisset  ,  et  losephus  lib.  10.   c.  6.  Eusi                  " 
duobus  quoquc   annis  regnauit  in  leru-  vnum  addit,vt  Isidorns .  LOAISA  . 


Annl  ab    orbe 
condito  . 

IIIIMDXCIX. 
IIIIMDCX. 


IIIIMDCI.XXX. 


1IIIMDCCXIII1. 


80  CHR0N1C0N, 

40.  loachim  regnat  annos  xi.  Huius  tertio  anno  Nabuchodo* 
nosor  Iudaeam  captam  tributariam  fecit  .  Tunc  Daniel ,  Ananias  % 
Azarias,  et  Misael  in  Babylone  claruerunt  .  Sedecias  regnat  an- 
nos  xi.  Hunc  rex  Babylonis,  secundo  veniens  ad  Ierusalem  ,  curn. 
populo  captiuum  duxit,  templo  incenso,  anno  aedificationis  suae 
ccccliv.  Per  idem  tempus  Sappho  mulier  In  Graecia  diuerso  poe- 
mate   claruit:  Solon  leges  atheniensibus  dedit . 

41.  A  Dauid  vsque  ad  transmigrationem  Babylonis  anni 
cccclxxxv.  Finitur  quarta  aetas  per  annos  quatermille  sexcentos , 
et  decem  . 

Quinta  aetas  seculi  . 

42.  LjL  ebraeorum  captiuitas  annorum  lxx.  ,  in  quibus  ignis  ab 
altari  Dei  sublatus,  et  absconditus  in  puteo  ,  post  septuagesimum 
regressiorris  suae  annum  assumitur  inuentus  viuus .  Per  idem  capti- 
uitatis  tempus  ludith  historia  conscribitur  .  Pythagoras  quoque  phi- 
losophus,  et  arithmeticae  artis  inuentor ;  et  Pherecydct  ■>  historiarum 
primus  scriptor,  atque  Xenophanes  ,  tragoediarum  inuentor  ,  insi- 
gnes  habentur . 

43.     Darius  regnat  annis  xxxiv.   Huius  secundo  anno   iudaeo- 

rum 

42.  Ita  est  apud  lercmiam  cap.  25. 
Seruient  omncs  gentes  istae  regi  Baby- 
lonis  septuaginta  annis  ,  et  c.  29.  Quuni 
coeperint  impleri  in  Babylone  septua- 
ginta  anni  ,  visitabo  vos .  Paralipo-m.etiam 
2.  cap.  36.  dicitur  Cyrus  dimisisse  po- 
pulum  captiuum  anno  regni  sui  primo , 
ad  explendum  sermonem  Domini ,  quem 
locutus  fueratper  os  Ieremiae.ldem  Esdrae 
i.l  -  1.  cap.  1.  et  2.  Liem  Daniel  cap.g. 
losephus  lib.  11.  cap.  1.  Nicephor.  Chro- 
tiolog.  Clemens  Strom.  1.  fuisse  ait  hanc 
captiuitatem septuagiirta  annorum.LOAlS. 

Ib.  Stobaeus  in  epistolis  pag.  222.  ad 
Ioannem  Dackerium  S.  I.  scribens  ,  de 
aetate,qua  Iudith  floruit,  fuse  disssrit, 
et  scriptores  cum  Isidoro  consentientes 
clarissimos  recenset .  AREV. 

43.  Annis  xxxiv.  Eusebius  annis-$6. 
Sic  Herodotus ,  Nicephorus  ,  et  alii .  Cle- 
mens  Alexandr.  1.  Strom.  quadraginta  sex 
numerat :  qui  ita  coliigit  regum    persa- 


Ib.  Thales  .  Euseb.  Chren.  agnosci  ait 
Olympiade  36.  Lacrtius  uasci  eundem  an- 
no  1.  Olympiadis  35.  nescio  quam  beiie 
vtrumque  .  Plinium  de  his  consule  lib.  2. 
tiatur.  historiae  cap.  12.  LO/USA  . 

40.  Ante  hunc  re^nauit  loachaz  tri- 
bus  mensibus  ,  vt  praeter  sacras  literas 
auctor  est  Eusebius ,  Iosephus  ,  Nicepho- 
rus ,  Theodoretus  ,  et  chronicon  nostrum 
graecum  .  Hunc  Eliachim  vocat  leremias , 
teste  Anastasio,post  quem  successit  Ioa- 
chim  ,  qui  alio  nomine  Eliachim  dicitur  , 
teste  Iosepho   lib.io.c.j.  Antiq.   LOAIS. 

Ib.  Anno  etc.  Eusebius  442.  annos  hic 
ponit  ex  sententiaClementis  Alex.i.Strom. 
Iosephus  vero  lib.  10.  cap.  10.  Templum 
comrematum  post  quadringentos  septua- 
ginta  annos  ,  et  menses  sex  ,  diesque  de- 
cem  .  Niceph.  in  Ckronologia  post  annos 
424.  Anastasius  434.  Ita  sunt  variae , 
tt  discrepantes  de  temporibus  sententiae  . 
LOAISA  • 


CHRONICON.  3t 

rum  est  resoluta  captiuitas  j  a  quo  tempore  in  Ierusalcm  non  re-      A™'[  *b  °rt>e 
scSiSed  principes  fuerunt ,  vsque  ad  Aristobulum  .  Tuncromani,      C0D  lt0  * 
pulsis  regibus ,  consules  habere  coeperunt  . 

44.  Xerxes  regnat  annis  xx.  Aeschy lus  ,  Pindarus ,  Sophocles  ,et  iiiimdccxxxiui, 
Euripides ,  tragoediarum   scriptores   celebrantur  insignes  .  Herodo- 

tus  quoque  historiarum  scriptor,et  Zeuxis  agnoscitur  pictor. 

45.  Artaxerxes ,  qui  et  Longimanus,  regnat  annis    xl.    Eo  re-  inuiDCCLXxiin. 
gnante  Esdras  sacerdos  incensam  a  gentibus  legem  renouauit  ,  et 

Nehemias  Ierosolymorum  muros  restituit .  Arlstarchus  etiam  ,  et  ArU 
stophanes ,  atque  Sophocles  tragoediarum  scriptores  habiti  sunt .  Hip- 
pocrates  quoque  medicus  ,  ac  Socrates  philosophus ,  et  Democritus 

claruerunt  . 

46.  Darius ,  qui  et  Nothus^  regnat  annis  xix.    Haec  aetas  ha-  iiiimdccicih. 
buit  philosophum  Platonem>et  Gorgiam  primum  rhetorem  . 

47.  Artaxerxes  regaat  annis  xl.  Huius   tempore   Esther  histo-  uiimdcccxxxiii. 
ria  docetur  esse  expleta  .  Plato  quoque  ,  et  Xenophon  socratici  iti- 

signes  habentur  . 

48.  Artaxcrxes ,  qui  et  Ochus ,  regnat  annis  xxvi.  Demosthenes  imMDCCcnx. 

rum  tempora  :  Cyrus   regnauit  annis  30.       consonum  cst  sacris  literis  ,  tx  Esdra  t„ 

cap.  2.  et  in  annorum  supputatione  ttiam 
difcrepantes  *  et  variae  rcperiuntur  sen* 
tentiac ,  vt  censtat  ex  Tertulliano  ad-= 
uersus  iudaecs  .  LOAISA . 

Ib.  Secundo  .  Ita  Eusebius ,  et  Cle- 
mens  Alextndr.  1.  Strom.  Iesephus  /.tr. 
eap.  2.  et  3.   LOAISA  . 

44.  Vide  losephum  lib.it.  c^.Pau- 
lus  Orosius   lib.  2.  c.9.  annis  20.  LOAIS. 

45.  Aristophanes  fuit  comicus  .  AR. 
46.      Ita  Eusebius ,  Tertttll.   aduersus 

ludaeos  ,  Nicephorus  ,  Beda  ,  et  alii :  Ado 
tantum  agnoscit  annos  18.  LOAISA. 
Ib.     Mellitus ,  qui  tt  Nochus  ,  ann.iS. 


Cambyses  19.  Darius  46.  Xerxes  7.6.  Ar- 
taxerxes  41.  Darius  8.  Artaxerxes  42, 
Ochus ,  vel  Arses  3.  ita  vt  sint  in  voi- 
uersum  anni  235.  Alexander  Macedc , 
extincto  Dario  rege  persarura  .  Et  inde 
ortum  habuit  regnum  raacedonum  .  Haec 
Clemens ,  vnde  apud  eundem  mendum  in 
numeris  esst  existimo  ,  quum  ad  annos 
ducentos  triginta  quinque  pcrsarum  ex- 
tendat  imperium  ,  quae  summa  cum  annis 
regum  non  conuenit .  Obserua  hoc  insu- 
per  loco ,  alios  praeterea  reges  ab  Eu- 
sebio  poni ,  sed  reiici  a  Clemente  ,  Isido- 
ro  ,et  aliis ,  quod  menses  dumtaxat  ali- 
auot  regnarunt ,  vt  Artabanus  menses  7. 
Secundus  Xerxes  menses  2.  Sogdianus 
menses  8.  vt  ctiam  eandem  ob  causam 
a  plerisque  omittuntur  imperc.tores  Otho  , 
Calba  ,  Vitellius  ,  vt  notauit  Plutarckus 
in  vita  Calbae  .  De  regibus  persarumvi- 
de  Herodotum ,  et  Thucydidem  ,  et  Me- 
tasthenem  .  Hi  non  statuunt  imperium 
Cambysis  antc  Darium ,  aduerstts  quos  est 
Plato  lib.  de  legibus ,  Clemens  ,  lcscphus , 
Qrosius  ,  et  Nicephorus  in    Chronolog.   et 

Tom.VIL 


AREVALVS . 

47.  Eusebitts  ,  Nicephorus,  Tertull.ad* 
uerstts  ludaeos ,  Beda  ,  alii  .  Hic  ab  ht- 
bratis  Assuerus  dicitur ,  a  70.  interpre- 
tibus  Artaxerxes  cognomento  Mnemon  , 
non  Memnon  ,  vt  in  Euscbio ,  e t  aliis  . 
LOAISA. 

48.  Eusebius ,  Beda  ,  et  Chronicott 
graec.  Niceph.  22.  habet  .  TertuUiantis 
aduerstts  ludaeos  24.  Clemens  jllev.  :■ 
qtti  hunc  Ctindtm  cum  Arscfacit .  LOAIS. 


Anni  sb  orbe 
condico  . 

JIIIMDCCCLXIII. 

I 
1II1MDCCCLX1X. 

IIIIMDCCCLXXIIII 


IIIIMDCCCCXIIII.. 


JIIIMDCCCCLII».  •  I 


§2  CHRONICON. 

orator  primus  agnoscitur,  et  Aristoteles  dialecticus  primtis  praedi- 
catur .  Plato  moritur . 

49.  Arses ,  Ochi  filius  ,  regnat  annis  mi.  Xenocrates  philosophus 
illustris   habetur. 

•  50.  Darius  regnat  annis  vi.  Alexander  illyricos,  et  thraces  su- 
perans ,  dehinc  Ierosolymam  capit .  Atque  templum  ingressus,  Deo 
hostias  immolat  .  Huc  vsqtie  persarum  regnum  stetit  .  Dchinc  re- 
ges  graecorum  incipiunt  . 

51.  Alexander  Macedo  regnat  annis  v.  Huius  enim  quinque 
anni  postremi  in  ordine  temporum  numerantur  ,  quibus  monar- 
chiam  Asiae ,  destructo  persarum  regno ,  obtinuit .  Nam  septem  eius 
priores  in  persarum  regibus  supputantur  .  Dehinc  Alexandriae  re- 
ges  incipiunt. 

52.  Ptolemaeus ,  Lagi  filius,  regnat  annis  xl.  Hic  Iudaeam  ca- 
piens,  plurimos  hebraeorum  in  Aegyptum  transtulit  .  Hoc  tempo- 
re  Ztno  stoicus  ,  et  Menander  comicus,  et  Theophrastus  philosophus 
claruerunt .  Per  idem  tempus  Machahaeorum  liber  inchoatur  primus  ■ 

55.     Ptolemaeus  Philadelphus  regnat  annis  xxxvm.  Hiciudaeos, 


49.  Eusebius ,  Nicephor.  B?da  .  Ado 
autem  3.  Aumtaxat  ponil  .  Aliter  Ter- 
tull.  aduersus  ludaeos  .  LOAISA  . 

50.  losephus  lib.11.  cj.et  8.  Dio- 
dorus  Siculus  lib.  17.  Hic  fuit  Arsacis 
ftlius  ,  Ochi  nepos  ;  cuius  meminit  Quintus 
Curtius  ,  Plutarchus  ,  Arianus  ;  breuiter 
tmnes  ,  qui  res  Alexandri  Magni  memo- 
riae  tradiderunt .  Tertulliano  ,  et  Curtio 
hic  Melas  cognomento  dicitur  ;  Codmanus 
primum  appellatus  Iuitin.  lib.  19.LOAIS. 

5 1 .  Sic  losephus  ,  et  ipse  in  Etymo- 
lceiar.  lib.  5.  Tertull.  annos  10.  Nice- 
phorus  in  Chronico  ,  sublato  Dario  ,  re- 
gnasse  ait  annos  6.  rerumque  potitum  an- 
te  Darii  mortem  annis  12. ,  mortuum  in 
Babylone  aetatis  anno  trigesimo  quin- 
to,vel,vt  alii ,  trigesimo  sexto  .  Octo- 
decim  igitur  annis  ex  Anastasii  sen- 
ten-tia  regnum  obtinuit  .  Atque  ita  Cle- 
mens  Alcxandr.  1.  Strom.  qui  ita  mace- 
donum  reges  enumerat :  Alexander  annis 
regnauit  18.  Ptolemaeus  Lagi  F.  4°- 
Ptolemaeus  Philadelphus  27.  Euergetes 
25.  Philopater  17.  Epiphanes  24.    Phi- 


lometor  35.  Fuscon  29.  Lathurus  36. 
Dionysius  29.  Cleopatra  22.  Postquam 
fuit  regnum  cappadocum  octodecim  die- 
rum  .  Fiunt  ergo  simul  coniuncta  ma- 
cedonum  tempora  anni  trecenti  duode- 
cim  ,  dies  octodecim  .  Haec  Clemenn 
Tenull.lib.aduersus  ludaeos  aliter.LOAlS. 

52.  Fuse  de  hac  re  habes  apud  lo- 
sephum  lib.  15.  c.  19.  et  Zonaram  t.  1. 
Apud  Euseb.  in  Chronic.  ita  habes  :  Theo- 
phrastus  philosophus  agnoscitur  ,  qui  a 
diuinitate  loquendi ,  vt  ait  Cicero  ,  no- 
men  accepit.  Theodorus  Athenaeus  2gno- 
scitur  .  Vbi  nota  ,  corrupte  legi  Athenaeus 
pro  atheus  :  a6=o;  enim  dicius  fuit  ,  vt 
constat  ex  Laertio  in  Arisiippo  .  LOAIS. 

53.  De  hac  re ,  an  70.  interpreres 
fuerint  spiritu  Dei  afflati  ,  necne ,  est 
quaestio  inter  Augustinum  ,  et  Hierony- 
tnum  .  Vide  Augustin.  lib.  18.  c.  42.  et 
43.  ciuit,  et  Hieronym.  in  prooemio  Pa- 
ralip.  et  in  Epist.  ad  August.  Consule 
etiam  lustin.  in  Apclogetico  Tertull.ad- 
uersus gentes,Ioseph.l.ii.c.2.  Philonem  de- 
\iiqiie  Uidaeum  iti  vita  Moysis .  LOAISa 


C  H,R  O  N  I  C  O  N.  Sj 

oui  in  Aegvpto  erant,  absoluit ,  et  vasa   sancta  Eleazaro  pontifici      Ann«  ab  orbe 

1  D'  '  ..  ...  .  .  condito . 

restituens ,  septuaginta  mterpretes  petnt ,  ac  diuinas  scnpturas  m 
graecum  eloquium  transtulit  .  Per  idem  tempus  Aratus  astrologus 
agnoscitur,  atque  argentei  nummi  Romae  primum  cuduntur  .  

54.  Ptolemaeus  Euergetes  regnat  annis  xxvi.  Sub  quo  Iesus,  iv.dcccclxxiix. 
filius  Sirach  ,  Sapientiae  librum  composuit  . 

55.  Ptolemaeus  Philopator  regnat  annis  xxvn.  Ab  isto  iudaei  hiimdccccixy, 
proelio  victi  xl.    milia  armatorum    corruerunt  .  Per  idem   tempus 

Siciliam  Marcellus  consul  obtinuit . 

56«  Ptulemaeus  Epiphanes  regnat  annis  xxiv.  Huius  tempore  vmxix, 
gesta  sunt ,  quae  secundi  libri  Machabaeorum  historia  continet  . 
Hac  aetate  romani  victos  graecos  liberos  esse  iusserunt,  dicentes: 
lmpium  est^seruos  esse^apud  quos  philosophia  primum  orta  est  , 
magistra  morum ,  inuentrix  liberaiium  disciplinarum  .  Per  idem  tem- 
pus  Ennius  primus  poeta  latinus  insignis  Romae  celebratur. 

57.  Ptolemaeus  Philometor  regnat  annis  xxxv.    Hunc  Antiochus  vmliiii. 
proelio  superauit ,  et   iudaeos  varia  calamitate  oppressit  .  Per  idem 
tempus  Scipio  Africam  vicit .   Terentius  comicus  claruit  . 

58.  Ptolemaeus  Euergetes  regnat  annis  xxix.  Hoc  tempore  ,  con-  vmlxxxiii» 
sule  Bruto  ,  Hispania  a  romanis  obtenta» 

Ib.      Cuduntur  .  Euseb.  Chron.  Ar-  scripti  codicis  adiutus  ;    reique  veritatt 

genteus  nummus   primum   in  vrbe  figu-  id  ita   cogente  ;  fuit  enim    Ennii    patria 

ratus  ,vbi  lego  ,  signatus .  LOAISA  .  Rudiae  ,  vetus  Apuliae  oppidum  ,   teste 

54.     XXVI.    Ita   quidem   Euseb. ,  xxv.  Mela  lib.  2.  Post  Barium  ,  inquit  ,  Egna- 

Ntceph.  Tertuliian.Clem.,  xxiv.  Epiphan.  tia ,  et  Ennio    ciue   nobiles   Kudiae;<7«& 

LOAISA  .  eius  ossa  translata  verisimile  est .  LOAIS. 
Ib.     Anno  Xxvi.   Ita    in    nota   editio-  Ib.     Sepulcrum   Scipionum  ,  in   quo  e 

nis    Criaiii  ,  quod  retinendurn    ex    aliis  marmore  extabat  Lnnius ,  prope  portam 

excmplaribus ,  quamuis   in    nonnullis  sit  S.  Sebastiani    situm  erat  ,  de   quo    videri 

xxvll.  In    textu  Gnalii    erat  xxxvi.  AR.  possunt   Eschinardus   in  descriptione  Ko- 

55.  xvii.  Sic  Clem.  Euieb.  Nicephor.  mae  ,  Vasius ,  et  alii  ,  AKEV. 
Tertullian.  Ado  .  xw.Epiphan.  LOAISh  .  57.     Iudaeos  etc,   Leguniur  haec  Ma- 

56.  xxiv.  Ita  lluseb. ,  xxvil.  Niceph.,  chabaeorum  2. ,  vbi  Antiochus  radix pcc- 
XXII.   Epiphan.  LOAISA  .  Cttti  appeV.atur-.  LOAISA  . 

lb.     Locum   dc  Ennio  ,  qui  apud    Eu-  58.      Annis  xxix.  Jta   Eusebius  ,  Ni- 

sebium    corruptus    est ,  obiter   emendare  ceph.   Epiphanii.s  ,   ct  alii .    Tsrtuih   27. 

libet  .  Sic  enim  nur.c  legitur  :  Eunius  poe-  liic   Clementi  Fuscon   est  .  Ma!e  in  lib. 

ta  septuagenario  maior  articulari  morbo  Etymologiarum  D.  lsidori  Patisiis   anno 

periit ,  sepultusque  est   in  Scipionis  mo-  i5#o.   imprcsso  Euergctes  anfiii  1.1.  dtim- 

numento  via   Appia  ,  intra    primum    ab  taxat  rcgnasse   scrihuw  .  LGAISA  • 
vrbe  miliarium  .  Quidaro  ossa  eius  Rho-  Ib.     Alii  ,per  Consuiem  Arnrifl»*  qaofl 

diam  ex  laniculo  translata  aflirmaiit .  Vbi  Chronico  Ltymologiarum  BOBprsit  ,  Bru- 

pro  Rhodiam   subiutuo  KuJia ,  Jidc  etiam  tus  Hispaniam  Vibi  ■  '  ■  AKLV. 

L   2 


Annl  ab  orbe 

condito  . 
VMC. 
VMCX. 


VMCXVIII. 


VMCXLVIII. 


VMCL^ 


84  CHRONICON, 

59.  Ptolemaeus  Soter  regnat  annis  xvn.  Varro  }  Ckeroque  na- 
scuntur  ,  thraces    romanis  subiiciuntur  . 

60.  Ptolemaeus  Alexander  regnat  annis  x.  Syria  per  Gabinlunt, 
ducem  in  romanorum  dominium  transiit .  Poeta  quoque  Lucretius 
nascitur,qui  postea  se  furore  amatorio  interfecit. 

61.  Ptolemaeus ,  Cleopatrae  filius ,  regnas  annis  vni.  Per  iderrt 
tempus  Plotius  Gallus  Romae  latinam  rethoricam  docuk  pritnus . 
Tunc   quoque  Sallustius  historiographus   nascitur . 

62.  Ptelemaeus  Dionysius  regnat  annis  xxx.  Pompelus^  Ierosoiy- 
ina  capta,  iudaeos  romanis  tributarios  fecit .  Per  idem  tempus  Cat® 
philosophus  claruit  j  ^»^///»/  nascitur  MantuaO;  Horatius  Venusii . 
Tunc  etiam  Apollodorus ,  praeceptor  Augusti,  claras  hihctur,  ttCV» 
cero  laude  oratoria  celebratur  . 

63.  Cleopatra  regnat  annis  11.  Haec  Ptolermei  regis  aegyptio- 
rum  fuit  filia,  et  fratris  Ptolemaei  soror,et  coniux  effecta .  Quem 
dum  fraudare  regno  voluisset  tempore  belii  ciuilis  ,  in  Alexandria 
occurrit  Caesari,  vrbem  obsidenti ,  et  per  speciem ,  atque  stuprum 
re?num  sibi ,  et  necem  Ptolemaeo  apud  Iulium  impetrauit .  Atque 
Alexandriae  regnum  tertio  anno  regni  Cleopatrae  per  lulium  Cae» 
sarem  in  ditionem  romanorum  transit . 


59.  xvii.  Ita  Euseb.  ,  xvi.  et  menses 
3tx  Niceph.  ,  xv.   Epiph.  LOAISA  . 

60.  x.  Epiph.  xn.LOAISA. 

6i-  Plotius  .  De  hoc  Eusebius  in 
Chron.  Plotius  ,  inquit ,  Gallus  primus  Ro- 
mae  latinam  rhetoricam  docuit ,  de  quo 
Cicero  sic  refert :  Memoria  teneo  ,  pri- 
mum  latine  docere  coepisse  Plotium 
quemdam  .  In  ms.  est  amplius  Memoria 
teneo  puerisnobis  primum  ,  etc.LOAISA. 

62.  xxx.   Epiphan.  xxxi.   LOAISA  . 
Ib.     Apollodorus  Pergamenus.^rtffrar 

irstc*  ,  praeceptor    Claudii ,  et  Augusti , 
Vt  constai  ex  Suetonii  Octauio  .  LOAIS. 

63.  Eusebius  annos  22.  habet ,  tt  Plu~ 
tarchus  in  Antonio  ,  et  Nicephorus  ,  et 
mlii  .  Epiphanius  amplius  ponit  32.  Isu 
dorus  duos  tantum  ponit  .  Ham  lu/ius 
Caesar  tertio  Cleopatrat  regni  anno  so~ 
lus  post  occisum  a  spadonibus  alexan~ 
drini  regis  Pompeium  obtinuit ,  quidquitt 
romano  parebat  imperio  ,  Indeque  ale- 
xandrimitn  tsinm  in  romansram  disie- 


r.em  transiit  ,  vt  idem  infra  affrmai  « 
Idem  est  apud  Tudensem  in  cod.ms.,et  idis 
hunc  annorum  numerum  placuit  retinert , 
qucm  etiam  Etymofogiarum  mss.  ctiJd, 
habtnt .  Idqut  exigit  locus  in  Tiberio9 
vbi  dicitur  Christus  passus  annis  pera- 
ctis  tt  principio  mundi  5229. ,  a  qua  sup* 
putatione  Eusebius  ipse  tantum  duos  en- 
nos  discrepat  .  De  Cleopatra  sicjert  Xi- 
philinus  ex  Dione  in  lulio  Caesare  :  Cleo- 
patra  ,  inquit ,  forma  pulcherrima  fuit, 
tum  vero  flore  aetatis  ,  et  facundia  o- 
mnibus  praestans ;  eratque  apud  oinnes, 
quibuscum  versabatur,  gratiosa  .  Ei  pau= 
lo  post  de  Caesare  loquens;  Ipse  Aegy- 
ptum  in  suam  potestatem  ,  dirionemque 
redegit  ,  tradiditque  Cleopatrae  ,  «-uius 
causa  bellum  gesserat .  LO.AISA  . 

Ib.  Mellitus  ,  Cleopatra  ann.  2.  Huius 
tertu  anno  Julius  Caesar  imptrium  su- 
rnit  .  Per  idem  tempus  Siculus ,  graecae 
scriptor  historiat ,  clarus  habctur  ,  Caitii 
lulms  Qatsav  trtgnat  ttc»  AREV. 


d^- 


CHRONICON.  85 

Caius  lulius  Caesar  regnat  annis  v.  Hic  antea  consulcrea- 


Ann!  ab   orbe 


tus,  Gallias  obtinuit  :  de    Britannia    triumphauit :  postremum   ciuili      con  lt0 

VMCLY» 

bello  aduersus  Pompeium  adhibito,  monarchiam  totius  imperii  ob- 
tinuit.  Excuius  nomine  sequentes  imperatoresCrff.rtfW  vocati  sunt. 
65.  A  transmigratione  Babylonis  vsque  ad  Natiuitatem  Domini 
nostri  Iesu  Christi  anni  dlxxxvii.  Finitur  quinta  aetas  per  annos 
quinquies  mille   centum   quinquaginta  quinque  . 


o 


Sexta  aetas  seculi  . 


66.    V_-/ctauius  Augustus  regnat  annisi.vi.Iste  in  imperio  post  vmccxi. 
Siculum  bellum  triumphos  tres   egit  :  Dalmaticum,  Asiaticum ,  po- 

64.  Hic  antea  ...  vocati  sunt:  alii  ,  Hic 
primus  romanorwn  singularem  obtinuit 
principatum  ,  a  quo  etiam  Caesares  ap- 
fellati  sunt  .  Ab  hinc  sequuntur  impera- 
tores  .  AREV. 

66.  Augusti  nomen  inde  sumptum  ait 
Suetonius  in  Augusto  ,  quod  loca  religio- 
sa ,  et  in  quibus  augurato  quid  consecra- 
tur  ,  augusta  dicantur  ,  ab  auctu  ,  vel  ab 
auium  gestu  ,  gustuue  .  Dio  etiam  in  Mo- 
tiarckia  ,  Augustum  dictum  ait ,  qu^si  qui 
hominum  naturam  excederet,  propterea 
quod  ea,quae  s3crosancta ,  et  in  maxi- 
nio  honore  sunt ,  augusta  esse  dicuntur  : 
quaonobrem  ,  inquit ,  eum  graeci  «/Pag-ou 
nominabant ,  scilicet  cultu ,  et  honore  di- 
jnissimum  .  Cuius  nominis  appellatio  , 
quemadmodum  imperatoris  ,  ad  ceteros  , 
qui  eum  subsequuti  sunt  ,  peninuit  pro- 
pter  summum  ,  et  amphssimum  eorum  im- 
perium  .  LOAISA  . 

Ib.  Annis  lvi.  Sie  Eusebius ,  Vieter , 
*>;  alii  .  Nicephorus  ,  ct  Cassiodorus  men- 
ses  sex  adiiciunt ,  Clemens  i.Strom.  ann. 
46,  mcnses  4.  diem  1.  Dion  ,  mortuus 
est ,  inquit ,  14.  calend.  septembris,  quo 
die  primum  consul  factus  fuerat ,  vixit- 
que  annos  septuaginta  quinque  menset 
jecem  .  dies  16.  Erat  enim  nono  <»len- 
das  octobris  natus .  Regnauit ,  postquam 
▼ictoria  potitus  est  apud  Actium  ,  qua- 
«uor.et  quadraginta  annos,diebns  tre- 
decim  cxceptis  .  Vcrum  Eusebius  ,  e t  Isi- 
dirui  siut  imperium  numtrant  a   merit 


Iulii  Caesaris  .  LOAISA  . 

Ib.  Septuaginta  hebdomadae  ,  al.  Se- 
ptuaginta  nouem  .  Vid.  Dan.  r.o.  LOAIS. 

Ib.  In  Daniele  .  Locus  est  insignis 
Danielis  9.  quem  Tertull.  aduersus  iu- 
daeos  multo  aliter  interpretatur  ,  quam 
ceteri  chronographi  ;  sic  enim  inquit  : 
A  primo  anno  Darii  debemus  compu- 
tare ,  quando  hanc  visionem  vidit  Da- 
niel  .  Videamus  igitur  ,  anni  quomodo  im- 
pleantur  vsque  ad  aduentum  Christi  . 
Darius  enim  regnauit  ann.  19.  Artaxer- 
xes  regnauit  ann.  40.  Deinde  rex  Ochus, 
qui  et  Cyrus ,  regnauit  ann.  24.  Argus 
anno  vno  .  Alius  Darius ,  qui  et  Melai 
nominatus  est ,  ann.  22.  Alexander  Ma- 
cedo  ann.  12.  Deinde  post  Alexandrum, 
qui  et  medis  ,  et  persis  regnarat ,  quos 
reuicerat,  et  in  Alexandria  regnum  suum 
firmauerat ,  quando  et  nomine  suo  eam 
appellauit .  Post  eum  regnauit  illic  in 
Alexandria  Soter  annis  35.,  cui  succe- 
dens  Philadelphus  regnauit  annis  38.  Huic 
succedit  Euergetes  annis  25.  Deinde  Phi- 
!opator  annis  17.  Post  hunc  Epiphanes 
ann.  24.  Item  alius  Euergetes  ann.  2y. 
Soter  ann.  38.  Ptolemaeus  ann.  38.  Cleo- 
patra  annis  20.  mensibus  6.  Item  ad- 
huc  Cleopatra  conregnauit  sub  Augusto 
ann.  13.  Post  Cieopatram  Augustus  aliis 
ann.  42.  Nam  omnes  anni  imperii  Au- 
gusti  fuerunt  anni  56.  Videmus  autem  , 
quoniam  quadra^csimo  ,  et  primo  anno 
isop erii  Augusti ,  quo  po>t  mortern  Cleo* 


8d 


CHRONICON. 


Annj  ab  orbe  stremb  Alexandrinum  aduersus  Antonium  ,  inde  Hispanum:  dein- 
de,  terra  ,  marique  pace  toto  orbe  parta  ,  Iani  portas  clausit  .  Sub 
cuius  imperio  septuaginta  hebdomadae  in  Daniele  scriptae  complen- 
ttir ,  et  cessante  regno  ,  etsacerdotio  iudeorum  ,  DOMINVS  IESVS 
CHRISTVS  in  Bethiehem  Iudae  ex  Virgine  nascitur  anno    regni 


enis  xiii. 

patrae  imperauit  ,  nascitur  Christus  .  Et 
superuixit  idem  Augustus,ex  quo  na- 
scitur  Christus ,  annis  15.  Et  erunt  re- 
liqua  tempora  annorum  in  diem  nati- 
uitatis  Christi  ,  et  in  annum  Augusti  4  1 . 
post  mortem  Cleopatrae  anni-ij^.  men- 
ses  6.  Vnde  adimplentur  62.  hebdoma- 
dae,  et  dimidia  ,  quae  efficiunt  annos  437 
menses  6.  in  diem  natiuitatis  Christi  . 
Et  manifestata  est  iustitia  aeter.ia  ,  et 
vnctus  est  sanctus  sanctorum  ,  id  esc  , 
Christus  ,  et  signata  est  visio  ,  ct  pro- 
phetes  ,  et  dimissa  sunt  peccata  ,  quae  per 
fkieirs  nominis  Christi  omnibus  in  eum 
credentibus  remittuntur  .  Et  infra  ,  Ita- 
que  ostendentes  et  numerum  annorum  , 
et  tempus  60.  duarum  ,  et  dimLiiae  he- 
bdomadarum  adimpletarum,  tunc  venisse 
Christum  ,  id  est  ,  natum  ,  videamus  , 
quid  aliae  7.  et  dimidiae  hcbdomades , 
quae  sunt  subdiuisae  ,  in  abscissione  prio- 
rum  hebdomadarum  ,  in  quo  actu  sint 
adirupletae  .  Post  enim  Augustum  ,  qui 
superuixit  post  natiuitatem  Christi,an- 
ni  15.  efficiuntur ,  cui  successit  Tiberius 
Caesar,et  imperium  habuit  annis  22. 
mcnsibus  septem  ,  diebus  viginti  :  huius 
quinto  decimo  anno  imperii  passus  est 
Christus  ,  annos  habens  quasi  30,quum 
pateretur  .  Item  Caius  Caesar  ,  qui  et 
Caligula  ,  annis  3.  mensibus  8.  diebus 
1?.  Xero  Caesar  annis  9.  mensibus  9. 
diebus  13.  Galba  mensibus  7.  diebus  6. 
Otho  mensibus  3.  diebus  5.  Vitellius 
mensibus  8.  diebus  10.  Vespasianus  , 
anno  primo  imperii  sui  debellauit  iu- 
daeos ,  et  fiunt  anni  42.  menses  6.  Nam 
imperauit  annis  9.  ,  atque  ita  in  diem 
expugnationis  suae  iudaei  impleuerunt 
hebdomadas  70.  praedictas  a  Daniele  . 
Igitur  expletis  his  quoque  temporibus, 
et  debellatis  iudaeis ,  postea  cessauerunt 


illic  libamina  ,  et  sacrificia,  quae  exin* 
de  iilic  celebrari  non  potuerunt  .  Nam 
et  vnctio  illic  cxterminata  est  post  pas- 
sionem  Christi  .  Erat  enim  praedictum  > 
exterminari  illic  vnctionem  ,  sicut  est  in 
Psalmis  prophetatum  :  Extcrrninauerunt 
manus  meas  ,  e t  pedes  .  Quae  passio  hu- 
ius  exterminii  intra  tempora  70.  he- 
bdomadarum  perfecta  est  sub  Tiberio 
Caesare,  Coss.  Rubellio  Gemino  ,  et  Ru- 
fo  Gemino  ,  mense  martio  temporibus 
paschae,  die  8.  calendarum  aprilium , 
die  prima  azymorum  ,  quo  a^num  vt 
occiderent  ad  vesperam  ,  a  Moyse  fuerat 
praeceptum  .  Itaque  omnis  synagoga  fi- 
liorum  Israel  eum  interfecit  ,  dicentes 
ad  Pilatum  ,  quum  vellet  eum  dimitte- 
re  :  Sanguis  huius  super  ncs  ,  et  super 
filics  nostros  ,  et ,  si  hunc  dimiseris  ,  non 
es  amicus  Cacsaris  :  vt  adimpleri  possent 
omnia  ,  quae  de   eo   fuerant  scripta  . 

Haec  Tertullianus  ,verum  Clemtns  Ale- 
xandr.  1.  Strom,  existimat ,  natum  Do- 
minum  nostrum  28.  anno  Augusti ,  quum 
primum  iuberet,  censum,  descnptionemque 
fieri ;  hebdomadasque  Danielis  ita  fcre 
connumerat ,  vt  Tertullianus  ,  passumque 
Christum  quir.to  decimo  anno  imperii  Ti- 
berii  ,  dum  ageret  annum  30.  ,  quamuis 
in  annorum  computatione  discrimen  est 
inter  eos  .  Eusebius  verO  abvttcque  dis- 
sentit,et  10.  atino  imperii  Augusti  exi- 
stimat  Danielis  vaticinium  in  Hyrcano 
vltimo  iudaeorum  sacerdote  complciuin  , 
et  hcbdomadas  facere  annos  4X3.  Ita  in 
annorum  ratione  nihil  est  constans  ,  ne- 
que  certum  .  De  hac  re  vide  etiam  Au- 
gustinum  lib.  de  ciuitat.  Dci  1 8.  cap.^4. 
et  Cedreuum  in  compend.  et  inter  nostros 
neotcricos  Finum  ,  atque  Galatinum  ,  el 
Burgcnsem  hispanum  in  doctissimo  Scru- 
iinio   Scripturarum  .  LOAISA. 


C  H  R  O  N  I  C  O  N  . 


§7 


6j.     Tiberius,  fiiius  Augusti ,  regnat  annis  xxn.    Istc  ,  dum  per      Ann'1  ab  or!jC 

...  t  •  ■....        .,  1  condito  . 

cuDiditatem  reges  ad  se  venientes    non   remitteret  ,  multae    eentes 

r  °   .  rT     .  .        .  P  VMCCXXXlllI. 

a  romano  lmpeno  recesserunt.  Huuis  decimo  octauo  regni  anno 
Dominus  crucifixus  est,  annis  peractis  a  principio  mundi  quinquies 
mille  ducenti   viginti  nouem  . 

68.  Caius  Caligula  regnat  annis  iv.   Hic  auaritia  ,  crudelitate  ,  vmccxxxviii. 
et  luxuria  saeuus  fuit,atque  in  deos  se  transferens ,  in  templo  Ie- 
rosolymorum  statuam   Iouis  Olympii  sub  nomine  suo  poni  iussit. 

Per  idem  tempus  Matthaeus  apostolus  euangelium  primus  in  Iu- 
daea  scripsit . 

69.  Claudius  regnat  annis  xiv.  Eo  regnante  ,  Petrus  apostolus  vmccui. 


Ib.  Fabricius  pag.  262.  Bibliograph. 
antiq.  Sigebertum  ,  et  ex  Ricciolii  fide 
Philonem  iudaeum  cum  Isidoru  de  an- 
no  ,  quo  natus  est  Christus  ,  consentire 
tradit,et  innumeras  alias  sententias  in- 
ter  se  discrepantes   recenset  .   AREV. 

67.  Filius .  Adoptione  intellige  .  Erat 
enim  filius  Liuiae  vxoris  ipsius ,  e t  Caii 
Drusi  Neronis  .  LOAISA  . 

Ib.  Annisxxn.  Sic  Eusebius  ,vel  21. 
(  inquit  )  vt  aiunt  nonnulli  .  Nicephorus, 
Orosius  ,  Victor  ,  Cedrenus  ,  Tertull.  ad- 
uersus  iudaeos  ei  tantum  annos  22.  tri- 
buit ,  menses  7.  dies  20.  Dion  Nicaeus 
tinn.il.  mens.  7.  dies  5.  Sic  Zonaras , 
nisi  quod  dies  7.   habet .  LOAISA  . 

Ib.  Reges  etc.  De  hoc  ita  Eusebius 
in  Chron.  Tiberius  multos  regcs  ad  se 
per  blanditias  euocatos  ,  numquam  re- 
roisit ;  in  quibus  Archelaum  cappadocem, 
cuius  in  prouinciam  versam  Mazacam 
nobilissimam  ciuitatem  Caesaream  appel- 
lari  iussit  :  Lege  vero  ex  ms.  Cuius  re- 
gno  in  prouinciam  verso ,  etc.  Hac  de 
re  scribunt  Tacitns  ,  et  Dion  in  Tihtrio  . 
LOAISA  . 

lb.  Huius  decimo  .  De  die ,  et  anno 
mortis  Christi  variae  Sanctorum  sunt  sen- 
tentiae  apud  Tertull.  aduersus  iudaeos , 
Clementem,  et  Eusebium  ,  ceterosque  an- 
tiquos  Fatres ,  quae  omnia  Onujrius  Pan- 
uinus  augustinianus  in  vnum  coliegil  , 
eleganti  edito  Scholio  lib.  2.  comment.  in 
Fastos  .  LOAISA  . 


Ib.  Viginti  nonem:  alii,  viginti  octo. AR. 

6S.  Dion  in  Tiberio  Caiigulae  cogno- 
mento  propterea  huic  datum  scribit ,  nuod 
quum  fuisset  magna  ex  parte  in  exerci- 
tu  educatus  ,  caligis  militaribus  pro  vr- 
banis  vteretur .  Augustum  etiam  Caesa- 
rem  Caligam  a  militibus  per  illusionem 
ab  vsu  caligarum  vocatum  fuisse ,  testa- 
tur  Dion  in  Augusto  .  LOAISA  . 

Ik.  Annis  iv.  Eusebius  Clemens ,  Ni- 
cephorus  ,  et  Cassiodorus  ann.  3.  men'.io. 
losephus  lib.i.  belli  ludaici  c.  10.  ponii 
ann.  3.  mens.  6.  Aliter  lib.  19.  Antiq. 
c.  2  Extinctus  est  (  inquit  )-Caius  qtiar- 
to  imperii  sui  anno  ,  minus  memibus 
quatuor  .  Tertull.  aduersus  iuiaeos  ann. 
3.  mens.  8.  dies   13.  ponit.  LOAISA  . 

Ib.  Craecene  ,  an  hebraice  scripserit 
Mattkaeus  ,  qv.aeri  solet  .  Hieronymus  in 
cataiogo  Hebraicum  ,  inquit ,  euangelium 
eius  habetur  vsque  hodie  in  bibliotheca 
caesariensi  .  Idem  //6.3.  contra  Pelagian. 
Similiter  Eusebius  lib.  3.  histor.  Ecclc- 
siast.  c.  18.  et  lib.j,.  cap.vltimo  .  Nazian- 
ien.  etiam  ,  Irenaeus  ,  et  Nicephorur  cap. 
45.  lib.  2.  testantur  ,  e:im  pairio  sermo. 
ne  euangelium   suum  scripsisse  .  LOAIS. 

69.      Annis  xiv.  Nicephorus  agn 
annos  dumtaxat   13.  mens.  1.  Epiphamus 
annos  totidem ,  menses  2.  losephus  l.io. 
c.  10.   Antiq.  imperasse  scribit   ann.  ij. 
mensibus  8.  diebus    20.    Si  w ,  et 

Zonaras  .   Suetoniuf   simpli 
decimcquarto  imperii   anno    ex  essisse . 


V'M  CCLXVI. 


S3  CHRONICON. 

Anni  ab  orbe  contra  $;monem  Magum  Romam  pergit .  Marcus  quoque  euan* 
gelista>  Alexandriae  Christum  praedicans,  euangelium  scripsit. 

70.  Nero  regnat  annis  xiv.  Hic  iniuriae,erudelitati ,  et  luxu- 
riae  deditus  ,  retibus  aureis  piscabatur:  matrem  ,  et  sororem  pro- 
stituit ,  et  interfecit :  senatum  mukum  extinxit  .-multas  reipublicae 
prouincias  ,  et  vrbes  amisit :  vrbem  quoque  Romam  incendit  ,  vt 
troiani  excidii  imaginem  spectaret .  Huius  temporibus  Sitnon  Ma- 
gus  ,  quum  altercationem  proposuisset  cum  Petro  ,  et  Paulo  apo- 
stolis,  dicens  ,  se  quamdam  virtutem  esse  Dei  magnam,  medio  die, 
dum  ad  patrem  volare  promittit  in  caelum  ,a  daemonibus-a  qui* 
bus  in  aere  ferebatur  ,  adiurante  eos  Petro  per  Deum  ,  Paulc  ve- 
ro  orante,  dimissus  crepuit.  Obcuiusnecem  a  Nerone  Petrus  cru* 
cifigitur  ,  Paulus  gladio  caeditur  .  Hac  tempestate  Persius  poeta  mo- 
rkur .  Lucanus  quoque ,  ac  Scneca  praecepto  Neronis  interficiuntur. 

71.  Vespasianus  regnat  annis  x.  Iste  la  disciplina  militari  stre- 

nuus 


VMCCLXXVl. 


Euseb.  ,  et  Cassiod.  numerant  ann.  13. 
tnenses  o.  dies  7.S.  Tertullian.  annos  1 3. 
mcn<es  7.  dies   20.  LOAISA  . 

lb.  Marcus  etc.  Eusebius  lib.  a.  hi- 
ttor.  ecclesiast.  c.  5.  et  16.  Niceph.  l.z. 
eap.  15.  et  16.  LOAISA  . 

70.  Annis  xiv.  Sic  Eutropius ,  Sue- 
ten. ,  Chronicon  graecum  ,  Ado  ,  alii  .  Eu- 
teb.  ann.  14.  mens.  7.  dieb.  28.  Epir-h. 
esnn.x-i'  mens.  7.  dieb.  27.  Niceph.  ann. 
13.  mens,  1.  Dion  Nicaeus  vixisse  ait 
ann.-^o,  regnasse  13.  mens.S.  biduo  mi- 
nus  .  Paulus  Orosius  lib.7.  Principatum  , 
inquit  ,  adeptus  est ,  mansitque  in  eo 
annis  non  plenis  14.  Tertullias.  contra 
omnium  sententiam  vndecim  tantum  an- 
nos,  mens.o.  dies  13.  ponit ,  Cassiod.  ann. 
13.  mens.  7.  dies  27.  LOAISA  . 

Ib.  Matrem  .  Dion  in  eius  vita  exi- 
ttimat ,  eum  non  habuisse  consuetudinem 
cum  matre  Agrippina  ,  sed  cum  alia  huic 
jimili ,  ad  quam  alludens  ,  dicebat ,  se 
cutn  matre  consuetudinem  habere .  De 
matris  morte  Dion  copiose  ,  et  Suetonius . 
LOAISA  . 

lb.  Sororem  .  .  .  Siinon  Magus  .  Ita 
Niceph.  lib.z.  cap.^6.  Chrysostomus  lib. 
1.  aduersus    vituperatores    titae  mona- 


sticae  .  Res  gestas  Petri  cum  Simone  Ma- 
go  conscripsii  Linus  Thuscus  .  LOAIS. 

Ib.  Seneca  .  Morej  ,  et  morttm  Se- 
necae  ita  describit  Dion  in  Nerone ,  nescio 
an  veretet  vtraque  maxitne  aliena  fuis- 
je  a  viro  philosopho  (refert) :  Qu^m  enim 
tyrannidem  ,  inquit ,  improbaret ,  tyranni 
praeceptor  erat :  quurr.que  insultaret  iis , 
qui  cum  principibus  versarentur  ,  ipse 
a  paiatio  non  decedebat  :  assentatores 
detescabatur  ,  quum  ipse  reginas  coleret, 
et  libertos  :  diuites  reprehendebat  is ,  cu> 
ius  facultates  erant  aureorum  tricies  cen- 
tena  milia  :  quique  luxurn  aliorucn  da- 
mnabat,  quingentos  iripodas  habuit  de  li- 
gno  cedrino  ,  pedibus  eburneis  ,  similes  „ 
et  pares  inter  se,  in  quibus  coenabat. 
Mortuus  dcnique  est ,  contra  quam  phi- 
losophum  decebat,  animo  abiecto  ,  at- 
que  imbecillo  .  LOAISA  . 

71.  Ante  Vespasianum  imperauerunt 
Calba  ,  Otho ,  et  ViteUius  annum  vnum  , 
mens.  0.  teste  Eusebio  :  qui propterea  for- 
te  etiam  ab  Isidoro  omittuntur  ,  et  ab 
Grcsio  ,  qucd  Plutarchus  in  Calba  hos  non 
tam  romani  imperii ,  quam  comoediae  cu- 
iuspiam  fuisse  imperatores  scribat .  Ex 
Dione  Calba  imperauit  menses  o.  dies  13. 


Arni  ab  orbe 
coodito  . 


CHRONICON.  S9 

ruius  muitas  prouincias  ,  quas  Nero  amiserat,beIIando  reipublicae 

restituit .   Immemor  offensarum   fuit ,  conuicia  in  se   dicta    leuiter 

tulit  .   Huius  secundo  anno   Titus   Ierosolymam  cepit,atque  sub- 

uertit :  vbi  vndecies  centena  milia  iudaeorum  fame  ,  et  gladio  per- 

ierunt .  Sed  et  praeter  hos  quoque  centum  miiia  publice  venumdata . 

72.     Titus  regnat  annis  11.  Iste  in  vtraque  lingua  tanto  facun-  vmccixxviii. 

dissimus  extitit  ,  vt  causas  latine  ageret  ,  poemata  ,  et  tragoedias 

graece  componeret :  tanto   autem  bellicosissimus  fuit,  vt  in  oppu- 

gnatione  Ierosolymorum  ,  sub  patre  militans,  duodecim   propugna-  al«  septem  • 

tores  duodecim  sagittarum  confoderet  ictibus.  Porro    in   imperio 

tantae    bonitatis  fuit ,  vt  nullum  omnino  puniret  ,  sed    conuictos 

aduersus  se  coniurationis  dimitteret ,  atque  in  eadem  familiaritate, 

qua  antea  habuerat ,  retineret .   Huius  etiam  inter  omnia  fuit  illud 

celebre  dictum  ,  perdidisse  diem ,  quo  nihil  boni  fecerat . 

Otho  dies  90.  Viteltius  annum  vnutn ,  20.  Eusebio  a>mis  2.  mcns.  8.  Eutrop' 
dteb.  decem  exceptis  .  Ex  Clemente  vero  ann.  2.  mens.  8.  diebus  20.  Nicepho>o  » 
Calba  menses-j.  dies  6.    Otho  menses  5.       Cassiodoro  ,Bedae  ,  et  aliis  annis  2.  mens' 


diem  vnum  ,    Vitellius  msnses   7.   diem 
vnum  .  LOAISA  . 

Ib.  Annis  x.  Eusebius  ,  Niceph.  Chro- 
nicou  graecum  ,  et  Cassiodorus  annis  9. 
tnens.  i\.  dieb.  22.  Epiphanius  annis  9. 
mens.  7.  diebus  12.  Dion  annis  10.  die- 
bus  sex  minus  :  sic  et  Zonaras  ,  Orosius 
vono  prir.cipatus  anno  proflttuio  mortuum 
scribit  .  Tertullianus  ait ,  annis  11.  rc- 
gnasse  ,  Ccdrenus  annis  10.  dicbus  8. 
LOAISA  . 

Ib.  Vndecies  etc.  Sic  Eusebius :  Ti- 
rus,Iudaea  capta  ,  et  Ierosolymis  sub- 
uersis  ,  sexcenta  milia  virorum  interfe- 
cit ,  Iosephus  vero  scribit ,  vndecies  cen. 
tena  milia  fame  ,  et  gladio  piriisse,  ct 
alia  centum  rnilia  captiuorum  publice  ve- 
numdata  :  haec  Eusebius  .  LOAIiA  . 

Ib.  Post  Neronem  ,  ct  ante  Vespaw- 
num  in  nonnullis  mss.  insciitur  ,  „  Post 
Neronem  Galba  regnauit  mensibus  4. 
Occisus  est  in  foro  ,  Romae  Otto  re- 
gnauit  diebus  205.  vixit  annis  57.  Ipse 
se  interfccit  in  Italia  apuJ  tbraicum 
( sic  )  .  Vitellius  regnauit  mensibus  octo  : 
vixit  annis  57.  occisus  est  a  Vespasiani 
ducibus,,  .  AREV. 

7~.  Annis  u.  Suctonio  ,et  Dioni  re- 
gnauit  annis  2.  menstbus  tQtidtm ,  ditbut 

Tom.VlL 


1.    Eptphan.   ann.  2.   mens.   2.   dtebus  2« 

Cum  Isidcro   Orosius  facit   lib.  7.   Zona~ 

ras  ponit  annos  duos  sex  diebus  minus  • 

Cedrenus  ann.   3.  Dion    in  huius  vita  • 

Titus  ,  inquit  ,   non    modo   senatorem  , 

quamdiu  principatum  tenuit ,  nullum  in- 

terfici   iussit,sed  nec  alius  quisquam  sub 

eius  imperio  morte  affectus  est  .  De  cri- 

mine  impietatis  numquam  cognouit ,  ne- 

que  permisit  aliis ,  vt  cognoscerent  :  Ne- 

rco   enim  ,  inq uit ,  iniuria  me   atricere  , 

aut   insequi  contumelia   potest ,  propter- 

ea   quod  nibil  r.go  ,  quod    rcprehendi  me> 

reatur  .  Ea  vero  ,  quae   falso  de  me  di- 

cuntur  ,  prorsus  negligo  .  Suctonius  ,  Mc- 

morabilem  ,  inquit ,  mcritoque  lauJat.nn 

vocemdedit:  Amicidiem  perdidi.LOAIS. 

Ib.     Ad   verba   duodecim   propugnato- 

res  in  textu  Grialii    indicium    erat    no- 

tae  ,  quae  fortassis   intercidit   .   Mellitus 

exhibet ,  perdiditte   diem  se  ,  quo   com- 

modi  cuiquam  nihil  jecertt  .  Alii  addunt  , 

Vixil  annis  40.  Cum  ingenli  Omnium  lu- 

ctu  in  eadem  villa  ,  qua  patcr  cius  ,  u;c>- 

bo  absumptus  est  .  Sic    de    lingtllis    im- 

peratoribus   nonnulli   iaterpolati  coJiccs 

annos  vitae  exprimuot  ,  ct   locum  ,  quo 

obierunt :  quac  tamen  IsiJori    non  essc  , 

cx  vctustis  cxeroplaribus  colli&uur .  \d.. 

M 


Anni    ab  orbe 
conuito  . 
v.Mccxciiii. 


V.MCCXCV. 


VMCCCXIIII. 


9o  CHRONICON. 

73.  Domitianus,  frater  Titi,regnat  annis  xvi.  Hic  post  Ne- 
ronem  secundus  superbia  execrabilis  ,  Deum  se  appellari  iussit , 
christianos  persequi  paganis  instituit .  Sub  quo  apostolus  loannes  in 
Pathmos  insulam  relegatus ,  Apocalypsin  scripsit  .  Iste  multos  se- 
natorum  in  exilium  misit,ac  peremit ;  cunctos  quoque  ,  qui  de  ge- 
nere  Dauid  erant,  interfici  iussit ,  vc  nullus  iudaeorum  ex  regali 
superesset  origine  . 

74.  Nerua  regnat  anno  1.  Vir  imperio  moderatus,  aequalem 
se,et  communem  omnibus  praebuit.  Huius  tempore  Ioannes  apo- 
stolus  ab  exilio  Ephesum  rediit ,  atque  efflagitatus  ab  Asiae  epi- 
scopis  ,  euangelium    nouissimus  edidit . 

75.  Traianus  regnat  annis  xix.  Iste  mirabili  virtute  romanum 
imperium  vsque  in  Orientem  longe  ,  lateque  prcduxit.  Babyioniam, 
et  Arabiam  cepit ,  et  vsque  ad  Indiae   fmes  post  Alexandrum  ac- 


73.  Annis  xvi.  Eusebius  annis  15. 
tnens.  5.  Sic  Epiph.,  Cassiodor. ,  et  Ni- 
ceph.  Suctonius  simpliciter  decimo  quinto 
imperii  anno  mortuum  asserit ,  sicut  Oro- 
sius  .  Dion  Nicaeus ,  regnauit  ,  inquit , 
ann.  15.  dieb.  5.  Zonaras  ann.  15.  men- 
sib.  11.  LOAISA  . 

Ib.  Deum.  Eusebius-.Vrlmus  Domitianus 
Dominum  se,et  Deum  appellari  iussit.Idem 
Dion.  Suttonius  :  Pari  ,  inqv.it,  arrogantia, 
quum  procuratorum  suorum  nomine  for- 
tnaiem  dictaret  epistolam  ,  sic  coepit : 
Dominus ,  et  Deus  noster  sic  iubet :  vn- 
de  institutum  posthac  ,  vt  ne  scripto  qui- 
dem ,  ac  sermone  cuiusquam  appellare- 
tur  aliter  .  LOAISA  . 

Ib.  Christianos  etc.  Haec  fuit  secttn~ 
da  ecclcsiae  persecutio  :  prima  enim  fuit 
sub  Nerone ,  de  qv.a  Eusebius  lib.  3.  hi- 
storiae  eccles.  c.  13.  et  Aug.  lib.  18. 
c.  52.  de  ciuit.  Dei  ,  et  Paulus  Orosius 
lib.  7.  et  Alex.  Monachus  libello  Uc, 
iVficiv  t«  <ruo7roiis  <?ttvf,x  ,  qui  in  biblio- 
theca  mea  est  nondum  editus  .  LOAISA  . 
74.  Anno  1.  Eusebius  anno  vno,  mens. 
4.  Sic  Nicephorus ,  Cassiodorus  ,  Epipha- 
rtius  ,  Clemens  ,  et  Zonaras  .  Dion  ,  Eu- 
tropius ,  Beda ,  Ado  ,  et  atii  9.  dies  adii- 
ciunt  .  LOAISA  . 

lb.      Alii  ,  anno   1.   mensibus  4.  Hic 

primo  cdicto  suo  cunftos  exules  rutoca- 


uit  .    Vnde  loannes  euangelista  ab  exi- 
lio  etc.  AREV. 

75.     Traianus .  Mores  huius  eleganter 
Xiphilinus  ex  Dione  depinxit  :   Statuas  * 
inquit ,  aureas ,  aut  argenteas    sibi    rleri 
vetuit ,  bonaque    quaecumque  adhuc  in- 
uenta  sunt  in   palatio  ,  restituit  iis ,  qui- 
bus  ea  Domitianus  per   iniuriam  ademe- 
rat  .  Ciuibus  romanis ,  qui  in  summa  fo- 
rent  egestate,  agrum  dedit ,  ad  aureorum 
sexcenta  milia  ,  eius  agri  emptione  ,  di- 
uisioneque  quibusdam   viris  senatorii  or« 
dinis  imperata  .  Quumque  egeret  pecu- 
nia  ,  raagnum  numerum  vestium  ,  inulta- 
que  vasa  argentea  ,  atque  aurea  ,  et  re- 
liquam   supellectilem  ,  non  mododepri- 
uatis   suis  ,  sed  etiam  de  principaiibus  re- 
bus ,  multa  etiam  praedia  ,  multasque  do- 
mos ,  atque  in  summa  omnia  ,  praeter  ea  , 
quae  necessaria  erant ,  vendidit .  Neque 
vero   in   pretiis  harum  rerum   sordidus, 
sed  in    hoc  ipso  benignus  erga  multos, 
et  Iiberalis  fuit.  Haec  Dion  ,  qui  et  alia 
adiungit ,  quae  summam  huius    viri  mo- 
derationem   arguunt  .  LOAISA  . 

lb.  Annis  xix.  Sic  Epiphanius  ,  Chro- 
tiicon  graecum  ,  Orosius  cv.m  aliis .  Eu- 
seb.  ann.  19.  mens.6.  vt  Nicephorus  ,et 
Zonaras  .  Clemens  ann.  19.  mens.  7.  die- 
bus  15.  A  Dione  ,  Eutropio  ,  Beda  ,  Ce- 
dreno ,  et  Adone  ponuntur  anni  15.  ment 


C  H  R  O  N  I  C  O  KT  . 


9* 


cessit ,  liberalis  cunctis  ,  atque  tranquillus.   Cuius  inter  alia  dicta      AnnI   a™  orbe 
illud  fertur  egregium ,  vt  dum  interrogaretur,  quod  nimium  circa  c  cond!to  • 

.  f/  t  tone  ,  dum  ar- 

omnes  commums   esset ,  respondit,  talem   se  imperatorem   esse  prl-  guerctur . 
uatis  ,  qualem  sibi  imperatorem  priuatus  optasset  .   Simon  Cleophas  , 
Ierosolymorum  episcopus,  huius  tempore  crucifigitur,  et  requiescit 
loamies  apostolus  . 

76.     Adrianus  regnat  annis  xxi.  Iste  Traiani  gloriae  inuidens ,  vmcccxxxv. 
prouincias  Orientis  persis  reddidit,et  Euphratem  fluuium  finem  im- 
perii  romani  posuit.  Idem  quoque  iudaeos  secundo    effectos    re- 


6-  dies  15.  vt  et  a  Cassiodor.  LOAISA  . 
Ib.  Babyloniam  etc.  In  alio  ms.  erat : 
Asiam  ,  Babyloniam  ,  et  Arabiam  cepit : 
Eusebius  ita  :  Traianus  ,  victo  rege  De- 
cebalo  ,  Daciam  fecit  prouinciam  .  He- 
beros  sauromatas  asraenos  (  Iege  adia- 
ber.os  )  arabes  bosphoranos ,  colchos  in 
fidem  acccpit ,  Seleuciam  ,  et  Ctesiphon- 
tem  ,  et  Babylonem  occupauit .  {Juod  au- 
tem  pro  asraennos  adiabenos  legam  ,fa- 
cit  Dion  apud  Xiphilinum  ,  qui  ait ,  hunc 
Adiabenem  omnem  ,  qitae  pars  Assyriae 
ad  Ninum  pertinuit ,  in  potestatem  suam 
redegisse  .  Fuit  autem  Traianus ,  vt  est 
apud  Xiphiiinum  ,  a  Nerua  Caesar  ,  et  im- 
perator  factus  \  qv.um  tamen  ipsi  propin- 
qui  non  deessent .  Neque  enim  ille  con- 
iunctionem  sanguinis  antepositi:  publicae 
vtilitati  :  neque  rursus  eum  deterruit , 
quod  Traianus  homo  hispanus  ,  nec  italtts 
erat ,  ncc  italicus  ,  quodque  ante  eum  ne- 
tno  alterius  nationis  imperium  romano- 
rum  obtinuisset .  De  Traiano  praeter  alios 
tx  antiquis  scripsere  Dion ,  Sextus  Au- 
relius  ,  Eutropius  ,  Sextus  Rufus  ,  Ammia- 
kus  Marcell.  lib.  14.  Plinius  in  panegy- 
rico  ,  et  lib.  1.  epistolarum  .  Postquarn 
(  inquit  Dion  )  Romam  venit ,  multa  fecit 
ad  emendanJum  ,  corriaendum^ue  statum 
reipublicae  ,  atque  in  gratiam  bonorum  , 
quorum  in  primis  curam«gessit  :  nam  ci- 
uitatibus  Italiae  multa  largitus  est  ad 
cducationem  liberorum  ,  in  quos  magna 
beneiicia  comulit  .  Et  mox  :  Traianus , 
tnqttit  ,  nulli  inuidcb.u  ,  perdebatque  ne- 
iuincm  .  bonofefcmnes  ornabat  honoii- 
bus ,  et  dignitaTlbus  augcbat ;  ex  quo  fie- 
bat ,  vt    nequc  thneret  qucmquam,  nec 


haberet  odio  .  Nullam  fidem  habebat  ca- 
lumniatoribus  ,  nulla  ira  tenebatur  ,  abs- 
tinebat  ab  aliena  pecunia  ,  non  minus 
quam  ab  iniquis  caedibus ,  magnos  sum- 
ptus  fecit ,  belli  ,  pacisque  temporibus 
multa  ,  eaque  apprime  necessaria  aedifi- 
cauit  .  Lege  apud  eumdem  plttra  ,  quae 
huius  viri  mores ,  vitamque  commendant . 
LOAISA  . 

76.  De  hoc  ita  Spartianus  :  Origo 
imperatoris  Adriani  vetustior  a  picenti- 
bus  ,  posterior  ab  hispaniensibus  .  Siqut- 
dem  Adria  ortos  maiores  suos  apud  Ita- 
licam  Scipionum  temporibus  resedisse , 
in  libris  vitie  suae  Adrianus  ipse  com- 
memorat  .  Adriano  pater  Aelius  Adria- 
nus ,  cognomento  Afer  ,  fuit  ,  consobri- 
nus  Traiani  imperatoris  ,  mater  Domi- 
tia  Paulina ,  Gadibus  orta  .  Dion  ,  quod 
erat  municeps  Traiani  ,  dicit .  LOAISA  . 

Ib.  Annis  xxi.  Sic  Eusebius ,  Orosius  , 
Nicephorus  ,  alti .  Dion  ,  et  Zonaras  ann. 
20.  mens.  9.  Eutropius  ann.n  mens.io. 
dieb.  20.  et  ita  Cassiodorus  ,  nisi  quod 
dicm  aufert .  Libcllus  de  vitis  imperato- 
rum  ann.  21.  mcns.  11.  vt  Spartianus , 
Cedrenus  ann.  24.  LOAISA  . 

Ib.  Dion  ,  Aeliam  ,  inquit ,  Capitoli- 
nam  appellauit ,  et  coloniam  deduxit :  et 
vbi  templum  Dei  fuerat  ,  alterum  Ioui 
aedificari  curauit ,  iuJaeis  grauiter  feren- 
tibus  \  quod  externae  gentes  in  sua  vrbe 
habitarent ,  sacraque  peregrina  in  ea  fie- 
rent .  LOAISA  . 

Ib.     De  Basilide  haeretico  Ettscb.  Hb.4. 
hist.    cccles.   cap.  7.   et  Ircnacus    Jib.    1. 
cap.  27.  August.  de  haeresib,  ,  Niccph. 
dtuersis  in  locis  .  LOAISA  . 
M    2 


9* 


CHRONICON. 


Ann!  ab  orbe 
condito . 


belles  subiugat,  vrbemque  Ierosoivmam  restaurat ,  eamque  ex  suo 
nomine  Aeliam  vocat  .  Per  idem  tempus  Aquila  Ponticus  ,  inter- 
pres  secundus  post  Septuaginta ,  oritur  :  et  Basilides  haeresiarcha 
agnoscitur . 

77.  Antoninus  Pius  regnat  annis  xxn.  Iste  propter  clementiam 
v.vcccLvn.         tale  cosnoinentum  accepit ,  quia  in  omni  regno   romano ,  cautio- 

nibus  incensis,  cunctorum  debita  relaxauit  :  vnde  et  pater  patriae 
appellatus  est.  Iste  primus  imperium  romani  orbis  cum  Antonino 
Iuniore  aequata  potestate  diuisit.  Eo  regnante,  Valentinus ,'et  Mar- 
cion  haeresiarchae  produntur ,  atque  Galenus  medicus ,  Pergamo  ge- 
nitus  ,  Romae   clarus  habetur  . 

78.  Antoninus  minor  regnat  annis  xvui.  Hic  ad  parthos  pro- 
vmccclxxv.         fectus ,  Seleuciam    Assyriae   vrbem   cum   quadringentis  milibus  ho- 

minumcepit  :  de  parthis,  et  persis  triumphauit .  Eo  regnante  Mon- 
tanus  3  Cataphrygarum  auctor  ,  et  Tatianus ,  a  quo  haeresis  Encra- 
titarum  ,  exorti  sunt  . 

79.  Commodus  regnat  annis    xm.  Iste    luxuriae  multae    ftiit . 
vMcccLxxxvni.  Sub  hoc  Theodotion  Ephesius  interpres  tertius  apparuit :  atque  Ire- 

naeus  episcopus  lugdunensis  doctrina  habetur  insignis. 

80.  Aelius  Pertinax  regnat  anno  f.  Hic  ,  supplicante  senatu  , 


-  tixxm;::, 


77.  Annis  xxll.  Sic  Epiphanius :  Eu- 
sebius  vero  ann.  23.  wens.  3.  Orosius  ,  et 
ex  eo  Ado  Viennensis  annis  20.  et  non 
plenis  tribus  imperasse  tradunt .  Eutro- 
fius  23.  integros  agnoscit ,  vt  Chronicon 
graecum  .  Nicephorus  22.  tantum ,  mens, 
3.  Libellus  de  vitis  imperatorum  nuper 
:ub  Aurelii  Victoris  nomine  Antuerpiae 
edittts  20.  dumtaxat  agnoscit :  contra  Xi- 
philinus  ex  Dione  24.  et  cum  eo  Cedre- 
tius  .  LOAISA  . 

Ib.  Forte  legendum  ex  Eusebio  ,  et 
Paulo  Orosio  lib.  7.  cap.  9.  Valentinus , 
et  Cercio  ,  magister  Marcionis  .  Quamuis 
constat  ex  eodem  Euseb.  Iib.4.  hist.  Ec- 
cles.  cap.  10.  Marcionem  ,  et  Cerdonem 
eodem  tempore  Romae  peruena  sua  dog- 
mata   disseminasse  .  LOAISA  . 

7S.  Antoninus  .  Hic  cognomento  Phi- 
Josophus  fuit  vir  bonus  ,  vt  ait  Dion  , 
quippe  in  quo  nihil  ficti ,  simulatique  in- 
ssset .  Hunc  Orosius  annis  14.  tantum  im- 


perasse  ponit .  Euseb.  Bcda  ,  et  AJo  arin. 
19.  mens.  1.  Niceph.  ann.  19.  mens.  2. 
Zor.aras  ann.  19.  dieb.  11.  Cedrenus  19. 
dies   omittit .  LOAISA  . 

lb.  Emrratitarum  .  De  hac  haeresi  vi- 
de  Eusebium  lib.  4.  cap.  27.  histor.  ec- 
clcs.  ,  ct  Irenaeum  lib.  1.  aduersus  hae- 
res.  cap.g.  dicunturque  Encratitae  ,  quasi 
contincntes  ,  postea  Seueriani  a  Seuero  , 
Tatiani  successore  ,  appellati  .  De  qv.ibus 
vi.ie  praetcrea  Nicephorum  lib.  4.  ccchs. 
histor.  cap.  4.  et  cap.  11.  LOAISA  . 

79.  Annis  xni.  Sic  Eusebius  ,  Orosius, 
Herodianus  ,  Beda  ,  Nicephorus  ,  alii  .  Eu- 
tropius  vero  ann.  12.  mens.%.  Dion  ann. 
12.  mens.  9.  dieb.  14.  vt  Clemens ,  et 
Zonaras  .  Cedrenus  14.  dies  omittit  . 
LOAISA. 

80.  Anno  T.  Eusebius ,  Epiphaniits , 
Nicephorus  ,  et  alii  6.  tantttm  menses  po- 
nunt ,  Eutropius  81.  dits ,  Dicn  57-  v* 
etiam  Zonaras  ,  et  Cedrenus  .  LOAISA  , 


Ann!  ab  orbe 
condko  . 

VMCCCCVII. 


C  H  R  O  N  I  C  O  N  .  93 

Vt  vxorem  Augustam,  et  filiuna  Caesarem  faceret,  renuens  ait,  suf- 
ficere  sibi  debere  ,  quod  ipse  imperaret  inuitus. 

81.  Seuerus  Pertinax  regnat  annis  xviii.  Iste  muha  bella  feli- 
citer  gessit :  parthos  vicit ,  Arabiam  obtinuit,  Britanniam  bellando 
recepit,  literarum  ,  et  philosophiae  scientiam  habuit  .  Huius  tem- 
pore  Symmachus  interpres  quartus  agnoscitur ,  Narcissus  Ierosoly- 
morum  episcopus  virtutibus  plurimis  celebratur :  Tertullianus  afer 
in  ecclesia  illustris  habetur :  Origenes  Alexandriae  studiis  eruditur. 

82.  Antoninus  Caracalla  ,  Seueri  filius ,  regnat    annis  vii.  Hic  vmccccxiiii 
impatiens  libidinis  fuit:  nouercam  suam  vxorem  duxit  .  Nihil  me- 
morabile  gessit .  Huius  tempore  in  Iericho  quinta  editio  diuinarum 
scripturarum   inuenta  est,cuius  auctor   non  apparet  . 

83.  Macrinus  regnat  anno  1.  Hic  cum  filio  regnans,  nihil  me-  vmccccxv. 
morabile  temporis   breuitate   gesserunt  .  Nam  post    annum  vnum 
seditione  militari  pariter  interfecti  sunt. 

Ib.  Hic  supplicante  etc.  Ita  Euse-  trop. ,  et  alios .  Nouerca  eius  appellaba- 
bius  ,  se.i  aliter  Capitolinns  :  Pertina.v  ,  tur  lulia  ex  Eusebio  ,  et  Dione  ,  et  aliis  . 
inquit  ,  neque  vxoris    Augustae    appella-       LOAISA  . 


tionem  recepit,et    de   filio  dixit  :  quum 
tneruerit  .  LOAISA. 

81.  Ante  Seuerum  Pertinacem  ponen- 
dus  erat  Didius  Saluius  lulianus  ,  qiti ,  vt 
tradit  Dion  ,  imperauit  dics  66. ,  seu  , 
vt  Eutropius ,  et  Orosius ,  mens.j.LOAlS. 

Ib.  Annis  xvin.  Sic  Euseb.  Epipha- 
tiius  ,  Nicephorus  ,  aliiaue  pene  omnes  . 
Eutropius  ann.  18.  mens.  10.  Dion  an- 
tiis  17.  mcns.  8.  dieb.  ?.  Zonaras  in  Dione 
annos  legit  16.  in  dicbus  ,  et  mensibus  ei 
altoqui  par.  Ccdien.  ann.  17.  mens.  8. 
LOAISA  . 

Ib.  Britanniam  .  Temporc  Titi  Cn. 
Iuliits  Agrippa  primus  romanorum  Bri- 
tanniam  circumfusain  vndique  mari  co- 
gnouit .  Dion  i/i   Tito  .   LUAISA  . 

Ib.  De  Symmacho  Eusebius  Ub.6.  ec- 
elcs.  histor.  cap.  ij.,vbi  dt  Narcisso, 
et  Origene  cclebru  fit  mcntio  .  LOAISA  . 
82.  Antoninus  Caracallus  dictus,  vt 
scribit  Dion  ,  quod  proprium  genus  tndu- 
menti  excogitauit  in  modum  penuiat  ,Id 
barbarum  ,  discissumtjite  ,  et  consutum 
trat  ex  multis  parttbus  ,  eoque  induius 
trat  lemper  ,ex  cuo  Caracailus  cognomi- 
tiatus  tit :  iussitqut  milittbus ,  vt  se  eo- 
fltm  genere  vestis  induennt  j  vide  £«- 


Ib.  Annisvn.  Sic  Epiphanius ,  Ni- 
cephorus  ,  et  alii .  Spartiantts ,  et  C< 
nus  ann.  6.  ,  vt  ct  Eusebius  citm  Eutro- 
pio  .  Orosius  :n  imperio  mansisse  ait  an- 
nis  non  plenis  7.  Dion  6.  mcns.  2.  diebus 
aliquot  .  LOAIS. 

83.  Anno  1.  Ita  Eusebius  ,  Niceph. 
Orosius ,  alii  .  Dion ,  et  Zonaras  anno  1. 
mens.  2.  tribus  diebus  exceptis  .Eutfopius 
ann.  1.  ?nens.  2.  ,pessime  Cedrenus  am:.%. 
LOAISA  . 

Ib.  Eitsebius  Chronico  :  Macrinus  oc- 
ciditur  in  Archclaide  :  Herodianus  in 
Chalcedone  Bithyniae  vrbe  .  Verum  Dion 
de  cius  morte  sic  habet :  Chalcedonem 
nauigauit  ,  ibique  remansit  :  eo  venere 
milites  ,  missi  a  Pseudantonino  ,  a  quibus 
comprehensus  perductus  est  in  Cappa- 
dociam  :  vbi  postquam  intellexit ,  filium 
suum  captum  esse ,  deiccit  se  cx  vehi- 
culo  (  nec  en:m  vinctus  erat  )  ,  fregit- 
que  humerum  :  nec  ita  multo  post  cc- 
cisus  est  .  LOAISA. 

Ib.  Mellitus » regnat  anno  1.  Rcm.it 
ttmphithtatrum  incensum  .  Abgarus  vtr 
sanctus  regnauit  Edessac  .  PseiiJo.mtoiii- 
nus  ,  dc  quo  Dion,  cst  Aurelius  Antoni- 
nus  Hcliogabalus  numeri  scq.    AKLV. 


9-\ 


/m!   ab   orbe 
condito  . 

VMCCCCXIX. 


VMCCCCXXXII. 


VMCCCCXXXV. 


VMCCCCXIl. 


VMCCCCXLVllI. 


CHRONICON. 

84.  Aurelius  Antoninus  regnat  annis  iv.  Hic  dum  obscoenis- 
sime  viueret,et  ipse  tumultu  militari  interemptus  est .  Cuius  tenv 
poribus  sexta  editio  inuenta  est  Nicopoli  :  Sabellius  haeresiarcha 
oritur . 

85.  Alexander  regnat  annis  xui.  Hic  persas  gloriosissime  vi- 
cit:  ciuibus  fauorabilis fuit  .  Huius  temporibus  Orige?ies  Alexandriae 
claruit  ,  et  Romae  Vlpianus  insignis   iurisperitus . 

8(5.  Maximinus  regnat  annis  m.  Iste  primus  ex  militari  corpo- 
re  absque  decreto  senatus  imperator  efficitur,  et  christianos  per- 
sequitur  . 

87.  Gordianus  regnat  annis  vi.  Hic  rebellantes  parthos,  etper* 
sas  afHixit  .  Rediens  victor  de  persis,  fraude  suorum  interiit  .Huius 
temporibus  Zephyrinus  testimonio  Spiritus  sancti ,  in  specie  colum- 
bae  super  caput  eius  descendentis ,  Romae  episcopus  ordinatur. 

88.  Philippus  regnat  annis  vn.   Iste    primus  inter  imperatores 

ne  praeter  alios  scribit  Aymon  lib.  6. 
cap.  7.  et  Alexander  Monachus  irifi  sv« 
pe«»c   s-at/fK  .   LOAISA  . 

87.  Annis  vi.  Ita  Eusebius  ,  Niceph.  , 
Pau!us,Eutropii  interpolator  ,  Orosius  ,  at- 
que  alii  omnes  .  LOAISA  . 

Ibid.  Zephyrinus  .  In  alio  ms.  est 
Flauianus ,  verum  id  lego  Zephyrino  ac- 
cidisse  apud  Ettscbium  lib.eccl.hisi.cll> 
et  apud  Niceph.  lib.5.  c.26.  Idem  etiarn 
Eabiano  euenisse  refcrt  Aymon  lib.6.  c.io. 
In  ms.  etiam  ,  vbi  Flauiamis  legitur  ,  post 
dictionem  ordinatur  ,  adiicitur  :  Licet  qui- 
dam  hoe  verius  de  Zephyrino  affirment . 
LOAISA  . 

Ib.  Multi  mss.  sic  referunt  :  Uuius 
temporibus  Elauianus  (  legendum  Eabia- 
nus  )  testimonio  .  .  .  ordinatur  ,  licct  qui- 
dam  hoc  verius  de  Zephyrino  affirment . 
Mellitus  corrupte  Seuerino  pro  Zephy- 
rino  .  Loaisa  de  Zephyrino  ab  Eusebio 
id  narrari  asserit :  alii  contra  Fabianum 
pro  Zephyrino  apud  Lusebium  lib.  6. 
Histor.  eccles.  cap.  22.  al.  29.  legunt  . 
Vide  Natal.  Alexsndr.  seculo  tertio  hist. 
eccles.  cap.  2. ,  et  Pagium  in  Vitk  Pon- 
tificum  .  AREV. 

88.  Annis  vn.  Sic  Eusebius ,  Nice- 
phorus  ,  Orosius ,  Cedrenus ,  aliique  pene 
omnes .  Zcnaras  a  qnibusdam  traditum 


84.  Annis  iv.  Ita  Eusebius ,  Nice- 
phorus ,  Orosius  ,  alii  .  Eutropius  ann.  2. 
me/is.  8.  Dion  ann.  3.  mens.  9.  dieb.  4. 
Herodian,  ann.  6.  Zonaras ,  et  Cedren. 
ann.  3.  mens.  9.  dieb.  4.  LOAISA  . 

Ib.  Eusebius  Chrouico  :  Antoninus 
Romae  occiditur  tumultu  militari  cum 
matre  Semasyra  .  Seiniamira  Lampridius, 
SoeniJa  Herodianus ,  Semea  Eutropius  . 
LOAISA  . 

85.  Annisxm.  Sic  plerique  omves: 
vnus  Herodianus  annos  14.  Eutropius 
ann.i^.  dies  8.  Cedrenus  ann.iy.  mens.%. 
Zonaras  10.  tantum  annos  habet  .  LOAIS. 

Ib.  Euseb.  in  Chron.  AlexanJer  Xer- 
xem  regem  persarum  gloriosissime  vi- 
cit ,  vbi  ex  Lampridio  ,  et  Herodiano  Ar- 
taxerxem  videtur  legendum  ,  sicut  et  in 
Orosio  ,  et  Cassiodoro  .  LOAISA  . 

Ib.     Grialius ,  huius  temporis  .  AREV. 

86.  Annis  m.  Sic  Eusebius  ,  Niccph. 
Chronicon  graecum  ,  et  alii .  Eutropius 
ann.3.  et  diebus  aliquot .  Zcnaras  ,  .*/ 
Cedrenus,  nescio  quomodo,  ann.6.  LOAIS. 

Ib.  In  alio  erat :  militari  cohorte  : 
verum  censui  legendum  :  ex  militari  cor- 
pore  ,  authoritatc  Eusebii  :  sic  enim  in- 
quit  ,  primus  ex  corrore  militari ,  et  alio- 
rum   codicum  .  LOAISA  . 

Ib.     Persequitur  .  De  hac  pcrsequutio- 


CHRONICON.  95 

credldit  Christo .  Kuius  etiam  primo  anno  millesimus   annus  ro-      A™'1  a^>  orbe 
manae  vrbis  fuisse  docetur  explctus  .  conduo . 

89.  Decius  regnat  anno  1.    Huius   temporibus  S.  Antonius  mo-  vmccccxux. 
nachus  in  Aegypto   docetur  exortus  :  a  quo  primum  monasteria 

condita  sunt. 

90.  Gaiius  ,  et  Volusianus  eius    filius  regnant  annis  11.  Noua-  ymccccjj. 
tus  ,  Cypriani  episcopi  presbyter,  Romam  veniens  ,  Nouatianam  hae- 

resin  condidit  . 

91.  Valerianus  cum   Gallieno  regnant  annis  xv.  Cyprianus  pri-  vmcccclxyx. 
mum  rhetor  ,  deinde    episcopus    martyrio   coronatur  .   Gothi  quo- 

que  Graeciam,  Macedoniam  ,  Asiam  ,  Pontumque  depopulantur  .  Va- 
lerianus  christianis  persecutionem  mouens  ,  a  rege  persarum  Sapo- 
re  captus,ibi  in  dedecore  vitae  consenuit. 

92.  Claudius  regnat  annis   11.    Iste  gothos , Illyricum 5  Mace-  VMcccctxvm. 
doniamque   vastantes  ,  superat  .    Paulus    Samosatenus    haeresiarcha 
agnoscitur  . 

^3.     Aurelianus  regnat  annis  vi.  Iste  romanorum  imperium  bel-  vmcccclxxhii. 
lando   pene  ad  iines  priores  perduxit,qui  persequutionem  aduer- 
sus  christianos  efficiens  ,  fulmine  corripitur,  et  sine  mora  occiditur. 

au  annos  5.  imperasse  ,  a  nonnullis  6.  92.       Annis    11.    Sie  et  in    Eusebio 

e:  totidem  menses  .  LOAISA  .  scribendum ,  testis  est  Zonaras  in  Clau- 

89.     Anno   1.   Sic  Chronicon  graecum  dio  :  pro  quo  nunc  legitur  ann.i.   mens. 

nis.  Eusebius  vtro  ,  Nicephorus ,  Ado  ,  et  9.  vt  in  Nicephoro  .  Eutropius  intra  bien- 

alii  annum  vnum  ponunt ,  et  3.  menses  .  nium  morbo  periisse  ait  .  LOAISA  . 
Eutropius  ipsum   cum  f.lio  imperasse  tra-  Ib.     De  Paulo  Samosate>io  vide  lluseb. 

dit  biennio  :  Orosists   triennio  :   Cassiodo-  lib.j.    histor.  eccles.  r.25.  Epiphan.  hae- 

rus  biennio ,  mensibus  4.  LOAISA  .  res.69.Et  in  concilio  antiocheno   conui- 

Ib.     Meilitus  ,  cxortus  .  Romae  amphi-  ctus  est  .  Aymon  lib.j.   c.i.et  10.    Ni- 

theatrum  inccnsnm  .  Alia  omittit .  AR-  ceph.  lib.  6.  cap.  26.  et    29.  LOAISA  . 
90.     Annis   li.  Eeda ,  ac  ceteri  fere  g-\.     Annis  vi.    Ita  Cedrenus:  verum 

cmnes  4.   menses  adiiciunt  .  Nam    quod  Eusebius  ,  Niccphorus ,  Orosius,  Eutropius, 

in  Nicephoro  legi-tur  impcrasse  vno  dum-  et  Zonaras   imperio  sex    annos    potitum 

taxat  an::o  ,  et  mensibus  4.  ,  sine  mendo  tradunt  ,paucis  mensibus  exceptis.  LO  X\S. 
non    puto  :    vt    liquet  ex  enumeratione  lb.     Eusebius  in  Chronico  sic   habet : 

consulum  apud  Cassiodorum  .  LOAISA  .  Aurelianus  quum     aducrsus    nos    perse- 

Ib.     De   Nouato  haetetico  scribit  Euse-  quutionem  mouisset,  fulmen  iuxta  eum, 

bius  lib.  6.  eccles.  histor.  cap.^l-  et  Pa-  comitcsque  eius  ruit  :  ac  non  multo  post 

cianus  epistola  tertia  ad  Symphor.,  et  So-  inter  Constantinopolin  ,et  Heracleam  in 

crates   lib.  4.  cap.z^.  qui   in  concilio  ro-  Cacnophorio    via*e     veteris     occi.1;tur    . 

tnano  ccndemnatur  :  vt  constat   ex  Eusc-  Elauius  Vopiscus  ita  :  Quum  iter   laceret 

bio  lib.6.  cap.  39.  Theodoret.  lib.  3.  Cy-  apud   Caenophorium    mansionem  »  qnac 

prian.  lib.  2.  epist.  1.  et  lib.  4.   epist.z.  est  inter  Heracleam  ,  et  Byxantiuro  ,  ma- 

LOAISA  .  litia  no:ar:i   iniercmr/tus  e»t .   VHefTH* 


VMCCCCLXXV. 

VMCCCCLXXXI. 

VMCCCCLXXXIII. 

VMDIII. 


96  CHRONICON. 

Aoni  ab  orbe      g^     Tacitus  regnat  anno  1.  Huius  vitae  breuitas  gestorum  ni- 

condito  •  1  ..    j-       »        1  •         • 

hil  dignam  histona  praenotat. 

95.  Probus  regnat  annis  vi.  Iste  militia  strenuus,et  ciuilitate 
praeclarus,  Gallias  a  barbaris  occupatas  bellando  romanis  restituit. 
Huius  tempore  Manichaeorum  haeresis  orta  est . 

96.  Carus  cum  filiis  Carino ,  et  Numeriano  regnat  annis  11. 
Carus,  postquam  de  Persis  triumphauit ,  victor  circa  Tigridem  ca« 
stra  ponens ,  ictu  fulminis  concidit . 

97.  Diocletianus,  et  Maximianus  regnauerunt  annis  xx.  Dio- 
cletianus ,  diuinis  libris  adustis  ,  christianos  toto  orbe  persequitur. 
Iste  primus  gemmas  vestibus ,  calceamentisque  inseri  iussit ,  dum 
sola  purpura  retro  principes  vterentur .  Hi  autem  imperatores  va- 
ria  bella  gesserunt,  persis  victis ,  recepta  Mesopotamia  .  Qui  post- 
ea,  pariter  fastigio  imperii  relicto ,  priuati  vixerunt. 

98.  Galerius  regnat  annis  11.  Huius  irnperii  breuitas  nihil  di- 
°num  historia  contulit . 

gg.  Constantinus  regnat  annis  xxx.  Hic  persis  bellum  parauitj 
ad  cuius  aduentum  adeo  trepidauerunt,  vt  supplices  occurrerent, 
promittentes  imperata  perficere  .  Christianus  quoque  effectus ,  li- 
centiam  dedit  christianis  libere  congregari  ,  et  in  honorem  Christi 

basi- 


VMDV 


VMDXXXV. 


terea  de  eius  mor:e  Euseb.  lib.y.  cccles. 
hist.  cap.  26.  Aymon.  lib.  7.  cap.2.  Ni- 
ceph.  lib.  6.  cap.  19.  Ado  ,  Beda  ,  et  re- 
liqui  omnes  a  suis  interiisse  scribunt  . 
LOAISA  . 

94.  Ab  aliis  sex  menses  ei  assignan- 
tur  ,  a   Cedreno  anni   2.  LOAISA  . 

Ib.  Alii  ,Tacitus  regnauit  anno  1.  , 
quo  occiso  apud  Pontum ,  obtinuit  Floria- 
nus  imperittm   diebus  89.  AREV. 

95.  Menses  4.  Eusebius ,  Niceph.  Eu- 
tropius  ,  Orositts  ,  aliique  adiiciunt  .  Zo- 
naras  non  integris  sex  annis  imperasse 
scribit .  LOAISA  . 

Ib.  De  haeresi  manichatorum  a  Mane 
persa  exorta  scribit  Eusebius  lib.y.  eccles. 
histor.  cap.2%.  HHarius  de  Trinitate  1.6. 
Cyrillus  Cateches.  6.  Epiphan.  haeres.66. 
LOAISA  . 

96.  Eusebius  Chronico  ita  habet  : 
Carinus  proelio  victas  apiul  Mufgum  oc- 
ciditur  :  Vopiscus  apudMurtium  .  LOAIS. 


97.  Annis  xx.  Sic  Eusebius  ,  Niceph. , 
Orosius  ,  alii .  Cedrenus  22.  Aurelius  Vi- 
ctor.  25.  non  sine  mendo ,  vt  liquet  ex 
supputatione  coniulum  in  Cassiodoro  . 
LOAISA  . 

98.  Eusebius  Chronico  ,  Galerius,  /». 
quit ,  biennio  Augustus  imperium  tenuit , 
mox  cum  alio  annis  sex  .   LOAISA  . 

99.  Annis  xxx.  Eusebius  ,  Beda  ,  et 
Ado  10.  menses  addunt .  Nicephorus  31. 
annos  habet ,  Chronico».  graecum  ms.  30. 
ann.  ,  et  mensem  1.  Ex  Aurelio  Victore 
colliguntur  anni  32.  Cedrenus  trigesimo 
tertio  imperii  anno  mortuum  scribit .  Au- 
rclius  etiam  Victor  ponit  post  Galtrium 
alios  duos  Caleriot ,  Armentarium  ,  et  Ga- 
lerium  Maximinum  ,  et  Alexandrum . 
LOAISA  . 

Ib.  Christianus  etc.  De  baptismo  Con- 
stantini  praeter  Eusebium  ,  et  Zonaram 
initio  tomi  3.  scripsit  copiose  Cedrenus 
i:i    eiui  vita  .   Qttod  fuerit  a  Siluestro 


CHRONICON.  97 

basilicas  construi  .  His  temporibus  haeresis  arianii  exorltur  .  Ni- 
caeum  quoque  concilium  a  Constantino  ad  condemnationem  Arii 
congregatur.  Tunc  et  donatistarum  schisma  oboritur  .  Per  idem 
tempus  crux  Christi  ab  Helena  ,  Constantini  matre  ,  Ierosolymis 
reperta  est .  Constantinus  autem  in  extremo  vitae  suae  ab  Euse* 
bio  nicomediensi  episcopo  baptizatus ,  in  arianum  dogma  conuer- 
titur  :  heu  ,  pro  dolor !  bono  vsus  principio,  et  fine  malo  . 

ioo.  Constantius,  et  Constans  regnauerunt  annis  xxiv.  Con-  vmdlix". 
stantius  crudelitate  morum  terribilis  a  persis  multa  perpessus  est . 
Deinde  arianus  effectus  catholicos  toto  orbe  persequitur  .  Cuius 
etiam  fauore  Arius  fretus,dum  Constantinopolin  ad  ecclesiam  per- 
geret ,  aduersus  nostros  de  fide  dimicaturus  ,  diuertens  per  forum 
Constantini  ad  necessariam  causam  ,  viscera  eius  repente  simul  cum 
vita  erfusa  sunt  .  Per  idem  tempus  Athanasius  ,  et  Hilarius  doctri- 
na  ,  et  confessione  fidei  celebrantur  .   Haeresis  anthropomorphitarum 


Ann!  ab  orbe 

condito  . 
Pro  nicacum  for- 
tc  nicaenum . 


sanctiisimo  Romae  Papa  baptitatus  se- 
ptimo  impcrii  sui  anuo  ,  et  a  lepra  li- 
beratus ,  refert  Nicephorus  lib.j.  cap.  45. 
Ambrosius  vero  de  obitu  Theodosii  ,  quod 
in  vitae  extremo  baptismi  gratiam  ob- 
linuerit ,  atfirmat .  ldem  testatur  Alexan- 
der  monachus  lib.  de  inuentione  saluti- 
ferae  crucis  ;  quem  Nicomediae  obiisse  , 
.\it ,  hoc  opportune  adeptum  ,  vt  in  lorda- 
ne  ,  quod  summopere  desiderauerat ,  ba- 
ptiifintur  ;  quam  sententiam  etiam  pro- 
bat  Hermes ,  Socrates ,  et  Theodoretus ,  vt 
ttuctor  est  Nicephorus  lib.S.  cap.54.  qui- 
bv.s  consentiunt  Rv.ffinus,  Oros. ,  Cassiodor. 
et  alii.  LOAISA  . 

lb.  Crux  ctc.  A>t  crtiXfin  qua  sahis 
nostra  ,  vitaeque  av.ctor  pepcndit ,  habue- 
rit  quatuor  brachia ,  et  an  corpus  Domi- 
ni  nostri  quatuor  fuerit  clauis  transfi- 
xum  ,  disputat  pie  ,  et  elcganter  Lucat 
c  opus  tudensis  hispanus  aduersus  al- 
bigenses ,  qucm  ms.  in  bibliotheca  habeo  . 
Ds  ei.'.s  inuentione  Alexand.  monachus 
nondum  editus  ,  qui  apud  ine  est  graece 
ms.  LOAISA  . 

Ib.      In    arianum  dogma  .   Ilanc  scn- 

tentiam  docte  refellit  Cedrenus  in   com- 

pendio  histor.  invita  Constantini .  LOAIS. 

Ib.      De  baptismo    Constamini  S3tis  , 

superque  ab  aliis  disputatum  cst  .  Io  co- 

fom.VU. 


dice  florentino  S.  Marci  pro  Constanti- 
nus  autem  in  extremo  .  .  .  fine  malo  haec 
subrogantur  ,  quumque  bellum  in  persas 
moliretur  ,  in  villa  publica  iuxta  Nico- 
niediam  dispositambene  rempublicamfiliis 
tradcns  ,  diem  obiit  .  Cod.  Alban.  omittit 
ea  omnia  ,  Constantinus  autem  .  .  .  fine 
malo  .  Omittit  pariter  codex  Caesenas 
antiquissimus  Etymologiarum  ,  in  quo 
insertum  est  hoc  Chronicum  pro  alio 
breuiori  ,  quod  plerique  alii  Etymologia- 
rum  codices  exhibent .  Ac  fortasse  Isi- 
doro  ab  aliquo  adiecta  sunt  .  In  edi- 
tione  Grialii  scribitur  Arrius  ,  Ariianus  : 
sed  communior  scribendi  ratio  est  Arius  , 
Arianus :  atque  id  ita  obseruatur  in  Hi- 
storia  gothorum  eiusdem  editionis  .   AK. 

100.  Annis  xxiv.  Sic  Orosius  ,Ni- 
ceph. ,  Cedren. ,  et  Chron.  graecum  .  Uicr- 
onymus  in  suo  ad  Eusebium  chronico 
menses  5.  diesque  12.  addit  .  In  Ado~ 
ne  ponuntur  anni  18.  mens.  5.  dies  14. 
LOAISA  . 

Ib.  Diucrtens  etc.  De  morte  Aril 
Ruffinus  lib.  10.  cccles.  histor.  cap.ij, 
et  Cedren.  cum  Epiphan.  lib.  2.  conii.i 
hacres.  sic  inquit :  Noctu  Arius  ad  sel- 
lam  progressus  necessarii  oneris  Jrpo- 
nendi  gratia  ,  crepuit  ,  quemadmodum  ct 
Iudas  quondam  .  Idem  Thcodcretus  I.  1. 
N 


condito 


VMDLXI. 


V.VDLT.::. 


98  CHRONICON. 

Anhi  ab  orbe  jn  Syrii,  et  Mncedonia ,  et  Constantinopoli  nascitur.  Donatus  artis 
grammaticae  scriptor,  ac  praeceptor  Hieronymi ,  Romaeillustrisha« 
betur .  Antonius  monachus  moritur  .  Ossa  Andreae  ,  et  Lucae  apo- 
stolorum  Constantinopolim  transferuntur  . 

ioi.  Iulianus  regnat  annis  n.  Hic  ex  clerico  imperator,  ac 
paganus  effectus  ,  ad  idolorum  cultum  conuertitur  ,  ac  christianis 
martyria  intulit  .  Liberales  literas  christianos  docere  ,  vcl  discere 
vetuit  .  Qui  etiam  ,  dum  in  odium  Christi  templum  Ierosolymis 
iudaeos  reparare  permisisset,  atque  ex  omnibus  prouinciis  iudaei 
collecti ,  noua  templi  fundamenta  iacerent  ,  subito  nocte  obono 
terraemotu  ,saxa  ab  imo  fundamentorum  excussa,  longe  ,  lateque 
sparsa  sunt  .  Igneus  quoque  globus  ab  interiori  aede  templi  egres- 
sus ,  plurimos  eorum  suo  prostrauit  incendio  .  Quo  terrore  reli- 
qui  pauefacti  ,  Christum  confitebantur  inuiti  .  Et  ,  ne  hoc  casu 
crederent  factum  ,  sequenti  nocte  in  vestimentis  cunctorum  crucis 
apparuit  signum  .  Iulianus  autem  contra  persas  procedens  ,  facta 
congressione,iaculo  suscepto,  interiit . 

102.  Iouianus  regnat  anno  i.  Qui,  dum  se  ab  exercitu  im- 
peratorem  legi  conspiceret,  seque  christianum  affirmans,  paganis 
praeesse  non  posse  assereret  :  Et  nos  ,  inquit  omnis  exercitus,  qui  per 
luli.inum  nomen  Christi  abiecimus ,  tecum  christiani  esse  •votumus  . 
Quibus  ille  auditis  imperii  sceptra  suscepit,  firmataque  pace   cum 

tccles.  histor.  cap.  14.  LOAISA  .  Ib.     De  worte  Iuliani  vctriae  sunt  opi- 

lb.  Donatus .  Hieronymus  Donatum  niones,vt  est  apud  Niceph.  I.  10.  r.24. 
vocat  praeceptorem  suum  tnultis  in  lo- 
tis  t,  praesertim  in  commcntariis  in  Eccles. 
tap.  1.  in  illud  :  quid  est ,  quod  fuit  ?  et 
in  Apologia  aduersus  Ruffinum ,  e t  scri- 
psisse  commentarios  in  Virgilium  ait . 
LOAISA  . 

lb.  Ossa  .  Postea  Melphin  (  corrige , 
Amalphim)ossa  Andreae  apostoli  translata 
sunt .  Capttt  Pio  Secundo,  Romam  allatum, 
tt  in  basilica  D.  Pctri  collocatum .  LOAIS. 

Ib.  Alii ,  Antonius  monachus  centum 
ttnnerum  agens  in  eremo  moritur  .  AR. 

101.  Annisn.  Consentit  Nicephorus, 
tt  Chronicon  graecum  .  Hieronymus  a 
quibusdam  anno  1.  rnens.  7.  ab  aliis  an- 
nis  2.  mens.  8.  regnasse  traditum  ait . 
Orosius  i.ponit  imperii  annum,  et  mens.8. 
Paulus  Diaconus  3.  imperii  anno  extitim 
ttum  tuserii .  LOAISA  . 


Hieronym.  in  additicnibus  in  Chronicon 
Eusebii ,  et  Zonar.  lib.-$.  et  Cedrenum  , 
tt  Aimonem  de  christianarum  rerum  me- 
tnoria  lib.  9.  Paulus  Orosius  sic  lib.  7. 
cap.  30.  Itaque  postquam  a  Ctesiphonte 
castra  mouit  ,  dolo  cuiusdam  transfugae 
in  deserta  perductus  ,  quum  vi  sitis  ,  et 
ardore  solis ,  atquc  insuper  labore  are- 
narum  confectus ,  periret  exercitus ,  im- 
perator  tanto  rerum  periculo  anxius, 
dum  per  vasta  deserti  incautius  euaga- 
tur  ,  ab  obuio  quodam  hostium  equite  , 
conto  ictus  ,  interiit  .  LOAISA  . 

Ib.  Alii ,  aliqui  pro  reliqui ,  et  ee- 
rum  pro  cunctorum  .  AREV. 

102.  Anno  1.  Menses  8.  Hieronymus , 
tt  Orosius  9.  Niceph. ,  Cedrenus  amplius 
15.  dies  ponunt  .  Chronicon  graecum 
mtns.  10.  dies  15.  LOAISA  . 


C  H  R  O  N  I  C  O  N  . 


00 


persis,rediit :  qui  lege  protinus  data  ,  christianis  priuilegia  rcddidit,      *"*'<  a&  orbe 
ac  templa  idolorum  chudi  praecepit.  condito . 

103.  Valentinianus,  et  Valens  frater  eius  regnant  annis  xiv.  Co-  vmdlxxvi. 
thi  apud  Istrum  bifarie  in  duobus  Fridigerno,  et  Athalarico  diuisi 
sunt  regibus  .  Sed  Fridigemus  Athalaricum  Valentis,  ariani  impe- 
ratoris  ,  auxilio  superans,  suadente  eodem  ,  in  huius  benefTcii  gra- 
tiam  ex  catholico  arianus  cum  omni  gente  gothorum  erfectus,  er- 
rorem  sequutus  est  ipsius  .  Tuncquoque  Gilfulas ,  gothorum  epi- 
scopus,ad  instar  graecarum  literarum  gothis  tunc  reperit  literas , 
et  vtrumque  testamentum  linguam  in  propriam  transtulit  .  Photi- 
nus  quoque,et  Eunomius,  atque  Apollinaris  haeresiarchae  eodem 
tempore  agnoscuntur 


10.1., 


iratianus  cum  fratre  Valentiniano  re°;nat  annis  vi.  Am-  vmdlxxxii. 


brosius  mediolanensis  episcopus  in   catholicorum  dogmate  claruit . 
Priscillianus  haeresin   infandam  nominis  sui   in   Hispaniam  inuexit. 
Martinus,  episcopus  Turinorum  Galliae  ciuitatis  ,  multis  miraculo-  forte,  Turonum. 
rum  siqnis  effulsit . 


Ib.  Qui  lege  etc.  Cedrenus  ait ,  edi- 
Ctum  per  totum  romanum  imperium  emi- 
jitse  :  idem  Niceph.  lib.io.cap.29.Am- 
tnianus  MarcelHn.  christianae  legis  stu- 
diosum  fuisse  asserit .  LOAISA  . 

10?.  Annis  xlv.  Sic  et  Chronicon  grae 
cum  ,  sPa.cfoiua~t  ,  inquit ,  p^/ixieoJ   }H  0 

«.VTOC    3-eit,'rn.T0C    CV<t'\SVTIVICLVCC      stii     /cf. 

Niceph.  ann.  10.  mens.  9.  Orosius  lib.y. 
cap.]i.  ia  imperio  manusse  ait  annis  it. 
Ce.bcnus  Valeminianum  II.  annis  impe- 
rasse  ,  Valentem  postca  triennio  ,  scribit . 
LO.USA  . 

Ib.  In  alio  ms.  erat ,  sed  Fridiger- 
num  Ahricus  superans :  vcrum  comtpte , 
vt  constat  ex  Eutropio  in  Valcnte  ,  qui 
Athalaricum  a  Fridigerno  auxiho  Valen- 
tis  victum  cffirmat .  LOAISA  . 

Ib.  Gillulas  .  Eutropius  hb.  12.  in 
Valcnte ,  Vlfias  episcopus  arianus  ,  qui 
moratus  sub  Constantio  fuerat ,  et  cum 
Eudoxio  ,  et  Aetio  arianis  .  Niceph.  /.1 1. 
cap.  48.  eum  vccat  Vlphilam  ,  Rodcricus 
toletanus  in  sua  historia  Gudilam  lib.z. 
cap.  1.  Ado  Vlfilam  .  Sunt  qui  Gulfiam  , 
et  Gulfilam  .  LOAISA  . 

Ib.      Photinus  .  Ctncilium    syrmiensc 


tiduersus  eum  congregaiur .  Niceph.  /.9. 
cap.j.  Socrat.  lib.  I.  cap.  29.  Sozome- 
nus  lib.  4.  cap.  5.  et  6.  A  Damaso  da- 
mnatur .  Niceph.  lib.  12.   cap.yi.  et  18. 

Ib.  Eunomius  .  Rujfinus  lih.io.c.lf. 
Augustin.  lib.  de  haeres.  cap.  54.  Hier. 
onym.  in  4.  Oseae  .  Aduersus  eum  scri- 
psit  Basilius,  et  primum  concilium  constan* 
tinopolitanum  in  eum  est  habitum  Damaso 
P.  M.  De  haeresi  Apollmaris  est  apud 
Auguitin.  haeres.  55.  et  Theodor.  /ii.5, 
cap.  10.  LOAISA  . 

Ib.  Cilfulas  :  nomen  genuinum  vide- 
tur  csse  Wulfilas ,  ct  hinc  apud  alios  Gul- 
rilas .  Nam  septentrionalibus  gcntibus  Wtt 
valet  in  pronunciando  gu  ,  vt  obseru.iui 
in  Prolegomenis  ad  Dracontium  cap.  9. 
n.  93.  Iterum  de  Wulfila  in  historia  go- 
thorum  num.  8.  Post  verba  eodem  tcm- 
pore  agnoscuntur  quidam  mss.  addunt , 
Hucusque  Eusebius ,  et  Hieronymus  .  AR. 

104.  Annis  vi.  Coticordant  Qrosius  , 
Presper  ,  Paulus  Diaconus  ,  Zonaras  ,  et 
alii  .  Ado  7.    LOAISA  . 

lb.     Dc  Pnscilliano  vide  D.  Augusti- 
num  Hb.    de  haeresib.   haeres.  ■).('■ 
«tiytnnm  ad  Ctesiphcntem  ,  et  in  Cata- 

N    2 


Anni  ab 
condito  . 

VMDXC. 


IOO 
orbe         I05 


V.MDXCill, 


V.UDCVl. 


CHRONICON. 
Valentinianus  cum  Theociosio  regnat  annis  vin.  Synodus 
Constantinopoli  cl.  sanctorum  patrum  colligitur  a  Theodosio  ,  in 
qua  omnes  haereses  condemnantur  .  Hieronymus  presbyter  in  Beth- 
lehem  toto  mundo  clarus  habetur  .  Priscillianus,  accusante  Ita- 
cio,a  Maximo  tyranno  gladio  caeditur  .  Per  idem  tempus  caput 
Ioannis  Baptistae  Constantinopolim  est  perductum  ,  et  in  septimo 
miliario  ciuitatis  humatum  .  Gentium  quoque  templa  per  totum 
orbem ,  iubente  Theodosio,  eodem  tempore  subuertuntur  .  Nam 
adhuc  intemerata  manebant . 

106.  Theodosius  cum  Arcadio  ,  et  Honorio  regnat  annis  m. 
Per  idem  tempus  loannes  anachoreta  virtutum  miraculis  habetuif 
insignis  ,  qui  etiam  ,  Theodosio  consulente  ,  de  Eugenio  tyranno 
victoriam  illi  praedixit. 

107.  Arcadius  cum  fratre  Honorio  regnat  annis  xni.  Huius 
temporibus  Augustinus  episcopus  doctrinae  scientia  insignis  habe- 
tur  .  Ioannes  quoque  constantinopolitanus  ,  et  Theophilus  alexan- 
drinus,  illustres  episcopi  praedicantur .  Per  idem  tempus  Donatus 
Epiri  episcopus  virtutibus  insignis  est  habitus.  Qui  draconem  m- 
gentem  ,  expuens  in  ore  eius,  peremit ,  quem  octo  iuga  boum  ad 
locum  incendii  vix  trahere  potuerunt,  ne  aerem  putredo  eius  cor- 
rumperet  .  Per  idem  tempus  corpora  sanctorum  Habacuc  ,  et  Mi- 
chaeae  prophetarum  diuina  reuelatione  produntur  .  Gothi  Italiam 
depraedantur  .  Wandali  ,  atque  alani  Gallias  aggrediuntur . 


logo :  Leonem  Papam  epist.  93.  Seuerum 
Sulpitium  lib.  2.  eccles.  historiae  ,  Conci- 
lium  toletan.  i.,et  bracarense  :  vbi  eius 
errores  ,  et  impietas  receusentur  .  LOAIS. 

105.  Annis  vm.  Jn  alio  exempla- 
vi  9.  sed  8.  scribendum  existimo  ex  sup- 
putatione  Coss. ,  qui  apud  Cassiodorum 
rccensentur  .  Prosper  7.  tantum  ponit .  ln 
Etymologiarum  mss.  codd.  nuv.c  6.  nunc  7. 
ttliquoties  etiarn  K.ct  9.  habentur.  LOAIS. 

106.  Annis  111.  Conuenit  Prosper 
et  ipse  in  Etyrnologiis  .  Euttopius  lib.13. 
Mansitque  in  imperio  annis  vndecim  , 
quum  iam  in  Orientis  partibus  sex  an- 
nis  ,  Gratiano  largiente  ,  et  simul  impe- 
rante  ,  regnasset  .  Idem  Paulus  Orosius 
Hb.  7.  cap.  35.  Idem  Paulus  Diaconus 
lib.  13.   in  princip.  LOAISA  . 

Ib.     De  isto  Eugenio  grammatico  3  et 


literarum  doctore  ,  postea  milite  ,  vide 
Paulurn  lib.  13.  in  principio  .  De  loanne 
autem  anachorita  est  insignis  mentio  apudt 
Rujfinum  lib.  \i.  cap.32.  et  19.  et  Pro- 
sperum  cum  Zonara  ,  et  Paulo  Diccono 
lib.  13.  LOAISA  . 

107.  Annis  xi  11.  Ita  Prosper ,  Cassio- 
dorus  ,  Sigebcrtus  ,  et  Tudens.  Nicephorus 
addit  mens.  3.  Cedrenus  ,  et  Chronicon 
graecum  14.  annos  ponunt  .  Epitome  chro- 
nicorum  Seueri  cognomento  Sulpitii >quae 
apud  rne  est  ms.  12.  tantum  agnoscit  . 
Paulus  Orosius  lib.  7.  cap.  36.  post  pa- 
tris  excessum  12.  annis  re^nasse  affirmat . 
LOAISA  . 

Ib.  Ex  Sozomeno  lib.y.  cap.2%.  con- 
stat ,  Sanctum  Donatum  Eudreae  in  Epi- 
ro  fuisse  episc. ,  et  Niceph.  I.12.  r.45.  vbi 
Eureae  in  Epiro  dicitur  episcopus.  LOAIS. 


•e    \  *± 


CHRONICON.  ioi 

icS.     Honorius  cum  Theodosio  minore  ,  fratrisfillo  ,  re^nat  an-      Anni  ab  orbe 
nis  xv.    His  imperantibus  ,  gothi  Romam  capiunt,  wandali    quo-      condlt°' 
que,et    alani ,  et   sneui  Hispanias   occupant  .  Hac   tempestate  Pe-  vmdcxxi. 
lagius  aduersus  Christi   gratiam  erroris  sui  dogmata  praedicat  ,  ad 
cuius  datnnationem    concilium  apud  Carthaginem  ccxiv.  episcopo- 
rurri   congregatur .  Hoc  tempore    Cyrillus    Alexandriae    episcopus 
insignis  est  habitus. 

109.  Theodosius  minor,  Arcadii  filius  ,  regnat  annis  xxvn.  vmdcxlviii. 
Wandali  ab  Hispania  ad  Africam  transeunt  .  Ibi  catholicam  fidem 
ariana  impietate  subuertunt  .  Per  idem  tempus  Nestorius ,  constan- 
tinopolitanus  episcopus,  suae  perfidiae  molitur  errorem  :  aduersus 
quem  ephesina  synodus  congregata  ,  eius  impium  dogma  conde- 
mnat.  Hoc  etiam  tempore  diabolas  in  specie  Moysi  iudaeis  in 
Creta  apparens,  dum  eos  per  mare  pede  sicco  ad  terram  repro- 
missionis  promittit  perducere  ,  plurimis  necatis ,  reliqui  ,  qui  saluati 
sunt ,  confestim  ad   Christi   gratiam  conuertuntur  . 

110.      Martianus  regnat  annis   vi.    Cuius    initio    chalcedonense  vmdcliui. 
COncilium  geritur :  vbi  Eutyches  cum   Dioscoro   alexandrino    epi- 
scopo  condemnantur  .   Huius  autem  sexto  imperii  anno  ,  Theodo- 
ricus  rex   gothorum    cum   ingenti   exercitu  Hispaniam   ingreditur. 

iii.     Leo  Maior  cum  Leone  Minore  repnat  annis  xvi.  Alexan-  wmdclxx. 
dria,  et  Aegyptus  synodum  chalcedonensem  dctiectans,  errore  Dio- 
scori   haeretici  languens,  immundo  repleta  spiritu ,  canina  rabiela- 
trat .  Per  idem  tempus  apparuit  haeresis  acephalorum  chalcedonense 

Ib.      Exputns   etc.  al.  expucns   in  os  cam  uansit  .  Ibi   etc.  AREV. 

eius  necav.it ,  quem  etc.  AREV.  1 10.     Armis  vi.  Ita  Paulus  Diaconus , 

10S.     Annis   xv.   Ita  Cassiodorv.s  ,  Tu-  Sigebertus  ,Tudens.  et  alii  .    Cassiodorus 

densis  ,  Ado  ,  et  ipse   in  Etymolcgiis .  Si-  cum  CeAreno  7.    Ado   Viennensts  ,  Mar- 

gebertus  annum  vniim  dcnahit  .  Prosptr  tianus ,  inquit ,  imperator   obiit  sexto  im- 

vnum  adiicit  .  LOAISA  .  perii  sui    anno,sexto    mense  completo  . 

109.     Annis   xxvii.   Ita  Caniodorus ,  LO.MSA  . 

Paulus   Diaconus  ,  Tudensis  ,  et  a!ii  .  Si-  Ib.     Theodoricus  .  In  alio  ms.  Theu- 

gebertus   tradit ,  eum  vtrique    rcgno   so-  doricus  ,  August. ,  et- Sigebertus  ,Thcodo- 

lum   }.  annis  imperasse  ,  postearue  sili  ricus;  similiter  Ado  Viennensis  ,  Rode- 

Vulentinianum   Placidat  amitae   suae  ex  ricus   toletanus   lib.  2.  cap.  8.  Theudori- 

Constantio  Jilium  adsciuisse  ,  cum  eodem-  cus  .   LOAbA  . 

que  aliis  24.   annis  regnasse  ,  qui    simul  111.     Annis  xvi.  Ita  Nicephorus ,  Cas- 

eollecli   nostrum  numerum   explent  \  Pro-  siodorus  ,  Paul  .  Diacon  .  Sigebcrtus  ,  Pal- 

sper  30    annos  ponit  ,   Beda  26.  Marti-  menus ,  et  alii  .  Btda   cum    Cedieno   17. 

nusPolon.  27.  vt  noster  hic  .   LOAISA  .  Zonaras    18.   LOAISA  . 

Ib.     Regnat  etc.  al.  regnat  annis  xxvi.  Ib.     Acephali  .   Nicephorus  l.iS.  r.45. 

Gtns  ynandalorum  ab  Hispamis  ad  AJri-  ducem  huius  hacrcsis  fktit  Scucrum  an- 


condito  . 


VMECLXXXVII. 


102  C  H  R  0  N  I  C  0  N. 

If.fi;  *  °rbe  C0nci'^um  mipugnantium  ,  qui  ideo  acephali,  id  est,  sine  capite  no- 
minantur,  quia,  quis  primus  eam  haeresin  introduxerit ,  non  inue- 
nitur:cuius  haeresis  peste  plurimi  hactenus  orientalium  Ianguent . 
ii2.  Zenon  regnat  annis  xvn.  Ab  isto  acephnlorum  haeresis 
defenditur,  et  decreta  chalcedonensis  concilii  abdicantur.  Iste  Ze- 
non  Leonem  Augustum  filium  suum  interficere  quaerens,pro  eo 
mater  eius  alium  figura  similem  obtulit,  ipsumque  Leonem  occul< 
te  clericum  fecit,qui  in  clericatu  vsque  ad  Iustiniani  tempora  vi- 
xit .  Per  idem  tempus  corpus  Barnabae  apostoli ,  et  euangeiium  Mat- 
thaei  eius  stilo  scriptum ,  ipso  reuelante  ,  repertum  est. 

113.  Anastasius  regnat  annis  xxvn.  Iste  acephalorum  errorem 
vindicans  ,  episcopos  chalcedonensis  synocti  detensores  exilio  da- 
mnat :  euangelia  quoque  tamquam  ab  idiotis  euangelistis  compo- 
sita  ,  reprehendit ,  atque  emendat.  Eo  tempore  Fulgentius  episco* 
pus  in  confessione  Dei ,  et  scientia  claruit  .  Trasemundus,  wanda- 
lorum  rex,in  Africa  catholicas  ecclesias  claudit,  et  cxx.  episcopos 
in  Sardiniam  mittit,  contra  catholicos  saeuit  .  Per  idem  tempus 
apud  Carthaginem  Olympus  quidam  arianus  ,  in  balneis  sanctain 
Trinitatem  blasphemans  ,  tribus  igneis  iaculis ,  angelo  immittente  , 
visibiliter  est  combustus .  Barbas  quoque  quidam  arianus  episcopus, 
dum  contra  regulam  fidei  quemdam  baptizans,  dixisset  :  Baptizat 


Vmcccxiui. 


tio.henum  ,et  subdit ,  acephalos  ob  eam 
causam  sic  dictos  ,  quod  sub  episcopis  non 
tssent .  LOAISA  . 

1 12.  Annis  xvii.  Ita  Niceph.  Cassiod. 
Jldo  ,  et  alii  .  In  Sigcberti  chronico  scri- 
bitur  19.  annis  regnasse  .  Sitnt ,  qui  di- 
cant  ann.  17.  mens.  6.  Consule  chroni- 
con  Mercatoris  ,  et  Onuphrii  fastos  .  Cum 
Jsidoro  faciunt  Graeci  nostri  annales 
ifittcitevtn  Ziveov  <xv)Xs-oc  Sth  /£.  LOAIS. 

Ib.  Iste  Zenon  etc.  Gotfridus  in  Pan- 
iheo ,  historicus  non  indiligens  ,  Conra- 
di  111.  a  sacris  scriniis  praefectus  Chron. 
part.  16.  versibus  id  extulit  :  Zeno  pa- 
ter  patriae  regna  paterna  tenet  .  -  In- 
clytus  eius  erat  Leo  filius  ,  vnicus  he- 
res,-Militia  validus ,  proelia  saepe  ge- 
rens .  -  Ille  necem  quaesisse  patris  falso 
reputatur  . -Zeno  pater  ,  cui  dicta  pa- 
tent  ,  iubet ,  vt  moriatur  ,  -  Mater  ab  op- 
positis  otmiat  arte  satis  ,  etc.  LOAISA  . 


Ib.  Barnabae  .  C'drenus  ,  Eo  ,  inquit , 
tempore  reliquiae  B.  apostoli  Barnabae 
inuentae  sunt  .  In  Cypro  iacebat  cada- 
uer  id  sub  arbore  ceraso,  euangelium, 
quod  S.  Matthaeus  composuerat,  in  pe- 
ctore  gerens  manu  Barnabae  scriptum  . 
LOAISA  . 

lb.  Iste  Zenon  .  . .  quaerens  etc.  No= 
minatiuus  absolutus  pro  ablatiuo ,  vt 
niultis  aliis    in  locis  notatum   est  .  AR. 

113.  Annis  xxvn.  Sic  ipse  in  Etymo- 
iogiis  ,  Tudensis  ,  et  Ado  ,  cum  Paulo  Dia- 
cono  .  Nicephorus  vero  ,  et  Cedrenus  mens. 
4.  addunt :  Zonaras  ^.Euagrius  lib.hist.^. 
cap.  44.  imperii  anno  vigesimo  septimo  , 
mensibus  ,et  diebus  3.  additis ,  excessis- 
se  txadit .  Consule  Onuphrium  .  Godofre- 
dus  anno  impcrii  28.  fulmine  ictum  in- 
teriisse  scribit  .  Pomponius  Laetus  ponit 
ann.  24.  mens.  2.  dies  29.  LOAISA  . 
Ib.    Legendum  contra  omnium  exem- 


Anni  ab  orbe 
condico  . 


C  H  R  O  N  I  C  O  N  .  1C3 

te  Barbas  ,  Jn  nomhie  Patris,per  Filium ,  ifi  Spiritu  sancto  ,  statim 
aqua  fontis  illius ,  quae  fuerat  ad  baptizandum  deportata,  nusquam 
apparuit  .  Quod  aspiciens,  qui  baptizandus  erat,  confestim  ad  ca- 
tholicam  ecclesiam  abiit  ,  et  iuxta  morem  euangelicae  fidei  bapti- 
smum   Christi  suscepit  . 

114.  Iustinus  Maior  regnat  annis  ix.  Iste  synodi  chalcedonen-  vmdccxxiii 
sis  amator  acephalorum  haeresin  abdicat  .  Huius  tempore  post  Tra- 
semundum  Childericus,  ex  Valentiniani  imperatoris  captiua  filia  ge- 
nitus5in  wandalis  regnum   suscepit :  qui  sacramento  a  Trasemun- 

do  astrictus,  ne  catholicis  in  regno  suo  faueret,  antequam  regnum 
susciperet,episcopos  ab  exilio  reuerti  iussit,  eisque  proprias  eccle- 
sias  reformare  praecepit  . 

115.  Iustinianus  regnat  annis  xxxix.  Iste  acephalorum  haeresin  vmdcclxii. 
suscipiens  ,  omnes  in  regno  suo  episcopos  tria  chalcedonensis  con- 

cilii  capitula  damnare  compellit  .  In  Alexandria  theodosiana  ,  et 
gaiana  haereses  oriuntur  .  In  Hispaniam  per  Athanaildum  tyran- 
num  romanus  miles  ingreditur  .  Belisarius  patritius  mirabiliter  de 
persis  triumphauit  .  Qui  deinde  a  Iustiniano  in  Africam  missus , 
wandalorum  gentem  deleuit  .  In  Italia  quoque  Tottila,  ostrogotho- 
rum  rex  ,  a  Narse  romano  patricio  superatur  .  Per  idem  tempus 
corpus  sancti  Antonii  monachi  diuina  reuelatione  repertum  Ale- 
xandriam  perducitur  ,  et  in  ecclesia  S.  Ioannis  Baptistae  humatur. 


plarium  scripturam  ,  historiae  veritate 
cdgente  ,  Barbam  quoque  quidam  arianus 
episcopus  dum  contra  rcgulam  fidei  ba- 
ptizans ,  dixisset :  baptizo  te  ,  Barba  ,  etc. 
Ex  Paulo  Diacono  lib.  15.  Ceterum  , 
inquit  ,  Deuterius  episcopus  arianorum 
Eyzantii  baptizans  quendam  virum  Bar- 
bam  nomine  ,  quum  contra  regulam  fi- 
dei  ,  etc.  et  Cedren.   LOAISA  . 

lb.  Mittit  -  Olympus  quidam  .  al.  miU 
tit .  Fulgentius  quoque  in  confessior.efidei-, 
(t  scientia  fioruit .  Olympius  quidam  .  AR. 

114.  Annis  ix.  Sic  Beda  ,  Cedrenus , 
Chronicon  graecum  ,  Palmerius  ,  e t  alii  . 
Uicephorus  3.  menses  adiungit  ,Zonaraf 
20.  dies  ,  Marcellinus  ,  Theodoius  Lector, 
tt  Euagrius  lib.  4.  histor.  c.  9.  ann.  9. 
iits  23.  Sigebertus  ann.  10.  Panlus  Dia- 
ccnus    11.   LOAISA  . 

Ib.     Lx  captma  .  Ex  Eudexia  Va\tn~ 


tiniani  principis  filia  ,  quae  Trasemun- 
do  nupsit ,  e x  quo  Childericum  suscepit . 
LOAISA  . 

115.  Annis  xxxix.  Conuenit  Tuden- 
sis  ,  Ado  ,  et  ipse  in  Etymologiis  .  Sige- 
bertus  30.  tantum  habet  annos  :  quibui 
Nicephorus  dies  7.  adiungit ,  Zonaras  , 
et  Cedrenus  ann.  38.  mens.  7.  dies  13. 
Paulus  Diaconus  38.  ann.  mens.  et  dits 
cmittit  lib.  16.  LOAIS. 

Ib.  Tria  capitula  .  Isidorus  de  viris 
illustribus  in  lustiniano  de  synodo  chal. 
cedonensi  :  Tria  capitula  damnare  con- 
tendit  ,  id  est  ,  Theodori  mopsuestcni 
episcopi  dicta,et  rescripta  Tiu'odoreti  , 
et  epistolam  ,  quae  dicitur  Ibae  Ldesiae 
episcopi  .  LOAISA  . 

Ib.     Narse  etc.  Narses  tunuthui  . 
bicularius  Iustiniani ,  txarchm  Umlini  ta- 
ctus  .  Paulus  hb.  16.  tt  /uio  .  LOAIS. 


condito. 
VMDCCLXXIII. 


104  chronicon; 

1 16.  lustinus  Minor  regnat  annis  xi.  Hic  ea  ,  quae  aduersus 
chalcedonensem  synodum  fuerant  edita,  destruxit,  et  symbolumcL. 
Patrum  sacrificii  tempore  concinendum  populo  praecepit .  Armenii 
tunc  primum  fidem  Christi  suscipiunt  .  Gepidae  extinguuntur  a  ion- 
gobardis.  Per  idem  tempus  Martinus,bracarensis  episcopus,  apud 
Gallaeciam  prudentia,et  doctrina  catholicae  fldei  clarus  habetur  . 
Narses  patritius  ,  postquam  sub  Iustiniano  Angusto  ,  Tottilam  go- 
thorum  regem  in  Italia  superauit,  Sophiae  Augustae  Iustini  con- 
iugis  minis  perterritus,  longobardos  a  Pannoniis  inuitauit  ,eosque 
in  Italiam  introduxit .  Hac  tempestate  Leouigildus  ,  rex  gothorum  , 
quasdam  Hispaniae  regiones  sibi  rebelles  in  potestatem  sui  regni 
superando  redegit  . 

117.  Tiberius  regnat  annis  vn.  Longobardi,  pulsis  romanis, 
Italiam  adeunt,  gothi  per  Hermenegildum  Leouigildi  regis  filium 
bifarie  diuisi ,  mutua  caede  vastantur. 

11 8.  Mauricius  regnat  annis  xxi.  Sueui  a  Leouigildo  resie  ob- 
tenti  gothis  subiiciuntur :  iidem  quoque  gothi ,  Recaredo  religio- 
sissimo  principe  prouocante,  ad  fidem  catholicam  conuertuntur  . 
Abares  aduersus  romanos  dimicantes,  auro  magis,quam  ferro  pel- 
lunrur  .  Ab  hunnis  Thracia  occupatur  .  Hoc  tempore  Leander  epi- 
scopus  in  Hispaniis  ad  gentis  gothorum  conuersionem  doctrina  fi- 
dei  ,  et  scientiarum  claruit .  119.  Pho- 


VMDCCLXXX. 


VMDCCCI. 


116.  Annis  xi.  lustinus  minor  Sige- 
berto  12.  annis  imperauit ,  Nicephoro  12. 
ann.  mens.  2.  dieb.  20.  Zonarae  ,  et  Ce- 
dreno  ann.  13.  LOAISA  . 

Ib.  Tempore  Iustini  sub  Vigilio  Papa 
congregatum  est  concilium  constantino- 
pohtanum  :  verum  non  intelligititr  ,  nisi 
de  prima  synodo  constantinopolitana  150. 
Patrum  sub  Theodosio  seniore  celebrata  , 
in  qna  symboli  forma  data  est  ,  quam 
tota  graecorum ,  et  latinorum  praedicat 
confessio  in  ecclesiis  .  Vide  de  hac  re 
Vahifridum  de-  rebus  eccles.  cap.  22.  et 
Concil.   toletan.  4.  LOAISA  . 

117.  Annis  vii.  Conuenit  Beda  ,  Ado, 
et  ipse  in  Etymologiis,  Cedrenus,  et  an- 
nales  graeci  ann.  4.  Zonaras  ann.  4. 
mens.  10.  dics  8.  Niceph.  ann.  5.  Sige- 
bert.  et  Tudens.  ann.  6.  De  varietate 
annorum  Tiberii  Contius  in  notis  ad  iVi- 


cephori    chronologiam   disserit  .  LOAIS. 

Ib.  In  codice  Vrbino-Vaticano  ,  de 
quo  Schelstratius  tom.i.  pag.  593.  post 
caede  vastantur  additur  ,  et  ipse  marty- 
rio  coronatur  .  AREV. 

118.  Annis  xxi.  Concordat  Sigebsr- 
tus,  Ado,  et  Beda  .  Nicephor.  ann,  20. 
mens.  4.  Cedr.  ann.  20.  tnens.3.  dieb.z; 
Palmerius  ann.  20.  sic  Zonaras ,  et  ipse 
Niceph.  eccles.  hist.  similiter  Pomponius 
Laetus .  Leandri  vitam  describit  D.  Isi- 
dorus  libello  de  viris  ilhtstribus  .  LOAIS. 

Ib.  Mellitus  .  Cothi ,  Recaredo  prin- 
cipe  intendente ,  ad  catholicam  fidem  re- 
uertuntur  .  Eo  tempore  Gregorius  Romae 
episcopus  insignis  celebratur:  tuncque  Aba- 
res  etc.  Alii  pro  ab  hunnis  -  claruit  id 
cxhibent ,  hoc  tempore  S.  Gregerius  Ro- 
mae  episcopus  insignis  habetur  .  AREV. 


CHRONICON.  io? 

119.  Phocas  regnat  annis  viii.  Iste  sedicione  militari  imperator      Ann*  *  oAe 
erfectus,  Mauricium  Augustura  ,  et  multos  nobiHum  interfecit.  Hu- 

ius  tempore  prasini  ,  et  veneti  per  Orientem  ,  et  Aegyptum  ciuile  vmdccoijc 
bellum  faciunt,  ac  sese  mucua  caede  prosternunt.  Proelia  quoque 
persarum  grauissima  aduersus  rempublicam  excitantur  :  a  quibus  ro> 
mani  fortiter  debellati ,  prouincias  plurimas   vsque   ad    Euphratem 
fluuium,et  ipsam  ,  vt  dicunt,  Ierosolymam  amiserunt . 

120.  HeracJius  dehinc  quintum  agit  imperii  annum  .   Cuius  ini- vmdcccxiiii. 
tio  sctaui  Graeciam  romanis  tulerunt,  persae  Syriam  ,  et  Aegyptum  , 
plurimasque  prouincias .  In  Hispania    quoque  Sisebutus  gothorum 

rex  quasdam  eiusdem  romanae  militiae  vrbes  cepit,et  iudaeos  sui 
regni  subditos  ad  Christi  fidem  conuertic. 

121.  Fiunt  igitur  ab  exordio  mundi  vsque  in  praesentem  eram 
dcliv.  ,  hoc  est,  in  anno  quinto  imperatoris  Heraclii ,  et  quarto  glo- 


119.  Annis  vni.  Sic  Niceph.  Zona- 
ras  ,  Cedrenus  ,  Ado  ,  TuJens.  et  alii  . 
Onuphrius  ann.  2.  menses  4.  diebus  9. 
LOAISA  . 

Ib.  Antiquis  quatuor  aurigantium , 
teste  Cassiodoro  ,factiones  a  colote  nomi- 
natae  fuere,  Veneta,  Prasiaa,  Alba,  Rosea, 
quibus  ,  vt  scribit  Suetonius,  duas  alias  ad- 
didit  Domitianus  alteram  aurati ,  alteram 
purpurei  panni .  Igitur  id  genus  hominum 
seditiosorum  a  coloribus  rtomina  accepit , 
Xiphilinus  in  Caligula  tradit ,  kuic  im- 
peratori  aurigam  quem.iam,  a  coloreve- 
stis  viridis  Prasinum  appellatum ,  maxi- 
me  in   deliciis  fuisse  .  LOAISA  . 

120.  Sisebutus  rex  optimus ,  et  reli- 
giosissimus  fidei  catholicac  picpugnator  , 

et  cultor  acerrimus ,  Gundimari  regi 
cessor,ccnciuum  quartum  toletanum  ,  quae 
magna  synodus  appellatur  ,  congregauit  : 
ibi  c.  55.  dicitur  ,  tcmporibus  religiosissi- 
vnprincipis  Sisebuti  iudaeos  aifidem  chri- 
s;ianam  coactos  fuisse  .  Ad  hunc  Isi  lcrus 
librutn  de  Natura  rerum  scripsit .  LOAIS. 
Ib.  In  nonnulls  niss.  in  Gallia ,  vt 
videtur ,  exaratis , aut  inde  de?criptis  haec 
ita  concinnantur  :  Htraciius  annis  xxvi. 
regnauit .  Hic  V.  imptrii  sui  anno  dum 
fungitur  ,  Sisebutus  gothontm  -  conuertit , 
praettr  eos ,  qui  fugp  lapsi  latenter  mi- 
grauerunt  ad  Francos  .  lluius  imperato- 

TomMI, 


ris  temporibus  vsque  ad  xiv.  imperii  sui 
annum  ,  et  Lotharii  gloriosissimi  princi- 
pis  xL.  regni  sui  anno  multa  reipv.blicae 
vbique  pene  a  diuersis  gentibus  dispen- 
dia  illata  fuerunt .  Huius  tempore  per- 
sae  Chalcedonem  vsque  peruenerunt .  Hi 
murum  iongum  irrumpentes,  et  ad  tnoenia 
Constantinopolis  accedentes  cum  praedi- 
cto  imperatore  in  muro  stante  mutuo  coU 
loquuntur  :  qui  accepto  pretio  pacis  ab 
eo  recedunt  .  Residuum  sextae  aetatis 
temptts  humanae  inuestigaticni  incertum 
est  etc.  AREV. 

121.  Etquarto.  In  alio  ms.  erat  qu!n« 
to  :  verum  maic  ,  quum   ex  Isi.ioro  ipso 
in  historia  gothorum   constet ,  Sisebi       1 
Heraclii  anno   2.  ad  publica  guber.. 
euectum  .  Obserua  autem  ,  esse  quosdam , 
qui  existimant ,  Isidorum    bis  chronicon 
suum  edidisse  ,  primo  vsque  ad  annutn 
quintuto   Heraclii ,  et  quintum  Sisebuti , 
nempe  ad    annum    tnuridi    5814.,  ■ 
de  vero   adaitis  ann.  1 }.  vsque  a.i    18. 
Herailii ,  tt  7.  Suintilani ,  nempe  ad  an« 
nut»    al    orbe  con.iiso  5827.  In   multis 
cxemplaribus  primam    inutnio  fonchisio- 
nctn  huius  chronici  :  in  exemplari  at   ■   ■> 
Sotiensi  ,   quod    omniuni   antiquiss.   est , 
dupiex    eius  conclusit  legitur  ,prwt 
det/i  ,  quam   r.cs  posuimus  ,  posterior  vrro 
hoc  modo  :Heraclius  dehinc  18.  igi*im- 


Ar 
ccr 


106  C  H  R  0  N  I  C  O  N. 

nnl  ab  orbe  riosissimI  principis  Sisebuti ,  anni  quinquies  miile  octingenti  qua- 

sndito  ■  i 

tuordecim  . 

122.     Residuum  seculi  tempus  hiimanae  inuestigationi  incertum 

esttomnem  enim    de   hac    re   quaestionem  Dominus    noster  Iesus 

Act.  Apost.  1.7.    christus  abstulit ,  dicens :  Non  est  vestrum  scire  tempora^  vel  mo- 

menta,  quae  Pater  posult  in  sua  potestate  .  Et  alibi :  De  die  autetn , 

inquit  .illa  ,  et  hora  nemo  scit^neque  angeli  caelorum  -,nisi  Pater  so- 

lus .   Vnusquisque  ergo  de  suo  cogitet  transitu  :  sicut  sacra  scriptu- 

ra  ait :  In  omnibus    operibus  memorare    nouissima  .   Quando    enim 

vnusquisque  de  seculo  migrat,  tunc  illi  consummatio  seculi  est. 


Witth.  24.  36 
Eccli.  7.  <{Oi 


perii  annum  ,  cuius  initio  sclaui ,  etc. 
Fiunt  igitur  ab  exordio  mundi  vsque  in 
praesentem  eram  665.  hoc  est  in  an- 
no  18.  imperii  Heraclii  ,  et  7.  religiosi 
principis  Suintilani  5  8  i6.  Residuum  se- 
culi  teropus ,  etc.  Vt  supr.  Vasncus  lib.i. 
annalium  hispanicorum  capit.  4.  affrmnt , 
se  inuenisst  chromccn  hidor.  vsq.ad^. 
annum  Suintilani  ,  qui  fuit  annus  Domi- 
ni  62.6.  Est  etiam  apfd  me  chrcniccn 
liidori  ms.  diuersam  ab  omnibus  aliis 
conclusionem  habens  .  Verum  de  hac  dua- 
rv.m  editionum  opinicne  dicam  ,  quod  sen- 
tio  :  cxistimo  ,  chrcnicen  hoc  D.  Isid.  se- 
mel  dumtaxat  ab  eo  euulgatum  fuisse  , 
quuyn  in  praefatione  dicat  (  vt  in  an- 
tiquiss.  quibusque,ct  tmendatissimis  excm- 
plaribus  legitur  )  se  scribere  vsque  ad 
Sisebuti  tcmpora  :  aliquo:  vero  annis  post , 
iibrum  Etymolcgiarum  ab  eodem  fuisse 
conscriptum  ,  in  cuius  lib.  5.  cap.  37.  vs- 
que   ad   5.  (   alias    7.   )    Suintilani    an- 


num  ,  et  Heraclii  18.  progreditur  .  Nam 
illu.i  certum  est ,  Isidorum  vltimo  librum 
Etymolcgiarum  ad  Braulionis  caesarau- 
gustani  petitionem  scripsisse  ,vt  testatur 
D.  Illefonsus  in  ad.iitione  virorum  illustr. 
Scripsit  quoque  ,  inqnit ,  vltimo  ad  pe- 
tirionem  Braulionis  caesaraugustani  epi-- 
scopi  librum  Etymologiarum  ;  queni 
quum  mukis  annis  conaretur  perficere  , 
inexpleto  opere  diem  extremum  visus 
est  clausisse  .  Idem  affrmat  Braulio  ipse 
in  eius  vita  ,  aitqtte ,  opus  hoc  relictum 
fuisse  titulis  ,  non  libris  distinctum  ,  quod 
postea  ab  ipso  factum  est.  Puto  itaqtte  , 
conclusionem  ,  quae  est  in  Etymologiis  , 
ab  aliquoin  chronicon  translatam  ,  et  vi- 
cissim  chrenici  in  Etymohigias  :  et  in 
chronico  legendum  v<que  ad  5.  Sisebuti 
annum,  in  Etymologits  vsque  ad  7.  Suin- 
tilani  .  Haec  mihi  occurrunt  :  qui  secus 
sentit  ,  non  reiicio  eius  coniecturam  . 
LOAISA, 


Ic7 


S.   I  S  I  D  O  R  I 

HISPALENSIS    EPISCOPI 

HISTOKIA   DE    REGIBVS 

GOTHORVM  ,  WANDALORVM 
ET    SVEVORVM. 


E  L  O  G 1 VM 

1N   LAVDEM   HISPANIAE. 


I. 


0 


mnium  terrarum ,  quaeque  sunt  ab  occiduo  vsque  ad  In- 
dos  ^pulcherrima  es  ,  o  sacra  ,  semperque  felix  principum  ,  gentium- 
que  mater  Hispania  .  Iure  tu  mtnc  omnium  regina  prouimiarusn  : 
a  qua  non  Occasus  tantum  ,  sed  etiam  Oriens  lumina  mutuat .  Tu  de- 
cus.atque  ornamentum  orbis  -  illustrior  portio  terrae:  in  qua  gaudet 
multum  ,  ac  largiter  floret  geticae  gentis  gloriosa  fecunditas  . 


Praef.  n.  i.  Hoc  elogium  Hispaniae  , 
siue  praefatio  in  Historiam  Gothortim 
desideratur  in  antiquis  editioriibus  ope- 
rum  S.  Isidori  ,  vt  obseruaui  in  iM.loria- 
nis  cap.  79. ,  cui  hunc  feci  titulum  : 
Historia  dt  regibus  goihorum  twandalo~ 
rum  ,  et  sueuorum  Isidoro  contra  Pelli- 
zerium  vindicatur .  Codices  mss.  ,  eii- 
tioncs  inter  sc  diutrsat  .  Chroaicon  Wi~ 
sigothorum  Wulsae  dictum  an  sit  hido- 
ri .  Monitum  de  hoc  Chronico  tx  editio- 
ne  Patrum  Toletanorum  .  Exemplar  in- 
terpolatutn  Historiae  intcr  chronicj  Tu- 
dcnsis  .  AUa  mutila  ,  vt  vidctur  ,  ab  Isi- 
dori  tempore,et  cur  }  Vtrba  Isidori  de 
S.  Htrmtntgildi  aduersus  Patrtm  bello 
tsposita  .  Mirum  Isidori ,  ct  aliorum  Fa- 


trum   ecclesiae  gothicae  silentium  de g!o- 
rioso  S.   Hermentgildi  martyrio  .  0'ose- 

■)  episcoporum  ecclesiae  gcthicae  in 
quibusdam  arduis  Regum  factis  .  Quo 
vberiorcm  sermonem  in  Isidorianis  ad- 
hibui ,  vt  diiflciliora  quzeque  loca  ope- 
rum  S.  Isidori  enuclearern  ,  eo  nunc  mi- 
nus  mihi  laborandum  fuit  in  huiu'-  ,  alio- 
rumque  eiusdem  Isidori  operum  notis 
adornandis  .  Ac  potuissem  sanc  multo 
breuior  fuisse  in  Isidorianis ,  si  in  subii- 
ciendis  annotationibus  abundarc  voluis- 
sem  .  Nunc  variam  praefationis  sci 
ram  indicabo  .  Quatqut  :  ita  recte  Lab- 
beus  pro   quatcumquc ;  nam    quisqut  pro 

•nque  accipitur  :  1  t ,  lo.    ac 

hrgiter  fiortt :  al.  •<  '  multum  firtt 
O    2 


I6$  HISTORIA 

2.  Merito  te  omnittm  vbertate  gignentium  inclulgentior  natura 
ditauit .  Tu  baccis  opima ,  vuis  proflua  ,  messibus  laeta ,  segete  ve- 
stiris ,  oleis  inumbraris  ,  vite  praetexeris  .  Tu  florulenta  campis ,  mon- 
tibusfrondua,  piscosa  Utoribus  .  Tu  sub  mundi  plaga  gratissima 
sita  5  nec  aestiuo  solis  ardore  torreris  ,  nec  glaciali  rigore  tabescis , 
sed  temperata  caeli  zona  praecincta ,  zephyris  felicibus  enutriris  . 
Quidquid  enim  arua  fecundam  ,  quidquid  metalla  pretiosum ,  quid- 
quid  animantia  pulchrum ,  et  vtile  ferunt ,  parturis  .  Nec  illis  amni- 
bus  posthabenda ,  quos  clara  speciosorum  gregum  fama  nobilitat  . 

3 .  Tibi  cedet  Alphaeus  equis  ,  Ciitumnus  armentis  :  quamquam 
volucres  per  spatia  quadrigas  olympicis  sacer  palmis  Alpheus  exer- 
ceat,et  ingentes  Clitumnus  iuucncos  capitolinis  olim  immolaue.rit 
•victimis  .  Tu  nec  Hetruriae  saltus  vberior  pabulorum  requiris  :  nec 
lucos  Molorchi  palmarum  plena  miraris  ,  nec  equorum  cttrstt  tuorutrt 
eleis  curribus  inuidebis  .  Tu  superfusis  fecunda  fluminibus ,  tu  auri- 
fluis  fulua  torrentibus  .  Tibi  fons  equi  genitor  .  Tibi  vellera  in- 
digenis  fucata  conchyliis  ad  rubores  tyrios  inardescunt .  Tibifulgu- 
rans  inter  obscura  penitorum  montium  lapis  iubare  contiguo  vicini 
solis  accenditur  . 

4.  Alumnis  igitttr,et  gemmis  d.ittes  ,  et purpuris ,  rectoribus pa* 
riter ,  et  dotibus  imperiorttm  fertilis  :  sic  opulenta  es  principibtts  or- 
nandis3vt  beata  pariendis .  Iure  itaqtte  te  iam  pridem  attrea  Roma 
caput  gentium  concupiuit ,  et  licet  te  sibimet  eadetn  romulea  virtus 
primum  victrix  spoponderit  ,  denuo  tamen  gothorum  florentissima 
gens  post  multiplices  in  orbe  victorias  certatim  rapuit ,  et  amauit , 
fruiturque  hactenus  inter  regias  infulas  ,  et  cpes  largas  ,  imperii 
felicitate  secura. 


2.  Laeta  :  al.  lata  .  Vo.Frondua  :  codex 
lcgionensis  frondea  .  Ib.  Cregv.m  :  id  reti- 
nendum  cum  Labbeo  ,  neque  erat ,  cur 
Florezius ,  et  Editor  matritensis  recentis 
cditionis  S.  Isidori  praeferrent  graecorum 
cum  Grotio .  AREV. 

3.  Cedet  :  malim  cedit  ;  et  in  mss. 
quidem  saepe  e  occurrit  pro  i .  Ib.  olym- 
picis :  Grotius  olim  Pisis  ,  quod  corru- 
ptum  cst .  Ib.  inuidebis  ,  al.  inuideris  . 
■Apud   Labbeum    deest   haec    periodus, 


Ta  nec  Hetruriae  -  inuidehis  .  Quod  dici- 
tur  vberior  pabulcrum  intelligendum  est 
vberior  pabulis  ,  fere  vt  paulo  post  pal- 
marum  plena  .  ARLV. 

4.  Romulea  :  al.  Romula  .  Ib.  victrix  : 
ita  cod.  legionensis :  alii  ,  victus  ,  aut  vi- 
ctam.  lb.  spopondetit  ,  al.  desponderit , 
aut  possederit .  Ib.  regias  infulas  :  al.  re- 
gna  ,  insulas  .  Iam  Chronicon  ipsum  , 
quod  sequitur ,  Io.  Baptista  Perez  non- 
nuilis  notis  iilustrauit.  AREV. 


GOTHORVM.  to9 

x.  vJothcrum  antiquisslmam  esse  gentem  certum  est  :  quoruvrj 

originem  quidam  de  Magog,  filio  Iaphet,  suspicantur   educi  a  si- 

militudine  vltimae  syllabae  ,  et  magis  de  Ezechiele  propheta  id  cot-  Capj8.  etjp« 

ligentes  .  Retro  autem  eruditio  eos  magis  Getas ,  quam  Gog^  et  Ala- 

gog  appeilare  consueuit .  Gens  fortissima  etiam  Iudaeam  terram  va- 

statura  describitur . 

2.  Interpretatio  autem  nominls  eorum  in  linguam  nostram  te« 
Cti,  quo  significatur  fortitudoret  re  vera,  nulla  enim  gens  in  or- 
be  fuit ,  quae  romanum  imperium  adeo  fatigauerit,  vt  hi .  Isti  enim 
sunt,  quos  etiam  Alexander  vitandos  pronunciauit ,  Pyrrhus  per- 
timuit,  Caesar  exhorruit  .  Per  multa  quippe  retro  secula  ducibus 
vsi  sunt,  postea  regibus,  quorum  oportet  tempora  per  ordinem  cur- 
sim  exponere,et  quo  nomine,  actuque  regnauerint  ,  de  historiis 
libata  retexere  . 

3.  Anno  ante  eram  conditam  xn.  dum  pro  arripiendo  reipu- 
blicae  imperio  Gn.  Pompeius,  et  C.  Iulius  Caesar  arma  ciuilia  com- 
mouissent ,  gothi  ad  praebendum  Pompeio  auxilium  in  Thessaliam 
aduersus  Caesarem  pugnaturi  venerunt  .  Vbi  dum  in  Pompeii  exer- 
citu  aethiopes ,  indi ,  persae  ,  medi ,  graeci ,  armeni ,  scythae ,  ac  re- 
liquae  Orientis  gentes  euocatae  aduersus  Iulium  dimicassent,  isti 
prae  ceteris  Caesari  fortius  restiterunt.  Quorum  Caesar  copia,et 
virtute  turbatus ,  fertur  fugam  meditatus  esse  ,  nisi  nox  proelio  fi- 
ncm  deJisset .  Tunc  Caesar  ait,nec  Pompeium  scire  vincere,  nec 
Caesarem  posse  vinci  .  Nam  si  Pompeius  vincere  nosset,hodiecum 
tam  asperis  viris  Caesarem  superasset  . 

4.  Era  ccxciv.  anno  Imperii  Valeriani,et  Gallieni  primo  .  Go- Anno  erie  ^'S1* 

ris  2j6. 

1.     Uieronym.  in  quttest.  hebr.  Cen.io.  origine  linguae  gothicae  scripserunt .  AR. 

Et  certe    Gothos    omnes   retro    eruditi  2.   Isti  enim  sunt .  Ex  Orosio  .  PEREZ. 

magis  Cetas  ,  quam  Cog ,  et  Magog  ,  ap-  lb.     In  linguam   nostram   tecti ,  quo  ; 

pcllare  consueuerat .  PEREZ.  al.   in  lingua  nostra  dicti ,  quod  .  Alua- 

lb.     Cothorum   etc.  al.  gothorum  ar.ti-  rus   cordubensis  quaedam    ex  hoc  Isido- 

quissimum   esse  regnum .   lb.  retro  av.tem  ri    loco    sumpsit   .  Vide    intra    not.   ad 

eruditio  -    consueuit  :  al.  romani  autem  num.  67.  AREV. 

editi -  consueuerunt  .  Ib.  Gens  jortissima  3.     Alii  ittum  pro   Iulium  tct  ei  pro 

-  describitur  .  Omittitur   id   ,   vt   multa  Caesai <i ,  et  mcditasse  pro  meditatus  esse . 

alia,in    codice   labbcano   .   Fabricius   in  AREVALVS  . 

Bibliograph.    pag.  48.   laudat    Fabianum  4.   Era  294.  al.  mendosc ,  cra  ^14.  Ib. 

Torner,qui  de  pracstantia   linguae   ve-  primo:\tz  Labbeus ,  et  cum    eo    Klore- 

tcris  gothicac  ,  et  Stirnhilmum ,  qui  cc  zius  j  in  editione  Griaiii  mlnus  bene  /r- 


Ifi  H  I  S  T  O  R  I  A 

thi  descensis  montibus  Alpibus  ,  quibus  inhabitabant ,  Graeciam  , 
Macedoniam  ,  Pontum  ,  Asiam  ,  atque  Illyricum  vastauerunt  .  Ex 
quibus  Illyricum  ,  et  Macedoniam  xv.  ferme  annis  tenuerunt  . 
Deinde  a  Claudio  imperatore  superati  sedes  proprias  repetunt .  Ro« 
mani  autem  Claudium  Augustum  pro  eo  ,  quod  tam  fortissimam 
qentem  a  finibus  reipublicae  remouisset ,  insigni  gloria  honorantes  5 
in  foro  illi  aureum  clypeum,in  capitolio  auream  statuam  colloca- 
uerunt  . 

Anno??i.  5*  ^ra  CCCLXIX-  anno  xxvi.  imperii  Constantini ,  gothi  sarmata- 
rum  regionem  aggressi ,  copiosissimis  super  romanos  irruerunt  ag- 
minibus,  velfementi  virtute  cuncta  gladio  ,  et  depraedatione  vastan- 
tes.  Aduersus  quos  idem  Constantinus  aciem  instruxit ,  ingentique 
certamine  vix  superatos  vltra  Danubium  expulit ,  de  diuersis  gen- 
tibus  virtutis  gloria  clarus,  sed  de  gothorum  victoria  amplius  glo- 
riosus  .  Quem  romani  acclamante  senatu  publica  laude  prosequuti 
sunt,  quod  tantam  gentem  vicerit,  quod  patriam  rempublicam  re- 
formauerit . 

Anno  369.  6.  Era  cdvii.  anno  v.  imperii  Valentis  primus  gothorum  gentis 
administrationem  suscepit  Athanaricus  ,  regnans  annos  xm. ,  qui 
persecutione  crudelissima  aduersus  fidem  commota,  voluit  se  exer- 
cere  contra  gothos  ,  qui  in  gente  sua  christiani  habebantur  ,  ex 
quibus  plurimos,qui  idolis  immolare  non  acquieuerunt,  martyres 
fecit :  reiiquos  autem  multis  persecutionibus  afrectos,dum  pro  mul- 
titudine  horreret  interficere  ,  dedit  licentiam  ,  immo  magis  coegit 
de   regno  suo  exire,atque   in  romani  soli  migrare  prouincias. 

.  7.      Era  cdxv.  anno  xm.  imperii  Valentis,  gothi   in  Istrum  ad- 

Anno3?;.  '  .  .  .    l  j-    •  ■  ..       ,      ■    • 

uersus  semetipsos  m  Athananco,  et  Fndigerno  duusi  sunt,  alternis 

sese  caedibus  depopulantes .  Sed  Athanaricus   Fridigernum  Valen- 

tis  imperatoris  suffragio  superat.   Huius  rei  gratia  legatos  cum  mu- 

neribus  ad  eundem  imperatorem  mittit ,  et  doctores  propter  sus- 

cipiendam  christianae  fidei  regulam  poscit .   Valens  autem    a  veri- 

cundo  .  Lindebrogius    legendum   ait    era  6.     Era  407.  Perezius  edidit  408.  cuni 

193.  «  3.  Montes   Alpes  vocabantur  nota,  «/.407.  sed  hoc  verum  est ,  quod  ex 

quilibct  montes  excelsi  .  Vide  Etymolog.  Fastis  Idacianis ,  sliisque  monumentis  Flo- 

lib.  14.  cap.  8.   num.  18.   AREV.  rezius   demonstrat .   Pro  affectos  dumfro 

5.  Al.  ccclxxii.  pro  ccclxix.PEREZ.  al.  aff.ictos   dum  prae  :  et  postea  in  ro- 

Jb.     Era  369.  Id  retinendum  :  alii  alios  manorum  migrare  prouinciam  .  AREV. 

sumeros  indicant .  Pro  anno  26.  men-  7.     Alii ,  trans  Istrum  .  .  .  populantes , 

<Jo$e  apud  Grialium   16.  AREV.  Griali!  ediuo ,  in  Istrium  .  AREV. 


GOTHORVM.  til 

tate  cathoficae  fidei  deuius,et  arianae  haeresis  peruersitate  deten- 
tus,  missis  haereticis  sacerdotibus ,  gothos  persuasione  nefanda  sui 
erroris  dogmati  aggregauit,  et  in  tam  praeclaram  gentem  virus  pe- 
stiterum  semine  pernicioso  transiudit,sicque  errorem ,  quem  recens 
creduiitas  ebibit,  tenuit,  diuque  seruauit. 

8.  Tunc  Gulfilas  eorum  gothorum  episcopus  gothicas  literas 
condidit  ,  et  scripturas  noui  ,  ac  veteris  testamenti  in  eandem 
linguam  conuertit.  Gothi  autcm,statim  vt  literas  ,  et  legem  ha- 
bere  coeperunt ,  instruxerunt  sibi  dogmatis  sui  ecclesias,  talia  iuxta 
eundem  Arium  de  ipsa  diuinitate  documenta  tenentes ,  vt  crede- 
rent,  Filium  Patri  maiestate  esse  minorem  ,  et  aeternitate  posterio- 
rem  ,  Spiritum  autem  sanctum  nec  Deumesse,  neque  substantiatn 
Patris  existere ,  sed  per  Filium  creatum  esse  ,  vtriusque  ministerio 
deditum  ,  et  amborum  obsequio  subditum  .  Aliam  quoque  Patris  sicut 
personam,sic  et  naturam  asserentes,  aliam  Filii\aliain  denique  Spiritus 
sancti ,  vt  iam  non  (  secundum  sanctae  scripturae  traditionem)  vnus 
Deus,et  Dominus  coleretur :  sed  iuxta  idololatriae  superstitionem 
tres  dii  venerarentur  .  Cuius  blasphemiae  maluin  per  decessum 
temporum ,  regumque  successum  annis  ccxm.  tenuerunt.  Qui  tan- 
dem  reminiscentes  salutis  suae  ,  renunciauerunt  inolitae  perfidiae , 
et  per  Christi  gratiam  ad  vnitatem  ndeicatholicae  peruenerunt . 

9.  Era  cdxvi.  anno   xiv.  imperii  Valentis ,  gothi ,  qui   primum  ^nno  378. 
christianos  a  terra  sua  expulerant ,  rursus  ipsi  ab  hunnis  cum  re°« 

suo  Athanarico  expulsi  sunt,  transitoque  Danubio,  quum  vim  rerre 
non  possent  Valentis  imperatoris,  sese  non  depositis  armis  tradunt, 
et  Thraciam  ad  inhabitandum  accipiunt.  Sed  vbi  viderunt,se  op- 
primi  a  romanis  contra  consuetudinem  propriae  libertatis ,  ad  re- 
bellandum  coacti  sunt.  Thraciam  krro ,  incendiisque  depopulan- 
tur ,  deletoque  romanorum  exercitu  ipsum  Valentem  iaculo  vulne- 
ratum  ,  in  quadam   villa  tugientem  succenderunt ,  vt  merito  ipse  ab 

8.     Neque  substantiain  .  Labbeus   ne-  tur  .    Pro    a   terra  su.x     al.     a    se 

que  ex  substaatia  .  De  Gulfilj  ,  aut  Wul-  suis  .   Pcrezius   scribebat  vgnis  ,   et   pro 

6'a    dictum  in  not.  ad  Chronicon  num.  alia   lectione   hunnis ,  quod  ma^is  com- 

103.   Fabricius  pag.  48.   Bibliogr.  recen-  mune  est .   Pro    deletoque ,  quod   .iiii  ex- 

set  Georgii    Friderici    Heupelii   disserta-  hibent ,  in  editionc  Grialii  est  deicacquc . 

tionem  de  Vlphila ,  seu  versione  quatuor  Perezius  forta^se  volcb.it  ,   diti 

euangelistarum  gotbica  .   AREV.  Pro  succcnderunt   etc.    alji    i  '» 

9-      In  editione  Grialii   mendose  an-  VI   tncrito  ipSC  jb  cis  viucns .  AKr.V. 
:ius  45.  Valcntis  pro  anno  14.  dccigna- 


itl  H  I  S  T  O  R  I  A 

eis  viuus  temporali  cremaretur  incendio,  qui  tam  pulchras  ammaSJ 
ignibus  aetcrnis  tradiderat  . 

10.  Inuenerunt  autem  eo  proelio  gothi  confessores  priores  go« 
thos,quos  dudum  propter  fidem  a  terra  sua  expulerant,  et  volue- 
runt  eos  sibi  ad  praedae  societatem  coniungere.  Qui  quum  non 
acquieuissent,  aliquanti  interfecti  sunt,alii  montuosa  loca  teneu- 
tes,et  refugia  sibi  qualiacumque  construentes  ,  non  solum  perse- 
uerauerunt  christiani  catholici ,  sed  etiam  in  concordia  romanorum, 
a  quibus  dudum  excepti  fuerant,  pennanserunt . 

AnnojSi.  n.  Era  cdxix.  anno  imperii  Theodosii  hispani  m.  Athanari- 
cus  cum  Theodosio  ius,  amicitiamque  disponens,  mox  Constanti- 
nopolim  pergit,  ibique  quinto  decimo  die  postquam  fuerat  a  Theo- 
dosio  honorabiliter  susceptus,  interiit  .  Gothi  autem,  proprio  rege 
dehmcto  ,  aspicientes  benignitatem  Theodosii  imperatoris  ,  inito 
foedere,  romano  se  imperio  tradidcrunt ,  et  fuerunt  cum  romanis 
xxvm.  annis. 

Ar.no  582.  12.      Era  cdxx.  anno  imperii  Theodosii  iv. ,  gothi  patrociniuna 

romani  foederis  recusantes,  Alaricum  regem  sibi  constituunt ,  in« 
di^num  iudicantes  romanae  esse  subditos  potestati ,  eosque  sequi , 
quorum  iam  pridem  leges  ,  imperiumque  respuerant ,  et  de  quo- 
rum  se  societate  proelio  triumphantes  auerterant . 

Aaoafpf.  jj#  £ra  cdxxxvii.  anno  imperii  Honorii ,  et  Arcadii  quinto  go- 
thi  in  Alarico  ,  et  Radagaiso  diuisi ,  dum  semetipsos  in  duabus  re- 
gni  partibus  variis  caedibus  lacerarent  ,  ob  excidium  romanorum 
concordes  effecti ,  consilium  in  commune  constituunt,  parique  in- 
tentione  ad  praedandas  quascumque  regiones  Italiae  ab  inuicera 
diuiduntur  . 
.9405.  j^#  gra  CDXun.  anno  Honorii  ,  et  Arcadii  xi.  rex  gothorura 
Radagaisus  genere  scytha  ,cukui  idololatriae  deditus  ,  barbaricae 
immanitatis  feritate  saeuissimus,  cum  ducentis  armatorum  milibus 
Italiae  partes  vehementi    vastatione  aggreditur  ,  spondens  in  con- 

tem- 

quentibus  eadem  ratio  numerandi  ser- 
uatur  .  Pro  ad  praedandas  quascumque 
alii  ad  tentandas  quasque .  AREV. 

14.  Pro  anno  xi.  alii  exhibentx.  s 
vti  nuper  dictuna  .  Grotius  cum  ducentis 
armatis  sarmatarum  mihbus  :  at  Labbeus 
cuta  editione  Griaiij  iacit .  AR.£V, 


jo.     Vide  Eutropium  .  PEREZ. 

II.     lnteriit :  al.  tnoritur  .  AREV. 

13.  Quinto  :  ita  correxit  Florezius  , 
quamuis  alii  habeant  qttarto  ,  vti  etiam 
num.  seq.  posuit  xi.  pro  x.  ,  quia  ita 
melius  anni  erae  cum  annis  imperato- 
/uin  consentiunt,  et  io    tribus  eris  se- 


GOTHORVM.  rij 

remptum  Christi  romanorum  sanguinem  diis  suis  libare  ,  si  vince- 
ret.  Cuius  exercitus  ab  Stilicone  duce  romano  in  montuosis  Thu- 
sciae  locis  circumclusus,  fame  est  potius,quam  ferro  consumptus  . 
Ipse  postremum   rex  captus,  et  interfectus  est. 

15.  Era  cdxlvii.  anno  imperii  Arcadii  xv. ,  extincto  Radagaiso ,  Anno^a^. 
Alaricus  consors  regni ,  nomine  quidem    christianus ,  sed  professio- 

ne  haereticus  ,  dolens  tantam  multitudinem  gothorum  a  romanis 
extinctam,in  vindictam  sanguinis  suorum  aduersus  Romam  proe- 
lium  gessit,  obsessamque  impetu  ,  igne,  gladiis  irrumpit : sicque  vrbs 
cunctarum  gentium  victrix  ,  gothicis  triumphis  victa  succubuit,  eis- 
que  capta ,  subiugataque  seruiuit .  Tam  autem  gothi  clementes  ibi 
•extiterunt,  vt  votum  antea  darent  ,  quod  si  ingrederentur  vrbem, 
quicumque  romanorum  io  locis  Christi  inueniretur ,  iii  vastationem 
vrbis  non  mitteretur  .  Post  hoc  igitur  votum  ,  aggressi  vrbem  o- 
mnibus  et  mors  ,  et  captiuitas  induita  est  ,  qui  ad  Sanctorum  li- 
mina  confugerunt .  Sed  et  qui  extra  loca  martyrum  erant ,  et  no- 
men  Christi ,  et  Sanctorum  nominauerunt,  et  ipsis  simili  misericor- 
dia  pepercerunt  . 

16.  In  reliquis  autem  ,  etsi  praeda  hostium  patuit,  feriendi  ta« 
men  immanitas  refrenata  est  .  Incursantibus  autem  in  illa  vastitate 
per  vrbein  gothis,dum  quidam  potens  virginem  consecratam  ae- 
tate  prouectam  reperisset  ,  eamque  honeste  admoneret ,  vt,  siquid 
apud  se  auri ,  argentique  esset ,  proferret  :  iJIa  fideli  conscientia  , 
quod  habuit,  protulit :  quumque  ille  vasorum  formam  ,  et  pulchri- 
tudinem  ex  illa  antiqua  romanorum  opulentia  miraretur  ,  vir^o 
ait  :  Haec  vasa  mihi  de  sacrario  Petri  apostoli  deposita  sunt-.prae- 
sume ,  si  audes  .  Ego  sacram  hostiam  dare  non  audeo  .  Gothus  ille 
ad  nomen  apostoJi  magno  pauore  perterritus  ,  regi  hoc  per  nun- 
cium  refert,qui  confestim  rex  reportari  omnia  ad  sacrarium  sancti 

15.      Vide   Procopium  ,  lornandcm  ,  annos  cum  Honorio  regnauerat  ,  vt  ex 

Marccllinum  ,Paulum  Diaconum  .  PEREZ.  Isidori  chronico  pater  .   Librarii  ,  vt  cre- 

Ib.     In   editione  Grialii ,  anno  imperii  dcre  par  est ,  ex  praecoJencibus  eris  Ar- 

et  Arcadii  .  Fortasse  editor   voluit  ,  an-  cadii    nomen    cum     Honorio    coniunxe- 

no  Honorii,et  Arcadii :  vt  alii  habent  .  runt .  Pro  impetu ,  igne , gladiis  labbeui 

Verum   Florezius    legendum  probat   an-  minus   bene  impetu  mayiae  cladis  :  pro 

no   imperii  Honorii  ,  deleto  Arcadii   no-  romanorum  alii  christianorum  .  AREV. 
mine    tum   in   hac  er3  ,    tum   in  duabus  16.     Sacram  hostiam i:  Labbeus  t  sacr* 

scqucntibus  448.  ,  et  454.  ,  siquidem  Ar.  hosti ,  quod  fortassc  melius  .  AKEV. 
cadius   iam  obierat,et  tredecim  Untum 

Tom.VU.  P 


4  H  I  S  T  0  R  I  A 

Petri   per  virginem   illam   summa   cum  reuerentia    iussit  ,  dicens  i 
Curn   romanis  gessi  bellum  ,  non  cum  apostolis  Dei . 

17.  Redit  igitur  virgo  reuerentissimis  officiis  honorata,  redeunt 
ct  cum  illa  omnes,  qui  ei  se  sociauerant,  super  capita  sua  vasa 
illa  aurea,  et  argentea  cum  hymnis,et  canticis  reportantes  ,  exer- 
tis  vndique  iussu  regis  ob  defensionem  armatorum  custodiis  .  Con- 
currunt  vndique  ad  voces  canentium  de  latibulis  agmina  christia- 
norum  .  Concurrunt  etiam  et  pagani  ,  atque  admixti  inter  eos , 
dum  seruos  Christi  se  esse  fingunt,  etiam  et  ipsi  calamitatis  exci- 
dium  euaserunt. 

18.  Hac  tempestate  gothi  Placidiam  Theodosii  principis  impe- 
ratoris  filiam  ,  Arcadii ,  et  Honorii  imperatorum  sororem  ,  cum  itt- 
genti  auri ,  argentique  thesauro  Romae  capiunt,  adeptisque  multis 
opibus  romanorum  ,  tertia  die,  incensa,  euersaque  in  partibus  Vr- 
be,  discedunt ,  inde  conscensis  nauibus ,  quum  ad  Siciliam  exiguo 
ab  Italia  freto  diuisam  transire  disponerent ,  infesto  mari  periclita- 
ti,multum  exercitnm  perdiderunt  .  Quibus  tanta  fuit  gloria  de 
romanae  vrbis  obtentu,vt  in  eius  comparatione  nihil  se  mali  pas« 
sos  tempestate  illa  arbitrarentur ,  damna  naufragii  euentu  victoriae 
compensantes.  Mors  Alarici  confestim  sequuta  j  vigesimo  octauo 
regni  anno   defunctus  est  in  Itaiia. 

Ann  19.      Era  cdxlviii.  anno  imperii  Honorii  xvi. ,  et   primo  Theo- 

dosii  Minoris,  Alarico  post  captam  Vrbem  defuncto  ,  Athaulfus  a 
gothis  Italiae  regno  praeficitur  annis  vi,  Iste  quinto  regni  anno 
de  Italia  recedens ,  Gallias  adiit ,  PJacidiam  Theodosii  imperatoris 
filiam  ,  quain    Romae  gothi  ceperant ,  coniugem  sibi   assumpsit  .  In 

Gap.xz.  qua  prophetia  Danielis  a  quibusdam  creditur  fuisse  completa,qui 
ait ,  filiam  regis  Austri  coniungendam  regi  Aquilonis,nulla  tamen 
de   germine  eius  sobole  subsistente  .  Sicut  et  idem  in  sequentibus 

17.     Reportantes  ,  exertis  etc.    Editio  dosii    Minoris  .  Florezius  ex  aliis  editio- 

Grialii  ,  reportantes  .  Exercitus  vndique  nibus  ,  et    ex  ipso  Isidoro  alibi    restiti.it 

iussu    re°is    ob     defensionem  armatorum  eram  448.  annum    16.    Honorii ,  et   an- 

custodiis    concurrunt   .  Vndique   ad  vo~  num   prinoum   Theodosii     Minoris    :  sed 

ces    etc.   Mox   Labbeus    agmina  pagano-  annum   huius    Theodosii   cum    aliis   edi- 

rum ,  qui  dum    christianos    se    esse   fin-  tionibus  omnino  omittit ,  qui  ab    Isido- 

gunt   eic.   AREV.  ro  alibi  non   exprimitur   ,  quum     annos 

18.       Al.   Placidain  pro   Placidiam  .  Honorii  nominat  .  In    editione   Linden- 

PEREZIVS  .  brogii  omittitur   Honorii  nomen  ,  et  an. 

19.     Editio   Grialii   indicat  eram  449.  nus   primus  Theodosii  Minoris"  exprimi» 

aunum   17.  Honorii ,  et  armum.  6,  Th'.-o-  tur.  Sccundum  liidorum  ,   ait  Linden- 


GOTHORVM.  11S 

£ ropheta  subiungit  dicens  :  Nec  slabit  semen  eitts .  Nullus  enim  de 
vtero  illius  extitit  genitus,qui  patris  in  regno  succederet.  Athaul- 
fus  autem,  dum  ,  relictis  Galliis ,  Hispanias  peteret,a  quodam  suo- 
rum  apud  Barcinonam   inrer  familiares  fabulas  iugulatur  . 

20.  Era  cduv.  anno  imperii  Honoriixxn.  post  obitum  AthaulfT  Anno  416. 
n   gothis  Sigericns  Prineeps   electus  est,qni   dum  ad  pacem   eum 
romanis   esset  promptissimus ,  mox  a  suis  est  interfectus  . 

21.  Era  ,  et  anno,quo  supra  Walia  Sigerico  succedens  ,  tri- 
bus  annis  regnum  tenuit,belii  causa  Princeps,  a  gothis  erTcctus,  sed 
ad  pacem  diuina  prouidentia  ordinatus  •,  mox  enim  quum  regna- 
re  coepit ,  foedus  cum  imperatore  Honorio  pepigit ,  Placidiam  so- 
rorem  eius ,  quae  a  gothis  Romae  capta  fuerat,  ei  honoriflce  red- 
didit ,  promittens  imperatori  propter  rempublicam  cmne  certamen 
implendum.  Itaque  ad  Hispanias  per  Constantium  Patritium  euo- 
catus  ,  romani  nominis  causa   caedes  magnas  barbaris  intulit. 

22.  Wandalos  seiinguos  in  Eaetica  omnes  bello  extinxit .  Ala- 
nos  ,  qui  wandalis,  et  sueuis  potentabantur,  adeo  ceeidit,  vt  extin- 
cto  Atace  rege  ipsorum  ,  pauci ,  qui  superfuerant  ,  oblito  regnji 
nomine  ,  Gunderici  regis  wandaiorum  ,  qui  ip  Gallcecia  resederat , 
se  regimini  subiugarent .  Confecto  igitur  Walia  bello  Hispaniae  , 
dum  instructa  nauali  acie,in  Africam  transife  disponeret ,  in  fre- 
to  gaditani  maris  vi  grauissimae  tempestatis  effractus,  memor  etiam 
illius  sub  Alarico  naufragii ,  omisso  nauigationis  periculo,  relictis 
Hispaniis  ,  Gallias  repetit  =,  dataque  ei  ab  imperatore  ob  meritum 
victoriae  secunda  Aquitania  cum  quibusdam  ciuitatibus  confinium 
prouinciarum   vsque   ad   cceanum  . 

25.      Era  cDLvn.  anno  imperii  Honorii  xxv.  rege  Walia   dcfun-  Anno  110. 
cto ,  Theuderedus  successit  in   regno  annis  xxxm.    Q.uj  reguo.aquii 

brogius  ,  ArcaaHits    obierit    ttnno   Christi  esse   wandalos  ,  et  selinguos  csrendi  in 

4    -.  tra  448.    Klor-.-zius     praefert    cum  Prolegom.   ai  L>rnc<  e.  7?.Pro 

Labbeo  in  q.io  pxo  in  qua  .   Edirio  Grialii  iitpcrjfia  unt ,  pditio  Gria- 

quibus  ait   pro  qui   ait.   AREV,  lii    mendose    i  -         ;rat '.    I. 

21.  loannes  FriJericus   Muldener  in  Afiicam  tr,  loltrfiur  .   AKbV. 
Specim  .  rei    numariae     vetens    exhibet           23.     Attno  .  , 

nurouru    vValiae  cum  obscura  epigraphe.      Florezius  e.<  Labbeo  .  1  litio  Gri 
AREVAI  no     imperii     >iono      i  Mineus  , 

22.  Wandalos  SelinguOS  .  Nonnulli  ln-       omisso    nomine  Honorli  .   Proba 

ter  wandalos,  et  selmj/uos  ita  d;suii;z  r.mt,  aios ,  bmiuendum  potius  TheoitoKll  v- 
vr  veiuti    diue     nationes   intelligantor  .       noris   nomen  ,  neque    Iriftum  •>- 

Seu  conianctira  legendum  ,  et    eosdeoi      num>S(  num  incurri^se    iO  eraru 

P    2 


ii6  H  I  S  T  O  R  I  A 

tanico  non  contentus ,  pacis  romanae  foedus  recusat ,  pleraque  mu< 
nicipia  romanorum  vicina  sedibus  suis  occupat ,  Arelas  nobilissi- 
mum  Galliae  oppidum  rnulta  vi  obsessum  oppugnat  .  A  cuius  ob* 
sidione,imminente  virtute  Aetii  rormmae  militiae  ducis ,  non  im- 
punitus  abscedit . 

24.  Remoto  igitur  Valentiniani  imperatoris  iussu  a  potestate 
militari  Aetio,dum  Theuderedus  Narbonensi  vrbi  diutina  obsidio* 
ne,ac  fame  esset  infestus,  rursus  a  Litorio  romanae  miiitiae  duce  , 
hunnis  auxiliantibus  ,  effugatur .  Litorius  autem  dum  primum  res 
prosperas  adnersus  gothos  gessisset  ,  denuo  daemonum  signis,haru- 
picumque  tesponsis  deceptus,  beilum  curfl  gothis  imprudenter  iniit, 
amissoque  romano  exeicitu  ,  miserabiliter  superatus  interiit .  Fecit- 
que  intelligi ,  quantum  illa  ,  quae  cum  eodem  periit  multitudo  , 
prodesse  potuerit ,  si  fide  potius  ,  quam  fallacibus  daemoniorum 
ostentis  vti  maluisset  . 

25.  Extincto  igitur  Litorio  3  pace  deinde  Theuderedus  cum  ro- 
manis  inita,  denuo  aduersus  hunnos  ,  Galliarum  prouincias  saeua  po- 
pulatione  vastantes  ,  atque  vrbes  plurimas  euertentes  ,  in  campis  ca- 
talaunicis,  auxiliante  Aetio  duce  romano  ,  aperto  Marte  conflixit , 
ibique  proeliando  victor  occubuit.  Gothi  autem ,  dimicante  Thu- 
lismundo  Theuderedi  regis  filio,adeo  fortiter  congressi  sunt ,  vt  irt> 
ter  primum  proelium,  et  postremum  trecenta  fere  milia  hominum 
in   eo   certamine  prostrarentur . 

26.  Multa  eodem  tempore  caeli ,  et  terrae  signa  praecesserunt, 
quorum  prodigiis  tam  crudele  bellum  significaretur .  Nam  ,  assiduis 
terraemotibus  factis,a  parte  Orientis  luna  fuscata  est,a  solis  occaj 
su  stella  cometes  apparuit  ,  atque  ingenti  magnitudine  aliquandiu 
fulsit.  Ab  aquilonis  plaga  caelum  rubens,  sicut  ignis ,  aut  sanguis, 
effectum  est,  permixtis  per  igneum  ruborem  lineis  clarioribus  in 
speciem  hastarum  rutilantium  deformatis  .  Nec  mirum,vt  tam  in- 
genti  caesorum  strage  diuinitus  tam  multa  signorum  demonstra- 
retur  ostensio  . 

27.  Hunni  autem  vsque  ad  internecionem  pene  caesi  cum  re- 

457.   Pro  Theudc*cdus  alii  scritmnt  Theo-  25.     Populatione-.aX.depopulatione.PiR, 

^y/faj.Londenbrogius  posuit  eram  467.,  26.  Gr'ia\\us,e/ficttis  est.  Ib.tam  ingcnlh 

et  annum    vicesimuin    Theodosii   Mino-  Florezius  cum  Labbeo  in  tatn  ingenti. AR. 

ris ,  ac   consequenter  23.  annos  tantum  27.     Irruptis  :  Labbeus  ,  interruptis  . 

Thcuderedo   assignauit.  AREV.  AREVALVS  . 


G  O  T  H  O  R  V  M .  1 1 7 

ge  suo  Attila ,  relictis  Galliis,  Italiam  perfugiunt,  aliquantis  ciuitati- 
bus  irruptis .  Qui  et  ibi  partim  fame ,  partim  caelestibus  plagis  per- 
cussi  interierunt .  Misso  insuper  a  Marciano  imperatore  exercitu , 
forti  plaga  caeduntur,  arfectique  nimium,ac  diminuti  ,  sedes  pro- 
prias  repetunt ,  ad  quas  rex  eorum  Attila  ,  mox  vt  remeauit  ,  oc- 
cubuit . 

28.  Post  eius  obitum  hunnorum  gens  proprio  se  insuper  ex- 
cidio  deuastauit.  Statimque  inter  filios  eius  de  obtinendo  regno 
magna  sunt  exorta  certamina  .  Atque  ita  hunni  ,  qui  tot  cladibus 
antea  diminuti  fuerant,  rursum  mutuis  sese  gladiis  conciderunt  . 
In  quibus  illud  mirum  est,vt,dum  omne  proelium  detrimentum 
habeat  populdrum,  isti  vice  versa  cadendo  proficiant .  Sed  proin- 
de  est,  quia  in  disciplinam  fidelium  positi  sunt ,  sicut  populus  est 
gentis  persarum  . 

29.  Virga  enim  furoris  Dei  sunt  ,  et  quoties  indignatio  eius 
aduersus  fideles  procedit,  per  eos  flagellantur ,  vt  eorum  afflictioni- 
bus  emendati ,  a  seculi  cupiditate ,  et  peccato  semetipsos  coerceant, 
et  caelestis  regni  hereditatem  possideant.  Adeo  autem  haec  gens 
horrida  est,vt  quum  famem  in  bello  fuerit  passa  ,  venam  tangat 
equi,et  sic  excludat  hausto  sanguine  famem  . 

30.  Era  cdxc.  anno  primo  imperii  Marciani  Turismundus,  filius  Anno  4J2. 
Theuderedi  ,  prouehitur  ad  regnum  anno  vno  .   Qui  dum  in  ipsis 

regni  sui  exordiis feralis ,  ac  noxius  hostilia  inspiraret,  et  multa  age- 
ret  insolentius ,  a  Theuderico,  et   Frigdarico  fratribus  Cst  occisus . 

31.  Era  cdxci.  ann.  11.  imperii  Marciani  Theudericus  post  fra-  Anno  453. 
ternam    necem   in  regnum  succedens  imperauit  annis  xni.  qui  pro 

eo  quod  imperatori  Auito  sumendi  imperialis  fastigii  cum  gallis 
auxilium  praebuisset,  ab  Aquitania  inHispaniam  cumingenti  multi- 
tudine  exercitus ,  et  cum  licentia  eiusdem  Auiti  imperatoris  ingreditug 
anno  regni  quinto.  Cui  cum  magna  copia  rexsueuorum  Recchiarius 
occurrens  duodecimo  ab  Asturicensis  vrbis  miliario,  apud  fluuium, 
qui  Vrbicus  appellatur ,  inito  mox  certamine,  superatus  est ,  caesissue- 

30.     Omnia  exemplaria  consentiunt  aliam  chronologiam   sequuntur;  ex  quo- 

in  era   490.  ,  et  anno  primo   Marciani  :  rum  sententia    Marcianus  regnaic    coe- 

et    id    viiletur  esse    posirum    ex   inente  pit  anno  4S0.,  cui   respondet  era   488. 

Jsidori,  vt  patet  ex  eris  sequentibus ,  et  Grialius ,  flius  Theuderedis  .  AREV. 
ex    Idacii  chronico  interpolato  ,  cui  haec  31.     Poriucale  :  al.   Tortumcalem  ,  vel 

jufrutandi  ratio  congruit .  Cetcrum  alii  Portucalem  ,  vcl  Portalem  .  AREV. 


xiS  H  I  S  T  0  R  I  A 

uorum  agminibus,  aliquantis  captis ,  plurimisque  fugatis  .  Ipse  po< 
stremo  rex  telo  saucius  fugit,  praesidioque  suorum  carens.»  ad  lo- 
cum  Portucale  capitur,  regique  Theuderico  viuus  offertur. 
•  32.  Quo  perempto  ,  multis  ,  qui  de  priore  certamine  super- 
fuerant ,  sese  tradentibus  ,  aliquantis  nihilominus  trucidatis,  regnum 
penc  destructum  est  ,  finitumque  sueuorum  regnum  .  Reliqui  au- 
tem  sueui ,  qui  remanserant  in  extrema  parte  Gallaeciae  ,  Massilae 
filium  nomine  Maldram  sibi  regem  constituunt ,  regnum  reparatur 
sueuorum  .  Occiso  Recchiario  ,  Theudericus  de  Gallaecia  ad  Lu- 
sitaniam  victor  succedens,  dum  Emeritensem  vrbem  depraedari  mo- 
liretur ,  sanctae  martyris  Eulaliae  ostentis  perterritus  ,  cum  omni 
protinus  exercitu   discedit ,  et  Gallias  repetit  . 

33.  Mox  deinde  partem  vnam  exercitus  duce  Ceurila  ad  Bae- 
ticam  prouinciam  mittit,  partem  aliam  sub  Singerico ,  et  Nepotia- 
no  ducibus  ad  Gallaeciam  dirigit ,  qui  sueuos  apud  Lucum  saeua 
depraedatione  vastauerunt  .  In  Galliis  autem  Agrippinus  Comes , 
et  ciuis  ,  Aegidio  Comiti  romano  aemulus,vt  gothorum  merere- 
tnr  auxilia,  Narbonam  tradidit  Theuderico  .  Post  aliquot  Iegati  a 
Remismundo  Maldrae  filio  ,  rege  sueuorum  ,  niissi  ad  Theudericum 
venerunt,  pacem  ,  amicitiamque  poscentes  .  Similiter  Theudericus 
ad  Remismundum  remittit  cum  armorum  adiectione  ,  vel  mune- 
rum ,  directa  etiam  coniuge  ,  quam  haberet .  Sallanem  quoque  le- 
gatum  denuo  Theudericus  mittit  ad  Remismundum  .  Qui  reuersus 
ad  Gallias  ,Theudericum  ab  Eurico  fratre  suo  reperit  interfectum. 
Aaao  4^6.  34.      Era  div.  ann.  imperii  Leonis  vni.  Euricus  pari  scelere,quo 

frater,  succedit  in  regnum  ann.  xvn.  Jn  quo  honore  prouectus ,  et 
crimine,  statim  legatos  ad  Leonem  imperatorem  dirigit .  Nec  mo- 
ra,  partes  Lusitaniae  magno  impetu  depraedauir  .  Exercitum  inde 
alium  mittit,  qui  captam  inde  Pampilonam  ,  u  Caesaraugustam  , 
tnisso  exercitu  ,  capit,  superiorem  quoque  Hispaniam  in  potestatem 

32.     Eu!a!iae  .  Florezius  tom.6.  Hisp.  detur   M-aldram  etc.   cum  Florezio  ,  et 

sacr.  append.7.  euidit  Chronicon    marty-  ita  scribitur  hoc  nomen  in  Historia  Sue- 

rum   auctoris  vetustissimi  ,  in  quo  men-  uoruin   num.  38.    AREV. 
tio  fit  S.  Eulaliae  Erneritehsjs  ,  non  Bar-  34.     Partes  :  af.    partem  .  Ib.    nobill- 

cinonensis  .  Vide    commeritar.  ad  Pru-  tatein  ,  quae   ci  repugnnuerat :  al.  ciiuta. 

dent.  pag.  941.  Pro  Masdram  ,'et  num.  tes  ,  quae  ei  repugnauerant .  \b.  cuertit : 

Seq.  Masdrae  editio  Grialii    habet  Mas-  al.  peremit   .   Ib.    in  potcstatem   submit- 

dram  ,  ct  Masdrae,  sed  praeferendtim  vi-  tit :  al.  in  potcstate  sua  mittit :  et  vtram- 


GOTHORVM.  1I9 

submittit.  Tarraconensis  etiam  prouinciae  nobilitatem ,  quae  ei  re- 
pugnauerat ,  exercitus  irruptione  euertit  .  la  Gallias  autem  reuer- 
sus,Arelatum  vrbem,et  Massiliam  beiiando  obtinuit ,  suoque  re- 
gno  vtrasque  adiecit  . 

35.  Iste  quodam  die  congregatis  in  colloquio  gothis,  tela,quae 
omnes  habebant  in  manibus ,  a  parte  ferri ,  vel  acie,  alia  viridi , 
alia  roseo  ,  alia  croceo ,  alia  nigro  colore  naturalem  ferri  speciem 
vidit  aliquandiu  habuisse  mutatam  .  Sub  hoc  rege  gothi  legum 
statuta  in  scriptis  habere  coeperunt  .  Nam  antea  tantum  moribus, 
et  consuetudine  tenebantur  .  Obiit  Arelati  Euricus  rex  morte  pro- 
pria  defunctus  . 

36.  Era  dxxi.  ann.  x.  imperii  Zenonis ,  Eurico  mortuo,  Alari-  Anno  483. 
cus  filius  eius,apud  Tolosanam  vrbem  princeps  gothorum  consti- 

tuitur ,  regnans  ann.  xxm.  aduersus  quem  Fiuduius  francorum  prin- 
cens  Galliae  regnum  atfectans ,  Burgundionibus  sibi  auxiliantibus  , 
bellum  mouet ,  fusisque  gothorum  copiis,ipsum  postremo  rcgem 
apud  Pictauium  superatum  interficit  .  Theudericus  autem  Italiae 
rex ,  dum  interitum  generi  comperisset ,  confestim  ab  Italia  profi- 
ciscitur,  francos  proterit,  partem  regni  ,  quam  manus  hostium  oc- 
cupauerat ,  recepit,  gothorum  iuri  restituit. 

37.  Era  dxlv.  ann.  xvn.  imperii  Anastasii  Gisaleicus,  snperioris  Anno  507. 
regis  filius  ex  concubina  creatus ,  Narbonae  princeps   efficitur ,  re- 

gnans  annos  quatuor  ,  sicut  genere  vilissimus  ,  ita  infelicitate  ,  et 
ignauia  summus.  Denique  dum  eadem  ciuitas  a  Gundebado  bur- 
gundionum  rege  direpta  fuisset,iste  cum  multo  sui  dedecore  ,  et 
cum  magna  suorum  clade  apud  Barcinonam  se  contulit,  ibiqne 
moratus,  quousque  etiam  regni  fascibus  a  Theuderico  fugae  igno- 
minia  priuaretur. 


que  pro  vtrasque .   AREV. 

35.  Sub  hoc  regc  eic.  De  origine  iu- 
ns  gothici  sermonem  habui  in  Isido- 
rianis  cap.  91.  num.  8.  ct  seqq.,  vbi  ad- 
ucrti ,  nnte  Furicum  aliquas  videri  fuis- 
se  legcs  gothicas  ,  quaniuis  primus  Eu- 
ricus  jeas  cum  aliis  in  vnutn  corpus  red- 
c^crit  .   AKLV. 

?*•     .-.'/.    acra    DXI.   PEREZ. 

Ib-  Fluduius  .  al.  Fluduildus  .  Clodo- 
ucum   ait  Aimonus  .  PLKLZ. 

lb.      Era    521.   anno  x.    lu  plerique 


Isidoriani  codices ,  quod  Isidorianae  chrc 
nologiae  concinit  .  Nonnullae  eJitiones 
er.im  assignant  522.  ,  et  Pagius  Lurici 
niortem  ad  eram  52?.  refert ,  quoJ.  1113- 
gis  ctiam  Florezio  placct  .  Pro  Fluduius 
1  cus  legit  Hluduuicus  .  Pro  gtneri 
Florczius  cum  Grotio  generis  i«;,Lab- 
bcus  generi  sui  .  AKLV. 

37.       Gundebado  .  al.  GnndebalJo  . 
PEREZIVS  . 

][\     Era   545.  Editio  GrialH  era  544., 
quoa  menduna  videtur,v«   ■  i«- 


i2o  H  1  S  T  0  R  I  A 

3S.  Inde  profectus  ad  Africam  ,  wandalorumsuffragium  poscit, 
quo  in  regnum  posset  restitui  .  Qui ,  dum  non  impetrasset  auxi- 
lium,moxde  Africa  rediens,ob  metum  Theuderici  Aquitaniam 
petiit,  ibique  anno  vno  delitescens,  in  Hispaniam  reuertitur,  atque 
a  Theuderici  regis  duce  ,  duodecimo  a  Barcinona  vrbe  miliario 
commisso  proelio  ,  superatus  in  fugam  vertitur ,  captusque  trans 
fluuium  Druentium  Galliarum  interiit,  sicque  prius  honorem,  post- 
ea  vitam   amisit . 

Anno  jti.  39-     Era  dxlix.  anno  xxi.  imperii  Anastasii  Theudericus  Iunior , 

quum  iam  dudum  consul ,  et  rex  a  Zenone  imperatore  Romae 
creatus  fuisset ,  peremptoque  Odouacro  rege  ostrogothorum  ,  atque 
deuicto  fratre  eius  Honoulfo  ,  et  trans  confinia.  Danubii  effngato, 
xlix.  annis  in  Italia  regnasset  ,  rursus  extincto  Gisaleico  rege  go- 
thorum,  Hispaniae  regnum  xv.  annis  obtinuit,  quod  superstes  Ama- 
larico  nepoti  suo  reliquit.  Inde  Italiam  repetens,  aliquandiu  omni 
cum  prospeiitate  regnauit,  per  quem  etiam  vrbi  Romae  dignitas  non 
parua  est  restituta.  Muros  namque  eius  iste  redintegrauit  ,  cuius 
rei  gratia  a  Senatu  inauratam   statuam  meruit . 

Acno  526.  40.      Era  dlxiv.   ann.  imperii    Iustiniani  1.    regresso   in  Italiam 

Theuderico  ,  et  ibidem  defuncto  ,  Amalaricus  nepos  eius  v.  annis 
regnauit .  Qui,quum  a  Childeberto  francorum  rege  apud  Narbo- 
nam  proelio  superatus  fu  isset ,  ad  Barcinonam  trepidus  fugit,ef- 
fectusque  omnium  contemptibilis,  ab  exercitu  iugulatus  Narbonae 
in  foro  interiit  . 

4i.Era 


peratoris ,  ct  aliis  locis  Isidori  Florczius 
colligit  .   AREV. 

38.  h\\\,atque  ab  Ebbane  Theuderi- 
ci  regis  duce  .  Masdeus  tom.  10.  Histo- 
riae  Hisp.  pag.  311.  affert  chronicani  re- 
gutn  Wisigothorum  ,  et  Gisalieurn  refert 
regnasse  annos  tres ,  et  vnum  in  late- 
b:a  .  Alii  dicunt ,  regnasse  annos  quin- 
decim  ,  fort2sse  quia  eius  regnum  con- 
iungunt  cutn  sequenti  Theodorici  .  AR. 

39.  Odouacro  :  al.  Odoacre,  vel  Odoa- 
cro  :  mox  in  Italia  victor  regnasset . 
Pro  superstes  ,  quod  cum  Grotio  ,  et  an- 
tiquis  editionibus  Florezius  rctinuit ,  edi- 
tio  Grialii,  et  Labbeus  superstiti  .  Pro 
vrbi  Romae  alii  Vrbis  regia  ,  vel  regiae 


vrbi .  Theudericus  annis  xr.  fuit  in  Hi- 
spania  ,  inde  Italiam  repetens  ,  per  con- 
sortium  regnauit  cum  Amalarico  ,  qui 
post  mortem  Theuderici  solus  regnauit 
annis  quinque  ,  vt  mox  dicitur.  AREV. 
40.  Eram  564.  cum  anno  1.  lusti- 
niani  coniungit  Isidorus  ,  vt  ex  aliis  quo- 
que  eiusdem  locis  arguitur  .  Alii  annum 
Iustiniani  primum  ad  eram  564.  refe- 
runt  .  In  nonnullis  editicnibus  minus 
bene  legitur  era  566.  anno  imperii  Iit- 
stiniani  primo  .  Iudicium  Grialii  tie  hac 
era  564. ,  et  anno  1.  Iustiniani  habes  in 
Isidorianis  cap.  36.  num.  15.  Baronius 
ad  annum  531.  num.  i2.,et  Pagius  ad 
eum  locum  agunt  de  concilio   toletano 


COTHORVM.  rii 

41.  Era  dlxix.  anno  imperii  Iustiniani    vi.   post   Amalaricum  Ann0     ' 
Theudis  in  Hispania  creatur  in  regnum  annis  xvn.  mensibus  v.  qui, 

dum  esset  haereticus,  pacem  tarnen  concessit  ecclesiae  .  Adeo  vt 
licentiam  catholicis  episcopis  daret ,  in  vnum  apud  toletanam  vr- 
bem  conuenire  ,  et  quaecumque  ad  ecclesiae  disciplinam  necessa- 
ria  extitissent,  libere  ,  Iicenterque  disponere  .  Eo  regnante  ,  dura 
francorum  reges  cum  infinins  copiis  in  Hispani.un  conuenissent , 
et  Tarraconensem  prouinciam  bello  depopularent,  gothi ,  duce  Theu- 
disclo  ,  obicibus  Hispaniae  interclusis,  francorum  exercitum  multa 
cum  admiratione  victoriae  prostrauerunt .  Dux  idem  ,  prece  ,  atque 
ingenti  pecuniasibi  oblata  ,  viam  fugae  hostibus  residuis  vnius  diei , 
noctisquespatio  praebuit  .  Cetera  infelicium  turba,  cui  transituscol- 
lati  temporis  non   occurrit,  gothorum    perempta  gladio  concidit  . 

42.  Post  tam  felicis  successum  victoriae  trans  fretum  incon- 
sulte  gothi  se  gesserunt.  Denique  dum  aduersus  milites  ,  qui  Se- 
ptem  oppidum,  pulsis  gothis,  inuaserant,  oceani  freta  transissent  , 
idemque  castrum  magna  vi  certaminis  expugnarent,  adueniente  die 
Dominico  ,  deposuerunt  arma ,  ne  diem  sacrum  proelio  funesta- 
rent .  Hac  igitur  occasione  reperta,  milites  repentino  incursu  a°-- 
gressi,  exercitum  mari  vndique,  terraque  conclusum  ,ignauum  ,  at- 
que  inermen  adeo  prostrauerunt,  vt  ne  vnus  quidem  superesset , 
qui  tantae    cladis  excidium  praeteriret  . 

43.  Nec  mora,  praeuenit  mors  debita  principem .  Vulneratur 
enim  a  quodam  in  palatio,  qui  iam  dudum  dementis  speciem  ,  vt 
regem  deciperet,  simulauerat .  Finxit  enim  arte  insaniam  ,  perfo- 
ditque  principem  ,  quo  vulnere  ille  prostratus  occubuit,  et  vi  gla- 
dii  indignantem  animam  exhalauit  .  Fertur  autem  inter  effusionem 
sanguinis  coniurasse  ,  nequis  interfkeret  percussorem  dicens  ,  se 
congruam  meriti  recepisse  vicissitudinem  ,  quod  et  ipse  priuatus 
ducem  suum   solicitatus  occiderat . 

apud  Montanum   cpiscopum  anno  qtiin-  sed  Conradus  Samuel  Schurzfleischius  'n 

to  Amalarici  .  Pro    CHildeberto  alii  // (V-  D>put.  hi>:or.  ciuil.  Lipsiae  1609.  tom. 

bsrto  .   Pro   Harbonae    malirb   Narbone  :  1.   disp.  3.    nurfl.  18.  nduertit ,  interpola. 

hoc   certe    melius  ,  et    infra   occurrit   .  tum  fuisse    locum  ,  nam  tunc  solum  fue- 

AREVALVS  .  re  quatuor  francorum  reges .  Confl-r  Ea- 

41.     Extitisjent :  sic  Labbeus .  Editio  ronium  tom.  7.  ad  ann    541.  AKLV. 
Grialii    exiiterunt  .  Mox  oblata  ,  viam  :  42.     Septem  ;  al.   Septam  .   I 

»\.  obiecta,vicem  .  Apud  Rignaeum  fran-  43.     Mj>s  debita~.il.   »>ors   dcin.ie . 

corum   reges    quinque    fuisse   dicuntur  :  Quod  addi:ur  indignantcm  anu/iam  ,  vi- 

Tom.Vll.  Q 


122  H  I  S  T  O  R  I  A 

Anno  548.  44.     Era  dlxxxvi.  ann.  imperii  Iustiniaai  xxni.  interempto  Theu* 

di,Theudisclus  superioris  principis  dux  gothis  praeficitur,  regnans 
ann.  1.  menses  m. ,  qui  dum  plurimorum  potentum  connubiapro* 
stitutione  publica  macularet ,  et  ob  haec  instrueret  animum  ad  ne- 
cem  muhorum,  praeuentus  coniuratorum  manu  ,  Hispali  inter  epu- 
las  iugulatur,  confossusque  gladio   extinguitur  . 

Anno54j.  ^5.     Era  dlxxxvii.  imperii  Iustiniani  xxiv.  extincto  Theudisdo  , 

Agila  rex  constituitur  regnans  ann.  v.  Iste  aduersus  cordubensem 
vrbem  proelium  mouens,dum  in  contemptum  catholicae  religionis 
beatissimi  martyris  Aciscli  corpori  iniuriam  inferret ,  hostiumque,  ac 
iumentorum  cruore  sacrum  sepulcri  eius  locum  ,  vt  profanator, 
pollueret,  inito  aduersus  cordubenses  ciues  certamine,  poenas  di- 
gnas,  sanctis  inferentibus ,  meruit.  Nam  belli  praesentis  vltione  per- 
c  us  ,  et  filium  ibi  cum  copia  exercitus  interfectum  amisit ,  et  the- 
saurum   omnem  cum  insignibus  opibus  perdidit  . 

46.  Ipse  victus,  ac  miserabili  metu  fugatus  ,  Emeritam  se  re- 
cepit  .  Aduersus  quem  interiecto  aliquanti  temporis  spatio,Atha- 
nagildus  tyrannidem  regnandi  cupiditate  arripiens,  dum  exercitum 
eius  contra  se  Hispahm  missum  virtute  militari  prostrasset ,  viden- 
tes  gothi ,  proprio  se  euerti  excidio  ,  et  magis  metuentes,  ne  Hispa- 
niam  miiites  romani  auxilii  occasione  inuaderent,  Agilanem  Eme- 
ritae  interficiunt,  et  Athanagildi  sese  regimini  tradiderunt . 

Anno  554.  47«      Era  dxcii.  ann.   imperii    Iustiniani   xxix.  occiso    Agilane  , 

Athanagildus  regnum,quod  inuaserat,  tenuit  ann.  xiv.  Hic,quum 
iam  dudum  sumpta  tyrannide  ,  Agilanem  regno  priuare  conaretur, 

detur  sumptum  ex  vltimo  versu  Aenei-  sed  idem  numerus   587.  in  textu ,  et in 

dos ,  Vitaque  cum  gemitu  fugit  indignata  nota    exprimebatur  :   itaque    ignorans  * 

sub  vmbras  .  AREV.  quidnam   potius   Perezius   voluerit ,  eam 

44*     Annum  Iustiniani  2}.  cum  Lab-  notam  sustuli ,  qua  nihilaliud  ,  quam  nu- 

beo  ,  et    Fiorezio  ascripsi  :  in  editione  merus     erae  ,   qui    in  textu  apparebat, 

Grialii  annus   22.   per  errorem  ,  vt    vi-  continebatur  .  In    editione   Grialii    desi- 

detur,  asiignatur   .  Pro    menses    tres  in  derarur  corpori  post   Ascisdi  .  Alii ,  /«- 

chronico  wisigothorum  est  menses  sex  ,  ferret ,  ossiumque  ,  ac  iumentorum  horro- 

dies   tredecim  ,  apud   Labbeum   diuerso  re  sacrum   etc.  AREV* 

charactere  menses  septem  .  AKEV.  46.     Hispalim  :  ita  Florezius  cum  Lab- 

45.     xxiv.  pro  xxm.  PEREZ.  beo  .  Editio    Grialii  ,  et  aliae  Hispali . 

Ib.     Hic  etiam  in  editione  Grialii  per  AREVALVS  . 

errorem ,  de   quo   supra  in  era   praece-  47.      Fracti ,  atque  finiti .  Floreziu-3 

denti ,  apponitur  annus  23.  pro  anno  24.,  cum    aliis   addit :  Fidem  catholicam  occuU 

qui  in   nota  pro  varia  lectione    indica-  te  tenttit,  et   christianis  valde  beneuolut 

tur  •  Eut  ctiam  varia  lectio   pro  era  :  fuil  .  AREV. 


G  O  T  H  O  R  V  M.  tij 

militum  sibi  auxilia  ab  imperatore  Iustiniano  popo?cerat,  quos  post- 
ea  submouerc  a  finibus  regni  molitus  non  potuic  .  Aduersus  quos 
huc  vsque  conflictum  est .  Frequentibus  antea  proeliis  caesi ,  nunc 
vero  multis  casibus  fracti  ,  atque  finiti  .  Decessit  autem  Athanagil- 
dus  Toleti  propria  morte  ,  vacante  regno  mensibus  v. 

48.  Era  dcv.  ann.  n.  imperii  lustini  minoris  post  Athan?.gildum  Anno  $67, 
Liuua  Narbone  gothis  praeficitur,  regnans  ann.  m. ,  qui  secundo 

anno,  postquam  adeptus  est  principatum  ,  Leouigildum  iratrem  non 
solum  successorem  ,  sed  et  participem  regni  sibi  constituit,Hispa- 
niaeque  adminisrrationi  praefecit  ,  ipse  Galliae  regno  contentus  . 
Sicque  regnum  duos  cepit ,  dum  nulla  potestas  patiens  consortis 
sit .  Huic  aute  n  vnus  tantum  annus  in  ordine  temporum  reputa- 
tur  Liuuae  regis  ,  reliqui  Leouigildo  fratri  annumerantur . 

49.  Era  dcvi.  ann.  111.  imperii  Iustini  minoris  Leouigildus  ade-  Anno  s<ss. 
ptus  Hispaniac,ec  Galliae  principatum,  ampliare  regnum  bello,et 
augere  opes  statuic  .  Studio    quippe  eius ,  exercitus  concordante 
fauore,  victoriarum  multa  praeclare  sortitus  esc .  Cantabros  nam- 

que  iste  obtiouit  ,  Aregiam  iste  cepit,Sabaria  ab  eo  omnis  deui- 
cta  est,  cesserunt  etiam  armis  illius  plurimae  rebelles  Hispaniae 
vrbes .  Fudit  quoque  diuerso  proelio  milites ,  et  quaedam  castra 
ab  eis  occupata  dimicando  recepit  .  Hermcnegildum  deinde  filium 
imperiis  suis  tyrannizantem ,  obsessum  exuperauit  .  Postremum  bel- 
lum  sueuis  intulit,  regnumque  eorum  in  iura  gentis  suae  mira  ce« 
leritate  transmisit,  Hispania  magna  ex  parte  potitus  .  Nam  antea 
gens  gothorum  angustis  finibus  arctabatur  ,  sed  ofluscauit  in  co 
error  impietatis  gloriam  tantae  virtutis  . 

50.  Denique  arianae  perfidiae    furore   repletus  ,  in  catholicos 
persecutione  commota,  plurimos  episcoporum  exilio  relegauit .   Ec- 

48.     Era  to^.anno  secundo  imperiietc.  quod   rationi    temporum    non   coiv.;i\:;t . 

Id   rctinendum  cum  editione  Grialii  os-  Grotius  ,  et   Labbeus  adcpto    Hispaniae 

rendit   Fiorezius  ,   quamuis   ali3e   editio-  primipatu  ,  omisso   GaUiac   .   Pro  prae- 

nes  alios  numeros    ascnbant   .    Liuuam  clare  sortitus  e<t  Labbetis  praeda  rcsor- 

trnus    tintum    annis   regnasse  ,  ex  Isido-  titus   eit  .  Pro  Sabaria   alii   historici   i 

ro  colligitur  ;  at  Biclarensis  quinque  eius  baudta  .    Klore.-ius   cum    Grotio  ,   Pttd 

regni  annos  enumerat  .  Post   rcputatur  quoque  diuerso  proelio    lustini    miliia  , 

verba  Liuuat    regis  in   aliis    editionibus  quos   Athanagileius   ad  attxilium    ftncit* 

non  cxtant,ct   abur.dare  ait  Florezius  .  u:rut,ct  qUaedam  castra  cic.  DeS.Her- 

■   credidt-rim  ,  legendum   hi>ic.i:t:»,  mcnegildi    bciio,ct    martyrio  refcole,  $! 

atque  ita  recte    procedit    sensus  .   AK.  placet ,  dict.t   in    Isidori.mis  cap.^j».  n.2j. 

40.      Era   606.   Labbeus ,  cra  607.,  et   seqq.  ARLV. 

Q  a 


124  H  I  S  T  O  R  I  A 

clesiarum  reditus ,  et  priuilegia  abstulit,  multos  quoque  terroribuj 
in  arianam  pestilentiam  impulit ,  plerosque  sine  persecutione  illectos 
auro,  rebusque  decepit .  Ausus  quoque  inter  cetera  haeresis  suae 
contagia  etiam  rebaptizare  catholicos,  et  non  solum  ex  plebe,sed 
etiam  ex  sacerdotalis  ordinis  dignitate,sicut  Vincentium  caesarau- 
gustanum  de  episcopo  apostatam  factum  ,  et  tamquam  a  caelo  iu 
infernum  proiectum . 

5  i.  Extitit  autem  etquibusdam  suorum  perniciosus:  nam  quos^ 
cumque  nobilissimos,  ac  potenrissimos  vidit,aut  capite  truncauit, 
aut,opibus  ablatis ,  proscripsit,  et  proscriptos  in  exilium  misit.Fi- 
scum  quoque  primus  iste  locupletauit  ,primusque  aerarium  de  ra- 
pinis  ciuium  ,  hostiumque  manubiis  auxit .  Primusque  etiam  inter, 
suos  regali  veste  opertus  in  solio  resedit .  Nam  ante  eum  et  ha- 
bitus:,  et  consessus  communis  ,  vt  populo  ,  ita  et  regibus  erat .  Cotv 
didit  etiam  ciuitatem  in  Celtiberia  ,  quam  ex  nomine  filii  Reco- 
polim  nominauit.  In  legibus  quoque  ea,quaeab  Eurico  incon- 
dite  constituta  videbantur ,  correxit ,  plurimas  leges  praetermissas 
adiiciens ,  plerasque  superfluas  auferens .  Regnauit  autem  ann.  xvm, 
defunctus  propria  morte  Toleti . 
Anno  5?(J.  52.      Era  dcxxiv.  ann.  iv.  imperii  Mauricii ,  Leouigildo  defunctOj 

filius  eius  Recaredus  regno  est  coronatus,  cultu  praeditus  religionis, 
et  paternis  moribus  longe  dissimilis .  Namque  ille  irreligiosus,  et 
bello  promptissimus ,  hic  fide  pius  ,  et  pace  praeclarus  \  ille  armo- 
rum  arribus  gentis  imperium  dilatans ,  hic  gloriosus  eandem  gen- 
tem  fidei  trophaeo  sublimans  .  In  ipsis  enim  regni  sui  exordiis 
catholicam  fidem  adeptus,  totius  gothicae  gentis  populos  ,  inolitj 
erroris  labe  detersa ,  ad  cultum  rectae  fidei  reuocat . 

5;.     Synodum  deinde  episcoporum  ad  condemnationem  aria- 
nae  haeresis  de  diuersis  Hispaniae  ,  et  Galliae    prouinciis  congre- 

51.  Extitit  etc.  Sermo  est  de  Leo-  alii  gentem  imperio .  Pro  detersa  Flore- 
uigildojVt  perspicuum  est .  Riscus  tom.  zius  cum  editione  Grialii  deserta  .  Gro- 
30.  Hisp.  sacr.  pag.  130.  merito  repre-  tius ,  Labbeus ,  et  auctor  vitae  S.  Isidori 
hend;t  Ambrosium  Morales ,  et  Franci-  apud  Bollandianos  detersa  .  Vide  notara 
scum  de  Padilla  ,  qui  id  de  Vincentio  ad  num.  13.  huius  vitae  in  Isidorianis 
caesaraugustano  acceperant  .  AREV.  Appendice  2.  tom.  2.  AREV. 

52.  Anno  quarto  .  Ita  correxit  Flo-  53.  Florezius  cum  Grotio  vnitatem 
rezius  ex  Biclarensi  ,  et  aliis  locis  huius  in  Deo  ,  Filium  .  Labbeus ,  vnitatem  , 
chronici ,  quum  in  editione  Griali  lege-  D:um  Filium  .  AREV. 

cetirr  ajmo  tertio .  Pro  gentis  imperimn 


5  0THORVM.  iaj 

gal  .  Cui  concilio  idem  religiosissimus  princeps  mterfafi  ,  gestaque 
eius  praesentia  sua  ,  et  subscriptione  firmauit  ,  abciicans  cum  o- 
mnibus  suis  perfidiam ,  quam  huc  vsque  g.othorum  populus,  Ario  do- 
cente,  didicerat,  et  praedicans  trium  personarum  vnitatem  in  Deum, 
Filium  a  Patre  consubstantialiter  genitum  esse  ,  Spiritum  sanctum 
inseparabiliter  a  Patre,  Filioque  procedere,  et  esseamborum  vnum 
Spiritum  ,  vnde  et  vnum  sunt. 

54.  Egit  etiam  gloriose  bellum  aduersus  infestas  gentes  fidei 
suscepto  auxilio  .  Francis  enim   sexaginta  ferme  milium  armatorum 

copiis  Gallias  irruentibus ,  misso    Claudio  duce  aduersus   eos ,  glo-  al.  i»  Galliam 

rioso  tiiumphauit  euentu   .   Nulla  vnquam  in  Hispaniis   gothorum  Sot*"eam « 

victoria  vel   maior  in  bello  ,  vel  similis  extitit .  Prostrati  sunt  enim, 

et  capti  multa  milia  hostium  ,  residua  vero  exercitus    pars    praeter 

spem  in  fugam  versa,gothis  post  tergum  insequentibus  ,  vsque  in 

regni  sui   finibus  caesa  est.   Saepe  etiam  et  iacertos  contra  roma- 

norum  insolentias  ,  et  irruptiones  vasconum  mouit .  Vnde  non  ma- 

gis  bella  tractasse,  quam   potius  gentem  quasi    in   palaestrae   ludo 

pro  vsu  certaminis   videtur   exercuisse  . 

55.  Prouincias  autem  ,  quas  pater  bello  conquisiuit ,  iste  pace 
conseruauit ,  aequitate  disposuit,  moderamine  rexit .  Fuit  autem  pla* 
cidus,  mitis,  egregiae  bonitatis ,  tantamque  in  viiltu  gratiam  habuit, 
et  tantam  in  animo  benignitatem  gessit,vt  omnium  mentibus  in- 
fluens,etiam  malos  ad  affectuni  amoris  sui  attraheret .  Adeo  libe- 
ralis,vt  opes  priuatorum  ,et  ecclesiarum  praedia ,  quae  paterna  la- 
bes  fisco  associauerat ,  iuri  proprio  restauraret  .  Adeo  clemens ,  v; 
populi  tributa  saepe  indulgentiae   largitione  laxaret. 

56.  Multos  etiam  ditauit  rebus ,  plurimos  sublimauit  honori- 
bus .  Opes  suas  in  miseris ,  thesauros  suos  in  egenis  recondens  , 
sciens,  ad  haec  illi  fuisse  collatum  regnum  ,  vt  eo  salubriter  frue- 
retur,bonis  initiis  bonum  finem  adeptus  .  Fidem  enim  rectae  glo- 
riae ,  quam  initio  regni  percepit  ,  nouissime  publica  confessione 
pocnitentiae  cumulauit  .  Toleti  fine  pacifico  transiit ,  qui  regnauit 
ann.  xv. 

54.     Alii  tfidti  susccptac  auxilic  .  Pro  55.     Florezius  nonnulla  addldit ,  quae 

inouit .  Vnde  alii   mouit .  Vbi  .  Ex  Floro  Labbeus  charactere  diuerso  edidit :  rcxit  . 

videtur  sumptuni  moucre  lacertos  in  fi-  Multi  quoque  aducrsus    eum  tyrannidem 

ne  prooemii  :  hnptrium  .  .  .  sub  Traiano  assumtre  cupierttes,  dctccti  sunt ,  luaeqttt 

principe  mouet  lacertos  .  Pro   ccrtammis  machinationis  consilium  implcre  noti  p3+ 

labbeus  vtilitatis ,  AREV.  wcrutit  ,  Fuit  autcm  ctc.  AivEV. 


Anno  601. 


Anno  602. 


Anno  610. 


Aano  5ia. 


Rom.  10. 


Pbilipp. 


H6  H  I  S  T  O  R  I  A 

57.  Er.1  dcxxxix.  ann.  imperii  Mauricii  xix.  post  Recaredum 
regem  regnat  Liuna  filius  eius  ann.  n.  ignobili  quidem  matre  pro* 
genitus,sed  virtutis  indole  insignitus.  Quem  in  primo  flore  ado- 
lescentiae  Wictericus,sumpta  tvrannide,  innocuum  regno  deiecit, 
praecisaque  dextra  occidit ,  anno  aetatis  xx.  regni  vero    11. 

58.  Era  dcxli.  ann.  imperii  Mauricii  xxi.  extincto  Liuuane  , 
Wictericus  regnum ,  quod  viuente  illo  inuaserat,  vindicat  ann.  vn. 
vir  quicjem  strenuus  in  armorum  arte,  sed  tamen  expers  victoriae. 
Namque  aduersus  militem  romanum  proelium  saepe  molitus,  nihil 
satis  gloriose  gessit  praeter  quod  milites  quosdam  Segontiae  per 
duces  obtinuit.  Hic  in  vita  plurima  illicita  fecit ,  in  morte  autem  , 
quia  gladio  operatus  fuerat ,  gladio  periit .  Mors  quippe  innocen- 
tis  inulta  in  illo  non  fuit:inter  epulas  enim  prandii  coniuratione 
quorumdam  est  interfectus,  corpus  eius  viliter  est  exportatum,  at- 
que  sepultum  . 

59.  Era  dcxliix.  ann.  imperii  Phocatis  octauo  Gundemaruspost 
Wictericum  regnat  ann.  11.  Hic  vascones  vna  expeditione  vastauit, 
alia  militem   romanum  obsedit :  morte  propria  Toleti  decessit  . 

60.  Era  dcl.  ann.  imperii  Heraclii  11.  Sisebutus  christianissi- 
mus  post  Gundemarum  ad  regale  fastigium  euocatur :  regnat  ann. 
vni.  menses  vi.  qui  initio  regni  iudaeos  ad  fldem  christianam  pcr- 
Diouens  ,aemulationem  quidem  habuit,sed  non  secundum  scien- 
tiam  ,  potestate  enim  compulit,  quos  prouocare  fidei  ratione  opor* 
tuit.  Sed  jsicut  est  scriptum,  siue  per  occasionem  ,  siue  per  veri- 
tarem  ,  donec  Christus  annunciatur .  Fuit  autem  eloquio  nitidus  , 
sententia  doctus,scientia  literarum  magna  ex  parte  imbutus  .  In 
iudiciis  iustitia,et  pietate  strenuus  ,  ac  praestantissimus  ,  mente  be. 


57.  Florezius  cum  editione  Grialii  , 
et  Eiclarensi  annum  19.  Mauricii  desi- 
gnat :  alii  alios  annos  minus  bene  indi- 
«ant .  Vide  not.  ad   num.  52.   AKLV. 

58.  In  editione  Grialii  error  est  nu- 
merorum ,  scilicet  DCLxr.  pro  dcxli.  , 
quod  Florezius  notauit :  sed  non  aduer- 
tit,  vt  videtur  ,  mendum  a  Grialio  in 
erratis  corrigendis  emendatum  fuisse . 
Fiorezius  cum  Labbeo  Segontme ,  Gria- 
lii  editio    Sagontia  ,   alii    Segontia  .  AK. 

59.  Octauum  Phocatis  annum  cum 
Labbeo,ct  Florezio  restituimus ,  quum 


in  editione  Grialii ,  et  aliis  annus  sextus 
indicetur  per  librariorum  incuriam ,  aut 
editorum  negli^entiam  .  Ceterum  qnod 
Florezius  notat  ,  in  editione  Grialii  men- 
dose  fuisse  eram  548.  post  64}?.  desi- 
gnatam  ,  non  adtiertit ,  etiam  hoc  loco 
errorem  in  erratis  snimaduersum  ,  et 
correcttnn  fuisse  .  Alii  anno  aetatis  xvi. 
AREVALVS . 

60.  Permcucns :  al.  promouens  .  Flo- 
rezius  cum  Labbeo  ,  per  veritatem  Chri- 
jtus  annunciatur  ,in  hoc  gaudeo  ,  et  gau~ 
dcbo  .  Fuit  autem  etc,  AREV. 


COTHORVM.  I;? 

nignus,  splendore  regni  praecipuus,  in  bellicis  quoque  documen- 
tis ,  ac  victoriis  clarus . 

6\.  Astures  enim  rebellantes ,  misso  exercitu  ,  in  ditionem  suam 
reduxit.  Ruccones  montibus  arduis  vndique  conseptos  per  duces 
euicit .  De  romanis  quoque  praesens  bis  feliciter  triumphauit  ,  et 
quajdam  eorum  vrbes  expugnando  sibi  subiecit  ,  residuas  inter 
fretum  omnes  exinaniuit,  quas  gens  gothorum  post  in  ditionem 
suam  facile  redegit .  Adeo  post  victoriam  clemens  ,  vt  multos  ab 
exercitu  suo  hostili  praeda  in  seruitutem  redactos  ,  pretio  dato  , 
absolueret ,  eiusque  thesaurus  redemptio  existeret  captiuorum  .  Hunc 
alii  propiio  morbo,alii  immoderato  medicamenti  haustu  ,  a!ii  ve- 
neno  asserunt  interfectum  .  Cuius  exitus  non  modo  religiosis,  sed 
etiam  optimis  laicis  extitit  luctuosus .  Relicto  Recaredo  filio  paruulo, 
qui  post  patris  obitum  princeps  paucorum  dierum,  morte  interue* 
niente,  habetur  . 

62.  Era  dclix.  ann.   imperii  Heraclii  x.    gloriosissimus  Suintila  Anno  62:. 
gratia  diuina  regni  suscepit  sceptra  .  Iste  sub  rege  Sisebuto   ducis 
nactus  officium  ,  romana  castra   perdomauit  ,  Ruccones  superauit . 
Postquam  vero  apicem  fastigii  regalis  conscendit,  vrbes    residuas, 

quas  in  Hispaniis  romana  manus  agebat ,  proelio  conserto  obti- 
nuit,  auctamque  triumphi  gloriam  prae  ceteris  regibus  felicitate  mi- 
rabili  reportauit  .  Totius  Hispaniae  infra  oceani  fretum  monarchia 
regni  primus  idem  potitus,quod  nulli  retro  principum  est  colla- 
tum  .  Auxit  eo  proelio  virtutis  eius  titulum  duorum  patritiorum 
cbtentus ,  quorum  alterum  prudentia  suum  fecit,  alterum  virtute 
proelii  sibi  subiecit . 

63.  Habuit  quoque  et  initio  regni  expeditionem  contra  in- 
cursus  vasconum  ,  tarraconensem  prouinciam  infestantium  ,  vbi  adeo 
montiuagi  populi  terrore  aduentus  eius  perculsi  sunt  ,  vt  confe- 
stim  ,  quasi  debita  iura  noscentes,  reinissis  telis  ,  ct  expeditis  ad 
precem  manibus,  supplices  ei  colla  submitterent  ,  obsides  darent , 

61.     Post  rcdttxit  Labbeus    characte-  62.      In  Uispaniis  :  ita  Labbeus ,  et 

re  cursiuo  addit    ptr    duccm  suum  Re-  mendum  puto    in    editione  Grialii  ,  it 

c hilancm  ,  quod   Florezius    sccutus    cst .  hispanis  ,  quod  etiam  Florezius  expres- 

Labbeus  ,  et  Grotius    omittunt  alii  ve-  sit  .  Fro  patriciorum   alii  pracjectonu» . 

rtcno  .  Pro  habetur  Florezius    cum  L3b-  AREVALVS  . 

beo  abjityitd  apud   Lubbeum  legendum  <5j.     Al.  Thcologitiin  pro  Ologiua  . 

puto    obiit  .  AHLV.  PLREZIVS  . 


12?  Hl  S  T  01  I  A 

Ologitin  ciuitatem  gothorum  stipendiis  suis,  et  Iaboribus  conde* 
rentjpollicentes  eius  regno  ,ditionique  parere,  et  ,  quidquid  im- 
peraretur ,  efficere  . 

64.  Praeter  has  militaris  gloriae  laudes  plurimae  in  eo  regiae 
maiestatis  virtutes ,  fides ,  prudentia,  industria  ,  in  iudiciis  examina- 
tio  ,  strenua  in  regendo  regno  cura  ,  praecipua  circa  omnes  mu- 
nificentia  largus ,  erga  indigentes  ,  et  inopes  misericordiasatis  prom« 
ptus  ,  ita  vt  non  soltim  princeps  populorum  ,sed  etiam  pater  pau- 
perum  vocari  sit  dignus . 

65.  Huius  filius  Racimirus  in  consortiuin  regni  assumptus,  pa- 
ri  cum  patre  solio  conlaetatur ,  in  cuius  infantia  ita  sacrae  indolis 
splendor  emicat,vtin  eo  et  meritis,  et  vultu  paternarum  viuu- 
tum  eifigies  praenotetur  .  Pro  quo  exorandus  est  caeli ,  atque  hutna- 
ni  generis  rector,vt  sicut  extat  concessu  patrio  socius  ,  ita  post 
longaeuum  parentis  imperium  sit  et  regui  successione  dignissi- 
mus  .  Computatis  igitur  gothorum  regum  temporibus  ab  exordio 
Athanarici  regis  vsque  ad  quintum  gloriosissimi  Suintilae  Princi- 
pis  annum  ,  regnum  gothorum  per  annos  cclvi.  Deo  fauente  ,  re- 
peritur  esse  porrectum . 

Item  recafitulatio  eiusclem  Isidorl  in  gothorum  laudem  . 


66.  Gothorum  antiquissima  origo  de  Magog  filio  Iaphetfuit3 
vnde  et  scytharum  genus  extitit .  Nam  iidem  gothi  scythica  pro- 
bantur  origine  sati .  Vnde  ntc  longe  a  vocabulo  discrepant  .  De- 
mutata  enim  ,  ac  detracta  litera  ,  getae,  quasi  scythae,sunt  nuncu- 
pati  .  Hi  igitur  Septemtrionis  glacialia  iuga  inhabitantes  circa  scy- 
thica  regna ,  quaeque   sunt    ardua  montium  cum  ceteris  gentibus 

possi- 

Ib.  Ologitin  :  al.  Ologicus  ,  al.  Ologi- 
tum  .  In  his  nominibus  propriis  multum 
variant  codices ,  vt  Roccones  pro  Rucco- 
nes  ,  et  Riccimirus  pro  Raciwirus .  AR. 

64.  Haec  viuo  SuintiU  scripta  .  At- 
qui  damnatur  in  concilio  4.  toletano  t  in 
quo  subscribit  Isidorus  .  PEREZ. 

Ib.  Difficultatem  ,  quam  Perezms  at- 
tigit,  cur  Isidorus  hoc  loco  Suintilam 
tantopere  laudet,  in  concilio    vero    tc- 


letano  quarto  damnet ,  explicui  in   Isi- 
dorianis    cap.  79.  num.  20.  et  seqq.  AR. 

65.  Concessu  patrio  :  al.  consessupa- 
trio  :  et  ascensione  pro  successione ,  et 
comparatis  ,  vel  comportatis  pro  compu- 
tatis  .  AREV. 

66.  In  tittilo  pro  recapitulatio  alii 
capitulatio  .  Et  illico  ,  Gothi  de  Magog  , 
Iapket  filio  orti ,  et  cttm  scyihis  vnapro- 
bc.ntnr  origine  sati .  Vnde  etc.  Pro   S>- 


GOTHORVM.  129 

possidebant,  quibus  sedibus  impetu  gentis  hunnorum  pulsi ,  trans- 
<*ressoque  Danubio ,  romanis  se  dederunt .  Sed,  dum  iniurias  eo- 
rum  non  sustinerent ,  indignati  regem  sibi  ex  sua  turba  legunt , 
Thraciam  irruunt ,  Italinm  vastant ,  obsessam  Vrbem  capiunt ,  Gallias 
aggrediuntur,  patefactisque  Pyrenacis  montibus  ,  Hispanias  vsque 
perneniunt ,  ibique  sedem  vitae,atque  imperium  locauerunt  . 

6j.  Populi  natura  pernices,  ingenio  alacres ,  conscientiae  vi-  forte,  consci- 
ribus  freti ,  robore  corporis  validi ,  staturae  proceritate  ardui,ge-  entta  Virtum  • 
stu  ,  habituque  conspicui,  manu  prompti  ,  duri  vulneribus  ,  iuxta 
quod  ait  Poeta  de  ipsis  :  Mortem  contemnunt  laudato  vulnere  Getae . 
Quibus  tanta  extitit  magnitudo  bellorum  ,  et  tam  extollens  glorio- 
sae  victoriae  virtus,  vtRoma  ipsa  ,  victrix  omnium  populorum  ,  sub- 
acta  captiuitatis  iugo  ,  geticis  triumphis  accederet,  et  domina  cun- 
ctarum  gentium  illis,  vt  famula,  deseruiret . 

63.  Hos  Europae  omnes  tremuere  gentes ,  Alpium  his  cessere 
obices .  Wandalica  et  ipsa  crebro  opinata  barbaries,  non  tantum 
praesentia  eorum  exterrita  ,  quam  opinione  fugata  est .  Gothorum 
vigore  alani  extincti  sunt,sueui  quoque  hactenus  intra  inaccessos 
Hispaniarum  angulos  coarctaci ,  etiam  eorum  armis  periculum  finis 
experti  sunt,  et  regno  ,quod  desidioso  torpore  tenuerunt,  turpio- 
ri  nunc  dispendio  caruerunt,  quamquam  tenuisse  huc  vsque  val- 
de  sit  mirum  ,  quo  sine  experimento  defensioniscarere  potuerunt . 

69.  Sed  quis  poterit  tantam  gothicae  gentis  edicere  virium 
magnitudinem  ,quandoquidem  dum  multis  gentibus  vix  precum 
causa,  et  munerum  regnare  licuerit,  his  tamen  libertas  magis  de 
congressione,  quam  de  petita  contigit  pace,  atque  vbi  sese  neces- 

ptentrionis  al.  Qccidentis ,  et  Danubittm  Alexandcr  vitandum  ptitauit,Pyrrhus  ptr~ 

transettntcs  pro  transgressoque  Danubio  ,  titnuit ,  Cacsar  exhorruit .  De  nobts  quo- 

ct  arma  sumunt  pro  regem  sibi  cx  sua  que  et  noster  Hieronymus  dicit  ,  Cornu 

turba  lcgttnt  .  AREV.  habet  in  frcnte  ,   longe  fuge  .  Florc?iiii 

67.     Tam  extollcns  :  al.  tam  excellens .  ex  nota   marginali   biblioth.  vetcr.   hisp. 

Ad    hunc   Isidori  locum  alludit  Aluarus  tom.  1.   pag.  349.  primae    editionis   ob- 

cordubensis    epist.   20.  ad    Transgresso-  seruat ,  falso   illos  vcrsus  Virgilio  tribui . 

rem  :  Sed  vt  me  ,  qui  sim  cognoscas  ,  et  Isidorus  quidem  Virgilium  non  nominat . 

«mplius  me  tacendo  deuites  ,   Virgilium  AREVALVS  . 

audi:  Mortcm  contemnunt   lattdato  vul-  68.     Hos  etc.  al.  Hi  Europae  omnes 

tiere  getae  .  Necnon   et  illud ,  Gctcs  ,  /a-  triuere  gcntes  :  ct  quantum  opinione  pro 

quit  ,  quo  pergit  equo  .  Vndc  et     illud  quam   opinionc  .  AREV. 

cxtat  poetae  ,  Hinc  dacus  premat ,   inde  6y.     Quo  pcrgit :  al.  quod pergit .  A!v. 
getes  occurrat .  Ego  sum  ,  cgo  y.nn  ,  qitem 

Tom.VlL  R 


IjO 


H  I  S  T  0  R  I  A 

sitas  bellandi  opposuit  ,  vires  eos  potius ,  quam  preces  adhibuisse? 
Porro  in  armorum  artibus  spectabiles  satis  sunt  ,  et  non  solum  ha- 
stis,  sed  etiaculis  equitando  confligunt .  Nec  equestri  tantum  proe- 
lio,sed  et  pedestri  incedunt:  verumtamen  magis  equitum  praepeti 
cursu  confidunt,  vnde  et  Poeta  :  Getes  3  inquit,  quo  pergit  equo  . 

70.  Exercere  enim  se  telis ,  ac  proeliis  praeludere  maxime  di- 
ligunt  .  Ludorum  certamina  vsu  quotidiano  gerunt .  Hac  sola  tan- 
tum  armorum  experientia  huc  vsque  carebant,  quod  classica  bella 
in  mari  gerere  non  studebant.  Sed  postquam  Sisebutus  Princeps 
ioncfelicita-  caelesti  gratia  regni  surapsit  sceptra,  eius  studiis  ad  tantam  felici- 
ttmvirtutis.  tatjs  virtutem  profecti  sunt,  vt  non  solum  terras  ,sed  et  ipsa  maria 
suis  armis  adeant ,  subactusque  seruiat  illis  romanus  roiles,quibus 
seruire  tot  gentes ,  et  ipsam  Hispaniam  videt  . 


Wandalorum   historia  . 


Anno^c^.  7  i.      Era  cdxliv.  ante  biennium  irruptionis  romanae  vrbis    ex- 

citatae  per  Stiliconem  gcntes  alanorum ,  sueuorum  ,  et  wandalorum  j 
traiecto  Rheno  fluuio,  in  Gallias  irruunt  ,  francos  proterunt  ,  di» 
rectoque  impetu  ad  Pyrenaeum  vsque  perueniunt  ,cuius  obice  per 
Didymum,  et  Veranianum  romanos  nobilissimos,  ac  potentissimos 
fratres  occupato  ,  ab  Hispania  tribus  annis  repulsi  ,  per  circumia- 
centes  Galliae  prouincias  vagabantur  .  Sed  postquam  iidem  fra- 
tres,  qui  priuato  praesidio  Pyrenaei  claustra  tuebantur ,  ob  suspi- 
cionem  tyrannidis  insontes  ,  et  nulla  culpa  obnoxii,  a  Constantio 
Caesare  interfecti  sunt,  era  cdxlvi.  memoratae  gentes  Hispaniarum 
prouincias  irrumpunt. 

■Ax>no4o8.  72.     Era  cdxlvi.  wandali  ,  alani ,  et  sueui  Hispanias  occupanteSj 

neces,  vastationesque  cruentis  discursionibus  faciunt,  vrbes  incen- 
dunt,  substantiam  direptam  exhauriunt,  ita  vt  humanae  carnes  vi 

70.  Et  ipsam  Hispaniam  videt :  ita  irruptionis  romanae  sunt  Orosii  lib.  7. 
Grialii  editio  ,  et  intclilgo ,  quibus  gothis  cap.  40.  et  fortasse  Orosius  intelligit 
seruire  tot  gentes  ,  et  ipsam  Hispaniam  primam  irruptionem  ,  viuente  Radagai- 
romanus  miles  videt .  Florezius  cum  Lab-  so  ,  de  qua  loquitur  cap.  37.  lib.  7.  Pe- 
beo  ,  et  Grotio  et  ipsa  Hispania  vidit :  rezius  notauit,in  v.  c.  inscribi  Chroni- 
quod  minus  verum    puto  .  AREV.  con  wandalorum  ,  non   Historiam  .  Pro 

71.  Era  444.  recte  exprimitur  in  edi-  Veranianum  alii  Verimianum  ,  vel  Veru- 
tione  Grialii  :  in   aliis    immane  quantum  tiianum  .   AREV. 

aberrant  numeri  .  Verba  anti  biennium  72.     In  textn  Grialii    designatur  era 


I3i 


GOTHORVM. 

famis  deuorarentur  a  populis.  Edebant  filics  suos  matres ,  bestiae 
quoque  morientium  gladio,  fame  ,  ac  peste  cadaueribus  assuetae  , 
etiam  in  viuorum  efferebantur  interitum  ,  atque  ita  quatuor  plagis 
per  omnem  Hispaniam  saeuientibus  ,  diuinae  iracundiae  per  pro- 
phetas  scripta  olim  praenunciatio  adimpletur  . 

73.  Era  cdxlix.  post  plagarum  diram  perniciem,  qtiibus  Hispa-  AnnoAiii 
nia  caesa  est  ,  tandem  barbari  ad  pacem  ineundam  ,  Deo  miseran- 

te  ,  conuersi,  sorte  in  possessionem  sibi  eius  prouincias  diuidunt. 
Gallaeciam  enim  wandali ,  et  sueui  occupant  :  alani  Lusitaniam,et 
carthaginiensem  prouinciam  :  wandali  autem  ,  cognomine  Selingui , 
relicta  Gallaecia,et  postquam  tarraconensis  prouinciae  insulas  de- 
uastarunt ,  regressi,  Baeticam  sortiuntur  .  Hispani  autem  per  ciui- 
tates ,  et  castella  residua  plagis  afflicti  ,  barbarorum  dominantium 
sese  seruituti  subiiciunt .  Primus  autem  in  Hispania  Gundericus  rex 
wandalorum  successit ,  regnans  Gallaeciae  partibus  annis  xnx.  Qui , 
dum  rupto  foedere  pacis  ,  sueuorum  gentem  in  Erbasis  montibus 
obsideret,  relicta  obsidione  sueuorum,  balearicas  tarraconensis  pro- 
uinciae  insulas  depraedatur .  Deinde,  Carthagine  Spartaria  euersa  , 
cum  omnibus  wandalis  ad  Baeticam  transit,  Hispalim  diruit  ,  acta- 
que  caede  ,  in  direptionem  mittit  .  Qui  quum  auctoritate  regiae 
potestatis  irreuerenter  manus  in  basilicam  Vincentii  martyris  ciui- 
tatis  ipsius  extendisset,  mox  Dei  iudicio  in  foribus  templi  daemo- 
nio  correptus  interiit. 

74.  Era  cdlxvi.  Gisericus  frater  Gunderici  succedit  in  regnum  ^11110428. 
annis  xl.   Qui   ex  catholico    effectus    apostata,in  arianam   primus 


4.5 6.  ,  et   in  nota  pro  varia  lectione  era 

446.  ,  quae  omnino  cum  Labbeo  prae- 
ferenda,quamuis  Florezius  rationibus  non 
contemnendis  probet  substituendam  eram 

447.  Pro  discursionibus  alii  discursibus . 
AREVALVS. 

75.  In  editione  Grialii  perperam  ex- 
primitur  era  459.  pro  449.  Gunderi- 
cus ,  GoJi^i^ci  patris  successor  ,  regnasse 

ur  in  Gall.iecia  annos  i8.,compu- 
taio  anno  41  i .  ,  qno  -wandalis  sors  in 
G.iilacciae  regnum  obuenit,et  anno  428., 
quo  obiit  ,  quamuis  iam   ab   anno  420. 

'■acticam  secessisset  .  De  hoc  Gun- 
.lerico  plura  commentatus  sum  in  pro- 
leg.   ail  Dracontium  num.  96.    pag.  72., 


et  rursits  num.  115.  pag.  P9.  Montes 
Erbasi  ,  qui  h;c  memoranrur  ,  viden:ur 
esse  montes  nunc  dicti  de  Arbas  inter 
Ouetum  ,  ct  Lcgionem  .  Alii  appellanf. 
montes  Erbasorum  ,  alii  Neruasios  ,  aut 
Neruosos  .  Vide  Florezium  tom.15.Hisp. 
sacr.  pag.  61.  Idem  Florezius  tom.  9. 
pag.ioo.seq.  obseruat  ex  Idacio  ,  et  aliis , 
basilicam  S.  Vincentii  fuisse  olim  eccle- 
siam  principem  Hispalis  ,  quae  tamen 
distincia  fuerit  nb  ecclesia  nunc  S.  Vin- 
centio  dicata  ,  et  quae  eytiterir  in  loco  , 
vbi  nunc  est  ecclesia  cathedraiis  .  AK. 
74.  Eram  466.  ex  Floreefo  repono  : 
editio  Grialii  indicat  eram  46X.  ,  I.ab- 
beus  467.  Fro  Cisericus  alii  Cesstricus , 

K   2 


i32  H  I  S  T  O  R  I  A 

fertur  transisse  perEdiam  .  Hic  de  baeticae  prouinciae  litore  cuni 
wandalis  omnibus,  eorumque  familiis  ad  Mauritaniam  ,  et  Atricam  , 
relictis  Hispaniis  ,  transfretauit.  Cui  Valentinianus  Iunior  Occiden- 
tis  imperator  non  valens  obsistere,  pacem  mittit  ,  et  partem  Afri- 
cae,quam  wandali  possiderent ,  tamquam  pacifice  dedit ,  conditio* 
nibus  ab  eo  sacramenti  acceptis ,  nequid  vltra  inuaderet . 

75.  Ule  autem,de  cuius  amicitia  nihil  ambigebatur,  violata 
sacramenti  religione,  Carthaginem  dolo  pacis  inuadit  ,  omnesque 
opes  eius ,  excruciatis  diuerso  tormentorum  genere  ciuibus,in  ius 
proprium  vertit  .  Deinde  Siciliam  depraedatur  ,  Panormum  obse- 
dit,arianam  pestilentiam  per  totam  Africam  intromittit,  sacerdotes 
ecclesiis  pellit,  martyres  plurimos  facit ,  et  iuxta  prophetiam  Da- 
nielis  demutatis  mysteriis,  sanctorum  ecclesias  Christi  hostibus  tra- 
didit  .  Nec  iam  diuini  cultus  loca  ,  sed  suorum  esse  habitacula  iussit . 

76.  Aduersus  quem  Theodosius  Minor  Orientis  imperator  bel- 
lum  parauit ,  quod  ad  effectum  non  venit .  Hunnis  enim  Thraciam  , 
IJlyricumque  vastantibus,  exercitus  ad  wandalos  missus ,  ad  defen- 
dendos  thraces,  illyrianosque  ex  Sicilia  reuocatur .  Maiorianus  au- 
tem  imperator  de  Italia  Hispanias  veniens,quum  in  carthaginiensi 
prouincia  aliquantas  naues  sibi  ad  transitum  aduersus  wandalos  prae- 
parasset,  eas  de  litore  carthaginiensi  commoniri  wandali  per  proditores 
arripiunt.  Sicque  Maiorianus  asua  dispositione  frustratus ,  Italiam  re- 
uertitur,  atqtie  a  Ricchimiro  patritio  fraude  circumuentus  occiditur. 

77.  Quo  comperto,  Gisericus  non  contentus  solis  Africae  va- 
stationibus.  nauibus  aduectus,  Romam  ingreditur,  direptisque  per  xiv. 
dies  opibus  romanorum  ,  relictam  Valentiniani  ,  et  rTlias  eius  ,  et 
multa  milia  captiuorum  secum  tulit  .  Mox  Carthaginem  redit :  et 
per  legatos  ab  imperatore  postulata  pace  ,  Valentiniani  relictam 
Constantinopolim  remittit  :  quarum  vnam  ex  filiabus  suis  filio  suo 
Vgnerico  iure  matrimonii  copulauit .  Sicque   post  multarum   pro- 

aut  Gaisericus  ,  aut  quod  nunc  vsitatius ,  Grialii    in   carthaginiensem   prouinciam  . 

Censericus  .  Pro  possiderent  alii  possede-  Praeferendum   cum   Labbeo  ,  et  aliis ,  in 

tant  .  De  Genserico  quaedam  notaui   in  carthaginiensi    prouincia  .    Pro    disposi- 

prolee.  ad  Dracont.  num  112.  pag.  87.  tione  alii   intentione ,  alii  dispensatione  . 

et  seq.   AREV.  AREVALVS  . 

75.  Nihil:a\.  iam  nihil ,  quod  Flo-  77-     Ginsericus  in  v.  c.  pro  Giseri- 
rezius   tenuit  .  AREV.  cus .  PEREZ. 

76.  lllyrianosque  :  ita  mss. ,  et  editi  .  lb.      Alii  ,  romanorum  ,  relicta  Vrbl , 
Florezius   illyricianosque   .    In  editiooe  vxorem   Valentiniani .  AREV. 


G  O  T  H  0  R  V  M.  i33 

uinciarum  cfodes  ,  christianorumque  spolia ,  atque  neces,moritur 
regni  sui  anno  xl. 

78.  Era  dvi.   post  Gisericum  Vgnericus,  Giserici  filius,  regnat  Anno  463. 
annis   vii.  mensibus  v.    habens   in   ccniugio  Valentiniani  filiam  , 

quam  pater  eius  ex  Roma  cum  matre  captiuam  adduxerat,  quiet 
ipse  ariano  suscitatus  furore  ,  catholicos  per  totam  Africam  atro- 
cior  parre  persequitur  ,  ecclesias  tollit ,  sacerdotes  ,  et  cuncti  ordi- 
nis  clericos  in  exilium  mittit  .  Monachos  quoque  ,  atque  laicos 
quatuor  circiter  milia  cxiliis  durioribus  relegauit ,  martyres  fecit , 
confessoribus  linguas  abscidit ,  qui  linguis  abscissis  perfecte  vsque 
ad  finem  loquuti  sunt  . 

79.  Tunc  Laetus  neptensis  ciuitatis  episcopus  gloriose  marty- 
rio  coronatur.  Qui  dum  ariani  contagii  labe  variis  poenis  macu* 
lari  non  potuit ,  victor  repente  caelos  obtinuit.  Vgnericus  autem 
inter  innumerabiles  suarum  impietatum  strages  ,  quas  «n  catholicos 
exercuerat ,  octauo  regni  anno  ,  vt  Arius  pater  eius ,  interioribus 
cunctis  effusis,  miserabiliter  vitam  finiuit. 

80.  Era  dxiv.  Vgnerico    succedit  Guntamundus ,  regnans   an-  Anno  476". 
nis  xii.  qui  statim  ecclesiae  pacem  reformans,  catholicos  ab  exilio 
reuocauit . 

81.  Era  dxxvi.  Guntamundo  mortuo  ,Trasemundus  regnat  an-  Anno^SS. 
nis   xxvii.  menses  iv.  Iste   ariana  insania  plenus  ,  catholicos  insecta- 

tur  ,  ecclesias  claudit ,  Sardiniam  exilio  ex  omniafricana  ecclesia  cxx. 
episcopos  mittit,  Carthagine  moritur  .  Cuius  tempore  Fulgentius 
ruspensis  episcopus  in  nostro  dogmate   claruit. 

82.  Era  DLin.   post  Trasemundum  Ildericus.  Vgnerici  filius  ex  Annosis- 
Valentiniani  imperatoris  fiiia  natus,  regnat  ann.  vn.   menses    111. 

Iste  sacramento  a  decessore  suo  Trasemundo  obstrictus ,  ne  ca- 
tholicis  in  regno  suo  aut  ecclesias  aperiret  ,  aut  priuilegia  restau- 
raret ,  priusquam  regnaret,  ne  religionem  sacramenti  violaret,  prae- 

78.      In  editione  Grialii  era  notatur  80.     Florezius  cum    Labbeo    adoptat 

508.  ,  in  aliis  501.  Florezius  astruit  erarn  eram    514.   eJitio    Grialii    515.   AR. 

506.   ex   Idacio  ,  aliisque  rationibus  .  Vi-  81.       Trasi-mundus   ab  aliis   vocatur 

de  num.  74.     cum    nota   .  Pro   Giserjci  TransimunJus  ,  vel  TransemunJus   ,  vel 

fihus    alii   CunJerici  filius  ,  et    infra     et  TrasimunJus ,  vel  TrasamunJus  .  AR. 

cunctos   sacti    crjmis  clericcs  .   AREV.  82.       In  editione  Grialii   erat  notata 

79-    Labbeus  episccpus  quem    contagii  era   554.   cum    varia    lectione    io    nota 

labes  arianivenenis  maculare  non  potuit .  era   55j.,quod   praeferima»    cnoo  Flo- 

V^nencus  etc.  AR.  xczio  cx  dictis  ad  num.~S.  Grotius  nicn- 


134  H  I  S  T  0  R  I  A 

cepit  et  sacerdotes   catholicos  ab  exilio   reduci ,  et  ecclesias    npe* 
riri  j  quem  Gilimer  ,  assumpta  tyrannide  ,  regno  priuat,  et  cum  fi- 
liis  carceris  custodiae  mancipat  . 
Anno5«.  g,#     £ra  DLX_  Gilimer  regnum  cum  tyrannide  sunipsit ,  multos 

nobilium  africae  prouinciae  crudeliter  extinguens  ,  multorumque 
substantias  tollens,  aduersus  quem  Iustinianus  imperator  visitatio- 
ne  Laeti  episcopi,qui  ab  Vgnerico  wandalorum  rege  martyr  fue- 
rat  factus,  exercitum  cum  Belisario  magistro  militum  duce  niittit. 
Inicoque  idem  Belisarius  proelio ,  Guntemirum  ,  et  Gebanuindum 
regis  fratres  primo  proelio  superatos  interficit,  deinde  ipsum  Gili- 
mirum  in  fugam  versum  .  Africam  capit  nonagesimo  septimo  wail- 
dalorum  ingressionis  anno  . 

84.  In  ipso  autem  Belisarii  occursu  ,  priusquam  congressio  fTe- 
ret ,  Gilimer  tyrannus  Ildericum  regem  cum  quibusdam  generis  eius 
affinibus  occidit  .  Belisarius  autem  Gilimirum  tyrannum  capit ,  eum- 
que  cum  diuitiis  ex  rapinis  prouinciarum ,  et  Africae  conquisitis, 
Constantinopolim  Iustiniano  imperatori  adducit  .  Sicque  regnum 
wandalorum  cum  populo  ,  atque  stirpe  deletur  era  dlxiv.  quod 
permansit  cxm.  ann.  a  Gunderico  rege  vsque  ad  Gilimiri  interitum  . 

Sueuorum  historia  . 

85.  Era  cdxlvii.  sueui,  Principe  Hermerico ,  cum  alanis,etwan- 
dalis  simul  Hispanias  ingressi  sunt,  atque  omnem  Gallaeciam  cum 
wandalis  occupant.  Wandalis  autem  Africam  transeuntibus,  Gallae- 
ciam  soli^sueui  sortiti  sunt;quibus  praefuir  in  Hispaniis  Hermeri- 
cus  annis  xxxn.  Gallacci  autem  in  parte  prouinciae  regno  suo  vte- 

dose  post  Guntamundum  pro    post  Tra-  ti    erant ,  aut  aliqucm  excriptorem  eras 

semundum  .  Pro  restauraret  alii  restitue-  ad  annos  regum  ,  in  quibus  numerorum 

ret  .  AREV.  error   inciderat  ,    accommodasse  :    nam 

83.     Editio  Grialii  recenset  eram  561.  erae  annis  regum  ,  seruato    aequali   nir* 

Florezius  cum   Labbeo    eram  560.    Pro  mero  ,  respondent  •  Sed   vera  chronolo- 

visitatione  alii   incitatione  ,  alii  visitatio-  gia  regum  wandalorum  haec   est :   Gun- 

ne   nocturna  ;   malim    visione  nocturna .  dericus   cepit   Carthagincm    anno    439., 

Pro  Guntemirum  alii  Gunthimerum  ,  pro  obiit  477.   Hunnencus  obiit  484.    Gun- 

versum   Labbeus  vertit  ,  Florezius   cutn  taumndus    496.    Trasemundus   523.  Hil- 

Grotio  vertens  .  Notat  Florezius,  ac  mul-  dericus  530.    Gilimer  V33.  AREV. 
tis  probat   ,  aut    S.   Isidorum   exempi.ir  84.     Era  DLXIU.  in  v.  c.  pro  dlxiv. 

chronici    tunnensis  sequutum  ,   in  quo  PEREZ. 
anni  reguun  wandalorum    male  disposi-  85.  ^/.Singilim/>ro  Singilium,  PEREZ. 


GOTHORVM 


135» 


bantur.  Quos  Hermcricus  assidua  vastatione  depraedans  ,  tandem 
morbo  oppressus,  pacem  cum  eis  fecit,  Recchilanem  filium  suum 
in  regnum  substituit ,  qui  cum  magna  parte  exercitus  missus,  Aiv 
deuotum  romanae  militiae  ducem  cum  multis  copiis  ad  Singilium 
baeticae  prouinciae  fluuium  ,  inito  bello  ,  prostrauit  ,  magnis  eius 
auri  ,  argentique  copiis  occupatis.  Inde  Emeritam  obsessam  ingre- 
ditur  ,  atque  obtentam  proprio  regno  associat.  Hermericus  autem 
pater  eius  per  annos  vii.  diuturno  languore  affectus  interiit. 

86.  Era  cducxix.  Hermerico  defuncto,  Recchila  filius  eius  re-  Anno44i. 
gnat  ann.  vin.  qui  post  obitum  patris,  Hispali  obtenta,  baeticam, 

et  carthaginiensem  prouincias  in  suam  potestatem  reducit ,  atque 
inde  Emeritae    sub    cultu  ,  vt  ferunt ,  gentilitatis  vitam  finiuit. 

87.  Era  cdxxcvi.  Recchiarius  ,  Recchilanis    filius ,  catholicus  fa- Anno  44S. 
ctus  succedit  in  regnum   annis  ix.   accepta  in  coniugium  Theude- 

redi  regis  gothorum  filia  .  Initio  regni  auspicatus  Vasconias  de- 
praedatur,  mox  ad  Theuderedum  socerum  suum  profectus,  caesar- 
augustanam  regionem  remeans ,  gothis  auxiliantibus,  vastat  .  Tar- 
raconensem  prouinciam  ,  quae  romano  imperio  deseruiebat ,  inua- 
dit  .  Carthaginienses  regiones  ,  quas  Recchila  pater  eius  romanis 
reddiderat,  in  praedam  mittit .  Ad  vltimum,dum  Theudericus  rex 
gothorum  in  Hispaniam  ingrederetur  ,  inito  proelio  aduersus  eum  , 
primo  fugatur,  deinde   captus  occiditur  . 

88.  Era  cdxcv.   extincto  Recchiario  ,  sueui,  qui  remanserant  in  ^nno  457. 
extrema  parte  Gallaeciae  ,  Maldram  Massilae  filium  regem  sibi  con- 
stituunt  .   Mox  bifariam  diuisi ,  pars  Frantanem ,  pars  Maldram  re- 

gem  appellant.  Nec  mora,  Frantane  mortuo  ,  sueui,  qui  cum  eo 
erant,  Recchimundum  sequuntur,  et  cum  Maldra  pace  inita,  pari- 


Ib.  Florczius  reposuit  eram  447.  ex 
Idacii  chronico  ,  et  aliis  monumentis  - 
Grialii  editio  cum  Labbeo  statuit  eram 
446.   AREV. 

86.  Grialii  editio  astruit  eram  478., 
Florczius  479.  et  annos  octo  regni  Rc- 
chiianis  enumerat ,  sed  ita  vt  primus  in- 
cludatur  in  hoc  numero  .  In  editione 
Grialii  anni  7. ,  ct  in  nota  8.  ex  v.  c. 
Pro  Emtritat,  quod  alii  referunt  ,  Gria- 
Jii  cditio  Emeritam  .  AREV. 

87.  In    era   486.   consentiunt  omncs 


optimae  editiones  .  Pro  Theuderedi  alii 
scribunt  Theuderici ,alii  Theodorici .  Idein 
est  rex  ,  qui  mox  Theudericus  vocatur  . 
Pro  initio  regni  alii  initia  regni  .  Flo- 
rezius  cum  Labbeo  ,  inuadit ,  irruptaque 
per  dolum  ilerdensi  vrbe ,  egit  ibi  ma- 
gnam  captiuitatem  .  Carthaginiensts  etc. 
Quod  ex  Idacio  sumptum  videtur  .  AR. 
88.  Nec  mora  :  id  $;enuinum  pu'o 
cum  Labbeo  ,  et  aliis .  Grialii  editio  nif 
mo.\  ■  AREV. 


i36  H  I  S  T  O  R  I  A 

ter  partes  Lusitaniae  depraedantur  .  Maldra  aiuem  tertio  regnian- 
no  a  suis  iugulatur  . 

ABn'0460.  S9.     Era  cdxciix.  Maldra   interfecto  ,  inter   Frumarium,et  Re- 

mismundum  oritur  de  regni  potestate  dissensio  :  sed  Frumarius 
cum  manu  sueuorum  ,  quam  habebat ,  flauiensis  vrbis  conuentum 
graui  euertit  excidio  .  Remismundus  autem  vicina  sibi  pariter  au- 
regensium  ,  et  lucensis  conuentus  maritima  populatur  . 

Anno  464.  90.     Era  Dii.  Frumario  mortuo  ,  Remismundus,  omnibus  sueuis 

in  suam  ditionem  regali  iure  reuocatis ,  pacem  cum  gallaecis  re- 
format,  legatos  foederis  ad  Theudericum  regem  gothorum  mittit, 
a  quo  etiam  per  lcgatos  et  arma,et  coniugem  ,  quam  haberet , 
accepit .  Inde  ad  Lusitaniam  transit .  Conimbriam  pace  deceptam 
dhipit  .  Olyssipona  quoque  ab  eo  occupatur  ,  ciue  suo  ,  qui  illi 
piaeerat,  tradente  Lusidio .  Huius  tempore  Aiax  natione  galata  ef- 
fectus  apostata  arianus ,  inter  sueuos  regis  sui  auxilio  hostis  catho- 
licae  fidei ,  et  diuinae  Trinitatis  emergit,de  gallicana  gothorum  re- 
gione  hoc  pestiferum  virus  afferens  ,  et  totam  gentem  sueuorum 
lethalis  perfidiae  tabe  inficiens  .  Multis  deinde  sueuorum  regibus 
in  ariana  haeresi  permanentibus ,  tandem  regni  potestatem  Theu- 
demirus  suscepit. 

91.  Qui  confestim  ,  arianae  impietatis  errore  destructo  ,  sueuos 
catholicae  fidei  reddidit ,  innitente  Martino  monasterii  dumiensis 
episcopo  ,  fide,  et  scientia  claro,cuius  studio  et  pax  ecclesiae  am- 
pliata  est ,  et  multa  in  ecclesiasticis  disciplinis  Gallaeciae  regioni- 
bus  instituta  .  Post  Theudemirum  Miro  sueuorum  princeps  effici- 
tur,regnans  ann.  xm.  Hic  bellum  secundo  regni  anno  contraruc- 
cones  intulit  .  Deinde  in  auxilium  Leouigildo  gothorum  regi  ad- 
uersus  rebellem  filium  expugnandum  Hispalim  pergit,  ibique  ter- 
minum  vitae  clausit . 

92.  Huic 

89.  Remismundutn ,  al.  Reccimundum,  Ib.  Reaocatis  :  Florezius  cum  Lab- 
al.  Rccchimunduin  ,  vel  Rechimundum  .       beo ,  vocatis  .  AREV. 

Pro   auregensium ,  quod  Florezius  prae-  91.     Miro  coepit  aera  dcix.  ex  Ccn- 

ferendura   ait ,  alii  auriensium  ,   alii  ari-  cil.   2.   brachar.   PEREZ. 

gensium  .  AREV.  Ib.      Labbeus ,  contra  romanos  rocco- 

90.  Inde  ad  Lusitaniam  .  Citatur  in  nes .  In  nota  Perezii  ruccones  in  v.  c. , 
epistola  Innocentii  III.  ad  Petrum  ccm-  quod  ipsum  extat  in  textu,atque  adeo 
postell.  Isidorus  in  Chronicis  de  gothis ,  fortasse  in  nota  legendum  esset  rocco- 
titulo  de  sueuis .  PEREZ.  nes  .  Vide  Eiclarensem  ad  aunura  572. 


G  O  T  H  O  R  V  M.  I37 

92.  Huic  Heboricus  filius  in  regnum  succedit  ,  quem  adole« 
scentem  Andeca  ,  sumpta  tyrannide  ,  regno  priuat  ,  et  monachutn 
factum  in  monasterio  damnat ,  pro  quo  non  diu  est  dilata  sen- 
tentia  .  Nam  Leouigildus  gothorum  rex  sueuis  mox  bellum  infe- 
rens  ,  obtento  eodem  regno,  Andecanem  deiecit,  atque  detonsum 
post  regni  honorem  presbyterii  officio  mancipauit .  Sic  enim  opor- 
tuit,vt  quod  ipse  regi  suo  fecerat,  rursus  idem  congrua  vicissitu- 
dine  pateretur  .  Regnum  autern  sueuorum  deletum  in  gothos  tran- 
fertur ,  quod  mansisse  clxxvii.  annis  scribitur  . 

Infra  Labbeus ,  aduersus  rebellem  filium  92.  Aixdecsinv.c.pro  Andeca.PEREZ. 

ad  expugnandamHispalim  venit ,  et  vi-  Ib.    Presbyterii :  al.  presbyteri \et  con* 

tae  terminum  clausit .  AREV.  %yuenti  pro  congrua  .  AREV. 


Tom.Vll, 


i33 


S.  ISIDORI 

HISPALENSIS   EPISCOPI 

DE    VIRIS    ILLVSTRIBVS 

L  I  B  E  R. 


P   R  A  E    F  A    T   I    0. 


i. 


Q 


uamuls  superius  plurimi  veterum  tractatorum  inter  grae> 
cos  5  et  latinos  scriptores  doctissimi  annotentur ,  tamen  reor 

ipse  etiam  paucorum    memoriam  facere  ,  quorum  lectionem    recolo 

me  attigisse  . 


n.  i .  Superius ,  id  est ,  in  Hieronymo , 
et  Cennadio  .  PEREZ. 

Ibid.  In  Isidorianis  caput  80.  sic  in- 
scripsi  :  Liber  Isidori  de  viris  illustri- 
bus  .  Editiones  huius  libri  ,  mss.  exem- 
plaria  .  Praefatio  Zaccariae  .  Harduini 
deliria  contra  pleraque  veterum  scripta 
perstringuntur  .  Notas  Ioannis  Baptistae 
Perez  ,  expresso  eius  nomine  ,  proferam. 
Aliarum  notarum  summam  colligam  , 
laudatis  nominibus  auctorum  ,  Miraei , 
Schotti ,  Fabricii ,  Aguirrii ,  Florezii  ,Edi- 
«oris  operum  Patrum  Toletanorum  ,  et 
Zaccariae  :  qui  postremus  ,  vt  in  Isido- 
rianis  obseruaui  ,  hunc  solum  librum  ex 
emnibus  Isidori  operibus  notationibus  il- 
Instrauerat ,  quia  bibliothecam  ecclesia- 
Sticam  Fabricii  ,  in  qua  Iiber  hic  Isidori 
continetur,  excudere  festinabat:  quamuis 
ne  id  quidem  perfecerit  .  In  indice  vi- 
rorum  illustrium  ,  quem  Perezius  prae- 
misit ,  num.  17.  notabatur ,  Paulinus pres- 
byter  mediolanensis ,  postea  episcopus  no- 


lanus.  Hoc  postremum  praetermisi .  Con- 
fer  notam  ad  rap.  17.  num.  21.  Quod 
Isidorus  ait  quamuis  superius  ,  recte  Pe- 
rezius  explicuit  de  libris  eiusdem  ar^u- 
menti  a  Hieronymo ,  et  Gennadio  con- 
scriptis  .  Nihilominus  Miraeus,  qui  hanc 
praefatiunculam  appendici  de  duodecira 
scriptoribus  ecclesiasticis  praefixam  vi- 
debat  ,  haec  duodecim  capita  non  esse 
Isidori  ex  ea  colligebat .  Zaccariae  etiara 
nonnullus  scrupulus  restabat ,  quia  sci- 
licet  Honorius  Augustodunensis  exemplar 
Isidorianum  nactus  fuerat ,  cuius  initium 
esset  ab  Osio  .  Verum  de  hac  diuersi- 
tate  exemplarium  dixi  iam  in  Isidoria- 
nis  loc.  cit.  Etsi  autem  Isidorus  ait,se 
eorum  scriptorum  memoriam  facere  , 
quorum  lectionem  recolebat  se  attigis- 
se  ,  tamen  id  non  ita  intelligendum  est  , 
Vt  omnes  ,  quos  nominat  ,  scriptores  le« 
gerit  :  sed  satis  est,  quod  plerosque  ,  aut 
aliqua  singulorum  opera  euoluerit  .  AR, 


DE  VIRIS    ILLVSTRIBVS.  aj, 

i  Xystus  Papa  romanus .  26  Eugipius  abbas  lucullanensis. 


2  Macrobius  diaconus  . 

3  Philastrius  episcopus  brixien. 


27   Fulgentius  episcopus  ruspea- 
sis  in  Africa . 


4  Theodorus  episc.  mopsueste-     28  Eucherius  episcop.  lugdun. 

Franciae . 

29  Hilarius  episc.  arelatensis  . 

30  Apringius  episc.  pacensis  in 
Hisp. 

31  Iustinianus  imperator. 

32  Facundus  episcopus  hermia- 
nensis. 

^   Iustinianus  episc.  valentinus. 
3  4  Iustus  episc.  vrgellitanus . 

35  Martinus  episc.  dumiensis. 

36  Auitus  episc.  viennensis. 
3  7   Dracontius  . 

38  Victor  episc.  tunnensis . 

39  Ioannes  episc.  constantino* 
politanus  . 

40  Gregorius  Papa  romanus  . 


nus  . 

5  Osius  episc.  cordub. 

6  Toranius  Rufinus  prcsbyter 

aquileien. 

7  Verecundus  episc.  africanus  . 

8  Victorinus  episcopus. 

9  Itacius  episcopus  Gallaeciae  . 

10  Eusebius  episc.  dorolitanus. 

1 1  Cerealis  episcopus   castella- 

nen.  in  Africa  . 

12  Ferrandus   diaconus   cartha- 

ginen. 

13  Petrus  episcop.  ilerden. 

14  Marcellinus  presbyter. 
1  5   Itatius  Clarusepisc.  hispanus. 

1  6  Siricius  Pont.  roraanus . 

17  Paulinus  presbyter  mediolan.      41   Leander  episc.  hispal. 

18  Proba  vxor  Adelphii  .  42   Lucianus  episc.  carthagin. 

19  Ioannes  Chrysostomus  episc.     43   Seuerus  episc.  malacitanus  . 

constantinop.  44  Ioannes  episc.  gerundensis  . 

20  Sedulius  presbyter  .  45   Eutropius  episc.  valentinus  . 

21  Possidius  episc.  africanus.  46  Maximus  episcop.  caesarau- 

22  Primasius  episc.  africanus.  gustan. 

2  3  Proterius  episc.  alexandrinus. 
24  Paschasinus  episc.  siciliensis . 
2  5    Iulianus  Pomerius . 


Hactetius  Isidorus  .   Hinc 
Braulio  episc.  caesaraug. 
47   Isidorus  episc.  hispal. 


2.     XYSTVS  episcopus  romanae   vrbis  ,  et   martyr ,  composuit  cap.  i. 
ad  instar  Salomonis  librum  Prouerbiorum  ,  tam  breui  eloquio,  vt 

2.     Xystus  .  Vel  primus  anno  Christi  scripti  sunt  .  In  reliquis    libris    desi.ic. 

1 17.  ,  vil  secundus  ann.i^-j.   Hic  ,  et  qui  rabantur  ,  qui  ab   Osio  incipiebant ,  et  ex 

sequuntur   tredecim  vsque    ad   Marcclli-  ipso  ,  et  Marcellino  vnum  fcccrant  Cup:.t . 

num  ,  ex  vnico  exemplari  Fontis  sancti  VLREZIVS  . 
i.;ui  Calistaeum  Cauriensis  dioecesis  de-  Jb.      Composuit  ctc.   Sententias  esse 


r4o  D  E     V  I  R  I  S 

in  singulh  versiculis  singulae  explicentur  sententiae  .  Cui  quidem 
opusculo  haeretici  quaeclam  contra  ecclesiasticam  fidem  inseruerunc, 
quo  tacilius  sub  nomine  tanti  martyris  peruersorum  dogmatum  re- 
ciperetur  assertio  .  Sed  is ,  qui  catholicum  sese  meminit ,  proban- 
do  legat,  et  ea,quae  veritati  contraria  non  sunt ,  recipiat .  Qui- 
dam  autem  putant,  eundem  librum  ab  haereticis  ,  non  a  Xysto  ,  fuis- 
se  dictatum.  Refellit  autem  hanc  opinionem  beatissimus  Augusti- 
nus,qui  in  quodam  opere  suo  ab  eodem  martyre  hoc  opus  com- 
positum  esse  fatetur. 

cap.  n.  3.      MACROBIVS  diaconus  studium  sancti  Cypriani ,  ingenium- 

que  sequutus ,  complexus  estcongrua  ex  vtroque  testamento  aduer- 
sus  versurias  haereticorum  capitula  ,  de  scilicet  Dei  Patris  maiesta- 
te,et  Filii  Dei  aduentu,  eius  incarnatione  ,  siue  passione,  resurre- 
ctione,et  ascensione  in  caelos,  parique  modo  et  de  electione  gen- 
tium  ,  et  reprobatione  iudaeorum  .  Deinde  subiecit  etiam  cetera 
ad  vtilitatem  vitae,  et  disciplinae  religionis  pertinentia,  omnia  haec 
in  centum  distincta  capitulis  . 

cap.  ni.  4.     PHILASTRIVS  brixiensis  episcopus ,  hic  longe  ante  beatis- 

simum  Augustinum  edidit  librum  de  haeresibus,  singulas  quasque 
demonstrans  ,  siue  quae  in  populo  iudaeorum  ante  incarnationem 
Christi  fuerunt ,  quas  viginti  octo  enumerat ,  siue  quae  post  Do- 
mini  aduentum  Saluatoris  aduersus  catholicatn  fidem  exortaesunt, 
quas  idem  centum  viginti  octo  esse  describit  ,  sicut  de  eo  idem 
vir  magnae  gloriae  Augustinus,  et  doctor  clarissimus  meminit. 

Jiysti  Philosophi ,  non  martyris  ,  ait  Hie-  ratum  videtur  .  AREV. 

ronym.  ad  Ctesiphontem ,  et  18.   Exech.  4.     Hic  longe  etc.  Anno  Chisti  380. 

tt    1.  lib.   in   Iouinian.   in  quo  deceptus  PEREZIVS  . 

Rujfinus,  et  retractat  Augustinus.  PEREZ.  lb.     Augustinus :  ad  Quoduult  Deum, 

Ib.      Ab  haereticis :  ait  Celasius    15.  de  haeresibns  .  PEREZ. 
elistinct.  PEREZ.  lb.      De   Philastrio  multa  Miraeus  ex 

lb.     Quid   sentiendum  sit  de  Prouer-  S.  Augustino  ,    Gaudentio  ,  Bellarmino  , 

biis  Xysti   nomine   vulgatis  ,  docet   Mi-  Baronio  ,  et  aliis :  plura  Fabricius  in  Bibl. 

raeus  ad   cap.  17.    Gennadii  .  AREV.  med.  ,  qui   librum    Philastrii   de  haeresi- 

3.  Macrobius.  Apud    Cennadium    di-  bus    in    lucem   emiserat  .  Prodiit   etiam 

citur  presbyter  afer  ,  haereticus  ,  donatia-  in    Eibliotheca   Patrum  Gallandiana  liber 

nus  ,  siue  montensis  .  PEREZ.  idem  Philastrii  recognitus  ,  praemissa  do- 

Ib.     Miraeus  hoc  loco  ,  ac  saepe  alibi  cta  praefatione  in  prolegomenis  .  Quod 

notas  Perezii  per  errorem  Loaisae  ascri-  idem    in    accuratissima    hac    Bibliotheca 

bit  .  An  autem   idem   sit  Macrobius,de  fieri    solet ,  quum    aliorum    opera    inse- 

quo  Gennadius  cap.  j.,Qon  ita  explo-  runtur.  AREV. 


ILLVSTRIBVS.  i4i 

5.     THEODORVS  mopsuestenae  vrbis  episcopus  ita  clare ,  co- cap.  iv. 

pioseque  scientiae  doctrina  refulsisse  refertur  ,  vt  praedicaretur 
(  si  referre  fas  est  )  mille  voluminum  summam  in  graeco  con- 
scripsisse  aduersus  omnium  haereticorum  errores  .  Hunc  acepha- 
lorum   episcopi  in  praeiudicio   chalcedonensis    concilii  ,  Iustiniano 

5.  Theodorus  .  Etiam  laudatur  a  Theo-       enim  in  chalcedonensi    synodo  ,  illos  ec- 


doreto,  Sozomeno,  et  Euagrio  ,  sed  damna- 
tur  a  synodo  constantinop.  5. ,  et  a  Gre- 
gorio  Ub.  6.  epist,  195.  Iiidorus  aliquot 
locis  huius  libri  ,  nempe  agcns  de  Theo- 
doro  ,Iustiniano  imperatore  ,  Facundo  ,  et 
Victore  tunnensi  ,quin  et  Itb.S.  Etymo- 
log.  cap.  5.  in  Chronico  loquens  de  lu- 
Stiniano  ,  aliquibus  videri  potest  non  sa- 
tis  fuisse  aequus  conci/io  quinto  oecume- 
tiito  conitantniopolitano  .  Res  tota  sic  ge- 
Sta  cst-.Tneodorctits  cyrensis  episcopus,cuius 
tnttlta  h.ibemus  doctissima  opera  ,  et  Ibas 
episcopus  edessenus  ann.Christi  448.^  con- 
cilio  haeretico  ephesino  secundo  (  factione 
Dioscori  episcopi  alexandrini,qui  fttit  hae- 
reticus  eutychianista  )  absentes  damnati 
sunt ,  suisque  ecclesiis  pulsi .  Vide  Eua- 
grium  lib.  1.  hist.  eccles.  cap.  10.  Causa 
est  addita  ,  qitod  Theodoretus  aduersus 
duodecim  anathemata  Cyrilli  scripsisset  : 
Ibas  vero  ad  Marin  Persam  epistolam 
haud  catholicam  misisset  .  Dcinde  anno 
45  1.  in  chalcedonensi  synodo  generali  sub 
Leone  Papa  romano  illa  secunda  cphesi- 
na  synodus  abrogata  ,  et  Theodoietus  , 
atque  Ibas  episcopi  ecclesiis  suis  resti- 
tuti  sunt :  Euagr.  lib.i.  c.tpit.4.  et  lib.z. 
cap.  vlt.  Inde  magnae  tragoediae  ortae , 
prouinciis  ,  et  imperatoribus  ipsis  diuer- 
sa  sentientibus  de  recipicnda  ivnodo  chal- 
cedonensi  ,  quae  in  hoc  ipso  Euagrio  ,  et 
Liberato  carthaginicnsi ,  atque  Pattlo  Dia- 
cono  leges  .  Donec  tandem  in  quinta  syn- 
odo  generali  Constantincpoli  habita  sitb 
Vigilto  Papa  ,  et  lustiniano  imperatore 
55 }.  damnata  sunt  scripta  Theodcreti 
aduersits  Cyrillum  et  Ibae  edesseni  epi- 
stola  ad  Marin  ,  Theodorique  mcpsueste- 
tii  episcopi  opera  ,  quuc  in  ea  epistola 
valde  Ittudabantur  .  Haec  quidem  gra- 
uiter  a  multis  acccpta  sunt  ,  quasi  ffl  eo 
chalcedonensis  synodi  aitctoritas  impro- 
barttur  :Euagr.  lib.  4.  cap.17,  Legcntes 


clesiis  suis  resntutos  ,  simul  illorum  ope- 
ra  approbata  fuisse  existimarunt .  At  dis- 
tingucre  auctores  ab  operibus  valde  opor- 
tuerat,vt  docet  Iustinianus  imperator  iit 
fidci  suae  professione ,  e t  Preclus  constan- 
tinopolitaius  in  epistola  ,  quae  in  isttt 
synodo  constantinopolitana  recitatur  .Inde 
postea  diutinae  contentiones  in  ecclesia 
vigueritnt  de  recipicnda  hac  synodo  con- 
stantinopolitana  .  Cuius  defensores  ab  ad- 
uersa  parte  per  calumniam  vocabantur 
haeretici  acephali ,  et  impugnatores  trium 
capitulorum  synodi  chalcedoncnsis  .  Ita- 
que  Aegyptus  ,  et  Africa  ,  vt  Liberatus  , 
et  Victor  tunnensis  ,  nondum  editus  ,  te- 
stantur  :  Illyricum  quoque  ,  vt  est  aputl 
Paulum  diaconum  aquileiensem  lib.  18. 
Romanis  Pontificibus  hoc  concilium  con- 
stantinopolitanum  probantibus  aliquandiu 
restiterunt .  Ausi  etiam  sunt  hi  duo  au- 
ctores  africani ,  Liberatus  carthaginien- 
sis  ,  et  Victor  tunnensis  Vigilio  Papae  im- 
ponere ,  illum  opera  Theodorae  Augustae 
eorum  trium  capitulorum  defensorem  ex< 
titisse  .  Quae  calumnia  tx  tribus  Vigilii 
epistolis  ,quae  in  quinta  synodo  recitan- 
tur  ,  facile  conuincitur  ,  e t  ex  iis  ,  quae 
Patres  in  sexta  synodo  falso  de  Vigilio 
conficta  queruntur  .  Hispaniam  porro  in 
ajricanorum  aiiquando  fuisse  sententia 
suspicor  ex  tam  multis  verbis  Isidori  ad 
dcfensionem  trium  capitulorum  inclinan- 
tibus  .  Nisi  fortasse  lsidorus  haec  ver- 
ba  ex  sui  Victoris  tunnensis  chronico 
hattsit  ,  quo  attctore  libens  vtitur  ,  vel 
certe  sero  ad  lsidorum ,  et  hispanos  per- 
uenirc  potttit  constantinopolitanae  syo.ii 
approbatto  a  romanis  Pontifictbus  Vigilio, 
Pelagio  ,  et  Cregorio  in  primis  facta  . 
Praesertim  quum  ignornsse  aliquanto  tem- 
pore  Hispania  eius  syncdt  auctoritatcm 
potucrit ,  in  qun  noluisse  adesse  VigiUum 
Papam  roinanuw  audtuissct .  Hincjactutn 


CAP.V. 


iaj  D  E     V  I  R  I  S 

principe  compellente ,  damnare  post  mortem  cum  Iba  ,  et  Theo- 
doreto  episcopis  censuerunt  .  Dum  constet ,  eum  laudabilium  vi- 
rorum  testimoniis  clarissime  ecclesiae  doctorem  fuisse  :  vixit  vsque 
ad  imperium  senioris  Leonis . 

6.  OSIVS  cordubensis  ecclesiae  ciuitatis  Hispaniarum  episco* 
pus,  eloqnentiae  viribus  exercitatus  .  Scripsit  ad  sororem  suam  de 
laude  virginitatis  epistolam  pulchro ,  ac  diserto  comptam  eloquio  : 
composuitque  et  aliud  opus  de  interpretatione  vestium  sacerdota- 
lium,quae  sunt  in  veteri  testamento  ,  egregio  quidem  sensu  ,  et 
ingenio  elaboratum  .  In  sardicensi  etiam  concilio  quamplurimas 
edidit  ipse  sententias  . 

7.  Hic   autem  post  longum  senium  vetustatis ,  id  est  ,  post 


futo  ,  vt  Isidorut  sexto  lib.  Etymolog. 
cap.  16.  post  quatuor  synodos  generales 
huius  quintae  constantinopolitanae  iam 
pridem  habitae  non  meminerit ,  quam  ta- 
nitn  Papa  Gregorius  eius  aequalis  cae- 
teris  quatuor  prioribus  parem  esse  au- 
ctoritate  dcfiniuit  .  Plura  leges  in  ipso 
Cregorio  de  kuiusmodi  defensoribus  trium 
capitularum  ,  nempe  2.  lib.  Registri ,  Epi- 
stol.  36.  et  Indictione  11.  Epist.  10.  et 
lib.3.  epist.  4.  Nam  vitiatum  fuisse  ex- 
emplur  synodi  chalcedonensis  a  constan- 
tinopolitanis  ait  Gregorius  •j.l.Regist.epist. 
14  et  lib.j.epist.52.  lndictione  2.  PEREZ. 

lb.  Senioris  Leonis  .  Ann.Christi  45  7. 
At  Theodoretus  ait ,  sub  Theodosio  iu- 
niore  .  PEREZ. 

Ib.  Iudiciura  Grialii  de  controuersia 
trium  czpitulormn  ab  Isidoro  narrata 
habes  in  Isidorianis  cap.  36.  n.  16.  De 
cadem  agit  Miraeus  in  not.  ad  S.  Isido- 
ri  cap.  33.  Extat  egregia  Ioannis  Gis- 
bert  dissertatio  theologica,  siue  defensio 
ccclesiae  in  negotio  trium  capitulorum  , 
praemissis  verbis  S.  Gregorii  Magni , 
De  personis  tantummodo  ,  non  de  fide 
aUquid  gestum  est  .  Sirmondus  quoque 
in  sua  praefatione  ad  Facundi ,  de  quo 
cap.  32.  n.42.,opera  in  eodem  argu- 
mento  versatur  .  Nec  vero  fraudi  esse 
potest ,  inquit ,  trium  capitulorum  causa  , 
quam  Facundus  defendit :  in  qua  ,  si  ve- 
rum  loqui  placet  ,  honestius  fiterat  cum 
Vigilio  cadere ,  quam  viticere  cv.m  lusti- 


niano  .  Ac  concludit :  cuiits  ipsius  pacis 
studio  Vigilii  successores  ,  quitm  paucos 
iam  contra  niti  viderent  ,  vt  vna  omniutn 
in  ecclesia  mens  ,  et  vox  esset ,  assense- 
rttnt  et  ipsi  tandem  ,  et  synodo  (  constan- 
tinopolitanae  )  incertae  ad  id  tempus  au- 
ctoritatis  ,  conciiii  generalis  vim  ,  nomen- 
que  sua  confirmatione  praebuerunt  .  Ad 
Isidori  certe  notitiam  non  venerat,  quod 
iam  romani  pontitices  certam  auctorita- 
tem  synodo  constantinopolitanae  asse- 
ruissent ,  dum  scriptores  laudabat  ,  qui 
tria  capitula  cum  concilio  chalcedonensi 
defendebant.  AREV. 

6.  In  Sardicensi  etc.  Anno  Christi 
347.  PEREZ. 

Ib.  Florezius  tom.  10.  Hisp.  sacr. 
tract.  33.  cap.  5.  probat  ,  Osium  non 
Cordubae,  sed  in  Oriente  decessisse  an- 
no  357.  De  Osio  accuratissime  scripsit 
Mich3el  Iosephus  Maceda  in  opere  sic 
inscripto  ,  Osius  vere  Osius,  hoc  est,  Osius 
vere  innocens  ,  vere  sanctus  .  Dissertatio- 
ties  duae  .  I.  De  commentitio  Osii  lapsti . 
il.  De  sanctitate ,  et  cultu  legitimo  eius- 
dem  .  Bononiae  1790.  in  4.  In  codice 
Theodosii  ,  itemque  Iustiniani  extat  ad 
Osium  lex  Constantini  de  iis  ,  qui  in 
ecclesia  manumittuntur  .  Epistola  Osii  ad 
Constantium  Augustum  inserta  est  in 
Eiblioth.  Patrum  Galland.  t.5.  p.81.  Epi- 
stola  de  laude  virginitatis  non  extat .  AR. 

7.  Cuius  quidem  vitam  .  Vide  infra 
in  Marcellino  .  PEREZ. 


I  L  L  V  S  T  R  I  B  V  S.  i43 

centesimum  primum  annum  in  ipso  iam  limine  vitae  a  fidei  limi- 
tibus  subruens,  serpentis  iaculo  concidit .  Nam  accersitus  a  Con- 
stantio  principe  ,  minisqueperterritus ,  metuens ,  ne  senex,et  diues 
damna  rerum  3  vel  exilium  pateretur,  illico  arianae  impietati  consen- 
sit,et  vocabulum  homousion ,  quod  simul  cum  Patribus  sanctis  ce- 
teris  ecclesiis  sequendum  tradiderat,  arreptus  impietatis  furore,da- 
mnauit  :  cuius  quidem  vitam  ,  vt  meruit,  confestim  exitus  crude- 
lis  finiuit. 

8.  TORANIVS  Ruffmus  scripsit  ad  quemdam  Paulinum   pres-cAP.  vi. 
byterum  de  benedictionibus  patriarcharum  triplici  intelligentia  li- 
brum  satis  succinctum  ,  et  clara  breuitate  compositum  .   Hic  au- 

tem  iuxta  mysticum  sensum  ea ,  quae  de  Dan,  filio  Iacob ,  scripta 
sunt  ,  non  recte  de  Domino  nostro  interpretatur ,  dum  proculdu- 
bio  ad  Antichristum  eadem  pertinere  sanctorum  Patrum  probet 
assertio  . 

9.  VERECVNDVS  africanus  episcopus  ,  studiis   liberalium  H-cap.  vn, 
terarum   disertus,  edidit  carmine  dactylico   duos  modicos  ,  breues- 

que  libellos  ,  quorum  primum  de  resurrectione,  et  iudicio  scripsit, 
alterum  vero  de  poenitentia,  in  quo  lamentabili  carmine  propria 
delicta  deplorat. 

10.  VICTORINVS  episcopus  composuit  et  ipse  versibus  duo  cap.  yiii, 

Ib.     Miraeus  in  fauorem  Osii  praeter  tur  Isidorus  .  Vidi  porro  huius  Verecun- 

Baronium  allegat  Alderetum  lib.i.  cap.3.  di   ipsum  libellum    de  poenitentia   hexa- 

de  antiquit.   Hisp.  AREV.  tnetris  scriptum  ,  cuius  hoc  est  initium  , 

8.  Meminit   Gcnnadius  ,  vide   Celas.  Quis  mihi   moesta  dabit  lacrymosis    im- 
dist.i<j.  PEREZ.  bribus  ora  ?  //   liber  gothicis  literis   de- 

Ib.     Toranius  :  al.  Tyrannius ,  vel  To-  scriptus  fuit  olim  ecclesiae  oueteniis  ,post- 

rannius  .  cap.  17.  num.  21.  dicitur  Pau-  ea  apud  Michaelem    Ruyxium  Azagrium 

linus  presbyter  composuisse   librum  de  amicum  tneum  ,  Rodolphi  imperaioris  se- 

benedictionibus  patriarcharum  triplici  in-  cretarium  .  PEREZ. 

telligentiae  genere  ,  diuersum  tamen  a  li-  Ib.     Codex  ,  de  quo   Perezius ,  hodie* 

bro  Ruftini  ,  vt   ad  eum    locum   dicam  .  dum   asseruatur   in   bibliotheca   S.  Eccle- 

Rufrini  pro    se  apologia   ad  Anastasium  siae   toletanae ;  et  eius   fit  mentio  in  edi- 

Papam  legitur  in   Eiblioth.  Galland.  t.8.  tione   operum   S.  Engenii  .  AREV. 
ARLVALVS  .  10.     Victorini  Auo  referuntur  a  Hier- 

9.  Anno  Christi  ^%i.  Verecundus  qui-  onymo  ,vnus  episcopus  pitabioneusis  mar- 
dam  iuncensis  episccpus  in prouincia  Afri-  tyr  :  alter  rhetor  afer  .  Alii  quoque  duo 
cae  bixacena  defensor  trium  capitulorum  ,  a  Cennadio  ,  vnus  rethor  ,  et  poeta  mas- 
anno  ante  habitam  synodum  constanti-  siliensis  ,  qui  commentaria  in  Gene<;n  ver- 
nopolit.  quintam  generalcm  iussu  Iusti-  sibus  scripserit  ,  quac  ad  nos  vsque pcr- 
>.:.vii  tmperatoris  exul  Chalcedone  mori-  uenerunt  ,  et  postremus  aquitanus  .  1  ' 
tur  .  Haec  Victor  tmmensis  narrat  ,Puto  opus  Victorini  aduersuS  manichaeos  ,  et 
MUtetn  ,  omnino  hunc  fuisse  ,  de  quo  loqui-  warcionista)  ,quod  ab  Isidoro  reftrtut% 


CAI\  IX. 


144  D  E     V  I  R  I  S 

opuscula  admodum  breuia :  vnum  aduersus  manichaeos  reproban- 
tes  veteris  testamenti  Deum  ,  veramque  incarnationem  Christi  con- 
tradicentes  i  alium  autem  aduersus  marcionistas,  qui  duo  principia , 
id  est,duos  deos  fingunt:vnum  malum  ,  iustum  creaturarum  con* 
ditorem  ,  et  retributorem  factorum  :  alterumbonum,animarum  sus- 
ceptorem  ,  et  indultorem   criminum  . 

1 1.     ITACIVS  prouinciae  Gallaeciae  episcopus  ,  sequutus  chro- 
nicarn  Eusebii   caesariensis  episcopi,  siue    Hieronymi   presbyteri , 

quae 

«0«  vidi ,  neque  vsquam  scio  extare  ,  sed 
putofuisse  illius  massiliensis  poetae ,  nam 
tpiscopum  fuisse  non  meminit  Gennadius . 
PEREZ. 

Ib.  Aduersus  marcionistas .  Vide  Au- 
gustin.  de  Haeres.  lib.  j.  cap.21.  et  Ire- 
naeum   lib.  1.   cap.  28.  PEREZ. 

Ib.  Libelli  duo  recensiti  Victorini 
editi  fuerunt  a  Sirmondo  Lutctiae  1630. 
Alia  eius   opera  extant  in  bibliotheca  Pa- 


trum  ;  quae  omnia  Miraeus  putat  esse 
Victorini  rhetoris  afri  .  Neque  hunc  Hier- 
onymus  episcopum  dicit  .  Victorinus 
aquitanus  fuit  calculator  .  Miraeus  putat, 
libellos  ,  qui  hic  recensentur ,  esse  Vi- 
ctorini  afri  rhetoris  .  Eos  edidit  Sirmon- 
dus  :  post  alii  .  De  Victorinis  consulen- 
dus  Gallandius  in  Prolegomenis  tom.4. 
Bibliothecae  Patrum  ,  vbi  exbibetpag.49. 
et  seqq.  Victorini  episcopi  petauionen- 
sis,  et  martyris  tractatum  de  fabrica  mun- 
di  ,  et  scholia  in  Apocalypsin  ;  item  t.8., 
vbi  pag.  133.  et  seqq.  recenset  Fab.  Mar. 
Victorini  afri  opera,  quae  extant,  omnia, 
notisque  illustrat  :  inter  quae  est  liber 
vnus  contra  manichaeos ,  sed  prosa  ,  non 
versibus  conscriptus .  AREV. 

11.  Anno  Christi  481.  Idacios,  siue 
Itacios  duos  ponit  Isidorus  ,  quos  quia 
falso  in  vnum  multi  etiam  nostrates  con- 
fundv.nt ,  facturus  rem  gratam  videbor , 
si  Idacios  omnes  distinguam  .  Repcrio 
tnim  quinque  hoc  nomine  Hispanos ,  qui 
ad  tres  redigi  posse  vidcntur  .  Primus 
est  Itacius  (  sic  enim  hic  scribitur  in 
vetustis  omnibus  codicibus  )  cognomento 
Clarus  ,  episcopus  ossobonensis  ,  relegatus 
ob  caedem  Priscilliani  cum  Vrsacio ,  an- 


no  fere  Christi  390.  de  quo  SuJpicius  Se- 
uerus  in  historia  ecclcsiastica ,  Hierony- 
rnus ,  et  Isidorus  .  Is  scripsit  contra  PrU 
scillianum  ,  vt  ait  Isidorus ,  sed  non  ex- 
tat .  Secundus  Idacius  episcopus  emeri- 
tensis  iisdem  temporibus  cum  superiore , 
pcrsequutor  quoque  Priscilliani ,  ex  eedetn 
Sulpicio  Seuero  .  Vterque  vero  subscribit 
in  synodo  caesaraugustana  .  Tertius  Ida- 
cius  ,  siue  Itacius  (  nam  vtroque  modo 
scriptum  reperio  )  episcopus  lamecensis 
in  Gallaecia  ,  av.ctor  Chronici  nondum  edi. 
ti ,  quod  manu  scriptum  habeo  .  Is  se 
conuersum  ait  anno  Christi  417.  scri- 
psisse  vero  vsque  ad  octauum  annum  Leo- 
nis  ,  ait  Isidorus ,  nempe  annum  481.  Si- 
gebertus  ait  vsque  ad  annum  400.  Tri- 
themius  primum  cum  tertio  confundit . 
Poterat  et  vidcri  quartus  ldacius  Cla- 
rus ,  cuius  opus  extat  aduersus  Varida- 
mum  arianum  .  Sed  is ,  vt  puto  ,  idem 
est  cum  primo  ossonobensi  exule .  Potuit 
enim  ,  dum  peregrinatur  ,  opus  Varidami 
videre  Neapoli  vrbe  Campaniae  ,  quod  de 
se  ipse  narrat  .  Quartum.  (  quintum  ) 
etiam  adderet  aliquis  illum  Idacium  epi- 
scopum  ,  qui  cum  Turibio  asturicensi  con- 
cilium  celebrauit  aduersus  priscillianistas 
iussu  Leonis  Papae  anno  447.  vt  est  in 
Epistola  Leonis  ad  Turibium ,  et  in  al- 
tera  epistola  ipsius  Turibii  ad  Idacium  , 
et  Ceponium  ,  quam  habeo  manuscriptam . 
Sed  hic  Idacius  ex  comparatione  tempo- 
ris ,  et  Gallaeciae  prouinciae  potuit  esse 
idem  cum  tertio  illo  lamecensi  chrono- 
grapho  .  PEREZ. 

Ib.    Idacii  Chronicon  emendatissimum 
edidit  Florezius  tom.4.  Hisp.  sacr. ,  qui 


ILLVSTRIBVS.  i4j 

quae  vsque  hodie  in  Valentis  Augusti  imperium  edita  dcclaratur  , 
dehinc  ab  anno  primo  Theodosii  Augusti  vsque  in  annum  impe- 
rii  Leonis  octauum  subiunctam  sequitur  historiam  ,  in  qua  magis 
barbararum  gentium  bella  crudelia  narrat ,  quae  premebant  Hispa- 
nkm .  Decessit  sub  Leone  principe  vltima  iam  pene  j>er»ectute  , 
sicut  etiam   praefationis  suae  demonstratur   indicio  . 

i  2.  EVSEBIVS  dorolitanae  vrbis  episcopus  ,  hic  in  coetu  chal-  cap.  k. 
cedonensis  concilii  contra  Dioscorum  haereticum  ,alexandrinae  vr- 
bis  episcopum  ,librum  obtulit,  ac  praesenti  synodo  omnes  Diosco- 
ri  errores,et  blasphemias  recitauit .  Hunc  enim,  ac  sanctum  Fla- 
uianum  constantinopolitanum  episcopum  idem  Dioscorus  in  ephe- 
sina  secunda  synodo  excommunicationis  sententia  deiecerat  .  eo 
quod  pro  orthodoxa  fide  contra  haeresim  repugnarent  .  Vndepost- 
ea  idem  Eusebius  in  chalcedonensi  synodo  innumerabilium  malo- 
rum  eius  crimina,vel  blasphemias  detegens,  damnationis  eius  sen- 
tentiam  super  eum  a  sancto  concilio  imprecatur,scilicet ,  vt  quod 
iuste  ille  aliis  intulerat,  in  eo  iuste  retorqueretur  . 

15.  CEREALIS  castellanensis  ecclesiae  episcopus .  Hic  ,  dum  cap.  xi. 
apud  carthaginiensem  Africae  prouinciae  vrbem  venisset ,  de  fTde 
sanctae  Trinitatis  cum  Maximiano  ammonitarum  episcopo  con- 
certatus  est  ,  respondens  propositionibus  eius ,  non  eloquiorum  ar- 
gumentis ,  sed  de  testimoniis  sanctarum  scripturarum  .  Extat  hoc 
ipsum  eiusdem  opusculum ,  nouem ,  et  decem  responsionum  capi- 
tulis  praesignatum  . 

14.     FERRANDVS  carthaginicnsis  ecclesiae  diaconus  ,  multum  cap.  xn# 

de  Uaciis  plura  disputat ,  et  contra  com-  Annalibus  ,  et  in  not.  ad   Martyrologium 

munera    opinionem    probat  ,   auctorem  rom.dici8.  februarii  .   In  editione  Gria- 

Chronici  non   esse   Idacium  episcopum  lii  mendose  borclitanae  vrbis  .  AREV. 

lamecensem  ,  ac  videri  potius  eum  fuisse  1  3.     Extat  etc.  tutn  aliis  in  Haereseo* 

episcopum  aquiflauiensem  ,  in  Ciallaeci3  .  logia  .  PEREZ. 

Quod     IJacius  ,    accusator    Priscilliani  ,  Ib.      Gennadius  Cerealem   castuleu- 

iuerit  episcopus  lamecensis ,  asseruit  qui-  sem  ,  seu  catalanensem  episcopum  recen- 

dem   Quesnellius ,  sed  hoc  etiam   incer-  set  cap.oo".  ,  quo  loco  videndus  Miraeus  . 

tum   cssc,idem  Florezius  ostcndit  .  Ida-  Pro  conccrtatus  est  melius  esset  concerta- 

cii    Clironicon  ,  et  Fastos   habes   in   cit.  uit  :  sed  illud  genuinum  viJetur  .  Pro  am- 

Bibl.   Galland.   tom.  10.    p.  323.    AKEV.  monitarum  alicubi  legitur  aiianorum  ,  seu 

12.     In   coetu   etc.   Actione  3.  concil.  africanorum,sed  legendum  videtur,«r/<j//;j- 

chalced.lb.in  cphesina.  Anno  Christi  448.  nitarum  .   Notat  Fiorezius  ,  io  exempljri 

Ib.  in  chalccdonensi  .  Anno  45  1.  PEKL/.  Marianae  deesse  de  ante  testimoniis  .  AK. 

Ib.       De  Eusebio   Dorilaei    episco  14.      Rescriptum .   Eflitui    c>t   Rom.te 

,ct   Je  -S.  li.iuiaiio    Uaronius   fuse  agit  in  ab  Achiile   Statio    .  Ib.    Quid   proJot  . 

Tom.lll.  T 


i4<5  D  E     V  I  R  I  S 

in  sacris  scripturis  iloruisse  asseritur,  multasque  cum  beato  Fulgen- 
tio  propositiones  altemis  epistolis  habuisse  narratur  .  Iste  ad  Pela- 
gium  ,  et  Anatolium  romanos  diaconos ,  consulentes  eum,vtrum 
liceat  quemquam  damnare  post  mortem  ,  edidit  rescriptum  ,  vbi 
inter  alia  sic  loquutus  est,dicens  :  Quid  prodest  dormientibus  ec- 
clesiam  perturbare  ?  Siquis  adhuc  in  corpore  mortis  huius  accusatus , 
et  damnatus ,  antequam  mereretur  absolui  ,  de  ecclesia  raptus  est , 
absolui  non  potest  humano  iudicio  .  Siquis  accusatus  ,  et  absolutus 
in  pace  catholicae  ecclesiae  transiuit  ad  Deum  ,  condemnari  non  pot- 
est  vlterius  humano  iudicio  .  Siquis  accusatus  ante  diem  sacri  eXA' 
minis  ,  repentina  vocatione  praeuentus  est  ,  intra  sinum  matris  ec- 
clesiae  constitutus  ,  diuino  intelligendus  est  iudicio  reseruari  ,  et  de 
hcc  nullus  homo  potest  manifestam  proferre  sententiam ,  ctti  si  Deus 
indulgentiam  dedit  ^nihil  nocet  nostra  seueritas ,  sed  si  supplicium 
praeparauit  ,  nihil  prodest   nostra    benignitas  . 

cap.  xiii.  15-     PETRVS  ,  ilerdensis  Hispaniarum  ecclesiae  episcopus,  edi- 

dit  diuersis  solemnitatibus  congruentes  orationes,  et  missas  elegan- 
ti  sensu  ,  et  aperto  sermone. 

cap.  xiv.  16.     MARCELLINVS  Italiae  presbyter  ,  scripsit  Theodosio  mi- 

nori,  Arcadioque  imperatoribus,  opusculum  vnum  :  in  quo  retexit 
gesta  episcoporum  ,  qui  ad  destructionem  homousion  Arimini  con- 
uenerunt :  quique  ita  totum  mundum  perfidia  itnpii  dogmatis  tur- 
bauerunt,  vt  vix  pauci  antistites  existerent ,  qui  in  inuiolabili  fl- 
dei  cultu  perseuerarent .  Exponit  quoque  de  Ario  ,  dum  ad  Syn- 
odum  pergerec  cum  Alexandro  disputaturus ,  qualiter  conuersus 
in  via  ad  necessariam  causam  ,  viscera  eius  fuissent  dirfusa  .  De  fine 
quoque  Osii  cordubensis  vrbis  episcopi ,  qui  metu  imperatoris  fi- 
dem  praeuaricatus,perfidiae  assertor ,  et  impietatis    effectus    fuerat 

Idem    scripsit   Pontianus    episcopus    afcr  dam  oratio  ,  de  qua  viJe  not.  lib.i.  offic. 

ad    Iustinianum    imperatorem  .     Contra  eccles.  cap.  15.    num.  1.  AREV. 

definit  concil.    5.    tonstantinopol.  act.   5.  16.     Marcellinus  .  Huius  meminit  Cen- 

ete     Theodoro     Mopsuesteno  ,   vide    24.  nadius  in  Faustino  presbytero  .  Ib.  con- 

quaest.  2.  PEKEZ.  uenerunt  .  Anno  559.  PEREZ. 

lb.     Ferrandus   diaconus  floruit  anno  lb.     Marcellini   historia  de   Osii  cor- 

507.    Eius   opera    edita  extant ,  Panene-  dubensis   viorte  iisdem  verbis ,  sed  paulo 

licus  ad    Reginum   Comitem  ,  epistolae,  fusior  extat  in   Codice  gothico  bibliothe- 

breuiatio    canonum   etc.    Eidem   a   non-  cae   complutensis  ad  f.nem  lsidori  de  Vi- 

nullis   ascribitur   vita    S.  Fulgentii    Ru-  ris  illustribus  ,  sine  nomine  auctoris  Mar- 

gpensis  episcopi .   AREV.  cellini  .  Porro  Osius  nobilissimus  olim  con- 

1;.    bliiia  in  officio  eothico  est  quae-  fessor ,  et   doctiuitms »' ab  fi»ptstiM »■** 


ILLVSTRIBVS.  T47 

&ssequutcr ,  sic  talia  profen-.Nam  post  impiam  ,  inquit ,  Osii  prae- 
uaricationem  ^dttm  sanctus  Gregorius  eliberitanus  episcopus  in  ccrdu- 
bensi  vrbe  iuxta  imperiale  decretum  fuisset  adductus  ,  ac  minime 
vellet  illi  communicare ,  commotus  Osius  dicit  Clemeniino  Constan- 
tii  praefecto  Vicario  ,  vt  mitteret  eum  in  exilium  .  At  ille  inquit  : 
Non  audeo  episcopum  in  exilium  mittere ,  nisi  prius  eum  ab  epi- 
scopatu   deiectris  . 

17.  Vt  autem  vidit  sanctus  Gregorius ,  quod  Osius  vellet  ferre 
sententiam ,  appellat  Christum  totis  fidei  suae  visceribus ,  exclamans 
ita  :  Christe  Deus ,  qui  venturus  es  iudicare  viuos  ,  et  mortuos. ,  ?ie 
patiaris  ,  hodie  humanam  proferri  sententiam  aduersus  me  minimum 
seruum  tuum  ,  qui  pro  fide  nominis  tui  ,  vt  reus  assistens  spectacu- 
lum  factus  sum  :  sed  tu  ipse  ,  quaeso  ,  in  causa  tua  hod/e  iudica  ,  ipse 
sententiam  proferre  dignare  per  vltionem  .  Non  ego ,  quasi  metuens 
exilium  ifugere  cupio  ,  quum  mihi  pro  tuo  numine  nullum  supplicium 
graue  sit  :  sed  vt  multi  praeuaricationis  errore  liberentur ,  quum 
praesentem  viderint  vltionem  .  His  dictis ,  ecce  repev.te  Osiits  resi- 
<iens  fastu  quasi  regalis  imperii ,  quum  sententiam  conaretur  expri- 
mere ,  os  vertit ,  distorquens  pariter  et  ceruicem  ,  ac  de  sessu  in  ter- 
tam  eliditur ,  atque  illico  expirauit  . 

18.  Tunc  admirantibus  cunctis  ,  etiam  Clementinus  ille  gentilis 

expauit ,  et  licet  esset  iudex  ,  tamen  timens,  ne  in  se  simili  suppli- 

cio  iudicaretur  ,  prostrauit  se  ad  pedes  sancti  viri  obsecrans  ,  vt  sibi 

parceret ,  qui  in  eum   diuinae  legis  ignorantia  peccasset ,  et  non  tam 

proprio  arbitrio  ,  quam  mav.dantis  imperio  .   Inde  est ,  quod  solus  Gre- 

goritts  ex  numero   vindicantium  integram  fidem  ^nec  in  fugam  vcr- 

sus   est ,  nec  passus  est  exilium  •,  vnusquisque    enim    timuit  de  illo 

vlterius   iudicare  . 

Ath.tnasio    laudatuS  ,  Constantino  impt-  bus  iecltS.  PEREZ. 

r.itori  ctiam  pcr  htcras    familiaris  (  vt  Ibid.      Homousion  :  al.    homousii  .  De 

est  in  Co.l.    thcodos.   titttl.  dc  sacrosan-  S.  Gregorio  Eliberitano    Marryrologium 

ctis  ccclesiis  )   quique  in   conciliis  clibc-  rom.   die   24.   aprilis  .  In   editione    Pa- 

ritano  ,  tticaeno ,  et  sar.iiccnsi  ,  cum   ma-  iruro     toletan.   ad   hunc   locum    erudita 

-  at    catholicorum  pro-  nota  subiicitur,  qua  ostenditur,  commen- 

itor ,  tand/m  sinio  delii                  r  titia   esse ,  quae  Marceilinus    r.arrat    de 

tnicnsi  svnodo    ad    arianos  defccit   .   De  fine    Osii  :  quo  in  arguinento  Natalis  Ale- 

quo  vidc  ctiani   IlHariti»)    !ih.    it   Sytio-  Xander  ,  Horezius  ,  aliique  vcrsati    sunt  . 

athanasiam  lib.   dc  vnitate  Trini*  AKKVALVS. 

tatis  ,  Sulpicii  Scttc-i  histbridm  ,  et  lio-  18.     Vindicantium  .  Viniicat  M.trty- 

Aorium  Augustodunen.    lib.   dc  striptori-  rcs  apud  Opiatum  iib.  1.   PERE2. 

T   2 


i4S  D  E     V  I  R  I  S 

cap.  xv.  19.     ITACIVS  Hispaniarura   episcopus  ,  cognomento  ,  et  elo- 

quio  Clarus,  scripsit  quemdam  librum  sub  apologetici  specie  ,  in 
quo  detestanda  Priscilliani  dogmata  ,  et  maleficiorum  eius  artes , 
libidinumque  eius  probra  demonstrat :  ostendens,  Marcum  quein- 
dam  memphiticum  ,  magicae  artis  scientissimum  ,  discipulum  fuisse 
Manis,et  Priscilliani  magistrum .  Hic  autem  cum  Vrsatio  episcopo 
ob  necem  eiusdem  Priscilliani  ,cuius  accusatores  extiterant,  eccle- 
siae  communione  priuatus,  exilio  condemnatur ,  ibique  die  vitimo 
fungitur  ,  Theodosio   maiore,et  Valentiniano  regnantibus. 

cap.  xvi.  20.     SIRICIVS  clarissimus  pontifex ,  et  romanae  sedis  antistes, 

scripsit  decretale  opusculum  directum  ad  Eumerium  tarraconensem 
episcopum  .  In  quo  inter  alias  ecclesiasticas  disciplinas  constituit, 
haereticorum  baptisma  nequaquam  ab  ecclesia  reicindendum  .  Re- 
perimus  et  aliam  eius  epistolam  ad  diuersos  episcopos  missam  , 
in  qua  condemnat  Iouinianum  haereticum  ,  atque  Auxentium ,  ce« 
terosque  eorumdem  sequaces  .  Praefuit  Romae  annos  quatuorde- 
cim  .   Obiit  Theodosio ,  et  Valentiniano  regnantibus  . 

cap. xvii.  21.     PAVLINVS  presbyter  explicuit  in  benedictionibus  patriar* 

charum  triplici  intelligentiae  genere  librum  satis  succincta  breuita- 
19.     Prifciiliani  .  Vide  Epiphan.  lib.x.       curate  typis  commissae  sunt  a  Constan- 


capit.  2A-  -  cl  Iftn.  lib.  1.  cap.  8.  et  9. 
Ib.  De  Mane  Cyrillus  catechcs.  60.  ,  et 
Epiphan.    lib.  2.   capit.  661.   PERtZ. 

lb.  IMarcum  istum  e  Gallia  in  Hi- 
spaniam  concessisse  ,  vbi  feminam  no- 
bilem  Agapen  ,  et  Helpidium  rhetorem 
seduxit,  ostendit  Florezius  tom.14.  Hisp. 
sacr.  pag.  13.  ex  Sulpicio ,  et  S.  Hiero- 
nymo  .  Inde  nata  est  Priscilliani  haere- 
sis  .  Idem  Fiorezius  de  Itacio  agit  tom. 
13.  pag.  150.  et  tom.14.  pag.215.  AR. 

20.  Siricius  .  Anno  385.  -  Decretale 
etc.  Extant  epistolae  .  -  Eumerium  .  Eu- 
merius  semper  vocatur  in  v.  c.  ,  non  Hi- 
merius  .  -  Et  aliam  .  De  qua  vtde  Am- 
bros.   epist.  8.  et   81.  PEREZ. 

Jb.  Schottus  monet,  legendum,  Siri- 
cius  ,  non  Siricus  .  Zaccaria  miram  dis- 
sensionem  inter  chronologos  notarat  es- 
se ,  quod'  attinet  ad  epocham  pontifica- 
tus  a  Siricio  suscepti  ,  de  qua  videri  pos- 
sunt  Papebrochius,  vterque  Pagius,  Blan- 
chinius  ,  et  alii  .  Epistolae  Siricii  ,  vti 
eliae  genuinae  aliorum  pontificuna ,  ac- 


tio  :  post  quem  Siricii  epistolas ,  et  de- 
creta  Gallandius  recudit  tom.  7.  biblio- 
thecae  Patrum  pag.  533.  Pro  Eumerius 
alii  malunt  Himerium  ,  quin  obstet  au- 
ctoritas  codicis  a  Perezio  allegati  .  Epi- 
graphae  basilicae  S-  Pauli  Romae,  a  Ma- 
rangonio  diuulgatae  ,  annos  pontificatus 
tribuunt  Siricio  quindecim  ,  menses  vn- 
decim  ,  dies  viginti  quinque  .  AREV. 

21.  Anno  410.  fuit  cpiscopus  nola- 
tius  Paitlinus  hic  ,  de  quo  multa  mentio 
apttd  Hieronymum  ,  Augustinum  ,  Ambro- 
sium  ,  Gregorium,  ct  Gennadium  .  Frustra 
enim  multi  r.ostra  aetate  Honorium  A11- 
gustodunensem  sequuti ,  Paulinos  duosfa- 
ciunt  ,vnum  nolanum  episcopum  ,  alterum 
presbyterum  mediolanensem  auctorem  vi- 
tae  sancti  Ambrosii ,  quum  ipse  Paulinus 
in  epistola  ad  Alypium  scribat ,  se,ii- 
$et  in  Hispania  ordtnatus  fuerit  prcsby* 
ter  a  Lampio  episcopo  barcinonensi  ,  ta- 
men  beneficio  sancti  Ambrosii  asseqitutum 
esie  ,  vt ,  vbicumque  terrarum  degeret , 
Ambrosii  presbyter  dicemur  .  Vorro  hu- 


te  compositum 


I  L 

Idem 


L  V  S  T  R  I  B  V  S  . 


*49 


etiam  ,  petente  Augustino  ,  ccnscrlp sit  Am- 
brosii  vitam,  signis  florentem  ,  atque  doctrinis  ,  et  meritis  aposto- 
lorum  non  imparem .  Siquidem  et  Constantius  episcopus  Germa-j 
ni  vitam  contexuit :  obitumque  Paulini  Oranius  edidit  . 

22.     PROBA  vxor  Adelphii  proconsulis ,  femina   iccirco    inter  cap.  xviii. 
viros  ecclesiasticos   posita  sola  ,  pro  eo  quod  in  laude  Christi  ver- 
sata  est  ,  componens    centonem   de  Christo    virgilianis    coaptatum 


versiculis  .  Cuius  quidem  non  miramur  studium,  sed  laudamus  in 
genium  .  Quod  tamen  opusculum  inter  apocryphas  scripturas  in 
sefitur  . 

iusmo.U  vitae ,  qttae  ab  Isidoro  comme- 
morantur  ,  nempt  Ambrosii  mediolanensis, 
Cermani  antisiodorensis  ,  et  Paulini  nola- 


ni  episcoporum  editae  a  Paulino ,  Con- 
stantio  ,  et  Oranio  extant  in  vetustissi- 
tno  exemplari  ecclesiae  tohtanae ,  et  fe- 
-  oressae  apud  Laurentium  Surium. 
PEREZIV5  . 

Ib.     Fallitur  Perezius  cum  multis  aliis, 
quod   Paulinum  ab  Isidoro   laudattim  cre- 
diderit  fuisse  episcopum    nolamim    ,  vt 
iam  notarunt  Miracus  ,  et  editor  operum 
Patrum  Toletanorum  ■  qui  obseruat ,  du- 
bitari   posse  ,  an   Paulinus ,  S.   Ambrosii 
diaconus ,  vnquam  ad  presbyteratus   or- 
dinem  ascenderit ,  quum   solum   id  apud 
Isidorum   legatur  .  Zaccaria   addit  ,  Pau- 
linuni  presbyterum  mediolanensem,  scri- 
ptorem  vitae  S.  Ambrosii ,  distinguendum 
etiam  esse  a  Paulino  biterrensi ,  etsi  duos 
hos    Paulinos   Dupinius   contuderit  .  Pu- 
tarant  Caueus  ,  et  Oudinus,  Isidorum  per 
oscitantiam   Rufini  opus  de    codero    ar- 
gumento  ,  de  quo   supra   num.  8. ,   Pau- 
lino  aflinxisse  :  sed    opus   Paulini    diuer- 
sum   est ,  cuius  fragmentum  iViartianaeus 
edidit   inter  Hieronymiana  ,  et    integrum 
libellum   Mingarellius  in  Anecdotis  vete- 
runi   P3trinn    latinorum   Bononiae  i  7 •>  i» 
Putat  Mingarellius ,   Isiuorum    scripsisse 
dup/iii  intclligentiae  gencre  ;  quia  id  m.i- 
fcis  optri  congruit  .  Constantium  ,  quem 
episcopum   Isidorus   nomiuat   ,    Zaccaria 
vult    essc   presbyterum   a    Sidonio   ceie- 
bratum,de  quo    Oudinus  :  et   ita  oppor- 
tumor  est  comparatio  inter  Constantium, 
et   Oranium  prcsbytcros  ,  et    Paulinum 


etiam  presbyterum  .  Schottus  putabat, 
Oranium  esse  cognomen  Forttmati  poe- 
tae  ,  qui  post  Seuerum  Sulpicium  de  Pon- 
tio  Pauiino ,  fortasse  eo  ,  qui  fuit  nola- 
nus  episcopns,  conscripsit  versibus  .  Gal? 
landius  tom.  8.  Biblioth.  p.  211.  edidit 
Pauiini  nolani  episcopi  carmina  qu3e- 
dam  auctiors ,  et  emendatiora  ex  Min- 
garellii  recensione  ;  et  tom.  9.  pag.  23'. 
Paulini  mediolanensis  tria  opuscula ,  sci- 
licet  vitam  S.  Ambrosii ,  Libellum  aduer- 
sus  Caelestium  ,  et  alium  De  benedictio- 
nibus  patriarcharum  ,  et  in  prologome- 
nis  ad  hunc  tomum  9.  contra  Tillemon- 
tium,et  Fontaninum  cum  Fabricio  ,  et 
laudato  Mingarellio  caput  hoc  Isidori 
tuetur  .  Inter  opera  Paulini  nolani  ex- 
tat  eius  vita  ab  Vranio  ,  siue  Oranio 
conscripta  .  AREVALVS  . 

22.  Anno  Christi  410.  extat  ccgno- 
mine  Faicoaia  Valeria  .  Centonem  .  Me- 
tninit  Hieron.  ad  Paulinum  .  Apoayphutn 
vocat  Gelasius   dist.  15.  PERLZ. 

Ib.  In  ms.Aguirriano  ,  Prob.t ,  quae  cog- 
nomento  Falconia  dicitur  ,  vxor  ctc.  Mi- 
raeus  putac  ,  Isidoium  deceptum  ,  quod 
Probam  vxorem  Adelphii  dixerit  :  sed 
potius  ipse  decipitur  ,  quod  poetriam 
Probam  credidcrit  fuisse  Aniciam  Falto- 
niam  Probam  ,  consulum  matrem,  filiam, 
et  vxorem  ,vt  obseiuat  Fontaninius  de 
antiquit.  Hortae  lib.  2.  De  nobilissima 
familia  Aniciorum  vide  commentar.  ad 
Prudentium  lib.  1.  contra  Symnoachum 
V.  555.  ,  et  seqq.  Ex  eadem  familia  fuit 
Proba  vxor  Adelpbii  ,  quamuis  hic  in  ca- 
talo^is   procousulum  ,  qui   aliunde  nobij 


c.\r.  xix= 


r;o  D  E     V  I  R  I  S 

23.  IOANNES  sanctissimus  constantinopofitanae  sedis  episco« 
pus,  cognomento  Chrysostomus :  cuir.s  oratio  et  plurimam  cordis 
compuncticnem  ,  et  magnam  suauiloquentiam  tribuit,  condiditgrae- 
co  eloquio  multa  ,  et  praeclara  opuscula.  E  quibus  vtitur  latinitas 
chiobus  eius  de  lapsis  libellis,  scriptis  ad  quemdam  Theodorum  ia- 
xnentis ,  et  exhortationibus  plenis ,  vtpote  illum  a  bona  conuersa- 
tione  dciectum  .  Et  quia  monachi  vitam  cnm  eo  in  vno  ,  eodem- 
que  monasterio  excrcuerat ,  ideo  conuersationis  ibi  factae  eum  in 
libris  ipsis  admonuit,  prouocans  eum  ad  propositum  ,  atque  osten* 
dens,  nulli  peccatori,  vel  impio  ,  si  ad  poenitentiam  redeat ,  de- 
sperandum  . 

24.  Legimus  eiusdem  et  librum  alium  ,  cuius  pracnotatio  est, 
Neminem  posse  laedi  ab  alio  ,  ?iisi  a  semetipso  .  Ad  personam  quo- 
que  cuiusdam  nobilissimae  matronae  Gregoriae  reperitur  opus  eius 
insigne  de  conuersatione  vitae,  et  institutione  morum,  siue  de  com- 
pugnantia  virtutum  ,  et  vitiorum  .  Est  etiam  et  alius  liber  eiusdem 
apud  latinos  de  compunctione  cordis  .  Alter  quoque  scriptus  ad 
cfliemdam  Eutropium  ,  quum  palatio  pulsus  ad  altarium  confugisset. 

25.  Mukos  praeterea  composuit ,  diuersosque  tractatus ,  quos 
enumerare  perlongum  est  .  Cuius  quidem  studii,etsi  nonomnia, 
tamen   quamplurima  eloquentiae  eius  fluenta  de   graeco  in  Jatinum 


hoti  sunt  i  non  reperiatur  .  Pro  ih  lau- 
de  alii  in  laudem  .  De  hoc  centone  vi- 
de  notas  ad  Decretuin  Gelasii  pcst  Se- 
dulium  num.  52.  psg. 425.  et  serj.  Con- 
fer  etiam  Didacum  Couarruuiam  lib.  4. 
variar.  resolut.  cap.  14.  in  distinct.  15. 
AREVALVS . 

.  23.     Ioannes   e:c.  anno  298.  PEREZ. 

It.     De  S.  Ioanne  Chrysostomo  vide- 

ti     possant    Montfauconius    in  editione 

im  S.  Doctoris  ,  Fabriciirs  in  Bibl. 
r/r.-cca  tom.  7.  pag.  560.  et  seqq.  ,  et 
Bollapdiani  tom.  4.  septembris  .  Zncca- 

>tat  contra  Io.  Georgium  Walchium 
in  Hist.  ecclesiast.  noui  testamenti  pag. 
1374. ,  Chrysostomi  cognomentam  iam 
sexto  seculo  ,  et  ante  sextam  synodum  , 
anno  680.  habitam  ,  ohtlnuisse  .  In  vcr- 
sibus  etiam  ,  qui  ab  Isidoro  editi  pro  sua 
bibliotheca  dicuntur,  Ioannes  Chrysosto* 
rnus  vocatur,ct  ratio  nominis  redditur  . 


Quisnam  interpres  latinus  fuerit  duorum 
libellorum  ,  quibus  Isidori  aeuo  vtebatur 
l3tinitas,  non  constat:  Anianum  ,  vel  Mu- 
tranum  srholasticum  nonnulli  indicant. 
AREVALVS . 

24.  De  compugnantia  :al.  de  compu- 
gnatiotte  .  Vide  Isidoriana  cap.84.  n.20., 
vbi  de  Conflictu  virtutum  ,  et  vitiorum, 
qui  Isidoro  ascribitur ,  disserui  .  Opuscu- 
la  quaedam  S.  loannis  Chrysostomi  re- 
cens  ediu  leguntur  in  Biblioth,  Galland. 
tom.  8.  pag.  239. ,  et  tom.14.  in  append. 
pag.  136.  AREV. 

25.  Eecimo  tertio  anno  .  Forte  an- 
yio  7.  tiam  annos  6.  sedisse  constat  ex 
Marcellvio  ,  et  Niceph.  Constamin.  De- 
iectns  anno  Christi  404.  ex  Marceliino  $ 
mcrtuus  exul  anno  407.  ex  Pailc  Diac< 
-  Corpus  etc.  H«ec  adduntur  in  vno 
exemplari  .  PEREZIVS  . 

Ib,     Ix  historia  pro  certo  ponendum, 


I  L  L  V  S  T  R  I  B  V  S.  151 

sermonem  translata  sunt  .  Hic  autem  decimo  tertio  anno  episco- 
patus  sui  discordia  Theophili  alexandrini  episcopi  oppressus .  Fa- 
uentes  episcopi  nostri  Arcadio  imperatori  ,  damnauerunt  eum  inno- 
centem,atque  ab  episcopatu  deiectum  ,  Pontum  in  exilium  retru- 
serunt  .  Corpus  trigesimo  quinto  anno  a  die  tunctionis  ab  exilio 
.Constantinopolim  reuocatur ,  etiam  in  apostolorum  ecclesia  se- 
pelitur  . 

26.  SEDVLIVS   presbyter  edidit  tres  libros  ,  dactylico  heroi- cap.  xx. 
co   metro  compositos,  quorum  primus  signa,  et  virtutes  veteris  te- 
stamenti  potentissime  resonat ,  reliqui  vero  gestorum  Christi  sacra- 
menta  ,  vel  miracnla  intonant  . 

27.  POSSIDIVS  africanae  prouinciae  episcopus .  Hic  stilo  per-  cap.  xxi. 
sequutus  est  vitam  sancti  Augustini ,  cui   etiam  operi  subiecit  in- 
dicuium  scriptorum  eius ,  enumerans ,  quanta  id;m  beatissimus  do- 

ctor  scripsit ,  vbi  plusquam  quadringentorum  librorum  volumina 
supputantur  .  Homiliarum  vero  ,  et  epistolarum ,  quaestionumque 
intinitus  modus  est,vt  pene  vix  possit  quisquam  articulo  suo  alie- 
na  tanta  scribere  ,  quanta   ille  proprio  labore  composuit  . 

2  8.      PRIMASIVS  ,  africanus  episcopus ,  composuit  sermone  scho-  cap.  xxii. 
lastico    de   haeresibus  tres   libros  directos   ad  Fortunatum    episco- 
pum  ,  explicans   in  eis  ,  quod  olim  beatissimus  Augustinus  in  libro 
haereseon   imperfectum  ,  rnorte  interueniente,  reliquerat.  In  primo 

Chrysostomum    anno    7.    fnisse    oppres-  raeas  affingit ,  in    quibus  verba  .•juaedam 

sum  .   Aduertit  Schottus,in  vno  ms.  to  Pelagii ,  seu  alicuius    petagiani  notantur, 

let.   pro  cpiscopi  nostri   legi  episcopi  no~  siue   ab  aliis  intrusa   ,    siue    ab    auctore 

uein  .  Alii    omittunt   nostri ,   et  nov.em  ,  adoptat.i  .   AREV. 

quod    meliorem  ,    et   veriorem    sensum  27.     Possidius  .  Ita  v.  c. ,  nbn  Possido- 

reddit  .  Quod   Pontum   Chrysostomus  in  nius  \  fuit  episcopus  calameniis  in  Nuwi- 

exilium   retrusus  dicitur,ita   est  intelli-  dia\in   7.  Concil.   Carthag.     anno   418. 

gendum  ,  vt   Comanis  ad  Pontum  Euxi-  -  Vitatn  etc.   Extat .  PERLZ. 
num    obierrtjdum    ex    variis    aliis   loris  lb.     Notae  in  editione   Grialii  confu-» 

ad  Pityuntem  depornretur  .  Ex  aliis  edi-  sae  erant .  Ioannes    Salinas   Possidii    in- 

tionibus  reposui   anno  a   <Ne  functionit  i  diculum  ,  et  vitam    anno   1731.    Romae 

nam  in  editione  Grialii  a  omittitur .  AR.  typis   edidit  ,  ciusque   fidem   tuetur  con- 

26.     Sedulius  .  A'ino   4>o.   -  Tres  li-  tra   Ioannem  Clericum  ,   siue    Pherepo- 

bros  .  Lau.iat   Gdasius  dist.  15.  PEREZ.  num   in   animaduersionibus  ad   S.  Augu- 

lb.      In    prok-gomenis   ad   Scdulium  stini   opera  .  Vitam   Tossidii ,  ab  oculato 

vitam  eius  exposui  ,  et    de   operibus  dis-  teste     conscriptam  ,  babes     etiam    apuJ 

scrui  .  Videri  etiam  potest  Zaccariae  Hi-  Bollandistas   ad   dicm    17.   maii  .  AR. 
storia   literaria   Italiae   tom.  4.    pag.  200.  28.     Primasius  .  Anno  555.  -  Fortu- 

Annotationes  in  epistolas  Pauli  ,  quae  al-  natum  .  Prouinciac   bi^.icen.ie  dicttur  in 

terius  Sedulii  sunt ,  Sedulio  poetae  Mi-  5.  concil.  constantinop.  ccilat.x.    -  Dt- 


CAP.  XXIII. 


C.\P.  XXIV, 


152  D  E     V  I  R  IS 

namque  ostendens,  quid  haereticum   faciat,in  secundo  ,  et  tertfo 
digerens  ,  quid  haereticum  demonstret  . 

29.  PROTERIVS ,  alexandrinae  ecclesiae  antistes,scripsit  epi- 
stolas  ad  Leonem  romanae  sedis  episcopnm  de  festiuitate  paschali. 
Hunc  autem  Leonis  Augusti  temporibus  Dioscori  haeretici  succes- 
sores  3  auctore  Timotheo  ,  seditione  facta  crudelissime  peremerunt, 
ipsumque  Timotheum  sibi  pro  alexandrino  episcopo  statuerunt. 

30.  PASCHASINVS,  siciliensis  episcopus ,  edidit  vnam  episto- 
lam  paschalem  ad  Leonem  supradictum  Papam  directam  ,  in  qua 
refert  paschalis  mysterii  miraculum  his  verbis :  Est ,  mquit ,  posses- 
sio  ,  quae  appellatur  Meltinas  ,  in  montibus  arduis  ,  ac  siluis  densis- 
simis  constituta,  illic  perparua ,  atque  njili  opere  constructa  ecclesia 
est ,  in  cuius  baptisterio  nocte  sacrosancta  paschali ,  baptizandi  hora^ 
quum  nullus  canalis  sit ,  w/  fistula ,  nec  aqua  omnino  <vicina  >fons 
ex  sese  repletur  :  paucisque ,  qui  fuerint ,  consecratis  3  quum  deducto- 

rium 


n.onstret .  Extctnl  eius  ctmment.  in  Apo- 
calyps.  PEREZ. 

Ib.  Post  demostret  in  nonnullis  edi- 
tionibus  additur ,  Claruit  Iustiniano  re- 
gnante  :  pro  lustiniano  mendose  Iuliano  . 
Miraeus  ait,  Primasium  obiisse  non  an- 
no  440. ,  vt  Xystus  Senensis  refert ,  sed 
503.   Perezius    indicat  annum    553.  AR. 

29.  Anno  457.  Nicephorus  lib.  15. 
Liberatus  cap.  16.   PEREZ. 

Ib.  Epistola  Proterii  de  paschate  edi- 
ta  fuit  ab  Aegidio  Bucherio  cap.2.  com- 
mentarii  ad  Victorii  Aquitani  cap.onem  . 
Pro  successores  Zaccaria  coniiciebat  suf- 
fragatores  .  Mors  Proterii  contigit  anno 
457.  quarto  ,  vel ,  vt  alii  malunt,  quin- 
to  kal.  aprilis  .  AREV. 

30.  Anno  445.  scripta  est  epistola. 
Exstat  cum  epistolis  Leonis  tom.  1.  concil. 
Faschasinus  hic  lilybetanus  (  in  Sicilia  ) 
tpiscopus  fuit  ,  legatus  Leonis  Papae  irt 
concil.  chalcedonen.  ann.  451.  -  Baptizan- 
di  hora  .  Contigit  anno  417.  Simile  mi- 
raculum  in  Hispania  anno  583.  ex  Creg. 
Turonen.  lib.  10.  cap.  22.  et  Sigeberto  . 
PEREZIVS  . 

lbid.       Notas    editionis   Grialii    hoc 
quoque  loco  confusas  in  ordinem  red- 


egi  .  Paschasinus  :  al.  Paschasius  .  Pro 
Meltinas  al.  Miltinas ,  al.  Mentina  :  et 
pro  discedit  al.  minus  bene  descen- 
dit  .  Quod  refert  S.  Gregorius  Tu- 
ronensis ,  simile  miraculum  in  Hispania 
accidisse  ,  mirum  ,  inquit  Schottus ,  id  ab 
Isidoro  non  recenseri  neque  hoc  loco  , 
nequc  in  libris  Etymologiarum  ,  vbi  de 
cereo  paschali  agit .  Alia  miracula  huic 
affinia  narrat  Ioannes  Moschus  in  Prato 
spirituali  cap.  214.  et  2. 1 5 . »  alia  alii ,  vt 
videri  potest  in  not.  ad  librum  S.  II- 
defonsi  De  cognitione  baptismi  tom.  2. 
Patrum  Toletanorum  cap.105.  pag.210. 
vbi  eruditissimus  auctor  ostendere  co- 
naturisimile  miraculum  ,  quod  Ildefon» 
sus  commemorat ,  esse  illud  ipsum,  quod 
Gregorius  Turonensis  Hispaniae  ascri- 
psit,quamuis  Ildefonsus  locum  miraculi 
non  expresserit  .  Semper  tamen  mirum 
videri  debet ,  quod  neque  Isidorus  ,  ne- 
que  Ildefonsus  in  Hispania  huiusmodi 
miraculum  contigisse  indicauerint  .  Epi- 
stola  Paschasini  a  Miraeo  scripta  dici- 
tur  anno  443.  Quod  Perezius  ait  Con- 
tigit  anno  417.,  ad  miraculum  referri 
videtur  .  AREV. 


ILLVSTRIBVS.  in 

r!um  nullum  sit  ,  vt  venerat  aqua  ,  ex  sese  discedit  .  Claruit  sub 
Theodosio  iuniore ,  Arcadii  imperatoris  filio  . 

3  r.  IVLIANVS  quidam  gallus,  cognomento  Pomerius  ,  hic  cap.  xxv. 
octo  libros  de  animae  natura  in  dialogi  morem  conscripsnV,  Ho- 
rum  primus  continet,  quid  sit  anima,  vel  qualiter  credatur  ad  Dei 
imaginem  facta.  In  secundo  loquitur  ,  vtrum  anima  corporea ,  an 
incorporea  sit .  In  tertio  disserit,  primo  homini  vnde  anima  sit  fa- 
cta.  In  quarto,vtrum  noua  anima  sine  peccato  fiatran  peccatum 
primi  hominis  ex  illo  propagata  originaliter  trahat  . 

32.  In  quinto  describit  ,  quae  sit  facultas  animae  .  In  sexto 
eloquitur ,  vnde  sit  illa  discordia,  qua  carni  spiritus,vel  caro  spi- 
ritui  aduersatur  .  In  septimo  autem  scribit  de  differentia  vitarum, 
et  mortium,  vel  resurrectione  carnis  ,  et  animae,  siue  de  morte  car- 
nis ,  ac  de  eius  resurrectione  .  In  octauo  loquitur  de  his,quaein 
fine  mundi  futura  sunt,  vel  de  quaestionibus ,  quae  solent  de  re- 
surrectione    proponi,siue  de  finibus  bonorum  ,  atque  malorum  . 

33.  Hic  tamen  in  secundo  eiusdem  operis  libro  ,  Tertuliiani  er- 
roribus  consentiens,  animam  coipoream  esse  dixit,  quibusdam  hoc 
fallacibus  argumentis  astruere  contendens  .  Edidit  etiam  vnum  li- 
bellum  de  virginibus  instituendis,  alios  quoque  tres  de  futurae  vi- 
tae  contemplaticne  ,  vel  actuali  conuersatione  ,  necnon  de  vitiis , 
atque  virtutibus  . 

34.  EVGIPIVS  abbas  lucullanensis  oppidi  Neapoli  Campaniae.  cap.  xxv:, 
Hic  ad   quemdam   Paschasium   diaconum    libellum   de    vita    sancti 

31.     Iulianus  .   Antio  450.   -    Gallus .  vel   omitcendum   est    gallus     cum    non- 

Ataurum   ait  fuisse  Gennadias  .  Faho  er-  nullis   editionibus  .  AREV. 
£0    confundunt    quidatn    Pomerium    ann  32.     Suspicatur  Schotfus  ,  octauum   li- 

Iuliano  episcopo  toletano ,  qui  obiit  antio  brum   de  his ,  quae  in    fine  mundi  futu- 

690.  PEREZ.  ra  sunt,  csse  Prognosticon   illud  ,   quod 

It>-     Antiquissimus  est  hic  error  ,  quo  Duaci   Boetius  Epo  edidit .  At   hoc  Pro- 

Iulianus    toletanus  cum  Iuliano  Pomerio  gnosticon  certo  est  opus   Iuliani    toleta- 

confunditur  ,  vt  ex    veteribus    codicibus  ni  ,  in    quo    identidem   verba  Pomerii  re- 

liquet.  Alioquin   Iulianus  toletanus  sae-  feruntur .  AREV. 

pe  Pomerium  laudat  ,   sequiturque  .  Vi-  34.      Extat  vita  apud  Suriutn  .  De 

de  Hispaniam   sarram  tom.  5.  pag  300.  ,  Seucrino    Greg.     iib.   7.  epist.   84.    P.iul. 

tt     vitam     S.  Iuliani     toletani     episcopi  Diac.  Iib.  1.    cap.  12.  Importunus  consul 

tom.   2.    Patrum    toletanorum  .  Obser-  anno   Christi    509.     Ad  Eugipiutn   txjtat 

uandum  ,  quod   Gennadius  ,  etsi  maurum  cpist.   Fulgcntii  lluspensis  .  Eugipium  s: 

natione  dicit  Pomcrium  ,  in  Gallia  tamen  vi.iisse,  a:t   Cassiodor,  lib.  I.  diuin.  inst. 

ordtnatutn  presbyterum  asscrit :  quo  for-  PEREZ. 
te  alludit   IsidoruSjdum    sallum   vocat  ^  Jb.     Eugipium  ,  quem  Cassiodorus  se 

Tom.lll,  V 


154  D  E     V  I  R  I  S 

moiiachi  Seuerini  transmissum  breni  stilo  composnit  .  Scripsit  et 
regulam  monachis  consistencibns  in  monasterio  sancti  Seuerini  , 
quam  eisdem  moriens  quasi  testamentario  iure  reiiquit  .  Claruit 
posc  cansulatum  Importuni  iunioris,  Anastasio  imperatore  regnante. 
cap.  xxvn.  35.  FVLGENTIVS  afer,  ecclesiae  ruspensis  episcopus ,  in  con- 
fessione  fidei  clarus,in  scripturis  diuinis  copiosissime  eruditus,  in 
loquendo  quoque  dulcis  ,  in  docendo,ac  disserendo  subtilis,scri- 
psit  multa  .  E  quibus  legimus  de  gratia  Dei,et  libero  arbitrio  li- 
bros  responsionum  septem  ,  in  quibus  Fausto  Galliae  regiensis  vr- 
bis  episcopo,  pelagianae  prauitati  consentienti  ,  respondens,  obni- 
titur  eius  profundam  destruere  calliditatem  . 

36.  Legimus  et  eiusdem  librum  de  sancta  Trinitate  ad  Felicem 
directum  notarium  .  Librum  quoque  regulae  verae  fidei ,  et  alium 
de  sacramento  incarnationis  Domini  nostri  Iesu  Christi  .  Extant 
et  duo.  eiusdem  libri  de  veritate  praedestinationis  ad  episcopos  mis- 
si ,  in  quibus  demonstratur  ,  quod  gratia  Dei  in  bonis  voluntatem 
humanam  praeuenit,  et  quod  Deus  quosdam  praedestinationis  suae 
munere  iustificans  praeeligit ,  quosdam  vero  in  suis  reprobis  mo- 
ribus  occulto  quodam  iudicio  derelinquit. 

37.  Est  et  liber  altercationis  eius  ,  quo  de  fide  cum  Trasa- 
mundo  rege  idem  beatus  Fulgentius  disputauit  .  Ad  Ferrandum 
quoque  ecclesiae  carthaginiensis  diaconum  vnum  de  interrogacis 
quaestionibus  scripsit   libellum  .  Inter  haec  composuit  multos  tra- 

vidisse  ait  ,   alium    iuniorem    Eugipium  librum   Petri    diaconi  ,et  aliorum  ad  Ful- 

esse  ,  Fabricius  cura  aliis  obseruat  .  Con-  gentium  ,  et    alios  episcopos   Africae    de 

iectura  Loaisae.  etSchotti,  legendum  post  incarnatione  ,  et  gratia    Iesu    Christi ,  et 

consulatum  Importunii ,  et  Decii  iunioris  librum   Fulgentii,et  aliorum    episcopo- 

non   placet  Zaccariae ,  nam    Importunus  rum  de  eodem   argumento    ad    eundeni 

consul  solus   fuit  :  et  potuit  Importunus  Petrum  diaconum  ;  inter  opera  vero  Ful. 

iunior   dici  ratione   alicuius   fratris   stii  ,  gentii  Ferrandi  diaconi  eodem  tomo  pag. 

aut  alterius  ex  familia  viri  ea  aetate  ce-  329.  et  seqq.    recensita  ,  vitam   S.  Ful- 

lebris  ,   nec   tamen    consulis  :  aut  lunior  gentii  ruspensis  episcopi  a  Ferrando  ,  vt 

agnomen  fortasse  erat .  Quod  si  mutare  videtur,  conscriptam  .  Codex  Regio-va- 

quidquam  placeat ,  censet    Zaccaria  ,  lu-  tic.   125.   pag. 69.  exhibet  sermonem  Ful- 

nioris  ab   imperito   iibrario    positum  pro  gentii  episcopi   De   natali    Domini  ,  C'a- 

itermn  ,  aut   pro  illustris  .  AR.  pientes  aliquid  etc. ,  et  pag.  82.  Sermo- 

35.     Fulgentius  .  Anno    500.  PEREZ.  rem  Fulgent-ii  carthaginensis  episcopi  dc 

Ib.     Ioannes   MoTanus  eruditam    prae-  S.  Stephano  .  AREV. 

fationem   adiecit    editioni  operum  Ful-  37.     Trasamundus  scribi   etiarn   solet 

gentii ,  a  Ioanne  Olimmerio  typis  Plan-  Thrasamundus  ,  Transamundus  ,  et  Tra- 

tinianis  procuratae  .  In  biblioth.  Galland.  simundus  :  ac  similis  varietas  occurrit  in 

tom.  xi.   pag.  230.  et  seqq.  legere  licet  Historia  gothorum  n.  81.  AREV, 


ILLVSTRIBVS.  iJ5 

CtatUS  5  quibus  sacerdotes  in  ecclesiis  vterentur  .  Plurima  qitoque 
feruntur  ingenii  eius  monumenta  .  Haec  tantum  ex  pretiosis  do- 
ctrinae  eius  floribus  carpsimus .  Sors  melior,  cui  delicias  omnium 
Jibrorum  eius  praestiterit  Dominus .  Claruit  sub  Trasamundo  re- 
ge  wandilorum,  Anastasio  Imperatore  regnante  . 

38.  EVCHERIVS.  Franciae  episcopus,  elegans  sententiis  ,  or-  cap.  xxyiii, 
natus  in  verbis  ,  edidit  ad   Hilarium    arelatensem   antistitem  ,  eremi 

deserta  petentem  ,  vnum  opusculum  de  laude  eiusdem  eremi  lucu- 
lentissimum,  et  dulci  sermone  dictatum  ,  in  quo  opere  laudamus 
doctorem  ,  etsi  pauca  s  tamen  pulchra  dicentem  .  Breuitas  ,  vt  ait 
quidam,  laus  est  interdnm  in  aliqua  parte  dicendi ,  in  •vniuersa. 
eloquentia  laudem  non  habet  . 

39.  HILARIVS  arelatensis  episcopus    scripsit  vitam    parentis,  cap.  xxix. 
et  praedecessoris  sui  sanctissimi ,  ac  venerabilis  Honorati  episcopi, 
suaui,ac  praeclaro  praedictatam   eloquio  . 

40.  APRINGIVS    ecclesiae    pacensis   Hispaniarum  episcopus  ,  cap.xxx. 
disertus  lingua  ,  et  scientia  eruditus,  interpretatus  est  Apocalypsin 
Ioannis  apostoli  subtili  sensu  ,  atque  illustri  sermone  melius  pene, 


38.  Eucherius .  Anno  450.  Lugdu- 
ncnsis  episcopus  fuit  apitd  Gennadiumt 
tt  Marcellinum  .  -  Breuitas  etc.  Cicero. 
nis  sunt  vcrba  ,  (  in  Oratore  ad  Bru- 
tum  )  .  PEREZ. 

Ib.  Franciae  tpiscopus  ■  al.  Frauciae 
presbyter-Jortssse  quianonnunquain  etiam 
episcopi  presbyteri  dicebantur  ,  atque  ita 
aliquando  S.  Ioannes  Chrysostomus  lo- 
quitur  .  De  Eucherio  videri  potest  P,  De 
Colonia  in  historia  literarir.  vrbis  lug- 
dunensis  .  Fabricius  tom.  2.  biblioth. 
med.  aeui  de  Eucheriis  agens  obseruat , 
quod  Dionysius  Faucherius  quaedam  ve- 
ltlti  Isidori  verba  ex  hoc  opere  affert, 
quae  in  nullo  codice  veteri  ,  in  nul- 
h  eJitione  leguntur ,  scilicet  :  Scripsit 
alia  in  multos  sacros  libros  commentaria 
non  minus  necessaria  ,quam  viilia  ,prae- 
te  vero  in  Cenesin  ,  et  libros  Regum  , 
ad  Salonium  ,  et  Veranium  fratres  epi- 
scopos ,  ofius  prolixum  ,  et  doctissimum  . 
ARhVALVS . 

?9-     Anno  43 1.    De  hoc  Gennadius  . 
LEZ, 


40.  Apringius  .  ^»«0  Christi  540. 
Apringii  nomine  multorum  manibus  cir- 
cumfertur  opus  ingens  manuscriptum  in 
Apocalypsin  .  Sed  ego  ,  quum  viderem  co- 
dicem  ipsum  gothicum  legionensem  scri- 
ptum  eia  milesima  ociaua  ,  animaduet- 
ti  inde  auctoris  nomen  non  constare  ,  sed 
editum  opus  in  gratiam  cuiusdam  Ethe- 
rii .  Quin  et  in  praefatione  iile  auctor 
ait ,  se  collegisse  sua  ex  libris  Victorini , 
Isidori ,  et  Apringii .  Vt  manifesto  con- 
stet  ,  non  esse  illum  Apringium  ,  cuius 
Isidorus  meminit  .  PEREZ. 

Ib.  Florezius  tom.  14.  Hisp.  sacr. , 
vbi  agit  de  episcopis  pacensibus ,  ait 
Apringium  floruisse  ab  anno  531.  Su- 
spicatur  ,  opus  ms. ,  de  quo  Perezius  lo- 
quitur ,  esse  Beati  ,  qui  cum  Etherio  er- 
rores  Elipandi  confutauit :  quod  ex  non- 
nullis  mss.  confirmat  Bayerius  in  not. 
ad  biblioth.  veter.  hispan.  Nic.  Anto- 
nii  Prodiit  hoc  commentarium  Beati  . 
vt  creditur,  Matriti  1770.  Antiqaioris 
commenurii  Aprin^ii  meminit  Br^ulio 
epist.  2j.   tom.  30.  Hisp.  sixr.   AK. 

V     2 


CAT.  xxxi. 


CAP.XXXII. 


CAP.  XXXIII. 


156  D  E     V  I  R  I  S 

quam  veteres  ecclesiastici  viri  e.xposuisse  videntur .  Scripsit  et  non- 
nulla,  quae  tamen  ad  notitiam  nostrae  lectionis  minime  peruene- 
runt  .   Claruit  temporibus  Theudis  principis  gothorum  . 

41.  IVSTINIANVS  imperator  quosdam  libros  de  incarnatione 
Domini  edidit ,  quos  etiam  per  diuersas  prouincias  misit.  Condi- 
dit  quoque  et  rescriptum  contra  illyricianam  synodum  ,  et  aduer- 
sus  africanos  episcopos  chalcedonensis  synodi  defensores  peruerso 
studio  :  in  quo  tria  capitula  damnare  contendit,id  est ,  Theodori 
mopsuesteni  episcopi  dicta,siue  rescripta  Theodoreti  ,  et  episto- 
lam  ,  quae  dicitur  Ib.ie  edesseni  episcopi  . 

42.  FACVNDVS  afer ,  hermianensis  ecclesiae  episcopus,  duo« 
decim  libros  pro  delensione  trium  capitulorum  scripsit ,  quoruni 
stilo  elicuit,  praefata  tria  capitula  in  praescriptione  apostolicae  fi« 
dei,et  chalcedonensis  synodi  impusnatione  fuisse  damnata,  id  est, 
epistolam  Ibae  edesseni  episcopi  ad  Marim  persam  directam  ,  et  Theo- 
dorum  mopsuestenum  episcopum ,  et  Theodoreti  Cyri  episcopi  di- 
cta  .  Claruit  post  consulatum  Basilii  anno  decimo  ,  regnante  Iusti- 
niano  imperatore  . 

43.  IVSTINIANVS  de  Hispania,  ecclesiae  valentinae  episco- 
pus,ex  quatuor  fratribus  episcopis  eadein  matre  progenitis  vnus, 
scripsit  librum  responiionum  ad  quemdam  Rusticum  de  interroga* 
tis  quaestionibus  ,  quarum  prima  responsio  est  de  Spiritu  sancto  : 
secunda  est  contra  bonosianos,  qui  Christum  adoptiuum  filium  , 
et  non  proprium  dicunt :  tertia  responsio  est  de  baptismo  Christi, 
quod  iterare  non  licet:quarta  responsio  est  de  distinctione  bapti- 
smi  Ioannis  ,  et  Christi  :  quinta  responsio  est,  quia  Filius  ,  sicut  Pa- 

condemnabat  apostolica  fides ,  vt    expli- 
cat  Schottus  :  sicut   apud  Liuiurn  lib.  10. 


41.  Anno  553.  Sumpta  haec  ex  Libe- 
rato  ,  et  Victore  tunnensi .  Synodus  illyri- 
eiana  ann  549.  Damnat  etiam  lustinianus 
(  tria  capitula  )  in  fidei  suae  professione , 
quae  cxtat  1 .  tom.  Concil.  Vide  scholion 
de  Theodoro  mopsuesieno  supra  ad  caput 
quartum  .   PERLZ. 

lb.  Ne^otium  trium  capitulorum  , 
quantum  satis  est ,  supra  num.  5.  expli- 
cui.   AKEV. 

42.       Sumpta  ex  Victore   tunnensi  . 

-  Claruit  ctc.    Anno  Christi  551.  PEREZ. 

Jb.      In  praescriptione   apostolicae  fi- 

dei  :  al.  in  proscriptione  apostolicae  fidei, 


dec.  4.  Persei  crimina  sunt  crimina  ,  quae 
Perseus  obiiciebat  .  Gallandius  tom.  xi. 
suae  bibliotherae  pag.  665.  et  seqq.  li- 
bros  duodecim  Facundi  pro  defensione 
trium  capitulorum  notis  Sirmondi  illu- 
stratos ,  et  a  Iosepho  Blanchino  emen- 
datos,  ac  suppletos   inseruit  .  AR. 

43.     Anno   531.  PEREZ. 

lb.  Iustinianus  hic  videtur  ille  ipse, 
qui  valentino  concilio  temporibus  Theu- 
dis  subscripsit  secundo  loco ,  et  a  non» 
nullis  dictus   est   Iustinus  :   sed  ex   russ. 


hoc  est,  io  his ,  quae  proscribebat  ,  et      Florezius  tom,  8.  Hisp.  sacr.   pag.  160. 


O 


ILL  VSTRIBVS;  i57 

ter ,  inuisibilis  sit .  Floruit  in  Hispaniis  temporibus  Theudis  princi- 
pis  gothorum  . 

44.  IVSTVS  vrgellitanae  ecclesiae  Hispaniarum  episcopus,  et  cap.  xxxiv. 
frater  praedicti  Iustiniani ,  edidit  libellum  expositionis    in    Cantica 
canticorum,  totum  valde  breuiter  ,  atque  aperte  per  allegoriam  :en- 

sum  discutiens.  Huins  quoque  fratres  Nebridius,  et  Elpidius  quae- 
dam  scripsisse  feruntur,  quibus  quia  incogniti  sumus ,  magis  reti- 
cenda  fatemur  . 

45.  MARTINVS  dumiensis  monasterii    sanctissimus   pontifex  ,  cap.  xxxv, 
ex  Orientis  partibus  nauigans  ,  in  Gallaeciam  venit ,  ibique  con- 

uersis  ab  ariana  impietate  ad  fidem  catholicam  sueuorum  populis 
regulam  fidei  et  sanctae  religionis  constituit  i  ecclesias  confirma- 
uit  ,  monasteria  condidit ,  copiosaque  praecepta  piae  institutionis 
composuit  . 

4<5.      Cuins   quidem  ego  ipse  legi  libriim  de  differentiis  quatuor 
virtutum,et   aliud    volumen    epistolarum ,  in  quibus  hortatur  vitae 

restituit  nomen    Iustiniani ,  quem  ab  an-       Maftini  epitaphio  ab  se  componto  ,  quod 


no  551.  episccpum  ordinatum  fuisse 
colligit,et  saltem  vsque  ad  annum  546. 
vixisse.   AREV. 

44.  Libellum  etc.  Extat.  Nebridius 
episcopus  egarensis  subscribit  in  2.  concil. 
tolet.  anno  Christi  527.  et  in  ccncil. 
tarrac.  anno   516.   PEREZ. 

Ib.  Pro  vrgelliianae  alii  or-^ilitanae  , 
vel  orgellitanae  .  Postea  pro  qutbus  etc. 
alii  de  q-.-.ibus  ,  quia  nobis  incogniti  sunt , 
tnagis  reticendum  fatemur  Vc-ra  lectio 
est ,  quam  apposui,  quamuis-vitiosa  for- 
tasse  videatur  .  Ea  extat  etiam  apud  Loai- 
sam  ,  et  Grialinm  ,  nisi  quod  apud  hos 
legitur  e  quibus  pro  quibits  .  Atque  ita 
fere  explicat  Nic.  Antonius  lib.  5.  bi- 
blioth.  vet.  hi«.p.  cap.  5.  n.  255.  Sensns 
at ,  nuae  quia  non  cognescimus  .  Vide 
not.  ad  epistolam  3.  IsiJori  n.im.  1.  In 
Spicilegio  Dacherii  tom.  3.  inter  episto- 
las  inisccllaneas  pag.  1 19.  epistola secun- 
da  cst  Iuiti  episcopi  orgelitant  ad  Sir- 
gam  papam  :  Sciens  te  etc.  Des'»nit  ,  in 
Domino  loue  .  Offcrt  tractatum  hbu  in 
Cantica  cantuorum  .   AREV. 

45-  Martinus  episcopus  dumiensis  , 
uatione  pannonius  fitit  ,  vt  ex  Cregorii 
tutonensis  huieria  constat ,  et  ex  ipsius 


ex  vetusto  libro  descnptum  habemns  , 
Eius  hoc  cst  initium  :  Pannoniis  genitns 
trariscendens  aequora  vasta  -  Gallecias 
in     gremium   diuinis   nutibus    actus    etc. 

auit  monasterium  dumiense  in  Gal- 
lecia  ,  vt  dicitur  in  decimo  concil.  to- 
lct.  itaque  subscribit  Martinus  episcoput 
in  concil.  primo  bracar.  anno  Christi  s6i. 
inde  factus  «rckiepiscopus  bracaren.  sub- 
scribit  in  secundo  concil.  bracar.  ar.no 
562.  praefuit    vero    his    ecclcsiis   annos 

ita  ex  Grc^orio  turonens.  in  Chron. 
et  lib.  primo  de  miraculis  Martini  tu- 
roneniis  cap.  II.  et  Aimoino  lib.^.  ag. 
Eius  aliqita  opuscula  feruntur  impressa  : 
plura  nos  habemui  nonditm  edita.  PLREZ. 
Ib.  S.  Martinus  episcopus  fuit  ab  an- 
no  572.  ad  annum  580.  Eius  vitam ,  ac 
res  gestas  describit  Florezius  tom.  15. 
Hi^p.  sacr. ,  et  inter  appendices  eiusdem 
ra  collocat ,  quorum  nonnulla  tunc 
primum  inccm  viderunt .  (Jallandius  1. 12. 
suae  bibliothecae  pag.  272.  et  seq^.  opu- 
scula  septem  S.  Martini  Dumiensis  col- 
legit  ,  et  recensnit  ;  ignarus  tamen  edi- 
tionis  a  Florezio  adornntae  .  Pro  n  GaU 
laeciam  mendose  nonnulli  editi  niCaliutS, 
Scribitur  etiam  Oaliecia  .  ARLV. 


CAP.   XXXVI. 


CAl'.  XXXVll, 


CAP.  XXXVHI. 


t  5  S  D  E     V  I  R  I  S 

emendationem  ,  et  conuersationem  fidei  ,  orationis  instantiam  ,  et 
eleemosynarum  distributionem ,  et  super  omnia  cultum  virtutum 
omnium,  et  pietatem  .  Floruit  regnante  Theodemiro  rege  sueuo- 
rum  ,  temporibus  illis  ,  quibus  Iustinianus  in  republica,  et  Athana* 
gildus   in  Hispaniis  imperium   tenuerunt  . 

47.  AVITVS  viennensis  episcopus,  scientia  secularium  litera- 
rum  doctissimus,  edidit  quinque  libellos  heroico  metro  compositos } 
quorum  primus  est  de  origine  mundi ,  secundus  de  originali  pec- 
cato  ,  tertius  de  essentia  Dei  ,  quartus  de  diluuio  mundi ,  quintus 
de  transitu  Maris  rubri .  Scripsit  et  ad  Fuscinam  sororem  de  lau- 
de  virginitatis  librnm  vnum  ,  pulcherrimo  compositum  carmine , 
et  eleganti  epigrammate  coaptatum  . 

48.  DRACONTIVS  composuit  heroicis  versibus  Hexameron 
creationis  mundi,et  luculenter  quidem  composuit,  et  scripsit  . 

49.  VICTOR  tunnehsis  ecclesiae  africanus  episcopus  .  Hic  a 
principio  mundi  vsque  ad  primum  Iustini  iunioris  imperii  annum 
breuem  per  consules  annuos  bellicarum,  ecclesiasticarumque  rerum 
nobilissimam  promulgauit  historiam  ,  laude  ,  et  notatione  illustrem, 

rat   exilium  ,  quo  mihi  va!de  dignus  fuis 


47.  Anno  Christi  490.  vide  Cregor. 
turonens.  Sigebertum  ,  et  Adonem  .  -  Li- 
bellos  etc.   Extant  impressa  .  TEREZ. 

Ib.  Auiti  epijto!ae  extab*iit  apud  iir- 
moncium  ,  qui  nonnullas  publicauit  t.  1. 
conciliorum  Galliae  .  Gallandius  tom.io. 
suae  biblioth.  pag.  697.  et  seqq.  prae- 
ter  poenoata  ,  quae  Isidorus  laudat ,  col- 
lepit  epistolas ,  homilias ,  et  aliorum  opu- 
sculorum  fragmenta  .  AREV. 

48.  Extat  impress.  vide  infra  in  Eu- 
genio   tertio  .  PEREZ. 

Ib.  Dracontii  Carmina  duplo  auctio- 
ra  ,  quam  antea  prodierant ,  ex  mss.  va- 
ticanis  edidi  Romae  1791.,  notisque  re- 
censui .  In  prolegomenis  fuse  de  aucto- 
re  Jisserui  ,  quem  hispanum  fuisse  ,  conii- 
ciebam  .  An  prcsbyter  fuerit ,  non  con- 
stat  .  AREV. 

49.  Victoris  tunnensis  cpiscopi  habeo 
Chronicon  manustriptum  ,  in  quo  post  Eu- 
sebiiim  ,  Hieronymum  ,  et  Prosperum  tem- 
pora  proseqv.itur  a  consulatuxviu.Tkeo- 
dosii  Iunioris ,  id  est,  anno  CAmr/444. 
vsque  ad  annum  primum  lustini  lunio- 
ris ,  id  esl ,  Chtisti  567.  Ibi  suum  deplo- 


se  videtur  .  Restitit  enim  Vigilii  Papae , 
lustiniani  imp.  et  synodi  constantinopol. 
dccretis ,  dum  tria  capitula  ,  de  qitibus 
sv.pra  diximus  ,  mordicus  defend.it  .  Hic 
apud  Isidorum  lib.  5.  Etymolog.  c.  38. 
falso  Turonensis  scribitur  ,  ab  aliis  Tu- 
nunensis ,  Trithemio  Cummenensis  ,  sed 
ipse  se  in  vetusto  codice  Tunnensem  vO' 
cal .  Puto  esse  oppidum  Africae  Procon- 
sularis  ,  quod  Tunis  Polybio  ,  et  Strabo- 
ni  vocatur ,  Tunisense  Plinio  ,  Liuio  au- 
tem  Tunes  Tunetis  infiectitur  .  Nobiie 
his  temporibus  ob  expcditionem  Caroli 
Quinti  Caesaris  .  Huius  Victoris  memi- 
nerunt  etiam  Ado  Viennensis  ,  et  Otho 
Frisingen.   lib.  5.   cup.  4.    PEREZ. 

Ib.  Victor  a  Grialio  Tununensis  vo- 
catur  lib.  5.  Etymolog  cap.  3S.  num.7. 
Schottus  ex  ms.  ingolstadiensi  malebat 
Tnnmuensis  .  Nonnulli  comminiscuntur 
Tmuensis  ,  quae  Aegypti  est  vrbs  .  Eius- 
dem  Victoris  meminit  Isidorus  in  prae- 
fatione  ad  Chronicon  .  Obseruandum  5 
quod  Victcr  post  Prosperum  ,  vt  ait  Pe- 
rezius ,  tempora   prcsecutus  est  ,  atque 


ILLVSTRIBVS.  l59 

K  memoria  dignissimam  .  Hic  pro  defensione  trium  capitulorum 
a  Iustiniano  Augusto  ecclesia  sua  pulsus  ,  exilio  in  Aegyptum 
transportatur . 

50.  Inde  rursum  Constantinopolin  vocatus ,  dum  Iustiniano 
imperatori ,  et  Eutychio  constantinopolitanae  vrbis  episcopo  ob- 
trectatoribus  eorumdem  trium  capitulorum  resisteret ,  rursus  in  mo- 
nasterio  eiusdem  ciuitatis  custodiendus  mittitur  ,  atque  in  eadem 
damnatione  (  vt  dicunt  )  permanens,  moritur  . 

51.  IOANNES  sanctae  memoriae  constantinopolitanus  episco-  cap.xxxix. 
pus,natione   cappadox ,  ad  quem  beatus  Gregorius  librum    regu- 

lae  pastoralis  scripsit,  vir  inaestimabilis  abstinentiae,  et  eleemosynis 
tantum  largissimus ,  vt  zelo  auaritiae  aduersus  eum  imperator  Mau- 
ricius  permotus ,  vrbe  pauperes  pellendos  ediceret . 

52.  Hic  graeco  eloquio  edidit  de  sacramento  baptismatis  re- 
scriptum  ad  bonae  recordationis  dominum  nostrum,  et  praedeces- 
sorem  Leandrum  episcopum  ,  in  quo  nihil  proprium  ponit ,  sed  tan- 
tummodo  antiquorum  Patrum  replicat  de  trina  mersione  senten- 
tias  .  CJaruit  temporibus  Mauricii  principis,  defunctusque  est ,  Au- 
gusto  eodem  regnante  . 

53.  GREGORIVS  Papa  romanae  sedis   apostolicae  praesul ,  cap.  xl. 
compunctione  timoris  Dei   plenus,et  humanitate  summns,  tanto- 

que  per  gratiam  Spiritus  sancti  scientiae  lumine  praeditus ,  vt  non 
modo  illi  in  praesentibus  temporibus  quisquam  doctorum  ,  sed  nec 
in  praeteritis  quidem  par  fuerit  vnquam  .  Hic  in  exordio  episco* 
patus  edidit  librum  regulae  pastoralis,  directum  ad  Ioannem  con- 
stantinopolitanae  sedis  episcopum  .  In   quo   docet ,  qualis  quisque 

adeo    continuauie    historiam  ,   quam   ab  bris  .  Obiit  anno    595.   Vide  Patrem  Le- 

origine  mundi   Eusebius  auspicatus  fuit  •  Quien   tom.  1.  Orient.   christ.  col.  226. 

Eius  Chronicon    pluribus   in  iocis   resti-  AREVALVS  . 

tutum   ,   notisque    illustratum    tom.    12.  53.     Constantinopolitanae .  Jtai.lib. 

suae  biblioth.  Gallandius  edidit .  AK.  Re^istr.  epist.  4.  non  ergo    ad   loanntm 

51.     lciunator  vocatur  a  Niceph.  con-  rauennatem ,  vt  in  impress.  PLKtZ. 
stanunop.  PEREZ.  lb.     Non    solum    in   impressis,  vt  ait 

Ib.     Ioannes   Ieiunator  diuersus  est  ab  Perezius  ,  sed   etiam  in   maltis    mss.  an- 

alio  Ioanne  cappadoce   constantinopoli-  tiquis ,  liber    regulae   pastoralis    directus 

tano  cpiscopo  ,  qui   obiit    anno  535.,  de  apparet    ad  loannem    rauennatem  .  Sed 

quo  Fabricius    tom.  xl.   biblioth.  ^raecae  praeferenda     videtur   auctorita<.   Isk-ori  , 

Pag-    IJ7l«     In     Isidori    textu     fortasse  et    Re^istri ,  quae   capite    1.    libri   llde- 

ab    alio   adiectum   est   ,    nationc   cappa-  fonsi    Le   vir.   illustr.  comprobatur ,  nisi 

dox   .    Memoria     loannis    Ieiunatoris    a  dicamus    ,    ad    vtrumque   fuisse   eum   li- 

graecis    cekbratur  quano  uonas  septem-  brucu  directum  .  ARLV. 


CAI>.  XLI. 


160  D  E     V  I  R  I  S 

nd  ofncium  regiminis  veniat,vel  qualiter ,  dum  venerit,  viuere,vel 
docere  subiectos  studeat. 

54.  Idem  etiam ,  efilagitante  Leandro  episcopo  ,  Iibrum  beati 
Iob  mystico,  ac  morali  sensu  disseruit,  totamque  eius  propheticain 
historiam  triginta  quinque  voluminibus  largo  eloquentiae  fonte  ex- 
plicuit .  In  quibus  quidem  quanta  mysteria  sacramentorum  aperian- 
tur,  quantaque  sint  in  aniorem  vitae  aeternae  praecepta,  vel  quan- 
ta  clareant  ornamenta  verborum  ,  nemo  sapiens  explieare  valebit , 
etiam  si  omnes  artus  eius  vertantur  in  linguas . 

55.  Scripsit  etiam  et  quasdam  epistolas  ad  praedictum  Lean- 
drum  ,  e  quibus  vna  111  eisdem  libris  Iob  titulo  praerationis  adne- 
ctitur :  aitera  eloquitur  de  mersione  baptismatis,  in  qua  inter  cete- 
ra  ita  scriptum  est  :  Reprehensibile  ,  inquit ,  esse  nullatenus  potest 
injantem  in  baptismate  mergere  ,  ve l  semel  ,  vel  ter ,  qv.ando  in  tri- 
bus  mersionibus  personarum  Trinitas ,  et  in  vna  potest  Diuinitatis 
sin^ularitas  desicnari  . 

o  o 

56.  Fertur  tamen  idem  sanctissimus  vir  et  alios  libros  morales 
scripsisse,  totumque  textum  quatuor  euangeliorum  sermocinando 
in  populis  exposuisse,  incognitum  scilicet  nobis  opus  .  Felix  ta- 
men,et  nimium  felix ,  qui  omnia  studiorum  eius  potuif  cogno- 
scere  .  Floruit  autem  Mauricio  Augusto  imperatore  :  obiit  in  ipso 
exordio  Phocatis  romani  principis. 

57.  LEANDER  genitus  patre  Seueriano  carthaginiensis  pro- 
uinciae  ,  professione  monachus ,  et  ex  monacho  hispalensis  eccle- 
siae  prouinciae  Baeticae  constitutus  episcopus,  vir  suauis  eloquio  , 


55.  Epistolas  ad  Leandrum.  etc.  Et 
aliae  lib.  4.  Registr.  epist.  46.  c.  90.  el 
lib.y.  epist.  125.-  Altera  Primo  lib.  Re- 
gistr.   epist.   41.  PEREZ. 

Ib.  Post  designari  nonnulli  editi  sic 
per^unt :  Praeteiea  edidit  *  ,quod  totum 
mysticum  eius  intellectum  in  xxn.  ho- 
tniltis  disseruit  .  Homilias  autem  euan- 
geliorum  :  item  dialogi  more  cum  Petro 
habttos  de  vn  tutibus  Patrum  libros  qua- 
tuor  ,  in  quorum  dissertatione  et  veibo- 
rum  fiores ,  et  sensuum  depromit  venu- 
states .  Fertur  etc.  Post  edidit  aliquid 
deesse  Loaisa  ,  et  Fabricius  animaduer- 
tunt .  Miraeus  obseruat,L>iaiogosS,Gre- 


inge- 

gorii  a  Melchioris  Cani  calumniis  Ba- 
roniuin  egregie  vindicare  in  notis  ad 
M.trtyrol.   rom.  die  23.  decembris  .  AR. 

56.  Euangeliorum  etc.  Extant  homil. 
40.  in  euangelia  .  -  Obiit .  Anno  Cnii- 
sti  604.  PEREZ. 

Ib.  Euangeliorum  etc.  Hoc  arguit, 
intrusa  esse,  quae  dehomiliis  num.  piaec. 
in  nonnuilis  editionibus  adiunguntur  . 
AREVALVS . 

57.  Prcuinciae  .  Falso  Lttcas  tuden- 
sis  ,  ct  alii  addunt  ,  Duce  .  -  Ab  Ariana 
etc.  In  concil.  3.  tolet.  ann.  589.  Gieg.%. 
d.aicg.  cap.ji.  et  Cregor.  n*>c«.  PEREZ. 


ILLVSTRIBVS.  t6l 

ingcnio  praestantissimus,  vita  quoque  etiam  ,  atque  doctrina  cla- 
rissimus,vt  et  fide  eius  ,  atque  industria  populi  gentis  gothorum 
ab  ariana  insania  ad  fidem  catholicam  reuerterentur  .  Hic  namque 
in  exilii  sui  peregrinatione  composuit  duos  aduersus  haereticorum 
dogmata  libros  ,  eruditione  sacrarum  scripturarum  ditissimos ,  in 
quibus  vehementi  stilo  arianae  impietatis  confbdit ,  atque  dete^it 
prauitatem  :  ostendens  scilicet,  quid  contra  eosdem  habeat  catho- 
lica  ecclesia,  vel  quantum  distat  ab  eis  religione ,  vel  fidei  sacra- 
mentis . 

58.  Extat  et  aliud  laudabile  eius  opusculum  aduersus  institu- 
ta  arianorum,  in  quo,  propositis  eorum  dictis  ,  suas  responsiones 
opponit .  Praeterea  edidit  vnum  ad  Florentinam  sororem  de  insti- 
tutione  virginum  ,  et  contemptu  mundi  libellum  ,  titulorum  distin- 
ctionibus  praenotatum  .  Siquidem  etin  ecclesiasticis  officiis  idem  non 
paruo  laborauit  studio  :  in  toto  enim  Psalterio  duplici  editione  ora- 
tiones  conscripsit :  in  sacriflcio  quoque  ,  laudibus  ,  atque  psalmis 
multa  dulci  sono  composuit. 

59.  Scripsit  et  epistolas  multas  :  ad  Papam  Gregorium  de  ba- 
ptismo  vnam,alteram  ad  fratrem,in  qua  praemonet,  cuique  mor« 
tem  non  esse  rimendam  .  Ad  ceteros  quoque  episcopos  plurimas 
promulgauit  familiares  epistolas ,  etsi  non  satis  splendidas  verbis 

58.  Ad  Florentinam  .  Lib.  de  Vir-  639.,  id  est ,  Christi  601.  tradit  Isido- 
gin.extat  Oueti  ( iam  impressus).  PEREZ.       rus  libro   de  gothis  .  Non  vcro  mortuutn 

Ib,     In   toto  psalterio  etc.  Innuuntur  Leandrum  ante  istum  annum  600.  e x  eo 

orationes    pro    officiis    ecclesiasticis   ex-  liquet ,  qv.od   Cregorius  Papa   ad    Lean- 

cerptae  ex   psalmis  iuxta  primam  ,  et  se-  drum  hispalcnsem  scribit   7.  hb.   Rcgist. 

cundam   editionecn  S.  Hieronymi ,  vt  fu-  cpist.  125.   Indiciionc   1.    anno  nono  sui 

sius   explicui  in  Isidorianis  cap.87.  n.  20.  pontijscatus  ,ncmpe  anno  Christi  599.  Ita 

et  seqq.  AREV.  constabit    summa    annorum     episcopatus 

59.  Floruit .  Anno  Christi  600.  -  Vi-  Jsidori ,  qui  fratri  Leandro  successit ,  v: 
tae  terminum  .  Leander  hispalensis  quo  diximus  .  Praefuit  enim  Isidorus  suae  ec- 
anno  fuerit  mortuus ,  ambigunt  nostri  hi-  clesiae  hispaleusi  prope  quadraointa  an- 
>:oriei  .  ltaque  libet  in  gratiam  nostri  nos  ,  auctore  sancto  lldefonso  .  Quum  ve- 
Isidori ,  qui  et  illius  germanus  ,  et  suc-  ro  certissimum  sit  ,  Isidorum  mortuum 
cessor  in  ecclesia  hispalensi  fuit ,  annum  anno  Christi  636.,  id  quod  paulo  postbi 
mortts  Leandri  certo  constituere  .  Ego  Isidoro  confinnabimus  ,siqttis  retrocedat, 
Leandrum  anno  Christi  6oc.  mortuum  facile  et  mortem  Leandri ,  et  initium  Isi' 
colligo  ex  his  coniecturis  .  Primum  quod  dori  reperiat ,  vercque  illud  de  quadra- 
Ulum,ait  lsidorus  frater ,  vita  junctum  ginta  prope    annis    ab   Ildefonso   dictum 

■o>e  Recaredi  rtgis  ,  quem  regemcon-  cognoscet .  PEREZ. 

stat  obiisse  anno   Chnsti  600.  Nam  suc-  lb.     Vitac:  al.  vitae  actualii ,  vel  vi~ 

cessisse     Recaredo    Liuuam    regtm     era  tae  mortalis .  AREV. 

fom.Vll,  X 


i6i  D  E     V  I  R  I  S 

acutas  tamen  sententiis  .  Floruit  sub  Reccaredo  viro  reli^ioso  ,  aC 
principe  glorioso ,  cuius  etiam  temporibus  mirabili  obitu  vitae  ter- 
minum  clausit  . 

cap.  xlIi.  60.      LVCINIANVS  Carthaginis  Spartariae  episcopus ,  in  Scri- 

pturis  doctus  :  cuius  quidem  multas  epistolas  legimus,  de  sacramen- 
to  deniuue  baptismatis  vnam,etad  Eutropium  abbatem,qui  post- 
ea  Valentiae  episcopus  fuit ,  plurimas  .  Reliqua  vero  industiiae  , 
et  laboris  eius  ad  nostram  notitiam  minime  venerunt .  Claruit  tem- 
poribus  Mauricii  Augusti  :  occubuit  Constantinopoli  ,  veneno  (  vt 
ferunt  )  extinctus  ab  aemulis,sed,  vt  scriptum  est ,  lustus  quacum- 
que  morte  praeoccupatus  fuerit ,  anima  eius  in  rejrigerio  erit . 

cap.  xliii.  61.     SEVERVS    malacitanae    sedis  antistes ,  coilega  ,  et  socius 

Luciniani  episcopi,  edidit  libeilum  vnum  aduersus  Vincentium  cae- 
saraugustanae  vrbis  episcopum,  qui  ex  catholico  ad  arianam  pra* 
uitatem  fuerat  deuolutus.  Est  et  alius  eiusdem  de  virginitate  ad 
sororem  libellus,qui  dicitur  annulus  :  cuius  quidem  fatemur  co- 
gnouisse  titulum  ,  ignorare  eloquium*\  Claruit  temporibus  praedi- 
cti  imperatoris  ,  quo  etiam  regnante  vitam  finiuit. 
cap.  xliv.  62.     IOANNES  gerundensis  ecclesiae  episcopus,  natiuitate  go- 


60.  Lucinianum  ,  sitte  Licinianum 
(  vtroque  enim  tnodo  scriptum  reperio  ) 
quidam  ex  nostris  nuper  tradiderunt  Car- 
thagine  translaHim  fuisse  ad  episcopa- 
tum  valtntinum  ,  non  satis  imellectis  ver- 
bis  Isiiori,  qiti  non  Lucinianum  ,  sedEu- 
tropium  ait  fuisse  episcopum  valetttinum  , 
ad  /juem  scripserit  Lucinianus  multas  epi- 
stolas  .  Huius  Luciniani  epistola  ad  Pa- 
pam  Gregorium  edita  est  cum  ipsis  Mo- 
ralibus  .  Ego  vero  praeterea  habeo  et 
huius  Luciniani,  atque  Seueri  eius  collegae 
doctitsimam  epistolam  manuscriptatn  ad 
Epiphanium  diaconum  ,  vbi  angelos  pro- 
bat  esse  incorporeos  ,  et  alteram  ad  Vin- 
centium  ,  non  caesaraugustanum  ,  sed  ebtt- 
litanae  insulae  episcopum  ,  crcdeutem , 
epistolas  quasdam  de  caelo  cecidisse  . 
PEREZ. 

Ib.     Claruit.  Circa  ann.  590.  PEREZ. 

Ib.  In  Vulgata  legitur  ,  lustus  autem 
si  morte  praeoccupatus  fuerit ,  in  refri- 
gerio  erit  .  S.  Eulogius  cordubensis  in 
Ap ologetico  ,  paragrapho  Quid  enim  ,  le- 


git  eodem  modo  ,  ac  S.  Isidorus  .  S.Am- 
brosius  De  obitu  Valent.  exhibet  pariter 
quacumque  morte  .  Quod  attinet  ad  epi- 
stofas ,  qius  de  caelo  cecidisse  Vincen- 
tius  ebusitanus  episcopus  credebat  ,  de 
quibus  Perezius  in  nota  ,  obseruandum  * 
etiam  Lucam  tudensem  contra  Albi- 
gens.  lib.  3.  cap.  18.  mentionem  facere 
de  quibusdam  epistolis,  quas  Albigenses 
spargebant ,  fingentes,  a  filio  Dei  fuisse 
scriptas  ,  et  per  angelorum  manus  ho- 
minibus   transmissas  .  AREV. 

61.  De  Vincentio  Isidorus  lib.  de gC- 
tis  in  Leouigildo .  PEREZ. 

Ib.     Claruit  .  Anno  590.  PEREZ. 

Ib.  Collega  ,  et  socius  :  scilicet  in  ali- 
quo  monasterio  .  Vide  Florezium  1. 12, 
pag.  303.  Seuerus  fuit  episcopus  mala- 
citanus  ab  anno  578.  ad  601.  circiter . 
Pro  ex  catholico  :  al.  ex  catholica :  al.  ex 
catholica  fide  .  Pro  annulus  Schottus  ex 
vestigiis  veteris  scripturae  colligebat  legi 
posse  aureolus  .   AREV. 

62.  Pro  Scalabi  natus  alii  Scalabittt* 


ILL  VSTRIBVS.  T^ 

thus,  prouinciae  Lusitaniae  Scalabi  natus  .  Hic,quum  esset  ado- 
lescens  ,Constantinopolim  perrexit ,  ibique  graeca,  et  latina  erudi- 
tione  munitus,  post  decem,et  septem  annos  in  Hispanias  reuersus 
est ,  eodem  tempore  ,  quo  ,  incitante  Leouigildo  rege  ,  ariana  fer- 
uebat  insania  .  Hunc  supradictus  rex,quum  ad  nefandae  haeresis 
crudelitatem  compelleret ,  et  hic  oinnino  resisteret ,  exilio  trusus  , 
et  Barcinonem  relegatus  ,  per  decem  annos  multas  insidias,  et  per- 
sequutiones  ab  arianis  perpessus  est  . 

6$.  Qui  postea  condidit  monasterium  ,  quod  nomine  Blclaro 
dicitur ,  vbi ,  congregata  monachorum  societate  ,  scripsit  regulam 
ipsi  monasterio  profuturam  ,  sed  et  cunctis  Deum  timentibus  satis 
necessariam  .  Addidit  in  libro  Chronicorum  ab  anno  primo  Iusti- 
ni  Iuniotis  prir.cipatus  vsque  ad  annum  octauum  Mauricii  prin- 
cipis  romanorum  ,  et  quartum  Recaredi  regis  annum  ,  historico  , 
compositoque  sermone  valde  vtilem  historiam  :  et  multa  alia  scri- 
bere  dicitur  ,  qune  ad   nostram  notitiam   non   peruenerunt  . 

64.      EVTROPIVS  ecclesiae  valentinae   episcopus,  dum   adhuc  cap.  xlw 
in  monasterio  seruitano  degeret ,  et  pater  esset  monachorum,  scri- 
psit  ad  Papam  Lucinianum  ,  cuius  supra  fecimus  mentionem ,  val- 
de  vtilem  epistolam  ,  in  qua  petit  ab  eodem ,  quare  baptizatis   in- 
fantibus  chrisma  ,  post  haec  vnctio  tribuatur.  Scripsit  et  ad  Petrum 

nus  ■  er.  credulitatem  ,  quod   fortasse   me-       in   viuis  fuisse  ,  quum  Isidorus  haec  scri- 


lius  pro  crudelitatem  .  De  Ioanne  Ge- 
rundensi  ,  seu  Biclarensi  Florezius  t.  6. 
Append.  9.  vbi  Chronicon  eius  iilustra- 
turn  producit  .  Idem  Chronicon  pluri- 
bus  in  locis  restitutum  prodiit  in  bibiioth. 
Gailandii  ,  qui  quarruis  Florezii  editio- 
nem  ignorauerit ,  tamen  plura  addit  lc- 
ctu  digna  etiam  iu  Prolegoraenis  tomi  12. 
AREVALVS . 

6}.  Ioannis  Biclarensis  Abbatis  Chro- 
nicon  ,  cuius  liidorus  mcminit  ,  habeo  de- 
scriptum  cx  vetustissimo  libro  gcthico  . 
Hic  auctor  yvt  de  se  ipse  ait  ,  Vietoris 
mis  Chronico»  vlterius  perduxit  ab 
anno  Christi  566.  vsqtie  ad  590.  vbi 
nostrorum  rcgum  Leouigildi ,  et  Recare- 
di  historiam  pcr  singuhs  imperatorum 
annos  doetissime  persequitur  .  PtHt/,. 

Ib.  Scribere  :  aiii  scripsisse ,  quod  no- 
undum  :  nam  ex  verbo  scribcre  colli- 
^unt   multi  ,  Ioanncm  Bidarcnscm  adhuc 


beret  .  Ioannem  hunc  ex  orientali  ec- 
clesia  nonnullos  ritus  in  liturgiam  go« 
thicam  inuexisse  Pinius  in  disscrt.  de  li- 
turg.goth.cap.2.$.?.  colligit,  ct  cum  Nic. 
Antonio  apud  Isidorum  n.62.  legit  post 
decem ,  et  septem  annos  pro  septtmo  de- 
nnm  ar.no  ,  quod  Bignaeus  edidit  .  Sei 
apud  hunc  corrigi  potest  septimo  deci- 
mo  anno  .  AREV. 

64.  Penes  Eutropium  abbatem  serui- 
tanum  ,  ct  Leandrum  episcopttm  fuit  sum- 
ma  concilit  tcrtii  tolet. ,  att  Ioattn.  Bi- 
clar.  ann.  589.  De  monasterio  scruita- 
no  Udefonsus  iu  Donato  .  -  ircauicensem  » 
Forte  ercauicensem  .  Pt  REZ, 

Ib.  Lueinianum  :  de  quo  num.  60. 
Alii  Licinianum  ,  \  el  Licinium  .  Pro  ir- 
cauicensem  alii  irtabicensem  .  Schottus 
coniiciebat  ercauiensem  .  Pro  districtiont 
alii  institutione ,  alii  distinctione  ■  Klore- 
zius  tom.  7.  pa^-70-  >sserit » gothoj  di- 
X   z 


i*4  DE  VIRIS  ILLVSTRIBVS  . 

episcopum  ircauicensem  de  districtione   monachorum  salubri  ser-' 
moiie  compositam  epistolam  ,  et  valde   monachis  necessariam  . 
cap.xlvi.  65.     MAXIMVS  caesaraugustanae  ciuitatis  episcopus  multa  ver- 

su  ,  prosaque  componere  dicitur  .  Scripsit  et  breui  stilo  historiolam 
de  iis  ,  quae  temporibus  gothorum  in  Hispaniis  acta  sunt,  histori- 
co  ,  et  composito  sermone,sed  et  multa  alia  scribere  dicitur,quae 
necdum  legi . 


xisse  arcauicensem,  romanos  ircamcen- 
sem  :  Petrum  autem  episcopum  ircaui- 
censem  fuisse  ait  ab  anno  circiter  589. 
ad  annum  circiter  600.  Haec  postrema 
epistola  extat  in  append.  Collectionis 
regularum  Holstenii  ;  eadem  cum  alia  de 
octo  vitiis  in  bibliothvca  Patrum  Lug- 
duncnsi  tom.  27.  Florezius  tom.  8.  Hisp. 
sacr.  inter  episcopos  valentinos  ex  Isi- 
doro  Eutropium    recenset .   AREV. 

65.     Subscribit  in  tribus   Concil.   mss. 
barcinon.   tolet.    ct   egarensi  anno   599. 


610.  614.  Isidorus    scribit   hunc  librum 
VSqut   ad  annum  610.  PEREZ. 

Ib.  Maximo  huic  affingitur  supposi- 
ticium  Chronicon  ,  de  quo  plura  Nic. 
Antonius  .  Pro  scribere  alii  scripsisse  . 
Post  hoc  cap.  46.  in  libro  Isidori  sequi- 
tur ,  Praenotatio  librorum  S.  Isidori  tt 
Braulione  edita,  quae  m  Isidorianis  cap.3. 
num.  1.  et  seqq.  descripta,  et  illustrata 
fuit .  Continuatio  S.  Ildefonsi  ,  quae  ab 
aliis  etiam  adiungi  solet  ,  inter  Appen= 
dices   exhibetur  .  AREV. 


APPENDICES 

A    D 

S.   I  S  I  D  O  R  I 

0    P    E    R    A. 
A  P  P  E  N  D  I  X    I. 

S<  ILDEFONSI  TOLET.  EPISC 

DE  VIRORVM  ILLVSTRIVM  SCRIPTIS. 

PRAEFATIO. 


V 


iroriim  annotationtm  illorum  ,  qttorum  edictis ,  atque  doctrinis  sancta 
ecclesia  toto  terrarum  orbe  diffusa  Ulustratur  in  bonis  ,  atque  dejenditur 
ex  aduersis ,  mox  post  ascensionem  Christi  ab  apostolorum  exordio  ,  W>  bea- 
tus  ,  atque  doctissimus  Hieronymus  presbyter  plene  dicitur  annotasse ,  qui 
singulatim  nomina  eorum ,  teriem  temporum  ,  monumenta  librorum  ,  diuer- 
titates  opusculorum  3  in  laudabilem  ,  uecessariamque  memoriam  vsque  ad 
seipsum  stilo  euidenti  conscribens ,  et  innotesceudo  monstrauit,  et  retexen- 
do  posteris  commendauit .  Hunc  sequut:is  Geunadius ,  renotatiouis  ordinem 
textu  simili  percucurrit . 

2.  Deiuceps  vir  prudentUsimus  hispalensis  sedis  Isidorus  episcopus  eo- 
dem  ductu  quosque  liros  optimos  reperit,in  anuotationem  subiunxit  .  Si- 
quidem  non  omnia  perscrutatus  abscessit  .  Post  huuc  in  uostris  partiuus 
iucuria  cunctvs  iuuasit  ,ita  vt  qrtaeda,,;  vetusta  antiquitas  operiret ,  et  qua»;- 
fluriu.a  niua  neglectus  obtiuiouis  al-scouderet  .  /Ist  ego  procul   valde   im- 

Pracf.  n.  i.  Sancii  lldefonsi  libru-n  de  hidoro  addidiise  praefatur  .  PEREZ. 

Virii  illuitribus  addidimus  ,  quoniam  pro-  lb.      In    editionibusS.Isiviorihaec5.il- 

pier  argumenti   similitudintm   in    omni-  defonM  continuatio    libro    S.   IsiJori  Je 

bus   nostns    Ubris    hidoro  adiunctus  re-  vir.   illunr.    coaiungi   solct  .  Innotescen- 

fcritur  .  Quin   et  lldcjonsus  ipse  eum  se  do  :  acuve ,  nota  facicndo  .  AREV. 


\66  A  P  P  E  N  D  I  X       I. 

far  et  h:s3  qtios  attnotatio  retinet ,  et  illis  3qttos  renctatio  delectauit ,  indi- 
gntisque  satis  ,  et  absque  substantia  totius  boni  operis ,  successorque  sanctae 
memoriae  aiterius  Eugenii  factus  in  sede  illa  gloriosa  toletanae  vrbis 
(  quam  tion  ex  hominum  immenso  conueutu  gloriosam  dico  ,  quum  hanc  et 
gloricsorum  illustret  praesentia  Principum ,  sed  ex  hoc ,  quod  coram  timen- 
tibus  Domitium  iniquis ,  atque  iustis  habetur  locus  terribilis  ,  omtiique  ve- 
tieratione  sublimis  )  conatus  sum ,  etsi  non  elegans  stndium  ,  vel  ob  seque- 
lam  voluntatss  bonae  illorum  miscere  memoriae  gloriosae  sedis ,  ne  incurre- 
rem  ex  silentio  damttum ,  si  tam  gloriosae  sedis ,  tmnque  gloriosorum  viro- 
rum  clarescentem  memoriae  iucem  tenebrosa  tiube  silentii  contexissem  . 

g.  Fertur  namque  ex  antiquitate  veteri ,  quod  potuisse  fieri  cernitur 
exemplo  temporis  noui .  7Vam  Montanus  sedis  eiusdem  beatissimus  praesul  3 
vt  a  se  coniugalis  conuersationis  infamiam  propttlsaret  ,  tamdiu  assumptos 
veste  candtntes  narratur  tenuisse  carbones ,  douec  Dornino  consecrans  ob- 
Jationem  ,  tctius  per  semetipsum  compleret  missae  celebritatem  .  §hto  sacri- 
ficio  expleto  3prunarum  ignis  cum  decore  vestis  adeo '  iu  concordiam  venit , 
Vt  fiec  festis  vim  extingueret  ignis ,  nec  vis  ignis  Jtatum  laederet  vestis  . 
Rursum  qtium  Helladio  epiicopo  sedis  eius  lustus  diaconus-  fastu  superbiae 
insultaret  ,  post  mortem  quidem  sui  pontificis  vixit  episcopus ,  et  ipse  tabe- 
factus ,  sed  iu  reprobum  versus  sensum  ,  ob  intemperautiam  morum  a  mi- 
nistris  altaris  sui  dormiens ,  straugulattis  laqueo  expirauit  . 

4.  hem  quum  successori  eius  Ittsto  episcopo  Gerontius  presbyter ,  Frin- 
cipis  oblectamine  fotus ,  contemptum  ,  aduersitate>„que  dejerret ,  tatn  repen- 
tino  motu  vim  perdidit  intellectus 3vt  multis  medicorum  curationibtts  acto 
quidquid  in  medelam  fieret ,  totum  in  pestis  augmentum  cresceret .  Sicque 
perinualuit  ccmmotio  mentis3vt  vsqtte  ad  obitum  suum  horror  esset  ho- 
mini  eius  vel  participatio  visionis ,  vel  colloquium  oris  .  Adhuc  etiam  suc- 
cessori  iu  tocum  eitts  Eugenio  prioti  Lucidius  diaconus  stius ,  quum  iuue- 
xtis  amicitiae  secutari ,  violenter  honorem  presbyterii ,  et  quaedam  praedia 
extorsisset ,  tam  in  reprobum  sensum  ,  tamqtie  in  languoris  superemiuen- 
tem  peruenit  statum  3vt  quum  vitiere  recusaret  3tam  mori  esset3quod  vi. 
ueret3  quam  viuere  ,  qtiod  tnori  vellet . 

5.  Hortim  ergo  bonorum  studiis prouocatus3  quaeque  vetera  antiquorum 
reiatu  reperi  3quaeque  notta  exhioiticne  temporis  didici ,  orsu  linguae .,  quo 
potui ,  subnotatii  ,  vt  illorum  bonae  memoriae  imtgar  ,  a  quibtts  praua  ope- 
ratione  disiungor  .  Et  qui  cum  illis  in  templo  Dei  non  infero  doctrinae 
copiarn  ,  offerentium  commendem  fideli  obsequela  memoriam  ,  obsecrans  0- 
mnes ,  vt  me  ditiinae  ingerant  pietati .  §htare  iltos  humanae  memoriae ,  ex 
qua  labi  poterant ,  tenaciter  ccmmendaui  .  Sane  beatissimum  Gregorium  san- 
ctae  memoriae  Isidorus  annotauerat :  sed  quia  tton  tantum  de  operibus  eius 
dixit ,  quantum  nos  sumus  experti ,  ideo  renotationem  ittitis  submouentes , 
quaeque  de  ilio  nouimus  ,  stiio  pleniore  notamus . 

4.  Florezius  edidit  caratoribus  pro  legendum  homims  eius .  Pro  Lucidius  alii 
curationibus  .    Fro  homini   eius  videtur      Eufridias ,  vel  Eufidius  .  AREV. 


D£   VIRIS  ILLVSTRIBVS.  167 

1  Gregorius  Papa  romanus.  8   lustus  episcopus  toletanus. 

2  Asturius  episcopus  toletanus  .  9  Nonnitus  episcopus  gerundensis. 
$   Montanus  episcopus  toletanus  .  10  Conantius  episcopus  palentinus  . 

4  Donatus  monachus   afer .  !J    Braulio  episcopus  caesaraugust. 

5  Aurasius  episcopus  toletanus  .  12  Eugenius  episcopus  toletanus  . 

6  loannes  episcopus  caesaraugust.  13  Eugenius  alter  episcopus  toleta- 

7  HellaJius  episcopus  toletanus  .  nus . 


,G 


REGORIVS  Papa  romanae  seJis  ,  et  apostolicae  praesul,  compunctio-  CAPt  lt 
ne  timoris  Dei  plenus  ,  et  humilitate  summus  ,  tantoque  per  gratiam  Spi- 
ritus  sancti  scientiae  lumine  pracditus  ,  vt  non  modo  illi  praesentium  tem- 
porum  quisquam  ,  sed  nec  in  praeteritis  quidem  par  fuerit  vnquam  .  Ita 
enim  cunctorum  meritorum  claruit  perfectione  sublimis  ,  vt  exclusis  o- 
mnibus  illustrium  virorum  comparationibus,  nihil  illi  simile  demonstret 
antiquitas  . 

2.  Vicit  enim  sanctitate  Antonium  ,  eloquentia  Cyprianum  ,  sapientia 
Augustinum  .  Hic  namque  in  exorJio  episcopatus  sui  edidit  librum  re- 
gulae  pastoralis  ,  directum  ad  loannem  constantinopolitanae  sedis  episco- 
pum  ,  in  quo  docet,  qualis  quisque  ad  officium  regiminis  veniat  ,  vel  qua- 
liter  dum  venerit  ,  viuere  ,  vel  docere  subiectos  studeat  .  Scripsit  prae- 
terea,  exceptis  opusculis,de  quibus  IsiJorus  beatae  memoriae  mentionera 
facit  ,  idem  excdlentissimus  doctor  et  aiios  libros  MoraJes  ,  viJelicet  su- 
per  Ezcchielcm  prophetam  homilias  viginti  duas  in  libris  duobus  com- 
pactas  ,  in  quibus  multa  de  diuinis  scripturis  mystico  ,  ac  morali  sensu 
Juculente ,  necnon    et  racunJo   sermone    Jisseruit  . 

3.  Super  librum  Salomonis,  cui  titulus est Canticum  canticorum  ,  quam- 
mire  scribens  ,  morali  sensu  opus  omne  exponendo  percurrit  .  De  vitis 
Patrum  pcr  ltalium  commorantium  ediJit  etiam  libros  qu..tuor ,  quos  vo- 
lumine  vno  compegit  ,  quem  quidem  codicem  dialogorum  maluit  appel- 
lari .  ln  quibus  libris,  quanta  diuinitatis  lateant  sacramenta  ,  et  in  amore 
caelestis  patriae  mira  documenta  ,  studiosus  potest  facile  cognoscere  Icctor  . 

4.  Extant  et  ipsius  ad  diuersos  epistolae  plurimae  ,  limato  quidcm  , 
et  claro  stilo  digestae  ,  quas  qui  perlegcrit  ,  liquido  aduertet  ,  et  in  eo  ad 
Dcuin  rectam  fuisse  intentionem ,  et  ad  animarum  zelum  omoi  vigiiantia, 
et  cura  cxtitisse  solertem  .  Has  itaque  vno  volurnine  arctans  ,  in  libris 
duoJecim  distinxit  ,  Regiltrum   nominanJum  esse  decreuit  .  Ferturetalia 

n.  1.    Giegorii   Papae  vita  ,quam    se  dorus  ,   licet  in  impressis   ,  rauennatis  . 

scripsisse  lldefonsus  ait ,  in    omnibus   de-  PERE2. 

siderabatur  exemplaribus  lldcfonsi ,  prae-  Ib.     Constantinopolitanae  :   etiam    hoc 

ter  vnum  illud  tnonasterti  Fontis  sancti,  loco  alii   renonere    vellent    rauennatis  . 

vnde  nos  bonam   partem    libelli    Isidori  Vide  DOt.  ad  num.  53.  libri   Isidori .  Prp 

de  viris    illustribus  sumpsimus  .  PEREZ.  luculente    nonnulli    impressi  luculttttet  . 

2.      Constantinoj-oluanae   .  lta   Isi-  ARLVALVS. 


i63  A  P  P  E  N  D  I  X      I. 

opuscula  edidisse  egregia ,  sed  ad  manus  nostras  nondum  perucnerunt  ." 
Felicissimus  tamen,  et  nimium  felix,  cui  dedit  Deusstudiorum  eius  omnia 
perpendere  dicta.  Floruit  namque  vir  iste  subiimis  ,  ac  beatissimus  do- 
ctor  ,  et  praesul  ,  Mauricio  Augusto  regnante. 

CAP"  n*  5.     ASTVRIVS  post  Audentium  in  toletana  vrbe  sedis  metropolis  pro- 

uinciae  Carthaginis  pontifejf  successor  obuenit  ,  vir  egregius  adsignans 
opcra  virtutum  plus  exemplo  viuendi ,  quam  calamo  scribentis  .  Hic  et 
saccrdotio  bcatus,et  miraculo  dignus  ,  quia  quibus  iungeretur  in  caelo, 
eorum  terreno  reperire  membra  meruit  in  sepulcro  .  Nam  quum  sedis  suae 
saeerdotio  fungeretur,  diuina  dicitur  reuelatione  commonitus  complutcnsi 
sepultos  municipio,  quod  ab  vrbe  eius  ferme  sexagesimo  miliario  situm 
est,  Dei  martyres  pcrscrutari  .  Qui  concitus  accurrens,  quos  et  tellus  ag- 
geris  ,  et  obliuio  temporis  presserat ,  in  lucem  ,  et  gloriam  terrenae  co- 
gnitionis  prouehendos  inucnit .  Quibus  repertis,  redire  in  sedem  renuens, 
seruitute  simul  ,  et  assiduitate  sanctis  innexus  ,  diem  clausit  extremum  . 
Cuius  tamen  sedem,donec  vixit,nemo  adiit .  Inde ,  vt  antiquitas  fert , 
in  Toleto  sacerdos  nonus  ,  et  in  Compluto  agnoscitur  primus  • 

cap.  111.  g_     MONTANVS  pcst  Celsum  primae   sedis   prouinciae  Carthaginis  to- 

letanae  vrbis  cathedram  tenuit  :  homo  ct  virtute  spiritus  nitens,  et  elo- 
quii  opportunitate  decorus  ,  regimen  honoris  retcntauit ,  ac  disposuit ,  con- 
digno,  caelestique  iure  simul  ,  et  ordine  .  Scripsit  epistolas  duas  ecclesia- 
sticae  vtilitatis  disciplina  consertas  ,  e  quibus  vnam  Palentiae  habitato- 
ribus  ,  in  qua  prcsbyteros  chrisma  conficcre,  episcoposque  alienae  dioecesis 
alterius  territorii  ecclesias  consecrare  ,  magna  perhibetur  prohibere  aucto- 
ritate  ,sacrarum  literarum  testimoniis  affirmans,  id  ipsum  fieri  penitus 
non   licere  . 

7.  Amatores  quoque  Priscillianae  sectae,  licet  non  operarentur  eadem, 
quia  tamen  memoriam  eius  amorc  rctinerent  ,  abdicat  ,et  exprobrat ,  com- 
memorans,  quod  in  libris  beatissimi  Turibii  episcopi  ad  Leonem  Papain 
missis,eadem  Priscillianorum    hacresis    detecta  ,  conuicta  ,  atque  deccnter 

maneat 

5.  Asturius  ,forte  qui  irt  conc.  tolet.  habemus  nondum  editas  .  Is  vero  Turi- 
—  Audentium  .  Audatii  episcopi  hispani  bius  ,  ad  qticm  Montanus  scribit  ,  mona- 
meminit  Gennadius  .  -  Martyres  .  Sanctos  chus  fuit  palentinus  ,  valde  diuersus  a  san- 
lustum,et  Pastorem  passos  sub  Datiano,  cto  Turibio  asturicensi  episcopo  ,  cuius 
de  quibus  Prudentius  .  PEREZ.  corpus   Lebanae  apud  astures  colitur  .  Est 

Ib.     De   inuentione  corporum  SS.  Iu-  et  tertius  Turibius    notarius  romanae  se~ 

sti  ,  et  Pastoris ,  ac  de  Asturio  agitFlo-  dis ,  cuius  mentiofit  in primo  concilio  bra- 

rezius  tom.  7.   Hisp.  sacr.  pag.   177.  et  carensi,  PEREZ. 

seqq.   Asturius   3   S.  Ildefonso  dicitur  sa-  Ib.     In   editione   Grialii  vnam  Palen- 

cerdos  ,  seu  episcopus  in  Toleto    no-  tinae ,  per  errorem,  vt  videtur  .  De  Mon- 

nus  ,  quia  gothorum  tempore  primi  Eu-  tano  ,   eiusque  operibus  vide  tom.  1.    Pa- 

genii    martyris  memoria  in  Hispania  non  trum  toletanorum  ,  vbi   etiam  de  Turi- 

videtur  conseruata  .  Vide  notam   Perezii  biorum    numero   ex  Aguirrio  .  Epistolae 

infra  num.  18.  AREV.  Montani  primum  ab    Aguirrio  ,  deinde  a 

6.  Montani  archiepiscopi  toletani  duas  Florezio  ,  postremo  cit.  tom.  1.  Patrum 
epistoias,  quarumlldefonsusmeminit  ,nos  toletanorum  editae  fuerunt .  AR. 


DE  VIRIS  ILLVSTRIBVS.  t$9 

maneat  abdicata.  Aliam  vero  epistolam  ad  Turibium  religiosum ,  in  qua 
collaudans  eum  ,  quod  cuituram  destruxerit  idolorum ,  committit  ei  sa- 
cerdotalis  auctoritatem  vigoris  ,  per  quam  presbyteros  chrisma  conficere, 
et  episcopos  alienae  sortis  alterius  dioecesis  ecclesias  consecrare  magna 
compescat  inuectione  . 

8.  Hic  vir  antiquissima,fidelique  relatione  narratur  ad  exprobratio- 
nem  infamiae  tamdiu  prunas  tenuisse  in  vestimento  ardentes,  donec  co- 
ram  sedis  suae  sacro  aitari  totius  missae  celebritatem  per  semetipsum  ex- 
pieret  .  Peractis  autem  solemnibus,  nec  prunae  ignem  ,  nec  vestis  inuenta 
est  amisisse  decorem  .  Tunc  Deo  relatis  gratiaritm  actionibus  ,  per  sjm- 
plicem  naturam  ignis  conuicta  est  et  fallacia  dctestabilis  accusantis,  et  in- 
nocentia  beatissimi  sacerdotis  .  Gloriosus  habitus  fuit  temporibus  Amala- 
rici   regis  :  annis  nouem  pontificatus  tenuic  dignit:.tem  . 

9.  DONATVS   et  professione,  et  opere  monschus;  cuiusdam    eremitae  cap.  IT4 
fertur   in  Africa   extitisse   discipulus.   Hic   vioientias  barbararum  gentium 
imminere  conspicijns,  atque   ouilis  dissipationem  ,  et  gregis   monachorum' 
pericula  pertimescens ,  ferme  cum   septuaginta  monachis  ,  copiosisque  libro- 

rum  codicibus  nanaii  vehicuio  in  Hispaniam  commeauit .  Cui  ab  iilustri, 
religiosaque  femina  Minicea  subsidiis,ac  rerum  opibus  ministratis  ,  Serui- 
tanu.n  monasccrium  visus  est  construxisse .  Iste  prior  in  Hispaniam  mo- 
nasticae  obseruantiae  vsum  ,  et  regulam  dicitur  adduxisse  :  tam  viuens  vir- 
tutum  cxemplis  nobilis,quam  defunctus  memoriae  claritatc  sublimis .  Hic 
et  in  praesenti  luce  subsistens,  et  in  crypta  sepulcri  quiescens  ,  signis  qui- 
busdam  proditur  cffulgere  salutis,  vnde  et  monumentum  eius  honorabi- 
licer  colere  perhibentur  incolae  regionis  . 

10.  AVRASIVS  toletanae  ecclesiae  pontifex  ,  metropolis  vrbis,  post  ca?.  v. 
Adelphium  in  loco  asciscitur  sacerdotis,  vir  bonus,  regiminis  auctoritatfe 
pracclarus,  domesticis  rebus  bcne  dispositus,  aduersitatibus  infixis  constan- 
ter  erectus :  qui  quanto  extitit  temperatior  mansuetis,  tanto  fortior  sem- 
per  fuit  inuentus  aduersis  .  Plus  illi  intentio  in  defensione  veritatis,  quatn 
in  scribendi  exercitio   mansit :  vndc  perfectissimis  viris  compar   habetur, 

8.     Amalarici.  Et  ita  subscribit  Mon-  dorum  num.64.,siue  a  Setabi  ,  siue  a 

tanus  i»  2.  concil.  tolcf.   anno   5.  Ama-  Seruis  Dei   id  nomen  fluxerit  -  In   edi- 

larici  .  PEREZ.  tionibus  S.  Ildefonsi  scribitur  Siruitanum. 

Ib.     AJ  exprobrationem:  al.  ad  expro-  Vide  Florezium  tom.  8.  pag.6o.  et  seqq. 

bationem  .   Illud   Schottus  praeferre   vi-  Mabillonius    tom.    «.     Annal.  Benedict. 

cc.ur,  hoc  est,  ad  depellendam  infamiam,  pag.  157.  obseruat  ,  Donatum  hunc  afrum 

quae  ilii  probro  dabatur :  nam  exproba-  laudari  a  S.  Ildefonso  ex    pictate  ,  non 

tio    pro  improbatione  non   dicitur  .   Ad-  quia  aliquid  scripserit ,  ac  perperam  Mi- 

uertit  Mariana ,  Honorium   11I.   id  genus  raeum  huic  tribuere  regulam   Donati  epi- 

compurgationis   vulgaris  ,  quod   multis  in  scopi   Vesontiensis  ad   virgines    iussanen- 

locis  inualuerat ,  antiquasse  .  Pro  bealis~  ses  .  Ex   Marianae  exemplari    posui    hic 

s:»ii  in  tcxtu  Griaiii  beatissima '•:  AR.  ct  in  praesenti  r ali!  omittunt   ct  .    AIl. 

9-     Donatum   mirabiliiim   opcratorcm  10.     Pro  praeclarus  cod.  tolct.  />.ie- 

vocat  Ioann.  Biclar.  ««.572.  De  monaste-  cl.nens  .   Miraeus   ait ,  Aurasium    succcs- 

no  Sermtanolsidorus  m  F.utropio.YiKM.  sorem    AJeiphii     in    sede   loletana    dici  , 

lv.     Struitanum :  ita  legftur  apud  S.hi-  omi^so  Couantio  ,  forta<sc  quia  hic  non 

lom.lll.  Y 


CAP.  VII. 


170  APPENDIXl. 

quia  ,  quae,  de  verbo  iilorum    praedicatio  seminauit ,  defensionis  buius  cu* 
stcdia  praemuniuit  .  Vi.vit   in  sacerdotio  temporibus  Witterici ,  Gundema- 
ri,  et  exordiis  Sisebuti  regum,annis  ferme  duodecim  . 
cap.  vi.  11.     IOANNES  in   pontificatu  Maximum  sequutus  ,  ecclesiae  caesaraugu- 

stanae  sedem  ascendit .  Primo  pater  monachorum  ,  et  ex  hoc  praesul  fa- 
ctus  iq  regiminc  populorum  :  vir  in  sacris  Hteris  eruditus  ,  plus  verbis  in- 
tendens  docere  ,  quam  scriptis  ;  tam  largus  ,  et  hilaris  dato  ,  quam  hilaris 
et  vultu  .  Vnctionem  namque  spiritus  Dei  ,  qua  fouebatur  interius  ,  tam 
largitate  muneris,quam  habitudine  vultus  adeo  praeferebat ,  vt  et  datuin 
gratia  commendaret  ,  et  non  datum  gratia  cxcusaret  .  ln  ecclesiasticis  of- 
ficiis  quaedam  elcganter  et  sono,  et  oratione  composuit  .  Annotauit  iu- 
ter  baec  inquirendae  paschalis  solemnitatis  tam  suhtile  ,  atque  vtile  ar- 
gumentum  ,  vt  lectori  et  breuitas  contracta,et  veritas  placeat  patefacta . 
Duodecim  unnis  tenuit  sedem  honoris  ,  adeptus  vitam  gaudio  ,  ad  quam 
anhelauit  desiderabili  voto .  Substitit  in  saccrdotio  temporibus  Sisebuti , 
et  Suinthilani    regum  . 

12.  HhLLADlVS  post  Aurasium  sedis  eius  adeptus  est  locum  .  Hic  , 
quum  regiae  aulae  illustrissimus,publicarumque  rector  existeret  rerum , 
sub  seculari  habitu  monachi  votum  pariter  explebat  ,  et  opus  .  Nam  ad 
monasterium  nostrum  (  illud  agaliense  dico  ,  cuius  me  susceptio  mona- 
chum  tenuit  ,  quod  munere  Dei ,  perennique  ,  ac  patentis  sanctitatis  de- 
core  et  opinabile  cunctis ,  ct  palam  est  totis  )  quum  saepe  discursantium 
ncgotiorum  ductus  itincre  perueniret ,  remota  clientum ,  seculique  pompa 
decoris,  adeo  monachorum  peculiaritatibus  inhaerebat ,  vt  turmis  iunctus  eo- 
rum  ,  stipularum   fasciculos  ad  clibanum    deportaret  . 

1  j.  Quumque  inter  decorem  ,  insolentiamque  seculi ,  solitudinis  et  ama- 
ret,et  sectaretur  arcana ,  celeri  fuga,  relictis  omnibus,quae  esse  noue- 
rat  mundi,adiit  sanctum  monasterium  ,  quod  frequentauerat  voto,venit 
permansurus  optabili  vsu .  Ibi  factus  monachis  pater  ,  meritis  ,  studiisque 
sanctis,et  vitam  monachorum  debite  rexit ,  et  statum  monasterii  totius, 
communis  rei  diuitias  cumulauit  .  Ex  hoc  fessis  pene  senio  artubus  ad 
pontificatus  apicem  euocatur  ,  ct  quia  vocaretur  vi  coactus,  pariter  et  igno- 
tus ,  illic   maiora  virtutum  exempla  ,  quam   monachus  dedit  . 

diu  praefuit  .  Sed  verius  videtur,quod  lustribus  c.  46.  PEREZ. 
Adelphius  successerit  Conantic,  Adelphio  lb.     Alibi  melius ,  Suinthilanis  .  AR. 

Aurasius  .   Quod  autem    addit  Miraeus  ,  12.     Publicarumque  :z\.publicanusque. 

sermonem    infra    recurrere  de    Conan-  Pro  palam   est   totis  alii  palam   est   to- 

tio  ,  confundit ,  opinor  ,  Conantium    pa-  tum    .  Schottus   reponendum    arbitratur 

lentinum ,  de  quo  num.  17.  ,cum  diuer-  Toleto ,  vel  Toleti  pro  totis .  In  editio- 

so  alio  Conantio  toletano  .  Epistola  quae-  ne  Grialii    erat    tjuain  saepe   pro  iguum 

dam    ms.   Aurasii  ad  Froganem   iudaeo-  saepe  ,  quod   alii   habent ,  et  videtur  sen- 

rum   partes   fouentem    asseruatur   adhuc  sus   exigere  .  AREV. 
Toleti ,  vt  ex  notis  ad   hunc  locum    t.i,  13.     Adiit  .  Florezius  cum  aliis  edi- 

Patruno   toletanorum   pag.  286.  liquet  .  tionibus   praetulit   ad  id  .  Pro    diuitias 

AREV.  alii  diuitiis  .  Fortasse    communisque   rei 

ti.      loannes  frater  Braulionis  infra  diuitias  cumulauit  .  Ffo  c eactus  alii  coa- 

c  12.  Dc  Maximo  Isidorus  de  viris  il-  ctatus .  AREV. 


DE  VIRIS  ILLVSTRIBVS.  i?I 

14.  Qufa  statum  mundi,quem  contempsit  virtute,  magna  perhibetur 
rexisse  discretione  ,  miserationes,  eleemosynarumque  copias  tam  lar<mer 
eo-enis  intulisse  probatur  ,  acsi  de  illius  stomacho  putasset  inopum  et 
artus  descendere,  et  viscera  confoueri  .  Scribere  renuit ,  quia  quod  scri- 
bendum  fuit,  quotiJianae  operationis  pagina  demonstrauit  .  Me  ad  mona- 
sterium  rediens  memoratum  vltimo  vitae  suae  tempore  Ieuitam  fecit  . 
Senex  obiit,decem  et  octo  annis  sacrum  regimen  tenuit  .  Temporibus 
Sisebuti ,  Suinthilani  ,  ct  exordiis  Sisenandi  regum  beatus  habitus  fuit  :  qui 
post  beatior  gloriam  caelestis  regni  bona  plenus  senectute  promeruit  . 

lj.  1VSTVS  Helladii  discipulus  ,  iliique  successor  innexus  est  :  vir  ha-  cap.  vjii, 
bitudine  corporis ,  ingcnioque  mentis  decorus  ,  atque  subtilis  ab  infantia 
monachus,  ab  Helladio  ad  virtutem  monasticae  institutionis  affatim  edi\- 
catus,  pariter  et  instructus,  in  agaliensi  monasterio  tertius  post  illum  re- 
ctor  est  factus .  In  pontificatu  autem  mox  illi  successor  inductus ,  vir  in- 
gcnio  acer,et  eloquio  sufficiens,  magna  spe  profuturus  ,  nisi  hunc  ante 
longaeuam  vi:a:n  dies  abstulisset  extrema  .  Scripsit  ad  Richilanem  a«a- 
liensis  monasterii  lJatrem  epistolam  debita ,  ct  surficienti  prosequutione 
constructam  ,  ia  qua  patenter  astruit  ,  susceptum  gregem  relinquere  peni- 
tas  non  debere  .  hxtitit  rector  annis  tribus ;  tempore  Sisenandi  obiit ,  qui 
rex  post  hunc  die   nona  decima   defunctus  abscessit  . 

16.  NONNITVS  post  Ioannem   in  gerundensi  sede  pontifex    accessit  ,  cap.  ix. 
vir  professione  monachus  ,  simplicitate    perspicmis  ,  actibus  sanctus  ;  non 
hominum   diutina  deliberatione  ^   scd  Dei    per  homines  celeri   definitione 

in  pontificatum  adscitus  :  adhatjpjis  instanter  obsequiis  sepulcri  sancti  Fe- 
licis  martyris  .  Rexit  ecclesiam  Dei  meritorum  cxemplis  amplius ,  quam 
verborum  edictis  .  Hic  et  in  corpore  degens  ,  et  in  sepulcro  quiescens  , 
fertur  saluationis  operari  virtutes  .  Substitit  temporibus  Suinthilanis ,  et 
Sisenandi   regum  . 

17.  CONANTIVS  post  Murilanem  ecclcsiae  palentinae  sedem  adeptus  cap.  x. 
est  ,  vir  tam    pondere  mcntis,quam  habitudine  speciei  grauis  ,  communi 
eloLjuio  facundus  ,  et  grauis ,  ecclesiasticorum  ofliciorum  orJinibus  intentus, 

ct  prcuidus  :  nam  meloJias  soni  multas  nouiter  edidit  .  Orationum  quo- 
que   libellum   de   omnium    decentcr  conscripsit  proprietate  psalmorum  .  Vi- 

14.     Dtsctndtre  .  Fabricius    pendere:  in   18.  martyr.  ,  et  Eulogius  .  PERLZ. 
forte  dependcre  .  Helladius   in  martyro-  Ib.     Nonnitus  :  al.  Nonnicus  .  AR. 

)  romano   ad    dicm    18.  februarii  ce-  17.      Ccnant.  in   conciL    tolct.   456. 

lebratur.  AREV.  Munla  subscribit  in  3.  concil.  tolet.  cpi- 

15.  Subscribit  in   4.    concil.   tolct.  scopus  palcntinus  ,non  amalensis  ,vt  in 
{stnandi .  PEF.  -ress.  -  Vixit  etc.  Itaquc  moritur  cir- 

.     Post  hoc  caput   8.   dc    Ia-to    II-  ca  annum  6j3.  PEREZ. 

defonsus  intexit  elogium  Isidori  cap.o. ,  Ib.      Murilancm  :  ita  legenduru  ,  vel 

yiod  in  Isidorianis  cap.  5.    legi    potcst  Maurilanem  ,  non  Mauulanem  ,  vt  :n  cdi- 

tis  illustratum  .  AREV.  tJone  Loalsae .  Pro  grauu    al.i   Zratus. 

15.     loannem .  Joannem  biclarensttn  De  Murilane  ,  et    Conantio    Floreaios 

tttm  ,  de  quo  Isidorus  c.  44.  -  Ftlix  tom.  8.   pag.  21.,  ct  K'H-  vtri  ostendfc^ 

gcru-:densis  martyr  ,  de  quo  Prudtntius  v,trumgue    tuisse   cpiscopum   paicotiuae 

Y   2 


172 


APPENDIX     I. 


xit  in  pontificatii  amplius  triginta  annos ,  dignas  habitus  fuit  ab  vJtimo 
tempore  Witterici  per  tempora  Gundemari ,  Sisebuti ,  Suinthilanis  ,  Sisc- 
nandi  ,  et  Chintilae  regum  . 

cap.  xit  18.     BRAVLIO  frater   Ioannis  in  Caesaraugusta  decedentis  adeptus  est 

locum  ,  vir  sicut  germanitate  coniunctus  ,  ita  non  minimum  ingenio  mi- 
noratus  .  Clarus  et  iste  habitus  canoribus  ,  et  quibusdam  opusculis  .  Scri- 
psit  vitam  Aemiliani  cuiusdam  monachi  ,  qui  et  memoriam  huius,etvir- 
tutem  illius  sancti  viri  suo  tenore  commendat  paritcr,  et  illustrat  .  Ha- 
buit  sacerdotium  ferme  viginti  annis  :  quibus  expletis ,  clausit  diem  vitae 
praesentis.  Durauit  in  regimine  temporibus  Sisenandi  ,  Chintilae,  Tulga- 
nis  ,  et  Chindasuinthi    regum. 

cap.  XII.  19.     EVGhNlVS   discipulus   Helladii   conlector  ,  et  consors   Iusti  ,  ponti- 

fex  post  Iustum  accedit,  ab  infantia  monachus  ,  ab  Helladio  cum  lusto 
pariter  sacris  in  monasterio  institutionibus  eruditus  .  Hunc  secum  Hella- 
dius  a  monasterio  tulit  ad  pontilicatum  tractus  ,  qui  rursus  ab  eo  cleri- 
calibus  institutus  ordinibus ,  scdis  eius  post  illum  tertius  rector  accessit . 
Et  bonu.n  mcritum  senis,qui  duobus  discipulis ,  sanctisque  filiis  ecclesiae 
Dei  hereditatem  meruit  rclmquere  gubernandam  .  Llem  Eugenius  mori- 
bus,  incessuque  grauis  ,  ingenio  callens  .  Nam  numeros,  statum,  incrementa, 
decrementaque  cursus,  recursusque  lunaritm  tanta  peritia  nouit,  vt  considera- 
tiones   disputationis  eius  auditorem  et  in  stuporem  verterent  ,  et  in  desi- 


ecclesiae  ,  non  valentinae  ,  vti  de  Mau- 
rilane  exprimitur  in  collectione  conci- 
liorum  Loaisae  .  Libellus  orationum  ,  qui 
a  Con.uitio  compositus  dicitur  ,  spectat 
ad  eas  orationes  e  psalmorum  verbis 
compactas ,  de  quibus  supra  in  Isidori 
libro   DUin.  58.,  et  in  nota  .  AR. 

18.  Braulio  .  Ad  quem  scribit  Isido- 
rtts  .  -  Minimum  a/.nimimn  .  -  Vitam  etc. 
Extat  manuscripta  .  -  Durauit  etc.  Ita- 
quc  moritur   circa   annum   646.  PEREZ. 

Ib.  Canoribus  :  ita  editio  Grialii,quod 
ad  cantus  ecclesiasticos  referendum  .  Alii 
excusi  ,  canonibus  .  S.  Eraulionis  memo- 
ria  extat  in  Martyrologio  romano  ad 
diem  12.  nouenibris  ;  S.  Aemiliani ,  cu- 
ius  vitam  Braulio  scripsit ,  ad  diem  26. 
martii,vt  notat  Fabricius  .  Verum  de 
hoc  Aemiliano  relegenda  Isidoriana  c.72. 
num.  3.  et  seqq.  et  Mabillonius  append. 
ad  tom.  1.  annal.  Benedict.  pag.  630. 
uam.  XI. ,  vbi  S.  Aemilianus  abbas  ver- 
gegiensis  in  Hispania  fuisse  dicitur  ,  et 
obiisse  anno.  574.  Riscus  continuator 
Hispaniae  sacrae  toro.  30.  de  Braulione 
agit ,  et  epistolas ,  et  alia ,  quae  extant , 
Eraulionis   opeia  normuilis  notis  illustra- 


ta   publici  iuris  fecit  .  AREVALVS  . 

19.  Eugenios  archicpiscopos  toletanos 
videntnr  gothi  cognouisse  duos  tantum  . 
Itaauc  secundum  ,  siue  alterttm  vocant 
Ildefonsus,  htlianuS  ,  et  Feltx  illum,  quem 
uos  tertium  .  Temporis  enim  vetuitas  ob- 
liuione  obruerat  Eugeniurti  primum  mar- 
tyrcm  a  Dionysio  Areopagita  toletanis 
missum  ,  de  quo  meminit  llduinus  abbas9 
et  S.  Gerardi  vita  ,  et  concors  denique 
ecclesia  parisiorum  ,  atque  toletanorum  . 
Anno  tandem  Christi  1148.  Raymundus 
archiepiscopus  toletanus  ad  concilium  re- 
tncnse  profectus  in  Eugenii  monumcntum 
Lutetiae  incidit ,  et  rei  gestae  historiam  , 
sepulcrique  locum  nostris  ptimus  nuncia- 
uit .  Nuper  autem  Philippus  secundus , 
rex  Hiipaniarum  religiosissimus  ,  huius 
S.  Eugenii  martyris  corpus  ex  Callia  aei 
se  allatum  anno  1565.  celeberrima  pom- 
fa  excepit ,  et  ecclesiae  donauit  tolcta- 
nae  .  PEREZ. 

lb.  In  editione  Grialii  notae  ndde- 
batur,  Draccntius  porro  poeta  -  mentio- 
nem  fcci  .  Quod  pertinet  ad  cap.  seq. 
num.  22.  quo  loco  ea  verba  a  nobisin- 
seruntur .  AREV. 


DE  VIRIS  ILLVSTRIBVS.  i73 

derabilem  doctrinam  inducerent  .  Vixit  in  sacerdotio  fere  vndecim  annis, 
regnantibus   Chintila,  Tulgane,  et  Chindasuintho  regibus  . 

20.  Item  EVGENIVS  alter   post  Eugenium   pontifex    subrogatur  .  Hic  cap.  xiii, 
qnum  ecclesiae  regiae  clericus  esset  egregius,  vita  monachi  delectatus  est . 

Qyi  sagaci  fuga  vrbem  caesaraugustanam  petens  ,  illic  martyrum  sepul- 
cris  inhaesit ,  ibique  studia  sapkntiae  ,  et  proposituni  monachi  decenter 
incoluit  :  vndc  principali  violcntia  reductus,  atque  in  pontificatum  adsci- 
tus  ,  vicam  plus  virtutum  meritis  ,  quam  viribus  egit .  Fuit  namque  corpo- 
re  tenuis,  paruus  robore,sed  valide  feruescens  spiritus  virtute  ,  studio- 
rum  bonorum  viin  persequens ,  cantus,  pessimis  vsibus  vitiatos,  melodiae 
ccJgnkione   correxit ,  officiorum  omissos  ordincs,  curamque   discreuit  . 

91.  Scripsit  de  sancta  Trinitate  libellum  ,  et  eloquio  nitiJum  ,  et  rei 
veritate  perspicuum  ,  qui  Libyae,  et  Orientis  partibus  mitti  quantocius  pot- 
erat  ,  nisi  procellis  resultantia  freta  incertum  pauidis  iter  viatoribus  dis- 
tulissent  .  Scripsit  et  duos  libellos  ,  vnum  diuersi  carminis  metro  ,  alium 
diuersi  opcris  prosa  concretos ,  qui  aJ  muitorum  industriam  eius  ex  hoc 
tenaciter  sanctam  valuerunt  commendare    memoriara  . 

22.  Libellos  quoque  Dracontii  de  crentione  mundi  conscriptos  ,  quos 
antiquitas  protulerat  vitiatos,  ea  ,  quae  inconuenientia  reperit  ,  subtrahen- 
do  ,  immutando  ,  vel  meliora  coniiciendo  ,  ita  in  pulchritudinis  formam 
coegit  ,  vt  pulchriores  de  artificio  corrigentis  ,  quam  de  manu  processisse 
videantur  auctoris  .  Et  quia  de  die  septimo  idem  Dracontius  omnino  re- 
ticendo  ,  semiplenum  opus  visus  est  reliquisse ,  iste  et  sex  dierum  reca- 
pkulationun  singulis  versiculis  renotauit  ,  et  de  die  septimo,  quae  illi  vi- 
sa  sunt ,  eleganter  dicta   subiunxit  . 

25.     Clarus  habkus  fuit  temporibus  Chindasuinthi ,  et  Reccesuinthi  re- 
gum  ,  fere   duodecim   annis   tenens  dignitatem  simul,  et  gloriam   sacer^°*  Hactenus  Ilde- 
tis,sicque  post  Jucis  mundialis  occasum  ,  in    Basilica   S.  Leocadiae    tenet  fonsus . 
habitatione  sepulcrum  . 

24.     lLDbEONSVS   memoria   sui  temporis   clarus,et  irriguis  eloquen-  Hinc Iulianus. 

20.       Principali  violentia  :  hoc    est ,  thecae  veterem   Sirmondi   editionem  re- 

iussu  regis  ,  seu   principis  .  Pro  pessbnis  praesentauit  ,  paucis  aliquot  ex   Barthio 

vsibus  Eabricius  passiuis  vsibus  .   De  me-  emendationlbus    auctam   .  Sed     fallitur, 

lodia    cantus    Eugeniani  ,    adhuc  Toleti  quod  in  Prolegomcnis  aliud   Eugenii  no- 

vigenti ,  vide  praefationem  ad  Breuianum  uum  carmen   se  detexisse   credidit  :  nam 

Muzarabicum  cura  ,  et  impensis  Lmi  Gar-  versus ,  quos  in  Prolegomenis   adducit, 

dinalis  dc   Lorenzana  editum  .   (^uod  of-  sunt  pars  carminis   in  laudem    S.  Aemi- 

ficiorum  omissos  ordines ,  curamque  Eu-  liani  ,  quod  Sirinondus  ,  et   ipscmet  Gal- 

gcnius    discreuerit  ,   Florezius    tom.  3.  landius    iam   ediderant  .    ARLV. 
Hisp.  sacrae  pag.  252.   id  non  de  officio  22.       De  Dracontio  Isidor.   cap.  37. 

diuino  intelligit ,  sed  de  ministrorum  of-  Dracontius  poiro  poeta  ,  cuius  hic  fit  i»cn~ 

ficiis  .   Lodem    spectat    Kelix     in    elogio  tio,iam   diu  fertur  impressus  ,    non    ta- 

Iuliani   inlra   num.  }2.   AR£V.  men  vt  fuerat    ab    Eugenio   cmcndatus% 

21.  Opera    Eugenii    extant  tom.  1.  scd  hanc   Eugenii   emendationem  vidi  in 
Patrum     toletanorum   ex    nv.s.    toletanis  ^lo  vetusto    codice    Ruyzii  At»&+i*  *  **" 
multo   auctiora  ,  et   emcnd  itiora  ,  quam  :tis   supra   inentionem   feci  .  PtRLZ. 
lOtca  .  GalUudms  tom.  12.  suae  biblio»  24.     lulianuf  archiepiscopus  tel::at;uj, 


174  A  P  P  E  N  D  I  X     I. 

tiae  fluminibns  exornans  secula  netatis  nostrae,  nouissime  toletanae  se« 
dis  adscitus  in  cathedram  ,  praesul  post  secundum  Eugenium  in  sacerdo- 
tium  consecratur,  vir  tanta  laude  dignissimus ,  quanta  et  virtutum  gratia 
numerosus.  Fuit  denique  timoris  Dei  instantia  praeditus,  religione  com- 
punctus,  compunctione  profusus ,  incessu  grauis,  honestate  laudabilis,  pa- 
tientia  singularis  ,  secreti  tacitns,  sapienti*  summus ,  disserendi  ingenio  cla- 
rus  ,  eloquendi  facultate  praecipuus,  linguae  flumine  copiosus,  tantoque  elc- 
quentiae  cothurno  celeber  habitus,  vt  disputationtim  eius  profusa  oratio 
dum  porrecte  dirigitur,  merito  non  homo ,  sed  Deus  per  hominem  affa- 
tim   eloqui  crederetur  . 

25.  Hic  igitur  sub  rudimentis  adhuc  infantiae  degens,  diuino  tact>is 
spiritu  ,  vita  delectatus  est  monachorum  ,  contemptisque  parentum,  rerum- 
que  mundanarum  affectibus ,  agaliense  monasterium  petiit,cuius  fugam 
rafcidb  furore  insequens  pater ,  vno  tantum  maceriae  impeditus  est  obi- 
ce ,  quo  et  furentis  est  delusa  quaesitio  ,  et  fugientis  saluata  deuotio  . 
Nempe  parentis  furor  dum  percitus  in  interiora  praetenderet ,  latibulum, 
quo  hic  vir  occulebatur,  reliquit  .  Sicque  praeterita  incurata  pei  transiit , 
et  in  anterioribus,  qu.te  praeterierat  ,  inquisiuit  .  Armata  diinJe  manu 
igaliensem  cellam  impetens  gladio  ,  dum  quaesitum  non  inuenit  ,  rediens 
in   propriam  ,  vt    perditum    deplorauit  . 

a6.  Pcrcognita  igitur  praefatus  vir  absentia  parentali  ,  agaliense  illico 
monasterium  adiit  ,  monachumque  se  in  eo  multis  fere  annis  decenter  ex- 
hibnit.  Coenobium  quoque  virginum  in  Deibiensi  villula  construxit ,  ac 
propriis  opibus  decorauit  .  Rcctor  deinde  effectus  agaliensis  coenobii  , 
monachorum  mores  exercuit  ,  rem  discreuit ,  vitamque  seruauit .  Principali 
post  haec  violentia  Toletum  reducitur ,  atque  inibi  post  decessoris  sui  obi- 
tum  pontifex   subrogatur  . 

27.  Scripsit  sane  quamplurimos  libros  Iuculentiori  sermone  potissimos, 
quos  idem  in  tot  partibus  censuit  diuidendos  ,  id  est  ,  librum  Prosopo- 
poeiac  imbecillitatis  propriae ,  libellum  de  virginitate  S.  Mariae  contra  tres 
infi-lelcs,  opusculum  de  proprietate  pcrsonarum  Patrisyet  Filii  ,  et  Spiri- 
tus  sancti  ,  opusculum  annotationum  actionis  diurnae,  opusculum  annota- 
tionum  in  sacris,  librum  de  cognitione  baptismi  vnum  ,  et  de  progressu 
spiritualis  deserti  alium  .  Quod  totum  primae  partis  voluit  volumini  con- 
nectendum  .  Partis  quoque  secundae  liber  epistolarum  est  ,  in  quo  diuersis 
scribcns,  aenigmaticis  formulis  egit,  personasque  interdum  induxit  .  In  quo 
etiam  a  quibusdam  luculentiora  scriptorum  responsa  promeruit . 

28.  Partem  sane  tertiam  missarum  esse  voluit ,  hymnorum  ,  atque  ser- 
monum  .  Vlterioris  denique  partis  Iiber  est  quartus  versibus  ,  prosaque 
concretus,in  quo  epitaphia  ,  et  quaedam  sunt  epigrammata  annotata . 
Scripsit  autem   et   alia  multa  ,  quae  variis  rerum,ac  molestiarum  occupa. 

de  quo  infra  .  Felici   haec  etiam  tribuun-  pria  ,  quod   fortasse  melius  fuerit  pro  in 

tur  in  aliqaibus  codicibus .  FEREZ.  prcpriam  .  AREV. 

Ib.     Ildefonsi  vita  ,  et  opera  tomo  2.  26.     Percognita  :  al.  pvaecognita  .  AR. 

Patrum  toletanorum  illustrantur  .   AR.  28.     In   ecciesia  etc.  Nunc  corpus  est 

2j.     Pro  tactus  alii  coactus  ,  et  inpro-  Zatnorae  .  PEREZ. 


DE  VIRIS  ILLVSTRIBVS  .  i75 

tionibus  impeditus ,  aliqua  coepta,  aliqua  semiplena  reliquit .  Adscitus  au- 

tem  in  pontificatum    nono    gioriosi   Reccesuinthi   principis  anno  ,  nouem 

annis  ,  et  duobus  fere   mensibus  ,  clarus   habitus  fuit  vitae   meritis  ,  et  re- 

tentatione  regiminis ,  expletoque  octauo  decimo   praedicti  principis  anno, 

sequenti  di j  decimo  kaleadas  februarii  domicilio  carnis  exuitur  ,  atque  in  Hactenus    Iu- 

ecclesia  beatae  Leocadiae  tumulatnr  ad  pedes  sui  conditus  dccessoris,  cum  li-mus . 

quo  creditur  aeterno  frui  receptaculo  ciaritatis. 

29.  IVLIANVS  discipuius  Eugenii  secundi  ,  Carthaginis  prouinciaeme- Hinc  Feiix  . 
tropolitanus ,  post  beatae  mcmoriae  Quiricum  quarto  in  Ioco  praecepto- 
rem  suum  sequens ,  vrbis  regiae  pontificale  culmen  adeptus  est  :  cuius 
videlicet  ciuitatis  proprius  ciuis  extitit ,  atque  in  eiusdem  vrbisprincipali 
ecclesia  sacrosancti  baptismatis  fluentis  est  Iotus  ,  et  illic  ab  ipsis  rudi- 
mentis  infantiae  enutritus  .  Denique  dum  ad  puerilis  formae  deucnisset 
aetatem  ,  sanctae  memoriae  collegae  sui  Gudilanis  leuitae  ita  sociali  vin- 
culo  est  innexus,  et  indiuiduac  charitatis  vnione  coniunctus  ,  vt  et  am- 
bos  inuiolabilis  charitas  viuim  esse  osten  Jeret ,  et  vnitas  in  ambobus  prae- 
fixa  non   duas   animas,scd   vnam   his    inessc  monstraret  . 

20.  Tanta  itaque  erat  inter  eos  adeptae  vnanimitatis  communio,vt 
sccundum  Actuum  apostolorum.  historiam  in  duobus  corporibus  vnum  cor 
tantum  putaretur  ,  et  anima  vna :  sistebant  quippe  in  consilio  prouidi  , 
in  definitione  vni ,  in  Jaudabili  operatione  concordes .  Quique  diuino  af- 
flante  Spiritu  theoreticac,  id  est  ,  contemplatiuae  quietis  delectati  sunt 
perfrui  bono,  et  niQnasticae  institutionis  constringi  repagulo  .  Sed  quia 
alitcr  in  superr.i  nuininis  fuit  iudicio,  eorum  est  nihiiominus  frustrata 
deuotio  .  Qtiamquam  tamcn  minime  peregissent  desiderati  itiiKris  cur- 
sum,  non  tamen  desierunt  a  piae  deuotionis  studio  .  Et  dum  sibi  mallent 
tantum  prodesse  per  fugam  ,  coeperunt  postmodum  proximorum  salutevo- 
tis  gliscentibus  niti  . 

JI.  Erant  cnim  in  subditis  docendis  operosae  virtutis ,  in  profectu 
eorum  desiJerabiles ,  in  scruitute  Dd  feruentes ,  in  desiderio  decoris  domns 
Domini  strenui,  in  seniorum  obedientia  praesto,  atque  si  fLi  i  posset ,  vt 
omnium  cmolumentum  obtinerent  virtutum ,  animis  fcruentioribus  stude- 
bant  .  Igitur  diuinorum  iudiciorum  dispensatione  sanctae  recordationis 
Ginlila  ciiaconus  se.vto  idus  septembris  funestae  mortis  euentu  ,  anno  octa« 
uo  Wambanis  principis  sub  digna  confessione  Dei  clausit  supremum  cur- 
riculum ,  cuius  corpusculum  in  monasterio  S.  Felicis  ,  quod  est  Cabensi 
in  villula  dedicatum ,  dilectissimi  socii  sui  exhibitione  honorifice  requie- 
scit  humatum  . 

12.  Post  cius  itaque  discessum  aliquantula  intercape dinc  temporum 
post  sanctac  mcmoriae  Quiricum  idem  egrcgiu-s  lulianus  praefatae  \rbis 
est  vnctus  primatu,  tanto  Jaudis  titulo  praedicandus  ,  quanto   diuersarum 

29.      Friix  arch':ep'ucopus   toletanus .  vita,  et  norationibus  illustr.ita  .    AKKV. 

Gudila   in  concil.  tolst.   11.   PEREZ.  31.     Cabensi :  al.  Canemi  .  AREV. 

Il>.      S.  luliani  opera   extant  tom.  2.  32.     Decimo  septimo  .  Decimo  KktttO 

Patrum  tolcunoium,  £>raemi»u  eiusdcm  dieitur  in  UAefoino  ,  PERfiZ. 


iy5  A  P  P  E  N  D  I  X     T. 

virtutum  ope  #uffultus  ,  suis  temporibus  rnirifice  composuit  ecolesiam  Dei . 
Quinimmo,vt  ex  quo  tempore  clarescere  coeperit,  per  hunc  textrinum , 
et  telam  stamine  piae  relationis  pandam ,  post  decessoris  sui  obitum  di- 
uinae  memoriae  lldefonsi ,  a  decimo  septimo  ferme  anno  Reccesuinthi 
principis  ,  necnon  et  per  omne  Wambanis  imperii  tempus  vsque  ad  ter- 
tium  regni  gloriosissimi  Egicanis  regis  annum  in  Jeuitici  presbyterii ,  ac 
Pontificatus  honore  consistens  ,  celebre  nomen  obtimtk. 

33.  Fuit  enim  vir  timore  Domini  plenus  ,  prudentia  summus  ,  consi- 
lio  cautus  , discretionis  bono  praecipuus,  eleemosynis  nimium  deditus  ,  in 
al.  in  tuffultu  releuatione  miserorum  promptissimus ,  in  suffectu  oppressorum  deuotus, 
oppresscrum .  in  interueniendo  discretus,  in  negotiis  dirimendis  strenuus  ,  in  prouiden- 
dis  iudiciis  acquus  ,  in  sententia  parcus  ,  in  vindicatione  iustitiae  singu- 
laris  ,  in  disceptatione  Jaudabilis  ,  in  oratione  iugis ,  in  diuinarum  Jaudum 
exolutione    mirabilis. 

34*  Quod  si  forsan  in  officiis  diuinis,  quidquam  ,  vt  solet  ,  difficulta- 
tis  occurreret ,  ad  corrigendum  facillimus  ,  pro  sacris  luminibus  vehemen- 
ter  admonitus  in  defensione  omnium  ecclesiarum  eximius  ,  in  regcndis 
subditis  peruigil  ,  in  comprimendis  superbis  erectus,in  sustentatione  hu- 
milium  apparatus ,  debita  auctoritate  munificus  ,  amplectendae  humilitatis 
bono  optimus  ,  ac  generaiiter  vniuersa  morum  probitate  conspicuus  ,  in 
pietate  affluens,vt  non  esset,cui  in  angustiis  constituto  non  subuenire 
vellet:ita  vnius  charitatis  exuberans,vt  non  a  se  boni  quidpiam  cuique 
postulanti   ex  charitate  praestare  desisterct . 

55.  Sic  denique  se  Deo  charum  maluit  exhibere  in  omnibus  ,  et 
praestabilem  hominibus  cunctis  ostendere,  vt  et  illi  vsquequaque  place- 
ret  ,  et  hominibus  propter  Deum ,  si  fieri  potest ,  deuota  satisfaceret  men- 
te  .  Tanto  nobilium  praecedentium  virorum  dignis  meritis  coaequans, 
quanto  ab  eis  in  nullo  virtutum  corpore  extitit  infimus  .  Ecclesiasticos 
itaque  bene  habitos  ordines  in  sui  rcgiminis  sede  solicitiori  cura  serua* 
uit  :  vitiatos  vtiliter  subcorrexit :  minus  habitos  prudenti  dispositione  in- 
stituit,  ac  de  officiis  quamplurima  dulcifluo  sono  composuit  . 

36.  At  nunc  quoniam  sancti  Spiritus  vbertate  repletus,  et  irrigui  fon- 
tis  affluentia  praedittis  fulsit ,  summam  librorum  eius,  quos  per  eum  Deus 

ad 

lb.  Composuit  :  al.  compsit .  In  edi-  36.  Conscrlpsit  etemm.Iuliani  archicpi- 
tione  Grialii  minus  bene  distinguebatur ,  scopi  toletani  feruntur  iam  aliquot  opera 
pandam  .  Post  decessoris  etc.  Florezius  typis  cxcusa  :  ncmpc  Prognosticon  ad  Ida- 
ad  Perezii  notam  reponit  ,  annum  17.  liutn  barcinonensem  episcopum  :  et  de  sex~ 
intelligendum  esse  de  tempore ,  a  quo  tae  aetatis  comprobatione  ad  Eruigium 
S.  Iulianus  florere  coepit  .  AREV.  regem  goihorum  :  quamquam  hoc  falso  in~ 

33.  Grialius,  in  reudatione  miserormn  .  scribitur  contra  iudaeos  .  Sedillud  muU 
Pro  prouidendis  alii  in  promendis  .   AR.         to  minus  ferendum  ,  quod  aliqui  hunc  no- 

34.  A\\\,pro  sacris  luminariis  vehe-  strum  voccnt  Pomerium  ,  quum  ille  Pome- 
menter  attonitus  .  Pro  eptimus  Grialii  rius  ,  cuius  Gennadius ,  et  Isidorus  memi- 
editio  opimus  .  AREV.  tiere  ,  longe  sit  nostro  antiquior ,  ct  saepe 

35.  Maluit :  al.  valuit :  et  coaequan-  ab  ipso  citetur  .  Rcddamus  quoque  no- 
dui  pro  coaequans  .  AREV.  stro  luliano  tolctano  ,  vt  vero   auctori, 


DE  VIRIS  ILLVSTRIBVS.  i^7 

ad  vtilitatem  ecclesiae  stiae  depromsit  ,  isthinc,  lector  5  addisce  .  Con 
psit  eteniin  librum  Prognosticorum  futuri  seculi  ad  beatae  memoriae  Ida- 
Jium  episcopum  directum  ,  habentem  in  capite  epistolam  ,  quae  ipsi  est 
directa  ,  et  orationem  .  Cuius  codicis  opus  discretum  in  tribus  libris  ha- 
betur .  Ex  quibus  primus  de  origine  mortis  humanae  est  editus :  secun- 
dus  de  animabus  defunctorum  ,  quomodo  sese  habeant  ante  suorum  cor- 
porum  resurrectionem  :  tertius  de  suprema  corporum  res.urrectione  . 

37.  Item  librum  responsionum  ?.d  quem  supra  dircctum  ,  in  defen- 
sionem  canonum,  et  kgum  ,  quibus  prohibentur  christiana  mancipia  do- 
minis  infidelibus  deseruire  .  Item  Apologcticum  fitlei ,  quod  Benedicto  ro- 
manae  vrbis  Fapae  directum  est  .  Item  aiiud  Apologeticum  de  tribus  ca- 
pitulis,de  quibus  r&manae  vrbis  praesul  frustra  visus  est  dubitasse  .  Item 
libellum   de   remediis  bhisphemiae  cum    cpistola  ad  Adrianum   abbatem  . 

38.  Item  librum  de  sextae  aetatis  comprobatione  ,  qui  habet  in  opite 
orationem  ,  et  epistolam  ad  dominum  Eruigium  regem  .  Et  tamen  idem 
codex  tribus  libris  distinctus .  Nam  primus  corum  habet  veteris  testa- 
menti  quamplurima  documenta ,  quibus  absque  aliqua  supputatione  an- 
norum  Christus  Dci  filius  non  nnsciturus  ,  sed  iam  natus  patule  decla- 
ratur  .  Secundi  vero  series  libri  decurrit  per  ostensam  apostolorum  do- 
ctrinam  ,  quae  dilucide  monstrat  ,  Christum  in  plenitudine  temporis  de 
Maria  virgine  natum  ,  non  in  annis  a  principio  mundi  collectis  .  Tertii 
quoque  libri  excursus  sextam  aetatem  ,  in  qua  Christus  natus  est ,  haud 
dubie  adesse  veris  documentis  ostendit.  In  quo  quinque  praeteritae  ae- 
tates  scculi  non  in  annis  ,  sed  praefixo  generationum  limite,  distinguuntur  . 

39.  Item  librum  carminum  diuersorum  ,  in  quo  sunt  hymni  ,  epita- 
phia,atque  de  dluersis  causis  epigrammata  numerosa .  Item  Iibrum  plu- 
rimarum  epistolarum  .  Item  Iibrum  sermonum  ,  in  quo  est  opusculum  mo- 
dicum  de  vindicatione  domus  Dei  ,  et  eorum  ,  qui  ad  eam  confugiunt  . 
Item  librum  de  contrariis  ,  quod  graece  avriKetiisvav  voluit  titulo  anaota- 
ri ,  qui  in  duobus  diuisus  est  Iibris  ,  ex  quibus  primus  dissertiones  con- 
tinet  veteris  tcstamenti  ,  secundus  noui  .  Item  librum  historiae  de  eo  quod 
Wambae  principis  tempore   Galliis  extitit   gestum  . 

40.  Item  librum  sententiarum  ex  decade  psalmorum  B.  Augustini  bre- 
uiter,summatimque  collectum.  Item  cxcerpta  de  libris  S.  Augustini  con- 

librum  ivrneiftivuv ,  siue   contrariorumt  Eum  librum  cum  aliis  veteribus  cogito  , 

tjui  hactenus   sine  nomine  auctcris  ferttir  volentt  Deo ,  in  lucem  dare  .  PERLZ. 

tum  lunilio    africano  .  Eum  nos  h.liani  38.     Et  tamen  ,  forte  ,  Est  tamen  .  AR. 

tsse  deprehendimus ,  admoniti  verbis  Fe»  39.     Librum  de  contrariis  etc.  In  hoc 

iicis  ,et  multis  locis  ,  quos  cx  libro  dv-  eodem  argumento   multi  alii   poste.i  ver- 

ric«/tfv«v  luliani  citat  Samson  abbas  li-  sati  sunt  Seraphinus    Cumiranus  ,   Tiri- 

bro  aduersus  Hostigesiwn  cpiscopumma-  nus   etc.   Historia  Wambae  ,   quam    ms. 

lacitanum  ,  quo  I  opus  scriptum  anno  Chri-  habebat  Perezius  ,  cum    aliis  luliani  ope- 

Sti  X64.   legi  in  biblioiheca   ectlenne  to-  ribus  iam  in  publicana  lucem  proJiit .  AK. 

letanae  .  Habeo    et    hiitoriam  a  luliaao  40.     Ex  decade  :  forte   ex  deeadibus  , 

tditam  de  rebellione  Pauli   ducis  narbo-  Vide   notat.i   aJ  cpist.  3.    num.    I.   iotct 

ftensis     in    W.vnbam    regem    gothorum  .  Isidorianas  .  AREV. 

Tom.VII.  Z 


i73  A  P  P  E  N  D  I  X     I. 

tra  Iulianum  haereticum  collecta  .  Item  librum  de  diuinis  iudiciis ,  ex  sa- 
cris  voluminibus  co!Iectum,in  cuius  principio  est  epistola  ad  dominum 
Eruigium  comitatus  sui  tempore  pro  eodem  libello  directa  .  Item  libium 
responsibnum   contra  ecs,qui  confugientes  ad  ecclcsiam  pcrsequuntur  . 

41.  ltem  librum  missarum  de  toto  circnlo  anni  in  quatuor  partes  di- 
uisnm  :  in  quibus  aliquas  vetustatis  incuria  vitiatas,ac  semipleaas  emen- 
dauit  j  atque  compleuit  ,  aliquas  vero  ex  toto  composuit  .  ltem  librum 
orationum  de  festiuitatibus,  quas  toletana  ecclesia  per  totum  circulum 
anni  est  solita  celebrare,  partiin  stilo  sui  ingenii  depromptmn  ,  partim 
etiam  inolita  antiquitate  vitiatum  ,  studiose  correctr.m  ,  in  vnum  conges- 
sit ,  atque  ecclesiae  Dei  vsibus  ob    amorem   reliquit  sanctac  religionis  . 

42.  Praesulatus  autem  honorem  ,  et  sacerdotii  dignitatem  annis  decem 
obtinuit  ,  mense  vno  ,  diebus  septem  .  Qiiique  ctiam  ineuitabilis  mortis 
praeuentus  occasu  ,  anno  tertio  Egicanis  principis  pridie  nonas  martii , 
era  septingentesima  vigesima  octaua  diem  vitae  clansit  extremum  ,  ac  sic 
in  basiiica  gloriosissimae  S.Leocadiae  virginis  sorte  sepulcrali  est  tuinulatus. 

A  P  P  E  N  D  I  X      II. 


Anno 

Christi 

circa  1 1  2 

3  I2et  antea 

eirca  325 


40031.405 


$22  ad  5Ji 


579 
etseqq. 


Archiefistcpi  Toletani  veteres .  Ex  editione  Grialii  ,  et  tom.  11I. 
Fatrum  Toletanorum . 


s. 


martyr  Parisiis  . 
Ildefonsus  ,  et  catalogus  S.  Ae- 
Vincentius  .  8.  Paulatus  , 


Eugenius   missus  a  S.  Dionysio  ,   et 

2.  Melantius  in   concilio  eliberitano  . 

3.  Pelagius .   Hinc   numerare  incipit  S. 
miliani  ,  forte    a  pace  Constantini  ." 

4.  Patrunus  .  5.  Turibius  .  6.  Quintus  .  7. 

9.  Natalis  . 

10.  Audentius  :  de  quo  Gennadius  .  Vide  Ildefonsum  cnp.  2. 

11.  Asturius :  de  quo   Udefonsus  cap.  2. 

12.  Isicius  .  13.  Martinus.  14.  Castinus  .  15.  Campeius  .  \6.  Sinti- 
cio  ,  vel   Sinticius  .    17.   Praumatus  . 

18.  Petrus  1.  Hic  aliqui  Hcctorem  inserunt  ex  concilii  tarraconensis 
vetusto  codice  . 

19.  Celsus  . 

20.  Montanus  :  dc   quo   Ildcfonsus  cap.  3. 

21.  Iulianus  .  22.  Bacauda .  23.  Petrus  II. 

24.  Euphcmius,  seu  Euphimius .  Subscripsit  tertio  concilio  toletano 
anno  589.,apud  exteros  etiam  mirandus,vt  patet  ex  tom.  1.  Antiquit. 
eccles.  Schelstratii  . 

25.  Exnperius  .  26.  Conantius  .  Alii   praeferunt    Adelphium  . 

42.     Post   T.iliani  vita.n  in   multisex-       tant  in  eam   vitam    notae   Mabillonii  in 


emplaribus  editis ,  et  mss.  additur  vita 
Salui  abbatis  ionge  posterioris ,  qtiae  in 
editione  Grialii    praetermissa  fuit  .  Ex- 


Actis  seculi  v.  benedictini  ad  annum 
900.  ,  ac  de  eo  agit  in  Bibliotheca  vet. 
Hisp.  Nic.  Antonius .  AREV. 


APPENDIX     II. 


179 


27.  Adelphius .  Subscripsit  cuidam  concilio  toletano  aano  duodeci- 
mo  Recaredi  . 

28.  Aurasius  :  de  quo  Ildefonsus  cap.  5 

29.  S.  HelL  lius :  de  quo   S.  Ildefonsus  cap.  7 

30.  Iustus:  de  quo  S.  lldefonsus  cap.  8 

31.  Eugenius  il.  de  quo    Ildefonsus  cap.  12 

32.  Eugenius  nl.  de   quo  Ildcfonsus  cap.  33 

33.  S.  lldefonsus  .  De  eo  lulianus 

34.  Quiricus  .  Subscribit   concilio  toletano  xi 

35.  S.  lulianus  .  De  eo  Felix 

36.  Sisebertus  .  Depositus  in   concilio   toletano   xvi 

37.  Felix  .  Subscribit  concilio  toletano  xvi 

38.  Guntericus  ,  seu  Gundericus 

39.  Sinderedus.  Romam  saracenorum  tempore  fugiens  ,  subscribit  con- 
cilio  romano  sub  Gregorio  il.  Eodem  tempore  Oppa  ,  seu  Oppas  intrti- 
sus.  Item   Vrbanus  functus   munere    absentis  episcopi  Sinderedi  . 

Hhic  sequentes  episcopi  sub  iugo  saracenorum . 

40.  Vrbanus  primum  Vicarius ,  deinde  ,  vt  credi  potest  ,  post  obitum 
Sinderedi   episcopus  . 

41.  Sunieredys 

42.  Co.-icordius 

43.  Cixila  .  Scribit  vitam  S.Ildefonsi ,  et  ad  illum  scribit  Adrianus  Papa  . 

44.  Elipandus.  Eius  opinio  damnata  in  concilio  Francfordiensi  ann.794. 
45".      Gumesindus 

46.  Wistremirus  :  de  quo  et  meminit  S.  Eulogius  Coriubensis  hoc 
tempore  . 

47.  S.  Eulogius  Cordubensis  electus  anno   859.,  quo  martyr  obiit  .     . 

48.  Bonitus  .     .     .     • 

49.  Ioannes  .  Obiisse  era    994.  dicitur    iti  codice  S.  Aemiliani  . 

50.  Paschaiis.  Ordinatus  fuit  Legione  anno  1058.  Episcopus  adhuc 
toletanus  crat  anno  »067.  \'ide  Hisp.  sacr.  tom.  35.  pag.  83.  Aliorum 
episcoporum  notitia  desideratnr  ,  vsque  ad  annum  1086.  ,  quo  post  cre- 
ptam  e  saracenorum  iugo  ToletumBernardus  renunciatus  fuit  archicpiscopus. 


597 


603  ; 

>d6i? 

615. 

d  623 

6^7 

°J5 

6}6 

6^6 

6*7 

667 

680 

690 

693 

700 

circa 

710 

post  721 

circa  740 

circa  760 

circa  774 

circa  783 

circa  820 

circa  850 


S59 


circa 

ioj3 


9$° 


A  P  P  E  N  D  I  X      III. 


Versutj  qui  in   Biblhtheca  S.  Isidori  episcopl  hispalensis  legebantur  , 

et  alii  S.lsidoro  ascrtpti . 

kjcint  hic  plura   sacra  ,  sunt  hic  mundalia  plura  : 


I. 

I.  Quid  in  his  versibus  peculiari  ani- 
maducrsione  dignum  sit  ,  accurate  ex- 
positum   fuit   in  Isidoriani5C8p.8i.Nunc 

tantitai  repctendinn  ,  eos  ad  exactas  mc- 
tn  ,  ac  latinitatis  leges  non  cssc  couipo- 
»itos .  Ia  titulo    1.  v.   t.   alii  mundiali* 


TITVLVS  CIDLIO- 
TUECAE» 


pro  muoialia  :  v.  3.  floris  pro  florum: 
v.  5.  gtminat  editi  mendose  pro 
tiae:v.6.  possot  legi  l;c  noua  cumve~ 
tcra  ,  vt  in  similibus  versibus  Aluari  cor- 
dubensis  obseruatum  fuit  in  Isidorianis 
cap.  citi  flum.  <j- 

Z    2 


1S0  APPENDIX     III. 

Ex  his  siqua  placent  carmina ,  tolle  ,  lege . 
Prata  vides  plena  spinis,  et  copia  florum  . 

Si  non  vis  spinas  sumere,  sume  rosas . 
Hic  geminae  radiant  veneranda  volumina  Iegis, 

Condita    sunt  pariter  hic  noua  cum  veteri. 
of.IGZnts .  II.  Ille  Origenes  ego   doctor  verissimus  olim  , 

Praereptus  subito  lingua  nocente  fui  . 
Condere  ,  si  credis  ,  stuJui  tot   milia  libros, 

Quot  legio  missos  ducit  in  arma   viros  . 
Nulla  meos  vnquam   tetigit  blasphemia   sensus  . 

Sed  vigil,  et  prudens  tutus    ab   hoste  fui . 
Sola  mihi  casum  Periarchon  dicta  dederunt, 

His  me  coniectum  impia  tela  premunt . 
Gallia  me  genitum  ,  me  Fictauis  ore   tonanti 

Doctorem  Hilarium  misit   alumna  suum  . 
Ambrosius  doctor,  signis  insignis,et  hymnis  , 

Enitet  hic  titulis,  enitet   cloquiis . 
Mentitur ,  qui  te  totum   legisse  fatetur. 

An  quis  cuncta   tua  lector  habere  potest  l 
Namque  voluminibus  mille  ,  Augustine,  refulges . 

Tcstantur  libri ,  quod  loquor  ipse  ,  tui . 
Qiiamuis  multorum  placeat   prudentia  libris , 

Si  Augustinus  adest ,  sufficit  ipse  tibi  . 
Hicronyme  interpres,  variis  doctissime  linguis  . 
Te  Bethlehem   celcbrat ,  totus  te  personat  orbis  . 
Te  quoque  nostra  tuis  promit  bibliotheca  libris  . 
VII.       Nomine  loannes  Chrysostomus  inde  vocatus, 
Aurea  quod  nostrum    lingua  coruscat  opus. 


HILARIVS  . 

III. 

R.OSIVS  . 

IV. 

AVCVSTIW  S  . 

\r. 

HIEH.ONi-MVS  .        VI. 


JOAMNES    CHRV- 

S05T0MVS. 


II.  Alii,77/f  ego  Origenes  :  alii,  111  e 
Origenis  ego,  vel  Ille  ergo  Origenes  .  In 
codice  Matritensi ,  et  in  Vaticano-Pala- 
tino  posti.versum  sequitur  ,  Qutm  pri- 
tnum  fidei  Graecia  cJara  dtdit\  -  Celius 
tram  meritis  ,  et  clarus  copia  fandi , 
-  Praereptus  subito  etc.  Pro  Craecia  Vat. 
gratia  ,  et  pro  clarus  Matr.  mendose 
clarius . 

III.  Fortasse  ,  Callia  me  genuit ,  me 
Pictauis  ora  tonantem  etc.  Pro  alumna 
alii  alitque  . 

IV.  Enitet :  al.  cminet . 

V.  Corrupte  apud  Florezium  ,  Au- 
gustine ,  mentitur  qui  te  totum  legisse  fa- 
tetur  .  Pro  an  quis  alii  aut  quis .  De  re 
ipsa  vide  Etymolog.  lib.  6.  cap.^.n.  3. 
Versu  4.  alii  ,  quae  loquor  .  Pro  ipst 
alii  ipsi ,  quod  metro  non  congruit..  Pro 


prudentia  alii  volumina   ,  quod  fortasse 
praeferendum  ,  quamuis  nietro  repugnet. 

VI.  Alii  perperam  ,  te  totus  concele- 
brat  orbis  .  Nonnulli  editi  indicant,  post 
hunc  versum  aliuna  pentametrum  desi- 
derari :  sed  videntur  potius  esse  tres  he- 
xametri  sine  vllo  pentametro  .  De  ter- 
tio    versu  dictum    in  Isidorianis  loc.  cit. 

VII.  Vocatus  :  al.  vocaris ,  vel  voca- 
tur  .  Codex  Vat.  Pal.  habet  vocatus  ;vcl 
hoc  ,  vel  vocabar  tenendum  .  Versus  2. 
sic  in  ms.  matr.  mendose  ,  Aurea  quod 
nostris  promere  lingua  tuis  .  Pro  nostrum 
alii  nostra  .  Mox  v.  5.  mendose  cod. 
matrit.  Composui  mores  hominum  ,  vir- 
tutum  praemia  dixi .  Vide  librum  Isi- 
dori  de  vir.  illustr.  ,  vbi  de  S.  Ioanne 
Cirysostomo  agit ,  eiusque  of&s  de  com- 
pugnantia  virtutum  ,  et  vitiorum  laudat . 


CARMINA, 

Constantinopolis  mc  pracceptore  refulget , 
Et   celebror  libris  doctor  vbique  meis  .' 

Composui  morcs ,  virtutum  proelia  dixi, 
Et  docui  miseros  crimina  flere  reos  . 

VIII.  Clarior  eloquio  cunctis  ,  Cypriane  ,  refulges  . 

Tu  modo  doctor  eras ,  tu  modo  martyr  ades, 

IX.  Si  Maro,si  Flaccus,si  Naso,et  Persius  horret « 

Lucanus  si  te  ,  Papiniusque  tedet : 
Par  erat  eximio  dulcis  Prudentius   ore , 
Carminibus  variis  nobilis    ille  satis . 

X.  Perlege  facundi   studiosum    carmen  Auiti, 

Ecce  Iuuencus   adest  ,  Seduliusque  tibi . 
Ambo  lingua  pares ,  florentes  versibus  ambo, 

Fonte  eiiangelico  pocula   larga  ferunt . 
Dcsine  gentilibus  ergo  inseruire  poetis, 

Dum   bona   tanta  potes  ,  quid  tibi  Calliroen  i 

XI.  Histcrias  rcrum  ,  et  transacti  tempora  secli, 

Condita   membranis  haec  simul   arca  gerit  . 
Xil.       Quantum  Augustino  clares  tu  ,  Hippone  ,  magistro  , 
Taritum  Roma  suo  praesule  Gregorio. 

XIII.  Non    satis  antiquis   doctoribus   impar  haberis, 

Leander   vates .  Hoc  tua  dicta  docent  . 

XIV.  ConJitur  hic  iuris  series  amplissima  legum, 

Veridico   latium  quae  regit  ore  forum  . 
Non  fucos  ,  libros  gestant  haec   scrinia  nostra  . 

Qui  cupis,ecce  lege  ,  si  tua  vota  libent  . 
ToIIe  hic   scgniticm  ,  pone  fastidia  mentis  . 
Crede  mihi ,  frater,  doctior  inde  redis  . 
An  dicis  forte  ,  Qiiid  iara  mihi  ista  necesse  est  .' 

Quod  mcditer  studii   non  superesse   mihi  . 
Explicui   historias  ,  percurrique  omnia    Iegis, 

VIII.  P.efulges  :  al.  rcfulgens  . 

IX.  Tedet :  ita  scribendum  pro  taedet, 
vt  prima  corripi  possit  .  Pro  par  erat 
alii  par  eat . 

X.  Gentilibus  :  al.  minus  bene  gen- 
tibut  .  De  hoc  titulo  vide  Prolegomena 
ad  Iuuencum  num.  92.  et  ad  Scdulium 
num.  167.  Ex  mendo  ms.  1.  archiuii 
vat.  quam  in  Caliope  coniici  posset  ijuid 
tibi  Calliope  ?  pro  nuid  libi  Calliroen  ? 
A.:\    Callirrhoem  ,  alii    alia  . 

XIII.  Lcandervates  :  al.  Isidore  anti- 
sies  ,  vt  dixi  "in    Isidorianis  loc.  cit. 

XIV.  Alii ,  Non  paruos  libros  gestant 
t'c.  vel  Permultos  libros gestant  etc.  Hoc  , 
et    tria  sequentia  disiicha  constituunt  pri- 


iSt 


CY?KIANVS  , 
PRVDWtlVS  4 


AVITVJ    IVVEV- 
CVS.  SEDVXIVS, 


EVSEBIYS     OR.O- 
SIVS.GREGORIVS 


LEA^DER . 

THEODOSIVS. 
PAVXVS  .  GAIVJ. 


mum  titulum  bibliothecae  tt  domno  7si<- 
doro  editum  in  ras.  matritcnsi  ,  quera 
subsequitur  alius  titulus  ,  sunt  hic  plu- 
ra  etc.  vsque  ad  sume  rosas ,  vt  supra 
in  primo  titulo  .  Pro  pone  male  ali! 
depone  .  Pro  frater  alii  lcctor  .  Subinde 
quid  iam  mihi  tanta  necesse  est  -  Quo 
mediter  studio  ,  nil  superesse  mci  ?  Alii  , 
Quod  meditem  studii ,  nil  superesse  mihi  , 
vel  Quod  meditem  studiti  ,  nil  svpcresse 
meis  .  Fortasse  ,  nil  super  ecce  pro  nil 
sttperesse  .  Mox  Explicui  historias  ,  et 
peicurri  omnia  lcgis  -  Verba  ,  haec  si 
dicis  etc.  AUi  Explicui  historias  ,  pcr» 
curri  crimina  legis  . 


.lS-2 

cos«»s.  damiaXV. 

N\  S  .  HYPOCRA- 
TES.    GALHNVS  . 


.TITVLVS  PIOM- 
ENTARII . 


XVI. 


TITVLVS  SCRIP- 
TORII  . 


XVII. 


APPENDIX      III. 

Vere   hoc  sit  dieis,  iam.  nihil  ipse  sapis  . 
Quos  claros  orbq   celcbrat  medicina  magistros, 

Hos  praesens  pictos  signat   imago   viros . 
Sunt  medico  dona ,  quamdiu  quisque  laborat . 

Aeger  iam    surgit  ,  nulla  Jagena  venit  . 
QiioJ   dirbes   medico  ,  redde  aeger,  ne   mala  rursus 

Occurra.nt ,  curret  denuo   nemo  tibi . 
Pauperis  attendat    medicus  censum  ,  atque  potentis  . 

Dispar  conditio  dispari  habenda   modo  est  . 
Si  fuerit  diucs ,  sit  iusta  occasio  Iucri  : 

Si   pauper  ,  merces  sufiicit  vna  tibi . 
Quklquid  arabs  aris,quiquid  fert  indus  odoris  , 

Qiiidquid  et  ionii  peruehit  vnda  maris  . 
Cinnamomum,  myrrham  ,  folium  ,  casiamque  niteiitcm  , 

Balsama,  tus,  culamum  ,  coryciumque  crocum  , 
Haec  possunt  magnorum  pigmentaria  regum  v 

Et   domus   immensis   proflua   diuitiis  . 
Nos  viles  fnumur  pratorum  germinis   herbas, 

Quas  humiles  valles  ,  et  iuga  celsa   ferunt . 
Ergo  sacri   Hesperidum  montes ,  et  rura  valete  . 

Nam  multis  curis  munera  nostra  valent  . 
Hic  odorata  iacent ,  hic  spirant  cinnama  ,  tura  , 

Quaeque  opulentus  arabs,  quaequc  Sabaea  feret  . 
Vnguenti  gencra  dum  sint  gratissima  plura  , 

Nil  rosa  ,  nil  viola  gratius  esse  potest . 
Cedct  Elinus  ,  cedet  Amaracinus   iliis  , 

Cedet   et    hic  Cypro.  quae  regione  venit  . 
Vnguenta  hic  cernis  varia  ,  quae  Graccia  misitj 

Plurima  et   hesperia  de  regione  sumus. 
Vascula  concrcta  fragilis  de  puluere  terrae 

Pigmenta  gerimus  ,  pocula  nulla  damus  . 
Qui  calamo  ccrtare  nouit  cum   mortua  pelle , 


XV.  Sunt  medico  :  corrupte  editi 
Stint  midio  .  ln  nonnullis  mss.  ante  vcr- 
sum  Qtiod  debcs  legitur  Item  ,  et  ita 
etiam  ante  versum  ,  Pauperis  attende: 
quod  indicat,duos  diuersos  esse  hos  ti- 
tulos  ,  quamuis  pro  medico  omnes  com- 
positi  sint  .  Pro  curret  denuo  alii  occur- 
ret  denuo  . 

XVI.  Versu  2.  alii  Quidquid  idumaei 
peruehit  vnda  maris  ,  Pro  psrueh.it  for- 
tasse  prouenit  .  Versu  6.  al.  Et  domus 
immensa  profiua  dehciis  .  Versu  7.  al, 
flos  vilibus  fruimur  pratorum  germinis 
herbis  .  Versu  j).   al.  Lrgo  Pieridum  sa- 


cri  tnontes ,  et  rura  valete  .  Sic  abnn- 
dat  sacri .  Versu  xi.  al.  Hic  odorata 
iacent  spirantia  cinnama  tura ,  -  Quae. 
que  serent  seres ,  quaeque  Sabaea  feret . 
-  Vnguenti  genera  dum  constent  florida 
plura  -  Nil  rosa,  vel  violis  sratius  esse 
potest  .  Melius  esset  cedet  et  his  pro 
Cedet  et  hic  .  Pro  Cypro  alii  Cyprium , 
et  qui  pro   quae  . 

XVII.  Nouit:-A.  cupit .  Haec  omnia 
vsque  ad  hx\<zm,perge  foras ,  desunt  in 
Muratorio  .  Versu  3.  scripsi  quisque  , 
quod  accipi  solet  pro  quisquis  .  In  edi- 
tis ,  et  m$s.  quisquis  vagus ,  aut  qui  vt* 


CARMINA. 

Si  placet ,  hic  veniat  :  hic  sua  bella  gerat  . 
Quisque  vagus  fuerit  mcdia  Jibrarius    hora , 
Suspensus  binis  feriatar  terga  flagellis  . 

XVIII.  Si  plus,  bis,terque«  quaterque  fieri  quod  vult 

Scriba  magis  nossct,  eo  oportet ,  amice  . 
Si  sapis  ,  et  sentis  ,  hoc  tibi   dico  ,  tace  . 
Non  patitur   quemquam  coram    se  scriba    loquentem , 
Non  est  hic  ,  quod  agas,  garrule ,  perge   foras. 

XIX.  Iliinc  cecinit  Salomon  mira  dulcedine  librum 

Qui  tcaet   egregias  Sponsi ,  Sponsaeque  camoenas, 
Ecclesiae,et  Christi  Jaudes  hinc   iiide  canentes. 
Er.  thalami  memorat   socios  ,  sociasque  fiJcles  . 
Has,  rogo  ,  mente    tua  ,  iuuenis  ,  mandare  memento  . 
Cantica  sunt   nimium   falsi    haec   meliora  Maronis . 

c  tibi   vcra   canunt  vitae  praecepta  perennis  . 
Auribus   ille  tuis  male  friuola  falsa  sonabit  . 


**3 


AD  INTES.YEN- 
TOREM  . 


CANTICVM 
CA.NTICORYK 


Carmea  ds  eclipsi  lunae  . 

Tu  forte  in   Iuco  lentus  vaga  carmina  gignis  3 
Argutcsque  inter  latices ,  et  musica  fiabra 
Pierio  Jiquidam   perfundis  nectare  mentem  . 
At  nos  congeries  obnubit  turbida  rerum  , 

J     Ferrataeque  premunt  millcno  milite  curae  . 

Legicrepi   tundunt  ,  'atrant  fora  ,  classica  turbant  . 
Et  trans  oceanum  ferimur  porro  vsque  ,  niuosus 
Quum  teneat  vasco  ,  nec  parcat  cantaber  horrcns  . 
En  quibus  indicas ,  vt  crinem  frondea  Phoebi 

10     Succingant ,  hederaeue  comas  augustius  vmbrent  . 
En  quos  flammantem  iubeas  volitare  per  aethram  . 
Quin   mnge  pernices  aquiias  vis  pigra  elephantum 
Pr^ccurrct  ,  volucremque  pigens  testudo  molossum 


hic  .  Fortasse  hi   duo  versus  hexa- 

m  tri    aiium  titulum  de  eadem  re  con- 

ebant . 

III.     Ad  jnteruentprem  i  Florezius 

iose  ,  vt  arbitror  ,  ad  inttrucntiorcm  . 

In   dtubus  primis  versibus  obscurus  est 

senv.  iis  alii   dts  .  Yltimum   di- 

stichon   ad   alium   titttlum  de  eodem  in- 

terucntore   viJetur   pertinere  . 

XIX.     De  his  versibtn  dixi  in  Isido- 

..  num.  46.  ct  cap.8i.  n.12. 

i  os   aliis  bibliothecne  vereibus  annecto  , 

ad  idcm   gcnus   pcrtiru.it    .     Lditio 

nutritcmis  Vlloac   in   2.  v.  cxhibet  tgrc- 


giv.s  pro  cgregias  ,  et  in  v.  7.  omtttit 
prittcepta  ,  pro  qt\o  in  nota  coniicitur 
simul.icrn  .  Nos  sequimur  codicem  va- 
ticanum  650. 

v.  1.     (,)uid   de  hoc  carmine  sentien- 
duna  5  habes   in    Isidorianis  cnp.76.  n.12. 
et    seqq.   Ad   mss.   codices  ,  tt  editioncs 
correctius ,  quam  hactenus  ,   illufd  niinc 
producimus  .  Pro  irt  Ittco  nlii  v:  lucis  .  ' 
8.     Quum  tcneat :  fortc  <juum  tent 
U.     'Pirnices  :  ita   recte  cod.  rc 
vatic.  255.   liditio   Pisauri   ,.'■• 
Viloae  permlflptj  :   ex  quo   connra 
lcgendiicn  pcrnices  . 


i?4  APPENDIX      III. 

Qitam   nos  rorifluam  sectemur  carmine  lunam  . 
IJ     Sed  tamen  incuruus  per  pondera  terrca  nitens  , 

Dicam  ,  cur  fesso  liuescat  circulus  orbe , 

Purpureumque  iubar  niuei  cur  tabeat  oris. 

Non  illam  ,  vt   populi  credunt ,  nigrantibus  antris 

lnfernas  ululans  mulier  praedira  sub  vmbras 
30     Detrahit  akiuago  e  speculo  :  nec  carmine  victa 

Vel  rorc  stygias  *  * 

Vincibilemque  petit  clamorem  :quippe  per  aethram  , 

Qua  citimus  limes  dispescit   turbida  puris  , 

Inuiolata  meat :  scd  vasto  corpore    tellus, 
25     Quae  medium  tenet  ima  polum  ,  dum  lutnina  fratris 

Detinet  vmbriferis   metis  :  tum  sidcre  crasso 

Pallescjt   tcres  vmbra   rotae  ,  duin   transeat  axem 

.Aggerci   velox  tumuli,  speculoque   rosanti 

Fraternas  rcparet  per  caelu  n  libera  Haminas  . 
JO     Scd   quia   niira   putas,  cur ,  quum  vis   maxima  solis 

Bis  nouics   maior  clucat  ,  quam   tcrrcus  orbis  , 

Nunc  circumcingat  terrestres  Iumine  metas  : 

Sume  ratucn  rationis  opus;namque  aspice  Phoebum  » 

Qiiam  sublimis  eat  conuexa  per  aurea  mundi» 
35     Quamque  humilem  terram  collustret  curribus  altis  ; 

Hic  ingens  vtcumque  Jibet   vcl   dcsuper  ignes 

Sparscrit  ,  obliquo  vel  quum  radiauerit  axe , 

ln   tcrram   r..dii   franguntur  :  cetcra  solis 

Lumina,  qua  maior  iaculis  radiantibus  exit, 
40     Nil  obstantc  globo  ,  tendunt   per  inania  vasta  : 

Donec  pyramidis  peragat  victa  vmbra  cacumen  . 

Per  quam  quum   lJhoebe  valiilos  agit  vda  iugales  , 

Infima  vicinis  nonnumquam   decolor  vmbris 

Fratre  caret ,  vacuoque  exanguis  deficit  ore  . 
45"     Cur  autem  sola  spolietur  lumine  luna , 

Nil  vero  mirum  est :  quippe  illam  lucis  egentem 

Lux  aliena  fouet :  quam  quum  pars  proxima  metae 

Inuidct  ,  expectat  radios  male  caerula  fratris. 

At  chorus  astrorum   reliquus  non   tangitur  vmbris  . 
$0     Et  proprium  cunctis  iubar  est ,  nec  sole  rubescunt  . 

Sed  sudum  *  *  *  Porro 

ai.      Editio  Vlloae  ita  corrupte  ,  Vel  28.     Pro  aggerei  a\u  aggere  ,alii  men» 

rore   stygis  aurhere  terra  matri  crepan-  dose  ageret  . 

tem  .  Ex   quo  vcram  scripturam    expi-  31.     Clueat :  al.   luceat . 

•cari  aliquis  possit .  35.     Curribus  altis  :  al.  cursibus  altis  . 

.    23.     Dispescit :  al.  dispexit  ,  vel  de-  36.     Vel  desuper  :  al.  vt  clesuper ,  al. 

Spexit .  quum   desuper  . 

.   25.     Lumina:z\.   culmina  .  51.     Sed  sudum  .  Editio  Vlloae   Sed 

26.    Deti/tet :  al.  deserit ,  al.  desinet,  sudum  ttdiens    atralibus   impete  celso  1 


A  P  P  E  N  D  I  X     IV. 

Porro  vltra  solem  rapitur  cum  vertice  caeli  . 
Iam  cur  semestri  non  semper  palleat  orbe  , 
Inflexi  praestant  obiiquo  tramite  cursus  . 

$5     Namque  vagans  errore  rato  quum  deuia  tortos 
Coiligit  anfractus  ,  metam  sol  eminus  exit, 
Intorquetque  peplum  noctis ,  radiatque  sororem  . 
Haec  eadem  ratio  est,subitis  cur  frangitur  vmbris 
Augusti  solis  rutilum  iubar :  indiga  lucis 

60     Quando  inter  terram  ,  et  solem  rota  corporis  almi 
Luna  meat  ,  fratrem  rectis  obiectibus  arcens  . 


i*9 


APPENDIX     IV. 


Chronka    regtnn    vfisigothorum  . 

JLjra  quadringentesima  in  gothis  primus  rex  Athanancus  efficitur  .  Post 
hunc  Alaricus  :  quo  in  Italia  mortuo  ,  Athaulfus  eligitur  .  Isto  regnante, 
gothi  ,  reiicta  Italia,  Gallias  ,  ac  postea  Hispanias  occupant .  Anni  vero 
rcgum  hac  summa   notuntur  . 

1.  Athanaricus   regnauit   annos    xtrr 

2.  Alaricus   regnauit  annos  xxvirr.  in  Italia y 

$.     Athaulfus   regnauit  annos  vr 

4.  Segericus  regnauit  annos  vri.  Alibi   semis  tantum  ....'.. 

5.  Walia  regnauit  annos  ril 

6.  Theuderedus  regnauit  annos  xxxm 

7.  Turismundus   regnauit   annos  irl.  Alibi  r 

8.  Theudericus  regnauit  annos  vrr.  Alibi  xirr 

9.  Euricus  regnauit  annos  xv.  Alias  xvir 


Era  Aun» 

Hisp. 

Chri- 

Stl 

407 

569 

420 

38» 

449 

411 

454 

416 

454 

416 

457 

419 

490 

453 

491 

455 

5^4 

466 

QuiJ  Inde  erui  possit,alii  videant . 

5J.  Deuia  tortos  .  Sic  editio  Pisau- 
rensis  ex  correctione,  vt  videtur  ,  Petri 
Pithoei .  Editio  Vlloae  ,  deuiat  ortos  . 

5  6.  Colligit  amfractus  .  Editio  Vlloae, 
Ct  ms.  vatic.   Du>n  legit   amfractus  . 

58:     Cur  :  al.  v bi  ,  al.  ibi  . 

-)j.  Editio  VUoae  huic  vcrsui  prae- 
ponit ,  Quando   inter   terram  etc. 

60.  Almi :  sic  editio  Vlloae  :  alii  al- 
mae  ,  forte  pro  alma  . 

61.  Vidc  Isidoriana   loc.   cit. 
Ap.IV.  11.1.  ApuJ  S.IsiJorum  cra  desi- 

gnatur  407.  Pro  an.  1  j.  Athanarici  in  edi- 
tionc  PP.Toletanorum  coniectura  est  ann. 
1  2.  Numeri  erae  hispaoicae  ,  et  anni  Chri- 
marginem  notati  sunr  ex  cditione 
€rialii ,  in  qua  post  chronicon  gotliorum 
TOM.III. 


attexitur  catalogus  regum  gothorum  in 
Hispinia  ex  Isidoro  ,  ex  conciliis  vetustis 
Hispaniae  ,  et  ex  hac  chronica  collectus  . 
Vide  Isidoriana   cap.  79.   n.  9.   et    10. 

3.  In  eadcm  editione  pro  annos  vi. 
fors.  ann.  v. 

4.  Segerictts:  al.  Sigericus  .  In  caJ. 
ed.  Malim  pro  annos  vir.  tegi  dies  VII. 
Lindenbrogius  exhibet  annos  vii.  alibi 
semis  tantum   D.    (^uod    obscurum    est  . 

5.  Forte  ,  annos  iv. 

6.  Al.  Theudericus  .  .  .  annos  xxni. 
Ex   coniectura  ann.ji. 

7.  Turismun.ius  :  al.  Thurismodus  .  Ei 
annus   I.   non  tres  assignancli  . 

8.  Thcitdcricui  :  al.  Thcudoricus  .  Kc- 
tinendi   anni  1  j.  ,  non    7- 

9.  Annos  xv.   al.    annos    xx.  ,  ct   cx 

A  a 


iS6 


APPENDIX     IV. 


52' 

544 

54;; 

56. 

569 
5S6 

5S7 

592 

605 
606 
624 
6^9 
641 
(:  I 
650 
659 

659 

669 
€74 
673 


433 

506 

5'i 

523 
53' 

543 

554 

567 
5*3 
586 
601 
603 
610 

61  2 

62  1 
621 
631 
6,6 
640 


10.  Alaricus  regnauit  annos  xxm. 

11.  Gisaleicus  regnauit   annos  11I.  ,  et  in   Iatebra  annum   1.  Alibi  xv. 

12.  Theudericus  de  Italia  regnat  in  Hispania  ,  tutelam  agens  Amala- 
rico  nepoti  suo  per  consules  annos  xli.  Alias  xv.  AMALARiCVS  regna- 
uit  annos  v. 

ij.     Thcudis   regnauit  annos  vi.  menses  vi.  Alias  a.  xvn.   m.  v. 
14.     Tneulisclus   regnauit  annum  1.   menses  vi.  dies   xm. 
1  5 .     Agila  regnauit   annos  v.   menses  vi.   dies   xm. 
16.     Athartagildus  regnauit  annos  xv.  menses  vi.  Alias  annos  xiv.  VACAT 
regnum    menses  v.  Et  alibi   xiii. 
•7- 


18. 
19. 
20. 
21. 
22. 
»$. 
24. 
25. 


Liuua  regnauit  annum  1. 

Leouigildus   regnauit   annos   xviii. 


Recaredus   regnauit   annos  xv.    menses  vi.  dies  x. 

Item  Liuua   regnauit  annum   1.   alias  il.   menses  vi. 

Witericus   regnauit  annos  vi.    menses  x. 

Gundemarus  regnauit   annum   1.  menses  x.   dies  xiv. 

Sisebutus  regnauit   annos  vm.   menscs  xi.  dies  xvi.  Alias  mensesvi. 

ltem  Recare.ius   regnauit   menses    nl.  Alias  paucos  dies . 

Suintila  regnauit  annos  x. 

26.  Sisenandns  rcgnauit  annos  iv.   menses  xi.   dies  xiv. 

27.  Chintila  regnauit   annos   nl.   menses   ix.  dies   ix. 
28.*    Tulga   rcgnauit  annos  il.    menses  iv. 


coniectura  xviii.  Ceterum  auctor  sequu- 
tus  videtur  S.  Isidorum  in  Historia  go- 
thorum  . 

1 1 .  Gisaleicus  :  al.  Geselicus ,  vel  Ge- 
saleicus  ,  vel  Gesaericus  .  Lindenbrogius 
post  annum  l.  addit  alibi  xv.  Cuius  rei 
ratio  non  intelligitur  ,  nisi  fortasse  vnia- 
tur  huius  regnum  cum  regno  Theude- 
rici  ,  qui  annis  11.  mit  in  Hispania  .  Vi- 
de  S.  Isidorum  . 

12.  Theudericus  :  al.  Itcm  Theudori- 
cus  .  Alium  eiusdem  nominis  praeces- 
sisse  item  indicat ,  vt  infra  in  Liuua  ,  et 
in  Recaredo  n.  20.  et  24.  Falsi  sunt 
numeri  annorum  41.  Regnauit  annos  15. 
per  consortium  .  Alii  exhibent  annos  XI., 
quia  totidem  in  Hispania  commoratus 
est .  Masdeus  tom.  10.  Hist.  Hisp.  p.311. 
chronicam  regum  Wisigothorum  descri- 
bit,et  obse ruat ,  Amalarico  tribui  annos 
quinque  ,  quia  quatuor  primi  anni  nu- 
mcrantur  in  Theuderico  .  Pro  anno  Chri- 
sti  523.  alii  526..  Pro  Amalaricus  alii 
Amalericus  . 

13.  Aaui  17.  numerandi  exlsidoro. 


potius  quam    16. 

14.  Alii  memesv.  pro  menses  v?, 

15.  Menses  vi.   al.  menses  nl. 

16.  Alii  annos  xiii.  Qui  annos  15. 
numerant ,  ab  anno  ,  quo  primum  rebel- 
lauit  ,  exordiuntur  . 

17.  Masdeus  intelligit  annum  1.  solus  . 
Postea  duos  cum  filio  .     . 

18.  Leouigildus  :  al.  Leubegildus:  al. 
Liuigildus . 

19.  Menses  vi.  al.  mensem  1.  Anni  1?» 
recensentur  ab  anno  ,  quo  titulum  ac- 
cepit . 

20.  Retinendus  annus  1. ,  potius  quara 
duo  . 

22.  Dies  xiv.  al.   xill.   al.  ix. 

23.  Dies  xvi.  male  alii  diesvi. 

24.  Menses  11I.  al.  menses  iv.  male 
annos  Hl.  apud  alios  . 

26.  Annos  iv.  al.  annos  Iil.  Masdeus 
asserit ,  annos  iv.  esse  contra  concilia 
toletana  .  Pro  dies  xiv.  Lindenbrogius 
dies  xvi. 

27.  Menses  ix.  al.  menses  vm, ,  quod 
vnice  placet  Masdeo . 


APPENDIX     IV.  ,>- 

29.  Chindasuinthus  solus  regnauit  annos  vi.  menses  vm.  dies  xi.  Itcm 
cum  fiiio  suo  Domino  Reccesnintho  rege  regnauit  annos  iv.  menses  vni. 
dies  xi.  Obiit   priiie   kal.    octobris  era  dcxci. 

30.  Reccesuinthus  regnauit  annos   xxni.  menses  vn.  dies  xi.  obiit  k;i!. 
septembribus  die  iv.   feria  ,  hora  nl.  era  dccx.  anno  incarnationis   domini 
Dostri  Iesu  Chri-;i  dclxxii.  anni  cycli  decennouennalis   vm.  luna  lil.  1 
cum  patre  suo   regnauit   annos   iv.   menses  vm.  dies  xi. 

31.  Suscepit  autem  domnus  Wamba  rcgni  gubernacula  eodem  die,  quo 
ille  obiit,in  supradictis  kalendis  septembribus,  dilata  vnctionis  solemni- 
tate  vsque  in  diem  xin.  kal.  octobr.  luna  xxi.  cra  ,  qua  supra.  Idem  quo- 
que  gloriosiii  Wamba  rex  regnauit  annos  vin.  mensem  1.  dies  xiv.  Acce- 
pit  quoque  poenitentiam  praeJictus  prmceps  die  dominico  exeunte,  hora 
noctis   prima  ,  qaoi  fuit    pridie   iius  octobris   luna  xv.  era   dccxviii. 

32.  Suscepit  autem  succedente  die  ,  secunda  feria,  gloriosus  domnus 
r.oster  Eruigius  reg-.ii  sceptra,  quod  fuit  id.  octobris,  luna  xvi.  era  dcc.wiii., 
dilata  vnctionis  solemnitate  vsque  in  superuenientem  diem  dbminicum  , 
quod  fuit  xii.  kalendas  nouembris ,  hina  xxn.  era ,  qua  supra .  Item  quo- 
que   gloriosus  Eruigtas  rex  regnauit  a:in.  vn.  diebus  xxv.  ,  in   quo  die  in 

3  aegritudine  positus  elegit  sui  successorem  in  regno  gloriosum  no- 
strum  dominum  Lgicanem ,  et  altera  die ,  quod  fuit  xvu.  kal.  decembris, 
sextj  feria  ,  sic  idem  dominus  Eruigius  accepit  poenitentiam  ,  ct  cunctos 
seniores  absoluit  ,  qualiter  cum  iam  dic:o  principe  glorioso  domino  E"i- 
cane   ad  sedem   regni  sui   in  Toleto  accedcrent. 

Jj.  Vnctus  cst  autem  dominus  noster  Egica  in  regno  in  ccclesia  san- 
ctcrum  Fetri,et  Pauli  pra.-toriensis  sub  die  vm.  kal.  decembris  die  Jo- 
minico  ,  luna  xiv.    cra  dccxxv. 

$4.  Vnctus  est  autem  Witiza  in  regno  die,quofuit  xvii.  kal.  decem- 
bris,  era  dccxxxviii. 


29.  Chindasuinthus  :  al.  Cin.iasuin.ius, 
vel  Chittdisuindus  .  Alii  minus  bene  an- 
nos  regni  cum  iilio  dicunt  esse  tres ,  et 
di?s  duodecm  .  Lindenbrogius  perperain 
assi^nat  eram  661 . 

30.  Reccesuinthus  .  al.  Reccesuin.ius  . 
Pro   regnauit  alii  solus  regnauit ,  scd  de- 

n  est  solus  .  Pro  menses  vn.  alii 
■  >  11I.  alii  vi.  pro  dies  xi.  Aguir- 
liet  xii.  alii  diet  il.  Lindenbrogius 
corrupte  annos  xm.  Omnino  retip.endi 
numeri  *c-xtus ,  etiam  in  a.nno  Incarna- 
tionis  ^72.,pro  quo  Lindenbrogius  po- 
(uit  662. 

Jl.  Dtmnus  :  al.  gioriosus  dominus . 
Pro  diem   xm.  a!ii  male  diem  XIV. 

Autcm  :    al.   statim  .   ib.  ttOSter  : 
tL    01  .    Pro   XII.  ka!.    ma'.e  .' 

Post  dicbus  x\v 


suppiet  vsque  ad  V.  idus  nouembris  :  et 
altera  die  cvplicat  alia  die  ,  quin  neces- 
se  sit  esse  diem  proximum  .  Pro  dcccm- 
bris  oiale  Aguirrius  septembris  .  Lii 
brogius ,  et  Aguirrius  desinunt  in  luna 
cra  quae  tupra  .  Reliqua  Maiansius , 
et  Florei.:tis  addjdfcruot  . 

34.  Die  ,  quo  .  Fortasse,  die  ,  quae  . 
vel ,  vt  num.  32.  ,  die ,  quod  .  In  editio- 
ne  Patrum  toletanorum  notatur  ,  rccu 
Florezium  legere  xVlii.knl.  Masdeus  con- 
rendit ,  legendum  xii.  kal.  decemb. 
nccvxxix. ,  hoc  est ,  anno  701.  Alii  as- 
signant  annum  702.  In  catalogo  regum 
othorum  editionis  Grialii  nJJitur  , 
V\itizam  regnasse  ann.  10.  ,  Rodericum 
ann.  1.,  et  iuxta  alios  3.  Haec  omnia 
cum  chrcnologia  sequenti  conferri  pos- 
sunt  ,  vt   mutuam  sibi   opciii  fcrant  . 

A  a  2 


i 


- 


10 


642 
672 


71S 


63  o 


7:5 


739 


6S7 


701 


r$8 

APPENDIX     V. 

Chroxologia,  et  series  gothicorum  regum  ex  codlcs 
Regio-Vaticano    667. 

VJds  Isidoria-  1.  XT  rfmiim   in    gothis  regnauit   Athanaricus  annis  xiii.    Iste  primus    per 

na  c.79,  n.xi.  Vulentem  imperatorem    haeresim  arianam   cum    omni  gothorum  gcnte  in- 

trauit  .  Sub   isto  kgem    gothi  ,  ac    liter;is  habere    coeperunt  :   et  cum   eo- 

dem    rege    ab  hunnis  de   terra   propria  expulsi  sunt  .  Rex  quoque  Constan- 

tinopoli    vitam    finiuit  sub    imperatore   Tlieodosio . 

2.  Alaricus  regoauit  annis  xmi.  Iste  ob  vindictam  gothorum  *,  quos 
romani  interfecerunt ,  cxercitum  mouit,et  Romam  cepit,  ibique  Placi- 
diatn  Theodosii  imperatoris  filiam  cuin  opibus  multis  depraedauit  .  Postea 
in   Itaiia  obiit   sub   imperatoribus   Honorio  ,  et    Arcadio  . 

5.  Ataulfus  reg.iauit  annis  vi.  iste  supradictam  Placidiam  coniugem 
accepit ,  et  v.  regni  anno  de  ltalia  Gallias  adiit.  Et  dum  Hispanias  pe- 
tere  voluisset  ,  a  suis  interfectus  est  in  Barcrlona  sub  imperatoribus  Ho- 
norio  ,  et  Arcadio  . 

4.  Sigericus  regnauit  ann.  1.  Iste  ,  dum  pacem  cum  romanis  habere  vo- 
Juisset  ,  mox   a  suis  est   interfectns  sub  iinperio   praedicto  . 

5.  Wallia   regnauit   ann.  11I.   Belligerator    fuit :  cum  imperatore  Hono- 
AWhWamklos  rio  pacem    habuit ,  et   sororem  eius   Placidiam  ei    reddidit .   Iste  Hispanias 

o"c/ •  ingressus,  wandalos  ,  et  silingos  in  Baetica  bello  extinxit  ,  et  alanos  ad 
nihilum  redegit  .  Ad  Africam  classe  transirc  disposuit  :  sed  Gaditanum  ma- 
re  eum  non  dimisit.  In  Gallias  rediit ,  ibique  vitam  fiuiuit  sub  imperio 
Honorii. 

6.  Teuderedus  regnauit  ann.  xxxin.  Iste  Litorium  ducem  romanum  , 
et  cum  eo  multa  miiia  romanorum  extinxit  :  ex  hunnis  ducenta  milia  in- 
terfecit  ,  ibique  proeliando  occiditur  sub  imperio  Theodosii   Minoris. 

7.  Turismundus  filius  eius  regnauit  ann.  i.,qui  dum  feralis  ,  et  no- 
xius  esset  ,  a  Tlieuderico  ,  et  Frigdario,  et  fratribus  interfectus  sub  impe- 
ratore  Marciano  . 

8.  Theudc-ricus  regnauit  ann.  xiii.  lste  dum  gothis  Auito  iinperatori 
sumere  auxilium  dedit :  et  ob  hoc  inde  cum  Jicentia  idem  Auiti  impera- 
toris  cum  ingenti  exercitu  Hispanias  intrauit  ,  et  xn.  miliario  ab  Astu- 
rica  apuJ  Vrbicum   fluuium  Recchiarum   sueuorum    regem    proelio   supera- 

forte,  Bracha-  uit  ,  eumque  persequens ,  in   Portucale  cepit ,  atque   occidit  .   Bractam    ce- 
yamt  pit  :  sicque  iiide  per  Lusitaniam   in  Gallias   rediit  :  ibique   ab  Eurico  eius 

fratre  occisus  sub  imperatore  Leone  . 

9.  Euricus  regnauit  ann.  xxvi.  Iste  Lusitaniam  depraedauit ,  Pampilo- 
nam  ,  et  Caesaraugustam  cepit ,  et  gothis  legem  dedit .  AreJate  obiit  sub 
imperatore  Zenone  . 

10.  Alaricus,  filius  eius ,  regnauit  ann.  xxm. ,  quem  Clodouaeus  res 
francorum    apud  Pictauium  belJo  interfecit  .  Ob  cuius  vindictam  Tlieode-; 


APPENDIX     V.  189 

ricus  socer  eius  Italiae  rex  francos  perterruit  ,  et  regnum  gothis  integrutn 
restituit  sub  imperatore  Anastasio . 

11.  Gesaleicus 3  AJarici  filius,  regnauit  ann.  ml.  Iste  a  GunJebaldo 
burgundionum  rege  in  Narbona  superatus  ,  ad  Barcilonam  fugit  .  Inde  ad 
Africam  ad  wandalqs  pro  auxilio  perrexit ,  et  non  impjtrauit  .  Inde  re- 
uersus,apud  Barcilonum  a  duce  Theuderici  Italiae  regis  interfectus  sub 
impcratore  Anastasio  . 

12.  Theudericus  supraclictus  ,  occiso  Gisaleico  ,  regnum  gothorum  te- 
nuit  ann.  xv.  ,  et  superstiti  nepoti  suo  Amalarico  reliquit  .  Ipse  Italiam 
rediit,et    ibi  vitam  finiuit  sub  imperatore  Iustiniano  . 

ij.  Amalaricus  regnauit  ann.  v.  Iste  a  Childeberto  francorum  rege 
superatus  Narbone  interiit  sub  imperatore   lustiniano  . 

14.  Theudis  regnauit  an.xvn.  lste  quamuis  haereticus  pacem  conces. 
sit  ecclesiae  ,  et  episcopis  licentiam  dedit  in  toletana  vrbe  concilia  pera- 
gere  .  Francorum  reges  infra  Hispanias  vsque  Minium  superauit  :  eumque 
in  p.ilatio  quidam  insaniam  simulando  interfecit  sub  imperatore  lustiniano  . 

ij.  Theudisclus  regnauit  ann.i. ,qui  dum  toros  multorum  macularet, 
et  obiter  mulcis  necem  excogitaret,  mox  inter  epulas  gladio  Hispali  iu- 
gulatur  sub  eodem  lustiniano  . 

16.  Agila  regnauit  an.v.  Iste  dum  ad  Cordubam  vrbem  pugnaret  ,  et  in 
contemptu  Christi  sepulcrum  sancti  martvris  Aciscli  quodam  horrore  pol- 
lueret  ,  filium  ibi  cum  multa  copia  interfectum  ,  et  omnem  thesaurum  re- 
gum  amisit  j  et  Emeritam  fugit  :  ibique  sui  eum  interfecerunt  sub  impe- 
ratore  lustiniano  . 

17.  Athanagildus  regnauit  ann.  xiv.  Iste  contra  milites  Iustiniani  im- 
peratoris  ,  quos  ipse  contra  Agilanem  petierat  ,  diu  conflixit  ,  atque  eos 
extinxit  .  Toleto   morte  propria  decessit  sub  imperatore  lustiniano  . 

18.  Liuua  regnauit  ann.  11I.  in  Narbona  :  iste  fratri  Leouigildo  Hispa- 
niae  administrationem    dedit  :  ipse  Galliis    praefuit  . 

19.  Lcouigildus,  adepta  Gallia  ,  et  Hispania  ,  rcgnauit  ann.  xiv.  Iste 
valJc  haeresi  arianae  deditus,  persecutionem  catholicis  intulit  ,  et  eccle- 
siarum  priuilegia  tulit  .  Massonam  emeritensium  episcopum  exilio  relega- 
uit  .  Suis  perniciosus  fuit :  potentes  pjr  cupiditatem  damnauit  .  Sueuos 
superaui* ,  et  Gallaeciae  regnum  gothis  admiscuit  .  Primus  regali  veste 
opertus  solio  resedit  .  Vrbem  in  Celtiberia  fecit  ,  et  Recopolim  nomina- 
uit.  Gothorum  leges  ante  correxit,et  Toleto  propria  morte  decessit  sub 
Mauritio  imperatore  . 

23.  Recarcdus  ,  filhis  eius,  regnauit  ann.  xv.  Iste  in  exordio  regni  sui 
catholicam  fidem  adoptns  ,  omnem  gothorum  gentem  ad  cnltum  Dei  ,  re- 
ctaequc  fidei  reuocauit ,  et  per  synodum  episcopoi  um  Galliae  ,  et  Hispa- 
niae  fide.n  catholicam  confirmauft  ,  francorum  hoste  lx.  milia  in  Hispa- 
nia  bello  prostrauit ,  et  tempora  regni  sui  omni  bonitate  honorauit  .  Fine 
pacifico   [oleto  decessit,  imperatoro  Mauritio 

21.  Liuua ,  filius  eius ,  regnauit  ann.  il.  Istum  praccisa  dextra  inno- 
cuuin  Wictericus  occidit ,  ct  icgnum  sibi  suscepit  sub  impcratorc Mauritio . 


lpo  A  P  P  E  N  D  I  X     V. 

21.  Wictericus  regnauit  ann.  vir. ,  vir  quidem  strenuus  in  armorum 
arte,  sed  expers  victoriae  :  quod  fecit ,  recepit .  Inter  epulas  enim  pran- 
dii  a  suis  interfectus  est  sub   imperatore  Phoca  . 

23.  Gundemarus  regnauit  annis  il.  Vascones  vna  expeditione  vasta- 
uit  ,  et  morte  propria  Toleto  decessit  sub   imperio  Heraclii. 

24.  Sisebutus  regnauit  ann.  vni.  lste  potestate  iudaeos  ad  fidem  Chri- 
sti  perduxit ,  et  ecclesiam  S.  Lcocadiae  Toleto  opere  miro  fundauit .  Astu- 
res ,  et  vascones  in  montibus  rebellantes  humiliauit ,  et  suis  per  omnia  be- 
rieuolus  fuit  .  Hunc  quidam  proprio  morbo,  alii  potionis  haustu  immode- 
rato  asserunt  occisum  sub  imperio  Heraclii .  Tunc  nefandus  Mahomat  in 
Africa  nequitiam   iegis  stultis  popnlis  praedicauit  . 

2J.  Suintila  regnauit  ann.  x.  Victoria  ,  et  consilio  magnus  fuit  .  Va« 
scones  deuicit,  duos  patricios  romanos  cepit  :  omnes  Hispanim  ,  et  Galliam 
strenue  rcxit ,  et  ob  meritum  pater  paupefum  vocatus  est  :  et  fine  pro- 
prio  Toleto  decessit  sub  imperio  Heraclii . 

z6-  Sisenandus  regnauit  ann.  iv.  Iste  synodos  episcoporum  egit  :  pa- 
tiens  fuit ,  et  regulis  catholicis  orthodoxus  extitit  .  Toleto  vit:;m  finiuit 
sub    imp:rio   Heraclii . 

27.  Chintila  regnauit  ann.  11I.  Synodos  plurimas  Toleto  cum  episco- 
pis  egit  ,  et  subditum  regnum  fide  firmauit  .  Toleto  decessit  sub  imperio 
Heraclii  . 

28.  Tulga  regnauit    ann.  11I.   Blandus    in  omnia   fuit . 

29.  Chindasuinthus  regnauit  soius  ann.  \  1. ,  et  cum  filio  suo  Reccesuin- 
tho  ann.  iv.  Huius  temporc  quieuit  Hispania  ,  et  per  synodos  erudiuit 
ecclesiam  .  Toleto  obiit  sub    imfferio   Constantini   noui . 

30.  Wamba  regnanit  ann.  ix.  Primo  rcgni  sui  anno  rebellante  sibi 
Paulo  duce  cum  quadam  parte  Ilispaniae,  prius  feroces  vascones  in  fini- 
bus  Cantabriae  perdomuit  :  dcinde  cunctis  ciuitatibus  Gdthiae,  et  Galliae 
captisjipsum  postremo  Paulum  in  Nemausense  vrbe  victum  celcbri  trium- 
pho  sibi  subiecit  •  Postea  ab  Eruigio  regno  priuatur  sub  imperio  Constan- 
tini  noui  . 

51.  Eruigius  regnr.uit  ann.  vr.  Iste  synodos  multas  Toleto  cum  episco- 
pis  egit :  filiam  suam  coniugem  dedit  Egicani  .  Toleto  cbiit  sub  imperio 
Iustiniani  . 

gz.  Egica  rcgnauit  ann.  xv.  Iste  dum  regnum  accepit  ,  filiam  Eruigii 
cum  iuratione  Wambae  subiecit  .  Filium  suum  Witizanem  principem  se- 
cum  regno  praefecit .  Toleto   decessit   sub  imperio  Leonis  . 

33.  Witiza  regnauit  ann.  x.  Toleto  vitam  finiuit   sub  imperio  Tiberii . 

34.  Rudericus  regnauit  ann.  iil.  Istius  tempcre  era  dcclii.  Farmalio 
terrae  i.araceni  euocati  Hispanias  occupauerunt ,  regnumque  gothorum  ce- 
perunt:quod  adhuc  vsque  ex  parte  pertinaciter  possident  :  et  ctim  chri- 
stianis  die  ,  noctuque  bella  ineunt  ,  et  quotidie  conflignnt  :  dum  praedesti- 
natio  vsque  dinina  dehinc  eos  expelli  crudeliter  iubeat .  Reges  gothorum 
defecerunt .  Sunt  sub  vno  ann.  cccciv.,  Alarico  regnante  ab  era  ccci.  in- 
gressi     sunt    gothi  in  Italiam  .  Post   huius  annos  reges   gothi  Galliam   in- 


APPENDIX     VI.  i91 

gressi  sunt  .  Post    septem  annos   gothi  Hispaniam    migrauerunt  .    In    era 
d.  ix,  lxv.   (  forte  ,  855.  )  regnauit  Carolus  francorum  rex,ct    patricius 

Romae  . 

APPHNDIX     VI. 


,.a 


Expositio  in  Canticum  canticorum   Saiomonis . 


'scuhtur  me  osc.tio  oris  sui .  Tangat  me  dulcediae  praesentiae  suae,  cap.  1. 
quem  saepius  a  prophecis  promissum  au.liui  .  Quia  meiiora  sunt  vbera 
tua  Vtno ,  DulceJo  euangelicae  doctrinae  austeritate  legali  meliorest.  Fra- 
grantia  vngueutis  optimis .  Donis  Spiritus  sancti ;  a  chrisma  Christus,  id 
est,  ab  vnccione  vnctus,  quod  nom.n  cuqi  gratia  sancti  Spiritus  in  b..ti- 
smc  effunjitur  in  omnes  fideles  .  Ideo  adoiesceutuiae  diiexerunt  te  .  Electo- 
rum  animae   gratia  baptismatis  rencuatae  . 

2-  Trahe  me post  te .  Vt  ascenJencem  in  caelos  sequar  .  Introduxit  me  Voxecclesae. 
rex  in  ceUaria  sua  .  FiJe  in  gaudia  caeiestis  patriae  interna  .  Exultabimus , 
et  iaetabimur  in  te  memores  yberum  tuorum  super  viuunt  .  In  te,non  io 
nobis  :  memores  per  omnia  ,  ficL-i  gratiam  super  legis  esse  doctrinam  .  Re- 
cti  diiiguut  te .  Nullus  te  diligit  ,  nisi  rectus  :  et  nullus  esc  rectus  ,  nisi 
qtii  te  ililigit  .  Nigra  sum  ,  sed  formosa  ,  filiae  Ierusaiem  .  Vox  ccclesiae 
de  suis  pressuris .  Nigra  in  pressuris  persecutionum ,  sed  formosa  in  de- 
core  virtutum  . 

3.  Sicut  tabernacula  Cedar  ,  sicut  pelies  Salomonis  .  In  tentatione 
obscurata  daeinonum  ,  f>rmosa  in  rnortificando  desideria  carnalia  .  Noiite 
me  considerare  1  quod  jusca  sim  3  quia  decolorauit  me  sol  .  Nolite  mirari, 
si  hominibus  despecta  sim  foris  ob  tentationum  aestus  .  Fiiii  matris  meae 
pngnauerunt  contra  me :  posueruut  me  custodem  in  vineis  ,  vineam  meam 
non  castodiui .  Acerbitas  filiorum  synugogae  me  fecit  vineam  lerosolymis 
non  custodire,  sed  multarum  esse  vinearum  ,  iJ  est  ,  ecclesiarum  per  or- 
bem  custo  Jem  .  Indica  mihi ,  quem  diiigit  anima  mea  ,  vbi  pascas  ■  vbi  cu- 
bes  in  meridie  :  ue  vagari  iucipiam  post  gregcs  sodaiinm  tuorum  .  InJica 
mihi  p.istorem  meum  ,  quem  tota  mente  diligo  ,  et  in  quibus  pascua  ,  et 
requiem  habeat  :  ne  aestu  tendtionum  turbata,per  sodalium  ,  id  cst,hae- 
reticorum  conue.iticula   eun  quaerere  incipiam  . 

4.     M  ignoras  te ,  0  puichra  inter  muiieres,  egredere  3et  abi  post  vesti-  Vox  sponsi . 
gia  gregttm  tuorum  .  Si  ignoras  ,  te   sub  huiusmoJi   tentationum   con  litio- 
ne   mihi  esse  sponsatam,  egredere  a  meo  conspcctu  ,  ec  varios  errantiutn 
actus  sequcre  .  Et  pasce  hoedos  tuos  iuxta  taoernacnta   pastorum  .   IJ  esc, 
perJitos  nutri  auditores  ,  secuta  insipientium  doctrinas  magistrorum  .  Equi- 

Op.I.n.i.  QuiJ  de  hac  Expositionc  sen-  dignum   maxime  est  ,  quod   legatur  .  Pro 

tiend  im  sit ,  in  Isidorianis  dixi  c.65. 11.4J.  a  chrisma  fortasse  legenJum  a  chrismate  . 

seq.   In  '.-antico  canticorum  mystice  in-  2.     Quod    Sponsa    in   Canticis   </ccle- 

terpretando  hebraei  ,  sanctique  ecclesiae  siam  cxhibe.it  ,  censcnt  plcrique  Patrefj 

Patret    conientinnt  .    Inter    cetera   opus  et  interpretes  recentiorcs  . 
Ludouici  a  Pontc   in  Cautica  canticorum 


192    .  A  P  P  E  N  D  I  X     VI. 

tatul  rnso  in  curribus  Fharaonis  assimilaui  te ,  amica  mea  .  Sicut  priorettv 
populum  deaegyptio  liberaui  timore  ,  sic  te  ,  sponsa  mea,  si  in  me  con- 
fideris,  liberabo  inanibus  minis  . 

.  J.  Fulchrae  sunt  genae  tuae  ,  sicttt  turturis ,  Tanta  te  verecundiae  sa- 
lutaris  virtute  dccoraui,vt  castitatem  promissae  mihi  fidei  nulla  docto- 
rum  prauorum  seductione  corrumpas.  Collnm  tuum  ,  sicut  monilia  :  mii- 
renulas  aureas  faciemus  tibi  ^'vermiculatas  argento  .  In  collo  doctores  de- 
signantur  .  In  monilibus  opera  exprimuntur  :  quia  ea  ,  quae  verbo  docent  , 
bperibus  ostendunt .  In  murenulis  scriptura  sacra  ostenditur,  quae  .auro 
spiritualium  sensuum  fulget  interius,et  argento  caelestis  eloquii  nitet  exterius. 

Vox  eccleslae.  6.  Dum  esset  rex  in  accubitu  suo  ,  nardtis  mea  dedit  odorem  sunm . 
Rege  Christo  in  beatitudine  caelestis  secreti  quiescente  ,  sanctorum  virtus 
magnae  nobis  gratiam  suauitatis  administrat  .  Fasciculus  myrrhae  dilectus 
us  mihi^inter  vbera  mea  commorabitur  .  Mors  dileoti  mei,  quam  pro 
mea  salute  subiit  ,  semper  in  mea  memoria  commorabitur  .  Botrtts  cypri 
dilectus  meus  mihi  in  vineis  Engaddi  .  Qui  fuit  fasciculus  myrrhae  in 
amaritudine  passionis  ,  ipse  cst  botrus  Cypri  in  dulcedine  resurrcctionis  . 
Myrrha  tristificat,  vinum  laetificat  .  In  vineis  Engaddi  propter  charisma- 
ta  diuina,quae  post  resurrectionem  largitus  est  in  baptismo  suis  partici- 
pibus.  Eugaddi  ,  fons   hoedi,  baptismum  significat  . 

VoxChrlsti.  7.     Ecce  tu  pulchra  es  ,  amica  mea  ,  ecce  tu  pulchra  es  .  Pulchra  in  sim- 

plicitate  cordis,et  munditia  operum  .  Oculi  tui  columbarum  .  Quia  sen- 
sus  tui   spirituali  sunt  intelligentia  praediti . 

Vox  ecclesiae.  3.  Ecce  tu  pulcher  es  ,  ditecte  mi ,  ecce  tu  pulcher  es  .  Tu  solus  natu- 
raliter  pulcher,  ego  ex  te  pulchra  .  Lectulus  uoster  floridus .  Pax  sanctae 
ecclesiae  et  virtr.tibus  sanctis  florescit ,  ct  spirituali  prole  multiplicatur  . 
Tigua  domorum  r.ostrarum  cedriua  ;  laquearia  nostra  cypressina  .  Tigna  , 
et  laquearia  doctores  snnt  in  sancta  ecclesia  proptcr  munimen  ,  et  deco- 
rem  .  Cedrina,  et  cypressina  proptcr  eximias  virtutes  eorum  ,  et  odorem 
bonae  vitae  . 
cap.  11.  ••     Ego  flos   campi  ,  et  lilium  conuallium .  Ego  decus  mundi,et  gloria 

humilium  .  Sicut  lilium  iuter  spinas ,  sic  amica  mea  inter  filias  .  Tu  re- 
quiem  quaeris  ,  er  laudas  lectuli ;  recordare  ,  quod  candidior  tribulationum 
aculeis  efficeris,  et   maior  est   fructus  praedicationis ,  quam  quietis  . 

Vox  ecci«siae.  2.  Sicut  malus  inter  ligna  siluarum  ,  sic  dilectus  meus  iuter  filios  . 
Sicut  malus  visu  ,  odore  ,  gustu  antecellit  ligna  siluestria  ,  sic  Christus  an- 
tecellit  omnes  sanctos  ,  qui  filii  Dci  dicuntur,  sed  gratia,  ille  solus  natu- 
ra  .  Sub  vmbra  illius ,  quem  dtsideraueram ,  sedi .  Eodem  protegente  ,  quem 
semper  adesse  quaesiui  ,  quiesco  ,  et  secura  permaneo  .  Et  fructus  eius  dul- 
cis  gutturi  meo  .  Qnia  gratiae  suae  caelestis  dulcedine  ir.c  refecit  . 
3.     Introduxit  me  in  cellatn  'uinariam  ,  ordinauit  iu  me  charitatem  .  Cel- 

la 
5.     Murenulct  est  a  tnuraena   :  nihi-       clesiam  significari ,  docent  etiam  Cassio- 
lominus    multi    scribunt    murenula  sine       dorus  ,   Anselmus  ,   Beda,  et  alii  sacrae 
diphthongo  .  scripturae   interpretes . 

Cap.  II.  n.  3 .  Cellae  vinafTae  typo  ec- 


I  N     C  A  N  T  I  C  A.  r^ 

la  vinaria  ecclesia  debet  intelligi ,  in  cuius  vnitate  solummodo  Spiritus 
sanctus  dari  solet ,  et  accipi  .  Cuius  gratia  hoc  loco  vini  nomine  desi«na- 
tur  .  In  qua  cella  ordinata  charitas  est  ,  vt  quisquam  Deum  toto  corde  , 
plusquam  seipsum  ,  diligat  .  Fulcite  me  floribas ,  stipate  me  malis  ,  quia 
amore  langueo  .  Consolamini  me  exemplis  ,  seu  incipientium  ,  seu  termi- 
nantium  viam  salutis ,  dum  adhuc  in  huius  peregrinationis  taedio  amore 
supernae  visionis  languesco  .  Laeua  eius  sub  capite  meo ,  et  dextera  illius 
cmplexabitur  t»e  .  In  laeua  Christi  temporalia  eius  bona  ,  in  dextera  per- 
petuae  vitac  beatitudo  designatur .  Quia  hic  per  spem  mentem  roborat, 
et  illic  per  remunerationem  glorificat . 

4.  Adluro  vos ,  filiae  lerusalem  ,  per  capreas  ,  ceraosque  camporum  ,  ne  Vox  sponsl . 
suscitetis ,  tiec    euigilare  faciatis  dilectam  ,  quoaiusque  ipsa    velit .   Conte- 

stor  pacifkas  fiJelium  animas,  per  suas  quamque  virtutes  ,  quac  per  mun- 
da ,  et  ruminantia  animalia  signatae  sunt  ,  ne  pia  fratrum  stuJia  aliqua 
importunitate  impediant :  sed  sic  quisque  de  proximi  profectu  ,  sicut  de 
suo  gaudeat . 

5.  Vox  dilecti  mei  .  SubauJitur ,  haec  est  ;  quem  audiui  adiurantem  fi-  Vox  sponsas 
lias  lerusalem  ,  ne   me  in   eius  amplexu  quiescentem   suscitarent .   Ecce  iste 

venit  saliens  in  montibus ,  transiiiens  colles  .  Tales  enim  saltus  fecit  dile- 
ctus  meus.  De  caelo  venit  in  vterum  ,  de  vtero  in  praesepium  ,  de  prae- 
sepio  in  crucem ,  de  cruce  in  sepulcrum  ,  de  sepulcro  rediit  in  caelum  . 
Iste  ,  qui  eleuatus  est  super  omnes  montes,et  colles,  iJ  est ,  sanctorum 
altitudines. 

6.  Similis  est  dilectus  meus  capreae  ^hinnuloque  ceruorum  .  In  assum- 
ptione  carnis,et  humilitate  capreae  :  in  varietate  virtutum  ,  et  innocentia 
hinnulo  ceruorum  Christus  comparatur  ,  id  est ,  patriarcharum  .  En  ipse 
Uat  post  parietem  nostrum ,  respiciens  per  fenestras  ,  prospiciens  per  can- 
cellos .  InJutus  pariete  nostrae  mortalitatis  latuit  ,  sed  prospiciens  ad  nos 
per  cance!los,et  fenestras  miracula  fecit,  vt  ex  miraculis  appareret  Deus , 
qui  ex  passionibus  latuit  .  En  dilectus  meus  loquitur  mihi .  Ad  praedican- 
dum  me  hortatur  ,  dicens  . 

7.  Surge  ,  propera  ,  amica  mea  ,  formosa  mea  ,  et  veni  .  Surge  de  stra-  yoX  christl , 
tu  quietis  ,  in  quo  tuimet  solius  curam  agere  quaeris  :  propera  tu  ,  et  ve- 

ni  ad  impendendam  etiam  proximis  curam  salutis  pcr  stuJium  sedulae 
praedicationis .  lam  enita  hiems  transiit ,  imber  abiit ,  et  recessit  .  Iam  fri- 
gus  infidelitatis  ,  et  imber  iniquitatis  recesserunt :  quae  totum  orbem  vsque 
ad  tcmpus  Dominicae  incarnationis  tegebant .  Flores  apparuerunt  in  terra 
nostra  .  Id  est,  initia  fidei  ,  et  iustitiae  floruerunt  in  mundo  ,crescente 
ccclesia  . 

8.  Tempus  putalionis  aduenit .  Id  est  ,  vt ,  amputatis  inutilibus  vanae 
religionis  sarmentis,  futuro  fidei  fructui  praeparentur  corda  hominum  . 
Vox  turturis  audita  est  in  terra  nostra  .  Id  est  ,  Christi  Saluatoris  nostri 
dicentis  :  Poenitentiam  agite  ,  appropinquabit  enim  regnum  caelorum  .  fif« 
r*l  protulit  grossos   suos  .  Veteris  legis  praccepta   cecideruut  .    1'ineae  jlo- 

Tom.VlI.  B  b 


i  .4  APPENDIX     VI. 

rentes  dederuttt  odorem .  Id  est  ,  euangelicus   populus  ,   seu  vites  florentes> 

sanctue  conuersationis  o  Jorem  longe ,  lateque  dederunt  . 

sponii .        9.     Surge  ,  pvcpera  ,  amica  mea  ,  speciosa  mea  ,  et  icni  :  colnmba  mea  in 

fqraminibus  petrae  ,iu  cauerna  maceriae  .  O  sponsa ,  et   amica  ,  cui  tanta 

obtuli  bona  ,  surge  ,  et    ;eni  :  accingere  aJ  certamen  >wnde  aeternam   quie- 

tem  accipies  .  Columba  mea,  per  infudonem  sancti  Spiritus  .  In  foramini- 

bus  petrae,  id  est ,  vulneribus,   quae    pro  salute  sponsae  sponsus  accepit  . 

In   cauerna  maceriae ,  id   est ,  custo.lia  virtutum  caelestium  .   Ostende  mibi 

faciera   t.tam  t  sou  t  i<ox  taa  i .'  auribus    meis  .  Vos.    viJelicet    laudis ,   vel 

praedicationis  .   Vox  ehim  taa  dulcis  tet  facies  tua  decora .  Ulius  namque 

vox  Domino  dulcis  est  ,  cui   Jttke   vel  verbum  Domini  annunciare  ,  vel  ipsi 

Doauno  lauJes  re&Qnare.  £t  illa  ndes  decora  est,quae  ex  operibus  orna- 

ta,aJuersa   pati  non  metuit  . 

Vox  aJuersus       10.      Capite  uo./is  fu.ipes  paruulas ,  quae    demoliuntur    t/iueas  .  IJ  est, 

haereticos  .      vincite  ha.reticos,  et  schismaticos,  prauos  fide  ,  et  dolosos  verbo  ,  qui  den- 

te  prauae  doctrinae  rudes    fidelium    mentcs   lacerare   solent  .  A/a;ti  i'iuea 

nostva  j.   •  :-:t .  ld  est  ,  late  electorum   plebes   germinant  . 

Vox  ecclesiae.       n.     IVUectus   metts  mihi ,  et  ego   iiti .  ld  est  ,   solus   mibi   dilectus,  et 

solus  adiutor    mihi  est  .   Et  ego  illi  sola  sum  dilecta,  quia  nullus  alius  re* 

cte   diligit  Christum  ,  nisi  vnica  ecclesia  ,  et  nulla  alia  ab  eo  diligitur.  £ui 

pascitur  i/iter  lilia  .   ld  est,munditia    fidei,  et  candore  virtutum  .  Douec 

aspiret  dies  ,et  iucliue/itur  i-mbrae .  Donec  Venturi  seculi  lu.x  oriatur  aeter- 

na  ,  et  vmbrae,id    est  ,  errores  praesentis  vitae    transeant  .   Reuertere ,  si- 

Uis  esto  capreae  ,  hi/i/iuloque  ceruorum  super  montes    Bether  .  Obsecro  , 

dilecte   mi  ,  vt   saepius    dulcedine  visitationis  tuae    reuertaris    ad    me ,  qui 

carne,quam  de   patriarcharum  origine  sumpsisti  ,  super  omnes  altitudines 

caelestium  montium  ascendisti , vt  Jaborem  peregrinationis    meae  specula- 

tione  aeternae  patriae  releues  . 

cap.  iii.  1.     ///  lectulo  meo  per  /toctes  quaesiui ,  quem  diligit  a/tima  mea  :  quae- 

Vox  ecclesiae  siui  ,  et  uon  i/tueni  .    lam    dudum  ,  inquit,    multo   studio   quaesiui   Domi- 

de    gentibus  .  num  :  seJ  quia  adhuc  illecebris   carnis   meae  subdita  fui  ,  et    tenebris  igno- 

rantiae  obcaecata ,  non  inueni  lumen  vcritatis,  id  est,  Dominum  .  Surgam  , 

et  cii  cuibo  ciuitatem  ,  per  vicos ,   ct  plateas  quaeram  ,  quem  diligit   anima 

mea  ,  quaesiui  illum  ,  et  no/t  inueni .  Proposui  animo  meo   surgere  de  le- 

ctulo   carnalium  voluptatum  ,  terras  ,  ac  maria   circuire,et  philosophorum 

audire  magisteria  :  sed  nec  sic  inueni  illum  . 

2.  luueuerunt  me  vigiles  ,  qui  custodiunt  ciuitatem  .  Num  quem  dili- 
git  a/tii/ia  mea  ,  vidistis  '.  Vigiles  sunt  ,  qui  custodiunt  eccle^iam  apostoli, 
et  doctores,qui  gentilitatem  veritatis  indagine  solicita  inuenerunt  .  Pau- 
lulum ,  quum  pertransissem  eos  ,  inueui,  quem  diligit  anima  mea  .  Dum  me 
illorum  magisterio  tradidi ,  mox  lumen  veritatis  ,  quod  quaesiui  ,  inueni. 
Tenui  illum  ,  nec  dimittam ,  donec  introducam  illum  in  domum  matris  meae , 
et  in  cubiculum  genitricis  meae  .  Teneo  illum  firma  fide  ,  donec  in  fine 
seculi  per  ofncium  praedicationis  introducam  illum  in  domum ,  et  in  cu- 


IN     CANTICA.  I9S 

bile  synagogae  ,  quae  me  genuit  in  Domino  ,  et  sit  vnum  ouile  ,  et  vnus 
pastor . 

3.  Adiuro  vosjfiiiae  Ierttsalem ,  etc.  Ideo   hunc    versum   repetic  spon-  VoxChristi. 
sus  ,  ne  minorein  ecclesiae  de  gentibus   congregatae,  quam   de  iudaeis  ha- 

bere  solicitudinem  putaretur  ,  sed  vt  sit  de  vtrisque  vna  sponsa ,  et  illa 
dilectissima  . 

4.  g£uae  est  ista  ,  quae  ascendit  per  desertum  l  Miratur  synagoga,  quo-  Synagoga de 
modo  gentium  populus  nullo  circumcisionis  mysterio  emcndatus,  nulla  ecclesia  dicit . 
prophetarum  admonitione  eruditus  ,  subito  ab  infimis  voluptatibus  per  de- 

sertum  idololatriae,  et  gentilitatis  ad  alta  virtutum  culmina  ,  et  sponsi 
amplexus  ascendisset  .  Sicut  virgula  fttmi  ex  aromatibtts .  Igne  amoris  ac- 
censa  omni   nisu   virtutum  ad  caelestia    tendit  . 

5.  Myrrhae  ,  et  tarh ,  et  vniuersi  puiuerts  pigmentarii .  Ex  mortifica- 
tione  carnalium  voluptatum  ,  et  puritate  orationum,et  omnium  virtutum 
odore.  En  lectulum  Salomonis  ssxagitita  fortes  ambittnt  ex  fortissimh  Israel . 
Lcctulus  Saiomonis  est  conuersatio  sanctorum  :  sexaginta  fortes  ,  praedi- 
catores  sunt  sancti ,  et  fortissiiv.i  bellatorcs,  qui  mundo  corde  digni  sunt 
Dominum   videre  . 

6.  Omnes  tenentes  gladios,  et  ad  bella  doctissimi  .  Tenent  enim  g!a- 
dium  spiritus,  quod  cst  verbum  Dei,  qui  ,  quod  ore  docent  ,  opere  com- 
plent  .  Vniuscttiusqtie  ensis  super  femtir  suum  propter  timores  nocturnos. 
Nocturni  timores  sunt  in  die  tentationis  occultae  .  Ensis  praedicatoris  est 
custodia  vigilans  ,  carnis  concupis:entias  premens,  ne  verbum  praedieatio- 
nis  immunJitia   vitae   maculet  . 

7.  Ftrculum  ftcit  sibi  rex  Salomon  de  lignis  Libani .  Ferculum  Salo- 
monis  est  sancta  ecclesia ,  quae  credentes  ad  aeternae  beatitudinis  epulas 
leuat,quae  de  fortibns  animo,  quasi  de  lignis  imputribilibus  ,  constructa 
est .  Columnas  eius  fecit  argenteas ,  reclinatorium  aureum .  Columnac  ar- 
genteae  sunt  doctores  eloquii  luce  fulgentes  .  Reclinatorium  aureum  est 
spes  perpetuae  quietis  fidelibus  promissa  . 

8.  Ascensum  purpurcum  .  Quid  est  asccnsus  purpureus  ,nisi  martyrum 
sanguis,et  passio  Redemptoris  nostri  ?quia  non  ascenditur  ad  epulas  vi- 
tae  ,  nisi  per  mysterium  passionis  Christi  .  Media  charitate  constrauit  pro- 
pter  Jilias  lerusalem  .  Omnis  cnim  ,  qui  charitatem  habet  Dei  ,  et  proxi- 
mi  ,  ad  hanc  requicm,ct  ad  has  epulas  laetus  perueniet .  Haec  omnia  or- 
namenta  ecclcsiae  pracstitit  Christus  ob  nimiam  charitatem  ,  qua  dilexit 
nos  ,  et  tradidit  semetipsum  pro  nobis  . 

9.  Egredimitti >et  videte  ,  f.liae  Sion 3   regem  Salomonem  .  Egredimini  Vox  ecclcsiae 
mente  ,  ct  actu  de  turbulenti  mundi  conuersatione  ,  vt    regcm  pacis   va- de Christo . 
Ic.ttis  viderc  .  Iu  diademate ,quo   coronauit  ettm  mater  sua  .    Videte  Domi- 

num  Christum  in  humanitate,  quam  de  Virgine  matre  susceptam  ,  in  maie- 
statis  Paternae  dextera  collocauit  ,  ///  die  desponsauonis  illius .  Id  cst ,  in 
tempore  incarnationis  ilIius,quo  ad  copulandam  sibi  ecclesiam  sponsam 
cx.  virginali  vtcro  processit  .  //;  dic  lactitiae  cordis  eius  .  ld  cst ,  redem» 
ptionis   humani    gencris,quae   fuit  dics  lactitiae  Christi  . 

Bb    2 


i96  A  P  P  E  N  D  I  X     VI. 

ckv.  iv.  !•     Quam  ptilchra  es,amica  mea}.  quam   pulchra  es  l  Pulchram  dicitec- 

Vox  sponsi .  clesiam  ,  et  pulchram  repetit  :  quia  hanc  et  actione  ,  et  praedicatione  vi- 
dit  esse  Iaudabilem  .  Oculi  tui  columbarum .  Sensus  tui  spiritualium  sunC 
rerum  contemplatione  excellentes,  ac  venerandi .  Absque  eo  ,  quod  intritt' 
secus  latet  .  Magna  est  gloria  quippe  aperti  operis  ,  sed  Jonge  incompa- 
rabilior  aeternae   retributionis,  quae    necdum    videri  potest. 

2.  Capilli  ttti ,  sicut  greges  caprarum .  Possunt  in  capillis  populi  fide- 
les  accipi ,  qui  maximum  decus  sua  numerositate  praebent  ecclesiae  .  ^uae 
ascenderunt  de  monte  Galaad  .  Galaad  aceruus  testimonii  interpretatur  , 
qui  bene  conuenit  adunatae  multitudini  sanctorum  .  Dentes  tui  ,  sicut gre- 
ges  tonsarum  .  In  capillis  fragiliores  ,  in  dentibus  vero  perfectiores  quique 
ad  regen  Jam  ecclesiam    apti   designantur  . 

3.  §>uae  ascenderunt  de  lauacro  .  Id  est ,  fonte  sacri  baptismatis,  qui 
ct  tonsi  ,  et  loti  sunt  ,  hoc  est  ,  nudati  renunciando  seculo ,  et  vitae  la- 
uacro  mundati .  Omnes  gemellis  foetibus  ,  et  sterilis  non  est  in  eis .  Non 
est  ,  qui  foetus  boni  operis  in  eis  non  agat  .  Sicut  vitta  coccinea ,  labia 
tua  ,  et  eloquium  tuum  dulce .  Vitta  coccinea  doctrina  veritatis  intelligi- 
tur  .  Labia  sponsae  cocco  assimilantur,  quia  Dominici  sanguinis  ,  quo  red- 
empta  est ,  pretium  praedicare  non  cessat  ecclesia :  vel  quia  praedicatio 
sancta  ardore  charitatis    fiammescit  . 

4.  Sicut  cortex  mali  punici  ,  genae  tuae  .  In  genis  verecundia  ,  in  ma- 
lo  punico  passio  Christi  exprimitur  .  Habet  ergo  ruborem  in  genis  spon- 
sa  mali  punici  ,  quum  sacramentum  Dominicae  crucis  verbis  fatetur  ,  et  fa- 
ctis  probat .  Sicut  turris  Dauid ,  collum  tuum .  Turris  ecclesia  est  ,  collum 
prae  licatores,  quorum  fides  ,  et  constantia  in  eadem  ciuitate  firma  est  , 
et  vndique  inexpugnabilis  .  §}uae  aedificata  est  cum  propugnaculis  .  Pro- 
pugnacula  autem  eius  ciuitatis  scripturarum  sanctarum  munimina  sunts 
vel   Patrum    praecedentium  . 

5.  Mille  clypei  pendent  ex  ea  .  Quia  ,  quot  in  diuinis  libris  praece- 
pta  sunt  ,  tot  sunt  pectoris  nostri  munimina ,  quibus  eontra  insidias  omnes 
defendimur.  Omnis  armatura  fortium  .  Omnis  instructio  est  vel  opera- 
tionis,  vel  doctrinae  caelestis,  per  quam  non  solum  euadimus,sed  etiam 
superamus.  Duo  vbera  tua ,  sicut  duo  hinnuli  capreae  gemelli :  qui  pascun- 
tur  in  liliis  ,  donec  aspiret  dies  ,  e t  inclinentur  vmbrae  .  Duo  vbera ,  duo 
sunt  populi  ex  circumcisione  venientes,et  gentilitate :  qui  per  humilita- 
tem  quiJem  paruos  se  intelligunt ,  et  peccatores  ,  sed  charitate  curren- 
tes  ,omnia  obstacula  mundi  transeunt  :  qui  pascuntur  in  liliis  ,  hoc  est, 
candidissimis  sanctorum  patrum  exemplis  :  donec  praesentis  mortalitatis 
vmbras  aeterno  die  aspirante  transeamus  . 

6.  Vadam  ad  montern  myrrhae ,  et  ad  collem  turis  .  In  myrrha  mor- 
tificatio  carnis  ,  in  ture  deuotio  orationis  exprimitur  :  quasi  diceret  spon- 
sus  :  Frequentabo  eos,etpia  propitius  illustratione  glorificabo,  quos  in 
passionis ,  siue  orationis  virtute  sublimes   esse  perspicio  . 

7.  Veni  de  Libano  3sponsa  mea^veni  de  Libano  .  Libanus  candor  in- 
terpretatur ,  id  est}anima  bonis  actibus  candidata  »  quam  tertio  hortatur 


IN     CANTICA.  XCjl 

sponsus  ,  vt  veniat  .  Primo  viucns  in  carne  per  bona  opera  :  secundo  ab- 
soluta  carne  ad  percipiendam  vitam  beatam  :  tertio  recepto  corpore  ad 
fruenda   post   resurrectionem   gaudia   perfecta  . 

8.  Coronaberis  de  capite  Amana  yde  vertice  Sanir ,  et  Hermon ,  de  cu- 
bilibus  leonttm  ,  de  montibus  pardorum  .  Leones  propter  superbiam  ,  pardi 
propter  crudelitatem  maligni  sunt  spiritus:  montes  vero  Amana  superba 
infidelium  corda  ,  vbi  immundi  spiritus  sedem  habent ,  designant  .  Dum  san- 
cti  praedicatores  tales  ad  viam  salutis  conuertunt,  coronantur  de  capite, 
et  vertice  montium  ,  id  est ,  principibus  superborum  ,  quia  de  Jabore  cer- 
taminis  crescit  corona  gloriae  . 

9.  Vulnerasti  cor  meitm  ,  soror  mea  sponsa  ,  intlnerasti  cor  meum  .  Ia 
vulneratione  cordis  magnitudo  amoris  Christi  in  ecclesia  intelligitur . /# 
•vno  oculorum  tuorum  3et  in  <vno  crine  colli  tui .  In  vuitate  sancta  docto- 
rum  ,  id  est,  oculorum  ,  et  vnitate  sancta  plebis,  id  est ,  capillorum  .  Quam 
fulchrae  sunt  mammae  tuae  ,  soror  mea  sponsa  .  Item  in  mammarum  no- 
mine  sancti  doctores  designantur  propter  consolationem  infirmorum  ,  et 
paruulorum  sustentationem  ,  quae  lacte  exprimitur  .  Fulchriora  sunt  <vbe- 
ra  tua  vitte .  Suauitas  gratiae  pulchrior  est  austeritate  Iegis .  Et  odor  <vn- 
gttentorum  tuorum  s/tper  omnia  aromata  .  Fama  suauissima  diffusae  per  to- 
tum  orbem  fidei  latior  est ,  quam  veteris  legis ,  et  patrum  in  ea,quaein 
sola    ludaea  coangustabatur  . 

10.  Fauus  distillans  labia  ttta  ,  sponsa  .  Fauus  mel  in  cera  est  .  Mel 
autem  in  cera  spiritualis  est  diuinorum  sensus,  in  litera  mel  stillans  :  quia 
multiplices  sensus  pene  singulae  sententiae  habent :  Iabia  spiritus  sunt  do- 
ctorum,qui  mukifarios  sensus  sacris  literis  inesse  pandunt  .  Mel  ,  et  lac 
sub  lingua  tua  .  In  lacte  eruditio  paruulorum ,  in  melle  perfcctior  doctri- 
na    fortiorum   signatur  :  sub  lingua  ,  id  est,in  meditatione  cordis  . 

11.  Et  odvr  t<estimentorum  tuorttm  ,  sicut  odor  turis  .  Vestimenta  ec- 
clcsiae  opera  sunt  eius  ,  quae  odori  turis  comparantur  ,quia  cuncta  ,  quae 
sancta  pro  Domino  agit  ecclesia  ,  orationum  pro  ea  vicem  reddunt  .  Hor- 
tus  conclusus ,  soror  mea  sponsa,  horttts  conclusus  ,  fons  signattts  .  Hortus 
conclusus  ecclesia  est,quia  multifaria  spiritualium  operum  germina  gi- 
gnit  :  fons  est ,  quia  doctrina  salutari  redundat  :  conclusus,  quia  Domini 
protectione   munita  persistit  :  signatus  ,  sermone   fidei  . 

12.  Emisiiones  tuae  paradistts  malorttm  punicorum  ,  cum  pomorum  fru- 
ctibtts  .  Per  irrigationem  sacri  baptismatis  sancta  ecclesia  paradisum  ex 
se  cmisit  malorum  punicorum  ,  id  est ,  sanctorum  martyrum  :  cum  pomo- 
rum  fructibus  ,  id  est ,  cum  sanctarum  virtutum  fructu  .  Cypri  cttm  tiardoy 
tturdus  ,  et  erocus  .  Cyprus  arbor  aromatica  est ,  significatijue  caelcstis  gra- 
tiae  bcnedictioncm  .  Nardus  Dominicac  passionis  typum  :  crocus  charita- 
tis  feiuorcm   exprimit  ;  coniungitur  cyprus  nardo ,  quum  diuina  gratia  con^ 

Cap.IV.n.12.  Calmetus  ad  cap.i.  v.i 3.  mi  pendente  ,odore  suauissimo  .  Dc  aliii 

ita  cyprum  describit  :  arbuscula  mali pu-  arboribus   odoriferis    confcrri   potest  Isi- 

nici  altitudine ,  foliis  oleat  similibus ,  al-  dorus  in  ttymolog.  lib.  17.  cap.7.  ei  t. 
h  ,  tt    odoraio  fiore ,  fruetu  instar  rats- 


Vox  sponsi . 


CAP.    v. 


Vox  Chrijti 


19$  A  P  P  E  N  D  I  X      V  I. 

fortat  nos  pro  Christo  pati  .  Item  nardus  croco  coniungitur  ,  quum  cha» 
ritate   Christi  mortem  libenter  suscipimus  . 

13.  Fistula,et  cinnamonum  cum  vniuersis  lignh  Libani .  Fistula ,  quac 
et  casia,arbor  aromatica  est,  sed  modica  ,  et  ideo  spiritu  humiles  dcsi- 
gnat  .  Item  cinnamonum,  qui  seipsos  despiciunt ,  signat  .  Quae  et  ipsa  est 
breuis  arbos  ,  sed  odorifera  ,  et  dulcis  .  Sed  humilitas  magnam  habet  Lu- 
dem ,  et  dulcedinem  apud  Dominum  .  Cum  vniuersis  lignis  Libani  .  Sicut 
fistula  ,  et  cinnamonum  humiles  sanctorum  cogitationes  signant ,  ligna  Li- 
bani  sublimes  eorum  actiones  demonstrant  .  Myrrha,et  aloe  arbores  sunt 
aromaticae,quae   continentiam  carnis  exprimunt. 

14.  Curn  omnibus  primis  vnguentis  .  ld  est ,  charismatibus  virtutum 
exccllentioribus,  ct  pulchra  est  coniunctio  harum  arborum ,  quia  dum  car- 
ncm  a  lasciuia  refrenamus ,  consequens  est,vt  maiora  spiritus  dona  per- 
cipiamus  .  Fons  hortorum ,  pttteus  aquaruiu  viuentium ,  quae  fluuut  impetu 
de  Lioano  .  Vtrumque  ecclesiaret  fons  est  hortorum ,  quia  spirituales  gi- 
gnit  fructus,  et  puteus  aquarum  viuentium  ,  quae  impetu  fluunt  de  Liba- 
no  ,  propter  occulta  mysteria  ,  quae  sanctis  propter  reuelationem  sancti 
Spiritus  solis  panduntur  :  aquarum  i'iue;itium  ,  propter  eloquia  diuina  , 
quac  de  inuisibiiibus  diuinae  gratiae  procedunt  thesauris  :  de  Lioano  ,  de 
ipsa  ecclesia  dicit ,  quae  et  candida  est  per  munditian)  fidei,  et  aka  per 
virtutem  gloriac. 

15.  Surge,  aquilo,  et  veni ,  auster ,  perfla  hortum  meum  .  In  aquilone 
cnim  aduersa  munili  ,  in  austro  blandimenta  designantur ,  qua  gemina  im- 
pugnatione  probatur  ecclesia  .  Consurge  permittentis  vox  ,  non  imperan- 
tis  .  Et  flttatit  aromata  illius .  ld  est,virtutum  constantiam  miro  odore. 
dispergat  . 

I.  Veniat  dilectus  meus  in  hortum  suum  .  Veniat  Dominus  in  eccle-. 
siam  suam  ,  vt  eam  ipse  conseruet  immaculatam  vbique  ,  et  fidei  fruge  fe- 
cundet  .  Et  cvmedat  fructum  pomorum  suorum  .  Et  Jibenter  accipiat,  gra- 
tanterque  inspiciat  opera  sernorum  suorum  . 

2.  V&ni  in  hortun:  meum ,  soror  mea  sponsa  .  Veni  (  inquit  )  saepis- 
sime  in  ecclesiam  mcam  ,  et  venio  ,  vt  corrigam,  adiuuem,  et  confirmem., 
Messui  myrrham  meam  cum  aromatibtis  meis  .  Per  myrrham  passio  ,  vel 
mortificatio  ,  per  aromata  omnes  virtutes  exprimuntur  .  Metit  myrrham 
cum  aromatibus  ,  quando  martyres  cum  ceteris  electis  ad  maturitatem 
praemiorum  pcrducit  . 

5.  Comedi  fauum  cum  melle  meo  ,  bibi  vinnm  cum  lacte  meo .  In  fa- 
110  ,  et  vino  praedicatores,  in  melle  ,  et  Jacte  auditores  intelliguntur  ,  et 
vtrosque  internus  iudex  approbat  ,  et  remunerat  .  Comcdite ,  amici ,  et  bi- 
bite ,  et  inebriamini ,  charissimi  .  Amici  ,  faciendo  ,  quae  praecipio  ,  obsecro , 
ita   factis  sanctorum  ,  quasi  epulis  praecipuis,  praecordia  vestra  replete . 

4.  Ego  dormio.  Donante  gratia  Dei ,  in  pace  praesentis  vitae  eum  colo  . 
Et  cor  meum  vigilat  .  Quo  tranquillius  sub  incursibus  externis  quiesco  , 
co  «ltius  intus  video  ,  quam  bonus  est  Deus  .  Vox  dilecti  mei  pulsanth  . 
Pulsat   ostium  cordis ,  quum  Dominus    nos  ad  profectum  virtutum   exci- 


I  N     C  A  N  T  I  C  A  .  i99 

'tat  .  Aperi  mihi  ,  iJ  est,cor  paride  rr.ihi ,  soror  niea  .  Amica  mcaVqnia 
arcanorum  meorum  conscia  .  Coliimba  mea  ,  quia  spiritus  mei  dono  iJiu> 
strata .  Imrriaculata   mea  ,  quia  so!a   aspectu    n,eo   digna  . 

5".  §?uta  caput  meum  plenvm  est  rore  ,  et  cincinni  met  guttis  noctium . 
Caput  Christi  Deus  .  Cincinni  sunt  fidelitim  collectiones  .  In  rore  ,  ct 
guttis  noctium  frigens  charitas  in  multis  ostenditur  ,  quam  in  Domino  , 
et  proximis  habere  debherurft  .  Ideo  necessario  excitat  Dominus  fiJeles 
quosque  ad  praedicationis  studium  ,  quo  prouocata  aJ  laborem  docendi 
respondet  iecclesia  . 

6.     %xppliaui  the  tttnica  mea ',  quomodo  induar  ilh  ?   Ac  si   apeftie  di- Vox  ecclesiae. 
cat  ,  deserui   ncgotia  secu!aria  tui  causa,  quomodo   repetarrr  il!a  .'  I  .>.;:':  pe- 
des  meos  ,  quomodo  inquinabo    illoil  lam    secretae    compunctionis    flctibus 
abltii  cogitationes  terrenas  :  quomojo  mundi  sorJibus  iterum  polluar  :  quia 
praedicationis  officium  sine  occupatione  seculari  vix  esse  potcst  . 

7.  /  ilectus  meus  misit  manum  suam  per  foremen  .  M-inum  quippe 
suam  dilectus  per  foramen  misit,quum  nos  Dominus  occulta  inuisibilitef 
compunctione  ad   opus  virtutum  accendit  ;  nobisque    in   rHeirlBriarh    reuo- 

:,  quomoJo  ,  et  quanta  de  sinu  Patris  desccnd-vis  pro  nobi,s  cu  passtis  . 
/ .'  venter  me.ts  intreWuit  ad  idctum  eius.  Haec  recolens  intina  conscien- 
tia  sponsa  ,  tota  expauescit  :  et  pigritiam  quietis  accusans,  ad  laborem  prae- 
dicationis  festinat :  vnde  sequitur. 

8.  SarjexijQt  apqrirem  dilecto  meo  .  IJ  est  ,  verbum  Domfni  praedi- 
carem  .  Manus  meae  stillaueruut  myrrham  ,  et  digiti  ,nei  ple  */  myrrhdprQ* 
bdtissima  .  In  manibus  cnim  opera,in  digi  :is  tilScretici  signatur  .  In  rhyf- 
rha  contirientia  ,  et  passioncs  :  quae  tunc  probattsshfra  est,qnnm  so!ti;n- 
modo  pro  charitate  Dci ,  et  proximi  vel  continentia  fit  ,  ve'l  passiones  fitint  . 

9.  Fesst'.l:r„j  ostii  mei  dperui  dilecto  meo  .  Pessuium  Jiiccto  aperit  , 
qui  templum  sui  pcctoris  ditiina  visitatione  ,  et  inhabiratioiie  dignurri  fe- 
cerit .  llle  deciinauerat,  atque  transierat.  Qiiia  nuHi  i.i  hac  vita  plena 
visio  Dei ,  sicut  in  fututo,  conceJitur  :  iJeo  transire  Jicitur  dilectus  ,  iJ 
cst,in   futurum   se   vi Jendum  ,  et   perfruendum    plenius    ostenJit. 

10.  /Jnima  mea  liquefdtta'esi \i)t dilectus  locuius  4st\  Qnanto  suauius  , 
inquit  ,  vocem  ,  atque  viciniam  Jilecti  mci  accepi  ,  tanto  sublimius,  qui.1- 
quid  in  me  frigidum  erat ,  charitate  incahiit :  et  quiJquiJ  rigiJum  erat  , 
liquefactum  est  .  ^uaesiui,  ct  non  inueni  illum  .  Quia  donum  compun- 
ctionis  ,  et  dulcedinis  intimae  non  ih  arbitrio  est  voleutis  ,  sed  in  mi- 
serationc  Jonantis ,  ijeo  non  semper  habent  illum  aeqiuJitcr  :  quia  non 
ita  se  offert   Deus  in    exilio  laborahtibus  ,  quomodo  in  patria  rcgn.  ntibus  . 

1  1 .  Inuenerunt  me  ligiles ,  qtii  cirCdmeunt  ciuitatem  , percuss.  i  u  ::  rr. e , 
vulnerauerunt  me ,  tttleruut  paltium  metitn  mihi  custod.s  rhttrorum  .  Cu- 
stodes  ciuitatis,  id  est ,  ecclesiae ,  sancti  sunt  doctores ,  qui  sedula  prae- 
dicatione  circumcunt  corda  singulorum  ,  et    spiculis  caclestis  amoris  vul- 

5-       Frigtns  charitas  etc.    Ita    ferc       Patres  ,  et   sacrae  scrirturae  interpretcs 
S.  Augustinus  tract.  5  7.  in  loann.  ,  ct  alii       aJ   hunc    locum  . 


*oo  APPENDIXVI. 

nerant,et,vt  magis  ardeant  ,  inflammescunt ,  et  vetustae  conuersationis 
tutamen  eis  subtrahunt . 

12.  /idiuro  •vos ,  Jtliae  lerusalem ,  si  inueneritis  dilectum  meum  ,  ijt 
ttu/tcietis  ei ,  quia  amore  langueo  .  Merito  languet  sponsa  ,  quum  gladio 
verbi  Dei  percussa  ,  terrenum  exuit  amictum  :  et  filias  Ierusalem  ,  idest , 
Deo  dignas  animas  adiurat,vt  sui  amoris  magnitudinem  ad  Dominum  re- 
ferant  :  et  pro  eius  videnda  gloria  supernum  sibi  poscant  auxilium  . 

1 3.  §)ualis  est  dilectus  tuus  ex  dilecto  ,  0  pulcherrima  mulierum  i  qualls 
est  dilectus  tutts  ex  dilecto ,  quia  sic  adiurasti  nos  l  Obsecro  te  ,  quia  sic 
adiurasti  me,vt  amore,  quo  te  languescere  dicis ,  me  quoque  per  ver- 
bum  praedicationis  facias  ardescere  :  et  mihi  ostendas,  qualis  sit  dilectus 
tuus  ex  ea  parte ,  qua  possit  diligi ,  non  timeri :  quia  perfecta  charitas  fo- 
ras  mittit  timorem  . 

vox  ecclesiae  ,  ^  Dilectus  meus  candidus ,  et  rubicundus  ,  electus  ex  milibus .  Can- 
risto .  di.lus,quia  sine  peccato  ;  rubicundus  sanguine  passionis  Christus  :qui  so- 
lus  mediator  Dei ,  et  hominum  .  Caput  eius  aurum  optimum  .  Caput  Chri- 
sti  Deus,qui  solus  bonus ,  et  optimus  .  Comae  eius  ,  sicut  elatae  palma~ 
rum  ,  nigrae  quasi  coruus  .  Comae  cateruae  sunt.  sanctorum  ,  quae  Deo 
fideli  famulatu  adhaerent  .  Elatae  ,  vel  electae  palmae  propter  caput  Chri- 
sti,  nigrae  ob  pressuras  . 

ij.  Oculi  eius ,  quasi  columbae  super  riuulos  aquarum  .  Oculi  eius  do- 
etores  sunt ,  per  quos  ecclesia  videt ,  quae  recta  sunt  :  qui  bene  columbae 
propter  simplicitatem,  et  riuulis  aquarum  propter  charismata  diuina  com- 
parantur  .  Quae  lacte  sunt  lotae ,  et  resident  iuxta  fluenta  plenissima  .  La- 
cte  lotas  dicit ,  id  est,  gratia  diuina,  et  dulcissima  mundatas  :  et  resi- 
dent  iuxta  fluenta  plenissima  ,  id  est,omnium  donorum  spiritualium  ab- 
undantia  .  Potest  in  riuulis  veteris  legis  eruditio,  et  per  fluenta  plenissi- 
ma  perfectio  euangelicae  doctrinae  signari  :  quia  sancti  praedicatores  de 
thesauris  suis  proferunt  noua,  et  vetera  . 

16.  Genae  illius ,  sicut  areolae  aromatum  consitae  a  pigmentariis  :  labia 
eius  lilia  distillantia  myrrham  primam  .  In  genis  Saluatoris  nostri  et  mo- 
desta  pietas  simul,et  seueritas  exprimitur  .  Areolis  aromatum  virtutes  , 
et  dulcedo  ,  et  fama  designantur  .  Consitae  a  pigmentariis  prophetis  ,  et 
apostolis  :  his  futurae  incarnationis  eius  arcana  ,  illis  facta  narrantibus  . 
labia  eius  verba  sunt  doctrinae  eius  .  Lilia  ,  quia  claritatem  caelestis  re- 
gni  promittunt .  Distillantia  myrrham  primam  ,  quia  per  contemptum  vo- 
Juptatum  praesentium   ad  hanc   perueniendum    esse   praedicant  . 

17.  Manus  illius  tornatiles ,  aureae  ^plenae  hyacinthis .  Manus,idest, 
opera  ,  quia  quae  verbis  docuit ,  factis  impleuit  .  Tornatiles ,  quia  in  se 
omnem  regulam  iustitiae  tenent  .  Vnde  dicit  :  Oportet ,  me  cmnem  iusti- 
tiam  adimplere .  Sunt  et  manus  aureae,  quia  omnia,quae  in  homine  ges- 
sit ,  diuitias  gloriae  perfecit .  Plenae  hyacinthis  :  quia  ad  spem  nos  cae- 
lestium  ,  atque  amorem  excitant :  quia  hyacinthus  aurei  coloris  gemma  est. 

18.  Venter  eius  ebumeus  ,  distinctus  sapphiris  .  Venter  dilecti  fragili- 
tatem   humanitatis   eius  designat  ,  eburneus  decorem  castitatis.  Sapphirus 

subli- 


I  N     CANTiCA,  foi 

sublimitas  est  caelestium  virtutum  .  Distinctus  sapphiris :  quia  partim  hu- 
mana  fragilitas  esurie,  tentatione ,  fatigationc  ,  morte,partim  diuina  cel- 
situdo  miraculis ,  resurrectione ,  et  ascensione  gloriae  intelligitur  . 

19.  Crttra  illius  cttiumnae  warmoreae ,  cjuae  fundatac  sunt  super  kaies 
aureas  .  Crurum  vocabulo  itinera  incarnationis  Christi  insinuantur,  quae 
columnis  marmoreis  propter  firmitatem  ,  et  rectitudinem  comparantur  . 
Fundatae  super  bases  aureas  :  quia  quidquid  de  eo  ,  vel  per  eum  gestum 
est  ,  omnia  diuinae  prouisionis  consilio  ante  tempora  secularia  disposita  sunt  . 

20.  Species  eitts  ,vt  Libani,  electus ,  vt  cedri  .  Vc  Libanus  celsitudinc  » 
et  gratia  arborum  alios  montes  ,  sic  Dominus  Christus  omnes  sanctos  me- 
ritorum  celsitudine  ,  et  gratia  virtutum  antecdlit  .  Electus  ,  ".>t  cedri  .  Sic- 
ut  alias  arbores  ,  quae  in  Libano  nascuntur  ,  cedri  superant  dignitate  sua  : 
ita  Christus  omnes,qui  in  ecciesia  ad  vitam  nascuntur ,  sua  transcendic 
gloria  . 

21.  Gutttir  illius  s-tauissimttm .  In  gutture  interna  dulcedo  verborum 
illius  memoratur,  quam  qui  sapit  ,  non  esurit  .  Et  totus  desiderabilis  . 
Quid  ampjius  quaeris  '.  Totus  desidcrabilis  est :  quia  totus  Deus,cttotus 
bomOjin  quem  desiderant  et  angcli  prospieere  .  Deus  in  maiestate  Pa- 
tris:homo   in    virginitr.te   matri;  .   In  illo  creator ,  in    hac   saluator  . 

22.  Talis  est  dilectus  meus:et  ipse  est  amicus  meus  .  Quanto  deuotius 
quisque  diligit  Dominum  ,  tanto  familiarius  habet  amicum  Dominum  .  Kt 
talem ,  necesse   est  ,  vt   intclligas  cum,si    vis  eum  amicum     habere  .  §>ttQ 

■  iit  ditettus  tuus  ,  0  pulcherrima  muiierum  '.  Vox  syeagegae  ;  pro  decore 
enim  carminis  variantuo  personae  colloqueritium  .  Sed  tantum  Christi  ec- 
clesia,qiiia  sponsae  vocabalo  exprimitur  ,  designatur  pulcherrima  muiie- 
rum  .  Pulchrae  sunt  singulac  ccclesiae  sanctorum  :  sed  pulcherrima  vni- 
uersitas  totius  sanctae  ecclesiae  per  totum  orbem  .  $uo  a  Hectas 
tttus ,  et  quaeromifS  eum  tccum:  Qui  aliquando  in  terra  corporali  specie 
versatus  est  ,  dic,  quo  dcclinauit  ille  ,  vt  sequamur  illum    tecum  i 

I.       Dilectus  meus   descendit  in    hortum  suu.m  ad   areoiam    aromaium  .  c\v.  vi. 
Quasi  dixisset  ,  illuc   descendit  in   hortum  ,  id  cst  ,  ecclesiam  suam  ,  vteam  Vox  cccle*iae. 
fonte  gloriae  suae,  quasi  aream  aromatum  ,  irrigaret :  vt   virtutum  rloribus 

TBinaret .   Vt  pascatut  i>:  horth }'et  lilia  colUgat  .  Hgo  dilecto  meo   Io- 

cum   habitationis  praeparo  in   me,  et  ipse   mihi   apud  se  :  qui  semper  in- 

ter  sancta   desideria    mcntium  castarum  pascitur  .   ilacteuus  sanctac  eccle- 

•'ox   est   quaerentis,  ac  laudantis  :  iiunc  ,  quid  (juaesitus    respondeat , 

sribirrfertur  . 

2.     Pulchra  es,amica  mea  :  suauis  ,et  decora  ,  sicut  lerusai:m  .  Sanctam 
ecclesiam  suam   amicam  dicit  ,  quia  eius  vitae   desiderium   visioni   iam  pa- 
cis   intimae  assimijatur  .   Ttrrisi.is ,  vt  cast^.rum  acies    ordinata  .  Id  1 
charitate  vnita ,  et  compacta,  vt   nullus  locus  hosti  per  malum  discordiae 
lpeiiatur  :  quia  solummodo   in  vnitate    pacis   terrihiks   sumus  hosti  . 

'.     Auerte  pcuios   ::::•   .;    <neyquia  i;  si  me  auoiare  fecerunt  .  Id  est, 
(Cuj.is  muntis  tiiae   noli  quaerere  in   tnae  peregrinationis  itinerC    perl 

■  cognoscere ,  quia  fieri   non  potcst  :  quia  qub  intentius  agnoscere  quac- 


boi  APPENDIXVT. 

ris  ,  eo  certius  incotnprehensibilem  intelliges  :  et  non  quaeras  in  via  prae- 
mium,quod  in  patria  reseruatur.  Capilli  tui ,  sicut  greges  caprarum  >etc. 
Qui  versiculi  prius  positi  sunt ,  sed  repetitio  firmitatis  est  indicium  .  Irt 
capiilis  populi  ,'in  dentibus  doctores  ,  in  gemellis  foetibus  praecepta  cha- 
ritatis  intelliguntur . 

•  4.  Sicut  cortex  maii  punici ,  sic  genae  tuae  absque  occultis  tuis .  Genae 
sanctae  ecclesiae  spiiitiules  sunt  Patres,  qui  virtutibus  sunt  mirabi!es,et 
moribus  venerabiles  ,  et  in  C  hristi  cruce  gloriari  non  erubescentes  .  Et  haec 
magna  sunt  valde  ,  quae  videntur  ia  ea  :  seJ  multo  maiora  ,  quae  non 
videntur ,  et  in  futuro  reseruantur  . 

5.  Sexaginta  sa>;t  reginae ,  et  octoginta  concnbinae ,  et  adolescentula- 
rum  Koti  est  numerus  .  Rcginae  sunt ,  quae  amore  sponsi,  et  caelestis  prae- 
mii  intuitu  per  pracdicationem  veritatis  ,  et  sacri  baptismatis  fontem  so- 
bolem  aeterno  regi  spiritualem  generant  .  Concubinae  sunt ,  quae  carnali 
solummodo  commodo  Christum  praedicando ,  vel  baptizando  docent  :  et 
ideo  illae  perfectione  senarii  numeri ,  per  denarium  ,  proptcr  decalogum 
designantur  .  Ado!escentuIae  sunt  animae  nupcr  Christo  renatae,  quarum 
suinma   propter   multitudinem    cinium  caelestium  nnmerum  transcendit  . 

6.  Vna  esi  columba  mea  ^psrfecta  mea  .  Sancta  viJelicet  ,  et  vniuer- 
salis  per  totum  orbem  ecclesia  .  Vna  est  matri  suae  ,  electa  genitrici 
suae .  Matri  suae  ,  id  est  ,  caelesti  Ierusalem  :  quae  est  mater  oinnium  no- 
struin  .  Vnde  ad  nos  gratia  Spiritus  sancti  descendit ,  per  quam  nascimur 
Deo .  Viderunt  illani  filiae  ,et  beatissimam  praedicauerunt  .  Quas  prius 
dixit  adolescentulas ,  nunc  filias  nominat  :  antiqui  omnes  catholicam  !au- 
dant   ecclesiam  . 

Vox  synago-       7.     §)uae  est  ista,quae  progreditur  ,  quasi  aurora  consnrgens  \   Progre- 
gae    mirantis  j[tur   ecclesia ,  quasi  aurora  ,   quia  iam  ortus   veri    luminis    mundo   post 
ecclesiae    de-  tenerjras  ]ongae   ionorantiae    monstratur  .  Fulchra  ,vt  luna  .  Quia  sole  iu- 
corem   subin-       .....       °         °  ......  Ci     .  ,      ^T'  • 

stitiae  lllustrata  noctcm    mundi    illuminat  .  tlecta  ,  vt  sol  .  Quia    nnagi- 

nem  sui  conditoris  in  omni  iustitia,  sanctitate,  et  veritate  portat .  Ter- 
ribilis ,  <vt  castrorum  acies  ordiuata .  Terribilis  aeris  potestatibus  iu  vni- 
tate   charitatis ,  fidei,  et  spei . 

8.  Descendi  iu  hortum  nucum  ,  rot  fiderem  poma  conualiium  .  Hortus 
etenim  nucum  est  ecclesia  praesens  ,  vbi  nostras  conscientias  alterutrum 
minime  videmus  :  sed  fracta  testa  corporis  ,  apparebit  internae  dulcedinis 
fructus .  Poma  conuallium  fructus  est  humilitatis  .  Descendit  sancta  £C- 
clesia  per  doctores  sanctos  ad  eos  ,  qui  proficiunt  ad  fructus  bonos  : 
quiue  adhuc  indigent  doctrinae  inigatione  .  Et  inspicerem  ,  si  flcruisset 
<vinea '.germinassent  mala  punica  .  Inspicerem  ,  si  virtutum  studia  fioruis- 
sent  :  et  siqui  ad  exemplum  Dominicae  passionis  praeparati  essent  suum 
fundere  sanguinem  . 

9.  Nesciui ,  anima  mea  conturbauit  me ,  propter  quadrigas  Amiuadab . 

Cap.  VI.    n.  9.   Quamuis  veteres   mss.       magis  tamen  probmJum  esse   Sulamitis 
codices  ,  antiquae  euiuones  pleraeque  , 
atque  ecclesia  in  officio  legant  Sutixwitis  > 


fertur . 
forte,  aeris 


Vox  synago 
jae. 


cum  Vulgata  nostra ,  ex  hebraeo  osten- 
uit  Galmetus  ,  l 


I  N">     C:A  N  T  I  C  A-.  \  ioB 

Nesciui  dona  gratiae  spiritvialis  in  te  ,  sponsa  :  sed  anima  mea  coaturba. 
uit  me  propter  introducticr.em  tuangelicae  quadrigae  ,  qua  AjninaJab  (  qui 
interpretatur  populi  mei  spontaneus  )  id  cst  ,  Christus  per  totum  vehi- 
tur  mundum  .  Cui  ecclesia  consoiando  mox  respondet  .  Reuertere  ,  reuer- 
tere,  Sulmritis  :  wvertsrs ,  retterfere  ,  "ot  ivtueamur  te  .  Noli  turbata  esse  : 
sed  reuertere  aJ  agnitionem  tui  Rcdemptoris  ,  qui  tibi  toties  in  prophe- 
tis,  et  lege  prcmissus  est  .  Reuertere  puritate  fiJei  :  reuertere  operum 
perfectione  ,  o  Sulamitis  ,  iJ  est  ,  captiua  ,  iam  a  vinculis  infiJelitatis  re- 
uertere  aJ  tiuim  Redemptorem  ,  vt  salueris. 

1.  ^uidiidebis  in  Sulamits  ,u':si  choros  castrorttm  l  Tu  doles  sy.iago-  CAP, 
gam  cbJurafam  :  prope  est  tempus,  quod  choros  bcllantium  aJuersus  ma- 
iignos  spiritas,  et  lauJantium  Dominum  videbis  in  ea  .  §>uam  pulchri 
sunt  gresstts  tui  in  calceamentis  ^fiiia  pr\ncipis  ':  Nunc  Iaudes  ecclesiae  ab 
ipso  sponso  proferimttir  :  et  prirno  operum  constantia,  et  mortificatio  vo- 
luptatum  laudatur  in  ea  ,  quia  filia  principis,  id  cst,Chrisci  ob  gratia.ii 
baptismi . 

2.  luncturae  femoru  t  tt         ■•  ,sicut  mo?:i!';a  ,  quae  fabricata  sunt  m  i 
artif.cis  .  Duoru.n   concordia    populorurn .  spiritp.ali    prope   fecunJorum    jn, 
iunctura  femorum   designatur ,  quia  sicut  monjlg  fabrjcatur  manu  artificis  , 
sic  est  ineffabili  largitate  conditoris  nostri   firmata.  lp  monili  bona  opc- 
ra    exprimuntur  . 

?.  Vmbiticus  tn::s  ,  crater  tomatilis  ,  numquam  i;:dipe,:s  poculis .  V 
icus,  iJest,  fragtlitas iofirmitatis  nostrae,  crater :  quum  conscientia  mor- 
talitatis  ,  atque  infirmitat is  nristrae  aJmoniti ,  cak"c::ii  verbi  sakuaris  prom- 
pta  mence  proximis  propinare  satagk.uis .  Venter  ::;us,  sicut  aceruus  tri- 
tici  vallattts  /iliis,  etc.  Aceruus  tritici  vallatus  liliis  est  ,  quum  abundau- 
tia  boni  operis  sola  spe  perpetuae  lucis  colligifir.  In  ventre  memoria: 
tn  tritico  multiplicatio  boni  opeiis  :  in  Jiliis  pastitas  exprimitur  .  Itcm  in 
tricico   panis,et  in   cratue  po:us  ,  qu..e  pauperibus  dantur,  exprimuntur . 

4.  Duo  l/bera  tna  ,  sicut  duo  hinnuli gcmcUi  capreae.  Dc  Juobus vbe- 
ribus  superius  dictum  est .  Duo  vbera  ,  doctores  sunt  vtriusque  populi  . 
in  gemellis  duo  testamenta  snnt  .  GemeJ  .  pter  vnam  concordiam  . 
Coltum  tuum  ,  sicut  Purris  tea .  ltcm  in  collo  Joctores  designati  sunt , 
qui  turri  eburneae  propter  firmltatfm  ,  et  pukhritudinem  comparantur  . 
Qui   ciuitati  Dei  et  robur  pracst..nt  ,  et   Jecus  . 

5.  Octfii  tui ,  sicut  piscktae   iti  Hesebon  ,  quas  sunt  in  porta  filiae  muU 
•     -lis  .  Item  oculi  ecclesiae  coetores  propter   nutrimcntum   .    £t    recte. 

piscioae  compniv.ntur  ,  quia  rinenta  Joctrir.ae  suis  auditoribus  praebere  110. 1 
cessant  .  Hesebon  cingulum  inoeroris  interpret.uur :  quia  sancti  pro  vv.na 
laetitia  carnis  cin^u'0  abstinentiae  consti  inguiunr:  ct  bene  in  porta  muU 
tituJinis,  ob  abunJantiam  popiuorum  concui  icntiiim  per  porta.n  fidei  iq 
ecclesiam  . 
.     6.     N.atus   tuus,sicut  turrh  quas    •         '■  cotttfa   <\ 

'   in  naso   verbi   D:i   Ji  ■  ;retiotiis  design.antur ,Tur* 

,uia  emiaentissimum  ,ct   in  ■.  t  ,  1  itra 

C  c    2 


2o4  A  P  P  E  N  D  I  X     V  I. 

Damascum  :  id  est ;  sanguinarium  ,  et  impium  (  quia  Damascus  sanguinem 
bioens  interpretatur  )  significat  carnales,  et  crudeles  ,  contra  quos  sancti 
doctores  ,  in  tnrri  Libani  ,  id  est  ,  firmitate  ecclesiae    sempor   vigilant . 

7.  Caput  tttum ,  ft  Carmetus,  et  comae  capitis  tui ,  sicut  purpura  re  i 
gis  iuncta  canali&US  .  ln  capite  mens  designatur  :  in  comis  cogitationes  . 
Et  sicut  capite  membra  ,  ita  cogitationes  mente  reguntur  .  In  Carme- 
Jo  ,  id  est ,  sublimibus,  et  passione  Christi ,  quae  nomine  purpurae  expri- 
fnitur  ,  versantur  .  Canales  ,  praecordia  sanctorum,  in  quibus  alligantur  ta- 
les  cogitationes  . 

8.  §£uom  pulchra  es ,  et  quam  decora  charissima ,  itt  deliciis  .  Pulchra 
fide  ,  et  operc  decora  ,  charissima  in  deliciis  ,  id  est ,  spiritualibus  virtu- 
tibus.  Stntura  ttta  assit/iilata  est  palmae  .  Id  est  ,  rectitudo  operationis  bo- 
nae  semper  ad  victoriam  tendit  .  Et  itbera  tua  botris  .  Vberibus  doctores 
ecclesiae  propter  lac  primae  eruditionis  comparantur  i  et  botris  aequantur 
propter  mysteria   dulcissirha  aeternitatis  . 

t,.  Dixi ,  /iscendam  in  palmam ,  et  apprehendam  fructus  eius  :et  ertint 
vbera  tua  ,  sicttt  botri  fineae  .  Apte  enim  victoriosissima  crux  palmae  com- 
paratur,in  quam  Christus  ascendens  apprehendit  fructus  eius  ,  id  cst  ,  do- 
na  ,  quae  largitus  est  sanctae  ecclesiae  ,  quac  cx  illo  tempore  botros  vineae 
germinauit ,  id  est  ,  sanctos  doctores  :  qui  maiori  scientia  ,  et  gratia  pro- 
pter   crucem  ,  et  resurrectionem   Saluatoris   abundant  . 

10.  Odor  oris  tui ,  sicut  malorum  :  guuttr  tuttm  ,  siettt  1'iitum  optimum  . 
In  gutture  vox  praesentis  doctrinae,in  odore  fama  absentis  demonstra- 
tur  .  r.t  ideo  vino  illa  propter  fragrantiam  virtutum ,  haec  malis  ob  sua- 
uitatem  absentis   famae  comparatur. 

11.  Dignum  dilecto  meo  ad  potandttm ,  labiisque  ,  et  dentibus  illitts  ad 
Yitminandtim .  Kapuit  enim  sponsa  verbum  ex  ore  sponsi  :  quia  ille  vino 
optimo  eam  comparauit  ,  et  subiecit :  Dignum  diiecto  meo  ,  id  est ,  tanta 
sublimitas  est  euangelicae  praedicationis  ,  quod  ipse  dilectus  primus  per 
hanc  in  carne  apparens,  mundo  iter  caekste  aperuit.  Labiisque,  et  denti- 
bus,id  est  ,  apostolis,  praedicatoribusque   maximis  dedit   ad  meditandum  . 

12.  Ego  dilecto  meo',.  Et  non  alteri  ,  cui  totam  curam  seruitutis  ,  et 
dilectionis  impendo  .  Et  ad  me  conuersio  eius  .  Me  solam  diligit ,  et  ad- 
iuuat,  ne  deficiam  in  via  .  Egrediamur  in  agrum  ,  commoremur  in  villis  : 
rnane  surgamus  advineas :vi <iea;/.us,si  floruit  z-inea:  si  flores  fructus  par- 
turiunt  :  si  Jioruerunt  mala  pttnica  .  Quia  nullatenus  ecclesia  vel  ad  bene 
operandum  tgrediendo  procedere  ,  vel  in  exercitio  bonae  operationis  per- 
sistendo  commorari ,  vel  saltem  ad  propositum  bene  agendi  assurgere ,  vel 
animos  auditorum  suorum  ,  quantum  profecerint  ,  discernere  sufficit ,  nisi 
gratia  Dei  adiuta  ,  qui  dixit  :  Ecce  ego  z-obiscttm  sum  ,  etc.  Item  in  agro 
ehristiani  ,  in   vineis  ecclcsiae  ,  in  fioribus  fides  ,  in  fructibus    virtutes  ,  in 

Cap.  VII.  11.7.  In  Vulgata  est  tir.cta  Cartnelum  pro  purpura  sumi  ex  liebraeo 
canahbus  .  In  mss.  saepe  viticta  ,  et  iun-  cartnel ,  seu  carmil :  ex  quo  iortassc  est 
ctn  confunduntur .  Existimant  nonnulli,      hispanicum  carmin ,  et  cdrmesi. 


I  N     C  A  N  T  I  C  A.  aos 

malis  punicis  martyrium  designatur  .  In  his  enim   singulis  sponsa    diiecti 
sui  praesentiam   quaerit  . 

15.  Ibi  dabo  tibi  vbera  mea  .  Id  est ,  paruulorum  meorum  paedago- 
gostquia  in  his  omnibus  proficiunt  doctores  sancti  .  Mandragorae  dede- 
runt  odorem  iu  hatis  ucstris  .  Mandragora  proptcr  multimoda  medicami- 
num  genera  sanctorum  virtutibus  comparatur  :  portae  ecclesiae  doctores 
sunt  sancti  .  In  huiusmodi  portis  mandr;.gorae  dederunt  odorcm  ,  quum 
spiritualis  quisque  ex  se  virtQtum  famam  longe  ,  lat  que  spargunt  .  Omuia 
poi.-.a  ncua^  et  vetera ,  dilecte  mi ,  seraaui  tibi  .  Poma  noua,  et  vctera  prae- 
cepta  suntjsiue  promissa  noui  testamenti ,  et  veteris:quia  omnia  ad  eius 
gratiam  refert  ccclesia  . 

1.  ^uis  t/iihi   det  te  fratrem  meum  sugattem    vbera    matris  meae  ,  vt  cap.   VIII. 
inueniam   te  fbris  .   Vox  ista  est  antiqua    iustorum    optantium    aduentum 

Christi  in  carne  .  Sugentem  vbera  matris  meae ,  id  est,  in  synagoga  na- 
sci ,  ac  nutriri  iuxta  humanae  conditionis  naturam  .  Et  inueniam  te  foris  . 
lntus  erat  dilectus ,  dum  in  principio  erat  Verbum  :  foris ,  dum  Verbuin 
caro  factum    est  . 

2.  /  ;  deosatkr  t e .  Id  est,facie  ad  faciem  vidcbo  ,  et  os  ad  os  lo- 
quar  .  Et  iam  nte  aemo  despiciat  .  Ante  aduentum  Christi  intra  angustias 
Iudaeae  tantum  fuit  ecclesia  :  post  Ascensionem  in  toto  muudo  dilatata 
fuit,et  venerabilis  .  s/pprehendam  te  .  ld  est  ,  prompta  ,  ac  fideli  deuo- 
tione  cxcipiam   venientem  . 

j.  Lt  ducam  iu  domum  matris  meae,  et  in  cubiculum  genitricis  meae , 
ibi  me  docebis  .  PeraCtj  carnis  disp^nsatione  ,  redeuntem  Jaetis  ducam  in 
domum  matris  meae  luminibus  .  In  domum  matris  meae  ,  vbi  caelestis  Ie- 
rusalem  mater  nostra  .  Ibi  me  doccbis  potiora  sperare  dona  ,  quam  in  le- 
ge  habuissem  .  Et  dabo  tibi  pocuium  ex  Vtno  coudito.  ld  cst ,  feruentem 
amoiem  ,variis  virtutuin  pigmentis  ornatum  .  Et  muitttm  maiorum  grana- 
torurn  rneorum  .  Id  est ,  gloriosum  sanctorum  martyrum  triumphum  :  qui 
feruentissima  charitate  perferunt  flammas ,  per  quas  ad  tc  transire  non 
dubitant . 

4.  L  aeua  eius  sub  capite  meo ,  et  dextera  illiits  amplexabitur  me  .  Laeua 
carnis  Christi  dona  designat  :  et  dextera  futura  sanctorum  cum  Christo 
gautlia  exprimit  .  ^uae  est  ista  ,  quae  asceudit  de  desertu  ,  deliciis  iiffluens  , 
inuixa  super  dilectum  suum .  Vox  synagogac  mirantis  ,  quomodo  de  de- 
scrto  gentilitas  in  amplexus  subito  sponsi  ascendisset  .  Deiiciis  affiueus , 
id  est  ,  omnium  bonorum  pulchritudine  .  luuixa  super  dikctum  ,  omnia  , 
quae  habet  ad  gratiam  dilccti  retcrens.  Suum  ,  quem  mihi  soli  mitten- 
dum   putabam  . 

5".     iSuo  arbore  rnalo  suscitaui  te  .  Sub  arbore   crucis  a  perpetua  mor- 
te   reuocaui  te ,  vt  apostolos,et  cctcros   electos   cx   ludaea .  Ibi  a 
en  moter  tua  ,  ioi  vifllota  cst  genitrix  t.  j.   Idest,maior  plebs,  <-  I  iri tsi  uin 
negando,  et  Barabbam  eligendo ,  reprobata  cst .  Pone  meyvt  tignac 
super  cor  tuum  :  vt  tigt/aculttm  super  brachium  tuum  .  Vt   digito   ob  me- 

Cap.  Ylll.  n.  1.    i'io  Et  uiucniam   tt  lcrcmlum  vidttur  Vt  inutniam  :: . 


jkmS  a  p  p  e  N  D  I  X    VI. 

moriam  cuiuslibet  rei  signum  aliquod  ligamus  .  Per  cor  cogftatio^  et  pet 
brachium  designatur  operatio .  Si  me  velis  babere  .sponsum ,  intus  chari- 
tas   fide  non   ficta    sit,  et  foris  operatio   deuota  . 

6.  jgfaia  fortis  est ,  vt  mors  ,  dilectio^  dura  ,  siattinfernus ,  aemulatlo  . 
Fortis  est  vsque  ad  mortem  mea  dilectio  in  te,o  synagoga  :  sed  tua  ae- 
mulatio  dura  in  me  fuit,sicut  infernus.  Sed  verte  aemulationem  in  di- 
Jectionem  ,  et  eris  mihi  sponso  sponsa  .  Lampades  eius  ,  lampades  ignis, 
atque  flammarum  .  Dilectionis  Iampades  corda  sunt  fidelium  :  ignis,  pro- 
pter  feruorem    cordis  :  flammarum  ,  propter  operationis   efficaciam  . 

7.  Aquae  multae  non  poterunt  extinguere  charitatem ,  nec  fiumina  ob- 
rttent  illam  .  Aquas  mu!tas,et  fiumina  ,  tentationum  dicit  incursus,  quae 
vhibiJiter,  seu  inuisibHiter  animas  fidelium  impugnare  non  desinunt  ,  qui- 
bus  charitas  non  cedit .  Si  dederit  homo  omnem  sitbstantiam  dumus  suae 
pro  dilectione  ,  quasi  nihil  despidet  eam  .  Sancti  vere  totius  domus  suae 
bubstantiam  pro  dilectionis  magnitudine  quasi  nihil    despiciebant  . 

8.  Soror  nostra  parua  est ,  et  ibera  non  habet .  Prima  nascentis  ec- 
clesiae  de  gentibus  tempora  designat :  quando  adhuc  et  parua  fuit  nume- 
ro  ,  et  minus  idonea  praedicare  verbum  Dei  ,  quasi  sponsus  synagogae 
dixisset  de  ea  .  ^uid  faciemtts  sorori  nostrae  in  die ,  quando  atloquenda 
esti  Acsi  aperte  dicat  ,  parua  quidem  numero  est  ecclesia  gentium,et 
n.-cdum  verbi  ministerium  subire  snfficit  .  Quid  ergo  tibi  videtur  ,  o  syn- 
agoga  ,  de  sorore  faciendum  nostra,  quando  alJoquenda  est  ,  id  est ,  per 
verbi  ministerium  ducenda  in  fidem  :  Synagoga  tacente,  ipse  sponsus ,  quid 
fieri   dcbe;.t ,  respondct  . 

9.  Si  murus  est ,  aedifcevus  tuper  eum  propugnacula  argentea .  Acsi 
diceret  ,  si  aliquos  habet  iu  se  fortes  fide,  ingcnio  claros,  vei  philosophia 
instructos,  addamus  illis  propugnacula  argentea,  id  est ,  scientiam  diuina- 
rum  scripturarum  ,  vt  eo  facilius  possint  tutari  infirmos,  atque  indoctos  . 
Si  vstium  est.ycompingamus  illud  tabulis  cedrinis  .  Si  sunt  simplices  ,  tar 
men  docendi  studio  inhiantes  ,  proponamus  illis  priorum  exempla  iusto- 
rum  :  quo  certiuSjet  efficacius  docendi  opus  impiere  possint  .  Cedri  vir- 
tutes  sanctorum  :  et  tabube  latitudinem  charitatis  designant  .  Ad  haec 
ipsa    rcsponJet  ecclesia  . 

10.  Ego  rnurus ,  et  vbera  mea  ,  quasi  turris  .  Ex  quo  facta  suin  co- 
ram  eo,  quasi  pacem  reperiens  ,  ego  de  viuis  compacta  sum  Japidibus, 
et  glutino  charitatis  adunata  ,  et  super  fundamentum  immobile  aedifica- 
ta  .  Vbera,id  est ,  doctores  fortissimi  ,  ceu  turris  :  qui  et  paruulos  nutri- 
re  sciunt  :  et  omnia  maligiii  expellere  :  et  hoc  mihi  accidit  ex  eo  tempor 
re,quo   Christus  me  reconciliauit  ,  et  per  eum    pacem   reperi  . 

1 1.  Vinea  fuit  pacifico  meo  in  ea ,  qttae  habet  populos  .  Vinea  ,  id  est, 
catholica  ecciesia  fruct-u  abundans  fidei  fuit  pacifico,  id  est ,  Christo,  quia 
omnia  pacificauit  in  caeiis,  et  in  terris  ,  in  ea  congrcgatione ,  quae  mul- 
tos  populos  possidet  ex  toto  orbe  ,  non  ludaea  solum  .  Traditur  ea  cu- 
stodibus  prophetis,  vel  apostolis  ,  vel  angelicis  potestatibus,  et  dignitatibus. 

7.     In   Vulgata   cquae  tnultae  non  potusrnnt . 


I'N     CANTICA.  207 

!2.  Vir  autetn  pro  fructu .  IJ  est  ,  retributione  aeterna  huius  vineae. 
/Jjfert  tnille  argenteos  .  id  est ,  pro  acquisitione  regni  caelestis  ,  qui  est 
fructus  vineae,  cuncta  ,  quae  mundi  sunt  ,  reliquit  .  Millenarius  numerus 
pro  perfectione  pOnitur  .  Id  est  ,  qui  omnia  rjliquit  .  Argentei  pro  omni 
pecunia  accipiuntur .  Vinea  mea  coram  me .  Vox  sponsi  .  Verumtamcn  , 
etsi  te  aliis  commendem  custodibus ,  tamen  te  semper  in  mea  habeo  prae- 
sentia  ,  videns,et  remunerans  laboris  tui  deuotionem  in  omnibus  .  Mille 
tui  pacifici  .  Mille  tui  ,  subauditur  ,  argentei  .  Quasi  dixibset ,  qui  amore 
meo  cuncta  sua  dimittit ,  in  pace  erit ,  quia  omnem  substanciam  suam, 
quae  millenario  designatur  ,  pro   charitate  D.i    amittit  . 

13.  Et  diiceiiti  (  id  est  )  his ,  qui  custodiunt  fructus  eius  .  Qui  sunt 
doctores  sancti  ,  qui  omnia  mundi  dimictuut ,  et  in  verbo  praedicationis 
laborare  non  cessant  :  hi  duplici  remuneratione  ,  quae  ducentcnaiio  de- 
signatur ,  donantur  apud  me  .  §>uae  habitas  in  hortis ,  amici  auscultant  . 
Quia  locmio  nostra  finienda  est ,  hoc  vltimum  vale  a  me  audito  .  Sem- 
per  habita  in  hortis  virtutum  :  et  scito,  quia  amici,id  est ,  angelici  spi- 
ritus,et  animae  sanctorum  semper  te  considerant  ,  et  tuo  gaudent  aspe- 
ctu  .  Fac ,  me  audire  voeem  tuam .  idest,vox  praedicationis  tuae,  dum 
vales  ,  semper   audiatur  a   me  . 

14.  Fuge  ,dilecte  mi.  Acsi  aperte  dicat  :  quoniam   in  carne  apparens ,      Sponsa   re- 
praecepta   mihi,ac  dona  vitae  caelestis  confern.  dignatus  es  ,  nunc  his  per-  sPont->et  • 
actis,  reuertere   in  sinum   Patris ,  o  mi  dilecte  .  Asshnilare  capreae ,  hin- 

nulocjue  ceruorum  super  montes  aromatum .  Ethocmihi  sit  solatium,  quia 
continua  visione  te  nequeo  ccrnere,  salcem  crebra  visitatione  me  conso- 
lari  memcnco . 

APPENDIX     VI  i. 

De  conflictu  vitiorum  ,  et  virtutum  . 

1.  £\  postolica  vox  clamat   per  orbem  ,  atque  in   procinctu  fidei  positis,  2'T,m' 3"  !i' 

nc  secirritate  torpeant  ,  dicit :  Omnes9qui  pie  volunt  viuere  inChristoIe- 

su  tpersecutionem  patientur  .  Et  ecce,  quia  christianitas  etiam  in  suis  prin- 

cipibus  iam   reiigiosa  ,  iamque  fidelis  est,desunt    pie  viuentibus  id  Chri- ne        -s     tj 

sto  lesu  vincula  ,  verbera  ,  fl.igella ,  carceres,  equulei,  cruces,  et  siqua  sunt  necesse  est . 

diuersorum    genera   tormentorum  ;  quomodo    ergo  verum    cric  ,  quod   per 

Apostolum  sonuit  ,  vt  omnes  pie   viuentes  persequutionem    patiantur  :  an 

foite   nemo   pacis  tempore  vult    pie    viuere  in  Christo   lesu  ,   et  ideo    de- 

sunt  ist..  :  Quis  hoc  vel  desipiens  dixerit .; 

Num.  I.  In  Isidorianis  cap.  84.  n.  20.  ad  hunc  librum   descripsi  ,  edit;oncs ,  ic 

et  si-qq.   de  hoc    iibro    disserui  ,   qucm  codices  mss.  rec  ensui .  Tro  e  J.iiii      ■  '       l- 

ahi   S.  Io.mni   Chrysostomo,  alii  S.  Au-  lii   Cyprianus   i>uarez   opus   emend 

gustino  ,  alii   S.  AmbrosFo  ,  alii    S.  Isido-  sed   r.ullas   notas  ,  anc    varias     leccionCJ 

ro,aln  S.  Leoni   Magno  ,  alii   Ambrosio  apposuit .  Maurini  inter  Appendices  ope- 

Autpcrto  Bscriboni  .  Laietaui  Monitum  iuiu  S.  Augnstini  libellum    hunc  rc^c- 


2oS  A  P  P  E  N  D  I  X       VII. 

i.  In  fiac  ergo  Apostoli  sententfa  non  specialis  quorumdam  ,  sed  ge- 
neralis  omnium  persequutio  debet  intelligi  .  Et  quidem  sunt  multi  intra 
sinum  matris  ecclesiae  constituti,  qui  pie  viuentes  in  Christo ,  contumc- 
liis  afficiuntur,  opprobriis  ,  iniuriis,  derisionibusque  lacessuntur  .  Ista  vere 
est  illa  generalis  persequutio  ,  quam  Apostolus  omnes  pie  viuentes  in  Chri- 
sto  pati  descripsit  i  Non  facile  dixerim  :  quum  sint  quidam  religiosi  ,  qui- 
bus  nemo  prauorum  audeat  in  faciem  derogare  .  Alia  ergo  intelligenda 
est,quae  immanior,et  magis  noxia  est  ,  quam  non  mortalis  intorq^et 
seueritas  ,  sed  vitiorum  gignit  aduersitas  . 

g.  Dum  enim  contra  humilitatem  superbia  ,  contra  veram  religionem 
simulatio  ,  contra  subiectioncm  pugnat  contemptus,  contra  Domi.ii  timo- 
rem  inanis  gloria  ,  contra  fraternam  congratulationem  inuidia  ,  contra  di- 
lectionem  odium  ,  contra  libertatem  iustae  correptionis  detractio,  contra 
patientiam  ira  militat ,  contra  mansuetudinem  proteruia  ,  contra  satisfa» 
ctioncm  tumor  ,  contra  spirituale  gatidium  seculi  tristitia,  contra  virtu- 
tis  exercitium  torpor  ,  vel  ignauia,  contra  firmam  stabilitatem  dissoluta 
vagatio  ,  contra  spei  fiduciam  desperatio  ,  contra  mundi  contemptum  cu- 
piditas  ,  contra  misericordiam  obduratio  ,  contra  innocentiam  fraus  ,  vel 
furtum,  contra  veritatem  fallacia ,  atque  mendacium ,  contra  ciborum  par- 
simoniam  ventris  ingluuies  ,  contra  moderatum  moerorem  inepta  Letitia  , 
contra  discretam  taciturnitatem  multiioquium  ,  contra  carnis  integritatcm 
immunditia  ,  atque  luxuria  ,  contra  cordis  munditiam  spiritualis  fornicatio  , 
contra  amorem  patriae  caelestis  appetittis  seculi  praesentis  opponens  se- 
met  immergit :  quid  aliud  ,  quam  crudelis  pie  viuentium  persequutio  ad- 
ucrsus   conglobatas  virtutum   acies   desaeuit  i 

4.     O  quam    dirus  ,  o  quam    amarus  est  supcrbiae  congressus ,  quae  an- 

gelos  de   caclo  proiecit  ,  homincs    de  paradiso  eliminauit ;  cuius  exercitus  , 

atque  armorum   conflictus,  vitia  sunt,quae  breuiter  comprehensa    tetigi- 

mus?  Sed  videamus,  qualiter  castra  caeli  ,  et  inferni  dimicent :  arma  Chri- 

sti,  et  diaboli  collisa  decertent . 

Dicit  superbia      3.     Certe  multis,immo   ctiam  pene  omnibus  melior  es  verbo  ,  scien- 

tia  ,  diuitiis,  honoribus,  ct    cunctis  ,  quae  vel  carnalibus  ,  vel    spiritualibus 

suppctunt ,  charismatibus  :  cunctos  ergo  despice  ,  cunctis    temctipsum    su- 

pcriorem  ostcnde . 

Humilitas  ve-      6.     Memento  ,  quia  puluis  cs  ,  quia  cinis    es  ,  quia   putredo,et  vermis 

ra  re^-ondet  .  es  j  qUia  etsi   aliquid  es,nisi  tanto  te  humilies  ,  quanto   magnus   es  ,  pcr- 

Gencs.  3.  19.  jes  omnino ,  quod  es  .   Numquid  tu  altior,  quam    primus  angelus   -;  num- 

Ecch.  3.20.    ^jj  tu   Splencliclior   in    terra,quam    Lucifer  in    caelo  i   Qj.iod   si  illc    de 

tanta 


snerunt  ,  discrepantia  lectionis  alicubi 
notata  ,  De  titulo  libri  videri  possunt 
commentarii  nostri  ad  Psychomachiam 
Prudentii ,  eiusdem  arguraenti ,  et  tituli 
carmen  egregium  . 

2.     Mortalis  :  alii ,  maierialis . 


3.     Opponens  :  al.  oppugnans  . 

4.  Eliminauit  :  al.  exterminauit :  al. 
minauit  .  Pro  collisa  al.   consilia  . 

6.  Per  qucmdam  sapientem  :  ita  etiam 
infra  .  Quam  locutionem  Ambrosii  Aut- 
perti  propriaro  Maurini  existimant  . 


DE  CONFLICTV  VITIOR.  ET  VIRT.  209 

tanta  sublimitate  per  superbiam  ceciJit ,  quo:noJo  tu  aJ  caelestem  celsitu  Ji- 
nem  superbiens  de  imisconscendes  ,  qui  illa,  quamJiu  hic  viuis,  conditione 
teneris  ,  de  qua  per  qucmdam  sapientem  dicitur  ,  Corpus  ,  quod  corrumpitur,  Sap.  9.  1  y, 
aggrauat  animam  ,  et  deprimk  terrena  inhabitatio  sensum  mttlta  cogitantem  i 

7.       Quam    densissimis    putamus    in    terra    superbiae     tenebris    Iu-  ■"»>'«  14-  **' 
tum  nostrum  inuo!ui,si    potuit  in   caelo  stella  ,  quae    mane    oriebatur  , 
lucis  suae  globos  amittere  i  Au Ji    ergo   potius  lucem   veritatis   dicentem  : 
§fui  sequitur  me  (  inquit  )  non  ambulat   in  tenebris ,  sed   habebit    lumen  I0.8. 12. 
i/itae  •  Ln  quo  autem   ipsa  esset  sequenda,  alibi  praemonuit  ,  dicens :  Di-  Matth.xi.19, 
scite  a  me  ,  qttia  mitis  sttm  ,  ct  humilis  corde ,  et    iuuenietis   requiem  aui- 
tnabus  vestris  . 

8.  Audi  ,  tumor  superbiae,  anJi  dicentem  ad  h  lec  humilitatis  magistrum  : 

Omuis,  qui  se  exalt.it ,  humiliabitur ,  et  qtti  se  humiliat  ,  exdltabitur  :  et  Matt'i-  23.12. 

illud  ,  Super  quetn  requiescet  spiritus  rneus ,  nisi  super  hnmilem  ,et  quie-  Isai.  66.  2. 

tum ,  et  tremeutem  sermones  meos:  Audi ,  quid  etiam  de   illo  Apostolus  di- 

cat  ,  qui  te  ad   sectandam    humilitatem  inuitat  .   Ait  enim  :  §)rei  quum   in  Philipp. 2.6.7. 

forma    Dei  esset ,  non  rapiuam   arbitratus    est    esse  se   aequalem   Deo  ,  sed 

semetipsUm  exinauiuit ,  formam   serui  accipiens  ,  i:i  sifnilitudinem  hominum 

factus  y  et  habitu  inuentus  ,vt  homo :  humiliauit  semetipsum  ,  factus    obe- 

dieus  vsqUfi  ad  mortem  ,  mortetn    autem   crucis  .  Si  ergo  tanta   humiiitate 

se  deprimit   diuina  maiestas ,  quomodo  superbire  in  aliquo  debet  humana 

infirmitas  i 

9.  Age    bonum  ,  quod  vales:  ostende    cunctis    bonum  ,  quod  agis  :  vt    Inams  glorla 
bonus  Jicaris,  vt  sanctus,et  venerabilis  ab  omnibus    praeJiceris :  vt  tam-  diclt. 
quam  Dei  electus   noscaris  :  vt  ncmo  te  contemnat  ,  nemo  te    despiciat  , 

6ed  vniuersi    debitum  tibi  honorem   persoluant  . 

10.  Siquid  boni  aliquando  agis  ,  non  pro  transitoriis,  sed  pro  aeter-  xlmor  Domi- 
nis  id  honoribus  age  :  absconde  ,  quod  facis  ,  in  quantum  potes  :  quoJ  si  ni  respondet. 
ex  toto  non  vales,  sit  in  corJe  tuo  occultandi  voluntas  ,  et  non  erit  de  Intentiorecta, 
ostentatione  vlla   temeritas  ,  nec  criminis  erit  aliqnando  manifestare  ,  quod 

semper  vis  celatum  habere  .  Sic    denique    duas    Redemptoris  sententias  , 
sibi  quasi  contrarias  ,  vidcbcris  aJimpIesse  ,  quibus    dicitur ,  Facieute  te  M     ,    , 
eleemosyuam ,  uesci.it  sinistra  tua  ,  quid  faciat   dextera  tua  ,  sed  eleemosy- 
na  tua  sit  iu  abscoudito  ,et  Pater  tttus  ,   qui  videt  iu  abscondito  ,  reddet 
tibi .  Et ,  videaut  vestra  opera  boua ,  et  glorificeut  Patrem  vestrum  ,  qui  Matth.  5.  16. 
caelis  est . 

11.  Cauc  prorsus,  ne   illa  sententia  tibi  conucniat ,  qua  de  hvpocritis 
dicitur:  Omuia  opera   sua  faciuut,  i>t  beatificeutur  ab  hominibus  :  ame  ■  Ji-  Mattb.  6. 
co  vobis ,  receperunt  mercedem  suam  .  Attende  tibi  in  cunctis,  quae  agis, 

nc  cenodoxiae  elatione  pulsatus  cum  his  ,  qui  etiam  de  miraculorum  si^nis 

gloriabantur ,  audias :  Videbam  Satauam ,  sicut  fulgur ,  Aes\  10.  tff. 

hixd  time  :  nam  scriptum  cst  s  Timcr  Domi  ia ,  et  gloriatiu  ,  et  toe-    EccW.  1.  xi. 

_., .  .    et  17. 

ir.     Ttbi  conv.cniat :  al.  te  conxcni.it  .       Infra    post   Corona   exult.iti.ir.il   alii   alia 

i.t    iuox  ,  mcrcedem  suam   ab   hominibus       addunt  e<  codcm  loco  Lcclcsiastici  ,  qUaQ 

u  ,  quas  ttmauerunt ,  Atttndt  ctc.      plurcs  omittunt. 

Tcm.Vll.  Dcl 


a  i  o  APPENDIXVII. 

titia  ,  et  coroia  exultationis  .  Timor  Domini  delectabit  cor  ,  et  dabit  lae- 
titiam  ,  et  gaudium  ,  et  longitudinem  dierum  .  Timenti  Dominum  bene  erit 
in  extremis  ,  et  in  die  defunctionis  suac  benedicetur  .  Et  inha:  Radix 
sr.pientiae  timere  Dominum ,  et  rami  iliius  tongitudo  dierum  . 
Simulatio  sug-  12.  Qiiia  nihil  boni  in  abscondito  facis,ne  a  cunctis  cognitus  dete- 
§"'*•  sterisjfinge  te  foris,quod    intus  esse  non  appetis  . 

Vera   religio        15.     Nequaquam   omnino   id    agas  ,  sed  niagis  satage  bonus  fieri,quod 

respondet .       non  es  :  nam   ostendere  hominibus,  quod  non    es,  quij    aliud,quam    da- 

Matth.  23. 2j.  mnatio  est  i  Memor  esto  itaque,  quod  dicitur  :  Vae  toois ,  scribae  ,  et  pha- 

26.  «27.         risaei  hypocritae ,  qui  mundath  ,  quod  deforis  est  calicis  ,  ct  paropsidis  ,  in- 

tus  autem  pteni  estis  rapina,  et  immunditia  .  Pharisaee  caece  ,  munda  prius, 

quod  intus   est  calicis,  et  paropsidis  :  vt  fiat  mundum,quod  dcforis  est  . 

14.  Itemque  illud  ,  quod  in  euangelio  inculcando  repetitur  :  Vae  fo- 
bis,scriuae  ,et  pharisaei  hypocritae  ,  qui  similes  estis  sepulcris  dealbatis  y 
quae  fuiis  apparent  hominikut  speciosa  ,  intus  plena  sunt  ossibus  mortuo- 
XOtn  ,  et  vmni  spurcitia  :  sic  et  los  deforis  quidem  apparetis  hominibus 
iusti ,    intut  autn/i  pteni  estis  hypocrisi  ,  et  iniquitate  ;  necnon  et  illud, 

Jvlatth.  7.  15.  quod  de  talibus  scriptum  est ;  Venient  ad  'aos  in  lestimentis  ouium  ,  in- 
trinsccus  auteni  sunt  tupi  rapaccs  . 

Ektio  obiicit .       ij.     Qyalis  es  tu,vt  peioribus   obtemperes  ?  deterioribus    famulatum 

exhibe;.s  .J  te  magis,quam  illos    decuerat  imperare  ,  qui  tibi  non   possunt 

ingenio,veI  industria,  aut  viribus    coaequari  .  Ootempera    igitur  imperio 

Dei ,  et  non   sit  tibi  vlterius  cura  de  aliquo  . 

Beata  autem        ,5,     $i    f)ef   obtemperandum   est  impcrio,  humano    subJi     necespe   -est 

re*  magisterio  :  ipse  enim  dicit;  g{ui  vos  audit,  me  audit-.et  qui  <vos  spemit , 

spon  e   .  f/ie  spernit .  Ita  (  inquit  )  oportet  ,  sed  si  talis  ,  qui  imperat ,  esset :  noa 

est  talis  ,  per  quem  Deus  imperet  .  Sed  Apostolus  contra,  Non  est  pot- 
estas,nisi  a  Deo  :  quae  artem  sunt ,  a  Deo  ordinata  sunt  :  itaque  qui  re- 
sistit  potestati ,  Dei  ordinationi  resistit .  Quales  enim  esse  debeant  hi ,  qui 
imperant  ,  non  est  subditis  discutiendum  . 

Matth.  20.25.        17.     Et  quidem  primis  ecclesiae  pastoribus  Dominus  dicit ,  Scitis ,  quia 

etc.et  23.2.60.  reges  gentium  dominantttr  eorttm  ,  et  qui  potestatem  exercent  inter  cos , 
benefici  vocantur  :<vos  autem  non  sic3sed  qui  vutt  iit  'vobis  esse  maior  9 
erit  otnnium  seruus  :sicut  fHius  hominis  non  <venit  ministrari  ,  sed  mini- 
strare  ,  et  dare  animam  suam  pro  muitis .  Sed  tamen  quia  non  omnes  ta- 
les  futuros  praeuidit ,  subiectorum  omnium  personas  in  discipulis  assu- 
menSj  praemonuit  dicens  :  Super  cathedram  Aloysi  sederunt  scrioae ,  et  pha- 
risaei ,  quaecumque  dixerint  vobis ,  facite  :  quae  atttem  faciunt ,  facere  nolite . 

Inuidia  dlcit .  18.  ln  quo  ilio,veI  illis  minor  es?cur  ergo  eis  vel  aequalis,vel  su- 
perior  non  es  i  quanta  vales,  quae  ipsi  non  valentfnon  ergo  tibi  aut  su- 
periores  ,  aut  etiam  aequales  esse  debent . 

Fraterna  con-        ,0.     sj  ceteros  virtutibus  antecellis,  tutius  in  loco  infimo,  qnam  in  snm- 

gratulatio  re-  mo  temetipsum   conseruas  ;  saepe  enim  de  alto  peior  fit  ruina :  quod  si  ti- 

15.  Ad  raarginem  :  Elatio  obiicit  :  16.  A  Deo  ordinata  :  al.  cutn  Vul- 
al.  inobedientia  dicit .                                gata  ad  Roea,  j}.i.  aDto  erdinatae » 


DE  CONFLICTV  VITIOR.  ET  VIRT.  2!l 

bt ,  vt  asseris  ,  quidam  superiorcs  ,  vel  acquales  sunt ,  quid  te  lr.edit  i  quid 
tibi  nocet  i  caue  prorsus  ,  ne  dam  aliis  locum  inuides  cclsitudinis  ,  illtim 
imiteris,  de  quo  scriptitm  retines  :  Inuidia  diaboli  mors  introiv.it  in  orbem  Sapisr.t.  i.M 
terrarum  ;  ivtitantur  aaiem  illum  ,  qui  sunt  ex  parte  Ulittt  . 

i->.     Absit  ,  vt  i!!um  ames  ,  quem    in  omnibus    contrarium   habes  ,  qui  Odiurn  dicit  . 
tibi  derogat ,  qui  tibi  ir.sultat  ,  qui  te  conuiciis  exasperat,  qui    tibi  peccata 
tua  improperat,  qui  te  dictis  ,  operibus,  atque  honoribus  semper  praeire  fe- 
stinat  i  nisienim    tibi  inuideret ,  nequaquam  se  ita  praeferret . 

2i.     Numquid  ,  quia  haec  ,  quae  narras,odio  habcnda  sunt  inhomine,     Dilectio  re- 
propterea  non  est  amanda  Dei  imago  in  homine  .'  sicut  Christus  ,  qui  inspondet. 
cruce   positus  inimicos  suos  dilexit ,  et  ante   crucis  tormentum    admonuit  Horno  aman- 
dicens  :  Diligite  ini,;:iccs  vsstros,et  bsnefacite   his   ,  qui    oderunt   fos  ,  et         '  etsl 
orate  pro  persi  us ,  el   calti. .  ,  •:.'  sitis  fiiii   patris  i>e-  iens,  no:i    a" 

stri  ,   qui  in  caelis  est  .  Et  sicut  per    Salomonem  ,  et  apostolos    dicitur :  Mattfa  \ 
5i  esurierit  inimicus  tuut,ciba  Ulttmxsi  titit3potum  da  Hti  :  hoc  ettim  fa- Proaerblis.21 
ciens  carbonet  ignit  congeres  tuper  caput  eitis . 

22.  Cui  sententiae  Apostolus  ex  propiio  subiunxit  dicens ,  Noli  vinci  Rom.  i*.  20 
a  malo ,  ted  vi   ..    i/t  bofto   maium  :  quod  contra  de   his  ,  qui  fratrcs  odis-  et  21. 

se  noscnntur  ,  per  loannem  dicitur  :  Qui  odi:  tuum  ,  homicida  ett :  1.  Io.  3.  iy. 

et   scitis ,  quia  omuis   komidda  ao/t    habet  i<ita;a  aeternam   i?i  se  manett- 

tem  .  Et  rursum  ,  ^ui  odit  fratrem  tuum  ,  in  u  tebris  ambulat ,  et  in  tene-  i.lo.  2.  xt. 

brit  est  vsque  adhttc ,  et  nescil ,  quo  eat  ,  qaottiam  tenebrae  obcaecaueri    t 

ocutot  eius  . 

23.  At  (  inquis  )  saflkit   mihi ,  quod  amantes  me    diligo  .  Sed  Domi- 

rus  e  contrario  :  Si  enim  diligitis  ees3qm  vot  diligunt ,  quam  me,  tfatth.  5.46. 

haoebitisi  nonne  et  publicani  hoc  faciunt  i  Quid  tu  ad  haec  obiicere  vales  i 

Certe ,  H/ti  odit  fratrem  s;:um  ,  manet  in  morte  :  et  q-.ii  diligit ,  in  Deo  manei  , 

et   Detts  in  co  .  Omncm  ergo  amaritudinem   fellis  cuome,  et  quoquo  pa- 

cto  valueris,  charitatis  dulcedincm  stimj  :   nihii    enim    suauius  ,  nihil    illa 

beatius  est .  Detts  (  inquit   Loannes  )  charitas  est :  ct  egrcgius  praedicator : 

Charitas  l:ei  dijjuta    tst   in    cordibus    nostris  per   Spiritum  sanetum ,  i\:ti  1.  Io.  4.  i5. 

•datut  est  nobis  .  Vnde  neque  immerito    delictortim    facinora    tcgere    dici-  Rom.  5.  5. 

tur:  sicut    scriptum   est  ,  Vniuerta  delicta   operit  ckaritat .  Prouerb.10.12 

24.     Qtiis  poterit   sustiaere  i  quis  silentio  tegcrc ,  quanta  ille  ,  vel  ille  Dc-tractio   dl- 
praua  committit  ,  nisi  forte  qui  consentit  i  cit . 

2J.     Nec  tacenda    sunt   roala   proxin.i  ,  ncc  consentienda  ,  sed  charitate  Libertasiusta* 

terna  in  faciem  proximus  est  redarguendus,  uoa    autcm    occulte  detra-  correptionis 
hendus .  QuolI   si  obiicitur ,  iccirco  fratrem  coram   oculis   increpare  no!-resP°    "' 
le  ,  ne   exasperatus    non    correptione    proficiat ,  scd   magis  c\   correptione  ^1-'-'3.  Fro 
scanJalum  sumat  :  occurrit  scriptura   cliuina  ,  et  vcrsa  vice  hoc   magis         1    l  orriricr 

lum  esse  dcnuuciat ,  dicens :  Sedetn  aduertuy  fratrem  tuam  detrahebat ,•  Psalm.  49.30. 
et   aduertut  filium  matiis  tttae  poncbat  tcandalum .  etix. 

iT.     Pcr   Snlomcntm  ,(t  apotfoht :  il.      rjuc   Ambrosii  Autperti  propnum   M 
pcr   Siihmoncm   apostolum  .  rini   agnoscunt  .  Nonimtii    coblra   n>'S. 

E&regiiu  practicator  :  hoc    quo-      aJJuni 


212  APPENDIX     VII. 

»6.     Maius  enim  scandalum  suinit  ,  qui  sibi  detrahentem  intelligit ,  quam 

_.  qni  corripientem  sustinet,et  quia  nonnumquam  errata  delinquentium   ad 

L>iscreta   cor-  "  '.,  ,  ■  1  • 

re_,.j0  _  tempus  silentio  tegenda  sunt  ,  vt   aption   tempore  corngantur  ,  snbiungi- 

\\\r :  Haec  fecisti  >et  tacui .  Ne  autem  ex  hoc  discreto  silentio  detractores 
sibi  plauderent ,  qui  ,  dum  semper  occulte  derogare  malunt  ,  numquam  in 
apertam  increpationem  prosiliunt  :adhuc  subinfertur  ;  Existimasti  iuique  , 
quod  ero  tibi  similis  ;  acsi  diceretur  :  iniquum  est  cogitare ,  vt  inde  de- 
tractori  similis  appare.  m  :  vnde  ad  tempcis  reticens  ,  nec  derogans  ,  locum 
apertae  correptionis  expecto ,  vnde  et  protinus  subditur  ;  Arguam  te  ,  et 
statuam  totitra  faciem  tuam :  veluti  diceretur,  non  in  occulto  ,  vt  est  tua 
constutuclo,  sed  in  aperto  ,  vt  est  mea  solicitudo  ,  aptum  corripiendi  tem- 
pus  cxpectans  ,  peccatorem  arguam  ,  et  eius  delicta  contra  faciem  illius 
statuam  . 

27.     At  (  inquis  )  non  odi,sed  amo  ,  quem  ita  in  absconditis  diiudi- 

cans   reprehendo  .  lmmo    magis  hunc  odis  ,  et  non  diligis  :  vnde  detrahis, 

et    non  corrigis .  Qtiam  sit   autem    detestanda    obtrectatio   proximi  ,  ple- 

Psalm.  100.5.  risque    in  locis  scriptura  diuina  testatur :  vnde  est  illud  :  Detrahentem  ad- 

Iscobi  4.  xi.      uersus  proximum  suum  occulte,  hunc  persequebar  ;  et   illud  :  ^ui  detrahit 

fratri ,  detrahit   legi :  illudque  :  ^ui  detrahit  fratri ,  eradicabitur  :  necnon 

Gal.  5.  15.        et    illud  Apostoli   Pauli  :  Videte  ,  ue    dum   inuicem  mordetis ,  abinuicem 

consumamini  . 

Ira  dicit .  2S-     Quae  contra  te  aguntur,  aequanimiter  ferri   non    possunt ,  immo 

patienter  tolerare  peccatum   est :  qnia  si  non  eis  cum   magna  exasperatio- 

ne    resistitur ,  contra  te  deinceps  sine  mensura    cumulabuntur . 

Patientia  re-        29.     Si  passio  Redemptoris   ad   mentem  reducitur ,  nihil  tam  durum  est , 

spondet.  quod  non  aequo  animo   toleretur  .  Christns  enim  (  vt  ait  Petrus  )  passus 

i.Petr.  2.  21.  est  pro  nobis,  uobis  reiinquens  exemplum  ,vt  sequamur  mestigia  eius  .  lpse 

Matth.  10.25.  autem   dicit  :  Si  patrem  familias  Eelzebub  vocaueruut,  quanto  magis  dome- 

I0.15.20.et  23  sdcos  eius :  si  me  persequuti  sunt ,  et  vos  persequentur  .  Sed    quanta    sunt 

in  comparatione   passionum  illius ,  quae  patimur  l  ille  enim   opprobria  5, 

irrisiones ,  contumelias,  alapas  ,  sputa  ,  flagella,  spineam  coronam,  crucem- 

que  sustinuit  :  et  nos  miseri  ad  nostram    confusionem    vno  sermone  fati* 

gamur,vno  verbo   deiicimur  . 

2.  Tim.  2. 12.       20.     Et   quid  agimus  de  eo,  quod  dicitur  :  Si  non  compatimur ,  nec  con- 

regnabimus  l  Qtiapropter  retundendi  sunt  irae    stimuli  ,  et  eius  metuenda 

BIatt.5,22.23.  damnatio  :  vnde  scriptum  legimus:^/'  irascitur  fratri   suo  ,  reus  erit  iu- 

dicio  :  qui  autem  dixerit  fratri  suo   racha  ,  reus  erit   concilio  :  qui  autem 

dixerit  fatue  ,  reus  erit  gehennae  ignis  .  Ibi  tamen  remedium     inuenitur 

ex  eo ,  quod  subditur:  Si  ojfers  munus  tuum  ad  aitare ,  et  ibi   recordatus 

fueris  ,  quod  frater  tuus  habet  aliquid  aduersum   te ,  reliuque  ibi   munus 

tuum  ante  altare,et  <vade  prius  reconciliari  fratri  tuo  ,  et  tunc   veniens 

tifferes  muuus  tuum  . 

Oratio  ne  fiat,         Jl.     Acsi  aperte  diceretur ,  nec  in  corde  tacitam  precem  eflundas,  nisi 

aesoproximo       ^      ^   ^.^   f^    sic  Autpertns  l.i-  30.     Inuenitur ;  al.  innuitur . 

nnn  paca  0  .     .^  ^oc>  Ci^  ?>  ^  yt  notarunt  jyiaurini .  31.     De  (ordibus  ves!ris;a\.  omittunt. 


DE  CONFLICTV  VITIOR.  ET  VIRf.  213 

prius  offensum   proximum   satisfr.ciendo  ad  Jenitatis    inansuetudinem    p;r- 

ducas  :  munus  enim  nostrum  est   oratio  nbstra ,  altare    vcro    nostrum  est 

cor  .  Ille  autem,  qui  hoc   facere  ,  quoties  inter  duos  sine  causa  ira  fueiit 

excitata  ,  studuerit ,  promissam  damnationem  nequaquam  incurret .  Sedsunt 

multi  ,  qui  petenti  sibi    veniam    delicta  non  remittunc,  contra  quos    illa 

Domini  sententia  venit  ,  qua  dicitur :  j5i  non  div.iseritis  hominibus  pecca-  Matth.  6.  14. 

ta   eorum  de  cordious  lestris 3  nec  pater  icster  caelestis  dimittet  vobis  pec- 

cata  vestra  . 

32.  PJura  sunt    (  inquis  )  ,  quae   commisit ,  et  me   saepius    offendit  . 
Ad  haec  non  ego  ,  sed  Dominus   respondet  .  Nam  quum  Petrus  ad  eum  di- 

ceret :  Quotiet  peccait  ih  me  frater  ».eus,et  ditnittarn  ei '.  vsque  septiesi  Matth.  iS.  iz. 
et   ille   ad   eum   inquitrAc//  dico  tibi  vsque  septies,  sed   vsque septuagies  ' 
septies  .   Quam    multi  autem   sunt ,  qui  suas  iniurias  tarde    relaxant  ,  Dei 
vero  citius  indulgent  r  fitque  nonnumquam  ,  \t  occasione  Domini  iniurias 
vindicandi  ,  suas    vindicent    irati . 

33.  Qiiid  quoque  ce  illis  dicendum    est ,  qui   furore    caccitatis  vsque 

ad  verba   prodeunt  maledictionis  j  nisi  hoc quod  Apostolus  ait :  Neque  ma-  i.Cor.  6.  10. 
ledici  regiiK*,.    I  ei  possidebuut  i  quod   lacobus  exaggerando    detestans  ait  :  lacob.^.S.etc. 

Liuguam  nullus  h    ..' ■  -    potest ',  inquietum  malttm  ,  pteua  veneno 

mortifero  ,  in  ipsa  benedicimus  Deum ,  et  Patrem ,  et  in  ipsa  maledicimus 
homines ,  qui  ad  similitttdinem  Dei  facti  suut,ex  ipso  ore  procedit  bene- 
dictio,et  maledictio  .  Non  oportct ,  fratres  mei  ,  haec  ita  fieri  ;  numquid 
fons  de  eodcm  foramine  emanat  dulcem  ,  et  amaram  aquamrhac  de  cau- 
sa  alibi   etiam  dicitur ;  Aiors  ,  et  vita   in  manibus  linguae  .  Prouerb.18.21 

34.  Numquid    stuJtis,  numquid  insensatis  ,  ac  brutis  animaJibus  Jenia    Proteruiadi- 
verba  ,  et  non  magis    asperrima  (  vt  tales  decet  )  ,  dum  deJinquunt,  obii-  cit . 
cienda   sunt  i 

35.  Non  tua  in  his  persuasio,  sed  Apostoli  sequenda  est  praeceptio ,     Mansuetudo 
qui   de  hac  sententia  dilectum    discipulum  admonet  dicens  :  Seniorem  m  respondec . 
increpaueris ,  sed  obsecra  ,  vi  patrem  ;  iuuenes  ,  vt  fratres :  auus ,  it  tnatres ;  1  •  Tim.  5.  i. 
adolescentutas  ,rJt  sorores  in  omni  castitate  .  fct   rursum  ;  Seruum  (  inquit  )  et  J- 
Domini  non  oportet  titigare  ,  sed  mansuelum  essc  ad  omnes ,  docibilem  ,  pa-  2.  Tim.  2.24. 
tieutem,  cum  modestia  corripientem  ecs,qui  resistunt  veritati  .  et25. 

36.  Rursumque  :  /irgue  ,  obsecra  ,  iicrepa  iu  ot/.ni  patieutia  ,  et  doctri-  2.  Tim.  4.  2. 
na  ;  quod  videlicet   malum    proteruiae  deterius  adhuc  subditis,  quam  prae- 

latis   nocet  :  saepius  enim   C(  ntingit ,  vc  leniter,ac  cum    charicacis  dulce- 
dinc  prolatam  correptionem  spernant ,  et   contra   humilitatis   verba  despe- 
ctionis  emittant  iacula  ;  vndc   scriptum   est  :  §)ui  arguit  derisorem  ,  ipse  sibi  Prouerb.  9.  7. 
facit  iniuriam .  E  contra  de  illo,qui  per  increpationem  proficit  ,  dicitur;  et  s- 
Slrgue  sapieutem  ,  et  amabit  te  . 

37.  Testem  habes  Dcum   in   caeJis :  non  tibi  sit  cura,quid  de  te  suspi-  Tnmor  iieit . 
centur  homines  in   terris  . 

38.  Non  cst   danda  dotrahcndi    occasio  ,  ncc   susurrandi   suspicio  :  sed  Humilis  saris- 
„,       r,  , .  ,  *actio  xejpon. 

_  30.     t.i  amabit  te  .  Apud  S.  Ambro-  38.       Qui  christiano  ncminc   ccniiti  :  <Jet . 

Mum  nonnulU  hic  adduntur  .  ar-ud  S.  Augustinum  ,qui  ehrittiana  fidi 


ji4  APPENDIX     VII. 

i.  T!m.  5. 14.  si  sunt ,  quae"   corrigantur  ,  manifestanda  :  aut  certe  si  desunt ,  tiumili  pro« 

i.Cor.  S.  4.    testatione   neganda  :  quia  et   Apestolus  admonet  ,  nullam   occasionem  da« 

re  diabolo  maledicti  gratia  :  quod  et  in  illis    detestatus  est ,  qui  cbristia- 

no  nomine  censiti ,  in  idolio  ad  comedendum  recumbebant :  et  quamquam 

iiolum   pro  nihilo  ducentes ,  immolata  ,  quasi  innoxios   cibos  ,  sumerent  , 

infirmas  tamen  fratrum  conscientias   per    hoc  factum  ad  nefandos   idolo- 

rum  ritus  trahebant  . 

Tristltia dicit.       39.     Quid  habes,  vnde  gaudeas,quum  tanta  mala  de  proximis  portas  i 

perpende,cum   quo  moerore  omnes  intuendi  sunt  ,  qui   in  tanto    contra 

te   amaritudinis  felle   vcrsantur  i 

Spirirnalegau-      ^0,     Geminam   esse  tristitiam  noui  ,  immo    duas    esse  tristitias    noui : 

dium  respon-  vnam  sciitcet ,  quae  salutem  ,  alteram  ,  quae  perniciem  operatur  ;  vnam  , 

„  !   .  .    .      quae    ad  poenitentiam  trahit  ,  alteram  ,  quae  ad  perditionem  oerdncit.  Tu 
Tr:s?:::a  du-    '    .  ,  ....  •  j  • 

cr-.iiem  vna  ex  iJlis  esse    cognoscens  ,  sed  omnino  quae  mortem  operans: 

non  est    igitur  in  his   contristandum ,  quae  suades,  sed  contra  magis  gau- 

dendum   in  his,quae   necdum   intelligis :  quia  et    dator    gaudii    perennis 

Mar.h.  15.  xi.  dixit  :  ^uttm  persequuti  <vos  ftierint  homines,  et  dixerint  ontue  malum  ad- 
ttetsum  vos ,  mentientes  propter  nomen  meum  ,  gaudete  ia  illa  die  ,  et  exul- 
tate  :  ecce  enim  niert.es  vestra  copiosa  est  in  caelis .  Memento,  quia  nostrae 

Act  5.41.       religionis  culmina,  Apostoli  ibant  gaudentes  a  conspectu  concilii  t  quoniam 
digni  habiti  sunt  pro  nontine  Iesu  contumeliam  pati  :  nullus   ergo   moero- 
ris   locus  esse  debet,vbi  tanta  laetitia   succedit . 
Torpor ,  et       41.     Si  lectioni  continuato  studio  semper  insistis ,  oculorum  caliginem 

ignauiadicunc  ir.curris  :  si  indesinenter  lacrvmas  fundis  ,  ipsos  etiam    oculos    amittis  :  si 
pro  te    latis  \igiliis  psalmerum  censum  persoluis,  insaniam  capitis  acquiris  : 
si  quotidiano  te  conficis  !abore,ad  opus  spirituaie  quando  constuges  i 
Exercitium        42«     Quid   Clbi   adhuc   proferenda  tam  Ionga  temporum    promittis  spa- 

viruiturn  .  tia  !  numquid  scis,  si  crastina  viues  die  c"  immo  etiam  si  vel  vnam  ho- 
ram   in   hac  vita  facias  !  an  forte  mente  excidit ,  quod  Saluator  iu  euange- 

TVuatth.i^.  13.  Jio  dicit :  Vigilate ,  quia  nescitis   diem  ,  neque  horam  ?  Quapropter    discute 
torporis   inertiam  ,  semperque  memento,  quia   regnum  cselorum   non  tepi- 
di  ,  non   molles  ,  non   desides,sed  violenti  ,  atque  feruentes   diripiunt  . 
Di«oluta  va-       4?.     Si   Deum  esse  vbique  credis  ,  cur  vnum    singulariter    locum  ,  quo 

gatio  ciicit .      tanta   mala  perpetrantur ,  custodis,  et  ad  alia  potius  non  transis  i 

Firma  stabili-       44.     Si  ita  est ,  vt  asseris ,  quia  vbique  Deum  esse   fateris  ,  ergo  nec  iste 

tas  dicic.  ]ocus  dcscrendus  est  ,  quem  fugere  appetis,  quia  et  in  ipso  Deus  est .  At  ,  in- 

quis  ,  meliorem  inquiro,  meliorem    inuenio  :  sed  respondeo  :  numquid    me- 
Jiorem  ,  aut  etiam    talem  inuenies ,  qualem  diabolum  ,  et  hominem   perdi- 

Gen.  3. 23...  disse  cognoscis  i  memor  esto  itaque  ,  quia  primus  angelus  de  caelo 
ruit ,  et   primus    homo   de  paradiso    expulsus  ,  ad  aerumnam    huius   seculi 

-cn.  \p,  peruenit  .  Attende,  quia  l.ot  exercitio  maiorum   probatus  inter  sodomitas 

•  ccnsentes ,  et  supplent  Maurini  ,  idolum  40.     Forte  ,  moerori  Iccus  . 

nih.il   esse  .  Quocl  non   phcet  .  A\\\  ,  q:ii  42.     Apud  S.Augustinum  ,  discute  cor- 

ckristianae  fidci  consenticntes  :  apud  S?.n-  poris  inertiam   ...  violcnti  ,  vimque  f.t- 

ctum   Leonera  ,  qui    christianam   f.dem.  cicntes  .  Maurini  coniiciunt ,  excute  pro. 

censentes ,  discute . 


DE  CONFLICTV  VITIOR.  ET  VIRT.  215 

snnctus  fuit,  in  monte  vero  securitate  torpens  inebriatus  cum  filiabus  puc- 

cauitrquod  videlicet  vagationis  taedium  adhuc   alteram    speciem   reddit, 

dum  quosdam  etiam  in  vno  Joco    perseuerantes  a  spiritualibus  retrahens,    . 

vel    terrenis  ncgotiis  implicare,  vel  rebus  vilissimis  satagit  occupare,  con- 

tra  dicta  Apostoli  perpetrans ,  qui  att  :  Nemo  miiitans  Deo  ,  impiicat  se  ne-  2.  Tim.  2.  4. 

gotiis  sectdaribus  ,  ft  ei  placeat ,  cui  se  prooauit  .  Et  rursum  :  sine  inter-  i.Thess.j.ifi. 

missione  oratc  ,  in  omi.ious  gtatias  agite  . 

45.  Qiiae  ,  et  quanta  commisisti :  quam  grauia  criniina  l  quam  innu-  Desperatio  di- 
mera  delictai  et  tameu  in  melius  necdum  vitam  mutasti  ,   necdum  con-  cit . 
uersationcm  vtiliter  correxisti :  ecce  euim  (  vt  cernis  )  mala  semper  con- 
suetudine  obligatus  teneris  ,  conaris  exurgere  ,  sed  psccatorum  oneribus 
praegrauatus  relaberis  .  Quid  ergo  agendum  est  ,   quando    de  praeteritis 

certa  damnatio  imminct  :  de  praesentibus  emendatio  nulia  succurrit  ?  nisi 
vt  admittantur  rerum  temporalium  voluptate-s  ,  dum  consequi  nequeunc 
futuri  seculi  oblectationcs  . 

46.  Si  de  criminibus  agitur ,  et  delictis,  ecce  Dauid  adulterio  reus  si-      Spel  fiJucia 
mul,et  homicidio  de  inferni  faucibus  Domini  misericordia  describitur  li- resPon^et  • 
beratus  .  Ecce  Marh.sses  omnium  peccatorumnefandissimus,  impunV;imus,  2'      &'  XI' 
ac  sordidissimus,  illecebrosissimus  quoque,  per  poenitentiam  tamen  Je  mor-  2.Paral.$3.n» 
te  ad  vitam  rediit  .  Ecce  Maria  MugdaJene  innumeris  peccatorum    sordi-  Lucae  7.  37. 
bus  inquinata,  ad  fontem  pietatis  anxia  currens  ,  Dominique  vestigia  la- 

crymis  rigans  ,  capillis  detergens,  deosculans  quoque,  et  lambens,  vnguen- 
toque  vngens  ablui   promeruit. 

47.  Ecce  Petrus  ujgationis  suae  vinculis    astrictus ,  amarissi  nis  Jacry-  Luc, 22.62.  et 
mis  infidelitatis  nodos  resoluit  .  Ecce  simul  seditione  ,  et  etTusione  frater-  23.  42. 
nisanguinis  latro  obnoxius,  vnius  hor.ie    inomento  ,  vnaque    confessionis 

voce  de  cruce  ad  paradisum  transiit  .    Ecce  Saulus  eccleslam    Dci  p.rse-  Act.  0.  1. 
quens  multos  pro  nomine  Christi  perimens  ,  et  ,  vt  ita  dixcrim  ,  marty- 
rum  cruore  totum  se  inficiens,  apostolus  factus  ,  in  vas  electionis  est  com- 
mutatus  . 

48.  Vbi  ergo  tot,tantaque  praecedunt  exempla ,  dent  Iocum  despera- 
tionis  mala  colloqnia  :  quum  ctiam  scriptum  sit  :  /;/  quocumquc  die  con-  Eze_     o 
uersus  peccator  iagemutrit ,  saluus  erit .  Et  rursum  :  Nolo  mortem  impii ,  5j.11. 
dicit  Dominus .  De  conuersatione  in  mclius  necdum  mutata  quid  aliud  re- Eccli.  j.  8. 
spondeam  ,  nisi  vt  quod  heri  quisque  non  egit ,  hodie  .1g.1t,  dum  adhuc 

viuere  licet ,  nec  diflerat  de  die  ia  diem  ,  dum  nescit  ,  si  vel  vnam  corre- 
ctionis  habeat  diem  ,  semperque  pro  viribus  dcsuper  acceptis  prauae   con- 
suctudini  resistens  dicat  mane,et  vespere :  Nuuc  coepi  ,  h.icc  cst  rr.utalio  Ps.  76.  xr. 
dexterae  exceisi  i 

49.      Valde  sine  culpa  es  ,  quod  quaedam  habenda  concupiscis  ,  quia  CupiJitas  di- 

cit . 

45-     Conscqui  :  ita  cti.iro  alii  passiae  .  esse  pro   ccdant  .  Pro  verbis  In  quoctim- 

46.     Pcccatorum  sordibus  :  al.  jbrnica-  quc  dic  etc.  lauJatur  Ezech.  18.  2l.,Ct 

tionum   sordibus  5?.  XI.  ViJe  notam  aJ  cap.  14.  libri  df 

4?.      Dcnt  lccum:  npud  J\n:brosium  ordine  Cicaturarmn  uum.  12. 
non  dcnt  lccum  ,  Mauiini  obscruant ,  dcnt 


2i  6  APPENTDIX      VII. 

non  multiplicari  appetis,  sed  egere  pertimescis:  et  quod  male  alius  reti- 
Mundi  con-  net » jPse  me'ius  expendis  . 

temptus  re-       S°-     Ista  ncc  apud  homines  seculares  sine  periculo  ,  vel  offensione  pro- 

spondet  .       curantur  :  quia.  quanto  quisque  amplius  habere  coeperit,  tanto  amplius  ha- 

Auaritiae  ma-  bere  concupiscit :  fitque  ,  vt   modum  in  concupiscendo  non    habeat  ,  dum 

la  •  ;  innumeris  huius  seculi  curis  deseruire  festinat  .  Vt    enim  ait    Scriptura  : 

Eccle.  y.  9.      Anarus  pecuniis   non    implehitur  .  Quae   nimirum   quam  sit  detestanda  , 

Ccloss.  3.  5.    Paulus  indicat,  dicens  :Et  auaritia  ,  quae  est  idoloram  seruiius  :  quam  sit 

1.  Tlm.  6.  9.    noxia  ,  idem  exponens  ait  :  §>ui  volunt  diuites  fieri  ,  incidunt  in  tentatio. 

nem  ,  et  in  laqueum  diaboli ,  et  desideria  multa ,  et  nociua  ,  quae  immer* 

gu>?t  homines  in  interitum ,  et  perditionem :  quam  sit    detestanda  ,  quidarti 

Ecch.  10.  9.    sapiens  denunciat ,  quum  dicit :  Auaro  nihil  est  scelestius  :  quam  sit  noxia, 

lacob  j.  v.  1.    Iacobus  aperit  >  dkens  :  Agite ,  nunc  diuites ,  plorate  vlula/tes  iu  miseriis, 

quas  aduehiunt  vobii ;  di:i;tiae  vestrae  putrefactae  sunt  :  vestimenta  vestra 

a  ttneis  comesta  sunt  :  aurum ,  et  argentum  -vsstrum  aeruginauit ,  et  aerugo 

eorum  i>i  testimonittm  vobis  erit ,  et  manducabit  carnes vestras ,  sicut  ignis  . 

51.  Sed  nec  Redemptor  noster  praeterire  voluit  cupiJitatis  malum, 
Maeth;  19.  2j.  quam  noxium  esset  ,  ait  enim  :  Difficile  ,qui  pecunias  habent ,  in  regnum 
M    .:  10.  25.  Pe*  i>'troibunt .  Et  rursum  :Facilius  est ,  camelum  per  foramen  acus  tra./s- 

tre ,  quam  diuites  in  regnum  casiorum  iutrare .  Si  igicur    secularibus  viris 

Pjup erratis  ita  est  periculosa   cupiditatis  industria  ,  quanto  magis  iJIis  periculosior  est , 

wtum  .  qui  iam  habitu,  et  conuersatione  seculares  esse  desierunt  ,  qui  totum,quod 

viuunt  j  Deo  deuouerunt  ?  ad  quos  specialiter  Redemptoris  transeunt  vcr- 
Mattb.  6".  31. '  ba,  quibus  destrui  possit  morbus   auaritiae  :  Nolite  (  inquit  )  soliciti esse, 

qttid  manducetis ,  aut  quid   bibatis  ,  aut  quo  operiamiui :  haec  omnia  gentes 

iuquirunt  j  quaerite  primam  regnum  Dei  ,et   iustitiarn  eius  ,  et  haec  ornnia 

adiicieutur  vobis  . 

52.  O  quam  beata,o  quain  secura  ,0  quam  amplectenda  sententia  ! 
nullus  in  hac  vita  securus  est,vt  iile  ,  qui  nihil  praeter  Christum  sppe? 
tit  possidere  ,  cuncta  ,  quae  sunt  necessaria  ,  sub  hac    sponsione    probatur 

2.Cor.  6.  io.  habere  ,  sicut  PauJus  ditissimus  paupcr  dicebat  :  Tvmquam  nihil  habentes, 
et  omnia  possidentes  .  Omnia  itaque   non  superflua  ,  sed  tantum  necessaria  , 

1.  Tim.o".  8.    ipso  confirmante  ,  ac   dicente  :  habeutes  victum  ,  et    vestitum  ,  his   coutenti 

simus  . 

53.  Dicis  forte  ,  ideo  a  sanctis,  religiosisque  viris  plura  habcnda  sunt, 
vt  melius  ab  ipsis  ,  quam  a  popularibus ,  erogentur  Christi  pauperibus. 
Et  ego  consentio,  sed  praelatis,  non    autem    subditis  ,  quos  maxime  illud 

Genes.  19.26.  mulieris  Lot  exemplum  deterret,quae  dum  posc  tergum  a  Sodomis  exiens 
respexit  ,  in  statuam   salis  conuersa  spiritum  efflauit  .   Vnde  et   Christus 

Lucae9.  62.  tale  quid  praecauendum  denunciat ,  dicens :  Aremo  mittens  manum  suam 
ad  aratrum ,  et  respiciens  retro ,  aptus  est  regno  caelorum  •  Hinc  Petrus  ait : 

2.  Petri  2.  21.  Melius  illis  esset  non  cogncscere  viam  iustitiae  ,quam  post  cognitiouem  rs- 
et  22.  trorsum  conuerti  ab   eo  ,  qucd  est  illis  tradiw.m  ,  sancto   mandato  .  Contin- 

get  enim  eis  illud  veri  prouerbii  :  canis  rcuersus  ad  vomitum ,  et  sus  lota 
in  volutabro  luti  . 

54.  Qui 


DE  CONFLICTV  VITIOR.  ET  ViRT.  uj 

$4.      Qui  nimirum   auaritiae  morbus   numquam   melius    compescitur  ,  Amritite  me- 
nisi  quum   dies  mortis  sine  obliuione  meditatur,  et  quum  qualis  post  mo-  dicina . 
dicum    tn  sepulcro  futurus  sit  liomo  ,  consideratur  .   Hoc  certe  Bxuoi  ma- 
nebat  in   iilius  memoria,  qui  dicebat  :  Homo  putredo  ,  etfilitts  hominis  ver-  Iob.  25.  6. 
tnis  .  Haec  ab  illius  non    recesserant  corde  ,  qui  dicebat  :  In  omnibus  ope-  Eccli.7.  40. 
ribus  tuis  memorare  nouissima   tua ,  et  iu  aeternum    non   peccaJis  .  QuiJ 
tunc  rogo  ,quid  tunc  diuitiae  conseruatae  proderunt !  au  ii,  qui.l  dicit  lob  : 
Nudus  egressus  sum   de  vtero  matris   meae  ,nudus  reuertar  iiluc :  et.  Apo-  cap.i.  v.  21. 
stolus  :  Nihil  intulimus  in  hunc  mundurn ,  sed  nec  auferre  quid  possttmusi  i.Tim.6. 7. 

JJ.      Si  ea  ,  quae  possides  ,  egentibus   tribuis  ,   vnJe  subicctos   absque  ObJnratio  di- 
pecunia  nutrisf  c'c' 

56.  Si   Apostoli    modum  in  hac  parte  tenueris  ,  vtrumque  perficere  va-    MiscricorJia 
lebis :  hinc  enim   idem   ipse   ad  Corinthios  ait  :  Si   voluntas  prompta  est ,  respondet . 
ex  hoc ,  quod  habet ,  accepta  est  ynon   secundum  id  ,  quod  noa  habet  ;    1:0  t  l'  (-'0^•  *•  ,2' 
eni?n  vt  aliis  sit  remissio ,  vobis  atttem  tribuiatlo  ,  sed  ex  asqualitate  .   \ : 

praeseuti  tempore  vestra  abundantia  illorum  inopiata   suppieat ,  vt  et  illo- 

rum  abundantia   vsstrae   inopiae  sit  supplementum  ,  vt  fiat  aequalitas  ,  sicut  EkoJ;  16..  1%, 

scriptum  est  :  Qtti  multum  ,  uon  abundauit ,  et  qui  modicum ,  non  minorauit . 

57.  Hinc  quidam   iustus  prolem  dilectam  admonet ,  dicens  :  Si  multum  Tob.  4.  9. 
tibi  fuerit ,  aoundanter  tribue  ,  si  autem  exiguum  ,  et  hoc  ipsum  fuenter  im- 

pertire .  Hinc   quoque  incarnata  Veritas  dicit  :  Verumtumen  ,  quod   super-  Luc.  xi.  41. 
est  ydate  eleemosyuam ,  et  ecce  omnia  munda  suntvobis  .  Audite  ,  ob  Jurata 
praecordia  :  ludicium  siue  misericordia  ei ,  qui  non  facit  misericordiam  .  Quo  lacobi  2.  13, 
contra  per   prophetam  Dominus  admonet,  dicens  :  Frauge  esurieuti  panem 
tuum  ,  et  egeuos  jVagosque  iuduc  iu  domum   tuam  ,  quum    videris  nudum  ,  Isa''  58.  7. 
cperi  eum  ,  et  caruem  tuam  ne  despexeris  . 

58.  Memento  ,  quid  purpurato  diuiti  contigcrit  ,  qui  non  ideo  damna-  Lucae  16.  20. 
tus  est  ,  quod  aliena  abstulerit ,  sed  quod  egenti  pauperi  sua  non  tribue- 

rit  ;  vnde  et    in    inferno  positus  ad  petenda  minima  peruenit  ,  quia    hic 

parua   neg..uit .  Memento  etiam,quid  ad  sinistram    positis  iudex  caeli  di- 

cturus  sit  ;  Ite  ,  maledicti ,  in  ignem  aeteruum  ,  qui  paratus  est  diabolo  ,  et  Matth.  25.41. 

angelis  eius  .  Et  rursum  :  Esuriui ,  et  non  dedistis  mihi  manducare  ;  et  ce- 

tcra  ,  quae  ibi  terribiliter  cnumerantur  . 

59.  Furtum ,  et  fratts  quamquam  gradus  diuersos  habeant  Joquutionis , 
vnum   est  tamcn  ,  quod  dicunt . 

60.  Si  aliena  non  to!lis,ex  proprio  diues  ,  vel  surHciens  esse  non  vales.  Furtum  dicit , 

61.  Si  cuncta  ,  quae  tibi    praelatus  seruanda  commisit ,  illibata   consi-  Fraus  dicit . 
goas  ,  et  nec  modicum  quid  seruandum   existimas  ,  vnde   vel    propriis  vti- 
Iitatibus  consulas,  vel  amicis,et   commilitonibus  placeas  ,  non   habebis  . 

62.  Melius  cst,esse  pauperem,  et  insufficieotetn  ,  nullique  ex  dato  pla-   .      ,'nno 
ccrc  ,  quam  aliquem    laedere  furto,vel  fraude  :  qui   enim    aliena   quolibet  r^ [pn^-7  1_C 

54-     Apud    Augustinum  ,  audi  quid  :  nuria  :  sed    iiiud   retinendum  . 
Nudus  .  .  .illuc:  audi  quid  ,   subintellc-  57.      Quo    contra  :  modum  hunc    lo- 

cto    vtrobique  prodcrunt  .  quendi   Am.broiio    Autperto    f.imiliarcm 

J5-     Absque  pecunia  :  al.  absque  pe-  esse  Maurini   animadu-rtunt . 
lom.Vll.  E  e 


iiS  APPENDIX     VII. 

rnodo  iniuste  praeripit ,  ipse  sibi  regni  caelestis  aditum  claudft  ;  vnde  et 
a.Cor.6.7.etc.  praedicator  egregius  quosdam  redarguit ,  dicens  :  Omnino  delictum  est  itt 
i/obis ,  qticd  iudicia  habetis  inter  vos :  quare  non  magis  iniuriam  accipitis  l 
quare  non  magis  fraudem  patiminil  sed  vos  iniuriam  facitis  ,  et  fraudatis  , 
et  koc  fratribus .  /In  nescitis ,  quia  iniqui  regnum  Dei  non  possidebunt  i 
Atque  inter  cetera  subiungit  :  neque  fures  ,  neque  rapaces  regnum  Dei 
possidebunt . 

63.     Fallacia ,  atque  mendacium  et  ipsa  vnum  dicunt  :  fallacia  autem  fit 
ingenio  ,  mendacium    vero  simplici    verbo  ,  quum   in  non   dando  aliquem 
laedere   quaerit  . 
Fallacia  dicit .       *H*     Quid  in  petendo    moras    innectis  l  non  babeo  ,  quod  tibi    tribue- 
re  possim  .  Celans   vtiquc  in  corde,quod  babet,  vel  quod  sibi  conseruet , 
vel  quod  aliis   (  si  voluntas  inest   )  tribuat  . 
Mendacium        65.     Omnino  quod  postuhs,non  habeo;Iicet  non  artificioso  ingenio, 
dicit  .  sicut  f.llacia,  sed  simplici  negationis  verbo  frustratur    petentem  . 

Sed  veritas       66.     Nec  artificioso  ingenio,nec  simplici  verbo  oportet  decipere  qttem- 
ad  vtraque  re-  qliam ,  quia   quolibet   modo   mentiatur  quis  ,  es  yqucd  mentitur  ,  occidit  ani- 
maet .  mam}et  omnibus  mendacibus  pars   illorum    erit  in  stagno   ignis   ardentis 

A*      ,,    o     sulphure . 

AVOC.  21.6.'.,  _  .  ,  ....  .  ., 

Dicit  ventris  *>7«  "^  esum  Deus  omnia  munda  condtdit ,  et  qui  saturan  cibo  re- 
jngluuies  .        spuit ,  quid   aliud,quam   muneri  concesso  contradicit  i 

Sed  ciborum  68.  Vnum  horum  ,  quod  dicis  ,  verum  est  ;  ne  enim  homo  fame  mo- 
parsimoniare-  reretur ,  omnia  ad  esum  Deus  munda  creauit  :  sed  ne  comedendi  mensu- 
spondet.  ram   excederet  ,  abstinentiam   imperauit  :  nam   inter  cetera  sua  mala   satu- 

ritate  ,  maxime  panis,Sodoma  periit ,  Domino  attestante  ,  qui  ad  lerusa- 
Ezech.  16.49.  lem  per  prophetam  loquitur  ,  dicens  :  Haec  est  iniquitas  scroris  tuae  So- 
Cibus ,  vt  me-  domae  ,  saturitas  panis  .  Quapropter  sicttt  aeger  ad  medicinam  ,  sic  ad  su- 
dicma,sumen-  niendas  dapes  debet  quisque  accedere  ,  nequaquam    scilicet  in   illis  volu- 

'  ptatem   appetcns  ,  sed  necessitati  succurrens  . 

Luc.  21.  34.         6ij.     Hinc  incarnata   Veritas  per  euangelium  ait  :  Attendite  ,  ne  grauen- 

tur  corda  vestra  crapula ,  et  ebrietate  .  Contra  de  insatiabili  iudaeorum 
Philipp.  3.  18.  voracitate  Apostolus  dicit  1  Multi  ambulant ,  quos  saepe  dicebam  'vobis  ,  nunc 
J9-  autem  et  fens  dico  ,inimicos  crucis  Christi ^quorum Jinis  interitus  ^quorum 

Deus  •venter  est,  et  gloria  in  confusione  eorum  ,  qui  terrena  sapiunt  .  Et 
1.  Cor.  6.  13.  rursum  :  Esca  ventri ,  et  •venter  escis ,  Deus  atttem  et  hunc  ,  el  has  destruet : 

ille  autem  plene  hoc  vitium   superat,  qui  irt  sumendis  dapibus  non  solum 

parsimoniam  tenet  ,  vt  scilicet  refectionem  semper  esuries  imperet  :  verum 

etiam    accuratiores  simul  ,et  lautiores  epulas,  excepta  corporis  infirmitate  , 

et  hospitum  susceptione  ,  contemnit  . 
Dicit  inepta       7°«     V£  quid   animi  gaudium  intus  abscondis  ?egredere  in  publicum  lae- 
laetitia  .  tus  ,  dic  aliquid   foris  ,  vnde   vei    tu  ,  vel  proximi  rideant ,  fac  eos  Letos 

tua  laetitia. 

63.  Lacderc  ;  al.  illuderc  .  quid  habet . 

64.  Quod  habct :  al.  qui  habct ,  vel  6y.    Accuratiorcs  :  al.  lautieres  „ 


DE  CONFLICTV  VITIOR.  ET  VIRT.  219 

71.  Vnde  tibi  est  tanta   laetitia  i  numquid  iam  diabolum  vicisii  i  num-       Moderatui 
quid  tam  inferni  poenas  vicisti i  numquid  iam    de  exilio    ad  patriam    ve-   naoeror  re- 
nisti  i  numquid  iam  de  tua  electicne  securitatem   accepisti  i  An   forte  in  sP°ndet  . 
obJiuionem   venit,quod  Dominus  dicit,  Mrtudus  gaudebit ,  i/os  autem  con-  Io.  16.  20. 
tristabhr.ini ,  sed  tristitia  vestra  vertetur  in  gaudirtm  i 

72.  An  forte  memoria  excessit  ,  quod  idem  alibi  dicit,  Vae  vobis,  qul  nttnc  Lucae  6.  25. 
ridetis,  quia  plorabitis ,  et  flebitis,  quodque  perSalomonem  dicitur  :  Risus  do-  Prouer.14.  1?. 
iore  miscebitur  y  etextremagattdii  luctus  occrtpat :  et  econtra  per  euangelium  :  Mattj, 
'Beati ,  qui  lugeut ,  quoniam  ipsi  cousolabrtntrtr :  rursumque  per  Salamonem  : 

Nescit  homo  ,  vtrum  amore  ,  au  odio  dignrts  sit  ,  sed  omnia  reseruantur  Eccl.  9.  1 
in  futurum  incerta  i  Comprime  ergo  inanem   laetitiam  ,  qui  necdum   eua- 
sisti  poenalem   aerumnam  .  Nonne   apuJ  omnes  insanus  iudicatur  is  ,  qui 
in  carceris  tenebris   reclusus  gaudere  conatur  i 

73.  Non  reus  ille  tenebitur,  qui    plura  quidem  ,  sed    bona  Joqui,  sed  Multiloquium 
ille ,  qui  saitem  rara,  sed  mala  dicere    probatur  .  dicit  . 

74.  Verum  est,quoJ  dicis :  sed  dum    multi   bona    proferre  viJentur,     Cui  J-screta 
saepe  contingit  ,  vt  a  bonis   loquutio   inchoata  ,  aJ  aliquiJ    prauum    deri-    tacitaroicas 
uetur  ,  hoc  ipsum  sacra   scriptura   pronunciante  ,  qttia  in  multiioquio  pec-  respondec  . 
catum  non  deerit.  Kt   si  forte   inter  innumera  verba  declinantur  crimino-  Pfou.io.  19, 
sa ;  sed  numquid   declinari   poterunt  inutilia,  atque  otiosa,  de  quibus  vti- 

que  ratio  erit  in  futuro  reddenda i  Tenendus  ergo  est  modus  in  loquen- 
do,et  ab  ipsis  nonnumquam  vtilibus  verbis  parccndum  ,  sicut  beatus  Fsal- 
inista  legitur  fecisse  ,  dicit   enim  :  hrtmiliatus  sum  ,  et  silui  a  bonis  •  Ps.  38.  5. 

75.  Non  est  granJe   facinus  sine  concubitu  maris,  et  feminae  vcl  pro-      Immunditia 
priis,vel  alterius  inquinari  manibus  .  dicit  . 

76.  Non  sic  ait  ApostoJus  .  Quid  ergo  ait  \  Neqae  immundi  (  inquit  )  Carnis  integri- 
regnttm  Dei  possidebunt .  tas  respondet. 

77.  Cur  te  in  voluptate    tua  modo  non   dilatas  ,  qnum  ,  quid    tc  se»  J •  Cor.  6.  9. 
quatur  ,  ignoras?  acceptum  tempus  in  desiJeriis  perdere  non  debes  ,  qr.ia,  Luxuriadicic. 
quam   eitius  pertransca:  ,  nescis ;  si   enim   Deus    misceri   hominem   in   vo- 

Juptate  coitus  noluisset ,  in  ipso  humani  generis  exordio  masculum  ,  et 
feminam   non  fecissct  . 

78.  Nolo,  igiorare  te  fi:igas,quid  post  hanc  vitam  recipias  :  si  cnim  Cascitas  illiba- 
pie  ,  et  caste  vixeris  ,  sine  fine  gaudebis;  si  vero  impie  ,  et  Jimuiosc  ,  ae-  ta  respondet  . 
tcrnis  incendiis  subiaccbis  .  lndc  autem  eo  castius  viuere  dcbcs  ,  quo  qu.im 

citius  tempus  acceptum  pertranseat  ,  ignorare  te  dicis.  Quod  vero  in  exor- 

dio  gcneris  humani  ad  hoc  masculum  ,  et  feminam  Deum  crcasse  profite- 

ris ,  vc  mutuis  amplexibus  se    miscere  dcberent ,  omnino  verissime    Jicis : 

se.l   quia   nubenJi   licentia  quibusJam  tribuitur,  hoc  est ,  qui  virginitatcm  ,  Castftatis  pro- 

vcl  castimoniam  vidualem  ncquaquam  professi  sunt  ,  quibusdam  autcm  non  icssio  . 

tribuitur,  ij  cst  ,  qui  virgines,  vel  continentes  esse  decreuerunt  :  fornica- 

tio  vcro  quia    nulli    impunc    conccditur ,  non   attendis. 

7?-       Alii  ,  Ule  potius ,  qui  rara  ,  et       ob'.eruant ,  con?ruere   rer,ulae   S.  Rcne- 
Viala   dicere  probatur  .  dicti   caP.  6.  ,  quod  hic  dicitur  ,  nb    fpsis 

74.     Inchoata  :  al.   inchoans  ,  Maurini       nonnumquam  vtilibusverbis  parcer.dum  .' 

E  C     2 


220  A  P  P  E  N  D  I  X     VII. 

79.  /..  contemnendum  putas  ,  quod  Apostolus  Iubrkis  dicit  t  Fugite 
fornicatlonem  ;  cmne  enim  peccatum  ,  quodcumque  fecerit  ho?no  ,  extra  cor- 
p«s  tst ,  qui  autem  fortiicatur ,  in  corpus  suum  peccat  i  Quod  si  hoc  par- 
uipendendum  existimas,  audi,quoJ  postmodum  in  sempiternum  deplo- 
res  ,  et  gemas  :  Neque  adulteri  (  inquit  )  ,  neque  fomicarii  ,  neqtie  masctc- 
lorum  concuoitores  regnum  Dei  possidebunt  .  O  quam  parua  est  concubi- 
tus  liora  ,  qua  per  !itur  vita  aeterna  !  quod  ergo  emolumentum  affert  cor- 
pori  i  quodue  tribuit  Jucrum  ,  quod  tacito  animam  ducit  ad  tartarum  ? 
Iterri ispintua-       gQ#     Numquid  d.imnandum  aliquid  agitis.qui  in   corde   libidini  con* 

Ik      tnrnirsfirt 

,.  .  sentit ,  et  ad  opus  libidinis  non  pertransit  ? 

Sed  munditia  ^1*  Omnino  delinquit  ,  qui  animae  castimoniam  non  custodit  :  vnde 
cordis  respon- et  auCtor  manditiae  in  eu;tnge!io  dicit ,  %>ui  liderit  mulierem  ad  concu- 
det .  piscendum  eam3iam  moechatus  est  eam  in  corde  suo  .  Vnde  et   per   bea- 

Matth.  5.   28.  tum  iob  dicitur  ,  Veyigi  foedus  cum  oculis  meis,vt  ne  cogitarem   quidem 
Iob.  31.  1.2.  de  lirgine  ;  quam  enim  partem  haberet  Deus  in   ms  desuper  ,  et  heredita- 
tem  Qmnipotens  de  excetsis? 

$2.     Nisi  enim  auctori   nostro    cogitatio    praui   consensus   displiceret , 

cap.  1.  v.  16.  nequaquam  per  Isaiam  diceret  :  /lujerte  rnalum  cogitationum  vestrarum  ab 

>  9-  4-      oculis  ?,.eis  :  et  in  euangelio  pharisaeis :  Vt   quid  cogitatis  mala   in  cordi- 

num.  2.  15.     i)Hi  n/estris  ?sed  nec  Apostolus  diceret :  Cogitationurn  inter  se  inuicem  ac- 

cusantium ,  aut  etiam  defendentium  in   die^qua  iudicabit  Dominus   occulta 

hominum  t  secundum  euangelium  meum  ,per  Iesum  Christum  . 

Appetitus  se.       83.     Quid  pulchrius?  quid  honestius  ?  quid  venustius  ?quidue  potest  esse 

c.     .  Fr-esen*  delectabilius  ,  quam  quod  in    praesenti   vita    quotidie    cernimus  ?  o"  quam 

mirubilis   caeli  camera  in  aere  iucundo,  in  Iumine  solis  ,  in  augmento  Ju- 

nae,  atque  defectu,  in  varietate  stel!arum,et  cursu!quam  oblectabilis  ter- 

ra  in  nemorum   floribus,  in  fructuum  suauitatibus,  in  pratorum  ,  riuorum- 

que  amoenitatibus,  iu  segetum  culmis  luxuriantibus ,  in  vinearum  foliis  s 

et  botris  plenis  palmitibus,  in  vmbris  siluarum  ,  et  planis  exitibus,  in  equo- 

rum,et  canum  cursibus,in    ceruorum,et  caprearum  saltibus  ,  in  accipi- 

trum  volatibus,  in  pauonum  ,  columbarum  ,  turturumque  ,  et    omnigena- 

rum    auium    vocibus ,  pennis,  et  collis  ,  et   in  domorum  pictis  muris  ,  et 

Jaquearibus  ,  in  organorum  ,  omniumque    musicorum  instrumentorum    tin- 

nulis  cantibus.in   mulierum  venustis  aspectibus,  earumque  superciliis  ,  et 

crinibus,  cculis,et  genis  ,  gutture,  et  labiis ,  naso,  manibus  ,  atque  extrin- 

secus  adhibitis  auro  ,  et  gemmis  distinctis   monilibus  ,  postremo  innume- 

ris  caeli,et  terrae  ,  atque  maris  varietatibus,  necnon  et  vtilitatibus,  et  si- 

qua  sunt  alia  ,  quae  modo  non  recolit    sensus  . 

Amor  patriae       84«     Si  te  ista  delectant ,  quae   sub    caelo  sunt,cur  non   magis   dele- 

caeleitis  re-   ctant   ea,  qnae  super  caelo  sunt?  si  carcer  ita  pulcher  est ,  patria,  ciuitas, 

spoadet .  domus  qualis  est  ?  Si  talia  sunt    ea,quae   colunt  percgrini  ,  qualia  sunt, 

quae  possident  filii?si  mortaJes,et    miseri   in  h.tc   vita    taliter   sunt  re- 

79.     Vita  aeterna  :a\.  vita  futura  .  83.     Et  botris  :  al.  (t  botrivnibiss:s\. 

81.     Vnde  et per  beattm  lob  :  al.  Quo      <t  in  bonis  , 
<o»tra  pcr  btatum  leb ,  vt  supra  n.  57. 


DE  'CONTLICTV  VITIOR.  ET  VIRT.  m 

muncrati,  immortales,  et  beati  qualiter  sunt  in  illa  vita  ditandi  ?  Quapro- 
pter  recedat  amor  praesentis  seculi  ,  in  quo  nullus  ita  nascitur,  vt  non 
moriatur  :  et  succedat  amor  seculi  futuri,  in  quo  sic  omnes  viuificantur, 
vt  deinceps  non  moriantur  ,  vbi  nulla  aduersitas  turbat,  nulla  necessitas 
angustat ,  nulla  molestia  inquietat ;  sed  perennis  laetitia  regnat  . 

S5.     Si  quaeris  ,  quid  ibi    sit ,  vbi   tanta  ,  et  talis  beatitudo   persistit  ,     Beataevitae 
aliter   dici  non  potest,nisi  quidquid  boni  est  ,  ibi  est :  et  quidquid  mali  felicitas . 
est ,  ibi    nusquam  est .  Quod  (  inquis  )    bonum    est    illud  ?  quid  me  in- 
terrogas  ?  A  Propheta  ,  et  Apostolo  definitum  est :  ghtod  oculus  (  inquiunt  )  Isai.  64.  4. 
ncn  vidit,»ec  auris  audiuit  ,  nec  in  cor  hominis   ascendit ,  quae  praepa-  i»  Cor.  2.  9. 
rauit  Deus  diligentibus  se  . 

86.     Ad  hanc  felicitatem  multisseculi  diuitiis  constipatus  Dauid  anhe- 
labat ,  quum  diceret :  Quid  enim  mihi  est  in  caelo  ?  et  a  te  quid  volui  su-  Ps.72.  25. ,  e? 
per   terram  ?  Multis  regalibus  dapibus  abundans  ,   dicebat  :  Satiabor ,  du?n  41.  ^.,et  119. 
vsanifestabitur  gloria  tua  :   sitiuit   anima  mea   ad  Deum    fontem  viv.um  ;  5. 
quando  veniam  ,  et  apparebo  ante  faciem   Dei  ?  rursumque  :  He:c  melquia 
.     olatus   meus  protongatus  est  .  Hinc  Paulus  :  Cupio  dissolui ,  et  esse  cum  Philipp.  1.  2?. 
Christo  ;multo  enim  melius. 

S7.  His  ita  decursis,  quamquam  multa  praetermiserim  ,  tamen  ,  vt  mi- 
hi  videtur,  hostis  nostri  fortia  castra  monstraui  :  quae  pie  viuentes  in 
Christo  Iesu  non  desinunt  impugnare  .  Sed  necdum  his  contentus  diabo- 
Jus  ad  alia  conuertitur  argumenta  :  dum  quibusdam  insomniis  saepius  ve- 
ra  pronunciat  :  vt  eos  quandoque  ad  falsitatem  pertrahat  :  quum  dormien- 
tes  ante  horam  ,  vel  tempus  suscitat  ,  vt  eos  vigiliarum  tempore  somno 
grauissimo  deprimat  :  quum  psallentes  ,  atque  orantes  ,  sibilis  stridentibus, 
Jatratibus  diuersis,et  inconditis  vocibus  ,  iactis  etiam  lapidibus,  vel  ster- 
coribus  perturbat ,  vt  eos  quolibet  pacto  ab  spiritualibus  operibus  retra- 
hens  inanes  efficiat .  Tu  autem  ,  homo  Dei,  vigilanti  studio  attende  ,  quac 
dico,  ipso  adiuuante,  qui  viuit ,  et  regnat  in  secula  seculorum  ,  Amen  . 

APPENDIX      VIII. 

Expositio  in  Missa  . 

D 

1.  i-Sominus  vobiscum  .  Salutat   popuJum,et  orat ,  vt  sit  Dominus   cum  Vide  Isldorl^ 
illo  .  Et  cum  spiritu  tuo  .  Responsio  populi ,  atque  oratio  :  vt   sicut  sa-  nacap.Sij. 
cerdos  orauit ,  vt  Dominus  esset  cum   populo  ,  ita  et  populus  orat ,  vt  Do- 

86.  Qnid  enim  mihi  tst  in  caelo:^\.  nullis  mss.  attende,  quae  dico ,  et  veri- 
quid  mihi  restat  in  caelo  .  Vulgata  ,  Deum       tati ,  quae  te  vocat ,  et  blande  admonet , 

fortem  viuum  .  fidem  praebeto  .  Plura  alia  adduntur  apud 

87.  Hostis  nostri  etc.  al.  hostis  no-  S.  Augustinum  ,  et  S.  Leonem  ,  et  in  non- 
stri  fornicantis  castra  monstraui  :  al.  ho-  nullis  mss.  S.  Isidori,  quae  in  Isidorianis 
■".  nostro  formidatio  magna  Jacta  est\  cap.  84.  num.  i].  et  seqq.  ex  Const3n- 
castr/i  enim  etc.  Apud  alios  non  ita  fini-  tino  Caietano  excripta  sunt  .  De  quo 
tur  opusculum  ,  vt  apud  Isidorum  in  edi-  epilogo  quid  ego  sentiam  ,  vidcri  pou  I 
c«one  Orialii ,  qium  sequimur  .  In  non-  eod.   cap.  nurn.34.  ct  seq. 


2J2  A  P  P  E  N  D  I  X      VIII. 

minus  sit  cum  spiritu  sacerdotis  .  Dum  dicit  sacerdos  Oremus  :  rogat  o- 
mnes  orare,vt  oratio  eius  a  Domino  exaudiatur  .  Et  quando  dicit  :  Per 
Dorninum  nostrum  lesum  Chrhtum  filium  tuttm  :ad  Dominum  patrem  orat 
sacerdoSjVt  per  suum  filium  ,  qui  noster  Dominus  est  aequaiiter ,  sicut 
pater,oratio  perficiatur  :  quum  dicit  :  g$ui  tecum  viuit3et  regnat  Deus 
ia  vnitate  Spiritus  sancti ,  vuk,  populum  credere,  et  inteiligere,  quod  filius 
cum  patre  sine  initio  ,  ac  sine  fine  viuit,et  regnat,et  Deus  est,sicut 
pat<.r  Deus  est ;  et  vna  potestas  est  Spiritus  sancti  cum  Patre  ,  et  Filio  , 
atque  vna  substantia  ,  atque  in  omnibus  vnitas  deitatis. 

2.  Ter  omnia  secula  seculorum  .  Idem  Filius  cum  Patre  in  vnitateSpi- 
ritus  sancti  sicut  ante  omnia  secula  in  deitate  fuit ,  et  vixit  ,  ita  et  ia 
praesenti  seculo,  et  in  futuro,vbi  iusti  cum  angeiis  sanctis  permanebunt , 
et  iniusti  cum  diabolo  cruciabuntur  ,  credatur  aequalitcr  viuere  cum  Pa- 
tre  ,  et  Spiritu  sancto,  et  nullo  fine  concltuli  .  Amen  confirmatio  oratio- 
nis  est  a  popuio,  et  in  nostra  lingua  intelligi  potest  ,  quasi  omnes  dicant ; 
*vt  ita  fiat,  sicut  sacerdos  orauit:  sed  propria  eius  interpretatio  est  :  Ve- 
re,  siue  fideliter  . 

3.  Sursum  ccrda  :  admonet  sacerdos  populum  ,  vt  sursum  ,  id  est ,  supra 
scmetipsum  ad  Dominum  omnipotentem  corda  leuent,  et  fideliter  orent  , 
qucd  desursum  cis  veniat  auxilium  a  Domino  caelesti  ,  a  quo  (  omnia  ) 
creata  sunt  .  Habemus  ad  Dominum  :  responsio  populi ,  quod  sicut  sacer- 
dos  iussit  eos  sursum  corda  tenere,  sic  retinere  profitentur  .  Gratias  aga- 
wus  Domino  Deo  nostro  :  sacerdos  gratias  agit  Deo  iuxta  professionem  po- 
puli ,  quia  confessus  est,  ad  Dominum  se  esse  intentum .  Dignum  ,  et  iu- 
stum  est :  populus  cum  sacerdote  simul  gratias  agit  Deo,  quem  iusta,et 
digna  oratione  Deo  gratias  referre  ,  quia  ab  ipso  omnia  bona  suscepimus 
in  nomine  Domini  .  Amen . 

4.  Vere  dignum  ^et  iustum  est ,  aequum  ,  et  salutare  .  Confirmat  sacer- 
dos  professionem  popuii,ct  dicit ,  quod  vere  dignum ,  et  iustum  est  Deo 
gratias  pro  omnibus  referre  :  et  quod  aequum  est,  hoc  est  rectum ySme. 
aequale  ;  ac  salutare,  hoc  est ,  salute  pLmum  ,  vt  ei  gratias  referamus  ,  qui 
nobis  salutem  dedit  acternam  .  Nos  tibi  semper ,  et  vbique  gratias  agers  . 
Conuersus  sacerdos  ad  Dominum  post  professionem  populi,  quasi  ad  prae- 
sentem  loquitur  ,  quia  in  praesentia  Domini  scmper  sumus,et  ipse  videt 
cogitationes  nostras,  ct  dicit  sacerdos ,  tam  de  se,  quam  de  populo  gra- 
tias  agere  .  Domine  ,  quia  dominator  est  dmnium  ,  et  sub  eius  domina- 
tione  omnia  sunt.  Sancte  ,  quia  sanctus  est  ,  et  per  quem  omnia  sancta 
sunt ,  quia  omnia  sancta ,  et  bonacreasti .  Pater  graece  dicitur  pater,  latine 
genitor  y  quia  ipse  genuit  fiiium  sine  vlla  coinquinatione  ,  seu  corruptione  . 

5.  Pater  latine  a  patrando  dicitur  ,  hoc  est,  a  perpetrando  ,  quod  est 
a  perficiendo  ,  vel  adiuuando  ,  quia  ipse  fecit  omnia  ,  quae  factasunt.Et 
adiuuat  omnia ,  quae  adiuuata  sunt ,  et  voluit  nos  filios  suos  fieri  ado- 
ptiuos  per  sanctificationem ,  qua  ille  sanctificauit  nos  .  Omnipotens ;  quo- 
niam  omnia  potest ,  ideo  omnipotens  dicitur ,  et  non  est  impossibile  apud 
Deum  omne  verbum .  Aeterne  Deus  ;hoc  est  inter  aeternum,  et  perpe- 


E  X  P  O  S  I  T  I  O     M  I  S  S  A  E.  223 

tuum  ,  ct  temporale  .  Aeternum  est  ,  quod  initium  non  habet ,  nec  finem 
habebit  ,  sed  semper  fuit ,  et  est ,  et  erit  .  Perpetuum  est ,  quod  esse  coe- 
pit  ,  et  finem  non  habebit .  Temporale  est ,  quod  initium  h.:buit  ,  et  fi- 
nem  habebit  . 

6.  Et  ideo  hic  dicitur :  Aeterne  Deus,  quia  nec  coepit  esse  ,  nec  de- 
sinit  esse  ,  sed  semper  est  .  Deus  a  diligendo  dicitur  ,  quia  omnia  dili- 
git  ,  et  gubernat  ,  et  creauit  .  Et  aliter  Deus  a  diuinitate  dictus  est ,  quia 
diuinus  est ,  et  omnia   scit  ,  et  omnia  diuidit  ,  prout  vult . 

7.  Per  Christum  dominum  nostram  .  Christus  graece ,  latine  vncttis  di- 
citur .  Hic  Christus  ante  omnia  initia  a  Patre  innenarrabiliter  genitus 
est ,  quod  placuit  ei  :  Spiritus  sanctus  vcnit  in  Mariam  Virginem  ,  et  vn- 
xit  vnctione  diuina  cius  vterum,ct  conceptus  est  de  Spiritu  sancto,  et 
natus  ex  Maria  Virgine. 

8.  Nam  et  in  vcteri  testamento  sacerdotes  ,  et  reges  vngebantur  ,  et  ideo 
Christi  dicebantur,  quia  vncti  erant  vnctione  temporali  .  Iste  Christus,  per 
quem  Patri  gratias  agimus  ,  aeternaliter Christus  est ,  et  cum  Patre  aeternus 
dictus  est  :  et  per  ipsum  redempti  sumus  ,  per  quem  Patri  gratias  agimus; 
et  ipse  dominus  Deus  noster  est,  quia  dominatur  nobis  .  Fer  quem  rna- 
icstatem  tuam  laudant  angeli  .  Per  ipsum  Christum  ,  per  quem  gratins  agi- 
mus  patri ,  maiestatem  patris  laudant  angeli  ,  quia  ipse  aequalis  est  patri 
in  diuinitate  .  Maiestas  ,  quia  maior  est  potestas  Dci ,  quam  hominum  . 
Dei  maiestatem  per  Christum  laudant  angeli  ,  quia  Christus  simul  cttm 
patre  creauit  angslos  . 

9.  Angelus  cnim  graece  ,  latine  nuncius  interpretatur  .  Angelus  nomen 
est  offkii,  non  naturae  ,  quae  annunciat  ,  sed  naturaliter  spiritus  sunt . 
Adorant  Dominationes .  Maiestatem  Dei  patris  per  filium  laudant,  et  ado- 
rant  Dominationes  .  Dominationes  ordo  est  angelorum  .  Decem  fuerunt 
ordines  angelorum  .  Decimus  ordo  cecidit,  et  versus  est  per  superbiani 
in  diabolum  .  Nouem  autem  permanserunt  in  sanctitate  sua  .  Haec  sunt 
nomina  eorum  ,  Angeli  ,  Archangeli ,  Virtntes  ,  Principatus  ,  Potestates  , 
Throni  ,  Dominationes  ,  Cherubim  ,  Seraphim  .  Istorum  duorum  no.ni.ia 
non  sunt  latina  .  Cherubim  plenitudo  scientiae  interpretatur  .  Seraphirri 
incendium  dicitur.  Ccten.  nomina  supradictorum  ordiiium  sunt  latina  , 
nisi  Angelorum  ,  et  Archangelorum  .  Angeli  nuncii  ,  Archangeli  excelsi 
nuncii    denominantur  . 

10.  Gregorius  autem  papa  romanus  in  homilia  sua  super  euangeli- 
cam  lcctionem  :  Erant  ofpu pinquantes  ad  lesum  publicavi  ,  et  pecc.it 
"jt  auiirent  Ulutn  ,  plenissime  de  his  ordinibus  exposuit  .  Nos  verd  ad 
propositum  rcdeamus.  Tremunt  Potettatet .  De  supradictis  ordinibus  di- 
citur  :  non  idco  dicit,quod  supradicti  ordines  corporales  sint ,  sc  1  nostro 
more  dicit ;  cjuia  nos  trcnurc  ,  .c  timere  ante  dominos  postros  solemusi 
Sed  ideo  dicit  ,  tremere  ,  \  t  m  s  intelligamus,  omnia  c.  lestia  ,  et  I 
stria  ,  et   infernalia  ante  conspectum  diuihae riiai  Statisti  .,actimere. 

i».     Caeti ,  caeiornmotte  virsutei .  Ipsi  csieli   visioni  diuinae  obediunt  j 
quia   se  ostcndere  sercnos,  vcJ   ncbulcsos  r.on  habcnt    potcstatcin  •  Cae< 


224  APPENDIX     VIII. 

lorum  vlrtutes  sunt  supradicti  ordines  angelorum  ,  sicut  Gregorius  te= 
statur  in  homilia  sua  super  euangelicam  lectionem  ,  Eruni  %'tgua  in  so- 
le,luna,et  stellis .  Ac  beata  Seraphim  .  De  Seraphim  namque  supradi- 
ctum  est .  Socia  exultatione  concelebrant  .  Omnes  praedicatores  maiesta- 
tem  Dei  patris  per  Christum  vnita  exultatione  aequaliter  concelebrant . 
Cum  quibus  ,  haec  est  supplicatio  nostra,  vt  ipse  caelestis  Pater  per  Chri- 
stum  filium  suum  ,  per  quem  nos  de  omnibus  ei  gratias  agimus,  digne- 
tur  admittere  voces  nostras  ,  et  iungere  vocibus  praedictorum  ordinum  an- 
gelorum  . 

12.  Supplici  confessione  dicentes:  hoc  est  ,  humili  confessione .  Quid 
humilius  confiteri  ,  quam  nosmetipsos  aeterno  Patri  per  Filium  acternum 
commendare,  et  de  nostra  conscientia,  vel  bonitate  nihil  praesumere,  et 
iuxta  voces  angelicas  eum  semper  sanctum  essentialiter  credere  ,  et  prae- 
dicare  ?  Sanctus,  Sanctus  ,  Sanctus  .  Ioannes  euangelista  in  Apocalypsis  li- 
bro  scripsit  ,se  videre  ante  thronum  Dei  ,  et  agni  xx.iv.  animalia  adstan- 
tia  ,  et  incessanter  dicentia  :  Sanctus ,  Sanctus  ,  Sanctus ,  Dominus  Deus 
Sabaoth  ,  etc.  Ideo  enim  tribus  vicibus  dicitur  Sanctus  ,  vt  significetur 
Pater  Sanctus  ,  Filius  Sanctus,  Spiritus  Patris  ,  et  Filii  Sanctus  .  Sed  quam- 
uis  tripliciter  dicatur  Sanctus,  non  tamen  dicitur  plurali  numero  Sancti, 
sed  singulari  Sanctus  }  vt  vna  sanctitas  in  his  tribus  personis,  et  vna  ae- 
tcrnitas  intelligatur  . 

13.  Dominus  Deus  Sabaoth  .  Sabaoth  a  multis  interpretari  solet  omni- 
potens ,  a  multis  vero  exercituum  .  Vt  ipse  sit  dominus  Deus ,  et  ipse  o- 
mnes  excrcitus  angelorum  ,  atque  hominum  disponat  .  Pleni  sunt  caeli  , 
et  terra  gloria  tua  .  Idem  vt  eius  gloria  caeli,  ac  terrae  gubernentur,  et 
qui  in  caelis  sunt ,  et  qui  in  tcrra  glorificent  ,  et  honorent  nomen  eius. 
Osanna  in  excelsis.  Quomodo  nunc  dicitur  corrupte  Osanna  ,  antea  di- 
cebatur  Osiaua  .  Osi  interiectio  est  laudantis  ,  siue  causa  magnifican- 
tis  .  Anna  saluifica  .  Sed  corrupte  dicitur  Osanna  ,  et  intelligi  pot- 
est  saluifica,  vel  saluum  fac.  In  Excelsis  ,  id  est,  in  altis  .  Benedictus , 
qtti  venit  in  nomine  Domini  .  Osanna  in  excelsis  .  Quando  Christus  ve- 
nit  ad  lerusalem  ,  et  descendit  de  monte  OIiucti,tunc  filii  Israel  clama- 
uerunt ,  dicentes:  Benedictus  ,qui  venit  in  nomine  Domini ;  sed  quid  si- 
gnificauit  ille  Christi  aduentus  ad  Ierusalem  ,  nisi  futuram  resurrectio- 
nem  ,  quando  venturus  erit  iudicare  viuos  ,  et  mortuos,  et  apparuerit  no- 
bis  in  eadem  carne,qua  pro  nobis  passus  est  ;  et  tunc  in  nomine  lesu 
omne  genu  flectetur  caelestium  ,  terrestrium  ,  et  iufernorum  ,  etc,  quae 
Apostolus  dixit  . 

14.  Te  igitur  ydementissime  pater :  te  igitur  ;  hoc  est  ,  te  certe  ,  cle- 
mentissime  pater  .  Clemens  dicitur ,  quasi  clara  mens  ,  siue  abundans  ,  et 
clementissime  ,  quasi  clarissima  mente,  siue  abundantissime  ,  quia  ipse  cla- 
rissimus  est  mente  ,  et  misericordissime  pater  .  Non  ideo  eum  dicimus 
clementem ,  et  misericordem  ,  quod  membris  corporeis  ,  vel  corde  ,  aut 
mente  sit  compositus  ,  sicut  homo,  sed  ideo  clementem,et  misericordem 
clamamus,  vt  illam  clementiam ,  ef  raisericordiam  super  nos  ab  ipso  sen- 
tiamus,  et  inteliigamus,  vnde   saluari  debeamus .  15«  fer 


EXPOSITIO     MISSAE.  22j 

ij.  Per  lesum  Christum .  Iesus  graecc,  latine  Saluator  ,  siue  saJutarit 
dicitur.  Saluator  eo  ,  quod  salnat  populum  suum  a  peccatis  eorum  .  [deo 
saluat  a  peccatis  ,  quia  potestatem  habet  dimittendi  peccata  ,  sicut  ipse 
dixit  :  Vt  antem  sciatis  ,  quia  filius  hcminis  habet  it:  terra  potestatem  di-  Matth.  9.  6 
tnittendi  peccata  .  Salutaris  ideo  dicitur,quia  salutem  nobis  dedit,vt,si 
praecepta  eius  scruemus ,  vitam  aeternam  capere  valeamus.  Filium  tuum  ; 
scilicet  filium  tuum  vnigenitum  ,  quia  ipse  est  vnigenitus  ex  substantia 
Patris  ,  nos  autem  filii  adoptiui  sumus  per  ipsum  ,  qui  vnigenitus  est  , 
a  Patre  procedens,  Patri  coaeternus  ;  et  idco  pcr  eum  Patrein  postula- 
mus   humilitcr   dicentes  . 

16.  Supplices  te  rogamus ,  et  petimus .  Supplices,  idest ,  humiles  .  Vti 
accepta  habeas  ,  et  bettedicas  .  Vti  ,  id  cst  ,  aecipias  ,  et  beaedicas  .  Hacc 
dona,haec  munera ,  haec  sancta  sacrificia  illibata  .  Dona  sunt ,  quae  vo- 
luntarie  donantur  .  Munera  sunt ,  quae  pro  aliquo  munere  ,  et  merccdi- 
offeruntur ,  sicut  nos  offerimus  Deo  ,  vt  peccata  nostra  dimittantur  .  Sa- 
crificia  sunt  ,  quae  iam  cum  orationibus  consecrantur  .  Ulibata  idem  est 
ac  immaculata  ,  et  ab  omni  liuore  malitiae  aliena  .  Tunc  sunt  dona  ,  ct 
sacrificia  illibata  ,  quando  absque  scandalorum  maculis  sunt  obIata,etiu- 
sto  sunt  Jabore  acquisita  .  Non  ,  vt  multi  errant  ,  qui  dicunt ,  illibata  esse 
non  dedicata  .  I-ege  septem  collationes  Patrum  ,  et  ia  secunda  collatione 
Theonae    in  nono  capitc   inuenies ,  quae   sint  illibata. 

17.  In  primis  quae  tibi  ojferimus  .  Hoc  est ,  quae  tibi  offerimus ,  pro 
quibus  offeruntur  ,  indicant  :  in  primis  offerri  debent  pro  ecclesia  tua  san- 
cta  catholica  .  Ecclesia  graece  ,  latinc  congregatio  dicitur  .  Cathoiica  vni- 
uersalis  dicitur  ,  quia  vniuersi,  qui  in  Dominum  credunt  ,  in  vna  debent  esse 
congregatione  .  ^uam  pacificare  ,  custodire ,  adunare  ,  et  regsre  dignerii 
toto  orbe  terrarum  .  Per  totum  orbem  terrarum  pacificatam  ,  et  aduna- 
tam  custodire  digneris  .  Vna  cum  famulo  tuo  illo  .  Hoc  est  simul  cum 
illo ,  qui  sedcm  apostoli  Pctri  tenet ,  quia  ecclcsia,in  qua  Petrus  aposto- 
Jorum  princcps  sedit  ,  caput  cst  omnium  ecclesiarum  catholicarum  .  Ideo  , 

quia   Pctro  dicit  Christus:  T:e  es  Petrus,  et  super  hanc  petram  ,  et  reliqua .  Matth.irf.  1%. 
Et   proptcr  hanc  sententiam    debemus   omnes  pro  eo  orare  ,  qui  ia  eadem 
est  Ecclcsia 

18.  Et  antistite  nostro  illo ,  id  est ,  pro  episcopo  ;  ipse  est  pastor ,  et 
pracdicator  nostcr  .  Memento  ,  Domine  ^famulorum  ,  famularumque  tuarum  , 
tt  omnium  circumstantium  .  Sacerdos  antea  orauit  pro  Apostolico  ,  et  cpi- 
scopo  suo  .  Si  cpiscopus  missam  celebrat ,  pro  antistite  nostro  dicerc  non 
debct  ,  quia  ipse  antistes  est  .  Si  presbyter  celebrat  missam  ,  ille  debet 
diccre  pro  antistite  nostro  .  lam  oratum  est  pro  senioribus  ;  postea  oran- 
dum  est  pro  populo  .  Quando  sacerdos  dicit  ,  memento  ,  Domine  ^famuio- 
rum  ifamularumque  tuarum  ,  dcprccatur  dominum  Patrem  ,  vt  memor.ire 
dignetur  omnium  ad  officium  missae  ,  siue  masculorum  ,  siue  feminarum 
aducnicntium  .  Et  quod  dicit  circumadstantium  ,  ipsi  mascuii  ,  et  feminac 
(  intclliguntur  ),  quicumque   astant  . 

19.  lam  sacerdos  orauit  pro   omnibus,  qui   ad  audicndam  missam   ve- 
Tom.VlI.  l  f 


zi6  A  P  P  E  N  D  I  X     VIII. 

Foite,ofierunt  nerunt  ,  tnnc  demnm  orat  pro  his  ,  qui  oblationes  suas  afferunt .  ^ui  tibi 
offerunt  hoc  sacrificium  laudis .  Laudis  dicitur,quod  pro  Jaude  Dei  iu 
primis  offerunt  ,  et  postea  pro  se ,  suisque  omnibus ,  pro  redemptione  ani- 
marum  suarum  ,  pro  spe  salutis  ,  et  incolumitatis  suae  ;  tibique  reddunt  <uo- 
ta  sua  ,  aeterno  Deo  ,  •oiuo  ,  et  vero  .  ideo  offerunt ,  quia  viuo  ,  et  vero 
Deo  omnium  fides  circumadstantium  ,  offerentium  ,  et  non  offerentium  co- 
gnita  est,et  nota  deuotio  .  Omnes  reddunt  vota  sua  .  Vota  dicuntur  , 
quia  volenter  promittuntur ,  quia  volenter,  et  libenter  deuouere  debemus. 
Communicantes  ,et  memoriam  veuerantes  ,  iti  primis  gloriosae  semper  Vir~ 
ginis  Mariae  genitricis  Dei  ,  et  dornini  uostri  Iesu  Christi  ,  sed  et  beato- 
rum  apostolorum  ,  ac    martyrum   tuorum  . 

■  20.  Communicare,  hoc  est ,  participare  memoriam  ;  veuerari,  hoc  est ,  in 
memoria  honorabiliter  tenere,quodSancta  Maria  Virgo  per  aduentumSpiritus 
sancti  genitrix  facta  est  Filii  Dei  lesu  Christi,  qui  Deus  ,  et  homo  est  ,  per 
quem  Patrem  supplicamus,  et  fidem  communicare  debemus,  et  credere, 
quod  Spiritu  sancto  veniente  ,  filius  Dei  natus  est  ex  ea  ,  et  virginitas  eius 
non  est  violata  .  Sed  et  beatorum  apostolorum ,  ac  martyrum  tuorum  .  Apo- 
stolus  dicitur  in  nostra  lingua  missus .  Martyr  dicitur  testis .  Apostoli  ideo 
dicuntur  ,  quia  a  Christo  missi  sunt  .  Martyres  dicuntur,  quia  testes  sunt> 
quod  Christus  passus   est   pro  nobis,et   ipsi  pro   Christo. 

zi.     Hanc  igitur  oblationem  seruitutis  nostrae  ,sed  et  cuuctae  familiae 

tuae ,  quaesumus  ,Domine  ,  placatus  accipias  .  Sacerdos  oblationem  suam  , 

atque   cunctorum  ,  qui   Deo  famulantur  ;idem,  qui  Domino  seruiunt  ,com- 

Forte,p/<r-  mendat ,  vt  Domino  placeat,et  ipse  nobis  propitius  sit  .  Diesque  nostros 

ceant .  iu   tua  pace  disponas ,  atque  ab  aeterna  damnatione    nos   eripi ,  et  in   ele- 

ctorum  tuorum  iubeas  greges  numerari  per  Christum  domiuum  uostrum  . 
Pro  eo ,  quo  (  sic  )  sacerdos  offert ,  debet  orare  ,  vt  sacerdos  exaudiatur ,  et 
omnium  dies  in  pace  disponantur  ,  et  ab   aeterna    damnatione    eripiamur  . 

Matth.  25.34.  Y)q  qua   dominus  noster  lesus  Christus  dicturus  est  impiis  in  fine  mundi : 

se11*  Ite  ,  maledicti ,in  igi/em  aeternum  ,  etc.    Et    ad    ilium  gregem  electorum 

suorum  per  angelos  sanctos  numerari  mereamur,  cui  dicturus  erit :  Veui- 
te  ,  beaedicti  patris  mei  ,  et  reliqua  . 

22.  Huam  oblationem  tu  ,  Deus ,  in  omnibus  ,  quaesumus  ,  benedictam  , 
ascriptam  ,  ratam ,  rationabilem ,  acceptabilemque  facere  digneris  .  Supplicat 
Sacerdos  ,  vt  illam  oblationem  ,  quam  ilie  pro  se  offert,  et  pro  populo, 
omnipotens  Pater  dignetur  accipere  benedictam  ,  et  habere  ascriptam,  hoc 
est ,  assignatam  ,  vt  sibi  placeat  .  Ratam  ;  hoc  est ,  iudicatam  ,  vt  dignam 
illam  iudicet  in  conspectu  suo  offerri .  Rationabilem  ,  iusta  ratione  ple- 
uam  facere  dignetur  :  quia  tunc  illi  est  acceptabilis,  si  recta  credentes  pro 
justa  ratione  offerimus  ;  iustum  est  postuIare,vt  illa  oblatione  ,  quan  nos 
rationabiliter  offerimus,vt  Pater  omnipotens  sanctificando  f.iciat  .  Vt  no- 
bis  corpus,el  sanguis  fiat   dilectissimi  filii  tui  domini  r.ostri  Iesu  Christi . 

T^3ttb,  3.  17.  Patri  dilectus  est  filius,  sicut  ipse  Pater  testatus  est  de  caelo  ,  dicens : 
Hic  est  filius  meus  dilectus ,  etc.  Et  nos  eum  diligere  debemus,  quia  ipoe 
prior  dilexit  nos ,  et  passus  est  pro  nobis  . 


E  X  P  O  S  I  T  I  O     M  I  S  S  A  E.  22/ 

2J.  Qui  pridie ,  quam  pateretur  ,accepit  pattem  itt  sanctas ,  ac  venera- 
biles  manus  suas  :  eleuatis  oculis  itt  caelum  ad  te  Deum  Patrem  suum  omtti- 
potentem,  tibi  gratias  agens  benedixit ,  fregit ,  dedit  discipulis  suis  ,  dicens: 
accipite,et  manducate  ex  hoc  omnes  :  Hoc  est  etiim  Corpus  meum  .  Simili 
modo  posteaquam  coenatum  est ,  accepit  et  htinc  praeclarum  Calicem  itt 
sanctas ,  ac  venerabiles  manus  suas ,  item  tibi  gratias  agens  benedixit ,  de- 
dit  discipulis  suis  ;  dicens  :  accipite ,  et  bibite  ex  eo  omnes  :  Hic  est  enitn 
Calix  Satiguinis  mei  noui ,  et  aeterni  testamenti ,  mysterium  Jidei  ,  qui  pro 
vobis ,  et  pro  multis  ejfrendetur  in  remissiottem  peccatorum  .  Haec  qucties- 
cumque  feceritis  ,  in  mei  memoriaw  facietis  . 

24.  Q110J  intermisimus ,  qui  pridie  ,  qttam  pateretur,  hoc  est  pridie  , 
quam  ipse  passus  esset  pro  nobis  ,  voluit  tradcre  discipulis  suis  corpus  , 
et  sanguinem  sui  ,  mysterium  ,  vt  illi  traderent  nobis  .  Quis  vnquam  cre- 
deret ,  quod  panis  in  carnem  potuisset  conuerti  ,  in  sanguinem  vinum  , 
nisi  ipse  Saluator  dicertt ,  qui  panem  ,  et  vinum  creauit ,  et  omnia  ex  ni- 
hilo  fecit  ?  Facilius  est  aliquid  ex  aliquo  facere ,  quam  omnia  ex  nihilo 
creare  .  Ipse  Saluator  voluit  corpus  humanum  suscipere,et  hominem  Deo 
coniungere,  vt  vnus  fieret  mediator  Dei,et  hominnm  homo  Christus  Ie- 
sus  :  ipse  voluit  per  nos  panem  ,  et  vinum  offerri  sibi  ,  et  ab  ipso  diui- 
nitus  consecrari  ,  et  fidelem  populum  credere  ,  verum  esse  mysterium  , 
quod  et  ipse  tradidit  discipulis  suis,  dicens:  accipite ,  et  manducate  ex  hoc 
omttes  .  Et  quando  oculos  ad  caelum  leuauit  ,  et  Patri  gratias  egit ,  nos 
docuit ,  quod  nos  Patri  semper  supplicare  debemus,  vt  ille  tam  magnum 
sacramentum  per  manus  nostras   perficere  dignetur. 

25.  Et  quum  diceret ,  haec  quotiescumque  feceritis  ,  in  mei  memoriam 
facietis ,  iussit ,  nos  illius  passionis  mcmores  esse  ;  quantaque  pro  nobis 
sustinuit ,  omni  tempore  memores  esse  dcbemus  ,  quando  hoc  sacramen- 
tum  celebramus  ,  et  eius  misericordiae  ,  non  nostri  bonitate  fi  Juciam  dare  . 
Vnde  et  memores  sumus ,  Domine  ,  nos  tui  serui  ,  sed  et  plebs  tua  sancta 
Christi  filii  tui  Domini  nostri  .  Mc'mores  nos  esse  sacerdotes  profitemur , 
atque  plcbem  mcmores  esse  testamur  Christi  filii  tui  Domini  nostri  .  Ideo 
sacerdotcs  fideliter  memorcs  esse  debent ,  quia  ipsi  missam  celebrant  ,  quia 
stulta  postulatio  est  ,  si  postulans  nescit ,  quod  postulat .  Plebs  sancta  ideo 
meminisci  debet  ,  quia  Christus  non  solum  pro  sacerdotibus  passus  est  ,  forte  ,  mtmi 
sed  ct  pro  plcbe  saucta  ;  ideo  dicitur,quia  fide,ac  baptismo  Christi  per-  w"wr. 
cepto  sanctificata  est  . 

26.  Modo  indicant ,  vndc  meminisci  dcbent,id  est ,  tam  beatae  passio- 
nis ,  necnon  et  ab  in/eris  rjsurrectionis ,  necnon  et  in  caelos  gloriosae  ascen- 
sionis  .  Christi  filii  tui  passionis  memores  esse  debemus ,  quia  pati  di- 
gnatus  est  pro  nobis  .  Resurrectionis  ab  inferis,  per   resurrectioncm    eius 

liberatae  sunt.   Gloriosae  ascettsionis  cius  memorare  debcmus  ,  quia  corpus  f  ,ne  ,  fibcra- 
humanum,  quod  assumpscrat  ,  iunctum  diuinitati  sine  vllius  adiutorio  pro-    tae  animat 
pna  maiestate  portauit  in  caelum  .  Ldeo  diximus ,  tiot  i-tiius   adiutorio  ,  )>tr.t . 
vt   intelJigatur ,  quod  non   hominum,  ncc  angelorum  ,  ncc  vllitis  crc.itnrae 
vehii;ulo  cum    ascendis$e   in  caeltiin  ,  scJ  a  Patrc    maicbtatis    clcuattis    <_st  , 

I    1"    2 


128  APPEN  DIX     VIII. 

de  quo  ipse  dixit  in  euangelio :  Ego  ,  et  Pater  vnum  sumus  . 

27.  Offerimus  praeclarae  maiestati  tuae  de  tuis  donis,ac  datis  hostiam 
furam  ,  hostiam  sanctam ,  hostiam  immaculatam  ;  panem.  sanctum  vitae  ae- 
ternae,et  calicem  salutis  perpetuae  .  Domine,  omnium  memores  supradi- 
ctarum  bonitatum  tuarum  ,  offerimus  tuae  maiestati  hostiam  puram  ,  hoc 
cst  ,  de  corpore  puro,quia  purum  est  corpus  tuum  ,  quod  de  hoc  paue 
fieri  credimus  .  Hostiam  sanctam  ,  quia  tu  sanctificasti  corpus  tuum  ,  quan- 
do  hominem  f  11  Deum  assumpsisti  ,  et  nune  sanctifica  hunc  panem  ,  vt  cor- 
pus  tuum  fiat .  Hostiam  immaculatam ,  quia  tu  sine  rnacula  peccati  pas- 
sus  es  pro  nobis  . 

2?.  Tanem  sanctum  rjitae  aeternae  ,  quia  tu  panis  viuus  es ,  qui  de 
caelo  descendisti  ,  et  corpus  tuum  in  hoc  pane  a  te  sanctificato  nos  ac- 
cipere  voluisti,  et  per  calicem  passionis  tuae  nos  sanguinem  tuum  sume- 
re  voluisti,tu  sanctifica  hanc  hostiam,  vt  nobis  corpus  tuum,  et  sanguis 
tuus  fiat  .  Supra  quae  propitio  ,ac  sereno  vultu  respicere  digneris  .  Hoe 
deprecamur ,  vt  Pater  sanetus  supra  bona  a  nobis  oblata  pio  ,  et  blando 
vultu,et  claro  dignetur  respicere  ,  id  est,  videre  ,  et  accepta  habere  .  Sic- 
ut  accepta  habere  Jignatus  es  munera  pueri  tui  Abel,et  sacrificium  pa- 
triarchac  nostri  Aorahae ,  et  quod  tibi  ohtulit  summus  sacerdos  tuits  Mel- 
chisedech  ,  sanctum  sacrificium  ,  immactilatam  hostiam  .  Accepta  habnit  Do» 
minus  munera  Abel  ,  quia  quidquid  optimum  inuenit  ,  obtulit  Domino  ; 
et  nos  iusta  munera,et  munda  Deo  mundo  corde  ofierre  debemus .  Abra- 
ham  proprio  filio  suo  lsaac  noa  pepercit ,  sed  obediens  iussioni  Domini 
offcrre  eum   voluit  . 

29.  Melchisedech  primus  sacerdos  Domino  panem  ,  et  vinum  obtuJit, 
.  .0.  109.4.  et  i^€°  scriptum  est  in  Psalmo:  Tu  es  sacerdos  in  aeternum  secuudum  or- 
dinem  Melchisedech .  Quia  sicut  Melchisedech  panem  ,  et  vinum  ,  ita  et 
Christus  in  passione  sua  corpus  ,  et  sanguinem  suum  obtulit  Deo  patri  pro 
nobis  ,  et  ta  pane,  et  vino  passionis  suae  mysterium  nos  imitari  voluit , 
quando  discipiiiis  suh  dans  panem  ,  ac  calicem  ,  dixit  :  hoc  est  corpus  meum  ; 
et  hic  est  calix  sanguius  mei  .  Et  nos  supplicare  debemns ,  vt  si:ut  su- 
pradictorum  Patru-m  accepta  Deo   fuerunt    munera  ,  ita  fiant  et  nostra  . 

50.     Supplices  te  rogamus ,  omnipotens  Deus  ,  iube,  haec  perferri  per  ma- 

nus  sancti  angeli  tui  in  sublime  altare  tuum    in    conspectu  diuinae  maie~ 

ztatis  tuae .   Humiliter  postulanv.is  ,  vt   munera  nostra   super    hoc   altare  , 

quod   videri   potest,  oblata  ,  Pater  caelestis  iubeat,  per  manus  sancti  angeli 

sui  perfcrri    in   illud  altum   altare  ante    diuinam   maiestatem    suam  ,  quod 

ocuiis   nostris  videre  non    possumus,  quia   corporale    non     tst  ,  sed   spiri- 

tuale.  Et  sicut  nos  diuinam  maiestatem  Patris  inuestigare  non  possumus, 

ita  nec  ea  ,  quae  in  conspcctu  eius  sunt,  debemus  inuestigare ,  sed  potius 

eredere  ;  vt  quotquot    ex    hac  altaris  participatione  sacrosanctum   filii    titi 

corpus ,  et  sanguinem  sumpserimus  ,   omni  benedictioue  caelesti  ,  et  gratia 

forte     emnes  repleamur  per  Christum  dombium  nostrum  .  Orare   debemus    Patrem  cae- 

quiexipsoai-  lestem  ,  vt  omnis  ,  qui   ex   ipsius  altaris,  Supra   quod  nos  offerimus  Deo  Pa- 

tttri .  tri   in  comuiemorauor.em  fiiii  sui  Domini  rjostri  Iesu  Christi ,  (  corpus  ) 


E  X  P  O  S  I  T  1  O     M  I  S  S  A  E.  n9 

et  sanguinem  praedicti  filii  sumpserimus  ,  omnem  benedictionem  caele- 
stem   accipere  mereamur  per  Christum  Dominum  nostrum  . 

1 1 .  Nobis  quoque  peccatoribus  ,  famulis  tuis  ,  de  multitudine  misera- 
tionum  tuarum  sperantibus ,  partem  aliquam  ,  et  societatem  donars  digr.eris 
cum  sauctis  aposto/is ,  et  martyribus ,  et  omnious  sanctis  .  Haec  omnia  sa- 
crificia  ideo  sunt  oblata ,  tam  a  sacerdote  ,  quam  a  populo  ,  vt  omnipo- 
tens  Deus  peccata  nostra  non  reputet ,  sed  cum  sanctis  suis  nobis  por- 
tionem  tribuat  .  Intra  quorum  nos  consortium  non  aestimator  meriti ,  sed 
•veniae  ,  qaaesamUs  ,  largitor  admitte .  Hoc  rogamus  ,  vt  ipse  ,  qui  dixit  : 
ln  quacumque  die  peccator  conuersus  ftterit ,  et  poenitentiam  egerit  ,omnia 
peccata  eius  in  obliuione  erunt  coram  me  .  Non  retributionem  peccatorum 
acstimet ,  sed  ipse  (sit  )  veniae  largitor  ,  vt  intra  sanctorum  societatem  nos 
mittat    per   Christum    dominum    nostrum . 

32  Per  quem  omnia  haec  dona  ille  creauit ,  ipse  sanctificet,  et  bene- 
dicat  ,  et  prosit  nobis,vt  per  Christum  ,  per  quem  facta  sunt  ,  et  in 
Christo,in  quo  facta  sunt  omnia  ,  et  cum  quo  focta  sunt  omnia  ,  qui 
coaeternus  est  P.:tri,  semper  gratias  referamus  Patri  per  omnhi  secula  se- 
culorum  .  Amen  .  Fraeceptis  salutaribus  rnoniti  ,  et  diuina  etc.Chrisri  pr?z- 
ceptis ,  quae  salute  sunt  plena  ,  quia  ipse  est  salus  r.eterna  ,  sumus  admo- 
niti,et  itissi  ,  et  diuina  institutione  formati ;  iJem  formam ,  et  exemplum 
a  Christo  Domino  nostro  accepinms,  et  ausi  sitmus  orare,sieut  rlle  docuit 
discipulcs  suos  :  et  Patrem  nostrum  creJimns ,  qui  nos  creauit ,  et  dicimus. 

55.  Pater  uoster  ,qui  es  iu  caelis  1  Christus  dixit  post  restirrectionem 
suam  :  Ascendo  ad  Fatrem  meum ,  et  Fatrem  vettram.  Aliter  dixit  Patrem 
suum  ,aliter  Patrem  nostrum  .  Patrem  suum  ,  quia  proprius  filius  est  Pa- 
tris  ex  substantia  Patris  ante  omnia  secula  genitus  ,  Patri  coaeternus  .  Pa- 
ter  noster  ideo  est ,  quia  nos  creauit  rn  temporc,  et  nos  filii  sumus  ado- 
ptiui,et  hereJitatem  caelestem  Patris  nostri  c;elestis  possidere  debe- 
mus,si  operibus  implemus  ,  quia  perceptionem  fiJei  spopondimus  .  Cae» 
lum  a  celando  dicitur  ,  eo  quod  celat  diuina  secreta  .  Aliter  caelum  a 
celsituJine  dicitur  ,  eo  quod  altius  est  rebus  terrenis  .  Nos  autem  ideo 
dicimus  ,  Pater  noster  ,  qui  es  in  caeiis  ,  vt  credere  ostendamus  in  Patrem 
caelestem  ;  et  sicut  fiiii  praecepta  P.itris  sui  implere  cupiimt  ;  ita  et  nos 
ipsius  praecepta  implere,et  ad  caelum  semper  tendere  desideremus  . 

54.  Sanctificetur  nomen  tuum  ,  hoc  est  ,  vt  nos  digni  simus  nomen 
sanctum  eius  tenere  in  cordibus  nostris  ,  vt  sicut  sancti  angeli,qui  in  cae- 
]o  sunt  ,sciunt  ,  et  inteliigunt  sanctitatem  nominis  sui  ,  ita  et  nos  ,  qui 
in  terra  sumus ,  ipso  adittuante  a  mereamtw  sanctitatem  cius  cognoscere  : 
vt  sicut  iu  caelo  ,  ita  et  ia  terra  sit  nomen  eius  sanctificatum  .  /Sdneniai 
fegnam  tuum,  hoc  est,vt  nos  regnum ,  et  potentiam  eius  mereamur  co- 
gnoscere ,  et  vt  iam  propter  nostra  peccata  diabolus  non  regnet  super 
nos  ,  sed  ipsius  regntim  adueniat  ,  sicut  in  enangetfo  scriptum  est  :  AV- 
■  m  Dei  intra  'Vos  est  . 

3J.  tiat  loluntas  tua  ,sicut  in  caelo ,  et  in  terra  :hoc  cst,  vt  eius  '.'»> 
iuntatem  sicut  illi,qui   u   caelo  suut  a  faciunt  ,  ita  nos,  qtii  tn   terra  su- 


230  APPENDIXVIH. 

mus  ,  faciamus  .  Terra  a  terendo  dicitur  ,  eo  quod  pedibus  terrtur  .  Paneat 
nostrum  quotidianum  da  nobis  hodie  .  Panis  apud  graecos  in  nostra  lin- 
gua  omnis  interpretatur .  Et  nos  oramus,  vt  omnipotens  Pater  omnes  vi- 
ctus  ,  spiritualem  ,  ac  corporalem  ,  nobis  largiri  dignetur  omni  tempore  . 
Et  dhnitte  nobis  debita  nostra ,  sicut  et  nos  dimittimus  debitoribus  nostris . 
Nihil  enim  iniustum  facit  ,  qui  sibi  debenti  debitum  requirit ,  sed  si  omni- 
potens  Deus  a  nobis  omnia  debita  nostra  requirit ,  nullus  sine  dubio  in- 
uenitur  liber;et  ideo  nos  debemus  debitoribus  nostris  debita  dimittere, 
Matth  ig.  35.  vt  nobis  Omnipotens  nostra  dimittat ,  quia  ipse  dixit:  Si  non  remiseritis 
ct  i?.  41.  iinusquisque  fratri  suo  de  cordibus  vestris  ,  nec  pater  vester  caelestis  re~ 
miitet  lobis  peccata  lestra  ,  et  alibi  :  Auferuntur  de  regno  eius  omnia  scan- 
dala  ;  et  item  sacrificium  non  recipitur  ,  si  illud  scandalo  offertur  :  sed 
ante  Altare  dimitti  iubetur  ,  vsque  dum  reconcilietur  fratri  suo  ,  et  tunc 
oflerri  mundo    corde  . 

36.  Et  te  nos  inducas  ih  tentationem  .  Hoc  est ,  ne  intremus  in  illam 
tentationem  ,  in  qua  diabolus  nos  tentat  ,  ct  ei  consentiamus  ;  sed  Domi- 
nus  ipsc  nos  defendat ,  ne  inducamur  in  tentationem  diabolicam  ,  quia  si 
Dominus  nos  dimittit ,  statim  introducirmir  in  laqueum  diabo!i,et  ideo 
postulanuis  ,  vt  ipse  nos  liberet  a  malo  ,  boc  est  ,  ab  omni  impugnatione 
diabolica  .  Libera  nos ,  quaesumus  ,  Domine*  ab  omnibus  malis  praeteritis , 
pracsentibus tet  futuris ,  hoc  postulamus  ,  vt  ipse  nos  ab  omnibus  malis 
liberet  ,  qui  nos  mundos  ,  et  bonos  creauit,  in  quo  nullum  est  malum  . 
Praeterita  sunt ,  quae  iam  ante  peccantes  commisimus  ,  et  ideo  flagella 
sustinemus  .  Futura  sunt ,  quac  adhuc ,  diabolo  suggerente  ,  venire  possunt ; 
et  ideo  oramus,  vt  :;b  omnibus  liberemur  ,  quia  ante  conspectum  Dei  nulla 
sunt  practerita,  nec  futura  ,  sed  omnia   sunt  praesentia  . 

37.  lntercedevte  pro  nobis  beata  ,  et  gloriosa  semper  Virgine  Dei  Ge- 
r.itrice  Maria.et  beatis  apostolis  Petro  ,  et  Paulo  3  atque  Andrea  .  lnuo- 
camus  nobis  in  adiutorium  Genitricem  Dei,  quac  virgo  fuit  ante  partum  , 
virgo  in  partu,virgo  post  partum  .  Et  beatos  apostolos  ,  qui  nobis  my- 
stcria  celebranda  tradiderunt,  vt  intercedant  pro  nobis  ,  quia  nos  ipsi  cii- 
gni.non  sumus  de  praeterjtis  ,  ac  praesentibus  veniam  promereri  ,  nec 
de  futuris  cautelam  ,  nisi  nobis  eorum  oratione  donetur  .  Iam  orauimus, 
vt  liberemur  a  maiis  ,  nunc  oremus  ,  vt  praedictis  sanctis  interuenienti- 
bus,  ipse  donet  pacem  propitius  in  diebus  nostris,  qui  potens  est  a  ma- 
lo  liberare  . 

■  38.  Pacem  a  tentatione  diaboli,  ne  induceremur  in  eam ;  pacem  a  ma- 
lis  hominibus ,  ne  patiamur  flagella  eorum  .  Vt  ope  misericordiae  tuae 
adiuti  .  Hoc  est  ,  vt  Dei  adiutorio  adiuti  :  /4  peccato  simus  semper  tiberi , 
et  ab  omnl  perturbatione  securi .  Hoc  est,  a  peccatis  nostris  dimissis  in 
praesenti  seculo  non  perturbemur  iterum  peccantes,  nec  in  die  iudicii  ae- 
tcrnam  perturbationem  patiamur  .  Fax  Domini  sit  semper  "jobiscum  .  Chri- 
stus  est  pax  aeterna  ,  qui  nos  reconciliauit  Patri  per  passionem  suam,  ne 
propter  peccutum  primi  hominis  in  inferno  detineremur  :  hoc  orat  sacer- 
dos ,  vt  illa  pax  cum  populo  permaneat  ,  et  omnes  concordes  faciat ,  vt 
pacifice  cum  Christo  mereamur  in  caelo  regnare  . 


EXPOSITIO     MISSAE.  231 

$9.  Et  ideo  tunc  facimus  pacem  ,  antequam  corpus  ,  et  sanguinem  Do- 
mini  nostri  Iesu  Christi  in  corpora  nostra  suscipiamus,  quia  sine  con- 
cordia  digni  non  sumus  sanctam  communionem  accipere  .  Quiamunera, 
si  discordiam  habemus  cum  proximis  nostris  ,  antequam  reconciliemur  , 
a  Domino  non  recipiuntur  .  Tunc  orat  clerus  ,  cantando  :  /Ignus  Dei  ,  qui 
tollis  peccata  mundi ,  miserere  nobis  .  Agnus  dicitur  propter  innocentiam  , 
quia  nulli  hominum,  vel  bestiarum  nocet :  et  dum  ad  victimam  ducitur  , 
cccidentem  se  non  laedit ,  sed  occisorem  suum  post  occisionem  suam  re- 
ficit  .  Ita  et  Christus  nullum  laesit  ,  sicut  Apostolus  dicit ;  Qui  peccatum  I-Petri2.  22 
non  fecit ,  nec  inuentus  est  dolus  in  ore  eius .  Sed  post  passionem  suam 
conuersos  persecutores  suos  multos  per  sanctam  communionem  corporis, 
et  sanguinis  sui  reficit,et  credentes  facit  .  Ipse  tulit  peccatum  mundi , 
quando  veniam   peccatorum   nobis    dedit . 

40.  Quia  ante  passionem  eius  iusti,et  peccatores  in  infernum  descen- 
derunt,et  in  veteri  testamento  remissionem  peccatorum  nusquam  legi- 
mus  .  Christus  vero   per  poenitentiam  nonsolum  remissionem  peccatorum , 

sed  etiam  gaudium   nobis  promisit   angelicum  ,  dicens  :  Gaudium  erit  coram  Luc.  15.7. 

angelis   T)ei  super   vno  peccatore   poenitentiam  agente  .   Ipsum   Christum  , 

qui   est  Agnus   Dei   innocens  ,  qui    passus  est  pro  salute  mundi ,  petimus , 

vt  misereatur  nostri ,  dicentes  :  Miserere    nobis  .  Nam    et  agntis    in  veteri 

testamento  pro   peccatis  populi    offerebatur ;  et  in  nouo  testamento  Chri- 

stus  semetipsum   obtulit  Deo  Patri ,  vt    genus  humanum    per    passionem 

suam   hberaret  a  peccato  ;  et   ideo    /Ignus  Dei    tunc   cantatur  ,  quando 

corpus,et  sanguis   Christi  percipitur  :   vt  omnes    credamus  ,  quia    ipsius 

agni    corpus  ,  et  sangnis  tunc  sumitur  ,  qui   peccata   mundi  tulit   morien- 

do  ,  et  vitam  aeternam   nobis  donauit   rcsurgendo    lesus  Christus  dominus 

noster ,  qui   cum   Patre   in   vnitate  Spiritus  sancti  viuit  ,  et    regnat    per 

omnia  secula   seculorum  .  Amen  . 

41.  Et  post  missam  finitam  dicit  diaconus  :  fte  ,  missa  est  .  Diaconus 
graece ,  minister  latine  dicitur.  llle  nunciat  populo  ,  quod  finitae  sunt  pre- 
ces  ,  quia  nullus  antea  exire  debet  de  ecclesia  ,  quam  nunciatum  sit  de 
ministro  ,  et  omnes  respondeant  :  Deo  gratias  . 


.  K 


APPENDIX     IX. 

Sententiarum  Liber  iv. 


ector  semper    cogitatione  sit   mundus  ,  quntenus  nulla  hunc  immun-  Caput  I.Dertf» 
ditia    polluat ,  qui  hoc  suscepit   officium  ,  vt  in  alienis  quoque  cordibus  pol-  croribus,  qua- 
lutionis  maculas   tergat  .  Necesse  est ,  vt  esse  munda  studeat  manus,quae  liter    conucr- 
dilucre  snrdcs   aliorum  curat  :  ne    tacta  quaequae  deteiius  inquinet  ,  si  sor-  sationcm    ha« 
dida   insequens  lutum   tcnet  .  llinc    namque  pcr  prophctam  dicitur  :  Mun-  be3"1  ' 
damini  ,qui  fcrtis  lasa  Domitfi .  Domini  etenim  vasa   ferunt  ,  qui   proxi- p  strC^*     C^' 
morum   animas  ad  aeterna   sacraiia    pcrilucenil.i.s  in  suae  conucrsationjs  fide  Taio  j^  '    ' 
suscipiunt  .  Apud  semctipsos  ,  quantum  dtbcant  mundari  ,  conspiciant  ,  qui  Sent.  c.  7 {. 

bai.  52.  xi. 


jj2  A  P  P  E  N  D  I  X     IX. 

ad  aeternitatis  templum  vasa  viuentia  in  sinu  propriae  sponsfonis  por- 
EtoJ.iS.ts-  tant  •  Hinc  diuina  voce  praecipitur  ,  vt  in  Aaron  pectorc  rationale  iudi- 
etc,  cii  vittis  ligantibus  imprimatur ;  quatenus   sacerdotale  cor  nequaquam  co- 

gitationes  fluxae    possideant  ,  sed  ratio  sola   constringat  . 

2.     Ncc   indiscrctum   quid ,  vel  inutile  cogitet,qui  ad  exemplum    aliis 
Qonstitutus,  ex  grauitate  vitae  semper  debet  ostendere  ,  quantam  in  pectore 
rationem  portet  .  In  iudicii  rationale  ,  quod  in  Aaron  pectore  ponitur  ,  prae- 
cipitur,vt  duodecim  patriarcharum  nomina  describanur.  Ascriptos  etenim 
patres  semper   in    pectore  ferre  est   antiquorum  vitam   sine  intermissione 
co«*itare  .  Tunc    sacerdos  irreprehensibiliter   graditur  ,  quum   exempla   pa- 
trum   praccedentium    indesinenter  intuetur  :  quum   sanctorum  vestigia  sine 
cessatione  considerat ,  et  cogitationes   illicitas    deprimit,ne    extra  ordinis 
limitem  operis   pedem   tendat  .  Debet  rector  subtili  semper  examine  bona, 
raalaque  discernere  ;  et  quae  ,  vel  quibus,  quando,  vel  qualiter  congruant, 
studiose   cogitare  :  nihilque   proprium   quaerere  ,  sed  sua-commoda  propin- 
quorum  dcputare  . 
Gr.  Rc£.  Past.       3.     Sit  rector  operatione  praccipuus  :  vt  vitae  viam  subditis   bene    vi- 
p.  2.  c.  3.        uendo    denunciet  ,  et  grex  ,  qui  pastoris  vocem  ,  moresque   sequitur,  per 
Exod.  29.  22.  exempla   melius,quam    per  verba  gradiatur.  Per   diuinam   lcgem  praecipi- 
tur:Sacerdos  in   sacrificium   armurn   dextrum    accipiat ,  et    separatum  ,  vt 
non  solum  sit  eius  operatio  vtilis,  sed  etiam  singularis  :  nec   inter  malos 
tantummodo,  quac   recta   sunt,faciat,  sed  bene  quoque  operantes    subdi- 
tos,sicut    honore  ordinis   superat,ita   ctiam   morum   virtute  transcendat . 
Saccrdoti  in  esu   pectusculum    cum    armo  tribuitur;  vt   quod  de  sacrificio 
praecipitur   sumere,hoc  de   semetipso   auctori    discat   immolare  .  Et   non 
solum  pcccatori    quae    recta   sunt ,  cogitct ,  sed   spectatorcs  suos  ad  sub- 
limia   armo   operis   inuitet  . 

4.     Nulla  praesentis  vitae    rector  appetat ,  nulla    pertimescat  ,  blandi- 

menta  mundi   respecto  intimo    terroris  despiciat  .  Terrores  autem    consi- 

Gr.Reg.  Past.  Jerato   internae   dulcedinis     blandimcnto   contemnat .    Sit    rector    singulis 

p.  2.  c.  5.        compassione  proximus ,  prae  cunctis  contemplatione  suspensus  ,  vt  et   per 

pietatis  viscera  in  se  infirmitatera    ceterorum    transfcrat ,  et  per   specula- 

tionis  altitudinem  semetipsum  quoque  inuisibilia  appetendo  transcendat , 

al.  infirma  dt-  ne   aut  alta  petens  proximorum  infima  despiciat  ,  aut  infimis  proximorum 

ipiciat .  congruens  appetere  alta  relinquat .   Pastores     non  solum    sursum    sanctum 

caput  ecclesiae  videlicet  Dominum  contemplando  appetunt  ,  sed  deorsum 

quoque  ad   membra  illius   miserando  descendunt  . 

5.  Hinc  Moyses  crebro  tabernaculum  intrat  ,  et  exit ,  et  qui  intus  in 
contemplationem  rapitur ,  foris  infirmantium  negotiis  vrgetur  .  Intus  Dei 
arcana  considerat  ,  foris  onera  carnalium  portat .  Ipsa  scilicet  Verifas  per 
tucae  6.  xi.  susceptionem  nobis  nostrae  humanitatis  ostensa ,  in  monte  orationi  in- 
haeret,  miracula  in  vrbibus  exercet ,  imitationis  videlicet  viam  bonis  rer 
ctoribus  sternens,vt  si  etiam  summa  contemplando  appetunt  ,  necessita- 
tibus  tamen  infirmantium  compatiendo  misceantur  .  Qui  regiminc  pasto» 
rali  sunt  aliis  praelati ,  tales  se  exhibeant ,  quibus  subiecti  occulta  sua  pro- 

dere 


SENTENTIARVM.  »3j 

dere  non  erubescant  ;  vt  quum  tentationum  fluctus  paruull  tolerant  ,  ad 
pastoris  mentem  quasi  ad  matris  sinum  recurrant  .  Et  hoc  quod  se  in- 
quinari  pulsantis  culpae  sordibus  praeuident  ,  exhortationis  eius  solatio  , 
ac  iacrymis  orationis  lauent . 

6.  Sit    rector  internorum    curam    in    exteriorum   occupatione   non  mi* Gr-  **eg-  Past. 
nuens,  extenorum   prouidentiam  in  internorum  solidtudine  non  relinquens,  P*  2-  c*  7- 

ne  aut    exterioribus  deditus  ab    intimis  corruat ,  aut  solis  interioribus  oc- 
cupatus,quae   foris  debct  ,  proximis  non   impendat.  Sacerdotibus   per  le-  Ezcchiel.    14. 
gem   praecipitur  ,  vt  tondentes  ,  tondant    capita  sua  ,   vt    videlicet    curae  2°* 
temporalis  solicitudines,  et   quantum  necesse   cst  ,  prouideant ,  et    tatnen 
recidantur   citius  ,  ne  immoderatius   excrescant :  dum  igitur   et  per  admi- 
nistratam   exteriorem   prouidentiam   corporum    vita   protegitur  ,  et   rursus 
ner  moderatam   cordis  intentionem  non    impeditur  ,   capilli   in  capite  sa-     r'  ^egJast. 
cerdotis  et  seruantur,  vt  aurem    cooperiant ,  et    resecantur  ,  ne    oculos  ^'  2'  c*    ' 
claudant . 

7.  Necesse  est,vt  rector  solerter  inuigilet,ne  hunc  cupido  placendi 
hominibus  pulset  ;  ne  quum  studiose  interiora  penetrat  ,  quum  prouide 
cxteriora  subministrat ,  se  magis  a  subditis  diligi  ,  quam  veritatem  quae« 
rat  ,  ne  quum  bonis  actibus  fultus,a  mundo  videtur  alienus,  hunc  Aucto- 
ris  reddat  extraneum  amor  suus  :  hostis  Kedemptoris  est  ,  qui  per  recta 
opera ,  quae  facit ,  eius  vice  ab  ecclesia  amari  concupiscit  ,  quia  adulteri- 
nae  cogitationis  reus  est  ,  si  placere  puer  sponsae  oculis  appetit  ,  per  quem 
sponsus  dona  transmisit  .  Necessarium  valde  rectoribus  est  ,  vt  cura  re- 
giminis  tanta  moderaminis  arte  temperetur ,  quatenus  subditorum  mens, 
quum  quaedam  recta  sentire  potuerit ,  sic  in  vocis  libertatem  prodeat  , 
vt  tamcn  libertas  in  superbiam  non  erumpat  ;  ne  dum  fortasse  immode- 
ratius  linguae   eis  libertas  conceditur  ,  vitae  ab  his  humilitas  amittatur  . 

8.  Oportet  igitur  ,  vt  rectoies  boni  sic  placere  hominibus  appetant, 
vt  suae  aestimationis  dulccJinc  proximos  in  affectum  veritatis  trahant  : 
non  vt  se  amari  desiderent,  sed  vt  dilectionem  suam  ,  quasi  quandam  viam 
faciant ,  per  quam  corda  audicntium  ad  amorem  Conditoris  introducant  . 
Difficile  quippe  est,vt  quamlibct  recta  denuncians  praedicator ,  qui  non 
diligitur,  libenter  audiatur.  Omne  hoc  ,  quod  praemisimus  ,  rite  a  recto-  Gr.  Rcg.Past. 
re  agitur,  si  supcrnae  formiJinis  ,  et  difectionis  spiritu  afflatus  studiose  p.  a.c.  xi. 
quotidie  sacri  eloquii  praecepta  meditetur , vt  in  eo  vim  solicitudiais,  et 

crga  caelestem  vitam  prouidae  circumspectionis  ,  quam  humanae  conuersa- 
tionis  vsu  indesincntcr  dcstrr.it ,  diuinae  admonitionis  verba  restaurent :  et 
qui  ad  vetustatem  per  societatem  secularium  ducitur  ,  ad  amorcm  semper 
spiritualis  patriae  compunctionis  aspiratione  renouetur. 

9.  Quia  igitur  ,  qualis  essc  debeat   pastor  ,  supeiius  ostendimus  ,  nunc  prol.  2 
qnaliter  doceat .  Jemonstrcmus  ■  Non   vna  ,  eademque  cunctis    exhortatio  lLart  ', ''"' 
congruit  ,  quia  nec  cunctos  par  morum  quahtas   astnngit .   Sacpe    namquc 

aliis  ofliciunt  ,  quae  aliis   prosunt  :  qui.i    ct    plcrnmque    hcrbac  ,  quae    h.icc 
animalia   nutriunt,  alia  occidunt ,  ct  lenls  sibilus  cquos   mitigat  ,  catulos 
^nstigat ;  ct    mcdicamcntum  ,  quod  hunc  morbuiu  imminuit ,  alteri  vircsiun- 
Tow  lll.  G  g 


2  54  A  P  P"E   N   D  I  X      IX. 

git;ct  panis  ,  qui  vitam   fortium   roborat ,  paruulorum  necat  .  Apte  tintin. 

nabuia   vestimentis  pontificis  describuntur  inserta  .  Vestimenta  ttenim    sa- 

ccrdotis  quid    aliud,  quam  recta  opera    debemus  accipere,  propheta  atte- 

Ys.  131.9.        stante  ,  qui   ait  :  Sacerdotes  tui  induantur  institia  i  Vestimentis  itaque  illius 

tintinnabula    inhaerent  ,  vt    vitae    viam    cum   Iinguae    sonitu   ipsa  quoque 

opera   sacerdotis  clament  . 

Gr.Moral.1.2?        IO-     Nos   quia   infirmi  homines  sumus,quum  de  Deo  hominibus  Joqui- 

c.  13.  n.  25.   mur,  debemus  primum   meminisse,  quid  sumus,  vt    ex    propria  infirmitate 

Taio  I.2.C.36.  pensemus  ,  quo    docendi  ordine  infirmis  fratribus  consulamus  .   Considere- 

mus  igitur,quia   aut   tales  sumus  ,  quales  nonnullos  corrigimus  ,  aut  tales 

aliquando  fuimus;et  si  iam    diuina   gratia  operante   non  sumus  ,  vt   tanto 

Eccli.  7.  26.      eos   temperantius  corde  hunili  corrigamus ,  quanto    nosmetipsos   verius  in 

Cr    1   Xzech    his  ,  quos  emendamus ,  agnoscimus  .  Scriptum   est :   Filiae  tibi    suntl  Serua 

hom.i2.n.?i.   corpus  illarum  ,  et  non  oster.das  hilarem  faciem  tuam  ad  illas  .  Infirmae  quip- 

pe  animae  ,  atque  ad  appetitum    mundi   deditae  ,  aliquando    melius  ex   se- 

ucritate  seruantur  ,  vt   obfirmata  facies,  id  est,   per  seueritatis  custodiara 

ab  omni  spe  friuolae   remissionis  obducta  inconstantem    animum    terreat  , 

atque   a  dclectatione  vitiorum   districtionis  suae  rigore  constringat  . 

11.     Quod  quum  a  doctore  agitur ,  semper  necesse  est ,  vt  du!cedo,et 

humilitas    in    corde   teneatur  ,    quatenus   ct    muitum    amet  ,   et  numquam, 

contra  eum   per  elationem   superbiat  ;  cui   tamen   amorem   suum,ethumi- 

Gr.Mor.5.45.  Jitatem   pro  vtilitate  eius  prodere  recusat  .  Quum  per  zelum  animus  mo- 

uetur   rectoris  ,  curundum   summopere   est ,   ne  haec   eadem  ,  quae   instra- 

mento  virtutis  assumitur ,  menti  ira  dominetur  :  ne  quasi   domina  prae- 

cedat ,  sed  velut   ancilla  ad  obsequium    parata  a  rationis  tergo  numquam 

recedat  .  Tunc  enim    contra  vitia  erigitur  ,  quum   subdita  rationi  famula- 

tur  .   Qui   zelo   rectitudinis  mouetur  ,  sic   culpas  delinquentium    corrigat  , 

vt  ante  ipse  ,  qui  corrigit,per  patientiam  crescat  ;  vt  feruorem    transcen- 

dendo  diiudicet  ;  ne  intemperantius  excitatus  ipso  zelo  rectitudinis    Ionge 

a  rectitudine  oberret . 

Gr.  Re'*.  Fast.        '  2*     Sunt  plerique  pastorum  ,  qui    dum    metiri  se   nesciunt ,  quae  non 

part.i.in  exor.  didicerunt  ,  docere   concupiscunt  ;  qui  pondus  magisterii  tanto  leuius  aesti- 

Taio  1.2.  c.37,  mant  ,  quanto  vim  magnitudinis  illius  ignorant,  vt  quia   indocti  ,  ac  prae- 

cipites  ,  doctrinac  artem   tenere  appetunt  ,  a  praecipitationis   suae  ausibus 

;b.  c.  1«  in  ipsa  locutionis  ianua  repelluntur  .  Nulla  ars  doceri   praesumitur ,   nisi 

intenta  prius   meditatione  discatur.  Ab   imperitis   ergo    pastorale  magiste- 

rium  qua  temeritate  suscipitur ,    quando   ars  est    artium    regimen  anima- 

rum  i  Sunt  nonnulli ,  qui  intra   sanctam    ecclesiam   per  speciem   regiminis 

gloriam  affectant    honoris  ;   videri    doctores  appetunt  ,   transcendere   alios 

?'latth.  23.  6.  concupiscunt  ,  atque  attestante   Veritate   primos  in  coenis  recnbitus  ,  pri- 

mas   in  conuentibus  cathedras    quaerunt  ;  qui    suspectum  curae   piistoraiis 

officium    ministrare  digne   tanto  magis    nequeunt  ,   quanto    ad   humilitatis 

magisterium  ex  sola  elatione  peruenerunt  .  Ipsa  quippe  in  magisterio  lin- 

gua  confunditur  ,  quando  aliud  discitur  ,  et  aliud   docetur  . 

Taio  ■    ?S        *J*     ^u^  maSn0  rnoderamine  pastores  ecclesiae    vel  soluere  studeant? 

prope  fjnem . 


SENTENTIARVM.  i^ 

vel   ligare  .  Sed  vtrum  iuste,  an   iniuste    obliget  pastor  ,    pastoris  tamen 

sententia  gregi  timenda  est ;  ne  is  ,  qui  subest ,  et   quum  iniuste  forsitan 

Jigatur  ,  obligationis  suae  sententiam  ex  alia  culpa  mereatur  .  Praedicato-  Gr.  in  Ei  an?. 

res  sancti ,  qui  districtum  Dei  iudicium  metuunt ,  animarum  iudices  fiunt,  hom.ztf.n.^.j. 

et  alios  damnant  ,  vel  liberant ,  qui  semetipsos  damnari  metuebant .  Ho- 

rum  profecto  nunc  in  ecclesia  episcopi  locum  tenent ;  soluendi,  ac  Jigandi 

auctoritatem  suscipiunt  ,  qui  gradum  regiminis  sortiuntur  .  GranJis  honor 

pontificalis  ,  sed  grande  pondus   istius   est   honoris  .   Durum   quippe  est  , 

vt  qui  nescit    tenere   moderamina  vitae    suae ,   judex  vitae    fiat  alienae  . 

Plerumque  contingit  ,    vt  ipse  iudicii  locum    teneat ,  cui  ad   locum    vits 

minime  concordat  .    Ht  saepe  agit ,  vt   vel    damnet  immeritos,  vel  alios 

ipse   Jigatus  soluat  . 

14.  Saepe    in  soluendis  ,  ac  ligandis  subditis  suae  voluntatis    motus,  Al,v oluptatis, 
non  autem   causarum  merita  sequitur ;  vnde  fit ,  vt  ipse  et  ligandi,et  sol- 

uendi  potestate  se   priuet  ,   qui  hanc  pro  suis  voluptatibus  ,    et  non   pro 

subicctorum     mcritis   exercct  .  Saepe    fit  ,    vt  erga  quemlibet     proximum 

odio  ,  vel  gratia   moueatur   pastor  .  ludicare    autcm   digne  de  subditis   ne- 

queunt ,  qui  in  subditorum    causis  sua  vel  odia  ,  vel   gratiam   scquuntur  : 

vnde  recte  pcr  Prophetam  :  Mortijicabant    auimas  s  quae  non  moriuntur ,  Ezech.  13.  29. 

et  viuificabant  animas  ,  quae  non  viuuut  .  Viuentem     quippe  mortificat , 

qui  iustum    damnat  ;  et  non    victurum    viuificare  nititur ,   qui  reum  sup- 

plicio  absoluere  conatur  . 

15.  NonnuJli  episcoporum  donum  accepti  Spiritus  in  vsum  solent  ne-    Gr.  i.inEu. 
gotiationis   exercere ,  et  miraculorum  signa  ad  auaritiae    obsequium   decli  hom.  4.  n.  4. 
nare  .   Hinc  est   enim,  quod  Simon  per  impositionem   manus   edita   mira- Taio  2- 4°- 
cula  concnpiscens,    percipere  donum   Spiritus    pecunia   voluit,   scilicet   vtAct"^-lS- 
deterius   venderet ,  quod   male  comparasset  .  Redemptor  noster  flagello  de  toann,  2.  15- 
resticulis  facto  ,  de  templo  turbas  eiecit  ,  cathedras  vendentium   columbas 

euertit .  Columbas  quippe  vendere  est  impositionem  manus  ,  qua  sanctus 
Spiritus  accipitur  ,  non  ad  vitae  meritum  ,  sed  ad  praemium  dare  .  Sunt 
nonnulli  ,  qui  nummorum  quidem  praemia  ex  ordinatione  non  accipiunt  , 
et  tamen  sacros  ordines  pro  humana  gratia  largiuntur ,  atque  de  largitate 
eadem  laudis  solummodo  retributionem  quaerunt  .  Hi  nimirum  ,  quod 
gratis  acceperant ,  gratis  non  rctribuunt  ,  quia  de  impenso  officio  sancti- 
tatis  nummum  fauoris  cxpetunt  . 

i.     Clericus  admonendus  est ,  quatcnus  sic  viuat ,  vt  bonum  exemplum      Cap.  17.  Da 
vitac  suae  secularibus  praebeac  .  In   clerico  siquid  iuste  reprehenditur  ,  ex  elericis,  quales 
eius  vitio  ipsa    religionis   nostrac  aestimatio    grauatur  .  Clerici   discant  ,  vt  eos  esse  0For- 
quae  a  scnioribus  suis  iubentur  ,   implcant,    vt    humiliter  eorum   impcriis  tC3} ' 
subiaccant ;  vt  nec   subiectio   eos  conterr.t  ,    ncc  Iocus  superior   extollat  .      n  °  2'  -^4' 
Clcrici   discant ,  quomodo  ante  occulti  Arbitri  oculos  per  humilitatem  ,  ct  hom.17  n  «S* 
obedientiam  sua  interiora   componant  ,   quatenus    non    cum    rcprobis  pu-  jj    Re„*  past 
ni.mtur  ,  sed  cum   elcctis  etiam   praemia  sortiantur.   Admonendi  sunt  cle- p.  3.  c.4. 
nci ,  vt  tanto  circa  sc  solicitius  viuant  ,  quanto   eos   alicna   cura   non   im- 
piK.it.  Dicendum   cst    clericis ,   nc   pracpositorum     suorum    vitam    tcnure 

Gg   2 


23  6  APFENDIX      I  X. 

iudicent ,  siquid  eos  fortasse  agere  reprehensibiliter  vident ;  ne  vnde  re- 
cte  mala  redarguunt  ,  inde  per  elationis  impulsum  in  profundiora  mcr- 
gantur  .  Admonendi  sunt  clerici  ,  ne  quum  culpas  suorum  praepositorura 
considerant,  contra  eos  audaciores  fiant  ;  sed  sic  eorum  praua  apud  se- 
metipsos  diiudicent ,  vt  tamen  diuino  timore  constricti  ferre  sub  eis  iu- 
gum  rtuerentiae  non  recusent  ,  quia  facta  praepositorum  oris  gladio  fe- 
rienda   non  sunt ,  etiam   quum    recte   reprehendenda  iudicantur  . 

Gr  ib  c.7.  seq.  2*  Plerosque  clericos  ab  impudentiae  vitio  nonnisi  increpatio  dura 
compescit ,  quia  dum  se  deiinquere  nesciunt ,  necesse  est ,  vt  a  pluribus 
increpentur.  Verecundos  clericos  plerumque  ad  melius  exhortatio  mode- 
sta  componit  ;  quia  eis  ad  conuersionem  sufficit  ,  quod  doctor  eis  mala 
sua  saltem  leniter  aJ  menoriam  reducit  .  Maior  profectus  modestis  cle- 
ricis  adJucitur,  si  hoc,  quod  in  eis  reprehenditur ,  quasi  manu  linguae 
blandientis  ex  latere  tangatur  .  Pusillanimes  clericos  aptius  ad  iter  bo- 
num  ;:gendi  reducimus  ,  si  quaedam  iHorum  bona  ex  Iatere  requiramusj 
vt  dum  in  eis  alia  reprchendenJo  corripimus  ,  alia  amplectendo  laudemus, 
quatenus  eorum  teneritudinem  laus  audita  nutriat  ,  quam  culpa  increpata 
castigat  .  Plerumque  vtilius  apud  clericos  proficimus,  si  et  eorum  bene 
gesta  memoramus,et  siqua  ab  eis  inordinata  gesta  sunt  ,  non  iam  tam- 
quam   perpetrata  corripimus ,  sed  quasi  adhuc  ne  perpetrari  debeant ,  prohi- 

Gr.  Roj.  Past.  bemus  .   Flerique  clericorum   dum   in  culpa  sua  deprehendi   metuunt,sem- 

p.  3.  c.xi.        per  improbas  defensiones  quaerunt  ,  sed  pauidis  suspicionibus    agitantur  . 

Nihil  quippe  est  ad  deferen  lura  puritate  tutius  ,  nihil   ad  dicendum  veri- 

tate  facilius  :  nsm   dum   failaciam    suam   tueri    cogitur  ,  duro    labore  cor 

fatigatur  .   Plcrumque  in  culpa  clerici  dtprehensi  ,  dum  quales   sunt,  co- 

Gr.  ed.  vtla-  gnosci   refugiunt ,   sese  sub   fallaciae  velamen   abscondunt  ,  et   hoc  ,   quod 

wrie  •  peccant  ,  quodque  iam   iinerte    cernitur  ,   cxcusare    moliuntur  .  Plerumque 

contingit,  vt  is  ,  qui  prauorum  clericorum  culpas  corriperc   studet  ,  asper- 

sac  falsitatis  nebulis   seductus ,  pene   amisisse  se  videat,quod  de  eis  iam 

certum  tencbat  . 

Cap.  III.  De        1.     Plerumque  subditi  sub  pastorali   regimine  constituti ,  dum   valde  se 

muidis,  et  pro-  elati  praesumunt ,  e.sprobrando  ceteros  dedignantur  ,  dum  singulariter  sum- 

teruis  subditis.  mz  aestimant   cuncta  ,   quae  agunt  .  Subtiliter  itaque    ab    arguente  discu- 
e|"  Tas.''  tienda  sunt  opera  proteruorum ,  vt  in   quo  sibi   placent  ,  ostendatur,  quia 

2.4?  ^  ^ommo   displicent  .  Tunc   proteruos   melius  corrigimus ,   quum   ea  ,  quae 

bene  egisse  se  credunt  ,  male  acta  monstramus  :  et  vnde  adepta  gloria 
creditur  ,  inde  vtilis  confusio  subsequatur  .  Homines  ,  inquam  ,  subditi 
quum  se  vitium  proteruiae  minime  perpetrare  cognoscunt ,  compendiosius 
ad  correctionem  veniunt,  si  altius  culpae  manifestioris  ,  et  ex  latere  re- 
quisitae  improperio  confunduntur  ,  vt  ex   eo  ,   quod   defendere    nequeunt, 

1.     or.  1.  12.  cognoscant  ,  se  tenere  improbe  ,  quod  defendunt.   Quum   proterue  Paulus 

corinthios  adnersum    se  inuicem   videret     infiatos ,  vt   alius   Apollo  ,  alius 

Pauli ,  alius    Cephae,  alius  Christi  esse    se    dicerent  ,   incestus   culpam  in 

medium   deduxit,quae  apud  eos  et  perpetrata  fuerat,et  incorrecta  rema- 

I.  Cor.  5.  1,  nebat  ?  dicens  ;  AudttuY  tnter  vei  fqrnkatio  }et  taiis  forriicatio ,  qualis  neo- 
seq. 


SENTENTIARVM.  237 

inter  gentes  ,  ita  vt  vxoretn  patris  quis  habeat .  Et  ntos  inflati  estis ,  et  r.oti 

magis  luctum  habuistis,  qtt  toliatur  de  medio  vcstrutn  ,  qui  hoc  opus  jecitl 

Ac  si  apcrte  dicat :  Qiiid  vos  per  proteruiam  huius,vel  illius  dicitis,qui 

per  dissolutionem    negligentiae   nullius   vos  esse    monstratis  i   Admonendi  Gr.  Reg.  Past. 

sunt  inuidi  subditi,   vt   perpendant ,  quantae   caecitatis  sunt  ,  qui    alieno  p.  3.  c.  io. 

profectu    deficiunt,  aliena  exaltatione  contabescunt  ;   quantae  infelicitatis 

suiit ,  qui   melioratione   proximi   dcteriores  fiunt  . 

2.     Dumque  augmenta  alienae  prosperitatis  aspiciunt ,  apud  semetipsos 
anxie   aHicti   cordis  sui  peste  moriuntur.  Dum   se  inuidi   a  litiore  minime 
custodiunt  ,  in    antiqui   versuti     hostis    nequitiam    demerguntur  .   De    illo 
namque   scriptum   est  :    Inuidia  diaboli  mors  ititrattit  iti  otbem  tcrrarun:  / Sap.  2. 34. 
Qtiia  cnim   ipse   caelum  perdidit  ,  condito  homini  inuidit,et   daninationem 
suam    perditus  adhuc  alios    perdcndo   cumulauit   .  Dicendum    est   inuidis, 
quia   ilum  se  ista  intrinsecus  pestc  consumunt  ,etiam  quidquid   in  se  aliud 
boni   habere  videntur ,  interimunt  .   Vndo   scriptum  est  :    Vita  camium  sa-    Prouerb.  14. 
ftitas  cordis   .    Putredo    ossium  inuidia  .   Pcr   liuoris    vitium   ante    Domini  30> 
oculos  percunt  ,  etiam    qtiae  humanis  oculis  fortia  vHentnr.  Ossa  quippe 
pcr  inuidiam   putrescere  est    quaedarn    etiam    robusta   deperire  .    Ille  est 
vere   humilis  subiectus   in   bonis  ,  qui  non   est  defensor  in  malis  :  nam   tunc 
de  mblis  suis  subiectus  arguitur  ,   ct    contra  verba   arguentis  acccnditur, 
quando  ct   de  bonis    suis    quasi  humiliter  titubat  ,  per  humilitatis   voces 
ornari  appetit  ,  non   doceri  . 

1.  Omnes  monachi  seculum  relinquentes  punire  flendo  non  desinunt,  quae  Cap.  IV.  De 
deliquerunt  .  Graui  se  maerorc  afliciunt  ,  quia  longe  huc  a  facie  Conditoris  v,ta'  ve'  con- 
proiecti  ,  adhuc  in  aeternac  patriae  gaudiis  non  iiitersunt.  De  quorum  cor-  ^1-  atlonerao' 
de  bene  per  Sulomonem  dicitur  :  Cor,  quod  nouit  amaritudinem  anitnae  suae ,  G  L  M    "V 

in  gaudio  iltius   non  miscebitur  extraneus  .    Corda  bonorum   monachorum  c<  ,'  n 
amaritudinem    suam    noucrunt ,    quia  aerumnam  exilii  ,  qua  prpiecti   lace-  Taio  2.  4?. 
rantur,  iiitelligtint ,  et  quam  sunt  tranquilla  ,  quae  perdiderunt,  quam  con-  Prou.  14. 10. 
fusa ,  in   quibus  deciderunt,  sentiunt  .    Monachi,qui   in    amaritudine   ani- 
mae  sunt,  mori   mundo  funditus  concupiscunt ,   vt  sicut   in  seculo  ipsi  ni- 
hil   appetunt  ,  ita  iam   a  seculo  nulla  obligatione   teneantur  . 

2.  Plerumque  contingit,\t  iam  monachus  mundum  non  tencat  mcn- 
te ,  sed  tamea  mundus  monachum  quibusdam  occupationibus  astringat3 
et  ipsc  quidem  iam  mundo  mortuus  est  ,  sed  ipsi  mnndus  adhuc  viuit  . 
Adhuc  namquc  mundus  eum  concupiscit  ,  dum  alio  intentum  in  suis  actio- 
nibus  rapere  contendit  .  Si  vno  in  loco  sint  mortiius  ,  ct  viuens  ,  etsi 
morruus  viuum  non  videt  ,  viuens  tamen  mortiium  videt  .  Si  vero  vtri- 
que  sint  mortui ,  aher  alteriim  uequnquain  videt  .  Itaque  iam  munduin 
non  amat  ,  scd  tanien  ab  illo  vel  non  volens  amatur  ;  etsi  ipse  velut 
mortuus  mundum  non  videt  ,  hunc  tnmen  mtindus  adhuc  non  mortuus 
videt  .  Si  vero  nec  ipsc  in  amore  mundum  retinet  ,  nec  rursus  a  mundi 
amore  retinctnr  ,  vicissim  sibi  vtrique  extincti  sunt  ;  quia  dum  alter  al- 
terum  non  appetit  ,quasi  mortuus  mortuum  non  attendit  .  Qiium  huius 
mundi  gloiia  tristibus  ,  gemcntibusque    tribuitur,  pocna   sc   validissimi  li- 


23$  .     APPENDIXIX. 

moris  afficiunt"  quia  etsi  ipsi  mundum  non  tenent ,  adhuc  tamen  tales 
esse  se  metuunt ,  qui  a  mundo  teneantur ;  quia  nisi  ei  quantulumcumque 
viuerent ,  hos  ad    vsum    suum   proculdubio  non  amaret . 

3.  Mare  enim  viua  corpora  tn  semetipso  retinet  ,  nam  mortua  extra  se 
Gr.ib.c.4.  a.6.  protinus  expellit  .  Nonnumquam  monachi  iccirco  ad  concepta  desideria  mi- 

nime  perueniunt,  vt  ipsa  interueniente  tarditate ,  ad  eadem  desideria  laxa- 
to  mentis  sinu  dilatentur  .  Quare  quae  extenuari  fnrtasse  impleta  portant  , 
magna  dispositione  agitur  ,  vt  repulsa  multiplicius  crescant .  Pleriqtie  mona- 
chorum  sic  in  praesens  seculum  mortificari  appetunt,  vt  iam  perfecte ,  si  li- 
ceat  ,  Conditoris  sui  faciem  contemplentur  ;  sed  eorum  desiderium  differtur, 
Vt  proficiat,  et  tarditatis  suae  sinu  nutritur  ,  vt  crescat  .  In  Canticis  canti- 
CaM.  3.  1.  corum  sponsa  sponsi  sui  faciem  anhelans  damat  :  ln  lectulo  meo  per  noctes 
quaesiui  ,  quem  diligit  anima  mea  :  quaesiui  iilum  ,  et  non  inueni  .  Abscondit 
se  sponsus  ,  quum  quaeritur  ,  vt  non  inuentus  ,  ardentius  quaeratur  .  Qua- 
re  dirfertur ,  quaerens  sponsa  ne  intieniat  ,  vt  tarditate  sua  capacior  rcd- 
dita,  multiplicius  quandoque  inueniat  ,  quod  quaerebat  .  Qiium  spirittiales 
monachi  plenc  mortificationem  suam  appetttnt ,  quanto  fiunt  viciniores 
ad   finem  ,  tanto  se  exhibent   ardentiores  in  opere  . 

4.  Laborando  ergo  non  deficiunt,  sed  magis  ad  vsum  laboris  crescunt ; 
qui  quoniam   praemia  propinquiora   considerant  ,  eo  in  opere   delectabilius 

Al.  >;j»    tor-  exsudant .   Plerique  monachorum  ,  qui  ab  operibus  mundi  non  corpore  ,  sed 

torc  •  virtute  sopiuntur,  laboriosius  dormiunt  ,  quam  vigilare  potuerunt  ;  quia  in 

eo  ,  quod  actiones  htiius  seculi  deserentes  superant ,  robusto  conflictu   quo- 

tidie  contra  semetipsos  pugnant ,  ne  mens  per  negligentiam  torpeat,  ne  sub- 

acta  otio  ,  ac  desiderio  ,  ad  desideria  immunda  frigescat  :  ne  ipsis  bonis  desi- 

deriis  plus  iusto  inferueat :  ne  stib  discretionis  speciesibimet  parcendo,  a  per- 

fectione    languescat .  Bonus  monachus   ab   huius   mundi  inquieta  concupi- 

scentia  se   penitus  subtrahit  ,  ac   terrenarum  actionum   strepitum   deserit  , 

et  per  quietis  studium  eitis  mens  virttitibus  intenta,  quasi  vigilans  dormit. 

Cap.V.  Dehu-       1.     Admonendus  est  monachus  ,  vt  reuerentiam  habitus  sui  in   actu ,  in 

militate  ,    vel  Iocutione  ,  in  cogitatione   sua  semper  circuminspiciat ,  ac   ea,quae   mundi 

opere    mona-  sunt  }  perfccte  deserat  ,  et  quod  ostendit  humanis  octilis   habitu,  haec   an- 

chorum  .  te    Domini  oculos  moribus  praetendat  .  Omnes  monachi ,  qui  in  curis  ex- 

a'°    «*_*-   terioribus  spargi  refugiunt ,   simplices  in  cogitatione,  atque  in    conscien- 

-  v.'„   m  '  tiae  suae  habitatione  consistunt . 

n       ,,    ,_  2.     Hince  de  lacob  scriptum  est :  Vir  autem  Iacob  habitat  snnplex  in  ta- 

Oen.  25.  27.     ,  ,.       ,  .  ,.r       .       .    .  .  ...  .'      . 

bernaculis .  ln   tabernaculis  enim   nabitare  sese    perhibentur    electi    mona- 

chi,quum  eis    transitoria  prosperitas  arridet,  fauorem    mundi    quasi  ne- 

scientes  dissimulant,  et   forti    •gressli  interius   hoc  ,  vnde    exterius  suble- 

uantur,  calcant .  Saepe  bona  agentes  monachi    paterna    adhuc   flagella  sen- 

al.  etietm  de  tiunt ,  vt  tanto  perfectiores   ad    hereditatem    veniant,  quanto    eos    pie  fe- 

ir.inbr.is   pur-  riens  disciplina   quoti  iie   minimis    purgat . 

Zat  •  !.     Nonnulli   monachorum   mundi    quidem  actiones    fugiunt  ,  sed  nullis 

Ca.p.VI.  De  te"  virttitibus  exerctntur.  Hi    nimirum  tepore  ,  non  studio    dormiunt,et  ic- 
iraa've  °*  circo  in    terra  conspiciunt  ,  quia  caput  non    in   Lapide  ,  sed  in  terra  po- 
rum  . 


S  E"N   T  E   N  T  I  A'  R   V   M.  2?9 

suerunt.  Plerumque  monachis  contingit  ,   vt   quanto  securius   ab   externis  T?.'o  2.49. 
actionibus  cessant  ,  tanto  latius  immunclae  in  se  cogitationis  strepitum  per       Gr«  ^or.  5. 
otium   congerant  .   Vnde    sub   ludaeae  specie   per  Prophetam  torpens   otio  c-3I<n-55- 
anima   defletur  ,  quum    dicitur:    Viderunt  eam   hostet ,  et  deriseruttt  sabba-  Thren.  1.  7. 
ta  eius . 

2.  Plerumque  praecepto  legis  ab  exteriori  opere  in  sabbato  cessatur  . 
Hostes  ergo  sabbata  videntes  irrident,  quum  maligni  spiritus  ipsa  vaca- 
tionis  otia  ad  cogitationes  illicitas  pertrahunt  ,  vt  vnaquaeque  anima  ,  quo 
remota  ab  externis  actionibus  Deo  creditur  seruire,  eo  magis  tyrannidi 
illicitae  famuletur.  Per  sapientissimum  Salomonem  dicitur:  '£>ui  mollis  ,  Gr.  Reg.  Past. 
et  dissolutus  est  itt  opere  suo  ,frater  est  dissipantis   sna  cpera  .  P-  3-  c-  34- 

5.     Inchoata  bona  fortis  operantis  manus  nd  perfectionem  non  subleuat,  si  Pr°u>  '8.  9. 
operandi   ipsa  remissio  contra   hoc  ,  quod  operatum   est ,  pugnat  .  Si  ,  quod  Gr.ed.  Si enhn 
mortis  in  nobis  est  ,  ad  vitam  non  accenditur ,  hoc  etiam  extinguitur,  quod  qtodnortuum. 
quasi  adhuc  viuum  tenetur  .  In  hoc  mundo  humana  anima  quasi  more  nauis 
est  contra  ictum  fluminis  conscendentis  .  Vno  iri  loco  stare  ncquaquam  per- 
mittitur  ,  quia   ad  ima   relabitur  ,  nisi  ad  summa  conetur.  Cap.  VII.  De 

1.  Qiium  naturae  nostrae  necessitatibus  plerumque ,  plusquam  expedit ,  adhibendis  pro 
deseruimus,  mentisque  curam  negligimus ,  ex  miseria  negligentiae,  infirmi-  corporis  nec- 
tatisque  nostrae  addimus  squalorem  culpae  .  Necessitates  praesentis  seculi  efsiute  subsi- 
hoc  habere  valde  periculosum  solent  ,  quod  saepe  in  eis  minime  discernitur  ,  l1 1S ' 

quid  circa  illas  per  vtilitatis  studium  ,  et  quid  per  voluptatis  vitium   aga-     r*    or,20,I4» 
tur  .  Infirmitati    naturae  nostrae  rjegligentiam    relaxare    nihil     cst  aliud  ,  Taio'-'.  12 
quam  calamitatis  miseriam  addtre  ,  atque   actionum  squalorem    ex   cadem  zUnfirmiutem 
miseria  multiplicare  .  ...per  negli- 

2.  Sancti  viri  in  omne,  quod  agunt ,  studiosissima  intentione  discer-  gentiam  ...  at~ 
nunt ,  neqnid  plus  ab  eis  naturae  suae  infirmitas,  quam  sibi  debetur  ,  exi-  1ue  -■'■'iorum  . 
gat  ;  ne  sub  necessitatis  tegmine  in  eis  vitium  voluptatis  excrcscat  .   Ele- 

cti   vi^-i   aliud  ex  infirmitate  ,   aliud   ex  tentationis  suggestione    sustinent  , 

et  quasi  quidam  rectissimi  arbitri  inter  necessitatem ,  voluptatemque  con-  al.  arbitrcj  . 

stituti ,  hanc    consolando,  et   subleuando  ,  illam    premendo   frenant  .   Vnde 

fit  ,  vt   etsi  infirmitatis    suae  calamitatem    tolerant,  tamen    ad   squalorem 

miscriae  pcr   negligentiam   non   descendunt . 

3.  Hoc  ipsum  enim  esse  in  calamitate  est  necessitates  naturae  ex  car- 
nis  corruptibilis  infirmitate  sustinere  .   Praesentis  vitae  necessitates  cupie- 

but   cuaderc,qui   dicebat  :  De  necessitatibus  rr.eis  eripe  rne .  Sciebat  enim  ,  Ps.  24.  17. 
plerumque  voluptatum  culpas  (  ex  necvssitatum  )   occasione     prorumpere  , 
et   nequid  sponte  illicitum    admitteret ,  hoc  ipsum  satagebat  euelli,quod 
nolens  ex  radice  tolerabat  . 

4.  Plerique  quum  tegendis  membris  vestimenta  quaerunt  ,  non  sohim 
quae  tegant,  sed  etiam  quae  extollant  ,  expetunt  :  et  contra  torporem 
fngoris  non  solum  quac  per  pinguedinem  muniant,sed  ctiam  qnae  per 
mollitiem  delectent  :  non  solum  quae  per  mollitiem  tantum  mulceant  , 
9ed  ctiam  quae  per  colorcm  oculos  seducant  .  De  his  ergo  necessitjtibus 
liberari  Fsalmista  dcsidcrans,  ait  :  De  necessittubus   meis  eripe  mt  .  Nec- 


240  APPENDIX    11 

essitatis  enlm   causam   in  vsum   voluptatis  vertere  ,  quid  est  aliud  ,  quam 

calamitati  suae  squalorem  miseriae  sociare  ? 

5.     Plerumque  replemus  refectionibus  corpus,  ne  extenuatum  deficiat : 

extenuamus  abstinentia  ,  ne    nos    repletum    premat  ;  vegetamus   motibus, 

ne  situ  immobilitatis  intereat  ;  sed  citius  ,  hoc  collocando  sistimus  ,  ne 
(Sr.Mor.  4.34.  ipsa.  sua  vegetatione  succumbat :  adiumento  boc  vestis  tegimus,ne  frigus 
n.  68.  al.  et  interimat  .  Et  quae  sunt  adiuncta,  proiicimus  ,  ne  calor  exurat .  Tot  er- 
quaesita  adiu-  go  diuersitatibus  occurrentes  ,  quid  agimus,  nisi  corruptibilitati  seruimus, 
menta  p.  vt  saltem    multiplicitas    impensi  obsequii  corpus   sustineat  ,  quod   anxie- 

tas  infirmae  niutabilitatis  grauat  .' 
Csp.  VIII.  De  i.  Querimur  plerique,cur  non  omnes  boni  sunt  ,  qui  nobiscum  vi- 
clectis  inter  uunt  .;  Mala  proximorum  ferre  nolumus  .  Omnes  sanctos  iam  debere  es- 
tumultus  re-  se  }  decernimus,  dum  esse  nolumus,  quod  ex  proximis  portemus  .  Scd  hac 
prooorum  be- jn  re  ]uce  c]arius  patet  ,  dum  malos  portare  renuimus  ,  quam  multum  ad- 
ne  viuentikus.  .      '  •     •    »     .  ,    ,  »,  c    .      , 

_  .  huc  ipsi  de  bono  nunus  habcamus.  Neque  enim  perfecte  bouus  est  ,  nist 

Gr.  1.  Sn  Eze- °iu'  ^aerlt  et  cum  malis  bonus  .  B.atus  Icb  de  semetipso  asserit  dicens  : 
ch.  homil.  9.  Frater  fui  draconum  ,  et  socius  struthionum  .  Hinc  Paulus  apostolus  di- 
i).  22.  scipuJis  dicit :    In  medlo  nationis  prauae,  et  peruersae  ,  inter  qtios  iucetis , 

lob  30.  29.      sicut  luminaria  in  mundo  . 

Philipp.  2.  15  2.  Hinc  Petrus  pastor  gregis  Dominici  ait :  lustum  Lot  oppressum  a  ne- 
2-  Petr.  2.  7.  fafl(iorUT/;  impudica  conuersatione  eripuit ;  aspectu  enim  ,  et  auditu  iustus 
erat ,  habitans  apud  eos ,  qui  de  die  in  diem  animam  iusti  iniquis  ope- 
rii>us  cruciabant ,  Dum  de  vita  proximorum  saepe  querimur  ,  mutare  Io- 
cum  cupimus,  conamur  secretum  vitae  remotioris  eligere  habitaculum  , 
videlicet  ignorantes  ,  quia  si  desit  sanctus  Spiritus  ,  non  adiuuat  locus  . 
Lot  denique  in  Sodomis  sanctus  extkit  ,  sed  in  monte  peccauit  .  Quia 
autem  Joca  mentem  non  muniunt ,  ipsi  humani  generis  primus  parens 
testatur  ,  qui  et    in  paradiso  grauiter  cecidit  . 

3.     Sed    minus  sunt  omnia  ,  quae  loquimur  ex  terra  ,  nam  si  locus  sal- 

uare  potuisset ,  satan  de  caelo  non  caderet  .  Psalmista    Dauid   vbique  in 

hoc  mundo   tentationes  esse  conspiciens  ,  quaesiuit   locum  ,   quo  fugeret  , 

Ps.  30.  3.        sed  sine  Deo  non   potuit  munitum  inuenire  .    Ex  qua  rc  et   ipsum     sibi 

Jocum  fieri  petiit,  propter  quem   Iocum  quaesiuit ,  dicens  :  Esto  mihi   in 

Deum  protectorem  ,  et  in  iocum  muuitum  ,  vt  saluum   me    facias  .  Sicut 

grauioris  culpae  est   inter  bonos  bonum  non  esse  ,  ita  immensi  est  prae- 

conii  ,  bonum  etiam  inter  malos   extitisse  . 

Cao  IX  De       I#     Sancti  viri  tribulationum  bello  deprehensi  ,  vno  ,  eodemque   tempo- 

passione    ele- re  auos    ferientes,  atque  alios   suadentes    ferunt  .  Ulis   opponunt   scutum 

ctorum    ,   et  patientiae  ,  istis  iacula  intorquent  doctrinae  .  Ad  vtrumque  pugnandi  mo- 

compassione   dum  mira  virtutis  arte   eJecti  viri  "se   erigunt  ,  quatenus  et  interius  sapien- 

proximorum.  ter  doceant ,  et  foras  fortiter  aduersa    contemnant  .  Hos    docentes    corri- 

Taio^.js.      gant  ,  illos  tolerantes  premant .  Electi    viri  insurgentes  hostes  patiendo  de- 

Gr.  Moral.  3.  Spjciunt,  infirmantes  vero  ciues  compatiuntur  ad  salutem  .  Jllis  resistunt, 

21.  n.  39.        ne  et   a]jos  SUDtrahant,  de  istis  metuunt.  ne   vitam  rectitudinis   funditus 

perdant . 

2.  Pen* 


SENTENTIARVM.  241 

2.  Pensetur,  cuius  laboris  sit ,  Paulum  apostolum  vno  ,  eodemque  tem- 
pore  et  foris  aduersa  tolerare  ,  et  intus  infirma  protegere  .  Foris  pugnas 
patitur,quia  verberibus.  scindicur  ,  catenis  ligatur  ;  intus  metum  tolerat, 
quia  passionem  suam  non  sibi,  sed  discipulis  obesse  formidat  .  Aliorum  casus 
Apostolus  in  propria  passione  metuebat,  ne,  dum  et  ipsum  discipuli  af- 
flictum  pro  fide  verberibus  agnoscerent  ,  fideles    se    profiteri    recusarent  . 

Vnde  et  eisdem   scribit ,  dicens  :  Nemo  moueatur  in  tribulationibus    istis .  i.Thess.  3.3. 
Jpsi  enim  scitis  ,  quod  in  hoc  positi  sumus  . 

3.  O   immensa  charitatis  viscera    Pauli  apostoli  !  Despicit    passiones ,    ed.  Gr.  im- 
quas  ips^  patitur,  et    curat , nequid  prauae   persuasionis  discipuli   in   cor-  feniae . 

de  patiantur  .  In  se  contemnit  vulnera  corporis ,  et  in  aliis  vulnera  me- 
detur  cordis  .  Dum  viri  fortes  iu  acie  assistunt ,  illic  iaculis  aduersantia 
pectora  feriunt :  hinc  scuto  postpositos  debiles  tuentur  ,  atque  ita  vtrobi- 
que  velocitate  circumspectionis  iuuigihnt  ,  quatenus  et  ante  se  audaces 
confodLnt ,  et  post  se    trepidos  a   vulnere    defendant  . 

1.  Magnum  est  disciplinae  magisterium  subtilitas  discretionis  ,  quatenus  Cap.X.  De&l- 
quisque  rector  culpas  delinquentium  discrete  nouerit  parcere  ,  et  pie  re-  scrctione  . 
secare  .  Qui  autem  sic  dimittunt  peccata  ,  vt  non  corrigant  ,  aut  sic  qua-  Gr.2.in  Ezech 
si  corrigendo  feriunt,  vt  non  dimittant  ,  discretionis  spiritum  non  habent  .  hom-  9-  n.20, 
Scriptum  in  libro  Genesis  est :  Si  recte  cffsras  ,  et  recte  non  diuidas  ,  ^ai°  ?'  4Z* 
peccasti  .  Recte  offertur  ,  quum  recta  intentionc  quid  agitur  ;  sed  recte  non  e""*'  ?' sec* 
diuiditur  ,  si  non  hoc,  qaod   pie  agitur  ,  etiam   subtiliter   discernatur  .  Ob-     Gr  M 

lata  recte  diuidere ,  est  quaelibet  bona  nostra    studia    discernendo    pcnsa-  c.rj*.  n.  sj. 
re.  Qiiare   nimirum  qui  agere  dissimulat ,  etiam   recte  offerens  ,  peccat  . 

2.  Saepe   quod  bono  studio  gerimus  ,  dum    discernere   cautc    negligi-  Gr.  hom.  xt. 
mus,quo  iudicetur  fine  ,   nescimus  .   Qiiare  nonnumquam    hoc    fit   reatu  '•  '• '"  Ezech. 
criminis,  quod   putatur   causa  virtutis  .  Recte  ergo  offerimus,  quum  bono  "•  IZ- 
studio  bonum  opus  agimus;sed  recte    non    diuidimus,  si  habere  discre-     * rttttm  "'• 
tionem  in  bono  opere  postponamus  .  Ule   enim   angustam    viam  ingredi-  mms' 
tur,qui  in  cunctis,  quae  agit ,  discrctionis  subtilitate   solicite   coarctatur  . 

Nam    qui  pro  voluntate  propria  secura   mente    se   dilatat  ,  angustac   sibi  Gr-  Mor.  28. 
portae  aditum  damnat  .  Sancta  ecclesia  ,  quae    cx  causis   singulis    tenta-  XI-n.  26. 
menta    prodcant ,  per  discrctionem    conspicit ,  et   ventura  vitiorum    bella 
ex   alto   dcprehendit  . 

1.  Omnis  peccator  in  poenitentia   duplum  habere  gemitum  debet  ;  ni-    Cap.XL  Dc 
mirum,quia    et   bonum,quod  oportnit  ,  non  fecit ,  et  malum  ,  quod  non  poenitenda. 
oportuit ,  fecit  .  Quum    ad   bona  opera    non  assurgimus  ,  necesse   est  ,  vt  Ta'°  2»  47» 
nosmetipsos    dupliciter    defleamus  :  quia  et   recta  non  fecimus  ,   et    praua  Gr-M°r.j2.; 
operati  sumus  .  Per  beatum   Moysem  vnus   turtur  pro  peccato,  alter  vero  ? ' 4! 
offerri  in  holocaustum   iubetur  .   Holocaustum  namquc   totum  incensum  di-     eu,t' 7' •  • 
citur.  Vnum  ergo  turturem  pro  pcccato  offerimus  ,  quum  pro  culpa  gemi- 

tuni    damus ;   de  altcro   holocaustum   facimus ,  quum   pro   eo  ,  quod  bona 

ncgleximus  ,   nosmctipsos  funditus    succcndentes    ignc   doloris    ardcmus  -.  al.  ne&ligptntu. 

2.  Beatus  Iob  per    flagella   proficicns  ,  ct   a  scmctipso     ia     magna   sui 
rcdargutionc  disscntiens ,  dicit  :  tcchco   ipte  nte  reprehendo  >  et  agu  poeni-  lob.  12   6 

Um.Vll.  H  h 


i+3  'ATPENDIX     IX.- 

tentiam  i»  fauilla  >et  cifiere  .  In  fauilla  enim  ,  et  cinere  poenitentiam  age- 
re  est ,  ccntcmplata  summa  essentia  ,  nihil  aliud,quam  fauillam  se,cine- 
rerr.que  cognoscere  .  In  cilicio  asperitas  ,  et  punctjo  peccatorum  ,  in  cine- 
re  autem  puluis  ostenditnr  mortuorum  .  Quare  iccirco  vtrumque  hoc  ad- 
hibcri  :.d  poenitentiam  so!et,vt  in  punctione  cilicii  cogr.oscamus  ,  quid 
per  culpam  fecimus,et  in  fauilla  cineris  perpundamus  ,  quid  per  iudicium 
facti  sumus  .  Considerentur  ergo  in  cilicio  pungentia  viria  .  Consideretur 
in  cinere  per  mortis  sententiam  subsequens  iusta  poena  vitiorum  ;  quia 
prcptcr  peccatum   carnis   contumeliae    surrexerunt  . 

j.  Yideat  homo  in  asperitate  cilicii ,  superbiendo  quid  fecit :  vide3t  ia 
i'  tenfricatur  cinere  ,  vsqucquo  peccando  peruenit  .  Quasi  quodam  cilicio  peccator  pua- 
pro  confringi-  gitur  ,  dum  in  mente  sua  asperis  redargutionum  stimulis  confringitur  . 
;..)-.  ln  cineie   autem   agit  poenitentiam  ,  qui  ex  primo   peccato  ,   quid  per  iu- 

Gr.Mor.4.14.  stum   iudicium   factus  sit,solerter  attendit .   In  tenebras  diem    vertimus  , 
D'  l6-  quum   nosmetipsos  districte   punientes    ipsa    dclcctationis    prauae    blandi- 

Iob.  3.  4.  rnenta   per  districtae  poenitentfae  lamenta  cruciamus  .   Quare  flendo   inse- 

al.  taciti    pro  quimur  ,  quidquid  in   corde   tacti  ex    delectatione  peccamus  .  Omnipotens 
tacti  .  Dominus  subtilitcr   acta    nostra  considerat  ,  et    tamcn   haec  poenitentibus 

misericcrditer  relaxat  ;  qui  et  duritiam  in  peccantibus  conspicit ,  scd  ta- 
men  hanc    praeueniente    gratia   (  ad  poeuitentiam  )  emollit  . 

4.     Culpas   nostras    Dominus   enumerat  ,  quum   nos  ipsos    ad   singula  , 

quae  fecimus  defienda  ,  conuertit ;  quas  misericorditer  relaxat,  quia  eas  dum 

nos  ptuiimus  >  ipsc  nequaquam   in    extremo    examine   iudicat  ,   Paulo  atte- 

i.Cor.  xi.  31.  stante  ,qui  ait  :  Si  nostnetipsos  diiudicaremus  ,  non  •vtiqtte    iudicaremur . 

Gr.  Mor.    12.  Qiiod   cxterius  agimus,nisi   poenitentia  interueniente  diluamus  ,  in   secre- 

17.11.21.  U)  iuJreiorurri  Dci  sub  quadani  occultatione  seruatur  ,  vt  quandoque  etiam 

al.  dc  sacculo.  ae  sigillo  secreti  exeat  ad  iudicii  publicum  .   Quum  vero  pro  malis,  quae 

fccimus,  disciplinae  flagello   atterimur  ,  et  haec   per  poenitentiam    defle- 

mus  ,  iniquitatem   nostram  signat ,  et  curat ;  quia  nec  inulta    hic  deserit , 

nec  in    iudicio  punienda    reseruat . 

Tob.  14.  17.  5..     Bcatus    lob  ,  humani  gencris  assumens  personam   ,   dicit  :   Signasti 

quasi  in   sacculo  delicta  mea  .  Peccata  nostra   signantur   in  sacculo ,  qnum 

niala,  quae   fecimus,  solicito   semper  corde   pensamus  .  Quid    namque  est 

cor  hominis  ,  nisi  sacculus   Domini,vbi   dum    studiose   conspicimus  ,  per 

quanta  deliquimus  ,  peccata  nostra  quasi  in   Domini   sacculo  signata    por- 

tamus  ;  quia  culpas,  quas  nos  intuendo,et   poenitendo  cognoscimus  ,  pius 

uobis    conditor   relaxat  .  Recte    post  signata   in  sacculo   delicta  ,  dicitur  : 

sed  curasti  iniquitatem  meara  .  Acsi  apcrte   dicat   :  quae   modo  signas  ,  vt 

poenitendo  videam ,  agis  proculdubio  ,  ne  in   retributione   videantur  . 

Cap.XII.  De        I*     Humilitatis  testimonia  sunt,et  iniquitatem    suam    quemquam    co- 

confessione    gnoscere ,  et   cognitam   voce  confessionis  aperire  .  Vsitatum   humani  gene- 

peccatorum  .  ris  vitium   est  ,  et  Jabendo    peccatum    committere   ,  et     commissum   non 

Taio  3.  48.       confitendo  prodere  ,  sed  negando  defendere  ,  atque  conuictum  defendendo 

Gr.  Mor.  22.  muitjplicare  .  Ex   illo  quippe   lapsu  primi  hominis  haec  augmenta  nequi- 

15.0.30.        t«ae     ducimus,ex  quo   ipsam   radicem  traximus   culpae  .  Ad  hoc  priraus 

pro  labendo . 


SENTENTIAR  VM,  S45- 

homo  requisitus  fuerat ,  vt  peccatum  ,  quod  transgrediendo  commiserat,  Gen.  3.  10. 
confitendo  deleret,  et  interrogatur,  vbi  esset ,  vt  perpetratatn  culpam  respice- 
ret  ,  et  confitendo  cognosceret,  quam  longe  a  conditoris  sui  facie  p.bessct. 
2.  Indicia  verae  confcssionis  sunt  ,  si  quum  quisque  se  peccatorem 
dicit  ,  id  de  se  dicenti  etiam  alteri  non  contradicit  .  Scriptum  est  : 
lustus  in  principlo  accusetor  est  sui  .  Non  magis  peccator  ,  sed  iustus  vi-  prou.  iS.  •  - 
deri  appetit  ,  quum  peccatorem  se  quisque  nullo  argucnte  confitetur  . 
Confessionis  veritatem  prcbat ,  quum  alter  malum  ,  quod  fecimus,  incre- 
pat .  Quod  si  superbe  defendimus  ,  liquet  ,  quia  peccatores  nos  ex  nobis 
ficte  dicebamus  .  Curandum  summopere  est ,  vt  mala  ,  quae  feci.nus  ,  et 
sponte  f.-.tcamur  ,  et  haec  aliis  arguenubus  non  negemus  .  Superbiac  quip- 
pe  vnium  est,vt  quod  se  fateri  quisque  quasi  sua  sponte  dignatur,  boc 
sibi  dicj  ab  aliis  dedignatur  .  Pignus  debitoris  cst  confessio  peccacoris  . 
A  debitore  enim  pignus  accipitur  ,  quum  a  peccatore  iam  peccati  confessio 
tenecuf  . 

1.  Sciendum   magnopere  est  ,  quod  sex   modis    tangunt   aninuim    ima-       Cap.  XIH. 
gines  somniorum  .  Aliquamlo    nanique    somuia    ventris    plenitudine  ,  ve!  Qi:ct  smt  ge- 
inanitute,  aliquando   vero  illusione  ,  aliquando  cogitatione,  simul    e:    ;'!!;•- nera  somtiTo' 
sionc  ,  aliquando  reuelatione,  aliquando  autem  cogitatione  simul  ,  et  reuela-  r;:  m  • 
tionc   generantur  .   i>edduo  ,  quae    prima    diximus  ,  omnes    cxp^rimento  Gr- ^or- 8.  4- 
cognoscimus  .   Subiuncta  autem  quatuor  in  sacrae  scriptur.-e  paejnis  inueni-  n,42'Ta!°  4-7 
mus  .  Somnia  etenim  si  pierumque  ab  occulto  hoste  prae  illusione  fierent ,  c  r 
nequaquam   hoc   vir  Sapiens   indicaret ,  dicens  :  Multos  er, \;re  feoerunt  so-  rc:lt  \ 
wuia,et  ilhisiones  vanaeyve\   certe  :  A  0»   aiiguraitiniini  ^ yec  ibseriiabtefr^ccXu  34.  74 
sontnia  .  Quibus  profecto  verbis  ,  cuius  ■sint  detestationis  ,  ostenditur,  quae  Leuir.  19.  ;5. 
auguriis    coniunguntur  . 

2.  Rursum   nisi  aliquando  ex  cogitutione  simul ,  et  illusione   proceJe- 
rent  ,  Salomon    minime   dixisdet ,  Alnltas    emras   ieqnuntur    somtiia  .   Nisi 
aliquando  somnia  ex  mysterio  rcuelationis  orirentur,  loseph  praefercndu.n  Eccle.  ?.  2. 
sc  fratribus  per  somnium  non    viJeret  :  nec  Mariae  sponsum  ,  vt    ablato  Gen.  jj.  7.' 
puero  ,  in    Aegyptum  fugeret,per  somnium  Veritas  admonerct  .   Rursu  11 ,  Match.2.i'j.i4 
nid  aliquanJo  somnia   cogitatione  simul,et    reuelatione   procederent ,  ne- 

quaquam   Daniel   propheu  Nabuchodonosor    visioneni     disscrens  ,  a   radice 
c-igitationis  inchoasset  dicens  :  Tu    rex  cogitare  coepisti  in  strat:-   tuo  ,  cuid 

iuturum  post  haec  .   Quarc  qui  reuelat  mysteria  ,  ostendit  tibi,  quae  Dan.  ;    iy. 


ventura  sunt 


Quare  paulo  post :  Videhai\£t  ecce  quasi  stitua  vtsa  grdndh  t  sta- 
tua  illa  nugna ,  et  statura  sublimii  stabat  contra  te  ,  et  Cej ■•-,  1  .  Daniel 
it.,que  dum  somnium  et  implendum  rjuerenter  insiniiat  ,  et  e.v  qiia  or- 
tum  sit  cogitatione  ,  manifestat  ,  patenter  ostendit  ,  quia  hoc  pMerumque 
ex  cogiutione  simul,et  rcuelationc  gen  rctur  .  Qiuim  soiunia  toc  rerum 
qualitatibus  alternent  ,  tanto  cis  credi  diflicilhis  Jehec  ,  qu.mf>  et  cx  quo  Gr.  Dialog.  4. 
nnpulsu   /eniant,    facilius  non   elucet  .    Sar/Cti   viri    intcr   illnsiones  ,  atque  c.  48. 

■  ips.is  visionum  voces  ,  aut  inugines  quodam  intim6  Sifpore 
disqenmntij  vt  sciant  ,  ge-J  quid  a  bono  sphhu  p«t>cipiant  ,  wl  duid  .■!>  il- 
lusione  patiantur.  H  h  ,  »\.illustre. 


244  A  P  P  £   N   D  I  X     IX. 

4.  Si  erga  somnia  mens  cauta  non  fuerit ,  per  deceptorem  spiritum 
multis  se  vanit.-tibus  immergit ;  qui    nonnumquam  solet  multa  vera  prae- 

_  „,     _         dicere,vt  ad  extremum   valeat  animam  ex  vna  aliqua  falsitate  laqueare  . 

aaepe   maJignus  spintus  nis  ,  quos  amore    vitae    praesentis    vigilantes    m- 

.1.  interchit  spicit,  prospera  etiam  dormientibus  promittit ,  et  quos  formidare  aduersa 

rro   i.ispicii  .  considerat ,  eis  haec  durius  somnii    imaginibus   intentat  ,    quatenus   indis- 

cretam   mentem    diuersa  qualitate  afficiat  ,  eamque  aut  spe    subleuans ,  aut 

deprimens   timore  ,  confundat . 

5.  Saepe  antiquus  hoscis  etiam  sanctorum  corda  afficere  somniis  niti- 
tur  ,  vt  ab  intentione  cogitationis  solidae  ad  tempus  saltem  ,  momen- 
tumque  deuientur  ,  quamquam  ipsi  protinus  animum  ab  illusionibus  ima- 
ginationis  discutiant :  sed  hostis  insidians  ,  quod  eos  vigilantes  minime  su- 
perat  ,  eos  dormientes  grauius  impugnat  .  Humani  generis  hostem  mali- 
gne  agere  etiam  per  somnia  ,  superna  dispensatio  benigne  permittit ,  ne  in 
electorum  cordibus  ipse  saltem  a    passionis  praemio  somnus  vacet  . 

Cap.  XIV.  De        1.     Nocturnum   est  somnium   tentatio  occulta,  per  quam  tenebrosa  co- 

nocturnis  illu-  gitatione  turpe  aliquid   corde   concipitur  ,  quod    tamen    corpore  non   ex- 

pletur.   Somnio    nocturno  pollutus    egredi    extra   castra   per  Legem   prae- 

a'°  "*'.?'         cipitur;quia  videlicet  dignum  est ,  vt  qui   immunda  cogitatione  polluitur, 
Gr.  Mor.  o.  .  '  .  *  g       .  .    '  &  * 

-'«-*«_.       lndienum  se  cunctorum  ndelium    societatibus  arbitretur,  culnae  suae  me- 
c.  55.  n.  64.        .     o  ..,'.. 

Deut.  21.   10.  ntum    ai]te  oculos  ponat ,  et   ex  bonorum  se  aestimatione  d-spiciat . 

2.  Nocturno  pollutus  somnio  post  occasum  solis  aqua  lotus  ad  ca- 
stra  per  Legem  redire  praecipitur  j  quia  necesse  est  ,  vt  deferuescente  ten- 
tationis  ardore  ,  vnusquisque  fiduciam  iterum  erga  societatem  bonorum 
sumat  .  Fost  lauationem  aquae  ,  occumbente  sole,  ad  castra  reuertitur , 
qui  post  lamenta  poenitentiae  ,  frigescente  fiamma  cogitationis  illicitae, 
a\.praesumcn-  ad  fidelium  merita  persumenda  reparaturrvt  iam  se  a  ceteris  longe  esse 
da  .  non    aestimet ,  qui   mundum  se  per  obitum    intimi  ardoris  gaudet  . 

Cap.  XV7.  De        l«     Per  argumenta  pestifera    antiquus  hostis    calliditatis  suae   vires  eri- 

multimodisar-  git  ,  et  fiuxa   mortaliurri   corda  corrumpit  ;  vnde  voce  Dominica  dicitur  ad 

gumenrationi-  beatum  lob  :  Nerui  testicularum  eius  perplexi  sunt .  Testes  eius  sunt  sug- 

bus  satanae  .      gestiones  prauae  ,  quibus   in  (  mentis  )   corruptione  feruescit ,  atque  in  con- 

rA]°A'  9'  .,      strupata  anima.  iniqui   operis  prole.n  gignit  .   Testiculorum  Vehemoth  ner- 

'  *  .-"       '  ui  pcrplcxi  sunt  ,    quia  suggestionum    illius    argumenta    vehementius  alli- 

Iob.  40.  J2.       gantur,vt  plerosque  ita    peccare  faciant  ,  quatenus  si   fortasse  peccantem 

fugere  rppetant  ,  hoc  sine  alio  peccati   laqueo  non  euadant,et  culpam  fa- 

ciant  ,  dum   vitant  ;  ac   nequaquam  se  ab   vna  valeant    soluere,  nisi  in  alia 

eonsentiant  ligari. 

2.  Aliquando  quisque  cuncta,  quae  mundi  sunt ,  deserens,  ac  per  omnia 
frangere  proprias  voluntates  quaerens ,  alieno  se  subdere  regimini  appetit . 
Sed  eum  ,  qui  sibi  ad  Dominum  praeesse  debeat ,  minus  cauta  inquisitio- 
ne  discernit  ,  cui  fortasse  is ,  qui  sine  iudicio  eligitur  ,  quum  praeesse 
iam  coepit  ,  agere ,  quae  Dei  sunt ,  prohibet,  quae  mundi  sunt ,  iubet  . 
Pensans  itaque  subditus  ,  vel  quae  sit  culpa  inobedientiae  ,  vel  quod  con- 
tagiuin  secuJaris  vitae,  et  obedire  trepidat  ,  et  non  obedire  formidat ;  ne 


SENTENTIARVM.  245 

aut  obediens  ,  Deum  in  suis  praecepcis  deserat ,  aut  rursum  non  obediens, 
Deum  in  electo  Pribre  contemnac  . 

j.  Aperte  ergo  iste  per  indiscretionis  suae  vitium  perplexis  testicu- 
Jorum  Vehemoth  neruis  astringitur ,  quia  aut  obtemperans,  aut  certe  non 
obtemperans,  ligatur  in  culpa  transgressionis  .  Studebat  proprias  volunta- 
tes  frangere ,  et  curat  eas  ,  etiam  contempto  Priore ,  solidare .  Decreuit 
mundum  fundiciis  relinquerc  ,  eC  ad  curas  mundi  ex  aliena  voluncate  com- 
pellicur  redire .  Esc  quodJam  argumencum ,  quod  ad  descruendum  sacanae 
versucias  vcilicer  fiaC  ,  vc  quum  mens  inter  minora  ,  et  maxima  peccaca 
constringicur ,  si  omnino  nullus  sine  peccato  euadendi  locus ,  vel  aditus 
patet  ,  minora  semper  eligantur  ,  quia  et  qui  murorum  vndique  ambitu, 
ne  fugiat ,  clauditur ,  ibi  se  in  fugam  praecipitat ,  vbi  breuior  murus  in- 
ucnitur . 

1.  Antiquus  hostis  tentationis  suae  vulnere  ab  omni  parte  impetit .  cap.  xvr.  De 
Saepe  enim  dum  gula  restringitur  ,  vc  libiJo  subigaCur  ,  inanis  gloriae  acu-  mulcimodisvi. 
Jcus  mentem  pulsat .    Si    aucem  corpus  abscinenciae   afiliccione   non   acteri-  tiis . 

tur,  contra  mentem  libidinis   flamma   se  excitat  .  Saepe  dum  seruare   par-  Taio  4.  10. 
simoniam  nitimur  ,   ad  tenaciam   labimur  .   Et   saepe  dum    possessa  effuse    Gr- Mor.  13. 
tribuimus,  a  l  auaritiam    dticimur,  quia   rursum  colligere  quaerimus,  quoJ  **'  "•  l9- 
tribuamus  .  Omne   peccatum   hostis  quidem  callidus   suadet ,  sed  nos   eius     r,^or-4'3o- 
suasionibus  conscntiendo ,  assidue   peccata   perpetrando   cumulamus  .   PJeri- 
que   Jum  vitiorum   turbas,  vel  desideriorum  carnalium  intra  se  excitant  , 
prostratam   mcncem  pede  miserae   frcquencationis  calcant  . 

2.  Alius  iuri  se  luxurine  sublit  ,  atque  ante  mentis  oculos  schemata 

turpium    pertractacionum    fingit  ;  et   quuin  effectus    non    tribuitur   operis ,  aj_  perpttratio. 
hoc  crcbrius  agitur  intentione    cogitacionis  .   Voluptatis   perfectio    quaeri-  nu;n  . 
tur,ec  concussus  enormiter    animus   hinc    inde  ,  ec  solicitus,  et  caecacus 
occasionem  nequissimae  expletionis  rimatur.  Mens  icaque  haec  quasi  quem- 
dam   populum  pacitur ,  quae  insolenti   vitiorum  tumultu   vastatur  . 

3.  Alius  irae  se  dominio  strauit ,  et  quid  in  corde  nisi  iurgia  ,  quae  desunt  ,  ^x.iurgia  etiam 
peragit  i  Hic    saepe   praesentes  non    videt  ,   absentibus    contradicic  .   lntra^. 
semecipsum  concumelias  proferc,  et  recipit ;  receptis  aucem  durius  respon- 

dcC  ;  et  quum  qui  obuiet ,  nullus  adsit  ,  magnis  clamoribus  rixas  in  corde 
componit .  Turbam  itaque  hic  intus  suscinec ,  quem  pondus  vehemens  ia- 
flammatae   cogicacionis  premit  . 

4.  Alius  iuri  sc  auaritiae  tradit  ,  et  fastidiens  propria,  aliena  concu- 
piscit .  Hic  plerumque  concupica  adipisci  non  valens  ,  dies  quidem  in 
ocio  ,  nocccs  vcro  in  cogitatione  versat  .  Torpct  ab  vtili  opere,  quia  fa- 
tigatur  illicita  cogitatione  .  Consilia  multiplicat  ,  ct  sinnm  mentis  cogi- 
tationum  inuentionibus  lacius  expandic  .  Nonnumquam  cupiditate  alienae 
rci  humanus  animus  victus  iam  quasi  quae  concupicrac  ,  possidcc,ct  quasi 
ad  meliorem  speciem  impulsu  cogitationis  adducit  .  Sed  mox  insidias  in- 
111  lcntium  considerat  ,et  quid  contra  se  iurgii  moueaCur  ,  pensac .  Evqui- 
nt ,  quid  rcspondcat  ,  ct  quum  rem  nulJam  teneat  ,  iam  in  defensione  rei 
pugnat  .  Quamuis  crgo   nihjl  dc  concupita  re  ccpeiit  ,  habet  tamen  iu  cer- 


345  A  P  P  E  N  D  I  X      IX. 

de   iam  fructum  concupiscentiae ,    laborem  rixae  .   Grauiter  itaque    qua  1 
popuio  premitur ,  qui  instigantis  auaritiae  tumultu  vastatur  . 

j.  Alius  tyranniji  superbiae  subiicitur  ,  et  cor  miserum  dum  contra 
ines  erigic  ,  vitio  substernit  .  Honorum  sublimium  infnlas  appetii  : 
exaftari  successibus  exquirit  ;  totumque  ,  quod  esse  desiderat ,  sibi  apud 
semetipsum  cogiu.tionibus  depingit  .  iam  quasi  tribunali  praesidet  .  lam 
sibi  parari  obsequia  subiectorum  videt  .  Iam  quasi  ceteris  eminct .  lam 
aliis  ma!a  irrogat  ;  aliis,  quia  irrogauerunt ,  recompensat  .  lam  apud  se- 
metipsurn  stipatus  cuneis  ad  publicum  procedit ,  et  quibus  obsequiis  tul- 
ciatur  ,  conspicit  . 

6.     Homo  vitiis  subditur,  dum   in  multis  phantasmatibus    inani  cogita- 

tione   buc  ,  illucque  versatur.  Alia  conculcat  ,  alia  subleuat  .  lam   de   con- 

culcatis  satisfacit  odiis  ,  et   de  subleuatis  recipit  fauorem  .    Qui   igitur  tot 

phantasmata  cordi  imprimit  ,  quid  iste  aliud  ,  quam   quasi  soinnium    vigi- 

Jans   vkletrDumque   tot    rerum   causas,  quas  fingit ,  to'erat ,  nimirum   in- 

trinsecus  natas  ex  desideriis  turbas  portat .   Plerumque  horno   dum   familia- 

riter   vitiis  iungitur  ,  corum    proculdubio  causis    implicatur  ,  quibus   saepe 

consentit  in  iliicitis,et  mala  ,  quae  propter  semetipsum  non  appetit  ,  com- 

mitit    propter  a!cera,quae  non  dereliquit  . 

Cat\/»vn.  De        >•      Pierumque   vitia   virtutes   se   esse  mentiuntur.  Nam  saepe  sub   par- 

nonmill  s    vi-  simoniac  nomine  se  tenacia  palliat  ,  contraque  se  effusio  sub  appelJatione 

i      .  quae  vir-  l^rgitatis   occultat  .    Saepe   inordinata  remissio   pietas  creditur  ,  et  effrena- 

turessecsse  si-  ta   jra  spiritualis  zeli   virtus  existimaiur  .  Et   saepe   praecipitata  actio  ve- 

locitatis  efficacia  ,  atque  agendi  tarditas  giauitatis  consilium  putatur  ...  Nec- 

r"*!'*?        C5SC  CsC  ?  vt  ekctjus  quisque    virtutes,ac  vitia   vigilanti  cura  disccrnat ,  ne 

aut   cor  tenacia  occupet,  et   parcum  se  videri  in  dispensationibus  exultet , 

aut  quum    effr.se   quid  fuerit  perditum  ,  largum   se  ,  quasi    miserando,  gio- 

rietur  ,  aut  remittendo  ,  quod  fcrire  debuit,ad   aeterna  suppiicia  subditos 

pertrahat  ,  aut   immaniter  feriendo  ,  quod   delinquitur,   ipse  grauius  dclin- 

quat , aut  hoc  ,  quod   agi   recte,ac  grauiter    potuit  ,   imuu.ture  perueniens 

kuiget,aut   bonae  actionis    meritum    differendo    ad   deteriora    permutet  .- 

Gr.Mor.3.36.  AJi.quando  discretionis  imaginem  ocuiis  hominum  immundus  spicitus  obii- 

r,.6S.  cit,ct  ;.d  indiscretionis   kqueos   perJucit  .   Sicnt  est  ,  quum  impulsu   cius 

pro   infirmitate    nobis  plus  alimentorum  ,  quam    discreta   concedimus,  sed> 

indiscrete  contra  nos  bella  carnis   ;.\citamus  , 

,     ^         1.2.     Aiiquando   humani  eeneris  aduersarius  imacinem  humilitatis  ostcn- 

'litatis    Jub-  t:U  >  vt  tffectum    vtihtatis  subtrahat  .  Sicut  est  ,  quum  quosdam  plus  quam 

trahat  .  ^1111  infirmos,atque  inutiles  sibimetipsis  asserit,  vt  dum  se  nimis  indignos  con- 

siderant ,  res ,  in  quibus  prodesse  proximis  poterant  ,  ministrare    pertime-. 

al.  vtiiuersa  scant  .  Diuers^  vitia  ,  quae   sub  specie  virtutum    antiquus  hostis  occukat, 

•vitia .  valde   subtiliter  manus    compunctionis  examinat  .   Qiii   enirn    veraciter  in- 

tus   dolet,quac  agenda   foras,quae  non   agenda  sint  ,  fortiter    praeuidet  . 

Si   fcrti  studio  nos  contra   vitiorum   incentiua    stringimus  ,   ipsa  etiam  vi- 

tia  ad  vsum   virtutis   immutamus.  Nonnullos  ira   possidet  ;  sed  hanc   dum 

rationi  subiiciunt ,  in  sancti  zeli  mysterium  vertunt .  Nonnullos    superbia 


S  E  N  T  E  N  T  I  A  R  V  M.  247 

erigit ,  scd  dum  diiiinae  fortitudini  animum  inciinant ,  hanc  ad  defnsio- 
nem  iustitiae  in  vocem  iiberae  auctoritatis  commutant .  Saepe  dum  cu- 
stitatis  munJitia  quisque  extoliitur,  sorde  auaritiae  foedatur  ,  et  dum  vir- 
tute  largitatis  speciosus  ostenditur ,  luxuri.ie  maculis  inquinatur  ;  dumque 
castitatis  ,  atque  largitatis  decore  vestitur,  velut  ex  zelo  iustitiae,  crude- 
litatis  atrocitate    fuscatur  . 

j.     Omnes   virtutes  in   conspectu  Conditoris  vicaria  ope   se  subleuant  :       Cap.  XVIII. 
vt  quia   vna  virtus  sine  alia  vel    nulla   est  omnino  ,  vel   minima,  vicissim  Q110  '  ex  vir- 
sua    coniunctione  fulciantur  .    Nulla   bona    sunt   cetera ,   si  occulti   iudiCis  tutl         v'r'«- 
oculis  castigatis  testimonio    non   approbantur,  si   vel  castitatem   humilitas  t£;s  vitia oria 
deserat ,   vel   humilitatem    castitas    relinquat  ,    apud   auctorem    humilitatis  tur  # 
et  munditia   prodesse  nihil  praeualet ,  vel   superba  castitas  ,    vcl   humilitas  Taio  4.  12. 
coinquinata  .    Quurtt    dominio  vitiorum   contradicimus  ,    iniquitati  ,  qnae     Gr.  Mor.  21. 
nos  a   Domino  separat  ,  reluctamur ;  quum    consuetuJini  violenter    resisti-  3-n.  6. 
mus,et    desid,eria  peruersa  calcantes,  contra  hanc  ius  nobis    libertatis    in- 
genitae  vindicamus,  acerrimo  conflictui   resistimus  ;  quum  culpas  poeniten- 
U)   percutimus,  et   maculas   sorjium    fletibus  lauamus,  et    fortiter  contra 
vitia    reluctainur  . 

i.      Plerumque  ex  bonis  operibus  discimus  ,  quantam   vitae    munditiam  Cap.  XIX.  De 

in  cogitatione    construamus  ;  pene  cuncta  bona  opera  ex  cogitatione   prod-   ccg:tjciombus 

eunt  ,  sed  sunt  nonnulla  cogitationis  acumina,  quae  ex  operatione  nascun-  noxiis ,  et  in- 

tur;  nam  sicut  ab  anima  opus  sumitur,  ita  rursus  ab  opere  anitnus    ern-  nox  1S  • 

ditur  .   Valde    necesse  est  ,  vt   quum  cogitatio  extra  vsum  ducitur  ,  protinus     ^1°  ^     r>' 

,  ,  D  .  .        •        •  •  1       1         Gr.  Mor.  10. 

mcntis  ocuius  ad  opcra  transacta  reuocetur.   Ac  pflnset  qiusquis,  qmd  sub-  , 

iectus  egeiit,et   repente  cognoscet  .  Saepe   misericors  Dominus   eo   citius  Gr.  Ke^.  Past. 

peccata  cordis   abluit ,  quo  haec   exire    aJ   opera    non    perniittit  ;  et   cogi-  „.  j.c.  29. 

tata   nequitia  tanto  citius   soluitur  ,  quanto   effectu   operis   districtius  non' 

ligatur  .   Per   egregium   psalmistam   dicitur  :  Dixi :  prottuuciabo   aducrsum  Psalm.  31.  5. 

me  iniustitias  meas  Domino,  et  ttt  rewisisti  iwpietates  cordis  mei  . 

2.  Qui  enim  impietatem  cordis  subJidit ,  quia  cogitationum  iniusti- 
tias  pronunciare  velit  ,  inJicauit  ,  dum  ait  :  dixi  ,pron;oiua>>o  ,  atque  illico 
adiungit  :  et  tu  remisisti  .  Qiiam  sit  de  cogitationibus  facilis  venia  ,  osten- 
dit,qui  dum  sc  aliquid  adluic  promittit  petere  ,  hoc  ,  quod  se  petere  pro- 
mittebat ,  obtinuit  .  ln  sola  nonnumquam  cogitatione  delinquitur ,  ct  quia 
vsque  ad  opus  non  venit  culpa  ,  vsque  ad  cruciatum  non  pefuenit  poe- 
nitcntia  :  sed  cogitata  afflictio  menteni  citius  tergit  ,  quam  niinirum  fan-  ps,  37.»$, 
tummnJo  cogitata  iniquitas  polluit  .  I  lem  psalmista  ait :  Coniptttrucrttut ,  Gr.Mor.j.JJ» 
et  dttcriorauerunt  cieatrices  rneae  a  facie  insipientiae  nieae .  n.  8j. 

5.  Sacpe  namque  hoc,quoJ  a  conspectu  iiulieis  iam  tk-tu  interue- 
nicnte  dcletum  est ,  aJ  animum  per  cogitationem  redit ,  et  deuicta  culpa 
a.l  dclectationem  rursus  inserperc  nititur ,  atque  in  antiquo  certamine  re- 
diuina  pulsatione  repaiatnr,  ita  vt  quoJ  prius  egit  in  corpore  ,  hoc  im- 
portuna  cogitatione  postmodum  verset  in  mente  .  Sancti  viri  ,  c|iii  e\te-  Gr.  Mor.  23. 
ridribus  ministeriis  dcseruire  officii  necessitatc  coguntur  ,  StudioSe  sempfcP  2°-  n.38. 
ad   coiJis  Becreta  refugiunt  j  ibique   cogitationis  iutimae  uicumeu  as< 


u' 


'V 


24^  A  P  P  E  N  D  I  X     IX, 

dunt,  et  legem  quasi  in  monte  percipiunt ,  dutn    postpositis    tumuttibus 

Ib.  16.  4*.  temporalium  actionum  in  contemplationis  suae  vertice  supernae  volunta- 

a,5h  tis  sententiam   perscrutantur .   Saepe  corda  iustorum   subortae    cogitatio- 

nes  polluunt ,  et  temporalium  rerum    delectationem    tangunc  .  Sed    dum 

citius  manu    sacrae  discretionis  abiguntur ,  testine  agitur ,  ne  cordis   fa- 

ciem  caligo  tentationis  operiat ,  quae  hanc  iam  illicita  delectatione  tangebat . 

4.     Nonnumquam  in   ipso  orationis    nostrae  sacriBcio    importunae  se 

cogitationes  ingerunt ,  quae  hoc   rapere  ,  vel    maculare    valeant  ,  quod  in 

nobis  Domino  flentes  immolamus  .  Abraham  patriarcha   quum    ad    occa- 

sum  solis  sacrificium  offerret ,  insistentes  aues  pertulit  ,  quas  studiose  ,  ne 

oblatum  sacrifkium  rapcrent  ,  abegit  .  Sic  nos  dum  in  ara  cordis  holocau- 

stum   Domino   offerimus  ,   ab    immundis  hoc   volucribus   custodiamus ,  ne 

maligni   spiritus,et    peruersae   cogitationes  rapiant ,  quod  mens  nostra  of- 

ferre   se    Domino    sperat .    Quum   intentionem    nostram    nequaquam  pote- 

stas  diuini  adiutorii  deserit ,  quasi  sacrificiutn  super  petram  positum  ange- 

Ius  virga  contingit . 

S1.     De  petra   enim  ignis  exit  ,  et  ius  ,  pellem  ,   carnesque   consumit  , 

quia    efflatus  a  Redemptore   spiritus  tanta    cor   nostrum  flamma   compun- 

ctionis    concremat  ,  vt  omne  ,  quod  in   eo   est  illicitum  et  operis  ,  et  co- 

Gt.  Mor.  xi.  gitationis  ,  exurat  .    Pleruroque    mentem    hominis  tumultus   inanium   cogi- 

44.60.  tationum  deprimunt :  ira   perturbat  ,  et   quutn    recedit  ira  ,  succedit  inepta 

laetitia  :  Iuxuriae   stimulis  vrgetur  ;  aestu  auaritiae  longe,  lateque   ad  am- 

bienda  ,  quae    terrena    sunt ,  tenditur ;  et  aliquando  hanc  superbia  eleuat  , 

aliquando    vero    inordinatus  timor  infirmis   deponit  . 

Cap.  XX.  De        1«     Occasio    perditionis   nostrae    f.»cta    est    superbia    diaboli,    et  argu- 

superbia  ,    et  mentum   redemptionis  nostrae    inuenta   est    humilitas  Dei  .  Multis   saepe 

vanagloria .       superbia   luxuriae   seminarium   fuit ,  quia  dum  eos   spiritus  quasi   in  altum 

Taio^.  14.       erexit,eos  caro  in  infimis  mersit  .  Qui  per   superbiam    in  secreto  cordis 

r.  Reg.Jast.  prjus    deuantur  ,  postmodum    publice  corruunt  :   quia  dum   occultis  intu- 

^,   ,,'   '',    mcscunt  motibus  cordis,  apertis  cadunt  lapsibus  corporis  .    Sic  elati   iusta 

ld.  iMor.  26.  1        •  r     •        j-  i_-        1  1  •     -L  r 

17  n.23.         fuerant  retnbutione  feriendi ,  vt    quia   superbiendo    se  homimbus    praeie- 

runt ,  luxuri.:ndo  vsque  ad  iumentorum    similitudinem    deuoluantur  .   Ca- 

uendum  nobis  est ,  et  omni  custodia  mens  a  superbiae  tumore   seruanda  ; 

non  enim  ante  oculos  Dei    vacuae   transuolant    cogitationes  nostrae  ,  et 

nulla  momenta  temporis   per  animum  transeunt  sine  statu    retributionis . 

2.     Si  auctorem  suum  homo  superbiendo  contemnit  ,  iure  et  a  subiecta 

carne   proelium  suscipit  :  vnde    et  ille   primus   inobediens,   mox  ,  vt  super- 

bicndo     peccauit  ,  pudenda  contexit  .   Quia    enim    contumeliam    spiritus 

Deo    intulit,mox  contumeliam    carnis  inuenit  ,  et  qui   auctori    suo  esse 

subditus  noluit  ,  ius  carnis  subditae ,  quam  regebat ,  amisit  :  vt  in  se  ipso 

videlicet    inobedientiae    suae   confusio    redundaret,  et  superatus  disceret , 

Gr.  Mor.  23.  quod  elatus    amisisset  .   Qtium    res  bona   agitur  ,    necesse  est ,    vt    prius 

xi.  n.  20.        eius  elatio  in  corde  vincatur  :    ne  si   a  radice   miserae   intentionis  prod- 

eat ,  amaros    nequitiae    fructus    producat   .    Cordis    superbia    quum    exte- 

rius  vsque  ad  corpus  extenditur  ,  prius  per  oculos  indicatur  .  Ipsi  quippe 

per 


sententiarVm.  ,49 

per  fastum  tumorcm   infiati  quasi  ex  sublimi  respiciunt ,  et  quo  se  depri- 
munt,  altius  extollunt  . 

5.  Plerumque  elatos  comitari  solet  liberae  vocis  assertio  .  Loquuntur  Gr.  Reg.  P.i»t. 
quidem  per  supcrbiam  elationis,  et  insipientiatn  locutionis,  et  tamen  lo-  p.j.c  17. 
qui  se  credunt  per  libcrtatem  rectituJinis  .  Considerandum  est  ,  quod 
plerumque  elatos  vtilius  corripimus,  si  eorum  correptionibus  quaedam 
laudum  fomenta  misceamus  .  Inferenda  namque  iilis  sunt  aut  alia  bona  , 
quae  in  ipsis  sunt  ,  aut  dicendum  certe,quae  noterant  esse,  si  non  sunt  : 
et  tunc  resecanda  sunt  mala ,  quae  nobis  displicent  ,  quum  prius  ad  au- 
diendum  placabilem  eorum  mentem  fecerint  praemissa  bona ,  quae  pla- 
cent  .  Nam  et  equos  indomitos  blanda  prius  manu  tangimus  ,  vt  eos 
nobis  plenius  postmodum  per  flagella  subigamus;et  amaro  pigmentorum 
poculo  mellis  dulcedo  adiungitur  ,  ne  ea ,  quae  saluti  profutura  est  ,  in 
ipso  gustu  aspera  amaritudo  sentiatur  ;  dum  vero  gustus  per  dulcedineim 
fallitur  ,  Iiumor  mortiferus  per  amarituJinem    vacuatur  . 

4.  In  quibusdam  elatis  inuectionis  exordia  permixta  sunt  laude  tempe-' 
randa,vt  dum  admittunt  fauores,  quos  diligunt,  etiam  correctiones  recipiant,  Gr.M0r.17.?. 
quas  oJerunt .  Superbi  quippe  eo  ipso  ,  quo  viJeri  ahius  appetunt ,  a  vcra  n.  10. 
Dei  essentia  longe  per  elationem  fiunt  ;  subsistere  etenim  ncqueunt  ,  quia  ab 
aeternae  essentiae  soliditate  diuiduntur  :  atque  hanc  primam  ruinam  to- 
Jerant ,  quia  per  priuatam  gloriam  in  semetipsis  cadunt .  Sicut  per  Psal- 
mistam  dicitur:  Deiecisti  eos  ,  dum  alleuarentur  ,  quia  eo  intrinsecus  cor-  pSi  72,  tg, 
ruunt ,  quo  male  extrinsecus  surgunt  .  Sic  aurarum  flatu  stipula  in  al- 
tum  rapitur  ,  sed  casu  concito  ad  ima  reuocatur  .  Mens  hypocritae  num- 
quam  vacat  a  malitiae  cogitatione  ;  nam  siue  terrena  quaeque,  seu  Iau- 
dem  appetat  ,  et  aliis  inuidet ,  quae  sibi  tribui  anhelat ,  et  tanto  ceteros 
peruersos  ostendere  molitur ,  quanto  videri  sanctior  omnibus  appetit ,  vt 
cx  eo  quoJ  alii  despicabiles  fiunt ,  ipse  reuerentior  semper  appareat  :  vn- 
de  fit  ,  vt  de  opinione  proximi  humana  iudicia  linguae  suae  laqueos  pro- 
tendat  ,  vt  eorum  ,  quibus  placere  appetit  ,  solus  aestimationem  capiat  . 
Contemnit  quisque  supcrbus  rcditum  suum  ,  desperat  veniam  ,  superbit 
in  culpa  ;  sed  tamen  testem  suae  nequitiae  intus  habet  timorem  ;  ct  quam- 
uis  parua  videatur  foras  audaciter  agere  ,  de  his  tamen  apud  semetipsum 
cogitur  trepidare  . 

1.     Auaritia   cst  idolorum  seruitus,  velut    amphora   os   cordis  in   am-  Can.  XXf.  De 
bitu  apertum   tenens  .  Multi  sensu  torpent,  sed  in  his,quae  appetunt,  aua-  auaritia  . 
ritiae  stimulis  excitantur  .   Et    qui  ad    bona  videnda  caeci  sunt ,  excitanti-  Taio  4.  1  j. 
bus  praemiis  ad  peragendum    mala  vigilantes  fiunt .   Per  plumbi  metallum,  Gr-   Mor-  '4- 
cuius   natura  grauis    est  ponderis  ,  peccatum   auaritiae   specialiter  designa-  5. >•  D*  61' 
tur,quod   mentem  ,  quam   infecerit  ,    ita  grauem    reddit,    vt   ad   petenda  ^    u*  *J  '*\ 
sublimia  attolli   ncquaquam    possit .  Sciendum   cst ,  quod  Sennaar  latissima 
vallis   est ,  quae  linguarum   facta  diuersitate    destructa   est ,    quae   scilicet 
turris  Babylon    dicta  est    pro  ipsa   videlicct    confusionc    mcntium ,  atquc 
linguarum  .   Nec  immerito  ibi  auaritia    amphora   ponitur ,  vbi  Babylon  , 
Tom.VJI.  I  i 


i  5  o  A  'P  P  E  N  D  I  X     I   X. 

id  est  ,  confusio  aedificatur  .  Quia  dum  per  auaritiam  ,  et  impietatem 
certum  est  omnia  mala  exurgere ,  recte  et  ipsa  auaritia,et  impietas  in 
confusione  pcrhibentur  habitare  . 

2.     Aestu   auaritiae   hornines   accensi    eo    maiora   de  se  opera  humanis 
oculis   ostendunt ,  quo  ampliora  sibi    ab   hominibus   offcrri   munera    appe- 
tunt  .   Qui  augere  opes   ambit ,  vitare  peccatum   negligit,et   more  auium. 
captus  ,  quum  escam   terr.-narum  rcrum  auide   concupiscit ,  quoJ   strangu- 
forte  ,  heredi-  letur  peccati  Iaqueo  ,  non  agnoscit  .  Qui  in  principio  hereditari  festinant, 
tare .  sortem  sibi  in   nouissima  benedictionis  amputant ,  quia  dum  per  auaritiae 

nequitiam   hic   multiplicari    appetunt,  illic    ab.   aeterno   patrimonio  exhe- 
redes  fiunt  .    CupiJitas   plerumque   latenter  oritur   in   mente,sed   punctio- 
nes   peccatorum   omnium   patenter  producit  in  opere  ,  quas  videlicet  pun- 
ctioncs  ab    hac  radice  surgentes   statim    praedicator   egregius  insinuat,di- 
cens  :  ^uam  quldarn  appetentes ,  errauerunt   a  fide ,  et  inseruerunt  se  do~ 
loribus  multh  . 
Cap.XXII.  De       i.     Dum   tranquillitatem  mentis    plerumque  ira  diuerberat ,  dilaniatam 
iracundia  .        quodam    modo,   scissamque  perturbat,   vt  sibimetipsi    non    congruat,  ac 
Taio  4.  16.       vjm   jntimae  similitudinis  amittat.  Per  iram  sapientia  perditur,  vt   quid, 
Lrr.Mor.5.45.  qUOqUe  ordine  agendum  sit  ,  omnino  nesciatur  .  Sicut  scriptum  cst :  Ira  i/i 
Eccle'       10     i,ttu   ltu^''   wquiescit ,  quia  nimirum  intelligentiae  lumen  subtrahit ,  quum 
mentem  permouendo    confundit .  Per    iram   vita  amittitur,  etsi  sapienter 
Prouerb.15.1.  teneri  vijeatur,  sicut  scriptum  est :    Ira  perdet   etiam    prudentes  .  Qiiia 
scilicet   confusus  animus  nequaquam   explet ,  etiam  siquiJ  inteliigere  pru- 
Iacob.  1.  20.    Jenter  valet .  Pcr  iram  iustitia   relinquitur ,  sicut  scriptum    est  :  Ira  •viri 
iustitiam  Dei  non   operatnr  .    Quia    dum  perturbata    mens  iudicium  suae 
rationis  exasperat ,  omne  ,  quod  furor   suggerit  ,  rectum    ptitat  .   Per    iram 
Prou.  22.  24.  gratia    vitae    socialis  amittitur,  sicut    scriptum   est :   A/oli   esse  assiduus 
seq.  cutn  homine  iracundo  ,   ne  discas  semitas  eius  ,  et  sumas    scandalum  ani- 

mae  tuae  .  Quia  qui  se  ex  humana  ratione  non  temperat ,  necesse  est  , 
bestialiter  solus  viuat  . 
Prou.  15.  18.  2'  Per  iram  concordia  rumpitur  ,  sicut  scriptum  est  :  Vir  animosus 
parit  rixas ,  et  vir  iracundus  effundit  peccata  .  Iracundus  quippc  peccata 
effundit ,  quia  etiam  malos ,  quos  incaute  ad  discordiam  prouocat,  peio- 
Ephes.4.26.  res  facit  .  Per  iram  lux  veritatis  amittitur ,  sicut  scnptum  est  :  Sol  non 
cccidat  super  iracundiam  "jestram  .  Quia  quum  menti  iracundia  confu- 
sionis  tenebras  incutit ,  huic  Deus  radium  suae  cognitionis  abscondit  . 
Per  iram  sancti  Spiritus  splendor  excluditur,  vt  iuxta  vetustam  transla- 
tionem  scriptum  est :  Super  quem  requiescit  spiritus  meus3nisi  super  hu- 
milem  ,  et  quietum  ,  et  tremenlem  sermones  meos  ?.  Quum  enim  humilem 
diceret  ,  quietum  protinus  adiunxit  .  Si  enim  quietem  mcntis  subtrahat 
suam  ,  sancti  Spiritus  habitationem  claudit  .  Spiritus  sancti  recessione  ani- 
mus  per  iracundiam  vacuus  ad  apertam  mox  insaniam  ducitur ,  et  vsque 
ad  superficiem  ab  intimo  cogitationum  fundamento  dissipatur  :  nam  irae 
suae  stimulis  accensum  cor  paipitat,  corpus  tremit ,  lingua  se  praepedit , 
facies  ignescit,  exasperantur    oculi ,  et  nequaquam  recognoscuntur  noti ; 


Uai.  66. 1. 


S  E  N  T  E  N  T  I  A  R  V  M.  2JI 

ore  quidem  clamorem  format ,  sed  sensus,  quid   loquitur  ,  ignorat . 

5.  In  nuJIis  itr.que  iste  abreptitiis  longe  est  ,  qui  actionis  suae  con- 
scius  non  est.  Aliquando  homo  per  iracundiam  manus  non  exerit,  sel 
in  maleJictionis  iaculum  linguam  vertit  .  Fratris  namque  interitum  pre- 
cibus  exposcit ,  et  hoc  Deum  perpetrare  expetit ,  quod  ipse  peruersus  ho- 
mo  facere  vel  metuit  ,  vel  erubescit  ;  fitque  ,  vi  voto  ,  et  voce  homicidium 
peragat  etiam  quum  a  laesione  proximi  manibus  cessat .  AliquanJo  ira, 
perturbato  animo ,  quasi  ex  iudicio  silentium  indicit ,  et  quod  foras  per 
linguam  non  e.vprimit ,  intus  deterius  ignescit ;  vt  iratus  quisque  collocu- 
tionem  suam  proximo  subtrahat  ,  et  nihil  dicendo,quam  sit  auersus ,  di- 
cat .  Et  nonnumquam  silentii  seueritas  per  disciplinae  dispensationem  ee- 
ritur  ,  si  tamen  solicite  in  intimis  discretionis  forma  seruetur  .  Sciendum 
est,quod  nonnullcs  ira  citius  accendit ,  facilius  deserit.  Nonnullos  qui- 
dem  tarde  commouet  ,  sed  diutius  tenet .  Plerumquc  iracundia  accensi 
ignes  grauioribus ,  durioribusque  non  dispares  ,  accensionem  tar  Je  susci- 
piunt  ,  sed  tamen  accensi  semel  difficilius  extinguuntur  :  et  quia  se  tar- 
dius  in  asperitatem  concitant  ,  furoris  sui  diutius  ignem  seruant.  Pleriquc 
hominum  (  quod  est  nequius  )  et  citius  iracundiae  flammas  accipiunt  ,  et 
tardius  deponunt  .  NonnuIIi  vero  a  se  tarde  suscipiunt  ,  et  citius  amit- 
tunt.  In  quibus  nimirum  quatuor  modis  Iiquido  Iector  agnoscet ,  quia 
et  ad  tranquillitatis  bonum  vhimus  plusquam  primus  appropinquat ,  et 
in  malo  secundum   tcrtius  superat . 

i.     Duobus  modis  fracta  possidcre  animum  ira   desuescit  .  Primus  quip-      Cap.  XXIII. 
pe  est  ,  vt    mens  solicita,  antequam    agere    quoJIibet  incipiat ,  omnes  sp-  Qualiter     ira 
bi,  quas  pai    potest  ,  contumciias    proponat  ,  qur.te.ius   ReJemptoris    sui  rerrim>      <Je- 
probra  cogitans  ,  ad   aduersa  se   praeparet,  quae  nimirum   venientia   tanto  Dear ' 
fortior  excipit ,  quanto  se  cautius  e.v   praescientia    armauit  .    Qiii    impro-  Ta'°  *' l"' 
uiJus   ab  aJuersitatc  deprehenditur ,  quasi  ab   hoste   dormiens  inuenitur,     r'o  cr,5-4?" 
eumque  citius  inimicus   necat ,  quia  non   repugnantem    accipit  .    Nam  qui    \\,' pcrforat 
mala   imminentia  per  solicituJinem   praeuenit,  sicque   pernoctat  ,  hostiles  pro  accipit .  ■ 
incursus  qussi  in   insidiis  vigilans  expectat  :  ct    inde  ad  victoriam    valen- 
ter  accingitur ,  vnde   valde    nesciens   deprehcnji   putabatur  .    Solcrtcr  ani- 
mus  ante  actionis  suae  primordia  cuncta  debet  aduersa  medituri,  vt  scm- 
p  r  hoc    cogitans  ,    semper    contra    haec    thoracc    p.:t:entiac     munitus   et 
qui  lquiJ  accesserit ,  prouiJus   superet ,  et  quiJquid  non  accesserit ,  lucrum 
putet  .  Secundus    seruandae    mansuetuJinis   modus    est  ,    vt    quum   alienos 
cxcessus  aspicimus  ,  nostra  ,  quibus  in   aliis  excessimus  ,  delicta  cogitemus  . 

2.  ConsiJerata  infirmitas  propria  mala  nobis  c.vcusat  alicna  .  Patien- 
ter  namque  illatam  iniuriam  tolerat,qui  pic  mcminit  ,  quoJ  fortasse  ad- 
bnc  habeat  ,  in  quo  debeat  ipse  tolerari  .  Qiiasi  aqua  ignis  cvtinguitur, 
quum  surgente  furore  animi  cuiquc  sua  ad  mentcm  culpa  reuocatur  : 
quia  erubescit  peccata  non  parcere  ,  qwi  vel  Dco  ,  vel  proximo  sacpe  se 
reeolit  parcenda  pcccasse  .  Solcrtcr  sciendum  est  ,  quod  alia  est  ira  ,  qtMltl 
iinpatientia  excitat,  alia  ,  quam  zelus  format  .  Illa  ex  vitio  ,  hucc  e\  vir- 
tute  generatur  .   Si    nulla  ira   ex    virtute   surgeret  ,  diuinae   anim.lduersio- 

I   i     2 


2? 2  A  P  P  E  N  D  I  X     IX. 

nis  impetum  Phinees  per  gladium  non  placasset.  Hanc  iram  ,  quia  Heli 
non  habuit ,  motum  contra  se  implacabiliter  supernae  vltionis  excitauit . 
Nam  quo  contra   subditorum   vitia  tepuit ,  eo    contra  illum    ira  districti 

l'f-4-5«  aeterni   rectoris  exarsit  .  lrascimhii  ,  inquit  Psalmista  ,  et  nolite    peccare  . 

g.     Quod  nimirum   non    recte    intelligunt  ,   qui    irasci    nos    nobis   tan- 

tummodo,non  etiam  proximis  delinquentibus  volunt.   Sic  enim  proximos 

amare   praecipimur  ,  vt  iis   errantibus ,  sicut   nostris   vitiis,  irascamur  .  Vn- 

Eccle.  7.4.      de  per  Salomonem  dicitur  :  Melior   est  ira  ,   quam    risns  ,  qtiia  per  tristi- 

Ps.  6.  8.  tiam   vultus  corrigitur   animus    delinquentis  .   Idem  Psalmista   ait  :  Turba- 

tus  est  prae  ira  oculus  meus  .  Ira  quippe  per  vitium  mentis  oculum  ex- 
caecat  .  Ira  autcm  per  zelum  turbat,  quia  qui  saltem  rectitudinis  aemu- 
latione  concutitur,  ea ,  quae  nisi  tranquillo  corde  percipi  non  potest, 
contemplatio  dissipatur  .  lpsa  zeii  per  mansuetudinem  recta  aemulatioae- 
tcrna  post  paululum  in  tranquillitate  mentis  oculum  largius  aperit ,  quae 
haec  interim  per  commotionem  claudit ;  et  vnde  mens  turbatur  ,  ne  vidcat, 
inJe  proficit  ,  vt  ad  videndum    verius  clarescat. 

Csp.XXIV.De        1.     Inuidere  non  possumus  nisi  eis  ,  quos   in  aliquo  meliores  putamus. 

inuidia  .  Paruulus  ergo  est  ,  qui   liuore  occiditur ;  quia  ipse  testimonium   perhibet , 

Taio  4.  1S.       quod  eo  minor  sit  ,   cuius  inuidia  torquctur  .   Paruulus   est ,   qui   inuidia 

Gr.Mor.5.40.  occiJitur ,  quia  nisi  inferior  existeret  ,  de  bono  alterius  non  doleret. 
Sciendum  summopere  est  ,  quia  quamuis  per  omne  vitium  ,  quod  perpe- 
tratur ,  humano  cordi  virus  infunditur ,  in  hac  tamen  nequitia  tota  sua 
viscera  serpens  concutit  ,   et   imprimendae    malitiae    pestem  euomit  .   De 

Sap.  2.  24.  quo  nimirum  scriptum  est  :  Inuidia  diaboli  mors  intrauit  in  orbem  ter- 
rarttm  .  Nam  quum  deuictum  cor  liuoris  putredo  corrupit  ,  ipsa  quoque 
exteriora  indicant  ,  quam  grauiter  animum  vesania  instigat  .  Per  inuidiam 
color  pallore  afficitur  ,  et  oculi  deprimuntur  .  Mens  accenditur,  et  mem- 
bra  frigescunt  .  Fit  in  cogitatione  rabies  ,  in  dentibus  stridor  .  Quum- 
que  in  latebris   cordis   crescens    absconditur  ,   odium    dolore   caeco    tene- 

*\.terebr<ttyro  brat  conscientiam  ,   et    vuhius  inclusum   :    nil   laetum   de  propriis  libet . 

tenebrat .  Quia   tabescentem  mentem   sua  poena  satiat,  quam   feiicitas  torquet   alie* 

na;quanto  extranei  operis  in  altum  vera  fabrica  ducitur,  tanto  funda- 
mentum  mentis  Jiuidae  profundius  suffoditur  :  vt  quo  alii  ad  meliora 
praeparant  ,  eo  ipsa  deterius  ruat .  Qua  ruina  videlicet  etiam  illud  de- 
struitur,  quod  in  aliis  actibus  perfecto  opere  surrexisse  putabatur.  Nam 
quum  inuidia  mentem  tabefeccrit,  cuncta  ,  quae  inuenerit ,  bene  gesta 
consumit  . 

Prou.  14.  30.  2.  Per  sapientissimum  Salomonem  dicitur  :  Vita  carnium  sanitas  ccr- 
dis .  Putredo  ossium  inuidia  .  Qiiid  enim  per  carnes ,  nisi  infirma  quae- 
dam  ,  ac  tenera  ,  et  quid  per  ossa  ,  nisi  fortia  acta  signantur  ?  £t  plerum- 
que  contingit ,  vt  quidam  cum  vera  cordis  innocentia  in  nonnullis  suis 
actibus  infirmi  videantur  .  Quidam  vero  iam  quaedam  ante  humanos 
oculos  robusta  exercent  ,  sed  tamen  erga  aliorum  bona  intus  inuidiae 
pestilentia  tabescunt  .  Bene  ergo  dicitur ,  Vita  carnium  sanitas  cordisy 
quia  si    mentis   ianocenUii  custoditur,  etiam.    siqua    foris  infirma  sunt , 


S  E   N   T  E  N  T  I  A  R  V  M.  255 

quandoque  roborantur  ,  et  recte  subditur  ,  Patredo  ossium  ttttiidia  ,  quia 
per  Jiuoris  vitium  ante  Dei  oculos  pereunt  etiam  fortia  acta  virtutum . 
Ossa  quippe  putrescere  est  etiam  quaedam  robusta  per  inuidiam  deperire  . 

1.     Difficile   est  ,   vt   hoc  quisque   alteri    non    inuideat  ,  quod    adipisci  Cap.  X 
alter  exoptat  ,  quia  quidquid  temporale    percipitur,   tanto  fit  minus   sin-  f^PPrimcndt 
gLi!is,quanto  diuiilitur    in    multis ;   et  iccirco   desiderantis   mentem  liuor  Ta!o     '„ 
excruciat ,  quia   hoc  ,  quod  appetit,aut  funditus  alteri   accipiens    adimit  ,  Gr.  Mor.j.^d. 
aut  a  quantitate    restringit.  Qui  liuoris  peste  plene  carere  desiderat,  il-  n.  $6. 
lam   hereditatem  diligat ,  quam  coheredum  numerus  non   angustat .   Quae 
tanto   largior  ostenditur,   quanto  ad  hanc  percipientium   multitudo    dila- 
tatur .  Imminutio  Iiuoris"  est  effectus  surgens  internae  dulcedinis  ,  et  ple- 
na  mors  eius  est  perfectus    amor  aeternitatis  :  quum    perfecte  in  amorem 
aeternitatis  homo   rapitur,  plene  etiam   in   proximi   dilectione    sine    omni 
inuidia  solidatur  .   Quia    quum    nulla   terrena    desiderat ,  nihil 'est ,  quod 
eius  erga   proximum  charitati  contradicat . 

1.     In  euangelio  Veritas  ait :  Quae  vulth  ,  vt  faciant  vobis    homities ,  CapJKVI.De 

et   vos  facite   iUis  .    Quibus    duobus    vtriusque    testamenti    mandatis    per  malina  • 

,.  ■  •  i-  i_      •      ■.  j  Taio  4.  20. 

vnum  malitia    compescitur ,   per   ahum    benignitas    prorogatur  ,    vt   quod  G     ^ 

non   vult  malum  pati  quisque ,  hoc  non  faciens    cesset    a  noccndi   opere  .  Q<    6 

Curandum   magnopere  est ,  vt  erga  procaces    quisque    mansuetudinem  lon-  f&atth.  7.  12. 

ganimitatis  e\hibeat,vt  malitiae  languentibus  gratiam   benignitatis  osten-    al.   imptn.ia, 

d.it,vt  discordes    pace    muniat  ,  et   concordes   ad  concupiscentiam    verae  pro  ostendat  m 

pacis  accingat .  Cor  pessimum   ex    sua,  et  non    aliena    malitia   tabescit  .  Gr.I.in  Ezech# 

Sicut  scriptum   est :  Zeltts  apprehendit  popultim  ineruditum  ,  et  nunc  ignis  hom.  2.  n.i2# 

aduersarios  consumit .  Sicut  autcm   ignis  amoris  mentem  erigit,ita   ignis  Isai.a6.xi. 

malitiae  inuoluit.   Q^ia  et  Spiritus  sanctus  cor,  quod   replebat  ,  ad  amo- 

rem  erexit  ,   et  arJor   malitiae    aJ    inferiora  semper  incuruat.  Malos  non 

solum  ignis  per  vindictam  post  cruciat,sed  nunc  etiam  per  liuorem  cre- 

mat,quia  qui  post  puniendi  sunt  retributionis  supplicio,  nunc  semetipsos 

afficiunt   malitiae  tormento. 

1.     Admoncndi   sunt  discordes  ,  quia.  quantislibet   virtutibus  polleant ,     Cap. XXVII. 

spirituales  fieri  nullatenus  possnnt  ,  si   vniri  per  concordiam  proximis  ne-  De  discordia  . 

gligant  .  Ad  vnam  ergo   vocatiouis  spem    ncqiuquam    pertingitur  ,  si   non  e&*    ast* 

ad  ea   vnita  cum    proximis    mente    curratur.  Saepe  nonnulli  ,  quo  quae-  £?'    ' 

dam  specialiter   dona  percipiunt ,  eo  superbiendo  donum   concordiae  ,  quod 

maius   est  ,  amittunt ,  vt  si  fortasse   carncm  prae   ceteris  gulae   r^frenatio- 

ne   quis   edomet  ,  concordare   cis,quos  superat    abstinendo  ,   contemnat  . 

Qui   abstinentiam   a  concordia   scparat  ,  quid  admoneat   Psalmista   perpen- 

dat,ait    cnim  :  Laudate  eum   i/i  tyt/ipano  tet  choro  .  In    tympano   namque  Psalm.149.  j, 

sicca  ,  e*t   percussa   pellis  resonat,in  choro  autem   voces  socictate  concor- 

dant  .  Qyisquis  itaque    corpus   aflligit,si  concordiam   deserit  ,  Deum  qui- 

dem   laudat  in  tympano,et   non   laudat  jn  choro  .   Saepe   quosLm    maior 

scicntia  erigit  ,  a  ceterorum   societate    disiungit  ,  et   quo  plus  sapiunt  ,  eo 

a  concordiae  virtute  dcsipiscunt  .  Quo  quisque    melius  sapit  ,   eo  concor- 

dum  deserens  ,  detcrius   delinquit  .  £t    iccirco    iucACusabiliter   mercbitur 


254  A  P  P  E  N  D  I  X     IX. 

supplicium ,  quia  prudenter ,  si   voluisset ,  potuit  vitare    peccatum  .   Ad- 

monendi  sunt  dissidentes  ,  vt  nouerint,  quod  tamdiu  nullum    boni   operis 

Deo  sacrificium  immolant,  quamdiu  a  proximorum  charitate  discordant. 

r       vviii        '•     ^i  increpatione  hominum  icciro   reticemus,  quia  contra  nos  insur- 

De  odio'  .      "  £erc  oc^a  formidamus  ,  non  iam  lucra  Dei  ,  sed  nostra  proculdubio  quae- 

Taioj.  22.      rimus  .  Necesse  nobis  est ,  vt  aliquando  toleremus  tacendo  odiosos  ,  quod 

Gr.   Mor.  20.  sunt ,  quatenus  in  nobis  discant  viuendo,  quod  non  sunt.  Cauendum  sum- 

21.11.47.         rnopere  est  ,  ne  immoderate   linguam   loquacitas  pertrahat  ,  et  eam  vsque 

ad  lasciuiam  obtrectationis   extendat  :   ne  odium    malitia    excitet ,  et  os 

fcl-uth   7    12    vscIue  at*  Jaculum  maledictionis  inclinet .    ln  euangelio  Veritas  ait :  §htae 

vuitis  ,  vt  faciant  vobis  homines ,  et    vos  facite   itlis  .   Acsi    aperte    dice- 

Tob.  4  16.       ret :  Quod  ab  alio  tibi   odis  jieri ,  vide,  ne  tu   alteri  per  oiittm   facias  , 

Sciendum   magnopere  est  ,  quod  nonnumquam  quum  redarguunttlt   praui , 

deteriores  "existunt  ,  nosque  magnis  odiis  insequuntur  .  Ipsis  ergo,  et  non 

nobis  parcimus  ,  si  ab  eorum   redargutione  pro   eorum  amore  cessamus . 

1.  Quisquis  per  corporis  fenestras  incaute  exterius  respicit ,  plerum- 
A'iscen-    que   in  delectationem   peccati  etiam  nolens  cadit ,  atque  obligatus   deside- 

tiaoculorum.  rio  incipit  velle  ,  quod  noluit  .  Praeccps  anima  dum  ante  non  praeuidet , 
Taio  4.  23.  ne  incaute  videat  ,  quod  concupiscat  ,  caeca  postmodum  incipit  desidera- 
Gr.M0r.21. 2.  re ,  quod  ;'idit  .  Vnde  et  Prophetae  mens  ,  quae  subleuata  saepe  internis 
n.  4.  mysteriis    intererat  ,  quia    alienam   mulierem    incaute    vidit,   obtenebrata 

2.  Keg.  xi.  2.  pOStmoduin  sibiinet  illicite  coniunxit  .   Sanctus   vir,  quia    acceptis   corpo- 

ris  sensibus,  velut  subiectis  ministris  quidam   aequissimus  iudex    praeest, 

,  culpas  conspicit  ,   antequam  veniant  ,  et   velut  insidianti  morti    fenestras 

tncrti""'  Pr°  corporis  claudit  dicens  :  Pepigi  foedus  cum   ocuiis   meis  ,  vt  ne  ccgitarem 

Iob.  3*1. 1.        qttidem  de  virgixe .  Scilicet  ,  ne  prius   incaute    aspiceret  ,  quod   postmo- 

dum  inuitus  amaret  .  Semel  species   formae  si   cordi  per  oculos  fuerit  al- 

ligata,vix  magni   luctaminis  manu   soluitur  . 

2.  Ne  ergo  quaedam  lubrica  in  cogitatione  versemus  ,  prouidendum 
nobis  est  ,  quia  intueri  non  riebct  ,  quod  non  licet  concupisci  ,  vt  mun- 
da  mens  in  cogitatione  sernetur  ,  a  lasciuia  voluptatis,  suae  deprimendi 
sunt  oculi  ,  quasi  quidam  r::ptores  ad  culpam  .  Neque  enim  Eua  lignum 
vetitum   contigisset ,  nisi  hoc  prius  incaute   lvspiceret  .   Scriptum    quippe 

Gen  76         est :  VMit  mutier  ,  quod  bonttm   esset  lignum  ad   vescendum  ,  e t  pulchan) 

cculis ,  aspectuque  delectabile  ;  tulit  ds  fructu  illius  ,  et  comedit  .  Pensan- 

dnm  summopere  est  ,  quanto  debemus  moderarnine  erga  illicita  visum  re- 

stringere  nos  ,  qui  mortaliter    viuimus  ,  si  et  Eua    mater    viuentium   per 

oculos  ad  mortem  venit  .  Sub  ludaeae  voce,quae  exteriora  videndo  con- 

Thren   ?■  51.  cupiscens,   bona    interiora   perdiderat ,  Propheta   dicit  :   Oculus    meus  de- 

prsedatus  est  animam  meam  .    Concupiscendo    enim     visibilia  ,  inuisibiles 

virtutes   amisit   .  Quia   ergo    interiorem     fructum    per   exteriorem   visum 

perdidit  ,  per  ocutum   corporis  pertulit   praedam  cordis  . 

Cap.XXX.De        »•     Sciendum   est ,  quia  nos  quinque  modis  gulae   vitium   tentat .   Ali- 

gnlae  cor.cu-  quando  namque  indigentiae  tempora  praeuenit  .  Aliquando  vero  tempus 

piscentia.        non  praeuenit  ,   sed  cibos  Jautiores  quacrit  .  Aliquando   quaelibet  ,  quae 

Taio  4.  24. 


SENTENTIARVM.  255 

sumenda  sint  ,  prneparari    accuratius  expetit  .  AliquanJo    autem    et  quali-    Or.Mar.30. 

tatl  ciborum  ,  et    tempori   congruit  ,  sed   in  ipsa  quantitate  sumendi    men-  18.  n.  60. 

suram  refectionis  excedit  .    Nonnumquam  vero   et  abiectius  cst  ,  quod  de- 

siderat ,  et   tamen  ipso  aestu  immensi  desiderii  deterius  peccat  .  Vitiorum 

tempora  melius  ostendimus  ,   si    haec  exempiis    euidentibus   approbamus. 

Mortis  quippe  sententiam  patris  ore  lonathas  meruit  ,  quia   io  gustu  mellis  i.Reg.14.  27. 

constitutum  edendi  tempus   antecessit  .   Ex   Aegvpto  populus   eductus  ,  in  Xum.  21.  5. 

eremo  occubuit ,  quia  despccto   manna,cibos  carnium   petiuit  ,  quos  lau- 

tiores  putauit  .  Prima  filiorum    Hcli  culpa    suborta  est  ,  quod    ex   eorum  i.Reg.  2.  12. 

voto  sacerdotis  puer  non    anttquo    more   coctas    vellet  carnes   de    sacrifi- 

cio  suscipere  ,sej  crudas   quaereret ,  quas  accuratius  exhiberet . 

2.     Qiium  ad  Ierusalem    dicitur   :    Haec  fuit  iniquitas  Sodomae  sororis  Ezech.  16. 49. 
ttiae  ,   superbia  ,  saturitas  panis  ,  et  abundantia  ,  aperte    ostenJitur  ,  quod 
iccirco  salutem  perdidit ,  quia  cum    superbiae  vitio   mensuram    moderatae 
refectionis  excessit .   Primogenitorum  gloriam   ideo   Esau  amisit,quia  ma- 
gno   aestu  desiderii  vilem  cibum ,  id  est  ,  lenticulam  coneupiuit,  quam  dum 
vcnditis  primogenitis  pracuilit,  quo    i:i   illam    appetitu   anhelarct  ,  indica- 
uit  .  Neque  enim    cibus  ,  sed    appetitus    in   vitio   est  ;  vnde    et   lautiores 
cibos  plerumque  sine   culpa    suniimus  ,  et  abiectiores  non  sine  reatu   con- 
sciontiae   degustamus  .    Esau    prirnatum    per  esum   lenticulae   perdidit  ,  et  3.  Reg.  17.6. 
Elias  in  eremo   virtutem   corporis  carnes  eJendo  seru^uit .  Plerumque   pri-      al.  virtutcm 
mi  parentis  culpa  committitur,  etiam  quum  abiecta  ,  et  viliasumuntur  .  Ne-  ■»/'"'"«'  • 
quc   enim  Adam   soius  vt  a  vetito  sc  pomo  suspenderet ,  praeceptum   pro-  Cjen-  3-  6- 
hibitionis  accepit .  Nam  quum  alimenta  quacdam  Deus  saluti  nostrae  con-  ™attn,4-  3« 
traria  indicat  ,  ab  his  nos   quasi   per  sententiam   reuocat  ;  et   quum  concu- 
piscentcs  noxia  attingimus,  profecto  qui  1  aliud  ,  quam  vetita  ,  degustamus? 
5.     Ea    in   cibo  sumenda    sunt  ,  quae    naturae    necessitas  quaerit ,  non 
quae   cdendi   libido   suggerit ;  ne  si  haec  immoJerata  discretio  minus  cau- 
tc  prospiciat  ,  in  illicitae  se  concupiscentiae  quis  voraginem   raergat  .  Ni-  Gr.  Reg.  Past. 
si   gulae  deditos  immoderata  Ioquacitas  raperet  ,  diues  ille  ,  qui    epulatus  P«  3"«  c.  19. 
quotidie    splendide  dicitur  ,    in   Jingua   grauius    non    arderct  .   Ait    euim  : 
Fater  /Ibraham ,  miserere  mei ,  et  mitte  Lazaru.n ,  rJt  intingat    extremum  Luc.  16.  24. 
digiti    sui    ;'//  aquam  ,  vt  refrigeret   linguam   meam  ,   qttia  crucior  in  hac 
flamma.  Quibus  verbis  ostenditur  ,  quia    epulando  quoti  lie    crcbrius    in 
lingua  peccauerat  ,  qui  totus  ardens    JesiJerab.it    praecipue    ixi   lingua  re- 
frigerari  .  Plerumquc   eJacitas    vsque  ad   luxuriaoi     ptrtrahit  ,   qui.i    dum 
satietate  vcntcr  extenditur,   aculei  libi linis  excitantur.   Quia  aulae  de- 
ditos  luxuria  sequitur ,  Propheta  testatur ,  qui ,  Jnm  aperta  narrat ,  occulta 
denunciat  ,  dicens :  Vrinceps  coquorum  destruxit  Lrusaiem  .  Brinoeps  nam    [er.39.1j.see, 
que   coquorum  venter  cst ,  cui  magna  cura  a  coquis  obsequium    impendi- ri  ,,ei 

tur  ,  vt    ipse  delectabiliter  cibis  impleatur.  Muri    autem    lerasalem   virtu-  !**■ 
tes  sunt  animae   ad    desideiium   supernae   pacis  eLuat.ic.   Goquorum    igi- 
tur  priuccps    muros  lerusalem    deiicit  ,   quia    dum    ventcr  ingluuie    eaten- 
ditur,  virtutes  animae    per  luktiriam   dcstruumur  . 

1.     Adnionendi  sunt  multiloquio   vaciuus ,   vt    vigiJanter  aspici.mt  ,  B  Cap.2 

atultilequio  . 


255  APPENDIX     I  X.  ~ 

Gr.  Reg.  Past.  quanto  rectitadinis  statu  depereunt ,  dum  per  multiloquia  verba  dilabun- 

p.  3.0  14.       tur.  Humana  etenim   mens    aquae  more  circumclusa    ad  superiora  colli. 

Taio  4.  26.      gitur  ,  quia  illuc  repetit ,  vnde  descendit  .  Qiiare   relaxata  deperit ,  quia 

Forte  ,  multi-  se  per    infima  inutiliter   spargit  .    Qui  superuacuis    verbis    a    silentii   sui 

loq.u  veroj  .    censura  dissipatur,  quasi  tot  riuis   extra    se  ducitur  .  Vnde  et  redire  in- 

terius   mens    ad   sui   cognitionem    non    sufficit  ,    quia    per    multiloquium 

sparsa  ,  a  secreto   se  intimae   considerationL  excludit.  Totam   se   vero  in- 

sidiantis  hostis  vulneribus  detegit ,  quia  nulla   munitione  custodiae  circum- 

Prou.  25.  28.  cludit  .  In  Prouerbiis  scriptum  est :  Sicut  vrbs  patens ,  et  absque  murorura 

ambhu  ,  ita  vir ,  qui  non  potcst  in  ioquendo  cohibere  spiritum  suum  .   Qui 

enim  murum  silentii  non  habct,   patet  inimici  iaculis   ciuitas   mentis  ,  et 

quum  se  per  verba  extra  semetipsam  eiicit ,  apertam  se  aduersario  osteo- 

dit  ;  quam   tanto    ille  sine  Lbore    superat ,  quanto  et  illa,   quae  vincitur  , 

Gr.  ib.  et  7.  contra    semetipsam    per    mulriloquium    pugnat .  Plerumque    per   quosdam 

lVIor.37.  n.57.  gradus   desidiosa  mens   in   foueam   lapsus  impelli  ur ,  et   dum    otiosa  ver- 

ba  cauere  negligimus  ,  ad  noxia  peruenimus,  vt  prius  loqui  aliena  libeat  , 

et  postmodum   detractionibus  vitam  eorum ,  de  quibus  loquitur,  mordeat  : 

ad  extremum  vero   vsque  ad  apertas  liigua   contumelias  erumpat  :   quia 

Gr.M0r7.37    «^ultiloquio    quisquis   seruiens  ,  rectitudinem    iustitiae   tenere    nequaqnam 

n.  5g.  possit,  testatur  Propheta  ,  quia  ait :  Vir  iinguostts  non  dirigetttr  super  ter* 

Ps.  i?o.  12.     ram  .    Hinc  Salomon    ait   :    In   multiloquio  peccatum    non  deerit  .  Praui 

Prou.  10.  19.  homines  ,  sicut  in  sensu   leues  sunt ,  ita  in  locutione  praecipites  ,  et   reti- 

Gr.Mor.5.13.  cere  pcrtractando  negligunt  ,  quae  loquantur ,  sed   quod  Ieuis  conscientia 

n'  3°-  concipit  ,  leuior  protinus  lingua  loquitur  . 

Cap.  XXXII.       1«     Lingua  discrete  frenanda  est ,  non  insolubiliter  obliganda  ;  scriptum 

De   taciturni-  namque  est  :  Sapiens  tacebit  vsque  ad  tewptis  ,  vt  nimirum  quum    oppor- 

t3tc  •  tunum  considerat,  postposita  censura  silentii,  loquendo,  quae   congruunt, 

Taioj.^j.      ,-n  vsum  se  vtilitatis  impendat .   De  tacendi  ,  atque  loquendi  censura  per 

reg.  j ^lor.  7.  Salomonem  dicitur  :  Tempus  tacendi^et  tempus  loquendi .  Discrete  quippe 

Eccliio*         vicissitudinum  pensanda  sunt  tempora  ,  ne  aut  quum  restringi  lingua  de- 

Eccle.  j.V"     bet  ,  per  verba   inutiliter  defluat  ,  aut  quum    Joqui   vtiliter   potest ,  semet- 

'ipsam    pigre  restringat  .   Quantae  sit  vtilitatis   taciturnitas  ,  silentium  Pro- 

Ps.  140.  3.       pheta   considerans,  ait  :  Pone  ,  Domine  ,  custodiam  ori  meo,et  ostium  cir- 

cumstantiae  labiis  meis .  Non  enim  poni  labiis  suis  parietem ,  sed  ostium 

petiit ,  quod  videlicet  aperitur  ,  et   clauditur ;  vnde  et   nobis  caute  discer- 

nendum  est ,  quatenus  os   discretum  et  congruo  tempore  vox  aperiat ,  et 

Gr.  R?a;.  Past.  rursus  congruo   taciturnitas    claudat  .    Solicite  studeant  nimis  taciti,  non 

p.  3-c.  14.       solum  quales  foras  ostendere  ,sed  etiam   quales  se  debeant  intus  exhibe- 

re  :  vt  plus  ex   cogitationibus  occultum    iudicium  ,  quam   ex  sermonibus 

reprehensionem  metuant  proximorum  . 

2.  Insinuari  nimis  tacitis  debet ,  quia ,  dum  quaedam  vitia  incaute 
fugiunt,  occulte  deterioribus  implicantur  .  Nam  saepe  linguam  quia  im- 
moderatius  frenant,  in  corde  grauius  multiloquium  tolerant ;  vt  eo  plus 
cogitationes  in  mente  ferueant ,  quo  illas  violenta  custodia  indiscreti  si- 
lentii  angustat .  Plerumque  contingit ,  vt  mens  nimmm  taciti  liaguam  pre- 

inat , 


SENTENTIARVM.  257 

mat ,  mentem  eleuet ,  et  quum  suam  nequitiam  minime  consiJerat ,  tanto 
apud  se  cunctos  liberius  ,  quanto  et  secretius  accuset  .  Saepe  nimis  t*- 
citi  ,  quum  nonnulla  iuiusta  patiuntur,  eo  in  acriorem  dolorem  proJeunt, 
quo  ea  ,  quae  sustinent  ,  non  loquuntur  .  Nam  si  illatas  molestias  tran- 
quille  lingua  diceret,a  conscientia  dolor  emanaret  .  Vulnera  enim  clau- 
sa  plus  cruciant  ;  nam  quum  putredo  ,  quae  interius  feruet,  eiicitur  ,  ad 
salutem  dolor  aperitur  .  Scire  debent  ,qui  ,  plusqium  expedit ,  tacent ,  ne 
inter  molesta ,  quae  tolerant,dum  linguam  tenent,vim  doloris  exagge- 
rent  .  Admonendi  sunt  enim,  vt  si  proximos,  sicut  se,diligunt,  mini- 
me  illis  taceant ,  vnde  et  eos  iuste  reprehendunt  .  Vocis  medicamine  vtro- 
rumquc  saluti  concurritur,  dum  ab  illo,  qui  infert  ,  actio  praua  compe- 
scitur  ,  et  ab  hoc  ,  qui  sustinet ,  doloris  feruor  vulnere  aperto  tempera- 
tur.  Qui  proximorum  mala  respiciunt ,  et  tamen  in  silentio  linguam 
premunt  ,  quasi  ,  conspectis  vulneribus  ,  vsum  meJicaminis  subtrahunt  :  et 
«o  mortis  auctores  fiunt ,  quo  virus  ,  quod  portaut ,  curare  noluerunt . 

1.     Sicut  perfecti  viri  peruersos  proximos  non  debent  fugjre  ,  quia  et  Car».  XXXIir.. 
eos   saepe  ad  rectitudinem   trahunt  ,  e:    ipsi    ad   peruersitatem   numquam  Dc     peruersa 
trahuntur ,  ita  infirmi    quique    societatem    djbent  declinare    malorum  ,  ne  'ocutione  . 
mala  ,  quae    frequenter    aspiciunt  ,  et    corrigere    non    valent  ,  JeJectentur  ra'°/'i:''7'.. 
imitan  .  Sicut   malus  aer  assiduo  flatu    tractus   lnhcit  corpus,  lta  peruer-  ^or[it  „  n  $7. 
sa  locutio  assidue  aucta   infirmantium  inficit  animum  ,  vt   tabescat    dele- 
ctatione  praui  operis,et   assidui  iniquitate  sermonis  .  VnJe    Paulus  ait  : 
Corrumpunt  moret  bonos  colloquia  tnala  .  i.Cor.  ij.  33. 

I.     Malum  luxuriac    aut    cogitatione  perpetratur ,  aut  opere .  Callidus    Cap.  XXXIV. 

namque   aduersarius  noster  quum  ab  effectu  operis  expellitur  ,  secretas  pol-  Delaxuria  . 

luerc   cogitationes  molitur.  Quisquis  mundi  huius  successibus    eleuatus  ,  Tai°  4- >°- 

Jcnocinante   cordis  lactitia ,  tentari  se  luxuriae  stimulis  sentit ,  loseph  fa-     r-"or-21-3 

1  •  •  •  '  — .     r  n.  30. 

ctum  ad   memonam  reuocet ,  et  m  arce  se    castitatis   seruet  .  Quum  v°- Gr  Rc  Past. 

Juptas  lubrica  tentat  in  prosperis  ,  haec  ipsa  sunt  prospcra   aculeo  tenta-  p_ ,    c.  27.  et 

tionis   opponenda,  vt   eo  erubescamus   praua    committere,  quo  nos  a  Dco  Mor.  30.  10. 

meminimus  gratuita   dona  ,  bonaque  pcrcepisse   .  Propheta    Dauid    subito  n.  38. 

casu   per  luxuriam   defluxit  ,  dum  in  soJario   deambulans  ,  alienam    coniu-  Gr.M0r.11.t8 

gem    concupiuit  ,  et  abstulit ,  eiusque  virum   cum    damno  sui  exercitus  in- "•  23- 2- KeS- 

tercmit;et  repentino  casu  cecidit  ,  quum  mens  ilJa  mystcriis   caelestibus  XI"  ^* 

assueta ,  inopinata   tentatione  deuicta  est,atque    immanissimae     turpitu- 

dini    subacta  .    Quasi    saxum    de  loco   suo   translatum    est  ,   quum    Pro- 

phetae  animus   a    prophctiae    mysteriis  exclusus  ,  ad  cogitandas   turpitu- 

dines  venit  .   Salomon    ille    quondam    sapientissimus    nimietate    Iuxuriae  ».Reg»xl.   7. 

superatus,  immoderato  vsu  ,  atquc  assiduitate  mulierum  ad  hoc  vsque  pcr- 

ductus   est,  vt  templum  idolis  fabricaret  ;  et  qui  prius  templum  Djo  con- 

struxerat,  assiduitate  libidinis  etiam  perfidiae   substratus ,  iJolis  constnu- 

rc  templa  non  timeret .  Sicque  factum  est,vt  ab  assidua  camis  petulan- 

*ia  vsque  ad   mentis   perfidiam    pcrucniret ,  quia  subripiente   paulispcr    in- 

hisionc  pcccati ,  tcrra  cordis  illins   ad  consumptionem    derluxit  •   Volupta-  Gr.  Mor.   zi. 

*um   carnis  amatoribus  diciuir  :  Mortijicate  mcmbra   vestra  ,  quac  mnt  su-  17.2.  . 

Tom.VU.  K   k  Colos.  ;.  j. 


253  APPENDIX      IX. 

per  terram  .  Id  est,  fornicationcm  ,  immunditiam  ,  libidinem  ,  concupiscen. 
tiam  malam  . 

2.  Plerumque  virus  libidinis  de  radicc  nascicur  elationis ;  tunc  ergo 
caro  vincit,quum  spiritus  latenter  intumescit ;  quia  tu;ic  anima  per  ori- 
ginem  culpae  in  iumentorum  petulantia  ceciiit ,  quum  efferendo  se  more 
volucrum ,  vltra  quam  debuit  ,  euolauit .  Interdum  per  elationis  vitiuai 
longa  continentia  repente  dissoluitur ;  et  plerumque  vsque  ad  senium  vir- 
ginitas  seruata  vitiatur;  quia  negligitur  humilitas  cordis  ,  rectus  iudex 
despicit  integritatem  corporis .  Et  quandoque  per  apertum  malum  repro- 
bos  annunciat ,  quos  dudum  reprobos  in  occulto  tolerab.it.  Quisquis  diti 
seruatu.n  bonum  subito  perdidit ,  apud  semetipsum  intus  aliuJ  malum 
tenuit ,  ex  quo  ad  aliud  subito  erupit  .  Per  quod  ab  omnipotente  Deo 
etiam   tunc  alienus  e.xtitit,  quando  se  ei  per  munditiam   corporis   inhae- 

Gr.Mor.  21.3.  rere  monstrauit .  Humano  generi  de  peccato  tentari  ,peccatum  est  .  Quo, 
quia  quamdiu  viuimus,  perfecte  omnino  non  caremus  ,  scientia  praeJica- 
torum  quum  hoc  expellere  plene  non  potuit ,  ei  de  nostro  cordis  habi- 
taculo  regnum  tulit ,  vt  appetitus  illicitus ,  etsi  plerumque  bonis  nostris 
cogitationibus  occulte  se  quasi  fur  inserit,  saltem  si  ingreditur ,  non  do- 
minetur  . 
Cap.  XXXV.       1.     Plerumque  mens  hominis  a  cura   suae  solicitudinis  dormiens    ver- 

Dc  torpore  a- beratur,  et  non  dolet ,  quia  sicut  imminenti   malo  non  prospicit ,  sic  ne- 

nim'*  que  si  perpetrauerit  ,  agnoscit .   Trahitur,et  nequaquam  sentit ,  quia   per 

Taio  4.  3.        illecebras  vitiorum  ducitur,  nec  tamen  ad  sui  custodiam  suscitatur  .  Quam- 

r-    eg-     •  •  ujs  SOmno  torporis  a  sui  custodia  quisque  prematur  ,  vigilare  tamen    ad 

curas  seculi  nititur  ,vt  semper  voluptatibus  debrietur  .  Et  quum  ad  illud 

dormiatjin  quo  solerter  vigilare  debuerat,ad  illud  vigilare  appetit  ,  ad 

quod  Iaudabiliter  dormire  potuisset  .  PerSalomonem  in  Prouerbiis  dicitur  : 

Prou.  23.  34.  £[  e,is  qUaii  dormiens  in  medio  maris ,  et  quasi  sopitus  gubemator  amiS' 
so  clauo .  In  medio  enim  maris  dormit  ,  qui  in  huiusmodi  tentationibus 
positus,  prouidere  motus  irruentium  vitiorum  ,  quasi  imminenti  vnda , 
aquarum  cumulos  negligit  ,  et  quasi  gubernator  clauum  amittit  ,  quando 
mens  ad  regendam  nauem  corporis,  studium  solicitudinis  perdidit  .  Scri- 

Prou.  30.  2?.  ptum  est  :  Stellio  manibus  nititur  ,  et  moratur  in  aedibus  regis  .  Plerumque 
aues  ,  quas  ad  volandum  penna  subleuat,  in  vepribus  resident ;  et  stellio, 
qui  ad  volatum  pennas  non  habet  ,  nitens  manibus  regni  aedificium  te- 
net  .  Quia  nimirum  saepe  ingeniosi  quique  dum  per  negligentiam  tor- 
pent  ,  in  prauis  actibus  remanent,et  simplices,  quos  ingenii  pcnna  noa 
adiuuat,ad  obtinenda  aeterni  regni  moenia  virtus  operationis  leuat . 

2.  Stellio  manibus  nititur,in  regiis  aedibus  moratur ,  quia  illo  sim- 
plex  per  intentionem  recti  operis  peruenit ,  quo  ingeniosus  minime  ascen- 
dit.  Quaestio  suboritur :  Cur  vel  negligenti  intelligentiae  donum  tribui- 
tur ,  vel  studiosus  quisque  sensus  sui  tarditate  praepeditur  l  Ad  quam  ci- 

Iob.  5.  6.         tius  respondetur ,  dum   protinus  per  Salomonem  subditur  :  Nihil  in  tfr- 

Mor.  o.  xi.  ra  sifie  cama  %  lccirco  enim  saepe    et  desidiosus  ingenium   accipit,  vnde 

negligens  etiam  iustius  puniatur ,  quia  quod  sine  labore  assequi  potuit, 


SENTENTIARVM.  z59 

scire  contcmnit  .  F.t  iccirco   nonnumquam    studiosus    tarditate   intcllio-en" 

tiae  premitur  ,  vt   eo  maiora   praemia   rctributionis  inueniat  ,  quo   maio- 

ra  in  studio  inuentionis   elaborat  :   nihil    ergo  cst  in   terra    sine   causa  : 

quando  et  studioso  tarditas  ad  praemium   proficit ,  et  desidioso  velocitas 

ad  supplicium    crescit  .  Mentis  desidia  ,  dum  congruo  feruore   non  accen-  rc<j,  past 

ditur  ,    a    bonorum    desiderio    funditus    conualescente  ,    furtim    torpore  c.  ij. 

mactatur . 

i.     Suadendi  sunt  pigri ,   ne    agenda  bona  ,  dum  differunt  ,  amittant ,    Cap.XXXVI. 
et  dum    opportune  agere  ,   quae  possunt  ,  nolunt  ,  paulo   post   quum   vo-  De  pigritia. 
lunt  ,  non  valeant  .  Plerumquc  piger  dum  necessaria  agere  negligit  ,quae-  Taio  4.  32. 
dam  sibi  difncilia  opponit ;  quaeJam  vero  incaute  formidat  ,  et   dum  quasi  Rcg.Past.  p.j. 
inuenit,quod   velut  iuste  metuat  ,  ostendit  ,  quod    in  otio   quasi  non   ia-  CiIj- 
iuste    torpescat .   Pigro  etenim  per  Salomonem  dicitur  :  Propter  frigus  pi-  Prou.  20.  4. 
ger  arare  noluh  ,  mendicabit  ergo   aestate  ,  et   non    dabitur  ei  .  Propter 
frigus  quippe   pigcr  non  arat  ,  dum   desidioso   torpore   constrictus ,  agere, 
quae  debet  bona  ,  dissimulat  ,  et  dum  parua  ex  aduerso  mala  metuit,  ope- 
rari  maxima  praetermittit  .    Bene  quidem  subditur  :  Alendicabit  aestate, 
et   no>:  iabitur   ei  .    Qui  eniiu   nunc  in  bonis  opcribus  non  exudat  ,  quum 
sol  iudicii  fcruentior  apparuerit  ,  quia  frustra   regni   aditum   postulat,ni- 
hil    accipiens  aestate   mendicat  .  Idem   Salomon    ait  :  Fer   agrum  hominis  Prou.  24.  30. 
figri  transiui ,  et  vineam  viri  s:;elti ,  et  ecce  totum  repleuerant    vrticae , 
operuerant  super  faciem  eius  spinae ,  et  maceria  lapidum   destructa    erat . 
Per  agrum   hominis   pigri,atque  per  vineam  viri  stuki    transire  ,  est  cu-  Mor.  20.   25. 
iuslibet  vitam  negligentis  inspicere,  eiusque  opera  consiJerare  ,  quam   vr-  n.  54. 
ticae  ,  vel  spinae  replent ,  quia  in  corde  negligentium  prurientia    terreoa 
desideria,  et  punctiones   pullukmt    vitiorum  .   Quum    discipJinae  vigor    in 
corde  reproborum,  pigritia     dominante  ,  dissoluitur  ,  ante  eorum  oculos 
cuncta  bonorum  operta  dcspectui  habentur ,  nihilque  esse  aesti.nant ,  quid- 
quid  de  virtutibus  electorum  vident  . 

1.     Peruersa    mens,quando  per  increpationem    corripitur,  aut  praedi-  Cap.  XXXVII. 
cationis  dulcedine  ad   bona  suadetur,de  correctione  fit  deterior;et  inde  De  murrnura- 
in   murmurationis  iniqtiitate  succenditur ,  vnde  debuit  ab    iniquitate  com-  tione  . 
p.sci  .  Quisquis  pro  peccato  percutitur  ,  nisi  murmurando   rcnitatur  ,   eo  Gr-  '•  Ezech. 
ipso  iam  esse  iustus  inchoat  ,  quo  ferientis  iustiiam  non  accusat.  hom.  9.  n.32. 

1.     Plana  omnino   est  veritatis  via  ,  et   graue  iter  est  mendacii  ;  sicut  J,* 1<3*' :  ?.)" 

scriptum  est  :  Locuerunt  iinguam  steam  loqui  mendacium  :  VI  ;  .iqua  aze-  i->„  _  .  j 

■    ,  <-k.   «.  1     >  •■  ■  ■   •    .     •  *      "e  mendacio. 

rent ,  laborauerunt  .  Quisquis,  relicta   vcntatc  ,  mentin  de.iberat,  vt  au-  Taio  4.  ?•. 

dientium    snimt.m   fallat,  quantus   ei  labor  cst  solicite  custodire  ,  ne  ipsa  Gr.  Mor.^12. 

eius  fallacia  deprehendi  queat  i  Ponit  quippc  ante  oculos  ,-quid  sibi  a  veri-  42.  n.  47. 

tatem  sci.ntibus  responderi  possit,  et  quum  magno  cogitatu  pertractat ,  quo-  ler-  9-  S- 

moJo  per  argumenta  falsitatis  documenta  veritatis  exuperet  .  Omnc  menda- 

c:um  iniquitasest  :  et  omnis  iniquitas  mendacium  :  quia  profccto  ab  aequita- 

te  discrepat  ,  quidquij  a  veritatc  discordat  .  Nonnumquam  mcndacium  pr- 

ius  est  meJitari  ,  qoam  loqui  .  N;;m  loqui  plcrumquc  pVaecipkationis  1 

meJitari   vcro    studiosac   prauitatis .  tt  qnis   ignorct ,   in  quanta  Jistantis 

Kk    2 


i6o  A  P  P  E  N  D  I  X      IX. 

cnlpa   distinguitur,  vtrum  praecipitatione    aliquis  ,  stuJioue    mentiatur  ? 

Summopere   est  cauendum  omne   mendacium  ,    quamuis    nonnumquam    sit 

aliquod  mendacii  genus  culpae  Ieuioris,si   quisquam    praestando  mentia- 

Sap.t.xi.       tur  .   Scriptum  est  :  Os  ,  quod  mentitur  s  occidit  animam  .  Ferdes  eos ,  qui 

Pf.  5.  7.  loqunntur  mendacium  . 

2.     Hoc  quoque   mendacii  genus  perfecti    viri    summopere    fugiunt  ,  vt 

nec  vita  cuiuslibet   per  eorum  fallaciam   offendatur,  nec  suae  animae    no- 

ceat  ,  dum   praestare   carni   nituntur  alienae   ,  quamquam    hoc    ipsum    in 

peccati    genus    facillime  credimus  relaxari  .   Nam    si    quaelibet    culpa   se- 

quenti  solet   pia   operatione   purgari  ,  quanto   magis  haec   facile    abstergi- 

tur,quam   mater  boni  operis  pietas  ipsa  comitatur  ?   In  obstetricium   ae- 

gyptiarum  recompensatione  cognoscitur  ,  quid   mendacii   culpa  mereatur  . 

Kam    benignitatis  earum   merces,   quae   potuit   eis  in   aeterna  vita   retri- 

bui ,  pro  admixta  culpa  mendacii  in  terrena    est   compensatione   declina- 

ta  ,  vt  in   vita  sua,quam  mendacio  tueri     valuerunt  ,   ea  ,   quae   fecerunt 

bona,  reciperent  ,  et  vlterius  quod  expectarent    mercedis  suae  praemium  , 

Gr.  Mor.  xi:  non  haberent  .  Beatus    Iob  amicis  suis  non  recte  sentientibus  dicit  :  Num- 

26.  n.  37.         quid  Deus  indiget  vestro   mendacio  ,   vt  pro    illo    loquamini  dolos  l  Deus 

lob.  13.  7.        mendacio  non  eget,  quia  Veritas   fulciri  non    quaerit   auxilio  falsitatis  . 

Cao  53XXIX        '"      Quatuor  modis  peccatum   perpetratur  in   corde :  quatuor  consuma- 

Quibus  modis  tur  'n  opere  .  In   corde    namque  suggestione  ,  delectatione  ,   consensu  ,  et 

peccatum  per-  defensionis  audacia  perpetratur  .  Fit   enim  suggestio  per  aduersarium  ,  de- 

petratur  .         lcctatio   per  carnem  ,  consensus  per  spiritum ,  defensionis  audacia  per  ela- 

Taio4.35.      tionem  .   Plerumque  culpa  ,  quae  terrere  mentem  debuit  ,  extollit  ,  et  deii- 

Gr.Mor.4.  27.  cjendo  eleuat ,  sed  grauius  eleuando  supplantat .  Vnde  et  illam  primi  ho- 

minis  rectitudinem   antiquus  hostis  his  quatuor   ictibus  fregit :    nam   ser- 

pcns  suasit  ;   Eua  delectata  est ;  et  Adam  consensit :  qui   etiam    requisitus 

confiteri  culpam,per  audaciam  noluit  .  Hoc   in   humano  genere    quotidie 

agitur  ,  quod  actum  in  primo  parente  nostri   generis  non  ignoratur .  Ser- 

pens  suasit  ,  quia  occultus  hostis   mala    cordibus   hominum    latenter    sug- 

gerit  .  Eua    delectata    est ,  quia    carnalis  sensus  ad   verba  serpentis   mox 

se  delectationi    substernit  .  Assensum   vero  mulieri  ipse  praepositus  prae- 

buit ,  quia  dum  caro  in    delectationem   rapitur  ,  etiam    a  sua  rectitudine 

spiritus  infirmatus   inclinatur. 

a.  Sicut  quatuor  modis  peccatum  perpetratur  in  corde  ;  videlicet  sug- 
gestione  ,  delectatione,  consensu  ,  et  defensionis  audacia  ,  ita  etiam  qua- 
tuor  modis  peccatum  consummatur  in  opere  .  Prius  namque  latens  culpa 
agitur  ,  postmodum  vero  etiam  ante  oculos  hominum  sine  confusione 
rcatus  aperitur ;  dehinc  et  in  consuetudinem  ducitur  ;  ad  extremum  quo- 
que  vel  falsae  spei  seductionibus,  vel  obstinatione  miserae  desperationis  enu- 
Reg.  Past.  tritur  .  In  primo  parente  didicimus,  quia  tribus  modis  omnis  culpae  nequi- 
».  3-c.  29.  tia  perpetratur  :  snggestione  scilicet ,  delectatione  ,  et  consensu  .  Primum 
itaque  per  hostem  ,  secundum  vero  per  carnem  ,  tertium  per  spiritum 
perpetratur  .  Insidiator  enim  praua  suggerit ,  caro  se  delectationi  subii- 
cit,  ad  extremum  spiritus  victus  delectatione  consentit .  Suggestione  dia- 


SENTENTIARVM.  i6t 

boli  nonnumquam  peccatum  agnoscimus ;  delectatione  vincimur ;  consensu 

etiam  ligimur  .  Vnde  exclamandum  nobis  cum  Apostolo  est :  Iafelix  ego  Aa  Rorj.7.24. 

homo  ,  quis  me  liberabit    de  corpore    morth  huius  i    Vt    audiamus   conse-  se3« 

quentem  consolationem  :  Gratia  Dci  per    lesum   Christum  Domin;t?n    tio- 

strutn  .  Plerumque  vnum  ,  idemque  peccatum  et  poena  est ,  et  causa  pec- 

cati  ;  quod  melius  ostendimus,  si   res   ipsas  ad  medium  deducimus  .    Effre- 

nata  enim   ventris  ingluuies   in  feruorem   luxuriae   plenitudinem  carnis  in- 

stigat  .  Perpetrata    autem  Juxuria  saepe  aut   pcriurio  ,  aut   homicidio    te- 

gitur ,  ne  humanarum   legum    vltione    puniatur  .  Beatus    Iob    typum    pec- 

cantium  intra  ecclesiam  designans  ait :  Concidit  me  vulnere  sttper  vulnus .  lob.  16.  14. 

Infirmis  suis  sancta  ecclesia  vulnere  super  vulnus  conciditur,  quando  pec-    Mor.  13.17. 

catum   peccato  ad  Jitur ,  vt   culpa   vehementius  cxaggeretur  .  Quem    enim  n*  2°- 

2uaritia   pertrahit    ad  rapinam  ,  rapina  ducit  ad   fallaciam  ,   vt  perpetrata 

culpa  ex  falsitate  etiam  defcndatur  .  Quid  iste  ,  nisi  super  vulnus  concisus 

cst  vulnere '. 

1.  Octo  sunt  principalia  vitia,  quae  humanum  infestant  animum,quo-  Cap.XL.  De 
ram  suggestiones  bene  contuens  cgregius  doctor  Gregorius  insinuat ,  sen-  octo  principa- 
tentiam  illam  beato  Iob  a  Domino  dictam  exponens,vbi  ait  :  Exhortatio-  l'bus  vinis  , 
nes  ducum  ,et  vlulatum    exercitus  .  Tentantia  quippe   vitia,quae   inuisibi- 1ua  ros" 


lia  contra  nos  proeliant,  rjgnanti  super  se  superbiae  militant  .  Alia  more  , 
exercitus  subsequuntur .  Neque  enim  culpae  omnes  pari  accesu  corrum- 
puntur,sed  dum  maiores  ,  et  paucae  neglectam  mentem  praeueniunt,  mi- 
nores  ,  et  innumerae  ad  illam  se  cateruatim  fundunt  .  Ipsa  namque  re- 
gina  vitiorum  superbia  quum  deuictum  pene  cor  cepit  ,  mox  illud  septem 
principalibus  vitiis  quasi  quibusdam  suis  ducibus  deuastandum  tradit. 
Qtios  videlicet  duces  exercitus  sequitur  ,  quia  ex  eis  proculdubio  im- 
portunae  vitiorum  multitudines  oriuntur  .  Quare  melius  ostendemus  ,  si 
ipsos  duces,atque  excercituin  ipsum  specialiter,  vt  possumus,  enumeran- 
do  ,  proferamus  . 

2.  Radix  quippe  cuncti  mali  superbia  est  ,  de  qua  ,  Scriptura  atte« 
stante ,  dicitur  :  luitium  omnis  peccati  superbia  .  Primae  autem  eius  so« 
boIes,septem  nimirum  vitia  principalia  ,  de  hac  virulenta  radice  profe- 
runtur  .  Scilicet  inanis  gloria",  inuidia,  ira,  tristitia  ,  auaritia  ,  ventris  in- 
gluuies ,  et  luxuria  .  Nam  quia  his  septem  superbiae  vitiis  nos  captos 
doluit  ,  iccirco  Rcdcmptor  noster  ad  spirituale  liberationis  proelium  spi- 
ritus  septiformis  gratia  plenus  venit  .  Sed  habcnt  contra  nos  haec  sin- 
gula  exercitum  suum  :  nam  de  inani  gloria  inobedientia  ,  iactantia,  hypo. 
crisis,  contentiones,  pertinaciae,  discordiae  ,  et  nouitatum  praesumptioncs 
oriuntur  .  De  inuiJia  odium  ,  susurratio  ,  detractio  ,  et  cxultatio  in  ad- 
«ersis  proximi,  afflictio  autem  in  prospcris  nascitur  .  De  ira  rixae ,  ho- 
micidia  ,  tumor  mentis  ,  contumeliae,  clarnor,  indignatio  ,  blasphemiae  pro- 
feruntur.  De  tristitia  malitia  ,  rancor ,  pusillanimitas  ,  dcspcratio  ,  torpor 
circa  praeccpta  ,  vagatio  mentis  erga  illicita  nascitur.  De  auaritia  prodi- 
tio  ,  fraus,  fallacia  ,  periuria  ,  inquictudo  ,  violentiae  ,  et  contra  misericor- 
diam  obdurationes   cordis  oriuntur  .  Dc    ventris  ingluuie  incpta  laetitia  3 


sessas  mentes 


rtent 


26i  A  P  P  E  N  D  I  X     IX. 

scurrilitas,  immunditia,  multiloquium  ,  hebetudo  sensus  circa  intelligenda 
propagatur  .  De  Iuxuria  caecitas  mentis ,  inconsideratio  ,  inconstantia, 
praecipitatio,  amor  sui,odium  Dei ,  affectus  praesentis  secuii ,  horror  au- 
tem,vel    desperatio    futuri   generatur  . 

5.  Quia  ergo  septem  principalia  vitia  tantam  de  se  vitiorum  multi» 
tudinern  proferunt ,  quum  ad  cor  vcniunt,  quasi  subsequentis  exercitus 
cateruam  trahunt .  Ex  quibus  videlicet  septem  quinque  spiritualia  ,  duo- 
que  carnalia  sunt .  Et  vnumquodque  eorum  tanta  sibi  cognatione  iun- 
guntur ,  vt  non  nisi  vnum  de  altero  proferatur .  Prima  namque  superbiae 
soboles  inanis  est  gloria  ,  quae  dum  oppressam  mentem  corrumpit ,  mox 
inuidiam  gignit  :  quia  nimirum  ,  dum  vani  nominis  potentiam  appetit , 
nequis  hanc  alius  adipisci  valeat  ,  tabescit .  Inuidia  quoque  iram  gene- 
rat  ,  quia  quanto  interno  laboris  vulnere  animus  sauciatur ,  tanto  etiam 
mansuetudo  tranquillitatis  amittitur,et  quia  quasi  dclens  membrum  tan- 
gitur ,  iccirco  positae  actionis  mens  velut  grauius  pressa  sentitur  .  Ex 
ira  quippe  tristitia  oritur,  quia  turbata  mens  ,  quod  inordinate  se  con- 
cutit ,  eo  addicendo  confundit  ,  et  quum  dulcedinem  tranquillitatis  amise- 
rit ,  nihil  ei  nisi  ex  turbatione  subsequens  moeror  parcit  .  Tristitia  quo- 
que  ad  auaritiam  deriuatur  ,  quia  dum  confusum  cor  bonum  laetitiae  in 
semetipso  intus  amiserit ,  vnde  consolari  debeat  ,  foris  quaerit  :  et  tanto 
magis  exteriora  bona  adipisci  desiderat  ,  quanto  gaudium  non  habet,  ad 
quod  intrinsecus  recurrat  . 

4.  Haec  vero  duo  carnalia  vitia ,  id  est  ,  ventris  ingluuies,et  Iuxuria 
supersunt  ,  sed  cunctis  liquet ,  quod  de  ventris  ingluuie  luxuria  nascitur 
dum  in  ipsa  distributione  membrorum  ventri  genitalia  subnixa  videan- 
tur.  Vnde  dum  vnum  inordinate  reficitur,  aliud  proculdubio  ad  contu- 
melias  excitatur  .  Bene  autem  duces  exhortari  dicti  sunt ,  exercitus  vlu- 
kre  :  quia  prima  vitia  deceptae  mcnti  quasi  sub  cauda  se  inserunt  ,  sed 
innumera  ,  quae  sequuntur  ,  dum  hanc  ad  omnem  insaniam  pertrahunt  , 
quasi  bestiali  clamore  confundunt .  Inanis  namque  gloria  deuictum  cor 
Confer  Ap-  quasi  ex  ratione  solet  cxhortati ,  quum  dicit  :  Debes  maiora  appetere  ,  <vt 
pendicem  VII.  qua  potestate  valueris  multos  excedere  ,eo  etiam  valeas  et  pluribus  prod- 
supra  pag.208  esse  .  Inuidia  quoque  deuictum  cor  ,  quasi  ex  ratione  solet  exhortari, 
quum  dicit  :  In  quo  illo  ,  vel  illo  minor  es  l  Cur  ergo  eis  vel  aequalis , 
vet  sttpevior  non  es  ?  Quanta  valent ,  quae  ipse  non  lales  ?  Non  ergo  tibi 
aut  superiores  esse^aut  etiam  aequales  debent  .  Ira  etiam  deuictum  cor, 
quasi  ex  ratione  solet  exhortari ,  quum  dicit  :  §£uae  erga  te  agtt)itur3ae- 
quanimiter  ferri  non  possunt  :  haec  immo  patienter  tolerare  peccatum  est , 
quia  si  non  eis  cum  magna  exasperatione  resistitur  ,  contra  te  deinceps 
sine  mensura  cumulantur  .  Tristitia  namque  deuictum  cor  quasi  ex  ra- 
tione  solet  excitari ,  quum  dicit :  §^uare  habes  ,vnde  gaudeas  ,  quum  tan- 
ta  mala  de  proximis  portasl  Perpende,cum  quo  mcerore  intuendi  sunt  3 
qui  in   tanto  contra  te  amaritudinis  jelle  vertuntur . 

5.  Auaritia  quoque  deuictum  cor  quasi  ex  ratione  solet  exhortari , 
quum  dicit  :  Valde  sine  culpa  est,quod  qttaedani  habenda  concupiscis  ,quia 


9 


SENTENTIARVM,  2*3 

non  multipllcari  appetis ,   sed  egere  perthnescis  .    ^uare   quod  male  alius 

retinet ,  ipse    melius    expendis  .    Ventris  quoque  ingluuies   deuictum  cor 

quasi  ex  ratione   solet    exhortari  ,  quum    dicit  :  Ad  esum  omnia  munda 

Deus  creauit ,  et  qui  satiari  cibo  rsspnit  ,  quid  aliud ,  quam  muneri  con- 

cesso  contradicit  ?   Luxuria    quoque    deuictum    cor  quasi    ex  ratione  solet 

exhortari,  quum  dicit:  Cur  te  in  voluptate  tua   modo  non  dilatas ,  quurn, 

quid   te  sequatur ,  ignoras f.  Acceptum   tsmpus   in  desidsriis   perdere    non 

debes  ,  quia ,  qua>n    citius  pertranseat  ^nescis  .  Si    enim   miscsri  Deus  ho* 

minem  in  vol/tptate  coitus  nollst ,  in  ipso  hurnani  gensris   exordio   tnascu- 

lum  ,  et  feminam  nou  fecisset . 

i.     Quanto  culmine  virtus  patientiac  polleat ,  Salomon  indicat ,  dicens:  Cap.  XLI.  De 

Melior  est  pjtiens  viro  forti  ,  et   qui    dominatur  animo  suo  ,  expugnators  P*uenu*  • 

vrbium  .  Minor  cst   victoria  vrbcs  expuenare  ,  quia  extra  sunt  ,  quae  vin-  ^,310  >"  2  " 

...  .         r  &.       .    n     •  •      .  •    Greg.hom.35. 

cuntur  .  Maius  est   autem  ,  quod  per  patientum  vincitur,  quia    lpse   ani-  ,      ?-  v'* 

mus  superatur ,   et  semetipsum  sibimet  subncit,  quan io  per   patientiam  n  5-  et   Re 

i.i  humilitate  tolerantiae  sternit .  Terra  bona  fructum  per  paticntiam  red-  past.  p.j.  c.g. 

dit  ,  quia   scilicet    nulla    sunt   bona,  quac   agimus  ,  si    non    aeqiuni.niter  Prou.  16.  32. 

etiam  proxi.norum  mala  toleramus  .  Scriptum  est  :   Gharitds  patiens   est .     Gr.  ed    ani- 

Igitur  quum   minime  est  patiens  ,charitas  aoa  est .    Per  hoc  quoque  im-  mui  a  se  sup. 

patientiae  vitio  ipsam  virtutum  nutrix  doctrina  dissipatur     Alelior  est ,  Re«  p3st.p.3. 

inqmt,  patiens  viro  forti ,  et  qui  dominatur  animo  suo  ,  expugnators  vr-       £• 

bium  .  Recte  expugnatori  vrbium  patiens  praefertur,  quia   illa  actione  vi-  H Q  n   '6   y' 

ctoriae  homo  victor  est  hominum;  in  hac  autem  mansuetudine  pathntiae  Ezech.  n.  7. " 

'animus  victor  est  sui  .  Salomon  ait  :    Doctrina   viri  per   patientiam   no-  Proa.  19.  xi. 

scit.-tr .   Tanto  ergo  quisque  minusostenditur  doctus,  quanto  minus  osten- 

ditur  patiens  .  Neque   enim  potest  veraciter  bona  docenJo  impendere ,  si 

viuendo  nescit  aequanimiter  aliena   mala  tolerare  .  Custoiem  conditionis 

nostrae  patientiam  Dominus  esse  monstrauit ,  quia  ipsam  non  possiiere, 

nosmetipsos   docuit ,  dicens  :  In  patientit  vestra  possideoltis  anim.isvestr<is  .  Luc.21.  19. 

2.  Admonendi  snnt  patientes,  ne  iti  eo  ,  quoi  exterius  pjr  patien- 
tiam  portant,  interius  doleant ,  ne  tantae  virtutis  sacrificium  ,  quoJ  inte> 
grum  foras  immolant  ,  intus  malitiae  peste  corrumpant  .  Dicendum  est 
patientibus  ,  vt  stuJeant  diligere  ,  quod  sibi  necesse  est  tolerare  .  Ne 
si  patientiam  dilectio  non  sequitur  ,  in  deteriorem  culpam  odii  virtus 
ostensa  vertatur .  Plerumque  euenire  patientibus  solet ,  vt  co  quidem  tem- 
pore,quo  aduersa  patitintur,  vel  contumeli.iS  atidiunt  ,  nullo  dolore  pul- 
scntur ,  et  sic  patientiam  exhibeant  ,  vt  Custodire  etiam  cordis  innocen- 
liam  non  omittant  .  Sed  quum  potius  paululum  haec  ipsa  ,  quae  pertu- 
lerunt ,  ad  memoriam  reuocant ,  igne  se  Joloris  inflammant  ,  argumenta 
vltionis  requirunt  ,  et  mansuetuJinem  ,  quam  tolerantes  habuerunt,  re- 
tractantes   in  malitiam  vertunt  . 

g.  Admoncndi  sunt  patientes,vt  cor  post  victoriam  muniant  ,  vt  ho« 
stem  publico  bcllo  superatum  insidiari  maenibus  tnontis  inteadant  ,  v.  I.  n- 
guorem  plus  repentem  timeant  ,  ne  hostis  callidus  eo  in  decepeibnt  post- 
niodum  maiori  cxultationc  gauJcat ,  quo  illa  dudum  contra  sc  rigida  coiia 


2*4  A  P  P  E  N  D  I  X     IX. 

2.  In  Ezech.  victorum  calcat .  Est  in  dilectionc  proximi  nobis  patientfa ,  et  benignitas 

hom.9.  n.  2.     conseruanda  ,   quia  de  eadem   dilectione  nunc  dicitur  :  Charitas  patierts 

1.  Cor.  13.4.  est t  benigna  «/;patiens,  scilicet  ,  vt  illata  a  proximis    mala    aequanimi- 

ter  portet ;  benigna  autem,vt  sua  bona  proximis  desiderabiliter   impen- 

dat  .  Patientia  vera  est  aliena  mala  aequanimiter  perpeti ;  contraeum  quo- 

que  ,  qui   mala  irrogat ,  nullo  dolore  morderi  .  Nam  qui   sic    mala  proxi- 

mi  portat ,  vt  tamen  tacitus  doleat  ,  et  tempus  dignae  retributionis  quac- 

Ps.  9.  19.         rat  ,  patientiam  non    exhibet ,  sed  ostendit  .  Scriptum  est  :  Numquid  in 

finem   obliuio  erit  pauperum  l  Patientia  pauperum  non  peribit   in  fincm  . 

Quantumlibet   vel  in  aduersis  patientes  ,  vel   in    prosperis  humiles  simus, 

in  hac  vita  retribui    nobis  bona  praesentia  nullo  modo  requiramus  ;  nam 

per  Jaborem   patientiae   bona  speranda  sunt  sequentis  vitae,  vt  tunc  prae- 

mium   nostii  Jaboris  incipiat  ,  quando  omnis  iam   labor  funditus  cessat . 

Cap.XLII.  De        1.     Ad  hoc  vnigenitus  Dei  filius  formam  humilitatis  nostrae  suscepit, 

humilitate.       ad  hoc    inuisibilis  non  solum  visibilis  ,  sed  etiam  despectus  apparuit  ,  ad 

Tajo  3.  28.       hoc   contumcliarum  ludibria  ,  irrisionum   probra  ,  passionum   tormenta  to- 

a..  mf.rmitatis  jeral,it  ,  vt  superbum  non  esse  hominem  doceret    humilis  Deus  .  Quanta 

humilitatis  virtus   est ,  quantaque  sublimis    celsitudo  ,  propter    qua.n    so- 

Jam  veraciter  docendam    is  ,  qui  sine  aestimatione  magnus  est ,  vsque  ad 

passionem  factus  est  paruus  l 

2.     Humilitas  magistra  est  hominum  ,  materque  virtutum  .  Sicut  Veri- 

Matth.  xi. 29.  tas  ait  :  Discite  a  me ,  quia  mittis  sttrn ,  et  humilis  corde ,  et  inuenietis  re- 

quiem  anirnabus  %'estris  ,  quia  dum  se  humiles  deiiciunt  ,  ad    Dei   simili- 

tudinem  ascendunt  .  Verae  humilitatis  testimonia    sunt  ,   et   iniquitatem 

suam  quemque   cognoscere  ,  et  cognitam  voce  confessionis  aperire  .  Insi- 

nuandum  est    humilibus,  quam  sit  vera   excellentia  ,  quam  sperando  te- 

nent :  quam  sint  aeterna  ,  quae  appetunt ;  vel  quam  transitoria  ,  quae  con- 

temnunt  . 

Taib  3;  28.  3.     Admonendi  sunt  simplices  ,  vt  studeant  numquam  falsa  dicere,sed 

vt  nouerint  nonnumquam  vera  reticere  .  Sicut  enim   dicentem  falsitas  lae- 

sit  semper,  ita   nonnumquam  quibusdam   audita  vera  nocuerunt  .  Admo- 

nendi  sunt  simplices,vt  sicut  fallaciam  semper  vtiiiter  vitant ,  ita  veri- 

tatem  semper  vtiliter   proferant .  Nihil  simplici    corde  felicius  ,  qui  quo 

innocentiam  erga  alios  exhibet ,  nihil  est ,  quod  pati    ab    aliis   formidet  . 

Habet  enim    quasi  arcem  quamdam    fortitudinis   simplicitatem  suam ,  nec 

suspectus  est   pati ,  quod  se  fecisse  non  meminit  . 

Cap.XLIII.De        '•     Plerumque   mansueti   vicinum  ,  et  quasi   iuxta  positum  torpore  de- 

niansuetudine  sidiae  patiuntur ,  ac  per  nimiam  resolutionem  lenitatis ,  vltra  quam  nec- 

Taioj.^o.      csse  est  ,  vigorem   districtionis  emolliunt .  Et  saepe  mansueti  dissolutio- 

Gr.  Reg.  Past.  nis  torpescunt   taedio ,  quia  eorum    virtuti    vitium    latenter  adiungitur  . 

p.3.016.        Scd  admonendi  sunt  ,  vt  fugiant ,  quod    iuxta    ipsos  est,  et   amplectantur 

solicitudinem  ,  quae  acuat   multae  benignitatis  incuriam  .  Nequaquam  san- 

cto  Spiritu  plenus  est ,  qui   aut  in  tranquillitate  mansuetudinis  feruorem 

aemulationis  deserit,aut  rursus  in  aemulationis  ardore   virtutem  mansue- 

tudinis  amittit . 

1.  Scien- 


SENTENTIARVM.  261 

1.  Sciendum  summopere     est  ,   quod  obedientia  aliquando  si  de    suo  Cap.XLIV.De 
aliquid  habeat  ,  nulla  est  :  aliquando  autem ,  si  de  suo  aliquid  non  habeat ,  obedientia  . 
minima  .   Quum    huius  mundi    suscensus  praecipitur,  quum  locus  stiperior  J,a'°  >'  **" 
imperatur,  is,qui  aJ   percipienda  haec  obedit  ,  obedientiae  sibi    virtutein         '   or"    »*" 
euicuat  ,  si   ad  haec  etiam  ex  proprio  desiderio  anhelat .  Neque  enim  se 

sub  obedientia  dirigit  ,  qui  ad  percipienda  huius  vitae  commoda  ,  et  pro- 
spera  libidini  propriae  ambitionis  seruit  .  Quum  seculi  huius  despectus 
praecipitur  ,  quum  probra  adipisci  ,  et  contumeliae  iubentur  ,  nisi  haec 
ex  semetipso  animus  appetat ,  obedkntiae  sibi  meiitum  minuit  ,  qui  ad 
ea  ,  quae    in  hac  vita  despecta  sunt,  inuitus,  nolensque  descendit  . 

2.  Aliquando  ad  detrimentum  obedientia  ducitur  ,  quum  mentem  ad 
suscipienJa  probra  huius  seculi  nequaquam  ex  parte  stia  etiam  vota  sua 
comitantur  .  Debet  obedientia  et  in  aduersis  ex  suo  aliquid  hubere  ,  vt 
rursus  in  prosperis  tanto  sit  verior,  quanto  a  praesenti  ipsa  ,  quam  di- 
uinitus  percipit ,  gloria   ftinditus  ex   mente  separatur  .  Scriptum   est   in  li- 

bro  Salomonis  :  AJelior  est  obedientia ,  quam  victimae  .  Obedientia  quippe  Ecclc  4.  17. 
iure  victimis  praeponitur,  quia  per  victimam  aliena  caro,  per  obedien- 
ti..m  vero  voluntas  propria  mactatur  .  Tanto  igitur  Deum  qtiisque  pla- 
cat  citius,  quanto  ante  eius  oculos  repressa  arbitrii  sui  superbia  gladio 
praecepti  se  immolat  .  ArioIanJi  peccatum  inobedientia  dicitur,  vt  quan- 
ta  sit   obedientiae    virtus  ,  demonstretur  . 

3.  Ex  aJuerso  ergo  melius  ostenditur  ,  quid  de  eius  laude  sentiatur: 
si  enim  quasi  peccatum  ariolandi  est  repugnare ,  et  quasi  scelus  idolo- 
latriae  noIJe  acquiescere,  sola  obedientia  est  ,  qu.ie  fiJei  meritum  possi- 
det,sine  qua  quisque  infiJelis  conuincitur  etiam  ,  si  fidelis  esse  videatur . 
Qtiis  nesciat  ,  quoJ  voluntas  Filii  a  Patris  voluntate  non  discrepet  l  Sed 
quam  primus  homo  ,  quia  suam  voluntatem  tenens  ,  facere  noluit  ,  a  pa- 
raJisi  gaudio  exiuit  .  Sed  secundus  ad  redemptionem  hominum  veniens, 
dum  voluntatem  se  Patris  ,  et  non  suam  facere  ostendit,  permanerc  nos 
intus   p?r  obedientiae  meritum  docuit  . 

1.     Verecundas   mentes  aliquando  ad  meliorem  vitam  exhortatio  lenis,  Cap.XLV.  Dc 
et  modesta   componit ,  quia    plerumque  ad    corum    conuersionem   sufficit  ,  verecundia  . 
quod  eis  doctor    mala  sua  saltem    leniter   ad    memoriam    reducit  .   Paulus  Taio  3-  31- 
apostoJus,  egregius  scilicet  pracdicator ,  culpas  verecundantium  ,  quasi  com-  c'r-  ReS-  Past- 
patiens,  reprehendit  dicens  :  Gauisus  sum  i»  Domiuo  i)ehe\nenter  ;  quoniam  rJ!'\c''7' 
tandem  aliquavdo  refioruistis  pro  me  seutire  ,  sicut  f£  seiitiebatis  ;  occupati    :"  TP-4- I0 
enim  eratis  .  Egit    itaque   doctor  egregitis,  vt   verecundantiu  n   culpas  me- 
dicinali    benignitate   sanaret  ,  dum  eorum   negligentias  sermo  mollior  tem- 
peranJo   velaret .  Sicut  verectin.li.i  laudabilis  est   in  malo,  ita   reprehensi-      I.  in  Fzecli. 
bilis  est  in  bono  .  Erubescere   enim    malum    est    sapientiae  ,  bonum  vero  nom-10-  n.17. 
erubescere  fatuitatis  .  Vnde  scriptum  est  :  Qui  me  erubuerit ,  et  rucos  ser-  Luc.  9.  16. 
moves  ,  hunc  Jilius   ho»,i,:is  erubescet ,  quum    lenerit   in   maiestate    su .  . 
QuiJam  sapiens  ait :  Est  confusio  aa"ducens  peccatum  ,  et  est  confusio  ad\  Eccli.  4.  zy. 
duceus  gloriam  .  Qtii   cnim  vcrecundans  erubescit   poenitendo   maJa  ,  quBCj 
fecit,ad   vitac   libertatem   non  peruenit  :  qui  vero   non   erubescit   bona  fa- 
Tom.VII.  I  1 


266 


A  P  P  E  N  D  I  X     IX. 


Cap.XLVI.De 
detractione  . 
Gr.  IMor.   14. 
3-.  r..  61. 
Taio  3.  44. 
Proti.  23.   20. 


Cap.XLVII. 
Dehospitalita 
te,  et  eleemo- 
syna  , 
Taio  3.  50. 

Gr.  2.  in  Eu. 
hom.  23.  n.2. 
Hebr.  13.  1. 

Matth.  25.  42. 


Cap.  XLVIII. 
De  multimoda 
erogandi   lar- 
giticne  . 
Taio  3.  34. 
Gr.  Mor.   19. 
2;.n.  38. 
Ib.  12.  51. 
Ps.43.  8.  seq. 


Iob.  15.  31. 


al.    Aonationi- 
bui  . 

Reg.  Past.p.3. 
c.  20. 
Matth.  6.  3. 


cere,  ab  statu  rectitudinis  non  csdit ,  neque  in  damnationcm  tendit  . 

1.  Qui  alienae  vitae  detractione  pascuntur  ,  alienis  proculdubio  satian- 
tur ,  sicut  scriptum  est  :  Non  comedas  cum  eis  ,qui  carnes  ad  <vescendum 
conferui.t .  Carnes  quippe  ad  vescendum  conferre  est  in  collocutione  de- 
rog:.tionis  vicissim  proximorum  vitia  dicere  .  De  obtrectatoribus  recte 
per  Salomonem  dicitur  :  Quia  vacantes  potibus ,  et  dantes  sywvola  consu- 
mentur ,  et  vestientur  pannis  dormitionis  .  Fotibus  vacant  ,  qui  opprobrio 
alienae  vitae  se  debriant  .  Symbola  vero  ddre  est  ,  sicut  vnusquisque  so- 
let  de  parte  sua  cibos  ad  vescendum  ,  ita  in  confabulatione  detractionis 
verba  conferre  . 

1.  Hospitalitatem  fraternitatis  amare  ,  charitatis  opera  diligere  nobis 
valde  necessaritim  est  :  vnde  egregius  praedicator  nobis  vtrumque  com- 
m.ndans  ,  ait  :  Charitas  fratemitatis  maneat  in  vobis  ,  et  hospitalitatsm  KO' 
lite  obliuisci .  Pensandum  nobis  est  ,  quantum  hospitalitas  fraternae  com- 
passionis  valeat :  quantum  nos  omnipotenti  Domino  misericordiae  visce- 
ra  coniungant  :  inde  enim  ei  ,  qui  est  super  omnia  ,  appropinquamus , 
vnde    nos  per  compassioncm  proximi  etiam  sub    nosmetipsos  deponimus. 

2.  Redemptori  generis  humani  ad  aedificationem  nostram  minime  suf- 
ficit  ,  quod  in  extremo  iudicio  dicturum  se  esse  perhibuit  :  ^Uamdiu  fe~ 
cisUs  vni  ex  his  fratribus  meis,  mihi  fecistis  .  Nisi  et  ante  iudicium  hoc 
esse  ostenderet  ,  quod  dixisset  ;  vt  videlicet  demonstraret,  quia  bona  quis- 
quis  nunc  opera  indi^entibus  exhibet  ,  ei  specialiter  impendit,  cuius  haec 
amore  exhibuerit  .  Quare  tanto  in  se  plus  quisque  maiorem  merced>.m 
recipit  ,  quanto  nec  eum   despicit ,  qui  amplius    despiciendus  videtur  . 

1.  Qtii  indigenti   proximo  exteriorem  substantiam  praebet ,  sed  vitam 
1   a   nequitia     non    custodit  ,  rem    suam   Deo    tribuit ,  et   se  peccato  . 

Hoc  ,  quod  minus  est  ,  obtulit  Auctori ,  et  hoc,quod  ma:ius  est  ,  seruauit 
iniquitati.  Quoties  post  culpam  eleemosynas  facimus  ,  quasi  pro  prauis 
actibus  pretium  damus  .  Vnde  per  Prophetam  de  co  ,  qui  haec  non  agit, 
dicitur  :  Non  dabit  propitiationem  suam  ,  ncc  pretium  redemptionis  anhnae 
suae  .  Tunc  eleemosynae  pretium  nos  a  culpis  liberat  ,  quum  perpetrata 
plangimus  ,  et  abdicamus .  Nam  qui  et  semper  peccare  vult ,  et  quasi  sem- 
per  eleemosynam  largiri  ,  frustra  tribuit  ,  quia  non  redimit  animam  ,  quam 
a  ^niis   non  compescit . 

2.  Eleemosynae  impensio  supcrbum  diuitem  redimere  non  valet ,  quam 
perpetrata  simul  rapina  pauperis  ante  Dei  oculos  ascendere  non  permit- 
tit  .  Vnde  per  EIiph.iz  dicitur  :  Non  credat  frustra  errore  deceptus ,  quod 
aliquo  pretio  redin.e-idus  sit  .  Saepe  superbi  diuites  ,  quum  eleemosynam 
tribuunt ,  non  hanc  pro  aeternae  vitae  desiderio  ,  sed  pro  extendenda  vi- 
ta  temporali  largiuntur  .  Mortem  se  posse  differre  dationibus  credunt  ; 
sed  nequaquam  obtinere  ex  impenso  munere  valernt  ,  vt  finem  debitum 
euadant  .  In  euangelio  Veritas  ait :  Nesciat  sinistra  tua ,  quid  faciat  dex- 
tera  tua  .  Id  est ,  piae  dispensationi  nequaquam  se  gloria  praesentis  vitac 
admisceat ,  sed  opus  rectitudinis  appetitio  ignoret  fauoris  . 

3.  Plerumque   multa  homines  pauperibus  largiuiuur  ,  non  quia  eosdem 


SENTENTIARVM.  267 

paupercs  diligunt ,  sed  quia  si  minime   tribuant ,  iram  superni  iuuicii  for- 

midant  :  qui  si   Deum  non  metuerent ,  qttae   habent ,  dare  noluissent  .  Ad- 

monendi  sunt  ,  qui  sua    misericorditer    tribuunt  ,  ne    cogitatione    tumiJa 

super   cos  ,  quibus  terrena   largiuntur  ,  se  extollant  :  et   ne  iccirco  se    me- 

liores-  aestiment  ,  quia  contineri   per  se  ceteros  vident  .  Qui  possessa  mi- 

sericorditer  tribuunt ,  a  caelesti  Domino  dispensatores   se  positcs  subsi.lio- 

rum   temporalium  agnoscant  ,  et  tanto  hnmiliter  praebeant ,  quantoet  alie- 

na  esse  intclligant ,  quae  dispensant.  Ne  in  benefactis  largitoris  immode- 

ratius  gaudeant ,  audiant ,  quod  scriptum  est  :  ^uum  feceritis  omnia  ,  quas  Luc.  17.  10. 

praecepta  sunt  vobis,  dicite  ,serui  iuutiles   sutuus :  quae    debuimus  facers , 

non  (  sic  )  fecimus  . 

4.     Ac  nc   Jargitatem  tristitia  corrumpat  ,  audiant  iternm,  quod    scri- 
ptum  est :  Hilarem  datorem  diligit  Dcus  .  Ne  largitorcs  eleemosynarum  im-  2.Cor.  9.7. 
pensae  gratiae  vicissitudinem  requirant ,  audiant ,  quod  scriptum  est :  ^uum     Luc.  14. 13. 
facis  prandium ,  a:tt  coenam  ,  noli  vocare  amicos  tuos ,  atque  cognatus  ,  nec  seiH' 
vicinos  diuites  ,  tie  forte  et  ipsi  te  inuitent ,  et  faciant  tibi  retributionem  : 
sed  qtium  facis  cottuiuiutn  ,voca  pauperes ,  debiles ,  claudos  ,  caecos ,  et  bea- 
ttis  eris ,  quia  non  habeut  ,vude  rctribuartt .  Ne  sub  obtentu  largitatis  ea , 
quae  possideht  ,  inutiiiter  spargant  distributores,  audiant ,  quod  scriptum 
est :  SuJet  inmanu  tua  eleemosyna  .  Et  ne,  quum  mulra  necesse  sint  ,  pauca 
largiantur  ,  audiant,  quod  scriptum  est  :  ^ui  parce  semiuat ,  parce  et  metet . 
%.     Ne,quum   pauca  oportet  ,  plurima  praebeant   largitores  ,  et  ipsi 
postmoJum  minime   inopiam    tolerantes,  ad   impatientiam   erumpant ,  au- 
diant  ,  quod  sciiptum    est  :  Non  quod  aliis  sit  rcmissio  ,  voois    autem  tri-  2.  Gor.  8.  i->. 
buiatio ,  sed  ex  aeqttalitate  vestra   abundantia    iltorum    inopiarn  suppleat ,  sej. 
vt  et  illorum  abuodantia  vestrae  inopiae  sit  supplementum  .  Quun  igitur  *••««" »»«/'4 sibi 
dantis  mcns   inopiam   ferre  nescit  ,  si  illicita  sibi  subtrahit,  hoc  occasio- 
ncm  contra  se  in   patientiam   exquirit  . 

6.  Ne   omnino  di  tributores    nihil  eis  praeheant ,  quibus  conferre    ali- 

quid  parum  debcnt,  audiant  ,  quod  scriptum  est :  Omni  petenti  a  te  tribue .  z\.paruum  . 
Qtiare  ne  saltein  aliquid  pr.tebeant,  quibus  confcrre  nihil  debent,  audiant,  Luc.  6.  30. 
quod  scriptum  cst  :  Da  bono  ,  et  non  receperis  peccatorem  :  benefac  humi-  fcxcli.  12.  4. 
li,et  non   dederis  impio  .  Nonmilli    huius   mundi   diuites,quum  Fanie  cru- 
cientur  Chri-,ti  pauperes ,  effusis  lurgitatibus  nutriunt  histriones  .  Qui  ve- 
ro  indigenti  pcccatori  panem   suum  ,  non   qnia   peccator  ,  sed    quia    homo 
est  ,  tribuit ,  nimirum    non  pcccatorcm  ,  sed  iustum    nutrit ,  quia    in    illo 
non  culpam  ,  scd  naturam   diiigit  . 

7.  Qui  sua  misericorditer  largiuntur ,  solicite  custodire  studeant  ,  nc 
quuin  commissa  peccata  clcemosynis  redimunt  ,  adhuc  redimenda  commit- 
tant  ,  ne  venalem  Dci  iusiitiam  aestimcnt  ,  si  quum  curant  pro  peccatis 
nummos  tribucre,  arbitrantur,  sc  posse  inulte  pcccarc  .  Solicitc  studcamus  Gr.  Mor.  21. 
perpendere  ,  quia  et  eos  ,  quos  nunc  inopes  cernimus  ,  abuodantes  quan-  l9-"->°- 
doque  vidcbimus  ;  et  qui  abundantcs  aspicimur  ,  si  laigiri  ncgligiinus , 
quandoque  inopes  crimus  .   Qiii  nunc  tcmporalc  subsidium  paupen  tribnit  , 

ab    co    postmodum  pcrpetua  reccpturus  ,  vt  ita   dicam  ,  qm.si  ad  frugem 

Ll  2 


26§  A  P  P  E  N  D  I  X     IX. 

a.  in  Euang.  terram    excolit ,  quae,  quod  acceperit  ,  vberius    reddit  .  Honorate  ,  quos 
hom.40.r1.12.  p2Uperes  cernitis  ,  et  quos  foris    conspicitis  despectos  seculi  ,  intus    arbi- 
al.   pa    icipa-  tramjnj   amicos   Dei  .   Cum    eis  participamini  ,  quod  habetis  ,  vt  quando- 
f." 1 '  C.°         '  que  dignentur    vobiscum   comparticipari,  quod  habent  . 

p  XLIX  De       !'     Plerumque  mens  iusti    iam   quidem  ,  quod    peruerse  se   egisse  me- 

spc  ,  et  formi-  niinit  ,  deplorat  .  Iam  praua  acta  non  solum   deserit ,  sed   amarissimis  la- 

dine     electo-  mentis  punit  .  Sed  tamen   dum  eorum  ,  quae  egit ,  reminiscitur  ,  graui  de 

rum  .  iudicio   pauore  terretur  .  Electus  quisque  iam  se    perfecte  conuertit  ,  sed 

Gr.Mor.4.36.  adhuc  se  perfecte  in  securitate    non  erigit ,  quia  dum  ,  quanta    sit    distri- 

n>  6l*  ctio    extremi   examinis  ,  pensat  ,   intus    hac    formidine    solicitus  trepidat  ; 

13103.46.      guoniam »  iustus  iudex   veniens   quid  de  perpetratis   reputet  ,    quid   rela- 

xet  ,  ignorat  .  Saepe   mcns  poenitentis  ,  quam    praua    commiserit  ,   memi- 

nit ,  sed  haec  commissa,si   digne  fleuerit  ,  nescit .  Ac   ne  culpae   immani- 

tas   modum   poenitentiae   transeat ,  metuit  .  Sanctus   quisque  vir  etiam  hic 

misericordiam   suscepisse  se    nescit,quia  peccatum   suum  homo   iam  cor- 

rigendo,  iam    poenitendo    deserit  ,   sed  adhuc  tamen    districtum  iudicem 

de  eius  retributione  pertimescit . 

sX.iustus  q.  2.     Illic  tutus  quilibet   sine  vlla    formidine     misericordias    Domini  li- 

bere  in  aeternitate  cantat ,  vbi  iam    de  peccati    venia    dubietas   non   erit  : 

aX.non  a&Aicit.  vbi   iam  securam  mentem   culpae   suae    memoria   non  adiecit  :  vbi  non  sub 

Rcg.^ast.  p.3.  reatu   animus  trepidat  ,  sed   de   eius  indulgentia  Iibere  exultat  .   Dauid  pro- 

c  29.  pheta  quum   peteret ,  dicens  :  /iverte  oculos    tuos    a    peccatis   meis  ,  paulo 

Ps.  50.  xi.        superius  intulit  :  Delictum  meum  coram  me  est  semper  :    acsi  diceret ,  peo 

catum   meum  ne   respicias  ,  postulo  ,  quia  ego  respicere  ipsum   non  cesso  . 

Is2i.43.25.      Vnde  et  per  alium   prophctam  Dominus  dicit  :  Et  peccatorum  tuorum  me- 

mor  non    ero ,  tu  autem   memor  esto  .  Prouidendum  est    his  ,  qui    peccata 

sua   deflent  ,  vt  singula  quaeque  admissa  considerent ,  et  dum    per  vnum- 

quodque   erroris  sui   iniquitatcm  ,  et  inquinationem    defient ,  simul  se  ,  ac 

Thren.  3.  48.  totos  lacrymis  mundent  .  Per  Ieremi;  m   dicitur  :   ^jiura   ludaeae    singula 

dclicta  pensarentur ,  diuisiones   aquae  deduxerunt  oculi  mei  .  Diuisas  quip- 

pe  ex  oculis  aquas  deducimus,  quando   peccatis  singulis  dispertitas  lacry- 

mas  damus  . 

3.     Neque   enim  vno,eodemque  tempore  aeque  mens  de  omnibus  do- 

let ,  se J  dum  nunc   huius,  nunc   illius  culpae    memoria    acrius    tangitur, 

simul  de  omnibus  in   singulis   commota  purgatur  .  Admonendi  sunt  timo- 

re   formidinis  oppressi  ,  vt  de   misericordia  ,  quam  postulant  ,  praesumant , 

ne  vi   immoderatae   afflictionis  intercant  .  Neque  enim  pius  Dominus  ante 

delinquentium   oculos  fienda  peccata  apponeret  ,  si  per  semetipsum  ea  di- 

stricfe    ferire   voluisset  .   Constat    enim  ,  quod  a   suo   iudicio   abscondere 

voluit  ,  quos   miserando    praeueniens  sibimetipsis   iudices  fecit  :  hinc  enitn 

Ps.94.2.  scriptum   est :  Fraeueniawus  faciem  eius  in  confessione  •  Hinc  per   Pauluin 

I.  Cor.  xi.  ■31.  dicitur  :  $i  nosmetipsos    diiudicaremus  ,  non  vtique  iudicaremur  .  Scriptum 

Ps.  31. 1.         est  :  Beati  ,  quorum  remissae  sunt  iniquitates ,  et  quorum  tecta  sunt  peccata  . 

Gr.I.in  Ezech.  Pcccata  enim  tegimus ,  quum  bona  facta  malis  actibus  superponimus.  Omne 

hom.4.  enim  ,  quod  operitur  3  ioferius    ponitur,  et  hoc  ,  vnde  opcritur  ,  dcsupw' 

d  ucilur  , 


S  E  I\T  T  E  N  T  I  A  R  V  M.  269 

4.  Quando  ergo  abdicamus  mala,  quae  fecimus,et  eligimus  bona,  quae 
faciamus,  quasi  tegimen  superducimus ,  quoniam  videri  erubescimus  .  San- 
cti  viri,dum  in  tmc  adhuc  vita  sunt,  habent  tamen,  quod  ante  Dei  ocu- 
los  operire  debeant ,  quia  omnino  est  impossibile ,  quod  aut  in  opere  , 
aut  cogitatione,  aut  in  locutione  numquam  delinquant  .  Vnde  beatus  Iob, 
qui  perfecta  quiJem  omnibus    dixerat ,  Dei    tunc   vocem    audiens  ,  seque 

ipsum  de  ipsa  sua  pcrfecta  locutione  reprehendens  ,  dicebat :  Manum  meam  Iob.39.  34» 
ponam  super  os  meum .  In    manu  quippe  operatio,  in  ore  locutio  est  . 

5.  Manum  ergo  supcr  os   ponere  est  peccata  locutionis  per  virtutem 

boni  operis    tegere  .  Mola  superior,et  inferior  ita  sibi  necessario  iungi-     Mor.  33.  12, 

tur ,  vt  vna  sine  altera  inutiliter  habeatur  .  In   peccatoris   itaque  pectore  n.  24. 

incessanter  debet  spes,  et  formido  coniungi  ,   quia  incassum    misericor- 

diam   sperat  ,  si  non  etiam  iustitiam  timeat.   Quare   frustra  quisque  iusti- 

tii.m   tnetuit  ,  si   non   etiam    de   misericordia  confidit  .   Loco  pignoris  mo- 

la  superior  tolli    prohibetur  ,  quia  peccatori  praedicans  ,  tanta  dispositione 

compon.r.'   prajlicationem   deb.t,   vt   n:c    Jerclicta    spe  timorem    subtra- 

hat  ,  Ufec  subtracta  spe  eu  n  in  solo  timore  derelinquat  . 

1.      Magnus    clamor    sanctorum    magnum   est    desiderium ;  tanto    enim  Cap.L.  De  re- 

quisque  minus  clamat  ,  quanto   minus  desiderat  ,  et   tanto  maiorem   vocem  gni     caelestis 

in   aures  i.icircumscripti  spiritus   exprimit  ,  quanto    se   in  eius  desiderium  desideno  . 

plenius   fundit  .     Quum  aliter  moueri  soleat    mens ,    quae   petit ,  aliter ,     r' Mor>  2'7- 

quae   petitur:   et  sanctorum    animae  ita  interni    secreti  sinu    Deo   inhae-  _'  . 

■II-  j       i-  1     •       T210  3.37. 

reant  ,  vt   inhaerendo  quiescant ;  quomodo   dicuntur   petere  ,  quas    ab  m- 

terna  voluntate  constat  non  discrepare .'  Quomodo  dicuntur  petere,quas 

et  voluntatcm  Dei  certum   est,et  ea,  quae   futura   sunt ,  non   ignorare  .' 

sed  in   ipso  positae  ab  illo  aliquid  petere  dicuntur,  non  quo  quidquam 

desiderent ,  quod  ab   eius,quem   cernaot ,  voluntate   discordat ,  sed    quo 

mente   ardentius  inhaereant,  eo  etiam   de  ipso  accipiunt ,  vt   ab  ipso   pe- 

tant ,  quod  eum   faccre   velle   nouerunt  . 

2.  Nemo,  qui  tardius  auJitur  ,  credat ,  quod  a  superna  cura  negligi- 
tur  .  Saepe  enim  nostra  desideria,  quia  celeriter  non  fiunt  ,  tamen  exau- 
diuntur  ,  et  quod  impleri  concrter  petimus,  cx  ipsa  melius  tarditate  pro- 
speratur  .  Saepe  vox  nostra  eo  perficitur  ,  quo  diftertur:  et  quum  super- 
ficie  tenus  petitio  ne-,;ligitur ,  vota  nostra  altius  in  cogitationum  radice 
complentur .  Sicut  et  semina  messium  gelu  pressa  solidantur  ,  et  quod  a 
supcrficie  tardius  exeunt,eo  ad  frugem  multiplicatiora  consurgunt  .  De-  Forte,  diln- 
sideria  nostra  dilatatione  extenduntur,  vt  proficiant  :  proficiunt  ,  vt  ad  tienc . 
hoc,quod  perceptura  sunt  ,  conuulescant  .  E\ercitantur  in  certamine  ,  vt 
maioribus  cumulcntur    praemiis    in    retributionc  .  Labor    protrahitur   pu- 

gn«ie  ,  vt  crcscat  corona  victoriae  . 

3.  Suos  ergo  Dominus  quum  velocitcr  non  exandit,  quod  repellcre 
creditur ,  assidue  trahit  .  Internus  medicus  pcccatorum  in  nobis  conta- 
gia,quae  inesse  mcdulliius  reprobat ,  sec.t  ,  et  abscindit  virus  putrcdinis 
ferro  tribulationis  ,  coquc  voces  aegri  audire  dissimulat,  quo  aegritudinis 

finem   curat  .   Dauid  propheta  nif.Clamo  per  dieui ,  et  no*  exandies  ,iu  Ps.is.j. 


Pt.  O.  10- 


Cap.  LI.  De 
bonorum  con- 
cordia  • 
Taio  j.  38. 
Gr.  Reg.  Past. 
p.3.  022. 
Galat.  5.  22. 
i.Cor.  3.  3. 


Cap.  LII.  De 
diuinis  iudi- 
ciis  . 

Taio  4.  2. 
Gr.Mor.  5.  1. 
li.  1. 

Luc.  16.  25. 


Ps.    i'o.   5- 

Gr  z.in  Ezech. 
hom.  5.   n.  6. 


270  A  P  P  E  N  D  I  X     IX. 

nocte ,  et  non  ad  tmipieatiam  tnihi.  Acsi  diceret  :  Nequaquam  mihi  ai 
insipientiam  proficit ,  quod  die  ,  ac  nocte  clamantem  me  quotidie  non  exau- 
dis  .  £uia  vnde  me  in  temporali  tribulatione  quasi  deseris  ,  et  non  exau- 
dis ,  inde  ad  asternam  sapientiam  plus  erudis .  Iterum  psalmista  dicit : 
Adiutor  in  opportunitatibus  , /;,'  tribulatione .  Tribulationem  quippe  dictu- 
rus  ,  opportunitates  praemisit  ;  quia  saepe  tribulatione  concutimur  ,  et 
tamen  opportunum  nondum  est ,  nisi  ad  desiderium  ereptionis  adiuuemur . 
I.  Tunc  charitas  a  iugo  culpae  liberos  redJit ,  quum  vicissim  nostro 
per  amorem  seruitio  subiicit ,  quum  et  aliena  nostra  bona  credimus,  et 
nostra  aliis  quasi  sua  offerentes  exhibemus .  Certissime  sciant  homines, 
quia  quamtisiibet  virtutibus  polleant  ,  spirituales  fieri  nuHatenus  possunt, 
si  vniri  per  concordiam  proximis  negligunt  .  Scriptum  est :  Fructus  enim 
spiritus  est  pax ,  charitas  ,  gandium  .  Qyi  ergo  seruare  pacem  non  curat, 
ferre  fructum  spiritus  recusut .  Vnde  idem  Puulus  ait  :  §>uum  sit  inter 
1>os  zelus^et  contentio ,  tionne  carnales  estis  l  Hinc  iterum  dicit  :  Facem 
sequimini  cum  omnibus  ,et  sanctit/toniam ,  sine   qua   nemo  videbit  Deum  . 

1.  Quum  valde  occulta  iudicia  Dei  sint  ,  quibus  in  hac  vita  nonnumquam 
bonis  male  fit,  malisbene,  tunc  occultiora  sunt,  quum  et  bonis  hic  bene  est,  et 
malis  male .  Nam  quum  bonis  hic  male  est  ,  malis  bene  ,  hoc  fortasse  depre- 
hcnditur  ,  quia  et  boni  siqua  deliquerunt ,  hic  recipiunt ,  vt  ab  aeterna 
damnatione  plenius  liberentur  :  et  muli  bona,  qiiae  pro  hac  vita  faciunt, 
hic  inueniunt ,  vt  ad  sola  in  posterum  tormenta  pertrahantur .  Vnde  et 
ardenti  diuiti  in  inferno  dicitur  :  Mewento  ,  fiti  ,  quia  recepisti  bona  itz 
tyita  tua ,  et  Lazarus  simititer  mala  . 

2.  Quum  bonis  in  praesens  seculum  bene  est,  et  malis  male  ,  incertum 
valJe  fit  ,  vtrum  boni  bona  accipiant ,  vt  prouocati  ad  aliqui.l  melius  cre- 
scant ,  an  tuto,  latentique  iudicio  hic  suorum  operum  remunerationem  rc- 
cipiant ,  vt  a  praemio  vitae  sequentis  inanescant  ,  et  vtriiin  malos  iccir- 
co  aduersa  feriant ,  vt  ab  aeternis  suppliciis  corrigendo  defendant  .  An 
hic  corum  poena  incipiat ,  vt  quandoque  complenda  eos  ad  vkima  ge- 
hcnnae  tormenta  perducat  .  Qyia  inter  diuina  indicia  graui  incertitudi- 
nis  suae  caiigine  numsna  mens  premitur  ,  Sdiicti  viri,quum  sibi  suppe- 
tere  prospera  huius  munJi  conspiciunt  ,  pauida  suspicione  turbantur.  Ti- 
ment  enim  ,  ne  hic  laborum  suorum  fructus  recipiant  :  timent ,  nequod 
diuina  iustitia  Iatens  in  eis  vulnus  aspiciat .  Et  exterioribus  eos  muneri- 
bus  cumulans  ,  ab   intimis  repellat  . 

5.  Vnde  per  Psalmistam  dicitur  :  Palpebrae  eius  interrogant  filios  ho- 
minutn  .  Palpebrae  quippe  Dei  iudicia  sunt  ipsius  ,  quae  aliquiJ  nobis 
claudunt ,  aliquid  aperiunt  :  aperiendo  namque  nos  interrogant  ,  si  intelli- 
gendo  non  extollimur  .  Claudendo  interrogant,  si  non  despicimus  ,  quae 
inteliigere  non  valemus .  Nemo  iudicia  diuina  perscrutari  appetat,  curt 
quum  alius  repellitur ,  alius  eligaturiVel  cur  ^quum  alius  etigitur ,  alius 
repeilatur  ?  Quia  ,  attestante  Paulo,  didicimus  ,  quod  inscrutabiiia  sunt 
iudicia  eius  ,  et  inuestigabiles  viae  eius  .  Diuinorum  facta  iudiciorum  sem- 
pcr  indiscussa  vencranda  sunt ,  quia  iniusta  esse  nequaquam  possunt .  Ra- 


SENTENTIARVM.  271 

tionem  quippe  de   occulto  eius  consilio    quaerere  nihil  est   aliuJ,  qu^m 
contra  eius   consilium   superbirc  . 

4.     Quum  iudiciorum  Dei  causa  non  deprehenditur,  restat,vt  sub  fa- 
ctis  illius  cum  humilitate  taceatur  ,  quia   nequaquam   sufficit    sensus  car- 
nis  ,  vt  secreta  penetret  Maiestatis.  Ad  semecips.»m   humana  mens  redeat, 
et  quod  de  diuinis   iuJiciis  apprehendere  non  valet,non   requirat  :  ne  si 
diuinae  irae  causa  discutitur  ,  amplius  discussa   prouocetur  ,  et  quam  pla- 
care  humilitas    poterat,  inextioguibiliter  superbia   accendat  .   Per  aposto- 
Jum  Paulum  dicitur  :  O  homo  ,  tu  quis  es  ,  qui  respondeas  Deo  ?  Semetipsum  Rom.  9.  20. 
homo  consiierans  tacet ,  et   diuina  iuJicia  discutere    metuit,quia  esse  se  (jr-  Mor.9.14. 
puluerem   agnoscit  ;  responjere  non   posse  conuir.citur  ,  quia  homo    nomi-  n*  "• 
natur  ,  quia  per  hoc ,  quod  de  humo   sumptus  ,   iudicia  superna    discutere 
dignus  non  est  . 

1.     Sicut   nemo    obstitit   largitati  Dei  vocantis  ,  ita  nullus  obuiat  iusti-        Cap.  LFIL 
tiae  delinquentis  .  Non  enim  cor   peccantis   Deus  obdurat  ,  sed  ob  Jurare  De  his,  ijui  iu- 
dicitur ,  quum   ab  obJuratione  non  liberat  .  Obdurare  se  per  iustitiam  di-  dicio  Dei  00- 
citur ,  quia  cor  reproboru.n  per  gratiam  non  emo.Iit  .    Recludere  Dei  est  duramur  .. 
c!. msis  non  aperire,  sed  in  suorum  operum   tenebris   peccatores  relinque-   -/'?, 5'5' 
re  .  Misericors  Deus    tempus  nobis  relaxat   ad   poenit«ntiam ,  s>J    quum 
eius  gratiae  patientiam  nos  ad  augmentum   vertimus  culpae.  Hoc  ipsu.n  -m Eze'cn -n otn" 
tempus,quod  ad   parcendum   pie  dispnsuic  ,  districcius  aJ  feriendum  ver-  XI.  n,  2y. 
tit  •  Quum   reuerti    quisque  ab  erroris  sui    tenebrosis    itineribus ,   ctiam 
spatio    temporis  accepto  noiuerit,   per  hoc  mala  sua   aJ    reatum    auget  , 
per  quoJ  ea  diluere  potuit  ,  si  .conuerti  voluisset  . 

1.      Qiii   a  Deo    auertitur  ,  ct    prosperatur  ,   tanto   perditioni   fit  proxi- Cap.  LlV.   De 
mior ,  quanto  a  zelo  disciplinae  inuenkur  alienus  .   Plerique  reprobi  dum    reproboruno 
peccatorum  suorum  vinculis  alligantur ,  ad  iustitiae   tramitem  nequaquam  prosperifate . 
reuertuntur  ,   phreneticorum    videlicet  sensibus    siiniles  ,    qui    insaniam  ,    ^r-  UD*  '■  in 
qua  praeualent  ,  virtutem  putant  ,  qui  ex  morbo  esse   nesciunt  hoc  ,  quoJ  Ezeci)-    hom. 
amplius  sanis  po->sunt,et   quasi  creuisse   viribus  aestimant ,  dum    ad   vitac  ' 
terminum   per  augmenta  languons    appropmquant  .    Nonnu  mquam   repro-  n     6 
bi  phreneticis  similes,qui   rationis  vsum    non   habent  ,   llent,  et   rident  l  Tai0  V.  7. 
et  tanto    in  magna  exultatione  se  dilatant ,  quanto  et  insensibiles  malum,    Mor.  31.24. 
quod  patiuntur ,  ignorant  .   ln  Ecclesiastae    libris   scriptum   est  :   Vidi  ser-  n.  45. 
ttot  in  equis  ,  et  principet  ambulantes ,  quati  seruos  super  terram  .  Omnis,  Eccle.  10.  7. 
qui  peccat ,   scruus    est  .   Serui    namque    in   equis  sunt  ,   quum   peccatores 
praesentis  vitae   dignitatibtls   efferuntur  ;   principes  vero ,   quasi  sertii   am- 
bulant  ,  quum    mttlcos  dignitate  virtutum    pLnos   nullus   honor  erigit  ,  scd 
summa  hic  aduersius   velut  indignos   deorsum    premit . 

i.  Peccata  experti  saltcm  post  naufragium  mare  metuant ,  et  perditioois  Cap.LV.  Qoa- 
suae  Jiscrimina  vel  cognita  perhorrescant  ,  ne  qui  pie  post  patrata  mala  sana-  liter  lapi  po$t 
ti  sunt  ,  improbe  repctendo  moriantur .  Pecc-uiiti  animae ,  et  numquam  a  pec-  ruinana  surgc- 
cato  desinenti  Jicitur  :  Frons  mmlierit  meretricis  facta  est  tioi  ,  noluisti  eru!>e-  re  Suc ■' 
teere  .  Admonendi  sunt  itaque  lapsi,  vt  studeant ,  quatenus  suscepta  naturae  Gr"  ™r;  ?• 
bona  integra  scruare  noluerum ,  saltem  Kissa   rcsarciant  .  Quid   dicturi  [  ",a  ^n'  *9' 


iji  APPENDIX'    IX, 

sunt ,  peccata  carnis  experti ,  si  aliis  integritate  stantibus  ,  ipsi  nec  post 
damna  resipiscant .'  Quid  dicturi  sunt ,  si  quum  multos,  et  alios  secum 
deferunt ,  hic  expectanti  Domino  nec  semetipsos  reJucunt:1  Dicendum  est 
Japsis ,  vt  praeterita  admissa  consiJerent,  atque  imminentia  deuitent  ,  qua- 
tenus  transactas  culpus  ad  memoriam  reuocent,  et  pollui  in  fortuitis  eru- 
Ier.  3.1.  bescant  .    Per  Ieremiam    prophetam   Dominus  dick  :  Si  dimiserit  vir  vxo- 

rem  suam ,  et  illa  recedens  duxerit  virum  alium ,  numquid  reuertetur  ad 
eam  vltra  i  Numquid  nott  polluta  ,  et  contaminata  erit  mulier  illa  ?  Ttt 
autem  fornicata  es  cum  amaterious  multis ;  tamen  reuertere  ad  me ,  dicit 
Dominus . 

2.  Ecce  de  fornicante,  et  relicta  muliere  argumentum  iustitiae  propo- 
nitnr  ,  et  tamea  nobis  post  Lpsum  redeuntibus  non  iustiua  ,  sed  pietas 
exhibetur  .  Hinc  vtique  colligamus  ,  si  nobis  delinquentibus  tanta  pietate 
parcitur,  a  nobis  sic  post  delictum  redeuntibus  quanta  improbitate  pecca- 
tur,aut  quae  ab  illo  erit  improbis  venia,qui  non  cessat  vocare  post  culpam  . 
Isai.  30.  20.  Isaias  propheta  dicit  :  Erunt  oculi  tui  videntes  praeceptorem  tuum  :  et  au- 
*z\.  res  tuae  audient  verbum  post  tergum  monentis  .   Quasi  enim   coram  posi- 

tus  Deo  quisque  verba  monitionis  eius  praecepta  cognoscit ;  aJhuc  enim 
ante  eius  faciem  stere  est  necdum  eum  peccando  contemnere  .  Quum  ve- 
ro  derelicto  bono  innocentiae  ,  iniquitatem  eligens  appetit ,  terga  iam  in 
eius   faciem   mittit . 

5.     Omnipotens  Dominus  quasi  post  tergum    nos  subsequens    monet  , 

qui  etiam    post    cnlpam   ad  se  redire  persuadet .   Auersum   reuocat,com- 

missa  non  respicit  ,  reuertenti  sinum   pietatis  expandit .  Vocem   ergo  post 

tergum  monentis  audimus  ,  si  post  peccata  humili,  et  contrito   corJe  re- 

uertimur  .  Debemus  igitur  pietatem  vocantis  erubescerj  ,  si  iustitiam  vo- 

lumus  formidare  ,    quia  tanto  grauiori    improbitate  contemnitur  ,  quanto 

et  contemptus  adhuc    vocare    non   dedignatur .   Per   leremiam   prophetam 

Arud  Michae-  Dominus  dicit  :  Et  venies   vsque  ad  Babylonem ,  ibi  liberaoeris .  Babylon 

cm.  4. 10.        quippe  confusio    interpretatur  .  Saepe  enim  quis   postquam    in   confusio- 

nem  vitiorum  ceciderit ,  erubescens  mala  ,  quae   perpetrauit ,  ad  poeniten- 

tiam   redit  ,  seque  a  suis  lapsibus  bene  viuendo  erigit .    Quid    ergo    iste 

nisi  vsque  ad  Babylonem  venit ,  et  ibi  libcratus  est?  Nonnumquam  quis- 

que  erubescens  mala  ,  quae  fccit  ,  se  contra  se  erigit  ,  et   bene    operando 

ad  statum  rectitudinis  redit .    In  Babylone  itaque  liberatus  est ,  qui  pec 

diuinam  gratiam   ostenditur   etiam    de   confusione  saluatus  . 

Cap.LVI.  T>e       1.     Omnis  homo,qui  ex  eo,quod  agit ,  humanas   laudes  appetit ,  te- 

appetitu    lau-  stem   in  terra  quaerit  .   Qtii   autem  de  actibus  suis   omnipotenti  Domino 

«Jis  humanae,  placere  festinat,  testem  se  habere  in  caelo  considerat  .  Quum   multi  m;Ja 

vel   fauonbus  gesta  laurfibus   exaltant  ,  inde   fit  ,  vt   incessanter    crescat  culpa   fauoribus 

adulantium  •     enlltrjta  .   Curari    autem  vulnus  negligitur  ,  quoJ  dignum    praemiis  ,  lau-. 

'°o*         deque  videtur  .  Bene  itaque  per  Salomonem  dicitur  :  Fili  mi  , si  te  lacta- 

Ta;Q      t-m      uertnt  peccatores  ,  tie  acqiuescas  .  reccatores  enim   lactant  ,  quum  vel  per- 

Gr.Mor.4.28.  petranda  mala   blandimentis  inferunt  ,  vel  perpetrata  fauoribus  extollunt . 

n.51.  Quid  enim  aliud  peccare  ,  quam  occumbereJ*  Sed  quia  peccantem   laudi- 

Prou.  1.  10.  bus 


SENTENTIARVM.  273 

bss  prosequuntur  ,  quasi  extinctum  sub  verborum  suorum  aggere  abscou- 
duntur.  Arundinem  mox  vt  aura  tetigerit  ,  in  partem  alteram  fertur . 
Ht  quid  per  arundinem  nisi  carnalis  animus  designatur ,  qui  mox  fauore, 
vel   detractione   tangitur,  in   partem  quamlibet   inclinatur? 

2.     Si  ab  orc   cuiusquam    aura  fauoris  flauerit ,  appetitus  laudis  buma- 
nae   hilarescit  .  Extollicur  ,  totumque  se    quasi  ad  gratiam   inflect.it  :  sed 
si  inde  ventus  detractionis  erupit,vnde  laudis  aura  veniebat,  mox  hunc 
quasi  in  partem  alteram  ad  vim  furor  inclinat  .  Ne  paulatim  ,  atque  inul- 
te  crescere  debeat   adulatio  ,  statim  ,  et  sine    mora  est  oris  gladio  ferien- 
da  ,  et   per  zeli  iustitiam  funditus  extinguenda  .  In  euangelio  fatuis   virgi-     I.  ia  Eoang. 
nibus  cum    increpatione  dicitur  :  Ite  potius  ad  vendentes ,  et  emite  vobis  ;  hona.  12.  n.3. 
venditores    quippe    olei   adulatores  suat   :    quoniam    in    accepta   qualibet  Maun.  25.  9. 
gratia  vanis  suis  Iaudibus  nitorem     gloriae    offerunt  ,   quasi    oleuni   ven-      ° 
dant  .  Principale  corporis    nostri  caput   ebt  .  Appellationis    enim    capitis 
ea ,  quae  principatur  corpori ,  mens  vocatur.   Impinguat  ergo  caput  oleum 
peccatoris,  quum   demulcet   mentem   fauor  adulantis  .   Si  fauores  suos  quis- 
que  audiens  ad  superni  iudicii   considerationem   redit,ac  ne  de  his  apud 
occultum  arbitrium  grauetur,  metuit ,  quasi   expurgationis  igne  ad  magni- 
tudinem   claritatis  excreuit  ,  et  vnde  inceadium  trcpidationis  sustinet,in- 
de  clarius  fulget . 

1.     Quum  certe  nouimus ,  quod  maledictum  scriptura  sacra  prohibet ,       Cap.  LVII. 
cur  rectc   aliquando  fieri  dicimus  ,  quod  vitare  eodem  sacro   eloquio   non  Qoaliter  sacra 
ignoramus  ?  Sed  sciendum   nobis  est,quod  scriptura   sacra  duobus   modis  'enptuta  ma 
maiedictum   memorat  .  Aliud  videlicet,  qubd  approbat ,  aliud  ,  quod   da-  lea,ctI  Promal 
mnat  .    Ahter  enim   maledictum   profertur  iudicio  lustitiae  ,   ahter  huore  ~  ■ 
vindictae  .  Maledictum    iudicio    itistitiae  ,   ipso  primo   homine    peccante  ,  Gr.4.  Mor.  6. 
prolatum  est  ,  quum   audiuit  :   Malcdicta  terra   in  operibus    tuis  .  Maledi-  Gen.  ?.  17. 
ctum  iustitiae  iudicio  profertur  ,  quum  ad  Abraham  dicitur  :  Maledicam  Gen.  12.  3. 
maledicentibus  tioi .   Rursus   quia    maledictum     non  iudicio    iustitiae  ,  sed 
liuore  \indictae  promitur  ,  voce   Pauli   praedicantis  admonemur  ,  qua  ait  -. 
Benedicite  ,  et  nolite  maledicere  :  et  rursum  :  Ncque  maledici  tegnum  Dsi  Kom.  ia.  14. 
pussidebunt .  Deus  omnipotens  maledicere  dicitur,    ct  tamen    maledicere  «-Cor    5.     - 
liomini    prohibet  ;  quia   quod    homo    agit    malitia     vindictac  ,   Deus   non 
facit  nisi   examine ,  et  virtute  iustitiae  . 

■  2.  Quum  sancti  viri  maledictionis  sententiam  profcrunt  ,  non  ad  hanc 
ex  voto  vkionis,sed  ex  iustitia  examinis  erunipunt  .  Intus  enim  subtile 
Dei  iudicium  aspiciunt ,  et  mala  foras  exurgentia  ,  quin  maledicto  debeant 
ferire  ,  cognoscunt  ;  et  eo  in  maledicto  non  peccant  ,  quia  ab  interno  iu- 
tlicio  non  discordant .  Petrus  apostolus  ia  offerentcm  sibi  pecunias  Simo- 
nem  sententiam  maledictionis  intorsit ,  dicens  :  Fccunia  tua  tecum  sit  in  y\ct.  8.  20, 
perditionem  .  Qui  enim  non  ait,«f,sed  sit  ,  non  indicatiuo,  sed  optati- 
uo  modo  se  haec  dixisse  signauit  .  Elias  denique  duobus  quinquagenariis 
ad  se  venientibus  dixit  :  Si  homo  Dei  snm  ,  dtsccndat  iguis  da  caelo,ct  4-  Kcg'  l  • 
*  nsumat  vos  .  Qiiorum  vtrorumque  sententia  quanta  vcritatis  latione 
ialuit  ,  termiuus  causae  monstrauit  .   Nain   ct  Simon   etiam   perditj 

Tem.VII.  M 111 


274  APPENDIX     IX, 

intenit ,  ct  duos  quinquagenarios    dcsuper    veniens    flainma    consumpsit  , 
Virtus  subsequens  testincatur  ,  qua   mente   male.lictionis  sen.teatia   promi- 
tur  .  Quum  et   rnaledicentis    innocentia   permanet  }  et   tamen   eum  ,    qui 
maledicitur,  vsque  ad  interituin   maledictio  absorbet ,  ex  vtriusque    partis 
fine  colligitur,   (  quod  )    ab  vno  ,  et   intino     iudice    in    reu.n    sententia 
sumpta   iaculatur  ,  si  subtiliter  beati   vniuscuiusque. ,   qualiter   in   scriptura 
sancta  maledicti   promat  sententiam  ,  verba   pensamus.   Non  enim  eius  ma- 
ledictio   ex  malitia  delinquentis,  sed  ex  rectitudine  iu.licis   procedit  ;  non 
enim   ira  commoti  ,  sed   doctrina   tranquilli  .  Qui  enim  iam  recta  maledi- 
cens  intulit,  non  perturbationis  vitio  succubuit,  sed  doctrinae  magisterium 
impen  lit  . 
Cap.   LVIII.        i.     lubilum  dicitur  ,  quando  iueJTabile  gaudium  mente  concipitur  ,  quod 
Quid  sit  iubi-  nec  abscondi  possit,  nec  sermonibus   aperiri,et   tamen    quibusdain   moti- 
lum  .  bus  proditur  ,  quamuis  nullis   proprietatibus  exprimatur  .  Dauid   Propheta 

Taio  i-  36.       jntuens  ,  electorum  animos  tantum    gaudium   mente   concipere  ,  quantum 
Gr.Mor.  24.6.  sermone  non   valeat   aperire,ait:    Beatus  populus  ,  qui  scit  iubilatiouem  . 
p    'xr     <>         t&on  enim  ait  :  Qui  loquitur  ,  sed  qui  scit ,  quia  sciri  quidem   iubiiatio  in- 
tellectu  potest  ,  sed  dictu  exprimi  non  potest  .  Per  iubilum   sentitur  ,  quod 
vltra   sensum    est  ,  et   quum    vix   ad  contemplandum    sufficiat  conscientia 
sentientis  ,  quomodo   ad    exprimen.lum  suflicit  Iingua   dicentis  i 
Cap  LIX.  De        1 .     In  mente  fidelium  primus  as-ensionis  gradus  est  timor  Domini .  Secun- 
discretione     dus  pietas  .  Tertius  scientia  .  Quartus  fortitudo  .  Qiiintus  cousilium .  Sextus 
spiritus  septi-  jntellectus  .  Septiinus  sapientia  .  Isaias  propheta  in  Christo  enumerans  gradus 
lormi.s  *  septiformis  gratiae,  ait  :  Requiescet  super  ettm  spiritus  Domini,  spiritus  sapien- 

i.in    zec     ^.^^  ^  e(  i0teueQiUi  .  spiritus  cousi/ii  ,  et  fortitudinis  ;  spiritus  scientiae  ,  et  pie- 
Taio "/" 2j.       tatn  '  et  rtf^eoit  eum  spiyitus  timoris  Domini  .  Quot  scilicet  gradus  de  caele- 
Isii.  xi.  2.        stibus  loquens  descendendo  magis,  quam   ascendendo  numerauit  .    Videlicet 
sapientiam  ,  et  intellectum  ,  consilium  ,  et  fortitudiuem  ,  scientiam  ,  pietatem  , 
Prou.  9.  10.     et  timorem .   Et    quum    scriptum    sit  :   Jnitium    sapientiae   timor   Domini  , 
constat   proculdubio  ,  quia   timore   ad  sapientiam    ascenditur,  non  autem 
a  sapientia  ad  timorem    reditur  .   Perfectam    proculdubio    habet   sapientia 
Moann.  4.18.  charitatem  ,  sicut  scriptum  est :  Perfecta  charitas  foras  mittit  timorem .  Isaias 
ergo  ,  quia  de  caelestibus  ad  ima  Ioquebatur ,  coepit  magis  a  sapientia,et 
descendit   ad  timorem .  Sed   nos  ,  quia  a  terrenis   ad  caelestia   tendimus, 
eosdem  gradus  ascendendo    numeremus  ,  vt   a   timore    ad  sapientiam    per- 
uenire  valeamus.  Est  timor  Domini  in  mente  fiJelium  ;seJ  qualis  iste  ti- 
nior  est,si  cum   eo  pietas   non   est  l  Qui  enim     misereri    proximo    igno- 
rat,qui   compati   eius   tribulationibus   dissimulat  ,  huius  timor  ante  omni- 
potentis  Dei  oculos  nullus   est  ,  si  non   subleuatur  ad   pietatem  .  Sed  sae- 
pe  pietas   per  inordinatarn   misericordiam   errare  solet ,  si   fortasse  peper- 
cit  ,  quae   parcenda   non   sunt.  Peccata  enim  ,  quae   feriri    gehennae   igni- 
bus  possunt  ,  disciplinae  sunt   verbere    corrigenda  .   Sed  inordinata  pietas 
quum   temporaliter  parcit ,  ad  aeternum    supplicium   pertrahit  . 

2.     Vt  vera  ,  et  ordinata  sit  pietas,ad  gradum  est  alium  subleuanda. 
Id  est,vt  sciat,vel  quid  ex  misericordia  puniat>vel  quiJ  ex  misericor- 


SENTENTIARVM.  27? 

cua  dimittat .  Sed  quid  si  sciat  ,  quid  agere  quisque  debeat ,  vfrtutem  vero 

agendi  non  habeat  .' Scientia  ergo    nostra  crescat  ad  fortitudinem  ,  vt  quum 

videt  ,  quid   agendum  sit,r.gere   per  mentis  fortitudinem  possit  :  ne   timore 

trepidet  ,  et  pauore  colJapsa  non  valeat  bona  defendere,  quae  sentit  .  Sae- 

pe   fortitudo  ,  si   improuida  fuerit  ,  et  minus   contra    vitia    circumspecta  , 

insa  sui  praesumptione    in  casum   ruit  .   Ascendat    ergo  ad  consilium  ,   vt 

praeuidendo   praemuniat   omne  ,    quod  agcre   fortiter    potest  .  Esse  consi- 

lium   non  potest,si  intclJectus  deest .    Quia    qui    non    intelligit    malum  , 

quod  agcntem    grauat ,  quomodo   potest   bonum  solidare  ,   quod    adiuuat  ? 

Itaque   a  consilio  ascendamus    ad  intcllectum   .   Si  intellectus    magno  qui- 

dem   acumine  viget ,  et  moderari   se   nesciat    per   maturitatem  ,  ab  intelle- 

ctu  ergo  ascendatur  ad  sapientiam  ;  vt    boc  ,  quod  acute    intellectus  inue- 

nit,  sapientiae  maturitate  disponat  .  Quia  igitur  per  timorem   surgitur   ad     al.  iapiealttt 

pietatem  ,  per   pictatem   ad   scientiam   ducimur,   per   scientiam  ad  fortitu-  mature. 

dinem   roboramur ,  per  fortitudinem    ad   consilium    tenlimus,    per    consi- 

lium  ad  intellectum   proficiscimur ,  per  intellectum  ad  maturitatem  sapien- 

tiae  venimus  .  Septem   gradibus   ad   portam   ascenJimus ,  per   quam    nobis 

aditus  vitae  Spiritualis   aperitur  . 

1.      Qui   Deum  Jiligunt  i'A  mundi   fine  ,  vel  percussione   gaudere,  atque       Can.Ly.Ds 
hilarescere  iubentur  :  quia  videlicet    eum  ,   quem   amant,    mox   inueniunt,  variis   nercus- 
dum   transit  is,  quem   non    atnauerunt  .  Absit ,  ne   fidelis    quisque    Deum  sionibus  mun- 
viderc   non  desideret,et   de  mundi   percussionibus   lugeat,  quem   finiri  iis-di. 
dem    ipsis  percussionibus  non  ignorat  .  Ex  mundi   dcstructione  lugere   eo-  Taio5.24- 
rum  est,  qui  radices  cordis  in   eius  amore  plantauerunt  ,  qui   sequentem     ('r'I,inEl1, 
\itam    non   quaerunt,  qui  illam   neque  esse  suspicantur .   Nos,qui   illa  cae-    ' 
Jestis   patriae  gauJia  acterna  cognouimus  ,  festiriare  ad  eam  quantocius  Je- 
bemus.  Optandum  nobis  est  citius    pergere ,  atque   ad  fllam   vitam  felici- 
tate  perpetuam    peruenire  . 

1.     Sancta  ecclesia    in   primitiis    suis    multitu  line    gentium    fecun^a,  Cap. LXI.  De 
vix  in  mundi  fine  iudaeos,  quos  inuenerit,  suscipiet ,  et  extrema  colligens,  iudaici  populi 
eos  ,  quasi  reliquias  frugum  ,  ponet  .  De  quibus   inJaici    populi    reliquiis  c,rca  munJi  h- 
Isaias:  iW  fuerit  numerus  fitiorttm  hrael ,  qujsi   arenae  maris  ,   reliqttiae  nem   C0lu:cr- 
eius  saluae  fient  .  EHa  veniente  ,  promittitur ,  qnod  reducat  corJa  filiorum  fp°m 
ad  patr.s  eorum  .   Vt  doctrina  ,  quae  nunc  a   iu.Iaeorum  corde  ablata  est,  Qr    jn"  prjcf 
tnnc  miserante  Domino  reJeat  ,  quando    hoc  de   Domino  intelligere    coe-  1.  4>  uor.  c.4. 
pciunt   filii,quod  praedicauerunt  patres .  ludaicus  populus   in  fi.ie   munJi  Isai.  10.22. 
liberabitur  a  seruitute  peccati ,  sicut  scriptum    est  :  Do/tec  vleuitudo    gett-  Rom.xi.  25. 
tittm  introirtt ,  et  sic  otnnis   lsrael  saluus  fisvet .  Et  sicut  Propheta  ait :  Si  tsai.  io.  22. 
fuerit  nutnerus  fiiiorum  Israel ,  sicut  arena    maris ,  reliquiac  satuae  fiettt . 
Sancta  ecclcsia  adhuc  in  hac  \ita  posita  pro  laboiibus  ,  quos  sustinct ,  dupli-  Prae**   lr 
cia    munera   recipit  ,  quum  susceptis,vt    diximus  ,  plene  gentibus,  in   finc  c-  I0, 
mtindi  iudaeorum   etiam  ad  se  corda  conucrtcrit  ,  sicut  scriptum  cst  :  Vo- 
nec  pteuitudo  geutium  intraret ,  et  sic  omnis    Israet  saluus  fieret . 

1.     Antiquus  hostis  extrema  mundi  atrocius  tentaturus  aggreditur,  qui      Cip.    ! 
tauto  fit    feruentior  ad   saeuitiam  ,  quanto  se    viciniorem    Sentit     ad    poc-  I)c  Antichristi 

M  nj    2  tcmporibus  . 


i76  A  P  P  E  N  D  I  X     IX. 

Ta!o  5.  26.      nam  .  Considerat   quippe,  quid  iuxta  sit ,  vt  licentiam   nequissimae  libeK- 

Gr.IMor.  34.1.  tatis  amittat .  Et    quantum   breuitate    temporis  angustatur,   tanto     mulli-* 

"•  x"  plicitate  crudelitatis  expanditur.   Quidquid  diabolus  nequiter  valuerit,in 

fine    mundi  callidius  exquiret  .  Tunc  ceruicem  superbiae   altius  eriget  ,  et 

per  damnatum   illum  ,  quem  gestat ,  hominem  ,  omne  ,  quod   temporaliter 

praeualet ,  nequiter  ostenjet  .  Stellas  de  caelo  in   terra  cadere  est  relicta 

a   nonnullis  spe  caelestium  ,  illo  duce,  ad   ambitum  gloriae  secularis    in- 

hiare  .    Iste    igitur   draco   misit   caudam ,  et   traxit    tertiam   partem   stella- 

rum  .    Draconis   eni.n  cauda  stellarum   pars  trahitur  ,  quando  extrema  per- 

suasione  Antichristi   quidam  ,  qui  viJentur  lucere  ,  rapientur  . 

8     Mcr    ?i        2"     Nonnulli   de  tribu   Dan    venire  Antichristum  ferunt ,  sicut   per  la- 

n  .,_  cob  patriarcham    dicitur  :    Fiat  Dan  coluber  in   via  ,   cerastes    in  semita  , 

Gen.  49.  17.    rnordens  vngulas  equi  ,vt  cadat  ascensor  eius  retro  .  Hoc  in  loco  Dan  et 

coluber  asseritur  ,  et   mordens  .   Vnde   non   immerito   dum    israeliticus   po- 

pulus  terras  in   castrorum    partitione   susciperet  ,  primus  Dan    ad    aquilo- 

nem  castrametatus   est;illum   scilicet   significans ,  qui  in  cord«   suo   dixe- 

Isai.  14.  13.      rat  x.Sedebo  in  monte  testamenti ,  in  lateribus  aquilonis  .  Ascendam  super 

altitttdinem  nubium  ;  similis  ero  altissimo  .   De  quo  et  per  Prophetam   di- 

Ierem.  8.  16.  citur  :   A  Dan  auditus   est  fremitus   equorum  eius   .   Antichristus  non  so- 

lum  coluber,sed  etiam   cerastes   vocatur  .   Cerata  enim  graece  coraua  di- 

euntur .   Serpens  ,  qui   hic  cornutus  esse   perhibetur  ,  per  quem   digne  eius- 

dem    Antichristi    aduentus    asseritur   ,   quia    contra    vitam    fidelium    cum 

niorsu   pestiferae   praeJicationis  armatur  etiam  cornibus  potestatis 

Cap.LXIII.De        i.      lustis  in   hac  vita  ipsa  sarcina  suae  corruptionis  onerosa  cst  .  Quod 

salute,vcl  lan    vigiliae  defatigant  ,  somnus  quaeritur,vt   vigiliarum  labor ,  atque  anxietas 

guore   corpo-  temperetur  .   Nonnumquam   etiam  somnus   occidit,  fames  corpus  atterit  , 

ns  ,    vitaque  atc„je  vt   ejus   necessitas  repellatur,  cibi  requiruntur  .   Sed   saepe    et  cibi 

rraesentis  cor-  ■  n      j  1  u-i-.   .•  „  ■»■  r     <.     *      r\ 

grauant,qui  ad   repellendum   debihtatis  grauamen  quaesiti  tuerant.    C^iio- 

Gr  Mor"  12    us^Ke  subditi   corruptionis  sumus ,  auctori    nostro  minime   respondemus  ; 

jj.n.  17.        <Ju,a  dum  corruptio  ab  incorruptionc  longe    est,  similitudo   apta    nostrae 

Taio  3.  51.  responsioni  non    est  .  Humana   creatura  eo  ipso,quod  creata  est ,  in  se- 

et5  2.  metipsa  hubet  sub  se  defluere  :  sed   a  conditore  suo  homo  accepit,quod 

Ib.c.14.  n.18.  et  super   se  contemplatione   rapiatur,  ct  in   se  ipso   in    incorruptione   te- 

Gr.  Reg.  Past.  neatur  .  Admonendi  sunt  incolumes,   vt   salute   corporis  exerceant    salu- 

p.  3.C.  12.       tem   mentis  ;  ne  si  acceptae  incolumitatis    gratiam   ad  vsum   nequitiae  in- 

clinent  ,  dono   dtteriores  fiant  ;  et  eo   postmodum  supplicia   grauiora*  me- 

reantur  ,  quo  nunc  largioribus   bonis  Dei  male  vti   non   metuunt  . 

2.  Item  admonendi  sunt  incolumes,  ne  opportunitatem  salutis  in  per- 
.-4  Cor.  (5.2.  petuum  promerendae  despiciant  .  Scriptum  namque  est  :  Ecce  nunc  tem- 
fus  acceptabile  :  ecce  nunc  dies  salutis .  Dicendum  est  eis,  ne  placere  Deo  , 
si  quum  possunt,  nohierint  ,  quum  voluerint ,  sero  non  possint  .  Sahis 
corporis  ,  quando  ad  bene  operandum  accepta  despicitur ,  quanti  sit  mu- 
neris,  amissa  sentitur  .  Et  infructuose  ad  vltimum  quaeritur,  quae  con- 
gruo  concessa  tempora  vtiliter  non  habetur  .  Per  sapientissimum  Salo- 
Jrou.5.  j).etc.  monem  dicitur^Af  des  alienis  honorem  tuum}et  anm>s  tuos  crudeli3~»e 


SENTENTIAR  V  M.  277 

fsrte  irr.phantur  extranei  iuribus  iuis  ,  et  labores  tui  si;:t  i>:  iomo  alie- 
na  ,  et  gerr.as  in  nouissimis  ,  qtsando  consumpseris  ■  carnes  ,  e t  corpus  tuum  . 
Qtii  namque  a  nobis  alieni  sunt,  nisi  maligni  spiritus  ,  qui  a  caelesti 
sunt  patriae  sorte  separati :  Qui  \^ro  honor  nostcr  est  ,  nisi  quoJ  etiam 
in  lutcis  positi ,  et  conditi  ad  conditoris  nostri  sumus  imaginem  creati  ? 
Vei  quis  aJius  crudeiis  est ,  nisi  ille  apostata  angelus,qui  et  semetipsum 
po.na  mortis  superbiendo  pereulit,  et  inferre  mortem  humano  generi 
ctiam  perditus  non   pepercit  ?. 

3.  Honorcm  suum  alienis  dat,  qui  ad  Dei  imaginem,ac  similitudi- 
nem  conditus  ,  vitae  suae  tempora  maiignorum  spirituum  voluntatibus  ad- 
ministrat  .  Annos  etiam  suos  crudeli  tradit ,  qui  ad  voluntatem  male  do- 
minantis  aduersarii  accepta  viuendi  spatia  expendit  .  Qtiisquis  per  ac- 
ceptam  valetudinem  corporis,per  attributam  sibi  sapientiam  mentis ,  non 
ex^rcen  iis  virtutibus,  sed  perpetrandis  vitiis  elaborat  ,  nequaquam  suis 
viribus  suam  domum  ,  sed  extraneorum  habitacula  ,  id  cst  ,  immundorum 
spiriuium  Lcta  multiplicat  :  nimirum,  vel  luxuriando  ,  vel  supcrbiendo 
agcm,\t  eiiam  sj  adiiciens  perditorum  numerus  crcscat .  Plerumque  ac- 
cepta  salus  c.rnis  per  vitia  cxpcnditur  ;  sed  quum  rcpente  subtrahitur  ; 
qtuim  njolestiis  caro  atteritur,  quum  iam  egredi  anima  vrgetur ,  diu  male 
habita ,  quasi  ad  bene  viuendum,  salus  amissa  requiritur  .  Tunc  recte  ge- 
munt  homines ,  quod  Deo  seruire  noluerunt,  quando  damna  suae  negli- 
gentiae  recuperare  seruiendo  ncquaquam  possunt  .  Vnde  alias  dicitur  : 
i^uum   occideret  eos  ,  t;o:c  quaerebant  eum  .  Ps-  77.  34. 

1.     Admonendi    sunt  aegri  ,  vt  eo  se  Dei   filios  sentiant ,  quo   illos   di-      Cap.  LXIV. 

sciplinae  flagella  castigant   .    Nisi   enim     correptis    filiis  hereditatcm    dare  Deaegritudine 

disponeret  ,  erudire  eos  per  moiestias  non  curaret .  Dicendum  est  aegris,  corPoris  • 

vt  si  caelcstem  patriam   suam  credunt  ,  necessari-um  est  ,  vt  in  hac   labo-  ^ai°  '"  y£* 

,   .    •        ■•  .  ,1  ......  Gr.  Reg.  Past. 

rcs  ,  vclut   m  ahena  patna,  patiantur  :  lapides  sanctuarn  diuim  extra  tuu-  b 

si  sunt,vt  in  constructione  templi  absque  mallei  sonitu  poncrentur ;  quia 

videlicet  nunc  foras  per  fiagella  tunduntur  ,  vt  intus  in  templum  Dci  post- 

modum  sine  disciplinae  pcrcussione  disponantur  ,  quatenus  quiJquid  in  no- 

bis  est   superfluum  ,  modo  percussio  resecet  ,  et    tunc  sola  nos  in   aedificio 

concordia  charitatis    liget  .    Admonendi   sunt   aegri  ,   vt    considerent    pro 

percipicndis  terrenis  hereditatibus  ,  quam   dura   crnales  filios    disciplinae 

flagella   castigent  .  Cur  ergo   nobis  diuinae  corrcptionis   poena  grauis  est , 

per  quam  et  numquam  amittenda   hercJitas  percipitur  ,  et  semper  man- 

sura   supplicia    vitantur  :   Lonsidcrent  aegri ,  quanta  salus  cordi  sit   mole- 

stia  corporalis ,  quae  ad  cognitionem   sui  mentem    rcuocat  . 

2.     Quare  quam  plerumque  salus  a!«iicit  infirmiiatis  memoriam   reforma-  al. memorl.x  4 

ri ,  vt  animus  ,  qui  cxtra  sc  in  clationcm  ducitur  ,  cui  sit  conditioni  sub- 

ditus,ex   percussa ,   quam  sustinct  ,  carne  memurctur   .    AJmonendi  sunt 

acgri  ,  vt  considcrent  ,  quanti  sit  muneris  molcstia  corporalis  ,  quac  ct  aJ- 

missa   pcccata   diluit,ct   ea  ,  qu;ic   poterant  a  lmitti  ,  compescit  .    Qiiac  ct 

aumpta    ab  cxtci  ioribus  plagis    concussac   mcntis    pocnitenti..e  vulnera    in- 

fligit .  In  Proucrbiis  Salomonis   scriptum    cst   ;    liuor    vulueris   abstergit  Prou.  20.  30. 


278  A  P  P  E  N  D  I  X      IX. 

mala  ;  et  plagae  itt  secretioribus  ventri*.  .  Mala  enim  liuor  vulneris  abster- 
git ,  quia  flagellorum   dolor  vel  cogitatas,  vel   perpetratas  nequitias  diluit  . 
Quum  exterius  percutimur ,  ad   peccatorum    nostrorum    memoriam    taciti, 
afflictique  reuocamur,  atque  ante  oculos  nostros  cuncta,  quae  a  nobis  sunt 
male  gesta  ,  reducimus;  et  pcr  hoc  ,  quod  foras  patimur,  magis   intus  quod 
fecimus,  dolemus  .   Vnde  fit  ,  vt  inter  aperta  vulnera  corporis   amplius  nos 
abluat  plaga  secreta  ventris;  quia   sanat   nequitias   praui    operis   occulturrt 
vulnus  doloris  .  Admonendi  sunt  aegri ,  quatenus  patientiae  virtutem   ser- 
uent  ,  vt   inccssanter  quanta    Redemptor  ab    his  ,  quos   creauerat ,  pertulic 
mala  ,  considerent .   Cur  itaque    asperum   creditur  ,  vt   a  Deo   homo    tole- 
ret   flagella  pro   malis ,  si   Deus   ab   omnibus   tanta   pertulit    mala    pro  bo- 
nis  ?  Aut   quis  sana  intelligentia  d-' percussione  sua  ingratus  extet ,  si  ipse 
hinc   sine  flagello  non  exiit,qui  sine   peccato  vixit? 
Cap.LXV.De       i.     Quid  sunt    nationes    in   mundo,  nisi    flores   ih   campo  '.    Tendamus 
breuitate ,  vel  oculos  cordis   in   hac  Iatitudine   mundi  praesentis ,  et  ecce  quasi   tot  flori- 
uoiseria    vitae  DUS -  qUot  hominibus,  plenus  est  .  Vita   itaque  in  carne  fios  in   foeno   est. 
praesentis  .      Vnde  bene   per  Psalmistam    dicitur  :    Homo  ,   sicut  foenum  ,  dies  eius  ,   et 
°r'X1'  sicut  flos  agri)    ita    florebit  .  Carnis   nos    viriditas   ostendit ,  sed   ariditas 
T ''    7   *         pulueris  ab  aspectibus  retrahit.   Quasi   flos  apparuimus  ,  qui  nonieramus: 
Ps    102.15.     quasi  flos  arescimus  ,  qui  temporaliter  apparcbamus  ,  et   quia  per  momen- 
ta   homo  quotidie   compellitur  ad   niortem  ,  recte  iti  libro  beati  Iob  dici- 
Iob.  14.2.       tur  .  Efjugit ,velut  i'mbrayet  numquam  in  eodem   statu  permavet  .  Homo 
hic  viuendi  vires  ad  modicum  accipit ,  vt   in  psrpetuum  transeat ,  vbi  eius 
vitam  termituis   non  concludat  .    Sed   in  hac  breuitate,  vbi  roboratus  est , 
colligit  ,  vnde  in  perpetuitate  inueniat  ,  vel  vt  semper  gaudeat ,  vel  vt  sus- 
Mor.  13.   27.  cepta  supplicia  non   euadat  .   Omne  ,   quod  transit  ,  breue    est  ,   etiam  si 
3'«  tardius   tcrminari    videatur.   In   mortis  autem   semita  ,  per  quam   non    re- 

uertemur ,  ambulamus  ,  non  quod  ad  vitam  carnis  minime  resurgen.lo  re- 
ducimur,sed  quod  ad  labores  huius  vitae  mortalis,  veluL  ad  conquiren- 
da  laboribus  praemia,  iterum  non   venimus  . 

2.  Qui  considerat ,  qualis  erit  in  morte  ,  semper  fit  timidus  in  ope- 
ratione ;  atque  vnde  in  oculis  suis  iam  quasi  non  viuit ,  inde  ver.citer  in 
oculis  sui  conditoris  viuit .  Nihil  ,  quod  transeat ,  appetit  .  Cunctis  prae- 
sentis  vitae  desideriis  contradicit  :  et  pene  mcrtuum  se  considerat,  quia 
se  moriturum  minime  ignorat  .  Perfecfa  vita  est  mortis  meditatio  ;  quam 
dum  iusti  solicite  peragunt  ,  culparum  Iaqueos  euadunt  .  Vnde  scriptum 
Eccli.7. 40.  est  :  In  omnibus  operibus  iuis  memorare  nouissima  tua  ,  et  in  aetemum 
non  peccabis.  Quantumlibet  Iongum  fuerit  tempus  praesentis  vitae  ,  eo 
ipso  breue  est,  quod  permancns  non  est  .  Neque  enim  dignum  est ,  vt 
diutinum  iudicetur  ,  quidquid  fine  circumscribitur .  Si  enim  subtiliter  con- 
sideretur  ,  omne  ,  quod  hic  agitur,poena  miseriae  est  .  Ipsi  etenim  cor- 
ruptioni  carnis  seruire  ad  necessaria  ,  atque  concessa,  miseria  est,  vt  con- 
tra  frigus  vestimenta ,  contra  famem  alimenta  ,  contra  aestum  frigora  re- 
quirancur . 

j.     Multa  cauteJa  custoditur  salus  corporis,  sed  plerumque  ctiam  cu- 


SENTENTIARVM.  27* 

stodita    amittitur  ,  amissa  cum   graui   labore   comparatur  ,  aut  reparatnr , 

ct  tamen   reparata    semper    in    dubio   permanet  .  Quid   hoc    aliuJ  ,  quam 

mortalis   vitae    miseria  est  i  Amamus  amicos  ,  suspecti  ne  ofL.idi  vaieant.  al.  qui  suspe- 

Formidamus  inimicos  ,  atque  securi  de  cis  non   sumus  ,  vtique    quos  for-  cuone  offendi . 

miJamus  .  Plerumque   inimicis   sic  coafidenter  quasi  amicis  loqui.nur.   Et 

nonnumquam    pura   verba  pro.iimorum  ,    et   multum   nos  fortusse    di.igcn- 

tiu  n  ,  quasi  verba  suscipimus    inimicorum  .   Et  qui  falli  numquam  ,   vel 

fallere  volumus,  ex   cautela   nostra  grauius  erramus  .   Iniquorum    gloria  , 

quum  plerumque  ia   annorum   mukitudine    tenditur,  ab  infirmorum   men- 

tibus  esse  longa ,  et  qu^si  stabiiis  aestimatur.  SeJ  quum  repentious  hanc 

finis  intercipit,  breueru    proculdubio  fuisse  reJarguit  ,   quonia.n   finis  de- 

terminans  innotescit ,  quia  quod  praetcrire  potuit,  modicum  fuit. 

1.  Praefixi    Jies   ab   interna   Dei   praescientia   nec   aug.ri    possunt ,  ncc  Cap.LX\  I.Dc 
minui :  nisi   oontingat,  vt  ita  pr.1cscia.1tur,  vt  aut   cum   optimis   operibus  mort      oT?° 
longiores  sint,  aut   cu  n    pessimis    breuiores  .  Sicut    Ezechias   aug  nentum        '  ^or<  I2< 
dierum  meruit   impensione   Iacrymarun   ,  et   sicut    de    pcruersis    scriptu .11  J2.  n.  58 

:  / ;  lisciptinatis  ejuiat  mors .  On  ie,quoJ  secu.i  !u  n    praesens   seculu.n  Taio  3. -»4. 
laboramus,  vix  vsque  aJ   nortcm  suffi:it  .   Mors   oa  nque  iaterueuieas  fru-     2.  in  tuang. 
ctum  nostri  Lboris  abscijit.    QuoJ   vetq  pro  aetcr.u   /ita  agitur,  etiara  110:11.27.11.5. 
post    mortem   seruatur  :    et  tunc   apparere   iqteipit,    quum   laboru  n    carna- 
Jium  fructus  coeperit  non  videri .  Ibi   ergo  illa  retributio  i.ichoat,vbi  ista 
terminatur.   Horam    nobi»  vltima.n    Do.ninus    noster    iccirco   voluit    esse     i.  in  E.iang. 
incognitam  ,  vt  sernper  mens  possit  essc  suspecta,et   lum   iliam   praeuiJe:  hom.13  n.x6. 
re  non   poisumus  ,  ad   illa.n  si.ie  inter.nissione  praeparemur  ;  quia  venturae 
mortis  tempus  ig.ioramus  ,  et   post  inortcm  operuri   non   possumus %  sjiper- 
est ,  vt   ante    mortem  tempoia   indulta  rapiamus  .  Sic   eni.n  ,  sic  mors  ista  Gr.   Mor.  15. 
quurn   venerit  ,  vincitur  ,  si   priusquam    venerit,  timeatur  .  Redc  nptor  110-  55. n.  68. 
ster  suscepit  mortem  ,  ne  mori  timeamus  .  Ostendit  resurreciionem  ,  vt  nos 
resurg.re   posse  co.ifi  lamus  . 

2.  \nde  et    eandem    mortem    non    plusquam   triiuanam   esse    voluit  : 

ne  si    in   illo    resurrectio  differrctur  ,  i.i    nobis  omnino  desperaretur  .  Exu-  Gr.Mor.8.15. 
ta  carne  ,  ani.uam    nequaquam    iam   visus  hominis  aspicit  ,  qui.i  post  mor-  n.  30. 
tem    non    liberat  ,  quem   ante    mortem    gratia   ad  veniam   non    refqrmat  . 
Beatus   D.iuiJ  ait  :  txiet  spiritus  torum  ,   et  reuertJtur  ad   terrioi    tuata  .  Ps.  145.4. 
Tunc   spiritus   per    cognitionem  reatus   sui  ad    terram  consternicur ,  quum 
caro  ,  quutn     -itam   suam    creJit  ,  reJire   ad    puluerem    vrgetur  .   P..ululum  Gr.    Mor.  12. 
in   praesenti   vita    roboratus  cst   homo ,  quia    hic    viuendi   vires  ad    modi     19.0.24. 
cum   acccpit  ,  vt   in    perpetuum    transeat ,  vbi    eius    vitam    terminus    non 
concluJ.it  ,  sed   in   hac   breuitate,  vbi  roboratus   est  ,  coliigit ,  vnde  in  per- 
pctuitate  inueniat,vel  vt  semper  gaudeat  ,  vel  vt   suscepta   supplicia  non 
ciud.it  ■  Sicut  hi  ,  qui   adhuc   viuentes  sunt ,  mortuorum    anim.is,  quo  lo-  Ib.  cio.n.2j. 
co   habeantur  ,  ignoraiu ,  ita   mortui    vitam  in   carne    viuentium    post    eos 
qualiter   disponatur  ,  nesciunt ;  quia  et  \ita  spiritus  longe  est   a   viti   c.tr- 
DW  .  Et   sicut  corporea ,  et    incorporea  diuersa  stint   gencrc  ,  ita  etiam  dlS- 
•  co^.iuione  .   QjoJ    tam.-n  de  animabus  san-ccis  sentiendum  11011  est, 


2$o  A  P  P  E  N  D  I  X     IX. 

quia  quae  intus  omnipotentis  Dei  claritatem  vident  ,  nullomodo  credea-' 
dum    est ,  quod  sit  foris  aliqui  J ,  quod  ignorent . 

5.     Omnipotens   Dominus  ideo  latere  nos  voluit  finem  nostrum  ,  vt  dum 

incerti  sumus,quando  moriamur  ,  semper  ad  mortem  parati  inueniri  de- 

beamus.  Gur  igitnr  quasi  de    certo  extollitur  ,  cuius  vita   sub    poena  in- 

Gr.  Mor.  31.  certitudinis  tenetur  i  Sicut  enim  vir  fortis,quum  vicino  iam  belli  certa- 

c.  33.  mine  armis  accingitur,  palpitat ,  et  festinat  ,  tremit  ,  et  saeuit  ,  quasi  pa- 

uere   per  pallorem  cernitur  ,  sed  per  iram  vehementer  vrgetur  ,  ita  vir 

sanctus  ,  quum   passioni   mortis  propinquare  se   conspicit ,  a  naturae  suae 

infirmitate   concutitur  ,  et  spei  suae  soliditate  roboratur.  De  vicina  qui- 

d-em    morte  trepidat ,  et  tamen  quod  moriendo  verius  viuat ,  exultat .  Vnus- 

quisque  vir  sanctus  ad  regnum   non  potest ,  nisi  interposita  morte,  trans- 

ire  :   et  iccirco  confidendo  quasi  ambigit  ,  et  quasi  ambigendo  confidic  ; 

et  gaudens  metuit  ,  et  metuens  gaudet,  quia  scit ,  quod  ad  braiaum  quie- 

tis  non  perueniat  ,  nisi  hoc  ,  quod  interiacet  ,  cum   Iabore  transcendat  . 

Quum   morbos  a  corpore  nostro  repellere  cupimus,  tristes   quidem   ama- 

rum   purgationis  poculum  sumimus  ,  certi    autem    de 'subsequenti    salute 

gaudemus  .  Quia  enim  peruenire  corpus  aliter  ad  salutem  non  valet  ,  ia 

potu  etiam  libet ,  quod  taedet  .  Quumque  amaritudini  inesse  vitam  animus 

conspicit ,  moerore  turbatus  hilarescit  . 

4.  Quum  tempus  vitae  a  diuina  nobis  praescientia  sit  proculdubio 
praefixum  ,  quaerendum  valde  est  ,  qua  ratione  nunc  dicit  ,  quod  iniqui 
ex  praesenti  seculo  ante  tempus  proprium  subtrahuntur  i  Omnipotens  Deus, 
etsi  plerumque  mutat  sententiam,  consilium  numquam  .  Eo  ergo  tempo- 
re  ex  hac  vita  quisque  subtrahitur ,  quo  ex  diuina  potentia  ante  tempus 
praescitur  .  Sed  sciendum  ,  quodcreans,  et  ordinans  nos  omnipotens  Deus, 
iuxta  singulorum  merita  disponit  et  terminum  :  vt  vel  malus  ille  breui- 
ter  viuat  ,  ne  multis  bene  agentibus  noceat,veI  bonus  iste  diutius  in  hac 
vita  subsistat  ,  vt  multis  boni  operis  adiutor  existat  :  vt  rursum  malus 
Iongius  differatur  in  vita ,  vt  praua  adhuc  opcra  augeat .  Ex  quorum  ten- 
tatione  purgati  iusti  verius  viuant  ;  vel  bonus  citius  subtrahatur  ,  ne  si  • 
hic  diu  vixerit  ,  eius  innocentiam  malitia  corrumpat  .  Quamuis  omnipo- 
tens  Deus  iilud  tempus  vniuscuiusque  ad  mortem  praesciat ,  quo  eius  vita 
terminatur  ,  nec  alio  in  tempore  quisquam  mori  potest  ,  nisi  ipso ,  quo 
montur  .  Nam  si  Ezechiae  anni  additi  ad  vitam  quindecim  memorantur, 
tempus  quidem  vitae  creuit  ab  illo  termino  ,  quo  mori  ipse  merebatur  . 
Nam  diuina  dispositio  eius  tempus  tunc  praesciit  ,  quo  hunc  postmodum 
ex  praesenti  vita  subtraxit .  Qiium  ergo  ita  sit ,  quid  est ,  quod  dicitur , 
quia  iniqui  sublati  sunt  ante  tempus  suum  ,  nisi  quod  omnis,  qui  prae- 
sentem  vitam  diligit  ,  longiora  sibi  eiusdem  vitae  spatia  promittunt  i  Sed 
quum  eos  rnors  superueniens  a  praesenti  vita  subtraxit  ,  eorum  vitae  spa- 
tia,  quae  sibi  longiora  quasi  in  cogitatione  tendere  consueuerant  ,  in- 
tercidit . 
....  1.  Qiiid  est  ,  quod  sancta  ecclesia  hostibus  suis  ,  vt  castrorum  acies ,' 
est  timenda  i  Non  enim  a  magno  intellectu   vacat  ista  comparatio ,  et    ic- 

circo 


cententiarum. 


SENTENTIARVM.  2§r 

clrco  est  subtifiter  intucnda  .  Scimus,  et  constat,  quia  castrorum  acies  tunc  Greg.in  Ezcc. 

hostibus  suis  terribilis  ostenditur ,  quando   ita  fuerit  constipata,  atque  den-  hom.8.  u.<J. 

sata  ,  vt  in   nullo   Ioco  interrupta  videatur.  Nam    si  ita  dfsponitur  ,  vt  lo- 

cns  vacutis  ,  per   quem  hostis    possit  ingredi ,  dimittatur,profecto  iam  sui$ 

hostibus  terribilis  non  est  .  Et  nos  ergo,  quum  contra  malignos  spiritus  it\ 

SfttrituaJis  certaminis   aciem  ponimur ,  summopere  necesse  est,  vt  per  cha- 

ritatem  semper  vniti  ,  atque   constricti ,  et  numquam  intemipti  per  discor- 

diam  inueniamur  .   Quia   quaelibet  bona  in   nobis   opera    fuerint,si   chari- 

tas  desit ,  per  malum  discordiae  locus  aperitur  in  acie,  vnde   aJ   ferijndos 

nos  valeat  hostis  intrare  .  Antiquus  vero   inimicus  castitatem  in  nobis,si 

Slfle  charitate    fuerit  ,  non  timct ,  quia   ipse   nec  carne    premitur,  vt  in  eius 

luxuria  dissoluatur  .  Abstinentiam  non  timet ,  quia  ipse  cibo   non  vtitur , 

qui  necessitate  corporis   non    vrgetur  .   Distributionem     terrenarum    rerttm 

non  timet  ,  si  eidem  operi  charitas    desit  ,  quia  diuitiarum    subsidiis    nec 

ipse    eget  . 

2.  Valde  autem  in  nobis  charitatem  veram,  id  est,  amorem  humilem  , 
quem  nobis  vicissim  impendimtts,  timet ,  et  nimis  concordiae  nostrae  in- 
uidet  ,  quia  hanc  nos  tenemus  in  terra ,  quam  ipse  tenere  nolens  amisit 
in  caelo  .  Bene  ergo  nunc  dicitur  :  Terribilh ,  vt  castrorum  acies  ordi?;ata .  Cantic.  6.7. 
Quia  electorum  multitudines  co  maligni  spiritus  pertimescunt  ,  quo  eos 
per  charitatis  concordiam  munitos  contra  se ,  et  conglobatos  aspiciunt . 
Qttanta  autem  sit  concordiae  virtus  ,  ostenditur ,  quum  sine  illa  reliquae 
virtutes  non  esse  monstrantur  .  Magna  enim  est  virtus  abstinentiae  ;  sed  si- 
quis  ita  ab  alimentis  abstinet  ,  vt  ceteros  in  cibo  diiudicet  ,  et  alimenta 
eadem  ,  qttae  Deus  creauit  ad  pcrcipiendum  cum  gratiarum  actione  ,  fide- 
Jibus  etiam  ,  damnet ,  quid  huic  virtus  abstinentiae  facta  est ,  nisi  laqucus 
culpae  l  Vnde  quoque  PsaJmista  nullam  esse  abstinentiam  sine  concordia 
designans  ,  ait:  Laudate  eum  i,i  tympano  y  et  churo  .  In  tympano  enim  co-  Ps.  150.  4. 
rium  sicctun  resonat ;  in  choro  ::utem  voces  concorditer  cantant  .  Qtiid  cr- 
go  per  tympanum  ,  nisi  abstinentia,et  qttid  per  chorum  ,  nisi  charitatis  cor- 
cordia  designatur  r  Qui  itaque  sic  abstinentiam  tenet ,  vt  concordiam  de- 
serat ,  laudat  quidem  Deum  in  tympano  ,  sed  non  laudat  in  choro  .  Sic 
enim  abstinere ,  vel  ieiuuare  oportet ,  vt  non  nos  ieiunandi,  vel  abstinen- 
Ji  necessitati  subdamus  ;  ne  non  iam  deuoti  ,  sed  iuuiti  rem  voluutaiiam 
faciamus  .  Si  enim  quoslibet  aduenientes  ,  ieiunio  intermisso  ,  reficio  ,  non 
soluo  ieiunium,sed  impleo  charitatis  officium  .  Ceterum  si  propter  absti-  torte,  fraf:. 
nentiam  spirittiales  fructus,  quos  noui  mea  remissione  dclectari  ,  contristo,  t>roftu.:::s 
abstinentia  mea  non  est  virtus  dicenda,  sed  vitium  :  qttia  abstinentiae  co:i- 
tinuatio,  nisi  fuerit  ,  quando  res  exigit  praetermissa  ,  et  me  inflat ,  et  fra- 
trem  mcum  ,  cui  charitas  ittuet ,  contristat ,  vel  certe  nihil  tnihi  inesse  fra- 
ternae   charitatis  demonstrat . 

J.     Superbia   est  initium   omnis    peccati  :  concupiscentia  vcro  poena  peo       vide  sunri 
cati;etiJeo   non    potcst  alitcr  vinci   concupiscentia  vitiosa,  nisi   prius    ca- c.ao.  et  Isido- 
ueatur  pcr   humilitatis  virtutem  superbia  ,  quae   tius    est   inimica  .   Supe  ha  ri   1.  2.   Scnt. 
yoJtintas  facit  Dci   pracccpta  contemni ,  humilttas  vcro  custodiri  .  Superbu  c.  38. 
Tom.Vll.  N  n 


252  A  P  P  E  N  D  I  X     IX. 

ex  angelis  daemones  fecit ,  humilitas  homines  sanctis  angelis  similes  red- 
dit .  llla  rebelles  diabolo  subditos  facit ,  haec  humiles  Christo  coniungit  . 
Superbi  cupiunt  in  se,  quod  non  faciunt ,  praedicari,  humiles  refugiunt  , 
qui.iquid  boni  operantur ,  agnosci  .  l!li  vitia  propria  a  se  alienando  per- 
uersitate  suae  voluntatis  excusant  ,  et  bona  sua  suis  viribus  deputando 
semetipsos  turpiter  iactant  ,  isti  siqua  peccata  commiserint,  voluntarie  con- 
fitendo  semetipsos  accusant,et  omnia  bona  sua  diuino  muneri  deputando  , 
Dcum  iugicer  laudant  .  Quapropter  si  virtus  non  habitat  in  animo  vitio- 
so ,  superbia  humilitatis  non  cedit  impcrio  :  quia  non  poterit  mens  re- 
gnum  habere  virtutum  ,  nisi  iugum  excusserit  prius  vitiorum  .  Tunc  eniin 
vitia  fukliter  ex  pectore  discedunt  ,  si  virtutibus  cedant  :  alioquin  vel 
subsidunt  ad  tcmpus  eiecta,vel  redeunt,  nisi  virtutes  in  locis  vitiorum  , 
quac  fueiunt  depulsa  ,  successerint . 

4.  Qu.;propter  pietas  in  nobis  crudelitati  resistat  ;  iram  patientia  fun- 
data  coerceat ;  pulicitia  libidinem  vincat  :  animositatem  tranquillitas  toll.at; 
verbositatem  taciturnitas  moderata  compescat ;  desideria  carnalia  delecta- 
tio  spiritualis  imminuat  ;  abstinentiae  rigor  aculeos  carnis  obtundat ;  cu- 
riositati  studium  spirituale  succedat ;  sobrietati  cedat  ebrietas  ;  mansuetu- 
dini  succumbat  immanitas  ;  dominetur  Ienitati  maturitas  .  Dei ,  et  proximi 
charitate  crescente  cnnsumatur  mundi  cupiditas  ;  exclu.lat  parcitas  gulae 
luxuriam  ;  castiget  industriae  virtus  ignauiam ;  reprimat  humilitas  vera  pro- 
fundam  iactantiam;  pellat  simplicitas  pura  superbiam  ;  non  impediat  varie- 
tas  fucata  constantiam  ;  emmendatiores  augeant  disciplinam  ;  frangat  clc- 
mentiam  religiosa  saeuitia  ;  et  fundkus  eradicet  bonitas  acquisita  malitiam  , 
vt   e.xpulsione  vitiorum  celebretur  introductio  gloriosa  virtutum  . 

5.  At  vtcumque  iam  patuit ,  qualiter  intelligatur,  quod  Scriptura  dicit : 
Eccli.  10.  15.  Initium  omnis  peccati  superbia  ;  hic  etiam  vidjarnus,  quod  sanctus  Aposto- 
i.Tim.  6.  10.  ]us  &\ch:  Radix  omnium   malorum  est  cupiditas .   Qiuim    sanctus    Spiritus  , 

qui  locutus  est  per  Prophetam  ,  per  Apostolum  quoque  ipse  locutus  sit , 
ne  sibi  possit  esse  diuersus  ;  solicite  considerare  debemus  ,  quare  ille 
initium  omnis  peccati  superbiam ,  hic  omnium  malorum  cupiditatem  nomi- 
nare  voluerit .  An  forte  sermonem  propheticum  Paulus  apostolus  ,  vt  so- 
let  ,  exposuit  \  quandoquidem  siue  initium  omnis  peccati ,  siue  radicem  ma- 
lorum  omnium  dicas,  vnum  ,  idemque  significas  .  Porro  cupiditas  ,  atque  su- 
perbia  in  tantum  vnum  est  malum  ,  vt  nec  superbia  sine  cupiditate  ,  nec 
siue  superbia  possit  cupidus  inueniri  .  Siquidem  et  diabolus  ,  in  quo  te- 
net  superbia  principatum  ,  propriae  potestatis,  ac  pcrdifonis  humanae  cu- 
pidus  fuit.  Et  ipse  homo  per  appctitum  arboris  interdictae,  ac  diuinae  si- 
militudinis  affectationem  morbo  se  affectum  cupiditatis  ostendit .  De  super- 
faia  namque  nascuntur  haereses,  schismata,  detractiones  ,  inuidia ,  verbosi- 
tas  ,  iactantia,  contentiones  ,  animositates ,  ambitio ,  elatio  ,  praesumptio, 
vanitas  ,  inquietudo ,  mendacium ,  periurium  ,  et  cetera  huiusmodi . 

6.  Sed  haec  quis  dubitet  ex  cupiditate  quoque  procedere  ,  quum  o- 
mnes  ,  qui  fuerint  illis  omnibus  morbis,  quos  nominaui ,  corrupti,  habeantur 
ct  cupidif  Iterum  quum  gulosos,  intemperantes ,  ebriosos ,  auidos,  rapaces, 


S  E  N  T  E  N  T  I  A  R  V  M.  2$j 

fornicarios  ,  adulteros  ,  stupratores  ,  incestos  ,  flagitiosos  citpiJitas  reddat  ; 
quando  possunt  sine  superbia  tales  fieri ,  sine  qua  omnino  non  possunt  Dei 
praecepta  contemni ,  quibus  prohibentur  illa  omnia  mala  ,  quae  superius 
comprehendi  >  Ideoque  si  volumus  consummare  nostri  certaminis  cursuin  , 
caueamus  imprimis  cupiditatem  ,  atque  superbiam  ,  non  duo  mala,sed 
vnum  ,  a  quo  trahunt  omnes  mali  actus  initium  .  Nam  sine  superbia  quae 
possunt  saltem  inchoari  peccata  ,  quum  dicitur  :  lnitium  omuis  peccati  su- 
perbia  i  Aut  sine  cupiditate  ,  quae  est  omnium  malorum  radix  ,  quae  pos- 
sunt  fieri  mala  ,  quum  sine  radice  omnia  aut  nulla  reputentur ,  aut  mor- 
tua  l  Deinde,si  quodlibet  peccatum  perpetrare  non  possum,  nisi  meae  de- 
lectationi  consentiam  ,  quod  cupiditatis  est  proprium  ,  et  Dei  praecepta 
contemnam  ,  quod  est  *  ;  cx  superbia,  quae  initium  omnis  peccati  dicitur, 
procedit  omne  peccatum  . 

7.  Inuidus  ,  qui  alienum  bonum  suum  facit  ,  inuidendo  supplicium  *  ,  Vide  supra 
nulla  videtur  ad  inuidendum  concupiscentia  prouocari ,  sed  tantum  super-  c24.ec  Isid.j. 
biae  morbo  vexari  .  Sed  si  animi  eius  pestem  ,  qua  praecipitatur  inccnsus,  Sent-  cap. 25« 
subtiliter ,  alteque  rimemini  ,  inuenietis  eum  et  perditionis  eius   cupiJum  , 

cuius  cupit  interitum  ,  et  supcrbiae  malo  teneri ,  quo  sibi  iiigiter  ingemi- 
scit,  mcliorem  ,  cui  inuideat  ,  anteferri  .  Quis  facile  potest ,  quale  sit  hoc 
malum  ,  verbis  exprimere,  quod  inuidus  odio  hominis  persequitur  diuinum 
munus  in  homine  ,  quum  potius  amari  homo  debeat  etiam  pro  sui  meriti 
sanctitate  i  Tantos  inuiJos  habet  iusta  poena  tortores  ,  quantos  inuidiosus 
habuerit  laudatores  .  Siquidem  inuidiosum  facit  excellentia  meriti ,  inuidum 
poena  peccati  .  Nec  ei  ab  homine  potest  adhiberi  remedium  ,  cuius  est 
vulnus  occultum  . 

8.  Iam  nunc  videamus,  quibus  indiciis  possit  superbia  deprehendi ,  vt  Videlib.  3. 
sicut  in  superioribus  claruit ,  nullum  peccatum  posse  sine  illa  committi ,  Senccnt.c.2;. 
ita  hic  signa    eius   eluceant,  quibus   cauenda  possit  ostendi .  Omitto  illos , 

quos  etiam  ipse  habitus ,  et  incessus  superbos  ostendunt  .  Qnorum  erecta 
ceruix  ,  facies  torua ,  truces  oculi,  et  sermo  terribilis  nudam  superbiam  da- 
mnant .  Qyi  libidine  dominandi  possessi ,  quos  possunt ,  violenter  sibi  subii- 
ciunt,  humana  ,  diuinaque  iura  confundunt  ,  honoribus  intumescunt  .  Passim 
cuncta  diripiunt  ,  suis  criminibus  gaudent  ,  et  seipsos  superbiac  corrupti 
morbo  non  capiunt .  Hos  ergo  praetereo  ,  in  quibus  superbia  tam  aperte 
rcgnat,vt  nec  dignentur  se  occultare  ,  nec  valeant  .  Illos  perdolendos  os- 
tcndo  ,  atque  corum  cxcmpla  cauendu  denuncio,  quos  iam  conuersos  ,  et  ali- 
quartfulum  proficientes  superbia  occultc  captiuat  ,  quos  in  profundum  ma- 
lorum  frau  Julenta  damnatione  praecipitat  ,  ct.  nc  inde  vnquain  possint  cmcr- 
gerc,iugiter  calcat .  Ipsa  in  cordibus  talium  locum  diabolo  facit .  Ipsa  ci 
aduenienti  munitum  pectus  familiariter  pandit  .  Ipsa  introcuntem  suscipit. 
Ipsa  captis  ius  perdite  viuendi  constituit  .  Ipsa  omnibus  bonis  exarmat  , 
quos  semel  inuaserit  .  Ipsa,  quiJquid  in  eis  remanserit ,  quod  vitiis  pos 
obniti ,  ne  contra  se   forte  conualescat  ,  interimit . 

9.  InJe  enim  cst ,  vt  hi,quos  superbae    mentis    tabcs    purulenta  cor- 
rumpit ,  seniorum  suorum   non   obseruant  impeiia,    sed  iudicant  .   Dc  suis 

Nn  2 


2<?4  A  P  F  E  N  D  I  X      I  X. 

negligentiis  obiurgati  aut  rebellant  insolenter ,  aut  murinurant  ;  de  loco 
superiori  disceptant ,  praeferri  se  etiam  melioribus  impudenter  affectant  . 
Simplicitatem  spiritualium  fratrum  imprudenter  exaggerant  .  Suas  senten- 
tias  procaciter  iactant  .  Obsequia  delata  fastidiunt  ;  negata  pertinaciter 
nuaerunt  ,  natales  moi-ibus  anteponunt  .  Iuniores  suos  elati  despiciunt  . 
forte,  se  mino-  Conferri  sibi  aliquos  posse  ,  non  credunt .  Aequari  se  moribus  dedignati  , 
ribus  .  super  eos  se  solo  animi  tumore  constitnunt.  Non  seruant  in  obsequio  re- 

uerentiam,  in  sermone  modestiam  ,  in  moribus  disciplinam  .  Habent  inin- 
tentione  pertinaciam  ,  in  corde  duritiam  ,  in  sermocinatioae  iactantiam  ; 
in  humilitate  fullaces,in  locutione  mordixcs  ,  in  odio  pertinaces  .  Subie- 
ctioni  impatientes  ,  potentiae  sectutores ,  omnibus  bonis  odibiles  .  Ad  opus 
bonum  pigri,  ad  communionem  feri ,  ad  obsequiurn  duri  ,  ad  loquendum  , 
quo3  nesciunt  ,  prompti,  aJ  supplantandum  parati ,  ad  omnia,  quibus  sub« 
sistit  fraterna  soeietas  ,  inhumani  .  Temerarii  in  audiendo  ,  praesumptuosi 
in  doccndo,clamosi  in  Ioquendo  ,  fastidiosi  in  audiendo  ,  effrenati  defor- 
mitcr  in  cachinno  ,  onerosi  amicis  ,  infesti  quietis,  ingrati  beneficiis,infiati 
obsequiis  ,  et  imperiosi  subiectis  . 

10.  Haec  sunt  superbiae  grassantis  indicia  ,  quibus  Dcus  offenditur  ,  et  rece- 

dit ,  ac  superba  corda  dcstituit .  His  malis  diabolus  pastus  exultat,  et  inuitatur, 

vt  veniut .  Superbas  nuntes  intrat,  vt  teneat ,  erigit  ,  vt  elidat ,  fouet ,  vt  per- 

dat  .  Qui  inexplicabiliter  de  ipsa  perditorum  captiujtate  tripudiat,  vt  captiuos 

suos  ,  quos  superbiae  iuribus  sibi  subiecit ,  iure  possideat,  et  omnia  illa  mala  , 

quae  superius  comprehendi,  per  illos  exerceat  .  Merito  igitur  periustum  Dci 

iudicium  deseruntur  huiusmodi  ,  occulto  praedamnati  supplicio,  quoniam  non 

violenter  addicti  ,  sedsponte  cedunt  snperbiae  decipientis  imperio,  cui  vti- 

que  possint  ,   si   volucrint ,  repugnare   liberae  voluntatis  arbitrio  ,  liberato 

per  donum  sancti    Spiritus  ,  et  munito  .  Verumtamen   etiam    tales   si    ad 

recipiendam  salutem  diuinitus  animati   spem  resipiscendi   concipiant  ,  nec 

se  in  peccatis  suis  desperando  contemnant ,  poterunt  fructuosae  satisfactio- 

nis   medicamento  sanari  ,  et   superbiam  ,   quae  eos  a  Deo  suo    tumefactos 

excusserat  ,  fundatae  humilitatis  assumptione  dominantes,  vinculis   damna- 

tionis   absolui  .   Quod  qualiter  fieri  possit,supra  iam  diximus,quum  de 

ipsa  superbia,   vnde  processerit  ,  quo  peruenerit  ,   quid   egerit,  tractare- 

mus  .  Nam  a  diabolo  processit  ,  ad  hominem  primum   peruenit,et  in  ipso 

totum   genus  humanum  velut  in  radice  fructum  naturae  sponte  peccantis 

vitiatione  corrupit  . 

li.  Ordo  ipse  videtur  exigere  ,  vt  de  inuidia  quoque  pauca  dicamus, 
quae  in  tantum  de  superbiae  fonte  manauit,vt  dLbohis ,  qui  per  super- 
biam  periit,  hominem  primum  statim  succensus  inuidiae  felle  perdiderit. 
Proinde  ,  quia  idem  diabolus  superbiendo  inuidus  supcrbus  apparuit ,  non 
superbia  fructus  inuidiae  fuit  ,  sed  inuidia  ex  superbiae  radice  processit  , 
vnde  quoniam  quantum  inuidos  afrligat  inuidia  ,  superior  sermo  iam  pro- 
didit,  non  hic  de  illius  supplicio  dicendum  videtur,quo  suos  animos  in- 
uidi  Janiando  conficiunt  ;  sed  hoc  tantum  ,  donante  Domino  ,  debemus 
ostenderc ,  qualiter  inuidi  secure  viuentium  merita  sua  faciant  inuidendo 


SENTENTIARVM.  2S5 

peccata ,  et  quantum  fn  eis  bonum  corrumpat  inuidia  .  Quidquid  boni 
fieri  ,  vel  dici  a  sanctis  audierint ,  aut  omnino  non  credunt ,  aut  res  be- 
ne  gestas  in  malum  interpretando  conuertunt  .  Omne  malum  ,  quod  de 
ilJis  mendax  fama  iactauerit ,  statim  ,  quasi  si  ipsi  viderint  ,  credunt  .  Fe- 
raliter  eis,qui  iliud  verum  non  esse  probare  voluerint  ,  contradicunt. 
Omnia  suis  aemulis  fingunt  ,  eorum  profectu  deficiunt  .  Odia  intra  se 
abscondunt ,  in  suos  cruciatus  enutriunt  ,  proficientibus  inuident ,  peccan- 
tibus  fauent  ,  bonorum  malis  gaudent  .  De  profectibus  lugent  ,  in  inimi- 
citiis  gratuitis  ardent  ,  dcprehendi  peccatores  per  sui  malitiam  timent, 
semper  amari,  numquam  certi ,  amici  diaboli,  inimici  etiam  sui  .  Omni- 
bus  odiosi,  ad  gaudenda  anxii ,  ad  plangenda  Iaeti,vbique  peruersi  .  ln- 
ter  amicos  discordiam  seminant  .  Discordantes  attentius,si  possunt  ,  iu 
discordia    confirmant  . 

12.  0,Mnionem  bonorum  mendaciis  decolorant  .  In  spiritualibus  car- 
nalia  laudant,  vt  spiritualia  bona  eis  deesse  persuadeant  .  Amicitias  si- 
mulant  ,  vt  eos,qui  se  in  charitate  sibi  commiserint  ,  qua  possunt  ,  arte 
decipiant  ;  odiorum  sibi  occasiones  prauis  suspicionibus  coaceruant  ;  dae- 
mones  ,  quorum  sectantur  facta  ,  lactificant  ,  sanctos  viros,  quibus  sunt  noti, 
contristant  .  Velut  amici  in  obsequio  ,  hostes  in  animo  :  continentes  in 
verbo  ,  turpes  in  facto  :  prodigi  secretorum  malorum  ,  tenaces  suspicio- 
num  ,  inanes  bonorum  ,  pleni  sordium  ,  praediti  fraudibus,  aduersarii  cor- 
de  virtutibus,  praui  moribus ,  et  insidiosi  cunctis  secum  in  simplicitate 
viucntibus.  Hutc  ,  ct  talia  sunt ,  quae  omnes  inuidos  bonis  voto  ,  siue 
animo  inimicos  ostcndunt.  In  haec  mala  deueniunt  ,  qui  insectando  se- 
ctandos  ,  et  diligendo  abominandos  '  fcraliter  a  communione  bonorum 
omnium  se  ipsos  excludunt  ,  vt  illud  bonum  iure  non  sit  in  eis ,  quod 
persequuntur  in  bonis  .  Considerate  ,  obsecro  ,  qualiter  inuidos  punitura 
sunt  mala  sua  ,  quos  etiam  bona  puniunt  aliena. 

15.  Vbi  isti  poterunt  fieri  boni,  qui  sunt  in  bono  mali  ,  aut  quando 
bene  malis  vsuri  sunt,qui  male  bonis  vti  non  desinunt i  Bene  malis  vsi 
sunt  martyres  sancti,in  testimonio  Saluatoris  nostri  veraces ,  et  in  castris 
spiritualibus  strenui  bellatorcs  ,  qui  tribulationibus  ,  ct  dainnis  ,  ac  variis 
cmciatibus  afflicti  paritcr,ct  probati ,  terrenis  caelestia  mutauerunt ,  et  de 
bono  vsu  malorum  profecti  ,  ad  gaudia  bonorum  pereunium  peruenerunt  . 
ltem  bonis  vtitur  iouidus  male,qui  ab  omnibus  bonis  ,  quae  miscr  cxe- 
cratur  ,  abscissus,  animi  sui  supplicio  relinquitur  affligendus  .  Et  quis  eis  pot- 
crit  subuenire  ,  qui  se  sibi  exhibcnt  inuiJendo  carnifices  ?  Aut  vnde  sibi 
inuidus  parabit  salutem  ,  qui  de  salutis  materia  contrahit  ,  bonis  male 
vtcndo  ,  perniciem  :  Verumtamcn  si  inuidi  quoque  ,  sicut  alii  peccatores, 
diuinitus  inspirati  inspem  recuperandae  salutis  assurgant ,  ac  sibi  quali- 
ter  sunt  Deo  placituri,  displiceant  ,  si  non  imitentur  Cain  ,  qui  prius- 
quam  domioantis  inuidiae  furore  caecatus  ,  germano  suo  vitam  per  sce- 
lus  extursit,  et  animam  suam  fraterni  corporis  morte  perculsam  suppli- 
cio  aeternae  mortis  addixit  ,  conseqoendae  veniae  desperatione  depressua 
ait  ad  Dominum  :  Maivr  cst  i/.itjuius  v.ca  ,  (kUiim  Vt  icniavi  merear  ;  lioc  Gen.  4.  ij. 


»Stf  A  P  P  E  N  D  I  X     I  X'. 

est  dicere  Deo  :  Indulgere  mihi  non  peto,  quum  peccatorum  meorurri  mz> 
gnitudine  indulgentiae  vestrae  vincitur  tiiagnitudo  . 

14.  Denique  nusquam  Iegitur,aut  poenituisse  de  suo  scelere  ,  aut  ve- 
niam  meruisse.  Si  ergo  ab  huius  abhorrentes  exemplo,  se  sibi  auferant , 
et  Deo  suo  restituant ,  nec  se  in  proftmdum  malorum,  salutem  desperan- 
do,  proiiciant ,  quis  dubitet ,  immo  qnis  firmiter  non  credat ,  eis  prioris 
malitiae  veniam  posse  conferri ,  si  modo  inuidiae  vulnere  sanato  correcti, 
amaritudinem  pectoris  sui  dulcedine  fraternae  dilectionis  expellant ,  eos 
simpliciter  amando,quos  oderant,vt  ad  bonum  fraternae  communionis, 

(orie,ae pacis.  lac  pacis  bonorum  omnium ,  quorum  grauantur  meritis,  adiuuentur  exem- 
plis  :  His  ita  super  inuidia  disputatis ,  quam  graui  malo  ctiam  vanitas 
vanos  inuoluat  ,  consequenter    expediam  . 

15.  Quae  ,  vt  facilius  vitari  possit ,  quid  in  se  corruptionis  habeat , 
breuiter  declaremus  .  Est  enim  vanitas  inflata  quaedam  circa  delectatio- 
nes  varias  animi  languentis  afiectio  ,  potiendi  honoris  auida  ,simul  et  ne- 
scia  .  Morbo  excellentiae  inanis  inflata ,  caua ,  et  morbiJa  ,  turbulenta, 
animorum  leuium  domina  .  Male  fundatis  omnibus  blanda  ,  suimet  capien- 
dis  repngnantibus  seductoria ,  captis  inuicta  .  Simulatio  quaedam  virtu- 
tum  ,  anima  vitiorum  ,  fomes  carnalium  delectationum  ,  labes  morum  ,  ap- 
petitio  dignitatum  ,  dulcis  miseris,  amara  perfectis ,  periculosa  dubiis,im- 
periosa  subiectis  .  Faciles  captiuat ,  captiuatos  oblectat ,  ambititiosos  vexat , 
angustos  inflat ,  inflatos  humiliat.  Cui  seruiunt  tumidi,  sub  qua  iacent 
elati,quam  inueniunt  perditi  ,  ad  quam  currunt  lapsuri,  in  qua  sibi  vi- 
dentur  stare  lapsi  .  Haec  est  vanitas  ,  quae  non  aliquas  virtutes  ,  vt  pu- 
tatur  ,  exanhelat  ,  sed  licentiam  vitiorum  ,  quum  fuerint  de  vitiosis  rcce- 
pta  ,  corroborat  .  Ceterum  mentes  virtutum  plenas  omnino  non  penetrat ; 
vacuos  ergo,  ac  nuilis  fultos  virtutibus   tentat  ,   et  ipsos   fastu    ruinosae 

fort»  tpubli-  ambitionis  inflatos  in  occulta  dedecora  quaedam  publicae  fruendae  dele- 
caefamae  .  ctatione  praecipitat ,  sicut  vacuam  nauem  tempestas  in  diuersa  tumidis  fiu- 
ctibus  iactat,ct  in  area ,  frumentis  sua  grauitate  manentibus  ,  leues  ex  ea 
ventus  paleas  raptat  .  Qtiod  si  ita  est,  non  vitiosos  facit  vanitas  ,  sed 
ostendit  ,  quae  illos  sui  ;.filatus  vento  circumfert  ,  ac  lubricis  circumactos 
affectibus  rotat  ;  qui  se  ad  omnes  eius  impulsus  studio  propriae  volunta- 
tis  accommodant  ;  qui  se  de  operibus,  quorum  sibi  conscii  non  sunt, 
turpiter  iactant ;  qui  se  ab  omnibus  praedicari  pro  !  nefas  affectant ,  qui 
sanctos  viros  sui  comparatione  contemnunt ;  qui  vitio  aurae  popularis  ela- 
ti  ,  nihil  sibi  deesse  perfectionis  existimant  .  Salutationibus  occurrentium 
gaudent;suis  adulatoribus  fauent ;  voluptatibus  parent  ;  omnibus  turpibus 
placent .  Gestiunt  docere  ,  quod  nesciunt;  credi  de  se  sublimia  volunt ; 
delectabilia  granibus  anteponunt;  execrantur  verbo  ,  quod  animo  concu- 
piscunt  .  Appellationes  virtutum  vitiis  suis  imponunt  ,  se  ipsos  fallunt  , 
fauentes  sibi  decipiunt ,  in  promissione  honesta  veloces,  in  exhibition6 
mendaces,  a  bono  mutabiles,  mali  tenaces  ,  in  verbo  graues ,  in  animo 
turpes,  vbique  fallaces  ,  laeti  ad  prospera  ,  fragiles  ad  aduersa  ,  inflati  aa 
obsequia,  anxii  ad  opprobria ,  immoderati  ad  gaudia,  faciles  ad  humana', 
difficiles  semper  ad  honest^. 


SENTENTIARVM.  2S7 

16.  His ,  et  hfs  simiiibus  delinitos  vanitas  premit,  nec  eos  aut  morbum 
suum  sentire  ,  aut  ad  medicum  venire  permittit .  Et  quid  cst  ad  medicum  ve- 
nire,  nisi  infirmum  suas  infirmitates  agnoscerc,  nec  placere  sibi,  sed  de  factis , 
quae  illi  videbantur  esse  gloriosa  ,  confundi  i  Qiiod  certe  illi  non  f.iciunt,  qui 
desideriocompsrandae  opinionis  incensi,  eis  tantum  operibus,  qcibus  emitur 
fauor  humanus,  seruiunt,  et  morum  bona  contemnunt .  Tantumque  eos 
ardor  humanae  laudis  inflammat,  vt  laboriosa  opera  ,  quae  populus  admi- 
ratur,et  quibus  fama  diffunditur  ,  sine  labore  suscipiant ,  et  libenter  exer- 
ceant  .  Inde  esc ,  quod  ieiunare  ,  abstinere  ,  vigiiare  ,  ecclesiam  frequenta- 
re  ,  vel  psallere,  quum  haec  omnia  sine  labore  non  fiant ,  etiam  cum  de- 
lectatione  iiii  faciant,qui  se  ex  his  placere  omnibus  concupiscunt  .  Non 
quod  ista,  et  omnia  Dei  non»  faciunt ,  sed  quod  ilii  praebCiitur  ea  magis  forte,  //// prt- 
Deo  ,  quam  ho.ninibus  exhibere,  qui  feruentius  stuJent  etiam  moribus  bentur . 
sanctis  excellere  .  Ceterum  si  quisquatn  foris,  vbi  potest ,  magnus  credi 
resplendeat  ,  et  intus  ,  vbi  solus  Deus  videt ,  squaleat ,  quis  non  intelligit  , 
quod  illi  omnes  abstinentiae  ,  ac  vigiliarum  ,  ieiunioruinque  continui  la- 
bores  ,  quos  nobis  tolerabiles  vanitas  facit,non  sint  ornamenta  morum  , 
sed  velamina  vitiorum  :  Qiupropter  vigiliae  ,  ieiunia  ,  abstinentia,  eleemo- 
j  ,  et  cetera  huiusmodi  augere  debent  bonum  nostrum  ,  non  valere 
pccoatum,  nec  pro  tristicia  ,  sed  cum  iustitia  Deo  sunt  exhibenda  .  Mul- 
to  quidem  attentius  debent  praecepta  perficvre  ,  qui  ea  parati  sunt  per- 
fectionis  amore  transcendere .  Alioquin  si  inuiJi ,  si  elati ,  si  superbi  ,  si 
cupili  ,  et  similia  mala  pectoris  sui  non  reprimant,  et  tamen  corpus  suum. 
ieiuniis  ,  ac  labore  abstinentiae  ,  qu.imuis  continuatae  ,  conficiant,  nec  illa 
cos  opera  impeusa  vanitati  iustificunt ,  et  haec  vitia,quae  negligunt,  emen- 
dare  contemnunt . 


I.  V^_uis 


APPENDIX      X. 
Exhcrtatio  humilitath .  Ex    editione  Elorezii . 


lisquis  nutu   Dei   cuiuslibet  offkii  dignitate  praeluces,  hic  proui- VlJe  Tsidoria- 
dac    gubernationis  vtilitate    ceteris  praecedis   hominibus  ,    hanc    exhorta-  na  C.R4.  n.19. 
tiunculam   meam    diligenter  ,  quaeso  ,  recipius  ,  nec  pomposas  in    ea   spa-  ^- ^!S'ht'lter  * 
mas  rhetorum    quaeras  ;  quia    humilitatis  virtus  non   verborum    elatione  ,  1uaeia  • 
scd    mentis  puritate  requiritur.  Et  si  forte  durius  aliquod  videor  loqui, 
veritatis  haec  culpa  ,  non  mea  est  .  Nam  ideo  quaedam  dura  sunt,  quae- 
dam  mollia,sed  et  quamuis  alterntrum  sibi  omnes  honrines  debeant   ve- 
ritatem  ,  libere    tamen   loquar  ,  ncmini    vcrius  debcre    aliquiJ    Jici  ,  quain 
ei  ,  qui  praesidet  multis.  Cui  etsi  usperu.n    aliquid    ex  vcritate  aliquan- 
do,vt  assolet ,  offcratur  ,  velut  antiJotum   quodjum  ,   quamuis  forte  sit , 
tamen   quia    salutiferum   est  ,  etiam  si  amaricet  ,  bibcndum  est . 

2.  Hoc  ergo  hortor  in  primis,vt  scmpcr  dclcctabilia  illa  nimis  ho- 
rninum  blandimenta  pertimeas  .  Non  enirn  in  h.iC  re  tanta  vigilantiuc 
industria  adhibcuda  cst ,  quautum  in  iilis  sermonibus  repcilcndis ,  qui  si 


288  A  P  P  E  N  D  I  X     X. 

rigiditatem  animi  quadam  simulationum  delectatione  subne-ruant ,  qui  pro- 
merendae  gratiae  aditus  ,  non  laborum  merito  ,  sed  assentationum  rima- 
tur  acumine  .  Vtilia  ergo  potius,  quam  obsequentia  verba  recipies  ,  re- 
cta  magis  ,  quam  affabilia  ,  et  iucunda  captabis  .  Adulanti  siquidem  adgau- 
dere,  regium  vitium  est :  adulari  vero,seruiIe  est .  Sed  quamuis  adulan- 
1   vitiorum  **  3dgaudere  regium  sit ,  tamen   v*itiiim    vsu   vernaculum    hoc  ,   et   quasi 

vsu'  proprium  munus  est  ,  egregia  verba    potentum    subsequi ,   et  ex  illorum 

voluntatibus  formare  sermonem  .   Nam  siquid  forte  laudauerint ,  et   id  non 

al    laudaue-  l'Denter   audiri  prospexerint ,  continuo  accusant ,  siquid  paulo  ante  lauda- 

fgjtt.  uerunt  .  Siquid  vero  vituperauerint  ,id  iterum ,  si  ita  patrono  visum  fue- 

rit ,  laudant .  Atque  ita  inter  hos  tales  adulati  animus  fertur  ,  tamquam 
nauis  inter  varios  aurarum  flatus,  quia  non  habet ,  quo  exeat ,  et  fluctua- 
tur  .  Inter  hos  ergo  ,  quorum  vberrimus  quaestus  hic  maxime  est  ,  desi- 
deriis  viuere  alienis ,  animum  tuum  summa  discretionis  mensura  constrin- 
ge;vt  quum  multis  adulantes  hinc  ,  atque  inde  nihil  aliud  nisi  tantum, 
quod  deiectet  ,  insinuant ,  offerentes  quaedam  gloriae  verba  ,  in  quibus  hoc 
tibi  dicitur  ,  quod  et  Deo,  agnoscas,  nihil  aliud  ex  his  proprium  tuum 
esse  ,  nisi  hoc  tantum,  quod  tecum  ,  et  quum  de  hac  vita  excesseris,  per* 
mansurum  est .   In  omnibus  ergo,in  quibus  adulationum  nimietas  etiam 

forte  homim  .  term'nos  hominis  competentes  excessit  ,  illud  dauidicum   recordaueris  do- 

cumentum  ,  in  quo  ille   venena  adulationum  deuitans ,  ait  :  Corripiet  me 

iiutui  in  misericordia ,  et  arguet  me ,  oleum  autem  peccatoris  non  impin- 

guat  caput  meum  .  Oleum  namque  peccatoris  adulatio  est,quae  leui  qua> 

dam  ,  et  suaui  vnctione  caput  interioris  hominis,quod  estcor,  quasi  vn- 

gendo  dinitidat  .   Melius  ergo  sibi  esse  dixit  propheta  Dauil ,  ab  homine 

iusto  argui ,  vel   moncri ,  quam  a  quouis  adulatore  laudari  .  Recte  autem 

adulatorem  pcccatoris  nomine  denotauit  ,  cuius  id   rnaximum  ante  oculos 

Dei ,  et    detestabile  est  peccatum ,  aliud  corde  tenere  ,  aliud  ore  proferre. 

De  talibus  enim  et  in  alio  psalmo  dicit  :  Molliti  sitnt  sermoties  eius  super 

oleum  ,  et  ipsi  sunt  iacula .   De  iusto  autem   dicit :  Loquitur  <veritatem   in 

corde  suo  tet  non  egit  dolum  in  lingua  sua .   Vt  autem  in  his  rebus  quae- 

uis  hominum  subtiiitas  ,   nullo  vnquam  laudationis  titulamento  ,   creduli- 

tatem  mentis  tuae  attrahat  in  consensu ,  ad  ipsius  D.  N.  IESV  Christi  euan- 

gelica    illa  gesta  conuertere,  et    inuenies ,  illum   dominantium    dominum 

magnum  nobis  dedisse  inter  humanas  laudes  humilitatis  exemplum  .   Hanc 

ergo  excole,hanc  magistram  habeto ,  hanc  tibi  inter  laudationum  illece- 

bras    arbitram    pone .  Quanta  portio  ex  his  ,  quae    homines   adlaudando 

tribuunt,  vel  quanto  tempore  tuasit,haec  non  permittas  placidis  auribus 

audire  ,  quia  ficta  . 

3.  Postremo  haec  sancta  humilitas ,  subductis  a  te  omnium  simulatio- 
num  ilJecebris,  tunc  tibi  caelum  aperiet ,  quum  tibi  in  aure  dixerit :  Quia 
terra  es  .  Tunc  te  in  illa  vera  societate  hereditatis  Dei  introducet ,  quum 
te  in  omnibus  admonuerit :  gjuia  homo  es,et  peccator  .  Et  quum  vniuer- 
sas  rationes  ex  his  ,  quae  ad  te  pertinent,in  huius  humilitatis  supputatio- 
ne  prospexeris,  miram  rem  dicam ,  inuenies  homines  ad  honoris   tui  cu- 

mulum 


A  P  P  E  N  D  I  X     X.  aS^ 

mulum  augmentando  minuere  ,  hanc  vero  solam  minuendo  plus  addere  t 
^uantrtm  ergo  magnus  es  (  sicuti  ait  Salomon  )  tantum  te  httmilia  .  Qui* 
et  quum  multos  gubernaueris  ,  non  est  tamen  perfectio  ,  si  hoc  ,  quod  ma- 
ius  est,tu  solus  restiteris ,  quem  gubernare  non  possis  .  Tunc  enim  vere 
aliis  praeibis ,  quum  prius  praeiueris  tibi .  Nec  enim  malis  nuncego,sed 
quam  maxime  bonis  haec  loquor.  Nam  si  ad  magistcrium  Dei  rcspicias, 
non  solum  peccatori  ,  sed  sanctis  data  praccepta  sunt  .  Dicitur  et  illis 
verbum  Veritatis ,  non  tamen  vt  fiant  boni,  quod  sunt  ,  sed  ne  fiant  ma- 
li ,  quod  non  sunt  .  Credo  autem  ,  quia  bonis  plus  hoc  ,  quod  purum  ,  quoj 
sincerum  est ,  placeat  .  Nam  Deus  noster  non  tantum  dulcibus  adoran- 
tium  se  precibus ,  quantum  innocentia,  et  simplicitate  placatur,  plus  il!is 
aurem  inclinans,  qui  sinceram  ,  puramque  ei  mentem  offerunt  ,  quam  qui 
suauia  orationum  intulerint  blandimenta .  Non  enim  ad  alium  mihi  de 
vana  gloria  ,  aut  superbia  visum  est  loqui  ,  nisi  ad  te  quicumque  prior  cs 
aliis  ;  qui  etsi  non  recipias  ,  tamen  omnes  haec  ingerunt  ,  omnes  blan- 
diuntur,  omnes  extollunt,  nemo  ex  illis  id  offerens  ,  quod  ita  dulce  sit  ,  vt 
tamen  a  periculo  longe  sit  .  Nec  enim  miror,  omnibus  esse  in  promptu, 
quia  laudare  potentem,  sicut  nec  labor,  ita  nec  tinor  est  . 

4.  Tibi  igitur  me  oportuit  haec  humilitatis  instrumenta  porrigere , 
tibi  gubernaculi ,  quamuis  et  ipse  habeas  ,  etiam  hoc  superfluum  addere 
moJjramen  .  Quia  ibi  scmper  elationis  fortior  ventus  est ,  vbi  honoris 
fortior  altitudo  .  Cupio  crgo  te  ante  oculos  Dei,quibus  nuda  est  abys- 
sus  humanae  conscientiae,  humili  corde  semper  incedere,  quia  scriptum 
est  :  S/tper  qttem  (  inquit  Dominus  )  requiescet  Spiritus  meus ,  nisi  super 
humilem  ,  et  trementem  verba  mea  !  Cupio ,  te  omnia  mandata  Christi  ser- 
uare  j  et  quum  illa  operibus  bonis  adimpleas  ,  illud,  quod  ipsis  apostolis 
dictum  est ,  recordari  .  Ait  enim  illis  :  Et  quttm  haec  omnia  feceritis , 
qttae  mando  vobis  ,  dicite  :  quia  serui  inutiles  fuimus ,  qaae  debuimus  fa- 
eere ,  fecimus  :  id  est,non  ex  dono  tamquam  liberi,sed  ex  debito  tam- 
quam  serui  .  Nullus  enim  quamuis  perfectus  in  omnibus  vir ,  ita  aliquan- 
do  haec  praeoccupauit ,  quae  Deo  sunt  placita,  vt  prius  aliquid  illi  foe- 
nerans,  non  debitor  fuerit,  sed  exactor  .  Quis  enim  aliquid  habet ,  quod 
ab  illo  non  datum  est  l  Aut  qttis ,  sicut  ApostoJus  ait ,  prior  dedit  illi , 
et  retribuetur  ei  i  ^uoniam  omnia  ex  ipso  ,  et  per  ipsum  ,  et  in  ipso ,  ipsi 
gloria  in  secula  .  Amen  . 

v  Ecce  haec  est  vera  illa,et  christiana  humilitas»  In  hac  eos  ,  qui- 
bus  praesides,  optime  gubernabis  .  In  hac  victoriam  ex  omni  vitio  pot- 
eris  promereri  ,  Deo  hoc  ,  quod  viceris  ,  tribuenJo  ,  non  tibi  .  Nam  quoJ 
aliquotics  patieutia  victa  vitia  iterum  vires  accipiunt ,  niliil  aliud  est, 
mihi  crede  ,  nisi  quia  non  dicimus  Deo ,  quod  belligerator  ille  Dauid , 
bclla  Domini  bcllans  :  In  te  (  inquit  )  inimicos  nostros  ventilauimtts ,  et 
in  nomine  tuo  spernimut  imurgentes  in  nos .  Et  iterum  :  §^uia  non  vir- 
tute  sua  potens  est  vir  ;  Dominus  infirmum  facit  aduersariUm  eius  ■  SeJ 
forte  respondetur  mihi  :  Hrgo  ei  Deo  non  a^imus  gratias  ,  non  referimUl 
/uttJes  ?Crcdo,  qaia  agimus  gratias ,  potest  fieri  :  seJ  vcrbo  tenus  ,  seJ  in 
Tom.Vll.  Oo 


2?o  A  P  P  E  N  D  I  X      X. 

sinu  :  Deo  priuatim  gratias  agimus ,  nobis  publice  :  Deo  in  labiis  laurTem 
tribuimus  ,  nobis  et  in  labiis  ,  et  in  corde  .  Ecce  hoc  est ,  quod  incurua- 
tum  saepius  erigit  inimicum  .  Peccatum  namque  elationis  nostrae  robur 
illius  .  Sola  ergo  humiltas  cordis  est  ,  quae  se  infirmam  dicendo  omnia 
potest,quae  totum  ,  quod  boni  est ,  obtinet  ;  Deo  hoc  semper  applican- 
do ,  non  sibi  :  ia  qua  siquis  ascenderit  ,  non  habet  ,  vnde  cadat  .  Omnes 
aliae  virtutes  ad  perfectionem  suam  per  excelsa  quaedam  nos  ,  et  ardua 
poterunt  prouocare  :  haec  sola  in  plano  est :  et  quamuis  humilinr  aliis 
videatur  ,  caelo  tamen  est  aItior,quia  in  ngno  eius  hominem  non  ascen- 
denJo  ,  se  I  Jescendendo  perJucit  .  Per  hanc  obtinuerunt  sancti  futurae 
beatitudinis  praemia  ,  custodientes  Dominicum  illud  eloquium  :  Beati  pail- 
peres  spiritu  ,  quoniam  ipsorum  est  regnum  caelurnm  .  llle  est  sciiicet  hu- 
milis  ,  qui  spiri.tu  diues  est  .  Flatu  quodam  elationis  abundans  elatus  vt 
vter  est . 

6.  Sed  iam  quomodo  ipsa  virtus  obtineatur ,  charitas  tua  paulisper  in- 
tendat  .  In  primis  siquid  volueris  boni  operis  inchoare,  non  hoc  propo- 
sito  acquirendae  lauJis,sed  studio  inchoationis  faciendae  bonitatis  inci- 
pies  .  Dehinc  quum  perfectum  fuerit  bonum  illud,  quodcumque  est  ,  opus, 
omni  custodia  seruabis  cor  tuum  ,  ne  forte  humanis  fauoribus  acquie- 
scens  ,  inde  te  aestimans  ,  tibi  ipse  complaceas ,  aut  aliquam  ex  quouis 
actu  gloriam  quaeras  :  quia  natura  gloriae  ita  est ,  vt  vmbra  corporis  :  si 
illam  sequeris  ,  fugit  ;  si  fugeris  ,  sequitur .  Sed  semper  te  minimum  omnium 
aestima  ,  et  reminiscere  .  Quidquid  tibi  in  omni  vita  tua  boni  successe- 
rit,totum  hoc  Deo  ,  qui  dedit,  non  tibi,qui  accepisti  ,  conscribas,  con- 
uincens  te  illo  testimonio  Pauli  :  §)uid  autem  habes ,  quod  non  accepistit 
Si  autem  accepisti ,  quid  gloriaris ,  quasi  non  acceperis  ?  Similiter  et  il- 
lud  Apostolicum  :  Quia  omne  datum  bonum ,  ei  omne  donum  perfectum 
desursum  est ,  descendens  a  Patre  luminum  .  Quum  ex  his  pretiosissimis 
sanctae  humilitatis  lapidibus  in  corde  tuo  Spiritui  sancto  templum  or- 
naueris,  tunc  orans  in  eo,  assumens  canticum  Dauid  prophetae  ,  non  ver- 
bo  tantum  ,  sed  ct  opere  decantabis  ;  Domine  ,  non  est  exaltatum  cor  meum  , 
neque  elati  sunt  oculi  mei .  A/ec  ambulani  in  magnis  ,  nec  in  mirabilibui 
super  me  .  Quod  canticum  tunc  in  veritate  offerre  poteris  Deo  ,  quum 
te  humiliando  ,  illum  solum  laudas  ,  cui  veraciter  cum  omnibus  fidelibus 
et  tu  quotidie  dicis  ,  Te  decet  laus  y  illum  solum  glorificans  . 

APPENDIX      XI. 

Testimonia  diuinae  Scripturae  ,  et  Patrum . 

Cap.T.DeVno  x.ln   Propheta  .  Audi  Israel .  Dominus  Deus  tuus    vnus  est  ,  et   diliges 

Veo .  Dominum  Deum  tiium   ex   toto  corde  tuo  ,  et  ex  tota  anima  tua,et  ex 

tota  virtute  tua .   ln  Euangelio  .   Nemo  bonus  ,  nisi  solus  Deus  .   Paulut 

ad  Timotheum  .  Vnus  enim  Deus  ,  et  immediator  (*«")  Dei ,  et  hominum  . 

Homo  Christus  Iesus ,  qui  dedit  semetipsum   redemptionem  pro    nobis . 


TESTIMONIA  S.  SCRIPTVRAE  .  391 

I,  ln  Epistola  loanuis  .  Qtioniam  tres  sunt,  qui  testimonium  dant  in  Cap.II.De  dis- 
tcrra,  Spiritus,  aqua,  et  Sanguis  ;  et  tres  vnum  sunt  in  Christo  Iesu  ;  et  tinction^  per- 
tres  sunt  ,  qui  testimonium  dicutit  in  caelo  ,  Pater ,  Verbum ,  et  Spiritus  ,  sonarum  Pa- 
et  tres  vnum  sunt  .  ///  Epistola  II.  Quoniam  multi  fallaces  prodierunt  "'?»  F '^11 »  e5 
in  htinc  munJum,  qui  non  confitentur  ,  Dominum  nostrum  Iesum  ia  car.  i>PiriC'Js  san<:'1 
ne  vehisse  ,  hi  sunt  fallaces,  et  antichristi   sunt . 

1.     In  Salowone  .  Non  tardes  conucrti  ad  Dominum,ct  ne  differas  de    CaP-1If-  Ue 

die   in  diem  .  Subito  enim  venit  ira  illius,et  in  tempore  vindictae  disper-  co 
•  r       r?  /•        tj        j-  i_-        r\  i  i       i        •     et  ccnteir.pta 

det  te  .  in  tuangelto  .  Ideo  dico  vobis  :   On.ne  peccatum,et  blaspheir.ia  c_,„i: 

i  •     -i  r\    •  c    •    •         i  i        i  •  •        SCCUU  • 

remittitur  hommibus.  Qtncumque  ln  Spintu  blasphemauent ,  non  remit- 
tetur  illi  ,  neque  in  hoc  seculo  ,  neque  in  futuro  .  In  Prouerbiis .  Multo 
melior  est  panis  cum  sttatiitatc  in  pacc ,  quam  domus  plena  multorum 
bonorum,et  iniqnis  aemulationibus  ,  cum  rixa .  ln  illis  .  Qui  celat  in- 
iuriam  ,  quaerit  amicitiam  .  Qtii  odit  celare  ,  disiungit  amicos ,  et  do- 
mesticos  .  In  illis .  Quasi  a  facie  colubri  fuge  peccata  .  Si  accesscris  ad 
illa  ,  suscipient  te  ,  sicttt  dcntes  leonis  in  deuorando  .  ///  leremia  .  Corri- 
gite  vias  vestras  ,  et  cogitationcs  vestras  .  Nolite  confidere  vos  in  falsis 
sermonibus,  quia  in  toto  proderunt  vobis  .  /;/  Euangelio  .  Intrate  per 
..ngustam  portam,quia  lata  ,  et  spatiosa  via  est  ,  qtutc  ducit  ad  perditio- 
nem  ,  et  multi  sunt  per  eam  .  Quam  angusta ,  et  arcta  via  est  ,quac  du- 
cit  ad  vitam  ,  et  pauci  sunt ,  qui  inucniunt  eam  .  ///  illis  .  Sicut  enim  in 
diebus  Noe,ita  erit  et  aduentus  Fiiii  hominis,  sicut  erant  in  dicbus  illis 
ante  diluuium  ;  manducantes  ,  et  bibentes  ,  et  nuben.es,  et  nuptui  dantes, 
et  non  scnserunt  donec  venit  diluuium ,  et  tulit  omnes  ;  sic  erit  aduen- 
tus  Filii  hominis  . 

I-  /•/  Prouerbih  .  Timor  Domini  adiiciet  dies  ;  anni  autem  impiorum  Cap.IV.  De  ti- 
peribunt  .  In  illis  .  Munitio  ius.i  timor  Domini  ,  contritio  autem  operan-  moreDomini. 
tibus  mala .  In  illis .  Bcutus,qui  metuic  omnia  per  timorem  ,  nam  qui 
duro  cst  cordc  ,  i.icidit  in  mala  .  In  Ecclesiaste  .  Timor  Domini  expellit 
peccatum  ,  nam  qui  sinc  timore  est,  non  poterit  iustificari  .  In  illis  .  Ti- 
mor  Domini ,  non  dispicere  iustum  hominem  panperem  ,  et  non  iustificare 
virum  peccatorcm  diuitem  .  In  Prouerbiis .  Si  non  timorem  Dci  tenue- 
ris  instantcr ,  cito  subuertetur  domus  tua  .  hi  illis  .  Timor  Domini  odit 
malitiam  ,  et  superbiam  ,  et  \  ias  malorum  .  Quod  Detli  louerit  occulta  cor- 
dfs  .  In  omni  loco  oculi  Domini  speculantur  bonos  ,  et  malos  .  /;/  illis  . 
Mors ,  et  infernus  manifesta  sunt  apud  Dominum  ;  quomodo  non  etiam 
corda  honiinum  ?  /;/  /lctis  dpostoUruui  .  Tu  Domine  ,  qui  nosti  corda  o- 
mnium  ,  ostende  nobis,quem    elegcris  vnum   cx  his   duobus. 

i.    In  Exodo .  Non  peruerteris  iudicium  pauperis  in  iudicio' ,  et  iustumCap.V.  iu<te 
non  occides .  Item  illic  .  Non  accipietis  persoaam ,  nec   accipietis  mune-  iadicandun.  . 
ra;muncra  enim    cs.caec.int  octilos  sapicntium;  ct  subtrahunt  sermonem 
iu^tum  .    /</  Prouerbiis  .    Fcrdct  semetipsum  ,  qui   munera  accipit ;  nam  q 
odit  munera  acceptionis ,  viuet  .  Jtem  iltic  •  Qiii  dicit  ,  itistum  impium 
s~ ,  mnledictus    crit   pnpulis ,  ct   cdibilis   gcntibus,  nam    qui   arguunt  ,  me- 
liora  spcrabunt  .    Item   illic   .    Aperi  os   tuum   verbo   Domini  ,   ct   iuJio 

Oo     2 


292  A  P  P  E  N  D  I  X     XI. 

omnibus  integre  .  Aperi  os  tuum  ,  et  iudica  iuste  ;  discerne  autem  inter  pau- 
perem  ,    et  infirmum  .  In  Leuitico  .  Maledictus  ,  qui  declinauerit  iudicium 
aduenac ,  et  orphano  ,  ct  viduae  ,  et  dicit  omnis  populus  ;  fiat  fiat .  In  Ecclt- 
siastico  .  Xcnia  ,  et  dona  excaecant  oculos  iudicum  ;  et  quasi  mutus  in  oculis 
multorum    auertit  correctionem  .  ln  Iob  .  Testimonium  enim  impii   mors  ; 
et  ignis  comburet  domos  eorum,  qui  munera  accipiunt . 
Car.VI.  Eene-       1.     In  Prouerbiis .  Qui   contumeliam  facit  pauperibus,  peccat  ;  qui  au- 
faciendum     tem    miseretur  pauperis,  beatus    est  .  Qui  calumniam   facit  pauperi  ,  ir- 
pauperi .       ritat  eum,qui  fecit    illum  .  Nam    qui   honorat  eum  ,    miseretur  pauperi . 
Qui  dat   pauperibus ,  non  egebit ;  qui   autem    auertit    oculum    suum  ,  in 
magna  erit   inopia  .   In  Leuitico  .  Non  consummabis,  messem  agri  tui   per- 
nietore  ,   et   quae  cadent    ex  raesse  tua  ,  non   colliges  ,   neque   in    vineam 
tuam  cx  racemis  grana   decidentia  coIliges,sed  pauperibus ,  et   peregrinis 
relinques  ea  .  Quia  ego  Dominus   Deus  vester  .   \n   Prouerbiis .   Qui   ob- 
turat  aures  suas  ,  vt   non  audiat  infirmum  ,   et  ipse   innocabit  Dominum, 
et  non  erit  ,  qui  exaudiat    eum  .  In    Iob  .  Non  auertat   voluptas  animae 
tuae  precibus  infirmorum  ,  quum  in   necessitate  fuerint . 
Cap.VII.  Non        i.     I»  Ecclesiaste  .  Vae  duplici   corde  ,  et  Iabiis  scelestis,et  peccatori 
ambulandum   ingredienti  duas  vias.  Item  illic  .  Cor  ingreJiens  duas  vias  ,  non   habebit 
in  dolo  .  successum  ,  et  prauicordius   (  «V  )    in   illis   scandalizabitur  .   Qui   in   alto 

mittit  lapidem,in  ipso  cadit  ;  et  plaga  dolosi  diuidit  vulnera  ;  et  qui 
fodit  foueam  ,  in  illam  cadit;et  qui  statuit  laqueum  proximo  suo  ,  per- 
ict  in  illo  ,  facienti  nequissimum  super  ipsum  deuoluitur  ,  et  non  agno- 
scet  ,  vnde  veniet  illi  .  In  lob  .  Simulatores,  et  callidi  prouocant  iram 
Dei  .  In  leremia  .  Ferrum  vulnerans  lingua  eorum,dolosa  verba  oris  eo- 
rum  ,  proximo  suo  loquens  pacifica  ;  et  in  semetipso  habens  inimicitiam  : 
in  huius  ergo  non  visitabo,  dicit  Dominus;aut  in  populo  tali  non  vin- 
dicabit  animamea?/*  Euangelio.  Cauete  a  pseudo-prophetis,  qui  veniunt 
ad  vos  in  vestitu  ouium ,  intus  autem  sunt  lupi  rapaces  ;  ex  fructibus 
eorum  cognoscetis  eos .  In  Prouerbiis  .  Si  ceciderit  inimicus  tuus  ,  noli 
gratulari  ,  et  in  supplantatione  eius  noli  extolli  ,  ne  forte  videat  Domi- 
nus  ,  et  non  placcat  ei  ,  vt  auertat  iram  suam  ab  eo  .  Paulus  Apostolus  . 
Si  esurierit  inimicus  tuus  ,  ciba  illum  ;  si  sitit,  da  iili  potum  ;  hoc  enim 
faciendo  ,  c;irbones  ignis  aceruas  super  caput  eius  ;  Deus  autem  retribuet 
libi .  In  Euangelio  .  Accessit  ad  Iesum  Petrus  ,  et  ait  illi :  Domine  ,  si  pec- 
cauerit  in  me  frater  meus,quoties  remittam  illi  '.  Septics?  Respondit  Do- 
minus  ,  non  dico  tibi ,  vsque  septies,  sed  vsque  septuagies  septies  .  Irt 
Exodo  .  Obedite  parentibus  per  omnia;  hoc  enim  placet  Deo  . 
Cap.  VJII.  De  I.  In  Prouerbiis .  Filio  doloso  nihil  erit  boni  ,  qui  non  honorificat 
filio  supcrbo  .  patrem  suum  ,  et  repellit  matrem  suam ,  filius  coufundetur,  et  opprobriura 
erit  .  Item  illic  .  Filius  ,  qui  amittit  disciplinam  patris  ,  meditabitur  elo- 
quia  malitiae  .  Item  illic .  Maledicenti  patri,et  matri  extinguetur  lumen  ; 
pupiliae  autem  oculorum  eius  viJebunt  tenebras  .  Item  illic  .  Qui  irascens 
patrem  suum  ,  aut  matrem  suam  ,existimat  se  non  peccare,  hic  similis  est 
viro  impio  .  Item  illic .  BeneJictio  patris  firmat  domos  nliorum ;  bene- 
dictio  uutem.  matris  eradicat  fundamenta. 


TESTIMONIA  S.SCRIPTVRAE.  203 

1.  In  Prouerbiis .  Melius  est  modica  pars  cum  timore  Domini  ,  quam  Cap.  IX.  De 
thesauri  magni  sine  timore  ,  meiius  est  moJica  acquisitio  cum  lustitia  ,  thesauro  . 
quain  multi  fructus  cum  iniquitate  .  Item  ioi  .  Melius  est  nomen  bonum  , 
quam  diuitiae  multae  ,  super  aarum  ,  et  argentum  gratia  bona  est  .  In  Ec~ 
clesiaste  .  Nihil  est  iniquius  ,  quam  amare  pecunias ;  talis  enim  etiam  ani- 
mam  suam  venumdat  ,  quoniam  in  vita  sua  proiecit  intima  sua  .  Viro  cu- 
pido  tenaci  non  est  bonum  substantia  ,  et  homini  iibido  ;  vt  quid  au- 
rum  ?  Sicut  exit  de  vtcro  matris  suae  ,  nudus  rcuertitur,  sicut  venit ,  et 
r.ihil  accipiet  cx  labore  suo,  vt  vadat  in  manu  sua  .  Dixi ,  melior  est  su- 
per  hunc  abortum  requies  huic  ,  magis  quam  illis  .  ///  Sophouia  .  Disper- 
•ierunt  omnes  ,  qui  exaltantur  ia  aigento,  et  auro  ;  eflundam  sanguinem 
eorum  ,  sicut  limum  ,  et  carnes  eorum  ,  sicut  stercora  boum  ;  et  argentum  , 
et  aurum  non  poterit  liberare  eos  in  die  irae  Domini .  bi  Habacuc  .  O  qui 
acquirit  auaritiam  malam  domui  su^e  :  cogitasti  confusionem  domui  tuae  , 
peccuuit  anima  tua  .  bi  bcctesiaste .  \'iu  peccantium  plena  ab  offensis  :  in 
fine  illorum    inferi  ,  et  tenebrac  ,  ct   poenae. 

1.  ///  Proueroiis  .  Ne  dicas  pauperi ,  vade  ,  ct  veni ,  cras  dabo  ,  quum  Cap.  X.  De  e- 
possis  statim  benefacere  ,  non  enim  scis  ,  quid  concingat  sequenti  die .  leeraosinis . 
Jtem  iliic  .  Qui  miseretur  pauperi ,  beatus  est  ;  eleemosyna,  et  fides  mun- 
dat  peccata  ;  qui  autcm  miseretur,  misericordiam  consequitur  .  Qui  ho- 
norat  Deum  ,  miseretur  pauperi  .  /*  Euangelio  .  Omnipotenti  retribue ; 
et  ab  eo  ,  qui  multum  vu!t  accipere,  noli  te  anertere.  Item  ioi  .  Te  au- 
tem  faciente  eleemosynam  ,  nesciat  sinistra  tua  ,  quid  faciat  dextera  tua, 
vt  sit  eleemosyna  tua  in  abscondito  ;  et  Pater  tuus,  qui  videt  in  abscon- 
dno  ,  reddet  tibi  .  Item  illic .  Verumtamen  date  eleemosynam  ,  et  ecce 
omnia  munda  sunt  vobis.  Item  ioi  .  Intendens  autem  lesus  ,  videnseos  , 
qui  mittebant  munera  sua  in  gazophylacio  diuites , vidit  autem  et  quam- 
dam  viduam  pr.uperem  mittentcm  aeramina  duo  ,  dixit  :  Vere  dico  vo- 
bis,  quia  vidua  haec  pauper  plus  omnibus  misit  ,  o-nnes  enim  hi  ex  abun- 
dantia  miserunt  in  dona  D_i  ;  huec  autem  exeo,quod  deest  illi,omne;n 
victum,quem    habuit  ,  misit .  /:   /',  V.   Sicnt   probatur  argentum   in 

camino  ,  et  aurum,  ita   electa  corda  apud  Dominum .    Item  ioi  .   Vas  figuli 
probat   fornax  ,  et  homines    iustos  tentatio  ,  ct  tribulationes  . 

1.     Itt  Prouerbiis .  Argue  sapieritem ,  et  amabit  te;  insipientem  et   adii-    Cap.XI.  De 
ciet  odisse  tc  .  hem  .  Da  sapienti  occasionem,  et  sapientior  erit ;  notum  correptione  , 
fuc  iusto,et  a.liiciet   te  .   Qui  diligit  disciplinam  ,  diligit  sensum  ,  nam  qui  et  desuperbia, 
odit  aiguentem  se,  s-ultus   cst  .   Item  .  Non  diiigit  indisciplinatus   arguen- 
tem  se,cum  sapientibus   autcm   non  colloquitur  .   Uem  .    Qui    excipit   di- 
sciplinam,  in  bonis  erit  ,  nam  qui  custodit  increpationes ,  sapiens  fiet  .  Ue.n 
iLlic .  Pestifero  castigato,  insipiens  astutior  fiet  ;  si   autem  arguas  virUm 
pru  lcntem  ,  intellex.it    sensum  ;  si  flagellaueris  stultum   in   mcdio  oonci 
contumcliam  faciendo  ,  non  aufers  stultitiara  c:us  .   ///  bccltsiaste .  Qui  od»t 
correptioncm  ,  vesiigium   est   peccatoris  ;  et  qui  timent  Dominum,  conner- 
tent  ad    cor  suum  .   h/  Prouerbiis  .   Sicut  canis   conuertitur    ad  vomitum 
suum,et  odibilis  cflicitur,sic  stultus  in  malitia  iiia  ceouersus  in  pccca» 


294 


APPENDIX     XI. 


tis  suis  .  In  Ecclesiaste .  Initium  superbiae  homines  apostare  adeo  (f/c) 
quoniam  iaitium    peccati    omnis   superbia .  Item  illic  .  In  duobus  timuit 
cor  meum  ,  et  in  tertio  iracundia  mihi  aduenit  ;  vir  bellator  defkiens  prae 
inopia  ,  et  vir  sensatus  contemptus  ,  et  qui  transgreditur  iustitiam  in  pec- 
cato,  Deus  parat  eum  ad   romphaeam  .  In  Fsalmis  .  Non  habitabit  in  ra:- 
dio  domus  meae,qui  facit  superbiam  .  /;/  /Jpostoio  .  Humilibus  Deus  dat 
gratiam,  superbis  autem    resistit  .  //;  Prouerbiis .  Qiii  custodit  os  simm  , 
et  linguam ,  conseruat  de  angustiis  animam  suam  ;  nam  qui  proteruus  est 
labiis,  terrebit  semetipsum  .  Item  iilic .  Domos  superborum    destruet  Do- 
minus ;  immundus  apud   Dominum  omnis,qui   exaltat  cor  suum  .  Itemil- 
lic  .  Filius  superbus  malos  oculos  habet  ,  palpebris  suis  extollitur  temera- 
rius  ,  et  superbus  pestilentia  vocatur  .  Item  illic  .    Noli  superbire  ante  con- 
spectum   regis,neque  in   locis  potcntium  subsistens  .  Melius  est   tibi  dicias 
(«c)  antequam   humiliare  in  conspectu  potcntis  .   bi  Ecclesiaste  .  Odibi- 
lis   coram  Deo  ,  et  hominibus  superbia  .   Item  ibi  .  Et  quid  superbis,  ter- 
ra  ,  et  cinis  ?   Item  illic  .  Qui  tetigerit  piccm  ,  inquinabitur  ab  ea  ,  qui  ccm- 
municat  superbo  ,  induit  superbiam  .  Item    illic  .  Qui  superbi  sunt ,  con- 
tumclia  conterentur,  et  humiliabuntur  ,  et   cadent  excclsi  gladio  .  ltem  il- 
lic .  Ccssauit  superbia  ,  et  diuiciae  superborum  ,    quia  quod  altum  est  in 
hominibus  ,  abominatio  est  apud   Deuni  . 
Cap.  XII.  De       i.     lit   Frouerbiis .  Mansuetus  vir  cordis   medicus  cst  (  f/c)  in  ea  ossi- 
msnsuetudi-    bus  cor  intelligens.  Item  illic  .  Melior  est   mansuetus    cum    humilitate  , 
re,  de  patien-  qlKUT1  qUi  diuidit   praedam  cum   contumeliosis.  ln    Ecclesiaste  .  Esto  man- 
tia ,  et  de  hu-  suetus  ad  auJienJum  verbum,vt  intelligas  ,  et  cum   sapientia  Ioquere   re« 
sponsum   verum.  Item  illic  .   Fili  ,  in  mansuetudine  opera  tua  perfice,et 
ab  homine  diligeris  .   Itsm  .  In  corde  viri  boni  inuenietur  patientia  ;  nam 
jn  corde  insipientium  non  agnoscitur.   In  Pmuerbiis  .  M-dior  virpatiens, 
quam   fortis,  narn  qui  retinct  iram  ,  melior  est ,  quam  qui  ciuitatem  capit . 
Jtem  illic  .  Qui  parcit  vcrbum  proferre  durum  ,  prudens  est ;  patiens  alitem 
vir  copiosus  in  sapientia  ;  pusillanimis  autem  vehementer  insipiens  .   Item  . 
Omnis  opera  humilis  manifesta  apud  Deum  ,  nam  impii  in  die  malormn 
peribunt .  Item  illic  .  Responsum  humile  auertit  iram  .   Et  iteruw  in  Isaia . 
Ad  quem   respiciam  ,  dicit  Dominus,nisi  super   humi!em,et  quietum  ,  et 
tremcntem  verba  mea  1  In  Euangeiio  .  Omnis  ,  qui  se  exaltat ,  humiliabi- 
bitur  ;  et    qui  se  humiliat  ,   exaltabitur  .   In    Epistola  lacobi   .   Humiliate 
vos  ante  conspectum  Domini,et  exakabit   vos. 

i .     /;/  Prouerbiis  .   Gloriam   sapientes  possidebunt  ,   et   insipientes  diui- 


militate 


Cap.  XIII.De 
sapientia  . 


dunt  contumeliam  .  Item  ii/ic  .  Ornamentum  adolescentibus  sapientia  ,  glo- 
ria  autem  seniorum  cani.  Item  iilic  .  Cor  sapientium  possidebit  sensum  . 
ltem  ibi  .  Melior  sapiens  ,  quam  tortis  ;  et  vir  prudentiam  habens ,  quam 
ager  magnus  .  Item  ibi  .  Felix  sapiens,qui  in  sapientia  sua  veritatem,et 
iastitiam  meditabitur;  in  sensu  suo  cogitauit  circuminspcctionem  Dei  .  Itetn 
iliic .  Homo  sapiens  tacebit  vsque  in  tempus;  lasciuus  autem  ,  et  impru- 
dens  non  seruabunt  tempus  .  Item  iiiic  .  Sapiens  in  verbis  se  ipsum  af- 
fabilem   facit  .    Item  iilic  .   Horno  pius   in  sapientia  manet ,  sicut  sol  ;  nam 


TE5TIM0NIA  S.  SCRIPTVRAE  .  2  9  ? 

stultus  sicut  luna  immutabitur  .  Item  iliic  .  Cor  sapientium  in  domo  lu- 
ctus;et  cor  insipientium  in  domo  luxuriae  .  Item  iiiic  .  Vir  peritus  mul- 
tos  erudiuit ,  et  anime  suae  suauis  cst  .  Jn  lob  .  Quoniam  sapientia  est 
timere   Dominum  ,  abstinere  autem  se  a   mala  scientia  . 

1.     In  Ecc/esidste  .    Fili  ,  a  iuucntute  tua    excipe  doctrinam,  et   vsque  Cap.XIV.  De 
ad  annos  inuenies  sapientiam  .   Uem  illic  .  Fili ,  in  iuuentute  tua  tenta  ani-  COi>Liersauone 
mam  tuam,et  si  fuerit   nequam,  11011  des  ei  potestatem  .  Non  eniin  omni  luuei 
animae  omne  genus  placet  .  Uem  illic .  Adolescens  ,  Ioquere  in   tuacausa, 
vt  interrogatus    habeat  caput  («c)  responsum  tuum  .  In  multis  esto  in- 
scius  simul,et  quaerens  ,  in    mcdio   magnatorum   ne  praesumas  verbum  , 
et  vbi  sunt  senes ,  ne  multum    loquaris  ;  antc   grandinem   praecedit   coru- 
scatio,et  ante   hominem    verecundum  praecedit  gratia  . 

1.     ///  Leuitico  .  lurationi  non  suescas  os  tuum  ;  multi  enim  casus  in  Cap.XV.  No« 

illa,et   numinibus  non  admiscearis  ,  quoniam    eris  immunis  ab  eis;sicuti  laranaurn  >  cc 
•  1  ••  •  •  •      •  •  •      non  diccnamw 

enim   seruus  assidue  a   liuore   miiuitur,sic   omnis   uirans  ,  et  nommans  m  Cl 

,  .  ,  ...  .  .  ,  .  .  .    .    ialsum,  ct  non 

toto  peccato  non   purgabitur.    Item  .   Vir   multum    uirans   1  nplebitur  1111-  , 

1  ..'      ?.  .  ....  .  .  '  memieadum  . 

quitate,et  non   disceait  a   domo    lllius   plaga  ,  et  si   vane   lurauerit ,    non 

iustificubitur  .  l/i  Euangelio  .  Andistis  ,  quia  dictum  est  antiquis  ,  non  per- 

iur.ibis  ,  reddes  autem   Domino   iuramenta  tua  '.  Ego  autem   dico  vobis  non 

iurare  omnino  ,  neque  per  caelum,quia  thronus   Dei  est  ,  neque  per  ter- 

ram  ,  quia  scabellum  pe.lum  eius  est  ,  neque   per   lerosolymam  ,  quia  ci- 

uitas  est   magni    regis  .   Neque  per  caput   tnum  iuraueris ,  quia   non   potes 

Vnum   capillum   album  facere  ,  aut  nigium  .  Sit  autem  sermo  vester  :  est, 

est ;  non  ,  non  .  Qtiod   autem  abundantius  est  ,a  malo  est  .  \n  Prouerbiis  . 

Arcessit  fJsa  testis   iniustus  ,  ct   immittet    iudicia    in   fratres  .    Item  illic  . 

Testis  autem  velox  Iinguam  habebit   iniqiiam  .  Item  illic .  Eripiet   de  ma- 

lis   animam   testis  fidelis  ;  incendit  autcm  falsa  dolosus  .   Item  iltic  .   Vir  mu- 

tabilis   linguam  incidit  in  malis  ,  testis   falsus  non  erit  impunitus  ,  qui  quum 

accusat   iniuste,  non  euadit  .  Item  iitic .    Testis  mendax  peribit ,  vir  autem 

obcdiens  caute  loquitur  .    Item  illic  .  Claua ,  et  gladius,  et  sagitta  perni- 

ciosa  sunt  ;  sic  et  \ir  stultus  ,  qui  aduersus  amicum  suum  falsum  testimo- 

nium  dicit  .  Item   iiiic  .  Lingua  mendax  odit  veritatem  ;  os  autem    incon- 

tinens  facit  seditiones  .  lu  Sopientia.   Os  autem  ,  quod   mentitur ,  occi.lit 

■nimam  .  Non    velle  mentiri  omne  mendacium  ,  assidtiitas  enim  illius   11011 

est  bona  .   Uem  illic  .   Melior  est   paupcr   ambulans  in   veritate  ,  quam   di- 

ues  mendax  .  In  lereinia  .  Omne  mendacium  non  est  de  veritate  .  ///  tsalmo  . 

Perdes  eos,  qui  loquuntur  mendacium  . 

I.     In    Prouerbiis  .  Mulier  autem   virorum   pretiosas  animas   capit  .   AI-  Cip.XVLNon 

ligabit   quis   in  sinum    ignem  ,  vestimcnta   autem   non  comburet  i  Aut  am-  «ornwanduoi  • 

bulabit   super  carbones  ignis  ,  pedes  vero  non  comburet  ?  Item  il/ic  .  AJul- 

ter  atitcm  propterinopiam  sensum  interitum  (sic)  animae  suae  aoquirit  do- 

lores,et    turpitudines ;  super  opprobrium  autem  eius  non  delebitur  .  Abo- 

minatio  est  Domino  cogitatio  iniqua  ,  sanctorum  autem   sermones  pudici 

sunt  .  Item  illic  .  Viri  amantis  sapientiam  laetabitur  puter ;  qui  autem  pa- 

'scit  mcrctrices ,  perdet  diuitias .  \u  Ecclesiaste  .  Nou  des  foraicari  aniai.na 


19$  A  P  P  E  N  D  I  X     XI. 

tuam  in  illo  ,  ne  perdas  te,et  hereditatem  tuam  .  Item  .  Viniim ,  et  mu- 
lieres  apostatare  faciunt  sapientes ,   et  arguent  sensatos;et  qui  se    iungit 
fornicariis ,  erit  nequam  putredo  ,  et  vermes  hereditabunt  illum  .  In  Euan- 
gslio  .  Omnis,qui  viderit  mulierem  ad   concupiscendum  eam  ,  iam    moe- 
chatus  est  in   corde  suo  .  Item  ibi .  Omnis,qui   dimiserit  vxorem  suam  , 
et  aliam  ducit,  moechatur  ;  et  qui  dimissam  a  viro  duxerit  ,  mocchatur. 
In  ExeJo  .  Et  facies   illis  braccas  lineas ,  vt  tegant  verecundiam  corporis 
a   lumbis,vsque  ad  genicula . 
Cap.  XVII.  I-       i.     In  Prouerbiis  .  Odium  suscitat  contentio  ;  omnes  autem  non  conten* 
tem  de  conti-  dentes  protegit  amicitia.  Paulus  ad  Timotheum.  Profanas  autem  vocum  noui- 
nentia  oris  .      tates  deuita  ,  multum  enim  proficiunt  ad  impietatem  ,  et  sermo  eorum,  vt  can- 
cer,  serpit  .bi  Psalmo  cxxxiv.  Vir  linguosus  non  difigetur  super  terram  .  In 
Prouerbiis  .  Ex  multiloquio    non  effugies  peccatum  ;  parcens  autem    labiis 
sapiens   erit  .   Item  illic  .  Qui   multis   vtitur  verbis  ,  laedit  animam   suam  . 
forte,  mutum  Item  illic  .  Multum  te    faciens  ,  videris  sapiens  esse  .  Item   iliic .  Qui   re- 
^tomultum.    spondit  verbum  prius,quam  audiat,  stultitia  est  illi,  et  opprobrium  .  Item 
illic  .  Mors,et   vita    in   manibus    linguae   est,  qui   autem    continens    est  , 
edet   fructus  eius  .  Item  illic  .  Qui  custodit  os  suum  ,  et  linguam  ,   con- 
seruat   de  angustiis  animam  suam  .  Item  illic  .   Si  videris   virum   velocem 
in  verbis  ,  scito  ,  quia  spem  habet  magis  insipiens  ,  quam  ille  .  Item  illic  . 
Noli  tacitus  esse  in  lingua  tua  ,  et  inutilis,et  remissus  in  operibus  tuis . 
Item   illic  .  Qui  susurro  est  in  omnibus,  et  non  necessario,odietur .  Item 
illic  .  Tacitus  ,  et  sensatus  honore  ,  honorabitur  .  ltem  illic .  In  medio  sen- 
satorum  serua  verbum    temporis  .  In  medio  autem   tractantium    assiduus 
esto  .  Item  itlic .  lndisciplinose  non  suescas  os  tuum ,    est  enim   illic    ver- 
bism   peccati . 
Cap.  XVIII.       '•     ln  Prouerbiis .  Proterua    res  est    vinum,  et    iniuriosa  ebrietas  ;  o- 
Fuciendam  e-  mnis  autem  stultus  his  commiscetur  .    Item  illic  .  Noli  esse  vinolentus , 
briecatcm.       neque  extenclas  te  ad  emendandam  carnem;omnis  enim  ebriosus,et  for- 
nicarius  mendicabit ,  et  vestietur  conscissos  pannos  ,  et  omnis  somniculo- 
sus .  Item  illic  .  Si  enim  inficias  ,  et  calices  dederitis  oculos  vestros  (  sic  )  no- 
uissimo  ambulabitis  nudiores  pilo  .  Item  illic  .  Potentes  ,  qui  iracundi  sunt, 
vinum  non   bibant ,  ne  ,  quum  biberint ,  obliuiscantttr  sapientiam,  et  recte 
forte ,  infimis  non  possint   iudicare  infirmibus  .  ltem  illic .  Spinae  nascuntur  in  manibus 
pro infirmibus.  ebriosi .  ///  Ecclesiaste .  Vinum  ,  et  mulieres  apostatare  faciunt  sapientes  ,  et 
arguunt  sensatos ,  et  qui  se  iungit    fornicariis ,  erit    nequam    putredo,  et 
vermes  hereditabunt  illum  .  Item  illic  .  Mulier  ebriata  ,   et  erronea  ,  ma- 
gna  ira  ,  et  contumelia ,  et   turpitudo  illius  non   tegitur.  Item  illic  .  Ho- 
mini  disciplinato  vinum  exiguum ,  et  in   dormiendo  non  laborabit  ab  ilio  , 
et  non  sentiet   dolorem  vigiliae  .  Item  illic  .   Diligentes  vinum    nolite  pro- 
uocare,  multos  enirn  exterminauit  vinum  .  Sicut    ignis  probat    ferrum  du- 
rum,sic  vinum   corda  superborum  arguet  ;  aequa  vita  hominibus  vinum, 
non  ebrietate  .  Vinum  in  iucunditate   creatum  est ,  non  in   ebrietate  ;  ab 
initio  exultatio  animae,  et  cordis    vinum   modice  potatum  .  Vinum    mul- 
tum  potatum  ,  irritationem  ,  et  iram  ,  et  ruinas  multas  facit  ebriositatis  ani- 

mosi. 


TESTIMONIA  S.SCRIPTVRAE.  207 

mositas  .  fff  Ecclesiasticis .  Optimum  est  ire  in  domum  Iucfus  ,  quam  in 
domum  potationis  .  Paulus  ad  Ephesios .  Nolite  inebriari  vino  ,  in  quo 
est  luxuria  ,  sed  implemini  Spiritu  sancto  .  Item  ad  Corinthios  .  Non  ebrio- 
si ,  non  maledici  regaum  Dei  possidebunt  .  In  Prouerbiis  .  Nolite  inten- 
dere  fallaciae  mulieris  meretricis  ,  quae  ad  tempus  impinguat  tuas  fauccs : 
nouissime  tamen  amarius  felle  inuenies  ,  et  acutior  erit  magis  ,  quam 
gladius  ex  vtraque  parte  acutus  .  Item  illic .  Noli  nimius  esse  alienae  , 
neque  coniungaris  amplexibus  eius ,  (  quae  )  non  esttua.  Item  ////'c.Fili, 
non  te  vincat  formae  desiderio  ,  neque  aspiaris  (sic)  oculis  tuis,  neque 
rapiaris  palpebris  tuis  ;  pretium  meretricis  quantum  est  vnius  panis  i  Itent 
illic  .  Sicut  tinea  vestimentum ,  et  vermis  lignum,  ita  virum  perdet  mu- 
Iier  maligna.  Iter»  illic .  Ne  respicias  mulierem  multiuolam  ;  ne  fortein- 
cidas  in  laqueos  eius.  Cum  saltatrice  ne  assiJuus  sis  ,  nec  audias  illam  , 
ne  forte  pereas  in  efficatione  illius.  Itcm  illic .  Non  des  mulieri  potesta- 
te  animae  tuae,  no  gradiatur  in  virtute  tua  ,  et  confundaris  .  Non  des  for- 
nicariis  animam  tuam  in  nullo  ,  ne  perdas  te  ,  et  hereditatem  tuam  .  Ne 
vageris  in  vitiis  ciuitatis,  nec  vageris  in  plateis  eius,auerte  faciem  tuam  a  mu- 
liere  composita  ,  et  non  respicias  speciem  alienam  .  Omnis  mulicr  quae- 
stuaria  ,  quasi  stercus  in  via  ,  concuic.ttur .  Speciem  alienae  mulieris  mul- 
ti  mirati  reprobati  sunt  .  Colloquium  enim  eius,  quasi  ignis  exardet  . 
Cu.ti  aliena  muliere  non  accumbas  supra  cubjtum  ,  et  non  alterceris  cum 
illa  in  vino  ,  ne  forte  declinet  cor  tuum  ad  illam  ,  et  sanguine  labaris  ira 
perditione . 

l.     In  Prouerbiis  .   Qui  parcit   baculo,  odit    filium  suum  ;  qui  diligit  3  Cap.X1X»P3r- 
diligenter  erudit  .  Item   illic  .  Non  latet  turpatum  in  filio  non  erudito .  uulos   emcn- 
Item   illic  .  Noli  cessare  paruulum   emendare,  quoniam ,  si  percusseris  eum     dandos   in- 
virga ,  non  morietur;tu  quidem  percutics  eum  virga,  animam  autem  eius  scientes . 
liberabis  a  morte  .   Item    illic .  Hrudi  filium   tuum  ,   et  exhiJarabit  te,  et 
Hobit  decorem  animae  tuae  .  ltem  illic  .  Iuuenis,  qui  cum  sancto  est ,  di- 
recta  est  via  eius  ,  auris  audit  ;  oculus  videt  ,  et  opera   Domini    vtraque  • 
ln  Ecclesiastc  .  Filii  tibi  sunt  i  erudi  illos  a  pueritia  illorum  ;  filiae  tibi  sunt  i 
custodi    corpus    illarum  ,  et  non  hilarem  facicm  tuam  ostendas   ad  iilas. 
Item  illic  .  Qui  diiigit  filium  suum  ,  assiduat   illi  flagella  ,  vt  laetetur  in 
nouissimo  suo  ,  et  non  palpet  ostia  proximorum  ;  qui  docet  filium  suum , 
lar.labitnr    in   ilio  ,  ct  in   medio  amicorum  honorabitur  in  illo  .   hem  il- 
iic  .   Qui    docet  filium  suum    in  zelo  ,    mittit    inimicum  ;  mortus   est  pa- 
ter,quasi   non    mortuus;   similcm   enim    relinquet    post    se  .    Ittm   illic. 
F(]uus  indomitus  vadit   dumis  ;  filius  remissus  vadit  praeceps  .  Curua   cer- 
uiccm  eius  in  iuucntute,  et   tunde  latera  cius,dum   infans  est,    ne  forte 
crescat ,  et  non  duret  ,  et   non  obaudiat  te  ,  et  sit  dolor  animae  tuae  .   I» 
Ecclesiaste  .  Cum    sancto   assiduus  esto  ,  qucmcumque  cognoueris   conscr- 
uantem  timorem  Dei ,  secundum  virtutem  tuam  cauc  tibi  a   proximo  tuo, 
et   cum   sapicntibus  ,  et  scnsatis  tracta  . 

1.     ln  Datteronomio  .  Non    crit    in   domo   tua    pondus  grandc  ,  et   pu-  Cap.XX.  Iiutns 
sillnm  ;  non  crit  in   domo  tua   mcnsura  grandis  ,  ct  pusiJla ;  pondus  vcro ,   mensuras,   et 
Tom.VlI.  P    p  pon^ra. 


29S  APPENDIXX  I. 

et  mensura  iustum  sit  tibi ,  vt  multorum  dierum  sis  super  terram  ,  quam 
Dominus  Deus  tuus  dabit  tibi  in  sortem  ,  quia  abominandus  est  Domi- 
no  omnis,  qui  facit  iniusta.  \n  Prouerbiis  .  Statera  iniqua  abominatio  est 
coram  Domino  ;  pondus  autem  aequum  acceptum  est  ei .  Item  iilic  .  Abo- 
minatio  est  Domino  duplex  pondus  ,  et  statera  dolosa  non  bonum  ante 
eum  . 
Cap.XXI.De  i.  Item  illic .  Statim  vt  voueris  votum  Domino  ,  non  tardabis  red- 
voto  .  ,3ere  iHud  •  tu  itaque  ,  quod  voueris,  redde  ;  melius  est  non  vouere  ,  quam 

vouisse  ,  et  non  soluere  .  In  Ecclesiaste  .  Stukus  in  risu  exaltat  vocem 
suam  ;  vir  autem  sapiens  vix  tacite  ridebit .  Item  illic  .  Melius  est  indi- 
gnatio  ,  quam  risus,qui.t  in  vultu  oblectabiutr  ;  cor  sapientium  in  domo 
fuctus  ,  et  cor  insipientium  in  domo  luxuriae  .  In  Eleuteronomio  .  Non 
erunt  res  viriles  super  mulierem ,  nec  induetur  vir  vestem  muliebrem  ; 
quia  abominatio  est  Domino  ,  qui  fecerit  fu.ec  .  Item  illic .  Non  morien- 
tur  parentes  pro  filiis;et  filii  non  morientur  pro  parentibus  ;  sed  vnus- 
quisque  in  suo  peccato  morietur  .  Paulus  ad  Ephesios  .  Et  vos ,  parentes, 
nolite  prouocare  ad  iracundiam  filios  vestros  ,  sed  nutrite  illos  in  tlisci- 
plina  ,  et  correptione  Domini.  \n  Osee  Propheta  .  Seminate  vobis  iusti- 
tiam  ,  et  vindemiate  fructum  vitae  ;  exquirite  vos  lumen  iustitiae  ,  susti- 
nete  Domino ,  donec  veniat  vobis ,  fructus  iustitiae  eius  vindemiate  .  In 
Prouerbiis  .  Quis  gloriatur ,  mundum  se  habere  cor ,  aut  quis  audebit  di- 
cere  ,  purum  se  esse  a  peccatis  i  Item  illic  .  Fili ,  in  mortuo  tuo  produc 
Jacrymas,  et  quasi  dura  passus  incipies  plorare  ,  ct  secundum  iudicium 
contege  corpus  eius  ,  et  non  despicias  sepulturam  illius  ;  propter  delatu- 
ram  amare  fles  luctum  illius  unius  diei,et  consolare  propter  tristitiam  . 
Cap.XXII.NoD  i.  /;/  Exodo  .  Non  facietis  furtum  ,  et  non  mentiemini  .  In  Prouer* 
Iraudandum  ,  biis .  Qui  petitur  cum  fure,odit  animani  suam  .  Paulus  ad  Corinthios . 
C\  a  n°n  ^011  ful"esJnon  auari,non  ebriosi ,  non  maledici ,  non  rapaces  regnum 
°     '  Dei  possidebunt  .  /;;  Prouerbiis  .  Esto  confidens  in  toto  corde  tuo  in  Do- 

mino  ;  in  tua  autem  sapientia  noli  extolli  .  Item  illic  .  Noli  esse  sapiens 
apud  te  ;  time  Dominum  ,  et  declina  a  malo  ,  tunc  sanitas  erit  corpori 
tuo  ,  et  diligentia  ossibus  tuis .  ltem  ibi .  Vidi  virum  aestimantem  ,  se  sibt 
sapientem  esse  ;  spem  autem  habuit  magis  insipiens  ,  quam  ille.  ln  Esaia  . 
Vae  his,qui  sapientes  sunt  apud  se ;  et  in  conspectu  suo  prudentes .  Pau- 
lus  ad  Romanos  .  Dicentes  enim ,  se  esse  sapientes  ,  stulti  fiunt  .  Ad  Co- 
rinthios  .  Vbi  sapiens  ,  vbi  scriba  ,  vbi  conquisitor  huius  seculi  i  Nonne 
stultam  fecit  Deus  sapientiam  huius  mundi  l  Item  illic  .  Nemo  se  fallat  . 
Si  quis  videtur  sapiens  esse  in  hoc  mundo  ,  stultus  fiat  ,  vt  sit  sapiens  . 
Nam  sapientia  huius  mundi  stultitia  est  apud  Deum  .  Sciptum  est  enim  : 
Comprehendam  sapientes  in  astutia  eorum  ;  et  iterum  :  Nouit  Dominus 
cogitationes  sapientium,  quia  vanae  sunt  .  In  Ecclesiaste  .  Melius  est  tibi 
dici  ,  ascende  ad  me ,  quam  humiliare  in  conspectu  potentis  .  \n  Eaodo  . 
Non  enim  aduersus  nos  murmuratio  vestra,  sed  aduersus  Deum  .  Paulus 
ad  Thessalonicenses  .  Qui  spernit  hominem  ,  non  hominem  spernit ,  sed 
Deum  .  Ad  Romanos  .  Sicut  enim   per  inobedientiam  vnius  hominis  pec- 


TESTIMONIA  S.  SCRIPTVRAE  .  299 

catores  constituti  sunt  multi ,  ita  et  per  vnius  obedientiam  iusti  consti- 
tuuntur   multi. 

1.     In  Prouerbiis  .  Qni  fidit  in'falso,hic   ventos  pascit  ;  ipse  autem  se-     q3P  XXIII 
quitur  aues  volantes  ;  derelinquet   enim  viam  vineae  suae,  et  orbitas  cul-     Altiora  non 
turae  agri  sui  errabit  ;  pe-rambulat  autem  per    arida ,  et  dcserta ,  et  ter-  scrutari  ,  ne- 
ram   constitutam  in  siccitatibus ;  congregat    autem    manus   suae  sterilita-  queaudirehae- 
tcm  .  Item  illic  .  Sec:de  ergo  ab  aqua  alicna,et  a  fonte  alieno  noli   bi- ret'cos  • 
bere  ,  vt  multo  viuas  tempore,  et  adiicientur   tibi  anni  vitae  .  Item  iitic . 
Qui  scctatur  vana  ,  eget  sensibus .  Noli  adiiccre  ad  mandata  eius  ,  ne  ar- 
guaris  ,  et  mendax  sis  .  //;  Ecdesisste  .  Altiora  te  ne  quaesieris  ,  et  for- 
tiora  ne  perscrutaueris    ,  sed  quae    praecipit    tibi    Dominus ,    illa    cogita 
semper  ;  et    in    pluribus  eius  non   erit  cor;multos  enim    reducit    suspicio 
eorum  ,  et  in  vanitate    detinebit    sensum    illorum  .  In  libro  Sapientiae  . 
Diificile  aestimamus  ,  quae   in  terra  sunt  ;  et  quae  in   prospecto  sunt ,  in- 
uenimus  cum    labore ;  quae  autem    in  caelis  sunt  ,  quis  inuestigauit  i  Sen- 
sum  autem  tuum  quis  scit ,  nisi   tu  dederis  sententiam  ? 

1.  /'-;  Ecclesiiste .  Qui  baptizatur  a  mortuo,quid  profecit  Jauatio  eius  \  C3p.XXIV.  De 
Sic  et  homo  ,  qui  ieiunat  in  pcccatis  suis,  et  iterum  eadem  facit  .  Quid  ieiiinio  . 
profecit  humiliando  se  l  Orationcm  eius  quis  exaudict .;  Sacrificium  saluta- 
re  attendere  mancLtis  ,  et  discedere  ab  omni  iniquitate  .  /;;  Euangelio  . 
^ium  autem  ieiunatis ,  nolite  fieri ,  sicut  hypocritae  ,  tristes  .  Extermi- 
nant  enim  facies  suas ,  vt  pareant  hominibus  ieiunantes  .  Amen  dico  vo- 
bis  ,  perceperunt  mercedem  suam  ;  tu  autem  quum  ieiunas  ,  vnge  caput 
tuum  ,  et  faciem  tuam  laua  ,  ne  videaris  hominibus  ieianans,  sed  patri  tao , 
qui  vi.let  ia  abscondito  ,  et  pater  tuus  ,  qui  videt  in  abscondito  ,  rcd- 
det  tibi . 

1.     //;  Proaerbm  .  Vade  ad  formicam,o  piger  ,et  aemulare  viJcns  vias  Cnr.XXV.  iio- 
eius,et  esto  illa  sapientior  .  llla  eni;n  quum  agrum  non  possideat,  neque   mini    exem- 
compellentcm  se  habeat  ,  neque  sub  domino  sit  ,  quomodo  parat  aestate  r'il;11     formi- 
Eli-icnta  .'  Copiosam  autem  facit  in  messe  repositionem  .  Vel  vadead  apem,  c.ae  »  vel  ai1:s 
et  disce ,  qaam  laboriosa  est ;   operationem  autem  qusm  sanctam   merca-  .  P't 

lur.  Cuiuslabores  rcgcs  ,  et  mediocres  ad  sanitatem  proferunt ,  gratiosa  est 
aute-.n  i.i  omnibus  ,  et  gloriosa  ,  et  quum  sit  viribus  infirma  ,  sapientiam 
praedic.;ns  producta  cst  .  Vsque  quo  piger  iacebis  r  quando  autcm  surges  ? 
Modicum  qiridcm  dormis  ,  modicum  autem  sedes  .  Modicum  vere  dormi- 
tas,  modicum  autem  manibus  amplecteris  pcctus  .  Dcinde  adueniet  tibi  , 
sicut  malus  viator  ,paupert..s  ,  inopia  autem  ,  sicut  bonus  Cursor,  fugiettc. 
/  iitic .  [ncrepatus  piger  non  ernbcscit  .  Similiter  autem  ,  qui  matant 
triticum  in  messe  .  Ueip  ibi .  Desideria  pigrum  occidunt  ,  non  enim  de- 
stinat  manus  facere  aliquid  .  Itev;  .  Occasiones  quacrit  piger  ,  et  dicit  : 
1  >  iu  plateis  est  ,  in  platcis  autem  homicidae  .  ltem  iui  .  Sicut  ostium 
in  cardine  vertitur  ,  ita  piger  in  lecto  suo  .  Itcm  ibi  .  Sapicntior  sibi  pi- 
gcr  videtur  ,  quam  qui   in   multitudinem   fcrct  nuncium  . 

1.     Vir  stukus  mala  sibi  fabricat  3  in  suis ai  biisthssaurieat  igneni»  Cap.XXVI  Lt 

Non  conueniunt  stulto  lubia  fidelia  ,  neqne  iusto  labia    mendacia  .  Itjm  stutto . 

P]>    2 


3oo  A  P  P  E  N  D  I  X     XI. 

illic  .  Vt  quid  abundant  diuitiae  stulto,  possidere  autetn  sapientia  insen- 
satis  non  poterit  ?  Item  .  Jra  est  patri  filius  insipiens  ,  et  dolor  matris 
eius  .  Item  ibi .  Non  desiderat  sapientia ,  cui  deest  sensus  ;  magis  enim 
dicitur  imprudentia  .  Item  ibi  .  Os  hominis  stulti  contritio  est  ei ;  Iabia 
autem  cius  laqueus  animae  eius  .  Item  illic  .  Grauis  est  lapis ,  et  vix  por- 
tabilis  arena,ira  autem  stulto  grauius  est  ambobus  .  Item  illic  .  Sicut 
canis ,  qui  conuertitur  ad  vomitum  suum,  et  odibilis  efficitur,  sic  stul- 
tus  malitia  sua  reuersus  in  peccatis  suis  .  Item  illic .  Qui  minoratur  cu- 
te,  cogitat  inania  ,  et  vir  imprudens,  et  errans  cogitat  stulta  .  Cor  fatui  , 
quasi  vas  confractum  ;  et  omnium  scientia  non  tenebit  domos  .  Fatuo  clau- 
sa  sapientia,  et  scientia  sensati  enarrabilia  verba.  Compedes  .  Pedes  stul- 
torum  doctrina ,  et  quasi  vincula  manus  dextrae  ;  fatuus  ia  risu  exaltat 
voccm  suam  ,  et  vir  s.  piens  vix  tacite  ridebit  .  Item  illic  .  In  ore  fatuo- 
rum  cor  illorum  ,  et  in  cor.le  sapientium  os  illorum  .  Qui  docet  fatuum 
sapientia  ,  quasi  inglutinat  usta  .  Item  illic  .  Arenam,  et  salem  ,  et  mas- 
sam  ferri  facilius  est  portare  ,  quam  hominem  imprudentem  ,  et  fatuum 
impium  .  Item  illic  .  Cum  fatuis  nec  consilium  habeas  ;  non  enim  pote- 
runt  continere  .  Item  i»  lsaia  propheta  .  Stultus  stulta  Toqiiitur  ,  et  cor 
eius  vana  intclligit . 
Cap  xyVII.  '•  ^n  Prouerbiis .  Anima  bene^icta  omnis  simplex  ;  vir  autem  animo- 
Iracundiamde- sus ,  vel  iracundus  non  honeste  agit  .  Iten  illic .  Stukus  ipse  eadem  die 
ponendam  .  pronunciat  iram  suam  ,  occultat  autem  contumeliam  suam  astutus  .  Itern 
illic  .  Sunt  ,  qui  dicendo  vulnerant  ,  vt  gladii  .  Iracundus  agit  sine  consi- 
lio ;  vir  autem  prudcns  multa  sustinet  .  Ira  perdet  etiam  sapientes  ,  re- 
sponsum  autem  humile  auertit  iram  .  Item  .  Vir  iracundus  parat  lites  %, 
patiens  autem  etiam  futuras  mitigat .  Item .  Noli  esse  amicus  viro  ani- 
nioso  .  Cum  amico  autem  iracundo  noli  commorari  ,  ne  forte  discas  vias 
cius  ,  et  sumas  laqueum  animae  tuae;totam  iram  suam  profert  stultus  y 
sapiens  autem  dispensat  eam  per  partes  .  Item  .  Vir  animosus  fodit  con- 
tentionem  ;  vir  autem  iracundus  exsorbuit  peccata .  /*  Ecclesiaste .  Homo 
iracundus  exhorruit  Jitem ,  et  vir  peccator  turbauit  amicos  .  In  medio 
pacem  habentium  mittit  delaturam  .  Item  illic  .  Zelus  ,  et  iracundia  mi- 
nuit  dies ,  et  ante  tempus  senectam  adducit  cogitatus  .  Item  illic  .  Noli 
festinare  spiritu  tuo  irasci ,  quia  ira  in  sinu  stultorum  requiescit  .  pau- 
lus  ad  Ephesios  .  Nunc  deponite  vos  omnem  iram  ,  imlignationem  ,  ma- 
Jitiam  ,  blasphemiam  ,  multiloquium  .  In  Euangelio  .  Oinnis,  qui  irascit 
fratri  suo  sine  causa,reus  erit  iudicio.  Item  .  Qiiicumque  autem  dixerit 
fratri  suo  ,  racha  ,  reus  erit  concilio  ;  quicumque  vero  dixerit ,  fatue,  reus 
crit  gehennae  ignis . 
r-      Vvi7tTi         '•     ln  Ecclesiaste  .  Esto  mansuetus  ad  audiendum  verbum  ,  vt    intelli- 

Cap.  AAVllJ,  ,  .       ,,  , ..         „  . 

Hic  mixti  8as '  et   cum   saPJentia  loquere  responsum  .   In  trouerbtis  .  Seruus  prudens 

obtinebit  dominorum  imprndentia  ,  et  inter  fratres  diuidet  partem  .  Itern 
iilic  .  Filio  doloso  nihil  erit  boni,  seruo  autem  sapienti  prosper  erit  actus. 
Jn  Ecclesiaste  .  Si  est  tibi  seruus  fidclis  ,  sit  tibi,quasi  anima  tua  ,  et 
quiisi  frutrcm }  sic  iikim  tracta ;  quia  in  sanguinem  animae  tuae  comparar 


TESTIMONIA  S.  SCRIPTVRAE  .  501 

sti  illum  .  Si  Jaeseris  illnm  ininste  ,  et  extollens  se  discesserit  ,  quem  quae- 
ris,  et  qtia  via  quaeris  illum  f.  Item  iiiic  •  ln  Prouerbiis  •  Lucerna  est  man- 
datum  legis  ,  sicut  vua  acerba  dentibus  nociua  est ,  et  fumus  octilis  ,  sic 
iniquitas  eis  ,  qui  vtuntur  eam  .  Item  ibi  .  Homo  autem  se  occidit  per 
malitiam  suam  .  Item  iiiic.  Per  quae  pecc^t  quis,per  haec  et  torquetur . 
Jtem  iliic  .  Dominus  constituit  hominem  ,  et  reliquit  illum  in  arbitrio  suo , 
adiecit  mandata  ,  et  praecepu  ,  si  volens  mandata  seruare ,  et  fidem  pla- 
cidam  facere ,  apposuit  aquam  ,  et  ignem ,  ad  quod  vis,extende  manum 
tuam;ante  hominem  vita,et  mors  ,  bonum  ,  et  malum ,  quod  placuerit, 
dabitur  illi.  Item  iliic .  Sicut  tinea  vestimentum,  et  vermis  lignum,ita 
tristitia  nocer  cor  .  Item  .  Cor  laetum  bonam  voluntatem  facit  ;  viro  au- 
tem  trNti  arescunt  ossa  .  Itt  leremia,  Maledictus  homo  ,  qui  spem  hubet 
in  homine  ,  et  confirmauerit  carnem  brachii  sui ,  et  a  Domino  reccsserit 
cor  eitis  .  Item  iilic  .  Qui  coi.fidunt  in  hotnine  ,  maledicti  sunt  ,  quoniam 
Deu>  lihil  feeit  illum  .  ln  i  cct.siaste  .  Non  desis  plorantibtts  in  corro- 
gatione,  et  cum  lugeotibus  ambula  ;  non  pigriteris  visitare  infirmum  , 
extus  (  sic  )  enim  in  dilectione  firmaberis  .  tauius  ad  Roma:ios  .  Liui- 
du  t  :io  corpus  meum»et  sernituti  afficio  ,  ne  quum  aliis  praedicatte- 
!  reprobus   efficiar  .  /;;  Vrouerbiit .  Domos   supcrborum    destruet 

Domi.uis.  Item  iilic.  Qui  altam  facit  domum  suam  ,  quaerit  ruinam  . 
Item  iliic  .  Gum  s.  pientia  aedificabitur  domus  ,  et  cum  inteliectu  erigi- 
tur;cum  sj.is.i  implentur  horrea  plena  omnibus  bonis  ,  et  pretiosis  .  lte>n 
iilic  .  Non  enim  omnem  borninem  inducas  in  domum  tuam ;  multae  enim 
insidiae  stint  dolosi  .  /•/  Caniicis  .  Cauete  vobis  a  vulpibus  pusillis,ex- 
terminantibus  vine«s .  Vae  his,qui  prophetant  de  corde  suo ,  et  omnino 
non  vident,sicut  vulpes  in  descrto  .  I»  Enatigelio  .  Alii  h.borauerunt  , 
et  vos  in  h.bores  eorum  introistis  .  Itera  itiic.  Qtiicumque  dimiserit  vxo- 
rem  suam  ,  excepta  fornicationis  causa  ,  et  aliam  duxerit ,  adulterat  .  Uem 
iiiic  .  Si  peccauerit  frater  tuus  in  te,corripe  illum  ,  et  si  poenitentiam 
egerit ,  dimitte  illi ;  et  si  septies  in  die  peccauerit  in  te,et  septies  in  die 
conuersus  ftterit  ad  te  ,  dicens  ,  poenitet  me  ,  dimitte  illic  .  Item  illic  . 
Qtti  seminat  bonum  semen  ,  est  Filius  hominis,  ager  autem  hic  mundtts  ; 
bonum  vero  semen  hi  sunt  filii  rcgni .  N..m  zizania  filii  sunt  iniqui  ;  ini- 
micus,qui  seminauit  ea ,  diabolus  est ;  messis  autem  consummatio  seculi 
est  ;  messores  autem  angcli  stint .  Sicut  et  ergo  colliguntur  zizaniae,  et 
igni  conburuntur,  sic  erit  in  consumatione  secuJi .  la  &a<.o„.one .  Sex  sunt, 
quae  odit  Dominus,et  septimum  ,  quod  dotestatur  anima  eitis;  oculum  sub- 
Jimem  ;  linguam  mendacem  ;  manus  elTundentes  innoxium  sanguinem  ;  cor 
machinans  cogitationes  pessimas;  pcdes  veloces  ad  currcnJum  in  malum  ; 
proferentera  mendacium;  testera  fallacem;et  eum,  qui  seminat  inter  fra- 
trcs    discordias  . 

1.     Quatuor  sunt   perturbationcs  hominum   animae,  i.l  est,  cupiditas  ,  Cap.XXJX.Tc. 
laetitia ,  metus,   tristitia.   Ipstim   animum   csse  memoriam  ,  et    vim ,  quae  «'«nonia    Pa- 
memoi-ia    vocatur   .   lum   Htic  .  Octo   sunt    principalia   vitf.. ,  quac    linma-  ,rum  • 
num  lafcBtant  gcnus .  Pxiraum  gastrimargia,  quod  est  vcmris  ingluuiesj 


30J  A  P  P  E  N  D  I  X     XI. 

In  libro  Con- secundum   fornicatio,  tertium  philargyria ,  id  est ,  auaritia,  s!ue  amor  pe« 

luionum  (sci-  cuniae  ,  quartum   ira  ,  quintum  tristicia,  sextum  acidia  ,  id  est ,  anxietas, 

c  t,assiani).seu  t2ejjum  corJis  ,septimum  cenodoxia,  id  est ,  iactantia  ,  siue  vana  glo- 

ria  ,  octauum  superbia  . 

Cnp.  XXX.       i.     Quemadmodum  enim  flamma  comburit  siluam  ,  sic  visiones  malas 

Testimoniade  extinguit  esuries  .  Item  illlc  .  Somniculosus    monachus   inciJit   in  malis ; 

entenms    E-  qUj     autem    vigilat  ,  sicut  passer  erit   .  Itein   illic  .  Sicut    ignis  tabefacit 

uagrn  aa  Fra- ceram  }  jta  vjgj|ja  bona    cogitationes   pessimas  .  Illic  .  Qui    amat   argen- 

tnm,non  videbit  scientiam  ,  et  qui  congregat  illud  ,  obscurabitur .  Itiic  . 

Sicut   aurum,et  argentum    probat  ignis ,  sic  cor  monachi   tentatio  .   Itcm 

illic  .   Meiior  paupertas  cum   scientia  ,  quam  diuitiae  cum  ignorantia  .  Illic . 

Qucmadmodum   euolat  coruus  de  suo   nido  ,   ita   immunda   anima    de  suo 

corpore.  Illic  .  Sicut  africus  ventus    in   pelago ,    ita  furor  e  corde  viri  . 

Itoii    ii/ic.  Melior  est  secularis  in   infirmitate   seruiens    fratri    super   mo- 

ri3chum,non  miserentem  proximo  suo  .  Figer    monachus  murmurat  mul- 

ta,et  somniculosus  incusat   dolorem  capitis  sui  .   Monachus  bilinguis  con- 

ttirbat   fratres  ,  fidelis  autem    requicm   adducit  .  Melior  est  secularis  man- 

soetus  >  quam  iracnndus  monachus  ,  aut  animosus  .  Monachum  mansuetum 

dili^it   Deus  ,  turbulcntum   autem    repellit   a   se  .  Charitatem  praecedit  hu- 

militas  ,scicntiam  autem  dilectio  .  Sictit  enim   Iticifer  in  caelo,  et  sicut  nix 

in  paradiso  ,  sic  in  anima  miti   mens  pura   .   Inuestiganti  conuiuia   extin- 

guitur   lumen  ,  anima  autem  eius  videbit  tenebras  .   Statue  in  pondere  pa- 

nem  tiuim  ,  et  bibe  in  mensura  aquam  tuam  ,  et  spiritus  fornicationis  fu- 

giet  a  te  .   Da  senioribus  vinum  ,    et    infirmis   infer  escas  ,   propter  quod 

contriuerunt   carnes  in  iuuentute  sua  .  Vidi   iracundum   senem  ,  et    eleua- 

tum    in  tcmpore  suo,spem   autem   habuit  magis  iuuenis  ,  quam   ille  .   Qui 

diligit  apem  ,  manJucat  fanum  eius,  ct  congregans  cam  ,  replebitur  melle. 

Cip.  XXXI.       i.      Qtiamuis  inualidum    mox  laudaucris ,  plus   valebit  .  Si    parum  pon- 

Te^imomade  jerjs  portantem  quasi  admiratus  fueris ,  succumbit  .  Si  pigro   dixeris,  quia 

libro    S.  Mar-  ve]ox  est     continuo  euolabit .   Quamuis  generaliter   mukis   haec  superbiae 

tini,  non  iluus  ,  ,         •    r    .  i  r-  i  u-  • 

r-  ...    lubcs  inrcsta  sit,non   nlus  tamen  alns  metnenda  est  ,  quam    his  ,  qui  aut' 

Turonici  tpi-       ....  •  -       «•      •  •  ,•  .     •  •  • 

scopi  •  sed  iste  spintualiter  ad  pcrrcctionem  virtutum  ,  aut  carnaliter  ad  vitiorum  copiam  . 

pater  fuit  mo-  !■*■  semper  elationis  fortior  ventus  cst ,  vbi  et  honoris  fortior  altitudo,- 
nachorum.  Facile  credimus ,  et  antequam  iudicemur,  irasciinur  j  multi  enim  suspi- 
cionibus  impelluntur  ,  cx  vultu  ,  risuque  alieno  peiora  interpretati  in  nocti- 
bus  irascuntur .  Curiosus  ,  qui  inquirit ,  quod  de  se  dictum  sit  ,  et  mali- 
gnos  scrmones  ,  etiamsi  sccreto  sunt  dicti  ,  eruit ,  ipse  se  inquietat ;  dum 
enim  interpretantur  ,  ad  hoc  perducuntur  ,  vt  videantur.  Multas  iniurias 
transit ,  et  plerasque  non  accipit ,  quia  aut  eas  nescit,aut  si  scierit,in 
Judum  eas  ,  iocumque  conuertit  .  Si  bonus  vir  est  ,  qui  iniuriam  fecit ,  noli 
reddere ;  si  malus,no!i  imitari  ,  prudentiori  cede  ,  stulto  remitte  .  Regis 
quisque  intra  se  animum  habet,vt  licentiam  sibi  in  alios  dari  velit  ,  in 
se  nolit  .  Non  oportet ,  peccantem  peccata  corrigere  :  quod  si  tantum  ira- 
scatur  sapiens,  quantum  scelerum  indignitas  exigit ,  non  irnscendum  esc 
illi  ,  sed  insaniendum  .  Nihil  gloriosius,  quam  iram  amicitia  commutare> 


Ambrosii . 


TESTIMONIA  S.  SCRIPTVRAE  .  3o3 

Irascitur  aliquis  1  tu  contra  beneficus  prouoca,  cadit  statiin  simultas  .  Re- 
media  medicorum  non  in  accessibus  infirmitatum  ,  sed  in  remissionibus 
prosunt .  Crebro  siquidem  faciem  mendacii  veritas  retinet .  Crebro  men- 
dacium  specie  veritatis  occulitur .  Nam  sicut  aliquoties  frontem  amicus  , 
et  blandam  adulator  ostendit  ;  sic  verisimili  coloratur.  Lauda  parce  ,  vi- 
tupera  parcius;nam  similiter  reprehensibilis  est  nimia  laudatio ,  quam  im- 
moderata  culpatio  .  Prudens  numquam  otio  pascit  animum  ,  aliquando  ha- 
bet,  numquam  tame™  solutum  .  Humilitatis  virtus  non  verborum  elatio- 
ne  ,  sed  mentis  puritate  requiritur .  A  verbis  quoque  turpibus  abstine  , 
quia  licentia  eorum  impudentiam  nutrit  .  Sermones  subtiles  magis  (  sic  ) 
quam  facito  .  Omnes  tibi  pares  facies  .  Si  inferiores  superbiendo  non  con- 
temnas ,  superiores  recte  viuendo  non  timeas  .  Cunctis  esto  benignus,ne- 
mini  blandus  ;  paucis  familiaris  ;  omnibus  tamen  aequus.  Sanientia  cupi- 
do  ,  et  docili,quae  nosti ,  sine  arrogantia  postulanci  imperties  ,  quae  ne- 
scis,sine  occultatione  ignorantiae  tibi  postula  impertiri .  lustus  secreta 
non  proJit  ,  tacenJa  enim  tacet  ,  loquenda  loquitur ;  atqueitaalta  illi  paX 
est ,  et  secura  tranquillitas  ,  dum  alia  malis  vincuntur  ab  illo  mala  .  Ma- 
gnanimitas   est   nec   timendum    hominem  ,  nec  audacem  . 

i.  In  vite  religio  ,  in  oleo  pax  ,  in  rosa  pudor  sacrae  virginitatis  ino-  Cap.  XXXIi. 
Jescat  .  Frater  meus  candidus  ,  et  rubeus  ,  candiJus  merito  ,  quia  patris  De  hjro  sancu 
splendor  ,  rubeus  ,  quia  partus  est  virginis  ,  color  in  eo  fulget,et  rutilaC 
vtriusque  naturae  .  Cistitas  etiam  angelos  facit,qui  eam  seruauic  ,  ange- 
Jus  est  ,  qui  pcrdiJit  ,  diabolus  .  Virgo  est ,  qui  Deo  nubit  ;  meretrix,  quae 
deos  facit  .  Hinc  inuersis  vestigiis  filii  Noe  pudenJa  te.vcrunt .  Quae  pro- 
cax  vidit ,  moJestus  erubuic  ,  pius  texit  offensuros  ,  si  et  ipsi  vidissent  . 
Qiianta  vini  est  vis ,  vt  quem  diluuia  non  nudauerunt ,  vina  nudarent  ? 
Debet  enim  is,qui  docec,super  eum  ,  qui  docetur  ,  excellere  .  Tokrabi- 
lius  est  ,  mentem  virginem  ,  quam  carnem  habere  .  Vmbra  iudaeis  carna- 
libus  ,  imago  nobis,  veritas  resurrecturis  .  Tria  eni.n  haec  secunJum  le- 
gem  esse  cognouimus ,  vmbram  ,  imaginem,  veritatem  ;  vmbram  u\  lege, 
imaginem  in  euangelio  ,  in  iudicio  vcritatem  ,  et  iJeo  per  Moysen  Iex  per 
vmbram  ,quasi  per  hominem  ,  figura  per  legem  ,  per  lcsum  veritas  .  Qjid 
est  gazophylacium  ?  Consolatio  fiJelium  ,  sumptus  pauperum  ,  requies  _ge- 
norum  .  Pcccata  autem  aut  donantur ,  aut  delentur  ,  aut  teguntur ;  donaa- 
tur  per  gratiam  ,  dclentur  per  sanguinem  ,  teguntur  per  charitatem  .  (^iiod 
Dauid  dicic :  L'tue>a  me  du  lavgulnibui ,  il  esc  ,  a  peccatis  inortalibus  se 
postulat  liberari  .  Non  te  subiuges  potcstatibus  carnis  ,  quem  Deus  libe- 
rum  voluit .  Nulia  tibi  excusatio  de  ambitu  nuptiarum  est  ,  voluptatis 
sunt  ,  non  necessitatis.  Si  benignus  sis  erga  inJigentes,  magnus  cris  apud 
Deum  .  Qtiod  Deum  patrem  trocas,  hoc  in  actibus  tuis  ostende  .  Bona 
mcns  chorus  est  Dei,  mala  niens  chorus  est  daemonum  .  Quanta  vitia 
habct  anima,tot  et  dominos  .  Fiunlamentum  pLtatis  est  continentia  ,  cul- 
nicn  autem  pictatis  est  amicitia.  Nulli  suaJcnti  te  acquiescas  facere ,  quod 
non  cst  bonum  .  Pessiimim  est  pcccatoribus  in  vnuni  conucnire  ,  quuin 
pcccant.  Multi  cibi  impediunt    chariutem  ,  et  iucontinentiu  ciborum  iin- 


304.  APPENDIXXI. 

mundum  hominem  faciunt .  Non  cibi  ,  qui  per  os  inferuntur,  polluunt  ho- 
minem,sed  ea,  quae  ex  malis  moribus  proferuntur  .  Ea  excipe  a  Deo , 
quae  accipere  ab  homine  non  potes  .  Melius  est  lapidem  frustra  iactare , 
quam  verbum  .  Breuis  erit  in  sermonibus  sapiens  in  iudicio,  imperitiae  esc 
longa  narratio  .  Quum  praees  hominibus,  memento  ,  quia  tibi  est  Deus, 
et  iudicans  homines,  scito,  quia  et  ipse  iudicaberis  a  Deo.  Cole  sapien- 
tem  virum  ,  quasi  imaginem  Dei  viuentis  .  Nullum  propterea  honores , 
qui  habet  multas  pecunias ;  difficile  est  diuitem  saluari  .  Numquam  eris 
sapiens  ,  si  te  putaueris  s.pientem  .  Orationem  non  ©xaudit  Deus  homi- 
nis  ,  qui  egenum  non  exaudit  .  Qui  sapienti  non  obtemperat  ,  nec  Deo 
obtemperabit .  Quod  non  posuisti ,  non  tollas  ,  sed  sufficiant  tibi ,  quae  tua 
sunt  .  Temulentiam  quasi  infamem  fuge  ,  quia  qui  ventri  belluae  similis 
est  ,  vincitur  .  Quantum  Lborus  pro  corpore,si  tantum  pro  anima  labo- 
ras,sapiens  eris  .  Philosophum  hominem  ,  tamquam  Dei  ministrum  ,  ho- 
nora  post  Deum  .  Ministrare  Jiis  melius,  quam  ministrari  ab  aliis  .  Me< 
lius  est  per  famem  mori ,  quam  per  incontinentiam  ventris  animam  macu- 
lare  .  Verbum  de  Deo  qui  loquitur  his ,  quibus  110:1  licet ,  proditor  Dei 
putandus  est  .  Non  est  verum ,  quod  Deum  colat,qui  hominem  laedit  . 
Melius  est  nihil  habere,quam  multa  habentem  nemini  impertire  .  Si  non 
das  egentibus  ,  quum  possis,non  accipies  a  Deo  ,  quum  postulas  . 
XXXIII.  '•  Si  me  mea  rusticitas  faciebat  inualidum  ,  vestra  fieri  eredidi  fide  , 
Testinionia  de  qui  iubebatis  ,  idoneum  .  Necessariarum  tractatio  quaescionum  etsi  non  in- 
libro  Prosperi.  struet  inuenientis  ,  quOd  quaerit ,  animum  ,  exercet  salute  n  quaerentis  in- 
gcnium  .  Scientia  ,  sicut  sine  dono  Dei,quod  est  charitas,  inflat  ,  ita,  si 
ei  charitas  admisceatur,  aedificat  .  Sic  Hb  iniqtws  iusti  separati  sunt  in 
aeternum ,  vt  nec  iam  remunerati  praemium  finiant,nec  damnati  suppli- 
cium  .  Sicut  enim  corporalis  saturitas  omnes  saturos  aequaliter  habet , 
quamuis  singuli  cibos  ,  non  aequaliter  ,  sed  pro  possibilitate  perceperint ; 
ita  omnes  sancti  ,  etsi  fuerint  aliqua  graduum  suorum  diuersitate  distin- 
cti,omnes  vna  beatitudine  perfecti  erunt ,  quia  et  vna  perfectione  beati 
futuri  sunt  .  Nec  a  nobis  in  diem  iudisii  verba  quaerenda  sunt ,  sed  ope- 
ra  .  Qui  non  credideiit  ,  non  habendo  fidem  ,  nec  •  iustitiam  cordis  habere 
poterit ,  nec  salutem  .  Tam  grauis  sermo  debet  esse  pontificis ,  vt  ab  in- 
telligentia  sui  nullus,  quamuis  imperitus  ,  excludat  .  Sana  mens  incorpo- 
rabiliter  amplius  obedientiae  fructum  debet  appetere ,  quam  vitare  iniu- 
stae  obtrectationis  opprobrium  .  Quum  veritas  vndecumque  clamauerit , 
non  sit  ingenio  humano  deputanda ,  sed  Deo  „  Obedicntiae  ,  ac  patientiae 
virtute  fundati,  maiorum  suorum  non  discutiunt  constituta  ,  sed  faciunt . 
Ad  faciem  pubJicam  patienter  iam  fugiunt  ,  et  in  animo  iracundiae  virus 
abscondunt ,  ad  nocendum  parati,quum  nocendi  tempus  inuenerint.  Sic 
debet  omnis  homo  ,  modo  docendo ,  modo  exhortando  ,  modo  sustinen- 
do  ,  modo  increpando  curari,vt  sub  ope  Christi  nuilus  de  salute  in  hac 
vita  debeat  desperare.  Argue ,  obsecra  ^increpa  in  omtti  patientia  ,  et  de- 
ctrina  ,  quasi  diceret  ,argue  coaequales  obsecra  seniores,  increpa  iunio- 
res  .  Leniter  castigatus  exhibet  reuerentiam  castiganti ,  asperitatem  auteiu 

nimiae 


TESTIMONIA  S.  SCRIPTVRAE .  305 

nimiae  increpationis  offensus,  nec  increpatio  ,  (  sic  )  nec  salutem  .  B!an Ja  pie- 
tate  portandi  sunt ,  qirf  increpari    pro  sua  increpatione  non  possint .  Sic- 
11 1  virtns  onerosa  est  vitioso,  ita  virtutis  amico  vitiosa  voluptas  amara  est  .- 
Tamdiu  enim  quis  peccata  sua  ,  quae  nosse  ,  et  dcflere  debet ,  ignorat,  quam- 
diu  curiosus  aliena  considerat ;  quod  si  mores  suos  ad  se  ipsum  conuer- 
sus  aspiciat,  non  requirit ,  quod  in  aiiis  specialiter    repreheniat  ,   qui.i  in 
se  ipso  habct  ,  quoJ  lugeat ;  proinde  fratrum    nostrorum  non  facile   debe- 
mus  accusare ,  sed  gemere  .   Lllis  enim  ,  quorum   peccuta    humana   notitia 
latent ,  nec  ab   ipsis  confessa,  nec  ab  aliis  pubiicata,  si  ea  confiteri  ,  vel 
emendare  noluerint ,  Deum  ,   quem  habent    testem  ,  ipsum   habituri   sunt 
et  vltorem  .  Contumcliosus  est ,  qui   mendaciter   arguit  ,  et    mendaciter 
arguit,  qui  contumeliam  facit  .  Securus  quippe  malitiu  ,  qui   caelestia  noa 
liabet  ,  terrena  strcnue  militantibus   praestat  .   Illae  nobis  sunt    ambiendae 
diuitiae  ,  quae   nos  ornare  possunt   pariter ,  et  munire,  propter  hoc  igi- 
tur  eis  ,  qui  militant  Deo ,  fugicndae  sunt  ;   quas  iliuitias  ex    toto  corde 
qui  habere  volunt,sine  Iabore  non  quaerunt,  sine  difficultate  non  inue- 
niunt,sine  cura   non  seruant ,  sine  anxia  delectatione   non    possident ,  si- 
ne   dolore  non   perdnot  .    Qni   otiosa  quiete    perfruitur  ,  nisi  spiritualiter 
vixerit  ,  more   pecudum   viuit .  Nemo    possidet   Deum,nisi  qui  possidetur 
a  Deo  ,  sit  ipse  primitus  Dei  possessio ,  vt  efficiatur  ei    Deus   possessio , 
et  portio .  Omnium  conditor,cui  nihil   potest  eorum ,  quae   fecit ,  aequa- 
ri ,    non  dignatur  cum  his ,    quae    conJidit ,  possideri    .   Qui  vuit    Deum 
possidere,  renunciet  mundo,vt  sit    illi  Deus  beata  possessio  .    Dei  opus 
sgit,qui    res  Deo  consecratas    noa  alicuius  cupiditatis  ,  sed  fidelissimae 
dispensationis  intentione   non  dcserit .  Quapropter  possessiones  ,  qu.is  ab- 
latas  a  populo  suscipiunt  saccrJotes,  non  sttut  iam  res  munji  credendae  , 
sed  Dei .  Non  ideo  erubcscebant  Adam  ,  et  Eua  ,  quia  veste  erant  extrin- 
sectts  protecti  diuina,  dcnique  ante  peccatum  nudi  erant  ,  et    non  erube- 
scebant  ,  quia  nihil   contra  voluntatem   Dei  ,  vndc   confunJerentur  ,  admi- 
serant  .  Non  igitur  a  crcatorc  suo  in  creaturam  diuiuitatis  atTectione  col- 
lapsos  moueret  aperta   concupiscentia  ,   nisi  eos  ante    corrupisset  occulta 
supcrbia  .  Concupisccntia  carnis  ab    eis  implcta  ost,quod  de    Iigno  vetito 
gustauerunt ,  concupiscentia  oculorum ,  quod  sibi    ape-rire  occulos    cupie- 
runt,  et  ambitio  secuii ,  quod  se  fieri  posse ,  quod  Deus  est ,  crediierunt  . 
Dulcior  enim  fit  salus,quum  doior  e\cruciat ,  et  sanitatis   amissae  dulce- 
dincm   languoris   amaritttdo  commendat.    AJ.im    nos   obnoxiauit    malis  o- 
mnibus  per  propriam  cttlpam,  quibus  nos   liberauit  aJuentus  Christi  per 
gratiam  .  Deliciae  quaelibct  ,  si   absque    desiJerio  percipiantur  ,  officiunt  , 
et  vilcs  cibi  plcrnmquc  abstinentiac  profectui ,  si  appetenter  accipiantur» 
impediunt.    Infirmimi  stomachum   moderutus  vsus  vini  confortat  ,  ebrietas 
animum  ,  corpusquc  dcbilit.it.   Niliil   contra  a bstincntiam   faciunt,qui  vi- 
num   non  pro  ebrictate  ,  scd  tantum  pro  corporis    salutc  pcrcipiunt  ,    ^.c 
hoc  cis  offcrt   voluptas , sed   permittit    infirmitas  .  Si    euim   quoslibct   aj- 
uenicntes  iciunio   intcrmisso     rcficio  ,   non   soium    ieiuno  ,  scd    c\c.iipium 
charitatis  cfficio  .  Cetcrum  si  proptcr  abstiuentum  spirituales  fr.itrci  ,  quu* 
Tom.lII,  O  q 


So6  A  P  P  E  N  D  I  X     XI. 

noui ,  mea  remissione  delectare  contristo,  abstinentia  mea  non  est  dicen- 

da,sed  vitium  .  Sicut   virtus  animum  sibi  veraciter  inhaerentem  ,  si  fue- 

rit  vera,  iustificat,  ita  simulata  condemnat  .  Non  potest  mens  regnum  ha- 

bere  virtutum  ,  nisi  iugum  prius  excusserit    vitiorum  .  Tantos  inuidus  ha- 

bet   iusta   poena   tortores,  quantos  inuidiosus   habuerit  lau.Iatores  .    Siqui- 

dem  inuidiosum  facit  excelientia  ,  erit  inuiiia  poena    peccati  ;  ncc  ei  ab 

homine  potest  adhiberi  remedium  ,  cuius  est  vulnus  occultum .  Hoc.enim 

loquuntur  quique  ,  quod  diligunt ,  d.lectabiliter  audiunt  ,  quod  assiduis  co- 

gitationibus  voluunt  .  Cogitatio  quippe  est ,  quae  mentem  sicut  turpis  in- 

quinat ,  ita  ,  si  fuerit  honesta  ,  purific.it  .  Non  sordidae  cogitationes  mentem 

sordiJam  reddunt  ,  sed  ex  mente  sordida  sordidae  cogitationes  existunt  . 

Auribus   enim   castis  obscoeni  sermones  cum  sono  deficiunt ,  nec  secretum 

pudici    cordis  irrumpunt  .   Per  os  carnis  non    irrumpit    delectatio   gustus 

ad   mentem  ;  nec  erumpit  sermo  turpis  ex  mente  ,  nisi  se  voluntarie  mens 

ante  corrumpat .  Eadem  quisque  nomina  frequenter  habet  in  ore  ,  quorum 

d.siJeria  vulnerato   gestat   in  corde ,  ac  turpituJinem  ,  quam  exercere  ve- 

recundatur  in  facto ,  tcnet  reus  in  animo  ,  non  humano  iuJicio,  s.d   diui- 

no  .  Considerate  ,  obsecro  ,  qualiter  inuiJi    punienJi  sint   malis  suis,  quos 

etiam   bona  puniunt  aliena  .  Quid  prodest    cuiquam,si   foris ,   vbi  potest 

magnus  credi ,  splendeat ,  et  intus  ,  vbi  Deus  videt  solus  ,  squaleat  i 

Cap.  XXXIV.       i.     leiunia  ,  absiinentiae  ,  vigiliae  ,  eleemosynae  ,  et  cetera  huiusmodi  au- 

Deieiumo.     gere  debent   bonum  .  Nam   non  velare  ,  peccatum  (sic)  .    Nulla    res  nos 

ab  omni  peccato  sic  seruat  immunes  ,  sicut  timor  suppiicii ,  et  amor  Dei ; 

elati  per  supercilium   vanae  loquacitatis    dicta  sua  magis   cupiunt  laudari  , 

quam  fieri  ;  nec  sunt  de  sanctitate  operis  ,  sed  de  sermonis  elucubrati  ve- 

nustate  soliciti  .  Ex  ea  enim  parte  quis  peccat,  ex  qua  minus  diligit  Deurn  , 

quem  si  ex  toto  corde  diligamus,  nihil  erit  in  nobis,  vnJe   peccati  desi- 

derio  seruiamus  .  Sicut  nobis  subueniri  optamus  ,  ita  aliis  pro  viribus  sub- 

ueniamus;aut  si   faculr.as  defuerit  ,  voluntatem  subueniendi  teneamus  .  Si 

peccantem  video  ,  et  non  solum  non  arguo,  sed  etiam  peccanti  consentio,  par- 

ticipem   me  damnationis  eius    efficio  ,  et  in  omnibus  peccantibus   pecco  , 

quando  eos  ,  quos  scio  peccasse  ,  quadam  crudelis  animi  malignitate  non 

increpo  .    Qui  amicnm  propter  commodum  quodlibet  umat  temporale  ,  non 

amicum  conuincitur  amare,sed  commodum  . 

Cap.XXXV.       i.     Innocentia  vera  est  ,  quae  nec  sibi  ,  nec  alteri  nocet ,  et  nemo  prius 

De  libro  Sen-  \n  se  ,  quam   in    alium  peccat  .  Sic   diligendi  sunt  homines  ,  vt  eorum  non 

tentiarum  .       diligantur  errores,  quia  aliud   est   amare  ,  quod  facti    sunt  ,  aliud  odisse  , 

quod  faciunt  .  Vera  est   confessio  benedicentis ,  quum  idem    sonns   est  et 

oris  ,  et  cordis  :  bene  autem    loqui ,  et  male  viuere,  nihil  est  aliud,  quam 

se  sua    voce    damnare  .  Bonum    intellectum    habet  ,  qui   quod  faciendum 

recte  intelligit ,  qualis  sine    timore  sapientiae   (sic).  Mala   mors   putanda 

non  est ,  quam  bona  vita  praecesserit  .   lustis  quidquid  inalorum  ab  iniquis 

Dominus  irrogatur,  non    poena  est  criminis,    sed    virtutis  examen ;  nam 

bonus,etiam  si  regnet  ,  seruus   est.  Diabolus    superbus  hominem    super- 

bientem  perduxit  ad  mortem  ;  Christus  humilis  hominem  obedientem  re- 


TESTIMONIA  S.  SCRIPTVRAE  .  307 

duxit  ad  vitam  .  Quia,  sicut  ille  elatus  cecidit ,  et  iecit  ob  et  consentientemjr 

sic  iste  humiliatus  surrexit  credentem  (  sic  )  .  Perfectum  odium  est ,  quod 

r.'C  iustitia  ,  nec  scientia  caret,  id  est ,  vt  nec  propter  vitia  homines  ode- 

ris  ,  nec  vitia  propter   homines  diligas.  In   magna  egestate  sunt ,  qui  in 

iniquitate  sunt ,  iustitiae  opus  ,  et  sapicntiae  thcsauros  non  habentes  ;  qui 

autem  seruiunt    Domino,  ea  bona  acquirunt,  quae   perire    non  possunt . 

Bona  est  peccati  confessio  ,  si  et  curatio  consequatur  .   Nam  quid  prodest 

detegere  plagam ,  et  non  adhibere    medicinam  .  Prima  mors  animam    do- 

lentem  tenet  in    corpore  ,  ab  vtraque  parte  communiter  habetur  ,  vt  quod 

non  vult  anima  ,  de  suo  corpore  patiatur  .   Qtuim   bonum  operaris ,  hila- 

ris   opcrare  ;  nam   siquid  boni  tristis  facis  ,  fit   deterior    magis,   quam    fa- 

cis  .  Melior  est  enim  in  rnalis  factis  humilis  confessio  ,  quam  in  bonis  su- 

perba  gloriatio .  Nemo  iniustus  benefacit  ,  etiam   si  bonum   est  ,  quod  fa- 

cit ,  quia  nihil  prodest    spiritus  timoris,  vbi  non  est  spiritus  charitatis. 

Melior  cst  animi  aequitas ,  quam   corporis  sanitas  .  Finis   enim  Iegis  Chri- 

stus  est ,  in  quo  Iex  iustitiae  non  sumitur,  sed  impletur.   Sicut   terra  de 

caelo  expectat  pluuiam ,  et  lucem,  sic  homo  de  Deo  cxpectare  debet  mi- 

scricordhm  ,  et  veritatem  .   Prima  salus  est   declinare  peccatum,  seciinda 

est  non  desperare  de  venia  ;  nam   ipse  in  aeternum  pcrit ,  qui  apud  mise- 

ricordem  iudicem  ad    poenitentiae   remedium    non   recurrit   .   Virgo    fidei 

christianae  tribus  temporibus  incitatur;  vespere  ,  mane  ,  et  rrieridie  ;  vespe- 

rc  enim  Dominus  in  cruce  ,  mane  in  resurrectione  ,  meridie   ih  ascensio- 

ne  .  Vnum  ad  patientiam  occisi  ;  aliud  ad  vitam  resuscitati ;  tertium   ad 

gloriam   pertinet   maiestatis  in  Patris    dextera  considcntis  .    Ad  hoc  exa- 

gitant  homines  tribulationes  ,  vt  vasa    electionis  cuacuentur  nequitia  ,  et 

impleantar  gratia  .   Melior  est  tristitia   iniqua  poenitentis ,  quam  laetitia 

iniqua  facientis.  Bonum  est  a  vcritate  vinci ,  ad  correptioncm  superet  ve- 

ritas  vclnptatcm  .  Nam  et  inuitum  ipsasuperat  .  Sic  sunt ,  qui  colunt  ido- 

la  ,  quomodo  qui  in  somniis  vident  vana  .  Si  autem  vigilent  animae  ipso- 

rum  ,  intelligit,  quando  facta  est  ,  et  non  colit  ,  quod  ipse  fecit .   Qtii  Deo 

sitiunt ,  tota  sua  cicbent   sitire  substantia  ,  id   est  ,  et  anima  ,et  carne  ,  quia 

ct  animae  Deus  dat  panem  suum  ,  id  est  ,  verbum  veritatis  ,  et  carnis  nec- 

essaria  Dcus  praebet  ,  quia   vtraque   ipse   p;.scit,  quia  vtraque  ipse  fecit. 

Dtu.s  in  toto  mundo  ciuitatcs  faciunt   duo  amores  ;  lerusalem    facit   amo- 

rem  Dei  ;   Babylonia  amorem   scculi .  Interroget  se  crgo  vnusquisque,  ct 

inueniet ,  vnJe  sit  ciuis  .  Non  est  in   carendo  dimcultas  ,  nisi  quum  est  in 

habendo  cupiditas  ,  ct  ideo   il   solum   rectc  diligitur,  quod  numquam    be- 

ne  admittitur.    In  primo  homine  patuit  ,  quod   hominis  arbitrium    valeret 

ad  mortem  ,  in  secundo  autem  ,  quod  Dei    adiutorium  valcret   ad  vitam  . 

Primus  cnim  homo  non    is  homo  ,   sccundus  vcro  Deus,et  homo  ,    pec- 

catum  vero  factum  cst   relicto  Deo ,   iustitia  non  fit  sinc  Deo  .  Dominus 

ait :  Ego  ium  via  ,  et  veritas  ,ct  r/7j,hoc  cst  ,  pcr   mc  venitur  ad    me, 

in   me  peruenitur,  permanctur  in   mc  .  Odor  bonus   fama  bona  cst  ,  qu..m 

quisquc    bonac    vitae  operibus   habucrit ,   dum  Christi    vestigia  sctjnitur: 

pcdcs  qnodammodo  cius   prctiosi   ingcnti  odore  ptrfuiulit  .  Labor  piorum 


3o3  APPENDIX     XI, 

cxcrcitatio  cst,non  damnatio  .  lusti  ex  Deo  ,  non  ex  hominibus  nascun- 
tur  ,  quoniam  nascendo  ,  non  ascendendo  fit  iustus ,  vnde  etiam  regenerati 
fiJii  Dei  dicuntur .  Aliud  est  migrare  corpore  ,  aliud  migrare  corde;  mi« 
grare  corpore  ,  quomoJo  corpus  mutat  locum  ,  migrare  corde  ,  quomodo 
.tu  cordis  mutas  affectum  .  Si  aliud  amas  ,  aiiud  amabas  ,  non  es  ibi ,  vbi  eras. 

A  P  P  E  N  D  I  X    XH. 

SERMONES. 

Serr/io  beatissimi  Patris  nostri  Isidori  episcopi 
ad  carnes  tollendas . 

Sermol.  i.Xratres  charissimi  ,  rogo  vos  ,  et  admoneo  vos,  vt  in  isto  legitimo  , 
ac  sacratissimo  die,  exceptis  dominicis  diebus ,  nullus  prandere  praesu- 
mat ,  nisi  forte  ille  ,  quem  ieiunare  infirmitas  non  permittit ,  quia  aliis 
diebus  ieiunare  aut  remedium  3  aut  pracmium  est  :  in  quadragesima  non 
ieiunare  peccatum  est ;  alio  tempore  qui  ieiunat  ,  accipit  indulgentiam  , 
in  quadragesima  qui  potcst ,  et  non  ieiunat ,  sentiet  poenam  . 

2.  Et  ipse  tamen  qui  (non)  ieiunare  praeualet ,  sed  rectius  sibi  soli, 
aut  siue  alius  infirmus  cum  ipso  sibi  in  domo  sua  praeparet,  quod  acci- 
piat .  Et  illos,  qui  ieiunare  praeualent ,  ad  prandium  non  inuitent  :  quia 
si  boc  fecerint,non  solum  Deus,sed  etiam  homines  possunt  illos  intel- 
ligere  ndn  pro  infirmitate  non  posse  ,  sed  pro  gula  ieiunare  non  velle  . 
Sufficiat  ipsi  ,  quod  iciunare  non  praeualct  .  Et  magis  cum  gemitu,  et  su- 
spirio  ,  et  ahirni  dolore  adlucet  pro  eo  quod,  aliis  ieiunantibus  ,  ille  absti- 
nere   non   potest  . 

3.  Et  quo  J  opns  esf. ,  vnicuique  infirmo  secrete  ,  aut  sibi  soli »  aut  cum 
alio  similiter  infirmo  faciat  praeparari  :  quia  non  ei  oportet ,  aliquem  sa- 
num  vt  roget  ad  prandium ,  ne  sibi  augeat  etiam  de  alterius  gula  pecca- 
tum  .  Pro  eo  tamen,quod  non  potest  ieiunare,  amplius  debet  erogare  pau- 
peribus ,  vt  peccata,quae  non  potest  ieiunando  curare  ,  possit  eleemosy- 
nas  danjo  redimere.  Bonum  est  (  ieiunare ,  fratres,  sed  melius  est  )  elee- 
mosynas   dare  . 

4.  Si  aliquis  vtrumque  potest ,  duo  sunt  bona  :  si  vero  non  potest, 
melius  est  eleemosyna  .  Si  possibilitas  non  est  ieiunandi  ,  eleemosyna  suf- 
ficit  sine  iciunando  :  ieiunium  vero  sine  eleemosyna  omnino  non  sufficit . 
Ergo  si  aliquis  non  potest  ieiunare ,  eleemosynam  faciat  .  Elcemosyna  sine 
ieiunio  bona  est .  Si  ergo  praeualet  ieiunium  cum  eleemosyna ,  duplex  bo- 
num   est :  ieiunium  vero  sine   eleemosyna   nullum  bonum  est,nisi  forte  si 

Sermo  I.  n.  1.  De  hoc  sermone  dixi  addendum  non  .  Reliqua  etsi  correctione 

in  (sidorianis  cap.  71.   n.  3.  et  seqq.  Qui-  indigent  ,  satis    tamen    intelliguntur  .   In 

busdam  in  locis  librariorum  incuna  cor-  impresso   erat  non  valerc  ,  pro  quo  po- 

ruptus   est  .    Pro  sacratissimo  die  prac-  sui  non  velle  .    Quid  sit  adlucet ,  non  in- 

stiterit  legere  sacratissimo  tempore  .  telligo . 

2.    fcxcusus,  ieiunare  praenalet .  Sed  4.    Forte ,  sufficit  sine  isiunig  . 


S  E  R  M  O  N  E  S.  3o9 

ita  sit  aliquis  pawper  ,  vt  non  habeat  omnino,  quod  tribtiat  .  His  vero  , 
qui  non  babuerint  ,  vnde  tribuant  ,  sufficit  voluntas  bona  sccundum  iilud, 
quod  scriptum  est ,  Gloria  in  exceisis  Deo.et  In  terra  pax  homixibus  bo~ 
nae  volnntatis . 

5.  Sed  quis  eiit,qui  se  possit  excusare  ,  quum  etiam  pro  calice  aquae 
frigidae  mercedem  se  Dominus  esso  dixeritr  Et  quare  frigidae  dixeritr  Ne  forte 
se  possit  aliquis  pauper  Jignorum  penuria  excusare,  aut  certe  dicere,  se  vascu» 
lum  ,  vbi  aquam  calefaceret  ,  non  habere .  Denique  et  per  beatum  prophetam  , 
fratres  charissimi ,  Dominus  ita  hortatur  ,  et  admonet,  eleemosynam  fieri  ,  vt 
prope  nullus  pauper  sit  ,  qui  se  valeat  excusare  .  Sic  enim  ait  :  Hoe  est 
ieiuuium  ,  quod  etegi ,  dicit  Dominus  :  Frange  esurieuti  pansrn  tuum  .  Non 
dicit,  vt  integrum  daret  ,  ne  forte  pauper  ille  alium  non  haberet  :  sed 
frange ,  inquit ,  hoc  est  dicere  ,  etiam  si  tanta  sit  tibi  paupertas,vt  nou 
habeas,  nisi  vnum  panem  ,  ex  ipso  tamen  frange ,  et  pauperi  tribue  :  et 
egenum,ac  sine  tecto  induc  in  domum  tuam  .  Si  aliquis  ita  pauper  cst, 
vt  r.on  habeat  cibum  ,  vel  in  vno  angulo  domus  suae  pracparet  peregri- 
no  lectulum  . 

6.  QuiJ  nos  dicturi  sumus,  fratres  ?  qualem  excusationem  habere  pot- 
crimus  ,  qui  amplas,et  spatiosas  domos  habentes ,  vix.  aliquanJo  digna- 
mur  excipere  peregrinum  '  ignorantibus,  imo  non  credentibus  ,  quod  in 
omni  peregrino  Christus  excipjtur  ,  sicut  et  ipse  di.xit,  Hospes  fui,et  non 
SHScepistis  mc  ,  et  ^uamdiu  non  fecistis  vni  de  miuimis  iis  ,  nec  mihi  fecistis . 

7.  Laboriosum,  et  fastidiosum  nobis  est  ifl  pauperibus  excipere  Chri- 
stum  in  patriam  nostram  ?  Timeo,ne  nobis  ille  dicat,  Ite ,  et  non  nos  re- 
cipiat  in  beatituJine  sua  .  Contemnimus  illum  in  mundo  i  Timeo  ,  ne  nos 
contemnat  in  caelo  ,  secundum  quod  ipse  dixit  ,  Esuriui ,  et  non  dedistis 
niihi  mandttcare ,  et  ^uamdiu  non  fecistis  vni  de  miuimis  iis,uec  tuihi  fe- 
cistis  ;  et   quod  post  sequitur  . 

8.  Fratres  ,  aucrtat  hoc  Deus  a  nobis  :  hoc  enim  postea  addit ,  dicens  ; 
Discedite  a  me ,  malsdicti  :  ite  in  ignem  aeternum  .  Ego  in  hanc  sentcntiam 
nemincm  iudico  .  Vnusquisque  attendat  sententiam  suam  :  nec  tamen  ar- 
guo  ,  et  reprehendo ,  quia  forte  aliquoties  venit  per  negligentiam  ,  vt  ve- 
stimenta,  quae  debuerunt  accipere  pauperes  ,  deformentur  a  tineis  ;  et  ti- 
meo,ne  ipsis  panni  ad  testimonium  proferantur  in  die  iudicii,  secundum 
quod  Iacobus  dicit ;  /^gite  nunca  diuites ,  plorate ,  vlulantes  iu  miserfit, 
quae  aduenient  vobis .  Diuitiae  vestrae  putrefactae  sttut . 

y.  Et  omnia,sicut  Jixit  ,  fr.:tres  charissimi ,  qui  per  Apostolum  suum 
comminatur  Christus ,  licet  nos  nimium  terreant ,  non  tamcn  de  Dci  mi- 
sericorjia  desperandum  est  .  Aut  ego  ,  et  mei  si  negligenter  cum  Dci  adfo- 
torio,quum  possumus,nos  emendare  volumus  ,  eleemosynas  ,  quas  hucus- 
quc  parcius  fecimus,  Jargius  erogemus ,  ct  quac  pro  pecc.itis  praeteritis  cu.n 

6.    Videretur  lecendum  ,  ignorantes  ...  nor.  ad  Sedulium  lib.  4.    v.  8. 

non \   eredemes  ,  aut    certe  ,   ignoranttbus  9.     Aitt  ego  etc.  Corrupt.i  haccsunt, 

nobis  .  . .  non  credentibui  \  quae  locutio  ncc  sine  mss.  opc  facilc  sanari  possunt . 
apud  hidorum  ,  «t  alios  occurrit  .   Vkie 


3io  A  P  P  E  N  D  I  X     XII. 

dolore ,  et  gemitn  ,  et  spe   repausationis  Dominica  miserfcordia  docemur. 

10.  Ergo,  sicut  supra  suggessimus  ,  fratres  charissimi,  ieiunia  nostra 
eleemosynarum  pinguedo  commendet :  quia  tale  est  ieiunium  sine  eleemo- 
syna  ,  qualis  sine  oleo  est  lucerna  .  Nam  sicut  lucerna,quae  sine  oleo  ac- 
cenditur  ,  fnmare  potest ,  Iucere  non  potest  ,  ita  ieiunium  sine  eleemosy- 
na  carnem  quidem  cruciat  ,  scd  charitas  lumine  animam  non  illustrat .  ln> 
terim  vel  quod  ad  praesens  agitur,  fratres ,  sic  ieiunemus  ,  vt  prandia  no- 
stra  pauperibus  erogemus,vt  quod  pransuri  eramus,  non  in  nostris  sac- 
culis  ,  sed  in  visceribus  paupcrum  reponamus  :  quia  manus  pauperum  ga- 
zophylacium  Christi  est  :  quidquid  accipit,  ne  in  terra  pereat  ,  in  caelo 
reponit;  quia  quamuis  quod  pauper  accipit ,  consumatur ,  merces  tamen 
boni  operis  in  caelo   reconditur  . 

i!.  Nam  si  prandia  nostra  exquisitis  saporibus ,  et  multiplicatis  fercu- 
lis  expendere  studemus  ad  coenam ,  sicut  corpori  nostro  deliciae  non  so- 
lum  non  subtrahuntur ,  sed  etiam  duplicantur,  ac  sic  corpori  vestro  nihil 
minuitur  ,  sic  animae  nihil  augetur  .  Hoc ,  fratres  ,  timens  magis,  quani 
de  vobis  aliquid  sinistrum  crcdens  ,  admoneo  .  Scio  enim  ,  ex  v.obis  plu- 
res,  Dco  propitio,  et  peregrinos  assidue  accipere  ,  et  pauperibus  frequen- 
ter  dare  .  Et  ideo  quod  suggero ,  ad  hoc  proficiat .  Qui  vero  non  facit , 
aut  forte  tardius  facicbat,  tam  sanctam  sibi ,  et  omnino  placitam  opera- 
tionem  in  consuetudinem  trahat  . 

12.  Et  licet  credam  ,  qttod  ,  Deo  inspirante,  semper  superuenientibus 
festiuitatibus,  castitatem ,  et  charitatem  ante  plures  dies  etiam  cum  pro- 
priis  vxoribus  custodiat  charitas  vestra ,  tamen  ,  licet  et  superfiuo  etiam  , 
quod  vos  facere  credo  ,  charitatem  contemplationis  admoneo  ,  vt  per  to- 
tam  quadragcsimam  ,  et  vsque  ad  finem  paschae  castitatem  ,  et  charitatem , 
Deo  auxiliante  ,  seruetis  ,  vt  in  illa  sacrosancta  solemnitate  paschali  cha- 
ritatis  lucerna  vestiri  ,  eleemosynis  dealbari,  orationibus,  vigiliis  ,  et  ieiu- 
riis,  vel  aliquibus  caelestibus  ,  et  spiritualibus  margaritis  ornari  possitis, 
non  solum  cum  amicis,  sed  etiam  cum  inimicis  ,  vt  pacifici  libera  ,  et  se- 
cura  conscientia  ad  altare  Domini  accedentes  ,  corpus ,  ac  sanguinem  eius, 
non  ad  iudicium  ,  sed  ad  rcmedium  possitis  accipere . 

13.  Sed  quum  de  eleemosynis  loquimur,  non  conturbetur  angusta  pau- 

10.     Forte  ,  interim   vero    quod    ad      etiam   homilia  ,  quae  incipit ,  Breuis  est 


praesens  etc.  Paulo  post  reposui  ne  in 
terra  pereat ,  pro  quo  in  breuiario  est , 
ne  inter  pereat . 

11.  Fortasse  ,  ac  sicut  corpori  vestro 
nihil  etc. 

13.  Secum  fieri  cupiebat :  sic  legen- 
dum  ,  vel  sibi  fieri  cupiebat .  In  breuia- 
rio  est  sefieri  cupiebat .  Ex  aliis  sermoni- 


huius  mundi  fclicitas  ,  scilicet  ex  Syno- 
nymis  lib.  2.  num.  91.  Quod  autem  Edi- 
tor  Matritensis  ad  sermonem  4.  nunVxi. 
notauerat,  verba  ,  nisi  manducaueritis  etc. 
incongrue  baptismo  aptari ,  vt  ipsi  vide- 
batur  ,  id  omittendum  censui:nam  au- 
ctor  eius  sermonis  non  ea  baptismo  a» 
ptat ,  sed  ex  eis  colligit ,  baptismum  con- 


bus ,  de  quibus  dixi    in   Isidorianis  cap.  ferri   paruulis    non   solum    propter  glo- 

cit.  72.  tres  tantum  subiiciam  :  nam  alii  riam  ,  sed  etiam  vt  vitam  spiritualem  ia 

aut  Isidori  non   sunt ,  vt  tunc  dixi ,  aut  se  habeant . 
excerpti  sunt  ex  aliis  Isidori   operibus , 


S  E  R  M  0  N  E  S.  3ti 

pertas  .  Omnla  enim  complere  quisquam  poteric ,  quum  fecit  ,  quod  po 
tuit  :  quia  voluntas  perfecta  facienJi  reputatur  pio  opere  facti  •  Sed  hoc 
ille  implet ,  qui  hominem  pauperem  ,  quasi  seipsum  considerare  voluerit, 
et  sic  paupcri  tribuat  ,  quomodo  si  ipse  in  tali  necessitate  csset ,  secum 
fieri  cupiebat  :  et  qui  fecerit  sic ,  et  noui ,  et  veteris  testamenti  praecepta 
compleuit  ,  implens  illud  euangelium  :  Omnia  quaecumque  vttltis  ,  vt  fa- 
ciar.t  vobis  homines ,  et  i'0s  facke  iilis  similiter  .  Etenim  lex,et  prophe- 
ta  sic  impletur  ad  gloriam  ,  ad  quam  verae,et  perfectae  charitatis  lcgem 
pius  vobis  Dominus  sua  protectione  perducat  .  Anien  :  praestante  domino 
nostro  lesu  Christo ,  cui  est  honor,  et  imperium  sine  fine  in  secula  se- 
culorum  .  Amen. 

Sermo  S.  Isidori  contrj  Arianos  . 

1.  Veni,  dominc  Iesu  Christe  redcmptor  noster,qui  aequalem  pote-  Sermo  IT. 
statem  cum  patre  habes  .  Veni  ,  et  contere  caput  draconis  magiii ;  et  dic 
nobis,quid  es  :  quoniodo  Arius  iste  aliud  docet  ,  quam  es  .  Dic  ,  dic  , 
auJiamus  ,  vnde  haereticos  conuincamus  .  Audite  ,  fratres  charissimi  ,  quid 
Dominus  dicat  .  Ego  sum  ,  inquit ,  Vta  ,  "jeritas  ,  et  Vtta  .  tVemo  itenit  ad 
Patrem  ,  ttisi  per  me  .  Secunlum  diuinitatem  veritas  ,  et  vita  ,  secunJum 
humanitatem  via .  Tu  autcm  ,  haerctice  ariane,qui  minorem  vis  esse  di- 
uinitate  vitam  ,  et  veritatem  ,  sequitur ,  vt  non  peruenias  ad  Patrem  .  Sed 
adhuc,  domine  lesu  ,  contere  caput  draconis  ,  et  dic,  quid  cum  Patre  sis  . 

Te  audiamus  dicentem  ,  non  haereticum  blasphemantem  :  dic,quiJ  sis  cum 
Patre  .  F.go,et  Pat;r  ir.um  sumus  .  Dic  adhuc  .  Ego  in  Patre ,  et  Pater  it$ 
t;ie  est  .  AJhuc  dic  .  §>ui  videt  me ,  videt  et  patrem  . 

2.  Credis  iam  ,  haeretice  ,  tantae  auctoritati  \  an  ipsius  testimonium  ds 
se  ipso    nou  admittis  ,  sed  alios   testes  inquiris  ?  Ecce  introducuntur   ad- 
u.rsum  te,qui  te  conuincant  .  Dic  ,  testis  Dei   Paule  ,  saactae  matris    ec- 
clesiae    organum  ,  qui  vsque   ad   sanguinem  pro  isto  t.stimonio  accessisti  , 
et    ne  falsae  doctrinae   succumberes ,  animam    posuisti  ;  dic  .   AudLt  ,  qui 
conuinci    formiJut .   Singulis   quibusque  dicis  :  ffoc  sentite  i»  vojis ,  qu  d 
tt  in  Christo  Iesu :  qui  quum  in  forma   Dei  esset ,  tion  rapinam  aroitratus 
tst     esse  se  aequalem   Deo  .  Audis,  haeretice,  aequalem  Deo  :  au  iis  formatn 
Dei?  et  tu    minorem  Patre  filium  dicere  audes  i    Veniat   et   alius    t.stis, 
vt  in  duobus  ,  vel    tribus  testibus  confirmetur   aequitas  vcritatis  .   Dic  et 
tu,sanctc    Petrj ,  quid   tibi  reuelauerit ,  non  caro  ,  et    sanguis  ,  sed   pater 
caelestis  :  Tu  cs  jitius   Dei  viui .  Et  in  epistola   aJ  gentes  secu;iJa  .  *Vo- 
tam  facimui  -jabis  domini  nost,i  lesu  Chrisii  virtutcm  ,  et  prasttfentiam  , 
et  magnitudivem  .  Au  Jis ,  praestigiator  ,  virtutem ,  auJis  praescientiam  ,  au- 
dis  et  magnituJinem  :  in   quo   ergo  ,  haeretice,  Christum   dicis  esse  mino- 
iwn  i  SeJ  ingrcJiatur  et  t.rtius  t:stis  ,  vt  tres   vnum  verum  testimonium 
dicant  vni  trinitati,  et   trinac  diuinitati  .   Dic  ct   tu  ,  sancte  [oannes ,  qui 
•uper  p.-ctus  Saluatoris  discumbebas ,  et  videbas  super  caelestia    mirabilia 
verbum  Dei .  Dic  ,  inquam  ,quiJ  veriutis  de  Dei  fiiio  sencis .  /#  ffrincipfo 


312  APPENDIXXII. 

erat  Verbum  »  et  Verbum  erat  apud  Deum  ,  et  Deus  erat  Verhum  .  Et  in 
epistoJa  :  Scimus ,  quoniam  filius  Dei  venit,ct  dedit  tiobis  intellectum  3  *J 
sciamus ,  qttod  verum  est ,  et  simus  in  vero  filio  eius  :  hic  est  enim  verus 
Deus  ,  et  vita  aeterna  . 

3.  Tu  autem  ,  virulente  serpcns,  minorem  dicendo  Filium  ,  qui  est  ve- 
rus  Deus  ,  non  habebis  vitam  aeternam  .  Sed  ad  confutandam  contuma- 
ciam  tuam  ipse  Pater  testimonium  Filio  dicat,  vt  nihil  amplius  quae- 
ras  ,  nihilque  amplius  credas .  Dicit  cnim  per  prophetam  :  Tecttm  princi- 
fium  in  die  virtutis  tuae .  Principium  Pater,  principium  Filius  :  ergo  Pa- 
ter  ,  et  Filius  principium  sine  vllo  principio  .  Tecum ,  inquit  ,  principium 
in,  die  virtutis  tuae  in  splendoribus  sanctorum  :  ex  vtero  ante  luciferumge- 
ttui  te  .  Tamquam  diceret ,  vt  sancti  illuminarentur,  proc;ssisti  ex.  me  .  Nec 
scilicet  fuit  dilectissimi  alia  causa,cui  vel  ipsa  nomina  Patris  scilicet , 
et  Filii  ,  et  Spiritus  sancti  seiuncta  vidcrcntur,  nisi  vt  sancti  homines  in- 
struerentur .  Ceterum  quid  Moysi  ab  ipsa  Trinitatis  substantia  dictum  est  ? 
Ego  su.M  ,  Cjt/i  ittm  :  et  sic  diccs  ,qui  est ,  r/iisit  me .  Ergo  ex  vtero  in  splen- 
dore  sanctorum  generatur  est  Filius .  Sed  ne  hanc  generationem  carnali- 
ter  ,  vel  temporaliter  acceperis  factam  ,  audi ,  quomodo  eum  genuerit . 
Eructauit  cor  meum  ,  inquit ,  •verbum  bonum ,  loanmis  testis  dicit :  In prin- 
cipio  erat  verbttm  .  Deus  pater  dicit  :  Eructauit  cor  meum  ,  inquit,  verbum 
bo;.'trm  .  Propheta  Hubacuc  dicit  :  Ambulabat  verbum  .  Audis  verbum  , 
et  hoc  in  principio  esse  apud  Deum  ,  et  Deum  esse  verbum  .  Testimo- 
nium  Trinitatis  per  totum  mundum  contra  te  clamat  .  Et  tu ,  pessime  a« 
riane  ,  contra  totum    mundum   veluti  rabidus  canis  delatras  ? 

4.  Sed  audi  adhuc ,  vnde  plenius  conuincaris,  quod  perfecta  Trinitas 
vnus  sit  verus  Deus  .  Patris  namque  vox  est  ad  Filium  per  prophetam  : 
In  splendore,  inquit  s  sanctorum  ex  vtero  genui  te .  Eiusdem  quoque  Patris 
vox  est  per  prophetam  de  Spiritu  sancto  :  Spiritus ,  inquit ,  a  me  prodiit . 
Filii  autem  vox  est  in  euangelio,  ostendens,  Patrcm  in  se  esse  ,  seque  in 
ipso,  vbi  zit,  Pater  in  mc  manens  facit  ipse  opera  .  Eiusdem  etiam  filii 
vox  est  de  Spiritn  sancto  ,  ostendens,  quia  quomodo  procedit  ex  Patre, 
ita  quoque  ex  se  ipso  ,  vbi  ait  ad  discipulos  suos  :  /4ccipite  Spiritum  sau- 
ctum .  Sicui  remiseritis  peccata  ,remittentur  illi  .  Vnde  et  apostoli  Pauli : 
Siquis  spiritum  Christi  non  habet ,  hic  non  est  eitts  .  Si  ergo  Filius  in 
Patre  ,  et  ex  Patre,  et  Spiritus  sanctus  simul  est  et  in  Filio  ,  et  in  Pa- 
tre,  non  est  diuisa  Trinitas ,  vbi  perfecta  Vnitas  est  .  Discedat  ergo  a- 
rianus  pestifer  Jabyrintheus  ,  quod  draco  :  iam  ,  inquam  3  confusus  discedat, 
et  reus :  quia  Trinitas  vnus   est  Deus  . 

5.  Sed  quomodo  tibi  peruersa  haeresis  ,  verba  mea  proficient,  quum  sis 
aspis  surda,  obturans  aures  ,  ne  audias  incantantium  voces  :  Noucris  ,  te 
tamen  a  virga  serpentis  edendam  ;  dum  oues  ,  quas  tenes  captiuas  ,  ad 
suum  ille  pastor  ouile  reduxerit,vt  sit  vnus  grex  ,  et  vnus  pastor  .  Iste 
igitur  pastor  noster  ,  dilectissimi  ,  qui  in  virga  pascit ,  et  regit  ,  ipse  pa- 
stor  est ,  ipse  rector  noster  est,ipse  fabricator  ,  ipse  architectus  noster. 
Magnum  te  pastorem  video ,  domine  iesu  }  oues  pascentem  }  errantem  in- 

qut- 


SERMONES.  jjj 

quirentem ,  inuentamqus  cum  gaudio  ad  greg_'m  tuis  humeris  reportan- 
tem  .  Magnum  quippe  te  video  archicectum  ,  virgam  ferentem  ,  et  de  ista 
virga  multa  miracula  facientem  .  Multum  itaque,  fratres  ,expositionem  ex- 
pauesco  virgae:  sed  dum  diuinarum  scripturarum  considero  loca,  virga  san- 
cta  Maria  ,  virga  ipse  Christus,  virga  crux .  Et  in  ista  o  quam  magna  , 
miraque  fecit  !  Scalas  ,  per  quas  hominem  lapsum  leuauit  ad  Patrem  ,  per 
has  denique  scalas  ascenderunt  sancti  homines  ,  continentes  coniuncti , 
atque   fideles  ,  non  quidem  gradibus  pedum  ,  sed  gressibus  morum  . 

6.  Boni  ergo  mores  ,  si  requirantur  ,  in  omnibus  inueniuntur  .  Vter- 
que  enim  sexus,  et  omnis  aetas  in  his  sanctorum  moribus  vnitationis  habet 
exemplum  .  Imitcntur  itaque  senes  mores  Tobiae,  qui  quum  corpore  cae- 
cus  esset ,  viam  vitae  filio  demonstrabat  in  corderille  eum  in  terra  ma- 
nu  ducebat  :  iste  monitis  eum  sanctis  erigebat  ad  caelum  .  Imitentur  ado- 
lescentes  Ioscph  sanctum,  pulchrum  corpore,  sed  pulchriorem  mente  ,  quem 
castitas  sic  possederat,  vt  impudicae  dominae  minis  eius  non  posset  vio- 
lari  corpus  ;  cuius  iam  dominus  possederat  mentem  .  Imitentur  virgines 
sanctae  beatam  domini  sui  matrem  Mariam  .  Imitentur  viduae  religiosam 
viJuam  Annam .  Imitentur  et  coniugatae  castam  Susannam  :  quia  virgo 
Christi  mater  Maria,  quod  nouit ,  impleuit ;  Anna  vidua  in  orationibus  , 
et  ieiuniis  vsque  in  finem  penseuerantem  tenuit;  Susanna  casta  pro  pudi- 
citia  coniugali  vjque  ad  periculum  mortis  accessit .  Nunc  igitur  ,  coniuga- 
tae ,  intenJite ,  qualis  huius  vocis  a  scriptura  sancta  imitatio  proponatur  ; 
non  enim  praedicat,  quod  fuerit  auro  ,  monilibus,  vel  veste  pretiosa  ,  fo- 
rinsecus  compta,quum  fuerit  intus  vtique  castitatis  ornata  pudore  .  Omni- 
bus  vero  Christus  vitam  donauit ,  quibus  bonos  instituit  mores  .  Et  pro- 
pterea  ipse  vir  de  femina  est  nasci  dignatus,  quia  ab  ipso  vterque  erat 
sexus  a  morte  liberandus.  Multa  diximus,  fratres  .  Intentissime  audistis , 
epulas  dominicas  libentissime  comedistis.  Rependite  ergo  vicem  ministru- 
tori  vestro,  vt  si  non  verbo ,  vestris  saltem  orationibus  pascat .  Explicit . 

Homiiia  . 

1,  Fratres  ,  oportet,  nos  satis  timere  tres  causas  ,  per  quas  totus  mun-  Sermo  III. 
dus  pcriit ;  gula,  cupiditas  ,  superbia  .  Quia  JLboIus  per  istas  tres  causas 

Adam  primum  hominem  circumuenit ,  dicens  :  ///  quacumque  die  comede- 
ris  de  hoc  iigao  ,  ttatim  aperieutur  oculi  tui .  Nos  autem  semper  timea- 
mus  has  tres  causas,  ne  ,  sicut  Adam ,  in  inferno  damnemur  .  Fratres  con- 
tra  gulam  teneamus  abstinentiam  ,  contra  cupiditatem  largitatem  ,  contra 
superbiam  humiJitatem  .  Nam  hocscimus,  quod  chiistiani  dicimur,  quod  an- 
gelum  custodem  habemus  ,  quia  ipse  Saluator  dixit  :  /Imen  dico  vobis  ,quia 
angeli  eorum  semper  vide/lt  fuciem  Pjtris  mei ,  qui  iu  caetis  est . 

2.  Quia  pro  certo  nobis  crcJendum  est ,  quia  omnia  opera  nostra  tam 
10  die,quam  in  noctc  omni  hora  siue  bona  ,  siue  mala  ,  quaecumque faci- 
mus,ab  ipso  angclo  renuncuntur  in  conspectu  Dei  .  Nam  quiim  angeluS 
hortatur  nobis  consilium  ad  bona  opcra    LcicnJa  >  ipsum   angelum  semper 

Tom.Vll.  K  r 


3  1 4  APPENDIX     XII. 

habere  credimus  a  dextris  :  quum  autem  cogitamus  malum  agere ,  aut  ali- 
qua  peccata  conamur  committere  tam  capitalia ,  quam  minuta  ,  tunc  ha- 
bemus  hortatorem  malignum  diabolum  ,  vt  quum  peccare  cogitamus  ,  et 
peccamus  ,  diabolus  gaudet,  ille  sanctus  angelus  tristatur  .  Quum  dicimus 
otiosa  verba  ,  ct  praua  ,  consilium  est  diaboli;  qaum  autem  ingemiscimus , 
et  suspiramus ,  et  cogita.nus  aliqua  bona  opera  facere,  tuiic  habemus  con- 
silLtorcm    illum  sanctum  angilum  Dei . 

3.  Nam  illa  tria  mala  opera,quae  superius  diximus  ,  diabolus  submini- 
strauit  per  malum  consilium  in  Adam  ,  hoc  est ,  gula  ,  cupi  ;itas,superbia. 
Istae  tres  causae  n.ulta  mala  generant ,  id  est ,  sacriicgium  ,  homicidium  , 
adulterium,  furtiun  ,  auaritiam,  luxuriam  ,  falsum  testimonium  ,  iram  ,  dis- 

forte  j  submi-  cordiam  ,  periuriun  .  Ista  omnia  per  illas  tres  praeuaricationcs  submini- 
viitraatur .  straucrunt  ante  hominem  per  artem  diabolicam  .  Istis  periculis  animae  in 
infernum  religantur  .  hrgo  sumamus  nos  arma  angeli  Dei  ,  hoc  est ,  cru- 
cem  Christi.  Ponamus  contra  superbiam  humilitatem  ,  contra  gulam  abs- 
tincntiam,  contra  cupi.lit.tem  eleemosynarum  largitionem  ,  contra  sacrile- 
gium  veram  poenitcntiam  ,  contra  homicidium  dilectionem  Dei  ,  et  proxi- 
mi  ,  contra  fornicationem  continentiam  ,  contra  furtum  bonitatem  ,  et  be- 
nignitatem  ,  contra  aua.iiLm  Lrgitatem,  contra  luxuriam  castitatem  ,  *  pa- 
tientiam  ,  contra  discordiam  ,  bonam  concordiam  ,  et  verissimam  pacem  , 
contra  periurium  timorem  Domini ,  et  viam  rectam  ,  firmissimam  fidem  te- 
nentes  coram  Deo ,  et  hominibus  cum  iustitia,et  sanctitate  . 

4.  Ista  sunt  arma  angelica  ,  et  lorica  fortis  ,  ct  scutum  firmissimum  ,  et 
galea  sJutis.  Qui  ista  arma  in  omni  Joco  secum  habuerit  ,  nullus  diabolus 
ei  nocere  poterit;  sed  hic  ,  et  in  aeternum  saluus  erit  .  O  dilectissimi  fratres  , 
contra  pes^imum  hostem  tantum  armare  nos  debemus  ,  vt  illum  superare  va- 
Jeamus,  quia  ipse  praeparatus  est  ,  vt  Iatro,  ad  furandum  bona  opcra  ,  ma- 
Ja  consiliat,  et  subministrat .  Sunt  multi,  qui  per  audaciam  aduersarii  ma-  . 
]a  securitate  decipiuntur  ,  etcogitant  inter  se  dicentes  :  iuuenis  sum  ,  et  tem- 
pus  habeo  mundo  frui  ;  quum  ad  senectutem  vencro,  poenitentiam  agam  . 
O  miser ,  qui  haec  cogitas ,  quia  vna  hora  vitae  tu^e  spatium  non  ha- 
bes  ,  nec  potestatem    vnius  diei. 

5.  Fratrcs  ,  non  decipiat  vos  ista  praua  securitas  ,  sedsemper  diem  mor- 
tis  ante  oculos  habeamus  cum  timore  ,  et  vera  poenitentia  .  Dic  ,  vbi  sunt 
reges ,  vbi  diuites  ,  vbi  diuitiae  eorum  ,  et  ornamenta  eorum  i  Ipsi  ,  velut 
vmbra  ,  transicrunt,  vt  somnium  ,  euanuerunt  ;  aurum  ,  et  argentum  ,  et 
omnia  ornamenta  eorum  in  hoc  mundo  remanserunt  ,  et  ipsi  sine  fine 
cruciantur  in  inferno,^bi  vennes  eorum  non  moriuntur  ,  et  ignis  eorum 
non  extinguitur  .  In  quo  inferno  non  est  vjla  vox  ,  nisi  gemitus  ;  ibi  non 
est  vlla  requies  ,  nisi  tiumma  ,  vbi  multi  quaerunt  finem  mortis  ,  et  mori 
non   possunt   .  Scriptum  est   enim  :  Potentts  potenter  toYmenta  patsuutur . 

6.  O  fratres  ,  intelligite  ,  dicit  Psalmista  :  Non  mortui  laudabunt  te , 
Domine  ,  neque  omnes ,  qui  descendunt  in  infernum  .  Fratres  ,  quomodo 
possunt  nominare  Deum  ,  qui  semper  sunt  in  tenebris  ,  et  in  loco  tene- 
broso ,  et  semper  clamant ;  Vae  tam  tenebrosum  iocum  5  tam  tenebrosam  fo- 


S  E  R  M  O  N  E  S  .  5 t  g 

ueam  ,  tam  obscuram  cauernam ,  tam  amarum  locum ,  to;«  mherttmam  vi- 
,  tam  dohrosam  mansionem  ?  O  miseri ,  de  tam  parua  vica  tam  iongam 
mortem,de  ta.m  parua  consolatione  tam  longam  captiuitatem ,  de  tam 
parua  laetitia  tam  Iongam  tristitiam ,  de  tam  paruo  lucro  tam  graue  da- 
mnum,de  tam  paruo  honorc  tam  longos  dolores ,  de  tam  parua  iucun- 
ditatc  tam  amaras  lacrvmas  ,  tam  immensa  suspiria  ,  tam  luctuosos  gemi- 
tus  ,  tam  magnam  iram  ,  et  tristitiam  '.  Ibi  non  adiuuat  pater  ad  filium, 
nec  filius  ad  patrem  ,  ibi  non  inuenitur  amicus,(]iii  redimat  amicum  , 
neque  frater  ,  qui  succurrat  fratri  .  Ibi  amatur  poenitentia  ,  sed  tardc  agi- 
tur  .  Vae  !  duram  mansionem  ,  tam  cruciabilcm  flammam  ,  tam  immensa 
tormcnta  . 

7.  Ibi  miseri  cum  miseris ,  supcrbi  cum  superbis ,  homicidae  cum  ho- 
micidis,  adulteri  cum  adultcris,  iniqui  furcs  cum  falsis  mercatoribus ,  f.dsi 
monaclu  cum  falsis  paellis,  falsi  sacerdotes  cum  falsis  episcopis  ,  laici  siX 
militer  cum  pessimis  Iaicis  .  Ibi  pessimae  mulieres  cum  infelicissimis  me- 
retricibus  :  omnes  inenarn.bilibus  cruciabuntur  flammis  ,  et  non  habebunt 
requiem  ,  nisi  dominica  die  resurrectionis  ;  sicat  Beatus  Augustinus  dicit . 
Dominica  die  resurrectionis  ,  qua  hora  Dominus  noster  surrexit  a  mortuis 
mane  ,  illae  animae  iustorum  vcniunt  visitare  sepulcra  sua  ,  et  diccre  ,  be- 
ne  valeas,  feone  socie  :  quia  bene  egisti  mecum  in  hoc  seculo  ,  bonum  vas, 
amice  dilectissime  .  Tu  magis  consensisti  arma  angelica  ,  quam  impugna- 
tionem  diaboli  ,  quia  scriptum  est ,  Volui  ieiunare,  poenitentiam  agere  , 
eleemosynas  dare,nudos  vestire  ,  infirmos  visitare  ,  ad  ecclesiam  venire  , 
sanctas  scripturas  andire  ,  et  custodire  ,  Dei  seruos  amare  ,  tu  mihi  con- 
sensisti,  et  honorasti  ,  quia  tu  es  factura  Dei ,  ct  ego  inspiratio  vitae  ,  et 
a  Deo  creata  .  Tu  requiesce  modicum  tcmpus  in  pace  securus,et  ego  re- 
uertar  ad  te  in  mansione  aeterna  ,  vt  vidt.:.s,  q.ualem  mansionem  ,  et  quan- 
tam  gloriam  nobis  praeparauit  Deus  in  aeternum ,  quia  felices  sunt  ,  qui 
seruiunt  ei ,  et  Iucebunt  cum  eo ,  sicut  sol  :  sicut  ipse  Dominus  ait:  lusti 
fulgebunt  ,  sicut  sol ,  in  regno  patiis  mei  ,  et  tunc  gaudebuut  mecum  si;:? 
jine  .  Quvd  quamuis  duae  concupiscentiae  fuisscnt  inter  oculorum  ,  et  oris 
luxuriam  ,  eis  non  consensisti .  Prope  cst  ,  vbi  mecum  merceJem  aeternam 
recipias,  et  ibi  requiesces  in  secula  seculorum. 

B.  Sirriiliter  et  illa  pcccatrix  anima  cum  ncquissimo  angclo  satanaccum 
calumnia,  et  cum  vitiis  suis  Joquitur  dicens :  Heu ,  heu  miserum  corpus, 
quid  tauta  mala  egisti  mecum  1  Et  ego  cum  satanafuicum  vitiis  suis  ,  quia 
non  conscnsisti  .irma  angelica  contra  insiJias  diaboli  .  Quia  tu  concupisti 
manducare  ,  bibere  ,  luxuriari  ,  occidere  ,  adulterari,  fornic.ni ,  furari ,  con* 
cupisccre,  mentiri ,  falsum  tcstimonium  dicerc,  opera  diaboli  focere  ,  ct  11011 
cgisti  poenitentiam  ,  sed  in  mala  sccuritate,  ct  negligentia  d.-fecisti  ,  tti 
iaces  in  imo  ,  ego  crucior  in  inferoo  .  Prope  est  dies  iudicii  ,  quanjo  rc- 
uertar  ad  te ,  ct  resurges  in  nouissima  die,vt  recipias  mala  ,  quae  ope- 
ratus  cs  in  nmnjo  cum  auctorc  di;;h<>!o  nlortis,et  iiKCUin  eris  in  Jamna- 
U  ne  mortis,ct  sine  fi.ie  ci  in  secula  seculorum  .  O  homo  ,  qui 

hwc  audis ,  expauesee  pro  peccatis9et  negligentus  5  #  dam    tempus    l 

Rr  2 


31* 


APPENDIX     XII. 


bes  ,  et  spatium  ,festina  ,  et  age  poenitentiam  ,  antequam  claudatur  ianua 
vitae,vt  securus  recipias  praemia  gloriae  ,  et  vitam  aeternam  cum  angelis 
Dei ,  et  cum  omnibus  sanctis  in  secula  seculorum  .  Amen  . 

De  Corpore ,  et  Sanguine  Domini  in  Pascha . 

Sermo  IV.  i.     Magnitudo  caelestium  beneficiorum  angustias  humanae  mentis  exce- 

dit  .  Et  propterea  ita  ordinauit  diuina  prouidentia  ,  vt  quod  capere  in 
nobis  ratio  ,  rerum  mole  victa  ,  non  poterat  ,  fides  deuota  conciperet ,  et 
intcllectum  credulitas  robusta  nutriret .  Qiium  ergo  per  primam  transgres- 
sionem  per  AJam  origini ,  et  morti  teneremur  obnoxii ,  prospiciens  ex 
alto  Dominus  ,  in  quo  essemus  generi  debitores  ,  iuxta  quaiitatem  captiut- 
tatis  reparauit  munus  redemptionis .  Id  est  :  vt  pro  debita  morte  offer- 
ret  indebitam  :  quia  nec  nos  habebamus  ,  vnde  viueremus  ,  ncc  ille  ,  vnde 
moreretur  . 

2.  Materiam  de  nostra  mortalitate  suscepit  ,  vt  de  suo  immortalitate 
colkita  mori  posset  vita  pro  mortuis  .  Et  ideo  quia  corpus  assumptum 
ablaturus  erat  ex  ocuiis  nostris  ,  et  sideribus  illaturus  ,  necessarium  erat  , 
vt  nobis  in  hac  die  sacramentum  corporis,et  sanguinis  sui  consecraret  , 
vt  coleretur  iugiter  per  mystcrium  ,  quod  semel  offerebatur  in  pretium  . 
Vt  quia  quotidiana  ,  et  indefessa  currebat  pro  hominum  salute  redemptio, 
perpetua  esset  etiam  redemptionis  oblatio  .  Et  perennis  illa  vjctima  viue- 
ret  in  memoria  ,  vt  semper  praesens  esset  in  gratia  .  Vere  vnica ,  et  per- 
fecta  hostia  fide  aestimanda  ,  non  specie  .  Nec  exteriori  censenda  visu  ,  sed 
interiori  affeetu  . 

j.     Vnde  merito  caelestis   confirmat  auctoritas  ,  quia  caro   Christi  vere 

est   cibus  ,  et  sanguis  eius  vere  est  potus .  Kecedat  ergo  omne    infidelita- 

tis  ambiguum  ,  quandoquidem  qui  auctor  est  muneris,  ipse   etiam  testis  est 

veritatis .  Nam  inuisibilis  sacerdos  visibiles    creaturas  in   substantiam  cor- 

f.  conuertit  .      poris,  et  sanguinis  sui  verbo  suo    secreta   potestate    euertit ,   ita   dicens  : 

Matth.  26.26.  Accipite ,  et  edite  :  hoc  est  enim    corpus   meum  .  Et   sanctificjtione   repeti- 

«117.  ta  :  Accipite,  inquit ,  et  bibite  :  hic  est  sangttis  meus  .  Ergo    sicut   ad  nu- 

tum   praecipientis  Domini  repente  ex  nihilo  substiterunt  excelsa  caelorum  , 

profunda  fluctuum  ,  vasta  terrarum  ,  pari   potentia   in    spiritualibus    sacra- 

mentis  verbi  praecipit    virtus ,  et  seruit  effectus. 

4.  Quanta  itaque,  et  quam  cekbranda  beneficia  vis  diuinae  benedictio- 
nis  operetur  ,  attende  .  Et  vt  tibi  nouum,et  impossibile  non  debeat  vide- 
ri  ,  quoJ  in  Christi  substantiam  terrena  ,  et  mortalia  commutentur  ,  te 
ipsum  ,  qui  iam  es  in  Christo  regeneratus  ,  interroga  .  Dudum  alienus  a 
vita  ,  peregrinus  a  misericordia  ,  a  salut^s  via  int  insecus  mortuus  exula- 
bas  .  Subito  initiatus  Christi  legibus ,  et  salut.ribus  mysteriis  innouatus 
in  corpus  ecclesiae  non  videndo  ,  sed  eredendo  transi^ti  ,  et  de  filio  per- 
ditionis  adoptiuus  Dei  filius  occuita   puritate  fieri    meruisti  . 

5.  ln  mensu/a  visibili  permanens  maior  factus  es  te  ipso  inuisibiliter 
sine  quantitatis  augmento .   Quum  ipse ,  atque  idem  esses ,  muko  ultitjs 


SERMONES.  5i7 

fidei  processibus  cxtitisti .  In  exteriori  nihil  additus  es  ,  et  totus  in  inte- 
riori  homine  mutatus  es  .  Ac  sic  homo  Christi  filius  effectus  ,  et  Christus 
in  hominis  mente  formatus  est.  Sicut  ergo  sine  corporali  scnsu  praeteri- 
ta  vilitate  deposita  ,  subito  nouam  inJutus  es  dignitatem  :  et  sicut  hoc  , 
quod  ia  te  Dominus  laesa  curauit  ,  infecta  diluit ,  maculata  detersit,  non 
oculis ,  sed  sensibus  tuis  credis;ita  et  tu  quum  ad  reuerendum  altare  sa- 
Jutari  cibo  ,  potuque  reficiendus  accedis  ,  sacrum  Domini  tui  corpus  ,  et 
sanguinem  fide  respice,  honore  mirare ,  mentem  erige ,  cordis  manu  susci- 
pe ,  et  maxime  haustu  interiori  assume  . 

6.  Quod  si  illuJ  Iegis  manna  ,  de  quo   legitur  :  Pluit  illis  manna^njt  Psalm.77.  24. 
tderent:  hoc  vnicuique  sapiebat,  quod  desideriis  concupisset,  aliul  erat,  quod 
Sumebatnr  ,  aliuJ  erat ,  quoJ  viJebatur  ,  et  inuisibiliter  sapor  ille  in  singu- 

lorun  sensibus  formabatur  .  Ergo  illud  Legis  manna  caelitus  illapsum  per 
mukimo  !as  suauitates  naturae  snae  meritum  ,  et  generis  sui  excedebat  in- 
tuitum  .  Et  quu.n  creaturam  sua.n  Jispensatio  Iargitoris  multiplici  diuersi- 
tate  condiret ,  praebebat  gustus,qnod  ignorabat  aspectus  .  luxta  percipi- 
entis  affectum  escae  illi  nouitas  ,  et  digni';.s  nascebatur  ,  et  vnumquemque 
variis  ,  et  alienis  saporibus  reficiebat  mellirluum  illius  pluuiae  donum  ,  et 
multiplex  sicci   imbris   obsequium . 

7.  Qjae   quum  ita   sint,quod  illic  auiditas   faciebat  ,   hic  fides  faciat  . 

Sic    Jegiiuus  : /lccedit  homo  ad  cor  altum  ^et  exaltabitur  Deus  .   ldeo  quod  P$alm.  63.7, 

ibi   delectatio  obtinebat   in  faucibus,  hic   benedictio  operetur  in  sensibus. 

AJ  agnoscj.iJu.n  ,  et  percipicn  ium   sacrificium  veri  corporis    ipsa   roborat 

potentia  co.isccrantis.  Qui  tunc  latuit  praefiguratus  in  manna  ,  sit  tibi  nunc 

mani>estus   in  gratia  .  Ipsu.n   auteiii    f:iisse   i;i   mannae  iilius  spjcie  praesi- 

gnatuai  ,  eti^.n  Propheta   euiJenter  ostenJit ,  dicens  :  /Ja  tem  caeli  dedit  eis ,  P$.  77.  25. 

■panc/i  angelorum  manducauit  homo   .  Ec  quis    panis    angelorum    est ,  nisi 

Christus  ,  qui   eos  cibo  suae  charitatis  ,  et  lumine  suae   claritatis  exsatiat  ? 

Hoc  pane  ,    dicente    Propheti. ,  sexta  die    duplum    colliges  ,  sabbato   autein 

non   colliges  ,  dum  a  pri.no,  iJ  est ,  Dominico  die  in   Lege  tribuitur  ,  et  in 

solo  sabbato   denegatur . 

8.  lam  tunc  Christus  ab  ecclesia ,  cui  Dominieum  resurrectio  conse- 
crauit ,  recipiendus  ostenditur  ,  et  a  Synagoga,  ad  quam  cultus  sabbati  per- 
tinebat ,  negandum   esse  praedicitur,  dnm  dies  iste    septimus  est  ,  qui  cae- 

kstis  panis  fraude   :i<ulctatur  .  De   quo   pane   vetus  narrat    historia  :   Nec  Exod.  16.  18, 

qui  pl:/s  cotlegerat,  habuit  amplius  ,  nec  qui  minus  parauerat ,  reperit  ,,'.- 

wut  .   Quo  I  corpus ,  sacerdote  dispensante ,  tantum   est  in  exiguo  ,  quan- 

tum  esse  constat  in   toto  .  QuoJ    quum  ecclesia  fiJelium  sumit ;  sicut   ple- 

num    in  vniuersis ,  ita  intcgru.n   ess?   probatur  in   singulis  .  De   quo  sensu 

Apostolica  sententia  Jeriu.ua   cst    Jicens  :  g)ui   multa  hajet3  nu,i  obuiida-  2.  Cor.  8-jy» 

wit  tet  qtti  modicum ,  non  minorauit . 

Q.  Si  forte  panis  esum  esuri.ntibus  apponcrcmus  ,  non  cx  toto  perue- 
niret  al  si.igulos  ,  quia  particul.tius,  et  minutatius  pro  portione  sua  vnus- 
quisque  perciperet .  I)e  hoc  vero  pane,quum  assumitur ,  nihil  minus  ha- 
bent  Binguli  ,  qui  m  rniuersi  .  Totum  vnus  ,  totum  duo  ,  totum  plures  sine 
daninntione  percipiuut }  quia  benedictio  huius  sacramenti  scit  distribnj ,  qci 


3tS  APPENDIX     XII, 

scit  distributione  consumf .  Sacramenti  itaque   huius  fonnam  etiam  la  iu- 
daeorum  paginis  inuenimus    expressam .  Nam    de   xWelchisedech    in  Genesi 

cap.  14.  v.18.  Jegimus  :  Et  Melchisedech   rex  Salem  protulit  panem  ,  et  vinum  ,  et  bene- 
ll9'  dixit  Abrahae  :  fuit  autem  sacerdos  Dei  sumnii  .    In   quo  dum  a  praeputio  , 

id  est,a  gentilitate  circumcisio  futura  benedicitur ,  ecclesiae  gloria  praedi- 
catur,et  synagogae   infideli  plebs  ex  gentibus  acquisita  praeponitur  . 

10.     Hic  ergo  MelchiseJech  ,  cuius  genealogia,  ve!   origo  notitiam  illius 
temporis  latuit ,   oblatione    panis  ,   et  vini   hoc  Christi   sacrificium    praesi- 

Ps.  109.  v.  4.  gnauit  .   De  quo  Propheta   pronunciat  :  Tu   es  sacerdos  in  aeternum    secun- 

dttm   ordinem  Melchisedech  .  Nam    et  beatus  Moyses  de  eo   mysterio    Io- 

quens  ,  vinnm  ,  et  sanguinem  sub  vna  nppellatione  significat  in    beneJictione 

patriarchae   Dominicam  passionem  multo   ante    demonstrans  ,  ita  inquiens  : 

Gene5.  ^•Lauabit  in  ntino  stolam  suatn  ,etiu  sanguine  fuae  pailium  suum  .  Aduerte  , 

V'X1'  quam  euidenter  constet ,  vini  creaturam  Christi   sanguinem    nuncupandam  . 

1  1.      Qiiidquid  adhuc  de  hac  uuplici  specie  inquirere  debeas  ,  ipso  Domi- 

I0.6.  54.  no  attestante  ,  agnosce .  IVisi  9  inquit ,  manducaueritis  carnem  filii  hotni- 
nis ,  et  biberitis  eius  sanguinem ,  non  habebitis  ititam  in  vobis  .  Quod  te- 
stimonium  contra  pelagianos  euiientissiinum,  atque  validissimum  est ;  qui 
..'  arrepta  impietate  praesumunt ,  non  propter  vitam  ,  se.l  propter 
regnum  caelorum  baptisma  paruulis  conferendum  .  Sub  iis  e.iim  Domini 
verbis  ,  quibus  euangelista  pronunciat,  non  habebitis  ititam  in  vobis  ,  aper-i 
te  intelligenda  est  omnis  anima  munere  baptismi  vacua  ,  non  solum  glo- 
ria  carere,sed  vita  .  Hoc  itaque  Dominici  sanguinis  vinum  aqua  esse  mi- 
sc.-.ndum  ,  non  solum  traditione  ,  scd  etiam  ipso  genere  passionis  Dominus 
ostendit,  ex  cuius  sacro  latcre  sanguis ,  et  aqua  lanceae  iiiisione  profiuxit . 

Ps.  77.  v.  20.  sicut  Propheta    miilto  ante  praccinuit,  dicens  :  Percussit  petram  ,  et  fluxe- 

I.  Cor.  10.  4.  runt  aquae  .  Et  Apostolus  :  Bibebaat.,  iaqait9dv  cottsequenti  eos  petra  . 
Vi  les,  quod  qui  de  Christi  biberit  gratia  ,  sequitur  eum  Christi  miseri- 
corJia  . 

Frou.9.  i.etc.  12.  Sed  et  in  Salomonc  de  ipso  Christo  praedictum  legimus  :  Sapten- 
tia  ,  inquit ,  aedijicauit  sibi  domum  ,  id  est  ,  corpus  hominis  assumpsit,in 
quo  habitauit  plenitudo  diuinitatis  .  Et  subdidit :  Excidit  columnas  septem  . 
Qiiia  illum  bencJictio  Spiritus  sancti  gratia  septiformi  impleuit  .  Alacia- 
uit  hostias  suas,  miscuit  i.i  cratera  vinum  suum  ,et  paranit  mensam  suam  . 
Et  in  sequenti :  Venite ,  et  edite  de  panibus  meis ,  et  bibits  vinum  ,  ijuoi 
miscui.vobis  .  AJmixtum  ergo  aqua  vinum  legimus  ;  nunc  causam  ,  qua 
vtrumque  misceri  Dominus  voluerit  ,  inquiramus  .  Quando  in  iudaeorum 
conuiuio  nuptiali  vinum  ,  id  est,  fides  deficiehat  in  eis  ,  vinum  ,  inquam, 
'5ai,5'2,  ;iebat ,  quia  vinea  fructum   negabat  .  De  qua  dicitur  :  Expectaui  ,  vt  fa- 

ceret  vuas  ,/ecit  autem  spinas  .   Vnde  et  sertum  spineum  capiti  redempto- 
ris  iir.posuit  . 

13.  Quando  ergo  Dominus  nuptiali  tempore,id  est  ,  quando  sponsus 
ecclesiae  suae  paschaJi  exuhatione  iungendus  aquas  in  vina  conuertit ,  ma^ 
nifeste  praefigurabat ,  multitudines  gentium  sanguinis  sui  gratia  esse  vi- 
cturas  .  Per  aquas  enim   significari    populos,  sacris  aperitur  eloquiis  .  Sic 


S  E  R  M  O  N  E  S.  319 

feqimus  :  dquas  iitas ,  quas  vidisti ,  populi  sutit ,  et  gentes,  ct  linguae .   V'i-  Apoc.  17.  ij. 

demus  ,  in  aquis  figuram  gentium    demonstrari :  in  vino  autem    Dominicae 

passionis   sanguinem    ostendi  .  Ac  sic  Jum  in  sacramentis   vinum  aqua  mi- 

scetur ,  Christo    fidelis    populus  incorporatur ,   et  iungitur,    et  quadam  ei 

copula   perfectae  charitatis  vnitur,   vt    possit   dicere    cum   Apostolo  :  ^ui  Roiu.  8.  jj. 

nos  separabit  a  charitate  Christi  ?  Triouiatio  '.   /in  pjrsecutio  ,  et    cetara  ?. 

14.  Deus  autem  homini  suscepta  sanctificatione  miscetttr  ,  quando  fi- 
des  in  ipso  pectore ,  afTectus  iustitiae  ,  misericordiae  ,  pietatis  infunditur  . 
Etiam  ia  hoc  ipsum  ,  quod  numerosis  tritici  granis  panem  confici  noui- 
mus  ,  vnitatem  constat  assignari  populorum  .  Sicut  enim  frumentum  ,  quod 
solida  purgantis  solicitudine  praeparatur,  in  candidam  speciem  molarum 
labore  perficitur  ,  ac  per  aquam  ,  et  ignem  in  vnius  panis  substantiam  con- 
gregatur,  sic  variae  gentes ,  diuersaeque  nationes  in  vnam  fidem  conue- 
nientes  ,  vnum  de  se  Christi  corpus  efnciunt  :  et  christianus  populus  ,  qucsi 
tritici  innumcrabilis  grani ,  a  sacriiegis  nationibus  ,  fide  purgante  ,  atque 
cribrante,  collectus  cernitur ,  quando  discernitur ,  et  in  vnum  qtu.si  infide- 
Iium  lolio  pertranseunte  ,  colligitur  ,  et  dum  Testamentorum  instructione, 
velut  trumentum  gemino  molarum  opere  curatum  nitescit  ,  et  in  illam 
primae  originis  dignitatem  natiuo  candore  mutatur;ac  per  aquam  b..pti- 
smi,velut  per  ignem  Spiritus  sancti  ,  aeterni   illius  panis  corpus  efficicur  . 

15.  Sicut  ergo  separari  grana  ab  illius  confccti  panis  adunatione  non 
possunt,et  sicut  aqua  ad  propriam  reJire  subst.mtiam  vino  mixtam  iam 
non  potest  ;  sic  et  fideles  quique,  atque  sapientes,  qui  redemptos  se  Chri- 
sti  sanguine,et  passione  co^noscunt ,  ita  debent  qtiasi  inseparabilia  mem- 
bra  capiti  suo  fide  ,  conuersatione  ,  et  ardentissima  religione  sociari ,  vt  ab 
eo  non  voluntate  ,  non  necessitatc  seiu.igi  ,  no.i  vlla  terrenae  spei  ambi- 
tione  ,  non  denique  ipsa  possint  morte  diuelli  .  Nec  dubitet  quisquam  , 
primarias  cre.tturas  nutu  potentiae  pr.iesentia  maiestatis  in  Dominici  cor- 
poris  transire  naturam  ,  qturn  ipsum  hominem  videat  artificio  caelestis  mi- 
sericordiae  Christi  corpus  effectnm .  Sicnt  autem  quicumque  ad  fidern  ve- 
niens  ante  verba  baptismi  adhuc  in  vincnlo  est  veteiis  debiti  ;  his  vero 
commemoratis ,  mox  exuitur  omni  faece  peccati ,  ita  i)ti.:ndo  benedicenJae 
verbis  caelestibus  crcaturac  sacris  altaribus  imponuntur  ,  antequam  inuo- 
catione  stnrnni  nominis  consecrentur  ,  substantia  illic  est  panis,  et  viai . 
Post  verba   autcm   Christi   corpus  ,  et  sanguis  est   Christi  . 

ifi.  QuiJ  autem  mirum  est,  si  ea,  quae  verbo  potuit  creare  ,  veibo  possit 
creata  conuertcre  :  Immo  iam  minoris  vi  !etur  esse  miraculi  ,  si  id  ,  quod  ex 
nihilo  agnoscitur  condidisse,  iam  conditum  in  mclitis  v.i]c:;r  commutare  .  Rc- 
quire,  quid  ei  possit  csse  difficile,  cui  f..cile  fuit  visibilia  ,  ct  inuisibili.i  volun- 
tatis  imperio  suscitare  :  cui  facile  fuit3  hominem  de  limi  materia  figurare , 
imaginc  ctiam  suac  Diuinitatis  inducre ,  ctii  promptitm  e^t  cum  sursum 
reuocare  de  inferis  ,  restituere  de  perditione,  reparare  de  puluere ,  de  ter- 
ra  in  caelum  lcuarc  ,  de  homine  angelnm  faceie  ,  corpus  humanum  con« 
forme  corpori  claritatis  suac  reddere ,  ct  figmentum  suum  in  regni  sui 
oonsortio  sublinurc.  \'t  qui  corpus  nostrae  fragilitatis  sumpserat » nos  ia 


3io  APPENDIX     XIII. 

corpus  suae  immortalitatis  assumat  .  Ad  quam  gloriosam  resurrectkmem 
piis  vos  operibus  praeparare  dignetur,  qui  regnat  in  secula  seculorum  « 
Amen  . 

APPENDIX      XIII. 

De  ecclesiasticis  dogmatibus  . 

Cap.I.  De  Flde      V^  redimus  ,  vnum  esse  Deum  Patrem  ,  et  Filium  ,  et  Spiritum  sanctum  . 

Trinitatls  .  Patrem  ,  eo  quod  Filium  habeat  ;  Filium  ,  eo  quod  Patrcm  habeat  ;  Spiri- 
tum  sanctum ,  eo  quod  sit  cx  Patre,  et  Filio  procedens  Patri  ,  et  Filio 
coaeternus  .  Pater  ergo  principium  dcitatis  :  qui  sicut  nunquam  fuit  non 
Deus,  ita  nunquam  fuit  non  Patcr,a  quo  Filius  natus  ,  a  quo  Spiritus  san- 
ctus  non  natus ,  quia  non  est  Filius  ;  neque  ingenitus  ,  quia  non  est  Pa- 
ter  ;  neque  factus ,  quia  non  est  ex  nihilo  ,  sed  ex  Deo  Patre  ,  et  Deo  Fi« 
Jio  Deus  procedens .  Pater  aeternus  ,  eo  quod  aeternum  habeat  Filium  , 
cuius  acternus  sit  Pater  .  Filius  aeternus,eo  quoi  sit  Patri  coaeternus. 
Spiritus  sanctus  aetermis  ,  eo  quod  sit  Patri  ,  et  Filio  coaeternus  .  Nod 
confusa  in  una  persona  Trinitas  ,  vt  Sabellius  dicit ,  neque  separata,aut 
diuisa  in  natura  Diuinitas,  vt  Arius  blasphemat  :  sed  alter  in  persona  Pa- 
ter,alter  in  persona  Filius ,  alter  in  persona  Spiritus  sanctus  .  Vnus  na- 
tura  in  sancta  Trinitate  Deus  Pater  ,  et  Filius  ,  et  Spiritus  sanctus . 
Cap.  II.  De  Non  Pater  carnem    assumpsit ,  neque  Spiritus  sanctus  ,  sed  Filius  tan- 

Incarnatione   tum  :  vt  qui  erat  in    diuinitate  Dei   Patris  Filius  ,  ipse  fieret  in  homineho- 

Christi .  minis  matris  filius  :  ne  filii  nomen   ad   alterum   transiret   ,    qui   non    esset 

aeterna  natiuitate  Filius.  Dei  ergo  Filius  factus  est  hoininis  filius,natus 
sccundum  veritatem  naturae  ex  Deo  Dei  filius ,  et  secundum  veritatem 
naturae  ex  homine  hominis  filius  :  vt  veritas  geniti  non  adoptione , 
non  appellatione  ,  sed  in  vtraque  natiuitate  Filii  nomen  nascendo  ha- 
Non  duos  fi-  beret  ,  et  esset   verus   Deus  ,    et  verus  homo    vnus    Filius  .    Non  ergo 

lios,sed  Deura,  duos  Christos  ,    neque  duos  Filios    fatemur  ,   sed    Deum  ,    et   hominem 

et    hominem  vnum   Filium  ;  quem  propterea   et   vnigenitum   dicimus  ,  manentem  in  dua- 

vnum   hlium  fom  substantiis ,  sicut  ei  naturae  veritas  contulit  ,  non  confusis  naturis  , 

neque  immixtis ,  sicut  timotheani  volunt ,  sed  societate   vnitis  .  Deus  er- 

go   hominem  assumpsit  ,  homo  in   Deum  transiuit  ;  non   naturae   versibili- 

tate,  sicut  apollinaristae   dicunt,  sed  Dei  dignatione  :  vt  nec  Deus     muta- 

retur 

Cap.  I.  De   hoc  opusculo  confer  Isi-  post    principale    notat   ad    marg.  forte , 

doriana  cap.  8}.,vbi   praefationem  Vez-  totius  . 

zosii  adieci  ,  et   Hernandezii    obseruatio-  Cap.  II.  Codex  Mansii ,  vt  qui  eratin 

nes  de  Brachario  episcopo  hispalensi  au-  diuinitate    Patris  filius  ,  ipse  fieret  in  ko- 

ctore   eiusdem  opusculi  .   E  notis  Vezzo-  mine  hominis  filius  .  Paulo  post  Bignaeus  , 

sii ,  quae    magis    opportuna  videbuntur  ,  qui  non   erat  natiuitate  Dei  Filius  ,  Dei 

seligam   .  De  argumentis  primorum   ca-  ergo  Filius  etc.  Postea  creditur  -  separa- 

pitum   multis  in  locis  agit  Isidorus  .  Vide  tione  distincta  omittitur   a   Bignaeo ,   vti 

lib.  2.  de   offic.   eccles.  cap.23.  Bignaeus  nonnulla  alia  :  cum  Bignaeo   fere  faciunt 

exhibet ,  Pater  crgo  principium  ,  princi-  Maurini  inter  appendices  ad  opera  S.A\l- 

pale  nomen  deitatis ,  qnia  sieut    ete,t  et  gustini . 


DE  ECCLESIASTICIS  DOGMATIBVS.  5it 

retur  in  humanam  substantiam  assumendo  hominem ,  nec  homo  in  diui- 
nam  glorificatus  in  Deum  ;  quia  mutatio  ,  vel  versibilitas  naturae  et  di- 
minutionem ,  et  abolitionem  substantiae  facit  .  Creditur  a  nobis  sine  con- 
fusione  coniuncta  sancta  Trinitas ,  sine  separatione  distincta  .  Natus  est 
ergo  Dei  Filius  ex  hominc  ,  et  non  per  hominem  ,  iJ  est  ,  non  ex  viri 
coitu  ,  sicut  Ebion  dicit  ;  sed  carnem  ex  virginis  corpore  trahens  ,  et  no« 
de  caelo  secum  afferens  ,  sicut  Marcion  ,  Origcnes,  et  Eutyches  affirmant . 
Neque  in  phantasia,iJ  cst  ,  absque  carne,sicut  Valentiiius  asserit  ,  ij  est  , 
neque  putatiiie  imaginatum  ,  sed  corpus  verum  .  Non  tantum  carnem  ex 
carne  ,  sicut  Marcianus  ,  sed  verus  Deus  ex  diuinitate  ,  et  verus  homo  ex 
carne  ,  vnus  Filius  :  in  diuinitate  Verbum  Patris  ,  et  Deus,  in  homkie  ani- 
ma  ,  et  caro  .  Anima  non  absque  sensu,  et  rationc,  vt  Apolliaaris,  neque 
caro  absque  anima,  vt  Eunomius:sed  anima  cum  ratione  sua  ,  et  corpus 
cum  sensibus  suis ,  per  quos  sensus  veros  in  passione ,  et  ante  passionem 
Suac  carnis  dolores  sustinuit  . 

Neque  sic  est  natus  ex  virgine  ,  et  vt  diuinitatis  initium  homo  na-  Cap.UI.  Quod 
scenlo  acceperit ,  quasi  antequam  nasceretur  ex  virgine,  Deus  non  fuerit ,  aeternus  Deus 
sicut  Artemon  ,  et  Berillus  ,  et  Marcellus  docuerunt  ;  scd  aeternus  Deus  ,  ex  virS:ne  na* 
et  homo  ex  virgine  natus  cst  .  us  si  . 

Nihil  creatu  n  ,  aut  seruiens  in  Trinitate  credamus,  vt  vult  Dionysius  ,     Cap.  IV.   De 
fons  Arii  :  nihil  inaequale  ,   vt  vult  Eunomius ,  vt  Arius  :    nihil  inaequale  Trinitate  fer- 
gratiae  ,  vt  valt  Aetius  :  nihil  anterius  ,  posteriusue ,  aut  minus  ,  vt  Arius  :  fecta. 
nihil  extraneum  ,  aut  officiale  alteri ,  vt  Macedonius :  nihil  persuasione,  aut 
surreptione  insertum  ,  vt  Manichaeus  :  nihil  corporeum  ,  vt  Melito  ,  et  Ter- 
tullianus  :  nihil   corporaliter  effigiatum  ,  vt  Anthropomorphus  ,  et  Vadianus: 
nihil  sibi  inuisibile  a  creaturis,  vt  Origenes  :   nihil  creaturis  visibile  ,  \t 
Fortunatus  :  nihil   moribus,  vel   voluntate  diuersum  ,  vt   Marcion  :  nihil   ex 
Trinitatis  esscntia  ad  crcaturarum  naturam  deductum  ,  vt  Plato ,  et  Ter- 
tullianus  :  nihil  officio  singulare  ,  nec  alteri  communicabilc  ,  vt  Origenes : 
nihil  confusum  ,  vt  Sabellius  :  sed  totum  perfectum  ,  quia  totum   ex  vno  , 
et  vnum  ex  toto :  non  tamen  solitarium ,  vt  praesumunt  Praxeas  ,   et  Sil- 
uanus,  Pcntapolitana    damnabilis   illa  doctrina  . 

Homousios  crgo,  id  est ,  coessentialis  in   diuinitate  Patri  Filius  ,  Ho-  Cap.V.De  h»- 
mousios  Patri,et  Filio  Spiritus  sanctus  ,  Homousios  Deo,  et  homini  vnus  moubl°  ' 
Filius  manens  Deus  in  homine  suo  in  gloria  Patris  ,  desiJerabilis  viJeri 
ab  angelis  :  sicut  Pater  ,  et  Spiritus  sanctus  adoratur  ab  angelis  ,  et  ab  omni 
creatura  :  non  homo   factus  praeter  Dcum,   vel  Christus    cum  Deo  ,  sicut 
blasphcmat  Ncstorius,  scd  homo   in  Dco  ,  et  Dcus  in  homine  . 

Cap.  Ifl.    Al.  e*  virgine,  vt  et  diui-  quod   Melito  Deum  corporeum  esse   do- 

nitatis  initium  -  vt  vult  Ennomius  ,   ni-  cuerit ,  et   Tertullianum    excusari  ,  quod 

*/'/  aequale  gratia  ,  vt  vult  .  -   nihil  per-  corporeum  dixerit  ,  quidquid    nihilo    op- 

masione  ,  aut   surreptione  .   -  vt  anthropo-  ponitur  . 

morphitae  ,  nihil  siii   ctc.    Animaduertit  Cap.  V.  Vezzosius  ,  et  Filius  ,  Ct  Spiri- 

Vczzosius  ,  inccrtum  ,  aut  falsum    essc  ,  tus  sanclus  . 

Tom.VU.  S  s 


522  APPENDIX     XIII. 

Cap.VI.Dere-  Erit  resurrcctio  mortuorum  omnium  hominum,se.l  vna  et  insimul , 

surrectione .    ct  semel  .  Non   prima   iustorum  ,   et  secunda    peccatorum  ,    vt  fabula   est 

somniatorum  ,  sed  vna  omnium  .   Et  si  id    resurgerj  dicitur  ,  quod  cadit , 

caro   ergo   nostra   in.  veritate   resurget  ,  sicut    fn    veritate   cadit  .    Et    non 

secunJum   Origenem  immutatio  corporum   erit  ,  id  est ,  alitid  nouum  cor- 

pus  pro  carne  :  sed  eaderrf  caro  corruptibilis ,  quae  eadit',  tam  iustorum  , 

quam  iniustorum,  incomiptibilis  resurget,  quae  vel  poenam   sufferre  pos- 

sit  pro  peccatis  ,  vel  in  gloria  aeterna  manere  pro  meritis  . 

Cap.  VII.  Re-  Omnium  enim  hominum  erit  resurrectio  :  si  omnium  erit  ,  ergo  omnes 

surrectio     o-  moriuntur  ,  vt  mors  ab  Adam   ducta  omnibus  filiis  eius  dominetur ,  et  ma- 

mniam    com-  neat   illud   priuilcgium   in  Domino,quod  de  eo   specialiter  dicitur  ,  Non 

munis .  dabis  saactum  tttum   videre  corruptionem  .  Eius  enim  caro  non  viJit  cor- 

Ps.  ij.io.        ruptionem  .   Hanc  rationem   maxima    Patrum  turba    tradente  suscepimus  . 

Verum  quia  sunt  e?  alii    aeque  catholici ,   et  eruditi   viri  ,  qui   credunt, 

anima   in  corpore   manente  ,  immutandos  ai  incorruptionem  ,  et  immorta- 

litatem  eos ,  qui  in  aduentu  Domini  viui  inueniendi  sunt ,  et  hoc  eis    re- 

putari   pro  resurr  ctione  ex   mortuis,  quod   mortalitatem  immutatione  de- 

ponaiit  ,  non  morte  :  quolibet  quis  adquiescat   moJo  ,  non  est    haereticus, 

nisi  ex  contentione   haereticus  fiat  .  Sufficit  enim  in  ecclesiae  lege  carnis 

resurrectionem   credere    futuram  de   morte  . 

Csp.  VIII.  De  Qiiod  autem  dicimus  in  symbolo,  in  aduentu  Domini   viuos  ,  ac  mor- 

indicio    viuo-  tuos  iudicandos  ,  non    solum  iustos  ,  et    peccatores   significari ,  sicut  Dio- 

rum,  et  mor-  dorus  putat,sed    et  viuos  eos,qui   in  carne  inueniendi   sunt  ,  credimus  , 

tuorum  .  qUj  adhua  morituri  creduntur  ;  vel  immutandi  sunt,  vt  alii  volunt ,  vt  sus- 

citati  continuo,vel  reformati  cum  ante  mortuis  iudicentur  . 
Cap.  IX.  Per-  Post  resurrectionem  ,  et  iuJicium   non   credamus  restitutionem  futu- 

acto  iudicio  ram,quam  Origenes  dclirat  ;  vt  daemones  ,  vel  impii  homines  post  tor« 
non  expectan-  menta  quasi  suppliciis  expurgati  ,  vel  illi  in  angelicam,  qua  creati  sunt  , 
ca  restitutio  .  re(JCant  dignitatetn  ,  vel  isti  iustorum  societate  donentur  :  eo  quod  hoc  di- 
uinae  conueniat  pietati ,  nequid  ex  rationalibus  pereat  creaturis  ,  sed  quo- 
libct  modo  saluetur.  Sed  nos  credamus  ipsi  iudici  om»ium  ,  et  retribu- 
Matth.  25.46.  tori  iusto  ,  qui  dixit  ,  Ibunt  impii  in  supplicium  aetemum ,  iusti  autem  itt 

%'itarn  aeternam ,  vt  percipiant  fructum  operum  suornm . 
Cap.  X.  Crea-  i'1   principio  creauit  Deus  caelum  ,  et  terram  ,    et   aquam   ex   nihilo. 

tio  mundi.An- Et  quum  adhuc  tenebrae  ipsam  aquam  occultarent ,  et  aqua  teiram  abs- 
gelorum  crea-  conderet ,  facti  sunt  angeli,  et  omncs  caelestes  virtutes  ,  vt  non  esset  otio- 
110  •  sa  Dei  bonitas  ,  sed   haberet  ,  in  quibus   per   multa  ante  spatia   bonitatem 

suam  ostendiret  :  et  ita  hic  visibilis  munJus  ex  materia  ,  quae  a  Deo  facta 
fuerat,  factus  est ,  et  ornatus. 
Cap.  XI.  Solus  Nihil   incorporeum  ,  et  inuisibile  natura  credendum,  nisi  solum  Deum, 

r>eus  incorpo- id  est ,  Patrem ,  et  Filium  ,  et  Spiritum  sanctum  .  Qui  ideo  recte  incor- 
reus .  poreus  creditur  ,  quia  vbique  est,  et  omnia  implet ,  atque  constringit; 

ideo  et  inuisibilis  omnibus  creaturis  ,  quia  incorporeus  est  . 

Cap.  VI.   Re surget ;  Vezzosius  ,  in  ve •  Cap.  VII.  Immtttandos :  al.  tnutandos  t 

ritate  resurgit .  quod  perinde  est . 


DE  ECCLESIASTICIS  DOGMATIBVS.  325 

Creatura  omnis  corporea  est  :  angeli,  et  omnes  caelestes  virtates  cor-      Cap.XII.  O- 
poreae,  licet  non  carne  subsistant  .  Ex  eo  autem   corporeas  esse  credimus  mnis  creatur» 
intellecttiales  creaturas ,  quod  localiter    circumscribuntur  ;  sicut    et    anima  corForea  • 
humana,  quae  carne  clauditur ,  et  daemones,qui  per  substantiam  angeli- 
cae  naturae  simt . 

Immortales  esse  credimus  intellectuales  naturas ,  quia  carne  carent ,       Cap.  XIII. 
nec  habent  ,  quo  cadant ,  vt  resurrectione  egcant  post  ruinam  necessaria  .   Intellechuies 

Animas  homfnum  non  esse  ab  initio   inter  ceteras  intellectuales   na-  naturae    ira» 

turas  ,  nec  insimul  creatas,  sicut  Origenes  fingit  :  neque  cum  corporibuS  mortales- 

per  coitum  seminantur,  sicut luciferiani ,  Cyrillus,  et  aliqui  latinorum  prae-     3p'   .     *  .  . 
r  a-  •  ■         "o '  1    i-  •  nima  hominis 

sumptcrcs  arnrmant  ,  quasi  naturae  consequenttam  seruantcs  .  Sed  dicimus, 

r.  .  7  •  quomodo  cre- 

creationem  animae  solum  crcatorem  omnium  nosse,et  corpus  tantum  per  atur  _ 

coniugii  copulam   seminari ,  Dei  vero  iuJicio  coagulari  in  vulua ,  et  com- 

pingi,atque  farmarij-ac  formato  iam    corpore  animam  creari  ,  et  infundi , 

vt  viuat  in  vtero  homo  cx  anima  constans  ,  et  corpore ,  et  egrediatur  vi- 

uus  ex  vtero  plenus  humana  substantia  . 

Neque   duas  animas  csse  dicimus  in   vno  homine  ,   sicut   Iacobus  ,  et  Cap.XV.Quol 
alii   syrorum   scribunt ,  vnam  animalcm  ,  qua  animctur  corptts,  et  immixta  dua«     animae 
si:  sanguini  ,  ct  alteram  spiritualem  ,  quae  rationem  ministret  :  sel  dicimus,  non   sunt    'n 
vnam    esse,  eandemque  animam  in  homine  ,  qttae  ct   corpus  sua  societate  nomu,e  • 
viuiiicct ,  et  semetipsam  sua  ratione  disponat ,  habens  in  sese  libertatem  ar- 
bitrii ,  vt  in  suae  substantiae  eligat  cogitatione,  qttoJ-vult. 

Solum  hominem  creJimus  habere  animam  snbstantiuam  ,  quae   exuta  Cap.XVI.Ani- 
corporc   vitiit,   et  sensuS  suos,  atque   ingenia    viuaciter  tenet  .   Non   cum  ma      hproinis 
corpore   moiitur,  sicut  Aratns  :.sserit  :  ueqoe  post   modicum  interuallurn>  «mraorti 
sicut  Zenon  dicit ,  quia  substantialtter  viuit . 

Anirnalium  vero  animac  non  sunt  substantiuae ,  sed   cum  carne    ipsa  Cap.XVii.Ani- 
carnis  viu-citatc  nascuntur,ct   cum  carnis   morte   finiuntur  ,    ct    moriun-  maebfutorurn 
tur;et  ideo  nec  ratione  reguntur ,  sicut  Plato,et  Alcxander  putant  ,  scj 
ad  omnia  naturae  incitaiiKiita   ducuntnr  . 

Anima  liumana  non    cttm   came  moritur  ,   quia    non   cttm    c.irne ,   vl  Cnp.XVIII.Ia- 
superius  diximus,  seminatur ;  sed  formato   in  vcntre   matris  corpore  ,  Dei  funditurani  »m 
iu  iicio  creatur s  et  infunJitur ,  vt  viuat  homo   intus  rn  vtcro,    et  sic  pro- 
ceJat   natiuitate  in  mundum  . 

Duabus  substantiis  tantum  constat  homo  ,  anima  ,  ct  corpore .  Anima  Cap.XlX.Duae 
cum  ratione  sua  ,  et  corpore  cum  scnsibus  suis .   Qttos  camen  sensus  absqttc  substantiae  ho- 

tainis  . 
Cap.  XII.    Auctor   huius  operis  corpo-       w.tlti   iatir.orum  -    naturac    consequeitia 
rtum   videuir  vocare  ,  quiJquid  creatum       scruientc  .   Et  alia   huiusmodi   ,   quae  ad 
est .  Vide  lib.2.  de  orfic.  cccles.  cap.24   ,       Bignaei   ma»is  >  quam  ad  Vezzosii  eJrtio- 
et  lib.  Diffcrent.  rerum  num.  ioo.  et  seq.       nem   acccdunt  . 

Cap.XIV.  Hoc  caput  a  loanne  Hispa-  Cap.  XVII.    Incitamenta    :    al.   irtcita- 

lensi  cxcriptum   fuit ,    vt  dixi   in    Isido-       tnento  . 

riinis   cap.  X^.  num.  18.  et  s.-qq.   Apud  Cap.  XIX.  Corpore  :  al.   carne  ,  semel  > 

Cuuq  legitur,nff  in  tcmcl  -  Cyrillus  ,  t:       ct  iccrum  . 

S  s  a 


Cap.  XX.  AaU 
rr.a,  et  spiritus 
idem  . 


I.Thess.5.  23. 
Sap.  1.  5. 


Cap.XXI.  De 

libero  arbltrio. 


Cap.  XXII. 


524  A  P  P  E  N  D  I  X      XIII. 

animae  societate  non  mouet  corpus .  Anima  vero  et  sine  corpore  rationa* 
le  suum  tenet  . 

Non  est  tertius  in  substantia  hominis  spiritus  ,  sicut  Didymus  con- 
tentlit  ,  sed  spiritus  ipsa  est  anima  ,  pro  spirituali  n.itura  ,  vel  pro  eo  quod 
spiret  in  corpore  ,  spiritus  appellatur  .  Anima  vcro  ex  eo  vocatur  ,  quod 
ad  viuendum  ,  vel  ad  viuificandum  animet  corpus  .  Tertium  vero ,  qui  ab 
Apostolo  cum  anima  ,  et  corpore  inducitur ,  spiritum  gratiam  sancti  Spi- 
ritus  esse  intelligamus,  quam  orat  Apostolus,vt  integra  perseueret  in  no- 
bis  ,  ne  nostro  vitio  aut  minuatur,aut  fugetur  a  nobis  ;  quia  Spiritus  san- 
ctus  effugiet  fictum  . 

Libertati  arbitrii  sui  commissns  est  bomo  statim  in  prima  conditio- 
ne ,  vt  sola  vigilantia  mentis  adnitente  ,  etiam  in  praecepti  custodia  per- 
seucraret ,  si  vellet  in  eo,quoi  creatus  fuerat ,  permanere  .  Postquam  ve- 
ro  seductione  serpentis  per  Euam  cecidit ,  naturae  bontim  perdidit ,  pari- 
tcr  et  vigorem  arbitrii  :  noo  tamen  electionem  ,  ne  non  esset  suum  ,  quod 
euitaret  peccatum  ,  ncc  merito  indulgcretur ,  quod  non  arbitrio  diluisset. 
Manet  itaque  ad  quaerendain  salutem  arbitrii  libertas,  id  est  ,  rationalis 
voluntas,sed  admonente  prius  Dco ,  et  inuitante  ad  salutem  ,  vt  vel  eli- 
gat ,  vel  sequatur  ,  vcl  agat  occasione  salutis  ,  hoc  est  ,  inspiratione  Dei  . 
Vt  autem  conscquatur ,  quod  eligit,vel  quod  sequitur ,  vel  quod  occasio- 
ne  agit ,  Dci  essc  liberc  confitemur  .  Initium  ergo  salutis  nostrae  Deo  mi- 
serante  ,  babemus  ;  vt  acquiescamus  salutiferae  inspirationi ,  nostrae  pote- 
statis  est ;  vt  a  lipiscamur  ,  quod  acquiescendo  admonitioni  cupimus  ,  diui- 
ni  est  muneris  :  vt  non  labamur  in  adcpto  salutis  munere  ,  solicitudinis 
nostrae  est ,  et  caelestis  pariter  adiutorii  ;  vt  labamur  ,  potestatis  nostrae 
est ,  et  ignauiae  .  Non  tamen  ad  obtincndam  sine  illo  ,  qui  qnaerentes 
fucit  inuenire  ,  qui  pulsantibus  aperit  ,  qui  petentibus  donat  .  Sicut  ergo 
initium  salutis  nostrae,Deo  miserante,  et  inspirante  ,  habere  nos  credi- 
mus  ,  ita  arbitrium  naturae  nostrae  sequax  esse  diuinae  inspirationis  ,  li- 
bere  confitemur  .  Igitur  vt  non  labamur  a  bono  vel  naturae ,  vel  meriti , 
solicitudinis  nostrae  est ,  et  caelestis  pariter  adiutorii  ;  vt  Lbumur  ,  pot- 
estatis  nostrae  ,  ct  ignauiae  . 

Firmissime  credendum  est ,  in  praeuaricatione  Adae  omnes  homines 
naturalcm  possibilitatem  ,  ct  innocentiam  perdidiss.  :  et  neminem  de  pro- 
fundo  illius  ruinae  per  liberum  arbitrium  posse  consurgere ,  nisi  eum  gra- 
tia  Dei   miserantis  erexerit ;,,  Jiberum   enim  arbitrium  ille  perpessus  ,  dum 


Cap.  XXI.  Emendaret  :  al.  euitaret  . 
Putat  Vezzosius ,  Semipelagi.inismum  sa- 
pere  videri  ,  quod  dicitur,  vt  acquiesca- 
mus  salutiferae  inspirationi ,  nostrae  pot- 
tstatis  est  .  Vcrba  ,  Non  tamen  ad  obti- 
nendum  etc.  ,  et  sequentia  triginta  capi- 
ta  desunt  in  Maurinorum  exemplo  ,  et 
in  plerisque  aliis  mss.  ,  et  ab  aliquo  in- 
serta  sunt  ex  Caelestini  epistola  ad  epi- 


scopos  Galliae  ,  ex  concilio  carthaginien- 
si  contra  pelagianos  ,  et  ex  arausicano 
secundo  .  Haec  tamen  additamenta  nec- 
essaria  putauit  Thomasius  ,  vt  Vezzosius 
aduertit  . 

Cap.  XXII.  llle:  al.  olim  ille .  Haec 
verba  liberum  enim  arbinium  etc.  ,  quae 
virgulis  distinguuntur,  sunt  Innocentii  I., 
xelata   etiam  a  Caclestino  1. 


DE  ECCLESIASTICIS  DOGMATIBVS.  $2j 

„  suis  inconsukius  vtitur  bonis  ,  cadcns  in  praeuaricationis  profunda  de- 
„  mersus  est  :  et  nihil  ,  quemadmodum  exinde  surgcre  posset,  inuenit:  sua- 
„  que  in  aeternum  libertate  deceptus,  huius  ruinae  latuisset  oppressu  ,  nisi 
„  eum  post  Christi  pro  sua  gratia  releuasset  aduentus,qui  per  nouae  re- 
„  gener..tionis  purificationem  omne  praeteritum  vitium  sui  baptismatis 
„  iauacro   purgauit  „  . 

Neminem   esse  per  semetipsum    bonum  nisi    participationem    sui   ille  Cap.XXIII.Ve. 
donauerit  ,  qui   solas  est  bonus.  rao  bonusper 

Nemineir.  etiam  baptismatis  gratia  renouatum    idoneum  esse    ad  su-  se  * 

perandas  diaboli    insidias,et   ad  vincendas  carnis  concupiscentias  ,  nisi  per    „  "af1* 

•    .  ...  .  .  *  crscucraot  14 

quotidianum  adiutonum  Dei  perseuerantiam  bonac  conuersationis  acceperit  .  jn  Donjs  a  rjCo 

Quod  nemo  nisi   per  Christum  libero  bene  vtatur  arbitrio  ,  idem  ma-  Cap.XXV.  Li- 

gister  in  epistola  ad  mileuitanum  concilium  data  praedicat ,  dicens  :  „  Ad-  berum     arbi- 

„   uerte  tandem  ,  a   prauissimarum  mentium    doctrina  ,  quod   primum  ho-  trium  . 

j,   minem   ita  libcrtas  ipsa  decepit,  vt   dum  indulgentius  frenis  eius  vtitur 

j,   ia    praeuarieationem   praesumptione  incideret  .  Nec   ex  hac  potuit  erui, 

„  nisi   ei   prouidentia  regenerationis  statum  pristinae  Jibertatis  Christi  Do- 


m 


ini   reformasset   aduentus 


,,       llll.il       1  l_IUl  illulStL      .U1U<_  llilll    ,5     . 


Quod  omnia   studia  ,  et  omnia  opera ,  ac  merita  sanctorum    ad  Dei      Cap.  XXVI. 
gloriam  ,  lauJemque  reiereada  sint  ,  quia  nemo  aliunde  ei  placeat ,  nisi  ex  Meriu . 
eo  ,  quo  J  ipse   donauerit  :    in   quam  nos  sententiam    dirigit  beatae   recor- 
dationjs    papae   Zosimi   rcgularis  auctoritas  ,  quum   scribens  ad  totius  orbis 
episcopos  ait  .  „  N©s  autem   instinctu   Dei  ,  (  omnia  enim   bona   ad  aucto- 
„  rem  suum   referenda  sunt  ,  vnde  nascuntur  ,  )  ad   fratrum,   et  coepisco- 
„  porum  nostrorum   conscienti..m  vniuersa  retulimus  „  .   Hunc  autem  ser- 
monem   sincerissimae  veritatis    lucc   r.idiantem   tanto  afri  episcopi   honore 
venerati   sunt  ,  vt  ita  ad   eumdem    virum    scriberent  :  „   lllud   vero  ,  quod 
„  in   literis  ,  quas  ad  vniuersas   prouincias  curasti  esse   mittendas  ,    posui- 
„  sti,diccns:  Aos  tarnen  instinctu  Dei ,  eta  sic  accipimus  dictum  ,  vt  il- 
„  Ios,qui  contra   Dei  adiutorium    extollunt    humani   arbitrii    Irbertatem, 
„  districto  glaJio  veiitatis  velut  cursim  transiens  amputares  .  Qiiid  enina 
j,  tam   libero  fecisti    arbitrio  ,  quam   quod   vniuersa  in   nostrae  humilitatis 
jj  conscuntiam   retulisti  ?  et   tamen  instinctu  Dei  factum   csse  fideliter,  Sa- 
j,  pienterque  vidisti,  veraciter  }  fident-rque  dixisti  .  ideo  vtique  quia  prae-  Prou.  8.  25. 
„  paratur   voluntas  a  Domino ,  et  vt  boni   aliquid  agant ,  paternis   inspira-  sec.  Lxx. 
„   tionibus  suorum    ipse   tangit    corda   filiorum  .   Quotquot    cnim  Spiritu  Roro.  S.  14. 
j,  Dei   aguntur  ,  hi  filii   Dei  sunt ;  vt   nec  nostrum   deesse  sentiamus   arbi- 
„  trium,et   in   bonis  quibusque   voluntatis  humanac  singulis   motibus  ma- 
„  gis  illius  valere   non  dubitemus  au.xilium  „  . 

Ita    Deus   ex  cordibus  hominum  ,  atque  in  ipso   libero  operatur  arbi-    Cap.  XXVII. 
trio  ,  vt  s;.ncta    cogitatio ,  pium    consilium  ,  omoisque   motus  bonae  volun-  Quidquid  boni 
tis  ex   Deo   sit  :  quia   per  illum   aliquid    boni   possumus  ,   sine    quo    nihilcx^ca. 
pos&umus . 

(.ap   XXVI.   Placeat  -.  z\.  placct ,  et  ac-       numero  rctuiistis  ,  vidistis  ,  iixuiis  . 
ccpimus  pro  amjpimus  .  fci  inira  plunum 


r_6  APPENDIX     XIII. 

Cap.XXVIII.  Quicumque  dixerit,  gratiam  Dei  ,  qua  iustificamur  per  Iesum   Chrl- 

Gratiaevis.     stum  Dominum  nostrum  ,  ad  solam  remissionem  peccatorum  valere  ,  quae 
iam  commissa  sunt,non  etiam  ad  adiutorium  gratiae  ,  vt  non  committan? 
tur ,  anathema  sit . 
Cap.XXIX.In-  Quisquis  dixerit,  gratiam  Dei  per  Iesum  Christum  propter  hoc  tan- 

telligentia  ex  tum   nos  adiuuare    ad  non  peccandum,  quia  per  ipsum    nobis   reuelatur, 
gr-tia.  et  aperitur  intelligentia  mandatorum  ,  vt  sciamus  ,  quid  appetere  ,  et  quid 

vitare  debeamus,  non  autem    per  illam   nobis  praestari  ,    Vt  quod  facien- 
dum  cognouimus  ,  etiam  facere  diligamus  ,  atque  valeamus  ,  anathema  sit  . 
XXX. Pre-  Obsecrationtim    quoque  sacerdotalium  sacramenta  respiciamus  ,  quae- 

ces    Sacerdo-  ab   Apostolis   tradita  in  .toto  mundo  ,   atque    in    omni   catholica    eccksia 
tum  *  vnirormiter  cclebrantur  ,  vt  ]eg-m  credendi  lex  statuat  supplicandi .  Qiium 

eoim   BaBCtarurn   plebium   pr;  iiuiuiata  sibimet   legatione  fr.ngantur, 

apud  diuinam  clementiam  humani  generis  agunt  causam  ,  et  ,  tota  secum 
ecclesia  congemiscente,  postulant,  ct  precantur  ,  vt  infidelibus  donetur 
fides,vt  i  lololatrae  ab  impietatis  suac  liberentur  erroribus  ,  vt  iudaeis, 
ablato  cordis  velamine  ,  lux  veritatis  apparcat,  vt  haeretici  catholicae  fi- 
dei  perceptionc  resipiscant ,  vt  schismauci  spiritum  rediuiuae  charitatis 
accipiant,  yt  lapsis  poeniteutiae  remedia  conferantur ,  vt  denique  catechu- 
mcnis,ad  regenerationis  sacramenta  perductis  ,  caelestis  misericordiae  aula 
reseretur  .  Haec  autem  nou  pcrfunctorie,  neque  inaniter  a  Domino  peti  , 
rerum  ipsarum  monstrat  cffectus ,  quandoquidem  ex  omni  errorum  gene- 
re  plurvr.os  Deus  dignaiur  attrahere ,  quos  erutos  de  potestate  tenebra- 
rum  transferat  in  regnum  filii  charitatis  suae  ,  et  ex  vasis  irae  faciat  vasa 
misericoruiae  .  Quod  adeo  totum  diuini  opcris  esse  sentitur,vt  haec  ef- 
ficienti  Deo  gratiarum  semper  actio  ,  laudisque  confessio  pro  illuminatio- 
ne  talium,vel  correctione  referatur  . 
Cap. XXXI.  lllud    etiam  ,  quoJ  circa  baptizandos  in   vniuerso   mundo  sancta    ec- 

Fvorc:?mus,et.clcsia  vniformiter  agit  ,  non  otioso  contemplamur  intuitu  .    Quum    siue 
sufflat:o  .  parnuli ,  siue  iuuenes  ad  regcnerationis  veniunt   sacramentum  ,  non    priuS 

fontem  vitae  adeant,qunm  exorcismis,  et  exsufflationibus  clericorum  spi- 
Ioann.12.  31.  ritus  ab  eis  immundus  abigatur  :  vt   tunc  vere  appareat ,  quando  princep* 
Wcrc.  3.  27.     mundi  huius  mittatur  foras  ,  et  quomodo  prius  alligetur  fortis  ,  et    dein- 
ceps  vasa  eius  diripiantur  ,  in  possessionem  translata  victoris,  qui  captiuara 
ducit  c.ptiuitatem  ,  ct   dat   dona  hominibus. 
Cap.  XXXTI.  Omnium  bonorum  affectuum  ,  atque  operum,et   omnium  studiorum  > 

Gratia,et  hbe-  omniumque  virtutum  ,  quibus  ab  initio  fidei  ad  Deum  tenditur  ,  Deura 
rumarbitrmm.  profitemur  auctorem  .  Et  non  dubitamus,ab  ipsius  gratia  omnia  hominis 
Philipp.  2. «3.  nierita  praeneniri  ,  per  qucm  fit  ,  vt  aliquid  boni  et  velle  incipiamus, 
et  facere  .  Quo  vtique  auxilio  ,  et  munere  Dei  non  aufertur  liberum  ar- 
bitrium,sed  liberatur  ;  vt  de  tenebroso  lucidum  ,  de  prauo  rectum  ,  de 
ianguiJo  sanum  ,  de  imprudente  sit  prouidum  .  Tanta  enim  est  erga  omnes 
homines  bonitas  Dei  ,  vt  nostra  velit  esse   merita  ,  quaesunt  ipsius  donaj 

Cap.  XXIX.  Per  ipsum  :  al.  per  ipsam  .       tnur  auctonm  .    Et  non  J.tbitemus  ■>  al> 
Cap.  XXXII.   S.  Caelestinus ,  profitea-      ipsius  gratia , 


DE  ECCLESIASTICIS  DOGMATIBVS  .  327 

et  pro  his  ,  quae  largitus  est,aeterna  praemia  sit  donaturus .  Agit  quip- 
pc  in  nobis  ,  vt  quod  vult,et  velimus,  et  agamns  :  ncc  otiosa  esse  in  no- 
bis  patitur,  quae  exercenda  ,  non  negligenda  ,  donauit  ,  vt  et  nos  coope- 
ratores  simus  gratiae  Dei  .  Ac  siquid  in  nobis  ex  nostra  viderimus  re- 
rnissionc  languescere  ,  ad  illum  solicite  recurrainus  ,  qui  sanat  omnes  lan- 
guores  nostros ,  et  redimit  de  interitu  vitam  nostram  ,  et  cui  quotidie  di- 
cimus,  Ne  inducas  uos  itt  tentaiiettem  ,  sed  libsra  nos  a  malo  .  Matth.6".  ij. 

Quicumque  dicit,Adam  primum  hominem  mortalem  factum  ,  ita  vt  Cap.XXXIH. 
siue  peccaret  ,  siue  non  peccaret  ,  moreretur  in  corpore  ,  hoc  est,  de  cor-  Adam  primo 
pore  exiret  ,  non   peccati   merito,sed   necessitate  naturac  ,  anathema  sit  .  immortalis . 

Quicumque  paruulos   recentes  ab  vtcris   matrum   baptizandos  neg.it  ,    Cap.XXXIV. 
aut  dicit    in   remissionem  quidem   peccatorujn  eos  baptizari  ,  sed  nihil  ex  Debaptizandis 
Adam   trahere  originalis    peccati ,   quod  lauacro   regenerationis    expietur  :  Inikntulis . 
vnde  fit  consequens ,  vt   in  eis  forma  baptismatis  in  remissionem  peccato- 
rum    non  vera,   sed  falsa  intelligatur ,  anathema   sit  .  Quoniam  non    ali- 
ter   intelligendirr»  est  ,  quod  ait  Apostolus,  Per  Vttttm  hominem  peccatum  Rom.  y.  12. 
intrauit  in  viundum  ,et  per  peccatum  mors ,  et  ita  in  omnes  hvmiaet  per~ 
transiit  ,  in  quo  omues  peccaueruut ,  nisi  quemadmodum  ecclesia  catholica 
vbique  diffusa  scmpcr  intellexit  .    Propter  hanc   enim   fiJei   regulam  etiam 
paruuli  ,  qui   nihil    peccatorum    in   seipsis    adhuc    committere    potucrunt, 
ideo  in  peccatorum  remissioncm   veraciter  baptizantur  ,   vt   in  eis   regcne- 
rationc   mundetur  ,  quo  1  generatione  traxerunt  . 

QuoJ  ait  sanctus  ioannes   apostolus  ,  Si    dixerimus ,  quia    peccatum    Cap.  XXXV. 
non   habemut ,  ttOt  ipsos  seducimus  ,  et  veritas  in  noois  non  est  :  quisquis     Omnrs  vere 
sic   accipiendum  putauerit ,  vt  dicat  propter   humilitatem   non  oporterc  di-  stimus  pccca- 
ci ,  nos  non  habcre  peccatum  ,  non  quia  veritas  est  ,  auathema  sit  .  Scquitur  tor"s  • 
enim    apostolus  ,    ct   adiungit  ,  Si  §Utem   COttfetti  fuerimus  peccata  uostra  .  i.Ioan.  1.  o. 
jidelis  est  ,  et  iustus ,  qui  remittat  nobis   peccata  ,  et  mundet  ttot  al>    omui 
ittiquitate  .  Vbi  satis  apparct  ,  hoc  non   tantum  humiliter ,  sed  etiam    ve- 
raciter  dici .    Hoterat   cnim   apostolus    dicere,    Si  dixerimus ,  uon  haoemut 
fitccatum  ,  ttOt   ipsos  extottir/.ns  ,   ct  humilitas  itt  uobis  uon  est  :  sed   quum 
ait  ,  A  05  ipsos  decipimus.et  veritat  iu  nobis  nou  est  ,  satis  ostenht,eum 
qui  dixcrit  ,  sc  non    habere   peccatum  ,  non  vcrum   loqui,sed   falsum  . 

Quicumque  dixerit  ,  in  oratione  Dominica  ideo    dicere  sanctos ,  Di-  Cap.  XXXVI, 
mitte   uoois  debita  nostra ,  vt  non  pro  scipsis  hoc  dicant  ,  quia  non  est  eis     Ommbus  o- 
iam   necessaria  ista  petitio,  sed  pro  aliis,qui  sunt   in  suo  populo  pecca-  randu  n     pro 
torcs  :  et   idco  non   dicere  vnumquemque  sanctorum  ,  Ditnitte  mihi  debita     dimittendis 
tnea ,  scd  limitte  nobis  debita  uostra  ,  vt  hoc  pro  aliis  potius  ,  quam  pro  Pe<"catis. 
sc   iustus  petcrc  intelligatur ,  anathcma  sit  .  Sanctus  enim  ,  ct   iustiis  erat 
apostolus  lacobus,  quum  dicebat  ,  lu  multis  enim  offe/idimus  omues  .  Nam  Iacob.  j.  2. 
quare  additum    est  ,  omnes  ,  nisi    vt   ista  sententia  conueniret  psalmo,  vbi 
lcgitur  ,    A/cn  intres  iu  iudicium  cum  seruo   tuo,  quia  nott    iuttificabitur  Psalm.  141.  j, 
tn  conspectu  tuo  omnis    •viuens  \    Et   in  oratione    sapientissimi  Salomonis  , 
Non  ett  homo,qui  non  peccet  .   Et  in   libro  sancti   lob  ,   /*    mauu  v;;.>i;s  Eccl.  7.   11. 
hominis  signat  ,  vt  sciat  omnis  homo  injhiuitatem  tltajn  .    Vndc  ctiam  Da-  'ob.  j;.  7. 


323  APPENDIX     XIII. 

Dan.  ?.  5.       nicl  sanctus,et  iustus,quum  in  oratione  pluraliter  diceret ,  Veccautmut  i 

iniquitatem  fecimusyet  cetera  ,  quae  ibi  veraciter ,  et  humiliter  coufitetur , 

ne  putaretur ,  quemadmpdum   quidam  sentiunt ,  hoc  non  de  suis ,  aed  dc 

populi  sui  dixisse  peccatis  ,  postea  dixit  ,  Quum  orarem ,  et  conjiterer  peccata 

tnea  ,  et  peccata  populi  mci  Domino  Deo  meo  :  noluit  dicere  ,  peccata  nostra  , 

sed  et  populi  sui  dixit ,  et  sua ;  quoniam  futuros  istos,qui  tam  male  iu- 

telligerent ,  tamquam  propheta  praeuidit  . 

Cnp.  XXXVII.  Quicumque  ipsa  verba  Dominicae  orationis  ,  vbi  dicimus ,  Dimitte  no~ 

Dimittuntur  bis  debita  nostra  ,  ita  vokuit    a  sanctis   dici  ,  vt   humiliter,  non   veraciter 

debita     etiam  hoc  dicatur ,  anathema  sit  .   Quis  enim  ferat   orantem  ,  et  non  hominibus, 

sanctis  .  sej  jpSj  Domino  mentientem ,  qui  labiis  sibi  dicit  dimitti  velle,ct   corda 

Matth.  6.  I2-  JicJt }  quae  sibi   dimittantnr  ,  dcbita  non   habere  ? 

Cap. XXXVIII.  Siquis  per  offensam  praeuaricationis  Adae   non  totum  ,  id  est ,  secun- 

Lapsas  Adae  .  dum  corpus,  et  animam  in  deterius  dicit  hominem  commutatum  ,  sed  ani- 
mae  libertate  illaesa  durante ,  corpus  tantummodo  corruptioni  credit  ob- 
Ezech.  18.  4.  noxium  ,  Pelagii  errore  deceptus  aduersatur  Scripturae  dicenti  ,  Aninia% 
Rom.  6.  16.  quae  peccauerit ,  ipsa  nt.ori.etur  ;  et ,  Nescitis  ,  quoniarn  ctti  ubsditis  ,  et  a  quo 
2.Petri  2.  19.  quis  superatur  ,  ei:is  seruus  adiicltur  i 

Cap.  XXXIX.  Siquis  soli  Adae  praeuaricationem  suam  ,  non    etiam    eius  propaginx 

PeccatumAJae  asserit  nocuisse  ;  aut  certe  mortcm  tantum    corporis  ,  quae  poena  peccati 

in  posteros .    est  ,  non  autem  et  peccutum  ,  quod  mors  est  animae  ,  per  vnum  hominem 

in  omne  genus  humanum  transisse   testatur ,  iniustitiam   Deo  dabit,con- 

Rom.  5.  18.     tradicens  Apostolo  dicenti ,  Per  <vnum  hominem  peccatum  intrauit  in  mun~ 

dum^etper  peccatum  mors ,  et  ita  in  omnes  homines  pertransiity  in  quo 

omnes  homims  peccauerunt . 

Cap.XL.  Gra-  Siquis  inuocationc  humana  gratiam  Dei  dicit  posse  conferri ,  non  au- 

tia .  tem  ipsam  gratiam  facere ,  vt  inuocetur  a  nobis  ,  contradicit  Isaiae   pro- 

Isai.  65.  1.      phetae  ,  vel  Apostolo  idem  dtcenti,  bruentus  sum  a  non  quaerentibus  tne  : 

Rom.  10.  20.  palam  apparui  his  ,  qtti  me  non  interrogabant  . 

Cap.  XLI.  Vo-  Siquis  ,  vt  a  peccato   purgemur  ,  voluntatem  nostram  Deum  expecta- 

luntas  bona  a  re  contendit ,  non  autem  vt  etiam  purgari  velimus,per  sancti  Spiritus  in- 
Deo  .  fusionem  ,  et  operationem  in   nobis  fieri    confitetur  ,  resistit  ipsi  Spiritui 

Pron.  19.  14.  sancto  per  Salomonem  dicenti  ,  Praeparatur  voluntas  a  Domino  .  Et  Apo- 
sec.  rxx.  stolo  salubriter  praedicanti ,  Deus  est ,    qui  operatur  in  nobis  et  velle  ,  et 

P.iilip.  i.  ij.    perjicere  pro  bona  voluntate  . 

Cap.  XLII.  Siquis  sicut  augmentum  ,  ita  etiam  initium  fidei,  ipsumque  creduli- 

Gratia  opera-  tatis  affectum  ,  quo  in   eum  credimus,qui   iustificat  impium  ,  et    ad  rcge- 

tur  omnia  .      ncrationem  sacri  baptismatis  peruenimus  ,  non  per  gratiae  donum,idest, 

per  inspirationem  Spiritus  sancti ,  corrigentem  voluntatem  nostram  ab  in- 

fidelitate  ad  fidem  ,  ab  impietate  ad   pietatem ,  sed  naturaliter  nobis  ines- 

se  dicit  ,   apostolicis  dogmatibus  aduersarius    approbatur  ,  beato   apostolo 

Philipp.  1.   6.  Paulo  dicente  ,  Conjidimus  ,  quia  qui   coepit  in  vobis  bonum    opus  ,  perji- 

Ibid.  v.  aS.      ciet  vsque  in  diem  Christi  lesu .  Et  illud ,  Vobis  datum    tst  pro  Christo 

noit 

Cap.  XL.  Al.  Siquis  ad  innocationtm  humanam  ctc. 


DE  ECCLESIASTICIS  DOGMATIBVS  .  3*, 

ttoft  solum  vt  in  eum  credatis ,   verttm  etiam   vt  pro  illo  patictmini  .  Et , 

Gratia  talui  facti  estis  per  fidem  ,  et  hoc  non  ex  vobis,  Dei  enim  donam  Ephes.  i.  8. 

«st .  Qui  enim  fidem  ,    qtiu  in  Deum    crcdimtis ,    dicunt    esse  nattiralem , 

omnes  eos ,  qui  ab  ecclesia  Cliristi  alieni   sunt,  quodainmodo  fideles  essc 

definiunt  . 

Siquis  sinc  gratia  Dei  credentibus ,  volentibus,   desiderantibus  ,  co-     Cap.  XUli. 
nantibus  ,  studcntibus  ,  petcntibus  ,  quaerentibus  ,  pulsantibus  nobis   mise-  C-ratiae  omnit 
ricordiam   dicit  conferri   diuinitus ;  non  autem  vt   credamus ,  velimus  ,  vel  deberi . 
haec  omnia  ,  sicut  oportet,  agere  valeamus,  per  infusionem,  et  inspiratio- 
nem  sancti  Spiritus  in  nobis  fieri  confitetur;  et  aut  humilitati ,  aut  obe- 
dientiae  humanae  subiungit  gratiae  aiiutorium  ,  nec  vt  obedientes  ,  et  hu- 
miles  simus,   ipsius    gratiae   donum   esse  consentit ,  resistit  Apostolo  di- 
centi,  §luid  enim  habes  ,    quod  ttott  accepistii  et  ,  Grttia  Dei    sum    id ,  r.  Cor.  4.  7.; 
quod  sum .  et  15.  10. 

Siquis  per  naturae  vigorem  bonum   aliquid  ,  quod  ad  salutem   perti-      Cap.  XLiV. 
net  vitae  aeternae,  cogitare ,  vt  expedit,aut  eligere  ,  siue  salutari  ,  idest,  Hominem  ni- 
euangelicae  praedicationi   consentirc  posse  confirmat  ,  absque   illuminatio-  kil  posse  sine 
ne  ,  et  inspiratione  Spiritus  sancti ,  qui  dat  omnibus  suauitatem  in  consen-  Deo  • 
tiendo,  et  in  credendo  veritatem ,    haeretico  fallitur   spiritu  ,   non  intelli- 
gens  vocem  Dei  in  euangelio   dicentis ,  Sine  me  nihil  potestis  facere  :  et  Tojn.  ty.  y. 
illud  Apostoli  ,  Non  quidem  idonei  simus  cogitare   aliquid  a  ttobis  quasi  z-  Cor.  3.  5, 
ex  nobis  ,  sed  sufficientia  nostra  ex  Deo   est . 

Siquis  alios  per  misericordiam  ,  alios  vero  per  liberum   arbitrium  ,  Cap.XLV.  So- 
quod  inomnibus,   qui    de  praeuaricatione  primi  hominis  nati  sunt ,  con-  lusDeus  trahic 
stat  esse  vitiatum  ,  ad  gratiam   baptismi  posse  venire   contendit,   a   recta  hominem  . 
fide  probatur  alienus  .  llle  enim  non  omnium  liberum   arbitrium  per  pec- 
catum  primi  hominis  asserit   infirmatum  ;  aut  certe  ita  lacsum   putat ,  vt 
tamen  quidam   valeant  sine  reuelatione  Dei  ministerium    salutis  aetcrnae 
per  semetipsos  posse  conquirere  .    Quod  quam   sit  contrarium,  ipse  Do- 
minus  probat,  qtii  non  aliquos  ,  sed  neminem    ad  se  posse    vcnire  testa- 
tur,  nisi   quem  Pater  attraxerit  .  Sicut  et  Petro   <\'\c\t ,  Bcatus   cs ,  Simon  Toan.  0V44. 
Bariona  ^qtiia  caro,et  sanguis  non  reuelauit  tibi,sed  Pater  meus ,  qtti  in  Matth.  16.  17. 
caelis  est :  et  Apostolus  ,  A/emo  potest  dicere  ,  Dominus  Iesus ,  nisi  in  Spiri-  l'  CorA  2'  3" 
tti  sancto. 

Arbitrium   voluntatis  in  primo  homine  infirmatum ,  nisi  per  gratiam      Cap.  XLVL 
baptismi,  non   potest  rcparari  :  quod  amissum  ,  nisi  a  quo  potuit  dari  ,  non  Liberum  3rbi- 
potest  reddi  .  Vnde  Veritas   dicit  ,  Si  vos  filius   Uberauerit ,  tu/tc  vere  ii-  riuai  ■ 
beri  eritis  .  Ioan.8. 16. 

Natura  humana  etiamsi  in  illa  intcgritate  ,  in   qua  cst   condita,  per-    Cap.  XLVII. 
maneret ,  nullo  modo  seipsam,  creatore  suo  non  adiuuante  ,  scruaret  .  Vn-  Gratia. 
dc  quum   sine  Dei  gratia   salutem    non    possit    custodirc  ,  quarn  accepit, 
quomodo  sine  Dei   gratia   poterit  reparare  ,  quod    perdidit  r 

Sicut  eis,qui  volentes   in  lege   iustificari ,  ct  a  gratia  cxciderunt ,  ve-     Cjp.XLVIIT. 

Cap.  XLV.    Acta  concilii   arausicani ,       omisso  nen  .  ^11   br'lt13    5lC 

ls  enim  omnium  liberum  arbitrium  r.v. ,  natura  . 

Jom.VJI.  T  t 


;  j  o  A  P  P  E  N  D  I  X      XIII. 

rissime  dicit   Apostolus  ,  5/  in  lege  iustitia  est  ,  ergo  Christiti  gratis  mor- 

€al.  c.  2.  21.  tuus  est  :  sic  eis  ,  qui  gratiam  ,  quam  commendat ,  et   percipit  fiJes  Chri- 

sti,  putant  esse  naturam ,  verissime  dicitur  ,  si   per   naturam    iustitia  est , 

ergo  gratis  Christus   mortuus  est  .  lam  hic  enim   erat  lex,   et  non   iustifi- 

cabat  :  iam   hic  erat  et  natura,  et   non  iustificabat  .  IJeo  Christus  non  gra- 

Matth.5.17.    tis  mortuus  est ,  vt  et  lex  per  illum  impteretur ,  qui  clixit  ,  Non  veni  sol~ 

ttere  legem  ,  sed  implere  :  et  natura   p:r    Adam    perJita  per  illum  repara» 

retur,  qui   dixit  ,  venisse  se  quaerere  ,  et  saluare  ,  quod  perLrat  . 

Cap.XLIX.Re-  Secundum   suprascriptas  sanctarum  Scripturarum    sententias,  vel  anti- 

petitio    supe-  quorum  patrum   definitiones  ,  hoc  ,  Djo  propitiante  ,  et    praidicare  debe- 

riorum  .  mus  ,  et  creJere,  quod   per  peccatum    primi  hominis   ita  genus  humanum 

sit  inclinatum  ,  vt   nullus   postea    aut  diligere   Deum  ,  sicut  oportuit ,  aut 

qredere   in  Deum  ,  aut  operari   propter   Deum  ,  quod  bonum   est ,  possit  , 

nisi  eum  gratia  misericordiae   diuinae  praeuenerit .   Vn  le  et    Abcl  iusto , 

et  Noc,  et  Abrahae  ,  et   lsaac  ,  et   lacob  >  omnique  antiquorum  satictoriim 

multitu  lini  illam  praeclaram  fiJem  ,  quam  in  ipsorum  laude  praedicat  apo- 

Hebr.n.seqq.  stolus  Paulus,  non  per  bonum    naturae  ,  quod   prius  in   AJam  datum   fue- 

rat ,  seJ  per  gratiam  Dei  credimus  fuiss^  collatam  .   Quam  gratiam ,  etiam 

post  aduentum  Domini ,  omnibus,   qui  baptizari  dosiJerant  ,  non  in  libe- 

ro  arbitrio  haberi ,  sed  Christi  nouimus  simul  ,  et  credimus   Iargitate  con- 

ferri  ;  secundum  illud,  quod  iam  saepe  dictum  est ,  et  praedicat  Paulus  apo- 

Philipp.  1.  29.  stolus  ,  Vobis  donatum  est  pro  Christo ,  non  solum  vt  tn  eura  credatis ,  scd 

Ibid.  v.  6.        etiam  vt  pro  eo  patiamini  :  et  illud  ,  Deus ,  qui  coepit  in  vobis  bonum  opus  , 

Lphes.  2.  8.     perficiet  vsque  in  diem  Domini  nostri :  et  illuJ,  Qratia  salui  facti  estis  per 

fiJem,et  hoc  non  ex  vobis ,  Dei  enim  donum  est .  Et  quod  Je  s.-ipso  ait 

i.Cor.  7.  25.  Apostolus ,  Misericordiam  consecutus  s:o/i ,  vt  fidelis    essem  .    Non    dixit  , 

quia  eram  ,  sed  vt  essem  :  et  illud  ,  ^ild  habes  ,  quod  nov  acceptsti  ?.  et  il- 

lacob.  1.  17.    lud ,  Omne  datum  bonum  ,  et  omne  donum  perfectum  desursum  est  ,  descen- 

Ioan.j.  27.      dens  a  Patre  luminum  :et  illud ,  Nemo  habet  quidquam  ,  nisi  illi   datum 

fuerit  desuper  . 

Cap.L.VoUin-  Hoc  etiam  secnndum  fidem  catholicam  credimus ,  quod  post  acceptam 

tas  hominis    baptismi  gratiam  ,  omnes  baptizati,  Christo  auxiliante,  et  cooperante,  quae 

post  bapti-    a(j  Saiutem  animae  pertinent  ,  possunt  ,  et  debeant ,  si  fiJeliter  Jaborare 

smum  .  voluerint  ,  adimplere  .  Aliquos  vero  ad    malum    diuina    potestate    praede- 

stinatos  esse  ,  non  solum   non  credimus  ,  sed  etiam  ,  si  sunt  ,  qui   tantum 

mali  credere   velint,cum   omni    dctestatione  illis  anathema   dicimus. 

Cap.  LI.  Ini-  ~n  omni  opere  bono  non  nos  incipimus,   et   postea   per  Dei  miseri- 

tiura    merito-  cordiam   adiuuamur  ,  sed  ipse  nobis  nnllis  praecedentibus  bonis  meritis  et 

iuid  vnde  .      fidem  ,  et  amorem   sui  prius  inspirat  ,  vt  et  baptismi  sacramenta  fiJeliter 

requiramus ,  et  post  baptismum   cum   ipsius  adiutorio  ea,  quae  sibi  sunt 

Luc.  23.  43.    placita,  implere  possimus  .   Vnde  manifestissime  credendum   est ,  quod  et 

illius  latronis ,  quem  Dominus  ad  paradisi  patriam  reuocauit ,  et  Cornelii 

Act.io.i.seqq.  Centurionis ,  ad  quem  angelus  Domini  missus  est  ,  Zaccha.ique  ,  qui  ipsum 

Dominum  suscipere  meruit ,  illa   tam    admirabilis  fides  non  fuerit  de  na- 

Luc.  10.  6.      tura,sed  diuinac  gratiae  iargitate   donata . 


DE  ECCLESIASTICIS  DOGMATIBVS.  3J  r 

Baptisma  vnum  est  ,  sed  in  ecclesia,  vbi  vna  fides  cst ,  vbi  in  nomi- Cap.  LIL  Qui 
ne  Patris,et  Filii ,  et  Spiritus  sancti  datur.  £t  ideo  siqui  apud  illos  hae-  sint  habendi 
reticos  baptizati  sunt ,  qui  in  sanctae  Trinitatis  confessione  baptizant  ,  et  Pro  baptiziicis. 
veniunt  ad  nos  ,  recipiantur  quidem  ,  vt  baptizati  ,  ne  sanctae  Trinitatis 
inuocatio ,  vel  confessio  annullctur  :  sed  doceantur  integre  ,  et  instruan- 
tur ,  quo  sensu  sanctae  Trinitatis  mysterium  in  ecclesia  teneatur  :  et  si 
consentiunt  credere  ,  vel  acquiescunt  confiteri  ,  purgati  iam  fidei  inte- 
gritate  confirmentur  manus  impositione  .  Si  vero  paruuli  sunt,  vel  hebe- 
tes,qui  doctrinam  non  capiant ,  respondeant  pro  illis  ,  qui  eos  offerunt 
iuxta  morem  baptizandi :  et  sic  manus  imposicione ,  et  chrismate  commu- 
niti,  eucharistiae  mysteriis  admittantur.  IIIos  autem,qui  non  sanctae-Tri- 
nitatis  inuocatione  apud  haereticos  baptizati  sunt,  et  veniunt  ad  nos, 
baptizari  debere  pronunciamus  ,  non  rcbaptizari .  Neque  enim  credendum 
est  ,  eos  fuisse  baptizatos  ,  qui  non  in  nomine  Patris,  et  Filii  ,  et  Spiritus 
sancti  iuxta  regulam  a  Domino  positam  tincti  sunt;  vt  paulini,  proclia- 
ni ,  boiboritae  ,  siphori  ,  qui  nunc  vocantur  bonosiani  ,  photiniani ,  monta- 
ni ,  et  manichaei ,  variaque  impietatis  germina  :  vel  ceterae  istorum  origi- 
nis  ,  siue  ordinis  p.stes ,  quae  duo  principia  sibi  ignota  introducunt  ,  vt 
Cerdon,  et  Marcion  ;  vel  contraria,  vt  Manichaeus;  vel  tria,  et  barbara  , 
vt  Sethianus,  et  Theodosius  :  vel  multa  ,  vt  VaJcntinus  ;  vel  Christum  ho- 
minem  fuisse  absque  Deo  ,  vt  Cerinthus,  Hebion  ,  Artemon  ,  et  Photinus  . 
Ex  istis  ,  inquarn  ,  siqui  ad  nos  veuerint,non  requirendum  ab  eis  ,  vtrum 
baptizati  sint  ,  an  non  :  sed  hoc  tandem  ,  si  credant  ecclesiae  fidem  ,  et 
baptizentur  ecclesiastico   baptismate  . 

Quotidie  eucharistiae  communioncm  percipere  nec  Inudo  ,  nec  re- Cao.  LIH.  D? 
prehendo  .  Omnibus  tameu  dominicis  diebus  communicandum  suadco  ,  et  eucharistia  . 
hortor ,  si  tamen  mens  sine  affectu  peccandi  sit  .  Nam  habentem  adhuc 
roluntatem  peccandi ,  grauari  magis  dico  eucharistiae  perceptione  ,  quam 
puiincari  .  Ft  ideo  quamuis  quis  peccato  mordeatur  ,  peccandi  non  habe.ic 
de  cetero  voluntatcm  ,  et  communicaturus  satisfaciat  lacrymis  ,  et  oratio- 
mbuSjCt  confidens  de  Domini  miseratione  ,  qui  peccata  piae  confcssioni 
donare  consueuit,  acccdat  ;.d  eucharistiam  intrcpidus,  et  securus  .  Scd  hoc 
de  illo  dico,  qucm  capitalia  ,  ct  morulia  peccata  non  grauant  :  nam  quem 
mortalia  crimina  post  baptismum  commissa  prcmunt ,  hortor  prius  publi- 
ca  pocnitcntia  satisfacerc,  et  ita  sacerdotis  iudicio  reconciliatum  commu- 
nioni  sociari  ,  si  vult  non  ad  iudicium  ,  ct  condemnationem  sui  euchari- 
stiam  pcrcipcrc  .  Sed  et  secrcta  satisfactionc  solui  mortalia  crimina,non 
negamus;scd  mutato  prius  secuLri  habitu ,  ct  confesso  religionis  studio 
per  vitae  correctionem  ,  et  iugi ,  immo  pcrpetuo  Juctu  ,  miscrante  Deo  , 
ita  dumtaxat,vt  contraria  pro  iis,  quae  pocnitet  ,  agat ,  ct  eucharistiarn 

Cap.  LII.  Hoc  est  caput  11.  Maurinae  Cap.LIII.  Quotuiie  etc.  Confer  cap.18. 

editionis  ,   in  qua   omittuntur  ,  vt   dixi  ,  lib.  i.  de  otiic.  eccles.   cum  notis  .         1« 

praecedcntia  .  Pro  Pauluit  alii   Pauliaiii.  rini  ,  si   tmncn   mtns  iri  ajfsau  p(cca<;di 

stat  ,  ct  montanitae  pro  montani,  et  Theo  non   stt  . 
dorus  ,  scu  Theudotus  pro  Thetdosius  . 


T  t    2 


jja  A  P  P  E  N  D  I  X      XIII. 

omnibus  Dominicis  diebus  supplex,  et   submissus  vsque  ad   mortem  per- 

cipiat  . 

Cap.  LIV.  Dc  Poenitentia  vera  est  ,  poenitenda  non  admittere,et  admissa  deflere  . 

poemteDtia  .    Satisfactio  poenitentiae  est  causas    peccatorum  excidere  ,  nec  earum   sug- 

gestionibus  aditum  indulgere . 

Cap.LVDedi-  1°  diuinis  promissionibus  nihil  terrenum  ,   vel  transitorium    expecte- 

uinis    promis- mus  ,  sicut  meletiani  sperant .  Non  nuptiarum  copulam  ,  sicut  Cerinthius, 

sionibus  .  et  Marcion   delirant  .  Non  quod  ad  cibum,vel   ad  potum  pertinet ,  sicut 

Paiiae  ,  auctore  lrenaeo  ,  et  Tertullianus  ,  et  Lactantitis  acquiescunt.  Ne- 

que  per  mille    annos  post    resurrectionem    regnum  Christi  in  terra    futu- 

rum ,  et  sanctos  cum  illo  in    deliciis  regnaturos    speremus  ,  sicut  Nepos 

docuit ,  primam   iustorum   resurrectionem  ,  et  secundam  impiorum  qui  con- 

finxit  :   et  inter  has  duas  mortuorum     resurrectiones  ,  gentes    ignorantes 

Dv.-u.ii   in  angulis  terrarum   in  carnc  seruandas  :  quae  post    mille  annos  re- 

gni  in  terra  iustorum ,  instigante  diabolo ,  mouemlae  sunt  ad  pugnam  con- 

tra  iustos  regnantes,et   Domino  pro   iustis   pugnante  ,  imbre   igneo   com- 

pescendas  :  atque  ita  mortuas    cum    ceteris  in  impietate  ante    mortuis  ad 

aeterna  supplicia  in  incorruptibili  carne   resuscitandas. 

Cap.  LVL  Nulluin  creJimus  ad  salutem  nisi    Deo  inuitante  venire  .  Nullum  in- 

Quod     nullus  uitatum   salutem  suam   nisi   Deo  auxiliante  operari  .  Nullum  nisi   orantetn 

saluctur  ,  nisi  auxilium   promereri  .  Nullum  Dei  voluntate  perire  ,  sed  permissu  ,  pro  ele- 

Deo  auctore  .  ctione  arbitrii  ,    ne   ingenuitas    potestatis    semel   hominibus  attributae   ad 

seruilem  cogatur  necessitatem  . 

Cap    LVII.  Malum  ,  vel   malitia  non  est  a  Deo  creata  ,  sed  a  diabolo  inuenta  ,  qui 

Quod   malum  et  ipse  bonus  a    Deo  creatus  est  .  Sed  quia  iibero  arbitrio  ,  vtpote  ratio- 

non  sit  a  Deo.  nalis  creatura,a  D„o  commissus   est  ,  et  cogitandi  acceperat  facultatem  , 

scientiatn  boni  vertit  ad  malum  :  et  multa  cogitando    factus  est  inuentor 

mali  :  et  quod  in  se  perdiJerat,  inuidit   in  aliis,  nec  contentus  solus  per- 

ire ,    suasit  aliis,    vt   qui  esset  stiae   malitiae   inuentor  ,    fieret   et   aliorum 

auctor  :  et  ex  eo  malum  ,  vel  malitia  percurrit  in  cereras  rationales  creaturas. 

Cap  LVIII.  Vnde  cognoscimus ,  nihil  esse  natura  immutabile ,  nisi  solum  Deum  , 

Nihilnon  mu- Patrem  ,  et  Fiiiu.n  ,  et  Spiritum  sanctum  ,  qui  mutari  non  potest  a  bono, 

tabile  praeter  qUja    natura  possidet   bonum  ,  nec  potest  aliud  qnid   esse ,  quam   bonum  . 

r-Trv  Angdi   vero,qui   in  illa  ,   qua   creati  sunt  ,   beatitu  line  perseuerant, 

L-f?      ■'  a  a"  non   natura  possiiLnt  bonum  ,  vt  non  mutarentur  cum  ceteris,  sed   arbi- 
bilitas  m  An-  r 

Cap.  LV.    Sicttt  Papiae  etc.   Maurini ,  illam  de  duplici   resurrectione  . 

sicut   Papia  auctore  ,  Irenaeut ,  Tertullia-  Cap.  LVII.  Alii ,  Malum  ,  vel  malitiam 

nut  etc.  Vtrumque   textum  vitiatum  esse  non  esse  a  Deo   creatam ,  sed  a  dijbolo 

colligit  Vezzosius  ex  Hieronymo  de  vir.  innentam  ,  qui  etc. ,  subintellecto  constatt 

illustr.   cap.  de  Papia  .    Bignaeus  sic  re-  more  Isidoriano  . 

fert  :  sicut  Papias  ,  aut  Cerinthus ,  et  Ter-  Cap.  LIX.   Maurini  ,  suo  Domino   ser- 

tullianui    ,  et    Lactantius    acquiescunt  .  uauerunt  .  Vnde  et  merito  .  Quod  rectam 

Vezzosius  in  textu  post  mille  :  sed  in  no-  putat  Vezzos:us .  Sed  fortasse  mutanduna 

ti    meii  is  dicit  oer  mille  cum  aliis  .  Ad-  seruantes  in  seruauerunt . 
dit ,  ajiti^uiorem  Ncpote  csse  opinionem 


DE  ECCLESIASTICIS  DOGMATIBVS  .  3ij 

trii  scruantes  bonam  voluntatem  ,  et  bonum  conditionis  ,  et  fidem  suo  Do- 
mino  .  Propter  quod  et  merito  ab  ipso  Domino  sancti  angeli  vocantur  , 
quod  tenuerunt  arbitrii  sanctitatem,  nec  sociorum  exemplo  deuiauerunc 
a  bono  . 

Fides  vera,  quae  est  catholica ,  omnium  creaturarum  ,  siue  spiritualium  ,  Cap.LX.Narti- 
siue  corporalium  ,  bonam  confitetur  substantiam  ,  et  mali  nullam  esse  na-  ranihilestma 
turam  :   quia   Deus  ,  qui  vniuersitatis  est   conditor,   nihil   non  bonum   fe-  'um  • 
cit .  Vode  et  diubolus   bonus  esset  ,  si  in  eo  ,  quod  factus  est ,  permane- 
ret  .  Sed  qui   naturali    excellentia    male  vsus  cst  ,  et  in  veritate   non  ste- 
tit,non  in  contrariam   substantiam   transiit ,  sed  a  summo  bono  ,  cui  de- 
buit  adhaerere  ,  discessit  . 

Virtutes  angelicae  ,  quae  in  diuino  amore   fixae  perstiterunt  ,  Iapsis  Cap.  LXI.  Fe- 
superbientibus  angelis  ,  hoc  munere  retributionis  acceperunt ,  vt  nullaiam  botas  Angelo» 
rubigine  surripientis  culpae  mordeuntur  :  vt  et  in  contemplatione  condi-  rum  * 
toris  sine    felicitatis   fine  permancant ,  et  in  hoc  sic  conditae  aeterna  sta- 
bilitate  subsistant. 

Tules  creati  sunt  angeli  ,  vt  si  vellent,in  beatitudinis    luce    persiste- Cap.  LXIl.Li- 
rent  .   Si  autem   vcllent,  etiam   labi   potuissent  .   Vnde  et    Satan    cum   se-  bera  voluntas 
queutibus   legionibus    cccidit  .   Scd  post   eius    lapsum  ita  confirmati   sunt  Angelorum . 
angeli  ,  qui  pcrstiterunt  ,  vt    cadere  omnino   non   possent  ,  quia   ne  omni- 
no  iam    caderent,  virtutem  incommutabilitatis  acceperunt  . 

Bonae  sunt  nuptiae ,  sed  causa  filiorum  ,  et  compescendae  fornica-  Cap.  LXIIL 
tionis  obtentu  .  Nuptiae  . 

Melior  est  continentia  ,  sed   non  sibi  suflicit  ad  beatitudinem  ,  si  pro      Cap.  LXIV. 
solo   amore  pudicitiae   retinetur,  sed  si  et  cu  n   affcctu   causa  vacandi  Do-  Continemia, 
mino  eligatur  :  alioquin  diuortium  magis  coniugii  vidctur  esse,quam  ap- 
petitio  castitatis  . 

Virginitas   vtroque  bono  praecelsior  est  ,  quia  et  naturam   vincit,et      Cap.  LXV. 
pugnam  :  naturam,  corporis  integritate  ;  pugnam  ,  pace  castimoniae,  quae  Virginitas  . 
pro  solo  amorc  pudicitiae  iri  pace  est  . 

Bonum   est   cibum   cum   gratiarum   actione  sumere  ,  et  quidquid  Deus  Cap.LXVI.Ci- 
praecepit  edendum  .  Abstincre  autem   i. b    aliquibus  ,  non  quasi  a  malis  ,  borum    dele- 
scd   quasi   non   necessariis  ,   non  est  maluni  .  Modcrari   vero  eorum  vsum  ctus  • 
,        pro    necessitate  ,  et   tempore,  pioprie  chnstianorum   est  . 

Malas  diccre  nuptias  ,  vel  fornicationi  comparandas  ,  aut  stupro  ;  ci-  Cap.  LXVII, 
bos  quoquc  credcre  malos,vel  malitias  causare  percipientibus  ,  non  est  X»Ptiaf5 ct  ci- 
christianorum  ,  sed   propiic  hierachitarum  ,  et   manichaeorum  .  us  ' 

Sacratac  Deo  virginitati   nuptias  coaequare,aut  pro  amore  castigah-    Cap.LXVIII. 
di  corporis   abstinentibus  a  \ino,vel    carnibus  nil    crcdere    meriti  accre-  Merita,  ct  ab- 
<'|       tcere  ,  nnn   hoc  christiuni ,  sed  louiniani  cst  .  stinentia  . 

Intigru  fide  credendum  est,beatam    Mariam  Dci  Chiisti  matrem  ,  et      Cap.  LMX. 

virginem    conccpissc,  ct    viiginem   gcnuisse  ,  et    post  partum  virgincm  per-  Beatam  Virgi- 

nem    iempe| 
1U  Cap.  LX.  Hoc  caput  ,  ct  duo  leqq.  de-  Cap.  LXVII.  Alii  ,  vel  mali   cnusas  per-  fuij5e      vir"i- 

•nnt   ii)  editionibus  Bignacana  ,  et  Mau-       eipientibus  :   ct  emtntuajum  pro   htciu-  ncm, 
•inoruua  .  (hitarum  . 


534  A  P  P  E  N  D  I  X     XIII. 

mansisse  .  Nec   est  blasphemiae  HeluiJii   acquiescendum ,  qui  dixit ,  Fuit 

Virgo  ante   partum,non  virgo    post   partum  . 

Cap.   LXX.  Elementa ,  id  est ,  caelum  ,  et  terram  non  credamus  abolenda  per  ignem  , 

De    elcmentis  sed  in  melius  commutanda  :  figuram  quoque  mundi ,  id  est ,  imaginem  ,  non 

aundi .  substantiam  transituram  . 

Cap  LXXI.  De  Bonum  est  facultates  cum  dispensatione   pauperibus  erogare  .   Melius 

facuharibus  e- est  pro  intentione  sequendi  Dominum  insimul  donare  ,  et  absolutum  so- 

rogandis.        licitudine  cum  Christo  egere  . 

Cap.  LXXIl.  Maritum    duarum   post    baptismum   matronarum   clericum    non  ordi- 

Impedimenta  nandum  .  Neque   eum  ,  qui  vnam  quidem  ,  sed  concubinam  ,   non   matro- 

clericitus .      nam  habuit .    Ncc  illum,qui  viduam  ,  aut  repudiatam  ,  vel  meretricem  in 

rr.atrimonio  sumpsit.  Neque   eum  ,  qui  semetipsum  quolibet   corporis  sui 

membro  inJignatione  aliqua,vel  iusto,  iniustoue   timore  -siiperatus  trun- 

cauerit .  Neque  illum  ,  qui  vsuras  aecepisse  conuincitur ,  aut  in  scena  lu- 

sisse  dignoscitur  .   Neque  eum  ,  qui    publica  poenitentia  mortalia   crimina 

defiet  .  Neque  illum  ,  qui  aiiquando  in    furiam  versus  insaniait  ,  vel   affli- 

ctione  diaboli  vcxatus  est .  Nec  eum,qui  per  ambitionem  ad  imitationcm 

Simonis  Magi   pecuniam   ofFert . 

Cap.LXXIII.  Sanctorum   corpora ,  et   praecipue  beatorum    martyrum    reliquias,   ac 

De  Keliquiis  si  Christi  membra,  sincerissime  honoranda,  et  hasilicas,  eorum  nominibus 

ianctorum  .  appellatas  ,  velut  loca  sancta    diuino  cultui   mancipata  ,    affectu    piissimo, 

et  deuctione  fidelissima  adeundas   credimus .  Siquis  contra    hanc    senten- 

tiam   venerit,'non   christianus,  sed  eunomianus  ,  ct  vigilantius  creditur. 

Cap.  LXXIV.  JSaptizatis  tantum  iter  esse  salutis  crejimus  .  Nullum  catechumenum  , 

De  catechu-  quamuis  in  bonis  operibus  defunctum  ,  vitam  aeternam    habere  credimus  ,- 

menis  defun-  excepto  martyrio  ,  vbi  tota  baptismi  sacramenta  complentur  .   BaptizanJus 

ctis  ,et  marty.  tonfitetur  fidem   suam   coram  sacerdotc  ,  et  interrogatus  respondet  :  hoc  et 

nbusnon  ba-  martyr  coram    pcrsecutore  facit,  qui  et  confitetur  fi  lcm  suam  ,  et  inter- 

*  '  rogatus  respondet .    Ille  post  confcssionem    vel  aspergitur  aqua,    vel    in? 

tingitur  :  ct  hic  vel    aspergitur  sanguine,  vel  contingicur  igne  .  llle  ma- 

nus   impositione  pontificis  accipit  Spiritum    sanctum  :  hic   habitaculum  cf- 

ficitur  Spiritiis  sancti  ,  dum  non  est  ipse  ,  qui  Ioquitur,sed  Spiritus  Pa- 

tris,qui   loquitur  in  illo  .  I!!e  communicat    eucharistiae   in   commemora- 

tione  mortis  Domini  :  hic  ipsi  Christo  commoritur.  llle  confitetur  se  mun* 

di  actibus  renunciaturum  :  hic   ipsi  renunciat    vitae  .  llii   peccata    omnia 

dimittuntur  :  in   isto   extinguuntur. 

Cap.  IXXV.  in   eucharistia  non  debet  pura    aqua  offerri  ,   vt  quidam   sobrietatis 

Qual;:er    Eu-  falluntnr  imagine  ;  sed  vinum    cum   aqua   mixtum  :  quia  et  vinum    fuit  in 

eharssria  ofie-  redemptionis   nostrae     mysterio ,  quum  dixit ,  Non   bibam   amodo   de  hoe 

ratur  •  genimine  vitis ;  et  aqua   mixtum  ,  non   quod   post  coenam    dabatur,  sed 

Matth.26.29. 

Cap.  LXXII.  Afflictione:2.\.ajjfiationc.  post  coenam    dabatur  ;  sed  et  de  Iatere 

Cap.  LXXIV.  Contingitur  :  al.  tingitur  :  eius  ,   quod  lancea  perfossum  est ,  aqua 

et  locutorium  pro  habitaculum  .  egressa  vinum  de  vera  ....  exprcssunt 

Cap.  LXXV.  Alii :  aqua  mixtum ,  quod  ostendit . 


DE  ECCLESIASTICIS  DOCMATIBVS.  335 

qnod  de    latere  eius  lancea  perfosso   aqua  cum  sanguine  egressa,  vinuin 
de  \era  eius  carnis  vite   cum  aqua  exprcssum   ostenditur  . 

Bona   est  caro  nostra,et  valde  bona,vtpote  a  bono  solo  Deo  con-  Cap.XXXVI. 
dita,et  non   est  mala  ,  vt   volunt  Sethianus  ,  ct  Ophianus  ,  et   Patricianus : Dc      hamana 
nec   mali   causa  ,  vt  docuit  Flcrianus  :  nec  ex  ma!o,et  bono  compacta  ,  vtcarne- 
Manichaeus  blasphemat  .   Sed  quum  sit  creatione    bona  ,    arbitrio  animae 
efficitur   nobis  vel  bona,vel  mala  ,  non  immutatione  substanr.iae  ,  sed  exe- 
cutionis  mercede  .  Ipsa  eniin  est ,  quae  stabit  ante  tribunal  Christi  ,  in  quo 
perferat  anima  propria  corporis  ,  prout  gessit  ,  siue  bonum,  siue   malum  . 

In    resurrectione  ex  mortuis  sexus  forma  non  mutabitur  ;sed  vir  mor-  Cap.LXXVII. 
tuus   resurget   in  forma  viri  ,  et  femina  in   forma   feminae,   carens   tamen  Resurrectio. 
sexuum   in  hac  vita  conditione  ,  non  specie  naturali  :  ne   non   sit   vera   re- 
8urrectio,si   non   id  resurget  ,  quod  cadit  . 

Antc  passionem  Domini  omnes  animae  Sanctorum  ia  inferno  sub  Cap.LXXVIIl. 
debito  preuaricationis  Adae  tenebantur ,  donec  auctoritate  Domini  per  irt-  Aniinae  San- 
debitam  eius  mortem  a  seruili   conditione   liberarentur  .  ctorum     antc 

Post  ascensioncm  Domini  ad  caelos  omnium  Sanctorum  animae  cum  Passl0nemDct. 
Christo  sunt,  et  exeuntes  de  corpore  ad  Christum  vadunt',  expectantes  mlai  ',  yy,y 
resurrectionem  corporis  sui  ,  vt  ad  integram  ,  et  perpetuam  beatitudinem  Aniroae  Sin- 
cum  ipso  pariter  immutentur  :  sicut  et  peccatoairti  animae  in  inferno  sub  ctorura  nost 
timore  positae  expectant  resurrectionem  sui  corporis ,  vt  cum  ipso  ad  Ascensionem. 
poenam   detrudantur  aeternam  . 

Poenitentia   aboleri   peccata  indubitantcr ,  credimus,  etiam   si   in    vlti-     Cap.  LXXX 
mo   vitae   spiritu    admissorum    poeniteat  ,  et   publica  lamentatione   pe:cata    De   pecc.i;o- 
prodantur  ,  quia  propositum    Dei  ,  quo  decreuit  saluare  ,  qiiod    perierat ,    um  venia  . 
stat  immobiie:  .t  ideo   quia   voluntas  eius   non    mutatur,siue  emcndatio- 
ne  vitae,si  tempus  conccditur  ,  siue  supplicii  confessione ,  si  continuo  vi- 
ta  exceditur  ,  venia  peccatorum  fideliter  praesumatur  ab  il!o,qui  non  vult  Ezech  18 
mortem    peccatoris  ,  sed  vt  conuertatur  a  perditione  poenitendo ,  et  salua-etc.jj.ii. 
tus   miseratione  Domini   viu.it.  Siquis  aliter  de  iustissima  Dei  pietate  sen- 
tit,non   christiauus  ,  sed  nouatianus  est. 

Internas  animae  cogitationes  diabolum  non  videre,certi  sumus;sed  Cap.LXXXI, 
motibus  eas  corporis  ab  illo  ,  et  affcctionum  indiciis  colligi  ,  e.vperimento  Quod  diabo- 
didicimus .  Secreta  autem  cordis  solus  ille  nouit  ,  ad  quem  dicitur,  Tu  'U|n  latennc 
solus  tjosti  cordA  Jiliorum   hominun)  .  cogitationes  • 

Non  omnes  malae  cogitationes  nostrae  semper  di.cboli  instinctu  exci-  3"  Ket'  °-  ??• 

tantur  ,  sed  aliquoties   ex   nostri   arbiuii   motu  cmergunt  .   Bonae   autem  -^ 

n  ~  D  Coguationes  . 

cogitationcs   semper  a  Dco   sunt. 

Daemones  per   cnergicam   opcrationem    non    credimus  substantialitcr  q3„  j  XXXIII 

illabi   animae,sed   applicatione,  et  oppressione  vniri  .  lllabi   autem    meflti        Daemonei 

illi  soli   possibile   cst,qui  crcauit,qui  natura  subsistens  incorporeus,  ca-  quomoJo  oc- 

pabilis  est  suae  facturae  .  cupent  homi- 


nes, 


Cap.  LXXVI.   Florianus  :  al.  Flerinus  :  Cap.  LXXVII.  Alii  ,  ctrens  sexus  t.untn 

Ct  in    qua  pro  in  quo  ,  kuius  vitae  santut»  eeoditiopt . 


33<5  A  P  P  E  N  D  I  X      XIII. 

Cip.LXXXIV.  Slgna  ,  e!  prodigia ,  et  sanitates  etiam  peccatores  in  nomine  Domini 

De  si??nis,  et  facere  ab  ipso  Deo  didicimus  :  et  quum  alios   hac  praesumptione  iuuent, 

Tirtutibus .       sibi  per  ambitionem   humanae  gloriae    nocent  ;   quia    gloriantur   in  dato 

falso  ,  non   meriti  debko  . 

Cap.  LXXXV.  Signis,   et  prodigiis  clarum  posse  fieri  christianum  ,  non  tamen  san- 

Quod  nullus  ctum  }  sj  intemperatis,  et  asperis  moribus  agat ;  temperatis  autem,etpla- 

sigms  sanctus  cjj,-3  morjbus  etiam  absque  signorum  efficacia  et  sanctum  ,  et  perfe-ctum  , 

et  Dei  hominem   fieri ,  recte  credimus. 

Cap.LX.  X\I.  Nullus  sanctus,  et  iustus  caret  peccato  :   nec  tamen   ex   hoc  desinit 

Sancti  quoaue  >  <r  ».■, 

^     ^      esse  mstus ,  vel   sanctus,  quum  arlectu  teneat  sanctitatem  .   Non  enim  na- 
peccatores.  ,  .  ..  ,  -  •      ,.  ^  . 

turae  humanae  vinbus  ,  sed   propositi  adiumento  per  Dei    gratiam  acqui- 

rimus  sanctitatem  .  Et  ideo  veraciter  se  omnes  sancti   pronunciant  pecca- 

tores  ,  quia    in  veritate  habent ,  quod  plangant  ,  etsi  non   reprehensione 

conscientiae  ,  certe    mobilitate  ,  et   muubilitate  praeuaricatricis   naturae  . 
Cap.LXXXVII  Pascha  ,  id  est ,  Dominicae  resunectionis  solemnitas  ,  ante  transgres- 

sum  vernalis  aequinoctii ,  et  quartae  decimae  lunae  perfectionem  non  pot- 

est  celebrari ,  in  eodem   mense  natae  . 
C.  LXXXVIII.  Propter  noucllos  legislatores,  qui  ideo  animam  tantum  ad  imaginem 

Imago  Dei  a-  Dri  creatam  dicunt  ,  vt  quia  Deus  incorporeus  recte  creditur,  etiam   in- 

corporea  anima  esse  credatur ,  libere  confitemur,  imaginem  in  aeternita- 

te  ,  similitudinem  in  moribus  inueniri  . 


nim3 


APPENDIX      XIV. 
SENTENTIAE   DIFFERENTIARVM 

De  actiua  vita  ,  atque  cotitemplaiiua . 

Vtie  iMJorla-  i.  X-/uae  sunt  vitae ,  per  quas  omnes  electi  ad  aeternam  beatitudinem 
•a  c.  8j.  n.  8.  perueniunt ,  actiua  videlicet ,  et  contemplatiua  .  Actiua  namque'  vita  per- 
tinet  ad  dilectionem  proximi  ,  contemplatiua  vero  ad  dilectionem  Dei . 
Vtraque  cnim  ita  sibi  connexa  est ,  vt  vna  sine  alia  sufficere  nequaquam 
valeat  .  Qiiia  nec  dilectio  proximi  absque  dilectione  Dei  quidquam  prod- 
est ,  neque  dilectio  Dei  sine  dilectione  proximi   perfectum    efficere  valet . 

2.  Interim  vero  in  actiua  plurimi  ,  pauci  vero  in  contemplatiua  pro- 
ficiunt .  llli  vero  perfecti  esse  noscuntur ,  qui  intra  ecclesiam  tempore  dis- 
creto  de  actiua  vita  ad  contemplatiuam  asccndere  norunt,et  de  contem- 
platiua  ad  actiuam  per  compassionem  fraternam    descendere   sciunt . 

3.  Actiua  actio  ,  si  bene  ,  vt  decet ,  retineatur  ,  sectatoribus  suis  vitam 
acquirit  aeternam  .  Contemplatiua  autem  non  solum  vitam  ,  sed  et  prae- 
mium  accumulat  . 

4.  Ad  actiuam  itaque  vitam  pertinet  honestum  coniugium  ,  ad  con- 
templatiuam  vero  virginitas ,  atque  continentia  .  Et  ideo  de  coniugio  prae- 

centr.m 

Cap.  LXXXVIII.  Corpoream  animam  auctor  dicit ,  vt  supra   cap.  12. 


DE  VITA  ACTIVA,ET  CONTEMPL.  Vij 

ceptum  est :  dc  virginitate  vero ,  et  continentia  non  est   praeceptum ,  se  J 
persuasio  . 

j.     Sicut  est  illud  in  Apostolo  ,  vbi  ait :  De  virginibus  praeceptum  Do-  I.Cor.  7.  1%. 
ntini  non  habeoj  coitsilium    autem   do  .  Ec  Veritas  in  Euangelio  :  Non  0-      Matth.    1?. 
mnes  ,  inquit ,  capiivit  verbum  istud  ,  sed  quibus  datutn  est .  Et  infra  :  §£ui  v'  "•  I2, 
potest  capere ,  capiat . 

6.  Et  per  lsaiam  prophetam  Dominus  de  eunuchis  ,  i  J  est ,  virgfnibus 

pollicens  ,  ait  :  Haec  dicit  Domintts  eunuchis  :  §hti  custodierint  sabbata  mea  ,  c.  56.  v.  4.  %. 
st  elegerint ,  quae  volui ,  et  tenuerint  foedus  meum  :  dabo  eis  in  domo  mea , 
et  in  muris  meis  locum  ,  et  nomen  mslitts  a  filiis ,  et  filiabus.  Nomen   sem- 
pitemum  dano  eis  ,  quod  non  peribit .  Vbi  enim  electi  proponitur  optio , 
procul   dubio  conceditur  . 

7.  Ad  actiuam  quippe  vitam  conuenit  vnicuique  fiJeli  coniuge  pro- 
pria  vti ,  alienam  non  concupiscere  ,  in  alteram  quamlibet  feminam,  viuen- 
te  vxore  ,  corpus  suum  non  diuiJere  .  AJ  contemplatiuam  autem  pertinet 
coniugium  spernere  ,  carnis  commixtiouem  refugere  ,  caelibem  vitam  in  hac 
mortalitate  imitari ,  filios  spiricuales  non  carne  ,  seJ  verbo  ,  et  exemplo 
generare  . 

8.  Ad  actiuam  quippe  actionem  congruit  vnicuique  fiJeli  intra  eccle- 
siam  propriam  substantiam  possidere ,  et  eam  rationabilicer  dispensare  : 
aliena  vero  non  concupiscere,  neque  diripere,aut  fraudare  .  Ad  contem- 
platiuam  aute.n  congruit  sua  omnia  funditus  relinquere  ,  et  absolutum  a 
munJi    solicitudinibus  Deo  vacare  . 

9.  AJ  actiuam    itaque   vitam   pertinet  hoc  ,  quod  Veritas  cuidam   ado- 

lescenti  se  interroganti   primum   proposuit,  dicens:iS/  vis  ad  vitam  ingre-  Matth.19.v17. 

di ,  serua  mandata  .  Dicit  ille  ,  §)uae  l  lesus  autem  dixit :  Non  homicidium  seq^. 

facies  ,  »0»  aiulterabis ,  non  facies  furtum  ,    non  falsum   tsstimonium   di- 

tes .   Honora  patrem    tttum  ,  et  matrem  ,  et  diliges  proximum  tttum ,  sicttt 

teipsum  .  Ad  contemplatiuam  vero  expedit   hoc  ,  quod  illi  aJJiJit ,  Jicens  : 

iS/  vis  perjectus  csse  ,  vade  ,  vende  omnia  tua  ,  et  da  pauperibus ,  et  habe- 

bis  thesaurum  in  caelo  ,  et  veni  ,  sequere  me  . 

10.  AJ  contemplatiuam  igitur  vitam  pertirret  hoc,quod  idem  Red- 
emptor  nostcr  solus  nocte  in  monte  orabat.  Ad  actiuam  autem  ,  quoJ  iu 
Jie  turbis   admmus  ,  cis   praedicabat  ,  et  eorum   languiJos   curabat  . 

11.  Ad  contemplatiuam   namque  vitam   conucnit  hoc,  quod  apostolus 

Paulus   de  semetipso,  et  ceteris   perfectis  ait  :  Siue  mente  excedimus  ,  Deo  .  2.  Cor.  f.  13. 
Ad  actiuam  vero  illud  ,  quod  addidit:  iiue  sobrii  sttmus  ,  vobis ,  Charitas  r4- 
tnim   Christi  vrget  nos  . 

12.  Ad  contemplatiuam  vitam  ,  per  q'jam  vnusquisque  p^rfectus  potio- 
res  virtutes  supra  fundamcntum  fiJei   aeJifioat  ,  peninct  illud  ,  quoJ  iJjm 
Apostolus  dicit  :  Siqttis  autem   aedificat    supra  fuudamentum    hoc  aurum  ,  i-Cor.j.v.iz. 
argentum  ,   lapides  prttioscs ,   sicuius    opttS   manserit ,  quod   sttperaedific.it ,  *~\\- 
merccdem   accipiet .  Ad  actiuam  vero  refertur  hoc  ,  quod  aJJiJit :  Ligion, 

fotnum  ,stipttlam  ,\d  est ,  terrenam  substauti.un  ,  et  rei  familiaris  solicitu- 
Tom.VU.  V  f 


31$  A  P  P  E  N  D  I  X      XIV. 

diuem  :  dc  quo  adiiciens,  ait  :  Sicuius  opus  arserity  detrimentum  patietur  . 
Ipse  tamen  saluus  erit ,  sic  tamen  quasi  per  ignem  . 

i ;.  Saluus  ,  inquic ,  erit ,  non  tamen  mercedem  accipiet,  dixit ,  sicut  de 
illo,  qui  aurum  ,  argentum,  et  lapides  pretiosos  ,  hoc  est  ,  spirituales  diui- 
tias  supcraedificat .  Ignem  autem  lioc  in  loco  tribulationes  vitae  praesen- 
tis ,  per  quas   iusti  probantur  ,  accipiendum  est  . 

14.  Ad  actiuam  namque  vitarn  pertinet  pauperum  curam  gerere  ,  e- 
surientes  pascere  ,  nudos  operire  ,  infirmos,  vel  in  carcere  positos  visitare, 
hospites  colligere  ,  moestos  consolari  ,  mortuos  sepelire  ,  domesticos  car- 
nis  suae  non  negligere  ,  seruis  Dei  obsequi,  negotia  populi  iuste  discer- 
nere,et  vnicuique  ius  proprium  assignare  ,oppressis  subuenire  ,  imbecillem 
de  manu  violtnti  liberare  ,  viduas,  ac  pupillos  tueri,  improbis  resistere  , 
attjue  f..cinorosos  p^r  seueritatcm  a  malis  actibus  compescere  .  Quae  o- 
mnia,  et  his  similia   in  praesenti  vita  tantummodo    necessaria  sunt  . 

ij.  Ad  theoreticam  ,  id  est  ,  contemplatiuam  vitam  pertinet  praesens 
secnlum  funditus  relinquere ,  et  mundi  actibus  alienum  existere  ,  cuncta 
praesentia  mente  postpoiure  ,  intentionem  ad  caelestia  exten  lere  ,  et  cun- 
cta  ,  quae  videatur  ,  quasi  transacta  despicere  ,  cogitationem  mentis  non 
in  ea  ,  quae  videntur  ,  sed  in  illa  ,  quae  non  videntur  ,  figere  ,  lectioni 
vacare  ,  orationi   insistere,et  in  Dei  laudibus  absque  intermissione  vigiiare  . 

16.  Ule  vero,vt  supra  dictum  est ,  strenue  viuit ,  qui  tempore  con- 
gruo  de  actiua  vita  ad  contemplatiuam  consurgere  *Scit  ,  et  de  contem- 
platiua  aJ  actiuam  conscenJere  (  forte ,  descendere  )  nouit  .  De  qua 
actiua,  id  est  ,  simplici  actione  si  paulum  quispiam  aJ  infima  declinaue- 
rit  ,  confestim  ad  vitia  corruet  :  quae  illum  non  sursum  leuent,  sed  deor- 
sum   in  barathrum  peccatorum    demergant  . 

17.  Contemplatiuam  namque  vitam  significauit  spelunca  illa  interior , 
in  qua  Abraham  Saram  coniugem  suam  dcfunctam  sepeliuit  ,  et  ipse  hu- 
matus  quiescit  :  sicut  et  omnes  electos  post  excursuni  vitae  praesentis  , 
quae  actiuae  vitae  comparatur  ,aeterna  contemplatio  suscipit  . 

iS.  Actiuam  vero  innuit  in  eadem  spelunca  pars  exterior,per  quam 
transitur  ad  interiorem  .  Quia  sicut  vitae  mundanae  actiua  vita  monu- 
mentum ,  ita  actiuae  vitae  contemplatiua  sepulcrum  est  . 

19.  In  illa  enim  homo  ,  hoc  est  ,  in  actiua  moritur  omni  peccato  , 
sicut  dicit  Apostolus :  Dilectio  proximi  malum  non  operatur  .  In  ista  ve- 
rojid  est ,  contemplatiua  velut  mortuus  sepelitur  ab  omnium  actione  se- 
cularium  negotiorum  . 

20.  Ad  contemplationis  intentionem  figuraliter  conuenit  hoc ,  quod 
lacob  per  innitentem  vsque  in   caelum  scaiam   angelos  Dei  ascendentes  vi- 

loan.  1.  51.  dit  :  ad  actualem  vero,  quod  descendentes  .  De  qua  ascensione  ,atque  de- 
scensione  Veritas  in  euangelio  ait :  Amen  dico  vobis ,  quia  videbitis  cae- 
los  apertos  ,  et  angelos  Dei  ascendentes  ,  et  descendentes  super  filium  homi~ 
nis  .  Per  angelos  quippe  Dei  sanctos  praedicatores,  per  filium  vero  homi- 
nis  vniuersos  fideles  ecclesiae  ,  qui   membra  sunt  Christi ,  expi  imit . 

21.  Actualem  quippe  vitam  ,  id  est ,  simplicem  actionem  mystice  signi- 
ficant  sex  anai ,  in  quibus  nobis  lex  praecepit  agros  nostros  serere ,  et  vi- 


DE  VITA  ACTIVA,ET  CONTEMPL.  m 

nels  eufturam  adhiberc  .  Superiorem  vero  ,  hoc  est  ,  contemplatiuam  figU- 
rat  annus  septimus,in  quo  iubemur  a  terreno  opere  cessare,  agrum  non 
serere  ,  neque  vineam  putare  . 

22.  Vt  terram  possessionis  nostrae  sabbatizare  sabbata  sua  permitta- 
mus  ,  hoc  est  ,  qui  dudum  seruiuimus  mundo,  qui  in  sex  diebus  factus  est  , 
et  eius  actibus  occupati  fueramus ,  tandem  ad  Dei  seruitium  coruiersi  ,et 
a  solicitudine  seculi  huius,  et  mundi  oneribus  libcri,in  Deo  sabbatizare, 
id  est  ,  mente  quiescere  valeamus . 

25.  Ad  actiuae  vitae  perseuemntiam  pertinet  hoc  ,  quod  animalia  illa, 
per  quae  signantur  sancti  praedicatores  in  libro  Ezechielis  prophetae, 
ibant  ,  et  non  reuertcbantur  .  In  eo  autem  quod  ibant  ,  et  reuertebantur  , 
pertinet  ad  conteinplatiuae  vitae  mensuram  :  in  qua  dum  quisque  inten- 
dit,sua  reuerberatus  infirmitate  ,  flectitur  ,  ;.tque  iterum  renouata  intentio- 
ne  ad  ea  ,  vnde  descenderat  ,  rursus  erigitur  .  Quod  fieri  in  actiua  vita 
non  prtest  «  de  qua  si  quisque  reflectat  vel  ad  modicum  ,statim  vitiorum 
excipitur  luxu  . 

24.  Superiorem  vitam,idcst,  intellectualem  innuunt  alaeeorumdem  ani- 
malium  ,  hoc  est ,  sanctorum  virorum  ,  per  quae  ad  alta  ,  id  est ,  ad  caelestia 
subleuantur  :  actualem  vero  designant  munus  eorum  alis  subter  positae  ob 
hoc,quia  contemplatio  supereminet  actioni  ,  actio  vero  subsequitur  con- 
templationem  . 

2$.  Actiuam  igitur  vitam  mystice  figurant  sex  cubiti  in  calamo  illo  , 
ex  quo  propheta  tzechiel  omne  aedificium  illud  spirituale  mensurari  con- 
spe\it .  Contemplatiuam  vero  exprimit  palmus,  qui  supra  sex  cubitos  in 
eadcm  mensura  spirituali  additus  esse  perhibetur  . 

26.  Hoc  ideo ,  quia  actiua  actio  praesenti  in  vita  habet  perfectionem 
suam  :  contcmplatiua  autem  hic  incipit,  sed  in  futuro  perficitur  :  et  ic- 
circo  non  plenuin  cubitum  ,  sed  quasi  medium  de  futura  contemplatione 
praescnti  in  vita  attingit . 

27.  Actiuam  vitam  mystice  significauit  Lia  vxor  Iacob ,  quae  Iicet  foe- 
cunJa  foret  in  prole,tamen  lippis  erat  oculis  :  quia  actualis  actio  ,  quam- 
uis  in  bonis  operibus  plurimos  filios  gcnerct ,  tamen  prae  solicitudine  se- 
culi  huius  ea  ,  quae  Dei  sunt  , cl.re  cernere  non  valct . 

28.  Contemplatiuam  vero  vitam  significauit  Rachel  ,  quac  sterilis  id 
filiis  suis  esse  perhibetur  ,  sed  tamcn  pura  facie  :  quia  contemplatiua  vita 
in  quantum  a  mundi  actibus  Jibera  ,  tantum  in  Dci  contemplatione  per- 
spicua  fit .  Quam  comparationem  ct  dc  Phencnna  ,  et  Anna  ,  et  dc  Maria  , 
et  Martha  strenuus  lector  coniiccre  potcst . 

29.  Sciendum  vero  est  ,  quod  omnis  conuersus  ad  Deum  ,  prius  pcr 
actiuam  vitam  ,  hoc  cst  ,  simplicem  actionem  exJiaurira  debct  pristins  vi- 
tia,quae  se  illi  in  vi^  Dei  opponunt,ct  sic  d.  mum  ad  contcmplationcm 
Rtreere  ;  qu^litcr  dcfaccatus  ab  omni  faecc  pcccaminum  ,  inundo  cordc, 
et  iusto    corpore  ca ,  quae  1  ci  sunt,  libere  valeat  speculari . 

30.  Nam  qui  pcr  simplicem  actionem  ad  bene  operanJum  oecdum 
idoncu  s  est ,  nequaquam  se  ad  contemplationetn  extendere  debet  :  ne  fortc 

Vv   2 


54o  A  P  P  E  N  D  I  X     X  I  V. 

dum  indiscrete  inchoare  appetit  ,  quod  perseuerare  non  va!et ,  lapsus  de- 
ficiat  j  et  ea  ,  quae  renunciauit,  rursus  repetat  ,  et  fiant  nouissima  peiora 
prioribus. 

Ji.      Hoc   quippe  signifkat  ,  quoJ  Veritas  vniucrsos   infirmos  mente  ab 

Mattb.  5.  29.  hac  intentione  salubriter  compescens  ,  ait :  §luod  si  oculus  tu::s  dsxtsr  scatt- 

daiizat  te  ,  per  quem  signatur  vita  contemplatiua,   erue  eum  ,  et   proiice 

abs   te .    Duo   quippe    oculi  in  facie  ,  actiua    vica  ,  et  contemplatiua    in 

homine  . 

32.  Qiii  igitur  per  contemplationem  docebat  errorem,  melius  est ,  si 
euulso  contemplationis  oculo  ,  seruet  sibi  vnum  vitae  actualis  obtutum  , 
vt  sit  vtilius  illi  per  simplicem  actionem  ire  ad  vitam,  quam  per  con- 
templationis  eirorem   mitti  in   gjhennam    inextinguibilem  . 

33.  Hoc   rursus  idem  Dominus   in  eo  ,  quem  a  legione  daemonum  cu- 
Matth.  9.  6.     rauit  ,  ostcndit ,  quum   illum   se  sequi   \olentem   prohibuit ,  dicens  :    Vade 

in  dotlium  tuam  ,  et  narra  ,  quanta  tibi  jecerit  Deus  :  hoc  mystice  expri- 
mens ,  quia  qui  multis  vitiis  adhuc  noxius  est  ,  Deum  sequi  per  coutem- 
plationem   non  potest. 

Deut.  20.  5.  ?4*  Hoc  etiam  iex  figuraliter  praecipit  ,  quu:n  dicit  :  Siquis  asdijica- 
ttit  domttm  nouam  ,et  non  dedicauit  eam ,  vadatyet  reuertatur  in  d~omum 
suam ,  ne  forte  moriatur  itt  beiio^et  alius  homo  dedicet  eam  .  ^uis  est  ho- 
7/.0  ,  q:ii  piantauit  vineam  ,  et  necdum  fecit  eam  esse  communem ,  ex  qua 
vesci  possit  ?  Vadat ,  et  reuertatur  in  domum   suam  ,  tt   cetera  . 

35".  Id  est  ,  qui  aJhuc  per  simplicem  vitam  neque  se  optime  regere 
nouit,  neque  domui  suae  praeesse  scit ,  ad  spiritualem  malitiam  ,  hoc  est  , 
ad  sacerdotale  ministerium  nequaquam  conspirare  debebit  :  ne  forte  per 
ignauiam  mentis,et  vitam  reprobam  et  ipse  pereat,et  ceteris  se  sequen» 
tibus  cxemplum  perJitionis  relinquat . 
1.  Tim.  3.      S^.     De  talibus  ait  ApostoJus  :  Qui   enim    domui  suae  praeesse  nescit , 

7.5.6.  quomodo  ecciesias  Dei  diligentiam  habebit^  Non  neophytum ,  ne  in  super- 

biam  eiatus  in  iudicium  incidat  diaboli . 

37.  Scien.lum  vero  est ,  quoJ  actiua  actio  ad  obtinendam  vitam  si  re- 
ete  ,  vt  decet , teneatur, absque  contemplatiua  ,  id  est,absque  rerum  re« 
muneratione  sibi  sufficit  ,  etiam  si  cuncta  ,  qu^e  habet,  renunciare  non  va- 
leat  .  Contemplatiua  autem  ,  quousque  mortaliter  viuimus ,  sine  actiua  se 
explicare  non  valet  . 

38.  Nemo  quippe  tam  perfecte  in  hac  vita  in  Dei  contemplatione 
suspensus  viuere  potest,vt  saltem  propter  carnis  infirmitatem  ,  et  frater- 
nam  compassionem  ad  terrenam  actionem  descendere  illi  necessarium 
oon  sit  . 

39.     Quamobrem  actiua  vita  hic   habet   inchoationem  ,  et  finem  :  con- 

forte,  pcrfici-  templatiua    autem  in   hac  vita   incipit ,   sed  in  futura   percipitur.  Et  iJeo 

1*f  •  non  ante  mortem  carnis,sed  post  mortem  ad  id  ,  quod  ardenter   diligit, 

peruenire   potest  . 


34* 
APPENDIX    XV. 

Norma    •vluendi  , 

I.  XJLge,  fili,  vt  oportet :  age,  vt  decet :  age  ,  vt  dignum  cst  .  Propone  Vide  Isidorit- 
tibi ,  vt  non  pecces  ,  vt  culpas  tuas  non    reiteres ,  post    lapsum  denuo   nenacap.82. 
deliiiquas  :  bona,  et   mala  ,  prout  eueniunt,  tolera  :  quaecumque   eueniunt  ,  Patiemia  . 
mente  libera  sustine  :  patientiae,  et  mansuetuJini  ante  omnia  operam  des  : 
irrisionem  despiciendo  supera  :  sagittas  contumeliae  patientiae  clypeo  fran- 
ge  :  praepara  contra  omnem    aspectum  clypeum   patieutiae  :  contra  linguae 
gladium  tolerantiae    praebe  scutum  :  tacendo  siquidem  melius  vinces. 

2.  Disce  a  Christo  modestiam  ,  disce  et  moderantiam  ,  tolerantiamque 
Christi  attende  ,  ct  non  dolebis  iniurias  .  Maxima  est  virtus ,  si  non  Iae- 
dis  ,  a  quo  laesus  fueris  ,  vel  etsi  Iaesus  permittis  .  Maxima  est  virtus ,  si 
cuicumque  nocere  potuisti  ,  parcis  :  quando  enim  cruciaris  propterea, 
peccata  tua  praecingunt  te  :  quando  minaris,  mala  tua  iter  faciunt  :  quid- 
quiJ  tibi  aduersi  euenit ,  propter  peccata  tua  tibi  euenit .  Consideratio- 
n.'  igitur  iustitiae  dolorem  tempera,  melius  dolorem  portabis  ,  si  pro  qui- 
bus   tibi  eueniunt ,  intendas  . 

3.  Qiium  igitur  tibi  derogatur ,  ora  :  quum  maleJicitur,  tunc  bene- 
dic  ,  maledictioni  benedirtionem  oppone,  et  irascentem  patientia  delinire 
stu  le  ,  blanJi  nento  iracuadiam  feruescentem  dispelle  ,  nequitiam  bonitate 
verbi  vince ,  malitiam  benignitate ,  inimicos  omnes  modestia  placa  :  alio- 
rum  mala  tua  bonitate  supera  .  Tranquilla  mente  illatas  contumelias  per- 
de,aperi  tranquillo  corde  dolores  :  vulnus  in  imo  corde ,  qnamuis  graue 
sit  ,  apertum  euaporat  :  valde  autem  comedit  animum  inclusum  .  Quanto 
enim  magis  tegis,  tanto  magis  auges  :  aperi  igitur  grato  animo  ,  et  non 
te  excrucict . 

4.  Si   tristaueris  in  aliquo  fratrem  tuura  ,  satisfac  ei .  Si  peccaueris  in  Reconciliatio. 
illum  ,  poenitentiam    age   cum   eo  .  Si  offenderis  aliquem  ,   propitia    eum 

prece  ,  parce  velocitcr  ,  ad  reconciliationem  offensioni  tuae  cito  veniam 
postula  ,  non  dormites ,  nisi  conucrtaris  ad  pacem  ,  non  requiescas  ,  nisi 
reconciliatus  fueris  fratri  tuo  ,  reuoca  eum  celerrimo  dilectionis  affectu  . 
R  uoca  eum  htimilitate  ad  gratiam  :  humilitatis  affectu  illi  te  prosterne , 
et  sunplici  moJo  veniam  deprecare  ,  petenti  quoque  tibi  veniam  Iibenter 
iodulge  ,  et    poscenti   indulgentiam   placatUS  dimittc. 

<;.  Reuerentiam  sanctam  amplectere  ,  et  confestim  benigna  suscipe  cha- 
ritate  :  peccanti  iuste  non  dimittas  ,  sed  culpam  sciturus  ,  quia  in  te  est 
venturum  iu  licium  ;  non  habebis  indulgentiam  ,  nisi  JeJeris  .  ttsi  ille  non 
supplicet ,  sibique  humiliter  Jimitti  non  postulet ,  si  pcccatum  suum  mala 
consuetudine  non  cognoscat  conscientia  ,  tu  tamcn  ex  corde  relaxa  ,  ve- 
niam  quoque  propria  voluntate  concede ,  aufer  a  corde  fraternam  offen- 
•am  ,  vel  ofTcnsionem  ,  ct  alicnae  ncquitiae  non  seruito  :  odium  eni.n  a  Dco 
separat  ,  nec   sanguine  fuso  deletur  . 

6.     Paccm  ama  ,  paccm   diligc  ,  pacem    cum    omuibus  habe  ,  et  tcnc ,  Paxscttind^ 


34*  APPENDIXX  V. 

omnesque  in  mansuetudine  ,  et  charitate  complectere  :  pracpara  amplius' 
amare,  quam  ameris  ipse  :  non  sis  in  pace  infidus,non  sis    leuis  in  ami- 
citia  ,  retine  semper  vinculum    constantiae  :  odientes  ad  pacem  inuita. 
Cognltiosui      7-     Discerne   te  tuo  ,  non  alieno  iudicio  ,  nec    ex  alieno  sermone ,  sed 

ipsius .  ex  tua  te  mente  metire  .  Nemo   tnelius  ,  et   magis  scire  potest ,  quid  tu 

scis,quam  tu  ,  quum  conscius  tui  es  .  Quibus  vero  prodest ,  si  maJus  , 
si  bonus    praediceris ,  aut  qii3e  latts  hominum  pertinet  ad  te  ,  si  aliuses, 

Hypocrisis .  *lu«im  Jaudaris  r  Qtiapropter  vita  simulationem ,  vita  hypocrisin  ,  sub  ob- 
scuriori  veste  non  simula  sanctitatem  .  Qualis  haberi  vis  ,  talis  esto  pro- 
fessione  tua  ,  et  habitu  :  et  in  incessu  tuo  sit  simplicitas,  et  in  motu  pu- 
ritas  :  nihil  dedecoris  ,  nihil  lasciuiae  ,  nihil  petulantiae  ,  nihil  insolentiae 
in  incessu  tuo  appareat  :  gestus  enim  corporis  signum  est  mentis,non 
praebeas  de  te  aliis  spectaculum ,  nec  aliis  obtrectandi  locum  . 
Societasbo-       3#     j^on  te  adiungas  Ieuibus  personis,  nec   te  admisceas  vanis :  vita  ma- 

norum .  jos  ^   caue   jnjqUOS  ,  fuge   malignos  ,  sperne  ignaros  ,  fuga  a  te  turbas  ho- 

minum  ,  maxime  illius  aetatis,  qui  ad  vitia  proni  sunt  .  Bonis  iungere  , 
et  sanctis  indiuidtie  sociare  .  Si  feceris ,  socius  conuersationis  illius  eorum 
eris,  et  virtutum  :  pcriculum  enim  est  pessimis  sociari :  melius  est  eorum 
odium,  quam  consortiu.n  . 

Turpiloquium  o.  CJaude  aures ,  ne  audias  aliquid  impudicum  :  vanus  enim  sermo  ci- 
to  polluit  mentem  ,  et  facile  laeditur  turpibus,et  malis  omnibus,  agitur- 
que  Jibenter,  quod  auditur.  Nemo  enim  creditur  odisse  ,  quorum  relatio- 
ne  non  Jaeditur:  nihil  ex  ore  tuo  procedat ,  quo  turpescas  ,  vel  quod  tur* 
pe  sit  :  sed  hnec  erumpant  ex  ore  tuo  ,  et  ex  Jabiis ,  quae  aures  non  pol- 
Juant  audientium  :  sermo  enim  vanus  conscJentiac  vanae  est  index  .  Mo- 
res  hominis  lingua  pandit ,  et  qtialis  sermo  ostenditur  ,  talis  animuscom- 

Sermo  otiosus  probatur .  Ab  otioso  sermone  compcsce  linguam  ,  nec  inania  verba  Ioqua- 
ris  :  sermo  enim  otiosus  non  erit  sine  iudicio  .  Vnusquisque  enim  reddi- 
turus  est  rationem  sermonum  suorum  :  antc  vniuscuiusque  hominis  faciem 
stabunt  verba  sua  .  Qui  verba  mala  non  reprimit  ,  ad  noxia  cito  trans- 
it :  et  qui  minima  non  respuit ,  in  maxima  valde  prorumpit  ;  minorum 
namque  culpa  maiorem  generat. 

10.  Particulatim  crescunt  vitia  ,  et  dum  parua  non  cauemus  ,  in  ma- 
gnis  prolabimur  :  minora  itaque  deuita,et  ad  maiora  non  dtuenies  .  Ea, 
quae  loqueris,  grauitate ,  atque  doctrina  existant  culta,  sitque  sermo  tuus 
irreprehensibilis  ,  ad  expectationem  audientium  vtilis  :  stude  loqui  omni- 
no  quodlibet ,  secundum  quod  oportet  :  discerne  ,  quid  loquatis  ,  quid  ta- 
ceas  .  lntende,et  Joquere,et  loquendo  peritus  esto  .  Multum  autem  de- 
libera,quod  loqui  vis,  nc  reuocare  non  possis  ,  quod  dixeris  :  fuge  casus 
Jinguae,nec  pateat  iniuriae  iaculis  os  tuum  .  Curn  amico  semper  habcto 
silentium.,  vide  opportunitatem   loquendi ,  et  proferendi  sermonem  ,  et  ex- 

Detractio.  pendendi .  Maneat  in  ore  tuo  mensura,in  sermone  tuo  sit  statera  ,  ab- 
scinde  et  a  Jingua  tua  vitium  detrahendi ,  et  de  aiieno  malo  os  tuum  non 
coinquines  :  quod   in  alio  detrahis ,  hoc  in   te  potius  pertimesce . 

Curiositas .  n*     Quod  inter  sc  loquuntur   honiines,  hoc  numquam  scire  desideres  , 


N  O  R  M  A     V  I  V  E  N  D  I.  34J 

oec  quaeras  aliquem  ,  qui  dicat  tibi ,  omitte  causam  ,  quae  ad  animam  tuam 
non  pertinet ,  nec  obiitus  morum  tuorum  alienos  perscruteris  :  tanto  ani- 
mo  corrige   vitia   tua,quanto  studio  prospexeris  aliena . 

i  s.  Omne  genus  mendacii  summopere  fuge,  non  studiam  Joquacium  Menaacmrn 
fratrum  ,  nec  qualibet  fallacia  vitam  alicuius  defendas,  nullum  mendacium 
iustum  ,  quod  a  veritate  discorJat ,  in  quo  etiam  prohibetur  duplex  iura- 
mentum  :  assiduitas  enim  periurii  assuetudinem  facit .  Fac  bonum  ,  quod 
spopondisti,  non  in  verba  facilis,sed  etiam  factis ,  et  operibus  difficilis  : 
sine  consideraticne  vmquam  nil  facias  ,  vel  praesumas :  quando  poteris  fa- 
cere  ,  non  pollicearis  facere  .  Multum  Deo  reus  eris ,  si  non  reJdiJeris  , 
quod  voues  ;  in  malis  autem  promissis  rescinde  fiJem  .  Non  est  promis- 
sio  ,  quae  dolore  adimpletur. 

ij.  Si  \is  tuas  adimplere  virtutes  ,  prodere  noli:occu!ta  virtutes  pro  Vanagloria  . 
elatione  ,  absconde  bona  facta  pro  arrogantia ,  fuge  videri,  quod  esse  me- 
ruisti  :  qui  manifestando  poteras  amittere  ,  tacendo  custodi .  Vitia  vero  cor- 
dis  tui  rcuela  ,  prauas  cogkationes  manifesta  illico  ,  peccatum  enim  reue- 
latum  cito  curatur,  simulata  culpa  crescit .  Si  patet  vitium  ,  ex  magno  fit 
pusillum  :  si  latet  peccatum  ,  ex  minimo  fit  maximum  .  Melius  cst  autem, 
vt  vitcs  vitium  ,  quam  vt  emenJes  ,  ne  forte  quum  i.icurrcris  ,  pcssima  con- 
suetudine  reuocare  non  possis  .  Consuctudinis  vincula  vix  soluuntur,  et  ino- 
lita   diu  tardius  corriguntur  . 

14.  Incipientem  diu  delibera  sententiam  ,  et  quod  vis  diu  agere  ,  diu  ex-  Prudentia. 
quire,  proba  ,  et  agc  :  nil  enjrrt  in  agendo  praecipiti  consilio  ,  sed  mora 
melius  est  ,  in  rebus  autem  bonis  tarditas  remoucatur  :  in  bonis  enim  di- 
latio  nocet,  et  quod  expedit ,  differre  impedit .  Io  bonis  absit  remissa  se- 
goities ,  absit  negiigentia  ,  carnis  vitia  cito  captant  inertes  :  per  torporem 
enim  vires  ,  et  ingenium  defluunt ,  et  dcsidia  natura  corrumpitur  :  hebetu- 
do  scientiae  lumen  extinguit ,  soIerUa  autem  meliorem  reJJit  :  ardentius 
fit  i.igenium  subiuncto  Studio  ,  et  tardiora  ingenia  studiis  acuuntur  .  Tor- 
porem  naturae  industria  excitat,  spiritus  tarditatem  assijuitas  acuit  .  Ex- 
pergisccntia  pcrficit  spiritum  ,  cxpergiscentia  plus  scitur,  saepe  namquc  con- 
suetudinem  superat  ,  saepe  ex  consuetuJine  naturae  est  effectus ,  assiduitas 
eni.n  mores  facit  ,  iugis  vsus  in  naturam  sc  vertit  :  quod  cuin  difficultate 
per  vsum   sine  difficultate   perficies. 

ij.  Disce  ,  quod  nescis ,  ne  doctor  inutilis  inueniaris  :  bonum  autcm  ,  E^octrina. 
quo3  didiceris,  doce  ;  sapientiam  quum  ceteris  impertieris  ,  tibi  hanc  auges, 
sapicntia  exinde  longior  fit,  retinenJo  minor  est ,  et  dum  plus  confertur  , 
abundat .  Verba  tua  tjuum  praecedunt  opus,  quae  ore  promis  ,  quae  ore  pro- 
mittis,  opere  adimple  ,  quae  verbis  doces,  executione  exhibe  ,  et  bstende  . 
fcr.to  non  solum  inagister  ,  sed  imitator  virtutum  .  Si  doces  ,  et  facis  ,  tunc 
gloriosus  eiis  .  Non  enim  satis  cst  laudare  ,  quoJ  duteris  ,  nisi  Jictis  facta 
commisccas  .  In  doctrina  tui  ipsius  ab  humana  te  laude  tempcra  :  sic  in- 
struc  alios,vt  tcipsum  custodias  ,  sic  doce  ,  vt  humilitatis  gratiam  non 
amittas  . 

16.     Caue ,  ne  ,  diun  alios   docendo  crigis  ,  ipse   lauJis  appetitione   Jc- 


344  APPENDIXXV. 

rogeris .  Quum  autem  instruis  eos ,  obscuritate  noli  vti  ,  sed  ita  dic  ,  v£ 
intelligaris  ,  ne  loquendo  simplicibus  displiceas  ,  ne  prudentes  offendas  : 
iuxta  spiritum  audientium  erit  sermo  doctorum  .  Secundum  mores  inci- 
pienda  est  doctrina  ;  iuxta  vulnus  adhibenda  sunt  remedia  ,  variae  enim 
voluntates,  diuersam  disciplinam  desiderant.  Vnusquisque  igitur  secunduni 
suam  professionem  est  docendus  .  Inspicie-nda  est  vtilitas  personarurn ,  et 
vnumquemque  taliter  in  erudiendo  tracta  .  Committe  omnibus  secreta  pro- 
fessionis    tuae,  loquere  aperte. 

17.  Cunctis  operta  paucis  annuncia  :  ne  erubescas  Ioqui  ,  quod  nosti 
defendere  :  et  quod  tibi  scientiae  sentis  deesse  ,  ab  aliis  quaere  :  quaeren- 
do  enim  obteeta  clarescunt,  et  difficrfia  conferendo  aperiuntur  .  Nulla  sit 
tibi  curiositas  sciendi  latentia ,  nec  vltra  quam  scriptum  erit ,  quaeras 
scientiam  .  Non  cnpias  ,  quod   scire   non  licet  .   In  disputatione   non    con- 

D;  perfectio-  tradicas  iustitiae  :  nec  contendas  euacuare  ,  quod  rectum  est :  in   omni   dis- 

ne  •  putatione   rectum   tene  ,   et   plus   dilige  audire  ,  quam  loqui .   In  principio 

audi,  in  fine  loquere .  In  omni  re  finis  attendatur  ,  extrema  quaerantur, 
meliorque    est  sermo  nouissimus ,  quam    primus  . 

Obsequium.  .'8.  Venerare  omnes  scientia  ,  et  vita  meliores,  et  vnumquemque  pro 
suo  merito  sanctitatis  potiori  gradui  competentem  reuerentiam  tribue , 
nec  te  aequalem  sanctiori  exhibeas  .  Senioribus  praesta  obedientiam  ,  et 
eorum  senio  obsequio  obedi  .  Cunctis  in  praeceptis  sicobtempera  ,  vt  ob- 
temperando  hominum  votis  Deum  non  offendas .  Malum  visus  facere,  non 
consuescas  ,  nec  adhuc  si  poenae  immineant  ,  peccanti  cuiquam  non  ac- 
quiescas  :  melius  namque  est  pati  mortem  ,  quam  perniciosa  mala  adim- 
plere  .  Non  solum  quippe  factorum  ,  sed  conscius  peccati  tenetur  obno- 
xius:  neque  immunis  est  a  scelcre  ,  qui ,  vt  faceret  male  ,  obediuit  .  Simi- 
lis  est,  qui  obtemperat  malo,ci,qui  facit  malum  :  facientem  ,  et  obse« 
quentem   pari    poena    constringe . 

19.  A  subditis  magis  venerari  ,  quam  timeri  stude  ,  vt  tibi  plus  dile- 
ctionis  officio ,  quam  contradictionis  necessitate  adhaereant  .  Subiecti  te 
plus  reuereantur,  quam  timeant :  ex  reuerentia  enim  amor  procedit ,  et 
odium  tremor  confert ,  fidem  metus  tollit ,  affectus  restituit  :  timor  non 
seruat  diuturnam  fidem  :  vbi  timor  audet ,  eum  sequitur  robur  :  vbi  timor, 
audentia  sequitur  ,  et  vbi  metus,  desperatio  occurrit  .  Quapropter  tem- 
pera  oris  sementems  summaque  bonitate  subditos  conuenit  regere"  :  non 
sis  terribilis  in  subiectis ,  sed  sic  dominare  ,  vt  tibi  delectent  seruire. 
Modus  In  re-       20.     Tene  modum  in  omni   tempore  ,  vt  nihil  intemperatum  agas  ,  nec 

°us  •  minus  ,  nec  v]tra,quam    oportet  ,   nec  in    bonis  nisi    moderatus    esse  nou 

debes  .  Omnia  enim  medicamenta  vtilia  sunt  ,  et  cum  tempore  omnia 
fiunt  vtilia  :  recta  enim  immoderato  vsu  corrumpuntur  ,  omnis  nimietas  in 
vitio  est :  prospice  igitur,  quid  aptum  sit  tibi ,  et  tempori,  et  vbi ,  quan- 
do  ,  quare ,  quamdiu  facere  debeatur  ,  causas  rerum  ,  et  tempora  inspice, 
et  singulorum  operum  discretiones   diligenter  distingue  . 

21.     Dignosce  omnia  ,  quae  agis  ,  quare    bonum    incipias  ,  quare    pera- 
gas  :  in  omni  operatione  discretionem  tene  ,  nec  in  aliquo  indiscretus  sis. 

Qiium 


NORMA     VIVENDI,  34? 

Quum  bene  dtscreueris  opus  tuum,  multa  sunt  consuetudine  vitfata,  multa 

prauo  vsu    praesumpta  ,  et  multa  contra  pudicos  mores  vsurpata  ,  tunc  mi- 

nime  consuetudinem  serua  ,  et  legem  ,  vsus  auctoritati  cedat ,  prauum  vsuni 

lex,  et  ratio  vincant  .  Testimonio  tuo  nnili  noceas  ,  nec    ad    alicuius  pe-  Testimonium. 

riculum  vocem    testificationis    adhibeas  .  Sermo  tuus    nec    animam    cuius- 

quam,nec  res  impediat  ,  nullum    contra   veritatem   defendas. 

22.  Quum  iudicas  ,  ne  vllius  personae  affectu  deflectaris  ,  a  viro  pau-  ruttitia  . 
pere  ,  aut  a  diuite  causam  prospice,  non  personam  .  Sperne  munus ,  ne  p?r  hoc 
iustitia  corrumpatur  :  munera  enim  semper  veritatem  praeuaricunt,  et  cito 
a  viro  violaturiustitia.  De  iusto  iu  licio  temporali.a  lucra  non  appetas,  pro  iu- 
stitia  nullum  tibi  praemium  quaeras,duin  iudicas  ,  pro  futuro  serua  mer- 
cedem  ,  necquaeras  in  terra  rependi  ,  quod  tibi  in  futuro  debetur  .  Ex- 
cute  mauus  tuas  ab  omni  munere,  si  in  caelis  velis  hubitare  ;  ia  iudicio 
quoque  sine  misericordia  sedeas.  Custodi  iustitiam  discretionis  ,  et  noli 
plus  iustus  esse  ,  quam  oportet  .  O.nne  eni.n  ,  quo  J  nimium  est  ,  vitium  est .    ' 

2J.  Impia  iustitia  cst  fragilitati  rumanae  non  ignoscere  :  non  igitur 
ames  dannare  ,  sed  emendure  potius,  quam  corrigere  .  Tene  rigorem  in  dis- 
cretione  iustitLe  ,  iu  licii  examen  sequatur  pietas  ,  disciplinae  rigorem 
temperet  indulgeatia-j  ita  clemens  esto  in  alienis  delictis  ,  sicut  in  tuis , 
nec  quemqiiam  districtius  iudices,quam  sicut  teipsum  .  Sic  alios  iudica, 
vt  te  iuJicari  cupis  :  duin  enim  indulges  aliena  peccata  ,  tibi  misereris , 
iudicium  ,  quod  aliis  imponis,ipse  portabis  .  In  eo  enim  ,  in  quo  iudicas, 
es  iudicandus  ;  in  qua  mensura  niensus  fucris,  remetietur  tibi  . 

24.  Omnia  ,  quae  inquisieris  ,  cum  iustitia  definiaSj  numquam    iudices    T,,j:ciiim  re- 
suspicior.rs   arbitrio:  ante    proba,tunc    iudica  :  non  enim  ,  qui    accusatur ,  ctum. 

sed  criminator  reus  est  :  periculum  est  aliquid  praesumptuose  iudicare  . 
In  ambiguis  de  iudicio  serua  sententiam  .  Qui  nosti  tua  ,  quando  nescis, 
diuino  serua  iudicio  :  non  nitaris  damnare  iuJicio  humano,  quod  Deus  suo 
examini  seruat:  inccrta  non  iudicemus ,  quoadusque  nouissime  veniat  Do- 
minus  ,  qui  latentia  producat  in  lucem  .  Qyamuis  enim  non  credend.i 
sunt ,  ideo  tamen  dimittentur,  nisi  quae  certis  indiciis  approbantur ,  ct 
non  quae  manifesto  examini  committuntur,  et  non  quae  ordine  iuJicia- 
rio  comprobantur  . 

25.  In  summo  honore  tibi  suprema  sit  vcritas ;  quamuis  sublimis  sis 
potestatis ,  in  te  celsitudincm  reprime  :  non  te  extollat  honor  ,  sed  prae- 
siJeat  humilitas  culmen  subiimitatis  .  Tanto  esto  maiori  humilitate  con- 
spicuus  ,  quanto  es  magna  dignitate  praeclarus  .  Impositas  tibi  curashu- 
militcr  exple,  ct  traditum  tibi  ministerium  mcnte  subdita  suscipe  .  Esto 
obedicns  diuinae  dispositioni ,  et  voluntati  eius  contraire  non  audeas  .  Jura 
potcstatis  adeptae  moderantcr  exerce  ,  ct  omnia  non  turbulento  ,  scd 
tranquillo  corde  Jispone  .  Caue  honores ,  quos  sine  culpa  teuere  non  pot- 
eris  .  Sublimitas  enim  honorum  magnitudo  scelerum  :  in  maiori  gradu 
sine   Jubio  poena   maior  . 

26.  Si  vis  essc  quictus,  nihil  seculi  appetas  .  Semper   requiem    mcntis     Contempcus 
bis  ,  si  a  te  curam  munJi  abiicias,  semperque  quiete  aeteroa  fiuej-is,  nau 

Tom.VII.  X  x 


34*  A  P  P  E  N  D  I  X      XV.    ' 

si  te  a  strepitu  terrenarum  rerum  abstrax  ris  .  Abiiceate,  quidquid  bo- 
mim  propositum  impedire  poterit  ,  et  toto  ani  110  odies  damna,  quae  di- 
ligit  mundus  .  Quidquid  habes  ,  habeto  ad  misericorJiam  .  Suffragatur  vir- 
Eleemosyna  ,  tus  tua  'n  operibus  .  Non  eligas ,  cui  miserearis ,  ne  forte  praetereas  il« 
lum  ,  qui  meretur  accipere  .  O  nnibus  da  ,  ne  forte  cui  non  dederis,  ipse 
sit  Christus  :  et  cui  largiris  ,  cum  hilaritate  largire  :  et  quidquid  tribuis, 
cum  affectu  tribue  :  tribue  misericordiam  siue  murmuratione ,  praebe  elee- 
mosynam   sine  taedio  . 

27.     Maior  autem  sit  beneuolentia  ,  quam   quod  datur  .  Maior  sit  gra- 
tia ,  quam   quod  impen  Jitur ;  tale  enim  erit  opus  tuum   ,   qualis  fuerit  in- 
tentio  tua  .  Quod  enim  affectu  bono    dispensatur ,  hoc  accipit   Deus;qui 
autem   cum   taedio  dat ,  perdit  mercedem  suam  .   Qui  cum  tiistitia  manum 
porrigit ,  fructum  amittit  remunerationis  :  non   est  misericordia  ,  vbi  non 
est  beneuolentia  .  De  tuis  iustis  Jaboribus   ministra   pauperibus .  Non  au- 
•   feras  vni,vnde  tribuas  altcri  .  Nihil  prodest  ,  si  alium   inde  reficis,vnde 
alium  inanem  facis  .  Condemnat  miseratio  ista,  non  propitiat .  Bonum  ,  quod 
facis,  misericorJiae  causa,  non  iactantiae  facito  :  ni!  propter  temporalem  opi- 
nionem  ,  nihil    propter  famam  ,  sed  propter  vitam  aeternam  ,  et  Dei  charita- 
tem  .  QuiJquid  agis  ,  pro  futura  mercede  age  ,  aeternae  remunerationis  expe- 
ctatio  te  teneat .  Amplius  quidquid  egeris  causa  gloriae  ,  hoc  est  facti  tui . 
23.     Si  dederis  ita  ,  vt  hominibus  innotescat ,  non  homini  ,  sed  propriae 
forte  ,  huius  pcrsonae  praestitisti ,  nec  quod  ad  aeternae  ,  sed  quod  ad  huius  gloriam  pro- 
vitae  .  ficit  .  Ecce  accepisti  modica,  data  est  tibi  norrha  viuendi  :  nulla  te  ignorantia 

excusat  ,  non  es  iam  vitae  nescius,  non  es  imprudens  ,  aut  ignarus  ,  le- 
gem  ,  quam  debes  sequi  ,  dispositionis  qualis  esse  debeas  ,  descrips:  .  Co- 
gnitiones  mandatorum  habes  .  lam  scis,  quid  est  recte  viuere ,  vide ,  ne 
vltra  offendas,  vide  ,  ne,quod  recipis  legendo,  contemnas  viuendo.  Bonum 
scire  ,acceptum  retine  ,  et  imple  opere  ,  quod  didicisti  praeceptione  .  Vide 
deinceps  ,  ne  bonum  ,  quod  accepisti ,  despicias  .  Amen  . 

APPENDIX    XVI. 

Exhortatio  poenitendi  cum  consolatione  ,  et  misericordia  Dei ,  ad  animam 
futttra   iudicia  -formidantem  . 

Vide  Isidona-  V^>  ur  fluctuas  ,  anima  ,  mocrorum  quassata  procellis? 

".C.'*/!'n"1'"  Vsquequo    multimoda  cogitatione  turbaris  l 

Mens  confusa  taediis ,  itineris  deuia  carpens, 

Tramites  caliginis  subducta  luce  pereurrit  . 
j     Non  ablatas  res,cellulas  mundi ,  fascesque  suspires  : 

Nec  casus  honoris ,  sed  ruinas  animae  plora . 

Non  haec  defunctoria  doleas  exitia   carnis : 

Sed  perseuerantia   tartari  tormenta   formida  . 

Nec   aerumnas  carceris   abigas,  quibus  fine  carebis  : 
io     Sed  iuges  auerni  miserias  prospectans  euita . 


et  seqq. 


EXHORTATIO  POENITENDI .  347 

Qiiae   hic   redimi   facili  compendio  possunt , 

Si  mundi  affectus  in  amorem  Christi  conuertas, 

Et  te  non  negligas  ab  iniquitate  priuare  . 

Cuncta  peccata  a  corde  diuuls3  propellas  , 
15     Res  iniquas  penitus  remoue,  saltemque   percussus  } 

Abhorre,vt  sinceritate  rudi    vel  sero   reniteas . 

Abiecit   tc  mundus  ,  percussitque,  rescripsit  ,  derisit . 

Quare   non  consideras ,  quid  a  te  Christus  exquirit  ? 

Non  humana  manu    talia   te  perpeti  putes  , 
20     Sed  haec  prouenisse  diuino  iudicio  crede  . 

Irritasti  contra  te  Dominum    offensa  delicti , 

Qui   te  flagris   arguens  corripit  ,  coercet  ,  affligit , 

Flagelli  impendio  monet ,  vt  errata  cognoscas 

Et  agnita  poenitens  corrigas,  distringas  ,  emendes  . 
2$     Hoc  sentire  debes ,  quod  instanti  verbere  pulsatus, 

Vt  beneuolus  a  malo  segregatus  existas  : 

Et  perniciosa  respuens,  innoxia  quaeras  . 

Vult   contritionis  nunc   te  examinare   camino  , 

Quo    confiatus  pristinas  vitiorum   sordes  amittas  . 
30     Cur  ergo  per  quaequam  diffusus  mente  vacua   curris  .' 

Ad  calcem  examinis    sensus  tui  collige   gressus . 

Discute  cor  tuum,cautius  interroga    mentem  . 

Quid   Judibriosum  retinet  ,  vel  gessit,  exponat . 

Quid  saeuum  ,  quid  noxium   concepit  5vel  operit  ,  pandat : 
JJ     Et   dum  est   licentia ,  totum   praedamnare   festina . 

Ecce  perpetrata  cuncta  coram  cculis   constant  , 

Et  sccreto  murmure  mcns  vniuersa  proponit  . 

QuiJ  admissa  crimina  nisi  lamenta  requirunt  l 

Quid  vult  facti  vulnus,nisi  malagmata  fletus  ? 
40     Nullum   scelus  aliter  nisi  poenitendo 

Expiatur :  immo   punicndo  ,  ne  sit  iamvltra, 

Deletur.  Ergo  si    ruisse   nequiter  viuendo 

Displicet  ,  smge  decenter  .  Melius    agenJo  praecurre 

ludicem    futurum  ,  timens  perdentem  iniquos  . 
£,      Ilunc  post  seculi  crimina  opere  iustitiae  pl.ica . 

Atros  ignes  inferi ,  quod    est  mors  secunda ,  pauesce  : 

Sed   admissa  poenitens  puni  pccc:;ta,ct  viues  . 

In   hac  vita  lacrymis  cxtingue  tartari   flammus-, 

Et    necando    crimina    vires   euacua    mortis  . 
50     Mors  illic  non    repctit  ,  quos  hic  viuentes  amittit  . 

Nam  qui  sc  peccato  dirimit,  iustitiae  iungit : 

Et    spiritus  \itae  obsequens   mandata   custoJit  , 

Pcccata    repudians   morti  seruire  contemnit . 

Vltra  iam   non  moritur  ,  nec   mors  dominabitur  illi  , 
$5     Ncque  cum  ururuu»   cxcipiet  in  mortc,sed  caclnm, 

Xxz 


34« 


6o 


65 


7o 


75 


80 


85 


9° 


S* 


APPENDIX     XVI. 

Nullatenus  dubites  in  hoc ,  nec  vnquam    diffidas  : 

Nam   sic   prctestanda  diuina  dicta   decernunt  : 

Ad  regnum  profecto  transierunt  cum  Christo  victuri  * 

Qiii   poenituisse   mala   perpetrata  probantur. 

Nulla  te  res  dubium   de  misericordia   reddat . 

Nam  parcere  Deus  promptus  est  clementer  indignis  : 

Atque  poenitentibus    vcniam   libenter  donare  . 

Tantum   si  poeniteas  ,  nec  iam  poenitenda   committas  : 

Et  ob  hoc  irrisor,  atque  subsannator  vocatus, 

Vertas  poenitentiam  in  pnnitionem   pericli . 

Labor  sine    frmtu  est ,  et   spes  vanissima    valde, 

Sic  peccta  pJangere  ,  vt  non  desinatur    peccare . 

Quasi  quis  instructa   destruat ,  diruta  reformet  , 

Si,quod  lauat  hodie  ,  polluat ,  et   sordiJet  aas: 

Sic   cnim  non   lotus    habetur  ,  sed  semper   immundus  . 

Nec  capit  huiusmodi  veniam,sed   prouocat  iram  : 

Quoniam  non  diluit ,  sed  dilatat  criminum  gesta  . 

Tu  denique  cautius  taliun    exempla  declinans, 

Et  iam   peccasse  poenitere,et   iam   peccare  desiste  . 

Dissipa  praeteritas  lacrymarum  opere  culpas  . 

Da  eleemosynam  ,  si  habes ,  redime  probra  , 

Et  sequi  vanissima  respue,  contemnere  cura  . 

Sit  iam  abdicabile  ,  sit  abominabile  semper  pcccatum  3 

Quod  c^elo  distii.hit,  in    infernum   deponit. 

Melius  sit  regni  gloriam    nitore  carpere, 

Quam  regni  iacturam  sordium    horrore   perferre. 

Conuersus  ad  Dominum  post  tenebras   lucem  arripe  3 

Amplectensque   vitam   mortalia  facta  relinque  . 

Co.ifitere   illi,  compungere  ,  plangito  ,  roga  , 

Dic ,  peccaui    nimium  ,  parce  ,  miserere  ,  proclama  . 

Curua  cordis  genua  ,  prostratus  corpore  in  terram  . 

Ohsecra  assi  lue ,  profusis   lacrymis  ora  , 

Lenias  vt  hmnilis  ,  qnem  ex;.sperasti  superbus  . 

Nam   Dei  clementiam  humiles,  et  tlentes  acquirunt  , 

Non  ri  lentes   impetrant ,  neque   contumaces    exorant » 

Certo  te   poeniteat  ,  p.  rpjram  quaecumque    gessisti, 

Vt   odiens  horreas  ,  quidquid  indecenter  amabas  . 

Quod   pudore  congruo   rubor   verecundus   aspernit  , 

Rite    demum  veniam    lacrymarum  prece  requiras. 

His   namque  fomentis  animae    peccata  medetur  . 

Et   omnia  vulnera   priscam  sanitatem   receptant  . 

Sic  namque   diuintim  sedas   cito  furorem  : 

Sic   pro'ecto   capies  ,  quidquid  lacrymando  deposcis  : 

Sic  denique   poteris  euadere ,  quiJquid 

Ckudit,  obligat,offkit,affiigit,  obumbrat  , 


EXHORTATIO  POENITENDI .  349 

io&     Et  ad  Dei  gratiam  hoc  modo  redire  gau J^bis . 

Quamuis  sis   pcccator  impius,  malignus  ,  iniquus, 
Criminis  omni  genere ,  contagioque   pollutus  , 
Pete   a  Deo   veniam ,  haesitans  nequaquam  in   fide, 

Qtii   omni   peccamine   cunctos  poenitentes  expurgat . 
io<j     Omne  dimittit   faeinus  vera  poenitudo  delicti  : 

Nec  est  ciimcn  vllum  ,  quo.l  nequaquam  lacrymae  tergant . 
Qiiamuis  de  iustitia  terreat  iu:iicii    dies  , 

Ntinc  misjricordia  certa  poenitudo    potitur. 

Delinquentem   Deus  de   praeterito    damuat  , 
110     Si    bonus  ex  malo  fuerit   extremo  repertus, 

Vt   dicitur  impio  ,  Si  impietates  rclinquat  , 

Opera  iustitiae  faciat,  cxtremo  conuersus, 

Impietas    illius  omuis  oblita   demetur, 

Mortique  sublatus  aeterna  pet  secula    viuet. 
115     Sic   denique    Paulus  fidelis  ex  infido   factus 

Cunctis  caret   criminibus  ,  quae  impie  gesserat  olim  . 

Sic  cx  publicano  venit   euangelista  Matthaeus  . 

Sicque   Cyprianus  ex   mago  sacerdos ,  et   martyr  .      <  Vide  Isidorla 

Sic  et  Atlgustinus   ardentior  carnis   amator,  n»  loc.  cit. 

120     Fit  ex  manichaeo  mundi  probatus  magister. 

Sic  et  Niniuitae  impia  ,  obscoena  ,  nefanda   deflentes 

Flagitia  ,  vitam    poenitendo    merentur  . 

Manasses  ,  qui  idolis  templum  repleuerat   Dei , 

Et  de  caelo   pridem  datam   prophanauerat  legem  , 
125     Fost  amisso   regno  captiuus,  et  ferreis  vinculis  multis 

Ligatus  Dominum    poenitentia  placans  ,  regno 

Restitutus  est,nexibus,  culpisque  solutus  . 

Sic  Dauid  stupri  culpam  ,  homicidiique  redemit  . 

Et   Achaz  similiter  caelitus   pendentem  euasit    irana . 
130     De  quo  cominus   dixer.t  vlcisci   Deus  . 

Petrus   fide    lapsus  ,  rursus  poenitendo   resurgit  . 

Sic    et    euangelii  meretrix,  ac  publicanus 

Parnis   fusis  lacrymis  multo  se  piaculo  mundant  . 

Et   plurimi  alii ,  quos    olim  Scripturae  dcclarant 
135      Post  crimina  caelibes  factos    poenitudine   viros  . 

Sic   e  contra    polum   habentes   ad  tartara  cadunt  , 

Qtii   bona   priora   malum   appctendo  relinquunt  . 

Vt   dicitur  iusto  :  Si  ab   iniquitate 

Egressus  iniquus   extiterit  ,  iustitia  omnis  fortasse   a)i- 

140     ims  depereat  ,  et  ipsc  morte  damnetur.  quiddcesc. 

Sic  ludas  olim   subito  malignus   cffcctus  , 

Omne  bonum    perdidit ,  quod  dudum  beate  peregit . 

Sic   ct  Salomoni    nihil    imputatur  bono, 

Quod  antca  gcssit,sed  cxtrcino  malo  danuiatur  . 


350  A  P  P  E  N  D  I  X      XVI. 

145;     In  qua  voluntate  postremo  quispiam ,  vel  actu 

Fuerit  inucntus,  in  hac  iudicandus  erit  ,  sicut 

Di  hoc  ipso   Dominus  locutus  est   dicens, 

In  quo  te  inuenero,in  hoc  tc    iudicabo  . 

Et  si  credis  amplius,hos  ipsos  diligit  Deus , 
150     Qui    post  prauitates  esse  rectiores  student : 

Ac  sic  se  post  vitia  virtutibus  magnis  exercent  , 

Quam  qui  mala  gr2uia  numquam  perpetrasse  noscuntur  , 

Et  bona  praecipuc  torpentes  agere  piget . 

Sicut    quispiam  dominus  illum    magis   seruum 
Editio,  damr.a      155     Amplectitur ,  qui  post  damna  potiora  lucra  reportat  , 
quaedam    po-  Qitam  qui  nihil   perdidit ,  et   nihil  augmenti  fecit  . 

,l0ra  •  Sic  imperator  illum    magis  militem  amat , 

Qui  post  fugam    remeans ,  hostem    persequendo  prosternit, 

Quam   qui  numquam    fugit  ,  e*t  nil  vmquam   fortiter  fecit , 
i6c     Sic   agricola  illam  terram   plus  amat ,  quae  vberes  illi 
EJitio  ,  quam  Fost  spinas  affert   fruges  ,  quam  quae   spinas  nnmquam  nutriuit , 

iil.xm  Et   fertiiem    messem  numquam   aliquando  produxit  . 

/•.     \o§      vcl  Non  despcres  veniam ,  sed  potius  spera  salutem  , 

ipii.u  .  Si  facturus  optima,  pessima  damnare  decernas  . 

165     Corrige    delictum  ,  muta  mores,renoua  vitam  , 

Et  nulla  te  plecti  dolebis  postea    poena  . 

Non  erit  in  crimine ,  quem   poenitet  ante  fuisse; 

Nec  dicetur  impius  ,  qui   fuerit  denuo   pius  . 

Sequcntia  vero  carmina   constructa   lamentis 
170     Suspirando  lectita  ,  nonnumquam   plorando  decanta  . 

Nam   potest  Dominus  transfcrrc  in  gauditim   luctum  , 

Et   aducrsa  omnia  in  prosperitatem    mutare. 

Qtiem  acternis  laudibus  glorificant  in  caelo  caeli , 

Et  summis  honoribus  cultores  efferunt  mundi .     Amen  . 


APPENDIX      XVII. 


Lamentnm  Foenltentiae  . 


Vide  Tsidoria-  jfYudi,  Christe,tristem  fletum, 

na  c.8i.  n.25.  Amarumque  canticnm  : 

et  iecM'  Quod   perculsus ,  et  contritus 

Modulatur   spiritus, 
Cernc  lacrymarum   fluxus  , 
Et  ausculta  gemitus. 

Ad  te  multum   vulneratus 
Vocem  fletus  eleuans , 
$     Alta  de  profundo  cordis 
Emitto  suspiria  , 


10 


Prccibus  si  forte  velis 
Placatus  ignosccre  . 

Alleua  calamitatis 
Importunae  pondera  , 
Quae  me  diutius  premit, 
Et  elidit    impie  , 
Nec  discedit ,  vt  resumam 
Vitae  respiraculum  . 

Ablato  consolatore  , 
Quadro  clausus  lapide, 


LAMENTVM  POENITENTIAE  . 


351 


Gemo  lugens,  et  suspiro, 
Miserere  ,  clamitans , 
Pulso  rogans  tota  die , 
Sed  tu  semper  dilatas. 

AJ  iiuuntutis   delictum  , 
Et  ad  ignorantiae  , 
Non  me  teneas,  e.voro  : 
Sed   misericorditer 
ij     Praetermisjum  hoc  dispone 
Iam  iadigno  parcere  . 

Ab  antiqua   pietate 
Ne  declines  ,  obsecro  t 
Nam   iustitiae   rigorem 
Si    me  sequi  iubeus , 
MilJe  sum   debitor  poenis, 
Mille   dignus  mortibus  . 

Aspice  iam  ,  Deus  clcmens 
Aerumnas,  quas  tolero  , 
20     Rcmoue   contritiones , 
Et  flagella  prohibe  : 
Ne  me  ,  prccor  ,  indignatus 
Opprimas  ,  et   conteras  . 

Annos  meos  in  dolore  , 
Vitam  in  gcmitibus 
Vilis   factus  consummaui  : 
Parce   mihi  ,  deprecor , 
Iam  non  possum  sustinere  , 
Da  dextram  ,  et  eripe  . 
2 S         Aggrauasti   manum  plagae 
Super  me  validius  , 
Carnem  dira  flugellorum 
Vltione  conterens , 
Caede  ,  ferro  ,  sorde ,  peste, 
Tencbrarum   carccre. 

Augcs  tempora  pressurae  , 
Luctus  aJJis  onera , 
Difierens  afflicto  valJe 
Dare  mihi   requiem  , 
30     Contra  quod  grates  rependo 
Non  resultans  inurmuro  . 
Abcs  Abcs  ,  dico  ,  veritatem  , 

pro  Vt  occidas  impium  : 

kabcs .         Sud  rogo  post  disciplinam 
Da   plaCatus  venium  , 
Quu  nou  inortcm   iniqui  , 


Sed  vitam   desiJeras  . 

Accuso   me,  nou    excuso  , 

Laudans  te,quod  mitis  es , 
gj     Iuxta  modum   delictornm 

Parua  datur   vltio, 

Haec ,  et  ampJiora  ,  cJamo , 

Dignus  sum   excipere  . 
Ad  remedium  maJorum 

Aeterni  iudicii  , 

Satius  nunc    (  est  )  flagello 

Temporali  percuti  , 

Quam  perennibus    futuro 

Dari  cruciatibus  . 
40         Adhibe  ,  si  placet  ,  adhuc 

Tormentorum    stimulos  , 

Qtiibus    dcfluant   veterna  , 

Putridaque  crimina: 

Salus  tantum  ,  vita  demum 

Subsequatur  morbiJum  . 
AJhibe,  sed  non  iratus  , 

Vt  sit  toierabile  , 

Quod  me  propter  mea  iubes 

Perpeti   facinora  : 
4J     Quatenus   correpto  rursum 

Sis  mitis  post  verbera  . 

Amarum    hoc  est ,  et   lcue, 

Quia  pertransibile  , 

Sed  amarius  ,  et  graue, 

Quod  irreuocabile , 

Quo  poenarum  non    est  finis, 

Nec  dolori    requies. 

Ardens  illic  vrit  flamma 

Damnatorum   corpora  , 
50     Vltra  reditum  non  sperat , 

Quem  illa  susccpeiit  , 

Cuius  pauore  tabcsco 

Liqucsco    formi.Iine  . 
Arbiter ,  et   tcstis  aequus 

Ipse    Jum   adueneris 

lustam  reddere    mercedem 

Singnlorum  meritis  , 

Q110   me  saluare  decernas, 

Opus  non  innenies  . 
55  A  Dco  districtiun  ceniens 

EniDtD  ludicu  , 


3$z  A  P  P  E  N 

Duco  vitatn  In  moerore 
lugiter,  et  gemitu  , 
lustum  iudicem  visurus 
Iam   pauesco  territus  . 

Amarus  ,  et   pauidus  tunc 
Vultus  tuus  impiis  , 
Per  quem   nullus    impunitus 
Erit '  habens  crimina , 
60     Nisi  qui  lacrymis   illa 
Nunc  viuens  absterserit  . 

A  tranquillitate  tua 
Tu  numquam  mutaberis  , 
Sed  mitis  parebis  iustis  , 
Terribilis   impiis, 
Qyos  habuerit  de  culpa 
Reos  conscientia. 

Ab  iniquis  iustos  omnes 
Segregans  velociter, 
6$     Pones  hoedos  ad  sinistram, 
Et  agnos  ad  dexteram , 
Hos  aeternae  luci  dabis , 
Ulos  autem   tenebris . 
Ab  ira  furoris  tui 
Quis  non    conturbabitur  i 
Qiiae  a  nulla  creatura 
Cohiberi  poterit  , 
Quum  peremeris  iniquos 
Oris  tui  gladio  . 
70         Amputans  verbo  ,  non  ferro  , 
Ceruices    peccantium  , 
Tu  perdes  in  tempestate 
Festinantes  impios  , 
Vitae   sempiternae  iustis 
Collaturus  praemia  . 

Accipite  ,  dicet   illis, 
Regnum  paratum  est  vobis 
Pro  fructibus  iustitiae  , 
Et  misericordiae , 
75     His,et  ilJis,  quae  fecistis  , 
Cuncta   tu  testificans  . 

Astabunt  ante  tribunal 
Tuum  omnes  animae, 
Editio,  Quidquid  gesserint  in  carne , 

gtsserit    .      Narrantes  ad  singula  , 
in  car-  Qui  1   tam  pro  nefandis   miser 


ne , 


DIX     XVII. 

Criminibus  respondeam  ? 

Assertio  phalerata 
Iustum  nullum  faciet : 
80     Actus  boni  tantum  facta, 
Non  verba  recipies  , 
Data  singulis   talenta 
Cum  vsuris  expetens  . 

Abactis  ,  et  refutatis 
Excusationibus  , 
En  ho.no   tantum  dicctur, 
Et  opera  illius, 
Quae  praecernens  ,  vt  meretur, 
Confestim  recipiet  . 
85  Arcana  tunc  secretorum 

Omnis  conscientiae 
Sic  lustrabis ,  velut  vultus 
Cernitur  in  speculo, 
Heu   mihi  !  qui   parebo , 
Peior  omni  pessimo  i 

Ad  personam  non  conuertes 
Visum  ,  scd  ad  merita  : 
Nec  natalibus  insignem, 
Sublimem   prudentia 
90     Facies  tibi  consortem  , 
Sed  insontem  opere . 

Abominabilis  erit 
Coram    te  iniquitas  , 
NuIIus  enim   immundorum 
Tibi   sociabitur, 
Quomodo  tunc  foetens    hircus 
Mundis  iungar  ouibus  ? 

Ante  te  iusti  nec  erit 
Secura  iustitia, 
95     Quam  si  districte  perquiras, 
Et  ipsa  peccatum   est , 
Qui  si  iusto   nisi  parcas , 
Vae  periclitabitur  . 

Arguens  in  veritate 
Decernes   iudicium  , 
Et  in    aequitate  tua 
lustus  vix  saluabitur , 
Vbi  tunc  ego  parebo 
Peccator,  et  impius  ? 
100       Annalibus  reseratis, 
Nudabuntur   publice 

Omniiim 


forte  , 
Etsiiti- 
stns . 


LAMENTVM  POENTTP.NTTAP .  ,<2 


Omnium   hominum   facta, 
Cogitatus  impii  , 
In  statera  tu  librabis 
Omnia   in  pondere  . 

Appenso  bono  ,  vel  malo, 
Pars  haec  operarium 
Vindicabit,  quam    momcnti 
Lance  declinauerit , 
105  Quid  agam ,  si  pondus   maii 
Me  laeua  iactauerit  i 
A  iustitia   diuerti 
Nullo  modo  poteris , 
Nec  personam  acceptabis, 
Nec   vllius   munera  : 
Sed   reddes  vnicuique 
Iuxta   sua   opera  . 

Aspicient   mali   iustos  , 
Qiuim  beatitudinem 
forte,   110  Gloriae    promeruerint , 
merue-  Et    dolebunt   acriter  , 

rint  .  Qiiod  non  vixerint  sic  iuste, 

Vt   sic  essent   liberi  . 

A   dolore   in   dolorem 
Nequiorem   transient , 
Quum  ,  abitc ,  maledicti , 
lllis  ipse  dixerit  , 
115  In  ignem,qui  est  paratus 
Vobis  ,  ct   diabolo  , 

A  requie  beatorum 
Vita  ,  vel   consortio 
Se  sublatos  intuentcs  , 
lunctosquc   diabolo  , 
Vt  aeternis   cum  eodem 
Dentur   cruciatibus . 

Alleuabunt   vhilatum  , 
Et  rugitum  immancm  , 
120  Planctum   magnu;n    facicntes 
Amarum  ,  et  valiJum  , 
Quale    numquam    fuit    factum  , 
Neque   Jictum,vel  visum  . 

Ad  gentem  gens,  vir  aJ  virum 
Pcctora   pcrcutient  , 
Tribus   ad  tribum ,   et    regnum 
Contra   regnum   ferient, 
Viii  denique   s.eorsum  , 
Tom.Vll. 


Et  seorsum  feminae  . 
I2j        Angeli  tunc  copulabunt 
Scelere  consimiLs, 
Quos   cursim  praecipitantes 
Dabunt  flammis  inferi , 
Vt  par  poena  semper  vrat, 
Quos  par  culpa  sociat  . 

Habebunt  vitae  praecisi  , 
Sublatique  gaudio, 
Quo   perennis  erit   Iuctus  , 
Dolorque   perseuerans  , 
130  Et  consolatio  nulla  , 
Nec  vnquam  reuersio. 

A  te  quisquam  non  reuoluet 
Prolatum   iudicium  , 
Nec  ab  ilIo,quem  tu  ipse 
Iudicans  perdideris, 
Vlcione  sempiterna 
Prauos  omnes  puniens  , 
A  Deo  pracrogatiua 
Mitto  precum   commoda  , 
155   Fund^ns   lacrymas,  dum   viuo, 
Rogans  ,  dum  intelligo  , 
Ne  me  iuxta  mala  mea 
Condemnandum    censeas  . 

Aspera  sunt,quae  peregi , 
Acerba  ,  et  grauia  : 
Propter  quae  si    persequi 
Me  iustc  decreueris  , 
Morti  debitor  ,  et   poenae 
Noui  ,  quod   reperies  . 
140        Ad   iniquitatem    meam 
Si  conuertas  oculos, 
Facto,poena  quae  condignum 
Neminem   reperies, 
Cum  quo  me  cremandum  putcs, 
Comburendum    censeas  . 

Ad  dclictorum  mensuram, 
Criminumque  copiam, 
Ipsae  poenae  tarftarorum 
Vii  credo  sufEcient  , 
145;  Dum   ncc   taiia  ,   aec   tanta 
Quis  iniquus   fecerit  . 

An.vius  ob  hoc  suspiro, 
<  "hiod   impie  gcbseriin  , 

y  y 


forte , 
si  per- 

sequi 
tne  iu~ 
ste  tu 
decre- 
uerh  , 
Morti 

debi- 
tu-n  . 
forte   , 

que  co* 
dignum 


354  A  P  P  E  N   D 

Pessimorum  peccatorum 
Saucius  sum  vulnere  , 
Difficile   tantis  malis 
Esse  saluus  arbitror  . 

Arctor  v-ndique  pressuris, 
Comprimor  angustiis, 
150  Fluctuat   mens  in    moerore, 
Cor  natat  in  lacrymis , 
Nec  vlla  timore  multo 
Requies  est  animi . 

Arui  ,  polique  ,   marisque 
forte  *^on   turbabor  sinibus, 

non  tu-  Quin   ct    hjcc   ignis  ardore 

tabor  .  Resoluta    defiuent, 

Vbi   me   miser  abscondam  ? 
Quo  ante  te  fugiam  ? 
jjj       Ab   immensitate  tua 
Mundi    gyrus   clauditur  : 
forte  ,  Caelum  ,   terramque  tureptes, 

tu    re-  Et  sine  te  nihil   est  , 

i'J  •  Qiii  placatum  te  non  babetj 

Iratum   quo  fugiet? 

Agi:ur  mens  aegra  passim, 
Diuersa   considerans, 
Nec  elucet  euadendi 
Vspiam  effugium  , 
160  Sed  abs  te,  Domine,  fuga  , 
Et  ad  te  reuersio . 

Arma  su.nens  poenitentis 
Saccum  ,  et  cilicium  , 
Pulso   pietatis   aures 
Viscera  clementiae , 
Verba  fletus ,  et  doloris 
Ingerens   cum  lacrymis  . 

Audi  preces  ,  et   placare , 
Mens   quas  aegra   parturit  , 
1C5  Consideransque  dolores 
Impende  malagmata  , 
Quia  tua  sum  factura  , 
Tuaque    plasmatio  . 

Adhibe  ,  precor,  medelam  , 
Pessimis    vulneribus, 
Profluentia  praestringens 
Vitiorum  vlcera  , 
Corrupta  redintegrando 


IX      XVII. 

Sanitate  pcrpeti  . 
170        Aufer   me  de   luto   faecis 

Peccatorum   omnium  : 

Emundare   non  contemnas  , 

Antequam  discutias  : 

Et  non  ero  tunc    immundus, 

Si  me   nunc   piaueris  . 
Accipis   et    pecctores  , 

Sed   quos  nunc   iustificas, 

Respicis  multos  ,  vt  Petrum,  , 

Si  deflentes  poenitent  , 
17J  Sicque   lapsos  ad  inferna, 

Reuehis  ad    aethera  . 
Apud  te  redemptio  est, 

Et  misericordia : 

Quam  nisi  propitiatus 

Parcere  decreueris, 

Vae  mihi  !    quod  malos  omnes 

Praecedam   ad  victimam  . 
Ac   per  hoc  opto  misellus  , 

Ne  fuissem    genitus  : 
180  Quia  et  lux  ipsa  praesens 

Iam  mihi  tenebrae  sunt, 

Aeternae  damnationis  forte  , 

Pauendo  perrjiciem  .  pauet . 

Boni  nihil  babiturus, 

Qyod  malis  obiiciam  , 

Poenarum    metu  quassata 

Tremit   conscientia  , 

Dum  formidat  infinita 

Subire  discrimina  . 
»85        Bone  D>.us ,  perituro 

Nunc  subueni ,  exoro  , 

Nunc  et  ab  ira  perenni  , 

Et  a  morte   Iibera  , 

Vt ,  quem  iustitia   punit , 

Tu  salues  clementia  . 
Benigne  Pater,  ignosce, 

Quod  agnoscens  fateor, 

Pronuncio  malum  meum  , 

Non  vindex  operio, 
190  Excipe  professionem, 

Et  da  indulgentiam  . 
Bonitatis  pietatem 

Multis  non  merentibus, 


LAMENTVM 

Gratis   peccata   dimittens 

Indulsisti  veniam  : 

Non   defraudes  vni ,  quod  tu 

Dedisti  quamplurimis . 
Blanditus   confessione 

Placaris  humilium  , 
195  Ad  ignoscendum   citius 

Flentis  voce  flccteris, 

Poenitentis  assuetus 

Consulere  lacrymis  . 

Breuis   non  est  manus  tua, 

Vt  praestare   nequeas , 

Multus  es  ad  ignoscendum  , 

Hinc  indulge  ,  clamito, 
200  Miserere,  ne   disperdas  : 

Parce  ,  ne  interiinas  . 
Biplici,  quaeso  ,  flagello 

Noli   me  percutere  , 

Suspende  pauluium  iram  > 

Habe  patientiam  , 

Quia  multum  cgo  miser, 

Sed   tu   pJus   misericors . 
Conuersus  ad  pietatem  5 

Restitue  gratiam  , 
205  Vitam    cum   peccato   simul 

Ne  velis  extinguere, 

Serua  benedictionem 

Receptandae  veniac  . 

Carnem  pro  peccato  suo  > 

Quantum    placet  ,  attjre  , 

Plagas  enim  temporales 

Libcnter   cxcipiam  , 

Precor  tantum  ,  nc  perennes 

Indignatus  infcras. 
210       Doloribus   hic  affiige  , 

Mocroribus  affice  , 

Per  flagella    modo  purga , 

Ne  in  futuro  punias, 

Carnis  poena  ,    quae  deliquit 

Redimatur   anima  . 

Decerne  clemcntcr    pie 

Pcrditum   rcquircre, 

Mira  qui   bcnignkate 

Abicctos  recolligis  , 
21$  Lt.  aueraoB  icconuertis  $ 


rOENlTENTIAE. 


555 


Oberrantes  corrigis . 

Errasse  me    dudum   plango ,' 
Polluttis  ,  et   prodigus 
Meretricio  amore , 
Bona  perdens   patria , 
Hinc  ad  te  vilis,  egenus, 
Et  percussus  remeo  . 

Ego  me  indignum  loco 
Filiorum   clamito, 
220  Qtiod  paternitatis    tuae 
Renuens    admonita  , 
Vagus  per  quaequam  defluxi, 
Cucurri  per  auia  . 

Fcci   malum   iniscr  ego 
In  insipientia, 
Prouocaui   te   ad    iram 
Duris  facinoribus  , 
Quibus  digne   consternatus, 
Magno  Juctu  conteror  . 
225       Fletibus  tamen   reuertor 
Confitendo  poenitens, 
Aufer  indignationem 
Culpae  factus  immemor , 
Et   paterna  pietate 
Sume,  precor,  erroneum  . 

Punire  si  tumen  adhuc 
PJagis    me  diiudics , 
Fer  me  sicut  ,  quos   diligis , 
Castiga  ,  et  argue  , 
130  Sed  clementer,  vt   cmendes, 
Non   vt   interficias  . 

Graues  vt  culpae   merentur, 
Non  ita  dacseuias  , 
Tempera  seuericatem  , 
Dcsinc  perCutere, 
Vsque    ne   plaga  contritus 
DcspeYem,  et  peream . 

Hoc  interdum.  te  deposco, 
Nc  tentationibus , 
&s$   Quibus  siibiiide  pcruertor  , 
Violcntcr  obruar  , 
Victus  ne   miser  succimbam 
Da  ,  prccor  ,  au.xilium  . 

Hcu  !  dirc  mc  tandem,precor, 
Ne  permjttat.  dccipi  , 

Y  y  a 


forte  , 
trru- 
lum  . 


35* 


A  P  P  E  N  D 


Nam  suflerre   tentamenta 
Daemonum    non  potero, 
Dcsiderii  eorum 
Malitiam  refrena . 

240        ln  Je  te  ,  bjnigne  Deus  , 
Accliuis  efflagito  , 
Quantulucumque  placare, 
Vt  et  hic  indulgeas , 
Ne  longa  poena  subactus 
Miser  valde  factus  sim  . 
In  dolore  sempiterno 
Carnem    ne  conscituas, 
Ne  crudeliter  e\ire 
Compellatur   anima. 

245    Da  crucLtibus  finem  , 
Requiescat   spiritus  . 

Carpe  mores  ,  visita  me  , 
Immo  veni  ,  libera, 
Surge  ,  dicito  captiuo  , 
Prodi    foras,  misero  , 
Releua  carcere  trusum , 
Pande  iam   absconditum  . 

Caput  ,  et  reliquos  artus 
Aqua   munda  dilue  , 

250  Atque  internos  squalores 
Purifica  gratia  : 
Cunctis  vt  abire  sinas 
Defectum   feracibus  . 

Lugeo  confusus  mala, 
Quae  gcssisse  memoror  , 
Fundo  preces  ,  et  lamenta  , 
Contristatus  animo  , 
Precor  ,  oblatam    ne   neges 
Poenitenti   veniam  . 

255        Lacrymae  cbntra  peccatum 
Non  quidem  sufficiunt  : 
Sed   quod  non  valeb  paruis 
Expiare   Hetibus, 
Oro  ,  pietate   demas, 
Abluas  dementia  . 
Miseratione   tua 
Fac  iustum  ex  impio  , 
Fulgidum  de  tenebroso, 
Nitentem   ex   horrido  , 

260  lmioceatem  ex  iniquo , 


IX     XVII. 

Viuentem  ex  rhortuo . 

Miseratus  iam   omitte 
Noxas    mihi   criminis  , 
Eripiens   plasma  tuum 
De   manu   diaboli, 
Memento  figmenti   tui, 
Et   esto   placabilis  . 

Manus  tuae  me  fecerunt  > 
Formaierunt    digiti  , 
265  Corpus   in   ventre   materno 
Per   membra  delineas, 
Tua   virtute   creatam 
Quo   clausisti  animam  . 

Ne  des  in   ruinam   mortis 
Opus  tuum  ,  Domine  , 
Propter   carnale  peccatum  , 
Quod   lamentis  elui, 
Possibile  praedixisti  , 
Atque   vae  mirabile. 
270        Nullum  perire  protestans, 
Quamuis  graui    crimine 
Carnaliter    polluatur, 
Si   redeat   poenitens, 
Et  Jion   haesitet   in    fide  , 
Sumi   posse   veniam  . 

Nuncians    pro  te ,  et  tuis 
Missis,et   discipulis  , 
Poenitemini  ,  caelorum 
Prope   regnum   factum    est , 
275   Et   omnis   peccati   datur 
In  Christo   remissio . 

Non  in  multis   iustis  ita 
Te  gaudere  perhibes  , 
Vt  in  vno  erroneo 
Peccatis   turpissimo  , 
Veni  quaerere  ,  et  saluare, 
Dolens  ,  quod  perierat . 

Nulla  tam  grandis  est  culpa  , 
Cui   non  sit   venia , 
280  Omne  facinus  peccati 
Delet   poenitentia  , 
Si  reicctis  malis  quisquam 
Sanus   hanc   peregerit  . 

Nullumest  maIum,quodncquit 
Aboleri  lacrymis , 


LAMENTVM  POENITENTIAE . 


forte  , 
Jn  Spi- 
ritum   2  8  s 
tantum 
san- 
ctum  . 


290 


29? 


300 


305 


Omne  peccatum  dixisti 
Dimitti  hominibus  , 
Spiritus  tantum    sancti 
Excepta   blasphemia  . 

Numquid  fixum  verbi  tui 
Soluetur    propositum? 
Ab^it  hoc,  domine  Deus , 
Vt   repellas   qucmpiam, 
Qui   post  malum   resipiscens 
Te   conuersus  sequitur. 

Obiice  bonitatem  , 
Et   vince  malitiam  , 
Pr.tebe   mor.m   poenitendi  , 
Tempus  mortis   dilata  , 
F.c,  vt  salus  subseqi.atur, 
Ne   tollat   interitus  . 

Omaino  confidens  credo , 
QuoJ   nolens  perire   me, 
Subiecisti   Hagellis  , 
Quibus   resipiscerem  , 
Vt  abominando  culpam  , 
Rcdirem    ad   gfatiam  . 

Placeat ,  Christe  ,  damnatum 
Rcparare   naufragum  , 
De  interitus  errore, 
Te  quaerente  ,  redeam  , 
Atque  de  maligno    dignus 
Efficiar  famuhis  . 

Peccaui  tibi  ,  peccaui, 
Et   deliqui   nequiter  , 
Sed  conuersum  nolo  perdas, 
Et ,  quae  posco  ,  tribuas  , 
Vt    me  mundes  ante  mortem  , 
Et ,  dum  viuo  ,  redimas  . 

Quis  fuerim  ,  ne  requiras  , 
Sed  quis  esse  cupio  , 
Veteri  culpa   ne  quacso 
Reputcs  damnabileiii  , 
Cerne   corrigen.li  votum  , 
Et   relaxa   debitum  . 

Quamquam    .le  reatu  facti 
Sit  mihi  confusio, 
Noui  ,  quod  de  fine  quemquam, 
At   non  d>;   principio  , 
Aut  pro  bono  tu  curones, 


3J7 

Aut  pro  malo  iudices  . 
Recipe,  domine  pater, 

Fuga  lapsum   famulum , 

Tolle  mortem  poenitenti , 

Te  precaatem  libera  , 

Et  cmn  electis  ad  vitam 

Agni  libro   reuoca  . 

Reprobari  me  ne  sinas, 

Quem  pro  meis  meritis 
310   Ingenti  pressura  polis , 

Et   limas   diutius, 

Sed  quem  viuentem  fatigas  , 

Recipe  post  obitum  . 

Solue,  Christe,  vincla  pedum, 

Ligamenta   criminum, 

Resera  limen   obscurum 

Tenebrosi    carceris , 

Redde  iam  luci  sepultum  , 

P^ercgrinum   patriae  . 
315       Tolle  furorem  perenncm 

Ab  animo   principis  , 

Te   propitiante  ,  fiant 

Iam  mihi   placabiles  , 

Qyos  aduersos  diuturna 

Miser  ira  tolero  . 

Veni ,  lesu ,  ne  tarderis , 

Mors  antequam  rapiat  , 

Fessum   de  puluere  leua  , 

Et  me  reconcili.i  , 
320  Lacrymas  iuges  absterge , 

Cor   triste  laetifica. 

Christe  ,  qui  diuersitate 

Gratiaruai   diues  es  , 

Fructum  ,  et  meritum  ,  precor , 

Viuenti   contribuas, 

Ne  me  sterilem  procemens, 

Succidas   in  posterum  . 
Macerari  me  post   ma!a 

Ne  permittas,  obsecro  : 
315   Habeam   munere  tuo 

Collata  ,  quae  offcram  , 

Quibus  a  Leua    sublatus 

Transeam  aJ  dexteram  . 
Zabulo   me  non    coniungai 

Ad   moitem  cum   impii&j 


3>$  A  P  P  E  N  D  I  X     XVIII. 

Nec  in  tartari  barathro  Alphabetum  finiens  , 

Patiaris  obrui,  Tibi  Patrij  Filioque , 

Qui  venisti   te  credentes  Inclito  Paraciito, 

De   morte  redimere  .  Cui  laus  erit ,  et  potestas 

3JC       Gloriam  iam  vigil  canam  Per  aeterna  secula  .   Amen . 

APPENDIX     XVIII. 

O  RA  T I O 

Pro  sorreptione  vitae  flenda  semper  peccata . 

Vije  I-  i.  JLveus  omnium  mirabilium  auctor ,  misericordiarum  pater,  et  consola- 

sidoria- tionis  ,  in  tribulatione  refrigerium ,  cuius  gratia  praeuentus  homo  sua  pec- 

na  cap.  cata  considerat  ,  plangit  ,  et  emendat :   cuius   respectu  ,  et    munere  incipit 

8i.    n.  vel  bonum   facere  ,  vitare  malum,et  refutare  ,  sequi   iustitiam  ,  et  declina- 

29'        re  ab  iniquitate  ,  desiderare  p°rennia,  et  horrescere  peritura  ,  confiteri  mi- 

sericordias  tuas  ,  et   abnegare   impietates  suas  :  quia  nihil  proprium  habet 

homo  ,  sed  conuersio  ,  et  profectus  illius  donum   tuum  est  :  nec  a  se  quis- 

Icr.io.  qnam  potest  corrigi  ,  sed  a  te  :  dicente  Prophe ta  ,  Scio  ,  Domine  3  quia  non 

23.        est  hominis  via  eius  :  nec  viri  est ,  vt  ambulet  3et  dirigat  gressus  suos  :  et 

Kom.  Apostolus  ait  ,  Aon  volentis  ,  neque  currentis,  sed  miserantis  est  Dei  :  et 

9-    I<5«  ipse  dicis,  Miserebor  ,  cui  voluero  ,  et  clemens  ero  ,  qui  mihi  placuerit . 

2.     Adesto  igitur  supplicationibus   meis  ,  intende  deprecationem  meam  . 

^\'\9'  Et  quod  expeto,  perfice  propitius  ,  ct  intende  placatus .  Tu  enim   abstraxi- 

tro^  %  stl    me  ^°  Jaclue's   mun.li,  et  cJuxisti    me  de  retiaculo  peccatorum  .  Tu 

quem    reserasti    os   meum    ad   confitendum  tibi ,   quum.    essem    peccatis    omnibus 

mihip.  obligatus  :  et  fecisti  intelligere    me  ,  quomodo,  aut  pro  quibus  obsecrarem 

te  .  Posuisti   fiduciam   in   corde   mco  postulandi  necessaria  animae    meae  : 

Mich.  quoniam  (vt  Prophcta  dixit  )  Volens  misericordiam  reuerteris ,  et  misere- 

7.    iS.  ris  ,  obliuiscens  mala  hominum  ,  et  peccata  benignitate  pertransiens  :  et  ipse 

et  19.    dixisti ,  Fetite  3  et  accipietis  ,    quaerite  ,  et  inuenietis ,  pulsate3et  aperietur 

Alath.  iobis  . 
!■•  7-  3.     Qui  enim  peti  se  ,  et   pulsari  licentiam  tribuit ,    dare   sine   dubio  , 

et  apcrire  paratus  est  :  nec  est  auarus  ad  impertiendum  ,  qui  petere  cla- 
mat  non  habentibus  :  ac  per  hoc  ipse  se  postea  poenitebit  egere  ,  qui  ad 
dandum  sibi  a  dispensatore  congruentia  remedia  modo  neglexerit  impe- 
trare  .  Ideo  silere  nequeo  tactu  gratiae  superuenientis  admonitus  .  Nam 
fateor  ,  Domine ,  quod  indignum  me  praeuenit  misericordia  tua,  et  dum 
grabato  nuiltorum  peccatorum  seculi  huius  mortifero  quodam  iacerem  so- 
pore  depressns  ,  misisti  gratiam  tuam  cum  flagellorum  strepitu  suscitare 
damnabili  torpentem  segnitia  ,  vt  apertis  oculis  expergefactus  ,  dum  in  me 
nihil  victus  boni  operis  recognoscerem  ,  venirem  ad  te ,  vitae  petiturus 
alimoniam  ,  ne  me    egestas  superueniens  in  nouissimo  praefocaret . 

4.     Iccirco  consurgens  ad  te  lamcntationum    clamoribus    prece    multi- 


ORATIO  PRO  CORREPTIONE  VITAE  .  35$ 

faria  pietatis  tuae  pulsans  auditus,per  alphabetum  ,  quod  praemisi,  sinsju- 

las  eius  literas  rigans  flumine  lacrymarum  .  Compulit  enim   me  pauor  iu-  forte  ,  rigo 

dicii  tui  fiere  diutius ,  et  gratia  tua    fecit  fiJucialiter    cxorare  ,   creJens, 

quia  in   te  Deo   meo  transgrediar  murum  omnium   iniquitatum    mearum, 

quae  circumdederunt    me  ,  atque  praereptus  angustiarum  mcarum   affiictio- 

nibus  ,  pertranseam  ad  amplitudinem   latissimae  iucunditatis  ,  scilicet  non 

huius  seculi ,  sed    futuri  .  Hanc  ob  rem  non    desinam  exorare  te,.donec 

miscrearis  mei ,  et  salues  animam    meam  :  quae    confitetur    tibi  hodie  io 

conualle  sita   plorationis  ,    quia  introduxisti   me  :  quia  non  meo    merito  , 

sed  tuo  dono  ad   arctissimae    pocnitentiae  claustra  perueni ,  et  in  fontem 

lacrymarum  illrus  ingressus   sum,  varias  nequitiae  maculas  lauaturus  ,  quac 

nondum  me  petente ,  sed  te  praestante,  mihi  collata  est  ,    tuaquc  miseri- 

cordia    procurante  ,  (  quum  )  necdum  eam  quaererem  ,  inueni  . 

J.  Ecce  iam  non  minimo  tempore  in  aestu  afflictionis  eius  d-jsudo  , 
sub  districtionis  eius  regula  laboro  .  Cum  ipsa  contendens  quotidiana  exa- 
minatione  discutior,  pressura  illius  magnos  mihi  gemitus  trahit  ,  et  flere 
me,quia  deliqucrim  ,  magis  ,  magisque  compellit ,  et  gratias  tibi  referre  iu- 
giter  docct  pro  patientia  tua  magna  ,  qua  diutius  sustinuisti  me  lasciuien- 
tem,et  seruasti  tempus  correctionis  ,  quo  relicta  praeuaricatione  conuer- 
terer  ,  ne  peccatum  inccssanter  persequens,  i±i  aeternum  cum  peccato  per- 
irem :  et  nunc  misericorditer  erudiens  me  in  virga  tua,operaris  salutem 
meam  ,  subtrahens  de  corruptione  vitam  meam,  et  animam  de  interitu  : 
vt  scirem  electionem   bonorum    iniqua   praetergredi  . 

6.  Et  hoc  confidens  spero  :  quia  sicut  induxisti  poenitentiae  tribula- 
tiones  ,  ita  et  indulgentiae  miserationes  impertias  .  Non  solum  autem  ,  sed 
et  beneJico  nomen  sanctum  tuum,quia  distulisti  euentum  mortis  :  ne  in 
peccati  torpore  ad  pocnam  sempiternam  dcsiperem  ;  et  subuenisti  mihi  de 
Jonge  prouid.ns  remeJium  curationis  meae  ,  eo  quod  vlccre  pestifero  la« 
Ceratam  animam  meam  huius  poenitentiae  medicaminibus  tradideris  sa- 
nandam  .  Bona  enim  mihi  cst  stimulatio  illius  ,  quae  offensiones  prae- 
teritas  fugere  docet  ,  et  futuras  cauere  me  praemonet  .  Lcue  reputo  iu- 
gum  oncris  eius  ,  quia  grauiores  tollit  cruciatus,  quam  inferat  ,  et  dum 
temporalitcr  premit  ,  aeternaliter    redJmit  . 

7.  Arm.bilia  sunt  mihi  \incula  illius  ,  quae  nunc  in  paruo  ligant  ,  vt 
absolutum  in  perpetuum  faciant  .  Placita.-  s  mt  exteriores  sordes  illius  , 
eo  quod  earumd^m  scabrositate  interius  anima  piaculis  emundetur  .  Et 
Suauior  nunc  mihi  est  eius  amaritudo  ,  quam  dulcedo  lu\uriosae  vitae  in 
praeterito  :quia  per  illam  vit.un  anima  praefocatur  ,  per  istam  vero  ab  hu- 
iusmodi  morte  resurgitur.  Qiiod  illa  sorJidauic,  ista  diluit  .  Q110J  cruen- 
tauit  illa  ,  medetur  ,  et  s anat  haec  .  Si  eni.n  noxium  exterius  cernerem  in 
corpore  vulnus  ,  aut  aliquem  intrinsecus  sentirem  viscerum  dolorem  ,ociuS 
omnino  ad  meJicum  currerem ,  secandam  <*m  Joloribus  ferro  traderem 
carncm  ,  et  ignito  cremand.im  cauterio,  atque  Causa  reparanJae  sahuis 
amarissima  bibere  non   recus.irem   antidota . 

8.  Cur  ergo  ista  molestc  feram  ,  per  quae  anima  de  sempiterno  inter- 


3<So  APPENDIX     XVIII. 

itu  saluti  perpetuae  restauratur?  Qyid  retribuam  tibi  ,  Deus  piissime, 
amator  hominum,  et  clemens  iusttficator  peccatorum  ,  pro  his,  quae  prae- 
stitisti  mihi .'  Calicem  salutis  accipiam  ,  nomen  tuum  obinde  cum  laudi- 
bus  inuocabo  :  in  viam  vitae  reduxisti  gressus  meos ,  grates  tibi  referre 
non  desinam  .  Haec  est  enim  via  ,  per  quam  de  inferis  ad  caelum  re- 
curritur  ,  de  peccato  ad  iustitiam  reditur,de  offensione  ad  tuam  gratiam 
reuocatur:et  vt  in  breui  concludam  ,  omnis  ruinae  haec  est  reparatio. 
Haec  denique  ,  orante  publicano  in  templo  ,  superat  iustitias  pharisaei ,  in 
hac  reddit  iustiorem  :  huec  Lazarum  per  tJagella  temporalia  ad  requiem 
deduxit  aeternam  . 

9.  Tibi  j  Domine ,  Iaus  ,  et  gloria  ,  qui  percatis  ,  et  sanas  ,  vulneras  ,' 
et  mederis.  D.:s  dolorem  transitorium ,  et  post  paululum  aeterna  iucun- 
ditate  refrigeras  ,  quoniam  iustus,  et  pius  es  :  iustus  ,  quia  nequaquam  de-. 
linquenti  parcis  :  pius  autem  ,  quia  pocnitenti  misericordiam  non  subtra- 
his  :  item  iustus  ,  et  pius  es  ,  quia  prius  hic  hominem  a  peccatis  emendas  , 
€t  postea  ab  aeterno  supplicio  liberas  .  Peccatori  enim  ,  vt  praetuli ,  non 
parcis  ,  dum  eum  aut  flagello  temporali  ad  purgationem  feris,aut  iudicio 
aeterno  punicndum  relinquis:  aut  ipse  in  se  homo  poenitendo  punit  ,  quod 
male  commisit  :  ac  perinde  est ,  quod  delinquenti  parcere  nequaquam  di- 
ceris.  Nullum  enim  peccatum  impunitum  relinqui  potest,  quoniam  poe- 
nam  p^ccata  merentur  :  sed  aut  punit  hoc  homo ,  et  liberas  eum  tu  :  auc 
si  ille  distulerit ,  punis  tu  :  iuxta  quod  dicit  Apostolus  :  Si  nos  ipscs  iudi- 
caremus,  non  vtique  iudicaremur .  Quasi  diceret  ,  si  nos  in  hoc  seculo 
a  peccato  discerneremus,  poena  nos  peccati  futura  non  plecteret  . 

10.  Necesse  est  ergo  homini  punire  peccatum  ,  vt  aeternum  non  in- 
currat  supplicium  :  nam  a  punitione  poenitentia  nomen  accepit,  quasi  pu- 
nitentia  :  dum  ipse  homo  poenitendo  punit ,  quod  male  admisit .  Nam  nij 
hil  aliud  agunt,quos  veraciter  poenitet ,  nisi  vt  quod  male  fecerint,  im- 
punitum  esse  non  sinant.  Eo  quippe  modo  sibi  non  parcentibus  tu  par- 
cis  ,  cuius  altum  ,  iustumque  iudicium  nullus  contemptor  euadit  .  Perfccta 
est  autem  poenitentia,  praetcrita  dclere  ,  et  futura  non  admittere .  Haeq 
secundum  similitudinem  fontis  est,  vt  si  forte  impugnante  diabolo ,  ali-> 
quod  peccatum  irrepserit,  huius  satisfactione  purgetur  .  Satisfactio  autem 
est  causas  peccatorum,  et  suggestiones  excludere  ,  et  vltra  peccatum  non 
iterare  .  Ipsa  autem  poenitentia  iuxta  qualitatem  delictorum  agenda  est : 
nam  sicut  Jeuia  peccata  occulta  oratione  delentur  ;  ita  grauia  coram  ec- 
clesia   per  poenitentiam  ,  et  satisfactionem    remittuntur  . 

11.  Vnde  quia  poenitentiae  satisfactio  iudicio  tuo  ,  non  humano  pen- 
satur  ,  et  occulta  est  indulgentiae  tuae  miseratio,  flere  sine  intermissione 
necesse  est  .  Nec  vnquam  de  peccato  securitatem  habere  poenitenteni- 
oportct  :  quia  inimica  illius  haec  est  :  parturit  enim  illi  negligentiam  ,  efe 
negligentia  saepe  insolicitos*-ad  vitia  transacta  reducit  :  sed  tantum  dcbet 
esse  protnptus  ad  poenitendum  ,  quantum  et  pronus  ad  peccandum  exti- 
tit  :  tantoque  sublimius  per  humilitatem  proficere  ,  quanto  inferius  per 
eJationem  noscitur  prolapsisse  ;  et  non  solum  plangere,quia  malum  ,  quod 

non 


ORATIO  PRO  CORREPTIONE  VITAE.  36i 

oon  debuit ,  fecit  ,  scd  etiam  quia  bonum  non  gessit ,  quod  debuit  .  Cau- 
tissimum  enim  haec  res  ,  non  inertem  iustificat  operarium  :  poenitentia 
enim   vera  in  omni  sancto  opere  solicitius  anxiatur  . 

12.     Non  habet  omnino  risus  ,  fabulas  vanas  non  recipit ,  neque   desi- 
deriis   inquinatur,  factisque   proteruis  :  terrena   non   concupiscit  ,  caelestia 
desiderat ,  de  fine  suo  cogitat,  iudicium  futurum  sempcr  intendit  ,  et  qua- 
liter  coram    Dco  dignc  appareat ,  hoc    quotidie  sibi  procurat ,  soli  Deo  mi- 
Iitat ,  in    nullis   mundi  negotiis  inuoluitur  .   In   vigiliis,  et  orationibus  fre- 
quentissima  est  ,  in   ieiuniis  exercitata ,  in  cibo,et  potu  moderata,  in  la- 
bore  ,  et  lectione  assidua ,  in   charitate  perennis  ,  in  castitate    perpctua  , 
in  sermone  verissima ,  in  iuramento  continens  ,  benigna  est ,  et   patiens  , 
inuiJia   non  succenditur  ,  ira   non    superatur ,  cauet    iuctantiam  ,  hutv.iiita- 
tem  aiuat ,  contumeiiam   non  rependit  ,  odit  auaritium  ,  fugit    vanam   glo- 
riam  ,  superbiam    detestatur,  gaudia  respuit ,  gemitus,  suspiiia  ,  ct   tribula- 
tiones  amplectitur  ,  sciens  ,  quia    misericoruiu    tua    non   negligentibus,  ne- 
que  ridentibus  conceditur  :  sed  afhictis ,  ct  contritis   corde  Jonatur,  sicut 
ipse  ais:  Beati^qui  lugent ,  quotiiam  ipsi  consolajuntur .  Et  iterum  ,   Vae  Matth.?.  - 
vobis  ,  qui  nunc  ridetis,  quoniam  lugebitis  ,et  fie/uis .  Et   Apostolus  ,  AJi-    lacobusA.p, 
seri ,  i.iquit,  estoie,et  lugete  ,  et  piorate  :  risus    vester  i>:  luctum  C6ftuer-  et  10.  Valz  9. 
tetur ,  et  gaudium  in  moerorcm  .  Humilia;;:i.>:i  aate  Dotainatn ,  et  exakauit  conucrtatur  .  . 
<vos  .  "    consptctu 

ij.     Certum  sane  cst ,  quod  omuis  culpa  fletu  resoluitur ,  si  renouata  Dom'"' ■• 
morum  prauitate    transacta   malitia  non  repetatur  .  Nam  non  sufficit  a  ma- 
lo  Jiscedcre  ,  nisi  subsequatur  bonum   etiam  operari  ;  sicut  scriptum   est , 
Declina  a  maio>et  fac  bonum  .  Et  alibi  ,  ^uiescite  agere  peruerse ,  discite  psaim  -.5.-7 
benefacere:  quatenus  peccato  satisfactio  poenitudinis  opposita,simulque  prae-  rsaj.  1*.  w$ 
terita  malitia  succedente  bonitate  cooperta  ,  et  obuoluta  percat ,  et  ininor  in- 
ucnta  mortificetur  .  Quamobrem  quia  pcr  satibf..ctionem  fletus  ,  lapsa  rur- 
sum  erigitur  anima  ,  et   huiuscemodi  lauacro    nitoris  pristini    recipit   di- 
gnitatem  ,  cxpedit  mihi  augere  fletus  ,  et   celebrcs  facere   lacrymas     super 
crebro  repetitas   iniquitates  meas  ,  quas  innumerubiliter  frequentaui  .  Non 
enim  mihi  plorasse  sufficere  puto  iuxta  copiam   dJictorum  ;  plangam    ob 
hoc  as^iduc  in  amarituJinc   dciicta  mea,si  forte  tibi   placeat  vsquequaque 
mundare  me  ab  illis  .  Vtinam  mci  cipitis  in  cruorem  latices  verterentur, 
et   pro  lacrymis  sanguinem  funderem ;  vt  crudeiia   peccata   crudelibus  la- 
mentis  abstcrgerem  ,  quibus  me  olim  ignaua  fatuitate  aequiter  vulneraui . 

14.  Immensis  iccirco  t.,cJiis  satagens  euertitur  unima  mea  ,  quae  etiam 
exaruit  formidine  tui  furoris  extcrrita  .  Conuersa  est  in  succum  absinthii 
vita  mea  ,  fellc  ,  et  aceto  redundant  viscera  mea,  doloribus  profundis  cor- 
rumpuntur  praecordia ,  suspirium  suspiiio  e\cipitur,et  gemitus  in  gcmi- 
tum  irruit.  Timore  futurarum  poenarum  ,  et  praescnti  rLgellorum  aeru- 
mna  incuruatus,  ct  humiliatus  sum  vsque  in  finem  ;  ncc  possum  onere  mul- 
tiplici  praegrauatus  caput  erigere  .  Sut  mors  ,  stant  et  immensa  criinina 
coram  ocu  is  mcis  ;  ct  res  niilla  non  cst  ,  vndc  possit  csse  redemptio  . 
Ob  hoc  ineftabiliter  conturbatus,  ncc  regimiae  vtorjaec  consiliuni  an- 
Tom.lll.  Zz. 


3  : ,i  A  P  P  E  N  D  I  X     XVIII. 

gustia  pressurae  vsque  in  desperationis  perducit  articulum,  et  velut  in 
araneae  filo  consistens  status  mentis  nutat  ,  vt  subruat  ,  interdum  timens 
propter  austeritatem  culparum  ,  ne  nolis  ignoscere  ,  interdum  confidens 
propter  lenitatem  misericordiarum ,  quia  statuas  liberare  ,  et  inter  spern , 
et  metum  non  est  parua  commotio  cordis  mei ;  quia  si  vis  perdcre,in- 
citat  iustitia,si  autem  vis  saluare  ,  inuitat  misericordia  ;  et  licet  flagelia 
praesentia  conuersum  a  peccatis  absoluant,  mens  tamen  ideo  titubat,  ne 
plagae  meae  non  sufficiant  ad  expurganda  omnia  delicta  mea ;  et  tamen 
sapientiae  tuae  subtiiitas  ita  exterius  irrogat  poenas,  sicut  interius  pro- 
spicit    culpas  . 

IJ.  SeJ  quis  de  iudicio  tuo  poterit  esse  quietus,  quum  apud  distri- 
ctionem  examinis  tui  nec  iustitia  iusti  secura  sit .'' si  etiain  de  otioso  ser- 
mone  reddenda  est  ratio,  quomodo  securus  ero  ,  qui  principalia  mala 
commisi  ?  Non  est  omnino  securitas  in  mente  mea  a  vultu  iu  iicii  tui  , 
neque  pax  in  conscientia  mea  a  facie  peccatorum  meorum  .  ldeo  magna 
est ,  velut  mare,  contritio  mea  ,  quia  pessima  est  plaga  mea  .  Quaero  portum 
cuasionis,  et  nequaquam  reperio  ,  quomodo  regredi  (possim)  de  pedica  dece- 
ptionis  satanae  ;  illaqueauit  pedes  meos  ,  et  nullo  modo  praeualeo  .  Vo- 
ciferor  dolorum  multitudine  superatus ,  et  non  est,qui  eruat.  Laboro  in 
hictu  ,  et  gemitu  compe.iitus  ,  et  desertus  in  angustia  carceris,nec  est  , 
qui  consoletur  .  Heu  me  !  heu  miserum  ,  et  infelicem  !  quem  poenae  iu- 
stissimae  terrent  ,  quem  vltiones  dignae  comminuunt  ,  quem  flagella  ,  et 
iurgia  recte  collidunt,  quem  variae  miseriarum  affiictiones  opportune  de- 
populantur  ;  quia  peccaui  nequiter  ,  deliqui  crudeliter  ,  erraui  vehemen- 
ter,corrui  fortiter  .  Vrae  mihi  ,  qui  me  tantis  malis  pollui  ,  tanto  malo 
foedaui,  qui  non  sapui  euitare  ,  ne  biberem  de  veneno  calicis  diaboli  , 
quod  necauit    animarn  . 

16.     Et  modo  non   indigerem    denuo    viuificari ,  qui   circumspectissiine 

non  custodiui ,  ne  transfoderer  lanceis  illius,  et  essem   modo  sine    vulne- 

re,  et  non   quaererem    medicinam  ,  qui  non  intellexi,  vt  fugerem  ,  et  non 

irretirer   Iaqueis  eius ,  vt  essem    modo    iiber,et  non  clamarcm   pro    reso- 

lutione.   Infelix   ego  homo  ,  quis  me    de  tantis   nexibus   liberabit  ,  et    de- 

discrimine   mortis  huius  ,  nisi   gratia    tua  ,  pater    omnipotens  ,  per  lesum 

Christum  dominum  nostrum  ,  quem  posuisti  redemptionem  in  salute  mun- 

di  ;  et  in  cuius  iustitia,  et  sanctificatione  omnis  deletur  iniquitas,  et  mor- 

Ps.  103.18.      tis  euacuatur  imperium  ?  qui  factus  est   (  vt  Propheta  dicit  ~)petra  refugium 

1.I0.  2.  1.       hvriftacih 9  id  est ,  susceptio,et  saluatio   peccatoris  ,  tle    quo    et     loannes 

ait ;  Si   quis  peccauerit ,  aduocatum  habemus  apud   Patrem  lesum  Christum 

iustum ,  et  ipse   est  propitiatio  pro  peccatis  nostris  ,  non  pro  nostris  tantum  , 

sed  etiam  pro  totius  mundi  :in  quo  omnis  est    a    te    constituta   saluatio  , 

Apost.  4.  (iicente  petro  iudaeis  ;  Non  est  in  alio   aliquo  salus  ;  nec  aliud  nomen  est 

.   sub  caelo  datum  hominibus  ,  in  qno  oportcat  saltios  fisri  .   I§£ui  habet  cla- 

'  ues  mvrtis  ,  et  inferi ,  qui  reserat  portas  abyssi  ;  et    daudii  ostia  tenebra- 

rum  ,  aperit ,  et  nemo  claudit ,  claudit ,  et  nemo  aperit  ;  cui  dedisti  omnem 

Philipp.2. 10.  pctestatem  in  caels  ,  et  in  terra  .  ln  cuius  nomine  cmne  genu  fiectitur  cae- 


12 

Apoc.    1 
et  3.7. 


ORATIO  PRO  CORREPTIONE  VITAE .  5<jj 

lesiium  ,  tcrrestrium  et  infernorum  ;  qui  est  vir  voluntatis    tuae  ;  itt    cuius 

rnanu  perficitur   omns  y  quod  sst  placitum  coram   te .   ^ui  quum   sit  splen-  Hsbr.  i.  *. 

dor  gloriae  ,  et  figura  substantiae  tuae  ^portans  omniavsrbo  virtutis  suas , 

tedsns  ad  dsxtsram  tuam ,  purgationem  peccatorum  faciens ,  et  ts  pro  pec- 

catoribus  intsrpellans 3qu:  est  vniuerSae    rei  principium  ,  et  finis  . 

17.  Quia  et  ante  eum  nulla  extiterit  creatura ,  et  per  ipsum  facta 
coepit  esse  vniuersa  creatura,  et  ipse  erit  consummatio  omnis  creaturae, 
quum  finem  mundo,  et  iudicium  dederit ;  quoniam  ipse  est  vir,  quem  prae- 
parasti  iudicare  viuos  ,  et  mortuos,nec  iudicas  tu  quemquam,sed  omne 
iudicium  dedisti  ei  ;  qui  solus  habet  potestatem  perdere,  et  liberare  ,  quia 
complacuit  tibi  in  illo  ;  exaltasti  eum  super  omnes  caelos  ,  et  super  o- 
mnem  principatum  ,  et  potestatem  ,  et  dominatiogem  ,  dans  illi  gloriam  , 
et  honorem  ,  constituens  eum  super  omnia  opera  manuum  tuarum,et 
subiiciens  vniuersa  sub  pedibus  eius  ;  per  quem  facta  ,  et  condita  sunt 
omnia  in  caelis  ,  et  in  terra  ,  visibiJia,  et  inuisibilia  ,  a  quo  continentur, 
in  quo  constant  vniuersa;per  quem  fundasti  terram  ;  stabilisti  caelos , 
conclusisti  abyssum  ,  vallasti  mare  ;  quia  sapientia  ,  et  consilium  ,  virtus  , 
manus  ,  et  dextera  tua  ipse  est ,  concreante  ,  et  conuiuificante ,  cooperan- 
tque  conuiuificante  omnia,ct  quae  sunt  in  omnibus ,  Spiritu  sancto, 
qui  a  te ,  et  ab  eodem  filio  tuo  procedit  inefTabiliter  ;  cui  et  cgo  ab 
ineunte  aetate  fideJiter  credidi ;  cui  et  peccasse  confiteor  ,  et  a  quo  v"e- 
niam  profunda  cordis  humilitate  deposco , 

i8.  VnJe,  Domine  mi  lesu  ,  quia  multae  stint  miserationes  iu  manu 
tua ,  et  non  pateris  pcrire  quemquam ,  sed  omnes  vis  saluos  fieri ,  et  ad 
2giitionem  veritatis  venire ;  quoniam  execranJo  mortem  non  laetaris  i;i 
pcrditione  viuorum;  neque  vis  interitum  hominis  ,  sed  salutem  ,  et  ob  hanc 
causam  te  ipsum  humilians  ,  quum  esses  Deus  ,  vt  homo  inueniretur,  qui 
vtiqne  perierat ,  fieri  homo  dignatus  es  .  Ad  te  mihi  redeundum  esse  de 
praeiK'.ricationibus  meis  opportune  dccreui  ;  suscipe  me  in  manibus  tuis 
reuertentem  cum  fletibus  coram  te ;  excipe  dignanter  preces  confessionum 
mearum  ,  et  salua  confitentem  ;  noli  contemncre  poenitentiam  ,  Domine, 
poenitet    me   errasse  ,  ct   doleo  nunc  stulte  dudum  perpetrasse  ncquissimn  ; 

I  noli  a  me  auertere  faciem  tuam,quia,  si  vis  ,  potes  me  mundare  ;  ti- 
bi  enim  mortificandi ,  et  viuificandi,  et  liberandi ,  lignndi  ,  ct  soluendi  pote- 

S  cst  ;  animam  meam  diuersorum  criminum  tradidi  nexibus  illigandam, 
quam  et  scclere  pessimo > sicut  inspicis,  vulneraui;  solue,  Domine,  soluc  iain 
vincula  colli  mei ,  quibus  ad  tc  diu  clamo  multipliciter  obligatus  ,  et  enu- 
dato  vulneri  miseratus  adbibe   medicinam  . 

19.  Redde  inihi  pristinam  sanitatem;et  viuat  anima  mea  remediotui. 
Dirum  siquidem  arguas  vulnus  meum  ,  nec  ego  dirum  csse  diffiteor  ,  tc 
tamen  hoc  medicari  indubitanter  posse  confido  ;  quia  nihil  esse  tibi  diffi- 
cile,nihil  impossibile  credo  ;  eo  quod  omnia  pcssibilia  apud  Dominum  , 
tc  perhibente,  didicerim  ,  quum  transire  camelum  per  foramen  acus  i.iciic 
protestaris .  Deliqui ,  Domine,  deJiqui  multum  ,  ct  hanc  ob  causam,  sicut 
ip^c  praccernis ,  tribulationcs   meae   dilatatae   suut ,  noctc,  et  dietorquen* 

Z7      2 


3<?4  APPENDIX      XVIII. 

tes  cor  meum  .  Non  enim  culpae  meae,  vel  peccatorum  parua  congeries, 
ideo  multi  gemitus  mei  ,  et  mens  mea  magnae  perturbationis  euersione 
moestissima  ;  sed  co.nsiJeratione  magnarum  ,  et  innumerabilium  miseratio- 
num  tuarum  a  labe  discriminis  surgere  paulatim  renitens  me  direxit  ad 
spem  inJulgentiae  pietas  tua  ;  vt  in"  fide  nihil  haesitans  ,  petam  veniam  » 
et   non   moriar,  sei  viuam . 

20.  LLo  reuer^us  aJ  p-rcutientem  me  ,  et  habentem  potestatem  su- 
per  plagas  meas,  te  scilicet,et  dominum  meum,curuo  tibi  genua  mea, 
et  sedula  orutione  cum  confessione  poenituJinis  in  contritione  ieiunii  de- 
nrecor  te,  dans  glorLm  nomini  tuo  in  lauJe,et  benedictione  frequentis- 
sima  .  Hoc  eni  n  docuisti  me  in  solitudine  conclusionis  meae  .  Numquid 
non  hoc  mojo  reparabis  casus  ruinae  meae  l  credo  plane  ,  quod  facias . 
Habeo  iijitur  spe.n  in  confessione  ,  in  qua  constantissime  solijatus  nec 
desperaui  ,  oec  dcsper.bo,  seJ  perLcta  vtor  fiducia;  qua,erasa,  et  abo- 
lita  Je  corde  nequitia  ,  possim  postulatione  praemissa  ab  omni  morte 
criminum  per  te  rcuiuiscere ,  et  omni  colluuione  peccatorum  ,  interiecta 
confessione,  purificari , quia  fiJelis  es  in  verbis  tuis,et  quae  processerunt 
de  Lbiis  tuis  ,  non  facies  irrita  ;  non  sunt  enim  consummatae  miseratio- 
nes  tua  ;  ncque  praecisa  est  in  hac  vita  quocumque  casu  ruentibus  sur- 
genji    fiJucia  ;  quoniam   in   omnigeno    peccato  posuisti    rcditum,ct  serua- 

Ezech.33.  xi.  Stj  poenitentiam  in  remedio  p:ccatoris  ;  Nolo  ,  dicens,  mortem  impii ,  do- 
nec  reuertatur^et  vittat ,  Et  iterum;.S7  dicente  me  ad  Impium  ,morieris , 
et  conuersut  ao  impietate  sua  poenitentiam  egerit  ,  iustitiam  fecerit ,  ;'# 
tnandatis  vitae   amoulauerit ,  et  retiqua ,  vita  viuet}et  non  morietur  . 

cap.i8.v.7.ec.  21.  Et  in  leremia  ,  Repente  loquar  aduersus  gentem  ,  et  aduersus  re- 
gnum  ,  vt  eradiceta  ,  et  destruam ,  et  disperdam  itlud  ;  si  poenitentiam  ege- 
rit  gens  ilia  a  malo  suo  ,  quod  locutus  surn  aduersus  eam  ,  agam  et  ego  poe- 
nitentiam  super  malo  ,quod  cogitaui  ,  vt  facerem  ei ;  et  cetera  .  Rursum- 
que,  tcce  epo  fingo  contra  vos  malum  ,  et  cogito  contra  vos  cogitationem , 
reuertatur  vnusquisque  a  via  sua  mala  ,  et  dirigite  vias  vestras ,  et  studia 
vestra  .  ^ui  dixerit ,  nequaquam  ,  desperauimus  ,  post  cogitationes  nostras 
ibimus ,  et  vnusquisque  prauitatem  cordis  sui  mali  faciemus  .  Et  ad  leru- 
salem   cum   prono   populo  o.nni   crimine    sceleratissimo  aetate   post  iJoIa 

c.2.  v.23.  etc.  declin.nte  retinere    dicis  ;  Vide  vias  tuas  in  conuatte  ,  scito  ,  quid  feceris , 

Vide  Isidoria  cursor  ieuis  expticans  vias  tuas ;  onager  assuetus  in  sotitudine  animae  suae 

oaloc.cit.n.ji  attraxjt  ventum  amoris  sui  ,  nutlus  auertst  eam  . 

22.  Vulgo  dicetur,  Si  dimiserit  vir  vxorem  suam  ,  et  recedens  ab  eo 
duxerit  virum  alterum  ,  numquid  reuertstur  vltra  ad  eam  i  numquid  non 
poltutj ,  et  covtamivata  erit  mulier  itlalTu  autem  fornicata  es  cum  ama- 
toribus  tnultis ;  tamen  reuertere  ad  metdicit  Dominus .  Leua  in  directum 
$cutos  tuos ,  et  vide  ,  vbinam  prostrata  sis ;  tu  qui  ssdebas  expectans  eos , 
quasi  latro  tn  solitudi-te,  polluisti  terram  in  fornicatio nibus  tuis  ,  et  in  ma- 
titiis  tuis  ;  quamobrem  prohioitae  sunt  stiltae  pluuiarurn  ,  et  serotinus  im- 
ber  non  fuit  ;frons  mulieris  merstricis  facta  est  tibi ,  noiuisti  erubescere  . 
Ergo  sultem  amodo  voca  me  ,  pater  meus  ,  et   dux   virgtmtath  rneae  ttt 


ORATIO  PRO  CORREPTIONE  VITAE  .  565 

et .  Numquid  irasceris  in  perpetttum  ,  ant  perseuerabis  vsque  in  fiuera  i 

15.     Et  iterum  ,  Reuert  re ,  auersatrix  Israel  ,  ait  Dominus ,  ad   me  ,  £•?  cap.  5.  et  seq. 
*o;/  auertam  faciei/i  meara  a  <vobis  ,  quia  sanctus  ego  sam ,  dicit  Domi  ius  , 
et  non   irascar  in  perpetttum  .  Cinuertimini  reuertentes ,  quia  ego  vir  ve- 
ster  assumam  vos3si  austuteris  offendicula  tua  a  facie  mea 3  non  commoue- 
beiis  .   Ipsj  autem   per  leremiam  ,  permanenti  in  scelere  populo  ,  nec  velle  forte,  nec  vf 
reuerti   adhnc  retinendo  patienti.im  dicis  ,  Noti  subtrahere  veroum  ,  si  for-  lenti . 
te  audiait ,  et  reuertatur  vnusquisque  a  via  sua  mala  ,  et  poeniteat  me , 
quod  cogitaui  facere  eis  propter^  malitiam   studiorum  suorura  .  Et  in  Isaia 
dicit ,  kgo  su  1/  ,  qui  loquor  iustitiam  ,  et  propugnator    sura  acl  salttandum  . 
ii  reuertamini ,  et  requiescatis ,  salui  eritis  .  Et  iterum  ,  Rettertere  ad  met 
non  outiuiscaris  tne ,  et  redimam  te  .  Ego  sum  ,  ego  sum  ipse  ,  qui  deleo  ini~ 
quitates  t  ius  prvpter  me,  et  peccatorum  tuorum  non  recordaUor  ;  scio  enim3quia 
praeuaricans  praeuaricttbis^et  transgressorem  ex  ventre  vocavi  te  ;  propter 
nomen  meum   longe  faciam  furorem  meum  ,  et  lattde  mea  iufrenauo  te  3ne 
intereas . 

24.  Et  iterum  peccatoribus,  vt  per  poenitentiam  abluantur  ,  ait ,  Laua* 
rriiti  ,  »iu  idi  estote  3anferte  malttm  cogitationum  vestrarum  ab  oculis  meis ; 
quiescite  age<e  ^eruerse  ,  discite  bene  facere  ',  et  reliqua  ;  et  si  fuerint pec- 
cata  vestra,  quasi  .■hoeticium  ,  velut  nix  dealbabuntur ,  et  si  fuerint  rttbra  , 
quasi  vermiculus  ,  veiut  lana  mwida  erwtt  .  Et  praeuaricanti  ,  ac  delin- 
qucnti  populo  j  et   nolenti  conuerti ,  de  quo  iam  dixeras,  vt  pro  immani- 

tate  facinornin  ira  tua  disperderes  eum  ,  in  Osee  dicis ,  Conuersum  est  in  c.xi.  v.S.  seq. 
me  c.r  meum,  pariter  in  me  contttrUata  est  iu  me  poenitudo  mea  ,  non 
faciam  in  furore  irae  raeae  .  Non  conuertam ,  vt  disperdam  te  :  quoniam 
Deus  ego  ,  et  uo-t  homo  ,  in  thedio  tui  sanctus .  Si  enim  auerso  populo, 
nec  poenitenti ,  qui  te  relinquens  omnibus  se  abominationibus,  et  impu- 
dicitiis,et  idolis  subiectrat  ,  tanta  patientia  sustinens ,  talem  misericor- 
didin  obtulisti  ,  quantum  pLc.ibilior  esse  poteris  super  eum  ,  qui  non  est 
auersus  abs  te,  et  pro    peccato   suo    poenitens  incuruatus  deprecatur  te? 

25.  Kecte  iccirco  alius  propheta  clamat  ,Conuertimini  ad  Dominum  ,  Toel  2.  ij. 
qttia  benignus ,  et  raisericors  est ,  patiens  ,  et  multae  misericordiae  3et  com- 
fraestaoiiis  super  malitia .   Dauid   autem  ait  ,  Miserator  ,  et  misericors  Do-  Ps.102.8.  seq. 
tni  itts  ,  patiens ,  et  multum    misesicors   non  secundttm  peccata  nostra   fecit 

nouis ,  ueqtte  secundttm  iniquitates  nostras  retribuet  nobis  .  fct  in   Salomo- 

ne ,  Misertus  est  Do^.itus  poenitentibus  .  Et  rursum,  §%uoniam  pitts ,  et  mi-    Eccll.  12.  3, 

sericors  est  Dominus9  et  remittens  in  tempore  tribulationis  peccata  omnibus  eti.  13. 

cxquirentititts  se  in  veritate .   Hinc  ctiam  cum  Prophetae  testimonio  Apo- 

stolus  cxhortatur  ,  Jicens,  Hodie  si  vccem  eius  attdieritis  ,  nolite   obditrare  Hcbr.4.7.secjq. 

corda  vestraxnon  eiti..j  habemuf  pontificem  ,  qui  non  possit  cowpati  infir- 

Wlitatibus  uostiis:  adeamus  ergo  cum  jiducia   ad  thronum  gloriae  cins ,  vt 

tnisericordiam  consequamur ,  et  gratiam  inueniamus  in    attxilio  opportuno  . 

Tu   .lUtcin  ,  Domine  ,  laborantibus  in   iniquitate  ,    et  oncratis  pondere  pec- 

Catorum   clamas  :  Venite  ad   me  omnes  ,  qui   iaboratis  ,et   oncrati  tstis  ,  et  Matth.  xi.  28. 

ego  vos  reqniescere  foeiam  .   Et   multa  alia  huiusmodi,  quae    de  omnibus 

(cripturis  scribefc  longum  cst  . 


3 66  A  P  P  E  N  D  I  X     X  VIII. 

26.  Tantae  igitur  patientiae  ,  tantarumque  misericordiarum  Ddminum 
desideranter  quaeram ,  audacter  adeam  ,  Jibenter  sequar  ,  fortiter  ample- 
ctar,  humiliter  teneam  ,  nullatenus  dimittam  ,  fiducialiter  deprecabor  ,  in 
cuius  miseratione,  et  misericordia  patet  mihi  per  poenitcntiae  viam  ad 
vitam  de  morte  regressio  ,  ad  caelum  de  inferno  recursus  ,  ad  lucem  de 
tenebrfs"  aditus  .  lloc  ergo  imprimis,  Domine,  peto  ,  et  sic  ad  reliqua  trans- 
eam  :  da  mihi  deuotissimam  ad  poenitendum  mentis  intentionem  ,  quae 
sit  acceptabiiis,  et  placita  coram  te  :  da  humilitatis  compunctionem  ,  vt 
suspiret  mens  mea  ex  affectu  tuo ,  et  ingemiscat  in  vulnere  suo  cordis 
resoluta  duritia  .  Excita  omnes  sensus  praecordiorum  meorum  ,  vt  clament 
ad  te  internae  vocis  fortitudine  ,  si  forte  quandoquidem  audias  deprecan- 
tem ,  commoueantur  suspiria  peccatoris  mei,  et  sonet  in  auribus  tuis  mur- 
murans  gcmitus  .  Relaxa  oculorum  meorum  habenas  ,  et  largo  fontis  raa- 
nantes  flumine  palpebrae  meae  profluant  aquas  ,  vt  piacula  cunctorum  cri- 
minum  abluantur  impetu  lacrymarum ,  currantque  sine  defectu  tramites 
venarum   capitis  mei  ,  donec   abstergatur   omnis  immunditia  iniquitatis. 

27.  Repleatur  os  meum  veracissimae  confessionis  sermonibus  ,  quibus 
dclectatus  et  parcere  clementer  studeas  ,  et  praestare  veniam  non  more- 
ris;fiutquc  mihi  fructuosa  poenitudo  mea  ,  gaudium  ex  luctu  parturiens, 
ex  indigentia  indulgentiam  afferens ,  ct  ex  labore  requiem  adducens  :  qua- 
tenus  angusto  calle  carceralium  afiiictionum  ad  vitae  nie  perducas  introi- 
tum  ,  et  catenae  ferreae  vinculo  resolutionem  facias  accipere  peccatorum. 
Ecce,  Domine,  tempus  instat  confessionis,  et  dies  remissionis  aJsunt  ,  qui- 
bus  promissa  venia  petentibus  condonatur  :  quid  enim  amplius  tibi  con- 
fitear  ,  et  cum  omnibns  iniquis  rne  esse  non  dencgem  nequiorem ,  quos 
comparationc  mea  iustos  esse  constitucs?  quia  nullius  sceleris  peccatorum  , 
nullius  facinoris  defuit  vitium  ,  cuius  me  sordibus  non  coinquinauerim , 
cuius  non  sim  pollutus  contagio  :  praeceps  ad  libidinem  ,  improbus  ad- 
petttlantiam  ,  frequens  ad  luxuriam  ,  inuerecundus  ad  fornicationem  ,  crimen 
quotidie  crimini  superponens  ,  non  cessaui  pessimis  deteriora  contingere, 
voluntate  dirus,  mente  pratius  ,  moribus  inhonestus,  corde  pollutus,  et 
Jabiis  blasphemus  ,  iracundus,  et  contumeliosus  . 

jS.  Propter  quoJ  confundor,  et  erubesco  nunc  extollere  oculos,indi- 
gnum  me  videre  caelestia  sidera  iudicans  .  Sed  fac  propter  gloriam  nomi- 
nis  tui ,  Deus  meus  .  Pone  mihi  confitenti  tibi  veniam  in  salutem,et  in- 
dulgentiae  concede  reniedium  :  vt  propitius  effectus,  atque  placabilis  ,  de- 
leas  vniuersa  facinora  peccatorum  meorum  ,  et  non  requiras  iniquitates 
meas  ,  quas  iuuentutis,  et  ignorantiae  mcae  gessit  aetas  iubrica  ,  rudis  , 
Jasciua  ,  vana  ,  et  insipiens,ad  malum  prona ,  ad  bonum  pig.rrima,  ve- 
Jox  ad  mortem  ,  ad  vitam  difficilis,  cui  exosa  sunt  opera  lucis  ,  et  tene- 
brarum  amatissima  ,  quae  cadere  diligit  ,  sutgere  negligit  ;  amara  est  illi 
salus,et  dulcis  perditio  ;  solue  ,  Dominc,  reum  inexplicabilibus  nodis  sstri- 
ctum  ,  et  abruptis  laqueis  criminum,  abire  facito  Iiberatum  :  vt  salues  me 
in  bona  voluntate  tua  ,  et  non  peream  in  mea  malitia  ,  neque  descen  hm 
in  infernum ,  vnde  vltra  non    est  ascensio  :  quia  copiosior  est  misericor- 


ORATIO  PRO  CORREPTIONE  VITAE  .  367 

dia  tua  ,  quam  peccatorum  meorum  abun  lantia  .  Et  amplius  tu  benignis- 
simus  ,  qua:n  ego  nequissimus.  Ego  quidem  malignus  ,  et  praeceps  ,  tu  au- 
tem  mitis  ,  et  patiens  :  ego  ad  corruendum  pronus  ,  et  fragilis,tu  ad  eri- 
genJum  promptus,  et  fortis .  Si  retro  gesta  respicias  ,  periturum  illico 
censeas  :  si  velle  praesens  ,  et  votum  intendas  ,  credo ,.  quod  saluare  me 
iudices  ,  eo  quod  direxeris  cor  meum  in  desideriis  tuis ,  quibus  mentem 
meam  ardentius  seruire  conspicis ,  quia  sitit  te  anima  mea  ,  pariter  et  ca- 
ro   delectatur. 

29.  Redime  me  ,  Domine  Dcus  meus  ,  ab  omnibus  angustiis  meis  ,  et 
placeat  tibi  de  interitu  eripere  me  .  Reuoca  me  de  ianua  mortis,  et  reduc 
me  in  via  aeterna  ,  vt  cnrram  in  semitam  mandatorum  tuorum  ,  et  am- 
bulem  in  veritate  tua.  Non  me  tenebrarum  cauerna  retineat ,  non  bara- 
thrum  abvssi,  vel  antra  concludant  :  sed  patefacito  mihi,  lux  lucis,aditum 
aeternae  vitae  .  Resera  portum ,  quia  tu  es  Deus  ,  contriti  cordis  excipiens 
lacrymas,et  poenitentium  acceptans  humiliationem  .  Nec  enim  vocaberis 
in  non  peccantibus  pius,scd  quum  conucrsus  fueris  impio  ,  et  peccatori 
misertus  a  malo  .  Semper  corrui  in  dcterius ,  et  de  malis  in  peiora  de- 
fluxi  :  sed  valde  peritus  es  artifex  ,  scicns  de  inutili  vtile  tibi  vasculum 
fignrare  :  hoc  est  enim  ab  initio  opus  tuum  iustos  ex  iniquis  efficere ,  et 
dignos   cx  in  lignis  formare  :  erigere  rursum   elisos  ,  et   labentium  antiquas 

reparare  ruinas  :  quoniam  ,  vt  ipse  protestaris^  Non  est  optts  sanis  meJi-  Matth.  9.  12. 
Ctis  ,sed  male  habentibus:  haec  etiam  causa  fecit  ,  te  in  hunc  mundum  de- 
scendere  ,  vt  peccatores  saluos  faceres  ,  quorum  principalior  ego  sum  :  et 
si  tunc  inimicos  aluersaros  auersos ,  ct  impios  cum  doloribus  tuae  pas- 
sionis  saluos  facere  voluisti :  amicos  nunc  conuersos  ,  et  poenitentes  per- 
dere  poteris  :  Absit  .  Delcctat  vere  te ,  peccatoribus,  si  conuertantur,  inlul- 
gere,qui  pro  peccatoribus  mortem  non  recusasti  suscipere.  Nam  nequa* 
quam   pro   i.iiquis  crucem   ascenderes  ,  si  iniquis   parcere  recusares  . 

30.  Si  cnim  legioni  daemonum  impoenitenti ,  et  sine  lacrymis  porco- 
rum  grcgem  expctitum  non  negasti ,  quanto' magis  animae  fideli  te  fleti- 
bus  imprecanti  facilius  concedere  peccatorum  veniam  promptior  eris  i  fi- 
dus  ob  hoc  tibi  pocnitentiae  meae  preces,ct  Iacrymas  offero  ,  saluabfs , 
me  ,  sicut  et  ceteros  ,  quos  deliquisse  poenitet .  An  infoecunda  remanebit 
ex  me  ,  vel  in  me  solum  arida  ,  et  irrita  fiet  fiducia  ,  et  promissio  picta- 
tis  ,  et  indulgentiae  tuae  ,  per  quam  omnes  saluantur  conuersae  cognatio- 
ncs  tcirae  :  Numquid  in  vno  poenitcnte  fiet  insufficiens  multa  clementia 
tua  ,  quae  numquam  dando  potest  minorari  ,  nec  alicuius  egestatis  effectu 
eoarccatur  l  Nuhvquid  ii\  me  solum  te  continebis,  ne  postulata  largiaris 
Biisericordiae  fructu  factus  sterilis  ?  Num  dolebi'9  eontra  me  m  perpetuum , 
propter  pcccatum  parui  tempoiis  :  quod  tua  pfouidentia  disponentc  cxe- 
cr..ns,tt  abhorrens  poenitco  :  quuin  sim  ego  creatura  ex  tcrra ,  et  cinere 
corruptibilis  ,  et  mortalis  ,  tu  autem  Dcus  creator  incorruptibilis  ,  et  im- 
mortjlis  '.  Numquid  obduratus  ia  clcmentia  attritum  ,  et  humiliatum  non 
exaudies ,  aut  iudicabis  punire  confitentem  tibi ,  aut  obsccrantcm  tc  dis- 
perdcre  censes  i  Non  itu  credam  >  nec  velle  te  suspicabor3  quia  hoc  im- 


36S  APPEIIDIX      XVIII. 

pium,et  contra   naturam  dfuinae   pietatis .    Ideo    supplex ,   et    confidens 
exoro  miseri  "ordiam  tuam  ,  vt  petitiones  meas  benigna  voluntate  perficias. 

31.  Inclina,  Domine  ,aurem  tuam  ,  et  audi  ,  aperi  oculos  tuos  ,  et  vi- 
de  desolationem  meam  .  Vide  affiictiones  multoS,  et  miserias,  quae  me, 
sicut    plaustrum    paleas  ,  conterunt,    sicut   laneam    tineae,  deuorant,  sicut 

forte  ,  lifntan  lignum    putridum  consumunt  :  et   furorem  mitescens,  suspende  flagellum  . 

pxtriduta  ignis  lam  misercre  mei »  placare  ,  et  reuertere  ,  parce  animae  meae  ,  parce  pec- 
catis  meis  .  Non  me  obliuisciris  in  finem  ,  non  mihi  in  perpetuum  ira- 
scaris  ,  non  me  vsquequaque  deseras  ,  neque  periturum  vllatenus  derelin- 
quas  ,  sed  restitue  mihi  gratiam  tuam  ,  et  saluum  me  fac  in  loco  pericu- 
Ji  ,  quo  iacet  caro  mea  praestricta  ferro  ,  percussa  plagis  ,  fatigata  poe- 
nis  ,  fessa  languoribus,  huoianis  d.serta  curis  ,  segr.gata  consortiis,  quadris 
obserata  lapidibus  ,  in  sterquilinio  ,  et  foetoribus  iusto  iudicio  dedita  ,  iri 
tenbris,  et  vmbris  mortiferis  diuturnis  exposita  miseriis  .  Quae  ipse  cun- 
ta   prospicis,  qui  sedes  super  Cherubitn  ,  et  abyssos  intueris  . 

32.  lam  antiqua  facta  cst ,  et  vetusta  contritio  ,  et  pecussio  mea  ,  nec 
est ,  qui  memoretur  pietatis  tuae,  neque  qui  compunctus  corJe  recogitet 
dicens,iam  propter  Dominum  miserebor  mortalis,  mort;di  aeternum  de- 
dit  carcerem  ,  ferrumque  perenne  .  Ercptionis  non  est  mihi  misericordia 
reseruata ,  iudicio  sum  irreuocabiii  condemnatus  ,  quia  non  dictum  ,  re- 
uertamur  impertire  veniam  perituro  .  Recordare,  Domine  ,  misericordiarum 
tuarum  super  me ,  et  grauem  hanc  ,  atque  praeduram  muta  sententiam  , 
quia  tu  dixisti  ,  non  affliges  in  aeternum  proximum  tuum  ,  quia  miseri» 
cordiam  volo  ,  et  non  sacrificium  ,  atque  contra  impietatem  ,  qua  licet  iu- 
ste  morior  ,  tu  tamen  ,  quia  pius  es  ,  clementer  vitae  para  suffragium  :  im- 
pende  ,  Domine  ,  propitias  diuinum  ,  vbi  humanum  reccssit ,  auxilium  :  v- 
nicus  tantum  tibi  relictus  sum  :  et  adiuua  me  solitarium  .  Non  sis  mihi 
alienus  in  diebus  angustiae  ,  neque  derelinquas  in  tempore  tribulationis  , 
protegens  cnstodire  me  non  desinas,et  fouens  alere  ne  cesses  . 

33.  Confirma  oculos  tuos  supcr  me  ,  ne  peream ,  tuere  ,  et  saluifica 
me  :  esto  animae  meae  simul  ,  et  corpori  viuificator  ,  et  vita  ,  omniumqu® 
infirmitatum  mearum  sanator ,  et  sanitas,vt  viuam  munere  beneficii  tui, 
et  collaudem  te  in  vita  mea  coram  fratribus  meis  ,  donec  placatus  inspi- 
ratione  tua  ,  et  quiescat  indignatio  tribulantis  me,quoniam  tibi  potestas 
est ,  vt  hic  corda  principum  corpori  placentur  inflectere ,  et  illic  a  futu- 
ris  poenis  animam  liberare  ,  cui  nemo  dicturus  est  ,  quid  fecisti  i  nec 
quisquam  resultabit  iudicio  tuo ,  neque  voluntati  resistet  :  neque  vero  au- 
debit  arguere  tunc  quispiam  reum  ,  quem  tu  nunc  a  culpis  suis  feceris 
absolutum  :  sed  erit  sine  aliqua  contradictione  beatus  ,  sicut  scriptumest, 

Ps.ai.v.i.et  2.  Seati ,  quorum  remissae  sunt  iniquitates  ,   et    quorum   tecta  sunt  peccata . 

Beatus  lir  ,  cui  non  imfutauit  Dominus  peccatum  :  et  Apostolus  ,  £i  Deus , 
Rom.  8.  33.      inquit ,  pro  nobis  ,  quis  contra  nos  ?  Deus  ,  qui  iustifcat ,  quis  est ,  qui  con^ 

dernnet '.  Froba  me,  Domine,  proba  me  in  camino  humiliationis  ,  quo  diu- 

tius  indignum  examinas . 

34«  R°g° 


ORATIO  PRO  CORREPTIONE   VITAE.  369 

f%,  Rogo  tantum ,  ne  reprobes  noxias  peccaminum  comburere  rubigi- 
nes  ,  perniciosos  vstula  criminum  squalores  :  vt  de  adulterina  plumbi  com- 
mixtione  aurum  purissimum  ,  et  rutilans  educas  ,  et  accelera,vt  eripias  me 
sic  a  flagello  temporaii ,  culparum  mearum  excessus  resera  ,  vt  nihil  in  fu- 
turo  quod  punias,  sed  quod  beatifices,  derelinquas  •  Hic  me,  Domine  Dcus, 
ab  omnibus  munJa  criminibus,  hic  ab  omni  vitioru  n  colluuione  deterge  , 
hic  ab  omni  peccatorum  vinculo  solue  :  vt  aut  si  viuentem  laxaueris ,  pu- 
rificatus  abeam  ,  aut  si  vocare  decreueris ,  vsquequaque  mundatus  assumar. 
Tu  meam  animam  in  corpore  positam  rege,tu  exeuntem  a  corporr  sus- 
cipe  ,  tibique  in  aeternum  adhaerere  concede  :  vt  nullatenus  pereat  res 
permult3s'acrymas.commen.Iata  tibi  Domino  Deo ,  et  creatori  suo  .  Quod 
si  adhuc  in  carne  mihi  prolixior  vita  seruatur,  noua  praeconiorum  hone- 
state  componatur.  Esue  me  foeditate  omnium  vitiorum,et  in  lue  digni-  forte,  digtii- 
tatem  cunctarum  virtutum  ,  charitatis  ,  et  bcnignitatis  ,  humilitatis,  et  con-  W'<  • 
tinentiae  iniiciens  intersere  germina  .  Cupiditatis  autem  ,  et  auaritiae  ,  va- 
nitatis  ,  et  arrogantiae  ,  irue  ,  ct  impatientiae  ,  ceterarumque  nequitiarum 
putridas  amputa  vetustates,  circumcide  superflua  ,  inhonesta  deseca  ,  elata 
deprime,  noxia  ,  et  infecunJa  recide,vt  malignae  arboris  amaritudo  ,  bo- 
nos  succos  generct  demutata ,  dulces  tibi  post  molestiarum  acerbitatem 
parturias  fructus,  vt  quod  non  habuit  prius  natura  ,   offerat  amodo  colla- 


tum  ex  gratia 


35.  Peccandi  a  me  fuga  occasionem  ,  et  in  exercitium  boni  excita  so- 
licitudinem  .  Rursum  peccandi  tolle  desiderium  ,  ct  omnes  exclude  carna- 
les  affectus  .  Non  sit  in  anima  mea  concupiscentia  foedae  libidinis,  sed 
amor  inhabitet  pulcherrimae  castitatis .  Mundi  huius  ambitio  Ionge  sit  a 
me,vt  impedimento  illius  a  recto  proposito  non  declinem  .  Tui  tantum 
timoris,et  amoris  opto  in  me  gratiam  semper  inesse,  quorum  in  fructu 
ab  omni  vitiorum  mortalitate  denuo  reuiuiscam  .  Nam  per  timorem  a 
malo  rcceditur  :  et  per  charitatem  bonum  opus  peragitur  .  Rursumque  quoJ 
opcratur  charitas,  per  amorem  custoJit  timor  ,  ne  pereat  per  elationem  . 
Item  charitas  festinat ,  Dco  coniungit,  et  timor  non  dimittit  ab  eo  sepa- 
rari  .  Ipse  est  timor  sanctus  permanens  in  seculum  seculi  .  Noxiae  pro- 
speritates  ,  et  amicitiae  huius  seculi  non  mihi  appropinqucnt  :  aduersita- 
tes  autem  tempera,vt  possim  sustinere  :  quoniam  prosncritas  deiicit  ,  ad- 
uersitas  erudit  :  et  saipc  ad  peccandum  prosperitas  animum  ilJicit :  aduer- 
sitas  autcm  et  a  pcccato  suspcndit ,  et  praesentem  oJirc  vitam,atque  fu- 
turam  desiderare  scmper  prouocat  ,  et  suadct  .  In  nullis  ergo  mundi  ne- 
gotiis  mc  vlterius  pcrmitcas  inuolui,sed  tibi  soli  militem  ,  tibi  scmper 
serui.im  :  te  inccssanter  adorem  ,  tibi  die  ,  noctuque  psallam  .  Malarum 
cogitationum  semina  ,  rorem  ,  ct  incentorem  inutilium  desideriorum  ,  ac 
bonac  intcntioni  contrariorum  repclle  a  me ,  et  contra  omnia  tentamcn- 
ta  illius,  captiosasque  deceptioncs,  auxilii  tui,et  defcnsionis  pone  pracsi- 
dium  ,  vt  ad  perscuerantiam  bonam  inflexibilem  mc  (Jiubolus)  praecernens 
confusus  abscedat  . 

36.  Oinnia  peccata    mea   flere   tantum  ,  non  JcsiJcrare  pcrmittas .   Fac 
Tom.FlI.  A  a  a 


i7o  A  P  P  E  N  D  I  X     XVIII. 

ir.e  odire,quae  odis ,  amplecti,  quae  diligis.  Obterpperet  mens  mea  man. 
d: :itis  tuis  ,  et  voluntas  mea  voluntati  tuae  concordet  :  vt  nihil  turpe  ,  ni- 
hil  iniustum  j  nihil  inhonestum  ,  nihil  indecens  ,  vel  impium  in  conscien- 
tiae  meae  delectamento  ohortum  inhaereat  :  sed  amore  tuo  intentio  men- 
tis  anhelans  iustitiae,  et  pietatis  operam  assecjuatur.  Sit  autcm  opus  mun- 
dum  ,  et  oratio ,  sicut  praecipis  ,  iu  occulto,  vt  non  aJ  oculuin  seruiiim 
quasi  hominibus  placiturus ,  legum  tuarum  admonita,et  patrum  honestis- 
sima  gesta  scire  ms  permitte  ,  et  factis  implere  concede  .  Ab  omni  la- 
queo  peccati  me  retrahe ,  et  ab  omnium  errorum  labe  suspenJe  .  Disci- 
plinae  tuae  repagulis  semper  astringe ,  et  ne  vlterius  decidam  ,  firmissime 
tene  .  Trahe  me  post  te  ,  et  duc ,  quocumquc  placet ,  et  ne  dimittas  vlla- 
forte  ,  diuer-  tenus  retrogradum  terga  rursum  diuerti  :  sim  in  tuo  timore  solicitus,  in 
'■'■>:  .  amore   perfectus ,  in  fide   constans  ,    in   spe   nullatenus  dubius  ,  dilectione 

proximi  ferueam ,  odii  ardore   non  vrar,nec  inuidiae  liuore  tabjscam  . 

37.  Sanctum  semper  opus  ,  inspira,  vt  cogitem  ,  compelle  ,  vt  f.ciam  , 
sua  le  ,  vt  diligam  ,  confirma  ,  vt  teneam ,  custodi ,  ne  perdam  .  Mater  ,  et 
rcgina  septem  principalium  vitiorum  superbia  non  ingrediatux,  nec  re- 
quiescat  in  domicilio  cordis  mei,  neque  soboles  eius  mihi  aihaereat,  ij 
est  ,  gulae  concupiscentia  ,  fornicatio  ,  auaritia ,  inuiJia,  ira,  tristitia,  vana 
gloria  .  Da  autem  mihi  e  contrario  profundam  htimilitatem ,  qua  curue- 
tur  al.itudo  superbiae  :  da  mensuratam  abstinentiam  ,  qua  superfiua  ven- 
tiis  refrenetur  edacitas  .  Da  castitatem , cordis  munditiam  , qua  immunda 
luxuria  sopi  .tur  :  da  velle  largifluum  ad  erogandum  eleemosynam ,  quo 
tenax  auaritia  respuatur.  Da  perfectae  dilectio.iis  amorem ,  quo  zclus  ex- 
tinguatur  inuiJiae  .  Concede  tolerantiae  patientiam  ,  per  quam  ira  supe- 
:  ta  deficiat  :  tribue  aeterni  gauJii  spcm  ,  quo  t.ristitiae  amarituJo  demul- 
ceatur  :  fac  deinde  sic  intrinsecus  in  mente  de  bono  opere  gloriari  in  te  , 
yt  vanae  gloiiae   foris  ex  me  procedat   iactantia  . 

1%.  Dona  etiam  mihi  in  omnibus  tenere  iustitiam  ,  m;:gnanimitatem  , 
temperantiam  :  et  fac  ,  me  cum  simplicitate  esse  prudentem  :  vt  et  beatam 
vitam  sinceriter  agam  ,  et  malum  prudenter  refugiam  :  atque  fraudulen- 
tam ,  et  deceptoriam  astutiam  diaboli  ,  ne  me  per  specicm  boni  fallat  , 
vt  et  discernere  rarionabiliter  valeam  ,  et  praeuidere  :  fac  me  post  haec 
mitem  ,  et  beneuolum  ,  pacificum  ,  et  mansuetum  ,  modestum  ,  et  verecun- 
dum  ,  reuerentem  ,  et  trepidum  ,  aequum,  et  sine  simulatione  veridicum  , 
et  sine  dolo  rationabilem  ,  bonisque  concordem,  in  vigiliis  ,  et  ieiuniis, 
et  oratione  constanter  strenuum  :  da  etiam  in  mansuetuJine  moderatum 
hubere  sermonem  ,  et  amico  subinde  frui  silentio:vt  loquar  ,  quod  conde- 
cet  ;  taceam  ,  quod  loqui  non  oportet  :  vel  quiJquid  ex  virtutum  fructi- 
bus   conferre  dignaberis  mortificata  iactantia  ,  patrona  seruet  humilitas  . 

39.  Da  sine  aliquo  errore  prauae  religionis  immaculatam  tibi  serua- 
re  fiJe;n,et  iuxta  fidem  dignum  esse  operarium  :  vt  fide.n  rectam  opere 
prauo  non  polluam :  et  quem  bcne  creJen Jo  confiteor  ,  male  viuendo  non 
denegem  :  quemque  strenua  fije  sequor ,  actu  negligentiae  non  offendam  : 
facj  me  in   sancto  conuersantem  proposito  sequi   iustitiam ,  diligere  mise- 


ORATIO  PRO  CORREPTIONE  VITAE  .  371 

ricordfam  ,  amare  veritatem  ,  refutare  mendacium  ,  falsum  nihil  meditari  , 
vel  loqui :  te  indesinenter  timere  ,  religionem  venerari ,  pacem  cum  omni- 
bus  sine  dolo  tenere  ,  discordes  ad  concordiam  reuocare,  charitatem  insi- 
mulatam  oflerre  ,  nullum  scandalizare ,  nulli  me  pracferre  ,  sed  inferiorem 
omni  infimo  iudicare ,  principibus ,  et  potestatibus  in  nullo  resistere  ,  fn 
omnibus  obtemperare  ,  reuerentiam  ,  et  honorem  exhibere  senioribus  ,  obe- 
dientiam  ,  et  charitatem  aequalibus  offerre  ,  gratiam  opportunae  dilectio- 
nis  iunioribus  ostendere  ,  fraterna  onera,siue  pericula  aequani  niter  susti- 
nere,  amicum  velut  animam  meam  venerari,  parentem  ,  et  proximum  sicut 
meipsum  diligere,  cunctisque  sinml  prodesse  ,  non  obesse  ,  nulli  nocere  , 
nulli  aduersari ,  nullum  calumniari  ,  nulli  offendiculum  ponerc  ,  nullum  iu- 
dicare ,  nulli  detrahere,  nullum  condemnare  ,  nulli  iniuriosum  essc ,  nullius 
carpere  vitam,  nullius  explorare  rectam  semitam  ,  de  me  tantum  esse  so- 
licitum  ,  malum  pro  malo  nequaquam  rependere  ,iniuriarum  msarum  nec 
memorem  vllatenus  esse,  nec  viudicem  ,  scd  omnem  bonitate  superarema- 
litiam  ,  maledicenti  benedictionem  parare  ,  aduersa  pati  ,  non  inferre  ,  inimi- 
cum  vt  amicum  diligere  ,  conuicia  ,  et  contumelias  irascentium  sustinere, 
non  rependerc,  iniuriae  cito  obliuisci  ,  offenso  me  festinanter  ignoacere  , 
ad  veniam  conceJenJam  scmper  paratum  esse,a'iena  non  coneupisc ..  . 
nec  occasionc  qualibet  auferre  ,  mea  vero  non  habentibus  misericorditer 
erogare,  debitum  debitori  dimittere,  reforinare  ,  quod  inique  direptum 
est,pignus  reddere  mutuanti,  et  uihil  alienum  apud  me  retinere ,  esurien- 
tem  deinde  reficere  ,  sitientem  potare,  hospitem  colligere,  nudum  operi- 
re,visitare  languidum  ,  requirere  carceratum  ,  consolari  tristem  ,  afflicto  , 
et  lugenti  compati,non  habenti  praebere  neccssaria  ,  victum ,  ct  vestitum 
diuidere  cum  egeno ,  amplecti  indigenam  ,  fouere  domesticum  ,  amare  pe- 
rcgrinum  ,  redimere  captiuum  ,  suscipcre  aduenam  ,  tueri  pupillum  ,  et  or- 
phanum  ,  suffragari  viduae ,  subuenire  oppresso  ,  praestare  au.vilium  desola- 
to  ,  dirumperc  colligationcs  impietatis  ,  confractos  relinqnere  liberos  ,  et 
omne  onus  dirumpere,  velut  quacquc  praeceptorum  tuorum  documenta 
declarant ,  arJenter  exquirere  ,  diligenter  legere  ,  prudentcr  tractarc  %  Festi- 
nanter  exercere,  desiJeranter  implere. 

40.  Auerte,  Dbmine  ,  a  vanitate  oculos  meos  ,  et  transgressns  meos  ab 
iniustitiae  semitis  .  Non  recipiant  aures  meae  opprobrium  aduersus  pro- 
ximum  ,  neque  relicta  vcritate  pruriant  audire  fabulas  vanitatis,  aut  verba 
mcndacii  :  r.eque  lingua  mea  pruriat  detrahere  ,  aut  maledicere  principi  , 
aut  sacerdoti,  aut  cuiquam  subsequenter  hominum  ,  Non  sit  scurrilis  ,  ncc 
vaniloqua  ,  non  rnalcJica ,  non  dolosa  .  Non  decipiam  pmximum  ,  bonam 
dicens  viam  illius  ,  quum  maligna  fortasse  patuerit ,  seJ  humili  cbmpas- 
sione  commotus  ,  Joqir.r  priuatim  veritatem  ,  vt  auertatur  ab  errore  ,  et 
siquidem  audicrit, saluctur  anima  ijlius,  ct  meoruin  (  sicut  script um  cst  ) 
operiatur  multitudo  peccaminum  .  Sim  in  audien  lo  festinus  ,  in 
dcndo  rnoderatus  .  Non  scientia  inller  ,  non  arrogantiae  tumore  dis 
sed  sermone,et  opere  bbno   redundans,  humilis  semp  nr- 

gam ,  non   lecidam,erig  r,non  subruar ,  ascend       .  am  •  Nod 

A  .T  a     Z 


S72  APPENDIX     XVIII. 

me  laudes  corrumpant  ,  non  vituperationes  conturbent  :  non  adulationes 
decipiant  ,  non  mendacia  deludunt :  non  prosperitas  eleuet ,  non  aduersi- 
tas  curuet  :  non  secunda  opinio  extollat ,  non  sinistra  deiiciat  :  non  iu- 
cuoditas  mutabilem  reddat ,  non  tristitia  dissimilem  faciat  :  sed  in  omnibus 
sit   \ita  mca  aequaiis  ,  et  vultus  vno  modo  constans. 

41.  In  salute  collaudem ,  in  infirmitate  grutias  agam  ,  in  correptione 
non  resultem  ,  in- flagello  non  murmnrem  ,  de  bono  opcre  non  extollar, 
nihil  boni  facti  mibi  ascribam,  pro  nulla  re  in  ine  glorier ,  neque  confi- 
dam  :  sed  glori..  ,  spes  ,  virtus  ,  laus  ,  et  omnis  delectatio  animae  meae  tu 
ipse  sis  :  te  corde  credam  ,  te  laudibus  confitear  ,  te  vox  mea  sonet  ,  te 
lingua  mea  iugiter  pr.*edicet  :  tibi  ,  non  rnihi  placeam  ,  tuamque  non  meam 
faciam  voluntatem  ,  et  pmnis  mens  mea  te  meditetur  ,  te  Jel  ctetur  ,  et  se- 
quatur  intentio  ,  vt  memetipsum  abnegan;  se  iuar  te  cum  cruce  mea  ,  per- 
dere  pro  te  promptus  animam  meam  ,  vt  per  te  inueniam  illam  :  quatenus 
nouum  tibi  hominem  ex  inutili  vetustate  ,  cunctis  vitiorum  vepribus  con- 
crematis  ,  poenitentiae  caminus   restituat ,   et  morum    prauitate    comptissi- 

forre,  exfrema  mum   extrema  vitae  reformet :   vt  in  hoc  abdicatis    erroribus    nihil   in  me 
Viia.  suorum  antiquus  hostis  in  futuro  recognoscat ,  vel  reperiat  .   Nunc  itaque, 

Domine  Deus  meus  ,  cum  magna  exultatione  glorifico.  nomcn  tuum  san- 
ctum,  qui  persistens  eru  Jisti  insipientiam  meam,  et  emolliisti  duritiam  per 
fiagratores  tuos,donec  vel  inuitus  audirem  voces  tuas  ,  me  diutius  clami» 
tantes  ,  et  conuersus  sequerer  praeconantem  mihi  iuxta  capitulum  psalmi 
Pt.  31.  y.  9.  dicentis, ///  freno  t  et  chamo  maxiilas  eorum  constringe  ,  qui  non  appro- 
tcimant  ad  te  .  £t  cgo  ,  Domine,  cognoui  ,  et  intellexi  sonum  clamoris  tui, 
et  reprehendens  me  conuersus  sum  ,  et  egi  poenitentiam  coram  te  ,  sicut 
na.ec  dies  probat ,  iccirco  in  laudem  tuam  ,  et  consolationem  meam  pro- 
phetica  tibi  verba  decantem  :  castiga  me,  Domine,  quia  eruditus  sum ,  qua- 
si  iuuenculus  indomitus. 

42.  Postquam  enim  conuertisti  me  ,  egi  poenitentiam  :  et  postquam 
ostendisti  mihi  ,  percussi  femur  meum  ,  confusus  sum  ,  et  erubui,  quoniam 
sustinui  opprobrium   adolescentiae   meae  ,  et   recordatus    sum    Deo    meo  , 

£s.  117.  7.  1.  et  dixi :  Confitebor  Domiao ,  quoniam  bonui^  qUoniam  in  seculum  miseri- 
cordia  eius  :  in  tua  enim  miscricordia  reuixi:  anima  mea  ,  et  surrexit  a 
mortuis  ,  quoniam  segr.gasti  me  a  peccatis  adolescentiae  meae,  et  a  iu- 
uentute  mea  corripuisti  me  ,  ct  conuertisti  me,  et  egi  poenitentiam  co- 
ram  te  .  Ideo  bonae  spei  factus  sum  vir  ,  quia  scruasti  mihi  tempus  con- 
uersionis ,  quo  considerans  peccata  mea  compunctus  sum  ,  et  egi  poeni- 
tentiam  coram  te.  Laetus  iam  deinde  tibi  nunc  et  semper  innumeras  gra- 
tias  referam  ,  te  totrs  visceribus  implorans  ,  tibi  me  tota  deuotione  com- 
mendans  ,  quia  ,  vt  inuenirer,  tu  quaesisti  me  ,  vt  redirem  ,  tu  compulisti 
me  ,  vt  verber.irer  ,  m  respexisti ,  vt  confiterer,  tu  es  operatus  ,  vt  me 
recognoscens  plang.rem  ,  tu  dedisti  mihi  .  Pone  ,  Domine  ,  lacrymas  meas 
in  conspectu  tuo,et  perueniat  ad  te  in  caelum  deprecatio  mea  publica- 
«i3et  peccatoris .  Placiu  tibi  fi^t  confessio  oris  mei,   et  pro   munerurn 


ORATIO  PRO  CORREPTIONE  VITAE.  373 

oblationibus ,  quas  n.ann  non  offcro,hunc  contriti  cordis  mei  fletum  tibi 
in  sacrifkium  summitto:  ethanc  po.nitentiae  actionem  pro  acceptione ,  si 
mihi  fuerit  demgata  ,  suscipito  ,  quia  et  actio  a  te  iniungitur  ,  non  acce- 
ptio  Jem.  ndatur  . 

4J.  Esto  ,  Pomine  ,  adiutor ,  et  protector  mcus  in  salutem  ,  et  mise- 
ricordia  tua  subsequatur  me  omnibus  diebus  vitae  meae  :  atque  in  vmbris 
laetabilibus  collocatus  vmbra  alarum  tuarum  me  protegcns  recrea  .  Dum 
vero  diem  voc.ti' nis  induxeris  ,  ecce ,  Domine ,  flens  dico  ,  introibo  mi- 
ser  .  tremcbundus,  tt  pauidus  viam  amarissimae  mortis  obscurissimam  ,  i- 
gnotam  ,  ct  irremediabiJem  ,  profunda  demergentem  caligine  .  Adesto,  pre- 
cor,et  subueni , atque  in  manus  tuas  commendatum  tibi  spiritum  susci- 
pc ,  liberans  animam  meam  de  ore  draconis  saeuissimi  ,  et  de  manu  atro- 
cissimi  i;>f  rni  ,  quum  acceperis  eam  ,  et  auferas  me  dc  medio  vmbrae  mor- 
tis  :  immo  deducas  super  senut.m  lucis  nemorosjm  ,  et  clarissimam  re- 
gionem  viuentium  .  Colloca  me  ,  Donine  ,  in  caulis  tutissimis  gregum 
tuon.m,  etassociatum  numera  cum  ouibus  tuis  in  supernarum  mansionum 
gubernaculis  ,  quo  sancti  tui  Abr.  ham  ,  Isaac,et  lacob  amocnitate  fruen- 
tes  lucis  ,  et  refrigerii  ,  cum  vniuersa  multitudine  6anctorum  tuorum  in- 
habitant  :  quia  tn  es  pastor  bonus ,  qui  ducis  ,  et  reducis  pcrdita  ,  tueris  , 
et  saluas  inuenta  ,  foues  ,  et  sanas  languentia  ,  et  tu  es  misericors  Domi- 
nus,qui  sper..ntes  in  te  non  confundis ,  requirentes  te  non  derelinquis, 
reuertentes  ad  te  non  despicis  ,  sed  exultando  ,  et  laudando  suscipis,am- 
plius  gaudcns  coram  angelis  tuis  super  vnum  poenitentem  ,  et  conuersum 
errulum  ,  quam  super  nouem  ,  et  nonaginta  numeros  beatorum  :  cui  est  cum 
Patre,  et  Spiritu  sancco  vna  deitas  3  gloria  ,  virtus,  imperium  ,  et  potestas 
in  secula  seculorum  .  A.nen . 


I.    X  u  , 


APPENDIX    XIX. 

Oratio  coatra  insidias  diaboli  . 


Domine  ,  verus  doctor  ,  ct  praestitor  3 qui  creator  es,etredem-  vide  IsiJorla- 
ptor  ,  l.irgitor  ,  et  munitor,  aduocatus,  ac  iudex  terribilis  ,  et  clemens  ,  na  c.Si.  n.33. 
qui  caecis  mentibus  donas  aspectum  ,  qui  infirmis  possibile  esse  facis ,  quod 
praccipis  ,  qui  sic  pius  es  ,  vt  assidue  rogari  velis,sic  munificus,  vt  ncmi- 
nem  desper^re  permittas  ,  indulge  mihi  peccata  omnia,ac  vniuersos  erro- 
res  ,  et  tuu  gratuita  b<  nitate,  bone  Iesu,perdtic  mc  ad  illam  contempla- 
tionem  desi  lerLbilem  ,  vbi  iam  errare  non  possim  .  Per  quanta  enim  vi- 
tia  corruijtu  scis  ,  qui  occultorum  cs  cognitor.  Quam  misera,  et  prona 
est  mea  fragilitas  ,  tu  nosti ,  quali  hoste  incessanter  ;ffligar,  et  prcmar, 
agnoscis  .  Te  ,  Christe  D:  us  ,  bellator  fortissimc  ,  et  triumphator  semper 
rictoriosissime ,  quaerit  impar  certamen  ,  te  expetit  mortalis  infirmitasj 
maiestatis  cnim  tuac  gtoria  est  ,  m  leo  rugiens  ab  infirma  oue  supcrcttir, 
si  spiritus  violentissimus  a  dcbilissima  carne  vincatur  ,  et  si  saltem  il- 
Iius  domuatioaem  ,  permitteote  tuo  iusto  iudicio}ad  tempus  patimar,Q0> 


374  A  P  P  E  N  D  I  X     KX. 

quaquam  illius  insatiabilibus  faucibus  sorbeamur.  Fac  illum ,  amator  homi- 
num ,  tristem    de  humana  laetitia  ,  qui  de  nostra  offensione  exultat  . 

A  P  P  E  N  D  I  X     XX. 

Liber   de  ortu  ,  et  obitu  Patrum  ,  de  quo  in  Isidorianis 
cap.  61.  n.  48. 

De  sancto  Abraham  ,  qai  fuit  prlma  via  credendi . 

1.  xJLBRAHAM  ,  filiiis  Thare  ,  filii  Nachor,  frater  Aran  ,  patris  Lot  , 
pater  Ismael  ,  et  auus  lacob  .  Vndecimus  a  Noe  ,  vigesimus  ab  Adam, 
Deum  corde  credidit,  trinitatem  hospitio  suscepit  .  Cum  Deo  loquitur  , 
;:  Melchisedech  post  victoriam  benedicitur.  Filium  in  senectutis  tempore 
meruit,quem  Deo  Dei  amore  obtulit  :  ChaUaea  ortus ,  in  Chanaan  pere- 
grinatur  :  diues  valde,  placuit  Deo  .  Plenus  dierum  ,  clxxv.  annorum  de- 
ficiens  ,  mortuus  ,  a  filiis  suis  Ismael  ,  et  Isaac  sepultus  in  spelunca  dupli- 
ci ,  quae  est  in  agro  Ephron  Caethaei  iuxta  ciuitatem  Cariatharbe  ,  quae 
tt  Hebron  alio  nomine  vocatur  . 

2.  1SAAC,  filius  Abraham  ,  in  senectute  parentum  natus  ,  id  est ,  matre 
nonagenaria,  et  patre  centenario  in  Geraris  inter  CaJes  ,  et  Sur  ortus ,  a 
Deo  nominatus  ,  antequam  natus  esset  ,  die  octauo  circumcisus ,  obediens 
patri ,  Deo  immoJatus  in  figura  Iesu  Christi,qui  oblatus  est  Deo  patri  . 
Vxor  Isaac  Rebccca  ,  Bathuelis  filia  ,  filii  Nachor  ,  fratris  Abraham,  mater 
lacob  ,  et  Esau.  Isaac  plenus  dierum  ,  et  Senex  cixxx.  annorum  moritur 
iustus  ,  a  filiis   suis  sepultus  . 

3.  IACOB,  filius  Isaac  ,  frater  Esau  ,  fratris  supplantator  .  Benedictus 
a  pptre  ,  nolens  patcr.  Benedictus  a  Deo ,  volens  Deus  ,  simul  et  mater  . 
Ortus  in  Bethsabee  ,  factus  pater  tredecim  filiorum ,  scalam  vidit  in  Bethel 
dormiens,  angelosin  scala,  et  Deum  in  visu  conspiciens,  Itictauit  cum  Deo  , 
benedictus  ab  eo  .  Nomen  mutat,  Jsrael  illum  appellauit  .  Valde  dines, 
in  Aegyptum  pergit  causa  famis,  ibi  moritur  plenus  dierum  cxlvii.  an- 
norum  :  aromatibus  conditus  ,  inde  translatus  a  loseph  ,  sepultus  in  spe- 
lunca  duplici  in  terra  Chanaan  ,  vbi  Abraham,et  Sara  ,  Isaac,  et  Rebec- 
ca ,  simul   et  Lia  iacent   sepulti  . 

4.  IOSEPH  ,  filius  lacob  ,  et  Rachel  ,  frater  Benianiin  ,  in  Mesopotamia 
Svriae  odiosus  fratribus  ,  amabilis  patri  ,  somniator  veridicus,in  Aegyptum 
a  fratrihus  venditur  in  figura  Christi  ,  qui  venumdatus  est  pretio  argen- 
ti  .  Missus  in  carcerem  sine  culpa  vere  sub  dolo  ,  et  mendacio  Putipha- 
ris  feminae  .  Fuit  Dominus  cum  Ioseph  in  carcsre  .  Somnia  regis  Pharao- 
nis  reuelauit  ,  quae  nemo  interpretari  potuit  ;  propter  hoc  a  rege  est  ho- 
noratus,  princeps  Aegypti  factus ,  et  a  Pharaone  Sara  tofane  nominatus  , 
quod  aegyptiace  sonat  mundl  Saluator  .  Nutritor  fratrum  ,  simul  et  patris. 
in  tempore  dirae ,  ct  grauis  famis .  Vixit  longaeus  multis  diebus  cxx.  an- 
nis  .  In  Aegypto  mortuus  ,  aromatibus  conditus   in  loco  Bresith  in  Aegypto 


LIBER  DE  ORTV,ET  OBITV  PATRVM.  375 

repositus,  curru  ossa  ,  vt  ipse   rogauit ,  Moyses  de  Aegypto  sscum   porta- 
uit  ,  et  in  tempore  losue  ministri  regis  populus  in  Sichen  sepeliuit  ossa  cius  . 

5.  IOB,qui  et  Iobab  ,  cuius  pater  Zara,et  mater  Bosra  .  Zara  autem 
fllius  Rngue!  ,  fi!ii  Esau  ,  filii  Isaac ,  quintus  ab  Abraham  rex  inclytus  in 
terra  E  !om  .  Vir  simplex,  et  rectus  Domini  seruus  .  Diues  ,  ac  praeclarus 
in  filiis,et  filiabus,in  posscssione  ,  ouium  septem  milia  ,  iuga  boum  quin- 
quaginta,et  multa  familia  .  A  Deo  probatus ,  a  Satan  tcntatus,  substan- 
tia  priuatus  ,  Iepra  percussus ,  filiis  orbatus  ,  valde  maledictus,  a  fa!sis  ami- 
cis  false  consolatus  ,  et  eorum  verbis  corde  contristatus ,  loquitur  cum  Do- 
mino  ,  interrogatus  ab  ipso  seipsum  reprehendit  .  in  fauilla,et  cinere  poe- 
nitentiam  egit  ;  liberatus  a  plaga,  additur  substantia  .  Beneiictus  a  Domi- 
no  ,accepit  duplicia  in  vita  ,  et  filios  Dei  beneficio.  Vixit  post  plagam  die- 
bus  multis  cxx.  annis  :  moritur  senex,et   plenus   dierum  . 

6.  MOVSES  ,  filius  Ambre  ,  fi!ii  Chath  ,  filii  Leui  ,filii  Iacob  .  Septi- 
mus  ab  Abraham  ,  Aaron  ,  et  Mariae  Frater  ,  quorum  matcr  loch::bet,  filia 
Leui,filii  lacob  .  Moyses  in  Aegypto  natus  ,  tribus  mensibus  abscon.Iitus, 
inde  in  fiscellam  stirpeam  positus  ,  et  iu  ripam  fluminis  dimissus,  a  filia 
Pharaonis  ibi  est  inuentus  ,  et  ab  ea  Moyses  nominatus ;  eum  nutrire  prac- 
cepit  ,  et  in  filium  adoptauit  .  Vt  vir  factus  est,fratres  visitauit .  Occi- 
so  Aegyptio,  in  Ma  lian  fugit ,  et  ibi  pastor  ouium  fuit  .  Vbi  Dominum 
in  rubo  ardenti  vidit,quem  Dominus  c  rubo  vocauit  ,  ct  principem  po- 
puli  sui  constituit  .  Virtutes  multas  in  Ae^vpto  per  ipsum  in  mari  ,  et 
in  eremo  Domiuus  fecit  ;  facie  ad  facicm  Dominum  vidit  ;  legem  in  Si- 
nai  ei  tradiJit ,  quam  ipse  Dominus  digito  scripsit  ,  de  qua  (  f.  etquam  ) 
populum  semper  docuit  ,  terram  promissionis  vidit  ,  se.I  minime  intrauit . 
Iussu  Dei  verticem  Pharga  asccndit,et  ibi  moriens  ad  patres  pergit  ple- 
nus  dierum  cxx.  annorum  .  Cuius  oculi  non  sunt  caligati ,  nec  dentes  mu- 
tati ,  cuius  scpulcrum  nemo  vidit ,  vel  nouit  ,  quia  ipse  Dominus  illum  se- 
pcliuit  ,  et  planxit  eum  populus  xxx.  diebus  . 

7.  AARON  ,  filius  Ambre  ,  frater  Moysi  ,  prior  nascendo  in  tribus  ati- 
nis,minor  honore  in  multis  signis  .  Sacerdos  Dei  ,  propheta  Iratris  ,  vn- 
ctus  olco  sancto  ,  in  !utus  vcste  praeclara ,  intrabat  scmcl  in  sanct.i  in 
anno  orans  pro  seipso,  et  pro  populo  ,  ortus  in  Aegypto ,  defessus  in 
eremo  ,  peccat  in  vitulo  .  Orans  frater  pro  eo,postea  complacuit  Dco  : 
priuatus  sorte  hereditatis  in  terra   promissionis  ,  quia  non  credidit  verbo 

tisj  percussa  petra  in  Cadcsbarne  cum  aqua  contradictionis  :  pro  ta- 
li  culpa  ir.!tus  Dominus  dixit  ad  Moysen  :  tollc  Aaron  ,  et  filiun  \ 
et  duces  cos  in  montem  Hor,quiquum  Qudaucris  patrem  veste  sua  ,  in- 
dues  ex  cis  Eleazarum  filium  eius  manu  tua.  Ita  Moyses  fecit,  vt  D 
nus  imperauit  ,  patrem  spoliauit ,  filium  vestiuit  .  Aaron  in  monte  Hoc 
moritur  coram  omni  populo  anno  quadragesimo  egrcssionis  popu  1  '■ 
pto  mense  quinto  prima  di  is  ,  quum  esset  annorum  cxxm.  et 

ibi  scpc!itur,et  xxx.  diebus  a  populo  plangitur  1  et  pro  eo  Eleazarus  sa- 
ccrtlos   ponitur  .   Soror    eius  Maiia   in  Cadcs   cadit  mortua  ,  et  ibi    iaC< 
populo  sepulta  . 


37*  APPENDIXXX. 

8.  IESV  ,  filius  Nun  ,  qui  a  parentibus  Auses  (corrige  ;  Osee  )  pnmo 
appellatus  est ,  e  tribu  Ephrain  ,  famulus  Domini  ,  et  minister  Movsis,  na- 
tus  in  Aegypto  ,  confortatus  in  Domino  ,et  post  mortem  magistri  factus 
est  princeps  praecipuus  popuW  .  Mittit  exploratores  in  vrbem  Iericho  :  lo- 
quitur  cum  Domino  ,  et  audiuit  a  Domino  ,Exaltabo  te  hodie  coram  po- 
pulo  meo  .  Pergit  sicco  pede  Huenta  lordanis  cum  populo  Dei  ,  in  campo 
Galgalis  subuertit  vrbes,  tyrannos  ,  et  reges  gentium  .  Imperat  soli ,  et  Iu- 
nae  ; steterunt  in  caelo,  et  terra  leges  naturae.  Praeponit  vrbes  simul,et 
vicos  ,  disponit  in  sortes  diuisas  .  Praedicabat  setnper  populo  Domini 
legem ,  iudicauit  Israel  in  pacis  sempor  sede .  Vixit  longaeuus  plenus  die- 
rum  c.  simiW  ,  et  x.  annorum  .  Sepukus  in  Thamnathsare  ,  possessionis 
suae  parte  ,  in  monte  Ephraim  . 

9.  SAMVEL,qui  interpretatur ,  positns  a  Deo  ,  filius  Elcana , filii  Hie- 
roboam  ,  filii  Heliu,  ortus  in  monte  Ephraim  ,  natus  in  Ramatha  ,  princeps, 
et  propheta  ,  Nazaraeus- ab  infantia,  famulus  Dei,  et  minister  sacerdotis 
Heli ,  cuius  mater  sterilis  ,  quae  vocatur  Anna  ,  orauit  Dominum  in  tem- 
p!o ,  et  facta  est  fecunda .  Quae  cantauit  canticum  ,  Fxultauit  cor  meunt 
in  Domino  .  Samuel  fidclis  vixit  .  Saulem  ,  et  Dauid  super  seJes  regni 
posuit  ,  postulauit  pluuiam  ,  et  pluit  e  caelo  ,  orabat  semper  ad  Domi- 
num  pro  populo  suo,  multis  diebus  populun  rexit  .  Grandaeuus ,  et  se- 
nex  ad  patres  perrexit  .  Quem  populus  Israel  planxit  ,  et  in  domo  sua 
Ramatha  terrae  eum  condidit  . 

10.  DAVID  filius  Iesse,  filii  Obeth  ,  filii  Buzi  ,  ortus  e  tribu  luda , 
natus  in  Ephrata  ,  pracclarus  forma  ,  rex  ,  et  propheta  ,  reges  superauit  , 
psalmos  cantauit,  bestias  prostrauit,  Goliam  interfecit  ,  Dominum  semper 
timuit ,  robuste  regnauit ,  Christi  natiuitatem  ,  et  baptismum  praenuncia- 
uit .  Passionem  ,  et  resurrectionem  eius  demonstrauit  .  A  icensionem  ,  et  eius 
aducntum  in  fine  mundum  iuJicare  prophetauit  ,  electus  Dei,quem  Deus 
am.uit,  humilis ,  et  mitis  oues  patris  pauit,xL.  annos  in  Israe!  regnauit, 
vii.  annos  ia  Ebron  ,  in  Ierusalem  xxx.  111.  annos.  Vixit  longaeuus  .  Dor- 
miuit  cum   patribus  in  ciuitate  DauiJ  ,  et  in  Bethlehem  e^t  sepultus . 

11.  ELIAS  Thesbites ,  qui  interpretatur  Dominus ,  Dei  propheta  ma- 
gnus  ,  adhuc  viuus  ,  Domini  seruus  ,  praedicator  futurus,  cum  antichristo 
in  fine  mundi  pugnaturus  ,  xl.  dies  ieiunauit .  Ionam  mortuum  suscitauit  , 
vi.  menses  ,  et  tres  annos  pluuiam  prohibuit,  ignem  e  cuelo  super  quos 
voluit  ,  et  aquam  venire  fecit  .  Qui  bouem  ,  et  Japides  ,  et  aquam  consuTn- 
psit  .  Centum  et  duos  viros  vorax  flamma  interfecit  .  Idem  Eli;,s  coruis  mi- 
nistrantibus  in  spelunca  vixit :  oleum  ,  et  farinam  viJuae  benedixit .  Sacerdo- 
tes  Baal  omnes  interfecit .  In  curru  igneo  vsque  ad  caelum  ascendit  :  e  terra 
Arabon  ,  et   tribu  Aaron  ortus  fuit  . 

12.  ELISEVS  ,  qui  interpretatur  Domini  mei  salus  ,  propheta  altis- 
simi,  discipulus  Eliae,  et  magister  Iezi  ,  gratiam  magistri  suscepit :  fluenta 
Iordanis  diuisit ,  et  sicco  pede  per  fluuium  perrexit :  aquas  amaras  in  a- 
quae  naturam  connertit  :  ollam  vt  fel  feruentem  dulconuit.  Securem  e 
fluminis  profundo  vocauit  .    Naaman   principem  Syriae  ,  lepra  percussum , 

pur- 


LIBER  DE  ORTV,ET  OBITV  PATRVM.  377 

purgauit :  discipulum  cupidum  leprae  plaga  perrussit  :  olei  paululum  v{- 
duae  benedixit  .  Oleum  per  vasa  pauca  benedictum  non  pauca  repleuit, 
viJua  creditori  debitum  reddit ,  et  de  oleo  filios  liberos  reddit  ,  et  reliquo 
ipsa  cum  filiis  vixit.  Eliseus  viuens  mortuum  suscitauit  ;  Eliseus  mor- 
tuus  mortuum  viuificauit .  Eliseus  ex  Abdelam  a  terra  Rubj.i  ortus  fuit , 
quem  quum  mater  eius  peperit  ,  vitula  aurea  cum  magno  boatu  in  Galga- 
Jis  clamauit ,  i:a  vt  populus  in  Ierusalem  boatum  audiret  .  Tunc  dixit 
sacerjos  praesens  audiens  miraculum  ,  Hodie ,  inquit,  nascitur  propheta  fa- 
ftrcrum  ,  qui  ciuitatis  simulacra  distribuit  {destruit')  idoloru/>i  .  Eliseus- 
in  Samaria  mortuus  ,  et  ibi  sepultus  . 

ij.  ISAIAS  filius  Amos  ,  salus  Domini  interpretatur  ,  in  Ierusalem 
propheta  egregius,  et  martyr  iustus  ,  nobilis  genere  ,  nobilior  sermone  .  Sub 
quatuor  regibus  Ozia  ,  Ioathan  ,  Achaz  ,  Ezechia  prophetauit  .  Dominum 
sedentem  solio  excelso  contemplauit  .  Seraphin  xn.  alas  claro  ,  et  celebri 
carmine  Dominum  collaudantes  auJiuit  ,  Sanctui  ,  Sartctm  ,  Sanctus  ,  Do- 
minus  Deus  Sabaoth  ,  ex  quibus  vnus  ad  illum  volauit,et  labia  eius  igne 
caelesti  purgauit.  Gentibtis  in  tenebris  mortis  sedentibus  salutem ,  et  lu- 
cem  annunciauit  .  Faruulum  natum  de  Virgine  Deum  ,  et  hominem  ,  et 
principem,  patremque  futuri  seculi  praenunciauit  ,  virgam  e  radice  Iesse 
egredientem ,  septiformi  spiritu  fiorentem  ,  et  fructificantem  prophetauit  , 
subuersionem  ,  et  vastationem  Babylonis  praedixit  .  Nudus ,  et  discalceatus 
tribus  annis ,  iubente  Domino  ,  ambulauit :  lapidem  summum  ,  et  angularem 
in  Sion  ponendum  praeJixit  .  Saluatorem,  et  regnatorem ,  et  iustissimum 
iudicem  in  Ierusalem  regnantem  annunciauit ,  crucem  ,  ct  passionem  ,  se- 
pulcrum  ,  et  rcsurrectionem  Domini  declarauit  ,  iudicium  venturum  ,  et 
mortuos  resurrecturos  prophetauit  .  In  Ierusalem  praedicattit  sub  Manasse 
rege,serra  sectus  in  duas  partes  occubuit,  sepultus  est  sub  quercu  Ragel 
iuxta  transitum  aquarum ,  quas  olim  Ezechias  rex  obstruxerat  puluere  . 

14.  IEREMIAS  ,  qui  interpretatur  excelsus  Domini ,  propheta  ,  et  sa- 
cerdos,  quem  Dominus  in  vtero  matris  suae  sanctificauit  :  puer  admoJum, 
et  Beniamin  prophetauit  imperio  Domini  virgam  vigilantem  ,  et  ollam 
succensam  a  facie  aquilonis  vidit  .  Ruinam  su.se  ciuitatis  quadru;->lici  al- 
phabeto  planxit ,  qui  Jumbarc  iussu  Domini  portauit  ,  qui  j.agunculam  te- 
steam  in  conspectu  Domini  fregit  ,  quem  Fadassur  sacerdos  in  neruum 
misit ,  cui  Dominus  duos  cJathos  ficis  plenos  ostcnJit  .  Calicem  plenttm 
irae  Dei  geptibus  ,  et  regibus  miscuit  ,  catenam  in  collo  portauit  ,  in  atrio 
carceris  clausus  fuit ,  inde  liberatus  ad  patriam  pergere  voluit  .  Ttinc  ite- 
rum  illum  custos  ciuitatis  tenui:  ,  et  principibus  eum  tra  liJit  ,  princi 
vero  irati  fiageilatum  iterum  in  carcerem  miserunt  .  Rcx  vero  ad  illum 
misit  ,  et  de  carcere  traxit  .  Frincipes  iterum  tenucrunt,  et  volentescum 
occidere  ,  in  Iacum  profundissimum  ,  et  siccum  funibus  miserunt .  DonainuS 
autem  per  manus  Abdemelech  aethiopis  leremiam  e  lacu  ,  et  mortc  libc- 
rauit  ,  et  in  vestibulo  carceris  vsque  in  diem  ,  qua  ciuitas  capta  est  ,  pcrman- 
«lt.  Njbuchodonosor  rex  Babylonis  leremiam  a  carcerc,  ct  a  catenis  li- 
bcr^uit  .  leremias  cr^o  ortus  a  vico  Anathoisiles  ,  qtii  vicultis  tribtts  ab 
Tom.Vll.  Ubb 


3  73  APPENDIX      XX. 

Ierosolvmis  distans  milibus,  captiuus  in  Acgyptum  ductus  a  populb  apud 
Taphnas  lapidibus  obrutus  obiit  .  Iacet  vero  in  eodem  loco  sepultus  ,quem 
Pharao  rex  habitauerat  ,  quia  per  postulationem  suam  defugatis  ab  eodem 
Joco  serpentibus,  aegyptios  fecit  esse  securos  a  tactu  aspidum :  quem  et- 
iam   magna  cum    reiigione   iidem   aegyptii  venerantur . 

15.  EZECHIEL,  filius  Buzi ,  qui  interpretatur  fortitudo  Eei ,  prophe- 
ta ,  et  sacerdos  Altissinii  ,  cum  Ioachim  rege  captiuus  ductus  in  Babylo- 
nem  tricesimo  suae  aetatis  anno  ,  et  captiuitatis  quinto  prophetare,  et 
loqui  ad  capfiuos  exorsus  est  .  Ctii  caeli  aperti  sunt  ,  et  Dei  visiones  ob- 
scuras ,  et  mirabiles  vidit .  Ad  quem  factum  est  verbum  Domini,  super 
qucm  facta  est  manus  Domini  in  visione  magna,et  mirabili  ,  in  vento, 
et  nube  fulgenti  ,  in  igne  ,  et  splendore  splendenti  ,  in  electro  clarescen- 
ti,  inter  quos  conspexit  quatuor  anirnalia  cum  pcnnis,  et  pedibus ,  et  ma- 
niruis  ,  homo,  et  leo  ,  vitulus  ,  et  aquila  .  Quatuor  conspicit  rotas  itixta 
ahimalia  ex  omni  parte  oculis  plena,etcum  animalibus  simul  discurren- 
iibus  audiuit  sonum  alarum  ipsarum  ,  vt  sonum  castrorum  ,  et  aquartim 
nuiltarum,  portabant  capitibtts  quasi  firmamentum,  et  super  firmameuto 
quasi  thronum  positum  ,  et  in  throno  aspicit  quasi  vultum  hominis ,  vt 
electrum  fulgens  in  medio  ignis  ,  haec  omnia  videns  cecidit  in  faciem  , 
et  audiuit  vocem  ad  eum  loquentem ,  et  super  pedes  suos  illum  erigen- 
tem  ,  osten -lit  ei  librum  ,  quem  manu  tcnebat  ,  et  expandit  volumen  ,  et 
ad  eum  dicebat  :  dferi  os  tttum  3  &  comede  hunc  librum  ;et  ips..-  huncsta- 
tim  comedit  ,  et  vt  mel  gustauit ,  et  viscera  replcuit  ,  et  plebi  praejica- 
uit ,  visiones  ali.s  multiformes  vidit  •  in  quibus  vrbibus,  regibus,  gentibus, 
insulis,  populis  plagas  venturas  verbo  Domini  praedicauit ,  campum  ple- 
num  ossibus  siccis ,  super  quae  neruos  ,  et  viscera  venire  vidit  ,  et  ipso 
prophetantc  in  ossa  omnia  spiritus  vitae  intrauit  ,  ciuitatem  spiritualem  , 
et  mirabilem  vergentem  ad  austrum  ,  cum  portis  ,  plateis  ,  et  multis  aedi- 
ficiis  vidit  ,  quae   carnaliter  aliquatenus  stare    non  potuit. 

16.  EZECHIEL  fortitudo  Dei  interpretatur  ,  terra  Sarira  ortus  ,  et  in 
Chaldaeam  ,  vt  praediximus  ,  captiuus  ductus  ,  ibique  populus  Israel  eum 
occidi  praecepit ,  quoniam  ab  eodem  propheta  arguebantur ,  nc  idolis  ser- 
uirent  .  Hunc  ergo  sepeliuit  populus  in  auri  (  lege  Maur im  ) agro  sepul- 
cro  Arphaxat  . 

17.  DANIEL  ,  filius  Abda',  iudicium  Dei  interpretantur ,  ex  tribu  Iuda 
ortus,in  Betheron  superiore  natus  ,  puer  admodum  captiuus  in  Babylo- 
nem  ductus,  propheta  praecipuus  ,  cum  qno  Dominus  fuit  .  Principem 
namque  super  principem  sibi  posuic  .  Somnia  namque  regis  Nabuchodo- 
nosor ,  iri  grandi  imagine  ,  et  in  magna  arbore  reuelauit  .  Visiones  ma- 
qnas,et  mirabiles  ipse  conspexit ,  quatuor  ventos  caeli  magnos  in  mari 
pugnantes ,  et  quatuor  bestiis  terribiles  de  mari  surgentes  aspicit  ,  thro- 
nos  positos  ,  et  Vetustum  dierum  in  throno  igneo  sedentem  conspexit  : 
cui  milia  militim  angelorum  ministrabant ,  et  decies  centena  milia  assi- 
stebant  ,  iudicium  positum  ,  et  Iibros  apertos  vidit.Filium  hominis  venien- 
tera,  ac  Vetustum  dierum  aspicit ,  arietem  grandem  cornibus  quatuor  par- 


LIBER  DE  ORTV,ET  OBITV  PATRVM.  379 

tem  ventilantem  ,  et  hircum  caprarum  terribilem  ,  et  magaum  cam  arietc 
pu»nantem  ,  et  arietem  praestantem  prospexit,  facicm  suam  aJ  dominum 
Deum  suum  posuit  .  In  ieiuniis,  sacco ,  et  cinere  Dominum  adorauit,  mi- 
rabili  confcssiorte  ,  et  pura  obsecratione  pro  se,et  populo  suo  Dominum 
obsecrauit  .  Tres  hebdomadas  populum  planxit  ,  panem  desiderii  ,  ec  car- 
nem  ,  et  vinum  in  ieiunio  non  comedit  .  Gabriel  archangelus  in  his 
omnibus  Danielem  confortauit ,  omnes  visiones ,  quas  viJit,et  clemonstra- 
uit ,  Christum  nasciturum  ,  et  regnaturum  ,  passurum  ,  et  resurrccturum 
ei  annunciauit.  Regna  mtmJi  inter  se  pugnatura  praedixit ,  antichristum 
venturum  cum  sanctis  proeliaturum  arfirmauit  .  Iste  Daniel  Balthasar  regi 
tres  terribilcs  sermones  in  pariete  scriptos  demonstrauit  .  Susannam  cx 
falso  crimine  liberauit  .  Senes  prauos  morti  damnauit .  Bcl  ,  iJoIum  Ba- 
bylonis  ,  destruxit ,  draconem  terribilem-  pice  ,  et  pilis  interfecit  ,  sacerJo- 
tes  Bel  lxx.  interire  fecit  .  Cui  Habacuc  per  angelum  ex  ludaea  in  Chal- 
daeam  in  momento  raptus  prandium  portauic ,  quem  Dominiij  duabus  vi- 
cibus  ex  lacu   leonum    liberauit  .    ln  Babylone  Dcum  omnipotentem  prae- 

as  requieuit ,  solusque  omnium  hebraeorum  . .  .  sepultus  est  regione  . 
i3.  OSHH  ,  filius  Bceri  ,  Saluator  interprefatur,  propheta  Doiuini  sub 
quinque  regibus  \erbum  Domini  praedicauit.  Crcbro  nominat  Ephraim  , 
Samariam  ,  loscph,  lezrahel  ,  Israel  ,  et  vxorem  fornicariam,  et  fornicatio- 
nis  filias  ,  et  adukcram  cubiculo  clausam  mariti  mtilto  tcmporc  seJere  vi- 
duam,ct  sub  vestc  lugubri  viri  aJ  se  reditum  prr.estolari .  Populo  verbum 
Dei  praedicat  ,  et  sceJera  eorum  dure  ,  et  terribiliter  increpat,  et  ftigere  , 
et  venirc  ad  Dominum  omnes  confortat ,  quia  sanat  ,  percmit ,  et  curat , 
ct  mortific.it  ,  et  viuificat  ,  et  misericordiam  magts  ,  quam  sacrificium  di- 
ligit,et  scientiam  Dei ,  plusquam  holocausta  ,  quaerit ,  et  Christum  filitim 
Dci  ab  Aegypto  vocaturum  prohctauit .  Hic  ergo  Osee  propheta  ex  tribu 
lssachar  orttis,  in  Belemoth  natns,  ibique  placu?a  morte  dormiuft  septiltus  . 
iy.  lO£L,filius  Phatuhel ,  inclplente  Domino  interpretatur  .  Descri- 
bit  terram  xii.  tribuum  eruca ,  brucho  ,  Iocusta  ,  rubigine  vastan  Iam  ,  ec 
consumendam  .  A  facie  Domini  tcrram  tremere ,  ct  caelos  mouere  affir- 
mat ,  solem  ,  ct  lunam  ,  et  stcllas  suum  splendorem  abscondere  d  signat  . 
Magnum  diem  Domini,et  valde  terribilem  aduenire  praedixit .  Dominum 
Dcum  benignum  ,  et  misericordem ,  patientcm  ,  et  pium,  et  praestabilem 
sup.-r  malitias  hominum  affirmat .  PopuJum  ad  ecclesiam  sacrificare ,  ieiu- 
niu  n  Conuoc.it  .  Scncs,  iuuenes,  paruulos,  laetantes  sponsos,  spons.iS  ,  su- 
cedotes  tninistros  Domini  Dominum  praedicare  ,  populo  parcere  ,  et  p 
donare  praedicat :  abundantiam  frumenti ,  vini ,  et  olci ,  st  pacein  Domiai 
donare  sibi  seruientibus  promisit.  Spiritum  suum  sanctum  sip.r  s.ruos, 
et  ancillas  suas  Domiiuim  effundere  praedixit ,  seniores  somnia  somniare, 
ct  iuuencs  visiones  videre  iu  Domino  prophetauit  .  loel  vero  propheta 
cx  tribu  Ruben  ortus  ,  in  agro  Betheron  natus,ct  ibidem  obiit,ct  pausat 
sepultus  . 

20.     AMOS   thcsbitcs  p  ,  vel  ./"  th  ,   aut  po\  intcr-    . 

itur ,  propbeta  ,  et  pastor,et  rasticas,  et  rubarum  mora  distringen^, 

Bbb  2 


38o  APPENDIXXX. 

paucis  verbis  explicari  non  potest  .  Quis  enim  digne  exprimet ,  tria,  et 
im.  scelera  Damasci,  Gaze,  Turi  ,  IJumeae  filios  Ammon  ,  et  Moab  ,  et 
in  septimo  ,  octauoque  gradu  luda  ,  et  lsrael  f  hic  loquitur  ad  vaccas  pin- 
gues  ,  quae  sunt  in  monte  Samanae,  ruituram  domum  maiorem  ,  mino- 
remque  testatur .  Ipse  cernit  fictorem  Iocustae  ,  et  stantem  Dominum 
super  murum  litum  ,  vel  adamantinum  ,  et  onychinum  pomerium  ,  et  trahen- 
tem  supplicia  pcccatoribus,  et  famem  in  terra  ,  non  famem  panis,neque 
sitim  aquae  ,  sed  audiendi  verbum  Dei .  Ipse  est  Amos,  quem  Amasias 
rex  saepe  caeciderat  :  Ozias  vero  ,  filius  eius  ,  transfixum  per  tempora 
eius  palam  eundem  propheta  Iaetali  vulneie  affecit  .  Hic  ergo  vates  post 
bi.luum  postquam  in  suam  aduectus  est  patriam  ,  spirauit  ,  ibique  sepul- 
tus  est  . 

21.  ABDIAS  prophcta  seruus  Domiai   interpretatur ,  pertonans  contra 

Elum    fratris   quoque  Iacob    semper  aemulum   astra   perculit su- 

perbiam  ,  ct  elationem  superborum  increpat ,  sapientes,  et  prudentes  mun- 
di  ,  et  tyrannos  ,  et  fortes  eius  a  Domino  perituros,  et  percussos  praedi- 
cat  .  De  monte  Sion  salutem  ,  et  Saluatorem  venturum  ,  et  Dominum  in 
sempiternum  regnaturum  piophetat.  Hic  ergo  in  agro  Bethacaran  natus, 
et  de  terra  Sichem  est  ortus  ,  et  Eliae  prophetae  discipulus  ,  et  tertius 
quinquagenarius  cum  i.  militibus  ab  Ochozia  ad  Eliam  rnissus,  cui  et 
petenti  pepercit  EliaS  ,  ne  eum  ignis  sicut  duos  ante  se  quinquagenarios 
missos  consumeret.  Hic  ergo  Abdias,  Ochoziae  relicto  ministerio ,  prophe- 
tanit  .   Mortuus   est  ,  et  septiltus  cum   patribus  suis . 

22.  IONAS  propheta  ,  filius  Amathi  ,  qui  interpretatur  columba,vel 
doiens  ,  filius  viduae  Saraptanae  ,  quem  ElLs  mortuum  suscitauit  .  Quem 
Dominus  misit  praedicare  in  Niniuem  .  Ipse  vero  nauim  quaerit  ,  et  fu- 
git  in  loppem  .  Deus  vero  ventum  magnum  in  mari  snscitat ,  mare  er- 
go  m.gno  motu  Ructuat  .  Nautae  autem  vento  mari  laborant  .  ionam  so- 
porantem  dormientem  suscitant  .  Vasa  sua  mittunt  in  mare  ,  Deurn  suum 
adorant,  mittunt  sortes  ,  cuius  culpa  esset  hoc  periculum  .  Sors  emissa 
mox  ceci  Jit  super  lonam  hebraeum  .  Tunc  dixerunt  ,  vnde  venis  ?  quid 
fecisti  i  a  qua  gente  genitus  cs  i  tunc  respondit :  ego  sum  seruus  Dei  cae- 
li,et  genere  hebraeus  .  Magno  metu  contrementcs,  non  potentes  tacere  , 
dixerunt ,  quid  debemus  de  te  homo  facere  i  dixit  illis  Dei  seruus  ,  quid 
debuissent  agere .  Tollite  me  ex  hac  naui  ,  et  mittite  in  mare  .  Uli  iilum 
tunc  miserunt  in  mare  ,  vt  iusserat  .  Piscem  grandem  Deus  misit  ,'vt  pro- 
pbetam  glutiret  ,  piscis  ipsum  glutiuit ,  vt  Deus  imperauit ,  tribus  diebus  , 
ac  noctibus  piscis  eum  portauit ,  et  de  ventre  piscis  ad  Dominum  cL.ua- 
uit  ,  quem  Dominus  audiuit  ,  simul  et  tiberauit .  Piscis  eum  euomuit  in 
terram  ,  quam  ipse  noluit,  in  ciuitatem  Niniuem  ipse  perrexit  ,  regi  ,  et 
populo  pocnitentiam  praedicauit  .  Et  vt  rex,etpopuli  audierunt  ,  a  mini- 
mo  vsque  ad  maximum  in  Deum  crediderunt ,  et  in  sacco  ,  et  cinere  non 
tantum  bomines  5  sed  et  iumenta  poenituerunt  ,  tribus  diebus  ,  et  tribus  no- 
ctibus  clamantes  ad  Dominum  ieiunauerunt  ,  et  liberauit  eos  Deus  ex 
ph.ga  j  qu*m  timuerunt .  lonas  vero  pulcherrime  suo  naufragio  passionem 


LIBER  DE  ORTV,ET  0I5ITV  PATRVM.  381 

Domini  praefigurauit ;  mundum  ad  poenitcntiam  reuocat  ,  et  sub  nomine 
Niniue  salutem  gentibus  nunciat  .  Euntibus  itaque  Tiberiadcm  non  gran- 
dis  est  vicu'us  ,  vbi   et  sepulcrum    eiusdem  prophetae  lonae  ostenJitur  . 

»}.  MICH  AEAS  proph  ;ta  ,  ^uis  ists  i  vel  humilitat  interpretatur ,  e  tribu 
Ephrain  ortus  ,  in  Morasthin  natus,  hereJem  sonat,  ad  quem  factum  est  ver- 
bum  Domini  in  diebus  loathan  ,  Achaz  ,  Ezechiae  regum  luda  ,  super  Sa- 
mariam  ,  et  lerusalem  .  Omnes  populos  ad  audiendum  Dominum  prouo- 
cat  ,  ruinam  ludae,  et  lerusalem  plangit,  iudices  iniustos,  et  potentesim- 
pios,et  p  eudoprophetas  increpat  ,  duos  Iatrones  templi  ,  et  lerusalem  an- 
nunci.it  ,  montem  excelsum  super  omnes  montes  ,  et  collcs  pracparatum 
annunciat  •  Omnes  populos,et  gentes  multas  ad  eunJem  montem  ascen- 
dere  designat ,  legem  Dei,et  Sion  ,  et  Verbum  Domini,  et  lerusalem  exi- 
re  designat ,  iudicium  rectum  inter  populos,et  populos  designat  ,  gladios 
in  vomeres  ,  et  liastas  in  ligones  prae  magnitudine  pacis  fabricatos  con- 
firmat  .  Ducem  natum  ex  ciuitate  Dauid  cxiturum  ,  et  in  Isr.iel  regnatu- 
rum  prophetat  ,  maxillam  iudicis  Israel  percussam  praesignat  .  Quid  sit 
bonum  homini  ,  indicat  ,  et  quid  Deus  ab  eo  quaerit  ,  annunciat  .  Vtique 
iudicium  rectum  facere ,  et  cum  Deo  suo  solicite  ambulare  ,  et  miseri- 
cordiam  diligere,  persecutionem  futuram  non  pigrauit  praedicere,  pro- 
pri..e  vxori  neminem  credere  ,  filios  patres,  et  filias  matrcs  persequi , 
nurum  aduersus  socrum  contendere ,  et  ini nicos  homini  domesticos  fieri  , 
magnitudin  m  ,  et  longani.nitatem  ,  misericordiam  ,  ct  pietatem  Domini  , 
vt  potuit ,  prophetauit,  peccata  poeuitentium  in  profundti.n  obliuionis  Do- 
minum  proiicere  affirmauit  .  Hic  itaque  propheta  ,  quoniam  peccantem 
•Achaz  saepius  arguebat ,  sub  loran  filio  eius  ex  praccipitio  valde  porrecto 
iactus  occubuit  .  Sepultus  est  autem  in  texra  sua  iuxta  Polyandreum  ,  qui 
est  prope  Naim  . 

24.  HABACVC  propheta  atnplexans  interpretatur,  de  tribu  Simeon  or- 
tus  ,  in  agro  Bethsachar  natus  .  Dominum  a  longe  venturum  ,  et  nasci- 
turum  prophetauit.  Incrdulum  castiguuit  ,  iustum  in  fide  sua  viuere  affir- 
mauit ,  cupidos  ,  auaros,  homicidas,  ebriosos  ,  idolorum  cultores  terribili- 
ter  increpat.  1  lem  ipse  Habacuc  luctator  fortis  ,  et  rigidus  stat  super  mu- 
nitioncm  ,  \t  Christum  in  cruce  a  longe  contempletur  ,  et  dicat :  Operuit 
caelos  gloria  eius  ,  et  iaude  eius  plena  cst  terra  .  Splendor  eius  ,  \  t  lux, 
crit ,  cornua  in  manibus  eius  ,  ibi  abscoodita  est  fortituJo  eius  .  Hic  au- 
tcm  propheta  ante  biennium  reuersionis  filiorum  israel  a  captiuitate  ia 
agro  Sabarith  vita  discessit  . 

25.  SOWHONIAS  propheta,qui  interprctatur  abscondens  eam  ,  filius 
Chusi  ,  filii  Godoliae  ,  fi.ii  A.n.niae ,  filii  Ezechiae,  de  tribu  Simeon  ,  qui 
prophetauit  in  diebus  iosiae  ,  filii  Amon  regis  luda.  Ipse  est  speculator, 
et  cognitor  arcanorum  Domini  .  Ipse  audit  clamorem  a  porta  pisciu  n  , 
ct  viulatum  a  Secunda ,  et  contritionem  a  collibus .  ln.lie.it  quoquc  vlu- 
1. .iiiin  habitatoribus  Silae  ,  quia  conticuit  omnis  populns  Chanaan  ,  disper- 
ierunt  vniuersi,  qui  inuoluti  erant  argento .  Ipse  est,  qui  diem  Domini 
ourabiiiter ,  et  terribilitex  renturum  prophetauit  ,  dicens;  lnxta  cst  dict 


5S*  A  P  P  E  N  D  I  X      XX. 

Domini  magnus  yittxta ,  et  velox  nimis .  Vox  dlei  Domini  amara  ,  tribu- 
itur  ibi  fortis  ,  ciies  irae  ,  dies  illa  ,  dies  tribitlationis ,  ef  angustiae ,  </*« 
calamitatis  ,  cr  misertae,  dies  tenebrarum  >et  caliginis  ,  <#w  nebnlae  ,  <?r  /«r- 
binis^dies  tubae  ,  et  clangoris  super  ciuitates  munitas ,  f£  *#/>!?>•  angulos 
excusos  ,  e/  tribulabo  homines  ,  e£  ambulabunt ,  i>/  caeci  ,.quia  Dooiino  pec- 
cauerunt .  Idem  vero  Sophonias  in  agello  Sabare  (  al.  Sarabath)  obiit ,  et 
terrae  humatus  iacet  . 

26.  AGGAEVS  propheta ,  qui  interpretatur  solemnitas :  prophetauit  au- 
tem  in  anno  secundoDarii  regis  reditum  populi  ex  captiuitate  Babylonis, 
et  restaurationem  templi  sub  Zorobabel  sacerdote  magno  .  Promisit  itaque 
in  verbo  Dei,  omnia  bona  Deum  donare  populo  suo  .  Confortauit  princi- 
pem  ,  populum ,  et  sacerdotem  magnum  in  magno  Dei  adiutorio  restau- 
rare  ,  et  aedificare  templum  Dei,dicens:  Havc  dicit  Dominus  exercituum } 
ponite  corda  vestra  super  vias  vestras  ,  asceudite  in  montem  portare  lignum  , 
et  aedijicate  domum  ,  et  acceptabilis  mihi  erit ,  et  glurificabor ,  dicit  Domi- 
nus .  lpsj  prophctauit ,  caeli ,  et  terrae  sterilitatem  ,  et  arborum  fieri  pro 
peccatis  hominum  .  Ipse  prophetauit  abundantiam  frumenti  ,  et  vini ,  et 
olei  ,  et  abundantiam  pacis ,  et  sanitatis  populo  ,  et  seruis  Dei,  ct  seruien- 
tibus  sibi  .  Ipse  prophetauit ,  Deum  patrem,et  Spiritum  eius  sanctum  in 
populo  suo  semper  esse  .  Et  ne  timeat  ,  dicens  :  Confortare  ,  omnis  popu- 
lus  terrae ,  dicit  Lominus  exercituurn  ,  et  facite  ,  quoniam  ego  vobiscum 
sum ,  dicit  Domi-ius ,  et  Spiritus  meus  erit  in  medio  vestri ,  nolite  timere . 
Ipse  prophctauit ,  Deum  semetipsum  mouere  caelum,et  terram  ,  et  mare, 
et  aridatn ,  et  gentes,ct  solia  regnorum  ,  et  vnigenitum  patris  venturum 
dicens  :  Adhuc  vnum  modicum  est ,  et  ego  commouebo  caelum  ,  et  terram , 
et  mare ,  et  aridam  ,  et  mouebo  omnes  gentes ,  et  solia  reg.norum3et  veniet 
desideratus  cunctis  gentibus .  Hic  vero  Aggaeus  ex  Babylone  admodum  iu- 
uenis  Ierusalem  aduenit .  Ibique  exhalauit ,  et  iuxta  sacerdotum  sepulcra 
humo  conditus   iacct . 

27.  ZACHARIAS  propheta,  qui  interpretatur  memor  Domini ,  filius  Ba- 
rachiae  ,  vno,  eodemque  anno,  sub  vno ,  eodemque  rege  Dario  prophetaue- 
runt  .  Zacharias  vero  in  sua  prophetia  multiplex  ,  et  mysticus  .  Versiones 
enim  varias  ,  et  obscuras  videns ,  prophetauit  mystice,  quia  in  eo  angelus 
Domini  loquebatur  .  Ipsc  cnim  vidit  nocte  ascendentem  super  equum  ru- 
fum  stantem  inter  myrteta  ,  quae  erant  in  profundo,et  post  eum  eqr.i 
rnfi  varii,et  albi .  Ipse  •audiuit  angelum  interrogantcm  de  tempore  mi- 
sericordiae  super  lerusalem  .  Ipse  audiuit  Dominum  angelo  loquentem 
verba  bona,  verba  consolatoria  de  Ierusalem  ,  et  Sion,  de  ciuitatibus  Iu.Ia  . 
Ipse  vidit  quatuor  cornua  ventiiantia  Iudam  ,  et  Israel,  et  lerusalem  .  Ipsa 
yidit  virum  ,  funiculum  in  manu  tenentem  ,  et  Ierusalem  in  longitudinem  , 
et  Iatitudinem  mensurantem  ,  et  dicentem  :  Absque  muro  habitabitur  lerttsa- 
lem  .  Dominus  enirn  eritmurus  eius igueus'.  Ipse  vidit  lapidem  scriptum 
vii.  oculos  habentem  ,  et  candelabrum  aureum  ,  septem  lucernas  susti- 
nentem  ,  et  infusorias  ,  iucernis  pendentes  vn.  ,  et  duas  oliuas  iuxta  can- 
delabrum  stantes,  vnam  a   dextris,  et  vnam  a  sinistris  .  Ipsc  vidit  volur 


■> 


LIBER  DE  ORTV,ET  OBITV  PATRVM  .  3  83 

men  volans   IongituJine  xx.  cubitorum  ,  et    latitudine    Jecem  cubitorum  • 
]p«e  vijit    talentum   plumbi  ,  quoJ  portabatur  ,  et   mulierem   seJentem    'n 
r.iedio  amphorae  ,  quae  impietas  est  ,  cui  massa   plumbea  in  os   missaest. 
ViJit    et    Juas  mulieres   alas  habentes ,  quasi   alas    milui  ,   quae  Leuabant 
amphoram  inter  caelum  ,  et  terram  .   Vidit  et   ini.  quadrigas  egreJientes 
dc  meJio   Juorum   montium  aureorum  .   In  quadriga  prima   equi   rufi  ,  in 
quaJriga  secunda  equi  nigri  ,  in   quadriga  tertia   equi  albi  ,  iti    quadriga 
quarta  equi  varii  lortes,  et  alia  multa  obscura  ,    et  mystica  viJit  .  Pro- 
phetauit   autem   reditum  populi,et   restaurationem  Ierusalem  ,  et  templi, 
prophetauit  regem   pauperem,  et  humilem  venturum   dicens  :  Exttlta  satis  , 
Jilia  Sion,  itibila  ,flia  lerusalem  ,  ecce  rex   tuus  veniet  tibi  iustus,  et  sal- 
uator  ,  pauper  ascendens  super  pullum ,  filium  asi/tae  ;  prophetauit  eundem 
regem   traditum  ,  et    venditum   pro   argento ,  dicens  de  persona    sua  :   /Ip- 
penderunt  mercedem   meam  triginta    argenteos  ,  et  reliqua  .  Passionem  eius- 
demque  (  sic  )  regis  ,  id  est  ,  Saluatoris  nostri  per  omnia  ,  sicut  factum  est, 
mirabiliter   prophetauit  .  Ait  namque  ;  Percutiam   pastorem  ,  et   dispergen- 
"ues  gregis ,  Et  iterum  .  §>uid  sunt  ptagae  istae  in  med/e  manuum  tua- 
rum  i  1 lagatus  s     .    .'     domo  eorum,  qui    diligebant  me  .  Et  iterum  ;  Aspi- 
ciunt  ad  me  ,  quem  affixerunt  .   De   morte  eius  sic  pfaedicauit  ;   Et  plan- 
gent  eum  plancttt  quasi  super  i/nigenitum  ,  et  dolebunt  super  eum  ,  n>t  do- 
leri  solet  super  •vnigenitum .   Baptismum   futurum  praeJixit ,  dicens;  In  die 
illa   erit  fovs  patens  domus  Dauid ,  et  habita_ntii)us   Ierusalem  in    abhttio- 
ne  peccatoris ,  et  menstruatae  . 

A  morte  itaque   eiusdem  Zachariae  prophetae  testem  fiJelem  ,  qui  nec 
Fallit,nec  fallitur ,  habeo ,  id  est ,  lesum  Saluatorem  nostrum  in  euangelio 
secundum  Matthaeum  ,  iudaeos  increJulos  increpantem  ,  et  sic   diccntem  ; 
Veniat  sttper  vos  omnis  sanguis  iustus ,  qui  effusus  est  super  tt  rram  ,  a  sa;i- 
guine  iusti  /Ibel  vsque  ad  sanguinem  Zachariae  ,flii  Barachiae\  quem  oc- 
cidistis  tnter  templum ,  et  altare  .  Zachariasergo  ex  regione  chaldaeorum  val- 
desenex  in  terram  suam  reuersus,et,  sicut  dixi.nus,  occisus,  iuxta  Aggaeum 
in  lerusalem  humatus  iacet  . 

28.     MALACHIAS  propheta  /Ingelus  T)omini  interpretatur .  Mystica, 
et  Dei  mysteria  admonet ,  honorem  adhibendum  parentibus,  et  dominis 
dicens  ;  bilius  honoret  patrem ,  et  serttus    Dominum   suum  .  InterYogat    ex 
persona   Dei  patris  omnes  viuentes  ,  diccns  :  Si  evgo  Fater  ego  sum  s 
est  honor  metts ,  et  si   Dominus  ego    sum  ,  l)bi  est  timor    mcus   '.   Increpat 
autem  sacerdotes   indignos  ,  e:  culpabiles ,  indigne  ,  et  culpabiliter  n 
strantes  Dco  .  Laudat  vero  sacerJotem  dignum ,  et  um  vocatillum, 

diccns  :  /  abia  sacerdotum  cnstodiant  tcientiam  ,  et  legen, 
ei.us  y  quia  angelus  Domini  etcercituum  est  .  Maledictum  autem  voc.it  eum  , 
qui   munera  maculosa  Deo  suo  de  rebus  suis  offert ,  dicens :  M  sho- 

mo  dolosus ,  qtti  habet  in  grege  stto  ...... 

dcbile  domino  .  Vnum  patrem   omnium  esse  ,  ct  vnum   Deum    adoran  lum 

demonstrauit .  Ait  namque;  Numquid  non   Deus  vnus  o 

rt   ergo  despicit  vnusquisque  fratrem  suum  i  AJuentiuu  loaonis  praecuxso* 


|«4  APPENDIX     H. 

ris  Domini  praedixit  dicendo  ;  Ecce  mitto  angelum  meum  ante  faclem 
tuam  ,  et  reliqua  .  Aduentum  Eliae  prophttae  ,  et  praedicatoris  ante  iu- 
dicium  praedicare  prophetauit,  dicens  :  Ecce  ego  vobis  tnittam  Eliam  pro- 
phetam  ,  antequam  veniat  dies  Domini  magntts ,  et  terribilis  ,  et  conuertet 
corda  patrum  in  filios  yet  corda  filiorum  ad  patres  eorttm  .  Aperte  autem 
Malachias  in  fine  omnium  prophetarum  de  abiectione  Israel  ,  et  vocatio- 
ne  gentium  prophetauit,  dicens  ;  Non  est  mihi  voluntas  in  vobis  ,  dicis 
Dominus  exercituum ,  et  munus  non  suscipiam  de  manu  vestra  .  Ab  orttt 
solis  vsque  ad  occasum  magnum  est  nomen  meum  in  gentibus  ,  et  in  omtii 
loco  sacrificatur ,  et  offertur  nomini  mso  oblatio  munda  .  Post  reuersion.em 
vero  populi  Israel  a  Babylone  in  Supha  natus  est  Malachias ,  ibique  ad- 
modum  iuuenis  moritur  ,  habetque  tumulum  Gabaonitis  ,  suoque  sepulcro 
conditus  iacet . 

29.  ACHIAS  Silonites  ex  ciuitate  Eliae  Salomoni  regi  praedixit , 
quod  per  mulieres  a  mandatis  Domini  declinaret  .  Mortuus  est  ergo  Ozias^ 
et  sepultus  est  iuxta  quercum  in  Silo  . 

30.  ABDO  in  Samaria  natus  est  ,  qui  Roboam  illicite  immolantem 
admonuit .  Hunc  ad  propria  reuertentem  leo  in  via  strangulauit  .  Sepul- 
tus  est  in  Bethel  in  sepulcro  prophetae  ,  qui  eum  fefellerat  . 

31.  AZARIAS  auxilium  Domitii  interpretatur  .  In  terra  oritur  Saba- 
tha  ;  mortuusque  est,atque  sepultus  est  in  agello   suo  . 

32.  ZACHARIAS  memor  Domini  interpretatur ;  filius  Ioiadae  sacer- 
dotis,  quum  xxx.  annos  vixisset,  congregatus  in  atrio  domus  Domini  po- 
pulus  iuxta  regis  loas  imperium,  missis  in  eum  lapidibus  ,  prophetam  san- 
ctum  extinxit .  Hunc  subleuatum  inde  continuo  sacerdotes  sepelierunt  eum 
iuxta  patrem   suum  . 

II.  TOBIAS  propheta  sanctus,Dei  summi  senius,ex  tribu  ,  et  ciuita- 
te  Nephthali  ortus  ,  in  diebus  Salmanasar  regis  assyriorum  in  ciuitatem  Ni- 
niucm  captiuus  ductus  inter  suos  captiuos  iuuenis  aetate  ,  sed  senex  ,  et 
sapiens  consilio,  et  mente  .  Omnia  bona  ,  quae  habuit  ,  cum  charitate  con- 
captiuis  condonauit  .  Puerulus  tunc  aetate  ,  perfectus  tamen  in  Dei  timo- 
rc  ,  idola  vana  fugiebat ,  legem  Dei  semper  tenebat  .  Proselytis,  et  adue- 
ois  misericorditer  ministrabat  .  Dignas  Deo  decimas  donabat ,  vxorem 
nomine  Annam  de  tribu  sua  accepit ,  quae  filium  genuit  ,  cui  pater  no- 
men  suum  imposuit ,  et  cum  de  Dei  Iege,et  Dei  timore  docuit .  A  cibis 
gentilium  se  semper  abstinuit  .  Animam  suam  incontaminatam  custodi- 
uit,  in  corde  suo  semper  Domini  sui  memorfuit  .Cui  Dominus  in  conspectu 
Salmanasar  regis  gratiam  dedit ,  faciebat  ,  quod  volebat ,  pergebat ,  vbi  desi- 
derabat .  Pauperes  generis  sui  de  muneribus  regis  ditauit  .  Gabelo  paupe- 
ri  de  sua  gente  decem  talenta  argenti  sub  chirographo  donauit ,  esurientes 
alebat  ,  nudos  vestiebat ,  mortuos  sepeliebat ,  quem  rex  Sennacherib  ,  Dei 
inimicus  ,  occidere  voluit .  Sed  illum  cum  vxore,et  filio  Dominus  custo- 
diuit.  Postea  vero  conuiuas  suos  relinquebat ,  et  iugulatos  mortuos  gene- 
ris  sui  abscondebat ,  et  in  noctibus  eos  sepeliebat  .  In  his  omnibus  Dco 
placuit,et  proximis  suis  displicuit ,  quia  haec  omnia    propter   Deum  fc- 

cit  . 


LIBER  DE  ORTV,ET  OBITV  PATRVM.  38> 

rft.  Inde  rero  illum  probauit  ,  substantias,  et  diuitias  abstuJit  .  Mendici- 
tate  ,  et  paupertate  percussi: .  Opprobria,  et  illusionesa  parentibus,  et  vxo- 
re,et  cognatis  sustinuit .  Sicut  et  lob  ,a  regibus  ,  et  a  falsis  amicis  con- 
lumelias  sustulit  .  Sed  in  his  omnibus  Tobias  vir  sanctus  in  Dei  timore 
immobilis  permansit  ,  Deum  semper  benedixit ,  cti  n  gemitu,et  lacrymis 
clcmentiam  Dii  postulauit  ,  qunn  Dominus  exaudiuit,  ct  deomnibus  tribu- 
lationibus  suis  liberauit  .  Angelum  suum  sanctum  namque  Raphaelem 
de  caelo  transmisit ,  qui  eum  in  omnibus  consiliis  suis  confortauit  ;  quern 
hominein  aestimauit ,  cum  filio  suo  in  viam  pergere  rogauit  .  Ita  Raphael 
angelus  fuit  ,  vt  pater  sanctus  illum  postulauit  .  In  viam  cum  filio  per- 
rexit,et  sanum  eum  vsque  in  Rages  ciuitatem  medorum  adJuxit  .  Cur» 
«juo  quasi  cum  conscruo  ,  et  fratre  fabulauit ,  quem  a  morsu  piscis  eri- 
puit,et  Saram  filiam  Raguel  vxorem  habere  fecit ,  a  qua  Raphael  daemo- 
nium  nomine  Asmodeon  compescuit  ,  et  in  superioris  Aegypti  deserto 
alligauit,et  gaudium  magnum  parentibus  puellao  fecit ,  et  pecuniam  san- 
eti  patris  a  Gabelo  suscepit  ,  sanum  ,  et  incolumem  cum  magna  substan- 
tia,cum  vxore  ,  et  multa  fainiJia  Tobiam  ad  patrem  reduxit  .  Sancto  seni 
lumen  oculoruin  rcstituit  ;  et  filium  suum  ,  et  familiam  gaudens  vidit. 
Tunc  ostendit  eis  angelus  omnia  mysteria  itineris  sui  ,  et  Sarae  oratfo- 
■um  ,  et  sanitatis  :  et  dixit  eis  angelus  Ruphael  ,  quia  angelus  Dei  esset , 
et  a  Deo  esset  missus .  Tunc  timuerunt,  et  in  terram  postrati  ceciJerunt , 
et  dixit  eis  angelus;  Aolite  timere  :  pax  lohiscum  ,  Deum  benedicite  ,  illunt 
laudate  ,  et  narrate  omttia  mirabiiia  cius  .  Etquum  haec  dixissct,ab  aspe- 
ctu  eorum  ablatus  est ;  et  per  tres  horas  in  terram  se  prostrauerunt  ,  efc 
Deum  benedixerunt  ,  et  exurgentes  ,  omnia  mirabflia  eius  narraueiunt  . 
Tunc  senex  os  suum  aperuit  ,  et  Deum  benedixit,et  restaurationem  Ie- 
rusalem  ,  et  templi  prophetauit  ,  ct  subuersioncm  magnae  ciuitatis  Niniue 
praeJixit .  Diucs  valde ,  et  praeckrus  multis  annis  vixit  cum  bcnedictio- 
nibus  .  Quinquaginta  et  sex  annorum  erat ,  quando  amisit  Iumcn  oculo- 
rum  .  1111.  annis  caecus,et  pauper  fuit  .  Sexagenarius  lumen  oculorum, 
et  diuitias  Juplicat.iS  recepit ,  et  postea  quam  illuminatus  est  ,  vixit  annis  xt. 
duobus  ,  et  vijit  filios  nepotum  suorum  .  Complecis  itaque  annis  cxii. 
cum  Dei  timore  perrexit  in  pace  ,  sepukus  honorifice  in  Niniue  ciuitate, 
aimtil  ct  Anna  sua  vxore  . 

54.  IOANNES  BAPTlSTA,qui  interpretatur  gratia  Dei  ,  filius  Zacha- 
riae  sacertlotis ,  ex  tribu  Leui  ,  in  Israel  ortus  ,  angelo  annunciante  con- 
eeptus  ,  ab  angelo  nominatus,  antequam  esset  generatus  ,  in  sencctute  parcn- 
tum  nattis,  praecursor  Saluatoris  miro  moJo  factus  nascenJo,  pracjican- 
do  ,  baptizando  ,  moriendo  ,  a J  infcros  descenJendo  ;  sex  etenim  mcnsibus 
antc  Saluatorem  natus  ,  et  ante  passioncm  Domini  capite  plexus  ,  et  ad 
inferos  descendit  praenuncius  primus  Christi  ,  scruus  Domini  ,  propheta 
altissimi ,  vox  Verbi  ,  amicus  sponsi,  testis  Domini  ,  praeco  iuJicis  ,  lucer- 
na  luminis,  miles  regis,  terminus  prophetarum  ,  baptismatis  initium  .  Cu- 
ius  pater  nouem  menses  mutus  tacuit  ,  quia  angelo  prophet;mti  non  crc- 
didit  ,  qui  pr;;enunciatus  patris  vocem  abstulit  ,  gcnitus  oflicium  linguae 
lom.VH.  C  C  C 


3^6  A  P  P  E  N  D  I  X     XX. 

resoluit  ,  qui  necdum  editus  Christum  prophetauit ,  ex  vtero  salutauit ; 
inter  natos  mulierum  non  surrexit  maior,quem  Dominus  laudauit ,  et  il- 
lum  angelum  nominauit  ,  et  prophetam  ,  et  plusquam  prophetam  iJInm  ap- 
pellauit  ,  quia  de  quo  prophetauit  ,  digito  demonstrauit .  Spiritu  ,  ct  virtute 
Eliae  plenus  fuit,  qui  quum  natus  apparuit,  gaudiirm  magnum  multis  prae- 
buit  .  ln  columba  agnouit  ,  in  desertb  monstrauit,  Saluatorem  baptizauit, 
poenitentiam  praedic  uit,  cuius  vestis  camelorum  lanugo,  eremus  eius  habita- 
tio,victus  eius  mel  siluestre,simul  et  Iocustae  .  Hic  dum  Herodem  prohiberet, 
ne  fraternum  connubium  violaret ,  carceralibus  tenebris  mancipari  praecepit, 
Cuius  caput  Herodis  regis  filia  ludens  praemium  postulauit  .  At  ille  de- 
sectum  male  poscenti  filiae  ebrius  inter  pocula  dedit  .  vin.  kalend.  oct. 
conceptus  vm.  k.  iunii  natus  .  im.  kal.  sept.  passus  ,  in  Sebastia  oppi- 
do  Palaestinae  sepultus,  quae  olim  Samaria  vocabatur ,  quam  Herodes  rex 
ludae  Antipatris  filius  ob  honorem  Caesaris  Augusti  graeco  sermone  Au- 
gustam  vocauit  .  Caput  vero  loannis  Baptistae  in  Emiza  in  dolio  vitreo 
reconditum  est  in  honorem  ,  praestante   Domino  nostro  . 

35.  IOSEPH  ,  qui  interpretatur  augmentum ,  filius  lacobi  ,  filii  Mathan 
ex  tribu  luda  ,  et  de  fiunilia  Dauid  ortus,  in  ciuitate  sua  Nazareth  natus, 
faber  arte  ,  frater  Cleophae  ,  vir  Mariae  adiutorio  ,  non  carne  ,  Cleophas 
vero  patcr  apostoli  Siinonis  Chananaei  ,  Ioseph  autem  pater  lacobi  ,  fra- 
tris  Domini,  qualiter  dicitur  Iacobus  Alphaei,  Maria  Cleophae,  idest ,  vxor 
Cleophae,  soror  cst  m;tris,et  virginis  Mariae  ;  sed  de  eodem  viro  Ma- 
riae  Ioseph  in  gencalogiis  euangeliorum  ,  hoc  est  ,  secundum  Matthaeum, 
et  Lucam  quaestiuncula  satis  obscura  oritur  ;  quia  secundum  Matthaeum 
filius  Iacobi  dicitur  ,  hoc  modo  :  Mathan  gertuit  lacob  ,  lacob genult  Ioseph  ; 
secundum  vero  Lucam  filius  Heli  nominatur  his  verbis  :  Ioseph  ,  qui  fuit 
Heli  3qui  fuit  Melchi  .  Sed  in  his  verbis  bene  Scripturas  intelligentibus 
rihil  contrarium  est ,  quia  Matthaeus  eum  secundum  carnem  lacobi  filium 
affirmat ,  Lucas  vero  secundum  legis  mandatum  illum  Heli  filium  annun- 
ciat  .  lacob  enim ,  et  Heli  fratres  vterini  cx  vna  matre  nomine  Estha 
nati,et  ncn  ex  vno  patre  geniti .  Pater  enim  Iacobi  Mathan,quem  pe- 
perit  ei  Estha  ,  Pater  vero  Heli  Melchi.  Defuncto  autem  Mathan  ,  relicto 
v  no  filio  Iacobi  nomine  ,  suscepit  Melchi  eandem  Estham  matrem  laco- 
bi,quae  peperit  ei  filium  nomine  Heli  .  Sine  liberis  frater  suus  Iacob 
suscepit  vxorem  eius,  et  suscitauit  fratri  defuncto  filium  secundum  legis 
mandatum  nomine  Ioseph  ,  secundum  vcro  naturam  suum  proprium  fi- 
lium  ,  id  est  ,  ipsum  loseph,  qui  vir  Mariae  dicitur  ,  et  quasi  pater  Chri- 
sti   annunciatur. 

36.  MARIA,quae  interpretatur  Domina ,  vel  illuminatrix  ,  aut  Stella 
maris ,siue  stella  ,  stirpe  c!ara,Dauid  regis  filia  ,  Iesse  virga  ,  rosa  sine 
«pina  ,  oliua  alma  ,  columna  aurea  ,  solis  aurora  ,  feminarum  regina  ,  Salua- 
toris  sponsa  ,  Dei  viui  filia  ,  principis  ancilla  alti ,  hortus  conclusus  ,  fons 
signatus  ,  Trinitatis  thalamus  ,  mater  Domini  omnipotentis,  mater  solis  , 
et  floris  ,  mater  agni ,  et  leonis,  naater  vitae  ,  et  vitis  ,  mater  lucis  ,  et 
pacis,mater  Tiae,et  veritatis ,  mater  serui3et  regis,  matcr  Dei  ,  et   ho- 


LIBER  DE  ORTV,ET  OBITV  PATRVM.  387 

minis  ,  mater  pastoris  ,  et  panis,  templum  Dei,  sacrarium  Spiritus  sancti . 
Virgo  sancta ,  virgo  foeta  ,  virgo  ante  partum  ,  virgo  in  partu  ,  virgo  post 
partum,  filium  ,  quem  genuit ,  creatorem  credidit,et  patrem  habuit ;  et  Do- 
minum  adorauit  ,  salutationem  ab  angelo  suscepit  ,  et  mysterium  conce- 
ptionis  agnoscit,  partus  qualitatem  inquirit ,  et  contra  legem  naturae  ob- 
sequii  fidem  non  renuit  .  Facta  est  mater  viri  sine  copulatione  mariti , 
mater  infantem  lactauit ,  ct  virgo  incorrupta  permansit .  Hanc  quidam  vi- 
tam  finiri  (  sic  )  martyrio  asserunt  .  Sic  enim  Simeor;  sanctus  Christum 
propriis  brachiis  suis  portans  prophctauit ,  dicens  ,  Et  tuam  ipsius  animath 
fertransiet  gladius .  Non  tamen  exgladio  carnali ,  sed  ex  gladio  spirituali 
prophetatum  est ,  hoc  est  verbum  Dei ,  quod  validius  ,  et  acutius  omni 
gladio  acutissimo  ,  penetrans  vsque  ad  diuisionem  animae,  et  spiritus  :  quia 
ncc  literae  ,  nec  historia  docet ,  ex  hac  vita  Mariam  migrasse  martyrii  cor- 
poralis  passione  .  Iloc  tamen  certum  est  ,  quia  ncmo  obitum  eius  scit  , 
aut  quomodo  ex  hac  lucc  migrauit ,  dam  tamen  in  Ierusalem  eius  sepul- 
crum  certe  positum  sit  .  Natiuitas  itaque  sanctae  Mariae  Matris  Domi- 
ni  vi.  id.  sept.  Assumptio  vero  eiusdem  xvin.  kal.  septemb.  celebratur  . 
37.  1ESVS  CHRISTVS  ,  quod  interpretatur  Saluator , Vnctus  ,  Iesus 
namque  hebraicum  nomen  est  ,  quod  graece  Soter  dicitur  ,  latine  vero  Sal- 
uator  appellatur  .  Christus  autem  graecum  est  ,  quod  hebraice  Mesias  vo- 
catur  ,  latine  vero  Vnctus  dicitur  .  Hic  est  filius  Daui d  ,  fiJii  Abraham , 
vt  sancta  scriptura  in  sanctis  sermonibus  sancti  euangelistae,  et  aposto- 
li  Matthaei  scribentis ,  et  dicentis  in  principio  euangelii  sui :  Uber  gene- 
rationis  lesu  Christi  filii  Dauid,filii  Abraham  ,  Abraham  autem  genuit 
Isaac  ,  ct  reiiqua  ,  quae  sequuntur  vsque  ad  illum  locum  ,  vbi  dicitur , 
jguum  natus  esset  lesus  in  Bethleem  luda  in  diebus  Herodis  re»is  lu- 
daeae  .  Haec  omnia  affirmant ,  quo  ordine  ex  caelo  per  archangelum  Ga- 
brielem  Virgini  est  annunciatus  ,  et  quomodo  in  Virginis  vtero  conceptus  , 
et  in  quo  loco  ,  et  in  quo  tempore  ,  et  sub  quo  rege  ,  et  in  qua  plebe 
est  natus,  et  quomodo  ab  angclo  est  nominatus  ,  ante  breuiter  dictum 
est .  Magnitudinem  ,  et  altitudinem  eius,  et  profunditatcm  ,  latitudinem  , 
ct  obscuritatem  huius  mystcrii  nullus  naturaliter  viuens  non  dico  enar- 
rare  ,  vel  scrutari ,  sed  nec  aestimare  potest  ,  nisi  ille  solus .  Sed  hoc  my- 
stcrium  ,  vt  voluit  ,  et  constituit ,  et  consccrauit  ,  sieut  pi,r  Isaiam  Spiritus 
sanctus  affirmat ,  dicens  :  Generationem  eius  quh  enarrabit?et  per  Paulum 
apostolum  idem  Spiritus  sanctus  clamat  ,  ct  ait  :  O  aititudo  diuitiarum 
Upientiae,  ,  et  scievtiae  Dei ,  quam  inscrutabilia  sunt  iudicia  eiui  3  et  intte- 
ttigabiles  viae  ei.is  i  guis  enim  cognouit  sensum  Domini ,  attt  quis  c 
liarius  eius  juit  :  Et  itcrum  ait  :  F x  ipso  ,  et  per  ipsuni  ,  et  in  ipso  sunt 
omnia  .  Quis  enim  angelorum  ,  aut  mortalium  hominum  /crnm  Deum,ct 
Dei  vnigenitum  ,  qui  incomprchcnsibilis  est,ct  inacstimabilcm  ante  sccula 
sine  matre  genitum  ,  et  vcrum  homincm  ,  carnc  ,  anima  ,  natura  cx 
Virgine  matre  sine  pcccato  ,  sinc  patre  tcrreno  in  finc  seculorum  concc- 
ptum,et  natum  valeat  scrutari  ,  aut  cogitarc  ,  aut  nunciare  ?  aut  quomo« 
do  eum  humana  fragilitas  potest   ( comprehendere i )   Ipse   est  cniiu  Dcus 

C  c  c    2 


3S8 


A  P  P  E  N  D  I  X      XX. 


a  semetipse,  et  in  semetipso,  Deus  excelsus,  Deus  in  Deo  ,  Deus  cum 
Deo  ,  Deus  in  homine,et  homo  in  Deo .  Verus  homo  natura,  et  huma- 
«itate  ,  verus  Deus  potentia,  et  maiestate  .  Praecepit  Dominus  Iesus  Chri- 
stus  ecclesiae  suae  facere,quae  ipse  fecit ,  credere  ,  quod  docuit  ,  spera- 
re  ,  quod  promisit .  Qui  dignatus  est  ad  nos  humiliter  venire  ,  et  inter 
nos  xxxiii.  annos,etvi.  menses  carnaliter  ,  et  clementer  habitare  .  Cuius 
«onceptio,  et  passio  in  aequinoctio  vernali  ,  et  cuius  natiuitas  in  solstitio 
hiemali  ,  kalend.  ian.  eius  Circumcisio  ,  et  eius  baptismus  in  ianuario  ,  die 
»i.  kalend.  april.  eius  Rcsurrectio  ,  m.  nonas  maj.  eius  in  caelum  Ascea- 
sio  ,  vbi   regnat  cum    Patre  ,  et  Spiritu   sancto  in  secula  . 

38.  Omnes  APOSTOLI  discipuli ,  non  omnes  disCipuIi  apostoli ;  apo- 
stoli  enim   gracce  ,  r/issi  latine  dicuntur  .  Discipuli ,  qui  discunt  plene. 

39.  SIMON  FETKVS  tribus  nominibus  appellatur  .  Primo  a  parenti- 
bus  Ccphas  ,  deinde  Simon  ,  tertio  Petrus  ..  His  autem  duobus  nominibm 
nominauit  illum  Deus  .  Simon  ,  qui  interprctatur  obediens .  Petrus  agno~ 
icetis  .  Prior  piscator  piscium  ,  postea  piscator  factus  est  hominum ,  quem 
Christus  vt  piscem  in  retc  electionis  tenuit ,  quando,  vt  post  se  veniret, 
illum  vocauit .  Ipse  est  agnitor  Christi  ,  clauicularius  regni ,  ecclesiae  fun. 
dumentum  ,  princeps  apostolorum  ,  filius  loanna  ,  frater  Andreae  ,  ortue 
vico  Bethsaida  prouincia  Galilaeae  ,  quae  est  iuxta  stagnum  Genesareth  . 
Tertius  in  ordine  secundum  Ioannem,  primus  secundnm  Matthaeum  ,  con- 
tessor  primus  filii  Dei  ,  discipulus  amator  Domini,et  negator.  Confiten- 
do  laudatus  ,  praesumendo  elatus,  negando  lapsus  ,  lacrymando  purificatus, 
confusione  probatus  ,  passione  coronatus  .  Cui  nomen  ex  opere  datur  , 
titulus  ex  merito  potestatis  imponitur  .  Virtutibus,  et  signis  seculo  cla- 
ruit  ,  pedum  gressu  feruidum  mare  calcauit  .  Praeteriens  vmbra  morbidos 
janauit ,  potestate  viuos  morti  tradidit ,  mortuos  virtute  in  vitam  susci- 
tauit  .  Claudis  clemcntia  gressus  redintegrauit  .  Paralyticis  flaccida  mem- 
bra  in  proprium  statum  reparauit  .  Simonem  Magum  ,  et  maleficum  ,  cae- 
lum  conscendentem ,  ad  terram  elisit,sub  Claudio  Caesare  Antiochenam 
funJauit  Ecclesiam  .  Sub  Nerone  vero  re.vit  Romam  :  praedicauit  Pontum, 
Galatiam  ,  Bithyniam,  Cappadociam,  ceterasque  confines  prouincias  .  Iudaeis 
dumtaxat  praeJicans  circuisse  deprehenditur ,  qui  ad  rltimum  propter  Si- 
monem  Magum  ,  licet  Dci  occulto  nutu  ,  Romam  peruenit  ,  ibique  praedi- 
eans  euangelium  xxv.  annorum  eiusdem  vrbis  tenuit  pontificwtum  .  Sexto 
autem  ,  et  xxx.  anno  post  passionem  Domini  sub  Nerone  Caesare  ,  vt  vo- 
Juit ,  cruci  suspensus  est .  Cuius  natalitium  m.  kal.  iul.  celebratur  ,  scpultus 
in  Vaticano  ab  vrbe  Roma  ad  Orientem  (  forte  ,  occidentem  )  tertio  miliario  . 

40.  PAVLVS  apostolus,  qui  et  primum  nominatus  est  Saulus,  Pau- 
lus  ,  quod  interpretatur  mirabilis  ,  vel  pius  .  Saulus  auteni  interpretatur 
impius  .  Saulus  itaque,id  est,  impius  christianos  persequens.  Paulus  au- 
tem  ,  id  est ,  pius  populis  Christum  praedicare  (sic).  Fraedicans  pastor,  prae- 
clarus  praedicator  ,  egregius  doctor  gentium  ,  aduocatus  iudaeorum  .  A 
Christo  electus,  de  caelo  vocatus  ,  feliciter  increpatus  ,  in  terram  prostra- 
tus,  oculatus  cecidit  9  caecatus  surrexh ,  pcrsecutor  saeuus 9  chariute  plenus, 


LIBER  DE  ORTV,ET  OBITV  PATRVM.  $%9 

vss  eleftionis  ,  ex  Iupo  ouis  .  Vocationc  nouissimus  ,'praeJicatione  primus, 
in  lege  Gamalielis  discipulus,  in  cuangelio  Christi  seruus  .  In  Iudaea  ge- 
nitus,  de  tribu  Beniamin  ortus  ,  plus  omnibus  laborans  ,  multo  latius  de 
«eteris  praedicans ,  ab  lerusalem  vsque  ad  Illyricum  in  circuitu  euange- 
Jium  Dei  docens,cuius  miracula  refulgent  clara  .  Raptus  ia  tertium  cae- 
lum  conscendit  .  Pythonis  spiritum  imperando  damnauit  .  Adolesccnten» 
mortuum  suscitauit.  Caecitate  magum  perculit  :  claudo  proprium  incessum 
reformauit .  Dir.:e  serpentis  morsum  non  sensit  ,  sed  igni  arsuram  dedit . 
Patrem  Publii  a  febribus  orando  sanauit  ,  passiones  incredibiles  pro  Chri- 
sto  sustinuit.  A  iud;.eis  ,  et  gentibus  plagas  pertulit  ,  miseriam,  et  Iabo- 
rem  ,  sitim,  et  famem,  frigus,  et  nuditatem  ,  tcr  virgis  caesus ,  semel  Ia- 
pidatus,tres  vices  naufr;;g;tus,  die  ,  ac  nocte  in  profundo  maris  dimer» 
sus  ,  mille  periculis,  et  plagispcrcussus  ,  in  carcerjs  trusus  ,  catenis  ligatus  , 
a  iudaeis  gentibus  traditus  .  In  sporta  per  mtirum  euasit  dimissus  .  Poe- 
nis  arctatus  ferarum  rabiem  patitur,  in  carcere  vinctus  terrae  motu  fa- 
eto  absoluitur.  Bic  secundo  post  passionem  Domini  anno  ab  Anania  ia 
Damasco  baptizatur  ,  et  post  haec  omnia  Romac  biennio  in  custodia  fuit  : 
per  octo  x.  deinccps  annis  nationes  occiduas  perfecte  edocendo  expletis, 
et  sub  Nerone  eodem  die ,  quo  Petrus  crucifixus  .  Idem  in  via  Ostiensi 
truncatus  ,  ibique  cum  honore  sepultus  . 

41.  ANDREAS  apostolus  Domini  ,  frater  Simcnis  Petri ,  in  natiuitat» 
Petro  primus,in  ordine  pomificatus  tertfus  .  Gente  galilacus,  d^  Bethsai- 
da  ciuitate  ortus ,  qui  fuit  piscator  prius ,  postea  factus  est  Christi  disci- 
pulus.  Cum  rete,et  naui  pisces  de  mare  trahebat ,  ipse,  vt  piscis,  ret« 
retentus  magno  piscctori  adhaerebat  .  Relinquens  rete  simul ,  et  nauem  ,  se- 
eutus  est  felix  mundi  re  Jomptorem  .  Secutus  ct  Saluatorem  Dominum  , 
et  factus  est  piscator  ,  et  praedicator  hoTiinum,secutus  est  Christum  vi- 
que  ad  crucis  exaltationem  3  cuius  vcstigia  ipse  viriliter  tenuit  vsque  ai 
crucis  passionem  .  AnJrcas  enim  virilh  ,  vel  decorus  interpretatur  :  vere 
virilis  ,  et  viriliter  fecit  ,  quia  Christum  crucifixum  barbaris  populis  prae- 
dicauit  ,  et  crucem  cius  mirabiliter  lauJauit,  et  mirabiliter  credidit,  et 
rogauit.  Hic  itaque  enangelizauit  iuxta  mare  Caspium  ,  Scythiam  ,  M~ce- 
doniam,ct  Achaiam,in  quibus  populos  multos  Christo  acquisiuit  .  Ar- 
dorc  summae  charitatis  in  Christum,et  in  Christi  cruccm  repletus  fuit, 
iustitia  ,  et  sanctitate  ,  ct  pietate  fere  omnes  praeceliit  .  Paratam  nam- 
quc  sibi  crucem  vt  vidit  ,  innenarrrabili  ,  et  inaestimabili  gaudio,  et  ex- 
nltatione  rcpletus  ait  3  O  bona  crux  ,0  praeclara  3  0  pretiosa  3  0  crux  san- 
cta  ,  0  sa/igui/.e  Christi  ,  veltlt  margaritis  ,  ornata  ,  0  tamdiu  quaesita  3  et 
desiderata  ,  suscipe  me  3  rogo  3et  redde  me  magistro  meo  (.hristo  .  Crucein 
moriis  ministram  non  timuit  ,  sed  nimio  amore  cam  adamauit  ,  et  am- 
plexit.  Magistrum  namque  incompre.isibili  charitate  conspcxit  ,  iJco  pa- 
tibulum  non  timuit  ,  ctsi  scnsit  .  Tunc  alacer  crucem  ascendit  ,  quia  vs- 
que  ad  monem  magistro  obediuit  .  Beatus  bi  luo  patibulo  pcndens,et 
Tultu  angclL-o  cLre  resplenJens,  populis  praeJion  lo  no.i  cessauit  :  popu- 
jhiE  a«cc  uiirabiliicr  et  vidit,  ct  audiuit  3  a  cruce  eum  solucre  cum  ma^n» 


s9o  A  P  P  E  N  D  I  X     XX. 

conatu  voluit  ,  sed  nullus  hominum  natus  ipsum  attingere  potuit  ,  quia 
Dominus  militem  suum  secum  ducere  voluit :  tunc  populos ,  et  in  Chri- 
sto  fratres  salutauit,  et  cum  magistro,et  angelis  in  requiem  regni  Iaetus 
perrexit  .  Haec  gesta  sunt  sub  Aegea  proconsule  in  ciuitate  Patras  prid.  k. 
decembris  s  cuius  corpusculum  beata  MaximilJa  inde  cura  honore  addu- 
xit  ,  et  aromatibus  sanctum  corpus  condidit  (  sic  )  ,  cuius  reliquiae  ,  id 
est  ,  brachium  eius,  vicesimo  Constantini  imperatoris  anno  ad  Romam 
translatae  sunt  ,  et  in  ecclesia  sancti  Petri  apostoli  fratris  eius  honorifice 
collocatae  sunt. 

42.  lACOBVS ,  qui  interpretatur  supplantator ,  filius  Zebedaei  ,  frater 
Ioannfs  apostoli  ,  arte  prius  piscator  ,  postea  factus  est  Christi  secutor  , 
relinquens  rete  ,  et  nauem  ,  secutus  est  Saluatorem  ,  relicto  patre  Zebedaeo  . 
Obediuit  omnipotenti  Deo  .  Relinquens  mare  ,  et  pisces ,  factus  est  in 
mari,  id  est ,  in  mundo  piscator  caelestis  .  Hispanis  ,  et  occidentalibus 
locis  praedicator  ,  et  sub  Herode  gladio  caesus  occubuic  ,  sepultusque  est 
in  Achaia  marmarica  vm.   kal.  augusti  . 

43.  IOANNES  apostolus  ,  et  euangelista  ,  qui  interpretatur  gratia 
De/,filius  Zebedaei  ,  frater  lacobi .  Sanctae  Mariae  filius  in  adoptione  ,  et 
Christi  fratcr  in  virginitate  .  A  Domino  electus  in  tantum  ,  et  dilectus, 
vt  in  coena  recumberet  super  pectus  Domini  .  Ipse  Ioannes  ad  crucem 
Christi  stetit ,  cui  tunc  soli  Saluator  pendens  matrem  suam  Mariam  com- 
mendauit  .  Iste  enim  Ioannes  in  Cana  Galilaeae  vxorem  ducere  voluit, 
quando  Dominus  lesus  aquam  in  vinum  fecit .  Sed  Dominus  Iesus  ad  virgini- 
tatis  exemplum  illum  traxit  ,  vt  virgo  virginem  adiuuaret  ,  et  mater  fiJium 
proprium  haberet  .  Dum  enim  susccpit  mater  magistri  discipulum  ,  etiam  ipse 
pro  Christo  alter  quodammodo  relictus  est  filius  .  Ioannes  Domini  discipu- 
lus  ,  loannes  Asiae  arcbiepiscopus  ,  Ioannes  charitate  Dei  plenus  ,  Ioannes  in 
mysteriis  euangelii  olei  fiuuius,  Ioannes  aquila  visus  in  visioneEzechielisqua- 
tuor  animalibus  .Euangelium  Christi  praedicans  in  Asia  ,  a  Domitiano  Caesa- 
re  ligatus  est  catena  ,  ibi  Apocalypsim  ,  id  est ,  reuelationem  conspicit ,  vbi 
Dei  u.ysteria  et  dixit,ct  scripsit .  Interfecto  autem  Domitiano  a  senatu  , 
solutus  est  loannes  ab  exilio,  felix  recessit  in  Ephesum  .  Ibi  rogatus  ab 
Asiae  episcopis  ,  scripsit  euangelium,  in  quo  alios  sermone  praecellit, 
sicut  alios  omore  praecedit ,  cuius  quidem  inter  alias  virtutes  magnitudo 
signorum  fuit  .  Martyr  veraciter  voluntate  extitit  .  Missus  namque  in  fer- 
uentis  olei  dolium  ,  illaesus  inde  euasit .  Veneni  poculum  potauit,  et  ei 
nihil  nocuit  .  Duos  viros  de  veneno  mortuos  suscitauit ,  siluestres  fron- 
dium  virgas  in  aurum  mutauit  ,litoreaque  saxa  in  gemmas  formauit,  et 
gemmarum  fragmina  in  propriam  naturam  reformauit  .  Viduam  quoque 
praecepto  populi  suscitauit ,  et  rediuiuum  cuiusdam  iuuenis  corpus  in  vi- 
tae  statum  reparauit ,  et  quod  dictu  magis  est ,  Christi  generationem  se- 
culo  monstrauit .  Hic  autem  post  passionem  Saluatoris  anno  sexagesimo 
octauo  sub  Traiano  principe  longaeuo  vetustatis  fessus  senio  ,  quum  sibi 
diem  transmigrationis  suae  seutiret  imminerc  ,  iussisse  fertur  sibi  sepul- 
crum   effodi  ,  et  valedicens  fratribus,  orauit  :  facta   oratione  ,  videns  tu- 


LIBER  DE  ORTV,ET  OBITV  PATRVM.  391 

mulum  intrauit  .  Vnde  acciJit ,  vt  quiJam  asserant  viuere,  nec  mortuum  eum 
ia  sepulcro  ,  seJ  dormientem  iacere  contendant  ,  maxime  pro  eo  quod  il- 
lic  tcrra  sensim  ab  imo  scaturiut  ,  ct  ad  superficiem  sepulcri  conscen- 
dat  ;  et  quasi  flatum  quiescentis  deorsum  ad  superiora  ebulliat .  SeJ  hanc 
contentionem  ,  et  aestim;.tionem  ex  christianis  corJibus  vir  Spiritu  san- 
cto  plenus  Leo  Papa  ,et  Apostolicus  indubitanter  abstraxit,  quia  Ioannes 
apostolus  in  suo  sepulcro  nec  viuus  iacet ,  nec  mortuus  :  disputans  enim 
de  eodem  Ioanne,et  de  resurrectione  sanctorum  ,  sic  ait  :  Verum  etiam 
fortasse  plurimi  ex  eisJem  BB.martyribus  cum  Domino  resurrectionem  corpO' 
raliter  vel  cottsequenter  (sic  )  fuerint  consecuti  :  nam  sic  legiinus  in  prima 
resurrectionis  festiuitatc  ,  suscitante  se  Domino  ,  multa  sanctorum  corpo- 
ra  suscitata  vixisse ,  et  in  sanctam  ciuitatem  introisse  .  Sed  fortasse  ali- 
quis  dicet ,  sepulcra  clausa  sunt  monumenta  constructa  ;  quemaJmodum 
procedere  exinde  potuerunt  \  Vt  taceamus,  quia  omnia  possibilia  sunt 
Deo  ;  et  quod  clausis  tumuli  pcnetralibus  possit  spirituale  corpus  eJucere, 
vt  haec  omnia  praetermittam  ,  apostoli  habemus  exemplum  ,  quem  tumu- 
Jus  susceptum  claudere  potuit  ,  custoJire  non  potuit  :  nam  depositum  cor- 
pus  perdidit  ,  quod  assumpsit  .  Hic  enim  tumuli  foribus  gratia  resurre- 
ctionis  ablatus  est  ,  vt  staret  sepultura,  nec  inuenirctur  sepultus  .  D.-ni- 
que  sacerdotes  quum  honorandi  caiisa  corpus  inquirerent  ,  reserato  aditu 
tumulus  non  potuit  reddere,  quem  stisccpit .  Eiusdem  itaque  loannis  na* 
tale  in  Epheso  vi.  kal.  ianuar.  colitur .  Alii  dormitionem  eius  vni.  kal. 
iulii    dicunt ,  quando  natiuitas   Ioannis  Baptistae  celebratur  . 

44.  THOMAS  ,  qui  interpretatur  abyssus,  et  alio  nomine  Didymus  ,  hoc 
est,  Christi  similis  ,  vultu  enim  carnali  simillimns  factus  est  Saluatori,  vn- 
de  et  Iudas  iudaeis  dixit ,  tradens  magistruum  suum  :  Quemcumqtte  oscu- 
latus  fucro  ,  ipse  est ,  tencte  eum  •  Cui  Dominus  dignatus  est  po>t  resur- 
rectionem  suam  vulnera  passionis  suae  ostendere  ,  quia  afnVmantibus  ei 
apostolis,  Christum  resurrexisse  ,  noluit  crejere  dicens  :  Nisi  1'iJero  itf 
manibus  eius  fixuraw  clauorum  ,  et  mittdm  manum  meam  itt  latus  eitts  3 
fton  credam  .  Venicns  iterum  lesus,  ianuis  clausis  ,  ad  discipulos  suos  , 
inuentus  est  tunc  Thomas  inter  eos;  deinde  lesus  Jicit  Thonue  :  Defer  di- 
gitttm  tuum  huc  ,  et  mitte  itt  loca  ctauoruw,  et  in  latus  meum  mitte  ma- 
mum  tt<amset  noli  perdere  fidem  tuam  .  Tunc  Thomas  timuit  ,  et  credi- 
dit,ct  Dominum  Deum  suum  agnouit ,  Jicens  :  Dominus  meus  ,  et  Deus 
meus .  Multa  itaque  mirabilia  per  hunc  apostolum  InJiae  partibus  fecit, 
quac  vobis  nunc  nunciare  longum  cst ,  volentibus  cu  tamen  scire  in  sua 
passionc  mirabilitcr  possunt  inuenire  (sic)  .  Vnum  tamen  a  miraculis 
eius  ,  nc  videar  totum  praeteriisse  ,  conabor  breuiter  cnarrare .  Fuit  Tho- 
nias  aliquando  in  rcgis  Indiae  conuiuio,  vbi  omnes  habebant  ,  quod  vni- 
uersi  cdere,  et  biberc  volebant  ;  ille  vero  mandueare  ,  ct  bibere  noluit, 
sed  oculos  cordis,  et  corporis  aJ  caelum  erexit  ;  et  hoc  pincerna  rc^is 
viJit  ,  ad  apostokim  iiatus  vcnit  ,  et  al  pam  ei  in  faciem  deJit  ,  et  ait : 
^t/arg  non  manJucas  ,  et  bibis  Je  cpttlis  ,  e:  viuo  itt  conuitiio  regit  :  runc 
Thomas  liebraice  lesponJcns,  dixit  ci :  Ve  hoc  COttUiuh  tiott  exeJj/t ,  Jottcc 


5*2  APPENDIX      XX, 

tttnit  ttiger  iexttram  tttam  deptnai  itt  medio  .  Hos  sermones  nemo  t« 
eonuiuio  intclltxit  ,  nisi  vna  puella  hebraca  ,  quae  cum  cithara  conuiuis 
eitharizauit  .  Factum  est,  vt  homo  Dci  dixit  :  pincerna  foris  aquam  ad- 
ducere  perrexit  ,  leo  in  via  obuiauit ,  qui  eum  vsque  ad  mortem  straa- 
gulauit,et  omnia  ossa  eius  minutatim  confregit.  Canes  ex  palatio  regis 
ad  caJauer  conueniunt  ,  maledicti  membra  inter  se  diuidunt  .  E  quibus 
canis  vnus  niger  pincernae  dexteram  adduxit  in  meJio  conuiuio ,  sicut 
praedixcrat  Dei  homo  Thomas;  vt  hoc  puella  hebraica  vidit,ad  aposto- 
lum  cum  cithara  modulans  venit ,  et  coram  co  citharae  carmina  sonans, 
stetit ,  et  repleta  fiJe  ,  et  charitatis  Dei  ardore  ,  spirituale  carmen  citha- 
ra  coepit  cantare  ,  et  omnipotentem  vniucrsorum  Deum  mirabiliter  lauda- 
re,  dicens  :  Vnus  Deus  hei>raeorum  3qui  creauit  omnia  ,  ipse  fecit  caelumt 
et  terram  3et  fundauit  maria  .  Vt  hoc  iterum  iussu  apostoli  dccantauit  t 
ad  pedes  eius  cum  magna  fide  inclinauit ,  et  Saluatorem  omnium  deuota 
Christum  crcdidit .  Cuncti  popu!i,vt  haec  viderunt  3  et  audierunt ,  valdc 
admirati  sunt  ,  et  timuerunt ,  et  mulei  ex  eis  Christo  crediderunt  .  Hic 
ituque  Thomas  parthis  3  et  meJis  pracJicauit  ,et  intimam  orientalem  pla- 
gam  ,  ibique  euaageliu.n  euangelizauit  ,  et  martyrium  sustulit  .  Lancca  enim 
ibi  transfixus  ,  occubuit  in  Calaminica  Indiae  ciuitate  ,  et  xii.  kalend.  ian. 
ibi  sepultus  est  in  honore  . 

4J.  FHILIPPVS  ,  qui  interpretatur  os  lampadis  ,  a  Bethsaida  ciuitate 
Andreac  ,  et  Petri  ortus  ,  cuius  memoria  legitur  in  Actibus  apostolorum  ; 
hic  fuit  vnus  ex  vii.  diaconis ,  qui  cum  sancto  Stephano  ab  apostolis  or- 
dinati  sunt ,  et  eorum  nomi.ia  haec  sunt :  Stephanus  ,  Philippus,  Proco- 
rus,  et  Nicanor  ,  Timotheus  ,  et  Parmcnas  ,  et  Nicolaus  aduena  antioche- 
nus  .  Hic  vero  Philippus  coniugem  habuit  ,  et  quatuor  filias  prophetissas 
ex  ea  gcnuit,et  postea  apostolus  Domini  fuit  .  Samariam  perrexit  virtu- 
te  Domini  repletus  ;  ibi  primus  veibum  Domini  samaritanis  praedicauit  , 
in  quo  erat  tanta  virtus  diuinae  gratiac ,  vt  etiam  Simonem  Magum  prae- 
dicatione  consternaret  ,  qui  pcr  idem  tempus  celebris  famae  apud  Sama- 
riae  populos  habebatur  ,  ita  vt  virtus  Dei  magna  esse  putaretur  .  Sed  is 
quum  vidisset  signa,et  miracula  ,  quae  a  Philippo  per  diuinae  gratiae  pot- 
estatem  ficbant ,  obstupefactus ,  et  territus  cessit ,  et  credere  se  in  Chri- 
stum  ,  vsque  quo  etiam  baptismum  accepit ,  simulauit  .  Deinde  Philippus 
Gallis  praedicauit  Christum  ,  postea  in  Hierapoli  Phrygiae  prouinciae,  vbi 
crucifixus ,  et  lapidatus  obiit,  ibique  cum  filiabus  suis  quiescit .  Cuius  na- 
talitium    kalend.  mai.  celebratur . 

46.  IACOBVS  ,  qui  interprttatur  supplantator  ,  filius  Ioseph  Cleophae  , 
euius  memoria  in  euangelio  Iegitur  .  Hic  Iacobus  fratcr  Thaddaei  aposto- 
ji  legitur ,  qui  Thaddaeus  alio  nomine  Iudas  dicitur ,  ct  ambo  fratres  di- 
euntur  Christi .  ldem  ipse  Iacobus  Ierosolymorum  primus  episcopus  fuit; 
qui  cognominatus  est  iustus  ,  et  apostolorum  episcopus .  Multi  fuerunt 
Iacobi ,  sed  idem  lacobus  Alphaei ,  qui  ,  vt  praediximus,  cognominatusesC 
iustus,alios  praccellit  lacobos  ,  quia  ex  vtero  matris  suac  semper  sanctus 
fuit :  vinum  ,  et   siceram  non  bibit  ,  et  carnem    non  maaducauit ,  ferrum 

in 


LIBER  DE  ORTV,ET  OBITV  PATRVM.  303 

in  caput  eius  numquam  ascenJit,  o!eo  non  fuit  vnctus  ,  balneo  non  fuit 
Jocus  ,  neque  laneo  indutus  ,  sed  tantum  syndone  linea  vestitus .  Huic  so- 
li  licebat  introire  Sancta  sanctorum  ,  solus  ingrediebatur  templum  ,  et  ita 
iacebat  super  genua  sua  orans  pro  populi  indulgentia  ,  vt  orando  callos 
faceret  in  genibus  ad  modum  cameli  ,semper  genua  flectendo  ,  neque  vm- 
quam  ab  oratione  cessando  .  ltaque  pro  iucredibili  hac  continentia  ,  et 
summa  iustitia  appellatus  est  lustus  ,  et  Oblias ,  quod  interpretatur  mufti- 
merttum  populi  .  Hic  dum  in  Ierusalem  Christum  Dei  filium  praedicaret, 
de  pinna  te.npli  deiectus  ,  et  fullonis  vecte  in  caput  percussus  a  iudaeis 
lapidibus  opprimitur  ,  ibiqiu  iiiMta  templum  humatur  ,  cuius  natalitium  , 
et  ordinatio   vi.    kal.  ian.  creditur. 

47.  BARTHOLOMAEVS  apostolus ,  qui  nomen  ex  syra  lingua  susce- 
pit,  et  interpretatur  filius  suspendentis  aquas  .  Hic  forma  bene  factus  ,  fa- 
cie  ,  et  oculis  decorus  ,  veste  praeclara ,  et  gemmis  ,  nec  per  hoc  elatus  , 
nec  superbus,  cui  potestacem  talem  super  d.-.emones  dedit  Dominus  ,  quia  , 
quanJo  volebat  ,  daemones  in  simulacris  tacebant  ,  et  quando  volebat  , 
daemones  de  simulacris  nolentes  turpitudines  ,  et  miserias  suas  demonstra- 
bant  ,  et  praedicabant .  Contigit  autem  aliquando  ,  vt  Bartholomaeus  tale 
miraculum  ostenderet  in  populo  ,  quando  populum  ante  simuJacrum  stare 
praecepit  ,  et  in  virtute  Dei  daemonem  a  simulacro  iussit  exire  ,  et  in 
sua  magna  miseria,et  deformitate  se  populo  ostendere  ,  et  praedicare  . 
Tunc  miser  inuitus,  cum  gemitu  ,  et  vlulatu  exorsus  est  dicere  :  O  stulti , 
•videte  ,  qualem  Deum  me  infelicem  coltiistis  .  O  iuseusati  ,  considerats  me 
misernm  ,et  effprmem  ,  atque  omnibtis  modis  despectum  ,  quem  vos  adiuto- 
rem  rogastis  .  O  seducti ,  conspicite  ,qualem  dominum  stultissimo  3  et  caec» 
corde  credidistis  .  O  dscepti  ,  intendlte  ,  quia  non  sum  Deus ,  sed  daemoit 
miserrimns  3  in  superbia  deceptus  ,  et  de  caelo  lapsits  :  fui  aliquando  ange- 
lus  in  gloria  ,  modo  facttts  sum  diabolus  in  Dei  ira  .  Perdidi  gloriam  ,  et 
angelicam  vitam  in.  caelo3et  intteni  povnas  infi::itas3  et  innumerabiles  in 
inferno  ,  et  sic  perdidi  gloriam  meam  ,  vt  nullo  modo  possim  inuenire  ve- 
1 ,  aut  Dei  gratiam  ,  quia  non  habeo  carnem  ,  nec  poenitentiae  mate- 
riam  .  Nam  si  ego  miser  potuissem  habere  vnum  digitum  cum  iwtgu/a 
de  hominis  carne  ,  potuissem  (  me  )  a  mea  miseria  ,  et  crudelitate  redime- 
re  .  Vos  insensati  eum  omnibus  creati ,  et  ad  duas  Dei  imagines  facti,quid 
vot  ipsos  seducitis ,  et  perditis'.  quid  a  creature  erratis ,  quum  i\ss  vobis 
dedit  pedes  ad  standum  ,  et  ambulandum ,  manus  ad  palpandum ,  et  labo- 
randum  ,oculos  ad  videt  ,et  cogttoscendum ,  aures  aJ  aud; 
guam  ad  loquendum  ,  et  Deum  laua  ,  cor  ad  credendum  ,  tt  intelld- 

gendttm '.  Tune  apostolus  ci  respondic  :  Quomodo  tu  miser  cum  vuo  k 
nis  digito  vngulato  te  ie  tua  calamitate  potttisses  redimers  ?  cui  cum  vlu- 
latu  iterum  respondit;  Cum  vno  illo  digito  ,  et  vngula  vni  m.\ 
nares  ,alteri  aures  ,  tertio  oculos  ,  et  omnibus  membra  ,vt  voluissent ,  scal- 
passem  ,  et  haec  sedulo  fecissem  ;  vnus  uihil  forsitau  dixisset ,  Deus  te  bc- 
nedicat  ;  alius ,  Deus  te  adiuuet ;  tertius,Deus  te  de  malo  tuo  liberet ,  cc 
. .-  his  )/.ultis,et  magtiis  benedlctiouibut  lasstts  liber  venisscm  .  Et  quuin 
Tom.ril.  Ddd 


394  APPENDIX      XX. 

haec  omnia  Dei  iussionc  ,  et  sine  sua  voluntate  Jixisset  ,  miser  ab  oculis 
omnium  euanuit  .  Tunc  omnis  populus  ,  vt  haec  vidit ,  et  audiuit ,  valde 
timuit  miratus ;  et  derelinquens  vanum  (  cultum  )  idolorum  ,  credidit ,  et  be- 
nedixit  omnipotentem  Deum  .  Hic  itaque  Bartholomaeus  Lycaoniam  prae- 
dicauit .  Ad  vltimum  in  Albano  maiore  Armeniae  vrbis  viuens  a  barbaris 
decoriatus,  atque  per  iussum  regis  Astragis  decollatus,  sicque  terrae  con- 
ditus  viiii.  kaiend.   septembr. 

4S.  MATTHAEVS  apostolus  ,  et  euangelista  a  Matthea  ciuitate  nomen 
accepit ,  et  in*erpretatur  donatus,  primo  publicanus  ,  postea  Domini  di- 
scipulus  .  In  teloneo  sedebat ,  thesauros  regebat ,  publice  peccabat  ,  intus 
obscuratus  j  seculi  cura  caecatus.  Aliquando  ,  Deo  volente  ,  vidit  solem  iu- 
stitiae  ,  audiuit  aure  cordis  verba  veritatis  ,  secutus  est  solem  ,  quem  vi- 
dit  j  veritatem  ,  quam  audiuit ,  credidit  ,  et  adorauit ,  relinquens  teloneum  , 
secutus  est  omnium  Dominum,  relinquens  thesaurum  periturum  ,  secutus 
est  regem  semper  mansurum  ,  relinquens  mendacium  ,  et  vanitatem.,  secu- 
tus  est  viam,et  veritatem  ,  relinquens  mortem  ,  et  mundum  ,  secutus  est 
vitam  ,  et  regnum  ,  obliuiscens  stultiloquium  ,  scribit  ,  et  praedicat  euange- 
lium  .  Qui  tribus  nominibus  fuit  nominatus  ,  id  est ,  Matthaeus,  Leui ,  Pu- 
blicanus  .  Matthaeus  de  ciuitate  sua  Matthca  ,  vt  ante  diximus  ,  nominatus  , 
Leui  de  tribu  Leui,  vnde  fuit  ortus,inde  cognominatus  publicanus  ,  quia 
publica  seruabat  .  Matthaeus  interpretatur  donatus  ,  Leui  minister  ,  publi- 
canus,  quia  publice  peccat  .  Primum  quidem  in  Iudaea  in  tempore  Gai  re- 
gis  Romae  euangelium  conscripsit  ,  et  praedicauit  ,  et  postea  in  Macedo- 
nia  ,  et  xi.  kalend.  octobr.  passus  in  Persida  in  montibus  Portorum  re- 
quiescit  in  gloria  . 

49.  SI.VION  ZELOTES  ,  qui  interpretatur  Zelus  .  Hic  primus  dictus 
est  cananaeus  a  vico  Cana ,  quod  interpretatur  possideas ,  qui  et  Simon 
tertio  nomine  appellatus  est  ,  zelo  Dei  feruens  .  Par  Petri  in  cognomento, 
et  similis  in  honore.  Apostolus  Domini,  et  consobrinus  ,  Cleophae  ,  et 
Mariae  filius,quae  Maria  Cleophae  in  euangelio  dicitur  ,  Cleophas  pater 
eius  ,  et  loseph,  qui  quasi  pater  dicitur  ,  Christi  fratres  hierunt  ,  et  mater 
eius  ,  quae  Maria  Cleophae  dicitur,  soror  Mariae  matris  Domini  fuit .  Ita 
ct  miro  modo  duo  fratres  duas  sorores  habuerunt  vxores .  Sed  Cleophas 
caraaliter ,  Ioseph  vero  spiritualiter  .  Hic  itaque  Simon  accepit  in  praedi- 
catione  Aegypti  principatum  ,et  post  Iacobum  Iustum  cathedram  dicitur 
tenuisse  lerosolymorum ,  et  post  annos  cxx.  meruit  sub  Adriano  impera- 
tore  per  crucem  sustinere  martyrium  passionis  .  lacet  in  Bosphoro  ,  cu- 
ius  natale  v.  kalend.  nouembr. 

50.  IVDAS  LEBBAEVS  ,  id  est,  corculus,  hoc  est ,  a  corde  ,  ipse  est  et 
Thadaeus  ,  ipse  est  Iudas  lacobi ,  filii  loseph  fratris  Cleophae,  et  inter- 
pretatur  confessor ,  in  Mesopotamia,  atque  interioribus  Ponti  praedicauit . 
Sepultus  est  in  Crito  Armeniae  vrbe  ,  cuius  festiuitas  vi.  kalend.  nouem- 
bris  celebratur  . 

51.  MATTHIAS  ,  vel  MATTHIAN ,  de  septuaginta  discipulis  vnus  fuit» 
et  pro  luda  Iscarioth    xu,  inter  apostolos  subrogatus  .  Electus  sorte ,  et 


LIBER  DE  ORTV,ET  OBITV  PATRVM.  39S 

solus  sme  cognomento ,  cui  datur   euangelii  praedicatio  in  Iudaea  . 

52.  APOSTOLI  sancti  hi  fuerunt  Christi  discipuli,  luminaria  mundi, 
lapides  pretiosi,  Saluatoris  amici ,  praedicatores  fidei  ,  paranymphi  sponsi , 
principes  mundi ,  clauiculares  regni ,  sal  terrae  ,  palmites  in  vera  vite,se- 
miuatores  iustitiae ,  messores  in  patrisfamilias  segete,  veritatis  amatores, 
gentium  doctores  ,  daemonum,  et  tyrannorum  superatores,  paradisi  explo- 
ratores,  ouium  Christi  boni  pastores  ,  in  magno  iudicio  iudaeorum  iudices 
sedentes  cum  Iudice  super  xii.  sedes  .  Qui  dum  omnes  vnum  sint ,  singu- 
li  tamcn  eorum  propriis,  certisque  locis  in  mundo  ad  praedicandum  sor- 
tes  proprias  acceperunt.  Petrtis  vero  Romam ,  Paulus  ab  lerusalem  vsque 
ad  Illyricum  ,  Andreas  Achaiam  ,  Iacobus  Zebedaei  Hispaniam,  loannes  fra- 
ter  eius  Asiam  ,  Thomas  Indiam,  Iacobus  frater  ludae  Ierusalem  ,  Matthaeus 
Macedoniam  ,  Philippus  Gallias,  Bartholomaeus  Lycaoniam  ,  Simon  Zelotes 
Aegyptum  ,  Iudas  Mesopotamiam  ,  Matthias  ludaeam  . 

53.  DE  APOSTOLIS  ,  qui  sinc  dubio  vxores  habuerunt ,  audiui  sanctum 
Clementem  ita  dicentem ,  qui  eorum  comes  ,  et  eorum  discipulus  fuit ,  et 
tertius  a  Petro  Papa  in  Roma  extitit,  sic  enim  ait :  Petrus  vero  ,  ac  Phi- 
lippui  et  vxores  habuerunt ,  et  eas  etlam  viris  nuptas  dederunt  ;  sed  et 
Paulum  apostolttm  non  taedet  in  quadam  epistola  sua  mentionem ,  et  sa- 
lutationem  facere  comparis  suae ,  quam  se  ideo  tamen  nsgat  circu>nducerey 
Vt  ad  praedicationem  euangelii  expeditior  fiat  .'  Sic  el  dt  Petro  dicitur  . 
Aiunt  ,  inquit ,  bsatum  Petrum  ,  quum  vidissst  vxorem  suam  duci  ad  pas~ 
sionem  suam  -gauisum  esse  electionis  gratiam  3ac  regressionis  ad  propriam 
domum  ,  et  exclamasss  post  eam ,  quum  'ducerctur  ,  ac  proprio  nomine  ap- 
pellar.tem  dixisse  :  O  couiux  9  memento  Domini .  Talia  sanctorum  coniufia  , 
tam    pcrfecta  fuit  :.ffcctio   beatorum  . 

54.  MARCVS,qui  interpretatur  excelsus  ,  euangelista  Dei  ,  et  Petri  in 
baptismate  filius  ,  atque  in  diuino  sermone  discipulus  .  Saccrdotium  in  Is- 
rael  agens,  secundum  carnem  Ieuita  .  Contiersus  ad  fidem  Christi  ,  cuan- 
gelium  in  Italia  scribit  in  tcmpore  Claudii  Caesaris .  Qui  post  fidem  pol- 
Jicem  dicitur  amputasse  ,  vt  sacerdotio  reprobus  haberetur ,  scd  secun  lum 
dispensationem  Dei  ,  et  fiJei  eius  meritum,  et  vitae ,  postea  episcopus  fa- 
ctus  est  .  Hunc  enim  Mjrcum  tradunt  primum  ad  Ac^yptu  n  perrexisse  , 
atque  inibi  euangelium  ,  quod  ipse  conscripserat  ,  praedfcusse;  quod  ct  fur- 
tum  laudabile  dicitur ,  quia  quae  Petrus  verbo  praedicauerat ,  ipse  in  oc- 
culto  rog.;tus  a  fmtribus  scribebat  .  lpse  enim  primus  ecclesiam  apud 
Akxandriam  construxit ,  et  in  ea  ciuitate  primus  praedicator  ,et  episcopus 
fuit  .  Qui  et  alio  nomine  idem  loannes  nominatus  fuit.  Qucm  alii  assc- 
runt  martyrio  coronatum  .  Hieronyraus  autera  eum  affirmat  in  pace  ec« 
clesiae  migrassc  aJ   caclum  .    Cuius  depositio   vn.  kalend.  maii  celebratur. 

55.  LVCAS,   qui  intcrpretatur   eleuans  ,  siue  cousurgens  ,  eu.mgelista 
tcrtius,  nationc  syrus,  antiochcnsis  ,  cuius  laus  in  euangelio  canitnr ,  1 
scriba,  ct   mcdicus  ,  apostolorum  discipulus  ,  postea  P.mlum    vsquc  ad  con- 
fessioncm  cius secutus  , seruicns  Oomino  sinecriminc.  Nam   neque  vxorem 
vmquam   habens,   ncquc  filios  :  mcdicus   corporum   ,  et   animarum  .  Duos 

Dd  d     2 


39<5  A  P.P  E  N   D  I  X      XX. 

etenim  libros  de  spirituali  medicina  animarum  scripsit  ,  id  est  ,  euangelium 
in  Achaiae  partibus  tempore  Pauli  ,  quod  euangelium  Paulus  apostolus  (ait) 
esse  suum  ;  ait  enim  secundum  euangelium  meum  .  Alium  vero  librum  ,  qui 
Actus  Apostolorum  dicitur  ,  quem  sancto  Theophilo  episcopo  antiocheno 
conscripsit.  lxx.  et  mt.  annorum  obiit  in  Bethania  plenus  Spiritu  sancto, 
qui  postea  Constantinopolim  xx.  Constantini  imperatoris  anno  cum  reli- 
quiis  beati  apostoli  Andreae  translatus  est :  cuius  depositio  xv.  kal.  nouemb. 
cclebratur  . 

j6.  BARNABAS  ,  qui  et  Ioseph  ,  natione  Cypriae  ciuitatis  a  Cyro  Per- 
sr.rum  rege  conditae  ,  cum  Paulo  apostolo  in  gentibus  apostolatum  ade- 
ptus  .  Deinde  propter  Ioanncm  discipulum  ,  qui  etiam  cognomento  Mar- 
cus  r.ppellatur  ,  sciunctus  a  Paulo  ,  apostolus  nihilominus  euangelicae  prae- 
dicationis  iniunctum    sibi  opus  exercuit  . 

57.  TIMOTHEVS  Ephesiorum  episcopus,  de  ciuitate  Triensium  patre  grae- 
co  ,  id  est ,  ethnico,  matre  autem  iudaea  ,  id  est  ,  Eunice  ,  vt  refert  Paulus 
apostolus    dicens   :  §>uia  habitauit  fides  tn  atlia  tua  Loide  ,   et  matre  tua 

ce,  certttm  est  autem  ,  quod  et  itt  te  .  Hic  autem  discipulus  fuit  Pauli 
apostoli  ,  eiusque  filius  spiritualis  ,  qucm  puerum  proprie  secum  idem  Pau- 
lus  apostolus  assurnpsit  :  qui  pudicus  ,  et  virgo  permansit ,  quique  apud 
Ephesum   in  monte  ,  qui  vocatur  Pion  ,  cum  magno  quiescit  honore  . 

58.  TITVS  Pauli  apostoli  discipulus  ,  et  in  baptismo  filius  ,  natione 
graecus  ,  et  ex  gentibus  soJus  a  Paulo  apostolo  post  euangelium  circumci- 
sus  ;  quem  ad  extruendas  Cretae  ccclesias  praefatus  reliquit  apostolus  , 
ibique  in   pace   defanctus  ,  atquc  scpultus  quiescit  . 

59.  STEPHANVS  sanctus  ,  gratia  plenus  ,  dignus  diaconus  ,  et  post  Chri- 
stum  martyr  primus,  Zacchaei  nepos  ,  et  Simonis  filius  .  Miles  magnus  Ste- 
phanus  erat ,  clarus  genere  ,  et  forma  fulgcbat :  clarior  tamen  fide  ,  et  si- 
gnis  scculo  radiabct  .  Euangelium  Icgebat  ,  euangclium  intelligebat ,  euan- 
gelium  praedicabat  ,  euangelium  implcbat,  populis  perfecte  Christum  an- 
nunciabat,  synagogas  sapientia  superabat  ,  signa  magna  in  populo  faciebat . 
Spiritu  sancto  repletus,  canes  latrantes  aduersum  se  vincebat  ,  caelos  aper- 
tos  videbat  ,  et  Iesum  stantem  a  dextris  virtutis  Dei  aspiciebat  .  Scriptu- 
ras  sanctas  in  Ierusalem  sapientcr  psallcbat  ,  et  de  Dei  lege  fratres  iudaeos 
diligcnter  docebat ,  duros  cordc  ,  et  incredulos  cum  fiducia  increpabat  ,  cha- 
ritate  rcpletus  non  creJentes  clementer  castigabat  .  Inimici  Dei  haec  vi- 
dentes  ,  dentibus  in  eum  stridebant  ,  inimici  Dei  haec  audientes ,  quomodo 
eum  interficere  potuissent,  quaerebant  :  phrenetici  furentes,  furore  repleti  ,. 
vt  canes  ,  contra  sanctum  Jatrabant  ,  falsi  testes  mentientes  clamabant., 
Christi  militem  miseri  mortc  damnabant  ,  duri  ceruice  ,  et  corde  crudeles, 
lapides  colligcbant  ,et  sanctum  Stephanum  trahentes  foras  extra  ciuitatem 
lapidabant  ;  illi  lapidabant ,  ille  orabat  ,  illi  saxorum  grandines  super  eum 
iactabant ,  ille  genua  factori  suo  feliciter  ficctebat  ,  illi  eum  maledictis  ma- 
nibus  mactabant,  ille  vero  charitatis  ardore  plenus  coruscabat ,  illi  stulti 
satanae  sodales  in  sanctum  seruiebant ,  ille  sanctus  instanter  Saluatori  sum- 
rao  psallebat ,  illi  furore  fuscati  dentibus  ferinis  fremebant  }  ille  vultu  an- 


LIBER  DE  ORTV,ET  OBITV  PATRVM.  307 

gclico  ,  et  clara  facie  fulgebat ,  illi  carnifices  ccrtatim  lapides  ducebant  , 
ille  veraciter  veniam  persecutoribus  precabatur  ,  illi  crudeliter  caput  ,  et 
corpus  sancti  saxis  frangebant  ,  ille  Sanctum  in  caelo  aspiciens  ,  aiebat  : 
/VV  statuas  illis  hoc  peccatum  ,  Domine  ;  illi  sanguinem  sancti  Stephani  in 
terram  fundebant ,  ille  sanctus  Stephanus  caelos  apertos  ,  et  lesum  stantem 
videbat  ,illilatera  sancti  Stephani  silicibus  scindebant  ,  ille  constanter  Chri- 
sto  gratias  agebat  ,  illi  furendo  ,  irascendo  ,  clamando  currebant  ,ille  prae- 
dicando  ,  orando  ,  psallendo  ad  Christum  clamabat ,  illi  membra  maximi 
nilitis  lapidibus  lacerabant,  ille  magnus  miles  spiritum  Christo  commen- 
dabat  .  Sanctus  itaque  Stephanus  positis  genibus  orans  ,  in  Christo  obdor- 
miuit  .  Sanctus  Stephanus,  vt  pracdiximus  ,  vidit  caelos  apertos  ,  et  in- 
troiuit  .  Cuius  oratio  Saulum  ecclesiae  christianum  reddidit  ,  et  praeci- 
puum  ,et  pium  Paulum  praedicatorem  prostrauit  ,  quia  si  tunc  Stephanus 
jion  orasset  ,  ccclesia  postea  Paulum  non  habuisset  .  Post  haec  itaque  vere 
timorati  a  ciuitate  venerunt,et  sanctum  Stephanum  cum  magno  planctu 
planxerunt ,  et  cum  magno  honore  corpus  eius  sepelierunt  .  Vbi  ,  praestan- 
te  Domino,  magna  miracula  et  modo  apparent ,  et  tunc  apparucrunt.  Cu- 
ius  martyrium  a  mundo  honoratur,  et  vn.  kalend.  ian.  semper  celebra- 
tur  .  Cuius  corpus  post  tempus  iii.  non.  august.  ibidem  quaesitum  inue- 
nitur,  vbi  a  multis  milibus  Christus  creditur  ,  et  adoratur  . 

A  P  P  E  N  D  I  X     XXI. 

Liber  de  Numeris ,  de  quo  iu    Isidorianis  cap.  63. 
/;.  10.  et  seqq. 

i.X-^omino  nostro  altissimb  adiuuante,et  Saluatore  nostro  Iesu  Chri 
sto  clcmentissimo  concedente  ,  de  numero  ,  et  eius  mystico  mysterio  pau- 
ca  breuiter  ,  tamen  vtiliter  ,  volo  scriberc  .  Qiiid  vnum  ,  quid  duo,et  tres 
dicunt  ,  quid  nii.  ,  quid  v.  ,  et  vi.  asserunt,  quid  vn.,quid  viii.,  quid 
vmi.,et  x.  referunt ,  et  vsque  ad  xxim.  ,  si  possumus  peruenire  ,  dicere 
volumus  ,  quid  ostendunt . 

2.  Vnum  itaque  tantum  Deo  pertinet  ,  quia  in  omnibus,  et  ante 
omnia  ,  et  super  omnia  ,  in  omnipotentia  ,  et  magnificcntia  ,  et  incom- 
prehensibilitate  sua  vnus  est  ,  sicut  ct  in  capite  ,  et  in  principio  sa- 
crae  scripturae  vox  diuina  spiritualiter  affirmat  ,  tiiccns  :  Attdi  ,  Israel  ,  Do- 
tninus  Deus  vnus  est .  (^uis  enim  in  caelo  ,  aut  in  terra  ,  aut  subtus  ter- 
ram  in  aeternitatc,  in  potestate  ,  in  trinitate  ,  in  vnitate  ,  in  diuinitate  , 
in  Iiumanitate  Deo  soli  similis  csse  potest  ?  ldeo  itaquc  vnus  idcm  so- 
]us  Dcus  dicitur  ,  quia  nec  antea,  nec  postea  ,  nec  tunc,  (  ne c  )  nunc  ci 
altcr  cssc  si.nilis  in  caelo,  aut  in  terra  inuenitur ,  aut  legitur  :  quia  qui 
ci  superbiendo  in  caelo  similis  esse  voluit  ,  mox  lassus ,  et  lapsus  periit  , 
et  daemon,et  satan  ,  et  daemonum  in  inferno  princeps  csse  mcruit.  Mul- 
itaque  in  Dei  creaturis  ,  ct  in  sacris  scripturis,  quae  multiplicitcr  csse 
.  ntur  ,  tamen   vno   nominc  vnum  appellantur  ;  vt  homo  ,  anima,  fides } 


39S  A  P  P  E  N  D  I  X     XXI. 

baptisma,  charitas  ,  spes ,  pax,  panis,  ecclesia  catholica ,  et  alia  multa,  quae 
modo  causa  brenitatis  praetermitto  .  In  his  tamen,quae  praediximus,  id 
est  ,  homine  ,  et  anima,  et  ceteris,  quae  sequuntur,  etsi  non  est  secun- 
durn   ordinem  ,  tamen  in   suis  locis  ,  vt   donauerit  Deus  ,  narrabimus  . 

1.  Vnde  factus  sit  homo  .'  Vnum  itaque  hominem  a  Deo  factum  ia 
principio  inuenimus .  De  cuius  costa  vnam  feminam  factam  legimus  ,  v- 
nam  linguam  loquendam ,  id  est,  hebraeam  vsque  ad  aedificationem  turris 
Nembroth  fuisse  testatur  .  Quae  turris  in  campo  Diram  aedificabatur  .  Vnus 
Abraham  fuisse  testatur  ,  qui  et  caput  fidei  fuisse  dicitur,quia  ab  Adam 
vsque  ad  natiuitatem  Christi  vllum  hominem  Abraham  vocatum  non  in- 
uenitur;de  quo  Abraham  dicitur  ,  Credidit  Abraham  Deo  ,  et  reputatum 
est  ei  ad  iustitiam  .  Nonne  Abel  credidit ,  et  coronari  primus  martyrio 
meruit  t  Nonne  Enoch  credidit ,  qui  adhuc  in  corporc  viuit  ?  Nonne  Noe 
iustificatus  credidit  ,  quem  Dominus  cum  arca,  et  omnibus  ,  quae  in  ea  fue- 
runt ,  liberauit  !  et  nec  Abel,  nec  Enoch  nec  Noe  caput  fidei  vocati  sunt . 
Qyare  hoc.;id  est,etsi  in  istorum  tempore  iustorum  fides  apparuit ,  tamen 
rara  ,  et  semper  defuit  .  Abraham  autem  vsque  adhuc  ,  et  vsque  in  finem 
fides  nec  demit  ,  nec  deest ,  nec  deerit  .  IJeo  caput  fidei  Abraham  appel- 
latus  est  .  Vnus  Noe  fuit,qui  arcam  fabricauit ,  et  si  alius  inde,  Scriptu- 
ra  tacuit  .  Idem  vero  Noe  primus  post  diluiuum  in  montibus  Armeniae 
altare  Domino  construxit ,  quia  ibi  inter  montes  aqua  diluuii  arcam  dc- 
reliquit  .  Vnam  feminam  ,  id  est ,  Lot  vxorem  in  statuam  salis  Iiterae 
tradunt  conuersam  .  Quae  statua  vsque  hodie  stat,  vt  omnis  ,  qui  eam  vi- 
deat,  Deum  timeat  ,  et  omnipotentem  eum  credat.  Vna  femina  in  mun- 
do  apparuit  ,  cui  altera  talis  numquam  nata  fuit ,  quae  solem  ,  et  ignem 
nouem  mensibus  in  vulua  portauit,nec  ei  aliquatenus  vllo  modo  nocuit. 
Vnam  virginem  legi  leonem  lactare ,  credere  non  dubito ,  et  non  cesso 
mirari  .  Vnus  mediator  maximus  inter  homines  ,  et  Deum  ,  qui  ex  parte 
hominum  verus  factus  est  homo  .  Ideo  veraciter  mediator  dici  potest  , 
et  potuit ,  quia  nec  diuinitas  humanitati  nocuit ,  nec  humanitas  diuinitati 
contraria  fuit .  Vna  ciuitas  in  caelo  ,  quae  est  omnium  sanctorum  mater  , 
quae  Ierusalem  appellatur ,  et  visio  pacis  interpretatur  .  ln  quam  ciuita- 
tem  nullus  intrauit,  ncc  intrat  ,  nec  intraturus  omnis,qui  est  indignus, 
et  superbus  ,  et  impurus  .  Hucusque  de  vno  diximus,  modo  de  duobus  di- 
cturi   sumus  . 

4.  Quot  substantiis  eonstat  homo  l  Duabus  substantiis  constat  homo  , 
imaginc  ,  et  similitudine  Dei  factus,  id  est ,  anima  tantum  ,  et  corpore, 
sed  in  his  duabus  substantiis  in  vnum  inter  se  coniunctis  ,  muJtae  viden- 
tur  esse  species  .  ln  corpore  etenim  humano-  nouem  sunt  mensurae  sine 
dubio  compositae  :  id  est  1111.  principales ,  quae  sunt  terra  ,  aqua  ,  aer,  ignis  , 
et  aliae  quinque  subsequenter  species,  id  est ,  sal  ,  foenum  ,  flores  ,  lapi- 
des,nubes,et  vt  in  melius  de  his  omnibus  intelligas  ,  lege  sic  :  terra  in 
homine  est  crassitudo  ,  et  grauitas  carnis  ,  aqua  autem  sudor  ,  et  saliuae  . 
Aer  vero  ipsa  anhelatio  humida  ,  frigida ,  atque  calida  ,  spirans  per  os, 
et  nares.  lgnis  in  homine  ,    qui  in  stomacho  coquit  cibos,  et  in  calore 


LIBER    DE    NVMERIS.  ?99 

sanguinis  ,  sal  in  salsitate  sanguinis  ,  et  sudoris  ,  et  lacrymarum  ,  et  vrinae, 
quia  haec  omnia  in  homine  salsa  sunt  .  Foenum  autem  in  capillis  ,  et  pi- 
lis  ,flores  in  varietate  oculorum  ,  lapides  in  grauitate  ,  et  duritia,  quia  la- 
piJes  ossa  terrae  dicuntur.  Nubes  instabilitas  mentis,  et  cogitationum . 
Et  de  his  nouem  mensuris  compositum  corpns ,  et  compaginatum  ossibus 
maioribus ,  et  minoribus  constitutum,  coniuncturis  principalibus  numero 
ccclxv.  Aliis  vero  minoribus  vix  inuenitur  numerus  .  Similiter  et  venis 
principalibus  ccclxv.  ,  minores  vero  venae  innurnerabiles  sunt .  Neruis  quo- 
que  ,  et  sanguine  ,  carne  ,  et  cute,  medullis  ,  cartilaginibus  ,  capite,  et  cere- 
bris  tribus  ,  primum  vocatur  memoria  ,  secundum  sensus  ,  tertium  appel- 
latur  motus  .  Sensibus  v.  id  est ,  visus,  auditus,  odoratus,  gustus  ,  ta- 
ctus  .  Aetatibus  vero  vi.  ,  id  est  ,  infantia ,  puerita  ,  adoiescentia  ,  inuen- 
tus  ,  senium  ,  senectus  .  Infantia  ,  quae  vn.  annis  finitur,  pueritia  ,  quae  xim. 
annis  terminatur ,  adolescentia,  quae  xxviii.  annis  protenditur  .  Iuuentus  , 
quae  l.  annis  finitur  .  Senium  ,  quae  septuagesimo  anno  concluditur.  Se- 
nectus  vero,quae  annorum  temporibus,  et  numero  non  expletur,sed  la- 
bore  ,  et  dolore,  et  morte  .  In  homine  itaque  x.  sunt  fenestrae  fabrefa- 
ctae  .  In  prima  fenestra  verba  profert ,  aerem  suscipit,  et  spirat  ,  cibos  su- 
mit  ,  et  gustat,  in  duabus  fenestris  videt  procul ,  ct  prope  ,  in  duabusaliis 
odorat  ,  et  spirat  .  In  duabus  aliis  inferioribus  necessaria  corporis  foris 
ministrat .  In  decima  fenestra  vmbilicus  nominata  ventrem  ornat.  Homo 
vero  habet  in  corJe  intellectum ,  et  cogitatum,  consilium  ,  et  timorem  , 
in  splene  risum  ,  in  felle  iram  ,  in  iecorc  amorem  ,  et  flatum  ,  et  leuitatem 
in  cursu  ,  et  natanJo  .  Naturaliter  his  omnibus  ,  et  aliis  multis  ,  quae  cau- 
sa  breuitatis  praetermitto,  hominis  cornus  constat  .  Natura  vero  ciusdem 
corporis  mi.  in  se  gerit  diuersitates  .  fd  est  ,  esurit  ,  sitit  ,  concupiscit , 
soporat  .  Vrsus  ergo  huius  naturae  im.  rcbus  expletur  ,  id  est,  manducan- 
do  ,  bibcndo  ,  generando  ,  dormiendo  .  Haec  corporis  ratio  breuiter  dicta  : 
nunc   autem   animae  origo  dicatur  . 

j.  Anima  c/uid  estiet  si  est  aliqua  res^vnde  animae  fianti  QuiJ  ipsa 
est,quoJ  nomen  eius,quem  vsum  in  rebus  conJitis.  Viuit ,  an  non  ?  si 
viuit  ,  quid  confert  vniuersitatis  affectibus  ?  be;.tamne  vitam  ducit,  an 
miscram  .'  QuiJ  ergo  anima  est  l  Caclum  non  est  ,  neque  terra ,  neque  aers 
neque  ignis  ,  non  aqua,  uon  Deus,non  siJera  ,  non  de  anima  putris  ,  ne- 
que  matris  venit ,  vt  multi  aestimant  .  Non  visus  ,  non  auditus,  non  0J0- 
ratus  ,  non  gustus  ,  vel  alia  cetcra  ,  quae  memorare  longum  est ,  quae  sunt 
in  cac!o,siue  in  terra  ,  quod  anima  non  est .  Vnde  ergo  anima  ex  Deo 
data  cst  ,  cx  nihilo  facta  ,  et  a  Deo  crcata  ,  vt  ipse  Dominus  per  Isaiam 
dicit  :  Omnem  flatum  ego  Jeci,id  est  ,  omnem  animam  :  et  in  Ps.lmo  si- 
militer  ait  :  ^ui  finxh  sipjllatim  corda  eorum  ,  id  est ,  animas  ,  quia  cor- 
da  hominum  candelabra  aaimarum  sunt  .  QuiJ  itaque  est  anima  ,  breui- 
ter  dicenJum  est  :  quod  Deus  tacuit  in  suii  scripttiris  .  Anini.i  vero  est 
vita  rationabilis,  et  sensibilis  ,  viuificans  spiritualitcr  ,  et  inuisibiliter  ,  et 
mirabiiiter  orania  viscera  ,  &'c  merabra  totius  corporis  intus  ,  v  foris  ius- 
su  sui  Crcatoris  ,  ct  miro  moJo  miniscrans  quinque  corporis  sensibus,  quia 


4oo  A  P  P  E  N  D  I  X     X  X  I. 

per  oculos  .videt ,  per  aures  audit,per  nares  odorat,per  gusttim  discernit 
sapores  ,  per  tactum  tota  merhbra  regit  ;  quae  quadrimoda  ratione  spiri- 
tualiter  subsistit  ,  id  est ,  sensu  ,  sapientia  ,  cogitatione  ,  voluntate  .  Sensas 
pertinet  ad  vitam ,  sapientia  ad  intelligendum  ,  cogitatio  ad  consilitim, 
voluntas  ad  defensionem  .  Anima  etenim  dum  vna  res  est ,  multas  species, 
ct  ornamenta  ita  in  se  habet .  Qiiae  dum  spirat ,  spiritus  est ,  dum  sen- 
lit,sensus  est,dum  sapit,  animus  est  3  dum  intelligit  mens  est  ,  dum  re- 
cte  discernit ,  ratio  est  ,  dum  consentit,  voluntas  est ,  dum  recordatur  ,  me- 
moria  est ,  dum  membra  vcgetat,  anima  est  ,  dum  bene  viuit,  imaginem 
Dei  habet ,  dum  bene  ornata,  Deo ,.et  angelis  placita,  dum  virtutibus  bo- 
nis  plena  ,  Trinitatis  est  cathedra.  Ornamenta  vero  animae  haec  sunt .  Per 
auditum  credit  ,  per  desiderium  quaerit ,  per  sapientiam  inuenit  ,  per  ora- 
tionem  petit  ,  per  gratiam  accipit,per  humilitatem  custodit  ,  per  miseri- 
cordL-.m  occurrit  ,  per  benignitatem  indulget  ,  per  doctrinam  acquirit,per 
poenitentiam  componit  ,  per  exemplum  puichra ,  per  scientiam  lucida  ,  per 
zelum  bonum  libera,per  mansuetudinem  plana  ,  per  prudcntiam  cauta  , 
et  clara,per  simplicitatem  sincera,per  stabilitatem  sobria  ,  per  iustitiam 
recta,  per  patlentiam  longanima  ,  per  obedientiam  parata,  per  actionem 
munda  ,  per  spem  tensa  ,  per  abstinentiam  temperata  ,  per  castitatem  san- 
cta  ,  per  gaudium  spirituale  laeta,  per  confessionem  aperta,  per  martyrium 
ornata ,  per  vnitatem  catholica,  per  concordiam  pacifica,per  dilectionem 
proximi  larga  ,  per  charitatem  Dci  perfecta  .  .  Haec  sunt  ornamenta  ani- 
mae  .  Necessitates  corporis  istae  sunt,in  fame  cibus  ,  in  siti  potus  ,  in  la« 
bore  requies,  in  fatigatione  somnus,in  delectatione  ,  et  taedio  carmen  , 
in  dolore  salus  ,  in  imbecillitate  virtus,in  timore  refugium  ,  in  tenebris 
lumen,in  bello  pax  ,  et  alia  multa  ,  quae  modo  causa  breuitatis  longum 
est  dicere  .  Sicut  sine  his  itaque  necessitatibus  caro  humana  non  potest 
feliciter  viuere ,  ita  anima  sine  suo  nccessario  non  potest  in  corpore  per- 
fecte  stare  .  Cibus  namque  animae  est  praeceptum  diuinum  ,  potus  eius 
oratio  pura ,  balneum  eius  ieiunium  legitimum ,  vestimentum  eius  eleemo- 
svna  de  propria  substantia ,  organum  eius  laudatio  Dei  assidua  ,  requies 
eius  pcrfecta  paupertas ,  salus  eius  corporis  infirmitas,  refugium  eius  pura 
poenitentia,  pax  eius  charitas  plena  .  O  homo  ,  quicumque  es  ,  his  duabus 
substantiis  ,  vt  praediximus,  constitutus,  id  est  ,  corpore  ,  et  anima  ,  imi- 
tare  Christum  ,  et  sanctos  Patres  ,  qui  te  praecesserunt ;  disce  humilita- 
tem  a  Christo,  deuotionem  ex  Petro  ,  charitatem  ex  Ioanne,  obedientiam 
de  Abraham  ,  hospitalitatem  de  Lot  ,  longanimitatem  de  Isaac  ,  tolerantiam 
de  Iacob  ,  patientiam  de  Iob  ,  castimoniam  de  Ioseph  ,  mansuetudinem  de 
Moyse  ,  constantiam  de  losue  ,  benignitatem  de  Samuel ,  misericordiam  de 
Dauid  ,  abstinentiam  de  Daniel ,  eleemosynam  de  Tobia  ,  theoricam  ex  He- 
li  ,  actualem  ex  Pau!o  ,  poenitentiam  lacrymosam  ex  Maria  Magdalene  , 
puram  confessionem  ex  latrone  ,  martyrium  de  Stephano  ,  largitatem  de 
Laurentio  . 

6.     De  superbia  ,  et  inuidia  .  Duas    esse  radices  pestiferas ,  et  mortife- 
ras  omnibus  viuentibus  ,  dubium  non    est  .  A  quibus  omnis  iniquitas ,  et 

omnis 


LIBER    DE    NVMERIS.  4oi 

omnis  impietas,  et   omnis  calamitas,  ct  omnis  crudelitas,  et  omnis   tem- 
pestas,et  omnis  dolor  ,  et  omnis  plaga  ,  et  omnis  poena  ,  et  omnis  mor- 
bus,etomnis   mortalitas  ,  et   omnis   tribulatio  ,  et  omne   malum  ,  quod- 
cumque  et  in   caelo  ,  et  in  terra,etin  inferno   inueniris,   et   sentiri  pot- 
est  ,  ortae  sunt  ,  vna    radix   vocatur  superbia  ,   altera   appellatur  inuidia. 
Qiiis   enim   de  sapientibus,  et  Scripturas  intelligentibus  ignorat ,  superbiam 
esse  radicem  ,  et  reginam  omnium    malorum  ,  Scriptura  attestante  ,  et   di- 
cente  :  Itlitium  omnis  peccati  superbia'.  Per  ipsam    enim    primitus  angelo- 
rum   princeps   per  Deum  ,  qui  Lucifcr  tunc  vocabatur,  et  quasi  signaculura 
Dei  viui  videbatur ,  de  throno  altissimi,et  de  altitudine  caeli  ,  et  de  illa 
magna  ,  et  sancta  ciuitate  ,  quae  vocatur  visio  pacis  ,  in   qua  sunt  nouem 
ordines  angelorum  ,  ipse   cum   decima  angelorum    parte  ifl   inferni    tartara 
profectus  est  .   O  tam  crudele  ,  et  tam  malum  incredibile  !  Ipse   durissi- 
mus  draco  sui  deceptor ,  et  mortis  inuentor  ,  in   ipsa  sua    inuenit   proie- 
ctione    mortis  omnium  secundam    radicem  ,  quae   appellatur   inuidia  .   Sic 
enim  sacra  scriptura   ait  ;   Inuidia    diaboli  mors   intrauit    in   orbem   terra- 
rttrii  .   Hoc   ergo  modo   pcr   inuidiam    primum   intrauit    peccatum  ,  et    per 
peccatum   mors  originem   traxit ,  id   est  ,    suggestione  iniqua   crudelissimi 
inimici  orta  fuit.  Ex  iniqua  suggestione  praua  cogitatio  intus  erupit ,  pra- 
ua  autem  cogitatio  delectationem  p*eperit  ,  delectatio  consensionem  ,  consen- 
sio  actionem ,  actio  consuetudinem  ,   consuetudo  necessitatem  ,  necessitas 
malam   mortem  ,  mala  mors  perditionem  .  Suggestione   itaque   diaboli    per 
serpentem   Eua  seducta  est  ,  et  sic  primus  homo  Adam   p.r  Euam  seductus 
praeceptum  Creatoris  sui  transgressus  est,et  in  ipsa  transgressione  labo- 
rem  ,  et  mortem  inuenit  ,  et  semini  suo   post  se  ipsa  dereliquit  .  De  quo 
labore  ,  et  morte  sic  Deus  ad  Adam    dixit :   In  sudore  vultus  tui   mandu~ 
cabis  panem  tuum  :  et  iterum  ait  :  terra  es  ,  et  i>;  terram  ibis .  Et  Scriptu- 
ra  hoc  affirmans  ,  ait  :  Sicut  mors   in  Addm   data  est ,  ita  dominabititr    irt 
omnibus  filiis  eitts  .  Labore  ergo,et  morte  ,  et   miseria  ,   et  corruptione  , 
et  male  Jictione  inuentis  ,  ct  aliis  innumcrabilibus  progeniei  suae  derelictis  . 
ipse  cum  semine  in  tenebris  ,  et  cruciatibus  a  die   mortis   suae  in  prima 
aetate  mundi   vsquc  ad  resurrectionem  Christi  detcntus  est  . 

7.  Duas  vias  vitae  ,  et  mortis  in  hoc  scculo  esse  ,  dubium  non  est ; 
vna  ,  pcr  quam  feliciter  pergunt  sancti  ,  altera  ,  per  quam  p  :ccatores  se 
ipsos  perdunt,  de  quibus  viis  in  primo  psalmo  Sniritus  sanctus  sic  ait :  A/o- 
uit  Dominus  njiam  tuttorum  ,  et  iter  i„ipioritm  peribit  .  Via  sanctorum  Do- 
minus  ipse,  sicut  ipse  dixit  ;  Ego  sum  via  ,  et  veritat ,  et  vita  ;  via  autem 
pcccatorum  tenebrae  mortis  ,  vt  in  Psalmo  legitur  :  Fiat  via  illorum 3id 
est ,  peccatorum  ,  tenebrae  ,  et  lubricum  .  Via  sanctorum  fides  catholica  , 
via  peccatorum  infidclitas  praua  ,  via  sanctorum  spes  recta ,  via  peccato- 
rum  arida  desperatio,  via  sanctorum  charitas  perfecta,  via  peccatorum 
iniquitas  odiosa ,  via  sanctorum  diligentia  mentis ,  via  peccatorum  negli- 
gcntia  cordis  ,  via  sanctorum  timorDei,via  peccatorum  transgressio man- 
dati ,  via  sanctorum  voluntas  bona,  via  pecc.tortim  cupiditas  .\\.i\.\  ,  .1.1 
saactorum  oratio  assiJua,via  peccatorum  verboeitas malu , via  sanctorura 

Torn.ru.  Ece 


402  APPENDIX      XXI. 

confessio  fragilitatis,  via  peccatorttm  excusatio  iniquitatis,  via  sanctorum 
simplicitas  pura,  via  peccatorum  obscuritas  tem;brosa,  via  sanctorum  pa- 
tientia  stabilis,  via  peccatorum  instabilitas  temporalis ,  via  sanctorum  hu- 
militas  vera  ,  via  pcccatorum  elatio  inquinata  ,  via  sanctorum  abstincntia 
temperata,  via  peccatorum  nimietas  dissoluta  ,  via  sanctorum  castitas  san- 
cta  ,  via  peccatorum  luxuria  immunda  ,  via  sanctorum  sobrietas  formosa, 
via  peccatorum  ebrietas  crapulosa ,  via  sanctorum  largitas  dandi  ,  via  pec- 
catorum  auaritia  seruandi  ,  via  sanctorum  taciturnitas  silendi,via  pecca- 
torum  loquacitas  vapulandi  (sic),  via  sanctorum  commemoratio  boni, 
via  pcccatcrum  obtiuio  Dei ,  via  sanctorum  lectio  sancta,via  peccatorum 
murmuratio  praesumptiosa  (sic),via  sanctorum  iustitia  a  et  veritas,via 
peccatorum  men.lacium  ,  et  prauitas  ,  via  sanctorum  concordia  pacis  ,  via 
peccatorum  dkeordia  dissensionis,  via  sanctorum  in  omnibus  gratias  age- 
re  ,  via  pcccatorum  semper  despicere ,  via  sanctorum  zelus  bonus  in  amo- 
re  Dei,  via  pcccatorum  zelus  malus,et  amor  mundi ,  via  sanctorum  mon- 
stratio  bona,  via  peccatorum  ostensio  mala,  via  sanctorum  thesaurizare 
in  c.eo,  \  ia  peccatorum  absconsio  in  imo,  via  sanctorum  humilitas  Chri- 
Sti,via  peccatorum  superbia  diaboli  ,  via  sanctorum  amor  vitae  futurae, 
yia  pcccatorum  amor  vitae  periturae  ;  in  vna  tollitur ,  quod  hic  diligitur, 
in  altera,quod  amatur ,  sempcr  habetur. 

8.  Duos  etiam  infernos  in  Scripturis  legimus  ;  vnus  in  terra  ,  in  quo 
probantur  sancti  3  alius  sub  terra  ,  in  quo  damnantur  daemones  ,  et  impii  : 
etsi  vno  nomine  nominati  sunt  ,  miiltum  inter  se  distant ,  in  vno  nam- 
que  labor ,  et  requies  ,  in  altero  semper  miseria,  cui  non  est  finis  .  In 
inferno  sanctorum  compunctio  salutaris  ,  in  inferno  peccatorum  cruciatus 
poenalis ,  in  infcrno  sanctorum  poenitentia  vera ,  in  inferno  peccatorum 
poenitcntia  sera ,  in  inferno  sanctorum  abremissio  pia  3  in  inferno  pecca- 
torum  damnatio  iusta,in  inferrfo  sanctorum  probatio  cum  consolatione  , 
in  inferno  peccatorum  poena  sine  intermissione ,  in  inferno  sanctorum  af- 
flictio  ,  et  refcctio,  in  inferno  peccatorum  scmper  cruciatio ,  in  inferno 
sanctorum  spes  muneris  accipiendi,in  inferno  peccatorum  desperatio  poe- 
nae  finiendae,in  iuferno  sanctorum  suauitas  iugis  ,  in  inferno  peccatorum 
grauitas  sustinendi  ,  in  inferno  sanctorum  timor  cffensionis  ,  in  inferno 
peccatorum  vindicta  transgressionis  ,  in  inferno  sanctorum  labor  ,  et  re- 
quies,in  infcrno  peccatorum  iniuria  semper  poenaIis,in  inferno  sancto- 
rum  visitatio  inftrmi  ,  in  inferno  peccatorum  obliuio  visitationis,  in  in- 
fcrno  sanctorum  fletus  poenitentium  ,  in  inferno  peccatorum  lacrymae  ,  et 
stridor  dentium,iri  inferno  sanctorum  nox  ,  et  dies  ,  in  inferno  peccato- 
rum  tenebrae  exteriores  ,  in  inferno  sanctorum  probantur  boni  ,  in  infer- 
no  peccatorum  puniuntur  praui  ,  in  inferno  sanctorum  ignis  videtur,.et 
'ministrat  ,  in  inferno  peccatorum  habetur  ,  et  cruciat  3  in  inferno  sancto- 
rum  custodiunt  angeli,in  inferno  peccatorum  cruciantur  aduersarii,  in 
inferno  sanctorum  gratia  ,  benignitas  ,  et  misericordia  ,  in  inferno  peccato- 
rum  amaritudo  ,  ira  ,  et  indignatio,  in  inferno  sanctorum  adiuuantur  san- 
«tijin  inferno  peccatorum  damnantur  daemones3et  impii  }  in  inferno  saa- 


LIBER    DE    NVMERIS.  403 

ctorum  boni,  et  mali  (sic),in  inferno  peccatorum  nihil  habetur  boni , 
jn  inferno  prauorum  non  cst  finis  malorum,  in  inferno  sanctorum  spcs 
est  regni  caelorum  . 

9.  De  Ebrietate  .  Duas  res  reperi ,  et  eas  multum  noui  in  humana 
misera  vita  multum  sibi  contrarias  :  vna  vocatur  ebrietas  ,  altera  appdla- 
tur  sobrietas  ,  de  quarum  contrarietate  pauca  breuiter  dicam  :  ebrietas  sa- 
tis  inutilis  est ,  indigna  res  in  viris  ,  impudica  in  feminis  ,  contumeliosa 
ia  seruis ,  reprehensibilis  in  sacerdotibus  ,  dignitatem  perdit  in  regibus , 
veritatem  obliuiscitur  in  iudicibus  ,  misericordiam  delet  in  ditiitibus,  ma- 
]os  mores  motat  ,  hominem  totum  conturbat ,  inimicitias  memorat ,  caedes, 
et  clades  concitat ,  patricidia  inter  parentes  praeparat ,  rixas  suscitat,sa- 
nos  amentes  facit  ,  sapientes  stultos  facit,  sobrios  insensatos  reddit , abluit 
memoriam  ,  desecat  sensum  ,  negligit  mentem  ,  confundit  intellectum  ,  con- 
citat  libidinem  ,  implicat  sermonem  ,  corrumpit  sanguioem  ,  violat  visum  , 
obdurat  aures  ,  strepitat  risum  ,  turbat  viscera  ,  clainat  inhoncste  ,  non  lo- 
quitur  recte  ,  humidat  (  vel  httmectat )  cerebrum  ,  flagitat  somnum  ,  debilitat 
membra  ,  impedit  mysteria  ,  siccat  gulam  ,  dissipat  medullam  ,  promittit 
vespere  ,  et  mentitur  mane  ,  maculat  corpus  ,  et  animam  ,  et  omnem  exter- 
minat  salutem  . 

10.  De  Sobrietate  .  Sobrietas  vero  in  omnibus  vtilis  est  ,  bona  est  in 
caeIo,et  in  terra,  bona  est  in  via  simul  ,et  in  patria  ,  continet  iuuenem  , 
honorat  senem  ,  longeuit  (sic  )  vitam  ,  ditat  heredem  ,  faecundat  prolem  , 
augct  honorem  ,  dignitas  est  in  viris  ,  pudicitia  in  feminis  ,  gratia  in  seruis  , 
decor  ,  et  laus  in  sacerdotibus,  gioria,  et  yictoiia  in  regibus,  veritatem 
ostendit  in  iudice,  patientiam  in  paupere,  largitatem  in  diuite  ,  bonos  mo- 
res  admouet  ,  hominem  totum  conseruat  ,  amicitias  innouat,  rixas  miti- 
gat  ,  discordantes  concordat ,  sanos  serenat  ,  sapientes  ornat ,  stultum  eru- 
dit,sobrium  custodit ,  retinet  memoriam  ,  illuminat  corda  ,  sincerat  men- 
tem  ,  acutat  intellectum  ,  hilarat  faciem  ,  continet  vultum  ,  contemnit  libi- 
diaem  ,  superat  vitium  ,  aures  aperit  ,  exonerat  cerebrum  ,  tacet  tempore  , 
loquitur  recte  ,curat  venas  ,confirmat  sanguinem  ,  irrigat  ossa ,  nutric  me- 
dullam  ,  roborat  membra  ,  fruitur  somno  ,  apcrit  visum  ,  reprimit  risum, 
ostendit  niysteria  per  pauca  verba,  rarus  scrmone  ,  fidelis  opere  ;  mun- 
dat  corpus  simul,et  animam,et  omncm  custodit  salutem  . ' 

11..  De  pace  ,et  discordia  .  Duas  alias  vidi  vcraciter  ,  quae  multum  in- 
ter  se  distant  sibi ,  quarum  vna  si  sola  regnasset  ,  et  alia  opportune  non 
vcnisset ,  nullus  hominum  feliciter  vi.vissct  ,  de  quibus  pauca  dicere  volo, 
quia  ad  alia  festino  modo  .  Discordia  vocatur  vna  ,  ct  pax  vocatur  ake- 
ra.  Discordia  multum  timcnda ,  ct  omni  christiano  valde  fugienda  ,  quae 
hiec  facit  :  de  filiis  Dei  filios  diaboli  ,  de  amicis  inimicos  ,  de  fratribus  ad- 
iKTsarios,  ex  qua  susurratio,  querela  ,  furor,  et  ira  ,  controuersia  ,  et  men- 
dacium  ,  iuramentum  ,  et  periurium  ,  laesio  ,  et  scandalum  ,  dolus  ,  et  inui- 
dia ,  liuor  ,  et  homiciuium  .  Nihil  aliud  est  discordia  ,  nisi  separatio  pacis, 
et  disruptio  vnitatis,  disciplina  diaboli,via  mortis ,  perditio  vitae,  COn- 
iraciio  maodatoram ,  matatio  sensuS }  dispersio  intellectus ,  dotnus  diaboli, 

E  c  e  2 


404  APPENDIXXXI. 

semita  inferni ,  expectatio  poenae,  expulsio^indulgentiae,  subuersio  disci- 
plinae,  despectio  charitatis,  suppressio  humilitatis  ,  motatio  animi ,  contur- 
batio  membrorum  ,  malum  lethale,  venenum  serperitis,  morsus  viperae  ,  fia- 
tus  basilisci ,  vomitus  reguli ,  conclusio  regni ,  apertio  inferni  ,inimica  Dei , 
amica  diaboli  . 

12.  Pax  vero  non  sic  agit  ,  quia  Deum  homini,  et  hominem  Deo  pro- 
ximum  facit  ;  ideo  pax  vera  tenenda  est  ,  et  omnibus  christianis  corde  , 
et  corpore  conseruanda  est .  Dulcis  namque  ,  et  nimis  valde  diligenda,  ta- 
lis  magistra  ,  quae  facit  miracula  multa  ,  et  miranda  ,  est ,  quae  facit  de  fi- 
Jiis  diaboli  rrios  Dei  ,  et  de  inimicis  amicos  ,  de  aduersariis  fratres ,  de  ex- 
traneis  propinquos  ,  de  alienis  domcsticos;  ex  qua  sinceritas,  et  simplici- 
tas  ,  mitigatio,  et  lenitas  ,  mansuetudo,  et  indulgentia  ,  planities  ,  et  veri- 
tas  ,  taciturnitas,  et  iustkia,  stabilitas,  et  patientia,  dilectio  ,  et  tutio  (sic), 
auxilium  ,  et  curatio.  Nihil  aliud  est  pax,  nisi  domus  Dei;sicenim  ipse 
Deus  dixit  discipulis  suis :  }'acem  meam  do  vobh ,  pacem  relinqao  vobh  . 
Qyid  aliud  pax,nisi  propinquitas  Dei ,  gr.uia  Dei ,  et  coniunctio  Dei ,  va- 
letuJo  sensus  ,  acies  intellecrus,  domus  FXi ,  semita  regni,  praemiorum  ex- 
pectatio  ,  diligcntiae  collectatio  ,  rigor  disciplinae,  perfectio  charitatis,  cir- 
culus  huinilitatis  ,  clypeus  tranquillitatis,  continentia  principatus  ,  membro- 
rum  serenitas  :  O  si  me  licuisset  plenc  ,  et  plane  pacem  pronunciare !  mul- 
tas  lineas  debui  digitis  scribere ;  superat  cnim  omnem  sensum  .  Cuius  vi- 
talis  dulcedo  melliflua  apertio  regni  ,  conclusio  inferni  ,  amica  Dei,inimi- 
ca  diaboli ,  felicitas  est  in  vita  praesenti  ,  gaudium  ,  et  Jaetitia  in  vita 
perenni  . 

i  j.  Duobus  modis  vera  poenitentia  dignoscitur  ,  primus  modus  est  com- 
missa  deuotis-ime ,  et  largissimis  lacrymis  deflere  ,  et  poenitere  .  Secun- 
dus  modus  est  ,  deflenda  ,  et  poenitenda  iterum  non  admittere  .  Poeniten- 
tia  dicta  est  quasi  punitcntia  .,  quia  homo  in  sc  punit ,  quod  male  com- 
misit  .  Seruo  Dci  tanta  recordatio  esse  debet  peccati,vt  ea,  quae  gessit, 
semper  Jacrymis  defleat.  Nihil  autem  peius  ,  quam  culpam  cognoscere,  nec 
deflere  ;  duplicem  cnim  habere  debet  fletum  in  poenitentia  omnis  pecca- 
tor  ,  siue  quia  pcr  negligentiam  bonum  non  fecerit,seu  quia  malum  per 
audaciam  perpetrauerit  .  Quod  enim  oportuit  ,  non  fecit  ,  et  quod  agere 
non  oportuit",  id  gessit .  llle  poenitentiam  digne  agit,  qui  reatum  suum 
satisfactione  Jegitima  plangit ,  condemnando  scilicet ,  ac  deflendo  ,  quae 
gessit ,  tanto  profundius,  quanto  extitit  in  peccando  procliuior  .  Magna  enim 
est  virtus  lacrymarum  ,  quae  sine  voce  ,  et  verborum  sonitu  impetrant  ve- 
niam  ,  quam  pro  culpis  postulant  .  Petrus  namque  Jacrymas  prorupit  , 
jaihil  voce  precatus  est  .  Inuenio  enim  ,  quod  fleuerit  ,  non  inuenio  ,  quid 
dixerit,  Lcrymas  eius  lego ,  satisfactionem  eius  non  lego  .  Recte  plane  Pe- 
trus  fJeuit ,  quia  quod  defleri  solet  ,  potest  excusari  ,  quoJ  defendi  non  pot- 
est,ablui  potest  .  Lauant  enim  lacrymae  delictum ,  quod  pudor  est  voce 
confiteri  ;  lacrymae  ergo  verecundiae  consulunt  in  flendo  ,  et  saluti  ,  non 
«rubescunt   impetran  Jo  ,  ct  impetrant ,  quod   recte   postulant   in   rogando  . 

14.     Lacryinae ,  inquam  ,  tacite  quodammodo  procedunt ,  veniam  postu- 


LIBER    DE    NVMERIS.  405 

Jant ,  et  merentur  ,  causam  non  dicunt ,  et  misericordiam  seouuntur  :  Ja- 
crymarum  vtique  vtiliores  sunt  preces  ,  quam  sermonum  ,  quia  sermo  irt 
precando  fortasse  fallit  ,  Jacrymae  omnino  non  fallunt.  Sermo  enim  in- 
terdum  non  totum  profert  ncgotium  ,  Iacrymae  semper  produnt  affectum  . 
O  Jacrymae  ,  quam  dulces,  quam  forces,  quam  pretiosae  ,  quam  suaues  e- 
stis  in  vberibus  matris  poenicentiae .'  Sicut  enim  pia  mater  ministiat  de 
pcctore  Iac  infanti  ,  sic  pia  pocnitentia  de  cordis  compunctione  lacrymas 
porrigit  poenitenti  .  Mater  lactat  infantem  ,  vt  crescat,  poenitentia  lacry- 
mat  poenitentem,  vt  reuiuiscat ,  mater  optat  infanti,  vt  vita  veterescat, 
(  poe;/Ite>/t:a)  poenitcnti  ,  vt  nullo  malo  senescat  .  Mater  non  omnibus 
optat  vitam  ,  poenitentia  omnibus  optat  salutem  .  O  poenitentia  ,  magna 
sunt  vbera  tua ,  vino  compunctionis  plena,quibus  reos  recreas,  lapsos  re- 
Jeuas  ,  fugientes  reuocas  ,  confiactos  confirmas  ,  morbidos  mundas,  Jeprosos 
Jauas  ,  infirmos  roboras  ,  tristes  laetificas  ,  desperantes  confortas  ,  vulnera- 
tos  sanas ,  laceratos  ligas,  perditos  reparas ,  in  peccatis  mortuos  suscitas  . 
O  poenitentia !  quid  dicam  de  te  ?.  Jaudare  enim  non  valeo,  vt  volo ,  quia 
pretiosior  es  auro  obryzo  .  Per  te  enim  mors  destruitur  ,  et  diabolus  fu- 
gatur  ,  per  te  vita  inuenitur  ,  et  Deus  reperitur ,  per  te  infernus  claudi- 
tur  ,  et  regnum  inuenitur  .  llle  itaque  poenitentiam  dignam  agit,  qui  sic 
praeterita  deplor.it  ,  vt  futura  iterum  non  admittat  :  vulnus  enim  itera- 
tum  tardius  sanatur.  iteratio  peccati  graue  malum  ,  sicut  morbus  saper 
morbum  veniat,sicut  imber  super  imbrem  occurrat  ;  nam  qui  plangit  pec- 
catum  ,  et  iterum  admittit  peccatum  ,  quasi  siquis  lauet  laterem  crudum, 
quem  quanto  magis  Jauerit ,  tanto.  amplius  Iutum  facit  .  Nulkis  itaque  de 
Dei  bonitate  dubitet,  nuilus  de  Dei  misericordia  desperct  ,  veniam  corde 
quaerat,et  rccipiet  .  Corpore ,  et  mente  poeniteat ,  et  Deum  ad  miseri- 
cordiam  prouocet  .  Dauid  post  cuJpam  psalmum  cantauit ,  et  regnum  non 
perdidit  ,  et  veniam  inuenit .  Manasses  rex  impius  coram  Domino  fleuit , 
et  sibi  ,  et  populo  pacem  acquisiuit.  Zachaeus  in  arborem  ascendit  ,  et  sa- 
lutem  inuenit  .  Maria  lacrymauit ,  et  veniam  meruit,  Petrus  amare  fleuit, 
et  gratiam  non  perdidit  ,  et  veniam  impetrauit .  Latro  io  vno  sermone 
cum  Christo  paradisum  intrauit  .  Longinus  lancea  latus  Saluatoris  aperuit  , 
et  non  tantum  veniam  inucnit  ,  sed  episcopatus  honorem ,  et  martyrii  glo- 
riam  ,  ct  coronam  habere  meruit  . 

15.  Duobus  mandatis  tota  Jex  pendet ,  et  prophctae  ,  id  est ,  dilectio 
Dei  totis  viribus  corporis  ,  ct  animae  ,  et  dilectio  proximi ,  sicut  semetipsum  . 
Duobus  modis  creditur,  id  cst ,  perfecta  fide,  et  perfecta  operatidne  .  Duo- 
bus  modis  crux  portatur  ,  i  1  cst,quum  per  abstinentiam  afflcitur  corpus , 
aut  per  compassioncm  proximi  affligitur  animus  .  Duobus  modis  Jocutio 
diuina  distinguitur,  id  est  ,  aut  per  semetipsum  Dominus  loquitur  ,  aut  per 
creaturam  angclicam   verba  formantur  . 

16.  Duo  in  hac  vita  sunt  geriera  iustorum  ,  vnum  videlicet  bene  vi- 
ucntium  ,  sed  nulla  docentium ,  aliud  vero  recte  viuciitium  ,  ct  eadem  re- 
•ta   docentium  .  Duobus'  modis  percussio  diuina  intcIJigitur  ,  id  cst  ,  in  bo- 


4o<J  •         A  P  P  E  N  D  I  X     XXI. 

nam  partem ,  qua  percutimur  carne  ,  vt  emendemur  anima  ,  et  mente,al- 
tera,qua  vulneramur  conscientia  ex  charitate  ,  vt  Deum  ardentius  diliga- 
mus  .  Duobus  modis  Deus  respicit  in  homines  ,  id  est  ,  vel  ad  veniam  ,  vel 
ad  vindictam  ;  ad  veniam  ,  sicut  respexit  Petrnm  ,  ad  vindictam ,  sicut  in  So- 
domam  ,  et   Gomorrham  . 

17.  Duo  latrones  cum  Christo  crucifixi  sunt ,  id  est ,  Dismas  a  dex- 
tris  ,  Gestas  a  sinistris  .  Alia  nomina  Iatronum  Chacham  ,  et  Chamna  .  Duas 
filias  Lot  habuit ,  filius  fratris  Abrahae  ,  quarum  vna  vocabatur  Adach  , 
quae  peperit  patri  filium  nomine  Moab  ,  de  quo  Moabitae  orti  sunt .  Al- 
tera  vero,quae  vocabatur  Moach  ,  quae  et  similiter  patri  suo  peperit  fi- 
Jium  nomine  Ammon  ,  de  quo  Ammonitae  exierunt  .  Hi  duo  filii  non  si- 
ne  culpa  nati  sunt  ,  quia  pater  filias  vxores  habuit  ,  et  hoc  non  voluntas, 
sed  ebrietas  fecit  :  et  ita  culpa  miro  modo  est  facta  ,  vt  pater  filias  vxo- 
res  haberet,et  sorores  matres  fratribus  factae  sunt ,  et  filii  matribus  fra- 
tres  fuerunt  ,quia  de  semine  patris  filiae  natae  sunt  ,  et  de  semine  iterum 
patris  in  filiabus  filii  sunt  procreati  :  et  ideo  hacc  progenies  magnam  ma- 
Jedictionem  meruit  ,  quae  vscjue  ad  decimam  generationem  in  ecclesiam 
Dei  non  intrauit  .  Et  tamen  Ruth  Moabitida  bona  femina  fuit  ,  quae  in 
generationem  Christi  partem  habere  meruit  .  Ipsa  enim  mater  aui  Dauid 
fuit  :  DauiJ  namque  filius  lesse  ,  lesse  filius  Obeth,  Obeth  filius  Booz  ,  et 
mater  eius  Riuh  .  Auus  enim  pater  patris  est . 

18.  Duos  filios  Isaac  habuit;  vnus  Deo  reprobus,et  alter  electus  fuit  . 
Sic  enim  Scriptura  ait  :  I,;cob  dilexi  ,  et  Esau  odio  habui  :  et  hoc  non  si- 
ne  causa,quia  ambo  filii  boni  patris,et  ambo  vterini  in  vtero  bonae  ma- 
tris  ,  et  tamen  clectus  supplantauit  reprobum  in  vtcro  matris  ,  et  primo- 
cenita  ei  rapuit,ct  benedictionem  patris  ,  sed  ideo  hoc  voluit  Deus  ita  , 
quia  omnes  electi  de  Iacob  sunt  orti  ,  et  de  semine  eius ,  et  tamen  repro. 
bum  non  dereliquit  Deus,  quia  lob  et  Dei  seruus ,  et  rex  ortus  est  ex 
genere  cius  .  Et  ideo  hoc  breuiter  memoraui  ,  quia  mali  de  bonis,  et  boni 
de  malis  oriuntur  .  Mali  de  bonis  ,  daemones  de  angelis  ,  boni  de  malis  , 
sancti  de  gentibus.  Mali  de  bonis,  Ismael  de  Abraham  ,  Moab  ,  et  Am  non 
de  Lot  ,  boni  de  malis,  Abraham  de  Chaldaeis  .  Mali  de  bonis  ,  Dathan  , 
et  Abiron  de  Leui ,  Ophni  ,  et  Phinees  de  Heli .  Boni  de  malis  ,  Ruth  ,  ac 
Moab  ,  et  Raab  de  Chanaan  .  Mali  de  bonis,  quod  ante  dcbui  dicere  ,  Cain 
de  Adam  ,  ct  de  NoeCham  .  Bonus  de  malo  ,  lonathan  de  Saul  .  Malus  de 
bono,Absa!on  de  Dauid  .  Quid  plura  dicam  f  Sic  enim  erit  vsque  in  fi- 
nem  ,  et  debonis  mali ,  et  de  malis  boni  ;  quum  autem  venerit ,  qui  solus 
bonus  est  ,  bonos   a   malis  segregabit  . 

19.  Duos  viros  adhuc  viuos  legimus  :  sed  vbi  sunt  viui  ,  et  absconditi, 
ncscimus  .  Vnus  ab  Adam  septimus  ,  et  Enoch  nominatus ,  alter  vero  Elias, 
qui  vsque  ad  caelum  in  curru  igneo  est  raptus;de  duobus  breuiter  dixi- 
mns ,  tamen  satis  ,  quia  ad  tres  festinamus  . 

20.  Tres  persoxae  Trinitatis ,  in  vna  potestate  ,  et  maiestate ,  Pater, 
Filius  ,et  Spiritus  sanctus  ,  quae  tres  personae  apud  hebraeos  sie  vocantur 
dbba  ,  Be»}  Ruba  .  Apud  vero  graecos  Pater  ,  Bar ,  quornojo  autem  gras- 


LIBER    DE    NVMERIS.  4o7 

ce  Spiritus  Jicitur,  adhuc  non  inueni .  Illi  tamen  dicunt  Ageos ,  cjnod  la- 
tine  sonat  Sanctus.  Abba  pater,  Beu  filius  ,  Rttba  Spiritus  sanctus  .  Pater 
tamen  graecum  est ,  et  Jatine  sonat  genitor  .  Bar  graece  ,  filius  latine  .  Tri- 
nitas  itaque  dicitur  propter  personarum  diuersitatem  ,  Vnitas  vero  proptcr 
inseparabilem  deitatis  substantiam  .  Pater  dicitur,  eo  quod  habeat  filium  , 
et  omnis  paternitas,  quae  in  caelo  ,  et  in  terra  est  ,  in  eo  ,  et  ex  eo  nomi- 
natur  .  Fiiius  dicitur,eo  quod  habeat  patrem  ,  Spiritus  vero  sanctus  ,  eo 
quod  a  Fatrc  ,  et  Filiti  procedit .  Deus  dicitur  propter  potestatem  ,  et  di- 
Jectionem  ,  Dominus  dicitur  proptcr  dominationem  ,  Omnipotens  dicitur  , 
quia  omnia  potest  ,  cui  nihil  impossibile  est .  Et  si  Deus  omnipotens  est  , 
quid  est,quoJ  non  potest.;  Id  est  ,  non  potest  falli ,  non  potest  mori  ,  non 
potcst  peccare  .  Per  Patrem  viuimus  ,  mouemur  ,  et  sumus,  per  Filium  ra- 
tionem  ,  et  scientiam  ,  et  intellectum  habemus  ,  per  Spiritum  sanctum  Jo- 
nis  bonis  omnibus- illustramur  .  Tribus  modis  Deus  dicitur  ,  id  est ,  essen- 
tialiter  ,  vt  PauJus  dicit  ,  qui  est  benedictus  in  secula  .  Nuncupatiue,  vt 
Doininus  Moysi  dicit  :  Coustitui  te  iu  Dettm  Pharaoitis  .  False,  vt  dicitur : 
Dii ,  qui  rto/t  feceruttt  caelum  ,  et  terratn  ,  pereaut  .  Tres  res  in  principio 
creauit  Deus  ,  id  est  ,  angelos  ,  et .  .  .  et  informem  materiam  .  Desuttt  aiia . 

APPENDIX      XXII. 

Glossae  in  sacrarn  Scripturam  ex  codice  veteri 
I.  Archiuii  Vaticani . 

Cap.  i.  O piritus  Dei  ferebatur  -  prouiJentia  qualiter  cuncta  creassft  .  Fiat      Genesis 
lux  -  ipsa   est ,   quae  postea  in   vasa  caeli  ,   hoc   est  ,  sidera   diffundebauir . 
Dixit  -  per  verbum  suum  fecit  .  Mane  -  initium  creaturae  .  Vespere  •  finfs 
eiusJem  .  Imaginem  ,  iimilitudinem  ~  imago  eminet  in  spiritu  hominis:  si- 
militu  lo   in  bonis  operibus  . 

2.  Patrarat  -  perfecerat .  Paradisttm  -  duo  sunt  :  vnum  terrenum  ,  vbi 
Adam  fuit ,  altcrum  caelestium  .  Ligtiura  ititaet  lignum  scientiae  -  in  cu« 
stoilia  praecepti  scientia  erat  boni  .  Boni  ,ct  mali  -  in  transgrcssione  scien- 
tia  crat  mali .  Bidellium  -  in  aibore  colligitur,  et  cst  pigmentum  .  Lttilat~ 
hoc  est   proprium    nomen   terrae . 

3.  Perizomota  -  fiemoraJia  .  Vertatilem  -  vibrantem  .  Versatilis  dicitur 
pro  co  ,  quod  quandoqu.*  venisset  tempus ,  vt  etiara   remoucri  potuisset . 

Cap.  i.  Genesis  .  De  his  glossis   con-  patrarat  .   Fortasse  legenJum  vmts  icr- 

«ulc  Iiidoriiina  cap.65.  nuin.  j8.  et  seqq.  renus  .  .  .  alter  caelestis  .   Glossai  1 

Incipit  codex ,  Dei    fercbatur  :   fortasse  vitae   etc.  possent    aliter   orJinari  ,    seu 

deincie     legendum    prouiAens    qualiter  .  transiici  .  Vulgita    habet   bdellium    :    s  -I 

Scnptum   erat  creasse  pro  creasiet  .  In-  apuJ   (.criptores  medii  aeui    reperitur  bi- 

tcrpunctum    erat    vcrb.nn    suum  .   Fecit  dellimn  .   Prius  fieri  deberel   mentio  //;•- 

mane  .  ttitath,  vt   cst   ia  \'ulg.ita,  *eu  Lutl.it  , 

1.     In    Vulgata    e«   plantautrat  pro  quam  bdcllii . 


403  A  P  P  E  N  D  I  X     XXII. 

4.  Concidit-  mutauit  colorem  vultus  sui .  Sitt  -  si  non  sic  .  Maledict* 
terra  ia  operibus  tuis  -  hic  non  opera  colencli ,  sed  peccata  exprimit  .  Nwn  - 
dicis  .  Eden  -  sacratissiraum  ipsum  paradisi  locum  interpretatur  .  Forro  - 
videlicet . 

6.  Famosi  -  fama  nominati .  Habitauit  i»  terra  Haid  -  in  h^braeo  habet 
nodus  instabilis.  Laeuigatis  -  Iimpiditatis  .  Bitumen  -  genus  gluti  ,  alii  pi- 
culam  ,  alii   resinam  .   Tristega  -  tricamerata  . 

7.  Cataractae  -  fenestrae  .  ln  artipulo  diei  -  initio  diei .  9.  Dilatet  Deus 
Iapheth ,  et  habitet  in  tabernaculis  Sem  -  lapheth  latitudo  dicitur  ,  ex  quo 
gentium  nascitur  multitudo  :  Sem ,  ex  quo  hebraei  minores  numero  eie- 
cti  .   Vegetat  -confortat . 

1  1.  Vr  -  ignis,  vel  lumen  .12.  Ulustrem  -  magnificum  .  1 J.  Itt  oppidis  -  in 
castris.  i$.Trimam  •  tri.nnem.  AUrinsecus -  separatim.  Abigebat  -expellebat. 

16.  Libet  -  secundum  aibitrium  tuum  .  Ferui  -  iracundus  ,  indomitus. 
18.  Sata  -  nomen  mensurae  :  habet  modium ,  et  semis  .  19.  Cubitum  -  passi 
duo  .  Vo.llauerunt  •  circumdederunt .  Culminis  -  altitudinis  .  Vim  -  fortitu- 
dinis  .  httuitus  -  attendens  . 

21.  Stirpi  generi  .  Nemus  -  Arborum  ordo  compositus,  vel  de  silua  . 
22.  Fariter  -simul  .  Vepres  -  rumices  .  25.  Funeris  -corporis  .  ^uin  •  ma- 
gis ,  vel  potius .  Siclus  -  sex  denarii  .  Antrum  -  speluncam  . 

24.  Uestrauit  -  diuidit ,  vel  vendidit .  Aio  •  dico  .  Suscitati  -  interroga- 
ti  .  2$.  Hispidus  -  pilosus  .  Frotinus-  statim  .  Adultis  -  maturis  .  Gnarus- 
expertus  .  Edulio  -  victu  ,  esca  ,  vel  esu  .  Paruipeitdens  -  pro  nihilo  habens . 

26.  Arcersito  -  euocato  .  Ferspicuum  -  manifestum  .  Coire  -  concumbe- 
re  ,  vel   conuenire  .  ^uispiam  -  modicus  aliquis.  Seuit  -  irascitur  .  Locuple- 

tatus  - 


4.  In  Vulgata  mahdictus  eris  super 
tcrram ,  nisi  haec  verba  ex  cap.  3.  huc 
translata  sint ,  vbi  Vulgata  habet  v.  17. 
Maledicta  terra  in  opere  suo  .  Ex  v.  9. 
c.  4.  desumitur  num  ,  scilicet  Num  cu- 
stos  etc. 

6.  Scriptum  nominata  pro  nominati  . 
Non  apparet ,  quo  pertinent  verba  habi- 
tauit  .  .  .  instabilis  .  Obscurum  est  no- 
dus  in  compendio  literarum  .  Mox  for- 
tasse  legendum  Umpidatis  .  De  voce  tri- 
stega  vide   Ducangium  . 

9.  Exaratum  erat  vegetati  .  Pro  eie- 
cti  mallem  geniti  .  Transpositae  sunt 
glossae  \  vege tat  pertinet  ad  v.  13.,  di- 
latet  etc.  ad  v.  17. 

13.  Restitui  in  oppidis  pro  in  opis  in 
rus.  Discrimen  tamen  aliquod  notari  so- 
let  inter  castrum  ,  castellum  ,  et  op- 
pidum  . 

18.     In  glossis   Roberti  de  Sorbona 


capiens  modiitm  ,  et  semissem  .  Confer 
Isidorum  1.  16-  Etymol.  c.  26. ,  et  Du- 
cangium  . 

19.  Intelligo  verbum  cubitum  per- 
tinere  ad  caput  19.  v.  4.  de  duobus  an- 
gelis  a  Lot  hospitio  susceptis  ,  Priui ■  au- 
tem ,  quam  irent  cubitum  :  non  autem  in- 
telligo  ,  quid  innuat  glossa,  passi  duo  , 
nisi   legamus  pasti  duo  . 

24.  Auctor  glossae  videtur  in  textu 
legisse  distraxit  ,  aut  destraxit  ,  mutato 
i  in  e  ,  vt  fieri  tunc  solebat  .  In  Vulga- 
ta  est  destrauit ,  hoc  est ,  sarcinas  depo> 
suit ,  a  verbo  desterno  .  Pro  glossa  /«- 
terrogati  legerem  interrogarttnt  . 

23.  Scriptum  erat  iesca  .  Apud.Ro- 
bertum  de  Sorbona  male  distinguuntur 
duae  glossae  :  Edulium  -  victus  .  Esca  - 
esus  . 

26.  In  Vulgata  scribitur  accersito. 
In  codice  legitur  modicum  aliquid .  Ab 


GLOSSAE  IM  S.  SCRIPTVRAM  .  acq 

tattts  -  ditatus  .  Inuidentes  -  inuidia  habentes  .  Humo  -  terra  .  Olim  -  in  an- 
tiquo  .  Rcpererunt-  inuenerunt  .   lurgium  -  rixa  .  Auctwn  -  inuentum  . 

27.  Pharetrjm  -  theca  ad  sagittas  portanjas  .  Dudum  -  antea  .  Conster- 
natus  -  indomitus .  Qrbabor  -  sine  filiis  .  28.  Innixnw  -  incumbentem.  29. 
K<jA?/  -  sanus  est  .   Hebdomadam  -  septem  annis  .  Copulae  •  coniunctioni  . 

30.  Edente  -generante.  Mandragoras  -  fructus  similes  pomi  in  illa  her- 
ba  nascuntur,et  habet  duorum  sexum  ,  masculini  ,  et  feminini,et  in  ra- 
dice  ostenJit  similitudinem ,  et  est  fertilis  ,  et  dicitur,  qui  eam  eradicat, 
non  posse  viuere  .  Experimento  -  exercitudine  sciens  .  Dem  -  tradam  .  Eur- 
uus  -  brunus  .  Fopuleas  -  bidulaneas.  Scrotinus  -  tardus  . 

5  1.  Facultate  -  possibilitate  .  biclitus  -  nobilis  .  Foetus  -  portantes .  Ope>s  - 
diuitias  .  Clam  -  occulte  .  /Ibigeres  -  expelleres.  Esto  -  etsi  putaueris,  vel 
ecce  si  .  Necetur  -  occidatur  .  Aequeo  -  non  possum  .  Depopulati  -  vastati. 

34.  Stupri  -  corruptelae  virginitatis  .  Scorto  -  meretrice  .  35.  Ceden- 
tes  -  obedicntes  .  htjans  -  degustans  .  36.  fld  puteum  iuramenti  •  ad  aquam 
fidci  .  37.  Ditio:;i  •  potcstati  .  Fomitem  -  incenJium  ,  initium  .  Nitebatur  - 
laborabat .  Foiymita  -  operis  plumarii .  Stacten  -  genus  resinae  pretiosae  . 
Acquieuerunt  -  consenserunt  . 

38.  Diuertit  -  non  conuertit  .  Opilio  -  Pastor  ouium  .  Teristrum  -  H- 
gatura  capitis  ,  vel  synJones  .  39.  Arbitris  -  iudicibus  .  Lacinia  -  ora  vesti- 
menti  .  40.  Fincema  -  butiliarius.  Canistra  -  quae  palmarum  virgulis  tc\i- 
tur  ad  panes  portandos  .  41.  Conicctores  -  aestimatores  .  bi  culmo  -  in  ca- 
Jamo  ,  in  stipula  .  Vredine-  vento  incendente  .  Demum  -  postmodum  .  Prae- 


inepto  aliquo  addita  est  glossa  irascitur 
pro  seuit ,  quod  est  a  sero  ,  non  a  sae- 
uio  .  Sic  etiam  inepta  est  glossa  inuen- 
tum   pro   auctum  . 

27.  Sic  legendum  theca  ,  vel  thecam 
pro  /fgrt  in  vet.  cod.  Indomitus  fortasse 
mcndum  est  .  29.  Pro  septem  annis  iml- 
lem  septenarium  . 

30.  Glossam  de  mandragoris  huc  trans- 
luii  ,  quae  in  vet.  ms.  reperitur  inter 
cubitum  ,  et  vallauerunt  ,  scilicet  c.ip.19. 
Quae  de  mandragoris  dicuntur,  conferen- 
da  sunt  cum  Etymol.  cap.  9.  1.  17.,  ct 
CUin  dict.  Bibl. ,  ct  commenr.  Calmeti  , 
ct  diction.  Vahnontis  de  Bomare  .  Ple- 
raque  enim  sunt  fabulosa  .  Vox  bidula- 
neus  non  obuia  est  .  In  Actis  n.Iulii 
t.  2.  Vit.  S.  Vldanci  :  Concidit  sibi  1- 
culum  d:  Ugno  bi.i.dlaneo  .  In  additioni- 
bus  ad  Ducangium  coniicitur,  legendu  n 
betulaneus ,  seu  betulaceus ,  a  betula  .  Ex 
nostris   ;z,lossis  vera  signiilcatio   cruirur  . 

31.  In  vet.  oas.  Fetos  -  port.i:ues  . 
Mox  pro  vastati  scribendum   fuisset  va- 

Tom.lII. 


.  stauerunt  .  Sed  multa  huiusmodi  ad  me- 
dium   aeuum    pertinent  . 

3,.  In  Vulgata  est  recedentes  ,  nec 
congruit  glos>a  obedientes  .  Extat  vox 
cedentcs  in  Bibliis  gothicis  Toletanis  .  Vi- 
de  Prolog.   cap.  65. 

36".  Intcr  glossas  funeris  ,  et  quiu 
cap.  23.  e\ar3tum  erat  in  vet.  cod.  Ad 
putetim  etc. 

37.  Glossae  nonnihil  transpositae  sunt. 
Pro  incendium,  initium  ,  fortasse  legen- 
du  11   est  incentiuum  . 

38.  Parum  opportuna  est  glossa  non 
conuertit  .  De  teristro  ,  siue  ,  vt  in  Vul- 
gata  lcgitur  ,  theristro  confer  Etymolog. 
1.  19.  c.  25.  ,  glossas  Roberti  de  Sorbo- 
na  ,  et  Ducan^ium  .  Vet.  eod.  instantium 
pro  instantem  . 

40.     Ab  aliis  dicitur  buticularius  ,  seu 

buttelarius ,  seu   bottellarius  .  Adisis  Du- 

^cangium   verb.    butta  .    Scriptum   cst   in 

vet.   cod.   tcxetur  ,  et  fortasse   voluit  au. 

ctor  texitiir  : 

41.      Restitui  in  culmo  pro  tfl 

Fff 


#io  A  P  P  E  N  D  I  X     XXI I. 

sagum-  praescientem  .  Coniicere  -  aestimare  .  Alacie  -  exilitate   corporis; 
Squalore  -  sorde  .  lndustrium  -  instantem  .  Segetes  -  semina  . 

42.     jVutrtm  -   prouidentiam  ,   vel  potestatem  .  Machinautur  -  argumen- 
tantur.  Molimur  -  cogitamus,  vel  tentamus.  45.  Dilatio  -  admissio  .  44.  Au- 
uri  -  sortiri  .   Flagitii  -  peccati  ,  vel  mali ,   vel   turpitudinis.  45.  g)uaff- 
tocius  -ocius  .  Soio  -terra  . 

47.     In  aerarium-in  thesaurarium  .  Hemina  -  dimiJium   sextarium  .  Se- 
rste-  seminate  .  49.   Cerastes-  cornuta  serpens,  flatu  nocens  .  Emissus  -  e- 
missus  dicitur  ceruus ,  quando  ceruam  sequitur  .   Obiit  -  mortuus  est  .  A- 
ream  -  terram  arabilem  .  Rcsistere  -  effugere  ,  vel  contradicere  . 
Exodu  Cap.  1.   Ellesmoth   hebraicej Exodus  graece,  Exitus  latine  .  Lateris  -  te- 

gulis  non  coctis  :  de  terra  ,    et  paleis  efficiuntur  .   Mares  -  masculos  .   In- 
grueretr  irrueret  . 

2.  Elegantem  -  pulchrum  .  Fiscellam  -  ponaer  in  niodum  nauis  .  Scir- 
feam  -  iuncinam  .  bi  carecto  -  loco  palustri  ,  vcl  in  marisco  :  alii  canalem  . 
Fer  crepidinem  -per  summitatem  ripae  .  Aluei  -  canajis  in  amne  ,  vel  si- 
nus  aquae  .  Papy rione -  papynis  .  Adultum-  maturum  ,  vel  iuuenem  . 

5.  Ruoi  -  spina  ,  in  qua  rosa  crescit  .  4.  Instar  -  similitudo  .  Ab  heri  ,  et 
n-'.d'::.s  tertius  -  totum  tempus  praeteritum  significat  .  Impeditioris  -  impara- 
tioris  .  Diuersorio  -receptaculo  .  It/ico  -statim  ,  vel  mox  .  //  mpntem  Dei- 
In  montem  Sinai  .  Coreb  ,  et  Sinai  vnum  sunt  .  Sponsus  sanguinis  tu  mi- 
hi  w-quia  de  sanguine   meo   natus  es  ,  vel   quia  circumcisus  . 

5.  b xactoribus  -  ministris  cu  11  vi  exigentibus  .  6.  Adouai-  Dominus  . 
Ergastulo  -  priuata  custodia  ,  vel  carceres*  Praesertim  -  maxime  .  Fatrue- 
/e/#-filius  patrui  ,  vel  filia  .  7.  Colubfum  -  colubru  n  ,  et  Jraconem  pro 
vno  pcsuit .  Virga  Aaron ,  et  virga  Moysis  vna  erat  .  Arcana-  secreta  , 
vel  occulta.  Malefici  -  magicae  artis  inuentores  .  3.  Abigantur  -  expellan- 
tur.  Condixerat  -  conuenit  ,  vel  consensit.  Statuit  -  decreuit  .  Aggeres- 
lerrae  tumulum  .  Sciuiphes  -  muscae  mifltitissimae  .  Abominationes  aegyptio- 
rum  -  oues  ,  quas  coluerunt  ,  et  noluerunt   manJucare. 

9.  Reuuis  -  recusas .  Turgentium  -  tumentium  .  Virens -  viri de  .  Indura- 
uit-  quia  non  emolliuit .  10.  Corrodet-  denunducabit ,  delacerabit .  hensae- 

47.     Non    reperitur   verbum    solo  in  2.     Mendum  videtur  ponaer  pro  pane- 

Vul^ata  :  extat  in  Bibliis  gothicis  pro  ter.  rium  :  exaratum  etiam  erat  in  domum  na- 

rae  loco .  Vide  Prolegom.  cap.  6,.For-  uis  ,  et   niox  plaustri  vel  in  maris  ,  quo 

tasse/»  thesaurum  .  Vox  hemina  ,  nescio,  alii  .  De  marisco  vide  Ducangium  . 
ynde  in  hunc  locum  aduecta  fuerit  .  Ce-  5-     Obscurum    est    cum  vim  pro  vi  . 

lebris   est  controuersia    de  libra   panis  ,  Glossae  hoc  loco  praepostero  ordine  col- 

et  vini  hemina   in   regtila  S.  Benedicti,  locatae  erant  .   Haec    enim   in   ms.  prae- 

ie  qua  videri   potest  Ducangius  in  Dict.  cedit    alias  capitis  4.  ,  vbi  in  Vulgata  le- 

Confer  etiam    1.  16.    Etym.  c.  26.  gitur   sponsttt  sanguinum   pro  sangisuiis  . 

Cap.  1.   In  Exudum  .    Scriptum   vide-  6.     Forte  carccre  . 

tur  Ellesmoth  :  in  Etymol.  \   6.   cap.  1.  8.     Glossa  sustuit  non  videtnr  ad  hunc 

in  hoc  eoiem  nostro   codice  Elesmoth  .  Iocum  pertinere  ,  nisi  forte  sit  etiam  hoc 

ApuJ  alios   Veellescinoth  .  verbum   explicatio    verbi  condixertt . 


GLOSSAE  IN  S.  SCRIPTVRAM. 


411 


spissae  .  n.  hi  solio  -  throno  .  Matiet -modice  murmuret  .  Ostenta -  prac 
dicta  signa . 

12.  Coetum  -  conuentun.  /;;  aedibus  -  in  domibus,  vel  templis.  ln 
monumentuin  -  iu  memoriam  .  More  -  ritu  ,  obseruantia  .  Indigeuis  -  ciuibus, 
vel  qui  ibi  nati  sunt .  Dimittit  -  permittit .  Ceremonias  -  ritus  sacrifican- 
di.  Duduta  -  antiquitus ,  vel  antea.  Religio  -  sanctitas,  bonitas  ,  pietas  . 
Efferetis-  asportetis . 

1$.  Israel-  proficiscentis  .  Columna  -  columna  ignis  ,  et  columna  nu- 
bis  vna  esse  creditur ,  ex  altera  parte  ignea  ,  et  altera  similis  nubi  .  1  j. 
Qbriguerunt  -  coturnix  ,  et  perdix  . 

16.  pilo  -  pistillo  ,  alio  loco  Iancea  .  Gomor  -  mensura  habens  xn.  sex- 
turiorum  .  Scatere  -  ebullire  ,  vcl  efferbere  .  Alui  -  nutiiui ,  vel  paui  . 
£^A/-ephi,et  batus  vnum  sunt ,  mensura  habens  modios  tres  .  17.  lur- 
gata  -  rixata,  vel  iniuriam  habentia  .  Pauxillum-  modicum  . 

iS.  Prasstolatur  -  obseruat ,  vel  expectat  .  Disceptatio  -  altercatio,  ve! 
cont  ntiojvel  disputatio  .  Tribuuus  -  qui  super  mille  viros  est  .  Strenuis- 
vtilibus,  vel  fortibus  .  19.  Iaculis-  telis  ,  vel  sagittis  actis,  vel  iactis.  Clan- 
gere  -sonare  ■  Alicare  -  coruscare  ,  fulgere.  Perstrepebat-  personabat  .  /  au- 
latim-  pcr   partes  .  Prclixius  -  longius  .  Contestare  -  coniurare  . 

20.  Zelotes-....  tttsontem-  innocentem  .  Frustra  -  sine  causa,  sine 
ratione  ,  in  vanum  .21.  Liberi  -  infantes  .  Diis  -id  est,  sicut  do  tibi  .  De 
industria  -  de   instantia  ,  de  cura  .  Coruupeta  -  petulcus  ,  cornu   petens  . 

22.  Aceraos  -  tumulos  .  Segetes  -  messes  .  Deferat  -  portet  .  Condu- 
ctum  -  congrcg.  tum  .  2$.  Solemnitatem  -  septem  heb  Jomadas  a  pascha  vsque 
pentecosten  .  Seueris  -  seminabis  .  Crabrones-  furrlones  .  Vltroueus  -  spon- 
taneus  . 

2j.  Coucinnanda  -  componenda  .  Ephod  -  stola  linea  ,  vel  superhume- 
rakjVel  dalmatica.  Compingite  -  iungite  .  Oraculum  -  oracultuu  ,  et    pro- 


1 1.  Hic  etiam  inuersus  erat  ordo  glos- 
sarum  ,  vt  saepe   alibi  . 

12.  Vet.  cod.  ritu  obsertiantium  ,  et 
postea   vel  ibi  qui  . 

16.  Forte  sextarios  .  Rcposui  cphi 
pro  o:phi ,  quamuis  in  Eibliis  gothicis 
Toletanis   ita   sit   scriptum   ocphi  . 

1  7.  In  Vulg.  legitur  iurgatus  ,  et  pau- 
lulum  pro  pauxillum  .  In  Bibliis  gothicis 
etiam  est  pauxillum  ,  et  fortasse  etiam 
iurgaia  :  nam  ibi  est  lapidabit  pro  la- 
pidabutit . 

20.  Deest  glossa  pro  voce  xelotes  , 
quae  in  ms.  vnitur  verbo  ,  siue  glossae 
comurare  .  In  Koberti  glossis ,  xeiotes  - 
acmulator  ,  vlciscens  . 

21.  Fortasse  stcut  diis  pro  sicut  Jo 
tibi  .  In  Vulgata  est  per  industriam  .  l.i- 


blia  toletana  de  industria  . 

23.  In  Vulgata  hoc  capite  non  est 
seucris  ,  sed  seminabis  v.io.  ,  et  semina- 
ueris  v.  16.  vbi  Biblia  gothica  serucris  . 
Vox    mihi   i^nota  furrlones  . 

25.  Pro  antcranaglypham  fortasse  le- 
gendum  interanaglypham  .  Pk-rique  in- 
n  ■  -  asile  exponunt  per  anaglyphum  ,  scul- 
ptum  .  Adisis  Ducaogium  .  In  glossis  Ro- 
berti  de  Sorbona  male  duae  glossae  dis- 
tinguuntur,  interrasilem  -  distinctam  .  A- 
naglyphgm  -  sculptam  .  Sunt  enim  haec 
tri.i  nomina  explicatio  vocis  interrasi- 
lcn)  .  Mox  Legendum  videtur  in  modunt 
caiamj  ,  vt  legitur  in  Roberti  g!r 
Ibid.  legitnr  rotundas  pro  rorundc 
siue  rotunditas  ,  vt  est    in    nosiro    m<. 

Fffa 


4i2  A  P  P  E   N  D  I  X     X  XII. 

pitiatorium  vnum  sunt ,  vbi  audiebantur  diui.ua  eloquia  .  Interrasilem  - 
anteraoaglypham  .  Acetabula  -  acinarios  .  Phiatas-cn]yces  minores.  Cala- 
mos  -  modum  calami  .  Scyphos  -  calyces  maiores  .  Sphaerulas  -  in  modum 
sphaer3e  rotundatas  . 

26.  Saga  -  vna  tela  in  cortinis  .  Fibulas-  hrincas,  vel  fibulas  .  A  sum- 
mo  vsqtte  ad  stimmum  -a  fine  vsque  in  finem  .  hiseretur  -  imponetur ,  im- 
miscetur,  includetur  .  27.  Fuscinulas  -tridentes  .  Arula-  vas  aeneum  qua- 
drangulum  ,  in  quo  prunas  portant  .  Caelaturis  -  picturis  .  Paxiilos  -  genus 
mensurae  /><z/#f  nominatae  .  Contusum  -  contritum  .  Oppansum  velum  - 
extensum  ,  quo  vndique  pandatur  . 

28.  Applica-  iunge,  congrega  .  Fungantur  -  vtantur  ,  obsequantur .  Ra- 
tiouate-  pannus  in  pectore  quadratus  .  Cidarim  -  Cidarim  s  mitra  ,  et  tia- 
ra  vnum  sunt .  /»  margiuibus  -  in  his  summitatibus  vcstimentorum  .  yWtf- 
/««  puuicum  -  et  mala  granata  vnum  sunt  ,  poma  mirae  pulchritudinis  . 
fortabil  ifiiquitates  -  qui  intercedit  pro  iniquitate  .  Pemiualia  -  femoralia . 
Femora-a.  f.mine  . 

20.  Arietes  immaculatos  -  vnius  coloris  ,  non  morbidos,  non  scybio- 
sos  ,  non  laesos  .  Lagana-Sa  farina  est ,  primum  in  aqua ,  postea  in  oleo 
frigitur  .  Initiaberis-  sanctificaberis  ,  quando  redeunte  tempore  anni  cun- 
cta  concludunt ,  mcnse  septimo  ,  quia  aegyptii  initium  anni  ,  et  finem  sic 
fecerunt  .  Mactabis  -  occides  .  Jecoris  -  hepatis  .  Aruiuam  -e.xungiam  .  Vi- 
talia  -  intra  ilia  .  Expiaudum  -  expurgandum  .  Iugiter  -  perseueranter  .  Hin - 
maior  sextariorum  xvim. ,  minor  vmi.  Libandum  -  sacrificandum  .  50.  Li- 
ba  -  sacrificia  .  Summam  -  numerum  .  Recensiti  -  numerati  .  A/omen  -  pot- 
estatem  .  Obolus  -scripulus  semi  .  Labrnm  -  labium  ,  et  labrum  vnum  sunt  : 
vas  aeneum  quadrangulum ,  in  quo  lauantur  sacerdotes  .  Zmiruae  -  cala- 
mi  .  GW<2f -fistulae  . 

32«  Callide  -  astute,  caute  ducere .  ^uiuero  -  post  reatum  culpae  . 
3?.  Papilionis  -  tentorii  .  34.  Deiuceps  -  rursum  ,  vel  iterum  .  Aras  -  alta- 
ria  .  Lucus  -et  nemus  vnum  snnt  :  et  dictus  est  ,  quod  minime  transluceat  . 
Aemulator  -  imitator ,  vel  inuidens  ,  vel  sectator  .  Pepigi  -  pactum  feci  ,  vel 
spondi  .   Foedus  -  pax  perpetua  ,  vel  amicitia  . 

1$.     Cateruam  -  turbam  ,  multitudinem  ,  conuentum  .  Prompto  -  veloci- 

26.     Libenter  legam   strincas  ,  vel  fi-  retinent  liba  .   Rectius   erit  scripalus  se- 

blas  :  hinc  itali  stringa  ,fibbia  .  Mox  mi-  mis  ,  vel  semiscripulus .  Vide  lib.16.Etym. 

scebitur .  cap.    25.    Pro    xmirnae  Vulgata   exhibet 

29.     Vcrbum   latinum  est  axungia :  myrrhae  :  glossae    Roberti    de  Sorbona 

sed  fortasse  medio   aeao  scribebatur  ex-  x>nirrhae  cum  interpretatione  :   alii   ca- 

ungia,  ex  quo  hispani   enjnndia  .   Confer  la.mi ,  alii  myrrhae  resinam  esse  volunt  . 
Ducangium    verb.    exttdia   .    Explicatio  .    S .ipeUectilim  -  diuersae  res . 
mensurae    hin  obscura  est  in   vet.   ms. ;  34.     Vet.   cod.  dictus  et  quod :  forte 

eam    restitui  ex  aliis   glossariis  ,  sed  in  dictus  eo  quod  .   Infra   legi   poterit  me- 

glossis  Roberti  de  Sorbona   mendose  Ie-  lius   spopondi . 

gitur  8.  pro  vmi.  ,  vt  est  in  nostro  ms.  35.     Vulgata    exhibet   v.   5.  et  prono 

30.     Pro   liba  Vulgata  refert   libami-  animo   .   Biblia  gothica    et  prompto  ttni- 

na  .  Biblia  goihica  toletana  cum  glossis  mo  .  In  veteri  libro  obscurum  est  ver- 


CLOSSAE   IN  S.  SCRIPTVRAM  .  413 

«ate  voluntatis  ,  vel  praeceps  .  Postiit  testimonium  in  arca  :  duas  tabuias. 
Slrmiilas  -rotundarunt .  Dextraiia-  ampla  sunt ,  et  ante  manicas  portan- 
tur  .  Abietarii  -  lignarii  ,  abiete  arbore  .  Poiymitarii  -  pro  rocunditate  ima- 
ginis  :  polum  ,  rotundum  . 

36.  Necteretur-  ligaretur.  Compagem  -  iuncturam.  Cyathos  -  viginti 
vnum  cocblearia  faciunt  .  38.  Ad  plagam  -  ad  iatus  .  Septemfrionalem  - 
contra  mediam  noctem  .  Australem  -  contra  meridiem  •  Bracteas  -  laminas 
aureas  subtilissimas  .  Excubabant  -  vigilabant  .  40.  Sub  tecto  testimonii  - 
tabcrnaculi  . 

Vagecra  hebraice  ,  Leuiticus  graece  ,  Ministeriaiis  latine  ,  quia  ministeria  Leuitlcus 
sacerdotum   in   eoJem   scripta  sunt  . 

Cap.  1.  Crepidinem  -  fundamentum  .  2.  In  ciibano  -  in  camino  ,  in  fur- 
no  .  Torres  -  asses  .  Farris  -  genus  frumenti  .  5.  llia  - Jatus  propj  inguinem  . 
Injicians  -  insi.lians  .  ^uodiibet  -  qualecumque  .  Coliyridas  -  cibus  ,  quem 
nos  nebulam   dicimus  . 

10.  Sanctificabor  in  eis  -  Praesumentes  punio  .  Profanum  -  ilJicitum , 
vioiatum  ,  pollutum  .  Lugubri  -  Hebili  .  11.  Choerogrylius  -  bestia  spinosa  , 
muior  erinaceo  .  Haiiaeetum  -  auis  similis  aquilae,sed  maior ,  tamen  mi- 
nor  vulture  .  Larum  -  auis  maritima  ,  habens  vngulas  ,  quasi  accipiter.  Bu- 
bot/em-  nycticon.x  .  Onocrotalus  -  auis  ,  quae  sonitum  facit  in  aqua  ,  vel 
pelicatius .  Porphyriottem  -  AJH  auem  albam  similem  cygno  .  Herodionem  - 
maior  est  omnibus  ;:uibus,  quia  aquilam  prehendit  .  Bruchus  -  similis  Jo- 
custae  ,  sed  maior  .  Crocodilus  -  bestia  in  fluminc  ,  similis  Iacertae  ,  sed 
gr.jidis.  Mygaie  -  similis  chamaeleonti .    Chamaeieon-  similis  Jacertae  ,  et 


bum  praeceps  ,  ac  fortssse  mutilus  Iocus 
hic  est  .  Exemplar  gothicum  v.  zj.  ha- 
bet  Obtulit  etc.  ad  faciendum  opus  ta- 
berttaculi  testimonii  :  Vulgata  noua  Ob- 
tulerunt  etc.  Paulo  post  praescitcric  le- 
gere  cum  Roberti  glossis  rotundae  sunt 
pro  rotundarunt  .  Glossa  pro  polymita- 
rii  ab  aliquo  alio  videtur  intrusa  ,  quasi 
a  polus  .  Exaratum  erar   in  cod.  imagini. 

36.  YulgaCa  compaginem  :  Biblia  go- 
ihica  compagem  .  In  vet.  cod.  esc  signum 
ponderis  posc  viginti  vnum  ;  qualia  de- 
scribic  Isidorus  1.  16.  cap.  27.  :,  quibus 
tamen  ab  omnibus  sign.nn  nostrum  dit- 
ferc  .  Intcrprecatus  sum  cochlcaria  :  nam 
cyachus  constare  dicitur  decem  drachmis : 
et  cochlear  est  dimidia    pars  drachmae  . 

Cap.i.  Leuiticus  .  Vet.  cod.  Vagecra, 
vi  in  1.  6.  Etyin.  c.  I.  ,  alii  scribunt  Vaii- 
tra  ,  alii   Vaitera  . 

l.  In  vet.  cod.  est  tttrres  :  in  Bibliis 
gothicis  torrcs  .   h\  Vulgata   torrebts  . 


3.  De  nebula  pro  cibo  plura  Du- 
cangius . 

1 1.  Nomina  choerogrylli  ,  ec  haliaee- 
ti  expressi  ex  Vulgaca  :  nam  in  vec.  libr. 
corrupta  apparenc  .  De  voce  cauannus 
consulendus  Ducangius  .  Codex  exhibet 
auis  qui  ,  auem  album  ,  Deest  etiam  ali- 
quid  in  explicatione  Porpkyrionis  .  Glos- 
sae  Roberti  de  Soibona  referunt  :  Por- 
phyrion  -  auis  purpurei  coloris  ,  vc  no- 
men  significare  videcur :  alii  autem  al- 
bam  similem  cygno  ,  alii  pelicanum  esse 
dicunt  .  Glossa  steliionis  ab  interpolato- 
re  addica  esc  .  Deinde  pro  calua  surric 
conieci ,  talpa  -  sorex  .  Vespertilionis  fit 
mentio  supra  v.  19.  ,  ac  fomsse  mutilus 
sic  locus  est  :  Stellio  .  .  .  Vctcrtilio  . .  . 
Talpa  .  In  glossis  Roberti  de  Sorbona 
pro  chytropoda  ,  siue  ,  VI  ibi  legitur  , 
serttopo.les  explicatio  cu  coqutndi  vnsa 
ficttlia  cum  tribus  pedibus  .  Ahicr  Cal- 
mctus  iu  Dict.   bibl. 


Numeri . 


411  A  P  P  E  N  D  'I  X     XXII. 

sub  aspectu  mutat  colores .  Steliio-  verpcstilio.  Talpa  -  sorex  .  Chylrops- 
des  -  vas  fictile.,  peJes  habens. 

13.  Inolita-  contaminata  .  Effioruerit  -appellatierit  .  Perspicuae  -  mani- 
fcst.e  ,  apercae  .  Vicus  -  vulnus,  sed  minus.  Haui  dtibie  -  sine  dubio. 
14.  Papuias  -  verrucas  ,  quae  in  Jeprosis  apparent  .  Vaiiicula  -  concaua  lo- 
ca  .  ij.  Sagma  -  sella  .  16.  Nebula  eortirti-  fumus  aromatum  .  Imprecans- 
soluens  . 

17.  Quiiibet-  quicumqne  sit .  Aucupio  -  auiscapio,  vel  qui  auium  can- 
tus  auscultat  .  18.  ///  peliicatwi  -in  domum  concubinarum  .  19.  Praepn- 
tia  -  pomorum  immunditia  :  quae  iJolis  immolantur  .  Susurro  -  occulte 
murmurans  ,  vel  iniurias  seminans  .  Stigmata  -  figuras  ,  vel  signa  .  Nouer- 
ca  -  matrasta  .  Fythonicus-  incantatio  ,  diuinatio  . 

21.  Incisuras  -  pro  luctu  .  Attia  -  vicinus  .  Prostibuinm  -  domus  forni- 
caria  .  22.  Inquilinus-  colonus  ,  vernaculus  .  Spatulas-  fructus  palmae,  an- 
tequam  aperiantur. 

Vaie  Dabbe)  ,  id  est  numerus  ,  quia  in  eo  numerantur  filii  Israel  . 
Cap.  i.  Cuneos -  multitudiues .  2.  Vexitta  -  victorias  .  5.  Sanctificaui  -  ca- 
put  radet  .  De  omnibus  cibis  pulmentum  .  4.  Hyacinthinas  -  violaceas.  Coc~ 
cineis  -  rubcas  .   Batiita  -  spatula    terrea  . 

5.  Zelotypiae  -  inui  Jiae  .  Toro  -  lecto  .  Congessi  -  coadunaui ,  vel  col- 
lcgi  .  Dumtaxat  -  videlicet  ,  certe  .  7.  Consuieret  -  requireret,  et  interroga- 
ret .  8.  Stipes  -  mendicus ,  in  alio  loco  lignum  .  Conscius  -  longius  . 

io.  Dimicant  -  pugnant  -  in  alio  Ioco  ,  lucent  .  11.  Nausea  -  vomitus  . 
1  2.  Aenigmata  -  proposiuo ,  quaestiones .  1  3.  Praecoce  -  nimis  mature  .  Lu- 
strquimus-  circuiui.nus . 

14.  Vasta  -  profunJa  .  Querelas  -  accusationes  ,  vel  clamores  .  Porent- 
essent .    16.  Proceres  -  primatcs,  vel  excelsi  .  Conciiium  -  conuentum  .  Pa- 
rum  -  paruum,  vel  modicum  .  Expastas  -  duo  passus  .  Giobus-  agmen  ,  vel  • 
rotundus .  Coaceruasssnt  -  congregassent .  Daeseuit  -  ab  iracundia  Jeniuit, 
vel  desiniuit . 


13.  In  ros.  est  inolitam  ,  et  nomiaa- 
tam  :  restitui  contaminatam  ,  ec  pro  ap- 
pellauerit ,  apparuerit  .  Fortasse  pro  efflo- 
rntrit  cum  Bibliis  gothicis  legendum  fue- 
rit  .    Codex   exhibec    vttlnus  set  minor  . 

14.  Vulgata    referc  valliculas  . 

16.  Suspicari  licet  vouens  pro  soluens. 

17.  Corrupta  haec  sic  erant  in  libro 
veteri  :  accusacio  ,  vel  qui  ouium,  cancus 
auscat  pro  auiscapio  etc.  ,  vt  coniicio  ex 
1.  10.  Etym.    verb.  auceps  . 

21.  Nescio  ,  qtio  pjrtinet  glossa  Au- 
la  -  vicinus  ,  aut  quid  sub  his  verbis  la- 
teat . 

Numeri  .  In  ms.  codice  desideratur 
verbum    hebraicum  Vaie   Dabber  ,  siue 


Vagedaber  :  incipit  enim   Ed  est ,  vel  I.i 
est :  nam  e  pro  i  passim   occurrit  . 

Cap.  3 .  Obscura  sunt  verbi  De  omni- 
bus  ,  et  aliquid   deest  ad   sensum  . 

4.  Scriptura  vecus  magis  indicat  glau- 
cas  ,  quam  violaceas  .  Exaratum  etiam 
esc  spaludra  pro  spatula  .  In  aliis  glossis 
est  palla  ferrea  . 

8.  Stips ,  vel  stipes  sumi  solet  pro 
pecunia,  quae  pauperibus  confertur  :  sed 
hoc  loco  stipes  cst  lignum  .  Verba  con- 
scius  longius  non  intelliguntur  . 

13.      In  Vulgata  praecoquae  . 
16.     Vetus  Hber  primati,  quod  reti- 
neri  fortasse  poteric  .   Stvbzjxpassus- 
duo  paisus  corrupta  esse  facile  credam  .. 


GLOSSAE  IM  S.  SCRIPTVRAM  .  415 

17.  Cohibebo  -  priuabo  .  ^uerimonias  -  planctus  .  18.  Sceptro  -  regia 
potestate  .  CW/7-euenit.  Fareat  -  obziSvnt  .  19.  Contagione  -  inquinamen- 
to  .  20.  /Vr/a  -  quam  iussit  Dominus  Moysen  pcrcutere  .  Alioquin-  quod 
si  non  ,  vel  aliter  .  21.  f«&?,M- super  quo  Dominus  locutus  est  .  lu  libro 
bellorum   Domitii  -  bellorum   Israel .   ^uitt  potius  -  multo   magis . 

22.  Ariolus  -sortitor,  vel  diuinus-  Cuncteris  -  inquireris  .  2?.  Rhi::o- 
eerotis -  bestia  in  nare  cornu  habens  .  Augurium  -  sortientes  .  24.  Complo- 
sis  -  mutuo  percussis  .  Itt  trieiibus-ia  nauibus  exercitus.  25.  Fugionem  - 
gladiuni  .  Lapanar  -  locus  meretricum  . 

27.  Replicauit  -  retexuit ,  vel  reuoluit.  2S.  Iuge  -  perpetue,  scmper 
perseuerans  .  ?o.  /W//cvta  -  promissa  .  Distulerit  -  dissimulauerit.  $i.yvo- 
ruttt  -  scixxnt .  lugu/ate  -  necate  y  punite  .  Cognorunt  -  couuenerunt .  Ferisce- 
lides  -armiUae  :  alii  ornamenta  tibiarum  .  Cis  -  mista  ripa  .  gj.  Claui  in 
oculis-  compunctiones  .  35.  Impulerit  -  coegerit  ,  impcgerit  .  56.  Fromul- 
gatur  -  perfertur  ,  ostcn  Jitur  . 

Helle  addabarim  hebraice ,  Deuteronomium  graece ,  Secunda  lex  Iati-       Deuteron»- 
ne  .  Cap.  1 .  Gaaros  -  scientes  .  Ennacheriia  ,et  Enim  -  de  gencre  gigantum  mmm  • 
erant  .   Fanum  -   templum  .  Egregiam  -  nobilem  ,   praeclaram  3   summam. 
4.  Fortenta  -  miracula  . 

j.  Sequestjr-  susceptor  pignoris  .  Protelentur  -  prolongentur  ,  differen- 
tur  .  7.  Spurcitia  -  immunditia  .  Anathema  -  abominationem  .  8.  Dipsas- 
genus  serpentis,  pede ,  et  semis  longus  ,  et  duorum  palmorum  grossus,  cau- 
dam  (habeus')  curnam  ,  et  venenatam  ,  cu  n  qua  pungit  :  et  interpretatur 
sitis  ,  qiiia  homo,ab  ea  pcrcussus  ,  siti   moritur  . 

y.  Ingentes,-  magnos  .  Concio  -  conuentus  populi  .  1 1.  Procul  -  longe  . 
12.  Caprea  -  siluatica  .  Capra  -  domestica  .  14.  Sicera  -  omnis  potus  absque 
vino  ,  qui  iaebriare  potcst  .  16.  Lucum  -  lucus  in  isto  loco  nomen  est 
arboris  ,  cuius  folia   non  cadunt . 

18.  Lustret  -  illuminet  per  ignem  trahendo .  20.  Cttneos-  multas  tur- 
bas  populorum  .21.  Reatus  -  culpa  .  Cruore  -  sanguine  .  Caesariem  -  co- 
mam  capitis.  Vngues  -  vngulas  .  Contumacem  -  contemptorem  .  Proter- 
uum -  peruersum .  Coercitus  -  prohibitus,  contradictus  .  Plectendum  -  de- 
collandum  . 

22«     Aefas-  crimen  .   2?.  Mamzer  -  filius  scorti  .  Gerens  -  agens,  por- 

18.     Glo<sa  pareat  -  obediat  alterius  promulgata  est  . 
loci    videuir  essc  .  Deuteronomium   .   Alii   Elle  haddebet' 

2  2.      Pro  inauireris  fortasse  reponen-  rim  . 
dum   erit  tnauieteris  :  quamquam   nequc  Cap.  1.  In  Vulgata  Enacim  ,  et  Emiui 

hoc   ipsuiTt   placet  .  scribitur  . 

2J.      Malim  sortilegium  pro  sortientes.  8.      Rescripsi    duorum  palmorum    pro 

■Ji.      [n  Vulgata  nouerunt  pro  norunt  ,  durum  palmarum  ,   ct    suppleui   habens  , 

«t  eognowi ant  pro  cognorunt  .    Non  asse-  nisi    malis  legerc  cauda  curita  ,   ct   vt- 

«jiior,  qu;J  laceat  in  vi-rbi'.  Cii  mista  ripa.  nenata  . 

35.  In  vet.  cod.   crar  impingerit   pro  16.      Corrigam   cadunt  . 

mpegtrit .  23.     Liber  vttu»M*X«t  pro  MdMZtfi 

36.  Vulgata  pro  promulgatur  cxhibet       alii  alio  uiodo  . 


-.6  APPENDIX       XXII. 

tans .    24.  Nttper  -  nunc  .   26.  ln  cartallo  -    panerio  de  virgis  .  Funebri^ 
mortali  .  ' 

27.  Laeuigabis -p\ans.bis  .  Impolitis  -  non  rotundis.  28.  Rubigine  -ven- 
to  corrumpente  .  Pruriginem  -  scalpitudinem  .  In  sitris  -  in  poplitibus  .  /Vo- 
cacissi»ia>'i  -  ingratissimam  .  Illuuie  secundarum  -  immundi  humores  ,  qui 
sequtintur  post  partum  .  29.  Classibus  -  nauigiis  militum  .  Absumat  ebria 
sitientem  -  quae  iam  ebria  fuit ,  in  idolis  sitientem  in  Dei  cultura  ducit  in 
errorem  . 

30.     Cardines  caeli  -  oriens  ,  meridies  ,  occidens  ,  et  aquilo  .   Insobole- 
in  genere  .  32.   Me racissimum  -  purissiinum  .    Opitulentur  -  adiuuent .  Re- 
cens  -  in  praesenti .  Nouum  -  in  futuro  .    33.   Thesaurus  arenarum  -   terre- 
na  sapientia  . 
5.  h.  cronymi  Tandem  -  postremo,  vel  modo  .  Efferunt  -  dicunt.  Exaplois  -exempla- 

praefatio  in    ribus  .    Arcuato  vulnere  -  quia  cauda   scorpionis   curua    est ,  vnde  ferit  • 
Iosue  .  Fditiones  -  translationes  .  Postlimen  -  post  mortem  patiis  ,  et  matris  .  Fia- 

gitat  -  postulat  ,  pctit  .  Sirenarum  -  meretricum   per  magicas  artes  ;  vel  vn- 
darum  crispantium  . 
Liber    Io3ue  .       Cap.2.  g)uippe -ccrtc  ,  nimirum  ,  sine  dubio  .  /*(zr<?or-connteor  .  Funicu- 
lus  iste -  quo  se  cinxit  a  renibus  vsque  pectus  .  Coccineus  -  rubeus  .  3.  Mo- 
le  -  magnitudine  .   5.  Polenta-  farina  subtilissima  . 

7.     Per  prona  -  per  praeceps  ,  per  inclinata  .  Congoblati  -  in  vnum  coI« 
lecti  ,  vel   collecti  .  Legulam-\vkj\z\\\.   3.    Vallatus-   circumdatus .    Diges- 
serat-  descripserat ,    ordinauit .  9.   Pittaciis  -  emplastris.  Decreuit  -  con- 
.  stituit  . 

10.  In  libro  iustorum  -  in  annalibus  hebraeorum  .  Praesidia  -  firmita- 
tes.  Saltem  -  videlicet  .  n.  Subneruabis  -  subiugabis,  vel  deficere  facies. 
Vnam  tantum  /Isur  flamma  combusit  -  quia  ipsam  solam  totam  combusit  . 
12.  Raphaim-  gigantum. 

1  J.  A  lingua  maris  -  a  sonitu  maris  .  Ciuitas  literarum  -  quia  in  ea 
literati  fuerunt  ,  vel  literae  custodiebantur .   i3.  Marcetis  -  languetis.  Igta- 

uia  - 


26.  In  ms.  cod.  erat  paner  .  De  vo- 
ce  panerio  pro  corbe ,  sporta  consulen- 
dus  Ducangius    cum    adctitionibus . 

29.  Cod.  ms.  adsumat  pro  absumat  , 
et  culturam  pro  cultura  . 

Praef.  in  Iosue  librum  .  Editi  exhibent 
pottliminio :  quod  est  ius  amissae  rei  re- 
cipiendae  ab  extraneo  ,  et  in  antiquum 
statum  restituendae  .  Glossae  Roberti  de 
Sorbona  cum  nostris  etiam    faciunt  . 

losue  liber  .  Caput  7.  Fortasse  vel 
in  globum  collecti  .  Reposui  lablelli 
pro  lablegi  ,  quod  cod.  ms.  refert  . 
De  voce  lablellus  ,  siue  labellus  ,  agit 
Ducangius  .    In  Vulgata    extat  regulam 


auream:  retinui  tamen  ex  ms.  legulam , 
quae  est  ima  auriculae  pars  ,  quae  etiam 
lamina  dicitur ,  quasi  ligula  :  nisi  malis 
ita  legere  ligulam  pro  lingula  ,  vt  minus 
bene  nonnulli  efferunt  .  Confer  Forcel- 
linum  .  Interpretes  sacrae  scripturae  re- 
gulam  auream  exponunt  virgulam  au- 
reara  instar  linguae  ,  vel  laminam  ati- 
ream  :  quod  cum  legulam  ,  vel  ligulam 
mirifice  conuenit . 

9.  '  Rescripsi  emplastris  pro  palastris: 
nam  pittacinm  pro  emplastro  a  Celso 
accipitur  .  Hoc  loco  cuiusuis  panni  ,  vel 
corii   particulam   indicat . 

11.  Vulgata  :  Asor  fiamma  conswnpsit. 


GLOSSAE  IN  S.  SCRIPTVRAM  .  417 

uia  -  imbccillitate  .  19.  Carmelum  maris  -  proprium  nomcn  loci .  23.  Cott- 
tiubia  -  coniugia  .  5«^i-stipites  .  24.  Nouellis  ouibus  -  vnius  anni ,  quae 
necdum  generarunt  . 

Cap.  1.  /#<A»  aseendit  .  Othoniel  -  de  ipsa  tribu  .  Arctauit-  oppressit  Liber  ludicuni 
vndique  .  Ascens»  scorpionis  -  proprium  nomen  loci  .  2.  Experiar-  certe 
sciam  .  J.  Satrapas-  principes  philistinorum  ,  Filii  Gemini  -  filii  filiorum 
Ioseph  ,  quia  duo  erant  .  .Aucipitem  -  vtraque  parte  acutam  .  Capulum  - 
manubrium  gladii .  Sicam  -  gladium  .  Alui  -  ventris  .  Posticam  -  porticum . 
Circiter  -  quasi . 

4.  Clauum  tabernaculi  -  ferreum  ,  quod  portauit  de  tabernaculo  .  <f.  Ba- 
rathrum  -  profundum  ,  vel  hiatus  terrae  .  Discrimini  -  iudicio  .  Magnani- 
morum  -  Rubenitarum  .  Sibilos  regum-  blandimenta  . 

7.  Hydrias-  fictiles  .  Confodere-  collidere.  8.  Bullas  -  sigilla  ,  vel  or- 
namenta  cinguli .  Pondus-et  libra  vnum  sunt,sed  pondus  ferri ,  libra  au- 
ri  .  Moniiibus-  fidelis  ,  vel  ornamentis  .   Torq ues  -  circuli    aurei   in   collo  . 

9.  Rhamnum  -  arbor  spinosa  modica  .  Compulit  -  coegit ,  vel  impingit . 
Palantes  -  fugientes  .  ii.  Sodaiibus  -  coaeuis ,  sociis  .  12.  lugulabant-  ne- 
cabant  ,  vel  perimebant  .  14.  Problema-  propositio ,  quaestio  ,  parabola  . 
Pronubis-  paranymphis,  vel   qui  nuptiis   praesunt  . 

ij.  Faces  -faculas  ,  vel  flammas  .  Suram-s\xrizu\a.m  .  17.  Theraphim - 
imaginem  .  18.  Opulentam  -  diuitiis  plenam,  vel  abundantem  .  Haud  pro- 
cul  -  non  longe  .  19.  Belial  -nomen  idoli  .  20.  Diuerti  -posui  in  Iocum  . 
Bacchati  -  furentes  .  21.  Ducentes  choros  -  in  choro  tenentes  manum  in- 
uicem  . 

Cap.  1 .  Confecta  -  debili  .  Pubertatis  -  barbam  emittentis .  Vetulae  -  anae  .  Liber  Ruth , 
Obstiaato  -  perseueranti  ,  intento  ,  irreuocabili .  2.  Sarcinulas  -  sagmas  .  Con- 
gessit  polentam  -  congregauit  farinam  .   De  industria-  de  incuria.  Rubore  - 
verecundia  .  In  horreis  -ia  spicariis  . 

Liber  Iudicum  .  Cap.i.  Fortasse  deest  neque  deinde    verbum   confodio  occur- 

glossa  post  ascendit  ,  vel  ascendet .  rit ,  sed  comploderc  v.  19. 

3.  Va\gnafilii  Iemini  ,  nempe  cx  tribu  8.  In  vet.  cod.  est  pondus  pro  pon- 
Beniamin  ,  qui  Ieminus  etiam  dicebatur  .  do  ,  quod  absolutc  positum ,  pro  libra 
Auctor.,  siue  interpolator  glossae  in  a!ia  accipitur  :  sed  vtrumque  nomcn  de  au- 
abiit ,  voce  Gemini ,  quae  etiam  in  Bibliis  ro  ,  et  ferro  ,  et  de  aliis  rebus  dicitur. 
nonnullis  occurrit,  deceptus  .  Fortasse  le-  Hoc  cap.  8.  occurrit  pondtts  ,  cap.  seq. 
genduin  cst  acutum  \  nam  in  Vulgata  est  pondo  ,  pro  quo  glossa  scripta  est ,  vt 
gla dium  ancipitem.  Pro porticum  reponen-  videtur  .  Nescio  ,  quid  lateat  in  glossa 
dum  videtur/>0.f//V:<frt  :  in  Vulgata  quidem  fidelis  pro  monilibus  . 

ita  lejiitur per poiticum  egressus  est .  Inue-  21.     Vulgata  ;  ad  ducendos  choros  . 

nitur   tamen  porticus  pro  ianua,porta,  Liber  Ruth  .   Cap.  1.  Aitctor  glossac, 

apud  medii  aeui  scriptores .  Consule  Du-  vt  puto  ,  scripscrit   anas  ,   non  anac  . 

cangium    cum  additionibus   verb.  Posti-  2.     Sagma  gracce,  et  apud  nonnullos 

cium,  Porttcus  .  latinos  neutrum  cst  ,  apud    Isidorum  ct- 

4.  Fonc,ferrum,qHod.  iam  l.,et  c.  vlt.  Etym.  femineum  .  In 
5-  Vul^ata  sibilos  gregum  .  ms.  exaratum  est  sacmas  ,  aut  taomas  . 
7.     Vulgata    ct   hydrias  confrtgissent :  Pro    cie  incuria    reponcndum    est    cum 

Tom.Vll.  G  iT  g 


4iS  APFENDIX     XXII. 

5.     Aream  -  locum,   vbi  annona  excutitur  .  4.  Cedo   iari-  locum  do  > 

perdono  legi .  Priuiltgio  -  propria  lege  .  Celebre  -  praeclarum  .   Gerulae  - 

nutricis  ,  vel  comportatricis  . 

S.  Hieronymi  Characteribus  -  figuris  .  Samaritani  etiam  Pentateuchum  Moysi  totidem 

prologus    ga-  litsris  scriptitan t -  Antiquis  hcbracorum  literis  scriptitant  .   Sed  vnde  apud 

leatusinlibros  eos  antiquae  literae    inuentae  sunt  ?.    Quia   postquam   de   Assyriis  coloncs 

Regum  .  j]]uc   directi   fuere  ,    et  a  konibus,   bcstiisque  comesti  ,  postea   mandaue- 

runt  regibus  persarum  ,  s:  illic  habitare  non    posse  :   et   misit   illis  sacer- 

dotem  ,  qui   doceret   eos  legitima  tcrrae  ;  quique    veniens   Bethel  ,  accepit 

exemplar  Jegis  a  tribu   luda  ,  et   descripsit  illis   Pentateuchum  ,  et   legem 

evposuit  .   Et   postquam   luda  ,  et  Beniamin  a   chald;:eis  captiui  fuerunt  ,  et 

Iex  incensa ,  rcmansit  in  Samaria  ,  id  est ,  post  colones  illos   exemplar  le- 

gis  antiquis  literis  expressum  ,  scriptum  ,  dum  nihil  illis   nocuerunt :  subie- 

cti  eniui   illis  erant  . 

2.  Esdras  -  alias  reperit  literas  ,  quia  non  nouerat  priores  .  Nomert 
Dpmini  tetragrammaton  ,  antiqtiis  literis  expressum  -  scriptum  inuenimus 
literis,in  quibnsdam  graecis  voluminibus,  (  non  tamen  in  canone  )  quae 
a  lxx.  interpretibus  interprctata  fuerunt ,  dum  lex  a  chaldaeis  incensa  est, 
et  post  tantum  interuallum  in  regno  graecorum  septuaginta  interpretati 
sunt  .  Sed  in  historiis  propriis,  quia  nomen  Domini  per  omnes  gentes  , 
atque  omnia  regna  terrarum  diffamatum  est ,  audierunt  multa  mirabilia, 
quae  operatus   est  . 

5.  Incisionibus  -in  discerptionibus  ,  ac  diuisionibus  versuum  .  Duplices  - 
duplices  apud  hebraeos  quinque  literae  ,  quia  dupiicem  figuram  habent ,  et 
duplex  vocabulum,  vt  aieph  ,  ain  ,  sade,  sarnech  ,  sin  .  Aliter  enim  per  has 
principia-vt  apud  nos  saepius  initia.verborum  per  k  literam  scribuntur, 
vt   in  kalendae  ,  fines  per  c  ,  vt  fac  . 

4.  Dibre  Haiawin  -  verba  dierum  :  dibre  verba  ,  Haiamin  dierum  :  No- 
niamin  dextrae  .  Beresith  -  in  principio  ;  quia  hebraei  voluminibus  suis 
nomina  ex  principiis  posuerunt  .  Exodus  -  exitus  .  Hebraei  Genesi  Aleph 
literam  inscribunt  ,  quae  interpretatur  doctrina  ,  vt  ///  principio  fecit  Deus 
caeluw  ,  et  terram  .  Exodo  Beth  ,  quae  interpretatur  domus  pro  instructio- 
ne  tabernaculi .   Leuitico  Gimel  ,  quia  plenissime  de  victimis  disputat .  Nu- 

glossis  Roberti  de  Sorbona  de  cura  .  Mem  ,  Nun  ,  Pe  ,  Sade  .  Ac  re  vera  hae 

3.     De    verbo   perdono  vide  not.   ad  solae  quinque  sunt ,  quae  diuerso  modo 

Iuuenc.  1.  2.   v.  81.  in  fine    verborum  scribuntur  ,  quamais 

S.Hieronymi  Prologus  galeatus .  Cap.i.  nonnullae  aliae   in    ampliorem    formam 

Bis    in   ms.   occurrit   colones  pro  coloni .  dilatentur  . 

Pro  Abthet  reposui  Bethel  ex  1.  4.  Reg.  4.     In  glossis  Roberti  de  Sorbona  plu- 

cap.  17.  Mosc  fortasse  legendum  apud  co-  ra  ex  nostris   de   hoc  prologo  reperiun- 

lonos   illos  .  tur  :  pro  verbis  autem  Noniamin  etc.  sic 

2.  In   vet.  cod.  erat  interpretati  fue-  illehabent :  DIBRE  ,  verba  ,  IAMIN  die- 
runt,  dum  lex  etc,  etinCrapostea  tantum.  rum  ,  non  vt  iam    indexte  BRESITH  , 

3.  Hieronymus  has  quinque  duplices  principium,  quod  hebraei  voluminibus  suis. 
bebraeorum  literas  commemorat ,  Caph,  Opportunum    erit  legere  cum  Roberto 


GLOSSAE  IN  S.  SCRIPTVRAM  .  4i7 

twero  Valeth  ,  tabularum ,  quia  dc  compositione  tabernaculi  tabularum  lo- 
quittir .  Deuteronomio  He  ,  quae  interpretatur  ista  lcx3  pro  iteratione  le- 
gis  .  Iob,  Dauid ,  Daniel  inter  agiographa  non  pro  dedignatione  ,  sed  pro 
dignitate  ,et  sanctitate  .  /Iglo  -  sancta  .  Graphia  -scriptura  .  Quod  prophe- 
tarum  ordinem  incipiunt  ab  Iesu  Naue  ,  quia  tota  sancta  scriptura  digna 
est  prophetiae  vocabuIo,dum  futura  significut  .  Iosue  vero  in  omnibus  pe- 
ne  gestis  suis  futura  Christi  opera  prophetauit . 

5.  Chronicon  -  temporule  .  Quinque  incisionibus  -  quinque  incisiones 
pro  satisfactione  eorum  dixit,  qui  hoc  affirmare  solebant  .  Prostratis  niul~ 
tibus  -  inclinatis  capitibus  .  Coronas  suas  -  opem  ,  opera  sua  offerentcs  : 
quia  opera  reuerentiae  ,  et  subiectionis  vnius  Dei  docent  cultum  ,  per  quae 
ad  coronas  peruenitur. 

6.  Stantibus  coram  quatuor  animalibus  -  diim  tota  prophetiae  scriptu- 
ra  in  euangelio  impleta  est  .  Galeatum  -  munitum  ,  vel  ornatum  .  //pocry- 
pha  -  occulta,  vel  dubia  .  Seponeudum  -  separandum  :  dictum  ,  quasi  seorsum 
pono  .  Phrasiu  -  Iocutionem  ,  vel  interpretationem  . 

7.  Paraphrasten  -  coniectorem,  vcl  Jnterprctatorem  .  Pelles  ,  cilicia  - 
fortitudinem  ,  et  labores  in  ecclcsia  ,  quae  tentationibus  ,  ct  persccutioni- 
bus  bene  resistunt  .  Canticum  canticornm-  pro  excellentia  carminis.  Sa- 
pientia  Salomonis  -  apud  hebraeos  non  inuenitur  ,  quod  antea  nesciebam  ; 
in  septuaginta  ,  et  in  aliis  codicibus  . 

Cap.  I.  Ramatha  -  ciuitas  ipsa  ,  quac  in  veteri  translatione  Arimathia  Liberl.  Re- 
dicitur,et  fuit  Jlelcanac  ,  et  Samuclis  \n  rcgionc  Tamnitica  iuxta  Diospo-  gum  . 
Jim  ,  vnde  fiiit  loseph  ,  qui  in  euangelio  de  Arimathia  scribitur.  Sophim- 
inons  in  tribu  Ephraim  .  Statutis  diebus  -phase  ,  pentecosten,  scenopegia  . 
/;/  Silo  -  Silo  est  in  tribu  Ephraim  ,  in  quo  loco  arca  tcstamenti  fuit  v-sque 
ad  tempus  Samuelis  •  Est  autem  vndecimo  milh.rio  Neapoleos  in  regione 
Acrabitena  .  Partem  vnam  -  quando  offcrebant  .  /lewtila  -  aduersa  .  /}nge- 
bat-  cruciabat .  Redeunte  tempore  -  anni  circulo  .  Temnlentam  -  vinolen- 
tam  ,  ebriam  .   Digcre  -  ebrietatem  depone  .  Mades  -  humida  es.  Fitiabus 

Cimel,id  est ,  plenitudo  ,  quia  etc.  Pro  nymo  desumpta    est .  Vide    Bonfrerium 

ista  le*   malim    altera  lex  ,  vel    itera-  Onomastic.   vrb. ,  et  locor.  sacr.  script. 

ta   lex  .  vcrb.   Afmatha   Sophim  .  Secus   opinaiur 

5.  Forte  decent  cultum  .  Calmctus  in  Dict.  bibl.   vcrb.  Ramttthaim 

6.  Vct.  cod.   occultatur  dubia  .  Sophim  .     Confer  etiam  "Gasparem   San- 

7.  In  vct.  ros.  coniectioncm  ,et  fuit  ctium  ad  1.  Rcg.  cap.  1.  In  vet.  coJ. 
ctiain  interpretationem ,  quod  eadem  pri-  legitur  Diaspolim  pro  Diospolim  ,et  in- 
ma  manns  in  intcrpretatorem  mutauit  .  fra  Arabitinia  pro  Atrabitena  cx  Hier- 
Scripturo  etiam  erat  nesciebas  pro  ne-  onymo  loc.  cit.  verb.  Sclo  .  Pro  humi- 
fciebam  :  illico  supple  sed  inuenitur  in  da  es  codcx  babet  humides  ,  Robcrtus 
septuaginta  .  Glossae  huius  prologi  cx-  de  Sorbona  humidas  .  Vulgata  v.  18.  sic 
tra  suum  locum  interdiim  sunt  colloca-  refert  :  Vultusquc  illius  non  tunt  amplittt 
tae  ;  sed  lacile  prologi  verba  rcperiri  in  iiutrsa  mutati  .  De  ablsxtationis  di- 
possunt  .  uerso  tempore  ,  ct  gcncre  consule  Gasp. 

Libcr  I.  Rcgum  .  Cap.  1.    Explicatio       Sanctium  .  Dubtam  est  ,*an  .  &*• 

vcrbi   Ramatha   ex   Lusebio  ,  et  Hiero-       fnr ,  an  aeeomm odatus  .  volucrit  librarius. 

G  »  g    2 


42o  A  P  P  E  N  D  I  X      XXII. 

Belial  -  filiabus  sine  iugo  Jegis  Domini  .  Belial  hebraice  Bel  dicitur ,  et  fitit 
idolum  Niniuitarum  ,  quia  Bel  pater  Nini  .  Vultus  eius  non  est  in  diuer- 
so  tnutatus  -  in  alia  translatione  ,  Et  facies  eius  non  cecidit  amplius ;  hoc 
est ,  vt  nullam  haberet  tristitiam ,  vel  differentiam  .  Non  vadam  ,  dortec 
ablactetur  infans  -  contra  morem  dixit :  ideo  commemorat  Scriptura  .  He- 
braei  asserunt  tempus  ablactationis  sex  annos,  aiii  xn.  Vt  impleat  Dorni- 
tttts  lierbum  suutn  -  quod  promisit  per  os  Heli  sacerdotis  dicendo  :  Det  tibi 
Deus  petitionem  .  Obsecro ,  mi  dou.ine-  subauditur  ,  Vt  benigne  suscipias  . 
Commodaui  eurn  Domino  -  quamdiu  fuerit,  accommodatur  Domino  :  quam- 
diu   viuet  . 

2.  Cornu  meutn  -  altitudo  mea  ,  et  fortitudo .  Vetera  -  opprobria,  et  con- 
uicia  .  Saturati  prius  pro  panibus  se  locaueruut  -  xx. ..  .  et  colligunt  ad  alios. 
postulando  panem  ,  et  quodlibet  ,  necessaria  quaeque  ,  si  antea  quasi  nul- 
Jius  rei  indigere  videbantur  :  hoc  de  Phenenna  dicitur.  Deducit  ad  infe~ 
ros  -  in  pericula ,  quasi  ad  mortem  .  Cardines  -  fundamenta  .  Filii  Belial- 
filii  diaboli  .  Fuscinulam  -  tridentem  .  Lebetem  -  cacabum  .  Non  enirn  acci- 
fiarn  a  ts  camem  coctam  ,sed  crudam  -  Carnes  crudas  in  altari  semper  of- 
fcrre  mos  erat :  et  primum  incendebatur  adeps  ,  et  tunc  hi  ,  qui  porta- 
bant  j  coquebant  carnes  ,  tam  sacerdotibus,  quam  sibi .  Retrahebant  homi- 
nes  a  sacrificio  Domini  -  quia  noluerunt  venire  homincs  ad  sacrificandum 
Domino  :  quia  illi  per  mala  exempJa  sua  plebcm  a  sacrificio  separarunt  : 
vel  quia  homincs  in  sacrificio  blasphemare  compellerent  .  ^uomodo  dor- 
tniebartt  cum  mulieribus  ,  quae  obseruabaut  -  Viduae  erant3quae  ibi  vaca- 
bant  orationibus  ,  et  tamen  non  habuerunt  licentiam  introeundi  in  tem- 
plum,sicut  alia  plebs  .  Si  autem  in  Dominum  peccauerit  vir ,  quis  orabit 

cj  :  -  difficultatem  in  hoc  ostendit ,  vt  oretur  pro  eo  ,  non  vt  ipse  sa- 
cerdotali  more  oret  pro  ceteris .  Virilem  aetatem  -ad  bellum  aptam  .  Co- 
ram  Christo  -  coram  rcge  .  Tortarn  panis  -  pro  qualicumque  petitione  in- 
telligenduai  est  ,  vt  per  hoc  emeret  sacerdotium  .  Vt  comedam  buccellam  - 
in  loco  tabernaculi ,  sicut  et  ceteri  sacerdotes  .     * 

3.  Sermo  Domini  -  de  prophetia  dicit  .  Fntiosus  -rarus  .  Non  eratvi- 
sio  -  prophetalis  .  Porro  Samuel  nondum  sciebat  Dominum  -  non  habuit 
consuetudinem  audirc  verbum  Domini  •  Secttndo  -.  bis  .  Tinnient  ambae 
aures  eius  -  prae  terrore  sonent ,  quasi.  aliquid  audiatur.  Et  non  cecidit  - 
in  vanum  :  quod  irreuocabile  impletur.  Verbis  eius  -  Samuelis .  Et  euenit 
sermo  -  innotuit  .  4.  Aphec  -  ciuitas  Israelis  .  Heri  et  nudius  tertius  .... 
Incuruauit  se ,  et  peperit  -  Natura  feminarum  est  cum  subito  terrore  cito 
parere  . 

5.     Et  percutiebat  viros-  percussi  sunt  passione  ,  quam  graeci  syringion 
dicunt  .  Extales  -et  anus  vnum  sunt  :  quos  fecerunt   in  similitudine  inte- 

1.     In  ms.  formido  pro  fortitudo  .Post  detrahebant  homines  sacrificium  Domini  > 

vetera   videtur  scriptum  enim .  Post  lo-  pro  quo    verba  Vulgatae   rescripsi  . 
cauerunt  legitur  tollocabilis  senc  ,   quod  4.     Librarius  omisit  glossam  pro  heri 

obscurum   est .   Pro  carnes  crudas  in  al-  et  nudius  tertius  . 
tari  erat  tarnes  crudac  in  altare ,  et  mox 


GLOSSAE  IN  S.  SCRIPTVRAM.  4ai 

stinornm  .  Satrapae-  Philistaea  lingua  princfpes  dicuntur  .  6.  Leuitae  autem 
deposuerunt  arcam  Domini  -fuerunt  enim  tunc  ibi  aliqui  leuitae  .  Ab  vr- 
be  murata  vsque  ad  villam  -vnde  ab  omnibus  copgregant  pecuniam  :  de 
qnibus  vasa  faciebant,  vt  proficeret  omnibus  ,  dum  vna  plaga  omnibus 
erat  .  Adabelmagnum  -  proprium  nomen  lapidis  .  Percussit  autem  -  Domi- 
nus  j  quia  illicitum  erat  videre  arcam  ,  nisi  solis  sacerdotibus  •  De  populo 
septuaginta  viros  -  ciuitatis  Bcthsamitis  .  Et  quinquaginta  milia  piebis  - 
vulgaris  extra  ciuitatem  .  Cariathiarim  -  Cariatham  ,  et  Gabaa  ciuitates 
prope  inter  se,et   ibi  fuerunt  leuitae. 

7.  Abinadab  -sacerdos  fuit  in  diebus  illis  .  Gabaa  -  c\w\Vi.%  Samuelis  . 
Annus  iicesimus  -ab  eo  temporc  enumerat ,  quod  ducta  est  arca  in  do- 
mum  Abina  Jab  ,  vsque  dum  eam  Dauid  ad  se  transtulit ,  et  requieuit  omnis 
Isracl  \n  religione  diuina  ,  non  colentcs  idola ;  et  omnia  mala  cessauerunt 
ab  eis  .  Hauserunt  aquam  ,  et  effiederunt  coram  Domino  -  hoc  ad  testimo- 
nium  fecerunt  ,  vt  vJtra  non  reuocaretur  mens  eorum  a  Domino ,  sicut 
diffusa  aqua  non  potest  colligi  ,  aut  reuocari .  Subter  Bethchar  -  iuxta 
Musphat,et  Sen  ,  diio  loca  ,  et  ciuitatcs  .  Nec  apposuerunt  vltra  -  pro  lon- 
go  tempore   dicitur  . 

8.  Focarias-  quae  cibum  ci  parent  ,  vel  tinctorias  .  Reditus  vinearuw- 
quod  de  vineaaet  melle  potest  colligi  .  In  auribus  Domini-  orans  ante, 
coram  Domino  .  9.  Filii  vi>i  lemini  -  lemini  vero  familia  erat  :  quae  ad 
tribum  Beniamin  pertinebat  :  de  qua  et  Saul  ortus  est .  Melior  ilio  -  di- 
gnior.  Terra  Salisa  -  proprium  rlomen  loci ,  non  quae  salsa  sit  .  /;;  sitar- 
ciis-'\n  saccis,vel  in  pera  .  Cliuum  -  vallem  .'  ///  excelso  -  quia  solebant 
semper  altaria   ponere   in  loco   excelso,  non   tamen  sub  aedificio  . 

10.  Lenticuiam  olei  -  modicum  vas  ueneum  quadrangulum  in  latere 
apcrtum  .  Iuxta  sepulcrum  Rachclis  infinibus  Beniamin-  quia  in  tribu  Iuda 
prope  sunt  fines  rkmiamin  .  Ad  quercum  Thabor-  de  nomine  hominis  ali- 
cnius,  vtquercus  Mambre  .  Collem  1  omini  -  proprium  nomen  loci  propter 
aliquod  adiutorium  Domini  ,  vel  quia  ibi  excelsum  fuit,  et  altare  ,  et  ha- 
bitant  prophetae  .  G>egem  prophetarum  -  non  quia  semper  de  futuris  pro 
pheturent  ,  se.i  quia  semper  parati  erant  ad  praedicendum  ,  et  laudandum  . 
Et  ante  eis  psalterium  -quia  eum  tenebant  in  manibus  .  Descendes  a 
me  in  Galgala  -  subauditur  ,  ac  si  diceret  :  Semper  quum  necessarium  tibi 
sit,aut  pericula  aliqua  immiiunt,  descende  illuc  ,  vc  habeas  certum  Jo- 
cum  ud  expectandum  me .  Immutauit  ei  Dominus  cor  aliud-  confirmauit 
eum  in  regnum  .  Expectabis  septem  diebus  -  noli  taediosus  esse  in  expe- 
ctando  :  ideo  in  Galgulu,quia  ibi  populus  cum  lcsu  pascha  celebrauit,  et 

6.     Pro  pecuniam   fortasse  k-genJum  nistrat  .  Glossae  Robrrti  de  Sorbona  hoc 

pecunias  ,  et   Abclmagnutn   cum    Vulgata  \oco ,  quac   cibum  appararent ,  vel  tin- 

pro  Adabelnagnum   .    Reposui    ciuitatis  cturas   .  In   coJ.   erat   Domini   pro  Do- 

pro   ciuitatuios  ,  vt  est  in   ms.  inino  .' 

7-     In    ms.  legitur  AminaSab  .  10.     Forti-  habitabaut prcphetae  .  V «U- 

8.      In    ms.  pareant  pro  parent  .   Fo-  lo    post   repusui  praeAicendum  pro/'. 

caria  proprie  cst ,  quas  circa  lucum  mi-  dicaiuium  ,  et  cor  aliud  pro  cor  Da 


as  2  A  P  P  E  N  D  I  X      XXII. 

i 

ibi  circumcisus  est  :  ideo  locus  honorabitur.  Iu  protterbium :  Num  et  Saul 
inter  prophetas  i  -  ideo  quia  ante  non  est  visus  inter  eos  ,  nec  de  genere 
prophetali  fuit .  Et  couttocauit  Samttel  populum  ad  Dominum  -  quia  in  prae- , 
sentia   Domini  disputauit  cum   populo . 

1  i.     labes  Galaad  -  labes  ciuitate  .  Galaad  populi .  Sequens  boues  -  casu 
euenit  ,  vt  boues  praecederent  eum  .  Insiluit  spiritus  Domini  in  Saul  -  Saul 
non   prohetauit  de   futurOjSed  laudauit  Dominum  .    12.  Et  lephte ,  et  Sa- 
7,iuel  -  de  ipso  dixit  .    13.   tilitts  vnius   anui  Saul  -  viginti  vnum    annum 
habuit  ,  quia  in   lege  praeceptum  fuit,vt  viginti  annis ,  et  supra  eligeren- 
tur  ad  bellum ,  et  ideo  vnius    anni  dicitur,  quia    vnum  annum    super   vi- 
ginti    habuit  .  Aliter  filius  vnius  anni  subaiulitur   filius  Cis   vnum   anmim 
rcgnans  nihil    magnum  egit  ,  sed  humilis   permansit*  In   alia  translatione 
fiiius  vnius   anni  ,  qui  in  eo  anno  nati  sunt  ,  vt  ad   ministerium  suum  nu- 
trirentur  .  Duobus  aunis  regnauit  -  tunc  ,  quum  eius  filius  eligeretur .  Sta- 
tionem  -exercitum  •  Clamauit  post  Satd  -  secutus  est  eum  ,  vel  exhortauit 
se  ad  pugnam  .  Hebrasi  autem  transierttnt  lordauem  -  ad  orientalem  pla- 
gam  fugerunt  .  Pergebant  contra    i>iam  Ephrata  -  ad  viam  ,  quae   ducit  ad 
terram  S..ul ,  in  tribu  B.niamin  ,  vbi  Ephrata  est  .  Ad  iter  termini  imrni- 
tit   valli  Seboim  -  terminus  enim  »  qui  diuisit   philisthaeos  ,  et  iudaeos  , 
imminebvt  valli    Seboim  .  Eaber  ferraritts   non   inueniebatur  -  quia   phili- 
sthaei  non  permittebant .  Descendcbat  Israel   ad  Fhilisthiim  -  quandocum- 
que  nccessarium  fuit ,  vt  exacuerent  ferramcnta  sua  ad  aliqua  opera  .  Ligo- 
uem  -  quo  foditur  terra  .  Eusis  -  arma  .*  Vsque  ad  stimulum  -  amaioribus 
vsque  ad  minora  .    Corrigentem  -  boues  ,  et   quaclibet  iumenta  . 

14.  Iu  extrema  parte  Gabaa  -  in  extrema  Gabaa  .  Iu  Magron  -  pro- 
prium  nomen  Joci .  //;  media  parte  ittgeri  -  tale  spatium  fuit  terrae ,  qua- 
le  suffkiebat  cadaueribus  viginti  virorum  .  Applica  arcam  Dei  -  porta 
huc  .  Contrahe  rnauum  -  expccta  adhuc  ,  donec  sciamus  ,  vnde  tumultus 
oriatur,dum  ante  dixit  ,  Applica  arcam  .  Clamauit  Saul ,  et  populus  - 
cohortantes  se  ad  pugnam  .  Flueus  mel  -  in  herbis,  et  in  foliis  arborum  , 
vt  s^cpe  contingit  ,  dum  terra  fit :  aut  fauus  mellis  in  multis  locis  appa- 
ruit  collcctus  ab  apibus  .  In  alia  translatione  habet  :  Ecce  examen  r.pum 
erat .  Et  illuminati  sunt  octtli  eius .  . .  Voluite  ad  me  iam  nttnc  saxum  gratu 
de -vt  aedificaret  altare  in  oblationem  pro    peccato,siue  vt  iuxta   ritum 


et  visus  inter  pro  vsus  inter . 

11.  ln  cod.  labes  Galetad  -  ciuitate 
in   Galiad  populi  . 

1 3.  De  difficili  hoc  loco,  Filius  v- 
niia  anni  erat  Saul  etc.  consuli  potest 
Gaspar  Sarctius  in  comment.  Contra 
primam  expositionem  nostri  auctoris 
facit ,  quo3  Saul ,  quum  regnare  coe- 
pit  ,  filium  iam  habebat ,  qcer»  mille  vi- 
ris  praefecit  .  In  tertia  expositione  for- 
tasse  aliquid  desideratur .   Vulgata  exhi- 


bet  contra  viam  Ephra ,  et  postca  sti- 
mulum  corrigendum  .  Biblia  gothica  cen- 
tra   viam  Ephrata  . 

14.  Reposui  vnde  tutnultus  pro  vi- 
dere  tumultus  ,  quod  nulluni  sensum  red- 
dit .  In  Vulgata  est  clamauit  pro  con- 
clamauit  .  Nescio  ,  quid  sibi  velit  dum 
terra  fit  .  In  ms.  legitur  Jauum  ,  et  col- 
lecium  ab  apis ,  et  examen  apium  .  Di- 
uersa  illa  translatio  :  Ecce  examcn  apum 
erat  ,non  indicatur  a  Sabatiero  in  Antiq- 


GLOSSAE  IN  S.SCRIPTVRAM.  423 

fuissent  testes  ,  quia  populum  carne  vesci  cum  sanguine  prohiberent .  Ad- 
ducat  ad  me  vnusquisque  bottem  etc.  -  facite  in  praesentia  mea  ,  nec  pec- 
cetis.  Absque  retractatione  morietur  -  sine  mora  morietur  .  Da  sanctitatem  - 
da  nos  scire  ,  vt  in  vindicta  tua  moriamur.  Si  ceciderit  capillus  -  non 
cecidit  capillus.  Regss  Soba  -  in  Syria  :  Soba  enim   ciuitas  in   Syria . 

\<t.  §luasi  agnos  -  propter  obedientiam  .  Recensuit,  quomodo  restitit 
Amalec  Israeli-  exeuntibus  de  Aegypto  .  Dixitque  Saul  Cinaeo  -quia  de 
genere  vxoris  Moysis  fuerunt  Cinaei  .  Poenitet  me,quod  eoftstituerim  Saul 
regem  -  poeniteiitia  Domini  dicitur  rerum  ab  eo  constitutarum  mutatio, 
quod  pro  rerum  vicissitudir.e  ,  ve!  pro  recti  dispositione  succedit  .  //;  Car- 
melo  -Carmelus  graece ,  et  latine  dicitur,  hebraice  Carme  .  Duo  montes 
$unt,qui  hoc  nomine  appellantur ,  vnus,  in  quo  fuit  Nabal ,  maritus  Abi- 
gailis  ,  ad  plagam  australem,  altcr  iuxta  Ptolemaidem  mari  imminens  ,  in 
quo  Helias  propheta  flexis  genibus  pluuias  impetrauit  .  Eornicem  trinm- 
phalem -cameram  ,  vcl  arcum  volutum.  Siccine  -  sic  etiam  .  Et  non  vidit 
Samuel  vltra  Saul  -  quia  Samuel  non  venit  ad  Saul  ,  nec  visitauit  eum 
antea  . 

16.  Sancfficauit  Isai ,  et  filios  eius-  quia  Samuel  praecepit ,  vt  laua- 
rcnt  se  aqua  ,  et  abstinerent  ab  vxoribus  .  Exagitabat  Saui  spiritns  nequam 
aDomino  -  in  terram  .  Spiritus  Dei  malus-  quomodo  Dei ,  si  malus  erat  l 
quia  cuncta  Domino  auctore  prolata  diuinae  sunt  subdita  ditioni  .  Ergo 
ipse  diabolus  ,  non  qualis  nunc  est  ,  sed  bonus  a  Domino  creatus,  et  a 
Domino  semper  pro  omnipotente  potestate  subiectus,  Domini  erat .  Scien- 
tem  psallere  cithara  -  quia  naturale  est  ,  mentem  ipsam  per  hanc  artem. 
mitignri   posse  in  admiratione  . 

17.  Socoth  j  et  Azecha  -  duo  loca  .  ///  finibus  Dvmmim  -  nomen  ciuita- 
tis  .  Spurius-  immundus  .  Cassis  -  quae  -jst  galea  .  Lorica  squamata  -ate- 
nata  .  In  cruribus  -  in  tibiis  ocreas  .  Ihalangas  -  sgmina,  exercitus.  Aie- 
^tff-dicebat  .  Ephi  polentae  -  hanc  mensuram  trium  modiorum  farinae  de- 
Hcatissimae  .  fluispiam  -  aliquis.  A/umquid  non  verbum  est  ?.  -  numquiJ 
non  iussit  me  puter  meus  venire  i  limpidissimas  -  sincerissimas  .  De  tor- 
rente  -  torrentes  dicimus   riuos  ,  qui  aquis  hiemalibus   colliguntur ,  et   veris 

lat.  version.   Bibior.  Desideratur  in  mern-  pro   cmnipotentis  pietatis  ,   et    mov    na- 

branis    glossa  pro    verbis  >  Et  illuminati  turale  est  meniis  ipsa  mentium   miiigart 

sunt  ocult  eius   .   Pro   moricmur    restitui  possc   etc.   Coniiciebam  est   mentes  ipsas 

moriamur  ,  nisi  malis  ct  in  vindicta  tua  musicum  mitigare  posse ,  vel  tnutare posse 

moriemur  .  Glo«sa  pro  verbis  Si  cccide-  in  a.imirationem  . 

rit  capillus  obscure  legitur  .  17.     In  Vulgata  Socho  ,  et  Azeca  .  De- 

15.  (.orruptum  crat  in  codice  quia  prauatum  erat  S.iptrius  immundis  ,  pro 
degeneris  vxoris  mos  fuerunt  Cinaei .  Post  quo  scripsi  Spurius  -  immun.ius  ,  vti  mox 
arcum  volutum  duo  vcrba  legi  satis  non  squamata  pro  amata  ,  vel  hamata  ,  aie- 
possunt  :  ac  fortasse  sonant  Siccine  -  sic  bat  -  dicebat  pro  agebant  -  dicebani ,  et 
eti.im  ,  ex  v.  32.  huius  cap.  Siccine  se-  farinat  pro  farina  .  Vulgata  exhibet 
parat  amara    mors  t  pi.iissimos  lapides .   Ex   coniectura    rcsti- 

16.  Inmalus  crat  obscurum  est  ver-  tui  ct  veris    tempore    torrescunt    pro   et 
bum  erat .   Corruptum   etiam   cst  ia  ms.  certis  temporescunt .  Vidc  fctymoi.  1.  13. 


424  A  P  P  E  N  D  I  X     XXII. 

tempore  torrescttnt .  Fundam  -  fundibulam  .  Ecclesia  -  aduocatio  populi  . 
De  qua  stirpe  descendit  -  pro  inuidia  ,  quasi  nesciens  interrogauit  ,  siue  vt 
vestigaret  cogitatum  ceterorum   de  eo  .   Si  noni  -  non  noui  . 

iS.  Vsque  ad  gladium  ,  et  arcum  ,  et  b al 'te um  -  illa  similiter  dedit  .  I» 
sistris -hi  genus  musicae  artis  .  Percussit  Satil  mille ,  et  Dauid  decem  mi- 
{:.:  -  in  his  numeris  sola  perfectio  fuit  requirenJa  ,  quod  Dauid  maiorem 
exerceret  victoriam.  Et  prophetabat  in  rnedio  domus  suae  -  insaniens  lo- 
quebatur.  Secundo  -  prospere  .  In  duabtts  rebus  gener  meus  -  quia  maiorem 
promisit,et  minorjm  -dedit,  siue  quia  Gofiam  occidisset",  et  philisthino- 
rum   tulisset  praeputia  . 

19.  Nisus  casso  vulnere  -  declinato  vulnere  .  Satellites  t  apparitores  , 
lictores  .  Pellem  pilosam  caprarum  -  nigram  ,  quia  capilli  nigri  fuerunt  Da- 
uidi,et  pulcherrimi  in  habitu  corporis  .  In  JVabaiot  in  Ramatha  -  in  ex- 
celso  Ioco  illius  ciuitatis  .  Expoliauit  se  vestimentis  suis  -  hoc  ideo  fecit , 
quia  in  extasi  mentis  fuit  .  Nudus-aon  quia  omnino  nudus  esset  . 

20.  §luod  erat  in  Rama -\x\  excelso  loco  sita  .  Et  iurauit  rursum  Da- 
uid  •  lonatha  iurauit,vt  non  cclaret  sibi  ea  ,  quae  audiret  a  Saule  .  Per- 
endie  -  tcrtia  .  Itt  quo  licttit  operari  -  et  requirere  Dominum  :  hoc  scriptor 
jnseruit  .  Vindictam  .  Sessio  tua  -  tu  qui  red.lere  debuisti  ,  requireris  .  Zehel  - 
proprium  nomen  lapidis  .  lutra  te  -  in  ista  parte  .  Et  surrexit  louatha  -  ic- 
circo  surrexit  ,  ne  Abner  iuxta  latus  aliud  regis  in  sede  Dauid  sederet  , 
scd  vt  apparerut  VaCua  sessio  Dauid  .  Obnixe  -  intente  ,  subiecte  .  Filius 
mulieris  ■  subauditur :  Non  es  filius  meus,  sed  adulterae  matris,  dum  di- 
ligis   inimicum  tuum  . 

21.  Post  ephod  -  iuxta  ephod .  Epilenticos  -  caducos  .  22.  la  angustiis 
constitui-  qui  exules  fuerunt  dc  aliis  gentibus  .  Pressi  aere  alieno  -  tribu- 
to  ,  quod  alienis  debebant  .  /;/  praesidio  in  Joco  munito,  quem  habuit 
ibi  .  Venit  in  saltum  Haretiin  nemore ,  qttod  est  in  tea-nemus  fuit  in 
excelso  loco  vrbis  .  Num  hodie  coepi  pro  eo  consulere  Deum  l  -  quia  ini- 
micum  tuum  eum  scio  . 

23.     Et  ait  Dauid  :  Domine  Detts  Israel  -  vt  sibi  postea  responderet  per 

sacer- 

C.21.  n.  2.  OSscurum  est  cogitatum  ce-      Implexae  ,  et  obscurae  sunt  glossae  per- 
terorum  .  endit  itc.   In  Vulgata  scribitur  Exel  pro 

18.  Interpretes  secundo  accipiunt  pro      Zohel . 

bit ,  iterum  :  et  rem  alii  alio  modo  ex-  21.     Desideratur  in  Vulgata  vox  epi- 

plicant  .  lenticos  ,  quae  reperitur   etiam   in  glossis 

19.  Biblia  gothica  Raina  pro  Rama-  Roberti  de  Sorbona  .  Fortasse  pertinet 
tha  ,  vti  etiam  c.  seq.  In  glossa  pro  pel-  ad  v.  5.  An  desunt  nobis  furiosi?  Legen- 
lem  pilosam  etc.  quaedam  verba  corru-  dum  vero  epilepticos  :  nam  epilepsiam 
pta    sunt  ,  vt  nigrum  pro   nigram,  iudei  fingebat  Dauid  . 

pro   Dauidi,   vt  coniicio  .  Vulgata   legit  22.     Vulgata    in  angmtia  .  Post  glos- 

in  Naioth  in  Ramatha-.  Post  lictoresin  sam   Num  hodie  coepi  etc.  quatuor,vel 

ms.  est  quoddam  verbum  obscurum,et  quinque  lineae  ita  fere  euanuerunt  ,  vt 

\\\ico'et  ligatores  pertincnt  .  contextus  legi  nequeac  . 

20.  Vul^ata  quae    est  in   Ramatha . 


GLOSSAE  IN  S.  SCRIPTVRAM .  425 

sacerdotem  :  I»  monte  opaco  :  /'//  colle  Hachilla  -  fuit  ibi  collis,  et  locus 
excelsi  in  ciuitate  ,  quae  est  ciuitas  ad  dexteram  deserti ,  ad  meridiem  tri- 
bus  luda  .  Ziph  ,  et  Maou  -  loca  deserta  fuerunt  .  24.  Engaddi  -  locus  dc- 
serti  est  prope  ripam  maris  mortui . 

25.  Mortnus  est  Samuel  -  hoc  addidit  Dauid .  Satapolentae  -  sata  ,  genus 
(  mensurae  :  )  polenta  ,  farina  .  Vuae  passae  .  .  .  Caricarum  -  fructum  ficu- 
um  .  Iu  fasciculo  viuentium  -  in  congregatione  viuentium  .  26.  Odoretur 
sacrificiur/j  -  sit  gratum  ,  quasi  sacrificium  .  27.  Hi  pagi  habitabantur  in  ter- 
ra  autiquitus  -  Hsdras  hoc  dixit  ,  ac  si  diceret ,  non  nunc  ,  sed  aliquando 
in  diebus .  Euntibus  Sur  vsque  ad  terram  Aegypti  -  pergentes  per  pagos 
illos  iter  agebant .  leramel ,  et  Ceni  -  in  tribu  luda  :  ideo  sine  mendacio 
dixit ,  contra  meridiem  eorum  3  ita  vt  non  putaret  rex ,  quod  genti  suao 
propriae  noceret. 

28.  Samttel  autem  mortuus  -  hic  recapitulatio  est .  Magos  ,  et  ariolos  . . . 
Habentcm  pythoaem  -  diuinationem  :  python  dicebatur  ille  serpens  ,  quem 
Iuno  immisit  ad  persequendam  Latonam  ,  quando  praegnans  fuit ,  et  in 
Delo  insula  Apollinem  ,  et  Dianam  gcnuit  ,  et  postea  Latona  praecepit 
Apollini,  vt(se)  vindicaret  in  pythone,  qui  persequebatur  ,  et  itaeuenit,vt 
ipse  interfecerit  pythonem  in  iugis  Perinc  :  et  excoriauit  eum  ,  et  aedifi- 
cauit  templum  in  Delo  insula  ,  vbi  ipse  nutritus  est  ;  vnde  et  Apollo  Dc- 
Jius  dictus ,  et  corium  serpcntis  posuit  in  templo  :  quae  dicebatur  corti- 
na.  Vnde  et  cortinae  tabemaculorum  dictae  sunt  ,  et  ibi  semper  respon- 

sa  tam  ipse ,  quam  sacerdotes  sui  audire    consuerunt  :   et  diuinabant  in    fortc,  edere 
corio  pythonis  .  Vndc  et   pythones  dicti  sunt ,  qui  diuinant  .  consuirw?t . 

29.  Et  est  apud  me  multh  dicbus  ,  vel  anuis  -  pro  multo  tempore  hoc 
dixit  .  Ju  milibus  suis  -  in  exercitibus  suis  .  I»  decem  milibus  suis  -  quasi 
maiorem  exercitum  haberet .  30.  Careth,  Caleb  -  vrbes  in  finibus  iudaeorum. 

Cap.  1.  Stausque  super  illum  ,  occidi  eum  -  hoc   mentitus   est,   sed  ob  Liber  II.  Re- 
adiilationcm    rcgi  indicauit .  /;/  libro  iustorum  -  quia    multos  habuerunt  li-  gum  . 
bros  ,  quos   Hsdras  non   restaurauit  .  ///  compitis  -  vicis  .  A  sauguiue  iuter- 
fectorum  -  propter  sanguinem  . 

2.  Et  veuerunt  vsque  ad  collem  aquaeductus -.qah  aquaeductus  in  ipso 
colle  fuit .  Ex  aduerso  vallis-e  regionevallis  .  Itiueris  deserti  iu  Gabaou  - 
quia  iter  per  desertum  ducit  ad    ciuitatem  .  Et  ■:  ;  vsque    ad   ca- 

stra  -  castra  dicit   locum,vbi   lacob  vidit   angelum  . 

j.  Cauis  caput  -  dum  me  omnes  odio  habebant  causa  tui .  Sira  -  no- 
men  cisternae  cst  .  Tetteni  fusum  •  sic  molJes,et  mulier  .  Desideraatur 
reliqua  . 

25.     Suppleui  mensurae  post  genus  .  Liber  II.   Regum  .  Cap.  i.   Obscurum 

Praeterita  est    glossa  pro  vuae  passae .  est   ob  adulationem , 

27.     Fortasse  addendum  in  diebus  an-  2.     In  ms.  erat  vcnerunt  vsque  ad  col- 

tiquis  .  In   ms.  erat  que  gentis  pro  quod  lem,  quia  aquaeductus  in  ipso  colle  aqnae- 

ie"'i '  ductus  monitu  fuit  lustrata  . 

28.     Forte    haec    recapitulatio    est  .  ;.     u   ,Cura   cst    coniunctio    et    ante 

Dccst   glossa    pro  Magos  ,  ct  ariolos  .  vi.Jier  .  Fortc  ,  sic  wollis  ,  vt  mulier  . 

Tom.lll.  Hhh 


JLl6 


,1, 


APPENDIX     XXII L 

Tlifftrentiarum  ,  siue  de  proprietate  sermonum  liber 
Ex  Parisiensi  editione  . 


.nter  Polliceri ,  et  Promittere  hoc  interest  :  quod  promittimus  rogatf  % 
follicemur  vltro  . 

2.  Inter  Nullum  ,  et  Neminem  hoc  interest  :  quod  nullus  potest  adl 
aliquid  referri  :  nemo  ad  hominem  :  et  est  nsmo  ,  quasi  nec  homo . 

5.  Inter  /«fttf  ,  et  lntro  hoc  interest  :  quod  intro  eo,  fo&vj  sum  ;fo- 
rh  sum  iforas  eo  . 

4.  Inter  Lustra  producte  ,  et  Lustra  correpte  hoc  interest  :  quod  lustrtt 
sunt  certa  tempora :  lustra  latibula  ferarum  ,  vel  turpium  hominum  re- 
ceptacula  . 

5.  lnter  Seruitium  ,-et  Seruitutem  hoc  interest  :  quod  seruitus  neces- 
sitas   seruiendi  :  seruitium  dicimus  munus  seruitorum  . 

6.  Inter  Terminum ,  et  pinem  hoc  interest :  qnod  terminus  non  sine 
manu  ponitur  :  fmis  vel  sermonis  ,  vel  voluntatis ,  vel  cuiusque  rei  intel- 
Jigi   potest  . 

7.  Inter  Asperum  ,  et  Ferocem  hoc  interest :  quod  asper  ad  tempus  % 
ferox  a  natiuitate  . 

8.  Inter  Plumen ,  et  Pluuium  ,  Amnem ,  et  Torrentem  hoc  interest :  quod 
flumen  a  fluere  dicitur  -.fluuius  a  temporali  aqua  est  :  amnis  ab  amoeni- 
tate  cognominatur,  quasi  amoenus  :  torrens y  qui  hicme  intumescit ,  et  im- 
bribus,  niuibusque  complctur. 

9.  Inter  Innocentem ,  et  Innoxium  hoc  interest :  quod  innocens  sancti- 
tate  morum  intelligitur  :  innocuus  ,  qui  non  habet  nocendi  voluntatem  . 

1.     In  editione  Breuliana  hic  dicitur       cet  quia  Festus  docet ,  primam  syllabatn 


liber  I.  Differentiarum  ,  et  pro  libro  il. 
sunt  Differentiae  rerum  ,  siue  spirituales  . 
Libcr  alphabeticus  a  nobis  tom.  5.  edi- 
tus ,  Breulio  sero  cognitus  »  ad  finem  o- 
perum  reiectus  fuit  .  Grialius^nullas  no- 
tas  huic  libfo  adiecit  ,  fortasse  quod  ple- 
raque  iam  in  superiori  exemplo  ordine 
alphabetico  exposita  fuerant  .  Post  Au- 
ctores  linguae  latinae  Gothofredi  hic  li- 
ber  editus  fuit  hoc  titulo  :  Excerpta  Dif- 
ferentiarum  ab  amplissimo  viro  Iacobo 
Bongarsio  Legato  Regio  communicata  . 
Jncipit  de  proprietate  sermonum  ,  vel  re- 
rum  .  In  codice  Vatic.  624.  sunt  etiam 
huiustuodi  Difterentiae  alio  ordine  ,  et 
initium  sumitur  a  num.  52.  Jnter  me~ 
tutn  etc. 

4.      Vat.624.  Lustra  producte  sunt ... 
lustra  correcte  latibula  fsrarum  .  Scili- 


produci  in  lustrum ,  quasi  per  loustrum 
scribatur  ,  quum  significat  populi  lustra- 
tionem  ,  et  tempus  quinquennale  . 

5.  Vat.  624.  seruitium  numents  ser~ 
uorum  est . 

6.  Vat.  624.  vel  voluptatis  . 

7.  Vat.  624.  refertur ,  ferox  ad  na- 
turam  . 

8.  Vat.  1491.  post  niuibttsque  com- 
pletis  addit ,  aestate  torret ,  id  est ,  sic~ 
catur .  Vat.  624.  sic  reformat  :  Intcr  flu- 
uium  ,  riuum,  amnem,  et  torrentem  hoc 
intercst ,  quod  fluuius  a  fiuore  dicitur  , 
riuus  temporalis  aqua  est ,  amnis  ab  am- 
bitu  cognominatur  ,  qui  hieme  pluuia  ,  nu- 
bibusque  completur  ,  aestate  siccatur  . 

Vat.  624.  et  innocuum  ....  innocuus  ■> 
qui  non  habet  vim  nocendi  „ 


DIFFERENTIAE  VERBORVM  .  4,7 

io.  Inter  Generosum ,  et  Nobllem  hoc  interest  :  quod  genercsus  na- 
scitur  :  nobilh  opibus  fit  . 

u.  Inter  Regium  s  et  Regem  hoc  interest :  quod  regius  .puer  regalis 
est  :  rex  ,  qui  regit-regnum  . 

12.  Inter  Dementem  ,  et  Amentem  hoc  interest  :  quod  amens  ia  totum 
caret  mente  :  demens  partem  retinet ,  dictus  ,  quasi  diminuta  parte  mentis . 

13.  Inter  Pecudes- ,  et  Pecora  hoc  interest :  quod  pecudes  tantum  oues 
accipimus  : pe cora  autem  mixtura  omnium  animalium  est. 

14.  Inter  Monstrare ,  et  Demonstrare  hoc  interest  :  quod  monstramm 
semel  :  demonstramus  saepius  . 

ij.  Inter  Diuitem ,  et  Honestum ,  Pecuniosum  ,  Beatum  ,  Locupletem,  et 
Opulentum  hoc  interest':  quod  J/V/«  auro  ,  argentoque  :  honestus  moribus 
dicitur  :  pecuniosus  a  pecoribus  dicitur  :  beatus  ab  animo  :  locuples  ab  eo , 
quod  loculis  plenus  :  opulentus  omnibus  his  plenus ,  tamquam  opibus 
eminens . 

16.  lnter  Palam ,  ct  Coram  hoc  interest  :  quod  /?tf/<7>»  hominum  prae- 
sentiam   notat :  coram  pcrsonam   acciperc   desiderat  . 

17.  Intcr  Albumz  et  Ca^JiJum  hoc  interest  :  quod  album  naturale 
est :  candidum  cura  Facit . 

18.  Inter  Sensum 3  et  Intellectum  hoc  interest  :  quod  sensus  naturale 
est :  intellectus  a  re  obscura  . 

19.  Inter  Emnimum  ,  et  Inanimum  hoc  interest :  qu^J  exanimus  vita 
priuatus  est  :  inanimus  numquam  habet  animam  . 

20.  Inter  Imbrem,A  .  ,  et  Pluuiam  lioc  intcrest  :  quod  /;/;£<?>•  a 
graeca  significationc  desccnJit  ,  quasi  vmbrosum ,  qui  summa  vi  cadit,et 
cito  descendit :  pluuia  est ,  quani  i.npulsu  ventoru.n  nubes  exprimunt :  vn- 
de  et  plorare  est  dictum,  quum  coactae  dolore  lacrymae  exprimuntur  .  A 
bus  cti.un  erumpit,  vt  aliquam  partem  minorem  occupet  caeli,  maiorcm 
serenam  relinquat  . 

21.  Inter  Sanguinem , Cruorem ,et  Saniem  hoc  interest  :quod  sanguis 
dicitur ,  quum  intra  corpus  est ,  dictus,  quod  nos  sanciat,  id  es: ,  contineat  : 
cruor  coniusus  ideo  dictus  ,  quod  corruere  cogat  :sa:ies,  corpus  putre  . 

32.  lnter  Tar^  ,et  Tergora  hoc  intercst :  quod  tergfl  hominum  sunt  : 
tergora  animalium  .  Nu;nero  singulari  hominis  .    dicimus ,  animalis 


tergus 


23.  Inter  Mi ,  ct  Mihi  hoc  intcrest  :  quod  mi  pronomen  est  simplex  : 
i    compositum  ,  vel  mi  vox  affectus,   et  casum  vocatiuum   semper  de- 

siderat  . 

24.  Intcr  Tum  ,et  Tunc  hoc  interest :  qnod  tum  ordinis  habet  signifi- 
cationcm  :  tunc  temporis  . 

25.  Inter  fram,et  Iracundiam  hoc  interest :  quod  ira  ad  tempus  lira- 
cunJia  continctur  in  corde  . 

26.  Inter  Aocttt  ,  ct  Accte  hoc  interest :  qnod  noctu  sic  dicitur,quo- 
modo  interdiu  ,  ct  significat  aliquam  partem  noctis  :  nocte  autem  tuum 
noctcm   intclligimus  . 

II  hh    2 


428  A  P  P  E  N  D  I  X     XXIII. 

27.  Inter  Fari ,  Loqui ,  Sermocinari ,  et  Narrare  hoc  interest:  quod 
famur  ,  quuuvaliquid  dicimus  facunde  :  loquimur  natura  :  sermocinamur  , 
quando  contra  aliquem  sermone  contendimus :  narramus  docte. 

28.  Intcr  Tenere  ,  Sumere  ,*et  Accipere  hoc  interest :  quod  tenemus  , 
quae  sunt  in  nostra   potestate  :  sumimus  posita  :  accipimus  data  . 

29.  Inter  Aspicere  ,  Suspicere  ,  Jnspicere  ,  Frospicere,  Despicere  ,  Intue- 
ri ,  Videre ,  Spectare ,  et  Visere  hoc.  interest  :  quod  nos   aspicimus  casu  : 

icimus  in  superiorem  partem  ,  vel  veneramur  :  inspicimus  iudicaturi  : 
1/rospicimus ,  quae  Ionge  sunt  :  despicimus  inferiorem  partem  :  vel  langui- 
dam  \intuemur  cum  causa  :  videmus  natura.:  visimus  experta  . 

30.  Inter  Furorem,  et  Insaniam  hoc  interest  :  quod  /#rcr  vitium  tem- 
poris  est  :insa;ia  perpetua  . 

31.  Inter  Alium,et  Alierum  hoc  interest :  quod  <*//'/»  a  multis:  <//;er 
a  duobus . 

32.  Inter  Scelus ,  ct  Facinus  hoc  interest  :  quod  jce///x  crimen  est  :/<r- 
C/V///J  ctiam   in  laude   recte  dicitur.  Sallustius  dicit   bonttm  facinus . 

33.  Inter  Dona ,  et  Munera  hoc  interest  :quod  </o#a  Deo  dantur  :  »7«* 
#<?r<j  hominibus  tribuuntur  .  Et  munera  ,  quibus  homines  ,  id  est ,  milites 
officio   funguntur ,  quae  quidem  tnunia  vocantur  . 

34.  Inter  Vestem  ,  et  Vestimentum  hoc  interest :  quod  #«<*<?*  feminarum 
dicuntur  westimenta  virorum  . 

3J.  Jnter  Humidum  ,  et  Vuidum  hoc  interest  :quod  humidum  omni- 
no  permaduit  :  tiuidum  ,  quod  ad  medium   vsquc  peruenit . 

36.  Inter  Vetus,et  Vetustum  hoc  interest :  quod  ^<?/«5  nouo  compara- 
tur  ;  e  contrario  vetustum  ad  antiquitatem  refertur  . 

37.  Inter  Terrere  ,  et  Deterrere  hoc  interest  :  quod  qui  terre?  ,  timere 
cogit:  qui  deterret ,  prohibet  perseuerare, 

38.  Inter  Solum ,  Vnum  ,  Solitarium ,  et  Vnicum  hoc  interest :  quod 
soltts  ,  qui  a  ceteris  relictus :  ^////*  initium  mukorum  agit :  soiitarius ,  qui 
semper  sine  ceteris  viuit  :  vnicus  habetur  solus  propter  inopiam  aliorum  . 

39.  Inter  Aphaeresin  ,  Syncopen  ,  ct  Apocopen  hoc  interest  :  quod  sola 
aphaeresis  ex  prima  parte  vocis  fit ,  literas  ,  et  syllabas  detrahens  :  vt  Si 
gentts  humanum ,  el  mortalia  temnitis  arma  pro  contemnitis  .  Syncope 
mediam  perdit :  vt  Apparent  rari  nantes  pro  natantes  .  Apocope  ex  vltt- 
ma  fit ,  vt  Domtis  luxti  instruitur  ,  id  est ,  luxuria  . 

40.  Inter  Soloecismum  ,  et  Barbarismum  hocjnterest  :  quod  soloecismus 
in  sensu  fit :  barbarismus  in  voce  . 

41.  Inter  Relictum  ,  ct  Desertum  hoc  interest  :  quod  relinquimus  vo- 
luntate  :  deserimus  inuiti . 

42.  Inter  Misereri  ,  et  Miserari  hoc  interest  :  quod  miseremur ,  quum 
eodem  tempore ,  et  de  alicnius  casu  doJet  nobis  ,  et  subuenimus  laboran- 
ti  :  miserari  est  consolari  tantum,et  intra  aflectum  doloris  esse. 

33.  Vat.  624.  Inter  dona ,  et  mune-  quia  ,quae  pauperes  diuitibus  in  loco  >»«- 
ra  hoc  interest  \  Dona  dicuntur  (sie)  ntris  soluunt .  Aliter  dona  dantur  Deo, 
funguntur ,  tnunera  autem  dicuntur  cbse-      munera  hominibns  tribuuntur  . 


DIFFERENTIAE  VERBORVM  .  ^ 

43.  Inter  Orare  ,  et  Precarl  hoc  intcrest :  quod  orare  dicitur  ,  quoniam 
cris  ratio  dicitur  ,  et  qui  orat  ,  etiam  precatur  :  qui  rogat  ,  deprecatur  : 
non  vtique  qui   precatur ,  orat ,  quia  etiam  imperiti  ad  preces  descendunt . 

44.  Intcr  Nescire ,  et  Ignurare  hoc  interest  :  quod  qui  nescit ,  omnium 
notitia  caret  :  qui  ignorat ,  aliquid  nescit. 

4J.  Inter  Legatum  ,  et  Oratorem  hoc  interest  :  quod  legatus  electus 
est  ad  officium  a  ciuitate,et  est  sacrosanctus  :  orator  ad  orandum  missus : 
vt  oris  oratione  exponat  ,  quod  petit. 

46.  Inter  Tardum  ,  Pigrwr.  ,  Inertem  ,  et  Segnem  hoc  interest  :  quod 
tardus  dicitur  ,  qui  trahit  tempus  :  iners  sine  arte  ,  nullius  officii  capax  : 
piger  per  omnia  aegro  similis  :  segnis  emotus  cst  a  calore. 

47.  Inter  Natum  ,  et  Gnatum  hoc  interest  :  quod  natus  particulariter 
a  verbo  nasci :  gnatus  dicitur  filius  a  generatione  . 

48.  Inter  Infamem ,  et  Famosum  hoc  interest  :  quod  famosus  tam  in 
bona  cogitatione ,  quam  in  mala :  injamis  tantum  in  mala . 

49.  lnter  luuentutem  ,  et  luuentam  hoc  interest  :  iuuentus  dicitur  mul- 
titudo  iuuenu.11  :  iuuenta  vnius  aetas  ,  vel  etiam  dea  iuuentutis  . 

50.  Inter  Decus ,  et  Decorem  hoc  interest  :  quod  decus  ad  virtutem 
refertur  :  decor  ad  corpus. 

%\.  Inter  Supra,  et  Super  hoc  interest  :  quod  super  est,  quod  emi- 
net  :  supra  ,  quod  aliquid  substratum  habet. 

52.  Inter  Metum  ,  Timcrem  ,  et  Pauorem  hoc  interest  :  quod  rnetus  fu- 
tura  prospicit :  timor  subita  mentis  consternatio  est ,  pauor  autem  motus. 
Inde  etiam  pauida  iumenta   dicimus. 

55.  Inter  Omnes,  Cunctos ,  et  Vniuersos  hoc  interest  :  quod  otnnes , 
quorum  mentio  est  :  cttucti ,  qui  vbique  sunt  1  vniuersi  ,  qui  in  vno  lo- 
co  versi . 

54.  Inter  Vndam ,  et  Aquam  hoc  interest  :  quod  <vnda  copiosa  aqua 
est  :  aqua  est  naturalis  . 

4J.     Post   hanc  differentiam  in   Vat.  interest  ,quod  videmus   qnidem  praesen- 

624.  sequitur  :  lnter  puteum  ,  et  lacunam,  tia  ,  credimus  vero  futura  .  -  hiter  mor- 

id  est ,  cisternam  hoc  interest ,  quod  pu-  tem  ,  et   infernum   hoc  interest  :  mors  vti- 

teus  per  puteas  (forte  ,puras  putas  )  a-  que  est  ,  qua  anima  separatur  a  corpore  , 

quas  habet ,  et  de  viuo  fonte  manantes  ,  infernus   locus ,  in   quo  animae  recludun- 

cisterna  ,  qitae  refrigerat,  aqttas  suas  ex-  tur  siue  in  refri^etia  ,  siue  in  poenarum 

ternas  ,  et  aduenticias  posstdct  .  -  filiud  tormenta  pro  qualitate  meritorum  .  Com- 

tst  loqui  in  persona  ,  aliud  ad  personam  :  paratur  autem  mors   mulieri  fornicariae  , 

in  persona  non' ipsi  loquitur personae  ,  sed  qu'a  sicut  mors    diuidit  animam  a    cor- 

pro  persona  loquitur  ad  alios  :  ad  perso-  pore ,   ita   mulier  meretrix  diuidit   intcr 

nam  vero   loquens  ,  ad  ipsam  signiftcatur  fratres  .   -  Inter   aegrituJinem  ,  et  aegro- 

conferre  sermonem  .-  Inter  fornicariam,  tationem  hoc  int trest ,  q uod  aegritudo  attir 

tt  adulteram  hoc  interest ,  quod  fornica-  mi  dicitur  ,  aegrotntio  autcm  corporit . 

ria  est  ,quae  cum  pluribus  copulatur  ,  adul-  52.      Cod.  Vat.  624.  pauor  animi  mt- 

tera  ,  quae  vnum   vitum  deserens ,  alteri  tus  ,vndc  ttiam  . 

iungitur  .  -  Inter  vidcre,  et  creJere  hoc  53.     Vat.624.  q ttorum  mentio  vi;a  est . 


43° 


APPENDIX     XXIII. 


5$.  Inter  Tacere  ,  et  Silere  hoc  interest  :  quod  qui  desinit  Ioqui ,  th 
let ,  et  qui  non  coepit,  tacet . 

56.  Inter  AttXtlium  ,Praesidium ,  et  Subsidium  hoc  interest :  quod  au- 
xilium  laborantibus  mittitur :  praesidium  praeparatur  :  subsidium  seruatur, 
vt  quum  exegerit  necessitas  ,  detur  • 

57.  Inter  Insequi  ,  et  Consequi  hoc  interest  :   quod  amicum  consequi- 
praecedentem  :  insequimur  inimicum  : 

58.  Inter  Principhtm ,  ct  Initium  hoc  interest  :  quod  principium  to- 
tius  corporis  est  :  initium,  quasi   primum  . 

59.  Inter  Simulare  ,  et  Dissimulare  hoc  interest  :  quod  simulamus} 
quod  nescimus,et   negamus  nescire  :  dissimulamus ,  quae  scimus  . 

60.  Inter  Simul,  et  Simitum  hoc  interest  :  quod  simul ,  vt  vna  res 
pariter  clareat  :  vt  simul  legimss  ,  simul  scribimus .  Simitum  lucri  recipit 
significationem  ,  quasi  simulitum  . 

6\.  Inter  Scelestum  ,  Sceleratttm  ,  et  Scelerosum  hoc  intercst  :  quod 
sceleratus  suo  scelere  ,  vel  alieno  contaminatus  :  sceiestus  scelernm  cogita- 
tor  :  scelerosus  ,  quasi  insidiosus  ,  periculosus,  *  vel  totus  dies,vel  animus 
propter  arduitatem  . 

62.     Inter  Reliquos ,  et  Ceteros  hoc  intercst  :quod  reliquos  dicimus  re- 
lictos  ex  omnibus  :  ceteros ,  quos  nescimus. 
'  6^.     lnter  Redibidum  per  £  literam  ,  et  Rediuiuum  per  »  literam  hoc 
interest  :  quod  redibidum.cst,  quod  nascitur  :  rediuiuum  ,  quod  reuiuiscit . 

64.  Inter  Patrium  9et  Patemum  hoc  interest  :  quod  patrium  a  patria 
vcnk  ipatemum  a  patre . 

6$.  Inter  Pometa  ,  et  Pomaria  hoc  interest  :  quod  pomaria  vaga  dici- 
musjsicut  olearia  ,  et  ficaria  :po?neta  ,  quasi  malcta  ,  ficeta,  ct  oleta  . 

66.  Inter  /legrum ,  et  /legrotam  hoc  intcrest :  quod  tfegcr  animo  :  <??• 
grotus  corpore . 

67.  Inter  /V/or  Venit ,  et  /^///<?  Pi?#fr  hoc  interest :  quod  /;?/or  ad  di- 
gnitatem  :  <z#te  ad  tempus  refertur  . 

68.  Inter  Inficere  ,  et  Officere  hoc  interest  :  quod  officit,  qui  nocet  : 
inficit ,  qui  Janam  ,  aut  alia  inficit . 

69.  Inter  Contingere  ,Accidere, ct  Euenire  hoc  interest :  quod  contin- 
gunt  bona  :  accidunt  mala  :  eueniunt  vtraque  . 

70.  Inter  Grates ,  et  Gratias  hoc  interest :  quod  grates  referimus  :g?<z- 
//'<//  agunus  . 

71.  Intcr  Oleas  ,  et  Oliuas  hoc  interest  :  o//>ai  ipsum  fructum  dici- 
mus,vnde  fit   oleum  .   Oleas  arbores  dicimus,vnde  fiunt  oliueta . 


56.  Vat.624.  necessitas  deiur ,  dictum, 
quia  substet  in  tempus  . 

58.  Haec  differentia  rursus  occurrit 
num.  251. ,  vbi   fusius  exp.onitur  . 

60.  Legendum  simitu  ,  non  simitum  : 
nani  simitu  vox  antiqua  ,  et  fere  comica 
saepe  occurrit  apud  Plautum  pro  vna , 


simul ,  vno  tempore  .  Vide  Nonium  cap.2. 
n. 814. 

63.  Redibidum  non  facile  apud  alios 
reperietur  .  Discrimen  inter  recidiuiuum  , 
et  rediuiuum  a  grammaticis  vulgo  expli- 
catur . 

65.     Confer  infra   num.  ij8. 


DIFFERENTIAE  VERBORVM  .  43  i 

72.  Inter  Nixus  ,  ct  Nisus  hoc  interest  :  quod  nixus  ad  corpus  rcfer- 
tur  :  nisus  ad   animum  ,  id  est ,  conatus  . 

7j.  Inter  Nefandtm  ,  et  Nefarium  hoc  interest  :  quod  nefarius  a  prae- 
teritis  intelligitur  ,  nefandus  in  opere  . 

74.  Inter  Nutrit  ,et  Nutricat  hoc  interest  ,  quod  mulier  nutrit  :  nu- 
tricat  nutricius. 

7J.  Intcr  Maritimum  ,  et  Marinum  hoc  interest:  quod  maritimum  pro- 
xiinum  mari  :  marinum  ex  ipso  mari . 

76.  Inter  Laniat ,  Lacerat ,  et  Lancinat  hoc  interest  ,  quod  laniat  ,  qui 
tncmbratim  distendit :  lacerat,  qui  partibus  suis  membra  destituit  :  /a;/c;- 
##£ ,  qui  inutiliter  membra   discerpit . 

77.  Inter  Patulum  ,  et  Patens  hoc  interest :  quod  patulum  claudi ,  vel 
tegi  non  potest  :  patens  ,  quod  quum  reseratum  fuerit  ,  iterum  claudi  potest  . 

7J.  Inter  Guttam ,  et  Stillam  hoc  interest  :  quod  */;//#  cadit  :  g«?- 
/a  stat  . 

79.  Inter  Delictum  ,  et  Peccatum  hoc  interest  :  quod  delinquimus  ,  quum 
iussa  salubria  non  adimplemus  :  peccawu;,  quum  ea ,  quae  iubentur  non 
agi  ,  praesumimus  agcre  . 

80.  lnter  Lncolam ,  Accolam  ,  et  Aduetiam  hoc  intercst  ,  quod  incola 
est ,  qui  propriam  terram  ,  in  qua  natus  est,  excolit  :  accola  ,  qui  terraiu 
natiuitatis  suae  ,  sed  alienam  colit ,  aduena  ,  qui  de  sua  terra  in  alienam 
venit  . 

81.  Inter  Hester num  ,  et  Externum  hoc  interest  :  quod  hesternum  ab 
hcsterna  die  dicitur:  externum  vero  extraneum  .  Nam  multi  impcritorum 
extema  dics  dicunt ,  quod  non  admittitur  . 

82.  Inter  Baltea ,  ct  Balteos  hoc  intercst :  quod  baltea  ipsa  lora  signi- 
ficamus  :  ceteros  balteos  dicimus  . 

85.  Inter  Bibere3et  Ebibere  hocinterest:  quod  bibit ,  qui  aliquid  re- 
Jinquit  in  poculo  :  ebibit ,  qui  totum  exhaurit  . 

84.  Inter  Gemiaatum  3  lunctum ,-et  Duplicatum  quid  intersit  ,quamuis 
acutc  intelligentibus  breuiter  cxposuerimus  s  tamen  sub  exemplis  latius  do- 
ceamus  .  Geminatum  est ,  quod  ex  duabus  rebus  similibus  constat,vt  Ci- 
cero  ,gemina  audacia  .  lunctutn  est,  quod  cx  duabus  rcbus  paribus  con- 
stat ,  vt  Virgilius  ,  lungentur  iam  gryphes  equis  .  Duplicatum  est,  quum 
vna  res  bis  ponitur:  Ingens   ad  terram  duplicato  poplite. 

Sj.  Inter  Decli>ie3zx.  Decliue  hoc  intcrest  :  quoil  declinus  sol  :  decli- 
uus  locus  .  Sic  intelligendum  est ,  acciine  ,  accliue  :  vt  acclinus  homo  : 
accliuus  locus  :  ex  hoc  accliuum  dicitur  . 

71.     Aliter  num.  152.  hymn.   6.   Cathem.    v.    150.  de  nomine 

76.     In   Vat.  624.  sequitur  :  Inter  mc-  rcclinis,  et  recliuis  Jisserui,  vbi  verba  \v.\t c 

rmn  ,  ff  meratuin    hoc    interest  ,  ^«a><  lsidori    ita  reformari    posse   innui  :  quod 

vierum  .  icclinii  sol ,  dicliuh  locus  . .  .  vt  acclinis 

78.  Alio  modo  haec  diffcrentia  exhi-  homo ,  acclinii  lccus  .  Et  hoc  geclinum 
betur   num.  138.  dicitur  . 

85.  In    cgmmcnt.    ad     Prudcntiuitt 


432  A  P  P  E  N  D  I  X     XXIII. 

8  6.  Inter  Commentarios  ,  et  Commentaria  hoc  interest :  quod  comtnen- 
tarii  Jibri  :  commentaria  volumina  dicunt  . 

87.  Inter  Primum ,  et  Priorem  hoc  interest  :  quod  primus  e  multis  : 
prior   ex  duobus  .  Sic  inter  postremum  ,  et  posteriorem  obseruabis  . 

88.  Inter  Disertum  ,  et  Desertum  hoc  interest :  quod  disertus  orator 
dicitu  r  ,  desertus   derelictus  . 

89.  Inter  Dilatorem  ;  et  Delatorem  hoc  interest :  quod  delator  est,  qui 
defert  ad  accusandum  :  dilator ,  qui  differt  ad  proferendum  . 

90.  lnter  Aduersam  ,  et  Aduersus  hoc  interest :  quod  aduersum  te  ad- 
uersarius  :  aduersus  te  mutator. 

91.  Inter  Pauperiem  ,  et  Paupertatem  hoc  interest  :  quod  pauperies 
damnum   cst  zpaupertas  ,  qui  nihil   habet  . 

92.  lnter  Exprobrare  ,  et  Obprobrare  hoc  interest  :  quod  exprobrat ,  qui 
proprium  obiectat  vitium  :  obprobrat ,  qui  maledictum   infert  . 

93.  Inter  Accersire  ,  et  Arcessire  hoc  interest:  quod  accersit ,  qui  euo- 
cat  :  arcessit ,  qui  accusat  . 

94.  lnter  Aceruum  ,  et  Acerbum  hoc  interest  :  quod  aceruus  moles 
est :  acerbus  immaturus  ,  et  asper . 

95.  Inter  labrum  ,  et  Labium  hoc  interest  :  quod  labrum  superius  :  /tf« 
&/'#;»   inferius  dicitur. 

96.  Inter  Toga ,  Tuga  ,  Ttiba ,  et  7"«/«  hoc  interest :  quod  £o£3  vesti- 
mentum  est  :  tuga  ,  qua  aqua  deducitur  :  tuba  ,  qua  clangitur  :  tufa  lapis  , 
qui  ex  aqua  coagulata  efficitur ,  quod  tufum  dicimus  . 

97.  Inter  Comosum  ,  et  Comatum  hoc  interest  :  quod  comosus  a  comae 
vsu   dicitur  :  comatus  natura  :  vt  comata  Gallia  . 

98.  Inter  Certo ,  et  Certius  hoc  interest :  quod  mvo  est  a  «rwj ,  et 
certius  a  cerA? . 

99.  Inter  Caecitudinem,  et  Caecitatem  hoc  interest :  quod  caecitas  ipsa 
tamquam  viae  ceritas ,  et  calamitas  dicitur  :  caecitudo  autem  affectio ,  vt 
lippitudo  dicitur . 

100.  Inter  Castimoniam  ,  et  Castitatem  hoc  interest  :  quod  castimonia  , 
quasi  caeremonia  dicitur  :  castitas  autem    tantum  corporis . 

101.  Inter  Copias,et  Ccpiam  hoc  interest  ,  quod  copias  exercitus  si- 
gnificatione  dicimus  :  copiam  autem    rerum  . 

102.  Inter  Circum ,  Circa  ,  et  Circiter  hoc  interest  ,  quod  circam  ad 
tempus,  circa  ad  locum  ,  circiter  ad  numcrum   refertur. 

103.  Inter  Fidum  ,  et  Fidelem  hoc  interest  ^famulus  dicitur  fidus  ,  ami- 
cus  fidelis  . 

104.  lnter  lllius  similis  ,  et  Illi  similis  hoc  interest :  quod  illius  simi- 
lis  moribus  , ;"//;  similis  vultu  . 

105;.  In- 

87.     Vat.    624.    quod    prior    alterum  pro  quo  medio  aeuo  tufus  scribebatur . 

praecedit,primus  omnes  .  Tufa  ,  aut  /«/>Atf  pro  genere  quodam  ve- 

96.     Vox  tuga    ne  apud    Ducangium  xilli  a  nonnuliis  accipitur . 
quidem  occurrit .  Tofus  latine  dici  solet , 


DIFFERENTIAE  VERBORVM.  45j 

IOJ.  Inter  Flemma  ,  et  Plemma  hoc  interest,  quod  flimma  sit ,  quum 
crura  abundant  sanguine  ,plemma  ,  quum  in  manibus,vel  pedibus  callosis 
sulci  nascuntur  . 

106.  Inter  Mammas  ,ct  Vbera  hoc  interest,  quod  mammae  hominum  , 
vbera  pecorum   accipiuntur  . 

107.  Inter  Auena  sine  aspiratione  ,  et  Habena  per  aspirationem  ,  hoc 
interest  ,  quod  auena  germen  est  sterile  ,  habenae  retinacula  iumentorum  . 

io!i.  luter  Donum3et  Munus  hoc  interest  ,  quoJ  donum  dantis,  mu- 
nus  accipientis  .   Illud  a  dando  ,  istud  a  muniendo  . 

109.  Inter  Arguere  ,  et  Coarguere  hoc  interest ,  quod  coarguere  coer- 
eere  ,  vel  compescere  est,  arguere  ostendere  ,  vel  patefacere  ,  vt  Virgilius  : 
Degeneres  animos  timor  arguit  .  Vnde  et  argumenta  dicuntur ,  quae  cau- 
sam  ostendunt . 

110.  Inter  Ajjicere,  et  Adficere  hoc  intercst  :  quod  afficimur  honore  , 
adficimur   niorte  ,  vel   iniuria. 

111.  Intcr  Aduocatum  ,  Inuocatum ,  et  Euocatum  hoc  interest  ,  quod 
aduocatur  daturus  patrocinium  ,  inuocatur  praestaturus  auxilium,  euoca- 
tur   pracbiturus  obsequium  . 

1 1  2.  inter  luiuuiem  ,  et  Ingluuiem  hoc  interest  ,  quod  inluuies  sordium, 
ingittuics  ventris  .  lllud  a  non  lauando  ,  hoc  ab  inglutiendo  dictum  . 

iij.  Inter  Commonere ,  Admonere ,  et  Monere  hoc  interest,quod  com- 
tnonemtts  praeterita ,  admonemus  praesentia,  monemus  futura  . 

114.  Inter  Temeritatem  ,  et  Audaciam  hoc  interest,  quod  terneritas  si- 
ne  consilio    dicitur  ,  audacia  post  consilium  . 

1  1  j.  Inter  Velocitatem  ,  et  Celeritatem  hoc  interest,  quod  velocitas  pe- 
dum  ,  et  corporum  dicitur  ,  celeritas  animorum  ,  atque  factorum  . 

116.  Inter  Viuum ,  et  Viuentem  hoc  interest  ,  quod  viuus  de  viuente  , 
viuens   de  morituro  . 

1 17.  Inter  Nasci  ,  et  Enasci  hoc  interest ,  quod  nascitur  ,  quod  de  vtc- 
ro  decidit,  enascitur ,  quod  de  terra  ,  aut  aqua   exurgit . 

118.  Inter  Abducere  ,  Perducere  ,  et  Deducere  hoc  interest,  quod  a£- 
dttcimttr  a  re  inhonesta  ,  perducimur  ad  studia  ,  deducimur  ad  honorem  . 

119.  Inter  £/#x/'/  ,  et  llluxit  hec  interest  ,  quod  eluxit  3  qui  lutum 
disposuit  j  iiiuxit ,  qtii   cum   iumine   apparuit . 

120.  lnter  Nunciare  3  Denuuciare ,  et  Reuuuciare ,  ac  Annuntiare  hoc 

105.     Pro  jicmma  legendum    videtur  119.     Eluxit  videtur  hic  deductum  al> 

phlcgma  ,aut  flegma  :  et  pro  plcinma   re-  W«o  ,  ac  legendum   cluxit ,  qui  lutum  Jc- 

ponendum  plemuia  ;  de   qua    voce   vide  posuit  .    Nam  e/tf x/f  ab  cluceo ,  nihil  com- 

Festum  .    Nihilominus  Caper    de  ortho-  mune  habet   cum  /«/0  .    Ccterum  f/«o  in 

graph.   pag.  2245.  apud    Putsch.   ita    ha-  praetcrito  t.icit  */«i  ,  non   f/tfx/  .    Apud 

het  :   Flemina   sunt ,  vbi  abumiant  crura  Agraetium  ,  vnde  pleraeque  hae  JirVeren- 

sanguinc  :plemina  ,  quum  in  manibus  ,vel  tiae  depromptae  sunt",  sic  legimus  :  tlu- 

in pedibus  callosi  sulci  sunt  .    In  ms.  Vat.  xit ,  qui   l.ntuin   deponit ,  illuxit ,  quuin 

624.  hitcr  flemina  ,  et  plcmina  hoc  inter-  hunen  app.iruit  .   Corri^eiidum  ergo  apud 

tst ,  quoJ  flemina  .  . .  plcmina  .  Isidorum  ,  qui  Iuctum  .icpoiuit  . 


lom.Vll.  1 


1   1 


434  A  P  P  E  N  D  I  X      XXIII. 

interest  ,  quod  nunciatur    de  Ionginquo  ,   denunciatur   in   pnesenti ,  an- 
nunciatur  de  futuro  ,  renunciatur  de  excusando  ,  et  repudiando . 

121.  Inter  Conscribere  ,  Excribere ,  Transcribere  ,  Inscribere ,  Ascribere3 
Describere  hoc  interest ,  quod  conscribere  vna  simul  scribere  est  ,  excribe- 
re  scripturas  transferre  ,  transcribere ,  quum  ius  nostrum  ad  alium  transit  , 
'inscribere  accusationis  ,  ascribere  assignationis,  describere  dictionis  ,  vel  or- 
dinis.  Scribere  vero  verbum   imperfectum  est  . 

122.  lnter  Extruere  ,  Instruere ,  Astruere  3  Construere  ,  Struere  hoc  in- 
terest,quod  extruere  est  in  altum  proficere,  iustruere  aciein  ,  vel  actio- 
nem  ,  astruere  affirmare  :  comtruere  struendo  coniungere  ,  struere  reliqua 
super  posita   subterstruere  . 

125.  Inter  Consuescere ,  lnsuescerc ,  et  Assuescere  hoc  interest ,  quod 
snescimus  bona  ,  iusuescimus  mala  ,  asuescimus  vtraque  . 

124.  Inter  Fungi ,  et  Defuugi  hoc  interest ,  quod  fungi  agere  est  5  rfe- 
fungi  peragere  est .  Vnde  et  mortui  defuncti  vocantur,eo  quod  perege- 
runt  \kae  istius  cursum . 

125.  Inter  Adolescere  3  Inolescere  ,  et  Exolescere  hoc  interest,  quod  ado- 
lescere  augmentum  est  ,  inolescere  coaugmenti  ,  exolescere   euanescendi  . 

126.  lnter  Dcportare  ,  Apportare  ,  Comportare ,  et  Exportare  hoc  in- 
tcrest,  quod  deportare ,  et  apportare  aJiquid  afferre  est ,  comportare  in  vnum 
locum  conferre,  exportare  tollere  . 

127.  Inter  Tempcrautiam  ,Temperationem  ,  et  Temperiem  hoc  interest, 
quod  temperantia  animorum   est  ,  temperatio   rerum  ,  temperies  aurarum  . 

128.  Inter  Recipere  ,  et  Suscipere  hoc  interest ,  quod  recipimus  rogati , 
suscipimus  sponte . 

129.  Inter  Arundinem  ,  et  Hirundinem  hoc  interest  ,  quod  arundo 
canna  est  ,  hirundo  auis  ,  quae  tignis  adhaerere  solet . 

1  $0.  Inter  Spirare  ,  et  Expirare  hoc  interest ,  quod  spirare  viuere  est  3 
expirare  mori  . 

131.  Inter  Pertinaciam  ,  et  Constantiam ,  hoc  interest,  quod  pertinacia 
malae  rei  dicitur ,  constantia  bonae. 

\iz-  Inter  Consequi ,  et  Assequi  hoc  interest  ,  quod  sequimur  pedi- 
bus ,  assequimur  studio  . 

133.  Inter  Lqetari ,  et  Gratulari  hoc  interest,  quod  laetamur  de  no* 
stris  ,gratulamur   de  amicorum  bonis  . 

134.  lnter  Herbosum  ,  et  Herbidum  hoc  interest,  quod  herbidum  lr> 
cum  ,  in  quo  herba  est ,  etiam  si  aridus  esse  consueuit  ,  heroosum  ,  qui  her- 
bam  facile  gencret,  etiamsi  ad  tempus  aridus  sit  .  Et  aquatam  potionem 
dicimus  recte  ,  quae  aquam  aliunde  recipiat  .  Aquosum    enim  Jocum  ,  qui 

121.     Hic  etiam   nonnihil    variat   A-  locum  dicimus,in  quo  . .  .  este   consucrit 

graetius.  . .  .  facile  generat .  . .   Sic  et  aquaticam 

134.     Goldastus  in  not.  ad  S.Valeria-  potionem  .  .  .  altunde  recipit  ...  Sic  tt 

»um  De    bon.  discipl.  pag.  54.  sic  hunc  mericam  potionem  etc. 
locuna  emendare   studet  :  quod  htrbidum 


DIFFERENTIAE  VERBORVM .  43y 

aqaam  ex  sc  effundat  j  sic  ct  msracam  potionem  ,  et   merosum  vinum  ap- 
pellamus . 

155.     Inter  Subter ,  et  Subtus  hoc  interest  ,  quod  subter ,  re  aliqua  su- 
periore  premitur,et  concukatur  :  subtus  est ,  quod  dv'inissum  altius  noa 


contingttur  . 


156.  Inter  Sinum  ,  et  Gremium  hoc  interest ,  quod  sinum  dicimus  si- 
nuatae   vestis  receptaculum  ,  gre mium   vero   accinctae  vestis  secretum  . 

i  $7.  Inter  Largitatem ,  et  Largitionem  hoc  interest,  quod  largitas  hu- 
rnanitatis  est ,  largitio    ambitionis  . 

ig8»  Inter  Muliebre , e%  Mulierarium  hoc  interest ,  quod  muliebre  df- 
citur  a  mulieribus  factum  ,  mulierarium  a  mulieribus  ordinatum  ,  et  per 
viros  gestum . 

ijy.  Inter  Diligere  ,  et  Deligere  hoc  interest,  quod  rf/7/g/  affectionis 
csf.deligi   iudicii,  vnde  et  exercitus  deligi  iubetur. 

140.  Inter  Commodare  ,  et  Mutuo  dare  hoc  interest  ,quod  commodamus 
amico  pro  tempore  equum  ,  vestem  ,  seruum  ,  et  similia  :  mutuo  autem  da- 
mut    pecuniam  ,  triticitm  ,  vinum  ,  vel  cetera  . 

"   141.      Inter  Ligare  ,  et  Legare  hoc  interest  ,    quod  ligat  quis  vinculo  , 
legal  testamento  . 

142.  Inter  Loqui,  Obloqui ,  Alloqui  ,  et  Eloqui  hoc  interest  ,  quod  lo- 
qui  hominis  est  ,oblequi  obtrectatoris ,  qui  obiicit  ,  aut  opponit ,  alloqui 
hortantis  ,  aut  iudicantis  ,  eloqui  honoris   est  . 

145.  Inter  Percussum  ,  et  Perculsum  hoc  interest ,  quod  percussum  cor- 
pore  dicimus ,  perculsum  animo  . 

144.  Inter  Premorem  ,  et  Premitutn  hoc  interest  ,  quod  fremor  murmur 
hominum  est  3fremitus  bcstiarum  . 

145.  Inter  Platmm  ,  Puruum ,  ct  Puluum  hoc  interest:  quod  flauum  ru- 
brum  dicimus  ,  vt  Plaua  caesaries  :  ftiruum  nigrum,  fuiuum  nigro  rubeum, 
vt  fuluum  leonem  . 

146.  Inter  Postulare ,  et  Poscere  hoc  interest  :  quod  postulatur  incau- 
te  ,  poscitur  improbe  . 

1*17.     Inter  Pri  :  PricJum  hoc  intcrest  :  quod  frixum  a  frigore  , 

tm  a  frigendo  dictum  . 

14S.  Inter  Diutinum  ,.et  Diuturnum  hoc  interest  :  quod  diutinttm  est, 
quod  diu  fuit  :  diuturnum  ,  quod    diu   durauit  . 

149.  Inter  Delitum  ,  et  Inlitum  hoc  intercst  :  quod  ielitum ,  quia  su- 
bitum  ,  inlitum  vero   lituratum . 

i}8.     Hacc  ,   ct   plura  alia  ,  quae  se-  /w  interest :  construcre    aedificare  ,' 

quuntjr  sunl  .  /ar  ,  extmere  t;?r0   e.xtsinerc  (  forte  //rr- 

140.     Post  hanc  diiierentiarum  in  Var.  ticrc  )  .  -  lnter  consuere  ,  suere  ,  et  assue- 

624.  aJditur  :  lr.:cr  comptum  ,  ff  cora-  re   hoc  intcrest ,  quod    consuere  est 

positum   hoc  interest ,  quod  comptus  cu-  stium ,  siue-codicutn  ,  assuere  corium,  sue- 

ra  dicitur  ,  compositus    natura  -    Ir.ter  re  dcttique  dtcimus  ,  quando  rupta  ,  atqut 

consequimur  ,  f/assequimur  hoc  intcrest,  aperta  quatque  tc.xuntnr  . 
q.tod    consequimur  pcdibuj  ,   assequimur  1451.     Uilitum  est  a  delino ,  inlitum  ab 

Itudio  .  =   Intcr   construerc  ,  et   cxtrucre  inlino  ,  seu  tllino  .  Sed  ignoro  auctorem 

li  i  a 


436  APPENDIX     XXIII. 

150.  Inter  Damnum  ,Dispendium ,  et  Detrimentum  hoc  interest  :quoi 
damttum  vnde  diminutuin  sit ,  dispendium  ,  vbi  pondus  absic ,  detrimentum  , 
quod   a   terendo  nominatur  • 

IJI.  Intcr  Dominium  ,  et  Dominatum  hoc  interest  :  quod  dominium  in- 
tclligitur ,  quod   priuati  iuris  est  ,  dominatum  autem   imperii  . 

\%i.  lnter  Nixus ,  et  Nisus  hoc  interest  :  quod  nixus  in  genua,  #/- 
sus  a  nitendo  ,  id  est  ,  conando  . 

155.  Inter  Nubere  ,  Enubere ,  et  Denubere  hoc  interest  :  quod  «//£/; 
ciuis  ciui  ,  enubit  extraneo,  denubit  ,quae  in  manum  viri  conuenit  . 

154«  Inter  Noxa  ,  et  Noxia  hoc  interest ,  quod  #oxa  poena  est ,  #0- 
.v.'. '   ipsa  culpa  . 

i^j.  Inter  Necessitatem  ,et  Nccessitudinem  hoc  interest  :  quod  tfece;- 
j#/<M   vim   significat  ,  necessitudo  coniunctionem  sanguinis  ,  aut  animi  . 

1  j6.  Inter  Clausum  ,  et  Obturatum  hoc  interest :  quod  clausum  ,  a  clau- 
stris,et  clauibus  dicitur ,  obturatum  autem  priorum  foraminum  sit,tam- 
quam   aures  obturatae,  non   clausae  . 

157.  Inter  Operire ,  Adoperire  ,  Inoperire  hoc  interest :  quod  operimut 
operculo,  adoperimus  fores  ,  inoperimus  ,  quum  aliquid  iacenti  super- 
ponimus  . 

158.  Inter  Pometa ,  et  Pomeria  (  forte  ,pomaria  )  hoc  interest  :  quod 
pometa  ,  vbi  poma  nascuntur  ,  pomaria  ,  in   quo  seruantur  . 

1 5:9.  Inter  Palma  ,  et  Palmum  hoc  interest  :  quod  palma  in  corpore  , 
palmum  in  mensura  .  Est  autem  haec  mensura  a  primo  pollice  vsque  ad 
minimum    digitum  . 

160.  Inter  Poplites ,  et  Suffragines  hoc  interest  :  quod  poplites  homi- 
num  :  sujfragines  animalium  . 

161.  Inter  Praeparare ,  et  /ipparare  hoc  interest ,  quod  praeparat ,  qui 
desiderium  repetit  parando  ,  apparat  ,  qui  parato  adiicit,  id  est,  accusa- 
re  parat . 

162.  Inter  Stipulationem  ,  Restipttlationem  ,  Astipulationem  ,  et  Consti- 
pulationem  hoc  interest  ,  quod  stipulatio  certum  habet  intellectum ,  m/7- 
pulatio  ,  si  aliquid  sit  factum  ,  quod  conuenit  ,  astiptilatio  eiusdem  pecu- 
niae ,  vt  vel  alter  repetere  possit  ,  constipulatio  conserta  restipulatio  ,  si- 
qua    dolo   malo  facta  . 

165.  Inter  Saturitatem ,  et  Satietatem  hoc  interest,  quod  saturitas  de 
cibo  tantum  ,satietas  de   reliquis   dicnur  rebus  . 

164.  Inter  Viciniam  ,  et  Vicinitatem  hoc  interest,  quod  <vicinia  loci 
«sse  dicitur,  vicinitas   personarum  . 

165.  Inter  Fluctuo  ,  et  Fluctuor  hoc  interest,  quod  fluctuo  animo  ,  qua- 
si  fluctus  ago  ,  et  hoc  ,  illucque  fluo ,  fluctuor  fluctu  feror  ,  ideoque  flu- 
ctuat  mare  ,  fluctuatur  nauis  ,  sic  inter  luxurio  ,  et  luxurior  discernendum  . 

differentiae  ,  quae  hic  profertur  .  nubunt . 

152.  Confer  num.  72.  158.     Diuersa   sunt ,   quae  num.  6j. 

153.  Enubo  ,  et  denubo  de   iis    dic!  exponuntur  de  difterentia  harum  vocum, 
solent  ,  quae  iulra    suam    conditioncm  e  diuersis  nimirum  auctoi  ibus . 


DIFFERENTIAE  VERBORVM.  437 

166.  Inter  Potero ,  et  Tetuero  hoc  interest ,  quod  potero  certum  pro- 
mittentis  est  ,  potuero  dubitantis  . 

167.  Inter  Hhpanum ,  et  Hhpaniensem  hoc  interest ,  quod  hispanus 
natione   dicitur  ,  hispauiensis  ,  massiiiensis  ,  et   his  similia  . 

1 68.  Inter  Escendere ,  Ascendere  ,  Couscendere  hoc  interest  :  quod  ascett- 
dimus  excelsa,  vel  Iocum  honoris  ,  escendimus  ,  quum  in  aliquid  altius  scan- 
dimus  ,  conscendtmus  ,  quum  equo  vehimur  . 

169.  Inter  Vterque  ,  et  Vtrique  hoc  interest  ,  quod  vterque  in  singu- 
laribus  ,  vtrique  in  pluralibus  dicitur. 

170.  Inter  Pignero ,  et  Pigneror  hoc  interest  ,  quod  pigneror  animum 
tuum  ,  ptg-iero,  qu.i.n    pigius   tuu.n   capio  . 

171.  lnter  Mereo ,  et  Mereor  hoc  interest ,  quod  mereo  pro  merito 
seruitii ,  tnereor  pro  opere  mercedis  ,  sic  rumino  ,  ruminor  ,  et  his  similia. 

172.  Inter  Laurum ,  et  Lauream  hoc  interest  ,  quod  laurus  est  ipsa  ar- 
bor,  laurea  corona,vel  virga  . 

17$.  Inter  Caeruleum  ,  et  Casrul ttm  hoc  interest ,  quod  caerulum  di- 
cimusjsicut  auruin,  caeruleum  ex  caerulo  ,  quasi   argentum  . 

174.  lnter  lmum3zt  Injimum  hoc  interest,  quod  /*w«x  loco  ,  injimus 
ordinc . 

175.  Inter  Curam  ,  et  Diligentiam  hoc  interest ,  quod  cara  cruciatum 
habet  ,  qui  commoueat  ,  diligentia  rerum  administratio . 

176.  inter  P7m  ,  et  Virtutes  hoc  interest ,  quod  v;r«  corporis  sunt , 
lirtutes  animi . 

177.  Inter  Animam  ,  Animum  ,  Spiritum  ,  et  Mentem  hoc  interest , 
quod  anima  est ,  qua  viuimus,  animus ,  quo  regimur  ,  spiritus ,  quo  spira- 
mus  ,  wfw  qualitas ,  quae  bona  ,  aut  mala  potest  refcrre  ad  cogitationem  . 

178.  Inter  Gratte,  et  Ponderosum  hoc  intcrest ,  quod  graue  secundum 
ferentis  qualitatem  ,  ponderosf.m  natura  . 

179.  Inter  Vltorem,  et  Vindicem  hoc  interest  ,  quod  vlchcimur  accepta 
iniuria  ,  vindicamus  ,  ne  accipiamus . 

180.  Intcr  Pallacem ,  et  Pellacem  hoc  interest  ,  quod  fallax  infidelis 
dicitur  ,  pellax    in  verbis  ,  ab   appellando  ,  id  est  ,  per  se   loquendo  . 

181.  Inter  Jmmolare  ,  et  Alactare  hoc  interest  ,  quod  immolare  dici- 
tur  ,  quum  mola  in  caput  iniecta  est  ,  mactatum  hoc  factum  ,  quasi  wjg/f 
auctum . 

182.  Inter  Hostiam,  et  Victimam  hoc  intercst  ,  quod  Aej//<z  perhibetur 
tunc  ,  quum  dux  in  hostes  proficiscitur  ,  victima  ,  quum  vincit ,  sicut  Oui- 
dius  in  Fast.  Victiwa  3quae  cccidit  dextra  victrice  ,  vocatur .  -  Hostibus  a 
don.itis  hostia  nomen  haoet  . 

18 2.  Inter  Eruere  ,  et  Diruere  hoc  interest ,  quod  eruuntur  latebrac, 
iiruuntur  eminentia  . 

179.     Vat.dzd.   /w/irr  vlcisci  ,  f/  vin-            182.     Versus    Ouidii  ita  in  cditis  cx- 

«licarc   /ior  inierest .  hibebatur,    Victima   dextra    habet  .   Alia 

181.     In   editis    erat  /7««/»    roc/f/  in       librarii  omiserant  .  Locus  cst  1.  Fastor. 

capui  :  rcposui   tnola  .  y.  _j  3  5 . 


43  S  APPENDIX     XXIII. 

184.  Inter  Nequidquam  ,  et  Nequaquam  hoc  iaterest  ,  quod  ftequid- 
quam   frustra,  Nequaquarn  ,  non  ,  significat  . 

185.  Intir  Iter  ,et  Itiuev  hoc  iaterest ,  quod  iter ,  quo  imus,  /Vi/W 
auia  dicitur. 

1S6.  Inter  Proprium  ,et  Fropius  hoc  interest ,  quod  proprium  dominii 
est  ,  propiut   autem  loci . 

187.  Inter  Vereor ,  et  Reuereor  hoc  interest,  quod  vereor  ad  meturn 
refertur  ,  reuereor   ad  effectum  . 

188.  Inter  Liberos ,  et  /vV/oj  hoc  interest ,  quod  ///7  masculino  genere 
ponuntur,  //<;<?>';  in  vtroque  sjxu,  et  quod  filii  in  numero  singulari  voca- 
ri  possunt  .  Nemo  enim  dicit  ,  qui  habet  filium ,  vitum  liberum  habeo  .  Item 
quod  fiiii  promiscue  omnis  conditionis  intelliguntur  ,  tam  ingenui ,  quam 
serui ,  libe ri  non  dicuntur,  nisi  ingenui. 

189.  Inter  Dulce  ,  et  Suaue  hoc  interest ,  quod  dulce  idem  potest  es- 
se  ,  quod  suaue ,  non  vtique  suaue  ,quoJ  duice  :  dulce  enim  mel  dicimus, 
et  suaue  acetum  ,  quod  dulce  non  est  . 

190.  Inter  Beilum  ,  et  Aueitum  hoc  interest ,  quod  bellum  inter  ex- 
teras  gentes  ,  auetium  inter  ciues  dictum  ,  quod  aueilantur  populi  in  duas 
partes  . 

191.  Inter  Exemplum  ,  et  Simiiitudlnem  hoc  interest ,  quod  exemplum 
historia  est ,  similitudo   approbatio  . 

192.  lnter  Diuinationem  ,  ct  Diuiuitatem  hoc  interest ,  quod  diui/titas 
ad  potentiam  nnminis  refertur,  diuinatio  futurorum   praescios  facit  . 

193.  Inter  Vim ,  et  Virtutem  hoc  interest ,  quod  vhtus  hortari  est  , 
c/i  iniuria  . 

194.  Inter  Rogum  ,  et  Fyram  hoc  interest ,  quod  rog«j  defunctis  para» 
tur  ,  ,«y>7J  sacrificii:. . 

195.  Inter  Arn.a ,  Armawenta  ,  et  7W</  hoc  interest ,  quod  ama  sunt , 
quibus  corpora  nostra  in  bello  teguntur ,  armameata  nauium  ,  teia  missi- 
lia,  vt  iacula . 

196.  Inter  Virumset  Masculum  hoc  interest  ,  qnod  vir  specie  intel- 
ligitur,  mascuius  genere  ,  ct  quod  vir  tribus  modis  intelligitur ,  natura, 
virtute  ,  et  nuptiis  ,  masculus  etiam  ab  homine  segregatur  ,  vt  in  animalibus  . 

1 97.  Inter  Profugum  ,  Exulem  ,  Reiegatum  ,  et  Transfugam  hoc  interes* , 
quod  profugus ,  quasi  voluntarie  reliqueiit ,exut,  qui  damnatus  expellitur^ 
relegatus  ad  tempus  ,  transfuga  ,  qui  ad  hostes  transit . 

198.  Inter  Altum  ,  et  Exceisum  hoc  interest ,  quod  alttim  tam  in  su- 
periorem  partem  elatum  intelligimus,  quam  ad  inferiora  depositum ,  ex- 
ceisum  in  superioribus.  tantum  . 

199.  Inter  Vim  ,  et  Vires  hoc  interest  ,  quod  vis  impetu,  et  iniuria 

188.     Vat.  624.   singulari  re/erri  pos-  Festus  :  Duellum  ,  beilum  videlicet  ,  qnod 

tunt .  duabus  partibus  de   victoria  contenden- 

190.     Hoc  ,  quod  de  auello  hic   dici-  tibus  dimicatur  . 
tur  ,  nescio  >  quem  auctorem  habeat .  Li-  195.     In  excusis  erat  missibilia  pro 

benter  legerem  duelium  inter  ciues  etc.  missilia  . 


DIFFERENTIAE  VERBORVM  .  439 

eonsttt  ,  vires  ad  bomim,et  tortituJinem   corporis  referuntur,  ita  vis  fa- 
cit  violentiam  ,  v/r#i  vitiosum  . 

'  200.     Inter  Saeuum^et  Cruddsm  hoc  interest  ,  quod  sasuus  circa  ver- 
ba  est ,  crudelis  monstratur  sanguine  . 

201.  Inter  Belltmt ,  Aciem ,  Proelium  s  et  Pugnam  hoc  intercst  ,  quod 
bellurn  dicitur  totus  confiictus ,  ac/V/  ordinatur  ,  proelium  committitur, 
pugna  geritur,  et   quod  acies  tam   ferri,quam  oculorum   est . 

202.  Inter  Passum  ,  et  Expertum  hoc  interest ,  quod  patimur  volunta- 
te ,  experimur  necessitate  . 

20$.  Inter  Gsi:us,  et  Gentem  hoc  interest,  quod  genus  tam  hominum  , 
quam  ferarum  est ,  geus  ad  congregationem  plurium  pertinet  ,  et  ab  vno 
capite  descendit ;  dicimus  enim,  gens  Gallorum  . 

204.  Inter  Terram  ,  TeUurem ,  et  Humtem  hoc  interest  ,  quod  terra  pars 
mundi  tertia  est ,  te/lus  dea  ,  humas  locus  sepulturae  dicitur  ,  ab  humando  . 

205.  Inter  Moenia  ,  et  Aedificia  hoc  interest  ,quod  moenia  publicorum 
sunt  operu.n  ,  aedificia   priuatorum  . 

206.  Inter  Omns  ,  et  Totum  hoc  interest  :  quod  omns  numerositate 
constat  :  tof.tm   a  j  partes  dicitur  . 

207.  Inter  Vlcus ,  Vulnus ,  et  Plagam  hoc  interest  1  quod  c/c.vj  per 
se  exit  3  vttltiui  fcrro ,  plaga  potest  esse  planus  iccus  :  sic  quod  Wc«j  ,  Ie- 
uitatis  est  ,  vulnus  grauitatis  ,  plagae  etiam  verbera  vocantur  . 

208.  Inter  »5/c  ,  et  /^./  hoc  interest  :  quod  j/c  q.uiJem  ostenJit  exem- 
pla,/7a  ad  rationem  refcrtur  . 

209.  Inter  Duos ,  et  Ambos  hoc  interest  :  quod  ^«0  numerantur,  aw- 
£0   congregantur. 

210.  Inter  Paret  t  et  Apparst  hoc  interest :  quod  />0/^r  imperio ,  d/>- 
/>a/Y/  videntibus . 

2ii.  Inter  Pullum  ,  et  Nigram  hoc  interest :  quod  pullum  albo  con- 
trarium  est ,  nigrum  cojore  accipimus. 

2  1  2.  Iater  /-«JVjr ,  Aestimat ,  Opinatur  ,  Arbitratur  ,  et  Suspicatur  hoc 
interest  :  quod  putat }  qui  dubitat  ,  aestimat  3  qui  existimaturo  ,  quae  acta 
sunt  ,  dicit  ,  Opinatur s  qui  opinioni  aut  suae  ,  aut  alterias  credit  ,  arbitra- 
tur  j  qur  dubiae  rei  finem  imponit  ,  suspicatur  ,  qui  lateotis  rei  prospicic 
formam  . 

21  3.  Inter  Prohibere ,  et  Inhibere  hcc  interest  ,  quo  1  prohibere  est  iu- 
rc  non  habere  ,  iuhiuere  vi  dicitur ,  et  quod  iuhioemus  iure  s  prohibemut 
imperio  . 

214.  Intcr  Ostentum  ,  Prodigium  ,  et  Monstrum  hoc  interest ,  quod 
ostentum  sine  ccrpore  solidum  nouum  se  osteadit,et  oculis,  ef  auribus, 
prodigium   vero,  quod  solidis  corporibus  prospLitur  ,  vt  in.caelo  cometeS  , 

212.     Vat.624.  /fl'fr  arbitrari ,  f/ ac-  214.     Vat.  624.  Ji/if  corport  solido  no~ 

stimare  hoc  inttte>t ,  ^«orf  acuiinare  apud  bis  te  ostentat  .  .  .  auribus  obitcitur  ,  pro- 

animum  uostrum   est  ,  irbnrari   iudicium  digium  .  .  •  ccrpoubus  troducitut  ■  ■ 

untmi  proferre  .  Alibi ,  vt htc ,  * ed  laicn-  uitia   steila  ,  tt  m  nocie  . 
11  rei  tuspicii  jbima  w . 


44°  A  P  P  E  N  D  I  X     XXIII. 

aut  stella,et  in  noctc  lux  ,  interdiu  tenebrae  ,  monstrum  vero  eontra  na- 
turam  cognitum  egreditur ,  vt  serpens  cum  pedibus  ,  aut  cum  quatuor  alis  . 

215.  Inter  Conticuere,  Obticuere  ,  et  Reticuere  hoc  interest  ,  qupd  qui 
V'rg.  3.  Aen.  conticuit  ,  vndique  silentium  praestitit  ,  vt  antiqui  :  Conticuit  tandsm  ,  fa- 
7i8.                 ctoque  hic  fine  quieuit ;  obticuit ,  qui   nullam  spem  reliquit ,  reticuit ,  qui  si- 

lentio  responsa  finiuit  . 

216.  Inter  Sepulcrum ,  Tumulum  ,  Monumentum  ,  et  Bustum  hoc  inter- 
est  ,  quod  sepulcrum  est  locus  ,  in  quo  corpora  sepeliuntur,  et  a  sepelien- 
do  dicitur  ,  tumulus  ,  qui  cineres  tegit  ,  monumentum  ,  quo  sepulcrum  cir- 
cumdatur  ,  dictum  a  munitionibus  ,  busttim  ,  in  quo  ossa  sunt  ,  quasi  bsne 
vsttttn  . 

217.  Inter  Astra  ,  et  Sidera  hoc  interest,  quod  «w/ra  sine  si  lere  esse 
possunt  ,  et  astra  fixa  sunt  caelo  ,  sidera  mouentur  . 

21  3.  Inter  Deripere  ,  et  Diripere  hoc  interest  ,  quod  deripimus  ,  qutim 
e  superiori  parte  in  inferiora  rapimus  ,  diripimus  ,  quum  laniamus  ,  et  in. 
diuersas  partes  diducimus. 

219.  Inter  Causam  ,  et  Rationem  hoc  interest ,  quod  causa  multas  ha- 
bet  species  ,  ratio  paucissimas  ,  et  quod  ratione  eflficitur,  causa  desideratur  . 

220.  Inter  Italum  ,  et  Italicum  hoc  interest  ,  quod  italus  homo  ,  «Vff- 
licus  arcus  dicitur  :  ita  illud  ad  personam   refertur  ,  hoc  ad   rem  . 

221.  Inter  Deuium ,  Inuium  ,  Auium ,  et  Peruium  hoc  interest ,  quod 
inuium  est  sine  via  secretum  ,  deuittm  desertus  locus  ,  auium  extraviam, 
peruium ,  per  quod   commeatur  . 

222.  Inter  Dexteram  ,  et  Dextram  hoc  interest,  quod  quidam  sine 
causa  putauerunt  literam  £  abundare  ,  sequuti  consuetudinem  antiquam, 
vt  reprendo  ,  et  reprehendo,  vt  vemens  ,  et  vehemens ,  ita  dextram  manum, 
et  dexteram  prosperam    partcm   dici  . 

22  j.  Inter  Leges ,  et  /#ra  hoc  interest  ,  quod  /'«ra  reperta  sunt  ab  ho- 
nesta  consuetudine  ,  leges  ex  iis ,  quae  inter  nos  probanda  facimus,et  he* 
ra  ab  vniuscuiusque   iustitia  dicuntur  ,  leges  ,  quod  legatitur  . 

224.  Inter  btuidum  ,  et  lnuidiosum  hoc  interest  ,  quod  inuidus ,  quo- 
niam  alteri  inuidet  3  inuidiosus  ,  cui   inuidetur  . 

225.  Inter  Protinus  ,  et  Protenus  hoc  interest  ,  quod  protinus  est  sta- 
tim  ,  continuo,  aduerbium  temporis  ,  protenus ,  quasi  porrotenus  . 

226.  Inter  Demitto ,  et  Dimitto  hoc  intercst  ,  quod  demittit  hic  ,  qui 
de  alto  deorsum  mittit  >  dimittit 3  qui  in  multas  partes  mittit . 

227.  Inter  Altaria  ,  et  ^fflj  hoc  interest  ,  quod  altaria  Deo  ponun- 
Xur  3  arae  etiam  defunctis  . 

228.  lnter  Dimidium  ,  et  Dimidiatum  hoc  interest  ,  quod  dimidium  pot- 

est 

215.    In  editis  erat  Eticuere ,  quod  mu-  216.     Vat.  624.   Sepuhrum   locus ,  in 

taui  in  Reticuere  :  nam  respondet  infra  r?-  #«o  vruntur   corpora  ,  a  sepeliendo  sepul- 

ticuit.Wat.6in.  /«fwconticuit,*/  obticuit,  rrtfw  dicitur  . 

f/ reticuit  .  .  .vndique  silentio  vocis prae-  228.     Vat.   624.    ^«orf  dimidium  non 

ititit...  nullam  spem  loqttendi .  potest  significare  partes,nisi  subduci  ai 


DIFFERENTIAE  VERBORVM.  44i 

est  significare  partem  * ,  nisi  subiicias  integrum  nomen ,  sine  dimidiatum 
est  ,  vt  plena  hora  dicitur,  hora  integrum  nomen  ,  quasi  totum  ,  sine  hora 
non  potest  esse  dimidia:  ergo  aut  dimidiata  hora  ,  aut  dimidium  horae , 
dimidium  est  ;  dimidiatum  autem  diminuta  portio. 

129.  Inter  Fiduciam  ,  et  Cottfideatiam  hoc  interest ,  quod  coafidentia 
est  ,  quum  vitio  temeritntisfiduciam  habet,siquis  honesta  constantia  viuit . 

230.  Inter  Legioaem  ,  et  Dilectum  hoc  interest ,  quoJ  legio  dicitur 
ab  eo  ,  quod  legantur  viri  fortes  ,  et  vtiles  militiae  ,  dilecta  ,  quae  maxi- 
me   diligimus ,  vt  filii,vel  cognatio  patris  . 

231.  Inter  Assidue ,  et  ^uotidie  hoc  interest ,  quod  assidue  sedulitatis 
est ,  quetidie  autem  pcrseuerantiae  . 

232.  Inter  Moeret ,  et  Meretur  hoc  intcrest,  quod  qui  moeret ,  tristis 
est  ,  meretur  autem  ,  qui  ex  alterius  iudicio  parem  bcneficio  gratiam 
expectat  . 

233.  Inter  Plenitudinem ,  et  Pleaitatem  hoc  interest  ,  quod  pleaitudo 
corporis  est  ,  pleaitas  rei  ,  ita  pleaitudiaem  obesorum  hominum  ,  pleaita- 
tem  variae  rei  cuiuslibet  dicimus  . 

234.  Intcr  Precor  ,  et  Deprecor  hoc  interest  ,  quod  precamur  Deum  , 
deprecamur  homines  . 

235;.  Inter  Fortuaam  ,  et  Felicitatem  hoc  interest,  quod  fortuaa  non 
est  ,  felicitas  opes  hominis  . 

236.  Inter  Tueor  ,  et  Tuor  hoc  interest,  quod  tuor  custodio  ,  tueor 
video  . 

137.  Inter  Laiibrium ,  et  Ludicram  hoc  interest ,  quod  ludibrium  in 
alterius  iniuria ,  ludicrum  autem  ,  quod  ipso  delectamur  sine  cuiusquam 
iniuria  . 

238.  Inter  Stillam,  et  Guttam  hoc  interest  ,  quod  gutta  imbrium  , 
stilla  situlae,vcl  aceti . 

239.  Inter  Fidum  ,  et  Fidelem  hoc  interest,  quod  fidus  etiam  amicus 
dicitur ,  fidelis  seruus  . 

240.  Intcr  Cogaoscimus ,  et  Agnoscimus  hoc  interest ,  quod  agnoscimus 
cognitos  ,  cogaoscimus  ,  quod  numquam  vidimus  . 

241.  Inter  Clypeum  ,  et  Clupeum  hoc  interest  ,  quod  clypeum  scutum , 
clupeum   vero  ,  in  quod  imagines  ponuntur  . 

242«  Inter  Germanuni ,  et  Fratrem  hoc  interest,  quod  germaaus  est 
verus  frater   ex  patre  ,  et  matre  ,  frater  vero  ex  diuerso  patre  ,  vel  matre  . 

243.  Inter  Mersare  ,  vcl  Mergere  hoc  interest ,  quod  mersare  saepius, 
mergere  semel  . 

244.  inter  Age re  cattsam  ,et  dicere  hoc  interest ,  quod  agit  patronus, 
iicit  rcus  . 

integrum  .  Dimidiatum   tit  .  .  .  quasi  to-  298.     De  hac    diffcrentia  viJe  n.  78. 

ttim  ysine  hora  tum  potest  dimidia  csse  .  .  .  240.     Vat.  624.    Inter  cognosccrc  ,  et 

dimidiatum    autem    aut  dimidia  portio  ,  agnoscere  , 
nlia  diminuta  . 

Tom.VIl.  Kkk 


44»  A  P  P  E  N  D  I  X     XXII!. 

245-  Inter  Eminus ,  et  Comivus  hoc  interest,  quod  eminus  ex  longin- 
quo  ,  cominus  pede  . 

246.  Inter  Capere  ,  et  Decipere  hoc  interest,  quod  capimus  merentes, 
decipimus  innocentes  ;  aut  capimus   arte ,  decipimtts  insidiose  . 

247.  Inter  Comilium  ,  et  Sententiam  hoc  interest,  quod  consilium  co- 
gitatio  ,  sententia   consilii  pronunciatio  . 

248.  Inter  Fors  y  et  Fortunam  hoc  interest,  quod  /brj  casus  est  yfortu- 
ua  data  est  ,  vt  qui  lam,  6/c  valuit  fors ,  tamquam  worj  . 

249.  Inter  Voluntatem  3  et  Voluptatem  hoc  interest  ,  quod  voluntas  ani- 
mi ,  -joluptas  corporis  . 

250.  lnter  btterea ,  et  Interdum  hoc  interest,  quod  interdum  aduer- 
bium  temporis  est,  interea  causa  rei . 

251.  Inter  Initittm ,  et  Principium  hoc  interest  ,quod  principium  totius 
operis  cuiuscumque  vnum  est,  quasi  pcimum  operis  caput ,  initium  ,  quod 
frequentius  intelligimus ,  et  toties  accipimus ,  quoties  aut  persona  mu- 
tatur,quasi  intus  in  alteram  rem,et  principium  semel  ,  inltium  saepius  . 
Principium  ,  Arma ,  •uirttmque  cano  .  Initium,  A/«ja  ?/z/7ii  causas  memora . 
Inucniuntur  tamen  Frincipia t  quae  natura  sui  carent,et  specie  initia  ha- 
bent  :  vt ,  At  regina  gratii  iamdudum  sattcia  cura  .  Et ,  Sic  fatur  lacry* 
mans  ,  classique  immittit  habenas  . 

252.  Inter  Meditari 3  ct  Velitari  hoc  interest  ,quod  meditamur  animo, 
velitamur  corpore . 

253.  Inter  Homines ,  et  Bestias  hoc  interest ,  quod  bestiae  ventri  ser- 
uiunt  ,  homines   raiioni  . 

248.     Fortasse  Sic  voluit  sors  .  leuis  inverbis  (  forte  imberbis)  dicitur , 

25  j.     Breuius  haec  differentia  expressa  leue  omne  ,  qttod  pilis  ,   ef  asperitatibus 

fuit   num.  58.    Versus  duo  primi   indica-  caret .  Inter  pronomina  ,  f /  articulos  hoc 

ti  extant  lib.  1.  Aen.  initio  ;  tertius  ini-  interest ,  quoi  pronomina   ea  putantur  , 

tio  libri  4.,  quintus  initio    lib.  6.  Vat.  quae  quum  sola  sint ,  vicetn  nominis  com- 

624.  interserit  nonnullas  alias    differen-  plent  ,  vt  quis,  iste  ,  ipse  ,  ille  .  Articuli 

tias ,  vt  Inter  armenta  ,  et  greges  hoc  in-  vero  ,  quum  pronominibus  ,  aut  participiis 

terest ,  quod  armenta  equorum  ,  et   boum  adiunguntur  ,  vt  hic  ,  huius  ,  huic  ,  hunc, 

snnt ,  greges  vero  capellarum  ,  et  ouium  .  ab  hoc  . 
=  Inter  Leuis ,  tt  Leuis  hoc  interest ,  quod 


APPENDIX      XXIV. 

L  1  B  E  R     GLOSSARVM 

Ex  variis  Glossariis ,  quae  sub  Isidori  nomine 
circumferuntur  ,  collectus . 


w 


A 

1  Jt\  b  se  ,  spontatieus  . 

Abuia ,  infima  domus  . 

Abadir  ,  lapis  . 

Abastenum  ,  iuhonestum . 
5  Abaso  ,  infirma   domus  ,  quasi 
sine  base . 

Abgrego  ,  segrego  . 

Ablutes  ,  ablutium  ,  loca  coe- 
nosa . 

Aborris  ,  scc.ndalosus . 

Abrigeum,  splendor  auri. 

i.  In  Isidorianis  cap.  57.  et  seqq.  sa- 
tis  ,  superque  dictum  de  hoc  Glossario  . 
Ex  Semleri  mss.  ,  aliorumque  editis  , 
nieisque  nonnullis  obseruationibus  illud 
correctius  exhibeo  ,  additis  interdum  con- 
iecturis  .  Pro  spontaneus  fortasse  spon- 
te  ,  sine  vi ,  vel  sponte  sua  . 

2.  Mox  n.5.  abaso  .  Hispani  abajo, 
itali  abasso  pro  inferius  .  In  editis  est 
infama  domus  . 

3.  A  lexicographis  medii  aeui  abadir 
vocatur  lapis ,  quem  Saturnus  pro  loue 
dcuorauit .  Vide  Papiam  ,  Breuiloquum  , 
Saiomonem  Constantienscm    etc. 

4.  Alii ,  aschemon  ,  vel  abarcenon  , 
quasi  ab  arcco  ,  vel  aparthenon  cx  &rae- 
co  .  Peius  ali^,  anaclaenam  ,  haustrum , 
vcl   abastenum  ,  ab  artc  alicnum  . 

5.  Infirma  :  al.  infima,vt  n.  2. 

7.  Ablutes  :  meliiu  fortasse  alluuies  . 
Pro  cocnosa  minus  bene    alii ,  arenosa  . 

8.  Forte  ,  abhorrens ,  vel  abnormis  . 
%9-     Forte  aurigo  ,  vel  aurugo ,  vel  cb- 

ryxum  ,  vel  aurigcum  . 

11.  Semlerus  vult  legi  ,  allcgat ,  ab- 
rogat ,  scilicet  lcgem  . 

12.  Abstcmit :  hinc  stcrnaca  ,  ct  for- 


10  Abrogans  ,  humilis . 

Abrogat  ,  ablegat . 

Absternit ,  abicit,  repellit  , 

Accepta  ,  genus  nauis . 

Acclibanum  ,obliquum  . 
15  Accuculia,  acutus,  solers . 

Achateon  ,  velum  maximum  in 
medium  nauis . 

Acia ,  ala . 

Acieres  ,  gentts  securis . 

Acinari ,  tricari ,  in  paruo   mo- 
rari  . 
20  Acroamata  ,  auditio    lyrarum 

te  sternutare ;  nisi    legas    aspernit  ,  aut 
absterret  . 

13.  In  Pithoeanis  glossis ,  arrepta  ge- 
nus  nauis  ,  acatus .  Acatium  est  velum  na- 
uis  .  Cerda ,  accepta  genus  auis  .  Semle- 
rus ,  accepta  ncutrius  generis  ;  sed  mox 
praetulit  Cerdae  coniecturam  . 

14.  Pro  acclibanum  legendum  vide- 
tur  accliuum  ,  vel  accliuatum  . 

1 5 .  Accuculia  :  forte  ,  agagula  ,  leno  , 
vel  aquacula  ,  aquariolus  ,  seruus  mere- 
tricis ,  ab  aqua  crebro  afterenda  dictus  . 
Alii ,  agagulo  ,  agagula  ,  accucula  ,  accu- 
lia  ,  acaada  .   Vide    n.  24.  ,  ct  48. 

16.  Acation  :  editi,  acatheon  ,  Ianso- 
nius  ,  archistion  . 

17.  Legcndum  ,  axilla  ,  ala  .  Alii 
axia  ,  ala  . 

18.  Acieres  ,  ab  acie  .  Hispani  chaly- 
bem  acero   vocant . 

19.  Acinari  ,  et  aginari  eadem  cst 
vox  .  Aginator  est  negotiator ,  agi':are 
ncgotiari ,  pracscrtim  in  paruis  rebus  . 

20.  Forte  ,  acroama  ,  to  auditio  ,  vel 
acroamatis  ,  auditio  etc.  ,  vt  indicctur 
genitiuus  aaoamatis  . 

Kk  k   2 


444 


A  P  P  E  N  D 

vel  tibiarum  . 
Aculus  ,  ministerialis  domus  re- 


gtae . 
Acus  ,  calamistratorium . 
Acrozyuius    panis   leniter  fer- 

rnentatus . 
Acucula  j  aculus  ,  solers  ,  aga- 

gula . 
2$  Adasia  ,  ouis  maior  nata . 
Adfiliatio  ,  pene   naturae  imi- 

tatio . 
Adfrutabulum  ,  vasculum  . 
Adlicula  ,  genus  vestis  . 
Adluuiis  ,  locis  coenosis  . 
30  Adoptarius, puer  t  ex  adoptato 

nattts . 
Adorea  ,  libamenta  . 
Adpectoret,  adplicet  ad  pectus. 
Adpetulantia  ,  procacitate . 
Adplanat ,  hostit^  aequat  . 
3J  Adrummauit  3rumores  adtulit. 
Adsecla  ,  domesticus  familiae , 

21.  AcuJus :  Graeuius  putat ,  esse  a 
cahculis  ,  Semlerus  ex  disrupta  voce 
vernaculus  :  alii ,  aulicus,  vel  auculus  ,  vel 
acubus  ,  vel  acolathus  . 

22.  Alii  coniiciunt ,  legendum  ,  acus 
calamistra  ,  rascrium  ,  vel  calamistra  ca- 
sonium  :  alii  ,  calamistrum  .  Alio  nomine 
acus  est  acula  ,  acucula  . 

23.  Leuitcr  .  Editi ,  leniter  .  Vide  Isi- 
dorum   lib.  20.  Etymolog.  cap.  2.  n.  15. 

24.  Vide  supra  n.  15. 

25.  Nata  :  Pithoeana  ,  natu  . 

27.  Malunt  alii  ,  adfutabulum  ,  alii 
ecetabulum  ,  alii  ,  adsutabulum  ,  Vidc  Fu- 
tis  num.  760. 

28.     Fort.  adliguia  . 

3 1 .  Adorea  :  Reinesius  coniicit ,  ado- 
ra  ab  ador .  Graeuius  liba  pro  Jibamen- 
ta  :  Semlerus  ,  adorea  ,  sacrificia  ,  liba- 
wenta  . 

35.  Adrumare  ex  Festo  rumores  fa* 
ccre :  forte  a  rumine .  A  rumare  est  ru- 
mor  ,  vt  a  clamare   clamor  . 

38.  Aliqui  coniiciunt,  adseda  ,  alii 
adsidella    quadriiugis  ,  nempe  raensa  •, 


I  X     XXIV. 

agaso  . 
Adseclae  ,  domestici  pedissequit 

lenones  . 
Adsella,  sella  quadriiugis . 
Adsuetula  ,  aga-so  . 
40  Adtaminat  ,  vsurpat. 
Aegret  ,  acidiatur . 
Aemidus,  tumidus ,  inflatus . 
Aenigma  ^fgura,  siue  typus , 

vel  species , 
Aequilatium  ,  aequatio . 
45  Aflostrata  ,  reditus  . 

Agabo  ,  qui  negotia  praecedit » 
Agagola  ,  lenocinator  ,  panto-> 

mimus . 
Agagula ,  lenocinator  . 
Agaron  ,  minister  officialis  . 
50  Agaso ,  minister  officialis  . 
Agginante's  ^explicantes . 
Agiae  ,  glandolae . 
Agonei  ,  1'ictimae  . 
Agonia  ,  hostia  . 

alii ,  adseila  ab  adseilare  ,  hoc  est ,  aluum 
eiicere  . 

3  9.  Legendum  videtur,  adsecula ,  hoc 
est ,  adsecla  . 

40.  In  Pithoeanis ,  adtaminat ,  inqui' 
nat  ,vsurpat .  Semlerus  putat  a  tangen- 
do  esse   adtamen ,  seu    attamcn  . 

42.  Reinesius  vult  ,  aedemius  . 

43.  Spe cies :  quia  per  imagines  sensus 
adumbratur  . 

44.  Lege,  aequiiancium  ,  vel  aequili- 
brium  . 

45.  Semlerus  legit ,  aphrodita  ,  aphro- 
ditus  ,  ex  hermaphrodita,  hermaphroditus. 

46.  Lege  ,  agaso  ,  vt  infra   nuna.  50.  . 

47.  Stewartius  Analcct.  lib.  1.  c.  8. 
deducit  ex  germanica  lingua  a  vnum  , 
et  gageler  ,  circulator  .    Vide  n.  15. 

51.  Melius  aginantes  ab  agina  ,  seu 
foramine  ,  quo  trutina  se  vertit .  Con- 
fer  Ducangium  ,  et   supra  n.  10.  * 

52.  Rutgersius,  anginae  ,  Semlerus 
aciae  ,gladioli  .   Vide  num.  22. 

53.  Melius  agoniae  pro  agonei . 


GLOSSARIVM. 


55  Agrarius. 

Alacrimonia  5  laetitia  . 
Albanae,  plurali  numero   nu- 

ces  pristinae . 
Albuna  ,  mater  matuta. 
Alebra  ,  bona ,  quibus  alimur . 
60  Alegmina , partes extorum, quae 
prosegmina  dicuntur . 
Alia  ,  tranata . 
Alibre ,  alimentum  . 
Alistrare ,  humectare  . 
Allex, pollsx  in  pede  . 
65  Alliger  Gallus . 

Allobroga  ,  Gallus  rufus . 
Allutes  ,  et  Allutia  ,  loca  coe- 

nosa . 
Alluuium  ,  ruina  riparum   ex 

aqua . 
A\nam,lignum,  id  est,  vernum  . 
70  Alopecia  ,  passio  stricturae . 
Alopusj^.v/  propter  mercedem 

55.  Breuiloquus ,  agrarius  ,  rusticus  , 
qui   colit  agrum  . 

5  7.  Graeuius ,  aitellanae ,  nuces  prae- 
nestinae .  Cerda  albanas  nuces  tuetur  . 
Macrobius   Graeuio  fauet  . 

58.  Albuna  ab  albicare  ,  Matuta  a 
tnane  . 

59.  Ex  Festo  alebria  sunt  bene  alentia. 

60.  Legendum  ,  ablcgmina ,  aut  ab- 
segmina  a  secando  . 

6\.  Graeuius ,  alienigena  ,extra  na- 
ta  :  Semlerus,  alica  terra  nata,  ex  Festo. 

63.  lansonius,  allustrare  a  luitran- 
do  ,  Graeuius  ballistrare  ,  humectare  ,  vt 
exciderit   b  . 

6; .  Editi  ,  alligcr ,  Barthius ,  gallier  , 
gallus  ,  ex  gcrmanico  idiomate  .  Legen- 
dum  aliger  ,  gallus  ,  ex  Sedulio  lib.y.  v.8. 

66.  Scholiastes  Horatii  ad  lib.  Epod. 
od.  16.  Allcbroges  sunt   Galli  ruti  . 

69.  Nomen  alni  apud  britannos  ,  et 
priscos  Gallos  est  vernum  ,  seu   verna  . 

70.  Stricturae  ■.  forte  trichorrcae  ,  hoc 
est ,  fluoris  capillorum  . 

71.  Vcrius  alapus  . 

73.    Prudtntius  :  in  hymno  S.Eulaliac  , 


445 
alapas  patitur  . 
Altar,  altare  . 
Altar  ,  Prud.  Altar  et  imposi- 

tum  . 
Altilis  ,pasta,  ab  alendo. 
75  Amansit ,  expectauit . 
Amasco ,  amare  cupio  . 
Ambro,  deuorator,  consumptor 
patrimoniorum ,  decocter ,  lu- 
xuriosus ,  profusus  . 
Ambus  ,  malcus . 
Ambusilla ,  -venter. 
80  Amfariam,/;i?r amborum partes. 
Amfibulum  ,birrum,  vithsum. 
Amfiscii  ,biumbres  . 
Amussis,  regula  ,fabrica  ,  qua 

tabula  diriguntur . 
Anclabeo,^^auricabeo,/i/«r, 
lex  longobardorum  . 
85  A nclena, instr umentum ferreum 
forte . 

pag.  675.  meae  editionls. 

74.  Allilis  :  vox  etiam  antiquis  lati- 
nis   cognita  . 

75.  In  aliis  glossis ,  amanet ,  extra 
manet . 

76.  Barthius  ,  amesco  ,  amari  cupio  . 

77.  Ambro  ,  vide  commcnt.  ad  Pru- 
dentium   pag.  524. 

78.  Reinesius  ,  fimallus  ,  camasus  , 
Cerda  ,  ancus  ,  mancus ,  alii ,  ambus,  mal- 
leus  ,  alii ,  ambus  ,  ambulus  ,  alii  ,  ambus  , 
marsaleus  . 

79.  Graeuius  ,  aluus  ,  ilia  ,  venter: 
Semlerus  ,  ambuhis  ,  ambulo  ,  viator  ,  vel 
ambibilla  pro  amphibula  ,  birrus  . 

80.  Pithoeus ,  ambifari.un  . 

81.  Reperitur  amphibalum  ,  amphibo. 
lus  ,  amphiballus  ,  amphimallus  .  Videtur 
esse  anceps ,  seu  duplex  vestis  . 

84.  Varia  scri^tur.i  ,  aniegaucro  ,  ari- 
gtuero  ,  an.iigaueo  ,  arigaueo  ,  antccauto, 
an.lecauco  .  Ex  ante  ,  et  cattco  vcrbmn 
coniponitur  ,  quasi  de  rebus  suis  ante 
mortcm  disponere  :  de  quo  leges  longo- 
bardorum  . 

85.  Instrumentum  etc.   quod  in  putcos 


44*  A  P  P  E  N  D 

Anconiscus ,  incastrare  . 
Ancuba ,  seccuba . 
Ancyromagus  ,  genus  nauigii . 
AngzrizjAuianus  ,  qui  agrum 

locat ,  VI  angariam  accipiat. 
oo  Anger  ,  spatharius  ,  qui  angitj 

id  est ,  stringit  spatham . 
Angia  ,  ferrutn  buculae  scuti . 
Angores  ,  molestias . 
Angrae  ,  interualla  arborum, 

•vel  conualles. 
Anguilla  ,  est,  qua  coercentur  in 

scholis    pueri ,    quae  ittlgo 

Scutica  dicitur . 
95   Anguipedes,  Gigantes . 
Anhelabundus  jfatigatus . 
Anilia  ,  amentia  ,fatuitas  . 
Animaequus  ,  patiens  animo . 
Annct,f ulget . 
i  oo  Ansile ,  sctiti  bucula  intus ,  quae 

ab  intus  tenetur  . 
Antcla  ,  antilena  :  sicut3  Poste- 

la,  postilena  . 

demittitur    ad  hauricndum   aquam  .  Pro 
antlare  latini  anclare  cfferebant . 

86.  Pithoeanae  glossae  ,  ancones  ,  in- 
castraturae  ,  vncini  .  Sic  corrigcndum  . 

87.  Ancuba  ,  ex  am  circum,et  cu- 
bo  .  Papias  addit,  subintioducta  . 

88.  Scribitur  etiam  ,  anciromagus , 
aniliromacus  ,  angromagus,  anguiromacus , 
anguiromttgus  .  Lib.  19.  Etymol.  cap.  1. 
n.  16.  ab  ago  deriuari    vidctur  . 

89.  Reinesius  ,  anguria  :  Titianus, 
Qui  agrum  etc.  Vt  intelligatur ,  haec  ver- 
ba  esse  Titiani  .  Semlerus ,  angaria  ,  an- 
gararius  ,  qui   etc. 

90.  Graeuius  ,  armiger  ,  spatharlus  . 
Collector  glossarum  lcgerat,  anger  . 

91.  Graeuius  ,  ancile  :  sed  retinendum 
videtur,  ancia  ,  antia ,  vel  angia  a  graeco 
ancon ,  cubitus  ,  cauum  ferri  in  scuto  , 
vnde  ancile  . 

91 .  Semlerus ,  anceae ,  ancea,  anciae, 
ex  graeco  vocabulo  . 

95.  Iansonius  ,  magnipedes  :  sed  ye- 
rum  est  anguipedes,  ex  carmiue  de  Aetna. 


IX     XXIV. 

Antemalorum  ,    praeteritorum 

malorum . 
Antcpedes  ,    obsequia    amico- 

rutn  . 
Antia  ,  ferrum  in  scuto  . 
105  Antibiblium  jpignus  codicis  li- 

brorum . 
Antiblium  ,  pignus  librorum , 

codex  pro  codice  . 
Antigerio,  valde . 
Antigerium  ,  quemadmodum  , 

in  primis  . 
Antigraphus  ,  Cancellarius . 
110  Antipelargosin    dicunt    graeci 

talionem . 
Antlia  ,rofj  exhauritoria . 
Anxifcris  ,  moestis  . 
.  Apertularius,  effractor  . 
Apiciosus,  caluus  ,  caluaster  . 
iij  Apicire,  ligare:  Apicitus ,  li- 

gatus . 
Apismergis ,  loca  calentia  apa- 

rum . 

96.  Anhelabundus  :  occurrit  in  con- 
ciliis  Hispan.  Stev/artius  male  ,  anheUns  , 
labundus  .  ' 

99.  Forte,  annitet ,  vel  ardet  . 

100.  Semlerus ,  ancile  scuti  bucuU 
intus  ,  qita  (  aduerbialiter  )  ab  intus  te- 
netur  .  Isidorus  Etymol.  Iib.  18.  cnp.12. 
n.  3.  scutmn  brette  ,  ct  rotundum  dicit 
esse  ancile  \  scd  putat  Semlerus,  legen- 
dtim    esse  graue  pro  bretie  . 

101.  Vide  lib.20.  Etym.  cap.  16.  n.4. 
Antella  etc.  Vox  Plauti  est  antelena  . 

107.  Antigerio  pro  valde  ,  oppido  di- 
xisse  priscos  latinos  ex  Festo  ,  et  Quin- 
tiliano  liquet .  Origo  vocis  incerta  pe- 
nitus   est . 

114.  Restituendum  ,  alopiciosus  . 

115.  Antiqui ,  apere  pro  ligare  dixe- 
runt :  inde  apex  ,  aptum  .  Vide  lib.  Etym. 
19.  cap.  30.  n.  5.  Apex  etc. ,  Festum  ,  et 
Nonium  . 

116.  Graeuius  coniicit  ,  apricis  mer- 
gif  loca  calentia  ,  scilicet  conueniant , 
ex  Virgilio  . 


/■ 


G  L  O  S  S 

Apocrisarius  ,  minister  Roma- 

nae  Ecclesiae . 
Appia ,  aestiua ,  cadens ,  tempe- 

rata . 
Applare ,  cochlear . 
120  Apsum  ,  vellus  lauae . 

Aqualium  ,  summa  pars  capitis. 
Aquaticus  ,  hydrus  . 
Arbiterium,  collectio   arbitro- 
nm  multorum ,  id  est ,  ipsa 
consensio . 
Arcarius ,  dispensator  ,  actor . 
125  Architriclinius,  maior  domui . 
Arcites  ,  sagittarii . 
Arcubius,  qui  cubat  itt  arce . 
Arculis,  circulis . 
Ardalio  ,  gluto  ,  vorax ,  man- 
duco  . 
130  Arenacia, f/Vctf • 

Ariae ,  mortuorum  puluinaria  . 
Ariolator,  cocio  ,e  /i-Tx^oXiui . 
Armelaus ,  scapulare  monacho- 


A  R  I  V  M .  447 

rum . 

Armillum  ,  crates  ,  vas  vina- 

rium . 

135  Arreptitius  ;  ariolus,  furiosus . 

Artemo ,  mstrumentum  arietis. 

Artificina ,  in  qua  artes   exer- 

centur  . 
Artificem  ,  dicplicem  ,  dolosum . 
Artuatim,  membratim . 
140   Aruinulis  ,  adipibus  . 
Arula ,  craticula  . 
Asciculus ,  asciola ,  dolabra  . 
Ascios  ,  exumbres . 
Aspita ,  ruina . 
145"  Assecla ,  buccellarius . 

Assecula ,  bucellarius  homo . 
Assentaneum,  cousentiens . 
Astarium,  vbi  venduntttr  bona 

proscriptorum . 
Astraba  ,    tabella  ,  vbi  pedes 
requiescunt . 
150  Astrosus,  malo  siders  natus . 


117.  Apocrisarius ,  vel  apocrissarius 
scribendum  ,  non  apochrysarius  ,  vt  in 
multis  editis  .  Multa  affert  Ros-weydus 
in  Onomast.  de  apocrisariis  ex  glossa- 
riis  ,  aliisque   scriptoribus  . 

119.  Salmasius  in  not.  ad  Treb.  Pol- 
lion.  pag.  208.  legendum  ait  apalare , 
non   applare ,  aut  appalare  . 

i2o.  Rectius  ,  hapsum,  vt  in  litera 
H  ,  et  agni  pro  lanae  . 

121.  Semlerus  ,  aequalium  ,  aut  ae- 
quitium  ,  aut  aequilibrium  ,  summa  pars 
scapi :  vbi   trutina  vertitur  . 

122.  Semlerus,  inuerso  ordine  ,  hy. 
dros  ,  aquaticus  ,  aut  aquaticus  ,  etihydros. 

126.     Reinesius ,  arcitenens . 

128.  Arcus  in  orbem  coarctatur ,  et 
arcium  vcterum  figura  plerumque  ro- 
tunda  erat .  Hinc  glossa  .  Reinesius  vo- 
lebat ,  arculatis  ,  circulis  . 

130.  Arenacia  ,  et  melius  arcnacea 
differt  ab  arenarta  ,  seu  arenae  fodina  . 

131.  Vide   infra  puluinceria  . 

133.  Armilausa  ,  quasi  in  armos  ,  vel 
armis  clausa  .  Vidc  Etyna.lib.jp. c. 22.U-28. 


134.  Artnillum,  quod  armis ,  hoc  esr, 
humeris  deportetur  .  Festus  ,  Nonius  etc. 

13^.  Semlerus  ,  arietem  ,instrumen- 
tum  arietis  ,  vt  ab  animali  distingueretur  . 
Alii   ratis   pro  arietis . 

137.  Artificina  :  sic  restificina  apud 
Tertullianum  . 

140.  Vide  Etym.  lib.  xl.  cap  I.  n.81. 
vbi  agitur  de  aruina  ex  Sueton  o  de  vi- 
tiis  corporalibus  .  Graeuius  corrigebac , 
aruillis  . 

141.  In   ara  ignis  fiebat . 

142.  Vera  lectio  ,  ascisculus ,  ct  ascis- 
clus  ex  ascia  . 

144.  Semlerus,  adeps  ,  aruina  ,  seu 
absida  ,  triuia  .  Sed  reponendum  cum 
Cerda  ,  et  Ros-weydo  ,  aspita  veruina; 
hispanis  espetera  .  Spitum  est  veru. 

145.  Etym.   lib.  10.   n.  16.  et  n.255. 

149.  Nonnulli  astrabat  .  Salmasius 
ad  Aelium  Spartianum  pag.  5.  v.  3;.  in- 
telligit  scalas  ferreas  scandendis  equis , 
a  sella  pendentes  .  Hinc  puto  ,  hispani- 
ce  dici  estribos  . 

150.  Etvmol.  lib.  19.  num.  15- 


443  A  P  P  E  N  D 

Astrosui ,  lunatieus  . 
Atanulum ,  genus  vasis. 
Atta,  qui  primis  plantis  am- 

bulat . 
Attaminat ,  inquinat . 
15"$   Attanabo  ,genus  vasis  . 
Attibernalis,  vicinus . 
Aucella  ,  ortygometra  . 
A\icom.s,incantatores,velvicini 
Auctare,  constringere. 
160  Auctionarins,  qui  pluris  emit . 
Auctoramentum ,  ipsa  res  vo- 

catur  1'enditionis . 
Auctoratio  ,    venditio  .   Nam 

sub    auctoratione   sunt  gla- 

diatores ,  qui  se  vendunt . 
Augumentum  ,  profectus . 
Augusta ,  vxor  Imperatoris . 
165  Aularius,  aulicus  ,  Palatinus. 
Aunicula  ,  auctio  minor   supra 

furidum  . 


152.     Legendum  ,  attanuuium  ,  ex 
Festo  . 

153.  Ex  Festo  .  Aliter  atta  est  no- 
men  honorificum  senioribus  inditum.Hinc 
lata  puter  italis  ,  vel  contra  atta  ex  tata. 

154.  Attaminat  :  legitur  in  versibus 
de  ventis  cap.  37.  de  natura  rerum  in 
nota  .   Alii  >  vsurpat  pro  inquinat  . 

157.  Putat  Semlerus,  id  pertinere  ad 
literam  O  ,  scilicet  inuerso  ordine  ,  or- 
tygometra  ,  auicella  ,  aucella.  Vide  Etym. 
lib.  12.    cap.  7.   num.  65. 

158.  Fortasse  ,  ancones ,  incastratu- 
rae ,  vncini . 

161.  Ipsa  res ;  scilicet  pretium  ven- 
ditionis  .  Ex  Breuiloquo  auctoritio  dici- 
tur  iliud  ,  quod  additur  rei  mensuratae, 
quum  venditur  .  Fortasse  huc  pertinet , 
quod  c.  163.  additur,  augmentum ,  pro- 
fectus  .  Vide   num.  166. 

166.  Verum  videtur  auctiuncula  .  Alii 
editi ,  aunicuh  . 

167.  Equus  :  Graeuius  eques  .  Vide 
Festum  . 

170.     Confer  lib.  4.  Etymol.   cap.  8. 


I  X     XXIV. 

Aureax ,  equus  solitarius. 
Auricularius ,  asculator . 
Aurorans  ,illluminans . 
170  Auruginosus  ,  arcuatus  . 
Auteritas  ,  antiquitas . 
Auxiuium  ,romanumy  latinum , 


B 


Babiger ,  stultus  . 
B;ibigera,  stulta. 
1 75"   Baburrus,  stultus  . 

Baccal  ,  in   quo    morttti   defe 

runtur . 
Baccapulus ,  in  quo  mortui  de 

feruntur . 
Baccarium  ,  vas  aquarium  . 
Baccatum  ,  margaritatum  . 
1 80  Bacchanal ,  sacrarium  liberi 

tris  . 


'um  liberi  Pa- 
trts  . 
Bacerus ,  barefactus  . 

Baen, 


num.  13.  Icteris  etc. 

171.  Auteritas :  lege  ,  anteritas  . 

172.  Auxinium  :  legendum  videtur  , 
ausonium  . 

173.  174.  175.  Hae  tres  voces  eodem 
pertinent  .  Scriptio  varia  est  ,  babosus  , 
babugus  ,  babustus  ,  babucus  ,  baburus , 
baburrus  .  Vide  lib.  10.  Etymol.  verbo  , 
baburrus  -  Barthius  lib.19.  Aduersar.  c.8. 
huiusraodi  glossas  copiae  bonarum  rcrum 
cornua  dicit  esse  :  sed  hoc  ioco  putat 
legendum  ,babuinus ,  quod  italis  simiam 
significat   facetiorem  . 

176.  177.  Baccal ,  baccaulium  in  Pi- 
thoeanis  ,  et  baccapulus  ,  eadem  vox . 
Consule  Ducangium  . 

178.  Forte  ,  bacchar  a  Baccho  .  Inde 
germanicum  becher  ,  et  italicum  bicchie- 
re  .  Pro  vinarium  minus  recte  alii  aqua- 
rium  . 

179.  Bacatum  :  ita  scribendum  a  ba^ 
ca  ,  gemma ,  non  baccatum  . 

180.  Semlerus  sacrum  pro  sacrarium  : 
alii  sacra  ritu  ,  vel  sacra  rituum  . 

181.  Coniiciunt  aliqui ,  babiger  ba- 


G  L  O  S  S 

Baen  ,  ett  lamina  auri  ab  aure 
ad  aurem  ,  qua  familiares 
regum  vtebantur .  Ornamen- 
tum  colli  ex  auro  ,  et  gem~ 
mit  ,quod  alio  nomine  tor- 
ques  potest  dici  . 

Bagario  ,  orceoii  genus  . 

Bulastrum ,  balneum . 
185   BalJiosus  ,  ajfaoilit . 

Balio  ,  manut ,  palma  . 

Balteat  ,  cingit . 

Bambcs ,  arena  . 

Bambis,  aranea  . 
190  Banadola  ,    lectus ,  qui  in  iti- 
nere  jertur  .   ln  aiio  Gloss. 
Baniola  . 

Barbarica  ,  opera  de  auro  - 

Barbarica  opera  ,  tubtiiiter  or~ 
nata  . 

Barbastereli  ,  duribuccius  . 

Barbatus  ,   operariut  ,  intimi- 

ro  ,fatuus  ,  vel  bauerus  ,  baro  ,  fatuus  . 

182.  Ex  Breuiloquo  ,  bahen  graece  , 
corona   latine   dicitur  . 

184.  Retinendum  badastrum  ex  Du- 
cangio  . 

18).  Legendum  blandiosus  ex  Pi- 
thoeanis  ,  et  Ducangio  . 

180.  Reponendum  videtur  bola  ,  seu 
vola  ,  quae  est  palm3  manus :  et  ita  legit 
Saiomon  Constantiensis  .  Barthius  in  ba- 
lio  vocem   germanicam   agnoscit  . 

188.  Iansonius  ,  bambcr  ,  aranca  ,  cx 
germanica  lingua  .  Non  placet  Semlcro  . 

190.  Vide  lib.  20.  Etym.  cap.  XI. 
num.  2.  Biiionola  etc.  ,  vel  vt  aliqui  ma- 
lunt  )  baiulona  .  Alii ,  bariola  :  italice, 
barella . 

191.  Barbaricarii  diceb?.nmr  ,  qui  au- 
ro  ,  et  filis  varias  figuras  acu  exprimunt . 

19 j.  Semlerus  ,  barbasterilis  ,  seu 
sterilibarbis  ,  et  reiicit  lansonium  ,  qui 
vult  puribuccius  pro  dutibuccius . 

194.  Semlerus ,  barbaricus ,  operarius 
(  hoc  est ,  acu  pictor  )  .  Barbatus ,  /'/;- 
timidus  . 

195.  Porriginis  :  sic  Cerda  .  Editi , 
pronsinis  . 

Ivm.Vll. 


449 


A  R  I  V  M. 

dus . 
195  Barbustinus  ,  homo  ,  qui  fcrt- 
barbam  plenam  porriginis 
Barcanda  ,  covcha  aerea  . 
Barciae  ,  barbari  . 
Bargines  }  fortes  in  bello  . 
Barria  ,   re.gula  ,   norma  ,  ru- 
brica . 
200  Barrigenae  ,  peregrinae  . 
B.rto  , genus  organl . 
Baruo  ,  barunculus  . 
Basilides ,  palatinus  homo  ,  <xvt>a 
thc   £««■<* »<fo« ,  id  est ,  de  au- 
la  regia  . 
Bassatum  ,  terrae  hiatus  . 
205   Bassus  ,  crassus  . 

Bassus ,  pingnis  3  obesrts . 
Basterna  ,  tecta  manuaiis . 
Batiotica,  patera  . 
Batinius  ,   rusticus  ,   agricola- 
nus . 

196.  Forte  ,  bascanda  .  Vide  Candes 
lit.  C.  Pro  aerea  alii  m«lunt  vrna  .  Non- 
nulli   scribunt  ,  bascauda  . 

197.  et  seqq.  Barciae  ,  bargines  ,  et 
barrigenae  a  barone  venire  aliqui  pu- 
tant .  Alii  a  barbaris  ,  et  legunt  barcines  , 
seu   barsinae  pro  bargines  . 

i>8.  Suspicabatur  Semlerus  ,  barria 
esse  a  barro  :  nam  de  elephantis  denti- 
bus  regulae  istae  conficiebantur  . 

201.  Forte  ,  barbiton   genus    organi . 

202.  Barbo  potius  legendum  pro  bar- 
uo  :  et  sic  Pithoeana  .  Sunt  duo  nomina 
piscis  . 

204.  Bassatum  pro  humili ,  et  depres- 
so  accipit  Keinesius  .  Goesius  coniicit, 
fossatum  :  alii  melius  ,  barathrum  . 

207.  Intelligitur  baitema  esse  lecti- 
ca ,  tecta  manualis ,  quae  m.mibus  fer- 
tur  ,  vcl  mannalis  quae  portatur  a  mannis\ 

208.  Alii  ,  botiola  ,  alii  b.itiaca  B9C 
graeco  .  Baecer  ,  vt  ait  Barthius  ,  Gcr- 
manis   pater.im  denotat  . 

209.  Pro  batinius  alii  coniiciunt  />■?- 
liuius  ex  balia  ,  seu  ballia ,  pracdio  ru- 
stico  ,  alii  bestangatius  ex  angariare  be- 
stias ,  alii  pastinu  : ,  colcrc  • 

Ll  1 


45o  A  P  PE  N  D 

210  Batis  ,  nomen  serpentis . 
Batus,  genus  oleris  . 
Baucatcm  ,  gellonem  . 
B^Hicsrpa  ,  quoddam genuslu- 

dorum  cttrn  armatis  . 
Bclluus,  rnoribus  bestiarum  . 
2 1 J  Belues ,  egestas ,  quia  sotet  con- 

tivgere  per  vastationem . 
Bene    linguatus  ,  eloquens  . 
Bcstemiae,  Troiae . 
Bestiarius  ,     venator     bestia- 

rum  . 
B.stiones  ,  tiraces  . 
230  Bibitor  ,  potator  . 

Bibleis,  dupiicious  linteis . 
Bibliothecarius  ,    qui    codices 

secat  . 
Bibuscus,  morsus  bestiarum  . 
Bidclliu.n  ,  aqua  ex-  vesicis  de 

rjiir.o  confecta  ,  et  proficit  ad 

vulnera  in  corpore  medenda. 
225;  Bidens  ,  anchora  . 

Bifax ,  duos  habens  ebttttus . 

210.  Strpentis  :  Semlerus  coniiciit  , 
piscis  . 

21  j.  Cum  armatis  :  forte  ,  cum  ar- 
tnis  .  Vide  Fcstum  ,  bellicrcpa  armilu- 
Jtrium  . 

214.  Ad  hanc  glossam  fortasse  resti- 
tuendae  aliae  duae  infra  ,  bibuscus  ,  et 
biluus  . 

215.  Legendum ,  bellues :  vel  a  bello , 
vel  a   belluis . 

217.  et  seqq.  Semlerus  coniicit ,  Bi- 
stonia  ,  Thracia  .  Bistones  thraces  .  Btsto- 
niac  ,  thraciae  .  Fauet  Salomon  Constan- 
tiensis  . 

222.  Secat  :  reponendum  ,  seruat  . 
Semlerus  mallet,  tegat ,  ex  etymologia 
thecae  )ib.  6.  Etymol.  cap.   3.  num.  1. 

224.  Gonfer  lib.  17.  Etymol.  cap.  8. 
Eum.  6.  Bdeilium  . 

227.  Forte  huc  spectat  glossa  paulo 
post  birrus  ,  rufus  ,  et  pro  gufa  legen- 
dum  erit  rufa  .  De  birro  ,  byrrheo ,  aut 
byrreo  rr.ulta  Ros-weydus  in  Onomasti- 
co  .  Becmanus  obseruat ,  birrum  ,  et  bitr- 


IX     XXIV. 

Bigera  ,  vestis  gufa  ,  vel   vil- 
lata  . 

Billa  ,  iumentum ,  asinus  . 

BiIuus,»/or<>/«  bestiarum  . 
230  Bimaritus,  iterum  maritus  . 

Biplex  ,  duplex  . 

Biplicitas  ,  duplicitas ,  alterpli- 
citas  . 

Birrus,  rttfus  . 

Bistimiae  ,  Trullae  . 
235  Bitidum  ,  informe  . 

Biuira  ,  secundo  coniux  . 

Blandiosus  ,  ajfabilis  . 

Blato  ,  cubicularius ,  hospitala- 
ritts  . 

B1enones,/?#iV;7/  hircorius . 
240  Blini ,  tetri  . 

Blitea,  sty.lta  . 

Bobinatores ,  inconstantes  . 

B.ieter  ,  verum  3  veranum  . 

Boia ,  torques  damnatorum  . 
24J  Bolonae,  ipsi  cetarii ,  qui  di- 
uersa  genera  piscium  emunt . 

rum  dici  rubentem  cibo  ,  vel  potione , 
vnde  ebrios  hispani  borrachos  appeflant  . 
Semlerus  pro  bicerra  intelligit  bicirra , 
cirros   vtrinque   habens  . 

228.  et  229.  Mutandum  i  in  e ,  bel- 
lua  ,  belluus . 

234.  Corrige  ex  dictis  n.  217. 

235.  Forte  biuidum,  aut  biuium  ,  bi- 
jorme . 

238.  Semlerus  tentabat  ,  blato  (  id 
est ,  blatero  )  cupidUoquus  ,  blaterarius  . 

239.  In  Excerptis  Phithoeanis  recte, 
putidi  hircosi  .  Iansonius  volebat  ,  pu- 
dendum  hircorum  . 

240.  Pro  blini   repone   blenni  . 

241.  Blitum  est  olus  vile  :  Etymol. 
1.  17.  c.  8.  n.  ij.Semlerus  mutat  stul- 
ta  in  lutea  . 

242.  Confer  Fcstum,  et  Nonium  . 

243.  Seinlerus  coniicit  ,  ber  (  pro 
ver  )  vernum  ,  verinum  .  Hispanis  aestas 
verano  dicitur  . 

245.  Vide  ,  num  legendum ,  balacna- 
rii ,  cetarii . 


G  L  O  S  S 

Bombum ,  sorbellum  . 
Bombycinare  }   purpuram  fa- 

cerc  . 
Bombycinatores ,  purpuram  fa- 

cientes . 
Bona  caduca ,  quibus  nemo  suc- 
cedat  heres  . 
250  Bona  caduca ,  res  datnnatorum . 
Bortanea  ,  tecta  manualh  . 
Bostar  ,  locus,  vbi  stant  boues . 
Boteonem  ,  iuuenem . 
Botriones  ,  latices  . 
255  Brantia  ,  "jel  Braozia  ,  tenuis 
auri  lamina  . 
Brasbrat  ,  lucubro  . 
Breuigerulus  ,  qui  breue  gerit . 
Brj   .   .  .  de  tesscrh  . 
Britanium ,  marmoricum . 
260  Britanniaca  ^jios  ,  qtii  in  sintta 
nascitur  . 
Broia ,  vltta  marina . 
Bromosa  ,  immunda . 

246.  Sorbellum  ,  scihcet  Sorbitium 
medicirt-ae  bombos ,  seu  crepitus  ventris 
cientis  ,  vt  Semlerus  interpretatur  .  Adi- 
sis  Barthiun»  col.  76S.  ,  et  miscellaneas 
obseruationes  ab  eruditis  britannis  coe- 
ptas  vol.  2.  tom.  2.  pag.  301. 

251.  Emenda  basterna  :  de  qua  supra. 

252.  Versus  Abbonis ,  EJficitur  bostar 
Cermani   antistitis   aula  . 

253.  Forte  ,  bvethon  ,  quod  graece 
iuuantetn   <onat  . 

256.  Semlerus  haud  inepte  putat  , 
ex  Ittcubro  ,  lucubras  ,  lucu  ;u  ,  vt 
scribi  solet  ,  lucubro  ,  bras  ,  brat ,  ali- 
quem  annotasse  bras  ,  brat  lucubro  ,  in- 
uerso   ordine  . 

257.  Forte  ,  Prytaneum  marmoricum 
addito   dcambulaiorium   ex   P.tpia  . 

260.  Alii  ,biit  ir.nica  :  pro  sinua  alii 
silua  ,  alii  Frisia  ,  alti  insultt  ,  hoc  est , 
Br.tannica  . 

261.      Constantiensis   ,   broca    bellua 
tnarina  . 

2-62.   263.  264.  Biomosus ,  bramosus  , 

brumosus    ex    multorum    senteni       1    □ 

.  unt  .  I'ro    icsinosa  ,  reiintsus  Stm« 


A  R  I  V  M. 


45i 


Brumalia  ,  resinosa  pluuia  . 
Brumosus ,  annosus,  resinosus  . 
265  Brunda  ,  solida  . 

Brustum,  materiae  genus  . 

Brutus  tgurdus  . 

Bubis  ,  barba  . 

Bucco,  garrulus ,  quod  ceteros 

oris  loquacitate  ,  non  sensu  , 

superet ,  rusticus ,  stultus . 
270  Bucinaria  ,  voces  . 
Buceta  3  pascua  . 
Bucita  ,  pascua  ,  vbi  cientur 

boues  . 
Bucula  ,  pascua. 
Buda ,  historia . 
275.  Buda  ,  ornameitta  rega/ia  ,  vel 

camelorum  . 
Bullae  ,  stramenta  regalium  ca- 

mclorum . 
Bullum  ,  baculum  pastoris  . 
Burbalia ,  intestina . 
Burga  ,  cloaca. 

lerus    vult   hiemosus  ,    hiemosa  .    Adisis 
Ros-weydum  . 

265.  Rutgersius ,  bruta  ,  stolida  ,  Bar- 
thius  grunda  ,  et  Iansonms  bunda  ,  ex 
idiomate  germanico  . 

266.  Fithoeus ,  brtucum  ,  aceris  spe- 
cies . 

268.  Bubis;  vel  scribendum  est ,  vel 
intelligendum  pubis  . 

270.  Forte  ,  bucinari  a  voce  ,  vel  bu- 
cinariae  voces ,  vcl  bucina  vocina  . 

273.  Barthius  ,  buculta  ,  Semlerus  cs 
buccta   corruptum    putat  . 

274.  Ros-weydus  storta  ,  vel  storia  ■ 
Barthius   bugia  (  italis   fabula )  historia  . 

275.  Buda:  fortc  ,  buclae  ,  vcl  quod 
sequitur  ,  buliae  . 

277.  Qraeiliitt  ,  bacillum  ,  bacui 
Martinius  buHatum  ,  baculum  .  Scmlerus 
bac/un  ,  vel   bulium   contr.ictum  dicit  eK 
bucolion  . 

278.  Breuiloquus  ,  burgulium  ,  crinis 
gtnitalium  ■  An  er<;o  burgulia  ?  an  buiis, 

.1  stiua  ,  pars    aratri  ? 
179.       l'"^a    :     alli  ,    burda    .    Vide 
iiiiui.   409. 

L  1  1     2    • 


452  A  P  P  E  N  D 

280  Burgones  ,  caulas  . 
Burgos,  castra  . 
Bursa  ,  cloaca  . 
Bustantes ,  sepelicntes . 
Busticeta  ,  septilcra  in  agro  . 
285;  Bustuarius,  qui  corpora    com- 

burit  humana  . 
Butis ,  stelta  cometes ,  quae  qua- 

si  comas  habet . 
Butum ,  imbutum,  imbuendum. 
Buuinare  ,  sanguine  inquinare 

•nulieris  menstruae . 


C;.ballarius  ,  alaris  . 
290  C.  bJlus  ,  cabo  equus  . 

Cabo  ,  ca.iallv.s  ,sonipes equus . 

t  adax  ,  claudus  ,  qui  saepe 
cadit  . 

Caducarius;  ad  quem  pertinent, 
quae  cadunt  defuncto  aliquo , 
cui  non  est ,  qui  succedat  . 

282.      Lege  ,  burca  . 
286.      NonntiUi  sic    distinguunt  ,  bu- 
tis  ,  bootes  ,  stclla  .  -  -  Cometes  ,  quae  etc. 

289.  Pro  alaris  alii  sellaris,a\\\  alacris , 
alii  retinent  alaris  ,  hoc  est  ,  eques ,  qui 
alas  in  exercitu  constituebat  .  Semlerus 
legit ,  Caballarius ,  allatis  ;  hoc  est ,  ca- 
baParius  caballaris  . 

290.  Barthius  ,  caballus  ,  capo  equus  , 
hoc  est  ,  castratus  . 

292.     Infra  catax  eodem  sensu  . 

294.  Rationo  :  forte  rediticne  . 

295.  Ita  fere  Breuiloquus  :  scribe  , 
tadurca  . 

296.  297.  Caerulus  :  alii  ,  caerulcus  , 
alii  cetus  .  Ad  colorem  quod  attinet  , 
cerulaeum  est  viride  sub  nigro  ,  vt  est 
iware  .  Vide  Differentias  verborurrj  tom. 
5.  n.  115.,  et  alias  Differentias  inter 
appendices  tom.   7.  num.   173. 

298.  Semleri  coniectura  est  ,  cala- 
iri  ,  hydri  obscoeni  :  quibus  -Calabria 
abundat  . 

299.  Constaruiensis,  flabilis  ,   ventis 


IX     XXIV. 

Caeca  vestigia  ,  ratione  carett- 

tia  . 
2  9J   Cadurda  ,  labra  pudendL  mu~ 

liebris,  <vel  sponda  lecti  . 
Caerulcus  ,  bestia  marina  . 
Caerulns  ,  •viriatus  . 
Cahibri ,  lersvs  obscoeni . 
Calabris  ,  'ventis   siccis . 
300  Calator  ,  minister  sacrorum  . 
Calces  ,  galiicae  militum  . 
Calcitio  ,  rusticus  ,  eo  quod  dtt- 

re  calcet ,  Plaut. 
Clamat ,  siqnid  videt  ad  se  ire 

calcitionem . 
CaUicum  ,  foris  deambulato- 

rium  :quod  et  petibulum  di- 

citur  ,et  iterurn  . 
305  Calestra  ,  genus    mitrae  . 

Caletra  ,  tibi  vespae   nutriun- 

tur  . 
Callas  ,fahrorum  foramina. 
Calles ,  fiae  tritae  pecorum ve- 

stigiis  . 

siccis  .  Hinc  fortasse  corruptum  cala- 
bris  :  nisi  legas  ,  cantabris  ,  vexillis  ,  si- 
gnis  . 

300.  Calatores  populum  praecipue 
ad  sacra  conuocabant   a  graeco  calo . 

301.  Alii  caliges  ,  gallicae  militum  : 
alii  ,  caligae ,  calcei  militum  .  Vide  I.  19. 
Etymol.  cap.  34.  n.  2.  et  12.  Semlerus, 
calones  ,  galearii  militum  ■ 

302.  Alii  ,  calcitro  ,  etiam  apud  Plau- 
tum  . 

304.  Plerique  ,  chalcidicum  . .  .  quod 
et  peribuiuin  ,  pro  moeniano  ,  seu  pro- 
iecto  .  Semlerus  ,  calcicum  (  a  calx  )  , 
quod  et  pertculum  dicitur ,  et  caterium 
(  pro  quateno  a  quater  )  ,  quia  tir.inen- 
tiae  aedificiorum  tutelares  pericula  di- 
cebantur  ,  et  erant  figura  quadrata  .  In 
Pithoeanis  additur  canadium  pro  catia- 
dium  ,  seu  cauaedium  . 

305.  Forte  ,  calvstra   e  graeco  . 

306.  Scribendum  videtur  calleta ,  a 
calle  . 

308.     Iansonius ,  scalle ,  fabarum  pu- 


G  L  O  S  S 

Callicularium  ,  medium   assta- 
tis  ,  i<el 
310  CaJJithrix    ,    simul     prtducta 
barba  . 

CalJorus,  malitiostts. 

Caloncs ,  galtarii  militum  . 

Calonica  . 

Cal  pes ,  geleae  militum . 
315   Caluitio,  memor  . 

Caliuor ,  minister  sacrorum  . 

Camasus  ,  amfimaiius  . 

Campioius  ,  giadiaorss  ,  pu- 
gaatores . 

Camps^t,  fi ectit . 
320  Caoaua  ,  camea  ,  post  cosnacu- 
lum  . 

Cancell.it ,  concidit ,  batuit . 

Cancer  ,  force\  s . 

Can  Les  ,  vasa  fictiiia  • 

Candomina  . 


A  R  I  V  M.  45$ 

325  Canier  ,  leuo  . 

Cantabulum  ,  stabulum  . 
Cantricula  ,fucus  . 
Caparcus,  pistor . 
Capite  census ,  coronam  qui  i* 

capite  gerit . 
330  Capite  census  ,  taxatio  possss- 

sionis  . 
Caplum  ,  fttttis. 
Caprioli  ,  botriones ,  latices . 
Capsis  ,  galea  de  corio  . 
Captentula  ,  captio  . 
335   Captura,  dsceptio  ,  vel   locus 

piscosus  :  et  %'bi  ssdct  actua- 

rius,  qui  balneare  exigit . 
Carabus  ,  parua  scapha  ex  vi- 

mins  ,  et  corio  . 
Cardulum,  msmbrum  feminae. 
Carinant-s  ,  illudentes  . 
Carissa  ,  lena  vetus  ,  et  litigio- 


tamina  :  Semlerus  ,  calles  crabronum  fo- 
r.\'>,i ia  . 

305.     Reinesius  ,  canicularium  . 

310.  Lege,simia  pro  simul  ,  Vt  in 
Excerptis  Pitnoei  .  Vide  Etymol.  lib.  12. 
cap.  2.  n.   ?j. 

311.  M  rtinius,  maculosus  pro  cal- 
lorus  :  Semlerus  ,  callosus  . 

312.  313.  Vegetius  i.  3.  c.  3.  Calo- 
nes  ,  quos  galeario*  vocnt  .  Melius  ca- 
Ifarios  .  Hinc  calonica  \  forte  addendura 
seruitia  militttm  . 

314.  Vide  cil.cs  n.  301.  Alii  legunt 
calbei  ,  aut  galbei ;  alii  deducunt  a  .1- 
lones  . 

315.  Caluisio  :  Forte  ,  a  calator  ,  i.i- 
nister  . 

318.  Salmasius  in  Lampridium  p  132. 
obseruat  ,  campum  locum  esse  ,  111  quo 
cxercenturmilites,et  in  quo  proeliam  com- 
mittitur  .  Hinc  camoionei  .  Scioppius  in 
Infamia  Famiani  pag.  1.  Famianu  n  Mra 
dam  inepte  repreiiendit  ,  quod  campum 
aj!  locum  pugoae  retulerit  ;  et  in  limiae 
ipse    offendit  . 

320.  Canaita:  vtuntur  !uc  voce  En- 
«odius ,  ct  S.  Au0ustin^s  ;  inic  it.ili   ca- 


neuaro  .  Pro  camea  repone  camera  :  alii 
volunt ,  cama  ,  aut  chama  ,  aut  cauea  . 

321.     Graeuius  ,  canceilat  ,  inducit , 
expungit  . 

32?.     Forte  bascandae    pro  candes . 

324.  Alii  ,  condamina  .  Corruptum 
videtur  ex    canda  ,  bascanda  . 

3:5.  Martinius,  canis  ,  leno  .  Semle-» 
rus ,  ganeo ,  leno  ,  vel  canities  ,  aibedo  . 

526.  Pro  cantabulum  legendum  ca- 
tabulum  . 

327.     Forte   craticula  ,  focus  . 

332.     Grafiuius  ,  bicornes ,  latices  . 

33  {.     Legr-ndum  ,  cassis . 

355.  Semleras  diuidit  ,  et  vbi  aues 
sedent .-  Captuarius  ,  qui  balneare  exi- 
git .  Pretiuri  balnci ,  lenocinii  ,  et  cuius- 
uis  ministerii  sordidi  balneare  diccbatur  . 
A^e  aereo  constabat  lauatio  balnearis , 
excepris  pucris  ,  ex  luuenale,  qui  nondum 
acre  lauantut  . 

3$6.  Adisis  Ducangium  ,  et  Etymol. 
1.  19.  c.  1.  n.   26. 

358.     Carinantts:  vel  a   carina  dicti  » 
v.l    a    Caria  ,    vel   a  carere   ,  vcl   1 
ties      Vide   luini 

339.     Hinc  fortc  icaii  ,  carogna. 


454  A  P  P  E  N  D 

s a  :  aricilla  dolosa  ,  fallax  . 
240  Carrio,  diuido  . 

Cartilagini,,  lardo  bradone  . 
Casona  ,  acus ,  qua  mulier  scal- 

pit  caput . 
Casorum,  Vetustum  . 
Cassatur  ,  castratur  . 
345   Cassiculum  ,  rete ,  iaculum  . 
Cassidilis,  pera ,  marsupium  . 
Castiferum ,  qui  flageUum  por- 

tat . 
Castipuhim  ,  mensa  quadr-ata  . 
Castorinum ,  vebrinum  . 
350  Catadocta  ,multorum  cantica  . 
Catamaiti  ,  ergastulum  . 
Catamontem  ,  caeli  aspectum  . 
Cataplus,  aduentus  nauis . 
Catasta  ,  eculeum ,  genus  poe- 
tiae . 
35 5;  Catasta,  lectus  ferreus . 
Catax  ,  claudus ,  coxus . 
Cateruarius  ,  qui  in  cateruas 
populi  est  . 

340.  Graeuius ,  carpo  ;  Semlerus,  ca- 
reo  ,  quod  est  ,  diui.lo  lanam  :  vnde 
carminari  . 

341.  Bradone  :  forte  ,  brodone  .  Lar- 
dv.m  fuit  cibus  mollior  iusuli  in  modum  : 
et  iralis  brodo  iusculum  est.Alii  dedu- 
cunt  ex  germanico  braten  ,  certa  lardi 
specie  . 

342.  Cason  ,  casonis  :  inde  postea  ca- 
sona  . 

343.  Pro  casorum  legendum  cario- 
sum  ,  vel   cascum  . 

347.  Alii  ,  caestiferum  .  Vulcanius , 
cistiferum  ,  qui  cistellam  portat  . 

348.  Apud   Varronem  ,  cartibulus  . 

349.  Lege  ,  bebrinum  :  fiber  beber 
etiam  dicebatur  . 

350.  Distinguendum  ,  cata  ,  docta  . 
Pro  multorum  cantica  alii  mulierum  , 
omisso  cantica  .  Alii  addunt,  cata  do- 
cta  .  -  catalecta ,  mv.horv.m  cantica  . 

351.  Forte  ,  latomia ,  ergastulum  . 

352.  Diuide  ,  cata  montem  ,  hoc  est, 
iuxta  montem  .  Sic  cata  Lucam  etc. 


IX     XXIV. 

Catomain  ,  ergastulum . 

Catricula  ,fucus  . 
360  Cauillator  ,   mendator  ,    calu< 
mniator . 

Caules ,  canceili  tribunalis  ,  c- 
bi  sunt  aduocati. 

Caupilus  ,  naukula  breuis  . 

Caupulus  ,  nauis . 

Cauriones ,  festa ,  officia  . 
365   Causarius  ,  litis   awator  . 

Causarius,  reus . 

Cautos ,  sacerdos  . 

Cautumne  ,  citanae . 

Cecua,  noctua  . 
370  Cccuma ,  noctua  . 

Censitores,  agrimensores  . 

Ceptio,  commercio .' 

Cerachi ,  nauium  funes . 

Cerealis ,  qui  ad  sacra  stat . 
375  Cerniculi,  catamites  recremett- 
torum  . 

Cernu-are,  praecipitare . 

Cernulus  ,  in  capite  ruens  . 

357.     Cateruas  :  rnelius  caterua  scilicet 
populi   est  . 

359.  Kmenda  ,  craticula  ,  focus  . 

360.  Pro  mendator  Graeuius  men. 
dax  ,  Vel  mentitor  . 

361.  Melius  caulae:  nam  septa  tri- 
bunalis   instar    canlarum  erant  . 

363.  Gellius  1.    10.  cap.  25. 

364.  Semlerus  ex  Festo,  cauiares  ho- 
stiae,  sacrificia  . 

367.  Cautos  :  alii  cautus ,  alii  castus : 
malim  custos  ,  scilicet  templi  . 

368.  Semlerus  vult ,  lautumae  ,  latt- 
tomiae  ,  vt  secundum  verbum  sit  varia 
lectio  .  Vide  n.   358. 

370.     Festus ,  cicuma  . 

372.  Melius  ,  commercium  .  Ceptio 
etiam  verti  posset  ln  captio  . 

373.  Rectius  ceruchi  ,  qui  sunt  an- 
tennae  ,  vel  antennarum  funes  ,  aut 
cornua  . 

375.  Semlerus ,  cerniculi  excremcnto- 
rum  ,  deleto   catamites  .  . 


G  L  O  S  S 

Ceruida  ,  lignum  ,  super   quod 

ducitur  taratatttara . 
Cessiosus  ,  qui  saepe  cedit  • 
380  Cessit ,  nupsit . 
Cetes  ,  oues ,  aues  . 
Charaxatis ,  scriptis . 
Choraula  ,  princeps  chori   lu- 
dorum ,   quo    nomine  potest 
dici  totus  chorus . 
Choreis,  hallationibus  . 
385  Ciccum ,  mali   granati  mem- 
brana  . 
CiJones  ,  puerorum  amatores  . 
Cilindrum  ,  semicolumnium . 
Cima ,  cocumula  . 
Cinnes  ,  cinni  . 
390  Circat  ,  circumuenit  . 

CirCwllio  ,  monachus  per  cellas 
vagans  . 
Augustinus. 
Circiliones,  falsi  anachoretae  . 
Circio  ,  pars  inter  Aquilonem  , 
et  Occidentem  . 
395  Circitorum  ,  circantium . 

378.  Alii  ,  cernicula  pro  ceruida  , 
aut  cerni.ia  .  Catholicon  :  Taratantara  est 
instrumentum  ,  quo  farina    colatur  etc. 

380.  Cesiit :   intellige    Tirio  ,  nupsit . 

381.  Minus  bene  celes  in  Excerptis  . 
Oues  ,  aues  fortasse  non  sunc  glossae  : 
Latinuc  interpres  Bibliorum  ,  cetes,  oues  , 
aues  subiecta  Messiae  esse  dixit  .  Inde 
id   sumptum    putat    Seinlerus  . 

383.  Quo  nomine  e tc.  Haec  falsa  .  Ex- 
cerpta  ,  choraula  ,  iocularis  . 

386.  Cretenses  puerorum  amatores 
erant ,  et   cy.iones  dicebantur  . 

388.  Scribitur  cyma  ,  vel  cuma  ,  et 
cwnula  . 

389.  Semlerus  ,  cincinni  ,  sine  inter- 
pr.tatione  . 

391.  592.  393.  De  monachis  eircum- 
celliombui  vidc  lib.2.  de  olficiis  cap.  16. 
Augustini  nomen  intcriectum  est ,  vt  in- 
dicetur  ,  cum    de   circellionibus  agere  . 

394.  Mclius  ,  tircius  :  vidc  cap.  37. 
de  natura   rcrum  n.  1. 


A  R  I  V  M.  455 

Circulator  ,  qui  fumat  . 

Cirrus  ,  ctrritus ,  cirritudo  . 

Citaxus  ,  similis  taxo  . 

Citenae ,  cautumniae  . 
400  Ci:ix ,  pirata  . 

Ciuica  ,  ciuem  facit . 

Ciuitare  ,  ciuitatem  colere  ,  vel 
ciuern  facere  . 

Clacindex ,  concha . 

Clamnum  ,  clarissimum  . 
405   Clancnlare  ,  occultare  ,  pallia- 
re ,  subaceliare . 

Clanculat,  ceiat,  abscondit . 

Claredines ,  claritudints  . 

Claudire,  claudicare  . 

Clauia ,  borda . 
410  Clauosum  ,  inaequale  . 

Clibanarii,  quasi  tunici  ferrei  . 

Clingit ,  eludit . 

Clipei ,  (  clvpei )  vbi  imaginet 
proponuntur . 

Clitellae  ,  cretellae  . 
415   Cliuior  ,  uobiiior  . 

Cloaca,  hurca  . 

395.  Vegetii  est  circitores  circumeuntes. 

396.  In  Excerpt.s  fumat,  fumos  ven- 
dit  .  Semlerus ,  fitnat,  hoc  est,  funes  scan^ 
dit ,   funambulus  . 

397..  Cirritus ,  cirritudo  vocss  a  cirrt) 
deriuatae  ,  non  glossae  . 

398.     Citaxtu  :  forte  ,  ceu  taxus  . 

400.  Citis  :  repone  ,  cilix  . 

401.  Ciuica  :  lege  ,  ciuitat ,  seu  ci- 
uicat  . 

404.  Graeuius  ,  clariisimatum  ,  qui 
e<;t  honor  cLirissimorum  pro  clamnum  : 
alii  ex   Papia   clarimum   contracte  . 

405.  Pro  subacellare  le^endum  sub- 
celare  ,  vel  stu  celare  . 

409.  Borda:  inJe  bor.Ure  hispanis , 
et  gallis  ;  romanis  laiiclauia  .  Alii  ,  cloa- 
ca  ,  burca  .  Vidc   num.    279- 

412.  Pro  ehtdit  alii  clau.iit  ,  alii 
exclu.lit  . 

413.  ViJe  Differentias  verborum  . 

414.  Forte  1  cle telie  pr<  .  ••  .  lat\ 

415.  Cliutor  :  uunao   .luier  . 


455  A  P  P  E  N  D 

Cloes  ,  pluuia  ,  i-el  nauigium  . 
Cuios  ,  tortio-nes  ,  indecentes  . 
Coactores  ,  argentarii  . 
420  Coarcuatio ,  concamsratioy  con- 

iunctio   aracum . 
Cocio  ,  arilator . 
Cocistro,  prae gust ator  cocinae. 
Cocula ,  ligna  arida  ,  vel  vasa 

aerea  • 
Cognitor ,  a  conoscenda  causa 

dictus  ,  vel  executor  curio- 

sus . 
425  Cohibentia,  conclusio  . 

Cohibuli,  concordes ,  coniuncti. 
Colifarius  ,  bos  operarius  . 
Colimbus  ,  locus ,  vbi  mundan- 

tur   vestimenta  . 
Colitor  ,  dominus  fundi  . 
430  Collegarius  yvnus  ex  collegis  . 
Collianorum  ,  pub/icauerum  , 

iel  im/  iorum  . 

Collybum  ,  Koep/xotT/oi/  . 

Colume  ,  sa/um  . 

CoXumzs,  saluos  . 

435  Comut  jfrondet . 

417.  Semlerus ,  cloiae ,  vel  claiae  na- 
uigia  :  al.  clues  polles  . 

418.  Alii  a  graeco  cnyos  ,  scabies-. 
alii,  cinnus ,  vel  cincinnus  ,  et  torti  cri- 
nes  pro  tortiones  . 

419.  Graeuius  coniungit  voces ,  coa- 
ctcres  argentarii  sine  glossa  . 

421.  Arilator ,  et  cocio  dicitur  a  Fe- 
sto,  qui  sequitur  merces  ,  ex  quibus  quid 
cadens  possit  lucri  tollere  ,  et  qui  in 
vendendis  ,  emendisque  mercibus  tarde 
peruenit  ad  iusti  pretii  finem  . 

422.  Forte  ,  cocistrio  .  Is  tabcrnarius 
alibi  dicitur  .  Culina  hispanis  est  cocina  . 

425.  Ducangius  coniicit  ,  conniuen- 
tia  ,  collusio  .  Semlerus  retinet ,  cohiben- 
tia  ,  conclusio  . 

426.  Forte  ,  cohibi!es,a  cohibendo  , 
vel  conniuuli  potius  a  conniuendo  \  vel 
retinendum   cohibuli  a  cohui»  ,  iugum  . 

427.  Rcinesius  ,  colipha  ,  cibus  ope- 


IX     XXIV. 

Comitare  ,  loqui  in  conuentu , 
eundo  ,  redeundo  ,  autbu- 
lando . 

Comites  ,  socii  . 

Comitiae  dicuntur  tempora  bo- 
norum  ,  qtiando  dant  liono- 
res  ,  itetn  ,  vbi  milites  sunt . 

Comixius  ,  verbosus ,  loquax  . 
440  Comma,  breuis  dictio  . 

Commanipularis,  couscius  }col- 
lega  . 

Commatibus ,  disciplinis  . 

Commaticus  ,   versificator . 

Comminando  ,  inteutando  . 
445T  Commolunt ,  dentibus  compri- 
munt . 

Commulcare  ,  complodere . 

Commulcat  ,  conculcat . 

Comnuinicariuin  ,  partiarium . 

Comodia  ,hostia,ia  . 

450  Complex  ,qni  in  vno  peccato  , 

vel  crimiue    alteti    est  ap- 

plicatus  ad  maltim  ,  ad  bo- 

num  vero  numquam  dicitur . 

Concibiones  ,  quaedam  stellae 

quae 

rarius  . 

428.  Scribendum  colymbus  pro  colim- 
bus  .  Pro  locus  melius  esset  lacus  .  Vide 
comment.  adPrudentium  Peristeph.hymn. 
12.  v    36. 

431.  Collianorum  :  ah  ccllybariorum  : 
al.  teloniarorum  . 

433.  434.  Forte  ,  incolume  ,  inco- 
■lumes . 

436.     Rectius  ,  comitiare  . 

438.  Pro  bonorum  Graeuius  honorum  . 

439.  '  Commixius  :  al.  comitiosus  a  co- 
mitiari  :  al.  comiosus  :  al.  curiosus  . 

442.  443.  Disciplinis  :  Semlerus :  de- 
scriptiunculis  .  Commata  sunt  interpun- 
ctiones  . 

449.  Hostiaria  :  hinc  italice  hosteria, 
diuersorium  . 

450.  Numquam  :  hoc  est ,  fere  num- 
quam  . 


G  L  O  S  S 

quae  per  attrologiam  conci- 

pientibus  aptantur  . 
Conciliabulum  ,  vbi  plares  sui 

ittris  sedent  . 
Conclassare  ,  conclamare  . 
Conclassare ,  ctniungere   clas- 
ses  . 
45J  Concubium  ,  petlicatus . 
Condiarium ,  aerarium  . 
Conditura  ,  impensa . 
Condones ,  gladiatores  . 
Conhrreatio,consacrorum  c0w- 

municatio  . 
460  Confarreatus,  consociatus  . 
Conferentia ,  collatio  . 
Conferiatus  ,  sociatus  . 
Conferui ,  cognoui  ,   comperi  . 
Confida ,  dubitator  . 
465  Conflatim  ,   copulatim  ,  con- 

texte . 
Conforaneus  ,  vnius  fori  . 
Confragmentum  ,  simul  rugo- 

sum  ,  vt  mons  . 
Coniecit  iacu\am,augmentauit. 
Coniuoli  ,  concordes  ,  iuncti . 
470  Connixa  ,  partu  liberata  . 
Consaepe  ,  vt  adsolet . 
Consipit,  saporem  habet . 
Consryonsores ,  alterutri  fidem 

dice-ites . 
Contra  foedus,  contra  pactum. 

452.  Etymolog.  lib.  6.  cap.  16.  n.  12. 
«xplicatur  ,  quid  sit  concilium  .  Pro  sui 
inris  forte  vnius  iuris ,  aut  sub  iitre  . 

45  i.    Condones  :  Semlerus,  campiones  . 

459.  Lege ,  sac rorum  ,  vel  consocia- 
tio ,'  sacrorum  communicatio  . 

462.  Conjeriatus  :  al.  couferreatus  . 

463.  Confirui:  Semlerus   ,   comperui  . 

464.  Confida  ,  vt'  ajucna  ,  incola  scri- 
ba  .  Semlcrus ,  conuicia  ,  viciator  :  id  est , 
conuiciator.Xn  ahis  \cy.\c\s,dubitator,d:tJi.!a. 

467.     Graeuius   ,  conjragosum  ,  simul 
fr.gosum,  vt  mons  .   Semlerus  pro   con- 
fragmentum  coniicit    confr.tges   mottt 
scilicet  sunt  ,  omissis  aliis . 
Tom.VU. 


A  R  I  V  M.  4j7 

475  Contribules  ,    consanguinei  , 
quasi  ex  eadem  tribu  . 

Contribuni ,  consanguiasi ,  ps- 
rentes  . 

Contumia ,  contumelia  • 

Coraula  ,  iocularius  . 

Corimbata  ,  nauis . 
4S0  Corugio,  puer:  est  ludus,  quan- 
do  prouerbia  dicunt  .  Alibi 
igitur  :  coragium  pars  est  i* 
ludis,  quando  prouerbia  di- 
cuntur  . 

Coruscatio ,  vibrat  hi;ms  . 

Cracat ,  cracerrat  . 

Cracentes  ,  graciles  .     ■ 

Craccrat ,  cracat  . 
485   Crea  ,  stercus  ,  spurcitia  ,vnde 
excreare  Jicitnus  ,  spurcitias 
eiicere  . 

Creagras ,  tridentes  . 

Crebro,  nis  ,  porca  ,  terra  in- 
ter  duos  sulcos  eminens . 

Creditaria  ,  cameraria  . 

Creditarius. 
490  Crematum,  collybum  . 

Cremutium  ,  holocaustum . 

Creporem  krri,sonum  catenae. 

Crepundiis ,  initiis  . 

Crerellae ,  ctiteilae . 
495  Cristatus  ,  honestus  ,    decens  . 

Cruminat,  ruminat . 

468.  Lege  inuerso    ordine   ,  amenta- 
uit  (  pro   augmeatauit  )  coniccit  iaculmn  . 

469.  Supra  ,   cohibuU  . 

4X0.     Corugio  :   forte  ,  coragium  . 

481.  Melius  vibrans  :  velvibrat  hiems  , 
coruscat  . 

482.  Infra  ,  craccrat  . 

Festus  :  Porcae  appetlantur  rari 
sulci ;  nam  crebriores  sulci  limi  vocantur . 
Hinc  putat  Semlerus,  glossam,  crebic  ttc. , 
contictam   fuisse  . 

491.      Cremutium  :  crematium  ,  vel  cre- 
rnarum  .  Martinius  hypOCttUStum    pro 
caustum  . 

494.     Supra  ,  clitciliie  . 

M  111 11 1 


45?  A  P  P  E  N   D 

Crustaria ,    taberna  ,  a  vasis 
crnstatis , 

Cubio  ,  masculus . 

Cucier,  Ponticum  sacerdos . 
500  CuJina  ,  latrina,  secessum  . 

Culit,  •vehementer  percussit . 

Culleus  ,  tunica  ex  sparto  in 
modtim  crumenae  jacta,  quae 
liniebatur  a  populo  pice ,  et 
bitumine ,  in  qua  include- 
•tur  parricidae  cum  simia, 
serpente  ,  et  gallo  :  insuta 
mittebatur  in  mare  :  et  con- 
tendentibus  inter  se  animan- 
tibus ,  homo  maioribus  poe- 
nis  afficiebatur . 

Culpa  piabunt  ,  peccatum  sol~ 
uent  . 

Cuma  tpowa  siluestria  . 
505   Cumerus  ,  vrbanus  . 

Cuppcs ,  ftistidiosus ,   cupidus  . 

Curagulus,   id  est  ,  curiosus , 
curaculus ,  curiosus  . 

Curcilla  ,  oppilago  . 

Curio  ,  sanguis  . 
5  10  Curustus  ,  magnus  . 

Cusire,  consuere . 


IX      XXIV. 


D 


Dalmata  ,  vestis    sacerdotalis 

candida  ,  cum  clauis  purpu- 

reis . 
Daliun  ,  minimum  velum  na- 

uis  . 
Damnatitius  ,  dedititius . 
5 1 5   Damus ,  foenerator  . 

Datitius  ,  latinum  non  est ,  sei 

DeJititius  is  est  :  si  barba- 

rus  dedat  se  romanis  ,  dedi^ 

titius  is  est  . 
Datiua  ,  donatiua  . 
Decalco ,  dealbo  . 
Decentarius  ,  promptus  ,  para- 

tus ,  ingeniosus  . 
520  Decluere  ,  decorari  . 
Decardo ,  occupatio  . 
Dekicus,  literatus  doctor  . 
Demundinat ,  ornnibus   netum 

facit . 
Depalata,  manifestata  . 
52  J  Depanare  ,  dilacerare  . 

Deplicare  ,  decedere  ,  deuitare. 
Depubis  ,  porcus  sugens  q  . .  . 

a  setis  , 


499.     Cucier  :  repone  ,  curio  . 

502.  '  Vide  comment.  ad  Prudentium 
pag.  10 16.  et  not.  Lebruni  ad  Lactant. 
lib.   3.  cap.  4. 

504.  Cuma  :  lege^,  corna  . 

505.  Alii ,  camcrus,  curuatus  :  al.  co- 
mis ,  vrbanus .  Semlerus  ex  Festo ,  cu- 
meriis  ,  vannus  . 

508.  Vide    infra   oppilago  ,    curcilla  . 

509.  Curio  :    immo   cruor  . 

510.  In  Excerptis  coruscus  .  Cerda  , 
grossus  ,  vel  cra.ssus  .  Alii  ceruses  .  Alii 
ex  Festo  ,  cerus  ,  manus  . 

511.  Cusire  :  ita  hodie  itali  .  Alii 
mallent ,  cusuere  ,  aut  cossuere  pro  cusire. 

5  12.     Graeuius  ,  dalmatica  . 

514.  515.516.  Graeuius  damnatitius  , 
iledititius,  addictus  foeneratori  .  Datitius 
latinutn  aon   est  etc.  .  Semlerus ,  damus 


(  corrige  ,  danista  )  foenerator  .  Dati- 
tius ,  dedititius  .  Datitius  latinum  non 
cst  etc. 

519.  Melius  )  dicentarius  ,  a  dicendo  . 

520.  Restitue  ,  deglubere  ,  decoriare  . 

521.  Graeuius  distentio  ,  occupatio  . 
Semlerus ,  decurio  ,  optio  . 

522.  Becmanus  delticum  literasum 
dici  putat  ab  hebraeo  dalcth  ,  tabula  ,  pa- 
gina  libri  . 

526.  Deplicare  :  contraria  significa- 
.tione  applicare  .  Semlerus  existimat ,  in- 
terpretationem  deesse  pro  deplicarc ,  et 
incipere  aliam  glossam  ,  decedere  ,  de- 
uitare  ,  seu  de  vita  excedere  .  Sic  naelius 
esset  ,  deuitare,   decedere . 

527.  Festus  ,  qui  prohibitus  est  pubes 
fieri  a  setis  .  Breuiloquus  ,  quasi  deor- 
sum  a  setii  . 


G  L  O  S  S 

Derarat ,  torpet ,  frigldum  est . 
Desiduus  ,  ignauus  ,  impiger . 
530  Desolanus ,  sabsolano  . 
Destitudo ,  destructio  . 
Destricare ,  consummare  . 
Detectus ,  agitur  modo  ,  id  est, 

probatio  fit  tironum  . 
Deuibiae  ,   vigiliae  vulgo  pa-  ' 

leae  mulieris  . 
535;  Denirginat,  corrumpit  . 
Deuoratores  ,  ambrones . 
Deuoto ,  accuso  . 
De.sitralia,  brachialia  . 
Dialapis,  constitutum  impera- 

torum  . 
340  Diale  ,  diumum ,  meridiale  . 
ex  Diametro   annus  sumptus  , 

hoc  est ,  non  a  principio  si- 

gniferi ,  sed  a  medio  . 
Diaria  ,  ci jus  <vnius  diei . 
Diaria  ,  quotidiana  salaria  . 
Diatim  ,  de  die  in  dient . 
545  Dictutorius .   Ex  dictatore  . 
Didatim  ,  diuisim  . 
Diditum  ,  percrebatum  ,  diuul- 

gatum . 

528.  Derarat  :  Semlerus  putat  ,  id 
appositum ,  vbi  aliqua  vox  rara  inuenie- 
batur  ,  vel  legendum  derorat  ,  ros  deci- 
dit ,  friget . 

529.  Lege  pigtr  pro  impiger  :  vel 
deassiduus  ,gnauus  ,  impiger . 

530.  Subsolano  :  rectius  subsolanus  . 

531.  Malim  ,  destitutio  ,  desertio  . 
Alii  ,  dfistitudo  ,   destitutio  . 

572.  Infra  ,  distrigare  .  Utrumque  ab 
e.xtrico  . 

534.  Deuibiae  mutandum  in  decu- 
biae  .  Reliqua  povt  vigiliac  alio  perti- 
nent . 

5  j  9.  Al.  dialabis  ,  al.  dialepsis  ,  al. 
dialabe  .  Semlerus ,  dtdia  ,  bis  .  Diathc- 
cae  ,   constitatitm  impcratorum  . 

556.  Dinidor  :  a  nidor,  et  gracco  dys  . 

557.  Alii  ,  duplomatarius  .  DipLvna- 
tarius  intelligitur  ,   qui    duplstam    c;    t- 


A  R  I  V  M  . 


459 


Diennium  ,  biennium  . 

Diescit ,  dies  fit . 
Sjo  Diet  ,  nunc  dies  fit . 

Diffarreatio  ,   dissolutio    inter 
virum  ,  et  feminam  . 

Differentior  ,eminentior . 

Diffitiscit  ,  dissoluitur  . 

Dilargus ,  multum  donans  . 
55 £  Dimus  ,  bimus  . 

Dinidor,  malus  odor  . 

Diplomataritis  ,  duplicator  . 

Diplomum  ,gubematum  . 

Diptycha,    tabellae ,   quas  fe- 
rimus  . 
560  Dique  ,  denique  . 

Diribere,  dinumerare  . 

Diribitorium    ,     locus    contu- 
ber 

Discipulati ,  edocti . 

Discussor  ,  examinator . 
565  Disdonat  ,  diuersa  donat . 

Disgrex  ,  segregus  . 

Dispecatis ,  decoriatis . 

Displatidus  ,  morosus  . 

Dispunctores ,  qui  dona  mili- 
tibus  erozant  . 

o 

tam  vendit ,  et  compingit  . 

558.  Gubernatum  :  al.  duplicatum  , 
al.  quaternatum  . 

5 59-  Vide  prolegom.  ad  Prudentium 
pag.  565.  seq. 

560.     Dique  :   forte  ,  deinque  . 

562.  Graeuius  ,  diribitorium  ,  locus 
campi  Martii :  Semlerus  retinet  contuber- 
nii  pro  aedihcio  milit.iri  ,  vbi  stipen- 
dia  ,    vel  alia   militibus   distribuebantur  . 

565.  Disdonat :  vt  distribuit  f/r.Grae- 
uius ,  dissonat ,  diuersa  sonat . 

567.  Dispecatis  :  a  pecus  .  Editi ,  dis- 
pcccatis  . 

569.  570.  Dona  etc.  Forte  quia  is  , 
qui  dispungit  nomina  debitorum  i.i  13- 
bulas  relata ,  debitum  condonare  v;ue- 
tur  ;  vel  quia  dum  militum  emeritorum 
nornen  dispungcbatur ,  aliquid  eis  dona- 
batur  . 

M  m  m    2 


46o  APPENDIX 

570  Dispungcre  ,  donare  . 

Dissultores  ,  singulares  . 

Distatio  ,  occupatio  . 

Distrigare ,  consummare . 

Diuale ,  diuinum . 
57$  Diuersiclinia  ,  heteroclita  . 

Diuomerat ,  aperuerat .  . 

Diuus  ,  Imperator  ,  qui  post 
mortem  Dei  nomen  accepit . 

Doctitat  yfrequenter  docet . 

Dolumen  ,  delubrum  . 
%%o  Dorsennus  ,  persona  parasito- 
rum  . 

Dosius  ,  vel  Dosinus  ,  equus 
asinini  pili . 

Dramea  post  framearum , 

Draquiti,  manus  inuidi . 

Drusus  ,  patiens ,  rigidus . 
58$   Dualis  ,  diuisa  fernina  . 

Duellio  ,  rebellis . 

Durica  castr»ystationes  nauium. 


XXIV. 

Dusius,  daemoH  . 


Eccitum ,  periculum  . 
$90  Ecloga  ,  pars  carminis  . 

Econes  ,  sacerdotes  rustici  . 

Eda ,  basterna  . 

Edentat  ,  dentes  excludit  . 

Edilitius  ,  qui  ex  " aeitle  esi 
scriba . 
$9$  Editius ,  custos  aedis  . 

Eduli  ,  voratores ,  degulantes  . 

Effatui ,  vaniloqui  sine  ejfectu . 

Ffficabilis,/'»  omnibus  expeditus, 

Effeminatorium  ,  domus  mere- 
tricum . 
600  Egeator  3  hortator  nauis ,  a  ma- 
ri  Aegeo . 

Egeria ,  noxia . 

Egestio  ,  nocens  « 


571.  Semlerus,  duo  militum  genera 
annotari ,  ait  ,  quorum  alii  dissultores  , 
aliis  singulares  .  Dissultores  ,  et  desulto- 
res  iidem   sunt  . 

572.  Vide    supra   decardo . 

■$■]$.  Distrigare  :  potius  districare  . 
Supra   dtstricare . 

576.  Alii  dimouerat  ,  separauerat  • 
alr  diuomerat  ,  aperit ,  arat,  scilicet  a 
vomer  . 

580.  Dorsennus  :  ex  epist.  17.  Hora- 
tii  ,  vbi    alii   Dossenus  . 

582.  Graeuius  ,  aramea  ,  vide  post 
fratnea  .  Deest  tamen  framea  in  litera  f. 

583.  Papias  ,  draquili  .  Semlerus  , 
dragmitaevniones  inclusi ,  vel  draconteae 
manus  inutdae  .  Dragma  est  retinaculum 
gemmarum  . 

584.  Graeuius  intelligit  Drusum  no- 
inen  imperatoris  a  Drauso  victo  .  Sem- 
lerus  melius  ,  durus  . 

585.  Femina  :  lege  ,  gemina  \  etsi  alii 
ile  adultera  dictum  id  putant . 

586.  Duellio  :  forte  ,  duellis  .  Brebilo- 
ijuus ,  duellio ,   duellionis . 

587.  Uestuue  ,  Dorica  ttc.  ExSeruio 


ad  Virgilium  lib.  3.  Aeneid. 

588.  Vide  lib.  8.  Etymol.  cap.  xi. 
in   hi-.e  . 

589.     Forte  exitium . 

591.  Inferius  egones  .  Fortes ,  Aege- 
nes  ,pastores  ,  ruuici  .  Ex  pastores  ali- 
quis  fecerit  sacerdotes ,  qui  a  christianis 
pastores  vocantur  . 

592.  Alii  ,  sedea  ,  al.  edea  .  al.  me- 
lius,,  esseda  . 

593.  Excludit :  al.  excutit . 
595.     Corrige  ,  ctedituus  . 

597.  Effatui  :  a  fatuus  .  Pro  sine  effe- 
ctu   alii   siue  effati . 

.600.  Egea tor  :  Immo  egetor  ex  grae- 
co ,  non  ex  mari  Aegeo  .  Fortasse  huc 
facit  locus  Etymol.  lib.  19.  cap.  2.  n.  4. 
Agea  viae  sunt   etc. 

601.  Festus ,  Egeriae  nymphae  etc 
Reinesius  nixia  pro  noxia  .  Barthius  col. 
2048.  egeriem  a  Paulino  vocari  notat, 
quod  superfluum  a  cibis  digestis  egc- 
ritur . 

602.  Forte  periit  interpretatio  .  Sem- 
lerus  putat,  ege stio  ,  tgens ,  ab  egendt3 
vel  corruptura  pro  egestuosus . 


G  L  O  S  S 

Egestuosus ,  mendicus . 
Egones  ,  sacerdotes  rusticorum  . 
4o$  Egrex  ,  eximius  ,  eminens  . 

Egrotatitius  ,   qui   frequenter 

aegrotat  . 
Elegiis  ,  crirninibus ,  vel  car- 

minibus   malis . 
Elogium  ,  narratio    numeran- 

tis,  vel  ordo    criminum  . 
Elogium  ,  responsum  aliquod  , 

vbi  ratio  redditur ,  tamquam 

si  dicat  aliquis  de  quoque , 

Exhercdabo    eum  ;    quare ?. 

quia  mihi   insolens  fuit  . 
610  Elogium  ,  textum  malorum  di- 

ctorum ,  quod  noteriam   di- 

cunt . 
Emacitas  ,  emendi  auiditas . 
Emanceps ,  famulus   a  seruitu- 

te  liberatus  . 
Emedium  ,  vehiculum  . 
Ementum  ,  excogitatio . 
615  Eminiscitur,  in  memoriam  re- 

ducit  . 
Emissarius ,  percussor  . 
Emissarius  ,  sanguinarius  . 
Enica  ,  adultera  ,  moecha  . 
Enigma  ,  obscuriloquium  . 
620  Enormate  ,  cui  addi  minus  ni- 

hii  potest . 

607.  Graeuius  ,  elogiis  ,  carminibus  . 
Elogium  plerumque  ad  laudem  ,  alKjuan- 
do  roalo  sensu  est  .  Proprie  ellogium 
scribehdum  ait  Semlerus  . 
•  61  2.  Emedium  :  al.  epirhedium  :  al. 
esse.ium  . 

614.     Ementum  :  ab  eminiscor  . 

618.  Enica  :  al.  ethnica  ,  et  sensu 
spirituali  adultera  :  al.  meca  pro  moccha  . 

610.  Minus  :  Graeuius  ,  minuiut.  Sci- 
licct  enormis  est  aut  ita  magnus  ,  vt  ma- 
ior  esse  nequeat ,  aut  ita  paruus ,  vt  mi- 
nor   csse   non    possit . 

611.  Lege  ,  aencolum  ,  aut  ahenum  . 
Confi-r  lib.  16.  Etym.  c.  20.  n.  8.  Hoc 
f."  caldarium   etc. 

$zi,  Alii  eptbata,  Utinc  superueniens  . 


A  R  I  V  M.  46i 

Enulum ,  caldaritim . 
Ephebion  ,  locus  constupratio- 

nis  puerorum  imberbium . 
Epibatae  ,  laici . 
Epigri,  claui,  quibus  lignum  li- 

gno  adhaeret . 
625  Mpimznia., xe n ia ,  quae  dantuY 

per  singulos  menses  . 
Epulatitius  ,  qui  epulis  dat  0- 

peram . 
Equotus  ,  priuatus . 
Ereptoria  ,  adimenda  ,    red- 

denda  . 
Ergastulum  ,  carcer  ,  vel  locus, 

vbi  damnati  marmora  secant, 

vei  aiiquid  operantur  ,  quod. 

latine  talentum  dicitur  ,  sub 

priuata  custodia  ,  vbi   no» 

sunt  tenebrae . 
6jo  Ergat  ,  circat  . 

Erranei  ,  errantes . 
Error  ,  vaticinatio  . 
Erugat ,  planum  facit . 
Eruli  ,  domini  . 
6$  5  Escit ,  lentus  . 

Esculcntia  ,  pinguedo  . 
Etica  ,  proprietas  . 
Eticon ,  proprium . 
Euadatur ,  reposcit ,  flagitat . 
(J40  Eubo ,  oleo . 

624.     Lib.    19.  Etym.  c.  19.  n.  7.  Epi' 
gri  etc .  Alii   epiuii ,  al.  epiri . 

628.  Semlerus  ,   euitatus  ,  vita  pri- 
uatus  . 

629.  Talcttum  :  al.  metalium  ,  al.  tul- 
lianuin  :  alii  latomium  .  Pro  sub  forte  seu  . 

630.  Ergat,»\.  errat,z\.  gyrat ,  al. 
aerai   ,    circumdat  ,    scilicet  aere  . 

6p.      Vaiicinntio   :   forte  ,   halluc. 
tio  .  Vcl  firor  pro  error  . 

6}  5.     Restitue  ,  esculentus    pro    escit 
lentus  ,  et  a.kle  ,  si  phcet ,  pinguis  . 

6 17.     Forte  ,  cthica   ,  rcl   edica    pro 
idica  cx  graeco  . 

640     Semk-rus  coniicit ,  exudo  ,  - 
vel  cuaporo  ,  oleo  . 


452  A  P  P  E  N  D 

Euiscerat ,  excomedit . 

Euitaneus ,  qui  iit  aeuo  durat . 

Exadituat ,  excludit  ab  aditis  . 

Exapla  ,  exempla . 
645  Exc.iStratus  ,  excoleatus  . 

Excauet ,  praecauet . 

Excellare ,  c.tm  vxore  esse  . 

Exceptoria ,  cisterna  . 

Excilare  ,cum  vxore  esseinli- 
bertate  . 
650  Excipulum  ,  venabttlttm  . 

Exdorsuandum  ,   iudicandum  . 

Exenim  ,  valde  . 

Exfretat  ,  nauigat  . 

Exibus  ,pinguedo  . 
655  Exika  ,  erronum  marinus . 

Eximequi  ,  proxenetae  . 

Eximietas ,  sublimitas  . 

Exippitare,  rare  oscitare  . 

Exminutuare    ,  pauperem  fa- 
cere  . 
€60  Exundat  ,  repluit . 

Exodium  ,  cantio    in   theatris 
ludicra ,  et  scurrilis . 

Exornis  ,  immanis  . 

Expalmare  ,  depellere  . 

Exparta  ,  partu  vacua  . 
665   Expartoa  ,  patula  aqua  . 

644.  Repone  ,  hexapla  ,  secupla. 

645.  Editi ,  excoliatus  . 

647.  Exccllare  ,  et  excilare  ,  «quasi 
cellam  ,  et  monasterium  deserere  . 

651.  lu.iicandum:   forte  nulandum  . 

652.  Lib.io.  Etymol.  n.  83.  Exorna- 
tus  ,  valde  ornatus  ■  EX  ENIM  pro 
VALDE  ponitur  .  Hinc  confictum  exenim. 

654.    Exibus  :  al.    axungia  ,  al.  sebum. 

655.  Cerda  ,  manus  pro  marinus  : 
Semlerus,  exilia  ,  errorcs  maris ,  ex  Vir- 
gilio    1.   Aen.    3.  init.   Diuersa    exilia  . 

656.  Putant  aliqui ,  ex  proxeneta  fa- 
ctum  exeneta  ,  inde  corruptum  exi- 
mequi  . 

658.  Tollendum  rare  ,  natum  ex  are 
rrpetito  ,  exippito ,  as ,  are  .  Etymologia 
incerta  est . 

661.     Cantio    etc.   scilicet  in  fine  co- 


IX      XXIV. 

Experti,  extranti ,  extra  par- 
tem  notitiae  . 

* 

Expilatores  ,    alienae  heredi' 
tatis  surreptores  . 

Expotata  ,  hattsta  . 

Exprodita ,  excltesa  . 
670  Expudoratus  ,  impudicus  . 

Expuncta  yfibras  pectorttm  . 

Exsumptuauit  ,  pauperattit . 

Extensio  ,  regio  . 

Externauit  ,  extraneum  fecit . 
675;  Extestinum  ,extranetun  . 

Extispices  ,  aruspices  . 

Extracautis  ,  foris  versos . 

Extraculas  ,  foris  versos . 

Extromis  ,  extremus  . 
6S0  Extruncis  ,  arbor  truncaia  . 

Exuito  ,  depello  ,  euito  . 

Exundantibus  ,  replttentibus  . 

Exundat  yprorogat. 


Fabarii ,  cantores . 
6S5   Fabarius,  cavtor  . 

Fabulo  ,  fabulas   componens  . 
Fabulones ,  fabularum-  inuen- 
tores . 

moediae . 

662.  Lege  ,  enormis  ,  vel  exnormis  . 

663.  Depellere  ,  forte  ,  alapare ,  ala- 
pis  caedere  . 

665.  Videtur  repetitio  glossae  prae- 
cedentis  corruptae ,  exparta  ,  partu  va- 
cua  ,  enixa  .  Graeuius  ,  expatata  ,  patula 
loca  . 

666.  Experti :  immo  expertes  . 
6yi.     Semlerus  expuncta    sine    inter- 

pretatione  .  Tum  noua  glossa  ,  exta , 
fibras  pectorum  . 

675.  Alii  ,  extrarius  ,  foris  versan- 
tes  ,  al.  extraculis  ,  vt  statim  sequitur 
extraculas  . 

679.     Extromis  :   immo   extrimus  . 

68}.     Prorogat  :    forte  ,  irrigat  . 

685.  Isidorus  lib.  2.  de  offic.  c.  12. 
Antiqui  etc. 


G  L  O  S  S 

Falangarius ,  vt  gladius  . 
Falcarius  ,  gladiator  falcem  ge- 
rens . 
690  Falcitat  ,   putat ,  secat  ,  aesti- 
mat . 
Falcones,  qui  pollices  pedis  in- 

tra  certios  habent  . 
Falsatus  sum  ,  deceptus  sum . 
Falsosum  ,    circumuentosum  3 

deceptosum  . 
Famis  ,  contusio  faucis  . 
69  j  Famulosus ,  seruiens  . 
Fanculum  ,feniculum . 
Faria  ,  verba  multa  . 
Farrago  ,  Tpas-ie  . 
Fascemina,  clausibilis  vallatio 
circa  castra  . 
700  Fascinat ,  grauat . 
Fasculum  ,  discum . 
Fauitor  ,  pitcator  ,  fautor . 
Fauonium  ,  odium  lene ,  etsine 
causa  ,  vel  vt  a  vento  colle- 
ctum  . 
Fecunclispices  ,  fatiles  deae  . 
705   Fe)i..tum  ,  curuatum  . 

Fellebrem  ,   adhuc   laetum  vi- 

688.  Vt  gladins  :  al.  vt  baiulus  ,  al. 
vif  baiulus  ,  al.  baiularius  .  Phalangae  , 
palangae  ,  et  inde  falangae  (  hispanice 
palancas  ,  italice  stanghe  )  sunt  vectes  , 
quibus  oncra  maiora  a  baiulis  portan- 
tur  .  Semlerus  volebat  falcarius  ,  vt 
num.  seq. 

690-     Acstimat  :  adiectum  ab  aliquo  . 

694.  Famis  :  al.  fames  ,  al.  fainix  , 
al.  tumcx  ,  et  vibex  pro  faucis  . 

695.  Gracuius  ,  famul  ,  oscis  seruiens 
cx  Festo  ,  ct  Nonio  .  Alii  retinent ,  /./- 
tnulosus . 

697.  Forte  delendum  ,  verba  . 

698.  Corrige  ,  >pa«-/e  .  Hispani  di- 
cunt  ,  forrage  .  Varro  ,  Far  ferro  caeiutn , 
Jarrago  . 

701.  Etymol.  1.  20.  c.  6.  n.  2.  Pha- 
sculae  etc.  Seralerus  opinabatur  ,  fasci- 
eulum  .  Potius  a  vasculo  . 

702,  Graeuius  dclct  ,  piscator  :    A. 


A  R  I  V  M.  4*3 

uentem  . 
Fellitat ,  sugit  . 
Femellarius  ,feminis  deditus , 

quem    antiqui    mulierarium 

vocant  . 
Fensus ,  iratus . 
7 1 0  Feriferus ,  furens  . 

Feronia  ,  dea  agrorum  . 
Fertores  ,  ferto  libantes  . 
Ferula  ,  palmatoria  ,  volaria . 
Festalis  ,  dies  solemuis  . 
71$  Festilia  ,  dies  festi  . 
Ficarius  ,faunus  . 
Ficatum  ,    quod  greci  evwri* 

vocant . 
Ficte  habet ,  cauillat . 
Fictura  ,  sectura  . 
720  Filiaster  ,  priuignus  ,  qui  ante 

natus  est . 
Finctus  fuerit  ,  apicem  obtinuit 

diguitatis  ,  et  dicitur  flumi- 

nalis  . 
■    Fiscella  forma  ,  vbi  casei  ex- 

primuntur  . 
Fiscellus  ,    niollis   casei  appe- 

titor  . 

priscis  pro  piscator  . 

703.  Breuiloquus ,  leue  odium,  quod 
cito  transiit ,  et  cadit  ad  modum  illius 
venti  . 

704.  Graeuius  ,  fecundispices  .  Pi- 
thoeus ,  fclices  dcae  .  Semlerus  , /ccundi 
cespites  ,  fertiles  glebae  . 

705.  Alii  scribunt  ,  filiatum ,  et  /0- 
liatum  ,  Graeuius  ,joliatum  ,  nardinum  > 
Semlerus  ,  falcatmn  ,    curuatwn  . 

706.      Legendum    fellebrem  ,    adhuc 
Ittcte  viuentem  ,  exfello  ,  sugo  . 
707.     Sugit :  male  editi  ,  fitgit  . 

715.  Festilia  :   tbrte  ,  festalia  . 

716.  Vule  Etym.  lib.  8.   c.    XI.  in  fin. 
719.     Pictura  :  al.  fissura   ,  al.  sictu- 

ra  ,  et  inde  fictura  . 

721.  Alii  functus  pro  finctus  ,  aL 
vinctui  ,  vcl  cinctus  ,  s.cilicet  filo  ,  ct 
mox  ,  dignitatis  ,  quat  dititur  fiaminalti  . 


4^4 


A  P  P  E  N  D 


Fiscos ,  s/ccos  grossos  . 
735  Fistulor,  j/7v*/o  . 

Flabarius  ,  custos  porcorum  . 

Flabri  ^flabulosi  ^ventosi tper~ 
fecti  . 

Flabrum  ,perfectum  . 

Flamineum ,  babylonicum  . 
730  Flaminor,  incendor . 

Flauus  ,  genus  vest/s  . 

Flegua ,  Martis  filia . 

Folonitia  ,  vanitas . 

Forago   ,  trames     diuersi    co- 
loris  . 
75$  Forceps  ,  fabr/cae    corruptae- 
forfices  dicuntur  . 

Foria  ,  latrina  ,  secessus  . 

Foris  facio  ,  ojfendo  ,  noceo  . 

Formastrum  ,  opus  pistorium  . 

Fractillum  ,ad  frangendumpi- 
.per  . 
740  Fractior  ,  difficilior  . 

Fragus  ,  recuruatio    poplitis  , 

724.  Forte  ficos  grossos  .  Corrupta, 
fiscos  ,  et  siccos  . 

726.  Semlerus  ,  suarius  ,  vel  suba- 
rius  pro  flabarius  .  Aiii ,  flabarius  ,  cu- 
stos  tororum  ,  vcl  mdrtuorum  ,  qtiia  fla- 
bello  nauscas  abigebant  a  toris  ,  et  a 
rnortuis   expositis  . 

727.  728.  Tres  videntur  glossac  :  fla- 
bri ,  f.abulosi ,  ventosi  .  Fabri  ,  perfecti  . 
Fabrum  ,  perfectum  .  Pro  flabrum  Reine- 
sius ,  Cerda,  et  Graeuius  \egunt  fabrum  : 
vnde  affabre  .  Ac  fortasse  glossatores  de- 
cepti   fuerunt  ex  praefectum  fabrum  . 

729.  Legendum,  flameum  ,  velflam- 
mtum  . 

730.  Flaminor  :  iramo  flammor  . 

731.  Cerda  ,  latus  clauus ,  genus  ve- 
stis  . 

732.  Semlerus ,  Phlegyas  ,  Martis  fi- 
lius  . 

733.  Cerda  ,  philonichia  ,  vanitas  . 

734.  Trames  :  al.  trama  .  Symmachus 
in  epist.  Inter  pensa ,  efforagines  puel- 
iarum  . 

735.  Corrigi  potest ,  forcipes  fabro- 


IX     XXVI. 

quae  et   suffraginatio  . 
Fraternus  ,  fratris  filius  . 
Fratruelis  ,   materterae  filius . 
Frea ,  ae ,  vel  mundiana  de  pa- 

rente  suo  relicta  . 
74J  Fretat ,  regit ,  coercet  . 

Frigiones  ,  genus   vestimenti . 
Frigtum  ,  mitra  .  Constantini 

imp.  Frigium  candido  splen- 

dore  eius  sacratissimo  capi- 

ti  imposuimus . 
Fritellum ,  stiUicidium  stercoris 

in  sterquilinium  . 
Fudibulum  ,  traiectorium . 
750  Fuginat  ,   adulando    impedit , 

laudando  decipit . 
Fulcralia,  lecti  ornamenta  . 
Fulguratores ,  rustici  aruspices. 
Fulina  ,  cuiina  . 
Fulinare  ,  coquinare  . 
75*5  Fullo  ,  decorator  . 
Fungitur  ,  soluit  . 

Funus 

rum  ,  sartorum  forfices  dicuntur  .   Vide 
Etymol.  lib.  20.  cap.  13.  n.  3. 

736.  Meiius  ,  forica  . 

737.  Forte  ,  foro ,  hoc  est,  perforo  , 
Editi  ,  nec  eo  pro  noceo  ,  aut  neco  . 

740.  Dijficilior  :  repone,   debilior  . 

741.  Forte  ,  fraginatio  . 

745.  Fretat :  repone  ,  frenat . 

746.  247.  Scribe  ,  phrygiones ,  phry- 
gium:  et  confer  Nonium  in  vestis phtygid. 

748.  Fritillum  est  vasculum  perfora- 
tum   vario  vsui ,  et  tesseris  . 

749.  Lege  fundibulum  ,  seu  fundiba- 
lum  .  Etymol.  1.  14.  c.  6.num.  fin.  ,  et 
1.    18.  cap.   10. 

750.  Intellige,  fucinat  a  fuco  .  Pa- 
pias  ,  fascinat .  Pro   impedit  al.  impetit . 

751.  Semlerus  ,  fulcra  ,  cubilia  , 
sunt   etc. 

752.     Rustici :  forte   etrusci  . 

753'  754-  Semlerus ,  culina  ,  culinare 
omissis  aliis .  Sed  bene  est  fucina  ,  aut 
focina  a  foco  .  Itali  fornacem  vocant  fu- 
cina  . 


G  L  O  S  S 

Funus  imaginarium  ,  dicitur 
tumulus  sine  cadauere  ,  ii 
est ,  inane  sepulcrum . 

Furabula,  tenebrae  . 

Furfuraculum  ,  tenebrae  . 
760  Futis  ,  quoddam  vas  itt  templo 
Vestae  ,   vbi    reponebantur 
quaedam  sacrificia . 

Futo ,  «*«Jvti"  • 


(jabarus  ,  insuhus ,  barbarus , 

f#ic    gabares    mortuorum  . 
Gaberina  ,  a>ca  . 
Galbares ,  mortuorum   condita 

corpora  . 
765   Galenum  ,  iis  viaarium  .  Ro- 

»iani   anliqui    dixerunt   ca- 

lenum  vittum . 
Galera  ,  sfricta  glutino  . 
Galeros  ,  calamaucos . 
Galerum  ,    pileum   pastorale , 

quod  de  iunco  fit . 
Galgulus,  baca ,  irufiv  . 

758.  Forte ,  furacula  :  zl.foraculum, 
vt  n. seq. 

759.  Alii ,  perforaculum  ,  terebra  . 

760.  Melius  yfutilij  ,  velfutile  . 

761.  Festus ,  futare  ,  arguere  ,  vnde 
tonfutare  . 

762.  763.  764.  Hae  tres  glossae  eo- 
dem  pertinent  .  Vide  Kos-veeydum  in 
Onomast  .  Semlcrus  accipit  insulsus  pro 
salitus  ,  et  delet  barbarus  .  Scribitur 
etiam  gabbarus  ,  gabbares  .  In  glossis 
mss.  gabaior  ,  homo  iocosus  .  Fortasse 
hinc   Uali   gabbare  pro   deciperc  dicunt  . 

765.  Calenum  :  vel   calenum    potius  . 

766.  Forte  galea  .  Itali  ,  et  hispani 
triremes  vocant  galeras  . 

767.  Ros-weydus  ,  galeros  ,  ca>n:- 
lauchios  .  Hinc  camauro .  Adisis  Macrum 
in   Lexic. 

770.  Graeuius  ,  gallulat ,  pubescit . 

771.  Galla  coria   perficiuntur  . 

772.  Scribe  , ganea  ,  ex  ttym.  1.  10. 

Ttm.VJI. 


ARIVM. 


4*J 


770  Galiuit  ,  peribit . 
Gallarius,  cerdo  . 
Ganzia  ,  occulta  loca  ,  et  sub- 

terranea  . 
Gaunaca  ,gausapa  . 
Gauaatrices  ,  duorum  fratrum 

vxores . 
775  Gellonem  ,  baucalem  . 
Gemina  ,  peristromata  . 
Gemini ,  aquigetti. 
Gemtnades,  id  est ,  mulieret 

iucae     dominica:    ,    lingua 

gallica  . 
Gcmmatum  ,  baccatum  . 
780  Genialis  Iectus,   quod  nuptia- 

rum  die  sternatur  . 
Geniatus  ,  genialis  ,  gratas . 
Genubium  yintrinum  ,  interio- 

refn ,  domesticum  . 
Gessiae ,  diuitiae  . 
Gestiuncula,  res  minuta . 
78  J  Gesum,  hasta  ,  iaculum  ,  £o*i<. 
Geta  ,  gothus . 
Getage  ,  garrit ,  gothice  loqui- 

tur  . 

ganeo  etc. 

773.  Forte  galnapis  pro  gaunactt  , 
ex  Regula  monach.  cap.  13. 

774.  Corrige  ,  iamtrices  ,  ex  Etym. 
lib.  9.  cap.  vlt.  num.  17.  ,  et  infra 
num.  844. 

775.  Ccllonem  ,  seu  gillonem  hispani 
vocant  cangilon  .  Vide  Ros-weydum  . 
Est   vasis  genus  . 

776.  Forte  gemmata  peristromata  . 
■j-jj.     Aquigeni  :  rectius  aequigeni  . 
778.     Graeuius,  gymnades  ,  mulieres 

lacedaemoniae  ,  Ungua  graeca  . 

781.  Ceiiatus  :  hinc  Barthius  p.  i^ij. 
apud  Statium  reponit ,  moles  gtniata  pro 
moles  gtmmata  ■  Alii  ,  moles  gtminata  . 

782.  Restitue  genuinum  ,  intimttm , 
interiorem  etc. 

78?.  Gasiac  :  scribe  ,  gazae  . 

786.  Vide  Historiam  gothorum  initio  . 

787.  Alii  ,  gttict  garrit ,  al.  gctat , 
garrit . 

Nan 


466  A  P  P  E  N  D 

Geti  3gothi . 

Geminarium ,  lauacrum  . 
790  Girgillius  ,  rota  hauritoria  • 

Gisma,  angulus . 

Gissium  ,  labium  ,  terminus  3fi- 
nitio  . 

Glaucia ,  viridis . 

Glebo  ,  rusticus ,  arator  . 
795  Glirium  ,  torpeatem  ,stupidum. 

Glirius  ,  somnolentus  . 

Glis,  glitis  ,  httmus  tenax  . 

Gnabat  ,  natus  ,  generatus  ,  fi- 
lius  ,  creatus  ,  vel  enixus  , 
lingua  gailica  . 

Gnuuat ,  fortiter  exequitur  . 
8oo  Gorriones  3cum  errore  sonan- 
tes . 

Gran dias  ,  ojfas  carnis  . 

Gnfssus  ,  setosus  ,pilosus  . 

Gremia  3siccamina   lignorttm  . 

Grippus  ,  superbus ,  ceruicosus. 
805  Grumulus  ,  ager  tractus  . 


IX     XXIV.  . 

Gulosus,  tabemio  3popinator, 
Gumba  ,  cun.eus ,  cripa  . 
Gumma ,  tegorium . 
Gurdus  ,  lentus  3inutilis  . 
810   Guttur,  glutttm  . 

Gutturnia  ,  gutturis  inflatit  . 
Guua  3  ventuosa . 


H 


Hamatores  ,  piscatores . 

Hapsum  ,  velitts  lanae . 
815   Hareolus  ,  iucundus  . 

Harpyiae  ,  virgines  volaticae  = 

Hause  ,  sine  circuitu  . 

Haustrum  ,  rota ,  hauritorium. 
qui  et  gyrgilius  . 

Hebira  ,  lorica . 
820  Hemosus  ,  odium  . 

Herbitium  ,  locus ,  in  quo  her~ 
bae  nascuntur . 

Herculaneus  ,  Eunachus  . 


789.  Loco  suo  mota  est  glossa . 
Graeuius  putat ,  gen.ina  lauacra  ,  viro- 
ruin  ,  et  mulierum  ,  geminarium  dici : 
Semlerus  ,   aenarium    pro  geminarium  . 

790.  Gyrgillus  scribendum  ex  Etym. 
1.  20.  c.  15.  n.  2.  Vide  infra  n.  818. 

791.  Graeuius,g0«/<*  :  alii  alia,vtn.seq. 
793.     Clirium  :  a  glire  . 

798.  Forte  gnabat,  generabat  ,  gna- 
tus ,  natus  ctc. 

800.  Graeuius ,  Corgones  cum  terrore 
spectantes  .  Semlerus ,  Gorgones  terrorem 
sonant .  Hispanice  gorriones  sunt  passe— 
res ,  de  quibus  fortasse  glossa  . 

80  3.  Gremia  :  lege  ,  cremia  3  ligna 
siccata  . 

804.      Ceruicosus  :  al.    conuiciosus . 
Sed   ceruicosus   videtur  sumptum  ex  du- 
ja  ceruice  ,  quae  pro  superbia  accipitur  . 

805.  Forte  agger  ,  strues  pro  ager  , 
tractus  . 

807.  Gumb.i ,  lege  ,  vel  intellige  cum- 
la  ,  catacumba  ,  et  crypta  pro  cripa  . 
Graeuius ,  cnmculus  pro   cuneus  . 

80S.     Al.guwa  ,  tectoriutn :  al.gumba , 


tugurium  . 

809.  Nunc  hispanis  gurdus  (gordo)  est 
crassus ,  olim  erat  stolidus  :  conuicium 
in  hostes  .  Barthius  col.  1667. 

810.  Forte  ,  glutus  ,  guttur  .  Inde 
glutire  .  Scribitur  etiam  gluttus  . 

812.  Al.  gutteria  :  al.  gutturna  .  Gut- 
tus  est  vas  angusto  collo  .  Hinc  gotto 
apud  aliquos  italos  pro  vase . 

813.  Ventuosa  :  melius ,  ventosa  .  Vi- 
de  Etymol.  1.  4.  c.  xl.  n.  4   Gv.ua  etc. 

814.  Supra  apsum  n.  120,  Forte,  agni 
pro  lanae . 

815.  Scribe  ,  hariolus  iucundus  . 
817.     Semlerus  vel  ause  ab  audendo  - 

vel  reapse  . 

818      Supra  n.   790. 

819.  Forte  ,  herbida  loca  sine  inter- 
pretacione . 

820.  Yorxe,  exosus  pfo  hemosus ,  vel 
hainosus  ,  vnde  gallicum  hair.e  .  Vel  co- 
niungendae  glossae ,  herbida  ,  herbosa , 
herbosus  ,.herbitium  ,  omisso  odium  . 

822.  Eunuchus  al.  ivvita-,  ai.  i vyo>Kot;3 
al.  nodus  sine  explicatione  . 


GLOSSARIV   M. 


Hercule ,  saluum . 

Herenicas  ,  antiquas . 
825  Herma  ,  proditus  ,  castratus  . 

Hernia  ,  castratio  , 

Hernia  ,  ratio  . 

Herniae  ,  castratio  . 

Heti,  folia  quaiuor  fuere   de 
exemplari . 
8$o  Hidrinis ,  serpentinis . 

Hilo  ,  aquilo  . 

Hippitare  ,  oscitare  ,  badare  . 

Hirigis,  funibus  . 

Hirnia,  ramex . 
SiS  Hiscire,  desiaere. 

Holitor ,  huiticola  . 

Hormula,  statua  sitie  manibut. 

Horripilatur  ,  horret . 

Hortilio,  horti  custos  . 
840   Hoitit  j  aequat ,  adpianat- 

Hostitor,  ianitor ,  portftor. 
I 

Iacentia  ,  subciua  ,  reliqua  . 


467 
Iactuarius  ,  qtti  frequintsr  ia- 

cturam  patitur ,  id  est,  da- 

mnum . 
Ianitrices   ,   duorum   fratrum 

vxores . 
845"  Ibalia,tt?3>7j  habentia . 

Icium ,  quasi  exitus   nullo  re- 

manente . 
Igniarius,  ignem  continens . 
lgnitior ,  igt/itus  . 
lllis,  fas  yilicet . 
850  Imbulus  ,  ab  ambulando  ,  atn- 

bulatarium . 
Immadescit,  bibendo   totus  itt- 

funditur . 
Immo    Hercule  ,  immo  saluo  . 
Immorsus,  ieiunus  . 
Imp.irtes,  expertes  >si  /s  parte. 
855   ftnpetibile,  improbum,  saeuum . 
Implisceret  ,  implicaret . 
Inabstinentes,  impatientes . 
In  ante  diem  ,  ia  ipso  die  . 


823.  Saluum  :  malim  ,  sane  ,  aut  sal- 
uus   lim  . 

824.  Hertnicas  :  melius  Excerpta  , 
htroicas  . 

825.  Fone  ^  hermaphroditus  ,  ca- 
stratus  . 

825.  seqq.  Hae  glossae  ex  praeceJen- 
ti  corruptae  videntur  . 

829.  Heti  corrupta  vox  :  reliqua  li- 
brarii  verba  sunt,  qui  lacunam  indicauit  . 

8jo.     Scribe  ,  kydriais  . 

Uji.  Hilo  :  al  hierax  ,  al.  hilio ,'siue 
htlluo  ,  vel  aqutlo  ,  gulo  . 

832.  Supra  ,  exippitare  .  Pro  badare 
Semlerus  hiart .  Sed  badare  comproba- 
tur  ex  italico  sbaiigHare  . 

8}  3.  Alii  ,  hirritus  de  canibus  ,  al. 
harpagis  ,  Utnibus  . 

8;4-     Himia  :  scribe  ,  htrnia  . 

835.  Graeuius  ,  herciscere  ,  diui.iere  . 
Scmlerus  hiscere  ,-discedere  . 

827.     Lege  ,  hermula  . 

840.  Hostire  proprie  est  gratiam  re- 
ferre  ,  rependere  .  Adplan.it  fortasse  ab 
aliu  adicctum  fu 


841.  Rectius ,  hostiator  . 

842.  Subciua  :  repone  cum  Excer- 
ptis ,  subseciua  :  lib.  15.  Etymol.  cap.  13. 
num.    15. 

845.  Melius  Excerpta  ,    iacturarius  . 
844.     Vids   num.    774. 

S45.  Graeuius ,  Ibis  ,  auis  aegyptia  . 
Semlerus ,  Halcion  ,  maris  auicula  .  O- 
mitto   plures  hniusmodi  diuinationes  . 

846.  Iciuin  :  Cerda  ,  esiti-.tm  . 

847.  Ioannes  de  lanua  exponh  fc- 
carium  . 

849.  Graeuius ,  ilicet  ,  ire  fat  . 

850.  Etymol.  !.  15.  cap.  2.  n.  16.  Int- 
boli   c:c. 

852.  Le^endum  ,  Hercule ,  immo,  sal- 
uus  sim  .  Stipra  num.  825. 

8sj.  hnmorsus  :  ex  Horatio  sat.  4. 
lib.  2.  Flagitat  immorsus  refici  :  vbi  alii 
aliter   lcgunt  . 

857.  Al.  impatientes  ,  inabstinentes  , 
vcl   impotentes  ,  inabstinentes  . 

858.  Muretus  lib  2.  variar.  lect.  con- 
iungi   vult  iitantt  .    Inde  itali 

l':.mte  diem  iv.  calend.  est  in  ipsu.n  dicra 

N  n  n    2 


a6%  A  P  P  E  N  D 

Inasta  ,  sancta  ,  pulchra ,  cla- 

ra  ,  splendida . 
860  Incaeniare  ,  stupere  ,  cessare . 
Incenis  .    Plaut.  Catina  .    lu- 

cenem  ex  aedibus . 
Incentiua  ,  aculei  vitiorum . 
Incippat ,  illudit  . 
Incit;.e  ,  vltima    conditio  for- 

tunarum . 
865   Inclinis,  incttmbens  . 

lncoma  ,  meftsura  militum  . 
Inconcessum    semen  ,  itlicitas 

nuptias . 
Incuba,  qiii  res  alienas  tenet. 
ln  lolcs  ,  spes  i>i  puero  . 
870  lndubiae  ,  indumentum  . 

InJubias  ,  betti   inttruallum  , 

id  est,pax  bello  manente . 
Indubies,/^*  bellum  manens. 
Induciarii  ,vestiarii. 

IV.    calend.  Vide  lexica. 

859.  Inasta  :  Excerpta,  inacta  .  Alii 
corrigunt  ,   inclyta  . 

860.  Al.  incaeniari  ,  al.  incaenare  . 
Cerda  stupere  explicat  de  stupiditate  ex 
delirio  ,  quod  ex  eo  eueniat ,  siquis  ieiu- 
ret  .  Semlerus  hic  stupere  ,  et  cessare 
dentium  esse  ait .  Scribitur  caena  ,  coe- 
na ,  et  cena  .  Hinc  illico  incenis  pro  in- 
cenato  . 

862.  Lib.  10.  Etymol.  num.  i?t. 
Est  autem  incentiuum  ab  incendo  ,  etsi 
alii  malunt  ab  incitando  . 

865.  Illudit  :  lege  includit .  Hispani 
eepo   a  cippo  . 

864.  Lib.  18.  Etymol.  cap.  67.  Calcu- 
ii  partitn   etc. 

866.  Incoma  ,  incomae  .  Scribitur 
«tiam  encoma  . 

867.  Graeaius  restituit  ,  inconcessos 
hymenaeos ,  ex  Virgilio. 

868.  Semlerus  legit ,  incubat ,  qv.i  etc. 
870.     Scribendum  ,  induuiae  :  lib.  12. 

Etymol.  cap.  4.  n.  47. 

872.  Recte  Graeuius  ,  induciae  ,pax 
hello  manente  :  lib.  18.  Etymol.  cap.  1. 
nana.  xi. 

*7i-     Lege  t  indusiarii  . 


IX     XXIV. 

InJucit  ,  charaxat. 
875   Industriare,  decere. 
Inesis  ,  segnis  ,  piger  . 
Infula  ,  sacerdotalis  vitta  ,    et 

administratio  iudicialis . 
Infaria  ,  non  fatua ,  falsa  ,  aut 

fatuum  efficit. 
Infelicare ,  afftigere  . 
8S0   Infiduciare  ,  impignerare  . 
Inforare, /";/  foro  placitare. 
Infulat  ,propitiat  . 
Ingraminat  ,  itt  gramina  rum- 

pit . 
Inimim  ,  iniurium ,  vel  contra- 

rium . 
885  Iniux  ,  bos  ,  nondum  iugo  iutt. 

ctus  . 
Initiabunt,  notnen  dabunt, 
lnlethales ,  immortales  . 
Inlugiem  ,  in  luctus . 

874.  Charaxat  :  id  est ,  delet  . 

875.  Forte  ,  doc e re  . 

876.  Inesis  :  al.  iners  ,  al.  inertiosus , 
z\.inses  ,  vt  deses  ,  a\.inesus ,  z\.inerttens  . 

877.  Et  administratio  iudicialis  :  de- 
leri  haec  iubebat  Graeuius  ,  quae  recte 
Semierus   exemplis   tuetur  . 

878.  Videtur  legendum  ,  infatua  ,  non 
fatua,  snlsa.-  Infatuat  ,fatuum  efftcit  .  Vt 
eiusdem  verbi  duae  exprimantur  contra- 
riae   significationes  . 

879.  Forte  ,  infelicitare  ,  hic  ,  et  apud 
Plaututn  . 

881.  Inforare  :  simile  est  incomitia- 
re  ,  implacitare  pro  in  conuentu  dicere  . 
Ab  incomitiare  fortasse  italicum  inco- 
minciare  ,  et  hispanicum  comenxar  . 

882.  Infttlat  :  in  infulis  est  ,  de  sa- 
cerdotibus  .  Vel  infulat  hostiam  . 

883.  Rumpit :  Papias  ,  eruwpit  . 

884.  Iniuum  :  Semlerus  ,  iniquum  . 
Fortasse  inhibum  ab   inhibeo  . 

885.  Editi  ,  iuga    pro   iugo  . 

886.  Graeuius ,  initiabunt ,  consecra. 
bunt :  al.  encoeniabunt  pro  initiabunt . 

888.     Graeuius ,  illuuiem  ,  squallorent\ 
in  luctu  .  Posset  omitti  squalliiem  .  Alii , 
iilugies  in  luctu  . 


GLOSSARIVM. 


469 


In  palam ,  aperte  . 
ft)o  Inpopularis  ,  inusitata  . 
Insiciale,  ius . 

Institae  ,  grauatae  ,  resticulae. 

intellonem  ,  folles  lucernarum. 

lnteramnia  ,  chorda  ,  qua  fre- 

quentius  est  inter  amttes  . 

loj   Intcrlectus,  inttrfedatus  ,  <va- 

rie  per  interuatla  fuscatus . 

Internecies ,  mors,  iactura  . 

lnterpolis,  iestis,quae  ex  ve~ 

tusta  fit  quasi  noua. 
Interuallum  ^medium  inter  fos- 

sam  ,  et  murum  . 
Inuentria  ,  faciiis  ad  inuenien- 
dutn  res  . 
qoo   locista  ,  qui  •verbum  iocatur . 
Ioguuium,  seruitus,  captiuitas. 
Ipparius ,  aurigarius . 
lstre,  secte . 
lugit  ,  miluus  ,  quttm   focem 


emittit . 
905  Iulca  ,fissilia . 

Iunceum  ,  lectile  . 

Iuraticus,  schoiasticus  t  legispe* 

ritus . 
Iuris  ,  iuramen  . 
lussorianem ,  praeceptio . 
910  Iutia  ,  lactare  . 

iuuenestres ,  fortet  viri . 


K 


Kaere  Caesar,  amicos.  ■ 
K..i ,  cattcellae  . 
Kaii  ,  cancelli  . 
915  Kalones  ,  gallicae  militum  . 
Kaniser  ,  senex . 
Kapax  ,  memoriosus . 
Karibs  ,  fttrca   poenalis  ,  alias 

Kalibs. 
Kartulum  ,  quo  mortui  ejferuti- 


890.     Editi  ,  in  popularis  . 

892.  Corrige ,  institae ,  grabati  resti- 
tulae  . 

893.  Forte  ,  infulloncm  ,fulloncm  la- 
ternarum  . 

894.  Pro  chorda  Graeuius  chora  , 
%u\a.,  rcgio  ,  et  reiicit  qua  frequentius 
tst  .  pro  his  Semlerus ,  quae  graecis  ter- 
ra  est  .  Interatnnae  (  Terni  )  in  Italia  ci- 
uitas  est  ita  dicta  ,  quod  exi>tjt  inter 
duos  amnes .  Graeuius  intelligit  de  par- 
te  Aegypti    circa  Alexandriam  . 

895.  Interlectus  -.  lege  ,  intcrpolatus  , 
vel  interlurus  . 

8y8.  Lib.  ts.  Etymol.  cap.  9.  n.  2./»- 
teruall.i   sunt  etc. 

899.  Semlerus  ,  inuentaria  ,  scilicet 
tabula  ,  aut   simile  . 

900.  Vetbum  :  Grheuius  ,  crebro  : 
Eartliius  versum  ,  vel  verum  .  A  Iocista 
hispani  dicimus  ivglar  . 

901.  Inguuiut»  :  Gracuius  ,  iugum , 
Semlerus  ,  iniugium  . 

902.  Hipparius  esset   scribendum  . 

903.  Alii ,  illustre  ,  snnctum  ,  al.  hir- 
jhic  ,  setosc,  ii.Lter  ,  Scythiae  . 


905.  lulca  :  scribe  ,  hiulca  . 

906.  Lectde ,  Graeuius  ,flectile  :  al. 
iuncata  ,  Ui  \  ex  aliis  lexicis ,  iuncata  , 
lac  concretum  .  Itali  dicunt  giuncata  . 

908.  Iuris  iuramen  :  forte  pro  iusiu- 
randum  . 

909.  Semlerus ,  iussa  ,  iussorum  pro 
iussorianem  :  al.  iussoriamen  . 

910.  Hic  ,  vt  n.906.  iuncea,  vel  iun- 
cata  ,lactaria . 

912.  rorte  ,  ^etjfs  ,  ex  illo  ,  Cacsar  , 
aue  .  Pro  amicos  substitui   poterit   aue . 

913.  914.  Kai,kari,  seu  kue  adhuc 
in  vsu  est  apui  belgas  ,  et  germanos  . 
Semlerus  suspicatur  ,  haec  omnia  a  k 
incipieotia  compendia  esse  scnbendi  . 

915.  Lege  ,ka!ones,ieacalones  ,ga- 
learii   militum  . 

916.  Festus ,  Casnat ,  senex  oscotiMts 
lingua  . 

917.  Videretur  legendum  ,  capax  . 

918.  Forte  ,  chalybs  ,  pro  turca 
fcrrea  . 

919.  Alii  ,  ch.irtallum  ,  al.  capulum  , 
ex  lib.  20.  Etymol.  cap.  XI.  "•  7-  tdin, 
afjciuntur  .  t^uod  additur  ,  fl/ift  >  'imui 


■7° 


A  P  P  E  N  D 


tur  allbi . 
920  Katulum ,  in  quo  mortus  defe- 
rtintur  ,  inusstitum  ,  detri- 
t:im  ,  seu  iintea . 
Kuppedinarius ,  i-oluptarius . 


Laberna  ,  ferramentum  latro- 

num  ,  <vei  grassatorum ,  mel 

furum . 
Laberna  ,gladiator  . 
Laberna  ,  latro  ,  aut  qui  filios 

aiienos  seducit . 
525  Labina  ,labrum  inferius  . 

Lacatismus,  laqueus ,  dscipula. 
Laciniosum  ,  pannosum  ,  iace- 

ratum  . 
Lactena ,  maileum  . 
Lamiro  ,  blandns  . 

vid"tur   ,   quod   alibi  scribitut   katf.Ium  , 
vt  n.seq. 

920.  Post  deferuntur  excidisse  putat 
Semlcrus  vocabulum  francicogermani- 
cnm  kittulus  ,  vestimentum  etc. 

921.  Al.  cupcdinarius  . 

922.  Ferramsntum  :  al.  furantium  . 
Melius  est  laucrna  ,  scilicet  dea  furum  , 
pro   laberna  . 

924.  Latro  ,  forte  ,  lauernio  ex  Festo. 

925.  Restitue  ,  labina  ,  lapsum  inj:- 
reus,  ex  1.  16.  Etym.  c.  1.  n.  4. 

926.  Alii  ?  lactucismus  ab  alliciendo  , 
al.  laccus  ,  quod  ita  scriberetur  pro  la. 
queus  . 

928.  Alii  ,  mactena  a  tnacto ,  al.  ma- 
ctcna  ,  macellum  ,  al.  lacerna  ,  pallium  , 
ex  1.  19.  Etym.  c.  24.  num.  14. 

929.  Barthius  ,  lambrio,  vel  lamurio  , 
claudus  :  al.  lampiris  ,  splendens ,  al.  lam- 
lo  ,  blandior  ,  al.  lanio  ,  lanius  . 

950.  Alii  ,  lampium  ex  lampadibus  , 
al.  lectorium  . 

972.  Lanistra  pro  lanista  ,  vt  bali- 
Stra  :  sed  alii  legunt  vel  lanistio,  lana- 
rius ,  a  lana  ,  vel  lanista  ,  camarius  ,  aut 
laniarius  ,  a  laniando  .  Vide  1.  10.  Etym. 
fiurn.  160. 


I  X     XXIV. 

930  Lampiurn  ,  pulpitum  ,  anaio- 
gium  . 

Lancibus ,  missoriis . 

Lanistra ,  ianarius . 

Largens ,  domesticus  . 

Larna ,  rasorium  . 
93$  Latororum  ,  genus  nauis  ,  sed 
latrociniorum  . 

Latos ,  nauis  . 

Latrunciat,/><?r  nauis  pugnai . 

Lautitia  ,  aqua  farina    cons- 
persa . 

Laxamina ,  habenae . 
940  Lecator  ,guiosus  . 

Lecticalis  ,  qui  iectulos  facit . 

Lectistium  ,  statio   lecti . 

Lectrum  ,  aualogium,  super  quo 
legitur . 

Ledo  ,  maris  aestuatio  . 
945  Leno  ,  lecator ,  mediator . 

933.  Forte  ,  larigena  ,  domesticus  , 
vel  lar ,   oenius   domcsticus  . 

934.  Alii ,  larua  ,  rasorium  ,  a  voce 
germanica  rasen  ,  insanire  :  al.  larua, 
daemonium  :  al.  lar  ,  laris  ,  larium  :  al. 
larua  ,  monstrum  :  al.  ex  n.  966.  hmula  , 
larua  (  pro  parua  )  huc  adductum  pu- 
lant  larua  ,  rasorium  ,  seu  lima  . 

935.  Barthius  latroconum  ex  germa- 
nico  con  ,  naui  expedita  :  al.  latena  \  al. 
latrocinatorium  ,  vei  latronium  ,  vel  lito- 
rarium  . 

936.  Hic  etia-.n  Semlerus ,  litoraria 
nauis  ,  sine  explicatione  .  Vide  1.  19. 
Etym.  c.  1.  n.  27.  Trabariae  etc. 

938.  Ex  Festo  ,  lautitia  farina  ap- 
pellabatur   ex  tritico  ,   aqua   consperso  . 

939.  Ex  laxare  habenas  factum  la- 
xamina  . 

940.  Mox  n.  945.  Leno,  lecator  .  Ita- 
li  leccare  lambere ,  lecconem  gulosurn 
dicunt .  Etiam  germanice  ganeo  lecatot 
dicitur  ex  Barthio  . 

943.  Lectrum  :  ex   lectorium  . 

944.  Vide  lib.  de  ordine  creatur. 
cap.  9.  cap.  4.  seq.  cum  nota  . 

945.  Supra  num.9/jG.  Aliqui  volunt 
locator    pro    lecator  .  Mediator  hic  est 


GLOSSARIVM. 


Lenocinator  ,  turpi  adulatio- 

ne  famulatur . 
Lenociniis  .  Donatus  :  Pronun- 

ciabat  autem   cutn  suauitate 

cum  ienociuiis  miris  . 
Lenocinium  ,  tetacitas  . 
Lentandus,  flectendus . 
950  Lenulus,  paraus  lecator  . 
Leuisata  ,  tunica  militath  . 
Leuitonariuni ,  colobarium  ,  //- 

neum  ,  sine  ma-iicis . 
Libatorium  ,  coxale  . 
Libitina  ,  •vnde  morttti  tollutt- 

tur  , 
95 £  Licerceris,  centurio  . 
Liciani ,  prophetae  . 
Licini ,  candelae,  lucernae yvel 

cicindilia  . 
Licitator,  gladiator,  apparitory 

occisor  ,  cui  multa  licent . 

conciliator  stupri  . 

946.     Eorte  ,  ienocinatur  . 

950.  Apud  Plautum  Irnullus  ,  apud 
Priscianum  etiam  alterum  diminutiuum 
lcnunculus  . 

951.  Barthius  leuisatam  vestem  mi- 
litarem  intelligit  a  leui  actu  :  alii  le- 
gunt  lacerna\  Semlerus  leuidensata  ,  ex 
lib.    19.  Etym.  c.  22.  -n.    19. 

952.  Lebitonarium  scribitur  1.  19. 
Etymol.    c.    21.    num.    24. 

95j.     Repone  ,  lumbatorium  . 

954.  Libitina  pro  feretro  ,  et  inorte 
accipi   solet . 

955.  Al.  licens  oneris  ,  vel  operis  , 
pro  hber  :  al.  imicerius  corruptum  ex  pri- 
micerius  :  al.  lucernarius ,  candelabrum  : 
al.  licini  ,  candidae  lucernae  ,  vt  infra  . 

956.  Alii  ,  liniani  ,  al.  linigeri  :  quia 
sacerdotcs  ilgyptiorurc  lino  amicieban- 
tur  :  al.  vaticinia  ,  prophetiae  . 

957.  Licini  vocem  germanicam  Bar- 
thius  putat  esse  :  sed  conferendus  po- 
tius  Isidorus  1.  17.  Etym.  cap.  6.  n.  25. 
ligna  dicta  etc.  Et  alibi  . 

958.  Fortasse  ita  haec  concinnanda  : 
licitator  ,  giadiater  .  -  lictor  ,  apparitor  , 
ecdsor  •  -  lictntiesiu  ,  tui  wulta  lictnt  . 


471 

Licius  ,  negotiator  . 
960  Limbo  ,  aiibi  pro  inuenit. 
Limbus  ,  nauis  piratica  ,  vel 

clauus  in   veste  regia ,  si;ie 

ipsa  vestis . 
Limfaticus,  quod  aquam  tiweat, 

quem  graeci  C>Ppc<pc/Ztv  dictittt. 
Liniarius,  retiarius  . 
Limina   portarum  ,  loca  ?nor' 

tuorum . 
965  Liminum  ,  teruititm  morti/e- 

rutn  ,  captiuitas  . 
Limula  ,larua . 
Lim.rius ,  retiarius  . 
Linguiscisinus  ,  ferrum  ,   qu9 

virgae  ,  et  frutices  recidun- 

tur  . 
Linguitri ,  sulcis  trifariam  di- 

uisis  . 
970  Liniuia  3retia  . 

959.  Licius  :  zl.licitafor  :  aX.licitarius. 

960.  Barthius  scribit  ,  linque  ,  pro 
aliis  ,  inuentui  .  Res  pro  derelicta  habi- 
ta  tinqui  dicitur  ,  et  fit  occupantis .  A- 
lii,  limbo  alibi  pro  limbus  inuenitur  •,  al. 
limbo  alibi  purpura  inuenitur  . 

961.  Pro  naui  lembus  scribitur ,  alio 
sensu    limbus  . 

963.  Infra  linarius  . 

964.  Gr.ieuius ,  loca  martyrum  .  Si 
retineatur  mortuorum  ,  intelligendum  de 
sepulcris ,  quae  extra  portas  vrbium  in 
viis  publicis  locabantur  .  Semlerus  conii- 
cit ,  limina  ostiorum  sine  cxplicatione  . 
Tum  loca  mortuontm  ,  quasi  exciderit 
liuitina  ,  seu   libitina  . 

96').  Graeuius  expungit  mertifirum^ 
Semlerus  legit  ,  libitinium ,  vel  illicium  , 
vel  liminium,  quasi  seiuncttim  a  limine  . 
Alii  ex  voce  pOitlimimo  coniecturas  af- 
feraot . 

9(56.     Alii  ,    lingula  ,  parua  ,  «cilicet 
panu  lingua  :  al.  limula  ,  paru  1 :  a 
tnia,  larua  .  Vide  supra  larua  ,  rasorium  . 

968.  Alii  ,  lignicisiuus  . 

969.  Corrige  ,  hnguis  trisulcit  ■  ^* 
Virgilio . 

970.  Liniuia  :  Pa^ias ,  luiaria  . 


472  A  P  P  E  N  D 

Lintresj  natihulae  modicae  i/t 

Nilo . 
Litarius  ^gladiator  . 
Lix  ,  cinis  . 
Lixabundus  ambulat ,  qui  vo- 

luptatis  causa   ambulat  . 
9J$   Lixe  ,  aquum  quae  per  mitites 

ambulant ,  antiqui  lixum  di- 

xerunt . 
Lixiones  ,  aquarum  portitores  . 
Locar,  locus  apud  vrbem  Ro- 

mam  . 
Lubrica  ,  vallum ,  immo  fossa . 
Lubricum,  lutum  cum  labina. 
980  Lucar,  vectigal,  erogatio  3  quae 

fiebat  in  lucis . 
Lucerna  ,genus  cocullae . 
Ludarius  ,    locus   deceptorius , 

vbi  quis  cito  labitur  . 

972.  Vel  litiarius  a  lite,  vel  licita- 
rius ,  vt  supra  licitator . 

973.  Ex  Nonio  .  Inde  lixiuium  hi- 
spanice  lexia  .  Barthius  ,  ex  Papia  lix, 
captr  colligit  ,  lix  ,  hircus  . 

974.  Ex  Festo  ,  lixtbundus  ,  iter  li- 
bere  ,  ac  prolixe  faciens  .  Alii ,  ktxabun- 
dus  ,  quasi  luxu  ambulans  . 

975.  Alii ,  lix  ,  aqua  .  Lixae  ,  qui per 
milites  ambulant  .  Aquam  antiqui  etc. 
al.  Lixae  ,  aquarii ,  qui  per  etc.  al.  lixae 
egmen  ,  quod  per  milites  ambulat ,  anti- 
qui  lixum  dixerunt :  al.  liquis  ,  angulus  : 
qua  per  limites  ambulatur  ,  antiqui  lixum 
dixerunt .  al.  lixa  ,  aquam  qui  portat  mi- 
litibus  .  Aquam  antiqui  lixam   dixerunt . 

976.  Breuiloquus  ,  lixor  ,oris  ,  por- 
titor  aquae . 

977.  Graeuius,  lucar  ,  aes  ,  quod  ex 
luco  captatur  apud  vrbem  Romanam  . 
Semlerus ,  lucar  ,  lucus  ,  vel  a  lucis  apud 
vrbem  Romam  .  Ex  lucar  est  lucrum  . 
Infra  n.  980. 

979.  Immo  ,  Excerpta  sine  .  Cerda  , 
iudicrum  ,  vallum  ■  Semlerus  ,  lubicrum  , 
•vanum  :  inde  corruptum  vallum  ,  et  po- 


I  X      XXVI. 

Ludices,  meretrices . 

Luecula ,  parua  lues . 
985  Lugues  ,  lugdinenses  . 

Luitio  ,  iuris  verbum  . 

Luma  ,sagum  quadrum  . 

Lumbare ,  subligar . 

Lumbones,  cingula  circa  lum- 
bos  . 
990  Lumentum  ,nitrum. 

Luna  scmenstris  ,  luna  medii 
mettsh  . 

Lunatica,  quod  fit  plenilunio  . 

Lupal,  lupanar  . 

Lusorcs  yfalsi  testes . 
995  Lustramentum  ,  foetor  ,  putory 
oleum  i  foetulentia . 

Lustro,  vagatur  . 

Lurore  ,  colore  luteo  . 

Mace- 

stea  additum  sine  fotsa  . 

981.  Alii ,  lucerna  ,  genus  cerillae , 
vel  candelae  :  al.  lacerna,genus  cucullae  . 

982.  Ludarius  :  a  luto  ;  hispani  di- 
cunt  lodo ,  lodazal .  Cerda  ,  lutosus  lo- 
cus  deceptorius  :  al.  lubricus  :  al.  voluta- 
rius  pro  ludarius  . 

983.  Barthius  vel  lustrices  a  lustris , 
vel  lodices ,  vt  culcitae  etiam  meretri- 
ces  dicuntnr  .  Confer  lib.  19.  Etymol. 
cap.  26.  n.  2. 

985.  Graeuius  ,  ligues ,  ligures  :  al. 
lugdunes  ,  lugdunenses  :  al.  luceres ,  luce- 
renses  . 

987.  Dicitur  hoc  lumum  ,  et  haec 
luma  .  Pro  lenae  lib.  9.  Etym.  cap.  23. 
n.  3.  alii  legunt  lumae  :  al.  linnae  .  Mar- 
tinius  ,  lurica  ,  sagum  equorum  . 

990.     Lumentum  :  immo    lomentum  . 

992.  Indicatur  passio  lnnatica  .  Bar- 
thius  vult  quoi  fluit  pro  qv.od  fit  ,  Vt 
de   menstruo    mulierum  intelligatur . 

992  •     Lupal :  al.  lupar  . 

995.  Oleum  :  lege  ,  olidum  ,  vel  ole- 
tum  . 

996.  Fagatur ;  corrige ,  vagator  . 


G  L  O  S  S 


M 


Macere  fallio,  locus  circumue- 

niendi . 
Maenic  ,  struit ,  aedificat  . 
iooo  Mafortes  ,  operimentum  capi- 

tum  mutierum  . 
Magister   ludi ,  calculo  . 
Maia,  media  ,  obstetrix  . 
Maialis,  porcus  pinguis  ,  quod 

deae  Maiae  sacrificabatur , 

quasi  matri  Mercurii  . 
Malarium  ,  pomarium  . 
1 00$   Malce ,  popino  ,  qui  amat  in  po- 

pinas  ire . 
Man  Ja  ,  deceptio  ,  fraus  . 
Man  Jones ,   ambrones  ,  arde- 

liqnes , 
Mandratur  ,  cauillatur  . 
Mandus ,  vestis  virginalis  . 
10  io  Maniae   ,  formidinum    imagi- 

nes . 

998.  Semlerus  tentat ,  macera  ,  ma- 
cellum ,  locus  ,  circus  vaeniendi ,  seu  ve- 
numdandi  . 

999.  Moenia  pro  quibuslibet  aedifi- 
ciis   sumi ,  hinc   coliigitur  . 

1000.  De  maforte  ,  seu  mauorte  con- 
ferendus  Ros-weydus  in  O.iomastico  ,  ct 
Isidorus  lib.  19.  Etymol.  cap.  25.  n.  4. 

1001.  Calculo  ,  pro  calcul.itor  ,  nisi 
hoc  reponendum  .  Vide  epigramma  Mar- 
tialis   2.  lib.  10.  Ludi  magister   etc. 

1002.  Media  •.  forte  ,  me.lica  . 

1005.  Pro  malce  alii  mtlacus ,  vel 
maleus  ,  vel  malcio  :  al.  macello  a  macel- 
lum  ,  vt  ganeo  a  ganeum  . 

1006.  Martinius ,  mandra  ,  Sen-.lerus 
melius ,  menda  . 

1007.  Mandones ,  ex  mandendo  .  Vi- 
de  Nonium  . 

1008.  Mandratur  :  forte  ,  meniatur 
cx  tnenda  . 

1009.  Mandns  :  scribitur  etiam  >n.i'i- 
tus  .  Vide  lib.  19.  Etymol.  cap.  24.  n.  1 5. 

1010.  Ex   Eesto  ,  Mtnae  turpes  e:c. 

Tom.lll. 


A  R  I  V  M.  47j 

Manifex  ,  manum  dans . 
Manipulum  ,  qui  aaxilium  dat 

in  bello  . 
Manius,  burceus  . 
Mannulus  ,   caballus  ,  baricus  . 
10 1 J   Mansionarius  ,  ostiarius  . 

Manticulare  yfraudare  ,  vel de- 

cipere . 
Manucalis,  porta . 
Manua ,  manipuli  . 
Manuale  ,  liber    ad  gerenduix 

aptus  ,  qui  enchiridion   di- 

citur . 
1020  Manuale ,  orarium  . 

Mamibla  ,  iteratio  doctrinae  . 
Manubiare  ,  vigilare  ,  perno- 

ctare  . 
Manutius  ,  magnas  manus    ha- 

bens  . 
M appa  ,  ga.isape  ,   tegilla ,  ex- 

piarium  . 
102J   Marsiculus  ,  qui  cito    mouetur 

ad  iram  .  Plautus  ,  quid  ais  , 

1011.  Manifex  :  immo  ,  manifer  . 

1012.  Qui  auxilium  dat :  Semlerus, 
qui  vexillttm   gestat  ,  ex   aliis    lexicis . 

1013.  Ex  lib.  12.  Etymol.  cap.  1. 
n-  5  5»  legendum  ,  mannus  burricus  ,  vel 
buricus  . 

1016.  Rectius ,  manticulari,  ex  Festo. 

1017.  Semlerus  ,  inanualis  ,  sporta  . 
101R.      Maauae  melius,  quam  manua  . 

1020.      Orarium    pro    sudarlo  . 

1021.  Graeuius  ,  manubiae ,  spoliatio 
rapinae  ,  Semlerus  ,  tnanuale  ,  literatio  , 
doctrinale  ,  vel  manuale  ,  iteratio  do- 
ctrinae  . 

1022.  M.tnubiare  :  Martinius  ,  mani- 
care :  Graeuius ,  ma/tere  .  Forte  manubia- 
re  .1  mane  pro  peruocure  dixeruut  . 

I02-J.      Alii  ,  <n  tnutus  . 

1024.  Expiarium  •.  vocabatur  etfam 
manupiarium  .  Graeuius  nihilominin  rc- 
ponebat ,  sttdarium  . 

io2y.    Alii  ,  momarsiculus:  al.  momtr, 
siculis  ,  hoc  est ,  apud  siculos  ,  (.'x  Kesto  . 
Infra  n.  1058.  Motnar,  siculus  ■ 
Ooo 


474  APPEND 

homo  marsiculs  l 
Masortia ,  marsupium  . 
Masticina  ,  crocea  . 
Matapontum,  metabulamatris. 
Marticularius  ,  pauper  ,  inops  . 
1050  Matum  est ,  humectum  es:  ,  e- 

mollitum ,  infectum  . 
Meatim  ,  meo  more  . 
MeJiastinus,  balneator  . 
Mediastinus , ;'//  media  auctione 

positus . 
Mempanis ,  torporibus . 
1055   Meraria  ,  popina  . 

Mercedarius  ,  qui   dat  merce- 

dsm  pro  labors  sioi  impsnso  . 
Mercedonius ,  qui  soluit  mer- 

cedem . 
Mcreurius,  lapidum    congeriss 

iu  cacumine  coUium . 
Mcrgi,  corui   marini ,  fustes , 

serrae  . 
1 040  Mergorae,  situlae ,  qtiibns  aqtta 

de  putso  trahitur . 
Meritoria  ,   loca    tabernaculo- 

1026.  Semlerus,  masortia  sine  inter- 
pretatione  pro  mafortia  .  Tum  marsu~ 
pium  sine   interpretatione  . 

1017.  Lib.  19.  Etymol.  cap.  28.  n.  8. 
Masticinum   etc. 

1028.  Semlerus ,  mctapontus  ,  meta- 
bole  maris  -.  et  corrigit  metaplus  ,  us  pro 
metapontus  .  Vide  n.  1044. 

1029.  Panper  ,  hoc  est ,  in  matricu- 
lam   pauperum  redactus  . 

1030.  Salmasius  in  not.  ad  Vopiscum 
legit  via  matta  apud  Ciceronem  pro 
via    aperta  ,  et  intelligit  humecta  . 

1032.  Balneator  :  ex  Nonio,  et  aliis  . 

1033.  Graeuius ,  in  medio  astu  ,  hoc 
est ,  in  media  ciuitate  :  al.  in  media  actio- 
ne  :  al.  mediustinus  ,  in  media  vstione  . 

1034.  Excerpta  Pithoei ,  membranis  , 
tergoribus  . 

1035.  Popina  ,  scilicet  vbi  merum 
vaeniebat  . 

1039.  Fustes ,  serrae ;  Graeuius ,  fa- 
sces  messorii  .  Martinius  ,fustes  ferrei . 


I  X     XXIV. 

rum . 
Mesillus ,  paruus  mos  . 
Meso  p  ica  t  um,med:um  picatum, 
Metabulum  ,  prospera  nauiga- 

tio  . 
1045   Metaplum. 

Metatores ,  mansionum  praepa- 

ratores  . 
Metreta  ,  amphora  dimidia  . 
Militaris  ,  opinatus  ,  id  est ,  ve- 

tus  miles  . 
Millum,  ccllare  canis . 
1050  Minnarius,  tnorio  ,stultus ,ma- 

lus  . 
Mincius  ,  ericius  . 
Miniculo  ,  auxilio  . 
Minicus,  ericius . 
Miridicus  ,  mira  dicsns . 
1055  Miriones,  fantasiaruminanium 

numeratorum . 
Miriones  ,  miratores . 
Missilius  ,  qut  missilia  exhibet . 
Momar,  Sicuius,  stultus ,  qui  ci- 

to  moustur  ad  iram  . 

Mergus  est  coruus  marinus  ,  et  marcu- 
lus    ferreus . 

1040.  Mergorae  :  rectius ,  mergora  . 

1041.  Semlerus  legit ,  merarta  ,  vt 
n.  1035.  Sed  recte  est  meritoria  pro  ta- 
berna  meretricum,  aut  taberna  locanda  . 

1042.  Alii  mosculus  ,  alii  mosillus , 
alii  musculus  pro  mesillus  . 

1044.  Metabulum  %  Semleriis ,  meta- 
plus  . 

1048.  Coniungi  potest  ,  militaris 
opinatus  ,  vetus  milcs  .  Dicitur  opinatus  , 
quia  probatus ,  vel  quia  refertur  ad  opi- 
natorcs  ,  de  quibus   infra  . 

1049.  Millum  etc.  ex  Festo  . 

1050.  Minnarius z  corrige,  mimarius. 

105 1.  Mox  n.  1053.  minicus  .  Vtro- 
bique  Graeuius  ,  crinacius  :  Semlerus , 
mimicus  ,  et  histricus  pro   ericius  . 

1055.  Ntimeratorum  ■.  in  Excerptis , 
imitatores :  forte,  miratores  ;  vt  statim. 

1057.  Alii  ,  missitius  ,  qui  miliiia 
exiit . 


G  L  O  S  S 

Plautus,  §>uid  tu  ,  o  Momar 

Sicule  homo ,  praesumis  f. 
io6c  Momentanea , duab us  lancibus, 

et  vno  in  medio  stilo  aequa- 

liter  constat  .    Est   trutina 

modica  pecuniae . 
Momentum,  stilus,quo  momen- 

taria  inclinatur. 
Monacosmum  ,  quod  ab  vno  iu- 

mento  ducitur,genus  vehiculi. 
Monopolium,  statio,  vbivnares 

venditur. 
Monoptictis,  mimus . . . 
io6j  Monotonus  ,  rigidus  • 
Moratorcs  ,  aduocati  . 
Morificando  ,  moram  faciendo  . 
Muginatur ,  causatur . 
Mulcat ,  percutit . 
1070  Mullitiones  ,  ardianum  secre- 
.     tum  siue  constitutionis  . 
Mulosus ,  cauiculas  ruslicus . 
Mulsitanter  ,  leniter  . 
Muna ,  mun.era  quae  militibus 


475 


A  R  I  V  M. 

dantur . 
Muadialis  ,  homo  mundi  statu  . 
1075  Munia,  ojfcia  saluationis  ,  vel 
rrrunera . 
Munifer  ,  qui  munera  fert . 
Munificcntia  ,  publicum  opus. 
Munitoria  ,  praecinctoria  . 
Muuitoria ,  succinctoria . 
1080  Munuscularius .    Augustin.  de 
Ciuit.  Dei   c.  7. 
Murcinarius  ,  mutilius  . 
Murgiso ,  callidus  murmurator, 
Murilegus,  catus  . 
Murrat ,  murmurat  . 
1085  Murrire ,  clamare ,  proprie  mu- 
rium  . 
Musarum  ,  diuinantium  . 
Muscarde  ,   sunt  cusmorinum . 
Muscipula  ,  captentula  . 
Muscipulator  ,  deceptor  ,  alter- 
plex. 
1090  Musculus  ,  parua  nauis  . 
Musca  ,  nidi  soricum  . 


1060.  Emenda  momentana,  ex  lib.  16. 
Etymol.  cap.  25.  11.  4. 

1061.  Rursus ,  quo  momentana  moue- 
tur  .  Graeuius ,  quo  moucnte ,  trutina  mo- 
uctur  . 

1062.  Melins  ,  monocosmum  .  Schef- 
ferus  ,  monachus  . 

1064.  Ex  aliis  lexicis  ,  monopticus , 
vnico  casu  . 

1066.  Meratorcs  ,  fortc  a  litibus  pro- 
trahendis  :  vel  legendum  muginatorei  ex 
n.  1068.,  ex  quo  factura  cauiatores  ,  pro 
quo  aduocati  positun  . 

1068.  Ix  Nonio  ,  et  aliis  muginari  , 
murmurare  ctc. 

1069.      Mulcare  cum  mulctare  con- 
funditur:,    ab  aliis   distinguitur  . 

1070.  Cerda  ,  mohtioncs  ,  arcanum, 
sccrctum  ,  constitutioncs  .  Alii ,  molci  A- 
driani  ,  sccrctum  Adriani  ,  comtitutio- 
nes .  AHi,  munitiones,  archiuum  secretum  , 
ttnsxitutiones  .  Pro  constitutioues  a!ii , 
siue   constructio",cs . 

1071.  Excerpta  molossus ,  caniculus  . 


1072.  Lege,  mussitanter  . 

1073.  Muna:  immo  munia,vt  n.107^. 

1074.  Forte ,  homo  mundi   a   statu  . 

1075.  Saluationis  :  salutationis  ,  po- 
tius  . 

1080.  Cap.  7.  immo  lib.  7.  cap.  4. 
Maurini  legunt  ,  minuscularius  ,  alii  ?>.;- 
nutularius  ,  hoc  est ,  tenuis  ,  et  minutus 
puMicanus  . 

1081.  Murcinarius  a  des  Murcia': 
idem  murcidus ,  murcus  dicebatur  .  Con- 
fcr  lexica  . 

1082.  Semlerus  distinguit ,  callidus , 
murator  . 

1086.  Forte   ,  mussitantium   ,    .' 

I     !  xcerptis ,  mussitat,  dubitat, 
mui  murat  . 

1087.  Semlerus  ,  masctrda  ,  stcrcus 
murinum  . 

1090.  Pania  naui)  :  Seirlerus,  paru  t 
mui  ,  vel  naruus  mus.  Vide  lib.  Etyru.  18. 
cap.  xl.  n.  4.  Museulus    etc. 

1091.  A  intts  est  musio  ,  felis ,  >>::<- 
siarius  i  musea  y  musia  ,  musiat  ttc'. ,  vt 

O  O  O    z 


47$  A  P  P  E  N  D 

Musiae,  nidi  soricum  . 
Musiarius  ,  quia    per    musia 

quaerit  . 
Mustricola  ,  machina  ad  stritt- 
gendos  mures  . 
1095  Mutelus,  post  Rujfus ,  ante  R;t- 
brum  . 


N 


Nabita  ,  nattcta. 

Nagare  ,  i-aciliare  ,  huc  ,  et  iU 

h'.c  fiuctuare  . 
Nar.lum  pisticum ,  chrisma  si- 

ne  impostura  . 
Narici  ,  bruti . 
1 100  Nario  ,  subsannans  . 

Nasale  ,  ornamentum  equorum . 
Natinari ,  negotiari  . 
Naucupes,a^  eundem  actittm 

habent  pedem  . 
Nauficus  ,  nauis  factcr  . 
1 105  Nauregus  ,  nauareticus  . 

Nauricus  ,  nauis  princcps  . 

mim.  seqq. 

1094.  Alii ,  mustricula .  Supra  ,  mus- 
cipuia  . 

1095.  Quid  hic  glossator  annotaue- 
rit ,  incertum  .  Fortasse  innuit  ,  mute- 
lum  esse  rufluni ,  quod  ante  fuit  rubrum  . 

1096.  Forte:  nauita  ,  nauta  . 

1097.  Semlerus ,  nacare  ,  seu  nacca- 
re  ,  a  naca  fullone  ,  qui  laborans  flu- 
ctuare  videtur,vel  natare ,  vel   nutare  . 

0098.  Sine  impostura  ,  hoc  est  ,  si- 
ne  :idmixtione  alterius  ,  ideo  pisticum  , 
siue  tidele  . 

1199.  Graeuius  ,  naryci  ,  brutii;  quia 
iiarycii  ad  brutios  venerunt  :  alii  ,  nnri- 
ci,  bruci  ,  vel  brucosi,  quorum  nares  sem- 
per  stillant,  ex   Ioanne  de  lanua  . 

11 00.     S ibsannans  :  al.  subsannator  . 
1101.      Omamentum  ,  quod  nasum 
protegit  . 

1 1  ox.  Forte  ,  aginari  j  aut  agginari , 
Vt  supra  agginantes  . 

1104.     Aiii  ,  naupcgus  . 


I  X      XXIV. 

Nebris  Dianae,  corium  "Diaaae^ 

quae  cum  ceruo  pingitur  . 
Nec  nocte ,  nec  simulate  .  Pers. 

. . .  Ne c  nocte  pater  plora- 

bit . 
Necolatum  ,  stultum  }et  elan- 

guentem  . 
1 1 10  Nefandarius  • 

Nefrenditium  ,  annuale   tribu- 

tum ,  quod  certo  tempore  ru- 

stici  dominis ,   vel  discipuli 
.  doctoribus    ajferre    solent  , 

dumtaxat   sit    carneum  ,  vt 

porcellus  . 
Neruicus,   neruicosus  ,  fortis. 
Netorsum  ,  fusum  ,fusile . 
Nibarus ,  tplendtdus . 
1 1 1 5  Nibita  ,  aqua  ex  nubibusfacta . 
Nicolaum  ,  stultum-. 
Nicolaus ,  dactylus  . 
Nictit  canis  ,  quum  acute  gan- 

nit  . 
Nihil  censi  ,  nlhil  iudicati  . 
1 1 20  Niuiticus  ,   nimius  ,  eximius  , 

1105.  1106.  Haec ,  et  sequens  glossa 
ex  nanarchus  corrupta  . 

1 107.  Dianae:  alii ,  damae  :  alti,  Dia- 
nae  ,  quae  cum  ceruino  (  corio  )  pingitur , 
ex   Seruio  ,  et  Virgilio  . 

1109.  Semlerus,  neculatum  ,  semiui- 
uum  ,  vel  wcoleatum  sine  coleis ,  vel  Ni- 
colaum  ,  crustulum  :  quia  Augustus  Ni~ 
colai  nomine  appellabat  quoddam  pta- 
centae  genus  ,  quod  Nicolao  Damasceno 
placebat  . 

1 1 10.  Graeuius ,  nefandus  ,  nefarius  . 
iii  1.     Consentiunt   alia   lexica  :  zve- 

fiendes  ,  porci   vix    a   Iacte  amoti  . 

1 112.  Ncruicus  :  al.  neruiceus  . 

1 1 1 3 .  Alii ,  netorium  ,  et  fusillus  pro 
fusile  . 

11 14.  1 1 1 5.  Corrige,  niuatuf,  niuata. 

11 16.  Nicolaus  -,  an  mimulus  ?  Vide 
supra   Nccolatum  . 

11 17.  Augustus  dactylunr»  palmaruno 
fructum  nicolaum   vocauit . 

1120.     Niaiticus  :  forte  ,  nimius  . 


tmmants  . 
Niniosus ,  garrulus . 
Ninnarius,c/v/»i  vxor  moecha- 

tur ,  et  tacet . 
Nitellae  ,  neutrones ,  parunito- 

res ,  deminuti . 
Nitura,  genitura . 
1 12  J  Nixe,  munite  . 

Nomicolae  ,  tubercula  ,  quae 

sub  mento  caprae  sttnt . 
Nominosus  ,  famosus ,  celeber  . 
Nonnula  ,  rete   ad   capiendas 

aues . 
Non  putatiuum  ,  non  est    du- 

bium  . 
1 1  30  Norax  ,  peccator  y  criminosus  . 
Notarius  ,  scriptor  ,  charaxa- 

ri.ts  . 
Noxilis  ,  nocens  . 
Nugigerukis,  turpis   nuncius . 
Nugiparus  ,  qui  parit  nugas . 
115J  Nullatenus,  nulla   ratione  . 
Numida,  qui  vendit    herbas , 

•vel  qui  aiit  pecora  ad  ven- 

dendum . 

1 1 2 1 .  Graeuius  ,  naeniosus  .  Hispani- 
ce  nino  puer  dicitur. 

1122.  Legendum  ,  mimarius  . 

1123.  Semlerus  ,  nitellae  ,  nitores , 
parui  nitores  ,  diminutiuum  . 

1 124.  Nitura  :  al. gnatura  ,  vcl  natu- 
ra  :  al.  nisura  . 

1125.  Forte  ,  nexe  ,  vnite  . 

1126.  Apud  Festum  ,  noneolae  ,  vcl 
noneoleae  :  forte  ,  nuculae  .  Pro  caprae 
editi   captac  . 

1 1 28.  Semlerus ,  nassicula  ,  a  nassa  , 
Tel  nubecula  ,  quia  viqih»  nubes  graece 
est   rete   pro  auibus  . 

11 30.  Norax  :  corrige  ,  noxax  ,  vel 
noxius  . 

1 132.  Noxilis  ,  forte  ,  noxialis  ,  aut 
noxius  .  In  Excerptis ,  «c.v/7 ,  noceat . 

11 36.  ()///'  xendit :  forte  ,  5«/'  »;</»- 
jf"/'r ,  vel  vescitur  ,  et  <«/i  mandendum  pro 
«<Y  vendendum  . 

1137.  D*<i  numeri  -.  quae  pueros  au- 


GLOSSARIVM.  477 

Numeria  ,  */<?a  ftumeri  . 
Nuptant ,  nubunt  . 
Nuptorium  ,  domus  ,  et   locut 
nubentium . 
1 140  Nutinare  ,  corpus ,  ingenium  t 
genitura  . 


O 


Obfibulare,  concludere,  circum- 
dare  . 

Obicula  ,  paruus  obex  . 

Obilat ,  limpidat  . 

Oblogat ,  increpat . 
1 145   ObsilJas  ,  marsus  . 

Obsolitatus  ,  pollutus  ,  inqui- 
natus . 

Obtundit  ,  obcoecat . 

Obtunsa,  stulta  ,  vel  stolida . 

Obtunsus,  obcaecatus . 
1 1  jo  Obuallum ,  vndique  munitum  . 

Occa  ,  rastrum  . 

Occamen  ,  contisio  . 

Occentare  ,  male  ominafi  . 

Occistrio  ,  tabernarius  . 

merare    docet  . 

1139.  Aedificia  nuptiis  destinata  nytn- 
pkaea  Romae  vocabantur  . 

1140.  Nutinare  :  Cerda  ,   natura  > 
complexio  pro    corpus   .  Grae- 

tnlia    rrn     oenitur/t  . 


Nutinare 
Semlerus  complexio  x 
uiup   genitalia   pro  genitura  . 

1143.  Graeuius  ,  oblimat  ,  ex  Con- 
stantiensi  . 

1 1 44.  Oblogat :  al.  oblegat :  al.  obiur- 
gat :  al.  retinent ,  oblogat  a   logos  . 

1145.  Videcur  legendum  ,  piillus  , 
mar^us  .  De  his  duobus  populis  Plinius  , 
et  lexicopraphi  »  Eis  serpentes  non  no- 
cebant . 

1146.  Melius  obsoletatur ,  cum  Ex- 
cerptis  . 

1 148.    0btunsa:\(3.  nonnuli  pro  obtusa. 

1150.     Graeuius  restituic,  obuallatum. 

1 1 5  2.  Contisio  ;  Martinius  ,  contusio  , 
scilicet   glebarum  . 

1154.     Cerda  rectc  ,  concistrit . 


47$ 


A  P  P  E  N  D  I  X     XXIV. 


1 15  ^  Oes ,  insania  . 

Offendices,  nodi ,  quibus  libri 

signantur . 
Offex  ,  impeditor . 
Officialis  ,  sacrorum    minister  . 
Officiperdi ,  qui  sui  laboris  non 
habeant    remunerationem   . 
Catoni  quoque  dicuntur  Of- 
ficiper  Ji . 
1 1  6"o  Ogit ,  moritur  . 

Olacitas  ,  foetulentia ,  olor  . 
OJax  ,  otidus . 
Olerare  ,  olera  plantare  . 
Olographa ,  omnem   rem   pro~ 
priam  . 
1 1 65"  Olouitreum  j  totum  vitreum . 
Omentum  ,  mappa  ventris  . 
Opersolatio,  clusis  a  persolis 

dictum  . 
Opinatores ,  existimatores  3vel 

arte  militares . 
Opinax ,  manifestus  . 
1170  Opinosa  ,  ingeutia  certamiua . 
©pillago,  curcilla  . 

11 55.  Oes  :  Graeuius  ,oestrum  . 

1 1 56.  Signantur  :  Cerda  ,  ligantur  . 

11 58.  Cffix  -.  ab  officiendo  .  h\\\->of- 
fciens  ,  al.  obex  . 

1159.  Sacrorum  :  Semlerus  ojficio- 
ruin ,  vel  sacrornm  ob  ecclesiastica  of- 
ficia  . 

1 1  -  9 .     A 1  ii  ,  0  fficiperdne  . 

1160.  Ogit  :  corrige  ,  obit  . 

1164.  Martinius  recte  ,  omnia  manu 
propria  ;  sic  lib.  5.  Etymol.  cap.  24.  n.  7. 
Holographum   etc. 

1166.  Mappa  :  alii  ,  membrana  ,  ex 
1.  xi.  Etymol.  c.  1.  n.  130.  Omentum  etc. 

1 168.  Cerda  ,  oppessulatio  ,  clusio  ,  a 
pessulis  dictum  .  Graeuius ,  epefculalis  , 
cluns  ,  ab  operculis  dictum  .  Alii ,  oppe- 
stdatis  ,  clusis  ,  a  pe.csulis  dictum  . 

1 168.  Vel  artc  :  Semlerus  ,  vide  an- 
te,vt  remittamur  ad  literam  PA  verbo 
tnilitaris  . 

1170.  Forte,  opinosa  certamina  ,in- 
gsntia  . 


Oppito  ,  sospito  ,  valde  saluto  . 

Orcinus  ,  morte  manumissus  . 

Ordinarius  miJes  ,  qui  in  inte- 

gro  ordine  est ,  vel  nurnero  . 

I  175   Orge  ,  occide  . 

Oricus ,  loquax  ,  qui  magnum 

os  habet . 
Originarii,  vernaculi  . 
Oripta,  amens,turba  hominum. 
Orispex,  orarttm  inspector . 

I I  So  Ouispex ,  ottium  inspector  . 


Pabo,  vehiculum  vnius  rotae 

cttm  b . 
Pabulator  ,  pastor ,  qtii  bubus 

pabula  praebet . 
Pabulator  ,  pater ,  qui  prasbet 

pabula . 
Pactario ,  plantario  . 
1185  Paculum  ,  sacculum  ,  pasceo- 

lum . 
Pagae  ,  memoriae  sins  idolis  . 

1171.  Supra  n.  508.  Curcilla  ,  oppi- 
lago  .  Semlerus  pro  curcilla  reponit  iur- 
cilla  ,  hoc  est  ,  iuncta  aliquot  minora 
ligna    mercimoniis  oppilata  ,  implcta  . 

11 72.  Oppito  :  legc  ,  oppido,  et  dele 
sospito  ,  saluto  ,  aut   alio    transfer  . 

11 75.  Reinesius,  vrge  ,  occide  -,  vt  sit 
clamor  militum  irrueotium  .  Semlerus  , 
orce  ,  vel  orcus  sine  interpretatione  :  et 
occidit  pariter   sine  interpretatione  . 

1776.     Fcrte  ,  orittts  . 

1 178.  Legeirdum  videtur,  crypta,  cu- 
neus  .  Additum  ,  turba  hominum  ,  quia 
haec  e.>t  alia  si^nificatio  vcrbi  cuneus . 
Vide  supra  gumba  . 

1179.  Intellige  ,   horispex  ,  horarum  . 
1181.     Intellige  ,  pauo  . 

11 84.  Graeuius  ,pactorio  ,  plantato- 
rio  :  Semlerus  ,  pagatio  ,  plantatio  . 

1185.  Paculum  :  Rutgerius  ,  pha- 
scv.lum  . 

11 86.  Semlerus  ,  pa°ae  ,  marmoreae 
stafuae  ,ido!a  ;  quia  pago  idem   est ,  ac 


G  L  O  S  S 

Paganitius ,  vt  occultus  . 
Pagit ,  aut  palum  agit  ,  aut  ci- 

tharam  tangit . 
Pagula  ,  fsua  • 
1 1 90  Pagus  ,  collegium  ,  curiae  . 

naX<t(a?    jj.ufii     viov    fyivtpov  v 

•noin . 
Palax  ,  dolosus  ,  fallax  . 
Palla ,  latubres  . 
Palmosus  ,  victoriosus  . 
1 195   Palpones  ,  qui  ducunt  caecos  . 
Palteum,  murum  ,  vel  fasti- 

ginm  . 
Paludatis  ,  mantuatis  . 
Pamaeum  ,  vestis  pastoralis  . 
Panarium  ,  excipulum  . 
1200  Panchra  ,  rapina  . 

Pandex,  qtii  semper  pandit  ora 

ad  potanduifi  . 
Panegyricis ,  laudabilibus  . 
Panegyricus  ,  laus  in  promptu 

figo  .  Yel   potius ,  pagani  a   nemore  ,  vel 
idolis  . 

1187.  Alii  vir  ,  pro  vt  .  Semlerus , 
paganitiui  cultus  sine    interpretatione  . 

1188.  Semlerus  ,  aut  cithara  pangit , 
videixet   versus  . 

1189.  Alii ,  repagula  ,frena:  al.  sera 
pro  frcna  . 

1192.  Lege  ,  pellax  ,  cum  Excerptis  . 

1 193 .  Grjeuius  ,  pallae  lugubres  :  for- 
te  pallae  pullae  ,Iugubres  .    Ex   Nonio  . 

1196.     Corrige,  plut eum,  pro  palteum  . 
1/97.     Vide  lib.  19.    Etymol   cap.  24. 
n.  \%.  Mantum  etc. 

1198.  Alii paemenicum:  al.  paemaium. 

1199.  Excipv.lum  :  quia  panes  excipit. 
1100.      P.tnchra  :  infra  panera  ,  et  pa- 

nora  ,  mendosc  .  Vide  \onium  ,  et  lexi- 
ca  ,  verbo  ,  impancrare  ■  Semlerus  huc 
trahit  ex  Festo  ,  pancarpiae  coronae  . 

1201.  Alii  j  paitdox  ,  alii  pan.io  ,  alii 
pantex  ,  ex  Plauto  pro  intestinis ,  vnde 
hispani  /><»>;£  1  :  ilii  ,paniax  . 

1204.  Paaera :  iotimo  panchra  ,  vt  su- 
pr.i ,  vel  pancf  1  . 

1206.  Panora  :  lege,  vt  supra,/>d/;f/ir<». 


A  R  I  V  M.  479 

Panera  ,  rapiua . 
1205  Pangitare  ,  laudare  . 
Panora  ,  rapina  . 
Pansa,  17«/'  ambibat  pedibus  itt 

diuersa    tendentibus  . 
Pantapola,  siwpiasiarius  . 
Pappas  ,  pasdagogtts  ,   qui   se- 

quitur  studentss  . 
1210  Parapsid^s  ,  suffusoria . 

Parapsis,  granata,  vel  catunis  . 
Particus ,  negotiator  ,  qui  par- 

tes  veudit ,  qui  institor  ,  et 

agomanns    dicitur ,  eo  quod 

in  diuersa  manus   agat  . 
Partiliter  ,  diuise  ,  per  partes , 

distributs  . 
Pastam  ,  praeclaram . 
12 IJ  Pastoforium  ,    atrium  templi  , 

aut  sacrarium  . 
Pastorium  ,  aluiale  tsmpti ,  vel 

1207.  Ambibat  :  corrige  ,  ambttlat . 

1208.  Emenda  ,pantapola  ,  seplaiia- 
rius  . 

1209.  Alii  ,  papas  .  Etiam  in  Actis 
martyrum    hoc   sensu    occurrit  . 

1210.  Suffusoria  ;  Gracuius  exponit 
ius ,  condimentum  ,  obsonia  :  Semlerus 
vasa  ,  vnde  suthinditur  iusculum  ad  cibos 
inter  coenandum  .  Alii  scribunt  paro- 
psides  . 

1211.  SirmonJus,  et  alii  legunt  ,/>d- 
ropsis  gauata  ,  vel  catinus  .  Vide  lib.  20. 
Etynaol.  c.ip.  4.   num.  10. 

1212.  Particus  1  alii ,  partiarius  :  al. 
panicarius  :  al.  particularius  :  al.  para- 
rius  .  Pro  qui  partcj  Gracuius  qui  per 
pa>  tes  .  Pro  Mgomanus   Keinesius  drago- 

ts  ,  Semlerus  ag/iagmj  ,  scu  aginator , 
vt  supra  verbo   mercator  . 

1214.  Pratclara  :  (iracuius ,  aprttgna  , 
ex  Sc.ioliaste  luuenalis  .  Semlerus  cor- 
ruptam  glossam  putat  ex  pastophonwn  , 
atrium  . 

1216.     Lcgendum  ,  pastofbrium  ,  seu 
pastophorium  ,  alueale   templi ,  vel 
rium  .  Infra   occurri:  safarium  ,  atrtum  . 


4§o  APPEND 

safurium  . 

itago  ,  genus  tndrtui  . 
Fatercularius  ,  a  patercu 
Patibulum  ,  res  patens . 
Patrauit ,  patrem  fecit . 


Patago  ,  genus  mortui  . 
Patercularius  ,  a  paterculo 

Pafihiilnm  -    vpt     ti/rfpttt 

I  2  JO    iiuiaun  j    uui.ti./n 

Patres  ,  patriae  . 
Patreus ,  vitricus  . 
Paximatum  ,  panis  subcineri- 

tius . 
Pecuosus  ,  qui    multa   pecora 

habet  . 
1225  Pedana  ,  -ae  ,  pedales   nouus , 

qtti  caligae  assuitur  . 
Pegaso  ,  homo  iocularis  . 
Pelagus ,  praelubium  . 
Pelops  ,  qui  habet  vxorem  ,  et 

amicam . 
Pencina  ,  lacinia ,  <vel  stola  . 
1230  Penita,a#/tf  regia  . 


1217.  Festus ,  patagus  ,genus  morbi . 
Sic  ctiam  Excerpta  Pithoei ,  vbi  allegan- 
tur  Theophrastiis  ,  et  Plinius  .  Reinesius 
volebat ,  petigo  . 

1219.  Forte  propatulum  ,  vel  peribu- 
lum  ex  notatis  ad  num.  304.  Salmasius 
suspicatur  olim  scriptum  ,  paetibulum  , 
cx  quo  alibi  mansit  patibulum  ,  alibi  pe- 
ribulum :  sed  praefert  peribulum  . 

1220.  Fecit  ■.  Graeuius ,  egit  . 

1221.  eorte, pater  patriae ,  sine  in- 
terpretatione  . 

1222.  Patreus:  alii  patrous  ,  ex  graeco. 

1223.  Paximatum  :  alii  paxamatum  : 
al.  paximatium  .  Plura  neque  alibi  obaia 
de  hoc  pane  Ros-weydus  in  Onomatico. 

1225.  Pedalis  -.  Ros-weydus,  pedulis  . 
Alii  ,pedalis  nodus-.  al.  pedica  ,  laqueus  , 
pro  pedalis  nouus  .  Confer  lexica  . 

1226.  Pegaso  :  alii,  petaso  ,  vt  fuerit 
perna  ,  petaso  :  tum  corruptum  ,  ve rna  , 
petaso  ,  iocularis  . 

1227.  Alii ,  proluuium  :  al.perluuium  -. 
al.  praeluuium  . 

1228.  Pelops  -.  forte  ,  pellicator  ,  vel 
pellicatus  .  Vel  ptlops  sine  interpretatio- 
ne ,  tum  pellex  ,  viri ,  qui  habet  uxorem  , 
*mica  . 


I  X     XXIV. 

Pennum  3  bis  acutum . 
Percartapsere  ,  valde  diuidere . 
Percataprat  ,  valde  taedet  . 
Peripsima  ,  media  planta  pedis. 
I2J5  Pero,  calceamenta  pilosa  . 
Persolenter  ,  assidue  . 
Perula  ,  extrema  pars  nasi  . 
Pessimus ,  verbosus . 
Pestincius ,  violentius . 
1240  Pestinuncium  ,  qui  pestem  nun- 

ciat  . 
Pestiliter  ,  demisse  ,  diuise  . 
Petitius  ,  qui  frequenter  petit  . 
Petulus  ,  eqitus  ,  qui  habet  al- 

bos  pedes  . 
Phaculla  ,  perna  ,  petaso  ,  pe- 

tasunculus  . 
1  245   Phago  ci'jus:vnde <pxyos vptpnSu 

apo?  ^  rupo\  ^  oTvot;  ,   iii    vita 
mona- 

1329.  Alii  1  paenula  ,  lacerna  ,  vel 
stola  . 

1230.    Semlerus  distingult,  aula,  regia. 

123  1.  Videtur  supplendum, />#«*/«»», 
acutum  ,  bipennum  ,  bis  acutum  . 

1232.  et  1233.  Semlerus  has  glossas 
enatas  arbitratur  ex  hac  vnica  ,  pertae- 
det ,  valde  taedet . 

1234.  Peripsima  :  al.  peripsema  :  quod 
alii  calceamentum  dicunt ,  alii  tersorium. 

1235.  Pero  :  melius  perones  . 

1237.  Lege  ,  pirula  ,  ex  lib.xi.  Etym. 
cap.  1.  n.  48.  Margaritae  etiam  vocantur 
pirulae  ,  aut  perulae ,  hispanice  perlas  , 
ex  pilula  ,   parua  pila. 

1238.  Martinius  verbosus  mutat  in 
peruersus  :  Semlerus  supplet  ex  glossa 
litera  v.  Verbosus ,  nugator  pcssimus  . 

1239.  Pestincius  ;  emenda  pertina- 
cius  ,  ex  Excerptis  . 

1240.  Alii  ,pestinuncius  . 

1241.  Semlerus  ,  partiliter  ,  diuise , 
reiecto  dimisse  . 

1243.  Alii  ,petilus  :  vide  Festum  ,  et 
Nonium  . 

1244.  Graeuius,  phascola,  pera  .  -  Per- 
tia  ,  petaso  . 

124  j.     Corrige ,  phttgos  pro  phago  . 


G  L  O  S  S 

txona  horum . 
Phylacteria  ,  carmina. 
Pictatium  ,  epistola  breuh  ,  et 

modica  . 
Pictatiuncula,  membrana  . 
Pictiones  ,  qui  vendentes  vin- 

cere  in  pictura . 
I2JO  Pigella  ,  artopta  ,  genus  vasis  . 
Pilasca  ,  vas  •vinarium  e%  co- 

rio  . 
Pilax  ,  murilegus  ,  catus  . 
Pileum  ,  calamaucum  . 
Pilicrepus  ,  qui  pila  ludit  . 
I2JJ   Piludius,  qui  polotello  ludit. 
Piliones, portitores  mortuorum. 
Pilumen  ,  quidquid  in  pila  ttttt- 

ditur . 
Pindae,  pinnae  dictae  sunt  a 

pendendo ,  sed  •vsus  ootinuit, 

1246.  Carmina  ,  hoc  est  ,  incan- 
tationes . 

1247.  Scribitur  etiam  pitaciitm  ,  pit- 
tacium  ,  et  pyctacium  ,  posteriori  aeuo 
petia  .  Inde  hispanice  pedazo  .  Vide  Ros- 
weydum   in  Onomast . 

1249.  Semlerus  ,  pictiores ,  qui  vidcn- 
tur  vincere  in  pictura  . 

1250.  Semlerus  legit,  tigella  ,  arto- 
pta  ,  germanico   idiomate  . 

1 2 j  1.  Pilasca-,  lib.  20.  Etymol.  cap.  6. 
n.  2.  Phlascae  etc. 

1253.  Pilax  a  pilo  ,  furor  ,  expilo  : 
hispanice  yillar  ,  pillo  . 

1253.  Calamaucui»  :  alii  ,  camelatt. 
cium  :  ita'.i  camauro  .  Consule  Macrura 
in  Hierolexico  . 

1254.  De  pilicrepo  multa  Lipsius  ad 
Senecae  epist.  56. ,  et  alii  . 

1255.  Polotello:  immo pilotcllo  a pila. 

1256.  Pilliones  :  corruptum  ex  ve- 
spillones ,  vel  ex  pollinctores  . 

1258.  Pro  pindae  reponendum  pennae. 

1259.  Sectatores  :  emenda  secutores , 
et  confer  lib.  18.  Etymol.  cap.  55.  Non- 
nulli  gladi.uores  pinnas  ,  vt  milites  in 
galcis,  gestare  solebant :  hinc  pinnirapus  . 

1260.  De  gallinis  dicitur  pipare  ,  pi- 
pire ,  pipiare  ,   et  tbrte   etiara  pipilarc  . 

Tem.VII. 


A  R  I  V  M.  4gr 

vt  pinnae  dicantur . 
Pinnirapi  sectatores  ,  gladiato- 
res  ,  quod  pinhas  rapiunt . 
1 260  Pipilare  ,  resonare  . 

Pipiunculus  ,   accipiter  ,  acce- 

ptor  . 
Pipuli  ,  conuicio  plorati . 
Pissago  ,  pix  liquida  . 
Pisseima ,  speculor  . 
1265   Pitigmata  ,  causiae  . 
Placor,  tranquillitas. 
Plautos  ,   auribus  gracili  cor-* 

pore  . 
Plaria  ,  dilucida . 
Plaustri ,  quod  plaustro  sonat. 
1270  Plebescere  ,  plebem  alloqui  . 
Plebiscitari  ,  plebem    imitari  . 
Plebiscitat ,  plebem  alloquitur. 
Plemina,  fuum  in  manibus,  et 

,  1261.  Carmen  de  philomela  ,  Acci- 
piter  pipat  .  De  accipitre  ,  seu  acceptore 
Isidorus  lib.  12.  Etymol.  cap.  7.  num.  55. 
cum   nota  . 

1262.  Semlerus  ,  pipulo  ,  conuicio , 
ploratn  . 

1263.  In  aliis  lexicis  rectlas pissaigra 
ex  graeco  . 

1264.  Vetus  lexicon  ,  pisema,  specu- 
lar.  Semlerus  coniicit  ,  pissaxera  ,  pix 
siccata  ,  vel  pissumor ,  pice  linor  ,  vel  pis- 
sacium  ,  e  pice   tabula  . 

1265.  Variae  sunt  coniecturae  :  in 
Excerptis ,  pitigmata,  causae  :  Graeuius , 
pili  tnaccdonum  causiae  .  Scmlcrus ,  pi- 
tisma  ,  gustatio  ,  vel  aigmata  ,  inustio  . 
Iansonius ,  aigmata  ,  caustica  . 

1267.  Forte  auribus  gracilioribus  . 
Vide  Festum  de  plaudis  ,  seu  plautis  ca- 
nibus  . 

1268.  Plaria  :  plana    potius  . 

1269.  Plaustri:  lcgendum  ,plaustrit, 
a  plaustrio  ,palustris,  quod  in  aliis  le- 
xicis  affertur . 

1270.  1271.  Inuerte  explicationcm  , 
plebescere  ,  plcbem  imitari ,  Plcbiscitari , 
vel  plebiscitare  ,plcbem  alloqui  . 

1273.     Calusi  :  lege  ,  callosi  ,  et  con- 
fer    differcntias   verborum    intcr   appen- 
Ppp 


4&a  A  P  P  E  N  D 

pedibus  calusi  sulci  sunt . 
Plotei  ,  proprii . 
1275  Plumbum  in  tctilis ,  macula  co- 
loris  plumbei . 
Po.iiarius,  inter  mfatot. 
Polingon  ,  vbi  cadauera  ponun- 

.  Graecum . 
Polhictare  ,  consecrare  . 
Polose ,  alte  . 
12S0  Polosus,  altus  . 

Pomatium  ,//.ollis,et  liquidus 

cib:'S  ex  po,/,';s  . 
Poneprope,  iuxta  ,  et  propter  . 
Popina ,  meraria  ,  crustaria  . 
Porrum  ,  batum  . 
1285   PortcmL  ,  nauicula  • 

Portitorium  ,  pcrticulum  ,  ba- 

culus  lixarum  . 
Positiones ,  afdificia  . 
Postifices ,  iudices  . 

dices  n.ioy.  inter  fJemma,  et  plemma  etc. 
1274.     Semlerus   ,  ploti  pro  plauti  -, 
alii  ,plocei  ,  stupei  . 

1276.  Sem\eras ,  paedarius  ,puer  mi- 
,  vei  po.iagricus,  infirmus  (pedibus). 

1277.  Rcpone  ,  polyandrion  ,  ex  aliis 
exic  is  . 

1279.  1270.  A  polo  factum  polose , 
polosus  . 

1283.  Popinarum  diuersae  species  , 
meraria  ,  seu  vinaria  ,  crustaria   etc. 

1284.  Basut.'.  ;  emenda  prasum  ex 
graeco  . 

1285.  fortemia  ,  seu  portkmia  ,  aut 
porthmium  .  Vide  lib.  19.  Etymol.  cap.  1. 
n.26.  ,  vbi  pro  syriaci  generis  legi  vult 
Semlerus  scythici ,  vel  sarmatici  . 

1287.  Pro  architecto  Abbo  Cernuus 
adhibet  positorem  . 

1288.  Graeuius  ,po»tifices  . 

1289.  Postilio  ,  postulio  ,  postulatio 
yerba  augurum  ,  de  quibus  dissident  in- 
terpretes  ,  ad  sacrificium  humanum  per- 
tinere   dicuntur  . 

1290.  Forte,  pomarium  . 

129 1.  Graeuius,  postridie,  altero  die  . 
Sealenu  annotata  fuisse  ait  feaec  ,  he- 


IX     XXIV. 

Postilio,  postulatio  . 
1290   Posmurium  ,  i-isertorium  . 
PostpriJie  ,  hodie  . 
Postulatitius,  ille,qui  postulat  • 
Postnmus,  *>lti?/ius,uouissimus  . 
Praeclues,  vaide  clarus ,  et  iu- 

clitus . 
1 29 £  Praedarius,  praebens  auxiiium. 
Praelubium  ,pelagus  . 
Praerogator  ,  dispensator  . 
Praetenta ,  anteposita  . 
?CAQtono\n,do//iuacuIa itt  naui. 
1500  Prandeum  ,  genus  zonarum . 
Pransorium  ,  promuisarium  . 
Prima  porta  ,  primum  locum  , 

vel  grecia  expositio  . 
Prima  terra  ,  litore  . 
Prim iuirgius,  caballarius,'quod 

primus  est  militiae  in  vhr- 

gines  . 

ri  ,postridie,  hodic-.  ex  qtiibus  deceptus 
glossator  .  Sed  fortasse  retinendum  post- 
pndie  ,  ho.iie  .  In  missali  gothico  vna  ex 
orationibus,  quae  quotidie  dicuntur,  in- 
scribitur  pcstpridie  . 

1295.  Praedarius  .  Excerpta  peda- 
rius  ■  Cerda  ,  et  alji ,  praebendarius  .  Sem- 
lerus ,  praediarius,  praebens praedem  ,vel 
auxilium  . 

1296.  Prae luuium,  legendum  . 

1297.  Dispensatores  dicti  praerogato- 
res  ex  Scholiaste  Persii  ,  quia  solebat 
pensari  potius  aes ,  quam  numerari  . 

1299.  In  haui :  forte  ex  naui  praeto- 
ria  factum  praetoriola  . 

1300.  Rntgersius  ,  prandium  ,  genus 
obsoniorum  .  Nihil  mutes  . 

1301.  AYu  , promulsidarium  . 

1302.  Restitue  ex  Constantiensi  ,  pri- 
tna  peto  ,  primum  locum  ,  vel  egregia 
exposco . 

1303.  Seruius  ad  1.  Aeneld.  primae- 
qtte  vetant  consistere  terrae  :  id  est  ,  itt 
litore . 

1304.  Cerda  ,  clauarius  ,  qui  primus 
est  militiae  in  virgis  .  Seailerus  retinet, 
caballarius  . 


G  L  O  S  S  A 

130$  Priuignns  ,  vnlgo  ante  nattis  . 
Procapibus  ,  prsximis  . 
Procapis  ,proximus . 
Prociuimus  ,  probauimus  . 
Proculprocul,    longe  longius  . 
1 3 10  Froculum  ,  abomiuatio  . 

Proculus,  qui  patre   longe  pe- 
regrinante  nascitur ,  vel  lon- 
ge  a  patre  natus  . 
Prodactis,  consumptis . 
Profccta  sunt  ,  promouerunt  . 
Proficiens  ,  autepositus ,  proue- 
ctus . 
13  15  Prolicere,  emanare ,  effluere  . 
Varro  :  Demum  vbi    proli- 
cuit  dukis  vuda  . 
Polumum  yiocus  sacrorum  . 
Promptria  ,  cubilia  . 
Promurale  ,    murui   aute  mu- 

rum . 
Pronefas  ,  antefas  ,  contrali- 
ceutia  . 
1320  Prouefas,  plusquam  nec  dicen- 
dum  ,  vel  quam  illicitum  . 
Pronefas,  scelus^  incontiuentia. 
Pronostra  ,  antenostra  .    . 
Propagando ,  protelaudo  . 
Propala ,  vendeuda  proponeus  . 
1325  Propedat ,  impedit  ,  cohioet . 


4*3 


R  I  V  M. 

Propii,  legati  matri  muneribus. 
Propolae  ,  tabernarii . 
Propos ,  valde  potens . 
Proposcit  ,  petit  . 
1 330  Propudorio  ,  coutressio  . 
Prosatrix,  genitrix  . 
Protelat  ,  dijfert ,  pro-longat  . 
Proxeneta,  homo  praecurreus 

quudcumque  negoiium  . 
Proxeneta  ,  quasi  iuter  empto- 
rem  ,  et  venditorem  ,  vel  an- 
teambulo  . 
1335  Prurientes  auribus  ,  qui  liben- 
ter  desidera:it  de  alio   mali 
aliquid  audire  . 
Pubeta,  vel  pubeda,  adolesceus. 
PugiUones  ,  pugillatores . 
Pulpidinem  ,  colophia  . 
Pulpitum,  analogium ,  lectrum. 
1340  Puinicinarc,  pluitare   ,   saepe 
pluere  . 
Puluinceria  ,area  mortuorum  . 
Punicani  ^lecti  parui  . 
Purpurilla,  locus  extra  portam, 
quo  purpurea  veste  vteren- 
tur  . 
Puteal ,  sedes  praetoris  . 
1345  Puticuli  ,  quo  cadauera  proii- 
ciuntur . 


1308.     Probauimus :  lege  ,  prouocaui- 
mus ,  ex   Festo  verbo  ,procituw  . 

1310.     Ex  ,  procul ,  0  procul  cste  pro- 
fani . 

13  13.    Profecta  sunt-.an,  prouecta  SUnt  f 

1315.     Scribe,  proltquere  ...proliquit  . 

1317.     Alii  ,prowptuaria,  cubicula  . 

1319.     Ex  ,  prs  iiefas  ,  contrafas ,  con- 
tra  tusticiam  . 

1310.     Fel  quam  :  alii  ,  vel  etiatn  . 

1 32 1 .     Forte  ,  prorostra ,  ante  rostra  , 

1324.     Scribe  ,  propola  . 

2325.'  Lcgcpraepedit ,  iinpedit . 

1326.     Scmlerus  ,  Praetorii  ,  legati , 
ministri  ,magistratus  . 

1328.   1329.  A\\\ ,  praepos  ,  ct  prae- 
poscu  . 


1330.  Lege ,  pro  !  pudor  ,  contestatio  , 
vcl  conjusio,  interiectio  . 

1333.  1334.  Praccurrens  :  al.  procu- 
rans  ,  omisso  ,  ct  antcambulo  . 

1358.  Legi  polcrit ,  pulpido  ,  coly- 
phia  ,  aut  coliphia  . 

1340.  Pttluicinare  :  alii  ,  pluttitare  : 
alii   omittunt  . 

1 1 4 1 .  Lege  ,  puluinaria  ,  ttreae  ;  viJe 
supra ,  ariae  . 

1342.  Lib.   20.  Etymol.   c    XI.  11.   3- 
ani  ctc. 

1343.  Coniicitur,  purpttr  ,  ille  locus 
extra  portam  ,  qtto  purpurati  nasccren- 
t.tr  ;  vcl  ,  purpura  ,  attlte  loats  ,  quo 
pucrperae  Augustae  vtebantur . 


PPI 


>     2 


4§i 


APPENDIX     XXIV. 


Quadrans,  duo  minuta  . 
Quaestuarius,  qui  quaestu  cor- 
poris  liuit . 

QuaeStUOSUS,  rra^^ic,  . 

Quantocins  ,  quanto  %-elocius . 
ijjo  Querelantem  ,  querclas  ajfe- 
rentem . 
Quinquatria  ,ambitus  quinque 
porticorum  • 


R 


Rallum  ,  rasorium  . 

Randum  ,  aroitrandum  . 

Raricent  ,  patricent. 
1355  Ratiscunt ,  adaestimaueruut . 

Rator  ,  iudex  3 

Rauit,  rauie  loquitur . 

Reburrus  ,  hispidus  . 

Receptor,  actor  cot/cordiae  me^ 
dius . 
i  j 60  ReciJua  ,  ex  ruina  renascentia. 

Recitabulum  ,  vbi  recitatur  . 

Recognatus  ,filius  patris  . 

1346.  Duo  minuta  :  ex  Hieronymo 
c.  5.  in  Matth. 

135 1.  Festiuitas  Mineruac  quinqua- 
trus  dicebatur,ab  aliis  quinquatria  ,  et 
quinquatriae  .  Glossator  fortasse  ex  Scho- 
iiaste  luuenalis  sumpsit  ,  quod  Minerua 
jn  ambitu  quinque  atriorum  j  seu  porti- 
corum  fuerit . 

1352.  Lib.  19.  Etymol.  cap.  22.n.23. 
RaUw  etc.  Creditur  diminutiuum  vocis 
radula  .  Vide  etiam  Regulam  mona- 
chor.  cap.  18.  Amictus  autem  tegmen 
rasum  etc. 

1353.  Randum:  lege  ,  rendum,  a  reor  . 

1354.  Fortasse  ,  ratificent , protiun- 
cient . 

1355.  Scribendum  ,  rati  sunt  ,  pro 
ratiscunt . 

1357-     R<*w/V:immo  rauce  . 
1358.     Reburrus  ■.  an  a  birrus? 


Rectitas ,  iustitia ,  aeqnitas ,  et 

veritas . 
Redandruare,  gratiam  referre, 
1 3  6$  Redhibere ,  reddere  . 

Redimiae  ,  res  a  praedonibui 

redemptae  . 
Redimicula,  vittae,  quibus  mi~ 

tra   iigatur  . 
Redubias ,  reliquias  . 
Reducta  ,  concaua  ,   depressa  . 
1370  ReJulus  ,  strues  lignorum  ar- 

dentium  . 
Refrontat  ,  repellit  a  fronte  . 
Regillus  xregutus . 
Regimonium  ,  gubemationem. 
Remasculata,  cviriiitvirtute  re- 

sumpta  . 
1375  Remilicines  ,  remoratrices  . 
Remillo  ,  repando  ,pronullo  . 
Remillus-,  repandus  . 
Remotum  . 

Rendis  ,  requies   otiosa  . 
.1380  Repatriat  ,  ad  patriam  redit . 
Repelta  ,  lapis  excelsus  . 
Repignerat ,  pignus  recipit . 
.  Repluentibus,  exabundantibus. 
Replum  ,  species  mulieris  . 

1360.  Recidua  ;  melius   recidiua  . 

136 1.  Graeuius  ,  recognitus  filius  \ 
quem   pater   pro   filio   agnouit  . 

1364.  Ex    Festo  ,  Nonio  ,  et  aliis  . 

1366.  Scribe  ,  reduuias  ,  vt  exuuias  . 

1370.  Semlerus,  rogulus,  pro  redulus. 

1371.  Semlerus  ,repellit  fronte  . 

1375.  Repone  ex  Festo,  remi/igines . 

1376.  Festus ,  remillum  dicitur  qua- 
si  repandum  .  Pro  pronullo  Graeuius/Jrff- 
minulo  .  Fortasse  a  remo  est  remillo  ,  et 
num.  seq.  remillus  . 

1378.  Forte  ,  remoramentum ,  vt  in 
aliis  lexicis . 

1379.  Videtur  legendum,  resides ,  re- 
quiescentes  ,  otiosi  . 

1381.  Repelta  :  Papias  ,repeta  ,  Sern- 
lerus ,  rupella  ,  vel  rupicula  . 

1383.  Vide  ,  num  ,  exundantibus  . 

1384.  Pro  spscies  lege  vestis  ,  aut 


G  L  O  S  S 

ij8j  ReUnda.' ,  purganda  . 

Retica  ligna,  quibus  ligna  su~ 
bllmantur . 

Reuidare  ,  reuerti ,  redire  ,  re- 
pedare  . 

Rheuma  ,  effusio  maris  ,  quan- 
do  accessione  maris  in  fossis 
colligitur  ,  et  remanet  aqua. 

RimiJia ,  crepido  . 
1390  Rinas  ,  naucs ,  vel  massa . 

Roga  ,  eleemosy  ta  . 

Rogatarius  ,  petitor . 

Ructa ,  vel  rumen  in  homine  , 
ftttnen  in  bestia  :  pars  gut- 
turis  gurguiioni  proxima  . 

Rues ,  ruina  . 
1595;  Ruffatus  ,  sanguine  vruenttts  . 

Rumare.,  rumores  afferre  . 

Runa  ,  pugna . 

Runata  ,  proeliata  . 

species  vestis  . 

1385.  Retanda-.ex  Aulo  GellioAttic. 
Noct.   cap.   17. 

1386.  Martinius  ,  Ridica  ,  quibus  li- 
gna  sublimantur  :  al.  redica  :  al.  retica  , 
ligna  quibus  ligata  sublimantur  .  Re- 
tica  est  pedamentum  ad  statuminandas 
vites  . 

1387.  Reuidare  :  al.  rebitere  :  z\.re- 
uiare  . 

1388.  Scribe  ,  rheuma  . 

1389.  Remidia  ,  trepido  :  Semlerus 
totum    id   corruptum     ex  rcpedo    putat  . 

1390.  Martinius  ,  rinas  ,  nares  ,  vel 
nasa  :  ex  graeco  . 

1391.  Roga  :  exempla  profert  Du- 
cangius  . 

1 393.  Ructa  :  inde  ructare  .  Vide  rtt- 
men  in  lcxicis  .  Editi  hic  ,  ructa  ,  vcl 
frumen  . 

1394.  Rues ,  vt  labes ,  luei ,  strues . 
1397.     Videtur    id    corruptum  ex  ru- 

na  ,  pilum  ,  runata  ,  pilata  . 

1399.  Rupa  :  Martinius  ,  rupta  ,  id 
CU  ,  abrupta  montium  . 

1400.  Rupina  :  occurrit  apud  Apu- 
lcium  . 


A  R  I  V  M.  485 

Rupa ,  ex  vtraque  parte  acttta  . 
1400  Rupinas  ,  abrupta  montittm  . 
Ruspantur ,  perquirunt  ansis  . 


Sabarium,<7r>7rt«z  templi.Chald* 

Sabbatini,  aranearum  . 

Sacra  ,  non  idoneus  artis  suae 
professor . 
140J  Safarium  ,atrium  templi  . 

Saga  ,  nomen  getnmae  . 

Salatarius,  portator  armorum, 

Salinentum  ,  salsamentum  . 

Sambuciarius  ,  ipse  ,  qui  dicit . 
1410  Sambucistria  ,  quae   citharista 
canit . 

Sambucistrio  ,saltator. 

Sambucus ,  saltator  . 

Samelubro  ,  artifcio  . 

1401.  Ruspantur :  ex  Nonio,  et  Festo. 

1402.  S-ibarium  :  paulo  post  safa- 
rium  .  Nonnulli  reponunt  pastophorium  , 
alii    sabarium  ,   armarium   templi  . 

1403.  Semlerus  hic  rursus  ,  saba- 
rium  ,  armarium  .  Barthius  ex  germani- 
co  ,  Saba  ,  tinea  ,  araneatum,  vel  aranea. 

1404.  Sacra  ;  forte  ,  sarga  ,  ex  lom- 
bardico  arga  ,  inutilis  .  Alii  ,  sargo  ,  aut 
sarco  ,  a  sarciendo  ,  vt  sarco  sutorius ,  sar- 
co  s.-.rtorius  :  qui  resarcit ,  ad  noiu  ope- 
ra  inutilis .  Barthius ,  scurra   pro   sacra  . 

1406.  Graeuiu*  ,  sagda  :  Semlerus  , 
saga  ,  nomen  jcminae  .  In  Excerptis ,  no- 
men  genii . 

i  407.  Alii ,  soldarius  :  z\.salariarius . 
al.  melius  ,  spatharias  . 

1408.  Barthius,  lambucinarius,  ipsam 
(  sambucam  )  qui  ducit ,  vel  Sambucina- 
rius  spccies  tibicinis  .  Alii  ,  canit  pro 
dixit  . 

1409.  Papias  ,  Sambucistria  ,  qune  ci- 
thara   rustica    canit  . 

1410.  Graeuius,  sambucista:  Semlerus 
sctmbucer  ,  histrio  ,  saltator  . 

1 41  3.  Samelubro  :  in  Excerptis  ,  s.iu- 
rilubro ,  saurdubre  .  Barihius ,  sat   clabo- 


<iS<S 


A  P  P  E  N  D 


Samica ,  puluis  . 
1415  Sancenissat ,  laetatur  ,  trium- 
phat  . 
Sappappa,  quasi  sarculo  . 
Sarapia ,  rapinae . 
Sarcitator  ,  qui  tecta  resarcit . 
Sardius  ,  sacella  ,  loca  sacra  . 
1420  Sarge ,  iioneus  :  quaelibet  ars  , 
aiias  sarga  uon  idoneus  cu- 
iutlibet  artis  professor  . 
Sario,  sarculo  . 

Sauium  ,  osculum  vxoriosum  . 
Saures ,  sorices  . 
Scnbra  ,  pumicia  aspra  . 
1 42  J  Scaeuitas ,  iniquitas  . 

Scamellum  ,  simfoniaci . 
Scammata,  arenae  ,  vbi  athle- 

tae  luctant  . 
Scana,  arborum  densitas  ttimia. 

r«  ,  artifico  .  Semlerus ,  samia  ,  labra  te- 
stacta  . 

14 14.     Samica:  samia  potius  . 

141  5.  Reinesius ,  sicinissat ,  ex  grae- 
co  ,  seinis  species  saltationis .  Cerda  ,  cn- 
caenissat ,  rt  encaeniat .  Semlerus  ,  sam- 
bucissal  .  Barthius  ,  saracenissat ,  scilicet 
triumphans  de  saracenis  . 

1416.  Barthius ,  sappa  ,  vappa  .  Sem- 
lerus  ,  sappa  quasi  sarcula  \  vel  sappa  , 
qj.a  sarculo,\d  est ,  fodio  ;  vel  sarpa , 
sarcttlus  .  Inde  sarpo  ,  sarpere  . 

14 17.  Barthius ,  surripia  :  alii ,  subre- 
fiio.  Semlerus  putat  ,  hanc  glossam  ex 
praecedenti    sarpa  enatam  . 

1418.  Sarcitator  -.  immo  sarcltector  , 
ex   lib.  19.  Etymol.  cap.  19.  n.  2. 

1419.  Sardius  ,  sine  interpretatione". 
Tum  alia  glossa  huc  translata ,  sacella  , 
olca  sacra  . 

1410.  Sarge  ;  vide  sacra  n.  1404. 
Barthius  originem  germanicam  in  sorge 
inuestigat . 

1422.  Vxoriosmn  :  forte,  luxoriosum. 
Vide  lib.  2.Different.  t.  5.  n.  398. 

1423.  Saures  :  forte  ,  saurices  . 

1424.  Distingue  ,pumicea,  mpera  . 

1425.  Scaeuitas  :  Apuleii   vox  . 

1426.  Graetiius  ,   scabillum ,  instru- 


IX     XXIV. 

Scansuae  3  ferrum }  per  quod  e> 

quus  scandit . 
1430  Scapolum  ,  fustis  loKgus  . 

Scapus  ,  certtts  numerus  tomo- 

rum  chartae  scriptae  . 
Scaturrio ,  lepra  . 
Scatus,  impetigo  ,  sicca  scabies. 
Sceptoriae  ,  cisternae  . 
14J5   Scillae,  saxa  latentia  in  mari  . 
Scinthiae,  naeuus  ,  macula  . 
Scipio  ,  virga  ante  triumphan- 

tes  delata . 
Scipiones  ,  virgae  cor.suium  . 
Scispadum  ,  iupatum  . 
1440  Scolaces,  quod  nos  funalia  di- 

cinius  ,  eo  quod  sint  scoliae , 

hoc  est  ,   intorti  ,  hos    rc~ 

mani  funes  ,  et  funalia  no- 

minabaut  . 

mentum  symphoniaci  .  Semlerus  ,  scabil- 
htm  symphoniaci  ,  sine  interpretatione  . 
Forte  ex  scabillum  hispani  dicunt  cas- 
cabel.  Salma^ius,  scabilhan  ,  symphonia  : 
quod  est  genus  instrumenti  ex  1.2  .  Etym. 
cap.  22.  n.  14.  Barthius  scamellum ,  vbi 
symphoniaci  . 

1428.  Emenda    scena  pro  scana  . 

1429.  Martinius ,  scansile,  pro  scan- 
suae  . 

1430.  Alii  ,  scapulittm  . 

1431.  Scapus  :  Vide  Nonium   cap.  2. 
1452.  et  seq.    Semlerus,  scabies   sic- 

ca  ,  impetigo,  pruritus,  lcpra  .  Forte  ,  sar- 
na  ,  pro  scaturrio  ,  scatus,  ex  lib.4.  Etym. 
cap.  8.  num.  6.  impctigo  e'c. 

1434.     Lege  ,  exceptoria  ,  vt  supra  . 

243", .  Scitlae.e-x.  Scylla,  quae  aliquan- 
do   latet  .    An  scopuii  ? 

1436.  Scimhiae  ,  forte  ,  stigmatia . 
Vel   cymbia  ,  naues  ,   nauiculae  . 

1439.  Barthius  ,  scissiatum  ,  instra- 
tum  ,  lithostratum  ,  lapatum  ,  vel  lapida- 
tum  .  Reinesius ,  licospadum  ,  vel  lycot- 
padum  ,  lupatttm  :  alii ,  crispatum ,  iu- 
batum  . 

1440.  Scolaces  :  Vide  lib.  20.  Etymol. 
c.  10.  n.  5.  Funalia  etc. 


G  L  0  S  S 

Sconna ,  sponsus  . 

Scordalus  ,ferox  . 

Scordiscum  ,  corium    crudum  . 

Scordiscum  ,  scortum  . 
144$  Scories  ,  stniti ,  stoiidi ,  fatui  . 

Scorio  ,  stuitus  yfatuus . 

Screa ,  pituita  . 

Scriba  aedilitius ,  qui  ex  aedile 
est,sicvocatur  ex  aediiitate  . 

Scribula ,  epistoia  . 
1450  ScripuJa  ,   epistoia  ,  item  scri- 
pula  ,  soiicitator . 

Scrutinium,  quod  infantes  scru- 
tantur  . 

Scrutitum  ,  peilica  . 

Scrutukis,  ventriculut  fartut . 

Scurra  ,parasittts,  bucellarius . 
14J5  Scurra,  qui  incopriatur  . 

Sebra  ,  vetusta  . 

Sector  ,  fsurpator  ,   vei  boito- 
rum  1'indicta  . 

Securicularius,  qui  securesfert. 

Secus  ,  malum  . 


A  R  I  V  M.  437 

1460  Semestria  ,  liber  ,  in  quo  actio- 

nes  sex  mensium  continentur. 
Semiermis  ,  sine  armit  . 
Semiiustus  ,   dir/iidium    iusti  . 
Semiuecors  ,   minimus   a    ve- 

corde  . 
Sennumia  ,  tristitia . 
1465  Sententia  ,  *'*'«$*«{ . 

Sentes  ,  sententia  firma  ,  et  i;i- 

dubitata  responsio  tmQeivnp<t, 
Sensio ,  sententia  . 
Sentitare  ,  in  animo  sensim  di- 

iudicare  . 
Separ ,  seorsum  a  parte  . 
1 470  Sepia  ,  incaustum  .  Persius . 
Sequela  ,  etcempJum  . 
Seruitium,  muititudo  teruorum, 

et  ingenuorum  obsequium . 
Sextertiarius  ,  ipse,  qui  erogat . 
Sica  ,  cluniculus  ,  machaeray 

spiendona  . 
147J  Sica. ',  genus  ramorum  est,  si- 

miie  vidabii .  Hoc  maxime 


1441.  Recte  in   Excerptis ,  sculna  , 
sponsor ,  ex  Gellio  1.  20.  c.  10. 

1442.  Scordalus  :    vox  Senecae  ,  et 
aliorum  . 

144}. 
1445- 
1447. 
2448. 
1449. 
1450. 


et  seq.  Forte  ,  scortiscum  . 
Forte  ,  scorioncs ,  aut  scurrae . 
Screa  :  inde  excreare  . 
Scriba  :  viJe    supra  ,  edilitius  . 
Scribula  :  forte  ,  schedula  . 
Graeuius  ,    item    scripulatur , 
vel  scrupulatur  ,  solicitatur  . 

145  1.  Feria  quarta  ante  pascha  erat 
scrutmii  dies  ,  siue  examen  catechi- 
sticum  . 

741 2.  Scrutitum  :  lege,  scorteum  ,  vel 
Jcortisca ,  pellicea  . 

1453.     Apud  Festuni  scrutillus  . 
245  j.      Incopriatur  ■.    scurra    coprea 
dicebatur  .  Vide    Becmanum   pag.    1026. 

1456.  Sebra  :  corrige  ex  aliis  lexicis 
SCabra  . 

1457.  Vel  bonorum  vindicta  :  Grae- 
uius ,  sectio  ,  bonorum  venditio  .  Fortc  , 
vtl  bonorum  vcnditor . 


1458.     Fert :  melius  Excerpta  ,facit . 

1460.     Semestria  :  forte  ,  semestxis  . 

1462.  Emenda  ,  semiustus  ,  dimi- 
dium   vsti  . 

1464.  Excerpta  ,  semunia  ,  tristitia  . 
Martimus  ,  senimn  ,  tristitia  .  Semlerus  , 
semnia  ,  asccwria  . 

1467.  Sensionis  vocabulo  vsus  est 
Aluarus  Cordubensi1;  in  I.idiculo  lumi- 
noso  nutu.  25.  Nullus  au.iax  praesum- 
ptor  ,  nisi  pretio  joluto  ,  sension:m  m:r- 
tttndi  ,  quae  propria  necessitas  exigit , 
quocuntijue  ca'u  pracsumat  :  vbi  sensio 
facultatem  innuere  videtur,  nisi  reponen- 
dum  sit  sessio  :  sermo  enim  est  de  locis 
patentibus  ,  in  qubus  nundinae  exerce- 
bantur  ,  quae   Mahumetani  vendebant  . 

1470.     Persius  ,  sat.  3.   v.  12. 

1474.  Alii  ,  clunaculum  pro  clunicu- 
lus ,  et  spathona  pro   splendona  . 

1475.  Rainorum:  lege,  armoium  .  Pro 
vidubii  forte  venabult ,  vel  sibunac  ,  quod 
genus  ett   vcnabuli  . 


4$8 


A  P  P  E  N  D 


vtuntur  ,  qtii  aptid  italos  ia- 

trocinia  exercent. 
Silo  ,  ttaso  inciso  ,  vel  reducto . 
Simfoniaci,  cantatores  rnusici  . 
Simplagium  ,  minus  rete  . 
Simpulator  ,  amicus   sponsi  as- 

siduus  cum  eo  in  conuiuio  . 
1480  Simpulator  ,  conuiua . 

Simultum,rmw/f  in  cornu  a- 

rietis  . 
Singultim  ,   qui  loquitur    per 

gluttuos . 
Sinum  ,  vas,in   quo   butirum 

conjicitur  . 
Sirascula  ,  vas  aquarium  . 
1485   Stringina  ,   restrictio  vrinae  . 
Sispes  ,  sospes  ,  sanus . 
Solerarc  ,  id   est ,   solidare  ,  a 

solus  ,  soleris  ,  id  est ,   soli- 

dum  . 
Sonticus,  verax  . 
Sortillator,  degulator  . 

1476.  Silo  vox  Plauti  .  Dicitur  etiam 
silus  . 

1478.  Corrige  ,  semiplagium  ,  ex  aliis 
lexicis  . 

1479.  Conuiuae  dicebantur  etiam  sim- 
pJones  .  Simpulum  est  vas  ,  cuius  vsus 
erat  in  sacrificiis . 

148 1.  Simultum  :  alii  ,  simulta  .  De 
isto  verme  lib.  12.  Etymol.  cap.  1.  n.  10. 
Verutx    etc. 

1482.  Supple  ,  singultim  loquens  ,  qui 
loquitur   quasi  per  gutti  os  . 

1484.  Sirascula  ;  alii ,  situla  :  al.  siti- 
scula  ;  al.  siticula  :  al.  sitella  .  In  Catholi- 
co  ,  soriicula  .  Ros-weydus  in  Onomasti- 
co  voce  suriscula  ,  aut  syriscula  pro  va- 
se    plurimos   vsos  fuisse  affirmat . 

1485.  Stringina  :  Graeuius  mutat  in 
stranguria  ,  repugnantibus  aliis  .  Ordo  li- 
terarum   posceret,  Aringina  . 

1486.  Ex  Festo  sispes  pro   sospes . 

1488.  Sonticus  :  ex  Nonio  ,  Festo  , 
et  aliis  . 

1489.  Fortc  ,  sorbillator  ,  degustator. 

1490.  Reinesius ,  qui  iudicatpcr  sor- 


IX     XXIV. 

1490  Sortinidus  ,  qui  iuiet  per  sor- 

tem . 

Sosii,  duo  fratres  ,  qui  bonos 

libros  emebant ,  et  eos  postea 

praeparando ,  mttltum  lucra- 

bantur  in  vendendo  . 

Spargana  ,  initiarum^  infantia. 

Spoliaria,  exteriores  balnearum 

cellulae . 
Sputarium  ,  sputtim . 
1495  Stagnare  ,  secernere    metalla 
mista  . 
Stamio  ,  parttts  . 
Stater  ,  duo  didragma  . 
Stellionatus,  crimen^  qttumljna 

res  duobus  venditur  . 
Sternaces, pauidi  . 
1500  Stica  ,  tunica  . 
Stigia  ,  tunica . 
Stigina ,  ornamenta  regia  . 
Stigium  ,  genus  vestimenti  . 
Stilinquadrum,  id  est,  quadrum. 

Stla- 

tem ;  Semlcrus ,  qui  videt  per  sortem  . 

1491.  De  Sosiis  Horatius  non  semel . 

1492.  Martinius  correxit ,  spargana  » 
initia  infantiae  .  De  crepundiis  fortasse 
id   intelligitur  . 

1493.  Spoliaria  :  vide  lib.  15.  Etym. 
cap.  2.  n.  41.  Apodyterium  etc. 

1495.  Semlerus  coniicit  stannare  , 
ex  lib.  16.  Etymol.  cap.  22.  num.i.  Stan- 
ni  Etymologia  cic.  ,  vt  ad  eum  locum 
annotaui  . 

1496.  Verum  videtur  ,  statio ,  pet- 
tus  .  Sed  Barthius  putat  ,  stamio  ,  pan- 
nus  ,  a  stamine  .  Inde  stamina  ,  hispanice 
stamena  . 

1497.  Vide  lib.  16.  Etymol.  cap.  2J. 
num.  16.  Stater  itc. 

ijoo.  Scribitur  stigia  ,  stichia  ,  stri- 
ga  ,  sticia  ,  et  hinc  stica  .  A  graeco  est 
stichia  ,  aut  stichium  .  Hinc  sequentes 
glossae  . 

1504.  Semlerus ,  stliquadrum  ,  qua- 
drum  :  quia  st ,  et  stl  saepe  praepone- 
bantur  ,  vt  stlocum  pro  locum  ,  etstlitem 
pro    litcm  . 


G  L  O  S  S 

ijoj  Stlataris ,  v estis  piratica. 

Strauaces ,  cttpidi  . 

Strigio ,  mimarius  scenicus . 

Strofarius  ,strofosus,  impostor, 

fraudator  . 
Stultomalus,  stultus  malus  . 
ijio  Subcensia  ,  fomenta  . 

Subcenturiatus  dicitur  ,  qui  iit 

numero  priore  quasi  per  cen- 

turiae  suae  vicem  succedat . 
Subcisiuus  ,  malus  interpres  . 
Subcus,  suocutaneus ,  suhcirra- 

tus  ,  intercus  ,  intercutatus , 

subtercus ,  suotercutaneus . 
Sublestia,  i/ifirmitas ,  tristitia. 
i  j  1 5  Sublestis ,  infirmus ,  tristis . 

Submeles  ,  qtti  in  lectuio  min- 

git ,  meles . 
Subles,^«/  subttts  sedet  . 
Sububeres  ,  infintes,  qui  adhuc 

sunt  suo  vbere . 
Suffraginatus  ,fractis  auribus , 

vel  substitutus  in  locum  suc- 

1505.  Festo  stlataria  est genus  naui- 
gii  lAtvm  ;  ex  quo  dictum  ,  praeposito 
st  ,  vt  in  gloss-a  praecedenti  .  Hic  pro 
vestis   legi    poterit  nauis  . 

1506.  Lege  ,  sternaces ,  pauidi  ,  vt  su- 
pra  ,  a   sterno  :  sic  sternaces  equi . 

1507.  Lege  ,  strio  ,  pro  histrio  ,  vt 
Spania  pro   Hispania  . 

1510.  Graeuius  ,  succendia ,  Semle- 
rus  ,  succensiua  :  alii  ,  subcentia  .  Vide  su- 
pra  ,  Fomenta  . 

15 12.  Subcisiuus  :  Semlerus  ,  succen- 
siuus  ,  vel  suggestiuus  .  Vide  lib.  10.  Etym. 
num.  131.  Incentor  etc. 

1513.  Subcus  :  forte  ,  subcutitus  ,  et 
intercutitus  pro   intercus  . 

15 14.  et  seq.Vide  Becmanum  p.  ioj<5. 
praeter  Festum  ,  et   lexica  . 

15 16.  Scribe,  submeies:  dicitur  etiam, 
submeiulus . 

15  19.  Auribus:  lege,  cruribus.  Tum, 
subrogatus  ,  vcl  potius  suffiagatus  ,  sub- 
stitutus    etc. 

Tom.Vll. 


A  R  I  V  M.  4S9 

cidentis  . 
1  520  Sugrudia  ,fundamenta  . 
Sugrundaria  ,sepuicra  . 
Sukor ,  cultor  . 
Sumptuarius  ,  qui  erogat  sam- 

ptus  . 
Supedimn  ,  refugium  . 
1525  Supera  ,  nauis . 

Superaria,  vestis,  quae  super- 

induitur  . 
Supparant  ,  supplent . 
Suppararia  ,  vestis  ,  quae  super- 

induitur  . 
Supes  ,  supumpis,  hoc  est ,  su- 

pinis  pedious  . 
1530  Suprema,  quaudo   sol  suppri- 

mitur. 
Surcecur,  irascitur  . 
Surus  ,  musculus   brachiorum  . 
Surus , surculus  . 
Susses  ,  qui  habilis  ad  sttbsten- 

dum  . 
1535  Susurrio ,  senillosus ,  bilinguis. 

1520.  Sugrudia:  forte,  suggrundia  , 
quae  sunt  extremitates  tecti ,  pluuiam  a 
pariete  arcentes  . 

1521.  Suggrundaria  dicebantur  se- 
pulcra   infantium  . 

1522.  Semlerus ,  salitor  ,  sultor  ,  vel 
vice  ver^a  . 

1524.  Forte  ,  suppetium  . 

1525.  Graeuius,  suppara,  nauis  velum. 

1528.  Lege  ,  supcraria  ,  vt   supra  . 

1529.  Alii  ,  supes  ,  suppis  ,  hoc  est  : 
al.  supes  ,  suppes  ,  hoc  est ,  sub  imis  pc- 
dibus  . 

15:0.  Suprema ,  hoc  est,  suprema  tem- 
pestas ,  ex  Festo  . 

1951-     Cerda  ,  succenset :  alii  ,  sm 
latur  ,  nascitur  . 

1522.  Gracuius,  surus  ,  surculus  ar~ 
borum  . 

15  ?4-  Lcgc>  subses  ,  habilis  ad  sub- 
sidendum  . 

1535-  Melius ,  susurro  :  pro  senillo* 
sus  alii   sententiosus ,  alii   senticosus  . 

Qq  q 


4S>o  A  P  P  E  N  D 

Sutela ,  corrigia  ,  quae  tenditur 

sub  cauda  equi  . 
Sutrium  ,  iocus  ,  <vbi  suuntur 

species  aliquae  . 


Tabae  ,  mutiae . 

Tabernio . 
1540  Tagax  3furunculus . 

Talax  ,  scaurus  . 

Talitius  ,  colafus  in  talo. 

Tallus  ,  calculus ,  tabula  . 

Tam  nefas,raw  detsstabile  fa- 
ctum  . 
1 J43  T.imcs  ,  cruor  ,  sanguis . 

Tarmus  ,  vermes  in  came. 

Tartarium  ,  horribile  . 

Tautoncs  ,  palpeorae  . 

(  \n  aliis  )  Tegellaria  venefica  . 
j  550  T.gora ,   tegus ,  coria ,  <vel  po- 
steriora  iumentorum  . 

Teloncm ,  quasi  omnium  titto- 

tius ,  subteila  ,  vt  postella , 
cntella 


1536.     Recti 
uella  . 

1937.     Corrigendum  ,  sutriaum  .  Pro 
^ecies  fortc  vesres  . 

1538.     Semlerus ,  tabitni  ,  muscae  . 

1541.     Talax  :   ex  scholiaste  Horatii 
lib.  1.  sat.  3. 

1142.     Vulcanius  ,    talitrus  ,  callas , 
vel  clauus  in  talo  . 

1543.     Lege  ,  calcuius  tabulae  . 

1545.    Tames:  immo  ra&w  ,  vel  //j&kj. 

1546.      Dicitur   etiam   tarmes  ,  tcr- 
mes ,  termus . 


's ,  termus . 

1547.     Aiii  ,  tartareum  ,  vel    tarta- 

lum  . 

1549.  Vide  infra  ,  iugcllaria  . 

1550.  Melius  ,  tergora  ,  tergv.s  . 

1551.  Forte  ,  telonium  .  Vide  lib.  15. 
Etymol.  c.  2.  n.  45.  Graeuius  ,  telones  ... 
tonductor  . 

1552.  Tenere  :  rectius  teneri . 

1553.  Terimentum  :  Semlerus  ,  /'»«- 
irimentum  ex  Plauto  . 

1554.      Graeuius ,  toral ,  vel  fora/f  : 


IX      XXIV. 

rum  fiscalis  conductio  . 

Tenilis  ,  qui  potest  tenere  . 

Terimentum  ,  nutrimentum . 

Terrale  ,  genus  <vestis  . 
lSSS  Terrigiponae  ,  quae  terra  ca- 
piunt ,  id  est ,  piscinae ,  quas 
et  lactis  rustici  vocant .  ' 

Testinium,  oppurtunum  . 

Thoca  ,  flauus  ,  vel  vestis  . 

Tiaries  ,  portiones    signorum  . 

Tinctorium  ,  gladius  . 
1560  Tironatum  ,  rudinem  . 

Tironicare,  militare . 

Titiensis  clangor  ,  id  cst ,  so- 
:■.  itus  cum  tumtiitu  . 

Tocuis  ,  calcnlus  dictus  est  com- 
pito  solo  piiisy  quod  sibi  co?n- 
ponuut .  Calx  enim  lapis  est3 
calculus  diminutiuum  . 

Togiilatim  ,  sigiliatim  . 
1565  Togipurium  ,  tcga  pura . 

Tollerunt  ,genuerunt . 

Semlerus  talarc . 

1555.  Pithoeus  suspicatur  ,  terripi- 
scinac  :  Semlerus ,  terric.pinae  ,  aut  terri- 
cipia  :  nisi  corrupta  fuerit  vox  ex  terri- 
genae  sine  interpretatione ,  et  tum  con- 
fkta  glossa   ab  aliquo  sciolo  . 

1556.  Testinium  :  emenda  ,  tempe- 
stiuum  . 

1557.  Forte  ,  togae  ,  clauus ,  vestis , 
vel  tunicae ,  clauus ,  vestis . 

1558.  Graeuius ,  triarii . 

1559.  Forte  ,  cinctorium  gladii ,  sci- 
licet  baltheus . 

1560.  Rudinem  :  corrige  ,  rudimen  , 
vel  rudimentum  . 

1561.  Excerpta,  tironinjtre  :  emenda  , 
tirocinari  . 

1562.  Forte  ,  titinnitus ,  clangor  etc. 
Graeuius  ,  titinniens  clangor  . 

1563.  Semlerus ,  tatus  calculus  dictus 
est  computus  e  lapillis ,  quod  ibi  compo- 
nuntur  :  calx  enim  etc. 

1566.     Tollerunt  :  lege  ,  tulcrunt  , 


G  L  0  S  S 

Tongillatim  ,  iingillatim  . 

Tongillatim  loqui,  prauis  ver- 
bis ,  a  Tongilio  parasito  ,  qui 
in  hoc  inuenerat  risus  aucu- 
pium,vt  selutatus  conuicio 
responderet ,  et  maledicen- 
tem  salutdret  blandissime . 

Tragum  ,  genus  piscatoriae  . 
1 570  Tragum  ,  inter  legumina  . 

Tragum  ,  ferriculum  . 

Trictilia  ,  %<bi  pendent  vaciae . 

Trimitat,  posturna  . 

Tritile  ,  quod  teri  potest . 
1575  Trochus  ,  rota  ludentum  . 

Trccinus,  sectae  genus  arduum. 

Tuber,  siti  subterranei . 

Tucotum  ,   bula    condita  apud 
gallos  alpinos  . 

Tugellaria  ,  maleficia  ,  e 0  quod 
supra  tegulas  sacrificent . 
1580  Tuligatum  ,  carpitum  . 

Tullia ,  media  ,  vel  regia  . 

1567.  et  1568.  Semlerns  corrigit  , 
sugiliatim  ,  pro  sigillatim  ,  quia  Tongi- 
lius  ,  a  quo  haec  aduerbia  ,  sugillabat 
eos ,  qui  ei  occurrebant . 

1569.  et  seq.  Quum  de  reti ,  et  ver- 
riculo  est  sermo  ,  melius  est  trahum  a 
traho  :  quum  de  oleribus  tragus  . 

1572.  Alii  legunt ,  trielule  ,  aut  tri- 
chilia  num.  plur.  al.  trichila  num.  sing. 
Confer  Forcellinum  .  Semlerus  vites  , 
alii    vuae  pro   vaciae  . 

1573.  Graeuiu' ,  trepidat ,  tremiscit , 
horret.  Semlerus,  Triuia  ,  Proserpina  ,  vel 
trimxta  post  tres  annos  . 

1576.  Trocinus  :  alii  ,  troc hiscus  ,  vel 
trocisus  .  Vide  lib.  4.  Etymol.  cap.  9. 
num.  16.  ,ex  quo  hic  legendum  ,  succi 
genus  Sridum  . 

1577.  Reinesius  emendat  ,  tubi ,  sili 
iubterranei  .  Graeuius  ,  tuberes  ,  aut  tu- 
bera  ,  cibi  subterranei  . 

1578.  Scholiastcs  Persii  ad  sat.  1. 
Tucttum  bubula  con.iita  apud  gallos  al- 
pinos  .  Semlerus  ex  aliis   lcxicis    colligit 


ARIVM. 


49* 


Tuore,v/7« . 

Turturilla  ,  ita  dicttts  locus ,  in 

quo  corruptelaefiebant,  qttoi 

ibi  turturi  opera  da  retur  ,  id 

cst ,  panem  . 
Tuspollem  ,  manna  ,  vel  genus 

pigwenti . 


1585  Vabra  ,  callidus  ,   artificiosus  . 
Vabrum  ,  varium  ,  muitiforme. 
•Vadatur ,  promittit,  pollicetur3 
fide  dicit  . 
*  Vadimonia  ,  iudicia ,  "jnde    a- 
pttd  iudicem  per   fideiusso- 
rem  "jadere  liceat  . 
Vadimonium    facit  ,  fideiusso- 
rem  dat  . 
1590  Vaginatus  ,  exagitatus  . 

Vagitatnr  ,  fiotenter  fiet  . 
Vagurrit ,  per  otium  vagatur  . 

legendum  ,  edulia   pro  bttbula  ,  et  bultt  , 

1579.     Lege  ,  tegularia  ,  malefica  . 

6580.  Forte  corruptum  ex  tongil- 
latim  ,  carptim  ,  hoc  est,  sigillatim  ,  de 
quo  num.  1566.  Alii  ,  ialcatum,  carptum  : 
al.  titulatum  ,  coopertum  :  al.  tilptalium  , 
carptum  (  lmteolum  )  .  Vide  Ducangium 
verbo  ,  tilpatalium  . 

1581.  Semlerus  cx  Constantiensi  re- 
stituit ,  me ditullia  ,  media  loca  terrae  . 

158?.  Vulcanius  ,  gutturilla  ,  et  gut- 
turi  pro  tutturi  ,  ct  pani  pro  panem  . 
Alii  retinent  turturilla  ,  et  in  tine-legunt  , 
id  est ,  ganeae  ,  vel ,  id  est ,  peni . 

1584.      Legi  poterit  ,  tus  ,  pollen , 
manna  . 

1585.  Vabra-.esnQnii,  vafer,tx  n.  seq. 
Vafrum  pro  vabrum  . 

15S8.  Pro  vadere  praestiterit  legere 
vadare  ,  aut  vadari  :  quod  secundum  me- 
lius  est  . 

1590.      Vaginatus  :  forte  ,  euaginatus  . 

»591.     Vagitatur  :  al.  vagitat  . 


Qqq 


492  APPEND 

Valgis ,  foras  versi  tumentibus. 
Valitant}ca/e^. 
1595   Vallemac  pia,  inhonestae  catt- 

tationes ,  et   cafmina  ,  ioca- 

qtte  turpia  . 
Vani  parentes ,  inanes ,  rnenda- 

ces  ,  inutiles ,  pellaces  . 
Varam  tibiam  ianam  ,perticae 

duae  sunt  inter  se  col/iga- 

tae  ,  quae  asserem  sustinent . 

Vnde  prou.  Vibia  varam  se- 

quitur  . 
Ventriloqui,  praecantatores  . 
Varicat ,  diuertit ,  ambulat  . 
1600  Varicauit  ,  ambulauit  . 

Vascillum  ,  paruum  vas.  Ma- 

crob.  Soluens  radus ,  in  aqua 

subiecta  vascillo . 
Vatia  ,di:tersis  plantis  . 
Vefaba  ,  parua  faba  . 
Vchicelorum    ,   genus  fluuia- 

lium  nauiuw  apu.d  Gallos  . 
1605  Veneripeta  ,  luxuriosus  . 

Venitia  ,   maris     exaestuatio  , 

1593.  Vulcanius ,  versis  eminentibus 
pedtbus  .  Semlerus  ,  versis    tibiis  . 

1595.  Semlerus  coniiciebat ,  vallica, 
id  est ,  phallica,  ithyphallica  .  Sed  genui- 
na  lectio  est  vallematia  ,  aut  ballema- 
t:a  ,  aut  ballimatia  :  de  quo  verbo  agit 
Ducangius  post  balare ,  et  scribendura 
cen<.et  balltimatia  .  ViJe  not.  ad  lib.  3. 
Etymol.  cap.  22  num.  xi. 

1596.  Vani  parentes  :  ex  Seruio  ad 
Aeneid. 

1597-  Legendum  ,  vara  vibia  perti- 
iae  etc.  Pro  vibia  varam  sequttur  in 
Ausonio  cst  vara  vibiam  :  sed  Scaliger 
praefert  scripturam  glo^sae  ,  quia  vara 
stans   est   pertica  ,  vibia  transuersa. 

i6ox.  Vascillum  :  glossator  voluit  va- 
sillum  ex  versu  citato  non  Macrobii , 
sed  Marbodaei  cap.  18.  de  heliotropia  : 
Quae  iolis  raiiis  in  aqua  iubiecta  vasil- 
lo  .  Marbodaeus  vixit  circa  annum  1123., 
ex  quo  de  additamentis  ad  has  glossas 
eonnulluna  indicimn  ferre  licet . 


IX      XXIV. 

quae  ad  litus  venit ,   Varre  % 

Venitia,  vnda,  quae  ad  litus 

venit  .  Salatia  ,  quae  ad  ma- 

re   redit . 
Vepra  ,  callidus  ,   testificator  , 

diuersipellis  . 
Verax ,  sonticus  ,  fidelis  . 
Verbosus ,  nugator    pessimus  , 
1610  Y  zrbotznwi  ,verbigratia  . 

Vernacellus  ,  qui  suscitat  pet 

dies  festos  . 
Vespeliones ,  fossarii ,  qui  mor- 

tuos  sepeiiunt  . 
Vespertilio ,  serotinus . 
Vespilla  ,  sepulcrorum    vi  sita* 

tor  . 
161$  Vestiae,  balbae  . 

Vestiarium  ,  erogatorittm  . 
Vestiplica,/<?/«/7/tf ,  quae  vestei 

plicat . 
Vestis  Itidiaria  ,  histrionica , 

tonis  . 
Veteratricem  ,  id  est,  callidam, 
incircumscribendam  . 

1603.  Vefaba  :h\c  ve  significat  par- 
uum  :  alibi  ,  male  . 

1604.  Lege  ,  vehiculorum  ,  autvehi- 
culum  ,  ex  alii    lexicis  . 

1606.  Venitia  :  immo  ,  venilia  . 

1 607.  Lege  1  vafer ,  callidus,  versico- 
lor ,  versipellis  . 

1608.  Forte  ,  sonticus  ,  verax  .  Vide 
num.  1488. 

161 1.  Semlerus  ,  verna  cellarius9 
qui  suscitat  (  monachos)  per  dies  festos  . 
Cerda  ,  vernacellus  (  vernaculus  )  ,  qui 
lustrat  per   dies  vernos  . 

16 si.  et  1614.  Quasi  vespelio  sit  a  sepe- 
iiendo,  vespilo  a  spoliando,aut  exptlando. 

16  5.  Forte,  vestis  ,  barba  ,  ex  Ser- 
uio  ad  Virgilium  ,  Aurea  caesaries  ollis , 
atque  aurea  vestis  :  vel  vestibula  ,valuae. 

1616.  Erogatorium  :  scilicet  vbi  ve- 
stes   erogantur  . 

161 8.     Tonis  :  Cerda  ,  histrionis  . 

1619.  Semlerus  ,  callidam  in  cir- 
cumscribendo . 


G  L  O  S  S 

1 620  Vexillaia  ,  irnpstus  fortis  carro- 

rum  . 
Victimo  ,  immolo  . 
Vidubiuin  ,    qui   duos  maritos 

amisit . 
Viduuium  ,  viduitas  . 
Villaturia,  territoria  . 
1625   Vioturus,   et    statim    cestifer  . 
Virginal  ,  membra  iiirginis ,  in 

quo  haoitat  . 
Virgobrctus  ,  nomen  magistra- 

tns  . 
Viria  ,  viriola  ,  brachiales  . 
Viriosus ,  austerus  . 
1630  Virops,^«tft?  iam   opus  habet 

•viro  . 

1610.  Vexillaia  :  Semlerus ,  vexilla- 
tio  .  Pro    carrorum  Graruius   castrorum  . 

1624.  Forte  ,  territoria  ,  villae  ,  ter- 
tae  :  aut    villatoria    pro   villaturia  . 

1625.  Martinius  ,  viocurui,  viae  stra- 
tor  ,  caestifer  .  Semlerus ,  viocurus ,  sine 
interpretatione  :  tum  virgo  ,  caestifera  3 
caestu  ,  hoc  eit ,  zona  ,  qua  recens  nupta 
cingebatur  . 

1626.  Alii  ,  membrana  virginis  ,  in 
qua  habitat  :  alii  ,  membrum  virginita- 
tis  ,  in  quo  habitat.  Vide  Prudentium  cum 
comment.  pag.  1  214. 

1627.  Virgobretus .  Apud  aeduos  •  Ex 
Iulio  Caesare  . 


A  R  I  V  M.  493 

Visor ,  videntes  . 

Viticus ,  actor  ,  exactor  villao 

pensionum  ,  insularius . 
Vitricus ,  patricus  . 
Vnca    manu  ,  stricta    manu  , 

1635  Vnicuba ,  i'tf/«*  viri  vxor. 
Vnorum  ,  multorum  . 
Votificantibus,  dona  libantibus. 
Vtensilia,  viatici  sumptus. 
Vultuosus,  tristis  . 


1640  Zanga  ,  pellis  .  Acro.  Nigris 
medium  impediit  crus  - 
Pellibus. 

1628.  Forte ,  viriae  ,  viriolae  :  1.  19. 
Etymol.  c.  -5 1.  n.  16. 

1629.  Alii  virosus  :  al.vultuosut,c]uo& 
praeferendum  . 

16  50.  Virops  :  ex  viripos  ,  hoc  est , 
viripotens  . 

1652.  Viticus  ;  immo  villicus;  ex  aliis 
glossis  . 

1633.     Patricus  :  rectius  patrinus  . 

1635.  Vnicuba  aliis  dicitur ,  quae  so- 
la   cubat ,  licet  nupta  . 

1636.  Vnorum  :  Graeuius ,  vno  ore% 
alii ,  vnitorum  . 

1640.  Acro  ad  Horatii  sat.  6.  lib.  1. 
pellibus  exponit  xangis  .  Vide  Ducangium. 


*?* 


p. 


M  0  N  I  T  V  M 

De    nonnullis   praetermissis,  ct   de  indicibus  , 
qui  sequuntur . 


au:a  quaedam  ,  ne  magnat  quidem  molis  opuscula  supcrcrant , 
qitae  olim  in  ar.imum  induxeram  inter  appendices  collocare ;  sed 
quum  sint  magna  ex  parte  fragmenta  ex  aliis  operibus  Isidori  Ac- 
-,  et  no?j  semel  repetita  in  Synonymis ,  in  Confiictu  virtutum 
m  ,  in  Nerma  viucndi  ,  nonmdla  quoque  minus  digna  , 
quae  eti.im  inter  Appcndices  recenseantur  ,  satius  visum  fuit  nihil 
vltra  addtre  iis ,  quae  in  Isidorianis  tertia  potissimum  parte  ex- 
plicata  sunt . 

ln  Indice  sacrae  Scripturae  prae  oculis  habendum ,  Isidorum 
saepe  versioni  vulgatae  adhaererc  ,  intcrdum  versionem  antiquam 
scqui  3  nonnumquam  sensum,  non  ipsa  verba  Bibiiorum  exprimere , 
aliquando  etiam  vnum  pro  altero  Scriptorem  sacrnm  nominassc . 

Fractcr  ca ,  quac  ex  Indicc  rerum  constant  ,  obseruandum , 
canones  ex  Isidori  operibus  indicatos  ,  et  correctos  extare  tom.  i . 
pag.  206.  et  seqq. ,  indicem  Scriptorum  in  Etymologiis ,  et  libris  Dif- 
ferentiarum  laud.itorum  describi  eodem  tom.  1.  pag.q.$\..  et  scqq.  , 
vt  nihil  iam  dicam  de  Glossario  ,  quod  mcdo  exhibui  . 


495 


INDEX  OPERVM 

QVAE  IN  SEPTEM   TOMIS 

HVIVS     EDITIONIS 

SANCTI    1SIDORI 

CONTINENTVR. 


T  0  M  V  S     P  R  I  M  V  S. 


.  siloriar.a  .   Pars  I.   De   vita, 

rebus  g.stis,  et  doctrina  i 
dori  ,    deque    edkionibus  ,  o- 
mnia  eiusJem  opera  comple- 


ctentibus.  Pag'« 

.riana.  Pars  II.  Di  singulis 
S.IsiJori  operibus,  eorumque 
p.:uliaribus  edicionibus  3^9 


T  0  M  V  S     II. 


riana.  Pars  III.  De  operi- 
ribus  dubiis  S.  Isidori ;  deque 
aliis  eii.m   suppositis  .  1 

a.  Pars  IV.  Descriptio 
coJic.in  mss.  romanorum  , 
qui  IsiJoriana  opera  exhi- 
be.  226 

Appcodix  I.  D;-  S.  IsiJoro  7. 
Jandianorum      commentarius 

Pr-  441 

Appendix  II.    Vita   S.  1         ... 


anctore  ,    vt  creditur ,   Luca 
TuJensi  .  452 

.  III.   Historia  Transla- 
tioniscorporis  S.  l.i  loii .  492 

AppenJixlV.  Concidum  Hispa- 
leose  II.  praeside  S.  Isiloro.    5  1 3 

Appendix  V.  Concilium  Toleta- 

.  n  IV.  praeside  S.  Isi  Joro  .   547 

Appenduc  VI.   Praefatio   CoIIe- 
cti  I .  .nonum  ,    nominj 

S.  Isidori  .  607 


T  O  I/I  V  S     III. 


-.ologiarum  !:bri  X.  priores  . 
Appendix    I.    Versus    praemissi 
.ologiis    in   coJice    ms. 
icano  . 
ix  II.   l.-.uenticuia  depe- 
dibus  . 
AjipenJix  III    Secunda   O. 
graphia ,  et  Glossemata  de  Ji- 
vcrboru.n  . 
:ndu  IV.    Dj  aurn.-ro  ,  I..- 
dori   no..i... 


App?ndi<  V.  Specimen  interno- 
/nis  ex  coJice   ms.  Chi- 


.10  . 

510 

500 

AppendiWI.  De    iodtctione. 

App-n  1.  Vll.Continuatio  Chro- 

?'* 

SO! 

nici   Isidori 
A  "p.-i  !i:<  VIII.            .  19  Caesa- 

512 

rk                            te  . 

50; 

pendix  i                      vocaba- 

lis. 

5'9 

510 

Appcadixi.   I^^.-uIus  S.  .. 

495 

onVmi  de  haeresibus  . 
Appendix  XI.   Fr.,gmentum  ex 

veteri  editione  . 
Appendix  XII.  Versus  de  affini- 

tate. 
Appendix  XIII.   De  septem  gra- 

dibus  consanguinitatis  . 
Appendix  XIV.    Fragmenta    ex 


520  eodicibus  gothicisToletanis, 

et  aliis . 
535      Variae   lectiones  ad    X.    libros 

priores   Etymologiarum  . 
5J7      Notae  Semleri  ad  librum  I.  Ety- 

mologiarum  . 
539      Notae  Zaccariae  ad  lib.VIII.  Ety- 

mologiarum  . 


5f4» 

547 

604 


T  O  M  V  S     IV. 


Etymologiarum  libri  X.  poste- 

riores  . 
Appendices  ad  Etvmologias  ,  si- 

ue  fragmenta  ad  libros  X.  po- 


steriores  ,  et    additiones    ex 
1  mss.  Toletanis  ,  et  aliis  .         520 

Variae  lectio.ies  ad  libros  X.  po- 
steriores  Etymologiarum  .        526 


T  0  M  V  S     V. 


De  Differentiis  .  Liber  I.  De  Dif- 

fcrentiis  verborum  ordine  ul- 

ph..bctico  . 
Idb.  II.  De  Diffcrentiis  rerum  . 
Allegoriae  sacrae  Scripturae  ex 

veteri  ,  et  nouo  testamento  . 
De  ortu  ,  et  obitu  1'atrum  ,  qui 

in  Scriptnra  Iaudibus  efferun- 

tur  . 
In  libros  vcteris,  ac  noui  testa- 

menti  Prooemia  . 
Liber  numerorum,  qui  in  sanctis 

scripturis  occurrunt  . 
Qnaestiones  deveteri  ,  et  nouo 

testamento . 


Expositiones ,  seu  quaestiones  in 
vetus  usuimentum  :  ia  Gene- 
1  sin  . 

77      In  Exodum  . 

In  Leuiticum  • 
116      In  librum  Numerorum  . 
ln  Deuteronomium  . 
In  Iosue . 
152      In  librum  Iudicum  . 

In  quatuor  libros  Regum  . 
190       In  Esdram  . 

De  Machabaeis  . 
220      Appendix  ad  iibros  Regum  .  De 
vnitate  fidei  ,    et  charitate , 
249  quae  plenitudo  Jegis  ^est . 


2  59 

159 

4o3 

432 
460 

477 
490 

506 

55<> 
SS2 


555 


T  0  M  V  S     VI. 


Contra  Iudaeos  ,  siue  De  fi  Je  ca- 
tholica  ,  et  de  conuersione 
gentium  libri  duo . 

Sententiarum  ,  siue  De  summo 
bono  libri  tres  . 

De    Officiis    ecclesiasticis    libri 


II* 


duo .  363 

Synonymorum  ,  siueSoliloquio- 

rum  libri  duo  .  472 

Regula  monachorum  .  524 

Epistolae  ad  diuersos  .  557 

Liber  De  ordine  creaturarum  .     582 


lndex  Tomi  VII.   iuitio  huius  voluminis  distiuctius  expcsitus  est  . 


INDEX 


INDEX  PRAECIPVORVM 

SACRAE  SCRIPTVRAE  LOCORVM 

Q  V  I    IN     OPERIBVS 

S.  ISIDORI   HISPALENSIS 

OCCVRRVNT. 


«97 


GENESTS.  CAP.  I.  vers.  i.  et  z.  In  principio  fecit 
Deus  caclum  ,  et  terram  ,  ct  spiritus  Dei  ferebatur 
super  aquas .  tom.6.  pdg.  n.-w.  3-Fiat  lux  t.  3.^.308. 
tttom.6.p.  ijf.ff  1  41.  -  v.  r.  Faeuini  esc  vcspere  > 
et  manc  d;es  vnus  .  t.  7,.p.  iia.-v.  6.  Fiat  firmamen- 
tum  ,  et  vocatum  esc  firmamcntum  caetum  .  t.  3. 
p.  516.  t.  6.  p.  136.  -v.  10.  Congregationes  aquamm 
vocauit  maria  .  t.  4.  p.  1  Z7,.t.  6.  p.  601.  -  v.  14.  Et 
sint  in  signa  ,  et  tcmpora  ,  et  dies  .  t.  7.  p.  13, 
.  v.  z6.  Faciamus  hominem  ad  imagincm  ,  et  si- 
inilitudincm  nostram  .  t.  6.  p.  8.  11.  141.  et 
407.  -  v.  28.  Et  bencdixit  eis  dicens  :  Crcscite, 
et  muhiplicamini  i.  1.  p.  4-5'.  -  v.  28.  Crescite  ,  et  mul- 
tiplicamini  ,  ct  replete  tcrram  ,  et  subiicite  eam  ,  et 
v.  2.0.  Lignum  fructiferura  etc.  t.  6.  p.  411.  domina- 
mini  piscibus  maris ,  ct  volatilibus  caeli.  t.  6.  p.  607. 
-  v.  31.  Fecit    Dens  omnia  bona  .  t,  3.  p.  3^7. 

Cap.  II.  v.  6.  Et  fons  ascendebat  de  terra  ir- 
rigans  vniuersam  superficiem  terrae  .  t.  6.  p.  yoo-. 
v.  8.  Plantauerat  autcm  Dominus  Dcus  paradisum 
a  principio  ,  in  quo  constituit  hominem  ,  quem  for- 
mauerat.  t.  6. p.  6of.-v.  16.  Ex  onini  ligno  paradisi 
comcde  t.  6.  p.  606.-  v.  18.  Non  tst  bonum  ,  csse 
hominem  solum  ,  faciamus  ci  adiutorium  sinnlc  t.  3. 
p.  +j6.-  v.  22.  £t  Ebrmauit  eam  in  muliercm.  t.  4. 
p.  17.  -v.  2f.  Erant  ambo  nudi ,  et  non  confundeban- 
tur.f.  3-p.  rid. 

Cap.  III.  v.  1.  Serpens  atitcm  erat  sapientior 
cmnibus  pccoribus  terrac.  t.^.p.  71.-V.1.  Dc  frucn 
lignorum,  quae  sunt  in  paradiso,  vescimur  t.  6.p.6o6. 
v.  16.  In  dolore  ,  ct  moerore  parics  filios  .  t.  6. 
p.  411.-  ii/iU.  ConuersH)  tua  ad  virum  tunm  ,ct  ipse 
tui  dominabiturf.  6.  p.  +  <7.-v.  23.  Et  eiccit  illiim  Do- 
niiiuis  Deus  de  paradiso  ....  atquc  vcrsatilem  ad 
custodiendaio    viam  ligni  vitae  .  t.  6.  p.  607. 

Cip.  W.v.  1.  tt  co;nouit  Adan'  mulierem  suani  , 

ct  concepit,  et  peperit  Elium  .  t.  6.  p.  4C2.  -v.  7.  Si 

recte  oflcras  ,et  non  rccte  diuidas  t.  7./'.  24.1  .-v.  :<•. 

•  .Tiinc   initium    fuit    inuocamu'    110111111   Domini    t.  3. 

f.  3.8. 

Cttp'.    V.  v.   20.    Istc    requiescere   nos    facict  ab 
•mnibus  operibus    nostris  .  t.  \.p.  210. 
Tim.  VU, 


Cap.  VII.  v.  11.  Et  cataractae  caeli  apertae  sniir, 
et  facta  est  pluuia  quadraginta  diebus  ,  et  quaJragin- 
ta  noctibus  .  t.  6.  p.  488. 

Cap.  XI.  v.  1.  Et  crat  omnis  terra  labium  vnum, 
et.  vox    vna  omnibus    crat  .  t.  6.p.  171. 

Cap.  Xfi.  v.  1.  Exi  de  tetra  tua  ,  et  de  cogna- 
tione  tua,et  de  domo  patris  tui  .  t.  1.  p.  6.  t.  r. 
/;.    2fo. 

Cap.  XIII.  v.  S.  Non  sit  rixa  inter  me,  et  te  , 
et  inter  pastores  meos  ,  quia  omnes  fratres  nos  su- 
mus  .  t.  3.  p.  44f. 

Cap.  XV.  v.  6.  Credidit  Deo  ,  et  reputatum  cst 
ei  ad    institiam  .  t.  6.  p.  104. 

Cap.  XVI.  v.  11.  Et  vocauit  noincn  cius  Ismael , 
quia  exaudiuit  eum  Deus  .  t.  3.  p.  320. 

Cap.  XVII.  v.  f.  Erit  nomen  tuum  Abraham  , 
quia  patrcm  niulrarum  gentium  posui  te  .  t.  j.p.  326. 
-v.  16.  Dabo  tibi  ex  Sara  filitim  .. . .  Et  erit  in  gcn- 
tes  ,  sed  et  reges  populorum  crunt  ex  ea ,  t.  3./J.  320. 
Cap.  XIX.  v.  24.  Et  pluit  Dommus  super  Sodo. 
mam  ,  et  Gomorrham  sulphur ,  et  ignera  a  Domino  . 
t.  6.  p.  o. 

Cap.  XXII.  v.  12.  Ne  iniicias  manum  tuam  iti 
puerum.  t.  3.;«.  333.  t.  6.  18.-V.  18.  In  seminc  tut> 
bencdiccnttir  onines  gentcs  .  t.  i.p.  127.  t.6.p.  iS. 

Cap.  XXVH.  v.  36.  Iuste  vocatum  cst  nomen 
cius  lacob  :  supplantauit  enim  me  eccc  secundo  .  t.  3. 
/'•   \*6- 

C.ip.  XXVIII.  v.  i7.Vcre  hic  domus  Dci  est  ,  ec 
porta   caeli  .  f.  4./'.  198, 

C.tp.  XXIX.  v.  32.  Qiiia  viJit  Deus  htimilicicrm 
meam  t.  3./).  326.  -  v.  33.  (juia  exaftdiuit  nie  Dcus 
t.  i.p.  $z6.-v.  34.  NuncmecUm  critvir  nieus ,  quia 
pcpcri  ei  trcs  filios  .  t.  3./J.  327.  -v.  3f.  Nunc  supcr 
hoc  confitebor  Domino  t.  %. p.  327. 

c.iji.-  XXX.  v.  6.  Iudicauit  me  Domlnus  ,  et  exau- 
dicns  dedit  roihi  Elium.  r.  <./..  ^ij.  -v.S.  Deus   lia- 
bitare  me    tccit    habitationcm    cum    torore    1 
t.  5.  p.  327.  -  v.  1 1 .  In  fortuna .  '.?•/••  \:i •  -v.  1 ;. 
Beata   1  itlficant  me  roulieres,f,  \- v.  ,:-. 

-v.    18.  Dcuj  dedii  mercedem  meam  .  t.   j.  /•. 
v.  20.  Habiuuic  mecum  vir  meui,  t.  ;,  ;>.  317. 
Kr  r 


4<jS  .     i  n  d  e  x     l 

C.tp.  XXKT.  v.  i^.Etdixit  Angelus  Dei :  Ego  sum 
D-us ,  cui  vnxisti    titulum  ,  et   vouisti  votum  .  *.  f . 

P-  f47- 

C.tp.  XXXn.  v.  24,  Vir,  qui  cum  Iacob  luctam 
iniit.  f.  f.p.  141.  v.  30.  Vidi  Dominum.et  salua  fa- 
cta   cst  anima  mea.f.  ^. /-.  326. 

C.tp.  XLFX.  ~j.  9.  Recubans  dormiuit  ,  vt  leo , 
et  vt  c.itulus  leonis,quis  suscitabit  eum  ?  t.  6.  p.  ?o. 
- -•.  10.  Non  dehciet  princeps  ex  Iuda  ,  nec  dux  de 
fcmotibus  eius ,  d.>nec  veniac ,  qui  mittendus  est  .  Et 
ipsc  erit  cxpcctatio  gentium.f.  6.  p.  19.  ct  70.  -v.  1 1. 
Lauabit  in  vino  stolam  suam  ,  ct  in  sanguine  vuae 
pallitun     suuin  .  t .  z.  p.  5-28. 

EXODVS  .  Cxp.  III.  <y.  f.  Solue  corrigiam  calcea- 
menti  tui  ;  locus  enim  ,  in  quo  scas  ,  terra  sancta  est  . 
t.  f./-.  5-5-4- 

C.ip.  VLfl.  v.  19,  Hic  digicus  Dei  esc  .  t.  3. 
p.    511. 

Cap.  XIII.  v.  18.  Ai  mare  ascenderunt  filii  Israel 
dc  Aegypto.  t.  4./).  '20. 

C.tp.  XV.  'j.  1.  Cantcmus  Domino  ,  gloriose  enim 
honorificatus    est  .  t.  6.  p.  367. 

Cap.  XVI.  v.  26.  Scx  diebus  colligccis  manna , 
in   die  autcm  scxto   dupliun    colligetis  .  t.  6.  /•.  59 1. 

O/;.  XIX.  v.  3.  Moyses  ascendit  in  montem  , 
et   Dominus    descendit  .  f.  6.  />.  290. 

C.i/'.  XXIII.  v.  10.  tccc  ego  niitto  Angelum 
meuni  .  .  . .  et  cst  nomcn  meuin  in  illo  t.  z.p.  f  27. 
et  t.  6.  p.  3. 

C.tp.  XXTX.  v.  4.  Accipe  Aaron  ,  et  fil;os  eius  , 
et  applicabis  ad  ostiuin  tabcrnaculi  tcstimonii  .  . . 
eruntque  Sacerdotes  mihi  religione  perpetua  .  t.  6. 
t>-    4«7- 

Cap.  XXX.  v.  13.  Sume  tibi  aromata  prima  ,  et 
oleum  de  olinctis  . . . .  Hoc  oleum  vnctionis  sanctum 
crit    milii   in  generationes   vcstras.  t.6. p,  100. 

Cap.  XXXI.  v.   1  8.  Digito  Dei  scripta.  t.  3./-.  3o"9. 

C.tp.  XXXill.  v.  10.  Nemo  videbit  facicm  meam 
*.  6.p.  «5i8. 

LEVITfC\'S  .  C*p.  XIX.  -j.  if,  Non  accipias  per- 
sonam  in  indicio ,  t.  6.  p.  347.  -  v.  13.  Quando  in- 
gressi  fueritis  in  terram  ,  ct  plantaueritis  in  ea  ligna 
pomifera  ....  Nec  edctis  ex  iis  .  t.  f.p.  ^6z. 

Cap.  XXIII.  v.  i7-Loquere  filiis  Israel ,  dicens  ;  De- 
ciino  die  me.isis  scptimi ....  Pcribic  anima  iJla  de 
populo  suo  .  t.  6.  p.  407. 

Cap.  XXV.  v.  8.  Numerabis  cibi  sepcem  hebdoma- 
das  annorum  .  t.  6.  p.  16. 

Cap.  XXVI.  v.  iz.  Inambulabo  ,  et  ero  in  illis  ,  ec 
ipsi  erunt  mihi  populus  ,  et  ego  ero  illis  Dcus  t.  1. 
■y.  5-9.  -v.  19.  Ponam  caelum  vobis  acreum  ,  terram 
ferream  .t.  6.  p.  87. 

NVMERI.  Cup.  VI.  v.  24.  Sic  benedices  populum 

meum   ,  et  cgo  bcnedicam  illos Attollat  Domi- 

nus  faciem  suam  supcr  te  ,  et  dec  tibi  pacem  .  t.  6. 
j>.    382. 

Cap.XIV.v.  u,  Propitius  ero  illis :  verumtamcr» 


O  C  O  R  V  M 

vuio    ego  ,  ec  viuit  nomen    meum  ,  quta    implebittn 
gloria    mea  omnis  terra  .  t.  6.  p.  66. 

DEVTERONDMIVM  .  Cap.  I.  v.  17.  Nonacci- 
pias   personam   in    iudicio  .  t.  6.  p.  347. 

Cijp.  VI.  v.  4,.  Audi  Israel :  Dominus  Deus  tuus» 
Dcus  vnus  est  .  t.  2.  p.  477.  t.  3.  p.  360.  f.  6. 
p.    1  o. 

C.ip.  XI.  v.  1  4.  Dabo  vobis  pluuiam  temporaneam  , 
et  serocinam  . .  .  .  Et  eftundam  super  terram  imbrem  . 
t.  6.  p.  105-. 

Cap.  XV.  v.  12.  Si  autem  emeris  fratrem  ,  qui  cst 
habracus  .  f.  3.  p.  444. 

Cap.  XVI.  v.  9.  Initio  mensis  hordearii  facietis  vo- 
bis    hebdomadas    septem  .  t.  6.   p.  407. 

Cap.  XVII.  v.  11.  Haec  via  ,  ambulace  in  ea , 
neque  ai  dexteram  ,  neque  ad  sinistram  dcclinan- 
tes  .  f.  6.  p.  3  to. 

Cap.  XXII.  v.  10.  Non  arabis  in  boue  ,  et  asino 
simul  .  t.   2.  />.  f  24. 

Cap. XXVni.  v.  23.  Erit  caclum  super  te  acreuin, 
ct  terra  subter  ce  ferrea  .  t.  6.  p.  87.  -  v.  24.  Dabic 
Dominus  pliitiiain  terrae  cuae  puluercm  t  ec  cinis  de 
caelo  desccndet  super  te  .  f.  6.  p.  87.  -  v.  44.  Eritis 
genccs  ad  caput ,  incredulus  autein  populus  ad  cau- 
dam  .  f.  6.  pp.  70.  ct  77.  -v.  66.  Ec  erit  vita  tua 
pendcns  ante  oculos  tuos  ,  et  cimcbis  die ,  ac  nocce , 
ec  non  credes   vitae   cnae  .  f.  6. pp.  4f.ec    80. 

Cap.  XXX.  v.  6.  In  notiissimis  diebus  circumeidet 
Dominus  cor  cuum  ,  ec  cor  seminis  cui  .  t.  6. 
p.    98. 

Cap.  XXXII.  v.2.Expectccur  ,  sicut  pluuia,  eloquium 
meura  ,  cc  descendant,  sicut  ros  ,  verba  mea  .  f.  f. 
p.  jiz.-v.  6.  Sic  plebs  fatua  ,  et  non  sapiens,haec 
Domino  restribuisti  ?  t.  6.  p.  48.  *■  v.  22.  Ignis  exar- 
sit  in  ira  mea  ,  et  ardeb.it  vsque  ad  inferos  deorsum 
f.  6.  p.  z6z.  -v.  32.  Vua  eorum  ,  vua  tcllis  ,  et  bo- 
ctus  amaritudinis  iusis  .  f.  6.  p.  48.  -  v.  39.  Ego  sum 
Deus ,  et  non  est  alius  Deus  praeter  me  .  t.  y. 
p.    73. 

Cap.  XXXm.  v.  6.  Viuat  Ruben  ,  et  nou  moriatur . 
f.  3.  p.  5-4.  -  v.  9.  Qui  dicunt  pacri  suo  ,  ec  macri  , 
nescio  vos  ....  Iudicia  tua  Iacob  ,  et  legcm  tuam , 
o  Israel  .  t.  f .  p.  f  11, 

IOSVE  .  Cap.  V.v.  13.  Nosxer  es  ?  an  aducrsario- 
runi  ?  f.  6. p.  268. 

'LTBER  IVDICVM.  C.tp.  I.  v.  30.  Habitauit  cha- 
nanaeus  in  medio  Ephraim  tributarius  .  tom,  f. 
pag.   489. 

Cap.  III.  v.  1 .  Hae  sunt  gentes  ,  quas  Domimis  de- 
rcliquit ,  vt   auJiret  in  eis  Israelem  .  f.  f  ./>.  489. 

Cap.  IV.  v.  14.  De  comedcrtte  exiuit  cibus:  et  de 
forti   egressa  est    duleedo .  f.  3./1.  63. 

RVTH  .  C.tp.  1.  v.  16.  Qitocumque  perrexcris , 
pergam  .  f.  3.  p.  323. 

REGVM  LIBER  I.  Cap.  II.  v.  1  o.  Ipse  iudicat  ex- 
trcma  terrae  .  t.  6.  p.  4$f.  -  Haec  dicit  Dominus 
Deus  Isracl  ....  Nerjuaquaoi ,  scd  gloriikantcs  me  , 


SACRAE     S  C 

glorificabo  ,  et  qni  mc  spernic,  spernetur  t.  6.p.  419. 

Cap.  IX.  u.  <?.  Eamus  ad    videntem  .  t.  3.  p.  328. 

Cap.  XVI.  v.  14.  Spiricus  Doinini  mahis  irniebat  in 
Saul  .  t.  6.  p.  167. 

Cap.  XXVI.  v.  o.  Quis  extendet  manuin  suam  in 
Christnm  Domini  ,  «  innocens  erit  ?  t.  2.  p.  576. 

REGVM  LIBER  II.  Cap.  VI.  v.  22.  Vilis  ineedain 
et   vilior  apparebo  ante  Deum ,  qui  ciegic  me  .  t.  6. 

P-  ;4°- 

Cap.  VII.  v.  16.  Fidt-iis  eric  domus  cius  ,  et  re- 
grmm  cius  vsquc  in  scmpiceriium  coram  me  .  t.  6. 
|».  2,1.  -  v.  18.  Seditque  coram  Domino  .  t.  4. 
p.   5-10- 

Cap.  XXIII.  v.  1.  Dixic  vir  ,  cui  constitutm  est  de 
Chri:to  Dci  lacob  .  .  .  .  Et  sirmo  eius  per  linguam 
ineam  .  t.  6.  p.  a. 

Cap.  X.  v.  16.  er  17.  Fecic  Rex  Salomon  duccnta 
scuta  de  auro  puro  ,  e  treccntas  peltas  cx  auro  pro- 
bato  . .'.  4.  p.  587. 

REGVM  UisLR  III.  Cap.  XVIi.  v.  8.  Factus  est 
scrmo  Domini  ad  Eliam  ,  diccns  :  Sur  ;e  ,  et  vade 
in  Sarepta  Sidoniorum  ,  et  mancbis  ibi  .  .  .  .  Appa- 
nr.t  ei  mulicr  vidua  ,  et  accepit  ab  ea  escam  ,  et 
manducauit  .  t.6.  p.101,  -v.  14.  Nunc  cognoui,  quo- 
niam  vir  Dci  cs  tu  ,  ct  vcrbum  Dci  in  ore  tuo  vc- 
xum  est  .  .'.  ;.  p.  331. 

Cjip.  XVIII.  V.39.  Quod  qutim  vidissct  omnis  popu- 
lus  cecidit  in  faciem  stiain  ,  et  ait  ,  Dominus  ipsc 
Deus  .  t.  ;.  p.  329. 

REGVM  LIBER  IV.  Cap.  IT.  v.  23.  Ascende  ,  cal- 
ue  ,  ascendc  ,  calue  .  t.f.p.  132. 

Cap.  IX.  v.  37.  Et  erunt  carnes  lezabel  ,  sicut  ster- 
cus  sttper    faciem    terrac  .  t.  3.^.327. 

Cap.  XIX.  v.  1  f.  Sedere  supcr  Cherubim  .  t.  3. 
p.   200. 

PARALIPOMENON  LIBER  I.  Cup.  XVII.  v.  3. 
et  seqq.  Et  factum  cst  vcrbum  D01  lini  ad  Nathan, 
dicens  :  Vadc  ,  ct  dic  seruo  meo  Dauid .  .  .  .  et  thro- 
nus   citts    erit   firmissiraus  .  t.  6.  p.  20. 

PARALIPOMENON  LIBLR  II.  C  *p.  XVIII.  v.ii. 
Vadam  ,  et  efO  spiiitus  mcndax  in  orc  oniniuni  |  i<  - 
plictarnm  eius  .  Et  Domiiius  dicit  ,  \ade  ,  :t  iac  ira  , 
ct    decipies  Achab  .  t.  6.  ;>.  600. 

ESDRAE  LIBER  II.  CapJX.  v.i.  et  setjq. Posrqttani 
cnim  rcdicrunt  rilii  Israd  Ferusalcm  ,  et  fecerunt  sibi 
tabcrnaculorttm  lactitiam  magnam  .  .  .  .  £t  adorabaiu 
Dominuin  Dcum    suum  .  t.  6.  p.  408. 

TOBIAS  .  Cap.  IV.  -j.  16.  Qno.l  tibi  non  vis  ,  al- 
teri  ue  fcceris .  t.  <•./>.  108. 

lOB  .  Cap.  I.  v.  1.  Vir  crat  in  tcrra  Hus  nomine 
Iob  .  t.  3-/'.  400  v.  10. 

Cap.  X.  N  niiu  \allasti  ctnn  ,  ac  donittm  citis  , 
oinncinquc  sttbstaiuiani  cius  '.  t.  6.  /j.Coi.-v.  12. 
Ecce  vniuersa  ,  quae  h.ibet ,  in  nianu  n  1  -11111  ,  ve- 
romtamen  in  eum  ne  extendas  manum  tuam  .  c.  6. 
p.  601.- ••.  :■  Dominua  dcdit ,  Dominus  abstulit . 
Quomodo  voluit  ,  Domintis  iccit :  sit  110111111  Donii- 
ui  bcncdictum  .  t.   6.p.  601. 


R  I  P  T  V  R  A  E  .  4» 

Cap.  III.  v.  3.  Pcreat  dies  ,  in  qua  natus  sura  .  t.  3. 
243.  -v.  10.  Qjtia  non  clausit  portas  veutris  ,  qut 
portauit  nic  .  t.  6.  p.  2.6. 

Cap.VlL  v.  r.Tentatio  cst  enira  vita  humana  su- 
pcr  terram  .  t.  f.p.  244. 

Cap.  X.  v.  16.  Propter  superbiam  ,  quasi  lcaenam 
capies  me,  reucrsitsque  mirabilicer  me  crucias.f.  6. 
p.   214. 

Cap.  XVI.  ti.  11.  Exprobr3nccs  ,  cc  conspticntcs  , 
percusserunt  maxillam  ir.cam  ,  satiati  stmt  poerffs  mc- 
is  .t.  6.  p.  41.  -  v.  13.  Confregit  me  ,  ct  posuit  me, 
quasi  in  signum  ,  circumdcdit  nie  ,  lanccis  suis  con- 
uulncrauit  lumbos  racos  ,  concidit  rac  vuluere  supcr 
vulnus  .  t.  6.p.  f  3. 

Cap.  XXX.  v.  2f.et  26.  Credo  enini,  quod  Redcm- 
ptor  meus  viuit ,  videbo  Denm  saluatorem  mcuni. 
.'.  6.  p.  154. 

Cap.  XXI.  v.  13.  Ducunt  in  bonis  dies  suos  , 
et  subito  ,  ad  interna  dcsccndunt  .  t.  6.  pp.  372. 
et  361. 

C.ip.  XXVI.  v.  8.  Qui  suspendit  aquas  in  nubibns 
suis  ,  ut  non  emmpaut  pariter  ieorsum  .  tom.  6. 
F-   fP7- 

C  •'.  XXVUJ.v.  20.  Sapientiam  vnde  inuenies '  L.v 
tct  enim  ab  oculis  hominum  ,  et  a  \olncribus  cacli 
absconsa  cst .  t.6.p.6.  -  *>.  24.  Vniuersorum  finem  ipse 
considerat  .  t.  6.  p.  4411. 

Cup.  XXXIII.  v.  4.  Et  quia  Spirims  Dci  esc  ,  Spi- 
ritus  Domini  fccit  me  ,  cc  spiracuhim  omnipotcniis 
viuificauit  me  ,  cccc  et  nie  ,  sicut  et  te  fecicDeus. 
t.  6.  p.  10.  -  ibid.  Spiritus  Domini  fc^it  me  ,  ct 
spiraculum    omnipotcntis     \iuiticauit    n:e  .    tcm.  6. 

p.      If2. 

Cap.  XXXIV.  v.  50.  Qtii  regnare  facic  hypocritam 
propter   pcccata   pppuli.  t.  6~.  p.  340. 

Cip.  XXXVII.  v.  21.  Subito  aer  cogttui  in  nubi- 
bus,et    ventus    transhns    fugabit  cas  .  t.  t.p.  4;. 

Cap.  XXXVIII.  v.  2.  Qiiis  est  istc  inuoluens  senten- 
tiasi  t.  ;.  p.  330.  -v.  3.  Accingc  ,  stcut  vir  ,  Iim-bos 
tuos .  t.  4.  p.  17.  -  v.  32.  ;  t  vesperum  supet  iiiios 
hominum    pr<  dire  iac:t.  .-.  6.p.  388. 

1   ,\i\.  v.  t.  Quis  dimisit  onagrum  liberum  ? 
et  vincula    cius   quis   solnit  l  t.  6.p.  fzp. 

Cap.XL-i<.  i2.Ncrui  testiculorum  persplexi  .  t.  4. 
p.  r  2 1 .  --.'.  1 ;.  Oua.  cius  risttil.i  eins  .  t.  4.  i>.  f  21 .  - 
v.  14. Ipseesc  principium  viarum  Dei.t.S.p.  i-.c. 
- -.'.  k.  II "ic  montcs  herbas  fcrnnt .  t.  4. p.  y*rt  - 
v.  x6.  Sub  vmbra   dormit    in    5«  "ii   .   t.   4. 

p.   fn.  t.  6.  p.    24;.  »v.  20.    Et  uiiic  ligabis  l:ii 
eius  .  t.  4,./'.  ?2i. 

C.i;.XI.I.  -.'.<:.  ct  o.Per  gymrn  oculi  cius.sictit  p.ilpc- 
brae  diluculi.  t.+.  p.jz  i.--.-.  t    1 

i.t.  4. p.  fao.  -  v.  10.  D<    ore  cius  Bamma 

.  t.  4. p.  f  2  I.  -  v.   1 1.  Et  de   n.ii  ibus  t  iiii  liinuis 
1   .    .     1. 1.  4.  /■.  e*i.-  v.  13. 1  actem  eius 
egesi        '■  •■    .  f»t.  -  v.  14.  Membra  carnium  eius 

itia   sunt .  t.  4.  /•.  <? :i.  -  v,  ,  f.  ):,.!  ■ 
quasi   lapis  .  t.  t.  ;>.  $66.  -  v.   |6".  Qmmi  sub  I 

R  r  r   i 


To9  I  N  D  E  X     L 

ric  i  timcbunt  Angeli  ,  et  exterriti  purgabunttir  . 
t.  6.p.  iBS.-V.  17.  Onine  sublime  videt  :  et  ipse 
cst  rcx  supcr  omnes  filios  superbiae  .  r.  6. 
p.  }o4. 

C*p.  XLIT.  v.  6.  Iccirco  ago  poenicentiam  in  fauil- 
la  ,  ct  ciacre  .  t.  6. p.  44:.  -  ib.  Iccirco  ego  me  re- 
praJiendo",  et  ago  poenitentiain  .  t.  3.  p.  24}. 

PSALMI.  Ps*l.  I.  v.+.  Taniquam  puluis ,  quem  pro- 
iicit  vratus  a  facic  terrae  .  t.  4.  p.  247.  -  v.  7.  Non 
resurgunt  impii  In    iudicio.f.  6.p.  212. 

Ps.  11.  v.  1.  et  2.  Quare  trcmucrunt  gentcs  ,  et  po- 
puli  medicati  sunt  inania  ....  Aiucrsus  Dominum  , 
ct  aduersus  Christum  eius  .  t.  6.  p.  37.-7.  Dominus 
dixic  aJ  me  ,  Filius  nieus  cs  tn  ,  tv;o  hodie  gcnui 
te  . .  .  .  Obaudicu  auris  obcdiuit  mihi  .  t.  6.p.  71.  - 
ib.  FUius  meos  cs  tn  ,  e  ;o  hodic  gcnui  te  .  t.  6. 
p.  z.  -v.  S.  Pete  a  me  ,  ct  dabo  tibi  gcutcs  hcrcdi- 
tatem  tnam ,  et  possessioncm  tuam  tcrminos  terrac. 
t.  6.  -.;. 

Ps.  111.  v.  6.  Ego  dormiui  ,  et  rcquieui ,  et  rcsur- 
rcxi  ,  quia  ,  *»/.  quoniam  suscitauit  me  .  t. 
6.  p.  76.  -  v.  8.  Dcnccs  pcccatorum  contriuisti  . 
t.  7.  p.  3S7. 

F  .  JV.  v.  7.  Signatnm  est  supcr  nos  lumen  vultus 
tui  ,  Doininc  .  t.6.pp.  1  10.  et  619.  -  v.  9.  et  10.  In 
pacc  dormiam  ,  ct  requicscam  ,  quoniam  tu  Dominc 
sin;ulariter  in  spc  constituisti   me  .   t.  6.  p.  76. 

Ps.  V.  v.  7.Perdes  eos  ,  qui  loqiumtur  mendacium  . 
t.  6.  jp.  252.  et   74. 

Ps.  VIII.  v.  6.  Minuisti  eum  paulo  minus  ab  an- 
gclis  .  t.   6.  p.  14. 

Ps.lX.  v.  7.  Scdisti  supcr  thronum  ,  qui  iudicas  io- 
stitiam  .  t.  6.  p.  «788.  -  v .  24.  Laudatur  pcccator  in 
desidcrits   animae  suae  .t.6.p.  24;. 

Ps.  XI.  v.  1.  Doininc,  saluum  me  fac  ,  quoniam  dc- 
fecit  sanctus  .  f.  7.  />.  137.  -  v.  7.  Eloquia  Domini  , 
cloquia  casta  ,  argcntum  Ljne  examinacum  .  t.  7. 
p.  709. 

Ps  Xfl.  V.6.  Qui  tcibulant  me,  exultabunt  ,  si  motus 
fucro  .  t.  7.  p.  282. 

P  .  XV.  v.  ,-.  Dominus  pars  hercjitatis  meae,  et  ca- 
iicis  mci  .  t.  7.  p.  488.  et  t.  6.  p.  41  2.  -  v.  8.  Do- 
niinus  adextris  est  mihi ,  nc  commouear  .  t.  f.p.  282. 

-  v.  9.  Caro  mea  requiescet  in  spc  .  t.  2.  p.  729. 
-v.  10.  Nec  dabis  sanctmn  tuum  viderc  corruptio- 
ncm  .  t.  z.p.  5-20.  -  ib.  Salutare  tuum  expectabo  , 
Dominc.Non  relinques  animam  mcam  in  inicrno  . 
t.  f.p.  ^fz.-ib.  Qiiia  non  derelinques  animam  mcam 
in    inferno  ,  nec    dabis  sanctum    tuum    viderc    corru- 

c-n  .  t.  6.  p.  23. 
Ps.  XV 11.  v.   1.  Qtmm  eripiec   eum  .  t.  j.p.  247. 

-  v.  8.  Respexic  ,  et  commota  est ,  ct  contrcmuit  ter- 
td.t.6.p.  :oi.--j.  12.  Tencbras  Jatibulum  suum  . 
t.  f.p.  7,69.  -  v.  44.  Constitues  me  in  caput  gentium , 
et  populus  ,  qtiera  nji  cognoui  ,  scruiuit  mihi  .  ... 
Et  claujicauerunt   a  sem;tis  suis .  f.  6.  p.  80. 

Ps.  XVIII.  v.  4.  Nj.i  sunt  Joquelae  ,  neque  sermo- 
iks  .  .  . .  £c  ia  lincs  orbis  terrae  vaba  eorum .  t.  C. 


O  C  O  R  V  M 

pp.  fS.  et  61.  -  v.  7.  Sonus  eorum  extttft  in  omnem 
terram  .  t.  7.  p.  539.-  ib.  Et  in  omncm  terram 
exiuit  sonus  eius  ,  et  in  fines  orbis  terrae  verba 
ipsius  .  f.7.  p.3  17.476.  -  v.6.  Tamqtiam  sponsus  pro- 
cessit  de  thalamo  suo  .  t.6.  p.16.  -  v.6.  Ipse  tamquam 
sponsus  procedens  de  thalamo  stio  exulcauit  .  .  .  Et 
occursus  cius  vsque  ad  stimmuni  eius  .  f.  6. p.  79. 
-  ib.    In    sole   posuic   tabernacuium    suum    .    tom.    7. 

Ps.  XX.  v.  1  3.  Quoniam  poncs  eos  dorsum  .  f.  7. 
p.  711.  -  v.  32.  Annunciabitur  Domino  generatio 
ventura  ,  et  annunciabunt  caeli  institias  eius  ,  populo, 
qui  nascctur,   qucm  fecit   Dominus  .  f.  6.  y.  102. 

Ps.  XXI.  v.  7.  Ego  auccm  sum  vermis,  et  non  ho- 
nio  .  f.  <;.p.  $76.  -  v.  17.  Circumdederunt  me  canee 
multi,  concilium  malignantiuni  obscdit  me  .  f.  *. 
p.  720.  -  v.  17.  et  18.  Fodcrunt  Tnanus  meas  ,  et  pe- 
des  mcos  ,  dinumerauerunt  oninia  ossa  niea  .  t.  2. 
p.  720.  et  t.  7.  p.  ~~5 * 3-  " v-  '8.  Fodcrunt  manus 
mcas  . .  .  .  Et  diiiiserunt  sibi  vcstimenta  mea  .  t.  6. 
p.170.  -  t&.Foderunt  nianus  mcas ,  et  pcdes  meos  :  di- 
numerauerunt  omma  ossa  mea  ,  ipsi  vero  considera- 
uerunt ,  et  conspexertmt  me  .  t.6.p.  46.  -  v.  19.  Di- 
niseruut  sibi  vestimcnca  mea  ,  ec  stipcr  vestem  mcam 
miscrunt  sortem  .  t.  6.  p.\7.  -  v.  28.  Reminisccntur  , 
et  conuertentur  ad  Dominum  vniuersi  fines  terrae. 
f.  7./).  377.  -  v.  28.  et  20.  Reminiscentur ,  et  conuer- 
tenrur  ad  Dominum ....  Quoniam  Domini  est  rc- 
gnum  ,  et  ipse  dominabicur  gcncium  .  t.  7.p.  313. 
f.  6.  p.  66. 

P  .  XXIII.  v .  7.  Tollite  portas ,  Principes  ,  vestras  , 
et  letiamini  portae  aeternales  f.  f.p.  2f<5.  -  ib.  Tol- 
litc  ....  D>minus  potcns  in  proelio  .  t.  7.0.  497. 
et  6.  -  v.  10.  Qtiis  est  iste  rex  gloriac  ?  Dominus 
virtutuni .  t.  3.  />.  294. 

Ps.  XXVI.  v.  7.  Qtioniam  abscondit  me  in  taber- 
naculo  suo  in  dic  malorum  .  f .  <j.p.  396.  -v.  12.  ln- 
surrexcrunt  in  me  testcs  iniqui ,  et  mcntita  cst  ini- 
qnitas  sibi .  t.6.p.  40.  -  v.  14.  Virilitcr  agite,ct  con- 
fortetur    cor  vestrum  .  f.  f.p.  -331. 

Ps.  XXVIII.  v.  1.  Afterte  Domino  ,  fiiii  Dei  ,  aficrte 
Domino  filios  arietum  .  f.  7.  v.  470.  -  v.  z.  Gloria  , 
ct  honor  Deo  .  t.  z.p.  7  79.  -  v.  7.  Vox  Domini  con- 
fringentis    cedros  .  f.  <j.p.  740. 

Ps.  XXIX.  v.  12.  ,  et  13.  Conuertisti  iuctum 
meum  in  gaiidium  mihi ....  Vt  cantet  tibi  gloria 
nica  ,  et    non  compungar  .  t.  f.  p.  770. 

Ps.  XXXI.  v.  1.  et  z.  Bcati  ,  quorum  remissae  sunt 
iniquicaces .  Beatus  vir  ,  cui  non  imputauit  Dominus 
peccatum  .  f.  7./>.  331.  424.  et  t.  6.  p.  464.  -  v.  4. 
Conuerstis  sum  in  aerumna , dum  configitur  spina.... 
Qiioniam  cacui ,  inuetcrauerunt omnia  ossamea,dum 
clamarem  tota  dic  .  t.6.  p.  223.-1;.  9.  In  frcno  ,  cc 
camo  maxillas  eorum  constringe  ,  qui  non  approxi- 
mant  ad  te  .  f.  6.p.  200. 

Pi.XXXII.T>.6.Verho  Domini  caeli  firmati  sunt,et  spi- 
ritu  oris  eitis  omnis  virtus  eortim  .  f.  6.  p.  11.-  v.  9. 
Dixic,  ctfacta  sunt,  mandauit,  ct  creatasunt.t.  «5.^.163, 


SACRAE     S  C 

fs.  XXXTTT.  <v.  i.  Semoer  latis  cius  in  ore  meo. 
r.  f .  v.  229. -v.  5-  10  D  nnino  laudabitur  anima  niea. 
t.  6.p.  tti.-v.  8.  Emittet  angelum  Dominus  in  cir- 
cuitu  timentium  eu.n  ,  ct  eripiet  cos  .  t.  i.p.  64. 
t.  6.  p.  S7.  -  xh.  Non  imsbit  domui  suae  a  frigori- 
bus  niu;s,  omncs  enim  djmestici  eius  vestiti  sunt 
duplicibus . t.  i.p.64.  et  65.  -  v.  10.  Qiiis  est  iste  rex 
gloriac  ?  Dominus  virtimim  .  t.  J.p.  294. 

Ps.  XXXIV.  v.  1  y .  Congregata  sunt  in  me  flagella, 
et  ignoraui .  t.  6.j>.  41. 

Ps.  XXXV.  v.  10.  /n  luinine  tuo  vid^bimus  lunien . 
t.  6.  p.  t;.  -*>.<-  u.  Manus  peccatorum  non  moueant 
me  .  t.  f.j>.  2S2. 

Ps.  XXXVi.  v.  27.  Declina  a  malo  ,  et  fac  bonum  . 
t.  6.  j>.  61  ;. 

Ps.  XXXVIT.  v.  r8.  Ego  in  fLgella  paratus  sum . 
*.  6.  p.  41. 

P.'.  XXXVIII.  v.  f.  Vox  Doniini  confringentis  cc- 
dros  .  r.  <r.  y.  f+o. 

Ps.  XXXIX.  v.  6.  Mu!tip'icati  sunt  super  numerum . 
t.  6.  p.  177.  -  v.  8.  et  9.  In  capite  libri  scriptum  est 
de  me  ,  vt  iac'am   voluntatem   f.iam  .  ".  6.  p.   11. 

Ps.  XL.  v.  f.  Ego  dixi  ,  Dominc ,  miserere  mei: 
sana  ammam  meaju  ,  quia  peccaui  tibi  .  t.  f.p.171}. 

-  v.  9.  Numquid  qui  dormit ,  non  adiicict  ,  vt  resur- 
gat  ?  t.  6.  j>.  ;6.  -  v.  10.  Qiii  cdebat  pancs  mcos, 
ampliauit  aduersnm  mc    supplantationcm  ,t.6.p.  37. 

-  v.  11.  Tu  autcni  ,  Domine  ,  misercre  mei  ,  ct  re- 
suscita    mc  ,  et    retpbuam     cis  .  t.  6.  p.  f6. 

Ps.  XLI.  v.  8.  Abyssus  abyssum  inuocat  in  vocc 
eataractarum  ,t.6.p.  226. 

Ps.  XLIIf.  v.  6.  Inimicos  nostros  in  tc  vcntilabi- 
mus  cornu  .  t    f.  p.  j-c  f. 

Ps.  XLIV.  v.  1.  ct  v.  3.  Eructauit  cor  mctim  vcr- 
bum  bonum  .  Spcc>osus  forma  prae  filiis  hominum  . 
t.  2.;'.  f27.f.  f.pp.\70.  et  2cr.  -v.  4.  Femur  potcn- 
tissimc  .  t.  f.  [>.  jf4.  -  v.  7.  Scdes  tua  ,  Deus  ,  in  sc- 
culum  scculi  ,  virga  acquitatis . . . .  Deus  tuus  oleo 
lactitiae  prae  consortibus  tuis  .  t.  6.  pp.  7.  et  29. 
-v.  8.  Dilcxisti  iustitiam  ,  et  odisti  iniquitatcm  ,  pro- 
pterca  vnxit  te  Deus  ,  Deus  tuus  olco  lact;t;ac  prac 
participilms  tuis  .  t.  f.  ^.420.  -  v.  10.  Orcumamicta 
varictatc  in  \ cstitn  dcaurato  .  t.  f.p.  r+i.  -  v.  n. 
et  1  2.  Filia  ,  audi  ,  et  vide  ,  ct  inclina  aurcm  t  am  . . . 
Et  ipse  cst  Dominus  Deus  tuus  .  t.  1.  ;<.  6.  t.  r. 
j.  ■  |  1.  r.  6.  ;>.  67.  -  v.  12.  fct  adorabunt  cnm  filiac 
Tyri  in  muneribus  .  Vultum  timm  deprccabunuir 
•mnes   diuites  terrac  .  r.  6.p.  168. 

Ps.  XLVI.  v.  9.  Rt_;nal>it  Dominus  super  omncs 
gentcs  ,  Dcus  sedit  supcr  sedem  sanctara  tuam  . 
t.  6.  p.    60. 

Ps.  XLVIII.  v.  r.  Inclinabo  ad  similitudiiicm  au- 
icm  mcam  ,  aperiam  in  psalterio  aenigmata  mea . 
t.  6.  j<.   102. 

Ps.  XLIX.  i>.  2.  Dens  raanifcste  veniet,  Dcus  n<>- 
«tcr  ,  tt  non  silcblt  .  t.  6.  pp,  4;.  et  6 3.  -  4.  AJuo- 
c.ilit  caelum  dcsursum  .  .  .  .  Quoniam  Dtus  iudcx  ist  . 
*.6.p.  C). 


R  I  P  T  V  R  A  S.  foi 

Ps.  L.  v.  f.  Et  pcccatum  meum    antc  me  est  sem- 

per  .  t.6.j>p. iz$.  et  444.  -  v.6.  Tibi  soli  peccaui 

vincas  ,  quum  iudicaris  .  t.  6.  p.  3S.  -w.  7-  fcccc 
in  iniquitatibus  conceptus  snm  ,  et  in  pcccatis  pcpe- 
rit  mc  mater  mea  .  t.  f.  p.  84.  -11.  9.  Asperges  me 
hyssopo  ,  ct  mundabor  .  t.  6.  p.  48.  -  ii.  Lauabis 
me  ,  et  super  niuem  dealbabor  .  t.  6.  p.  5-4.  -  v.  19. 
Sacrificium  enim  Deo  spiritus  contribulattis  .  t.  f. 
p.  406.  et  418. 

Ps.  LIV.  v.  14.  Tu  vero  homo  vnaniniis  ,  dux 
meus  ,  et  notus  meus  ,  qui  sinuil  mecum  dulces  ca- 
picbas  cibos  .t.  6. p.  37. 

Ps.  LVII.  v.  11.  Laetabitur  iustus,  quuin  Viderit 
vindictam  impiorum  ,  manus  suas  Iauabit  in  sanguine 
peccatorum  .  t.  6. p.  1,6;. 

Ps.  LVIII.  i>,  u.  Nc  occideris  eos  ,  nequando  obli- 
uiscantur  populi  niei  legis  ruae  :  disperge  illos  in  vir- 
tute  rua  ,  et  dtpone  cos  .  t.  f.  j>.  128. 

Ps.  LXI.  v.  12.  Scmel  locutus  est  Deus  ,  duo  haec 
audiui  .  t.  \.  p.  39;. 

Ps.  LXII.  v.  1 .  Sitiuit  in  te  anima  mea  ,  quaui 
mnltipliciter  et    caro  mea  .  t.  6.p.  zf6. 

Ps.  IJCV.  Ne  dederis  in  motum  pcdcs  incos  .  t.  f. 
p.  282.  -v.  1  2.  Transiuimus  per  ignem  ,  et  aquam  , 
et  induxisti  nos  in  refrigerium.  .  . .  Qiioniain  Dcus  iu- 
dcx  est .  t.  6.p.  63. 

Ps.  LXVI.  v.  7.  Dabunt  ct  cacli  imbrcm ,  et  terra 
dabit    fructum  suum  .  t.  6.j>.zf.et  fSS. 

Ps.  LXVIT.  v.  iS.Cursus  Dei  decem  milibus  mnl- 
tiplcx  milia  laetantium .  t.  f. p.  254. --j.  19.  Asccn- 
dit  in  altum,  ccpit  captiuitatem ,  dcdit  dona  homini- 
bus  .  t.  6.  p.  fy.  61.  et  400.  -  v.  21.  Deus  noster , 
Dcus  saluos  faciet  nos ,  et  Domini  mors  ,  ct  Domi- 
ni  exitus  mortis.f.  6.p.  fo.  -  v.  if.  Visi  sunt  ingrcs- 
sus  tui  ,  Deus  ,  ingressus  Dci  mei  regis .  t.  6.pp.  ;  j  • 
et  79.  -  v.  32.  Acthiopia  praeucnict  manus  tius 
Dco  .  t.  6.  j>.  76. 

Ps.  V  VIII.  v.  8.  Bcncdicat  nos  Dcus  ,  Dcus  no- 
ster  ,  benelicat  nos  Dcus .  t.  6.p.if,-  v.  19.  Proptet 
in;micos  meos  eripe  mc .  t.  6.  j<.  1S6.  -  v.  22.  Dede- 
riint  in  escam  meam  fcl  ,  et  in  siti  mca  potauerunt 
mc  accto  .r.6.  p.  161.-  v.  24.  Obscurcntur  o;uli 
eorum  ,  ne  v;dcant  ,  et"  dorsum  eoruni  sempei  incur- 
ua .  t.  f. y.  442.  -v.  zf.  Eflunde  iram  ruam  in  gen» 
tes  ,  n"ac  te  non  nouerunt  .  t.  6.  p.  2  i<5.  -  v.  27.  Su- 
pcr  dolorem  vulnerum  meoxum  addideruat  .  t,  6. 
p.    f<S. 

?s.  LXX.  v.  if.  Qii:a  non  cognoui  literaturam, 
intro;bo  in  potentias  Doni'iii  .  t.  6.  ]•.  29S.  -  '.  .  <  ■ 
Donec  annunciem  brachium  tuum  generationi  omnij 
quac  ventura  cst  ,  pocentiam  tuam  ,  Dcus  .  t.  6. 
p.    102. 

/'  I  \\r.  v.  7.  Orictur  in  diebus  cius  iustitia  , 
ct  abundantia  pacis,donec  extollatut  luna.f.  6,p.6i. 
.v.  s.  1  di  minabitut  .1  inari  vsqne  ad  mar<  . 
flunrnc  vtqne  ad  tcrminos  orbis  tcrrac  .  t.  6- j-  <• 
-  v.  11.  Omncs  de  S.iiu  vcnicnt,  ct  dabitui  ti  >^  aa- 
ko  Acablac .  t.  6.  g.  iS.  -  v.  17.  Antc  solem  pcrm* 


I  N  D  E  X     L 

nec  n:ni?n  eius  .  et  ante  htnam  sedcs  ciiis  .  Et  be- 
•r  in  eo  omnes  tribus  terrae  ,  oiunes  gen- 
tncabunt  eum  •  t.  6.  p.    <.    et    19.  ,  et  71. 

-  v.   19.  Implebitur  gloria    eius    omnis  terra  .  t.  <. 

v-  - 

P:.  LXXIII.  v.  :i.  Vc  qnid  auerris  "facieru  niam  ,  et 

dextsram    niam  de    medio  sinu  tuo  ?  f.   ?.  p.  364. 

18.  Reuela  oculos   meos  ,  et  considerabo  mira- 

de  lege  cua  . .'.  < .  p.  592.-  v.  120.  Deus  autem 

rex  nosrer   ante  secula  operanis  est  salutem  in  medio 

6.  p.  64. 

Ps.  '  XXV.  -.'.  6.  Dormierunt  somnum  suum  ,  ct  ni- 

hi!    inuenerunt.  t.  6.p.  388. 

Ps.  LXXVU.  v.  1.  Attendite  ,  populi  mei  ,  legcm 
■        :  ,  loquar   propositiones  ab   initio  .  t.  6.  p.  102. 

-  •    ...       Init  i       manna  ad  manduvandum  :  et  pa- 

dedit  ris  .  t.  6.  p.  f88.  -  v.  4.9.  Iinissioncs 
pcr  mafos  .  t.  6.p.  114. 

Ps.  LXXIX.  6.  1.  Qui  scd-.s  snper  Chcrubim .  t.  3. 
f.  116.  t.  6.  p.  5-87.  -  v.  4.  Os  cnde  nobis  facicm 
tuam  .  t.   3.  p.   299.  -  v.    14.    Aper  de  silua .  t.  6. 

?'  S7- 

Ps.  LXXX.  -j.  4.  Tuba  canite  initio   mcnsis ,  in  die 

i.        ii  sokmnicatis    \estrae  .  t.  3.  pp.   157.   et   177. 

-  -.  .    ;.    Manus    eius  in   cophino   seruitrunt   .    t.   4. 
p.    fOf. 

?:.  LXXXI.  v.  1.  Dtus  stetit  in  synagoga  deorum , 
in  mtdio  autcm  Deos  discernit  .t.  6.p.  5*7.  -  v.  6. 
Ego  dixi  ,  Dii  estis .  t.  ?.  p.  ;i>. 

Ps.  LXXXII.  v.  6.  Aducrsum  tc  tcstamentum  dispo- 
sr.erunt  .  t.  2.  p.  100. 

Ps.  LXXXHI.  -  .  < .  Bcati  ,  qtii  habitant  in  domo 
tua  ,  Domine  ,  in  secula  seculorum  laudabunt  te  . 
t.  C. p.  187.  -  v.  6.  Ascensus  in  cordc  suo  dispo- 
.  f.  4.  p.  <  :o.  -  v.  8.  Ambulabunt  de  virtute  in 
\  m  ,  et  vidcbitur   Deus    Deoruai    in  Sion  .  t.  6. 

f.    }J. 

Ps.  LXXXIV.  v.  10.  et  seqq.  Vbi  inhabiret  gloria  in 
I  nostra   .   .  .  .  Et    iustitia   de   caelo    prospexit. 

t.  6.  p.  :?. 

Ps.  LXXXV.  *>.  <-.  Btati  ,  qui  habitant  in  domo  tua, 
in    sccula    seculorum    laudabunt    te   .    f.   6.  p.    :  78. 

-  v.    S.    Quis    enim  similis  tibi    in  Diis  ,   Domine  ? 
t.  <.  p.  170. 

Ps.  LXXXVI.  v.  <.  Et  homo  factus  est  in  ea  ,  et 
ipse   uindauit  eai.i   Akissimus  .  t .  1.  p.  5-17. 

Ps.  LXXXVn.  v.  4.  Vita  mea  inferno  appropinqua- 
tiit ,  sine  adiutorio   inter  mortuos  liber  .  r.  6.  p.   <<. 

-  v.  9.  Omncs  anici    mci  obliti  sunt  mc  ,  longe  fcci- 
sti  notos   meos  a  me  .  f.  6.  p.  39. 

Ps.  LXXXVIII.  v.  7.  Quis  enim  in  nubibus  acqua- 
bittir  Doinino,  aut  quis  similis  erit  Deo  inter  filios 
Dei"!  f.  <.p.  $7,6.  t.6.p.$.  -.v.  36.  et  seqq.  Iurauit 
Dominus  Dauid  veritatem,  et  non  fnistrabitur  eum  .... 
Et  tcstis  in  cacio  fidtlis .  t.  6.p.  10.  -v.  39.  i "n  «cro 
distulisti  Christtim  tuum  .  t.  6.p.  u.-v.  4S.  Memb- 
rare  ,  quae  inca  substantia  .  t.  j.  p.  87.  tt  t.  6. 
p.    ij(f. 


O  C  O  R  V  M 

Ps.  XC.  v.  1;.  S.ip?r  aspidem  ,  ;:  basiliscum  ambtt- 
Jabis  ,  et  conctikabis  leonem  ,  tt  draconem  .  t.  <. 
p.  176. 

Ps.  XCL  v.  ij.Iusttis  ,  vt  palma  florebit ,  et  sic- 
ut  cedrus ,  quac  est  in  Libano  ,  multiplkabinir  .  t.  f. 

Ps.  XCIV.  -j.i.  Venitc  ,  exukemus  Domino  ,iubile- 
mus  Deo  salutari .  f.  6.  p.  18. 

P. '•  XCVII.  v.  1.  Cantate  Domino  canticum  nouum  ; 
reuelauit  iustitiam   suam  .  f.  6.  p.  66. 

Ps.  XCVIJI.  -j.  6.  Moyses  ,  et  Aaron  in  Sacerdoti- 
bus  e"u:s  .  t.  z.  p.  fi^.  -  ib.  Moyses  ,  et  Aarcn  in 
Sacerdotibus  eius ,  et  Saimiel  inter  eos,  qui  inuocant 
nonicn    eius .  f.  f.  p.  fS-i- 

Ps.  CI.  f.  13.  In  coueniendo  populos  in  vnum  , 
et  regna  ,  vt  seruiartt  Domino  .  t.  6.  p.  67.  -  v.  18. 
Tu  antem  idem  ipse  cs  ,  et  annl  tui  11011  dcticient . 
t.  z.p.  ipp.  f.  <.p.  f<y. 

Ps.  CJI.  v.  14.  Ipse  scit  fignientum  nostrum .  f.  f. 
p.  87.  f.  6.  p.  136.  -  v.  19.  Dominus  in  caclo  para- 
uit  sedcm  stiam  ,  et  regnum  eius  onmibus  dominabi- 
tur  .  f.  6.  p.  60. 

Ps.  CIJI.  zi.  3.  Qtii  ambul.it  super  pennas  vento- 
rtim  .  f.  3.  p.  313.  - -j.  4.  Qtii  facis  Angelos  tuos 
spiritus  .  f.  6.p.  586.  -  v.  <■  et  6.  Qiii  fund;\s;i  tii- 
ram  super  stabilitatem  suar.i  ....  Auiictus  eius  su- 
ptr  montes  stabuiit  aquae  .  /.  3.^.  :o-j.  f.  6.  p.  609. 

-  v.  if.  Vt  exliilaret  faciem    in  oleo  .  v.     p.  410. 

-  v.  n.  E-xtendens  caelum,  sicnt  pellcm  .  f  6. p.  589. 

-  v.    i< .  Hoc  mare  ma^num  ,  et  spatiosum :  illic  re- 
ptilia,   quoruni    non   cst  numertis  .  t.  4.JB.  7  <• 

P:.  Cl\'.  v.  i<.  Nolite  tangere  Christos  meos  .  f.  1. 
]>.  5  -6.  et   t.  6.  p.    4,69. 

I'. ■ .  C\'.  O.  3.  Beati ,  qui  cnstodiunt  iudicitnn  .  f.  6. 
p.  qpf.  -  v.  4.  Visita  nos  in  salutari  tuo  .  f.  6. 
p.    264.. 

Ps.  CVITI.  v.  4.  Pro  eo  ,  quod  eos  diligebam  ,  ad- 
ucrsabantur  mihi  :  ego   atitem   orabam  pro  eis  .  f.  6. 
p.  49.  -  v .  9.  Commo  ione   moueantur   filii   cius   ,  et 
mcndicent  .  f.  6. p.    18S.  -  v.  29.  Operiantur  ,   sictit. 
diploide,  confusione   sua  .  f.  6.  p.  263. 

Ps.  CJV.  v.  1.  Dixit  Dominus  Domino  meo  ,  ;c. 
dc  a  dextris  mcis  :  donec  ponam  inimicos  tuos  sca- 
belluni  pedum  tuorum  .  f.  <.p.  34S.  f.  6.  pp.  9.  z<. 
et  60. -v.  3.  4.  et  6.  Ante  luciferum  gcnui  te  :  tu 
es  Sacerdos  in  acternum  secundum  orduiem  Melchi- 
sedech  :  iudicabit  in  nattonibus  ,  implebit  ruinas , 
conqtiassabit  capita  in  tcrra  multorum  .  t.  i.p.  <%7. 
t.  6.  p.  1.  je .  7 1 .  7 1 1 .  -  v.  4;  Tu  es  Sacerdos  in  ae- 
ternnm  secundum  ordiriem  Melchisedech  .t.  <.p.  29S. 
404.  et  t.  6.  p.  383.-  ib.  Iurauit  Dominus  ,  ct  non 
pocnittbit  ci:m  .  t.  6.p.  234. 

Ps.  CX.  v.  3.  Confcssib  ,  et  magnificcntia  opns 
citis  .  f.  6.  p.  ip<. 

P:.  CXIL  v.  4.  Do.r.inus  excelsus  supra  caelos  glo- 
ria    tius  .t.$;p.  29C 

Ps.  CXill.  v.  6.  Caelum  cacli  Domino  .  t.  3. 
p.  ip7- 


SACRAE     SCRIPTVRAE. 


r°i 


Ts.CW.v.  1 7.  Dinipistt  vihcula  mca  ,  tibi  sacri- 
ficabo  hostiam   lauJis .  t.  f .  p.  449. 

Ps.  CXVII.  v.  14.  Focticin.lt)  mea  ,et  laudatio  mea 
Dominus  .  t.  f.  p.  ff6. 

Ps.  CWUl.ii.  6.  Tunc  non  confundar  ,  dum  respi- 
cio  in  omnia  mandata  tua  .  t.  6.  p.  2  89.  -  v.  1 1.  Tn 
corde  mco  abscondi  eloquia  tua  .  t.  f.p.  401.  -  v.  18. 
Reiic'a  oculos  meos  ,  et  considerabo  mirabiiia  de 
lege  tua  .  t.  f .  p.  392.  -  v.  4f .  Ec  ambulabam  in 
Jacicudine  .  t.  4.  /'.  f  20.  -  v.  6z.  Media  nocte  s'.ir°e- 
bam  ad  confitendum  tibi  super  iudicia  iustitiae  tuae. 
t.  6.  p.  588.-  v.  103.  Quam  dulcia  faucibus  nicis 
eloquia  cua  super  mel  ori  nieo  .  t.  f.  p.  .542.  et 
449.  -  v.  148.  Praeucnerunc  oculi  mei  ad  te  dilu- 
culo,  vt  meditarcr  eloquia  tua  .  t.  6.  />.  389.  -v.  162. 
Ego  laetabor  super  eloquia  tua  .  t.  f.  p.  ifi.  -v.  164. 
Scpcies   in  die    laudem  dixi  tibi  .  t.  f.p.  229. 

Ps.CXX.  v .  4.  Non  dormicabic  ,  neque  dormiet,  qui 
cuscodit   Israel  .  t.  6.  p.  87. 

Ps-  CXXV.  v.  z.  et  3.  Tunc  dicent  inter  gcntes, 
magniticauit  Domimis  facere  tufli  illis  :  magnirkauic 
Dominus  faccre  nobiscum  ,  facci  sunms  laccances  .t.  6. 
pp.  8  3 .  et    102. 

Ps.  CXXVI.  v.  2.  Surgite,  poscquam  scdericis  .  t.  f. 
p.  3  5  1.  -  v.  4.  Filii  exeussoruin  .  t.  f .  p.  -f  f . 

l's.  CXXVIil.  v.  3.  et  4.  Prolon«aiieninc  iniquitates 
suas  ,  Dominus  iuscus  concidet.  ceruiccs  peccatorum  . 
t.  6.  p.  223.  -  v.  8.  Et  non  dixerunt  ,  qui  piaeter- 
ibant  ,  benedictio  Domini  super  vos  .  t.  f.  p. 
4f  i- 

Ps.  CXXXI.  v.  z.Sicut  itirauit  Domino,  votum  vo- 
uic  Dco  lacob.r.  f.p.  foi.  -v.  %.et  f.  Si  ascende- 
ro  iu  lcctum  strati  mei  ,  si  dcdero  somnum  ocu- 
lis  meis  ,  aut  palpebris  incis  dormitationcm  ,  aut 
rcquicm  temporibns  meis  ;  donec  inucniam  locum 
Doinino  ,  tabernaculum  Deo  lacob  .  t.  6.  p.  388. 
-  v.  11.  Iurauit  Dominus  Dauid  veritatem  ,  et  non 
frustrabicur  eum  ,  de  fructu  vcntiis  tui  ponain  supcr 
scdein  tuam  ■  f-  6.  p.  zo.  -  v.  1  f .  ViJuam  cius  bcne- 
diccns  bened;cam  .  t.  f.p.  f4i. 

Ps.  CXXXII.  v.  1 .  hcce  quam  bonum  ,  et  quam 
lucundiun  habitare  fratrcs  in  vnum  .  t.  3.  p.  44 f. 
et    t.     f./>.    4+<?. 

Ps.  CXXXVIII.  v.  8.  Si  asccndero  in  caelum  ,  tu 
ibi    cs  .  t.   3.  p.  190. 

Ps.  CXL.  v.  i.  Ascendat  oracio  mea  sacrificiurn 
vespertinum  .  t. './».  -f  f .  t.  6.  p.  4f .  587.  - v.  4.  Non 
declinci  cor  meum  in  verba  malitiae  ad  cxcusan- 
das    exctisatiuncs    in  pcccatis  .  t.  f.p.  f ft>. 

Ps.  CXLII.  v.  3.  Collocauerunc  me  in  obscuris  . 
t.  6.  p.   f4. 

Ps.  CXLVII.  v.  f .  Qtii  dat  niucm  ,  vclut  lanain  , 
nebulara  ,  sicut  cincrcm  ,  spargit .  Mictet  crystallum  , 
sicut  bucellas :  antc  Eaciera  frigoris  eius  quts  susti- 
nebit  *.  t.  6.  p.  S97.-V.  18.  Emittet  verbum  cuum  1 
et  liquefacict  ea  ,  flabit  spiritui  cius,  et  Buent  aquae. 
t.  6.pp.  1  1.  et  fyj. 

P>.  CXLVJJJ.  v.  3.  Laudate  cuin  «ol,  ct  luna,  lau- 


date  eum  omnes  scellae  .  t.  f.  p.  339.  -  v.  4.  LauJa- 
te  Dominum  dc  terra  ,  dracones  ,  ec  omncs  abyssi  . 
t.  6.  p.  f  83.  -  v.  3.  Laudate  Dominum  de  terra  , 
dracones,  et  omnes  abyssi  ,  i^nis  ,  grando  ,  nix  ,  gla- 
cies ,  spiritus  procellarum  ,  qui  faciun-  vcrbum  cius  . 
t.  6.  p.  596.  -v.  9.  Montes  ,  et  omnes  colles  ,  li- 
gna  fructifera,  et  omnes  cedri  .  t.  6.  p.  fo<5. 

Ps.  CXLIX.  v.  4.  Qma  placet  sibi  Dominus  in 
populo  suo  ,  ec  exalcabic  mansuetos  in  Icsu  .  t.  6. 
p.   18. 

Ps.  CL.  v.  4.  et  f .  In  voce  exuhationis  ,  ct  iubi- 
lationis,  in  chordis  ,  et  organo  ,  in  cymbalis  benc- 
sonancibus  .  f.  z.p.fij. 

PROVERBIA  SALOMONIS  .  Cap.  I.  v.  f .  IntellW 
gens  gubcmacula  possidcbit  .  t.  4.  p.  41  f.  -v.  16. 
Pedes  eorum  ad    malum  currunc.r.  +.p.  fio. 

Cap.  II.  v.  14.  Qui  laerancur,  quum  male  fecerint, 
ec  esultant  in  rebus  pcssimis .  t.  6.  p.  aai. 

C.ip.Ul.v.  18.  Lignum  vitae  cst  his  ,  q;:i  ap- 
prchendunt  illaiu  ,  et  qui  tcnuerit  eam  ,  bcatus  . 
r.  f./;.  2<5f. 

Cap.W.v.  8.  Ama  iflam ,  ct  exaltabic  te  ,  glori- 
ficaberis  ab  ca  ,  quura  eam  tueris  amplexatus  .  t.  6, 
p.  290. 

Cap.  V.  v.  22.  Crinibus  pcccatorum  suorunt  vnus- 
quisque  constringitur.  r.  6.  ».  443. 

Cap.  VI.  v.  13.  Annuit  oculo,  terit  pede  ,  di"ito 
loquitur  .  t.  3    p.  42. 

Cap.  VIII.  v.  if.  Regcs  per  me  re;nanc  ,  cc  tyran- 
ni  per  me  terrani  ccncnt  .  t.T.p.qz^.  -  v.zz.seqq.  Do- 
minus  creauit  me  in  initio  viarum  suarum  ;  ncdum 
erant  abyssi,  et  ego  iam  conccpta  cram  .  t.  z.p.  f  27. 

-  v.  24.  Ncdum  crant  abyssi  ,  ec  cgo  iam  conccpta 
eram  ,  ncdum  fonces  aqtiarum  eruperant.  ...  Ciim  eo 
cram  cuncca   componens  .  t.  6.  p.  -. 

Cap.  IX.  v.  1.  et  seijq.  Sapicntia  acdiricauic  sibt 
domuni  ,  excidit  colitmnas  scptcm  ....  Derclinquicc 
insipientiam  ,  et  viuctis  ,  ct  ambul.itc  per  vias  pru- 
dcnciae.    t.  z.p.  ^27.    t.    3.  p.     346.    t.    f.    /•.  jof. 

-  v.  7.  Qui  erudit  derisorem  ,  ipsc  sibi  facit 
iniuriaiu  .  t.  6.  p.  320.  -  v.  8.  Noli  armicrc  dcriso- 
rem  ,  ne  odcrit  te  .  t.  6.  p.  3  14.  -v.  9.  Doce  iustum  , 
ct  feetinabit  accipere  t.  6.  p.  320. -v.  17.  A<;u:ie 
ftirtiuac  dulciorcs  sunt  ,  cc  panis  abscondicus  sua- 
tiior  .  t.  f  ./•.  273. 

Cap.  XIV.  v.  5.  In  ore  stulti  virga  supcrbiac  .  .*.  6. 
p.  329. 

Cap.  XVIII.  v.  i.Occasiones  quaerit  pii;cr,  er  Ji- 
cit  ,  Lco  forls  .  t.  f./'.  ff6.-v.  ;•  tapius  ,  dum  iit 
profttndum  nialoiiim  vcnciit  .  t.  6.y.  II».  -  v.  1  :.  Qui 
adulteram   tene  .stultus,  et   impius  est.  t. 6.  p.  +  f6. 

Cip.  XIX.  v.  f.  Os  enim  .  quod  inentitur  ,  ".^iJic 
antmam  •  '•  (>.  p.  - 1 1.-  v.  9.  restis  EaJsus  non  erii 

puniius  .   '.  6. /■.  tii. 

0.1/'.  \\.     .  [o.  Pondus  it  t  -1111111 .  ei   pusillum  ,  c: 
mensurae  dupliccs  . . . .  In  adinucnrionibos   suis  1 
pedicur .  /.  -./■.  \66,  -v.  z\.  Abominatio  est  P 
mino  pondus  duples  ,  cc  itatera  dolosa  000  ett  bo« 


fo4  fNDEX    L 

■um  in  conspecru  eius  .  t.  f.  p.  467.  -  v.  »9.  Glotia 
senum  canities  .  t.  6.  p.  426. 

Cjp-  XXII.  v.  13.  DLabolus  subsannabit  me,  vt  mu- 
lier  iv.c  seJuxic .  f.  f.  p.  ff6. 

Cap.  XXVI.  v.  17.  Qui  fodit  foueam  proximo  suo  , 
ipse  incidit  in    cam  .  t.  f.p.  j-2. j. 

Cj/>.  XXVIII.  v.  9.  Qtii  auertit  aurem   stiam  ,  ne 

audiat  lejem,  oracio  eius  execrabilis  erit .  t .  6.p.  184. 

Cap.  XXX. '-.  4.  Quis  ascendit  in  caelum ,  atque  de- 

scendit Q110J  nomen  esc  eius  ,  aut  quoj  nomen 

filii   eius  ,  si  nosti?  t.   6.  p.  3. 

C.ip  XXXI.  v.  4.  Po;cntes  iracundi  sunt ,  vinum  non 
bibant  ,  ne  ,  quum  biberint ,  obliuiscancur  sapientiain  . 
t.  6.  p.  if  4.  -  v.ij.Opcrata  est  Jinuin,  ec  lanam  .  t.  1. 
p.  6j.  -  v.  n.Non  timcbtt  doniui  suae  3  frigoribus 
niuis  ;  omnes  enini  domcstici  cius  vcstiti  sunt  du- 
plicibus  .  t.  t.p.  64.  e!  6r.  -  v.  22.  Scrag  latam  vc- 
stcin   fecit  sibi  .  e.  +.p.  461. 

ECCLESIASTES  .  C.-p.  I.  v.  6.  Gyrans  gyrando  va- 
dit  spiritus  ,  ec  in  circuios  suos  reuercicur  .  t.  7.  p.  42. 
-  v.  18.  Qui  apponic  scientiam  ,  apponic  ec  dolorcm . 
t.  6.  p.  307. 

C.ir.  III.  -■■  f .  Tempus  amplexandi  ,  tcmpus  longe 
ficri  ab  amplexu  .  t.  6.  p.  447.  -  v.  7.  rempus  taccn- 
di  ,  et  tempus   loquendi  .  t.  6.  p.  331. 

Cap.  VI.  v.  8.  Quid  plus  habet  sapicns  a  stul- 
to  ,  nisi  quod  illuc  pergit,  vbi  vita  cst  ?  t.  6.  p.  i8f . 
C«p.  VIII.  v.  10.  Vidi  impios  sepulcos  ,  qui  ,  quum 
adhuc  viuerenc ,  in  loco  sancco  erant  ,  ct  laudaban- 
tur  in  ciuicate  quasi  iustorum  operum  .  t.  6.p.ioi. 
Cap.X.v.  16.  Vae  tibi  ciuitas  ,  cuius  rex  inuenis 
est  ,  et  cuius  principes  mane  coniedunt  .  t.  6. 
f.    174. 

C.\p.  XI.  v.  1.  Da  partem  septem  ,  nccnon  ct  octo, 
quia  i.;noras  ,  qtiid  mali  futurum  sit  super  tcrram  . 
t.  r.  /'•  *3*.  t.  6.p.  391. 

CANTICVM  CANTICORVM  .  Cap.  1.  v.  7.  O 
palchra  incer  mulieres  .  t.  y.  p.  30-;.  -  v.  9.  Speciosae 
gcnae  tuae  ,  sicur  turturis  ,  f.  *.  p.  411.  -  v.  10. 
Itfuraenulas  aureas  faciemus  tibi ,  vermiculatas  ar^en- 
to  .  t.  +.p.  473. 

C.tp.  II.  v.  1 .  £go  stun  flos  campi  ,  et  lilium  con- 
nallium  .  t.  e.  p.  444.  -  v.  8.  £cce  hic  venit  ,  sa- 
liens  supra  montes ,  transiliens  supra  colles .  t.  6.  p.  60. 
Cap.  III.  v.  7.  et  3.  En  lev.tii!i'.m  Salomonis  sexa?in- 
ta  fortes  ambiunc  cx  fortissiniis  Isracl ....  Propter 
tiinor:s  nocturnos .  t.  \.p.  5-8.  -v.  11.  Exice  ,  et  vi- 
dete,  tiliae  Ierusalem  ,  regem  in  corona  ,  qua  corona- 
uic  etnn    maccr  eitis  .  t.  6.  p.  42. 

C.tp.  IV.  v.  11.  Hortus  conclusus  soror  mea  .  t.  e. 
p.   269. 

C.ip.  V.  v.  1.  Ego  dormio  ,  et  cor  meum  vigilat. 
*•  4-  p-  S-".-  v.  f.  Manus  meae  distillatierunt  myr- 
xham  ,  ct  digici  mei  pleni  myrrha  probatissima  .  t.  6. 
p.  46. 

Cap.  VI.  v.  7.  Scxaginta  reginae  .  t.  e.p.  146. -v.  8. 
Vna  cst  coltimba  mea  ,  vna  perfecta  mea  .  t.  5-. 
p.  119.  et  31  y. 


OCORVM 

Ctp.  VII.  v.  r.  Sicut  purpura  funcra  caaalibi» . 
t.  7.  p.  104.-1;.  i^.In  ianuis  noscris  omnia  poma 
noua  ,  et  vetera  ,  frater  ineus  ,  seruaui   tibi  .  t.  &, 

p.     lOf. 

Cap.  Vin.  v.  e.  Quae  est  ista  ,  quae  ascendit  deal- 
bata  ?  f .  $.p.  286.  -  v.  6.  Valida  est,  vt  niors  ,  dilc- 
ctio  .  t.  6.p.  194.  -  v.  7.  Aquae  inultae  non  potcruat 
excingttere  charitatem  .  t.  7.p.  106. 

LIBER  SAPIcNTIAE.  Cap.l.v.i  1.  Os,  quod  aienti- 
tur  ,  occidit  anima.n  .  t.  6.  p.  134. 

C*p.  II.  v.  ii.  et  18.  Dixerunt  inter  se  inipii  , 
coinpreliLMidamus  Lustum  .  .-.  .  Vt  sciamus  rcuerenciam 
illftis  ,  et  probemns  patientiam  ipsius  ,  morte  turpissi- 
ma  condeninenms  cum  .  t.  6.p.  38.  -  v.  19.  Contu- 
meliis  ,  ec  tormcncis  iiicerrogtnuis  cuui  ,  vc  scianms 
rcMerenciaiu  illius  ,  ec  probcnuis  patientiam  ipsius , 
mortc   ttirpissima   condemnemus    eum  .  t.  6.  j .  <;i. 

Cap.  IV.  v.  7.  lustus  quaciiinque  morte  praeoccupa- 
us  fucrit  ,  anim  1   eius   in  reirigerio  erit  .  t.  j.p.  161. 
C*p.   V.  v.   i\.  Regnabit  cuni    eo  orbis   terrarum 
contra  insensatos  .  t .  6.  p.  1 3  3 . 

Cap.  VI.  t/v  6.  i't  7.  Potentes  autein  potenter  tor- 
mcnta  paticntur  .  t.  6.  pp.  342.  3 f tS.  422.  et  119. 
Cap.  IX.  v.  7.  Tu  nie  clegisti  regem  poptilo  ttio , 
et  dixisti ,  vt  aedilicareni  templum  in  nomiue  sknctp 
tuo  ,  et  in  ciuitatt  habitationis  tuae  .  f.  6.  p.  37  j". 
-  v.  if.  Corpus  co.rruptibilc  aggrauat  aniniam  ,  et 
deprimit  tcrrena  inhabitatio  sensum  multa  cogitan- 
tcm  .  t.  6.p.  146. 

Cap.  XI.  v.  n.Omnia  in  numero  ,  pondcre  ,  et 
mensura  .  t.  6.  p.  604. 

Cap.  XVI.  v.  24.  Creatura  exardescit  in  tormentuin 
adiierius  iniustos  ,  et  knior  csc  ad  bcnefaciendum 
his,qui  in  Deo  confidunc .  f.  6. p.  133. 

ECCLESIASTICVS  .  C»p.  I.  v.  4.  Prior  omnium 
creata  esc  sapientia  .  t.  6. p.  i^e.-v.  6.  Radix  sapien- 
tiae   cui  rcuelata  csc  \  t.  6.p.  6. 

Citp.  II.  v.  1  6.  Vae  his  ,  qui  suscinentiam  perdidc- 
runc  .  f.  6.  p.  199. 

Cap.  III.  v.  21.  Altiora  te  ne  quaesicris  .  f.  f. 
p.   <<6. 

Cap.  VII.  v.  40.  In  omnibus  operibus  tuis  memo- 
rarc  nouissima  tua  ,  et  in  aeternt;m  non  peccabis  . 
f.  6.  p.  360. 

Cap.  X.  v.  9.  Nihil  est  scelcstius  ,  quam  amare  pe- 
cuniam  .  f.  6.  p.  249.  -  v.  if.  Initiura  omnis  peccati 
superbia  .  f.  6. p.  241. 

Cap.  XI.  v.  3  3 .  Bona  in  malum  conuertit  impius, 
et   in   clcctis    imponit    maculam  .  t.  6.  p.  310. 

Cap.  XVIII.  v.  1.  Qiii  viuit  in  aeternum  ,  creauit 
omnia  simul  .  f .  f.  11.83.  ef  t.6.p.  5-99. 

Cap.  XXIV.  v.  19.  Quasi  platamis  dilatata  sum  iux> 
ta  aquam  in  plateis  .  t.  4.  p.  336.  -v.  38.  Qui  non 
periecit  primo  scire  sapieniiam  ,  et  inhrniior  ncn  in- 
uestigauit  illam  .  t.  f.  p.  487.-  v.  45-.  Penetrabo 
omncs  inferiores  partes  tcrrae  ,  et  inspiciam  cn  nes 
dormicntcs  ,  ct  ilhiminabo  sccrantes   in  Dcum  .  t.  6- 

v-  rs- 

Cap.  XXX. 


SACRAE     S  C 

Cap.  XXX.  V.  1.  Tu  mcdio  amicorum  gloriacus  csc 
in  illo  .  t.  z.p.  4f4. 

Cap.  XXXII.  v.  i.  Duccm  tc  constituerunt ,  noli 
oxtolli  ,  sed  esto  illis   ,    quasi   vnus  ex  ipsis  .  f.  6. 

P-   l\9- 

Cap.  XXXIII.  -j.  i  r.Contra  malum  bonuni ,  et  con- 
tta  niortem  vita :  sic  contra  pium  peccator  ,  ct  sic 
intuere  in  omnia  opera  Altissimi  ,  bina  ,  et  bina  , 
vnum  contra  vnum  .  t.  3.  p.  93.-*/.  29.  Otiositas 
multa  mala  docuit  .  t.  z.p.   474. 

Cap.  XXXIV.  v.  14.  Qiii  ofiert  sacriticium  de  ra- 
pina  pauperum  ,  tamqttam  siquis  victimct  hlium  in 
conspcctu    patris   sui  .  t.  6.  p.  378. 

C.tp.  XXXVIII.  v.  zf.  Sapicntia  scribae  in  tcmpore 
otii  ,  et  qui  miuoratur  actu  ,  ipse  pcrcipiet  cam  . 
t.  6.p.  190. 

Cap.  XLIV.  v.  16.  17.  et  seqq.  Ecce  Saccrdos  nia- 
gnus  ,  qui  in  dicbus  suis  placuit  Deo  ,  ct  inucntus 
est   iustus  .  t.  1.  p.  jS. 

Cap.  L.  -j.  13.  Stantcm  Saccrdotcm  ante  aram  , 
et  in  circuitu  eius  coronas  uatruin  .  t.  6.  p.  367.  -  v.  16. 
Porrcxit  Saccrdos  manttm  suam  in  libaciones  ,  et  li- 
bauit  de  sanguine  vuae  ....  £1  auditam  fecerunt 
tna  ■iiam  vocem  in  mcmoriam  coram  Deo.t.  3./;.  184. 
t.  6.  p.  397. 

ISAIAS  .  Cap.J.  -j.  z.  Audite  ,  cacli  ,  ct  auribus 
percipe ,  terra  ,  quia  Dominus  loqUutus  cst  .... 
Isracl  autcm  me  non  cognouit  ,  populus  autcm 
mctts  non  me  intellexit  .  t.  6.  p.  35-.  -  v.  7.  Terra 
vestra  descrta  ,  ciuitatcs  vestrae  succcnsae  ingni  ,  rc- 
gionem  vcstram  in  cospectu  vestro  alieni  deuorant, 
ct  desolabitur,  sicttt  in  vastitate  hostili  .  t.  6.  p.  S8. 
-v.  9.  Nisi  Dominus  Sabaoth  rcliquisset  nobis  se- 
men  ,  quasi  Sodoma  fuissemus  ,  et  quasi  Gomorrha 
similes  Facti  essemus .  f.  6.p.  19.-1;.  11.  Quo  mthi 
multitudincm  victimarum  vcstrarum  ? . . .  Manus  enim 
vestrac  sanguine  plenae  sunt .  t.6.  p.  99.  -  v.  1 3.  Nco- 
mcnias  ,  et  Sabbata  vcstra  odiuit  anima  mca.  t.  r. 
p.  580.  -  v.  14.  Laboratti  sttstinens  ,  si  multiplicaue- 
ritis  orationes  ,  non  exaudiam  ,  manus  enhn  vcstrac 
sanguinc  plcnae  sunt .  Lauamini  ,  mundi  estote  .  t.  6. 
p.  108.  v.  16.  Aufcrtc  inalum  cogitationtim  vcstraruni 
ab  oculis  mcis .  t.  6.  p.  214.  -  ib.  Lauaniini  ,  niimdi 
estote  .  . .  .  Qttiescitc  agcrc  perucrsc  ,  discice  benc- 
faccre  .  t.  6.pp.  124.  138.  et  613.  --j.  iS.  Tamquam 
nix    dealbabuntur  .  t.  s.p.  324. 

Cap.  II.  v.3.  Vcnitc  ,  asccndamiis  ad  niontcm  Domi- 
ni  .  t.  f .  p.  447.  -  it>.  Dc  Sion  cgrcdictur  lex  ,  ct  vcr- 
buni  Domini  dc  lerusalcm  ,  et  iudicabit  gentes  ,  ct 
3r^uct  populos  mtiltos  vsquc  ad  Iont;inqtuun  .  t.  6. 
p.  102.  -  v.f.  Domits  lacob  ,  venite  ,  et  ambulcnms  in 
Itiminc   Domini  .  t.  6. p.  1 1 ■ 

Cap.  III.  v.  1.  Auferet  Dominus  tb  Tuda  ,  ct  ab  Ic- 
rusalcm  validum  ,  ct  fortcm  ,  tudicem  ,  ei  pi  iphetam, 
et  sapicntcm  de  arthitcctis  ,  et  prudentem  eloquii  my- 
siici .  t.6.  p.  103.  -v.  8.  Kuit  Teiusalem  ,  ei  IuJas  con- 
cidit    ,    quia    lingua    corum   contia    Dominum  .  t.  6. 

pp.  40.  et  S6.  -  v.  9.  Ei  peccata  sua  ,  quasl  Sodoma 
Ttm.VU. 


riptvrae;  f  or 

pracdicauerunt ,  ncc  absconderunt .  t.  6.  p.  119.  -  ib. 
Vae  animae  ipsorum  .  t.  f.  p.  348.-  v.  24.  Pro 
suatii  odore  foetorem  ,  et  pro  zo«a  fuoicukm  .  t.  6. 
p-  3^4- 

Cap.  V.  v.  f.  Et  nunc  ostendam  vobis  ,  quid  fa- 
cturus  sum  vineae  mace  ,  auferam  maccriam  cius  .  t.6. 
p.  87.-  v.  6.  Et  diripietur  ab  aducrsariis  ,  dcsmiam 
muros  eius  ,  vt  inimicis  gcntibus  pateat ,  et  nubibus 
mandabo  desuper  ,  ne  pluant  super  eam  pluuiam  . 
t-  f-p-  494-  '■  6.p.  87.  -  v.,7.  Expectaui ,  \t  facerent 
iudicium  ,  fecerunt  autcm  iniquitatem  ,  et  non  ittsti- 
tiam  ,  sed  clamorem  .  t.  6.  p.  40.  -  v.  8.  Vae ,  qui 
coniungitis  donnnn  ad  donmni  ,  ct  agmm  agro  co- 
pulatis  vsque  ad  termintim  loci  .  Numquid  soii  vos 
habitabitis  in  medio  tcrrae  \  t.  6.  p.  25-0.  -  v.  11. 
Vae  ,  qui  consurgitis  mane  ad  ebrietatcm  scctandam  , 
et  potandum  vsque  ad  vesperum  ,  vt  vino  acstue- 
tis  .  t.  6.  p.  25-4.-1'.  14.  Propterea  dilatauit  infernus 
animam  suam  ,  et  aperuit  os  suum  absque  vllo  ter- 
mino  ,  et  descendent  fortes  eius  ,  ct  sublimcs  ,  glo- 
riosique  cius  ad  cum  .  t.  6.  p.  2fo.  -  v.  18.  Vae  ,  qui 
trahitis  iniquitatem  in  funiculis  vanitatis  ,  ct  ot:asi 
vinculum  plaustri  peccatum  .  t.  6.  p.  213.  -  v.  21. 
Vae  ,  qui  sapientes  estis  in  oculis  vcstris  ,  et  coram 
vobismetipsis  prudcntcs  .  f .  6.  p.  229.  -  v.  22.  Vac  , 
qui  potentes  estis  ad  bibendum  vtnum  ,  e:  viri  for- 
tcs  ad  misceudam  ebrictatem  .  f.  6.  p.  25-4.  -  v.  zf. 
Facta  sunt  morticinia  eoruin  ,  quasi  stercus  in  me- 
dio  platearum  .  f.  6.p.pt).-v.  z6.  Et  leuabit  sigaum 
in   nattonibus  .  f.  6.p.  1  10. 

Cap.  VI.  v.  1.  Vidi  Dominum  sedcntcm  super  so- 
lium  excclsum.et  eleuatum  . . .  .  Et  duabus  vclabant 
pedes  cius,  ct  duabus  volabant  .  t.  3.^.  32S.  ct  332. 
f.  6.  p.  \z.  et  1  3.  -  v.  9.  et  10.  Auditc  ,  audicntes  ,  ct 
nolite  intelligere  .  .  .  .  Et  cordc  suo  Intelligant  ,  tt 
conuertantur  ,  ct  sancm  illos  ....  Incrassatum  csc 
enim  cor  populi  huius  .  t.6.p.z  jr.78.llj.-v.lt.  \rsquc- 
quo  Domine  ?  Donec  dcsolentur  ciuitates  absque  ha- 
bitatorc....  Scmcn  sanctum  crit ,  quod  steterit  in 
ca  .  f.  6.  p.  78. 

Cap.  VII.  -  v.  10.  Et  adiccit  Joqui  ad  Achaz  Do- 
minus  diccns  ....  Et  vocabitur  nomcn  cius  Emmanueli 
quod    est  intcrpictatum    nobiscuin  Dcus  .  t.  6.  p.  24. 

-  v.  14.  Eccc   virgo    in   vtcro    concipiei  ,    ei    ; 
filium  .  Rorate  cacli  dcsuper  ,  ct  nubcs  pluant  iu 
apcriatur  tcrra  ,  et  gcrminct  Saluatorcm  .  f.  :.  /•.    »- :  -. 
-v.  ii.   Et   cric  in  die  ilia  ,  nutrict  honio  vaccai 

um  ,  ct  duas   oucs  ,  ct  prae  vbcrtatc   lactis    coil 
butyriim  .  t.  6.p.  74. 

Cap.  VIII.  v.  8.  Et  crit  extcnsio  alartim  cius  ,  Im- 
plcns  latltudinem  terrac  ,  o   Emmanuel  .  t.  6.  p.   .-  - 

-  v.  \6.  Liga  tcstimonium  ,  signa  legem   in    disciptt* 
lis    mcis .  t.  6.p.  :•;?. 

Cap.  LX.  v.  2.  Gentium populm  ,  qui  edebai  ln  1 
bris....  Habltantlbui  inregionc  vmbrac  mortis  lu 
cst  cis .  t.  6.  i>.  72.  -  v.  7.  Multiplicabitur  cius  in 
rium  ,  et  pacis  non   crit  tinis  f.  X.p.fx^.t.  4.  p.  :  c 
f.   f.   p.   fzS.f.  6.   p.  14.  4| .  seq.  cr<.,,.-   v.    I    . 

Sss 


foe  I  N  D  E  X     L 

erun: ,  qtii   bearificant  populum   istiim  ,   seducentes  , 
et  qui    be  .tificantur,  praecipitati .  t.  6. p.  334. 

Cap.  X.  %j.  7.  Ipse  aucern  non  sic  arbitramr  , 
sed  ad  conterendum  paratum  est  cor  eius  .  t.  6. 
p.  ifi.  -  v.  11.  Reliquiae  saJuae  fient  .  t.  f.  p.  foo. 
-  v.  11.  Si  fueric  numerus  fiiiorum  Israel  ,  qua- 
;i  arenae  maris  ,  reliquiae  saluae  fient .  r.  f.p.  ffp. 
tMj.Quoniam  verbum  breuiatum  faciecDominus  supcr 
terram.f.  6.p.  4(5i.-i£.Abbrcuiationeui  audiui  a  Domi- 
no  Deo  exercituum  ,  super  vniuersam  terram  :  atten- 
dite  ,  et  audite  eloquium  meum  .  t.  6.  p.  64.  174. 
tt  461. 

C.tp.  XT.  v.  1.  Egredietur  virga  de  radicc  Iesse  , 
et  flos  dc  radice  cius  asccndet .  t.  f.  y.  444.  t.  6. 
v.  11. -*j.  :■  Et  requicscet  Spiritus  Domini  ,  Spiri- 
rus  sapicntiae  ,  ec  intcllectus  ,  Spiritus  consilti  ,  ec 
fortitudinis  ,  Spiricus  scicntiac  ,  ct  pictatis  ,  ec  reple- 
bic  eum  S'>iritus  timoris  Doniini  t.  3.  /•.  507.  t.  f. 
j.  130. -w.  10.  et  n.  Jn  die  illa  erit  radix  I 
qui  stat  in  signtun  populorum  ,  ipsum  gentes  depie- 
cabuncur  ....  Leuabic  signum  in  nationibr.s  procul , 
et  sibuabic  eum  de  finibus  tcrrac  .  t.  6.  p. 
5-4.   7*. 

C.tp.  XIT.  v.  3.  Haurietis  aquam  cum  gatidio  de 
fon:ibus  Saluatoris  .  t.  6.  p.  105-.  -  v.  14.  ingloriosus 
erit  inter  \iros  aspectus  eius  ,  ct  forma  eius  inter 
fitios  hominnm  ,  quibus  non  esc  annunciatum  de  co  , 
tnc  ,  et  qui  non  audierunt ,  contemplati  sunt , 
t.  ( 

C.ip.  Xfil.  v.  <.  et  n.  Et  disperdam  omncin  ter- 
ram  ,  ec  visitabo  supcr  orbcm  raala  .  t.  6.p.  16$. 
-  v.  19.  Et  ciic  Babylon  illa  gloriosa ,  ct  regnis  in- 
clyta  ,  sicot  snbucrtlt  Dominus  Sodoinam  ,  ec  Gomor- 
rhain  .  t.  6.  y.  169. 

C.tp.  XIV.  v.  11.  Subcer  te  scernecur  cinea,  ct  opcr- 
toriiiin  tuttni  erunc  vcrmes  .  t.  6.  p:  <Slj.  -  v.  11. 
Qtiomodo  cccidisci  de  caclo  ,  Lucifcr  ,  qui  inane  orie- 
baris?  t.  6. p.  171.  -  v.  13.  14.  pf  1 5-.  Sedcbo  in  mon- 
te  testamcnti  ,  in  lateribus  aqnilonis  ,  ascendam  su- 
pcr  aJtitudincm  nubiuni  ,  similis  cro  Altissimo.  t.  f. 
p.  35-3.  -v.  10.  Scmen  pcssimum  ,  praeparatc  filios 
occisioni  in  iniquitate  pacrum  suorum  .  t.  6.  p.  41. 
-  v.  if.  Vt  contcram  assyrium  in  terra  mea ,  et  in 
montibus  meis  conculccm  ctim  .  t.  6.  p.  160.  -v.  16. 
Hoc  esc  cotisilium  ,  quod  cogicauit  sttper  omncm  ter-. 
ram  ,  et  haec  csc  manus  eius  extenta  super  vninersas 
gentes .  t.  6.  p.  169. 

Cap.XV.  v.  0.  Ponam  enim  super   his ,  qui  fuge- 

tir.t   i?.c  Moab  leonem  ,  ct  rcliquiis   terrae.  t.  6. p.  13. 

Cap.  XVI.  v.i.Emitte  agnnm  ,  Domine  ,  dominaco- 

rcm    terrae  de  pecra  dcserti  ad  montem   filiac   Sion . 

t.   6.  p.    15. 

■  XVJfl.  v.  7.  In  tempore  i!lo  dcfeiettir  niuntis 
Doinino  exercitnum  a  popttlo  diuulso  ,  tt  di  acera- 
»0,  a  populo  terribili,  post  quem  non  fttit  alius.f. 6.p.it. 
Cap.  XIX.  v.  1.  Et  concurrere  faciam  aegyptios  ad- 
uersus  acgyptios  ,  regnurn  aduersus  regnum  .  t.  6- 
p.   160. 


O.COftV.M 

C.tp.  XXII.  v.  1 3 .  et  1 4.  Ecce  gaudium  ,  et  laeti- 
tia  occidere  viculos  ,  et  iugulare  arietcs  :  comedere 
carnes ,  ct  bibere  vinttm  .  Si  dimictccur  iniqttitas  haec 
vobis  ,  donec  moriamini.  t.  6.p.  »yi. 

KXLV.v.11.  Et  congregabuntur  congregatione  vnitis 
fascis  in  lactim  ,  et  claudentttr  ibi  in  carcere :  et  post 
multos   dies  visitabuntur  .  t.  6.  p.  614. 

Cap.  XXV.  v.  1.  Dominus  Deus  meus  es  tu  ,  et 
exaltabo  te.  .  ..  Et  faciet  Dominus  cxercicuiim  omni- 
bus  populis  tn  monte  hoc  conttiuium  pinguium  mc- 
dtillatornm ,  vindemiae  defaccatae  .  t.  6.p.  84.  80. 

Cap.  XXVI.  v.  1.  In  die  illa  cantabitur  canticum 
istud  in  terra  Tuda  ....  Ec  conculcabic  eum  pes  pau- 
peris  ,  gressus  egenorum  .  t.  6.  p.  8;.  -  v.  o.  De  nocte 
vigilat  spiricus  meus  ad  te ,  Deus  ,  quia  Jux  praecc- 
pta  tua  sttnt  super  tcrram .  t.  6.  p.  388. 

Cap.  XXVIII.  v.  \6.  Ecce  mitto  in  fttndamcntis  Sion 
lapidem  pretiosum  ,  eleccum  ,  angularem  ,  ec  qui  cre- 
didcric   in   eum,non   conlundccur  .  t.  6.  p.  z6. 

C.sp.  XXIX.  v.  11.  et  18.  Et  eric  vobis  visio  , 
sicut  verba  libri  signati  ....  Et  de  tenebris,  et  cali- 
gir.e  octili  caecorum  videbunt  .  t.6. p.  64.  103. -v.  13. 
Poptilus  hic  labiis  me  honorat  ,  cor  autem  eortm 
longe  est  a  me  .  t.  f .  p.  317.  -  v.  it.Qtii  peccare 
faciebant  homines  in  verbo  ,  cc  declinauerunc  frtistra 
a  iusto  .  t.  6.  p.  81. 

Cti".  XXX.  v.  i.  Vao  ,  qui  asccndistis  equos  ,  v.t 
dcscenHatis  in  Acgypcttm  .  t.  4.  p.  rzo.-v.  8.  Scribe 
in  buxo  .  t.  4.  p.  338.  -  v.  :f.  ct  secjq.  Et  erit  in 
dic  illa  ,  quum  ceciderit  turris  ....  £t  percussu- 
ra.n  plagae  eins  sanaueric  .  t.  6.p.  foi.  -  v.  30.  Au- 
ditam  faciet  Dominus  gloriam  vocis  suae  ,  et  ter- 
rorcm  brachii  sui  osceudtt  in  coinniinatione  furo- 
ris ,  ct  flamma  ignis  deuorantis  .  AJIidet  in  turbine, 
et   in   lapidc   grandinis  .  t.  6. p.  63. 

Cap.  XXXIJ.  v.  1 1 .  Accingite  ltimbos  vestros  super 
vbera  vestra  .  t.  6.  p.  144.  -  v .  13.  Super  humuni  po- 
ptili  mei  spinae ,  et  vepres  acccnckrunt  .  Donms  enim 
dimissa  est ,  multitudo  vrbis  relicta  est ,  tencbrac  ,  et 
palpatio  factae  stmt  super  speluncas  vsque  in  aeter- 
num  .  t.  6.  p.  89. 

Cap.  XXXIII.  v.  10.  et  11.  Nunc  exurgam  ....  Con- 
cipietis  errorem  ,  ec  parietis  .  Spiritus  vester  ,  vt  ignis, 
vorabit  vos  .  t.  6.  p.  $6.  -f.n.  Non  transibit  pcr  eam 
trieris  maqna  .  t.  4.  p.  4 1 6. 

Cap.  XXXIV.  v.  4.  Caclum-  plicabitur  ,  sicut  liber. 
t.  f.p.  161.  -  v.  f /Incbriauis  est  gladius .  t.  s.p.jjg. 
-v.  17.  Ipse  misit  eis  sortem  ,  et  manus  eius  diuisit 
cis  eam  in  mcnsura  ,  vsquc  in  aeternum  possidebunt 
eam  .  t.  6.  p.   114. 

Cap.  XXXV.  v.  1.  Gloria  Libani  data  est  ei  ,  decor 
Carmeli  .  t.  i.p.  6f.  -v.  4.  J:cce  Deus  nostcr  ,  ipse 
v.niet  ,  ct  saluabit  nos  .  .  .  .  Et  plana  eric  lin- 
gua  ivmltonim  .  t.  6.  p.  31. 

Cap.XL.v.  3.  Ego  sum  vox  damantis  in  deserto. 
t.f.p.  ^04.  -  v.  61.  Omnis  caro  foentim  .  t.  <;.p.  f  1 1. 
-  v.  0.  Super  montem  excelsum  ascendc ,  qui  euan- 
geliias  Sion  ,  cxaita  in  fortiiudine  vocem  tuaoi  ,  e: 


SACRAE  SC 
noli  tlmere  .  t.  6.p.  332.  -ib.  Super  montem  excel- 
sum  ascende  cu  ,  qui  ettangelizas  Sion  ....  Sicut  pa- 
stor  gregem  suum  pascit ,  in  brachio  suo  congrega- 
bit  agnos  .  t.  6.  p.  76.  -  v.  1  i.  Qiiis  mensus  esc  pu- 
gilio  aquas  ,  ec  caelos  palmo  quis  ponderauic  \  Qitis 
appendic   uibtis    digitis  molem  terrae  .  t.  6.  p.  11. 

Cap.  XLI.  v.  17.  et  iS.Prius  ad  Sion  dicet  :  adsum  : 
ec  Iemsafem  Euangelistam  dabo  :  et  vidi  ,  et  non 
crat  ,  nequc  ex  istis  quisquam  ,  qui  iniret  consi- 
lium  ,  et  intcrrogatus  rcspondcre;  vcrbum  .  f.  6.  pp.  83. 
et  ifo. 

'Cxp.  XLII.f.i.  et  seqq.  Ecce  etc.Arundinem  quassa- 
tam  non  conteret ,  et  linum  fumigans  non  extinguet .... 
Confide  ,  iilia  ,  dimittuntur  tibi  peccata  .  t.6.  p.^z.-ib. 
Ecce    seruus  meus  ,  suscipiam  eum  ,  clectus   meus  , 
complacuit   sibi  in  illo  anima    mea  ,   dedi  spiritum 
meum  supcr  mm  ,  iudicium  gentibus  proferet  .   t.  6. 
yp.  83.  et  ryo.  -il>.  Ecce  puer  meus ,  suscipiam  eum, 
dilectus   incus   ,    complacuit  sibi  in   illo  anima  mca, 
dedi  spiritum    meum  supet  eum  .    t.  6.  p.    11.  -  ib. 
Ecce  seruus  meus  ,  suscipiam  eum  ,  electus  meus  .... 
Donec   ponat  iu  terra  iudiciuin  ,  et  lcgcm  cius  insu- 
lae    expectabunc  .  t.  6.p.  72.  -  ib.  Non   clamabit ,  ne- 
que   audict    quis  in  platcis  vocem  cius  ....  Qiiotts- 
que    ponam    in   ccrra  iudicium   ,    ct  in    nomine   cius 
gentes  spcrabunt .  t.  6 . p.  3 1.  4 3.  -  v.  f.  et  ;eqq.  Hacc 
dicic  Dominus  Dcus  ,   crcans  caelos  ,   et  cxtendens 
eos  ....  Ego   Dominus ,  hoc  csc  nomen  meum  .  t.  6. 
p.  ji.-v.  1 3.  Dominus ,  sicttc   fortis  ,   egredictur  ,  et 
sicut  \ir  proeliator  ,  suscitabit  7elum  ....  Dissipabo  , 
tt    absorbebo   simul  .  t.  6.  p.  61.  -  v.  14.  Tacui  ,  sil- 
ui  ,  numquid   semper   tacebo  \   t.  6.  p.   43.  -  v.    16. 
Ducam  v.aecos   in  viara  .  t.  6.p.-ji.  -  v.   2?.   Effttdit 
Domiiuts  supet  populuin  suum   indignationem  furoris 
sui  ,   et  fortc  bellum  ,  et  combussit  eum  in  circui- 
tu  ,  et   non    cognouit  ,  et  sncccndit  eum  ,  et  non  in- 
teltarit.  .'.  6.p.  8f. 

Cap.  XLIIT.  v.  8.  Educ  forar  popnlum  caccum  ,  et 
oe'ilos  habentcm  ,  surdum  ,  ct  aurcs  ei  sunt  .  .  .  .  Et 
q'.'.u-  prinia  simt ,  audire  nos  Eaciet  .  t.  6.  p.  83. 
-v.  18.  Ne  memiueritis  priornm  >  ct  antiqua  nc  in- 
tuamini .  .  .  Adaquare  genus  iuciim  ,  clectum  ,  ct  ple- 
bem  mcam  ,  quam  acqttisiui  .  t.  6.  p.  98. 

C.ip.  XU'.'.  v.  1.  Hacc  dicit  Dominns  Christo  mco 
Cyro  ,  cuius  apprehendi  dexteram  .  .  . .  Vt  scias ,  quia 
ego  Dominus  ,  qui  voco  notm.11  tttttni  ,  Dcus  (srael  . 
t.  6.p.  7.  -v.  6.  et  7 .  EgoDoniinus  lornians  luccm  ,  et 
crcans  tcncbns  .  t.  6.  p.  1 10.  -  >b.  Ego  Dominus 
creaiu  mala  .  t.  \.p.  ;?7.  -v.  S.  Roiate  ,  caeli  ,  desu- 
p  :  ,  et  nubcs  pluant  itiuuni ,  ap<     ti  ra  ,  etger- 

minet  Saluatorcm  ,  ct  iustitia  oriatnr  simul  ,  cgo  Do- 
minus  crcaui  cum  .  t.  f.  p.  269.  t.  6.  p.  if.  -  v.  14. 
V  ,1  sitbliincs  ad  tc  transibtint  ,  ct  tui  crunt  scmi  , 
post   te   ainbulabunt  colligati    vin>.ii!is  .  t.  c.   p. 

.  gamtni,e(  vcntte,et  accedite  limul, 

'•ntibus,  nescicrunt  enim  1  qui 

lcuant  signum  sculpturac  suae  ,  et   ropant  Dcuni  non 

saluantem  .  t.  6.  p.  67.  -  v.  11  m  Dcus  ,  ct 


R  I  T>  T  V  R  A  E  .  ror 

practer  me  non  cst  alinj  .  t.  6.  p.  13.  -  ti.  .1.  Con- 
uertiniini  ad  me  ,  et  salui  eritis  omnes  fincs  terrae  , 
quia  ego  Dcus  ,  et  non  esc  aiius  .  .  . .  Et  iurabic  o- 
mnis   lingua   in  Domino  .  t.  6.p.6y. 

Cap.  XLVII.  v.  6.  Iratus  sum  super  populum  meum  , 
ec  dedi  eos  in  manu  tua  ....  Veniec  super  te  eepen- 
te  miseria  ,  quam   nescis  .  t.  6.  p.  ^ro. 

Cap.  XLVIII.  v.  11.  et  13.  £go  primus  ,  et  e«o  nc- 
uissimus  ,  manus  quoque  mea  fundauit  cerrant 
dertcra  mea  mensa  est  caelos  .  t.  6.  p.  1 1.  -  ib.  et  16. 
Et  nunc  Dominus  Deus  mcus  misit  me  ,  et  Spici- 
cus  eius  .  t.  6.  p.  ix.  -  v.  10.  Accedice  ad  iv.e  ,  et 
audite  hoc  .  Non  a  principio  in  abscondito  locutus 
sum  ,  ex  tempore  ,  antequam  fierec ,  ibi  cram  ,  et 
nunc  Doininus  misic  me  ,  ec  Spiricus  eius  .  t.  6. 
p.    if3. 

Cap.  XLIX.  v.  z  1 .  Ego  stenlis  ,  et  non  pariens  , 
trausmi^rata  ,  ci  captiua  ,  ct  istos  quis  enutriuit  .  E:'» 
destituta  ,  et  sola  :  et  isci  vbi  erant  i  t.  f.  p.  ifo. 
-  v.  if.  et  z6.  Eos  ,  qui  iudicauerunt  te  ,  ego  iudica- 
bo  ,  ct  cibabo  hostes  tuos  carnibus  suis  ,  et  qttasi  a 
musto  ,  sanguine  suo  inebriabuntur  .  t .  6.  p.  35-1. 

Cap.  L.  v.  1.  Quis  est  hic  liber  rcpudii  matris  ve- 
strae  ,  quo  dimisi  eam  ?  Aut  quis  cst  crcditor  mcus , 
cui  vendidi  vos  ?  Ecce  in  iniquitatibtis  vestris  vendi- 
ti  estis  ,  ct  in  sceleribus  vestris  dimisi  matreni  vc- 
stram  .  t.  6.  p.  88.  -  v.  f.  Dominus  Deus  aperuit  nii- 
hi  attrem  ,  ego  autem  non  contradico  .  Coxptis  menni 
dedi  percutientibus  .  t.  6.  p.  43  -  v.  6.  Non  sum  con- 
tuinax  ,  nequc  contradico  ,  corpus  nicuni  dcdi  percu- 
tientibtts  ,  et  genas  meas  vellentibtts  :  faciem  meam 
non  aucrti  ab  increpantibus  ,  et  conspuentibus  in  me  . 
f.  1.  p.  $■  19.  et  t.   6.  p.  41. 

Cap.  LI.  v.  4.  Attcndite  ad  mc  popuhis  mctis  ,  cc 
tribus  mca  me  auditc  ,  quia  lex  a  me  exiet  ,  ct  iu- 
dicium  meum  in  luce  populonim  requiescet  ,  propc 
est  iustus  meus  ,  cgressus  est  Saluator  mcus  . 
p.  72.  -  v.  9.  Consurge  ,  sicut  in  dicbus  antic|tiis  ,  i.i 
gencrationibussectilorum.  Numcjuid  non  percussisti  su- 
pabum  ,  vulnerasti  draconem  <  t.  6.  p.  6i.-v.  10.  iv- 
suisti  profundnm  inaris  viam ,  vt  transircnt  libcrati  . 
t.  6.p.  i(i. 

Cap.    LII.    v.    6.   Proptcr  hoc    scict  populus    p 
nomen    mcum   ih   dic  illa  ,  quia  cgo  ipse  ,  qui  I 
bar  ,  eccc  adsum .  t.  6.  p.  33.  -v.  7.  Lccc  supirnion- 
tcs  pedcs  euangelizantis ,  ec.annunciantis  paccm  . 
p.  3  50.  -  ib.  Qr.un  speciosi  pedes  ,  qui  annuncia  11 
ccm  ,  qui  annunciant  boua  '.  t.  ;.;■.  32^.  t.  «. p.  468. 
-v.  7.  S.  et  10.  Parauit  Dominus  bracbiom  sanctiun 
suum    in    conspecto  omnium  gentiiun  ,  et  vid< 
omncs  tincs   terrae  salutare  0>-i   nostri  .  t.  6.  p.   34. 
-  v.  9.  Gaude  tc  ,  ei  laudate  tiraul  l<  serta  [erusalcm .. . 
Et  viderunt  omnes  finei    tei         1    tare  Dej  n< 
t.  6.  p.  72.  - ".-.  i  1.  Mundamini  ,  qul  lcrti'. 
n  ni.c 6.|>. 410.-U.  i  ;ct  seruus  meos . 

I     ilial  ittir  ,  i  '     ur  ,  ct  sublimis  crit  valde  .... 

Vidrnint  ,   Bt   qt:i    uon    atldicrunt  ,  COnterfiplai 

t.  6.  pp.60.  tt  -  j.  -  'j.\  t .  Ktc  asperget  gentts  mi 

S  s  s  2 


yo8  I  N  D  E  X     L 

siipcr  ipsnm  continebunt  reges  os  suum  ....  Et 
quasi  abscondirus  vultus  eius  ,  et  despectus  ,  vnde 
ncc  reputauimus    cum  .  t.  6.  p.  30.  -  ib. 

C.ijr.  LIIl.  v.  i.  et  seqq.  Domine  ,  quis  credidit  au- 
ditui  nostro  ?  Et  brachium  Domini  cui  reuelacum  est? 
Et  vidimos  eum  ,  ct  non  erat  aspccrus  .  t.  6.  p.  80. 
-  ib.  Homo  in  plaga  ,  et  sciens  ierre  in  firmitates .  Ve- 
re  Janguorcs  nostros  ipse  ttilit ,  et  dolores  nostros  ipsc 
portauit  .  t.  1  p.   729.-  ib.  Pro  eo  ,    quod  laborauit 
anima  eius  ,  videbit  ,  et  sacurabitur  .  .  . .  Et  ipse  pec- 
cata  mukorum  tulit ,  et  pro  transgressoribus   orauit. 
t.6.p.  ;i--  '»•  Vnisquisque    in  viarn  suam   declina- 
uit  ,  et  Dominus  posuit   in  eo  iniquitatcm  ornnium 
noscrtun.  . .  .  Videbic  semen  longacuum  ,  et  voluntas 
Domiiii   in  manu  eius    dirigecttr  .  t.   6.  p.  50.    -    ib. 
Vere  languores  nostros  ipse   tulit  ,  et  dolores  nostros 
portauit  ....  Oiitncs  ,  quasi    oues  ,  errauimus  .  t.  6. 
j .  50.  -  v.  '-■  No:i  est  species  ei  ,  neque   decor  ,   ct 
vidimus  eum  ,   e;  non  erat  aspeccus  .  .  .  .  Vnde  nec 
rcputauimns  eum  .    t.   6.  p.  34.  - 'j.  7.  Oblatus   est, 
quia  ipse  voluit  .   Pro  eo  q-ioi    tradidic  in  mortem 
iiii  suam  ,  videbit  semen  1  oivacuuni,  et  voluntas 
Djinini  in   manu  eius  d>rigenir    .    t.  6.  p.  38.  -  ib. 
Tamquam  ouis  ad  occis;oncm   ductus  est   ,   et    sicitc 
agnus  coram    tondente  se  ,  sic   non   apcruit  os  siutm  . 
t.6.p.  43.-16.  Tamquam  ouis   ad  occisionem  diicctts 
est .  .  .  .  Pro  peccatis  populi  sui  ductus  est  ad  mor- 
tem  .  t.  6.  p.  <  1.  -  i'j.  Tamquam    ouis    ad  occisionem 
dtictus  esc .  .  .  .  £t  diuites  pro  morce   eius  .  t.  6.p.  Sf. 

-  v .  8.  Gcnerationem  eius  qui  enarrabic  ?  t.  6.pp.6. 
tt  z6.  -  v.  9.  Dabo  impios  pro  sepulctira  eius  ,  ct  di- 
uites  pro  morte  eius  .  f.  6.  p.  5*4.-  v.  12.  Et  intcr 
iniqttos  dcputatus  cst  .  t.  6-  p.  47.  -  ib.  Ipse  pcccata 
multorum  tulit  ,  ct  pro  transgressoribus  orattit  .  t.  6. 

p.   40. 

Cap.  LIV.  v.  1.  Lauda  sterilis  ,  quae  non  paris  , 
dccanta  Jaudem  ,  et  hinni  ,  quae  non  paricbas .... 
Et  semcn  tuum  gcntes  heredicabit  ,  et  ciuitates  de- 
sertas  inhabitabic  .  t.  6.  p.  67. 

Ctp.  LV.  v.  1.  Omncs  sitientcs  venitc  ad  aqtias  . 
t.  6.  p.  \o<.  -v.  6.  Quacritc  Dominum  ,  dum  inue- 
niri  potcst  ,  inuocate  eum  ,  dum  propc  est .  t.6.  p.  2 1 1. 

-  v.  13.  It  crit  Dommus  nominatus  in  signum  aeter- 
num  ,  quod    non  auieretur.  t.  6.  p.  1 10. 

C.tp.  LVI.  v.  4.  et  <.  Hac  dicit  Dominus  etmuchis: 
«labo  cis  in  domo  mea  ,  et  in  muris  meis  locum  , 
ct  nomcn  melius  a  tiliis  ,  et  filiabus  ,  nomcn  sempi- 
terntim  dabo  eis  ,  quod  non  peribit  .  t.  6.  p.  146. 
-v.  7.  Domus  mca  ,  domus  orationis  vocabitur  cun- 
ctis  populis  ,  ait  Dominus  .  t.  6.  p.  68.  -  v.  10  et  seqq. 
Jpsi  pastores  ignorautrunt  intelligcntiam  .  Speculato- 
res  caeci  omnes  nescierunt  vniuersi  ,  canes  muti  non 
valcntes  latrare  .  t.  <.p.  423./).  6.p.  323. 

Cap.  LVJI.  v.  4.  Super  quem  aperuistis  os  vestrum  ? 
Et  aduersus  qucm  la-astis  linguas  vestras  .  t.  6.  p.  40. 

-  v.  11.  et  i2.(ju,a  mei  oblitus  es  ,  ecce  ego  an- 
nunciabo  iustitiam  tuam  ,  et  o|  era  tna  non  prode- 
runt  tibi  .  t,  6.  pp.  »04.  tt   ij8.  -  v.  18.  Et  dimisi 


O  C  O  R  V  M 

cum  ,  et  reduxi  eum  ,  et  reddidt  ei  consolattonem  i 
t.6.p.  214.  -  f .  19.  Creaui  fructum  labiorum  pacenr, 
pacem  ei  ,  qui  longe  est  ,  et  ei  ,  qui  prope  .  t.  6, 
p.  68. 

C.tp.  LVIII.  v.  1.  Clama  ,  ne  cesscs  ,  quasi  tuba 
exalta  voceni  cuam  .  t.  6.  p.  430.  -  v.  3.  Ecce  in  die 
ieiunii  vestri  inucnitur  voluptas  vestra  .  t.  6.  p.  ZH* 
-  v.  6.  Solue  fasciculos  deprimentcs  ;  frange  esurieu- 
ti  panem  tuiim  ;  tunc  erumpet  matutinum  lttmcrt 
ttittm  .  t.  6.  p.  200. 

C*p.  LX.  v.  19.  Non  erit  ibi  amplius  sol  ad  lu- 
cendum  per  diem  ,  neque  splcndor  lucis  illumibabit 
tc  ,  sed  erit  tibi  Dominus  in  luceni  sempiternam , 
et  Deus  tttus  in  gloriam  tuam  .  t.  6. p.  6\ 8. 

C.tp.  LXI.  v.  1.  Spiritus  Domint  super  rne  ,  co> 
qu6d  vnxeric  me  ,  ad  annunciandtim  mansuetts  misic 
me  ,  vt  mcdcrer  contribulatis  corde  ,  praedicare  ca- 
ptiuis  cedempctonem  ,  ec  caccis  visuni .  t.  6.pp.  29. 
et  32.  v.  10.  Induit  me  vestimento  salutati  ,  quasi 
sponsum  dccoratum  corona  ,  et  quasi  sponsam  orna- 
tara   monilibus   suis  .  t.  6.  p.  167. 

Cap.lXIl.y.  1.  Propcer  Sion  non  tacebo  ,  et  pro- 
pter  Ierusalem  non  quiescam  ....  Siintil  laudabunt , 
quia  oculo  ad  oculum  videbunt .  f.  6.  p.  34. 
.  C.tp.  LXHI.  v.  i.  Quis  est  iste  ,  qui  venit  de  Edom  , 
tinccis  vestibus  de  Bosra  ?  Qtiare  rubrtim  cst  vcsti- 
mcnttun  tuurn  ,  ct  indumentttm  tuum  ,  tamquam 
calcantium   in    torculari  .  t.  z.p.  <i^.  et  t.  6.  p.  43. 

-  v.  4.  Dtes  iudicii  in  corde  meo  .  f.  3. p.  360.  -  ib. 
Dies  vltionis  in  corde  meo  .  t.  6.  p.  184.  -  v.  9.  Ipse 
redemit  cos  ,  et  portauit  eos  ,  ec  leuauit  eos  cunctis 
ditbtis  seculi  . .  .  .  Et  ipse  debcllauic  eos  .  t.  6. p.  84. 

-  v.  17.  InJurasti  cor  nostruui  ,  ne  timeremus  te  . 
t.  6.  p.  219. 

Cap.  LXIV.  v.  <.  Ecce  tu  iratus  es  ,  et  nos  pec- 
cauiinus ,  in  ipsis  ftiimus  sempcr.  t.  6.p.  219. 

Cap.  LXV.  v.  1.  Qtiaesierunt  me  ,  qui  antea  notl 
interrogabant_,  inuenerunt  me  ,  qui  non  inquisierunt 
me  ....  Expandi  manus  meas  tota  die  ad  populum 
increduluin  .  f.  6.  pp.  68.  et  81.-  v.  2.  Expandi  ma- 
nus  meas  tota  die  ad  popiilum  incredulum  .  t.  6.  p.  82. 

-  ib.  Tota  dic   expandt   mantis  meas  ad  populum  non 
credentem   ,    et  contradicentem  ,  qui  ambulant  vias 
non  bonas  .  f.  6.  p.  81.  -  v.  <.  Qtit   dicunt  ,  rcccde  a 
me  ,  non  appropinques    mihi  ,  quia    immundus  es., 
isci    fumus    ertnu  in  furore  meo ,   ignis.  ardens   tota 
d!e  .  f.  6.p.  334.  -  10.   et  seqq.  Et  erunt  campcstria 
ad  caulas  gregum  ,  et  vallis  Achor  in  cubile  armen- 
torum    populo    meo  ,  qui    requisienint    me  ,  et   vos  , 
qui  reliquitis  Deum  ,  numcrabo  vos  gladio  ,  et  omnes 
cordc  corruetis  .  t.  6.p.  81.  -  v.  i^.Haec  dictt  Domi- 
mis  Dcus  t  ecce  serui  mei  comedent ,  et   vos  csurietis 
....  In  quo  qui  bencdictus  estsuper  terram  ,  bcnedicctur 
in  Deo  .  Amen  .  t.6.p.\  \z.-v.  \<.  Et  dimittettir  no- 
niea   vestrum   in    iuramentis  elcctis   meis  .  .  .  .  Et  qui 
iurat  in    tcrra  ,  iurabit    in   Deo  .  t .  6.  p.  84.  -  ib.  Ec 
vocabo  scruos  mcos  nomine  alio  .  f.  <.  p.  27°-  -  v-  '7. 
Lccc  ego  creo  caclos  nouos  ,  et  terrani  nouaja ,  «c 


SACRAE     SC 

non  erunt  in  memoria  priora  ,  scd  gaudebitis  ,  et 
exulcabicis  in  his  ,  quae  ego  creo  .  t.  6.  p.  609. 
-  v.  z<.  Serpenti  puluis  panis  cius  .   t.  6.  p.  143. 

Cjp.  LXVI.  v.  3.  Qui  iminolac  bouem  ,  quasi  qui 
inccrtkiac  viruni  ....  Qji  recirdacur  turis  ,  quasi  qui 
benedicac  idolo  .  t.  6.  p.  99.  -  v.  6.  Vox  Doniini  red- 
dentis  retributioneni  inimicis  suis  .  Antequam  partu- 
riret  ,  peperit  masculum  .  t.  6.  p.  4.  -  v.  8.  Quis  audi- 
uit  vnquam  tale  ?  auc  quis  vidit  huic  similc  ?  t.  6. 
p.  4.  -  v.  9.  Numquid  qtti  aJios  parere  facio ,  ipse 
non  pariam  ?  Dicit  Dominus  .  t.  i.p.  727.  t.  6.p.  4. 
-v.  18.  Venio  ,'vt  congregcm  cum  omnibus  genti- 
bus  ,  et  linguls  .  . .  .  It  mare  ,  in  Africam  ,  in  Li- 
byara  tenentes  sagittam  .  t.  6.  p.  fS.  et   6$. 

IEREMIAS  .  Cap  l.  v.  r.  Priusquam  te  tbrmarem  in 
vtero  ,  noui  te  ,  ec  antequam  exircs  de  vulua  ,  sancti- 
ficaui  te  ecc.  t.j.p.  247.  t.<.  p.  i<6.  -  v.j.  Puer  metts 
es  tu  ,  noli  timere  .  t.  4.  p.  z.6.  -  v.  10.  Conscitui  te 
super  gentes ,  et  regna  .  t.  j.p.  ^z^.-v.  if.  Onines 
cognationes  cerrac  ab  Aquilone  venienc  ,  ec  ponet 
vnusquisque  solium  suuni  in  introitu  portarum  Ieru- 
salem  .  t.  6.  p.  227.  -v.  17.  Accinge  hmibos  cttos  , 
ec  surge  ,  ioquere  ad  eos  ,  ne  formides  a  facie  eo- 
rum  ,  nec  enim  timere  te  taciam  vttlcum  eorum  . 
t.  6.p.  332. 

Cjp.  11.  v.  8.  Sacerdotes  non  dixerunt ,  vbi  cst  Do- 
minus  ?  .  .  .  Ec  cum  hiiis  vestris  disceptabo  .  t.  6. 
p.  41.  -v.  13.  Duo  mala  tecic  populus  mcus  ,  me 
dercliquerunt  fontem  aquae  Viuae,  et  fodcrunt  sibi 
cistcrnas  dissipacas  ,  quac  continere  non  valent  aquas. 
t.  6.  p.  ifj.-v.  14.  Qiiare  ergo  cst  factus  in  prae- 
dam  ?  super  eun;  rugierunc  Jeones  ,  cc  dederunt  vo- 
cem  suam  ,  postierunt  tcrram  cius  in  solitudinem  , 
et  ciuitates  eius  exuscae  sunc  ,  cc  non  cst  ,  qui  ha- 
bitet  in  eis  .  t.  6.  f.  41.  -  v.  11.  Si  laueris  te  nicro  , 
et  multiplicaueris  tilii  herbam  borith  ,  maculata  cs 
i;i  iniquieacc  Cua  ,  dicic  Dominus  .  t.  4.  p.  c  2  5 .  -  v.  30. 
Frustra  percussi  rilios  vestros  ,  disciplinam  non  recepc- 
t.6.p.  2453.  -  v.  36.  Quam  vilis  facca  es  nimis  , 
iterans    vias  cuas  ?  t.  6.p.  :if. 

Cjp.lll.  'j.6.  et  7.  Aduersatrix  Isracl  ,  er  pracuarica- 
trix  luda  .  t.<.  j>.$  12.  -  v.  14.  Conuertimini  hlii  reuer- 
tences  ,  dicic  Dominus  ,  qtiia  ego  vir  vester  ,  ec  assu- 
niam  vos  ,  vnum  de  ciuicate  ,  ec  duos  de  co^iutionc  , 
cc  dabo  vobis  pascorcs  .  .  .  .  ec  pascenc  vos  scicntia,  ec 
doctrina.  t.  6.  />.  74.  -  v.  17.  Ec  congregabuncur  omncs 
gcntes  ,  in  nomine  Domini  in  Icrusalem  ,  cc  non 
ambulabunt  post  pratticacem  cordis  sui  .  t.  6. 
p.   69. 

Ctp.  IV.  v.3.  Hacc  dicic  Domintis  viro  Iuda,  ct  leru- 
talem  .  . . .  Et  tuccendatur  ,  ec  non  sit,  qui  excingoat  . 
t.  6.  p.  98.  -  v.  20.  Contritio  stiper  contritionem  . 
t.  6.  /•.  263. 

Cap,  V.  v.  3.  Perctissisti  eos  ,  ct  non  dolticrunt  , 
attciuisti  cos  ,  et  renucrunt  suscipere  disciplinam . 
*•  6.  /j.  201.  -  v.  7.  Patrcs  nostri  peccauerunt ,  et  non 
■int ,  nos  autem  iniqnicates  eorum  exoluiinus .  t.  6. 
¥•+1.-1*  io.  Asccndlte  moroi  tuis  ,  ct  ditsipatCj 


mptvraJ:  rc? 

auferte  propagincs  eius  ....  Negauerunt  me  ,  ec  di- 
xerunc  ,  non  esc  ipse  .  t.  6.pp.  80.  et  S6.  -  v.  n. 
Pra-euaricatione  praeuaricata  est  in  nie  domus  Israel , 
et  domtis  Iuda  ,  ait  Dominus  :  ncgaucrunt  me  ,  et  di- 
xerunc ,  non  cst  ipse  .  t.  6.  p.  34.  -  v.  21.  A-tJi  haec  , 
popule  stulte,et  sine  cordc  ,  oculi  sunt  illis,ctuon 
vident  ....  Populo  autem  huic  tactiim  csc  cor  ino 
bediens  ,  et  incredti.iim  .  t.  6. p.  8r. 

Cap.  VI.  v.  10.  Ecce  scrmo  Domini  factus  est  in 
opprobrium  ,  et    non   suscipiunt    illud  .    t.  6.  p.  80. 

-  v.  14.  Curanc  concricionem  filiae  popuii  mei  cum 
ignominia ,  dicences  ,  pax  ,  pax  ,  ec  non  esc  pax  .  Con- 
fusi  sunc,  quia  abominacioneiu  tcccrunc  .  t.  6.  p.  211. 

-  v. i7.Audicc  voccm  cubae.ec  dixcrunc,non  audiemus  . 
Propcer  hoc  audice  gentes  .  t.  6.  p.  69.  -v.  20.  Vc 
quid  mihi  cus  de  Saba  orlertis  ,  ct  calamuin  suauco- 
lcntcm  de  tcrra  longingua  ?  . . .  Et  ruent  in  eis  pa- 
tres  ,  et  filii  ,  simul  vicinus  ,  et  proximus  ,  et  peri- 
btint  .  t.  6.  p.  100. -v.  27.  Probatorcm  dedi  te  iu  po- 
pulo  mco  robnsto  ,  vt  scias  probare  vias  eorum  . 
t.  6.  p.  334.  -  v.  30.  Argentum  rcprobum  vocate  cos  , 
quia  Doinintis  proiccit  illos .  t.6.p.6o. 

Cap.  VII.  v.  21.  Holocaustomata  vcstra  addite  vi- 
ctimis   vcstris  ,  comedite  carncs  .  t.  6.  p.  100. 

Cap.  VIJI.  v.  8.  Quomodo  dicitis  ,  sapiences  nos  su- 
mus   ,    cc  lex    Domini   nobiscum  esc  .    t.  6.  p.  Si. 

-  v.  16.  A  Dan  auditus  est  fremitus  equorum    eius . 
■t.j.  p.  3^3. 

C.ip.  IX.  v.  1.  Qtiis  dabic  capici  meo  aquam  ,  ec 
oculis  meis  foncem  lacrymnrtim  ,  ec  plorabo  dic  ,  ac 
nocce  inccrfcccos  populi  mei  ?  t.  6.  p.  334.  -  v.  1.  Ec 
recedam  ab  cis .  t.  6.  p.  90.  -  ib.  Quis  dabit  mihi  in  so- 
litudine  diuersoritim  viarorum?  .  .  .  Qtiasi  arcum  men- 
dacii  ,  ec  non  veritatis .  t.  6.p.  82.  -  v.  r.  Docuerunc 
linguani  suam  loqui  mcndacium,ct  vt  iniqttc  agcrent , 
laborauerunt  .  t.  6.  p.  1  jS  -  v.  z6.  Omncs  ger.tes  ha- 
bent  praeputium  ,  omnis  autcm  domus  Isracl  circum- 
cisus   est    corde  .  t.  6.  p.  99. 

Cap.  X.  v.  14.  Smltus  factus  csc  omnis  homo  a 
scientia  sua  •  t.  6.  p.  190.  -v.  ir.  In  tcmpore  visita- 
tionis  suae  pcribunc  .  t.  6.p.  264.  -v.  23.  Scio  ,  Do- 
mine ,  quia  non  est  hominis  vi.t  cius  ,  m:c  \i:\  cst, 
vt  ambulet ,  et   dirigat  gressus   suos  .t.  6.  p.  ijjf. 

Cap.  XI.  v.  if.Quidest,  quod  dilectus   mctis   in  do- 
mo  mca  fecit  scelera  multa  ?  Numquid  carncs  san 
auferent  a  ce   malitias  tuas?  t.  6.p.  177-  -  v.  cp.Ve- 
nicc  ,  mittanuis   lignum   in   pancm    tius  .  t.  2.  /•.  ^29. 
e.  6.  p.    44- 

C.»/'.    XII.  v.  1.  Qiiaie  via  impiorum  prc 

est  onmibus  ,  qui  praeuaricantur  ,  et  inique 
agmit ?  t.  6.p.  z.<i.-v.  7. Reltqui  domum  mcam  ,  dl- 
misi  berediratem  meam,  tradidi  dilectam  animam  meam 
in  manus  Inimicornm  tius  .  t.  6.  p.  38.  40.  et 
-  v.  8.  Facta  ot  mihi  hereditas  mea  ,  «iu.iii  leo  in 
silua....'  amini  omnes  bestlae terrac  . 

properate  ad  deuorandum  .  t.  6,p,  8f. 

(•.1/'.  xiil.  -  t  .  !■     Datc  Domino  Dco  vestro 
riam ,  antequam  tend  .  tf.f.aio>-v.  ip.  ci- 


no 


I  N  D  E  X     LOCORVM 


uitates  Austr!  elausae  stint.et  non  esr  ,  qni  apcriac : 
translata  est  omnis  huiaea  transmigrationc  perfecta  . 
t.  6.  p.  90.  5  5i.-r.  15.  Si  mutare  potcst  aethiops 
pe!!cm  stiam  ,  aut  pardus  varietates  suas  .  t.  6. 
f.    ;•-. 

Cap.  XIV.  v.  7.  Domine,  fac  propter  nomeii  tmim , 
quia  mulcae  sunc  auersioncs  noscrae  ....  Et  nonien 
tuum  inuocamm  est  super  nos  ,  ne  derelinqttas  nos . 
t.  6.  p.  ;  1.  -  v.  8.  Tibi  peccauimus  ,  expcctacio  Israel, 
Saluaco:  eiuj  ....  Qtiare  tuturus  es  ,  quasi  vir  vagus  ,  et 
qtti   non  pocest  saluari  ?   t.  6.  p.  82. 

Cj/\  XV.  v.  1.  Et  dixit  Dominus  ad  me:  Si  stete- 
tic  Mjyses ,  ec  Samucl  coram  me  ,  non  esc  anima  mea 
ad  populum  istum ,  eiice  illos  a  facic  mca  ,  et  egic- 
diancur. .'.£•/>.  104. i?S.-  v.g.  Excerrita  cst ,  quac  partu- 
rit ,  et  afflka  est  anima  cius  ....  Reliquias  corttm 
in  gladium  dabo  .  t.  6.  p.  fi.-v.  19.  Si  separaiieris 
preciosum  a  vili  ,  quasi   os   mcum   eris  .  t.  f.  p.  481. 

Ctp. X\''I.  V.  16.  i.~o  miccam  piscatorcs  niuJtos  ,  di- 
cit  Dominus  ,  et  piscabtuuur  cos  .  t.  6.  p.  17. -ib. 
Et  mittam  venatores  ,  et  venabuiicur  cos  dc  montibus , 
et  de  collibus  ,  ct  de  cauernis  pctrarnm .  t.  6.  p.  ?8. 
-  19.  Domine,  forticudo  mea  ,  ad  te  gentes  venicnt 
ab  extremis  tcrrac  ,  cc  diccnt  :  vere  mcndacittm  pos- 
sedcrunc  pacrcs  noscri .  t.  6.p.  69. 

dp.  XVIJ.  v.  1.  Pcccattrm  Iuda  scriptum  est  stilo 
fcrreo  in  vngue  adamancino  .  t.  6.  p.  57.  -  v.  18.  Du- 
plici  concricionc    contere   eos.t.6.p-  263. 

C.tp.  XVIJI.  v.  1  f.  Qttia  oblicus  mei  populus  meus  , 
fruscra  libances  ,  et  impingcntes  in  viis  suis  .  .  .  .  Et 
mouebic  caput  suttm  ,  sicut  vencus  vrens ,  dispergam 
eos  .  t.  6.  p.  90. 

<~ '-.  XIX.  v.  10.  Et  contcres  lagunculain  in  oculis 
eorum  ,  qui  ibunt  ticttm  ....  Sicut  conterirni  vas  h- 
gtili  ,  quod  non  potfric  vitra  rcstaurari  .  t.  6.  p.  89. 

XXII.  v.  22.  Omncs    pastorcs   tuos   pascit  vcn- 
tus  .  t.  C.p.  141. 

Cap.  XYIII.  v.  1.  Pastorcs  ,  qui  pascicis  popuhim 
meutn  ,  vos  dispersiscis  grcgem  meum  ,  ciecistis  ,  et 
non  vhicascis  eos  :  ccce  cgo  visitabo  super  vos  ma- 
litiam  scuciorum  vcstrorum  .  t.  6.r.  554.  -  v.  f.  et  6. 
Eccc  dies  veniunt ,  Jicic  Dominus  ,  c:  suscicabo  Da- 
uid  germcn  ittsrum  .  .  .  .  Et  hoc  est  nomcn  ,  quod 
vocabunt  cum  ,  Dominus  ittstus  noscer  .  t.  6.  pp.  n. 
et  77.  -  v.  59.  Ec  derelinquam  vos  ,  et  ciuitatrm  ve- 
stram  ,  quam  dedi  vobis  ,  cc  patribtis  vestris  .  Ec  da- 
bo  vos  in  opprobrium  sempicernum  ,  ct  in  ignomi- 
niain  actcrnam  ,  quae  numquam  obliuione  dclebicur . 
t.  6.  p.   9°- 

Cfp.  XXIX.  v.  15.  Qttia  ipse  esc  et  tcstis  ,  et  iu- 
dex  .  t.  6.  ;>.  2?  8. 

Cap.  XXX.  v.  14.  Flagcllo  inimici  percttssit  te  casti- 
gationc  crudeli  .  t.  6.  p.  161.  -v.  tf.  Quid  clamas  ad 
me  supcr  contrione  c.ia  ?  insanabilis  csc  dolor  tuus . 
t.  6.  p.  161.  -  v.  24.  In  nouissimo  dierum  cognoscecis 
ea  .  t.  6.  /■.  7  8 . 

Cap.  XXXI.   v.   ir.    Incbriaui  animam    lassani  ,  et 
omnem  animam  esuricntcm  saturaui  ,    ideo  quasi  dc 


somno  suscicatus  siun ,  et  vidi ,  et  somtuis  mens  dul- 
cis  nnhi  .  t.  6. p.  f  I.  -  v.  54.  Non  docebit  vir  prnci- 
mum  suum  .  Omnes  enim  cognoscent  me  a  minimo 
vsque    ad   maiorcm  .  t.  i.p.  64. 

C>/>.  XXXVI.  v.  2.  ToIIe  volumen  libri ,  et  scribes  in 
eo  omnia  verba  .  .  .  .  Et  propitius  ero  iniquitatibu  eo- 
rum  .  t.  6.  p.  408. 

Cap.  XLVIII.  v.  10.  Maledictus  ,  qui  facit  opus  Dei 
negligencer  .t.  6.p.  106. 

Ctp.  LI.  v.  14.  Dominus  excrcituum  iurauic  per  ani- 
mam  suam  .  t.  $.j>.  298.  et  t.  6.  p.   124. 

THREN  .  Cap.  I.  v.  \6.  Filii  mci  perditi.  t.  6. 
p.   8<S. 

Caji.lU.v. i2.Posuic  me  qttasi  signum  ad  sagtttam.r.d'. 
p.  55-.  -  v.  50.  Dabit  percntienti  se  maxiiiam  .  t.  6. 
p.  41.  -  v.  40.  Leuenms  corda  .  t.  6.  p.  284. 

BARVCH  .  Ctp.  5.  v.  7,6.  Hic  cst  Deus  noster  . 
t.  6.p.  54- 

EZECHIEL  .  Cap.  I.  v.  1.  Aperti  sunt  caeli ,  et  vi- 
di  \isioncs  Dci  .  t.  5.  /».528.  -  v.  15.  Et  sinulituJo 
animalium  ,  et  aspcctus  eorum  ,  quasi  carbonum  ignis 
ardcncittm  ,  cc  qtiasi  aspectus  lampadarum  .  t.  1. 
p.  60. 

C.ip.lll.  v.  17.  Speculatorem  dcdi  tc  domiti  Israe! . 
Si  non  fueris  locutus  ,  vt  se  custodiac  impius  a  via 
stta  ,  ille  in  iniquitate  sua  morietur  ,  sanguinem  auteni 
eius  de  manu  tua  requlram   •    t.  5.  p.  350.   et   t.   6. 

P-  335- 

Cap.  V.  v.   1.  Ttt  fiii  hominis  ,    sume  tibi  gladium 

acutum  ,  et  duces  pcr  caput  tuum  ,  ct   barbam  .  t.  6. 
p.  416. 

(  •;•.  IX.  v.  3.  et  6.  Et  vocauic  virum  ,  qui  indutus 
erai  lineis  ,  et  atramencaritim  scriptoris  habebat  in 
lunibis  suis  .  .  ..  Omnem  autcm  ,  super  qucm  \ideritis 
Thau  ,  ne  occidatis  .  t  6.  p.  109.  -v.  4.  Transi  per 
mcdiam  Iernsalein  ,  ct  signa  Thau  in  fronte  virorum  ge- 
mcntium  ,  cc  dolentium.  t.  5. p.  6.  t.  j.p.  196. 

Cap.  XTI.  v.  2.  Faccus  esc  sermo  Domini  ad  mc  di- 
cens  :  Fili  hominis  ,  in  mcdio  domus  cxasperantis  tu 
habitas  ,  qui  oculos  habent  ad  videndum  ,  cc  non  vi- 
denc ,  ec  aures  ad  audiendum  ,  et   non   audiunt .  t.  6. 

p.    $?• 

Cap.  XVI.  v.  1.  3.  et  9.  Et  faccus  est  sermo  Domi- 
ni  ad  me  dicens  :  Fili  honiinis  ,  notas  fac  Ierusalem 
abominationcs  suas  .  . .  .  Et  laui  te  aqua ,  et  emunda- 
ui  sanguinem  timm  ex  tc  ,  et  vnxi  te  oleo  .  t.  6. 
p.  108.  -  v.  49.  Haec  fuic  iniquicas  Sodomorum  ,  su- 
perbia   ,   saturiras  panis  ,  ct  abundantia  .t.   6.p.   »fl. 

Cap.  XV'iII.  v.  19.  Filius  non  porcabit  iniquitatcm 
Patris  .  t.  i.  p.  $7  2. 

Cap.  XX.  v.  ir.  Dcdi  ci;  praeccpta  non  bona  .  t.  j. 
p.     104. 

Cap.  XXI.  v.  9.  Gladius  cxacutus  cst  ,  ct  limatus, 
vt  caedat  victimas:exacutus  cst  ....Qui  moues  scepttum 
filii  mei  ,  uiccidisti  ligntim  ,  et  dcdi  aun  ad  leuigan- 
dtim  ,  vt  teneatur  manti  .  t.  6.  p.  1 10.  -  v.  16.  Aufer 
cidarim  ,   tolle  coronam  .  t.  6.  p.  61. 

Cap.  XXVI.   v.   10.    Porro  ,  qtitim    dedcro  ,  inquit 


Dominus  ,  gloriam    in   terra    viucntium  .  t.  6.  p.  Sp. 

-  21.  In   nihilum  redigam  te  ,  e:   non   eris ,  et  quac- 
sita    non    inuenieris    vltra    in   sempiternum   .   t,  6. 

Cap. ■  XXVIII.  v.  12.  et  ij.Tu  signaculum  simili- 
tudinis  ,  plcnus  sapientia  ,  perfectus  decore  ,  in  de- 
liciis  paradisi  Dei  ftiisti .  t .  6. p.  i  jy.  -  v.  i  3.  Omnis 
lapi?  prctiosus  opcrimentum  tuum ,  sardius ,  topazius, 
iaspis  ,  chrysolithus  ,  onyx  ,  beryllus  ,  sapphirus  ,  car- 
btmculus  ,  smaragdus  .  t.  6.  j>.  137.  et  f8  f .  -  ib.  Per- 
fectus     dccore   in    deiiciis   paradisi    Dei   fuisti .    t.  6. 

Cap.  XXXHI.  v.  11.  Qtiia  non  vult  mortem  pec- 
catoris  ,  sed  vt  conuertatur  ,  et  viuat.  t.  y.  p.  275-. 

Cap.  XXXVI.   v.  24.   Tollam  quippe    vos  de  gen- 

.  tibus  ,  et  congrcgabo  vos   de  vniucrsis   terris  . .  .  .  Et 

iudicia   mea  custodiatis  ,   et  operemini  .  t.  6.  p.  108. 

-  v.  16.  Auferam   ab  eis  cor  lapideum  ,  ct  dabo   eis 
cor  carneum  .  .'.  j. p.  382. 

C.tp.  XXXVIT.  v.  1 6.  I-actus  est  sermo  Domini  ad 
me  ,  diccns  :  Ec  tu  ,  fili  hominis  ,  sume  tibi  lignum 
vnum  .  .  .  .  Ec  adiunge  il!a  ,  vmun  ad  alcerum  tibi 
in  lignum  vnum  ,  et  crunt  in  vnionem  in  manu 
tua  .  t.  6.  p.  iio.-v.zz.Rex  vnus  erit  omnibus  im- 
perans  ,  et  non  crunt  vltra  duae  gentes  ....  £t 
scruus  meus  Dauid  rex  super  cos  ,  et  pastor  vnus 
erit  omnibus   eorum  .  t.  6. p.  jf. 

Cap.  XXXVIU.  v.  8.  Post  dies  multos  visicabcris  , 
et  in   nouissirao   annonim   venics  .  t.  6.  p.  70. 

Cap.  XLIIl.  v.  17.  Qtiacuordccim  cubicis  crcpido  . 
t.  f.p,  2?p. 

Cap.XUV-v.i.  Coouerti  me  ad  viam  portac  sanctua- 
rii  cxttrioris ,  qtiac  respiciebat  ad  orientcm  ....  Quo- 
niam  Dominus  Dcus  ingrcssus  «st  per  c.  ir  ,  erit- 
qtic   clausa  .  t.  6.  p.  26. 

Cnp.  XLVII.r.i.  ct  seq.  Conuerti  nie  ad  portam  do- 
nius  Domini ,  ct  ecce  aqua  egrediebatui  subtcr  !i- 
mcn  domus  ad  orientem  ....  cc  enint  fructus  cius 
in  cibum  1  et  folia  eius  ad  rnedicamina.  t.  6,p,  106. 

-  v.  3.  Quum  egrederetur  vir  ab  oriente  ,  ecce  aquae 
rcdundantcs    a   lacerc  dcxtro  .  * .  6 .  p.  f  3 . 

DANIcL  .  C.tp.  II.  v.  20.  Tu  ,  rcx  ,  cogitare  coc- 

pisti    in  scratu   cuo  ,  quid  cssct  futurum   pou  h  1 

ec  qui   reuelat  my.-.tcria  ,  ostcndit  tibi  ,  quae  futura 

sunt  .  t.  o.j.  277.    -  v.  -,4.  Yidi   lapidcm  dc  monte 

issum  sine  manibus  praecjdentium  ,  ct  quum  ve- 

t    in   terram  ,  rcplcuit  orbcm  terrac  .  t.  6 . p.  16. 

-  v.  44.  In  dicbus  illis  suscitabit  Dominus  cacli  rc- 
_gcm  ,  qui  in  scuinum  nu:i  commoucbitur  ,  Ct  rc- 
gntim    cius   populo   akcri    non   tradftur   .   Percul 

et  conteret  vntueria  regha  ,  ec  ipsura  stabic  in  ;.c- 
tciiiiim  .   t.  6.  1 

Cap.  III.  v.  9:.  Eccc  \  ;>'(..  \iros  quatuor  soluros  ,  ct 
ambii  ■        *   igait ,  ci  nihil  corruptionia  in 

cis  tst ,  et  species  quarti  similis  diioDci  .  t.  6.  p. 

-  94.  ct  sarabara   corum  non   sunt   immiimta  .  t 
p.  4f  3.  -  v.  10.    MiHa  rnilium  ministrabanc  ci  , 


SACRAESCRIPTVRAE.  ftt 

Cap.   VII.   ib.  Milia  milium   ministrabant  ci  .   t. 


decies    milics    centena    muia    assisctbaut  ci 

F-vr. 


ec 

•   3- 


j.p.  234.  -  ib.  Et  decics  milies  centena  milia  assi- 
stebant  ei .  t.  3. p.  31  f.  -  v.  13.  Aspiciebam  in  visu 
noctis  ,  ct  ecce  in  vmbibus  caeli  ....  Pocescas  cius , 
potescas  aeterna  ,  quae  non  auferetur  ,  et  regnum 
eius  ,  quod  non  corrumpctur  .  t.  6.  p.  j  8.  et  60.  et 
7f- 

Cap.  VIH.  v.  16.  Gabriel  ,  fac  iscum  intelligere 
sermonem  .  t.  6. p.  CS7. 

Cap.  IX.  v.  23.  Aduerce....Et  occidccur  Chriscas ,  et 
ciuitacem  ,  ec  sanctuarium  dissipabit  populus  cum  duce 
vcnturo,et  finis  cius  vascicas  ,  ec  post  finem  belli 
stamta  desolatio  .  t.  6.  p.  1  j.  et  16.  -  v.  z$.  Sci.o  , 
et  animaducrce  ,  ab  exitu  sermonis  ,  vt  iterum  aedi- 
ficecur  Ierusalem  .  .  .  .  Ec  ciuitacem,ec  sanccuarium  dis- 
sipabic  poptilus  cum  duce  vencuro  .  t.  6.  p.  fi.et  f8. 
-  v.  16.  Post  hebdomadas  sepcuaginca  dtias  o^cide- 
tur  Christus  .  .  .  .  et  vsque  ad  consummationcui  ,  et 
finem    perseuerabit  dcsolatio .  t.6.p.^o. 

Cap.  X.  v.  3.  Panem  desiderii  non  comcdi  .  t.  6. 
p.  »yi.  -v.  12.  et  13.  Ego  vcni  ,  vt  nunciarem  tibi  , 
sed  princeps  regni  Persarum  rescicic  mihi  .  Non  cst . 
qui  me  adititiec  ,  nisi  Michael  princeps  vescer  .  t.  6. 
p.  138.  -  v.  13.  Princeps  regni  Persarum  rcscitic  mi- 
hi  .  t.  3.  p.  3 16. 

Cap.  XII.  v.  o.  Clausi  sunt  ,  si:»natiqite  scrmoncs 
vsque  ad  tempus  consummationis  ,  quousque  addi- 
scant  multi  ,  et  impleatur  visio  ,  et  cognoscant  omnia 
haec  .   t.  6.  />.   103. 

OSEE  .  Cip.  I.  v.  10.  Et  ciit  in  loco  ,  vbi  di- 
citur  ei  ,  non  popultis  meus  ,  .licccur  ci  ,  l!i  D:i 
viucncis ,  ct  congregabuntur  flii  luda ,  ct  iilii  Israel 
pariter  ,  et   ponent   sibilnet    cajuit   vnum  .  /.  6. /».70. 

Cap.  II.  v.  2.  Iudicate  macrem  vescram  ,  iudicatc  , 
quoniam  ipsa  non  est  vxor  mca  ,  ncc  ego  vir  eius  . 
t.  6.j>.  88.  -v.  23.  Et  miserebor  tius  ,  qtii  titic  sinc 
misericordia  ,  et  dicam  non  populo  meo  ,  popiilus 
meus  cs  cu  ,  cc  ipse  dicic  ,  Dcus  mcus  cs  tu  ,  cc  cric 
in  loco  ,  vbi  dictum  est  ci  ,  non  plebs  mea  \os , 
ibi  vocabuutur  filii  Dci  viui  .  t.  (,.j>.  6y. 

Cap.  HI.  v.  4.  et  f.  Sedebunt  Glii  rsrael  •'ne  re- 
ge  ,  sine  principe  ,  sine  sacriricio  ,  sine  altaii  ,  sine 
saccrdotio  ,  sine  maniicstationibns  .  t.  6.  p.  :o.  et  jj. 

Cap.lV.  v.  11.  Fornicatio  ,  et  cbrietas  auferuni 
cor  .  t.  6.  p.  1  f  4. 

Cap.  \r.  c.14.  Ego  ,  cgo  capiam  ,  ct  vadam,  r. !!  im, 
ct  11011  est  ,  qui  cruac  :  vadcns  rcuei  ar  ad  I  icutri 
m  '.im  .  t.  6.  p.  jf. 

Caf.W.  v.  t.et  sstjq.  Vcnite ,  et  cenercamiu  .1 
Dominum  ,  quia  ipse  ccp;t  ,  et  sanabii  nos  .  cc  vi- 
uiiicabit  nws  post  duos  d;cs  .  ifl  dic  tertia  susci  1- 
bit  nos ,  et  viuemus   in  conspectu   cius  .  t,  6,  p.  5  -. 

Ctm.  VII,  v.  8.  Factus  cst    Ephraim  pa    . 
r;^;uf  ,  qui  non  reuei  t  ux  .  t.6.p.  ;?  4.  -  v,  9.  Come- 
dciinu    alici.i    robui    tius  ,  cc    ipsc    i.;inu.iuit  .  1 ,  6 . p. 

169.  -  v.  i).  Vae  tis  ,  quoalam   cecesscrunt  a   me, 

vastabuntur  ,  quia    p  1   snnt  in   mc  .... 

cti  tunt  ,  qtiasi  arcul  dolotiu  .  t.  6. p.  }>).  et  Sj.  -  v. 


f  is  r  N  D  E  X    L 

\6.  Facti   suat   mihi  in  sagittam  reciprocam  .    t.  6. 

p-  Sh 

Cap.  VTTI.  v.  4.  Principes  extiterunt ,  sed  non  co- 
gnoui  .  t.6.p.  515.-  ib.  Ipsl  regnaucnmt ,  sed  non 
ex  me  .  t.  6.p.  340. 

Cap.  IX.  v.  4.  Non  libabunt  Domino  vinum  ,  nec 
placsbunt  ci  sacrit",:ia  eorum  ,  quasi  panis  lugen- 
tium  ,  omncs  ,  qui  comedent  eum  ,  contaminabun- 
tur  ,  oon  incrabunt  in  domum  Domini  .  t.  6.p.  100. 
Cap.  XI.  v.  1.  Puer  meus  es  tu  ,  Israel  ... .  vt  redi- 
mam  te  .  t.6.p.  100. 

Cap.  XIII.  v .  9.  Perditio  ex  te  tua  ,  Tsrael  ,  tan- 
tum  in  me  anxilium  tuum  ,  vt  pereas ,  tuo  merito  , 
vt  salueris  ,  mco  auxiiio  .  t.  6.  p.  196.  -v.  11.  Dabq 
tibi  regem  in  furore  meo  .  t.  6.  p.  340.  -  v.  14.  De 
manu  mort;s  liberabo  eos  ,  de  morte  redimam  il- 
los  .  Ero  mors  tua  ,  o  mors  ,  ero  morsus  tuus  ,  in- 
ferne  .  t.  <;.p.  7,66.  t.  6.p.  f  1. 

IOEL  .  C.ap.  1.  v.  4.  et  5-.  Rcsidtmm  erucae  com- 
edit  locusta  ,  et  residuum  locustae  comedit  bru- 
chus  ,  cc  residuum  bnichi  comedit  rubigo  .  t.  6.  p. 
x%6.-  v.  *•  Expergisciinini  ebrii  ,  et  flete  ,  et  vlula- 
tc  omnes  ,  qui  bibitis  vinum  in  dulcedine  .  t.  6.p, 
iff,  -  •:•.  13.  Interiit  de  doino  Dei  vestri  sacrifl- 
cium  ,  ct   libatio  .  t.  6.  p.  100. 

Cap.1L  v.  18.  Et  erit  in  nouissimis  diebus  ,  ef- 
fundam  de  spiritu  meo  super  omnem  carnem  ,  et 
prophetabunt  liJii  vestri  ,  et  hliae  vestrae  .  t.  6.  p. 
6\.et  1^4. -v.  32.  Er  crit  ,  omnis  ,  qui  inuocatierit 
nomen  Domini  ,  saluus  crit  .  r.  6.  p.  381. 

C.tp.  ITI.  v.  12.  Exurgant  ,  ct  ascendant  omnes 
gentts  in  valle  Iosaphat  ,  ibi  sedebo  ,  vt  iudicem 
omnes  gentcs  in  circuitu  .  t.  6.  p.  64.  -  v.  18.  Di- 
stiliabunt  montes  dulcedinem  ,  et  colles  flucnt  la- 
cte .  et  per  omnes  riuos  Iuda  ibunt  aquac  ,  ct  fons 
dc  cbmo  Domini  egredietur  ,  et  irrigabit  orbem 
tcrrae  .    t.  6.y.  iof. 

AMOS  .  Cap.  III.  v.  2.  Tantummodo  vos  cognoui  . 
t.6.  V.ZJ9.  -  v.7.  Non  facict  Dominus  quidquam  ,  nisi 
reu^!a.ier:t  sertiis  suis  prophctis  .  t.  3.  p.  330. 

Cap.  IV.  v.  12.  et  seqq.  Praepara  te  in  occursum 
Domini  Dei  tui  ,  Israel ,  quia  ccce  ego  iirmans  to- 
nitruum  ,  ct  creans  spiritum  ,  et  annuncians  in  ho- 
minibus  Christum   simm  .  t.  6.  p.  7?. 

Cap.  V.  v.  1.  Audite  vcrbum  hoc  ,  quod  ego  leuo 
snper  vos  planctum  .  Domus  Israel  cecidit ,  non  ad- 
iiciet  ,  vt  resurgat .  Virgo  Israel  proiecta  est  in  ter- 
ram  suam  ,  non  est  ,  qtii  suscitet  eam  .  t .  6.  p.  9 1 . 
C.ip.  VI.  v.  1.  Vae  ,  qtii  opulenti  estis .  t.  6.p.  ^ff. 
Cap.  VII.  v.  8.  Ecce  ego  ponam  trullam  in  medio 
populi  Israel  ,  non  adiiciam  vltra  ,  super  indticere 
etim  .   t.  6.  p.  ot. 

Cap.  VJII.  v.  i.  Venit  finis  super  populum  mcum 
Isracl  ,  non  adiiciam  vltra  ....  Multi  morientur  :  in 
omni  loco  proiicictur  silentium  .  t.  6.  p.  91.  -  v.  9. 
Et  erit  in  die  illa  ,  dicic  Dominus  ,  occidct  vobis 
sol  meridie  ,  ct  tcnebrescerc  faciam  terram  in  die 
luminis  .  t.  6.  p.  fz. 


O  C  O  R  V  M 

C.tp.  IX.  v.  6.  Aediricauit  Dominus  in  caelo  ascen- 
sum  sirtim  ,  et  pollicitationem  in  terra  hrmauit . 
t.  6.  p.  60. 

ABDIAS  .  Cap.  I.  v.  11.  Extranei  ingrediebantur 
portas  eius  ,  super  Ierusalem  mittcbant  sortein  . 
t.  6.  p.  217. 

MICHAEAS  .  Cip.  IV.  v.  1.  Et  erit  in  nouissims 
dierum  mons  donms  Domini  ,  praeparatus  in  verti- 
ce  montium  ....  Et  iudicabit  populos  multos  ,  et 
corripiet  gentes  fortes  ,  vsque  ad  Jonginquum  .  t.  6- 
p.  69. 

Cap.  V.  v.  2.  seej.  Bethlehem  domus  Ephrata  ,  non 
es  minima  in  milibus  Iilda  ,  ex  te  mihi  prodiet  do- 
minator  in  Israel  .  t.  6.  p.  z7.et7j.-v.  4.  Stabit , 
et  pascet  gregem  suum  tri  virtute  Dommi  ,  et  in 
lionorem  nominis  Dei  sui  erunt  ,  qnoniam  nunc  ma- 
gni:  catur  vsque  ad  terminos  terrae  ,  et  crit  istc 
pax  .  t.  6.  p.  76. 

Cap.  VI.  v.  1.  Audite  ,  colles  ,  iudicium  Domini  , 
et  fortia  fundamenta  terrae  ....  Qtiid  Feci  tibi  ,  auc 
quid  molestus  fui  tibi  ?  responde  mihi .  If.  6.p.  63. 
-  v.  i.et  seqq.  Audite  ,  quae  Dommus  loquitur  :  sur- 
ge  ,  et  contende  iudicio  aduersus  mcntes  ,  et  audiant 
colles  vocem  tuam  ....  Adliuc  ignis  in  domo  im- 
pii  ,  thesauri   itjiquitatis  .  t.  6.p.  39. 

Cap.VU.v.  if.et  19.  Secundum  diem  egressionis 
tuae  dc  tcrra  Aegypci  ostendam  cis  mirabilia  .  .  . . 
Et  proiiciet  in  prohmdum  maris  omnia  peccata 
vestra  .  f.  6.  p.  107. 

NAHVM  .  Cap.  I.  v.  8.  Inimicos  Dei  pcrsequun- 
tur  tencbrae  .  t.  6.  p.  z.  1 4. 

HABACVC  .  Cap.  II.  v.  2.  et  4.  Dominus  Ioqui- 
tur  :  scribe  visum  aperte  ,  et  explana  eum  super  ta- 
bulas  ....  Ecce  qui  incredulus  est  ,  non  erit  rccta 
anima   eius   in  semetipso  .  t.  6.  p.  73. 

Cap.  III.  v.  2.  ff  seqq.  In  medio  dtiorum  anima- 
lium  cognosceris  .  t.  <;.  p.  394.  et  t.  6.  p.  34.  47- 
4/.  iff.  -  v.  4.  Cornua  in  manibus  eius  sunt_.  f.  f. 
p.  313.  et  t.  6.  p.  4f.  -  v.  11.  Eleuabitttr  sol  in 
ortu  suo  ,  et  Iuna  stabit  in  ordine  suo  .  t.  6.  p. 
5-92.-1/.    1  3.  Percussisti  caput  de  domo  impii .  t.  4. 

p.   f20. 

SOPHONIAS  .  Cap.l.  v.  3.  Disperdam  homines 
a  facie  terrae  ,  et  eos  ,  qui  atiertuntur  post  tergum 
Domini  ,  et  qui  non  quaesierunt  Domintim  ,  ncc 
inucstigatierunt  eum  .  t.  6.  p.  116. 

Cap.U.  v.  11.  Adorabit  eum  vir  de  loco  suo , 
omnes    insulac    gentium  .  t.  6.  p.  69. 

Cap.lil.v.  1.  Haec  est  ciuicas  gloriosa  ,  habic3ns 
in  confidentia  ....  Columba  non  audiuit  vocem  , 
et  non  suscepit  disciplinam  .  t.  6.  p.  S9.et90.-v. 
9.  Qtiia  ttinc  reddam  populis  labium  electum  ,  vc 
vocenc  omnes  iu  nomine  Domini  ,  et  seruiant  ci 
humero  vno  .  t.  6.p.  69.  -  19.  In  tempore  illo  sal- 
uabo  claudicantcm  ,  et  cain  ,  quae  eiecca  lucrat , 
congregabo  ....  Qiuim  coimertero  captiuitatem  ve- 
stram  coram  oculis  vestris  ,   dicit    Dominus  .  t.  6. 

V-  7»- 

AG- 


SACRAE    sc 

AGGAEVS  .  Cap.  17.  v.  6.  et  8.  Quia  ccce  ego 
conimouebo  caelum  ,  et  cerram  ,  et  veniet  desidera- 
tus  cunetis  gencibus  .  Spiritus  meus  eric  in  uieiio 
vestri  .  t.  3. 1'.  313.  t.  f.p.  f  if.  t.  6. p.  73. 

ZACHARJAS  .  Cnp.  II.  v.  3 .  Ec  ecce  angelus  , 
qui  hoquebacur  in  me  ,  egrediebacur  .  .  .  .  Ec  loque- 
re  ad  puerttm  istum  ,  diccns  ,  Absque  muro  habi- 
tabicur  lerusalcm  .  t.  3.  p.  313.  -  v.  8.  Haec  dis-ic 
Doniinus  Deus  exercicuiini  ,  post  gloriam  misit  me 
ad  °ences  ,  quae  expoliauerunc  vos .  .  .  .  Ec  cognosee- 
(is  ,  quia  Dominus  exerci.uum  misic  me.  t.  6.  p.  9.  -v. 

10,  Lauda  ,  ec  laeta^e  ,  rilia  Sion  ,  quia  ecce  ego 
venio  ,  et  habitabo  in  medio  tui  ....  Et  scies  , 
quia  Dominus  exercicuuni  misit  me  ad  te  .  t.  6. 
p.  o.  et   70. 

Cap.  III.  v.  1.  et  seq.  Et  ostendic  mihi  Iesum  ,  sa- 
ccrdoccin  magnum  ,  stantem  coram  Angclo  Domi- 
ni  .  .  .  .  ec  increpec  Dominus  in  te  ,  quia  elegit  le- 
rusalem  .  t.  -$.p.  288. 

Cap.  VIII.  v.  io.  Haec  dicit  Dominus  exercicuum  , 
vsquequo  veniant  populi  ,  vt  babitenC  in  ciuitatibus 
mulcis  .  .  .  .  r.t  venient  populi  multi  ,  et  gentes  ro- 
bustae  ad  quacrendum  Domiuum  exercicuum  in  Je- 
rusalem  .  t.  6.  p.  70. 

C»v.  IX.  v.  o.  Exulca  sacis  ,  rilia  Sion  ,  iubila  ,  fi- 
lia  Ierusalem  ....  ec  poccstas  eius  a  inari  vsque 
ai  niare ,  ec  a  flumine  vsquc   ad  rines  terrae  .  t.  6. 

11.  76.  -  v.  11.  Tu  quoque  in  sanguine  tescamenti 
rui  cmisisti  vinctos  tuos  de  iaou  ,  in  quo  non  est 
aqua  .  t .  6.  p.  f  3 . 

Cap.  XI.  v.  11.  Appenderunt  mercedem  meain  cri- 
ginta  ar_;cnteos  .  t.  6.p.  36". 

Cap.XJl.v.  10.  £t  cminiain  super  domum  Dauid 
.  .  .  .  ct  aspicient  ad  mc  ,  quem  confixerunc  ,  et  plan- 
gcnt  eum  planccu  ,  quasi  supcr  vnigenitum  ,  ec  do- 
lebunt  super  euin  ,  vc  doleri  solet  in  morte  primo- 
geniti  .  t.  z. p.  f  19.  t.6.  p.  46.  f  3.  63.  64. 

Cap.Xlil.v.  1.  In  die  iila  crit  fons  parens  do- 
mui  Dauid  ,  et  habitantibus  in  Icrusalem  in  ablu- 
tiontm  peccacortiin  ,  ct  menstruatae  .  t.  6.  p.  iof.  et 
1 7  f.  -  v.  7.  Percuie  pastorem  ,  ct  dispcrgentiur 
oues  .  t.  6.p.  30. 

Cap.  XIV.  v.  8.  £t  cric  in  die  iiia  ,  exibunt  aquac 
viuae  de  Ierusalcm  ....  Et  reucrcetur  oinnis  terra 
vsque   ad   desertum  .  t.  6.  p.  106. 

MALACHIAS  -  Cap.  L  v.  1.  Assumptio  verbi  Do- 
niini  supet  Isracl  in  manu  angeli  cius  .  t.  3.  £1.331. 
-  i.  Iacob  diltxit  ,  Esau  autem  odio  habui  .  t.  f. 
p.  ioi.-v.  6.  Ad  vos  ,  o  sacerdotes  ,  qui  polluistis 
nomen  nieum  ,  ct  dixistis  :  in  quo  polluimus  tc  \ 
Otlcrtis  super  altare  meum  panem  pollutum  .  Non- 
nc  si  ofleratis  caecuni  ,  ct  langnidum  ,  nonne  malum 
cst  \  t.  6.  p,  411.  -  v.  10.  Non  ese  vltr.i  mihi  volun- 
tas  in  vobis ,  dicit  Dominus  exercicuum  ....  de  mana 
vcstra  :  ab  ortu  cnim  solii  vsque  .1 .1  oocasum  ma- 
gnum  est  noincn  meum  in  gencibus  .  t.  6.  p.  81. 
tt  100. 

Cap.  n.  v.  1.  Vcnicc  ai  cemplum  lanctum  luum 
VU. 


R  l  P  T  V  R  A  E.  f,- 

dominator  ,  quem  vos  quaericis  ,  et  angefus  testa- 
menti  ,  quem  vos  desideratis  .  t.  6.  p.  3.  -v.  8.  Si  af- 
figet  homo  Deum  ,  quia  vos  canfigitis  me  ,  et  di- 
xiscis  ,  in  quo  confixirous  te?  t.6.  p.$6.  -  v.i  3.  Si  inua* 
luerunt  super  me  verba  vcstra  ,  dicic  Domimu  ,  et 
dixistis  :  quid  loquuti  suinus  contra  ce  {  t.  6. p.  39. 
Cap.  IV.  v.  1.  Oriccur  vobis  sol  iostitiae  ,  ec  sa- 
nitas  in  pennis  eius  .  t.  f.p.  foz.et  f6i.  -v.  f.  Ec- 
ce  ego  mittam  vobis  Eliam  prophetani  ,  anteqnam 
veniac  dies  Domini  magnus  ,  et  horcibiiis  ,  et  con- 
uertct  cor  patrum  ad  rilios  ,  et  cor  fiiiorum  ad  pa- 
tres    eorum  .  t.  6.  p.  77. 

MACHABAEORVM  I.  Cap.  17.  v.  34.  Et  nole- 
banc  iudaei  in  die  sabbati  viudicare  se  dc  alicni^e» 
nis  .  t.  6.  p.  of. 

MATTHAEVS.Cty.I.v.f  .Ab  Abraham  vsque  ad  Da- 

uid  generaciones  quacuordecim li  csc,  «'enerationes 

siiiuil  quairaginta  et  duac  .  t.f.  ^.431.  -v.n.  Vocabisf 
nomen  eius  lesum  ,  quia  Ipsc  saluum  laciet  popu- 
lum    suum  .  t.  l-p.  300. 

C*p.  II.  v.  13.  Quia  Nazaraeus  vocabitur  .  t.  c. 
p*g-  iS7- 

Cap.  III.  V.  i.  Poenitentiam  agite  :  appropinquauit 
enim  regnum  caeiorum  .  t.  f.  p.  if  f.  -  v.  3.  E<»o  sum 
vox  clamantis  in  deserto  .  t.  r .  p.  ^04.  -  v.  10.  Omnis 
arbor  ,  quae  non  facit  fructum  bonuiu  ,  exciie- 
cur  ,  ec  in  ignerq  mittetur  .  t.  6. p.  61  f.  -  v.  1 1.  Ve- 
nit  post  me  ,  cuius  non  sum  dignus  calceamenta 
portare  ,  ipse  vos  baptizabic  in  Spiritu  Saneto  ,  cc 
igne  .  t.  6.  p.  6if.  -  v.  11.  Cuitis  ventilabrum  in  ma- 
nu  sua  ,  et  permundabit  aream  suain  ,  et  con^rca- 
bit  triticum  suum  in  horrcum  .  t.  6.  p.  61  f.  -  v.  1  7. 
Hic  est  rilius   meus  .  t.  6.p.  466. 

C*p.  IV.  v.  10.  Venite  post  me  ,  et  faciam  vos 
fieri   piscatores   hominum  .  t.  6.p.  5-7. 

Cap.  V.  v.  3.  Beati  pauperes  spiritu  ,  quoniam 
ipsorum  est  regnum  caelorum  .  t.  6.  />.  614.  -  v.  4. 
Beati  mites  ,  quoniam  ipsi  possidebunc  tcrrani  .  f.f. 
p.j,TT.-v.  f.  Jieati  lugcntcs  ,  quoniam  ipsi  conso- 
labuntur  .  t.  T,.p.  507.  t.  6.  p.  307.  -  v.  10.  Beati  ,  qut 
pcrsecutionem  pariuntur  propter  iusciciam  ,  quoniam 
ipsoru.n  esc  rcjiuim  caelorum  .  t.  6.  p.  614.  -u.  11. 
Gaudcte  ,  et  exukace  ,  quia  nomina  vcstra  s^  1 
sunt  in  caclis  .  t.  6.  p.  614.  -  v.  14.  Non  potesc  ci- 
uicas  abscondi  supra  montem  posita  .  f.  f.p.  4f*« 
-  v.  17.N011  veni  lceni  solucre  ,  sed  adinijv 
t.  6.  p.  1 13.  -  v.  10.  Ci«ii  solueric  vnum  de  mao 
istis  nvuimis  ,  et  sic  docucrit  ,  miiiiimis  ciit  inf 
caelerum  .  t.  j.  /•.  f8.  t.  6.  p.  ?i+.  v.  z:.  Qui  au- 
iem  iiseiic  fratci  suo,  Eatue  ■  reus  erit  gehennae . 
t.  6. p.  6tfr-  v.  »S.  Qg\  vtderii  muileren)  1 1  con- 
cupiscendam  eam  ,  iam  moechacus  tsc  eam  in  cor- 
de  suo  .  t.  6.  j\  14T.  -  v  c.esc.   Non.non. 

/.  <5./>.  i\\.  -  v.  ^s.  Oculuo  pro  oculo  ,  dcntcn 
dente .  t.  ;./■•  itf. -v.  44.,  Dili^itc  inimtcoi  \ 
benencjte  his  ,  qui  oderunt  vos .  r.  f .  u.  »40.  - 
pattl    vtsttr    ,    qui    in    ■ 

CSt  .  t.    f.p.    103'. 

T  it 


SH  I  N  D  E  X     L 

Ci;>.  VJ.  v.  10.  Fiat  voiuncas  cua  et  in  terra , 
siw.it  in  ca-io  .  t.6.p.  f$8.  -v.  12.  Dimitte  nobis 
debica  noscra  ,  sicut  et  nos  dimiccimus  debitoribus 
noscris  .  t.  6.  p.  316.  -  v.  16.  Excerrninances  facies 
suas  ,  v:  apparcanc  homiaibus  ieiunantes  .  tom.  6. 
p.  z<6.  ' 

C.»p.  VII.  v .  2.  In  qua  mensura  mensi  fucritis  , 
:cietnx  vabis.  r.  6.  j:  jiy. -w.  6.  Ne  dederitis 
Sanccum  canibus  ,  neqtie  mittatis  margaritas  ante 
porcos  ,  ne  conculcent  eas  pedibus  suis  .  t.  f.  p. 
411.  -  v.  7.  Petite  ,  et  aeeipietis  .  t.  6.  p.  246. 
-  v.  1  2.  Omnia  ,  quaccumque  vultis  ,  vt  fatianc  vobis 
homin?s  ,  et  vos  facite  illis  .  t.  f.p.  10S.  -  v.  1  f.  A:- 
tenditc  a  falsis  prophetis  ,  qui  veniunt  ad  vos  in 
vestimentis  ouium,  intrinsecus  autem  sunt  lupi  ra- 
paces  .  t.  i.p.  68.  -v.  16.  A  fructibus  eorum  co 
scctis  cos  .  t.  f.p.  294.  -  •■_•.  22.  et  15.  Multi  d:.  n 
niihi  in  illa  die  ,  Domine  ,  Domine  ,  nonne  in  cuo 
nomine  prophecauinuis  ? .  .  .  Discedicc  a  me  omnes 
qiii  opeiamini  ihiqnitatem  ,  n-scio  ,  qui  esris  .  r.  f. 
p.  5-20.  t.  6.  p.  if4.  188.-  v.  26.  StuJto  acdiricanti  su- 
[   1    arcnam  .  t.  5. p.  562. 

Ctp.  Vfl.  v.  S.  Dominc  ,  non  suin  digna  ,  vt  in- 
trcs  stib  tcctum  mcum  ,  quae  persccuta  sum  Eccle- 
sium  tnam  t.  f.p.  15S.  -  v.  31.S1  nos  eiicis,  mittc 
nos   in   gregem  porcoium  .  t.  6.  p.  600. 

.  IX.  v.  1  f.  Numquid  possunt  tilii  sponsi  !u- 
gerc ,  quan  diu  cum  illis  cst  sponsus  *.  Vcuiet  autcm 
ciics  ,  quum  aufcretur  sponsus  ab  eis  ,  ct  tunc  ieiu- 
nabrmt  .  t.  ;. p.  -07.  t.  6.  p.  407. 

Cap.  X.  v.  16.  Simplices  cstote  ,  sicut  columbae  . 
t.  3.  p.  309.  -  v.  20.  Non  estis  vos  ,  qui  loquimini  , 
sed  spiritus  patris  vcstri  ,  qui  loquitur  in  vobis  . 
t.  6.  p.  1 3 1.  -  22.  Qui  enim  persctieranerit  vsque  in 
fmcm  ,  !iic  saluus  crit  .  t.  6.  p.  199.  -  v.  28. 
Noiite  cimeie  cos ,  qui  occidnnt  corpus  ,  auimam 
autcrn  non  po.ninc  occi  !crc  .  t.  2.  p.  5-51.  -  v.  54. 
Non  vcni  paccm  mictcre  in  terram  ,  sed  gladium  . 
*•  W'*  3f4--t--  40.fr  41.  Qui  vos  recipit  ,  mc  re- 
cipic  ,  et  qui  me  reeipic  ,  rccipic  illum  ,  qui  misic 
me .  .  .  .  Amen  dico  vobis  ,  non  perdet  mcrcedem 
snam  .  t.  6. 1 .  yj4> 

Cap.Xl.v-  2».  Venitc  ad  me  omnes  ,  qui  !?bo 
ratis  ,  ct  onerati  cstis  ,  et  ego  ceficiani  vos  ,  et  in- 
uenietis  requiem  animabtis  vestris .  t.f.p.  103.-u.29. 
D't.i:e  a  me  ,  qui3  micis  sum  ,  et  htunilis  cordc  ,  et 
inuenietis  reqniem  aniinabus  vestris  .  t.  f.  p.  285-. 
42S. 

Cap.XU.V.  28.  In  spiritu  Dei  eiicio  daemonia  . 
t.  i-p.  309.  -v.  32.Qrii  peccaucrit  in  Spiritum  san- 
ctuni  ,  non  remiutcur  ei  ,  nec  in  hoc  secnio  ,  nec 
in  ftuuro  .  t.  f.p.  419.  t.  6.  p.  i%6.  -  v.  7,6.  Sictit 
pro  otioso  vcrbo  racio  ponitur  ,  ica  pro  scrmone  in- 
iusco  poena  exoluitur  .  t.  6.  p.  228.  -  v.  40.  In  cor- 
<ie  teirae  .  t.  4.;..  192. 

Cap.  XIII.  v.  17.  Quia  mnlti  iusci  ,  et  prophetae 
Ctipicmnt  videre  ,  quae  videtis  .  t.  f.p.  357.  -v.  23. 
(^tiod    anteia   cecidic  in  sninis ,  hi  sunc ,  qui.  audiunt 


O  C  O  R  V  M 

verbum  Dei  .  t.  6.  p.  104.  -  v.  43.  Trmc  iusti  ftil- 
gebunt,  sicttt  sol ,  in  rcgno  patris  eorum  .  r.  6.  p.  617, 
-v.fz.  Similc  esc  regnum  caelorum  pacrifamilias  , 
qui  proferc  de  chesauro  suo  noua  ,  ec  vecera  .  t.  6. 
p.  rof.  -  ibid.  Proferens  de  chcsauro  suo  noua  ,  et 
vetera  .  f.  p.  140. 

Cap.  XV.  v.  4.  Honora  patrem  tuum  ,  et  matrent 
tuam  ,  quod  est  mandatum  prtmum  .  t.  f.  p.  380. 
-  v.  8.  Populus  hic  labiis  me  honorac ,  cor  autem  eo- 
rttm  longe  est  .1  me  .  t.  f.  p.  327.  -  v.  14.  Caecus 
enim  si  caeco  ducatum  praebeat  ,  ambo  in  foueaui 
cadunc .  t.  6.  p.  323.  -  v.  19.  Ex  corde  exeunt  co- 
gitaciones  malac  .  t.  6. p.  ::r.  -  v.  24.  Non  stim  mis- 
sus ,  nist  ad  oues  ,  quae  pciierunt  domus  Israel  .  t.  6* 

p.    1,0. 

C.ip.  XVI.  v.  18.  Tu  es  Pecrus ,  ec  super  hanc  pc- 
fram  aedificabo  ecclesiam  meam ,  ec  porcae  inferi  noa 
vincent  eam  ,  et  tibi  dabo  claues  regni  caelorum .  t.  f. 
p.  391.  t.  6.  p.  418.  -  v .  24.  qui  vult  post  me  veni- 
rc  ,  abneget  semctipsum  .  t.    f.  p.  442.  496. 

Cap.  XVfl.  v .  20.  Hoc  genus  non  eiicicur  ,  nisi  per 
orationem  ,  tt  ieitiniuin  .  t.  6.  p.  zf6. 

Cap.  XVIII.  v.  10.  Amen  dico  vobis,  quia  angeli  eo- 
rum  scmper  vident  facicm  Patris  mei  ,  qui  esc  in  cae- 
lis  .  t.  6.p.  138.  -v.  iS.  Qnaecumque  soluericis  stiper 
cerram  ,  erunc  soluta  et  in  caelo  ;  et  quaccumque  li- 
gaueritis  super  tenam  ,  etunt  ligata  et  in  caelo  .  t.  6. 
p.  6i$.  -v.  22.  Non  solttm  sepcics  ,  sed  eciam  sc- 
ptuagics  sepcies  ,  si  poenituerit ,  tratri  remictcndum  . 
t.  f.p.  284. 

.  XIX.  v.  9.  Qttiettmque  dimiserit  vxoremsuam, 
a  fornicationis  causa  ,  ec  alium  dtixeric  ,  moc- 
chatur  .  t.  6.  p.  ^6.  -  v.  10.  Si  sic  est  homiris  catisa 
ctun  muliere  ,  non  expedit  nubere  .  Qui  pocest  ca- 
pere  ,  capiac .  t.  6.  p.  447.  -v.  12.  Sunc  enim  spado- 
nes  ,  qrri  ica  naci  sunt  ,  et  alii  ,  qui  ab  hominibus  fa- 
cti  sunt  ,  et  siinc ,  qui  sc  ipsos  cascrauerunt  propter  re- 
gnrtm  caelorum  .  t.  6.  p.  448.  -v.  14.  Talium  cst  re- 
gnum    caclorrun  .  t.  6.  p.  200. 

C.r/i.  XX.  v.  18.  et  19.  Eccc  ascendimus  lerosoly- 
imm,et  consummabuntur  omnia,quae  scripta  sunt.... 
Et  postquam  flagellauerint  ,  occident  eum  ,  et  tertia 
die  resurget .  t.  2.  p.  C30. 

C.'.p.  XXI.  v.  19.  Nuir.quam  fructus  ex  te  nascatur 
in  acternum  .  t.  6. p.  608.  -  v.  43.  Auferetur  a  vobis 
regnum  Dci  ,  et  dabitur  genti  facienti  fructum  cius . 
t.  f.  p.   319. 

Cap.  XXII.  v.  2.  Q;ii  fccit  nuptias  filia  SU0 .  t.  f. 
p.  143.  -  v.  37.  Audi  ,  Isracl  ,  Dominus  Deus  tctts 
Dcus  vnus  est ;  hoc  piimu.n  est  .  Secttndum  vero  si- 
niilc  cst  huic  .  Diliges  proximum  tuum  sicut  te  ipsum. 
t.   f.  /'.  10S.  t.  6,p.  166. 

Cap.  XXII I.  v.  3.  Quac  dicnnt ,  faCite  :  quae  antein 
r,  facere  nolite  .  .  .  .  Dicunt  ,  et  non.  faciitnt 
t.t.p.  f  S.t.f.p.  327.  -  v.p.  Ne  vobis  dicatis  pacrcni  in 
terra  ,  vnus  est  enim  pater  vestcr ,  qut  in  caelisest. 
t.f.  /1.308.  -  v.  27.  Vae  vobis  ,  hvpocritae  ,  quia  simi- 
!cs   facti  estis  sepulcvis  d"r,!bacis  ....  Iritus  vcro  plc- 


•SACRAE     S  C 
m  estis   auaritia  ,  et  iniquitate  .  t.  u  p.   63.  t.  6. 

Cap.  XKW.v.  n.  Erit  enim  tunc  triuulatio  magna, 
quilis  non  fnit  ab  initio  .  t.  f.  p.  301. -t/.  46.  Beati 
serui  iili ,  quos  ,  quum  vencrit  Dominus  ,  inuenerit  vi- 
gilantes  .  t.  6.f.  380. 

Cap.  XXV.  v.  12.  Amen  dico  vobis  ,  ncscio  vos  . 
t.  6.p.  247.  -v.  33.  Statuit  ones  ad  dexterara  .  t.  r. 
v.  323.  -'-'.  34.  Venite  ,  benedicti  patris  mei  ,  possi- 
dete  regnum  ■  t.  6.  p.  6ir.  -  v.  ;<\  Esuriui  ,  et  dcdi- 
Stis  mihi  manducare.  sitiui  ,  ct  dedistis  mihi  biberc.... 
Discedite  a  me  maledicti  in  ignem  acternum  ,  qui 
praepararus  est  diabolo  ,  et  angelis  eius  .  t.  6.p.  ;•-. 
-  v.  40.  Quod  fccistis  vni  ex  minimis  meis  ,  mihi  ie- 
cistis  .  t.  5.  p.  272.  -  v.  41.  Ite  in  igr.em  acternum  , 
quem  pracparauir  pater  meus  diabolo  ,  tt  angclis  tins. 
t.6.pp.  iu-  '98.  fpo.  et  613.  -  v.  43.  Hospcs  tui , 
et  susccpistis  me  .  t.  6.  p.  424.  -<v.  46.  Tunc  ibunt  hi 
in  ignem  afternum  .  t.  6.  p.  613. 

Cap.  XXVI.  v.  2.  SJtis  ,  quia  post  biduum  pascha 
fiet ,  et  tilius  hominis  tradetur  ,  vt  crucifigatur  .  t.  6. 
p.  3pf.  -  v.  4.  Quia  coiisiliimi  fecemnt  ,  \t  Icstim 
morti  tradercnt  .  t.  f.  p.  347.  -  v.  26.  Accepit  Iesus 
1  ,  St.ca  'cem  ,  et  bcnedicens  dedit  eis  .  t.  6. 
v.  383.  -  v.  28.  Sanguis  hic  ,  sanguis  tcstamenti  :  hic 
est  sanguis  mcus  noui  cestainenti ,  qni  pro  nmltis  cf- 
fundettir  .  r.  f .  p.  403.  -  v.  30.  Et  hymno  dicto  ,  e>.ie- 
runt  in  montem  Ollueti  .  t.  z.p.  f  fj). 

C.tp.  XXVII.  v.  9.  Et  acceperunt  mercedem  meam , 
triginta  argenteos  ,  pretinra  ,  qm>  anprctiatus  sum  ab 
eis  .  t.  ;.  p.  337.  -  v.  24.  Innocens  ego  sum  a  sanguine 
huius  iu<t;.r.  -$.p.  338.-  v.  ir.  Sanguis  eius  snpemos, 
et  supcr  tilios  nostros.  t.  <-pp.  1  20.  2pf.  305.  et  334. 
e:  r.  6.  pp.  41.  -  v.  28.  -  v.  44.  Latroncs,  qui  crucirixi 
erant  cum   eo   ,    improperabant  ci  .  r.  -.  •.  57. 

Cjp.  XXVIII.  v.  13.  Vencrunt  dis^ipuli  eius  ,  ct 
abstulerunt  euni  .  t.  f .  p.  <:<;.  -  v.  19.  Ite,  docetc  o- 
nmcs  gentcs  ,  baptizantes  cos  in  nomine  Patris  ,  ct 
Eilii  ,  ct  Spintus  sancti  .  t.  : .  r.  if^.  et  r.  (.  pp.  106. 
$66.  et  46S.  -  ibid.  Itc  ,  docete  omncs  centts  .  t.  6. 
f.  ja.-v.  10.  Ecc  -ur.    soj      raque  ad  con- 

sumationtm   seculi  .  t.   1.  /.  <9.  et  t.  6.  p.  i<;. 

MARCVS  .  Cap.  I.  v.  11.  Tu  es  filius  meus  dilcccus , 
t.  >.p.  308. 

Cv:  III.  v.  20.  Qui  autem  blasphemauerit  in  Spiri- 

Sanctum   ,    non   habct  r<  m scd 

reus  crit  aetcrni  dclicti  .  t.  6.p.  61  <. 

Cap.  V.  v.  o.  Legio  mihi  nomen  est,  quia  multi  stt- 
n»is  .  t.  6.  p.  601. 

.  VII.  v.  30.  Et  inuenit  eam  iacentem  in  lecto. 

t.     4.    /'.     f2  0. 

C.tp.  \  III.  v.  ;•»•  ^;  qtitl  vult  post  mc  venirc  ,  ab- 
1  11  ,  ct  tollat  cruccm  su.im  ,  u  scqua- 

Hir    m(      '    <■  p-  *96. 

C.tp.  X.  v.   38.  Poteritis  blbere  caJiccm  ,  qucm 
bibitunis   sum  1  et   Kiptismo  ,  quo  cgo  bapii/ji   ,  |,.i- 
ptiiari  ?  t.  C.p.  $66. 

C.ip.  Xil.  v.   2f.  Et  trunt ,  sicnt  angeli   in  caclo  . 


R  I  P  T  V  R  A  E.  rir 

t.  6. pp.  <99.  6xx.et  617.  - v.  20.  Audi ,  Tsrae! ,  Do- 
minus  Dcus  tuus  vnus  est   .   t.    3.   b.    ji».  tt  t    < 
p.  78. 

LVCAS.  Cap.l.v.  jo.  Maria  ,  inuenisti  qratiam 
ante  conspectum  Domini....  Hic  enim  saluum  iacict 
popnJum  siuim  a  peccatis  corum  .  t.  <.p.  rol.  .c,.  +g. 
Quia  respexit  Dominus  humilitatem  ancillae  suae  ." 
t.  1.  p.  6<;.  -v.  71.  Memorari  testamenti  sui  sancti. 
t.   3.  p.    331. 

Cap.  II.  -j:  14.  Gloria  in  ercelsis  Dco  ,  ct  in 
ra  pax  hominibus  bonae  voluntatis  .  t.  2.   ;•    f(l,    et 

t-  r-p.  r;8. 

C.tp.  IU.  v.  8.  Potcns  est  Dcus  de  lapidibus  istis 
suscitare  hlios  Abrahae.f.  j.f.  ^i.  -v.  9.  Ecce  se. 

cuns  ad  radicem  arborum  posita  est  .  t.  t.  ».   <±6. 
-v.    17.  Paleas  autcm  combufct  igni  inej 
t.   6.  r.  6i<r.  -  v.  23.  et   38.  Qi.i   fait  Hcli  . . .  .  Qui 
imc  Dei.  -.  e.p.itj, 

C  ;  ■  IV.  v.  18.  Enangelizare  pauperibus  misit  me 
et  vocare  annum  Domini  acccptum  ,  ct  diem  propi- 
t.at.oms  .  t.  f.  p.  K/6.407.-W.  24.  Propheta  nemo 
acceptns  cst  in  patria  sua  .  t.  ».  p.  u.  .  v.  J4>  q^,;J 
noms  ,  et  tibi ,  Iesu  fili  Dei  ?  venisti  huc  perdere  nos 
ante  tempus  .  t.  6.  p.  foR. 

Cap.  VI.  v.  22.  Qmim  exprobrauerint  vobis  homi- 
nes  ,  bcati  eritis .  t.  f.  p.  „6.  .v.lf.  Vae  vobis ,  qui 
ndctis  ,  quoniam   flebitis  .  t.  6.  p.  307. 

C.y.Vir.  -.4i.  Diio  debitores ....  foeneratori  denarios 
qmngentos,  ct  alter  quinquaginta  .  t.  < . p.  i45. 

C^p.  IX.    v.    62.    Kcmo  mittens  manum  snam   in 
aratro  ,  et  respiciens  retro  ,  aptus  est  regno"Dci    t    1 
p.    7. 

Cap.  X.  v.  18.  Vidi  satanam  ,  sicut  fulgnr,  de  cae- 
lo  cadentem.  t.6.p.y9*  -v.  30.  Hon 
scendcbat  ab  Icrusalcm  in  lerico  .  t.  4.  p.  '<  10. 

C.rp.  XI.  v.  1.  Domine,  doce  nos  orarc.  .'.  6.  p.  370. 
-•-•.  :o.  In  diqito  Dci   eiicio  daeraonia  .  t.  ;.;•.   300. 

-  v.   23.   Qui    tnecnm  non  congregat  ,  spar»it.  t.  »', 
//.346.  et  t.  f.r.  »87.    -   v.  dictus  vcnter , 
qui    tc    portauit    ,     tt  \bcra    ,    quae  suxisti   .    t.  <. 
/■■  ;<-6.  -  v.  41.  Datc  dcemosynam  ,  et  ec< 
munda  sunt  vobis  .  * .  t.p.  67. 

C.ap.  XII.  v.  10.  Stulte,   hac  noctc  aufcrunt  animam 
tuam  abs  te  :  quac  parasti  ,  ctiius  erunt  ?  t.  r. p. 
-v.   40.   Itaquc  et  vos  estote  parati ,   quia 
qua  liora  Elius  homtnis  venturus  cst  .  t.  6. 
-'■--■  Seruus   sciens  voluntatcm  Domini  sui,c 
faciens  ,  digne  plagis  vapuiabtt  multis  .  ,;,. 

-  49-  I.ncm   vcni   mittere  in   terram  .  t.  f.pp.  ;,■ 
387.  493.  -  v.  f :.  Duo  in  tres  diuidentur  .  t.  r.  j..  ■ 

-  v.  <;.  Iii'.i  aduersus  matrem  suam   .  t.  <.   .'•. 

-  ib.  I  ilius  diuisus  tst  aducrsns  patrcm  suum  .  t.  r, 
p.    14«'..    -  ib.  Nurus  aducrsus  socrum  suam   . 

/••    14*"" 

\HI.  v.  19.  Semlnauii  in  1  „  $;. 

napis  .  t.  <.p.  140.  -  ib.  Homo  ,  qui  seminauic .  .-.  r. 
/■.  i.jo. 

C*p.  \\\.  r.  »6*.  P»W,  matrlque,  frattibus ,  sc 
J    1 1  i 


f\6  I  N  D  E  X      L 

bus ,  vxoribtu ,  filiis ,  doroibus  ,  agris ,  et  cunctis ,  quac 
possijet,  renunciare  valcbit.f.  i.  p.  <<. 

C.y.  XVI.  v.  4.  Remotus  a  villicatione  .  t.  <.p.  147. 
-v.  9.  Rctipi  in  aeterna  tabernacula  .  t.  <.  p.  147. 
-  19.  Diucs  ,  qui  induebatur  purpura  ,  ct  bysso  .  t.  5. 
p.  147.  -  14.  Qtiia  valde  crucior  in  hac  rlamma.  t.  6. 
p.  61  ^.  -v  16.  Chaos  magnum.  t.  *.p.  1 19. 

Wlif.  v.  8.  Putasne  ,  vcnicns   filius  hominis  , 
inueniet  fidem  supcr  terram  f.    t.  <:.  p.   i<58. 

C*g.  XXI.  v.  2  3.Vac  praegnantibus  ,  ct  nutrienti- 
bus  .  t.  6-  p.  447. 

Cnp.-XXUT.  v.  2 1.  Cnicifigc  ,  crucifigc.  t.  <.p.  548» 

4.  Mcmor  misericordjac  suae  dixit :  Pater  ,  ignos^e 

lis  ,  quia  ncsciunt  ,  quij  faciunt  .  t.  6. p.  (0.  -  v.  43. 

Amcn  dicp  tibi ,  hodic  mecum  eris  in  paradiso  .  t.  <. 

p.  8.).  et    t.  6.  p.  <<)<.  616. 

C.ip.  XXIV.  'j.  49.  Vos  autem  sedete  iu  ciuitate  . 
t.  4.  /'.  *:o.  -  v.  fo.  Et  produxit  eos  trans  Betha- 
niam  ,  ct  cleuauit  manus  stias  ,  ct  benedixit  cis.... 
Et  ipsi  rcuersi  suat  in  Ierusalem  cmn  gaudio  ma- 
gHo  .  t.  6.  !<.  4:0. 

K)  VNN  I.  v.  9.  Erat  lux  vcra  ,  quae  illu- 

minac  omncm  homineui  venieosem  in  Lwmc  mundum 
t.6.]..;z~.  -  v.  10.  Et  miindns  pcr  tum  factus  cst.f.  4,. 
p.  106.  -%t/.  14.  Verbum  caro  Lactura  est....  '  t  vidimus 
gloriain  tius,  gloriam  quasi  vnigeaiti  a  Patre  t.6.p.i<?. 
-v.  16.  K  1  b.ipti/.)  in  aqua ,  lnedius  autem 

vestrum  stetic,  quera  vos  ncscicis ,  ipse  baptizabit  vos 
in  Spiritu  sancto  ,  cc  igni .  t.  6. p.  +6< .  -  v.  27.  Cuius 
non  sum  dignus  soluere  corri!>iam  calccatnenti .  t.  <. 
p.  363.  -  v.  19.  Eecc  agnus  Dei  ,  ecce  qui  tollit  pcc- 
cata  mundi  .  t.  <.p.  370.  tt  41 1.  -  v.  33.  Stiper  quem 
vidcris  Spiri  tini  destendcntem  ,  :icut  columbam  , 
hic  est  filius  ineus  .  t.  <.  p.  411.  ibid.  Super  quem 
viaeris  Spirituin  descendeatem  ,  et  maoentem  super 
eum  ,  hic  cst ,  qui  baptizat  in  Spiritu  sancto  :  et  ego 
vidi  ,  et  testimonium  perhibui  :  quia  h"c  cst  filius  Dei  . 
t.  6.  p.  464.  -  v.  47.  Eclc  \  tre  Israelita  ,  in  quo  dolus 
■on    cst  .    t.  6. p.  429. 

Cap.  IT.  v.19.  Soluite  hoc  tcmplum  ,  et  in  triduosus- 
citabo  illud  .  t.  <.p.  349.-  v,  10.  Quadragiota ,  ct 
sex  annis  aedtficatum   cst  templum  .  t.  <.  p.  245-. 

Cap.  III.  v.  3.  Amen  dico  tibi  ,  nisi  quis  renatus 
nierit  cx  aqua ,  et  Spiritu  sancto  ,  non  potcst  intrare 
in  regniim  DA  .  t.  6. pp.  467.  et  6n.-v.  14.  Sicut 
exaltauit  Moyses  serpentem  in  dcserto  ,  ita  oponet 
exakari  hlitim  hominis  .  t.  4.  p.  <zz.  et  t.  <.  v.  ^66. 
*t  4-73--  «•*•  18.  Qjii  non  crcdit  in  filium  ,  iam  indi- 
catus  cst  .  t.  6.  p.  611.  -  v.  29.  Qtii  habet  spon- 
sam  ,  sponsus  cst  .  t.  j.  p.  J04. 

Cap.  IV.  v.  14.  Fons  aquae  salientis  in  vitam  acter- 
nam  ,  quaui  qui  biberit ,  non  sititt  in  aetcrmim  .  t.  <. 

Cap.  V.  v.  24.  Spiritus  est  Deus  .  t.  3.  pp.  308. 
tt  i<<.  -  v.  43.  fcgo  vcni  ii)  nomine  patris 
mei  ,  ct  non  recepistis  me  ,  alius  veniet  in  nomine 
suo  ,  et  recipietls  ctim  .  t.  6.  p.  80.  -  v.  46.  Si  credc- 
jetis  M  jpi ,  cnderctis  lorsitaa  ct  mihi  ,  de  m:  cuim 


O  C  O  R'  V  M 

ille  scripsit .  t.  f.p.  <6o. 

Caj>.  VI.  v.  26".  Qtiaeritis  me  ,  non  quia  vidistis  si* 
gna  ,  sed  quia  manducastis  de  panibus  .  t.  6. p.  193. 
-v.  32.  Nemo  ascendit  in  caclum  ,  nist  qui  descendic 
de  caelo,  filius  hominis.  f.  i.p.  <;;  1.  -  v.  <  t.  Ego  sum 
panis  vitms  ,  qui    de    caelo    descendi  .  f.  6.  p.  383. 

-  v.  <$,  Nisi  comcdericis  camem  filii  hominis  ,  et  bi«- 
beritis  eius  sanguinem  ,  non  habcbitis  vitam  in  vobis. 
t.  6.  p.  ;  85;.  -  v.  56.  Qui  manducauerit  carnem  meam  , 
et  biberit  sanguinem  meum  ,  in  me  manc5,et  ego  irt 
eo  .  f.  6.  p.  iii.  -  v.  71.  Duodecim  vos  clegi  ,  sed 
vnus  cx  vobis  diabolus    est.t.6.p.  172. 

Cap.  VII.  v.  37.  Ego  snni  lons  aquae  viuae :  siquis 
sitit  ,  veniat ,  tt  bibat .  t.   <.  p.    310.    f.    6.  p.    iof. 

-  v.  38.  Siijuis  sittt ,  vcniat  ad  uie,  et  bibat  .  Qtii  cre- 
dit  in  me  ,  flumina  aquae  vitiae  fluent  dc  vcntre  eius  . 
Hoc  autem  dicebat  de  spiritu ,  quern  acccpturi  eranS 
credeates  iu  eum  .  f.  3.;'.  310. 

C.tp.  VIII.  v.  i<.  Ego  principium  ,  qui  cc  loquor  vo» 
bis  .  f.  <.  p.  z6i.  -  v.  44.  Qtioniam  ipse  diabolus  ab- 
inicio  mcndax  est  ,  et  in  veritate  non  scetic  .  f.  6- 
p.  <;94.  -  v.  y<5.  Abraham  quaesitiit  diem  uieum  vide- 
re  ,  vidit ,  et  qauistis  est  .  f.  <.p.  303. -v.  <7.  Qtiin- 
quaginta  anuos  nondum  habcs  ,  ct    Abraham    nosti  ? 

f.    <■  /'.    c44. 

Cap.  IX.  v.  4.  Me  oportct  operari  opera  eins  ,  qui 
mc  misit  ,  doncc  dies  est ,  venict  autem  nox  ,  quando 
ncmo  potest  operari .  f.  6.  p.  210.  -  y.  39.  Vu  qui  noa 
vident  ,  videaat  ,  et  qui  vident  ,  caeci  fiant  .  t.  f„ 
]■    572. 

'  ■  '.  X.  v.  1.  Qtti  non  intrat  per  ostium  in  ouile 
ouiurn,sed  ascendit  aliundc  ,  ille  fur  cst  ,  ec  Jatro.  f. 4, 
p.  <:o.  -  v.  8.  Omncs,  qtiotquot  ante  mc  venerunt, 
furts  sunt  ,  ct  iatroncs  .  f.  3.  p.  *i  3.  -  v.  17.  et  iS. 
Potcstatem  habeo  poueadi  animam  meam  ,  et  ncrao 
eani  tollit  a  me  ,  sed  ego  pono  cam  .  t.  2.  p.  5:3  1. 
f.  4.  p.  1.  t.  <■./'.  97.  ct  349.  -  v.  12.  lacta  sunt 
autcin  encacnia  Ierosolymis.  f.  6.  p.  404. -v.  ^o.Ilgo, 
ct  Pater  vnum  sumus  .  f.  2.  p.  528.  et   t.  3.  p.  377^ 

Cap.  XII.  t/.  13.  Osanna  bencdictus ,  qui  venit  in 
nomine  Domini  ,   rcx    Israel   .   f.  3.;/.  277.  ef  f.  £. 

P-    594- 

Cap.  XIII.  v.  1.  Qtitim  vidissct  Icsus  ,  quia  venit 
hora  ,  vt  transirct  de  hoc  mundo  ad  Patrem  .  t.  <f. 
/<.  399.  -v.  <.  Practinctus  linteo  ,  lauit  pedes  discipu- 
loiuni  suorum  .  f.  3./1.  490.  -  v.  3?.  In  hoc  cogno- 
sccnt  omnes,quia  mci  estis  discipuli ,  si  dilectiontrn 
inter  vos  habuerttis  .  f.  6.  p.  294. 

Cap.  XIV.  v.  6.  Ego  sum  via,  et  veritas  .  f.  f. 
p.  139.  3cj<;.  -  v.  16.  Rogabq  Patrem ,  et  alitun  Para- 
ck-tttm  dabit  vobis  .  f.  ;.  p.  303.  -  v.  27.  Pacem 
nieain  relinquo  vobis  .  f .  <.  p.  y-3 7 .  -  v.  28.  Pater  nia» 
ior  me  est .  t.  2.  p.  <;2  8.  f.  3.  p.  $o<. 

Cap.  XV.  v.  <.  Ego  sum  vitis  vcra.f.  < .  p.  3J0.  et 
yoo.  -  v.  20.  Si  me  persecuti  sunt  ,  et  vos  perscquen- 
tur  .  f.  <;./>.  J21. 

C.:p.  XVI.  v.  7.  Nisi  ego  abiero  ,  Paracletus  non 
vcuict   ad   vos  .    f.   <.  p.  79.  -v.  11.  et    13.  Multa 


SACRAE     SC 

adhuc  habeo ,  quae  vobis  loquar ,  sed  non  potestis  illa 
modo  audire  .  Veniet  aucem  Spiritus  vcritatis  ,  qui  a 
Patre  procedit  ,  et  de  meo  accipiet  ,  ille  vobis  indica- 
bit  omnia  .  t.  3.  p.  505.  et  t.  <r.  p.  487.  -  V.  15.  Et 
quae  ventura  sunt  ,  annuneiabic  vobis  .  f.  3. />.  307. 

-  v.  2S.  E;o  a  Patre  exiui  ,  et  veni  in  hunc  mun- 
dum  .  t.  3.  p.  503.  et  t.  5/.  171. 

Cap.  XVil.  v.  7.  Omnia  ,  quae  habet  Pater  ,  mea 
sunc.f.  i.  p.  f  }i.  -  v.  11.  Vt  sint  vr.uin  ,  sicut  et  nos 
vnum  sumus  .  t.  6.  p.  i<:. 

Cap.  XIX.  v.  6.  Crucirige  ,  crucifige  .  t.  6.  p.  4°. 

-  13.  Si  huoc  dimtttis  ,  non  es  amicus  Caesaris .  t.  r. 
p.  548.  -  v.  i<.  Tolle,  tolle,  crucifige  .  Nos  non  ha- 
bemus   regem,nisi  Caesarem  .  t.  < .  p.  336".  t.  6.p.96. 

-  v.  21.N0I1  scribere  ,  rex  iudeorum  ,  sed  quia  ipse 
dixit  ,  rex  sum  iudaeorum  .  Qtiod  scripsi ,  scripsi  .  t.  6. 
p.  49.  -  v.  24.  Non  scindamus  eam  ,  sed  mi.tamus 
sorrem  ,  cuius  sit  .  t.  6.  p.  47.  -v.  50.  Lt  inclinato 
capite  emisit  spiritum . t. 4. p.  2.  -  v.  7,6.  Os  cius  non 
commimuris  .  t.  <■].  570. 

Cap.  XX.  v.  <.  Et  vidit  linteamina  sola  posita  ,  et 
abiit,  et  sccuni  m'rans,quod  Eactum  fucrat .  t.6.f. 6  to. 
-v.  17.  Vade  ad  .'racres  meos  ,  et  dic  eis  :  ascendo 
ad  patrem  nieum  ,  et  ad  patrcm  vcstrum  ,  Deum 
mcum  ,  et  Dcum  vcstrum  t.j.  /•.420.  -v.n.  et  23.  Sic- 
ut  misit  me  Pater  ,  et  ego  mitto  vos  .  Accipite  Spi- 
ritum  sanctum  ,  quorum  rcrnisericis  pcccata,  remittun- 
ttir  eis  ,  et  quorum  retinueritis  ,  retenta  sunt  .  t.  6. 
p.  4<?S. 

Caf.  XXI.  v.   16.  Simon  Ioannis  ,  diligis  me  ?  t.  3. 

/•  ^r- 

ACTA  APOSTOLOR\M  .  Caf.  I.  v.  n.  Sic  ve- 
niet ,  qiiemadiiiudum  \idistis  cum  cuntcm  incaclam. 
/.  6-  p.  401. 

Caf.  IV.  v.  27.  Collccti  sunt  civm  in  hac  ciuitate, 
aduersus  sancium  filium  tuum  ,  qaem  vnxtsti  .  t.  3. 
p.  ;oo.  -  v.  32.  Erant  il!i  omnia  communia  ,  ct  dis- 
tribitcbatur   vnicuique  ,    pront  opus  irat .  t.  6- p.  <4i. 

7.  Conuocantes  ttaque  duo- 
decim  Apostoli  multitudrnem  discipulorum  dhcerunr .... 
Et  verbum  Dei  crescebat  ,  et  iiiultipHcabaiurnume- 
ms  crcdentium  .  f» t». p.  417. 

Cnp.  VIJ.  -..  <:.,■:    <  ;.  I'.i;rt.s  vestri  ,  quenr  prophe- 
tarnm  non  sunt  pcrscuti ,  qu?  praennnciabant  d 
ucntu  iusti  ,   cuhis   vos  nunc  hoinicidac  ,  ec   prodito- 
rcs   raistis  '.  t.  1.  r.  (t. 

C.tf.  IX.  v.  4.  Saule  ,  Saule  ,  quid  mc  persequcris . 
/.  3./'.  j33.-v.3tf.Si  fuerit  :n  operibus  bonis  ,  tc- 
stimonlum  liabcrs .  .  .  .  Si  omne  opus  bonum  subse- 
cuta  cst  .  t.  6.p.  4<  1. 

Ctp.  X.v.  ij.Macta,  ct  manduca  .t.t.p.i,  87. 

c»y.  XII.  v.  1?.  N):>  est  Petrus  ,  scd  angelus  cius 
t*\.  .  t.  C  /•.  1  ;S. 

Cap.  \III.  v.  ■  ite  mihi   Barnab.im  ,   ct  Sau- 

hun  ad  opiu,  ad   quod  elegi  eoi  .  r  ;./•.;  ;<•. 

c.tp.  XIV.  v.  1 1.  Oportcti  nos  pcr  multas  (ribulatio- 
■ts  intrare  in  regnurn  D.i .  t.  6. p.  4R  1. 

c»p.  XV.  v.  p.  liic  pufificaoa  corda  conun  .  t.  (. 
f.  08. 


R  I  P  T  V  R  A  E.  ':7 

C*p.  XVI.  v.if.  Paulus ,  et  Silas  orantes.  t.6.  p.380. 

Cap.  XIX.  v.  1.  Factum  est,  dum  Apollo  esset  Co- 
rinthi  ,  vt  Paulus  ,  peragratis  superioribus  partibus, 
veniret  Ephesum  ....  Tunc  imponebant  illis  manus ,  ct 
accipiebant  Spiritum  sanctum  .  t.  6.p.  469.  -v.  4.  Io- 
annes  baptismo  pocnitentiae  bapcizauit  populum.M». 
p.  461. 

Cap.  XX.  v.  iS.  Videte  gregem  ,  in  quo  vos  Spirirus 
sanctus   episcopos  ordinauit  .  t.  6.   p.  416.  Era- 
cor  vnum  ,  et  anima  vna.  t.  6.p.  3 17- 

Cap.  XXTI.  v.  j.  Natus  Tarso  Ciliciae  .  t.  4.  p.  ior. 

PAVLI  EPISTOLA  AD  ROMANOS.  C.»/>.  i.v.3. 
Ex  seminc  Dauid  secundum  carncm  .  t.   <.  p.    z6$. 

-  v.  8.  Gratias  ago  Dco  meo  pro  oinnibus  vobis  , 
quia  fidcs  vestra  annunciatur  in  vniucrso  mundo.  t.  3. 
p.\46.-  v.2  1.  et  22.Qiioniam  cognoscentes Dcum  ,  noa 
sicufD.aum  glorificanerunt  ,  aut  gratias  egcrunt  ,  sei 
cuanucrunt  in  cogitationibus  ,  et  obscuratuin  est  insi- 
piens  cor  e  rum.f.  r./'.  3S7. 

Cap.  II.  v.  6-  Sccundum  quod  quis  opcratus  fueric, 
ita  recipict  .  t.  f.r.  T47. 

Cap.  III.  v.  :f.  Quem  propo<uic  Deus  propitiatio- 
nem   pcr  fidem   in  sanguine  ipsius  .  t.  t.p.  ^4. 

C.ip.  IV.  v.  --.  et  3.  Abraham  pacer  noscer  ex  opc- 
ribus  iustificatus  est:  credidit  Deo,  et  reputatum  l::  .i 
ad  iustitiam  .  t.  s.  p.  107. 

Cap.  V.  v.  y.  Charitas  Dei  ditlusa  esc  in  cordibus  no- 
stris  per  Spiritum  sanctum  ,  qui  datus  est  nobis  .  .*.• 
Z46.et  287.--.'.  10.  Si  enim  quuum  tnimici  essemus , 
reconciliati  sumus  Deo  per  mortcm   filii  eius  .    t.i.p. 
<;  t.-v.  14-  Adam ,  qui  esc  forma  tururi  .  t.<.p.i76. 

C.\[.  VIT.  v.  1.  Vidna  libcrata  a  legc  viri.  t.f.p.  .-    :. 

-  v.i  i.Video  aliam  Icgcm  in  membris  meis^K^ugnantera 
legi  mentis  meae  ,  et  captiuum   me  ducenttm   u 
peccati  .  t.  <.p.  438.  -  -j.  24.  Qitis  me  libcrabit  di 
pore  mort's   hnius  ?  t.  <.p.  <<6- 

Cmp.  VIII.  v.  9.  Qui  autcm  spirimm  Christi  non 
habcc,  h'c  non  c<t  eitis  .  f.  J.p.  307.  -  ••-  i>-.  I- 
clamamus ,  Abba  ,  patcr  .  t.  3.  /•.  344.  -  il>.  Non  enim 
acccpistis  spiritum  scruir.  cis  iterum  in  timore  ,  sed 
:stis  spiritum  adoptionh  -'•  t>.  /•.  20:.  -v.  t8.Non 
sunt  condi^nae  passiones  huius  tcmporis  ad  iuturain 
gloriam  ,  qttac  reudabitur  in  nobis . '.  6.  p.  481  -v.^i ». 
qtiativlo  ip •.!  c: (..irura  liberabimr  a  scruitute  corru- 
ptiouis  in  libertatem  gloriae  filiornm  Dei.r.6./'.  fo*. 

-  2  2.Qtion'am  omnis  crcatura  congemiscit ,  et   dokt 
«que  adhuc.f.  6.  p.  <9i.-v.  :p.  Vt  sit  ipse  primo- 
genitus  m  multis  tratribus  .  .-.  -.  /••  So.-v.  30.  ( 
enim  praedestinauic,  illos  ct  vocauic  ,  illos  ci  in 
cauit ,  iKos  ec  glorificauii  .  f.  f.p.  33*.  -  v,  ;-■  Qi" 
filio  sno  non  pepercit  ,  sed  pro  omnibus  nol  :s  tia- 

iilum.r.  f.f». 4ir.-v.i 3    Qs      cctuabit  aduc» 
jus  electos  IX .  1  Deusne  ,  «jui  iu  tificai  i  t.6.p. 

Ca;\    IX.  V.  3.  O  1    es»(   .1  ^ 

0  Eratribui  meii  .  ooi  suut  cognarj  n 
dam  carnemrau)  sutM  hraeKcae.t.  3.  p.  444.  -  v.  f> 

Qm>i  1  :>tu<.  sccundur.i 

ncm  ,  qui  '    .    •  "  1  1  I '  •!•   I'.  le  'vtus  i:i 

U  .  t.  <■  P.  ji,  -  Vt  13.  Li^Jo  dilezi  ,  Lsau  autiw  o- 


TiS  I  N  D  E  X     L 

dio  habtti  .  t.  f.p.  102.  -  v.  10.  NumquU  dicic  h  ■- 
mentum  ei  ,  qui  se  hngit  ,  quare  me  sic  fecisti  \ 
t.  4.  /■•  496.  -  v.  27.  Sic  ergo,  et  in  hoc  tcmporc  re- 
liquiae  sacundurn  tlectionem  gratiac  saluae  sunt  .  f.  <. 

V-  <°» 

Cap.  X.  v.  io.  Corde  creditnr  ad  iusticiam  ,  orc  au- 
tem  confessio  fit  ad  salutcm  .  t.  <.p.  474.  -v.  14.  Quo- 
modo  inuocabunt  ,  in  quem  non  crediderunt  ?  Aut 
quomodo  credent  ei  ,  quem  non  audicrunt  ?  t.  <. 
p.   105. 

Cap.  X7.  v.    1:.   Plenitudo  gentium  .  t.  <.  p.  5-18. 

-  v.  z<.  Caecitas  ex  partc  in  Isracl  facca  est .  t.  <. 
p.  3 1  *. 

C.y.  XIII.  V.  1.  Noi  est  potestas  ,  nisi  a  Deo  .  t.  C. 
p.  340.  -  v.  10.  Plenitudo  cnim  iegis  charicas  csc  . 
t.  <.  p.  177. -i'i.  Plcnitudo   legis   dilcctio  .  t.  2.  p.  348. 

-  v.  i^.Carnis  curam  ne   fecericis  in  dcsideriis  .  t.  6. 

r-  m-  , 

.  XIV.  v.  21.  Bonum  cst  non  manducarc  car- 
ncm  ,  cc  non  bibere  vinum  .  Qui  infirmus  csc ,  olera 
manduccr .  t.  6.  p.  41 2.  -  v.  13.  Omne  cnim  ,  quod  non 
est  ex    fidc  ,  peccacum  tst.  t.  6.  p.  111. 

C.y.XV.  T.17.  Nam  si  in  spiritualibus  participes  facti 
sunt  gentiles  ,  dcbcnt  et  in  carnalibus  ministrare  eis. 
t.   <.  p.  264. 

AD  COIUNTHIOS  I.  Cap.1.  v.  13.  Numquid  Pau- 

lus  pro  vobis  cruciiixus  cst  ?  auc  in  nominc  Pauli  ba- 

cstis  '.  t.  <.p.  46S.  - -■.  20.  Nonne  stultam  fecic 

Dcus   sapientiam   huius   mundi  .  t.  6.  p.  297.  -  v.  22. 

Vsque  ad  z<.  ludaci  signa  pecunc ,  ct  gracci  sapicntiam 

quacrunt Et  qttod    infirmum   est  Dei   ,    fortius  cst 

hominibus  .  t.  <.  ;■.  ci:.  -  ib.  iv.  Quod  stllltum  cst 
Dii  ,  sapientius  cst  ,  quam  homincs,  ct  qu,.J  inlirmum 
csc  Dci   ,  fortiu'    •  t  ,  qoam  homines  .  t.  <.  p.  295. 

-  2-.  iudaeis  quidcm  scandalum  .  t.  j.n.  ^04.  -  v.  27. 
seq.  Jnfirma  mundi  elegit  Dcus  ,  vt  confunderet  for- 
tcs  .  .  .  .  Vtnon  glorietur  omnis  caro  coram  illo.f.  6. 
p.  C2<j.  -  ib.  Nam  quae  stulta  sunt  mundi  ,  clcgit  Dc- 
us  ,  vt  confundat   sapientes.f.  <.p.  76<.  <<6. 

C.tp.  JI.  v.  8.  Si  enim  cornouJssent ,  numquam  Domi- 
num  gloriae  crucifixissent .  f.  2./?.  jof.  et  t.<.p.<zi. 

-  v.  p.  Qiiod  oculns  non  vidit  ,  nec  auris  audiuit , 
ncc  in  cor  hominis  asccndit  ,  quae  pracparauit  Dcus 
diligentibus  se  .  f.  6.  p.  617.  -  v.  10.  Nol >is  autem  re- 
uelauit  Dcus  pcr  spiritum  suum  ,  quia  spiriras  omnia 
sciutatur  ,   et  ca  ,  quac  sunt  alta  Dci .  t.  <.  p.  400. 

-  v.  13.  Loquimur  non  in  doctis  humanae  sapientiae 
verbis  ,  scd  in  doctrina  ,  spiritus,  et  virtute.  t.<.p.$6\. 
-v.  16.  Qnis  enhn  cognouit  sensum  Domini  ,  atic  quis 
consiliarios  cius  fuit?  f.  6-p.  120. 

Cap.  III.  v.  1.  et  2.  Non  potui  vobis  loqui  ,  quasi 
spiritualibus  ,  scd  quasi  carnalibus  :  tamquam  panmlis 
in  Christo  Jac  vobis  potum  dcdi  ,  non  escam  .  t.  6. 
{>.  350.-»;.  2.  Lac  vobis  potnr.i  dedi  ,  non  cscam  : 
nondum  cnim  potcratis  ,  scd  nec  adhuc  qu;dem  pot- 
estis  .  f.  c.  p.  505.  -  v.  7.  Ncquc  ,  qui  plantac,  est  ali- 
quid  ,  neque  qui  rigat  ,  scd  qui  increnicntum  dat , 
Deus  .  f.  3.  p.  286. -t>.  10.  Quasi    sapicns   architcctiis 


O  C  O  R  V  M 

nindamentum  posui . t.  4.^.429. -w.i/.Templum  enim 
D^i  sanctum  est ,  quod  escis  vos.f.  <.p.  y31.ec  y  3  8. 
C.ip.  V.  v.  <.  Tradere  huiusmodi  satanae  in  intcri- 
tum  carnis  ,  vt  spiritus  saluus  sit.f.  6.p.  274.  -v.  7. 
Pascha  nostrum  iam  immolatus  est  Ciiristus  .  f.  6. 
p.  113. 

Cap.  VI.  v.  1 1.  Iam  abluti  escis  sanguine  Chrisci  ,  et 
passione  eius  .  t.  <.  p.  446.  -v.  13.DCUS  autem  et 
hunc  ,  et  hanc  destruet .  t.  6.p.  z<  1.  41 2. 

C.tp.  VII.  v.  i.  Propter  fornicationem  vnusquisque 
suam  vxorem  habeat .  t.  6.  p.  240.  -  v.  <.  Abstinete  vos 
ad  tempus  ,  vt  vacetis  orationi ,  et  icerum  reuertimi- 
ni  in  idipsum  .  f.  6.p.  45" 4.  -  v.  10.  Praccipio  non  cgo, 
sed  Dominus  ,  vxorem  a  viro  non  discedcre  .  t.6.  p-4$6. 
-v.  z<.  vsque  ad  28.  De  Vir^inibus  auceni  prat^c- 
ptum  Domini  non  habco  ,  sed  consilium  do  . . .  .  Si 
acceperis  vxorein  ,  non  pcccarti :  si  nupscrit  virgo  ,  non 
peccauit .  t.  6.  p.  447.  -  v.  20.  Tcmpus  iam  in  coliccco 
est ;  restat,  vt  qui  vxores  habcnt  ,  camquam  non  ha- 
bentes  sint .  f.  6. p.  447.  -  v.  3  1.  Praeterit  enim  figura 
huius  muridi  .  t.  <.  p.  4JI.  -v.  32.  et  33.  Volo  auccni  , 
vos  sinc  solicicudine  esse....Qiii  autem  cuni  vxore 
est ,  solicitus  est,  quae  snnt  nnindi  ,  quomodo  placeat 
vxori .  t.  6.  p.  449.  -v.  33.  Qiii  autem  cum  vxore  est, 
cogitat  ,  quae  mundi  sunt  .  f.  6.p.  249.  -  ib.  Qiii  .m- 
tem  cum  vxorc  est ,  cogitat  ,  quae  sunt  mundi  .  Pro- 
pter  fornicationem  vnusquisque  suam  vxorem  habeac . 
t.  <. p.  469-  f.c5./'.249- 

Cap.  VIII.  v.  1.  et  7.  Si  quis  autem  vobis  dixeri: , 
hoc  csc  immolatum  idolis  ,  nolite  manducarc  .  t.  <. 
p.  416.  -  v.  6.  Nobis  autem  vnus  Deus  .  f.  3./).  312. 
f.  <.p.  78. 

C.'p.  IX.  v.  9.  Non  alligabis  os  boui  trituranti.  f.  <. 
p.  46?.  -  v.  11.  Si  nos  vobis  spiritnalia  scminaui- 
nius  ,  m.agnum  est  ,  vt  carnalia  vestra  metamus  ?  f.  <. 
p. 464. -  24.  Omncs  quidem  currunt  ,  sed  vnus  acci- 
pit  palmam  .  t.  <. p.  <<i.  -  ib.  Sic  currite  ,  vt  com- 
prchendatis  .  t.  4.  p.  no.  -  v.  27.  Ne  si  forte  aliis 
praedicaret,  reprobus  efficerctur  .  t.  1.  p.  470. 

Cap.  X.v.  1.  et  2.  Noio  vos  ignorare  ,  fratres  ,  quo 
niam  Patres  nostri  omnes  sub  nubc  fuerunt,  ct  omnes 
mare  transierunt  ,  ct  omnes  inMoyse  baptizati  sunt  in 
nube  ,  et  in  mari  ,t.t.p.<<6.  -  v.  4.  Petra  autem  erat 
Ch  ;'.;us  .  t.<.  p.4<z.  -  v.6\Omnia  hacc  in  figura  con- 
tingebant  illis  .  f.  <.  p.  <<z. 

Cap.  XI.  v.  1.  Imitatorcs  mei  estote  ,  sicut  et  ego 
Christi  .  t.  2.  p.  479.  -  v.  3.  Caput  Christi  Dcus  .  t.6» 
p.  i<i.  -  v.  14.  Vir  quippe  ,  si  comam  nucriat,  igno- 
minia  esc  illi  .  t.  6.  p.  443.  •  v.  2S.  Probet  sc  homo, 
cc  sic  dc  pane  illo  edat  ,  et  de  calicc  bibat  .  f.  6. 
pag.  177. 

Cap.XU.  v.  2.  Quoniam  quum  gcntes  essctis  .  f.3. 
p.  3  7<.  -  v.  4.  seqq.  Ditiisiones  donationum  sunt , 
idem  autem  spiritus,  cc  diuisiones  opcr.i-ionum  sunt, 
idem  vero  Dcus  .  f.  f.p.78.  -  v.  11.  Diuisa  charisma- 
ta  ,  ct  dona  Spiritus  Sancti  gratia  distributa  .  t.  <. 
p.  442.  -  ib.  Haec  autem  omnia  operatur  vnus  ,  at« 
que  idem  spiritus  ,   diuidens   singulis  ,  prouc  vult  . 


SACRAE     SC 

t-?.  p.  309.  -  v.  29.  Numquid  omnes  habent  dona- 
tiones  sanationum  ?  t.  6.  p.  443. 

Cap.  XUI.  u.  1.  Silinguis  hominum  loquar ,  et  ange- 
lorum  .  t.  3.  p.  509.  -  v.  8.  Siue  linguae  cessabunt  . 
t.  ?.  n.  509.-  "y-  11.  Nunc  videmus  per  speculum 
in    aenigmate  ,  tunc   autcm    iacic  ad   faciem    .   f.    f. 

P»S-  199- 

Cap.  XIV.  v.   if.  Psallam  spiritu  ,  psallam  et  lnen- 

t?  .  t.  6.  p.   187.  -  v.   zi.    Linguae   in    signum  sunt 

non  fidclibus  ,   sid   infidelibus  .   t.  6.  p.    180. 

C.iv.  XV.  v.  9.  Ego  sum  minimus  apostolorum 
omnium .  t.  6.  p .  335".  .  v.  42.  et  ier\l-  Hoc  corpus 
seminatur  in  corruptione  ,  surget  in  incorruptione 
.  .  .  .  Et  mortale  hoc  inducre  immortalitatem  .  t.  6. 
p.  610.  -  v.  73.  Duni  corruptibile  hoc  induerit  in- 
corruptionem  .  6.  p.  183. 

Cap.  XVI.  v.    13.  Scacc   in   fide  .  t.  4.  p.  fio. 

AD  CORINTHIOS  II  Cj/>.  II.  v.  14.  Deo  au- 
tem  gratias  ,  tjut  triumphac  nos  in  Christo  Iesu  ,  cc 
odorem  iusticiae  suae  manifestat  per  nos  in  omni 
loco.  t.  f.p.  40;. 

Cxp.  III.  v.  3.  Non  in  tabulis  lapideis  ,  scd  in  ta- 
bulis  cordis  carualibus .  t.  J.p.  38;.  -  v.  f.  Non  su- 
mus  sulHcientes  cogitare  aliquid  ex  nobis  ,  quasi  ex 
nobis  ,  sed  sufruiencia  noscra  cx  Deo  est  .  t.  f. 
p.  101.  -  v.  itf.Quum  transieritis  ad  Christum  ,  aufe- 
retur  vclamen  .  t.  6.  p.  417. 

Cap.  IV.  v.  7.  Habemus  thesaurum  istum  in  vasis 
fictilibus  .  t.  6.  p.  197. 

.  V.  v,  17.  Siqua  in  Christo  noua  crcatura , 
vetera  transierunt ,  ecce  facta  sunt  noua  .  f.  ;.  /'.  2  39. 
t.  r.p.  104.  -  v.   11.  Quia  quum  peccatura  non 

.  ipse  pro  nobis  peccatura  factu,  est  .  t.  6. 

p.    JO. 

Cap.  VI.  v.  z.  Quia  ecce  nunc  tcrapus  acccptabi- 
le~,  ecce  nunc  dies  salutis  .  t.  6- p.  199.  -  v.  ii.Cor 
nostrum  dilatatum  est .  t.  j.p.iij. 

Cap.VUl.v.  9.  Quum  c  set  diues  .  pauper  factus 
esc ,  vt  illius  ini>pi.i  nos  d  .  t.  1.»,  518. 

Cap.  IX.  ■:■■  7.   HUa  .1   dii:_;:t  Dcus 

UJ.p.  4io.rt   f4».  t.6.pp.  3f8.  rt  5  r  5- 

C<»/'.   XI.  i>.  1.  Despondi    cnim  vos  vni  viro  \ 
gincm   castam   exhibcce  Christo  .  t.  J.p.  421.   -  1/.  :. 
Metuo  ,   ne  sicut  serpens  Euani  seduxit  ascutia  sua, 
sic  sensus  vestri  corrumpantur .  t.  <.  p.  173.- «.  20- 
enim  1    iquis  vns  acc:j'it  .  f.  4.  r.  98. ,\  r. 
.--_'.  19.  Quis   iurirmacur,  ct  nor? 

Qiiis  scandalizatur  ,  et  ego  non 

C.i/ .  Xll  its  satanac,  qui  phi- 

nt  .  t.  i.p.6f.  t.  :.p.  c4.  t.  j.p.jj6.t,  6.p.i6j-  2  7  4- 
•       >8. 

Cap.XEU,  v.  :.  An  experimentum  quaeritur  tius , 
qui   in  me  loquittir  ?  Christus  non   infirmatur  , 

cru  in- 

iuit  (  ite  Dei .  t.  t.p.j  ;o. 

.     AD  GALATAS.  Cj»ap.  II   v.  9.   Dextr: 
rnnt   mihi  ,  ct   Barnabac  sociitatis  .  t.  4. p.  12. 
Csp.V.v,  22.  Fructu* autcm  iplricui  :s, 


R  I  P  T  V  R  A  E.  r'J 

gaudium  ,  pax  ,  longanimitas  ,  bonitas  ,  mansuetudo  , 
continentia ,   castitas  .  t.  <.p.  272. 

AD  EPHESIOS  .  Cap.  II.  1».  8.  Gratia  cnim  Da 
saluati  estis  per  ridem  .  t.  j.  p.  y  5;  3 .  -  v.  14.  Ipse  esc 
pax  nostra  ,  qui  fecit  vtraque  vnuni  .t.  i.p.  jS.-v.  17. 
Euangelizauit  pacem  his  ,  qui  longe  ,  ec  pacem  "his , 
qui  prope  ,  t.  6.p.  6i.  -  v.  19.  Non  estis  peregrini  , 
et  hospitcs  ,  sed  cstis  ciues  Sanctorum  ,  ct  domestici 
Dei  ,  acdificati  super  fundamcntum  apostalorum  ,  ct 
Prophetarum  .  t.  j.p.  294.  -v.:i.  Supra  omnem  prin- 
cipatum,  et  potestatem,  et  virtutem  ,  ct  dominacionera  . 
t.  6.pag.  f 85-. 

Cap.  III.  v.  8.  Ego  enira  sum  nouissimus  Aposto- 
lorum  ....  mihi  minimo  omnium  Sanctorum  .  t.  3. 

Cap.  TV.  v.  3.  Studentes  seruare  vnicatem  spiri- 
tus  in  vinculo  pacis  .  t.  j.  p.  288.  -  w.  S.  Ascon- 
dcns    in  atcuni  ,   captiuam    duxic  captinitatem  .  t.  <. 


p.  349.  -v.  3: 


Et  ciamor  aufcratur  a  vobis  cum  0 


malicia  .  t.  6.  p.  220. 

Cap.V.v.8.  Fuiscis  aliquando  tenebrae,  nn:i: 
tem  lux  in  Domino  .  t.  j.p.  261.  -  v.  19.  Impjemini 
spiritu  ,  loquenics  vos  in  psalmis  ,  cc  hrmnis  ,  et 
c.mtic:';  spiiitualibus  .  t.  i.p.<j$.  t.  6. p.  287.-  v.  27. 
Vc  cxhiberec  sibi  gloriosam  ecclesi  im  ,  non  habentem 
maculam  ,  aut  rugam  .  t.  <.  p.  404.  v.  32.  Sacr;i 
tum  hoc  majnum  est ,  ego  autem  dico ,  in  Christo , 
et  in  ecclesia  .  t .  f.  p.  271. 

Cap.  VI.  v.    :  2.  Non  esc  nobis    colluctatii 
sus   carnem  ,  ec  sanguineru  ,  -ri\i  aduersus  princ 
ec  potestates  huius  aeris  ,  aducrsus  mual; 
cenebrarum  harum  .  t.6.p.  -'•-••  if.   Calceaci   pc- 
des  in  praeparationcm   euangclii   pacis  .r.  3./?.  323. 
et  t.  j.p.  468. 

AD  PHILIPPENSES.C.ir.T.  v.  iS.  Siue  clccasi.  , 
siue  vericace  Christus  annunciatUr  ,  ec  in  hoc  gau- 
dco  ,  s;d   ec  gaudebo  .  t.  f.  p.  327. 

C.j;.'.  JJ.  v.  6.  ft  ttqq.  Qiii  quum  iu  fbrma  D^i 
essec  ,  11011  rapinam  arbii  esse  se 

'i      ....   Vc  homo    humiliau  crtis 

obed  aJ  mortcm  ,  uiortem    auteni  crucis . 

t.  z.p.  «-28.  5-30.  t.  $-./;.  271.  t.  6.  /'.   14. 

C  n  .  rV.    -       i      (j  ■  ■:  '-    ,      :  :     I  I  J  !  -'w 

-  v.  7.   Pa\    l).i    ,  *quae   exuperat  omnern  scnsum . 

■  >.  et   t.  6.  i>.  1  20. 
AD  COLO      -N  IES  .   Cap.  I.    v.  t6.  S  mi  , 

incipatus   .  iiue  P01  -   1- 
tei.r.  6. p.  fSf. - w.  17. 
rae >  ite  omncs  ,  et  ■  •  .it . 

t.  2./I.  f  28.  -  v.   18.  I 

f.  l.p.  f  28. 

,  .    III.    •:.  f .    M  irtlHt  11   :■:     IT  :        I  i    .    qUM 

tunt 

bra  vestra  .  quac   mnt        . 

Immunditia  n   ,  Imui  lam   .  >        ■  un  , 

et    .1  laritiam  ,  .        .  <-. 

1 
AD  1        -  ■  f.  U.  v.  7.  Factl 


,io  I  N  D  E  X    L 

s»imus  partwli  in  mcJio  vesrrum  ,  tamquam  si  nu- 
trix  foueat  pullos  suos  .  t.  6.  p.  fz6. 

Cap.  V.  v.  *.  Qiiia  dies  Domini  ,  sicut  fur  ,  ita 
in  r.occe  vcnict  .  t.  j.p.  5^+.  -  12.  Fratres  ,  rjjamus 
vos ,  vt  cognoscatis  cos  ,  qui  in  vobis  laborant ,  et 
praesunt  vobis  in  Domino  .  t.  f.  p.  z6\.  -  v.  17. 
Orate  sinc  intcrmissione  .  t.  3.  p.  289.  et  t.  <.  p.  fff. 

AD  THESSALONICENScS  II.  Cap.W.v.^.  Qui  ad- 
nersatur  ,  et  extoilitur  supra  omne  ,  quod  dicitur 
Deus  ,  aut  quod  colitur  .  t.  6.  p.  136".  -v.  10.  Quo- 
niara  chariritem  veritatis  Dei  non  receperunt  ,  vt 
salui  Gerent ,  iramisit  illis  Deus  spirituni  erroris .  t.  6. 
pag.ziy. 

Cap.  III.  v.  8.  Nequs  panem  gratis  lmnJueauimus  , 
sed  in  labore  ,  et  fatigatione  nocte  ,  et  die  operautes  . 
Qui  non  vult  labora.e  ,  uon   mandiuet  .  t.  6. p.  fjo. 

-v.  11.   Operantes  siram    panem    manducent Sed 

in  labore  ,  et  facigacione  dic  ,  ac  nocte  operantes , 
ncqucm  vestrum  grauaremus .  t.  6.  p.  yji.  536". 

AD  TTMOTHEVM  I.  C.y.  I.v.  8.  Boua  cst  enim 
lex  ,  s;quis  ea  Icgitime  vcatur  .  t.  j.  p.  507. 

C  >/•.  II.  v.  1.  Obsecro  igicur  primum  omnium  fie- 
xi  obsccrationes ,  postulationes  ,  gratiarum  actiones  pro 
omnibus  horainibus  ,  pro  icgibus  ,  et  pro  omnibus  , 
qui  in  sublimitate  sunt.f.  x.p.  y  yo. - v.  i.Voloergo, 
primo  oranium  ticri  deprecationes ,  adorationcs....  Qui 
omnes  horaincs  vult  saluos  fieri  ,  et  ad  aguitionem 
veritatis  venire  .  t.  <.p.  5/40.  -v.  5.H0C  cn'in  bonum  , 
et  acceptu  n  est  corara  Saluatore  nostro  Dco  ,  qui 
omncs  homines  vult  saluos  tieii  ,  et  ad  agnitionem 
veritatis  vcnire  .  t.  f.p.  540.-1/.  i^.Vir  non  est  scdu- 
ctus  ,  mulier  autera  seducta  in  praeuaricationc  fuit. 
f.   6.  p.   zi6.    . 

Cap.  III.  v.  z.  Oportet  episcopum  irreprehensibilem 
essc  .  t.  z.  p.  f6z.  -  ib.  Vnius  vxoris  virum  .  t.  6.  p.  410 

-  v.  7.  Oportet  etiara  testimonium  habere  bonum  ab 
eis  ,  qui  foris  sunt .  t.  r.p.  317.  -  v.  8.  Diaconi  simili- 
ter  irreprchcnsibilcs ,  pudici  vtiguc,  non bilingues .  ... 
JEt  sie  ministrent ,  nullum  crimen  habcntes.f.  6. p.  428. 

-  v.  10.  Probentur  primuni ,  et  sic  ministrent,  nullum 
crimcn  habentes  .  t.  z.  p.  $61.  -  v.  1  y.  Ecclesia  Dei  vi- 
ui  ,  quae  est  columua  ,  et  tirmamentura  veritatis  .  t.  3. 
p.  546. 

Cap.  IV.  v.  1.  et  seqtj.  Disccdcnt  quidam  a  (idc  at- 
tendentes  spiritibus  errorum  . ...  Quos  Deus  crcauit  ad 
percipicndum  .  t.  5.  0.  418. 

Cap.  V.  v.  6.  Quae  autem  in  dcliciis  agit  ,  viuens 
morma  est.  t.  6.  p.  452.  -v.  q.  Vidua  eligatur  non  mi- 
nus  annorum  sexaginta,  vnius  viri  vxor  .  t.  6.  p.  4J1. 

-  v.  11.  Quum  enim  Juxuriatae  fuerint  in  Christo  , 
iiubere  volunt ,  habentcs  damnationcm  ,  quia  primain 
fidem  irritam  fecerunt .  t. 6. p.  451.  -  v.  15.  Simul  au- 
tcm  et  otiosae  discunt  circuire  domos  .  t.  6.  p.  45 1. 
-u.  12.  Manus  cito  nemini  imposueris.  Non  neophy- 
tLim  .  t.  6.  p.  421.  -  v.  13.  Vino  modico  vtcre  .  t.  6. 
p.  255.  -  v.  24.  Qiiorumdam  hominum  pcccaca  mani- 
festa  sunt  praeeuntia  ad  iudiciura  ;  quosdam  autem  et 
subsequuntur  .t.  6.  p.  61 1. 


O  C  O  R  V  M 

Cap.  VI.  v.  8.  Habenres ....  contenti  estote  .  t.t.p.et, 
-  v.  o.  Qiti  vohmt  diuites  ,  fieri  incidunt  in  tentatio- 
ncm  ,  et  in  Janquetim  diaboli  ,  et  desideria  multa  ,  et  / 
nociua  ,  quae  imraergunt  homines  in  interitum  ,  et 
perditionem  t.  7.  p.  z\6.-v.  10.  Radix  omnium  ma- 
loriim  cupiditas  est  :  quam  quidani  appetentes  ,  erra- 
uerunt  a  tide  t.  i.p.  771.  t.  6.  p.  z^.-v.  \6.  Qui  so- 
lus  habet  immortalitatem  .  t.  -i.p.  z$6. 

AD  TIMOTHEVM  II.  Cap.  II.  v.  z.  Haec  commen- 
da  homiuibus  fideiibus  ,  qui  idonei  sunt  et  alios  do- 
cere  .  t.  6.  p.  33  1.  -  v.  3.  Nento  militans  Dco  ,  impli- 
cat  se  negotiis  sectilaribus  ,  vt  ei  placeat ,  cui  se  pro- 
bauit .  t.  5.  p.  469.  -  v.  24.  Seriuim  Domini  non  opor- 
tet  Jitigare  ,  sed  raansuctiim  esse  ad  onines  ,  docibi- 
lein  ,  patientem  ,  cuni  modcstia  corripientcm  cos  ,  qui 
rcsistunt  veritati  .  t.  T.p.  113. 

Cap.  III.  v.  8.  Ianncs  ,  et  Mambres  restkcrunt  Moy- 
si  ,  et  iii  rcsiscunt  vericati ;  homiues  mente  corrupti  , 
reprobi  circa  hdcm  ,  sed  vitra  non  proticient  .  De- 
mentia  eorum  manitesta  erit  oinnibus  ,  sicut  et  illo- 
ruin  fuic  .  t.  %.p.  36^.  -  v.  12.  Omnes  euim  ,  qui  in 
Christo  volunt  pie  viuere  ,  pcrsecutionem  patiuntur. 

t.    ].p.   J2I. 

Cap.  IV.  v.  2.  Obsecra  in  omni  patientia  ,  et  do- 
ctrina  (.  7.».  213.  -  v.  3.  Prurientes  auribus  ,  a  ve- 
ritate  auditum  auertent,  ad  fabuias  autem  comierten- 
tur  .   t.   z.  p.   <;z6. 

AD  TITVM  .  Cap.  I.  v.  5.  vique  ad  7.  Huius  rei 
gratia  reliqui  te  Cretae  ,  vt  ea  ,  quae  desunt  ,  corri- 
gas....  Oportet  cnim  ,  Episcopum  sine  criminc  esse  . 
t.  6.p.  416.-  v.  if.  Omnia  munda  mundis:  coinquin- 
tis  autem  ,  et  infidelibus  nihil  cst  mundum  ,  quia  pol- 
luta  sunt  eorum  et  mens  ,  et  conscientia  .  t.  6. 
p.   116. 

dp.  II.  v.  3.  Non  criminatrices  ,  non  multo  vino 
seruientes  ,  sed  paruo  vtentes  ,  bene  docentes  ,  vt  pru- 
dentiam  doceant  .  t.  6.  p.  45/ 1. 

AD  HEBREOS  .  Cap.l.  v.  14.  Nonne  omnes  sunt 
adrainistratorii  spiritus  ,  in  ministeriura  missi,  propter 
cos  ,  qui  hercditatcin  capiunt  salutis  \  t.  6.p.  138. 

Cap.  IV.  v.  13.  Orania  nuda,  et  aperta  sunt  oculis 
eitis  .  t.  1.  p.  6%. 

Cap.  V.  v.  1 4.  Perfectorum  autera  est  solidus  cibus. 
t.   f.  p.   3fi. 

Cap.  IX.  v.  17.  Testamentum  m  mortuis  conhrma- 
ttir  .  t.  ;.  p.  200. 

C,jp.XI.i/.6.Sine  fide  nemo  potcst  placere  Dco,omne 
enim,quod  non  est  ex  fide  ,  peccatum  est  t.6.  p.  132. 

IACOBI  EPISTOLA  .  Cap.  I.  v.  8.  Vir  duplcx 
animo  ,  inconstans  est  in  onmibus  viis  suis  t.  S-  F' 
Cap.  II.  v.  10.  Qiii  in  vno  ex  his  oftenderit  ,  fa- 
ctus  est  omnium  rcus.  Qtii  enim  dixit ,  non  raoechabe- 
ris ,  ipse  dixit  ,  non  occides  .  Qiiod  si  non  moecharis  , 
occidas  aucem ,  factus  cs  legis  transgressor  .  t.6. p.  6iz. 
-v.  io.Nam  et  daemones  timcnt,  et  contremiscunt  t.  6. 
p.  fp8.  -  v.  20.  Fides  sine  operibus  mortua  est  .  t. 
f.p.  106.  -  v.  ii.  Abraham  patcr  noster  ex  operibus 
iustilijatus  est.r.  f.w.  107. 

Cap.  Vh 


Cap.  m.  v.  8.  Lingnam  nu!lus  hminum  domare 
potcst  ;  inquietum  malmn  ,  plcna  dolore  morcifero  : 
in  ipsa  benedicimus  Deum  ,  et  Patrcm  ,  et  in  ipsa 
malcdicimus  liomiues  ,  qui  in  similicudinem  Dci  t~a- 
cti  sunt  :  cx  ipso  orc  procedic  benediccio  ,  ct  ma- 
ledictio  t.  7.  p.zi j. 

Cap.  IV.  v.  9.  Miseri  estotc  ,  lugete  ,  et  plorate,  ri- 
sus  vestcr  in  luctum  conuertatur ,  ct  gaudium  in  moe- 
rorem  .  t.  6.  \>.  507. 

Cap.V.v.  1.  Agitc  nunc  diuices  ,  plorate  vlulantes 
in  miseriis  ,  quae  adueniunt  vobis  :  diuitiae  vestrae 
putreiaccae  sunt :  vestimeiua  vestra  2  tincis  comesta 
sunt  :  aurum  ,  et  argcncum  vescrum  aeruginauic  ,  cc 
aerugo  corum  in  tcscimonium  vobis  eric.  t.  7.  p.  zi6. 
PtTRJ  EPISTOLA  I.  C»p.  I.  v.  1 1.  In  qucm  de- 
siderant  angeli    Dei  conspicere  .  t.  6.  p.  ijS. 

Cmp.  II.  v.  5/.  Vos  escis  lapides  viui,  aediticaci  in 
domos  spirituales  .  i.  r.p.  401.  485.  -  v.  9.  Plebs  san- 
cta  ,  regale  Sacerdotimu  .  t.  r.  p.  5:09.  f.  6.  p.  416. 
-v.  14.  Qiii  peccata  nostra  perculit  in  corporc  suo 
super  lignum  ,  vc  peccatis  mortui ,  iustitiae  viueremus  , 
cuius  liuore  sanati  suimis  .  t.  i.p.  'zo. 

Cap.  IV.  v.  1.  Christo  igitur  passo  in  carne  .  t.  z. 
p.  fjo.  -  v.  17.  Iudicium  a  domo  Dci  incipiat.f.  6. 
p.   z6o. 

Cap.  V.  v.  '.  Dcus  superbis  rcsistit ,  humilibus  au- 
tem  dat  gratiam  .  t.  r.p.  448. 

PETRl"  EPISTOLA  JJ.  Ctp.  U.  v.  4.  Angelis  non 
pepercic  .  t.  z.p.  576.  -  v.  16.  Correptionem  habuit 
stiae  vesaniae  :  subiugale  mucum  ,  quod  in  hominis  vo- 
ce  loquens  ,  prophecae  insipienciam  prohibuit  .  t.  '. 
p.  4'7- 

Cap.  III.  v.  13.  Nouus  homo  ,  et  noua  terra  .  t.  r. 

p.    Z'Q. 

I  OANNIS  EPISTOLA  I.  Cap.  0.  v.  1.  Aduocatum 


SACRAE     SCMPTVRAE.  r-« 

habcinus  apud  Patrem  lesum  Cliristum  .  t.  j.  p.  joj, 
-  v.  17.  E:  vos  vnccionem  ,  qiiam  acccpistis  ab  eo, 
pcrmaneac  in  vobis  :  cc  necessc  non  habecis  ,  vt  aliquis 
doceat  vos   de  omui  re  .  t.  j.p.  jio. 

Cap.lV.v.  11.  Deum  uemo  vidic  vnquam  .  t.  j, 
p-   197- 

IOANNIS  EPISTOLA  II.  C*g.  I.  v.  io.  Siquis  ve- 
nerit  ad  vos  ,  aliam  .doctcinam  ailcrens  ,  non  euni  re- 
cipiatis  ,  neque  ei  aue  dixeritis  t.  6.p.  r6i. 

IVDAE  EPISTOLA  .  Ctg.  I.  v.  r.  Iesus  populum  dc 
tcrra  Aegypti  liberans  ,  seeundo  eos  ,  qui  non  credi- 
derunt  ,  perdidit.  t.  6.  p.  z6i. 

APOCALYPSIS  .  Cap.  Lv.i.  Apocalypsis  Iesu  Chri- 
sti ,  quam   dedic   illi    Deus  palam  facere  seruis   suis . 

t.    j.  p •    148- 

Ctp.  II.  v .  6.  Sed  hoc  habes ,  quia  odisti  facta  Ni- 
colaitarum .  t.  $.p.  Jfi. -u.  9.  Qui  dicunt  sc  iudae- 
os  esse  ,  et  non  sunt ,  sed  sunt  sytugoga  Satanae.  t.  f. 
p.  499. 

Cap.  III.  v.  19.  Ego,  quos  amo  ,  arguo,  etcastigo. 
t.  6.  p.   z6z. 

Cap.  V.  v.  j.Quod  neque  in  caelo  ,  neque  in  ter. 
ra  ,  neque  subtus  terram  inuentus  cst  ,  qui  possit  apc- 
rire  libruin  ,  et  soluere  signacula  eius  .  t.  6.  p.  6 1  j. 

C»p.  X.  v.  9.  et  10.  Accipe  librum ,  ct  comede  il- 
lum ,  et  erit  in  ore  meo  dulcis  ,  quasi  mcl  ,  et  ama- 
rus  in  ventre  .  t.'.p.  z'  j. 

Cap.  XII.  v.  10.  Proiectus  est  accusator  fratrum  no- 
strorum ,  qui  accusabat  illos    in  conspeetu  Dei  nostrt  . 
die  ,  ac  nocte .  t.   j.  p.  J78. 

C»p.  XIX.  v.  10.  Vidc  ,  ne  feceris  .conseruus  cnim 
tuus  sum  ,  et  fratrum  tuorum  .  Deum  adora  .  t.6-p. i+o. 
et  404. 

Cap.  XXII.  n.  ij.   Ego   sum  Alplu  ,    ct  Oraega  , 
primus,  et  nouissimus  ,  t.  J.|N  303. 


?m.  VU. 


V  v  •• 


J" 


INDEX  RERVM 

ET      VERBORVM 

QVAE  SEPT-EM  TOMIS   HVIVS  EDITIONIS  OPERVM 

S.  ISIDORI   HISPALENSIS 

CONTINENTVR. 


Numerus    romanus    tomum   indkat,  arabicus  paginam  . 

Quaedam  voces  exoticae   in  Glossario  videri 

possunt  hoc  tom.  VII.  a  pag.  443. 


Aaron  frater  Moysis  m>  ;::. 
v.  161,.  eitis  filii  ib.  415.  vir- 
ga  ib.  444.  dc    eo  vii.  37«:. 

Ab.ictor   111.  460. 

Abactus    iii.  461. 

Abamita  111.  447. 

Abaneth  iv.  446. 

Abares  111.  408. 

Abarim  v.   45-6. 

Abamincitlns  111.  447. 

Abauus  in.  440.  et  446. 

Abba  m.   344. 

Abbas    qua  ratione    cligendus  vi. 

Abdenago  v.    176. 

Abdias  prophcta  de  terra  Sicheni: 

eius    libcr  111.    235-.   247.  330. 

v.  134.  173.  208.  vii.   380. 
Abdo  111.   312.  vii.  384. 
Abdon  111.  23  f. 
\ddducitur  ,   perducitur  ,  deducitur 

quid  intcr  se  distent  v.  6. 
Abci  tTJins  Adac  pastor  ouium  m. 

^  318.   v.    117.    15-4.   277. 
Abcsan  111.   2  3f. 
Abia  111.   324.    235-.    vii.   76. 
Abies   iv.    334. 
Abigens  m.  460. 
ktbiicere,et  proiicere  v.  4. 
Abimclcch    111.    235-.  321.  V.  307. 

493.  f2i.  vii.  74.  76. 
Abiron,et  Dathan  v.  128. 
Abiuratio  111.   »»i. 


Abiuro  ,  ct  adiuro    v.   9. 

Ablactatus  m.   4^9. 

Ablatiuac   praepositiones  m.    n. 

Ablatiuus   castts   in.    17. 

Ablutio  Aaron  ,   ct    filioruni  cius 

v.  414. 
Abmatcrrera  111.  44S. 
Abnegare  ,  ct  r.cgare  v.  f  o. 
Abncpos  iii.  443. 
Abnuit,  et  anmiit  v.  9. 
Abodgenes  iv.  193. 
Abortiuus  iu.  461. 
Abraham  111.    234.   31  f.   v.   121. 
secj.    pater    gentium    ib.     \%6. 
cius    egressus    a    chaldaeis    ib. 
296.  circumcisio  ib.    301.  mors 
ib.     ;  1  f.    oblatio    tilii  ib.    311. 
ad  eurn  loquitur  Dcus  de  futu- 
ris  47 1 .  eius  aetas  vn.  70.  de  eo 
ib.  374- 
Abrogans  ,  et   arrogans   v.   2. 
Abrogatio    officii    mozarabici    11. 

124. 
Abrotanum   iv.    370. 
Absalom   m.  323.  eius  historia  v. 

m-  se4- 
Abscetlere  ,  et  discedere  v.  3.  21. 
Abscissio  chlamydis  Saulis  v.  f2  4. 
Absconditum  ,    atquc  absconsum  v. 

5- 
Absida  iv.  228. 
Absinthium  iv.   3  f  S. 
Abstcmius  m.   4^9. 
Abstinentia  vi.  z^.  VII.  21  8. 
Abstulit,  tulit  ,   ct  sustulit  v.  70. 


Abydos  iv.  174. 

Abyssus  iv.   131. 

Academia  ,  academici  nr.  362 

Acanthina  vestis  iv.  jyi. 

Acanthis  iv.  5  >-  r .  acanthus  ib. 

Acarnanii  m.  400. 

Aecentor  m.  281. 

Acatium  iv.  422. 

Accaron  interpretatur  sterilitas  v. 

f<5o. 
Acccntus  ,    et    figurae  acccntuum 

iii.  29.  seq. 
Acccptio  personartim  vi.  347. 
Accidens  m.  103. 
Accersire  ,   ct  arcessire  vn.  431. 
Accidcns  III.  103. 
Accidit   ,  contingit  ,  obtingit  ,  ct 

eitenit  v.    if. 
Accipere,  et  sumere  v.  <5f. 
Accipiter  iv.  98. 
Accola  iii.  460.  acccla,  incola,  et 

adnena  VII.  43  I. 
'Accommodare ,  atque  commotlare  v. 

if- 
Accubare ,  et  recubare  v.  3. 
Accubitum   iv.   484. 
Accnsare  ,  et  incusare  v.  40. 
Accusatiuae  praepositioncs  11I.  22. 
Accusatiuus  casus  m.  17. 
Accusator  iv.    390. 
Acephali  ,  et  eorum  haeresis  m. 

239.   360.  ?34. 
Acer  ni.  4f8.arbor  iv.   3^7. 
Acerbus  ,    ct  aceruus    v.  8.  acer- 

bus  ,  et  immaturiis  ib.  accruus 


I  N  D  E  X 

lapidum ,  multitudo  crede.itium 

v.    332. 
Acetabulum  iv.  302. 
Acetum   iv.  493.  acemra  qui  bi- 

bant  v.  437. 
Achab  111.  3.2  f. 
Achab  cupiditas  vi.  249. 
Achaei  m.  409. 
Achaia  iv.   160.  103. 
Achaicum    mare    iv.  tz6. 
Acham  v.  129.  furatur  pallium  v. 

4%. 

Achatcs  lapis  ,  et  fluuius   iv.  179. 

i73- 
Achaz  111.   136.  324. 
Achazias  m.   324. 
Achias  prophcta  Silonites  m.  23 f. 

v.  1 7 y.  vii.  334. 
Acliis  rex  v.  ru.  seq. 
Acics  iii.  42S.  gladii  iv-370.  acies, 

et  bellum  vn.  439. 
Acina  iv.  318. 
Acisclus  martyr   Cordubcnsis  vn. 

1 12. 
Acolythus  ,  de  acolythis  111.  343. 

vi.    433. 
Acone  vf.   jyi. 
Aconita    iv.  3,2. 
Acorum  iv.   349. 
Acrcdula  iv.  94. 
Acridium  iv.  35-9. 
Acroceraunii  monrcs  iv.  i8f. 
Acta    ,  siue    Actus    Apostolorum 

v.  118.  JEa  midam  sonant  histo- 

riara  vi.  606. 
Acta  rranslationis  corporis  S.  Isi- 

dori   1.   40.  46.  scq. 
Actio  ,  et  contemplatio   vi.  300. 

actio    finitim    rcgunclorum    m. 

lOCJ. 

Actio  prius  resccanda ,  postea  co- 

gitatio  vi.   214. 
Actiua  vcrba    m.  20. 
Actiua  vita  ,    ct  contcmplatiua  : 

opusculum  vii.  3  36.  seqq. 
Actor  ,  actores    111.  434.  4f8. 
Actttalia  nomina   [II.   if- 
ALt".iii>,  ph  losophia  111.  101. 
Actuariac  naues  iv>  418. 
Aans  ,  mcnsurac  gcnus  ,  iv.   240. 

144. 
Actus    humani    diabolo    ascribun- 

tl!I     IV.     flO. 

Actipicta  vestis   iv.   4fi. 

Acus   iv.  472. 

A  utus  accentoi  iti<  29. 

Acyrolo.M.i    ni.    r?. 

Vld  ,  ct  at   v.  9.  *d  ,  ct  1»  ib.  10. 


R  E  R  V  M     E  T     V  E  R  B  O 

Adam    iii.    233.    317.    v.     :  ic5. 

eius    historia    ib,     15-3.    aetas 

vii.   6<r.  Lapsus  ,   et  pcccattmi 

in   posteros    ib.  327.  scq. 
Adamas  iv.   276".   hirci  cruore  dis- 

soluitur    xb. 
Adamitas  ,  ec  adamiani  111.  35-3. 

ji6. 
Adcline  ,   ct  adcliae  vn.    431. 
Addic^re  ,  daninarc  ,  siue  cogere 

Isidoro,  ct   Grtgorio  v.  473. 
Addo  :  cius  historia   v.     17,-'. 
Adclphius    archiepiscopus  Tolcta- 

nus  vii.   179. 
Adf.cio  ,   et  aficio  v.   6. 
Adimerc  ,  auferre  ,    et   erivire    v. 

10. 
Adirc  hereditatem  m.   202. 

•>  ,  et  ostium    v.   6.  iv.  226. 
Adiuratio  in  mss.  adhibcri  soliia 

11.   38,-. 
Adiuro ,  et  abiuro  v.  9. 
Adiutorii  lapis   v.    j"i*. 
Adlidere  ,  ct  elidere    v.    f. 
Admiror  ,  et  miror   v.  48. 
Admitto ,  et  emitto  v.    2,. 
Admoneo,  moneo  ,  commoneo  v.  47. 

SCq. 

Adntpos  ,  et  adncptis  m.  449. 
Adnixtts  ,  innixus  ,  sttbnixiis  ,  et 

obnixus  v.   4. 
Adolescens  ,  adolescentior  iv.  26. 

28.  adolcsccntcs  v.  93. 
Adolesco  ,  et    inolcsco  v.    f. 
Adonai   m.   29f. 
Adopcrire  ,  et  operirc  vji.  436". 
Adoptio  111.  441.    adoptiuus  filius 

ib.  et   4.61 . 
r ,  adorea ,  adorcum  iv.  312. 
Adpatruus  in.  447. 

.■  ,  ct  portare  vn.  434. 
Adria    iv.    126. 
Adrianus    Imptr.    m.    237.  vn. 

91. 
Adriaticum  marc  iv.  126. 
Adrunutus  ciuitas  iv.    166. 
Adsrribcre  ,et  coincriberc  vn.  434. 
Adstipulatio  vn.   43^. 
Adstruerc  ,  struere   ,  ct  construere 

vn.    434. 
Adien.t  ,    ct  cciucn.i    III.  43*.  v. 

6.   adit.-na    ,    incola  ,    et  accola 

VII.     43!. 

Aduerbium  :  de  eo  m.  20. 

Aduersitatcs    ;  ccati    vi. 

1  j  :•  aduersitatum  stimtilts  tan- 
git  Dcus  noltntcs  voio  ptoptio 
•  ■<  .  \  1.  264. 


R  V  M  .  f  13 

Aducrsum  te  ,  et  aduersus  te  v.  6. 
Aduoco  ,  inuaco ,  ct  euoco  v.  6.  vn. 

435- 

Adultcr ,  ct  adulrerium  m.  110. 
4? 9.  aJ.ulterittm  ,  fcrnicatio  , 
stuprum  ,  inccscns  quid  diflerant 
v.    3.   34.  6-4. 

Aedcs  iv.  2t<5. 

Acdincatio  iv.  430. 

AcdiHcia  publica  iv.  208.  rtisti- 
ca  iv.  234.  sacra  iv.  219.  ac- 
dificia  ,  et  agri  iv.  i.r.  ac- 
dificia  ,  et  moenia  v.  210.  ac- 
diriciorum  instrumenta  iv.  441. 
partes    iv.    218.  430.  veuustas 

IV.     434. 

Acger  ,  acgrotus   11 1.  4*9.   v.     10. 

Aegeum   mare  iv.    126. 

Aegialea  ciuitas  ,  et  ae^ialei  111. 
408. 

Aegialeus  primus  Sicyoiuomm  rsx 
vii.   70. 

Aegidii  Ioannis  opir.io  1.    108. 

Aegidius  CoiTies  Romauns  vu.  1 1  8. 

Aegophthalmos   iv.    282. 

Aegrotatio  ,  et  aegritudo  v.  11. 
aegritudo  carnem  vulnerat,  men- 
tcm  curat  vi.    5-03. 

Aegrotus  ,  vidc  acger  . 

Aegyptilla  iv.   273- 

Aegyptius  ,  acgyptii  m.  407.  ae- 
gyptium  non  abominaberis  v. 
^66. 

Aegyptii  Gcometriam  inucncrunt 
111.  129.  Astronomiam  111. 
145.  ex  solis  ciirsu  dicm  nicn- 
sis  inucnerttnt .  111.  12  f.  qu.r/t- 
do  mensium  principia  inucnc- 
runt  iii.  1  <j 6  iorum  re- 

giuun    quando  cocptt  ill. 
aegyptiornm    reges     Piok.: 
111.     412.     aegyptiorum 
gae  deccm    .v.     5157.    ai 
ptiorum   thc  -o. 

ptus    iv.    149.    roit 
dita  111.    237.     1 1 . 
infecta    ib.     250.    poenas    lu- 
it  ,  ct    emcndari    nequiuic  vi, 
201.  caesa  ad  damn 
161. 

:  cat  v.  jtf< 
verberatui 

ArlatU!    | 
y\J.i    ctU 
vi  1.   92. 

II.  IX    111.     - 

I.  61  - 


r»4 

Acmiliani  n.   17J. 
Aemulus  m.  4*9. 
Acr.eas  quando  in  Italiam  venerit 

iv.  104.  vii.  7y. 
Aeneae  Parisiensis    Sententiae    1. 

Aenigmata  11.   519. 
Acoliae  insulae  iv.   179. 
AeoliJes  insulae  vn.   57. 
Aeolis  iii.  405. 
Acolus  iv.   1  79. 
Aeos  Typhonis    filius  iv.    105. 
Acquaeuus  iii.  4?9. 
Aequimanus   m.   461. 
Acquinoccia  duo  111.   217. 
Aequinoccialis  circulus  vn.  17.  ae- 

quinoctium   vn.  15-.  17. 
Aequ:tas  111.   4-9. 

[uiuoca  111.   104. 
Acquor  ,  aequora    iv.    115.   491. 

aequor.%,  ec    maria  v.  10. 
Aeqmis  in.   419.  aequus   ,   et  iu- 
stus  v.   1  o.  aequus  ,  ct  ejuus  ib. 
27- 
Acr:  de  co  iv.  nz.  190.  vn.   18. 

aeris  cqui  iv.  402. 
Aera  tride  cra  . 
'Wanis  equus  iv.  48. 
Aeria  Acgyprus  iv.    1 49. 
Aerarium  iv.   mj,  187. 

.  ani  haerctici  111.   356. 
Acromantia  vn.   371. 
Aeros  pro   heros  iu.   457. 
Acrugo  iv.   194. 
Aerumnosus  m.  460. 
Aes  ,  tt  es    v.  9.  aes  ,  et  eins  ge- 
nera    iv.    190.    seq.   aes    rubi- 
gi'iem  creat ,  nisi  olco  perun- 
£3tur    ib.    liquida    pice    serua- 
tur    :     frigorc   mclius     funditur 
ib.   191.   acs    ductiie    ib.     aeris 
&os  ,  aerugo ,  et  purgamenta  ib. 
19;. 
Aescuiapius  fulminis    ictu    interiic 

iii.    16$. 
Acsculus  iv.  333. 
Acsopicae    fabulae    m.    71.    376. 
Acstas  vii.   13.  seq.    aestas  noua  , 
adulra  ,    ct  pracccps    m.  227. 
aestas  quando  fit  iv.m.acstas  al- 
legoriccm.  i63.  aestatis  equi  iv. 
401. 
Aestimare  ,  rt  putare  vn.  439. 
Aestira    iv.    189.   328. 
Ac;:us  iii.  228.  de  acstu  maris  iv. 

128. 
Actaxcs  liominis  sex  v.  92. 
Aetatcs  munJi ,  autsecuii  sex  a  pri- 


INDEX     R  E  R  V  M 

ma   ad  sextam    recensicae    m. 

2  3i.seqq.   vn.  64.  seqq. 
Aeternus  vide   Dci   nomina . 
Ather  iv.  110.  aether,  aethra  , 

eaelum   v.   12.  seq. 
Aethiopes  111.  418. 
Acthiopia  iv.  168. 
Aethiopicus    lapis  iv.  279. 
Aetiani  m.  3*6. 

Aetius  dux  Romanorum   111.   4if. 
Aetitae  lapides  ,  actitcs   iv.   228. 

Aetna  iv.    186.  vn.    160. 
Aeuum  ,  ct    seculum  v.    10. 
Afer  ,   afri  ,    Africa  m.  4,16".  iv. 
1  ff.  ici6.afer  ,  africus  ,  africa- 
nus  v.    10. 
Affectio    ,    ct    pietas    v.    74.    afte- 
ctionum   quaiicates  quatuor  vi. 
207. 
Aflectus  111.  445-. 
Aficio,  ct  adficio  v.  6. 
Ajfinis    ,   cognatus  ,    et  propinquus 

v.   6 
Affinicas     ,      ciusquc    gradus     m. 

438.  dc  arfinicatibus  ib.  4.46. 
Affirmatio    m.    107.    affirmatio  , 
ct  negatio  medium  non  habent 
iii.    118. 
Afflatus   mcsonyctius  m.  220. 
AfHuentia  iv.  4S4. 
Afratum  iv.  489. 
Africa  iv.    164. 

Afric.tnus   ,  africus  ,  afer    v.    10. 
Africus   iv.    118. 
Agag  rcx   seruatus  v.  5-14. 
Agano  episcopus  heducnsis  11.  162. 
Agar  iii.  320.  v.  301.  309. 
Agareni  m.  400. 
Agaricum  iv.  362. 
Agea  iv.  420. 
Agenor   iv.    1  ff. 
Ager  :  de  agris ,  ager  alluuius  ,  ar- 
cifinius ,   compascuus ,   noualis  , 
squalidus  ,    vliginosus  ,  subcesi- 
uus   ,    stadialis  ;  agrorum  hnes  , 
nicnsurac  iv.  193.   z-tf.  ad  241. 
a?/orum  cultura  iv.  310. 
Agere   catisam  ,   ct    Aicere   cansam 
t.    10.    agere     praedicamentum 
iii.    ioy. 
Aggaeus  propheta  m.  24^.  v.  134. 
zn.eius  historia  ib.  174.    ape- 
ruit  Trinitatis   sacramentum  vi. 
1  2.   de  eo  vii.  382. 
Agger  iv.  231.   24.3. 
Agila  rex  gothornm  hostis  catho- 
licorum  1.  122.  yji,  122. 


Agilis  III.   4rj. 

Agitator  iv.  398. 

Agmen   m.  429. 

Agna  ,  agnus ,  ec  capra  in  sacrifi. 

cio   v.   411.  seq. 
Agnati  iii.  443. 
Agnitio  ,    et   cognitio  v.  14. 
Agnoitac  m.  560.  5-34. 
Agnomen  ,  nonien  ,  praenomen  ,  ei 

cognomen  v.    fi. 
Agnoscere   ,   et    cognoscere  v.    10, 

Agnus  iv.  4,0.  vide  agna  .  Agnus 
Paschalis  v.  370.  Agnus  irt 
Graecia    loquitur  vn.  78. 

Agon  ,  agonum    genera    iv.    394. 

Agrabat   regio  iv.  148. 

Agrantes    iv.  443. 

Agrcdula  iv.    8f. 

Agrestis  iv.  43. 

Agricoia  in.  460.  agricolae  ,  qui- 
bus  vinea  in  euangclio  locatur 
v.   143. 

Agriophagitae   iv.   32. 

Agrippinus   comes  vn.  nS. 

Agroetius  an  vcrum  scriptoris  no- 
mcn   1.  4^3.  461.  seq.  11.  264. 

Agroicus  comoedia  Plauti  1.  463. 

Aiax  Arianus  vn.  130». 

A!a  herba  ,    inula    iv.  370.  vide 

alae  . 
Alabandicum  marmor  iv.  261. 
Alabandina    iv.   279. 
Alabastrices  iv.  261. 
Alabastrum    iv.   5-02. 
Alacer  ,  alacris  III.  4?  8. 
Alae  exercitus   m.  429.   alae  pro 
subbrachiis   iv.    12.  alae  auium 
ibid.    88.    alae    animalium    in 
Ezcchicle  vi.  196.  alae  in  ven- 
tis    ,   et     fulminibus    finguntur 
lv.  1  20. 
Alaricus  ,  eius  proelium,  et  dictnm 

vii.  1 12.  alter  ib.  1 19. 
Aiatores   111.   499. 
Aiba   longa    iv.  204. 
Albania  iv.   1  f  1 . 
Albanortim    reges   Siluii   111.  422, 
Albens  ,   et   aibescens  v.  7. 
Alb.ttus  iii.    460. 
Albinus    11.   247. 
Albouarii  iv.  76. 
Albugi    in   oculo  v.  423. 
Aibula  fluuius  iv.  138. 
Albtilae  aquae  iv.  121. 
Albutium   iv.   362. 
Albttm ,  ct  can-diditm  v.  6, 


Albus  equus  iv.  47. 

Alces  iv.  1  s6. 

Alcmaeon  fabulas  inueiric  111.  71. 

Alcuinus  11.    151.  306. 

Alea,  dc  ea ,  cius  riguris ,  ct  inc;r- 
dictione  iv.  400.  411. 

Alcaume  Ioannes  1.  f  73. 

Alectria  iv.  277. 

Alenuuni  m.  411.  iv.  474. 

Alcs  vide  alitcs  . 

Alexander  Impcrator  111.  157. 

Alexander  Magnus  Asiam  obti- 
nuit  ,  Ierosolymam  cepic :  tius 
aecas  :  m.  156.  2  58.  vn.  87.  ei 
monscrum  repcntinani  interfe- 
ccionem   signiricauit  iv.  31. 

Alcxadder  Natalis  :  eius  opinio  cx- 
pcnsa  1.  486. 

Akxandcr  Paris  Helcnam  rapuic 
iii.  234. 

Alcxandria  iv.  2od. 

Alga  iv.  364. 

Alibrum  iv.  467. 

Alica  iv.  3  1  2. 

Alicastrum  iv.  512. 

Alieni  maligni  spiricus  sunc  vi. 
260. 

Alicnigena  III.  460. 

Alii  ,  ec  ceteri  v.  16. 

Alimcncum  iv.  484.  alimonia  ib. 

Aliccs   iv.  88.  102.  alitum  cibi  v. 

374- 
Alitgarius  11.  288. 
Aliits  ,  ec  alter  11 1.  03.  v.  66. 
Allecfus  111.  461 . 
Alliceraciones  ridiculae  1.  41 1. 
Allcgoriac  in  vetus  ,  et  nouum  te- 

stamcnium  Jsidori  Hispalensfs  , 

non  alterius  ,  earum  editione*  , 

niss.  1.  277.482.  scqq.  11.  229. 

246.    306.  seq.    379.    v.    iif. 

scqq. 
Allcgoriae   diucrsarum  rerum  vn. 

3.  ec  seqq. 
Allegoriii  Pacres  incenci  defcndun- 

cur  1.  734. 
Alletitia  II.  5-88.  111.  282.  f  10. 
Allium  IV.  367. 
Allophili  111.  402. 
Altoqui  ,  obloqtti  ,  ec  cloqui  V.  4. 

Amiuius  agcr  iv.  236. 
Alliiuium,  ct  colluuium  v.  7. 
Alma  v.  63. 
Almis  iv.  3  37. 
Aloc  iv.  347.  375-, 
Alogii  111.  374. 
Alogus  111,  16. 
Alopciia  m.  1 79. 


ET     VERBORVM. 

Alpes  iv.  187. 

Alpha  ,  ec  Omega  Chriscus  vn. 
303.  Alpha  vnum  signiricacapud 
graecosm.  1  27- 

Alphabeta  Isidoro  cribuca  n.  14. 
seq.  83.  alphabecum  oracionis  , 
ec  poenicenciae  ib.  424.  477, 
a'phabecum  vocum  ex  Ecymo- 
logiis  11.  239.  vocum  cercartim 
iii.  477.  Alphabccum  ,  seu  la- 
mencum  potrnicenciae  edicur  vn. 
3fo. 

Alphacus  fluuius  iv.  179. 

Alcanus  vencus  iv.  119. 

Alcare  iv.  222.  altare  de  terra  ,  ec 
de  non  ascendendo  ad  alcare 
per  gradus  v.  383.  seq.  de  alca- 
ri  ib.  39f.  vide  ,  ara  . 

Alter  iii.  461.  alter  ,  ec  alius  v.  6. 

Alchaca  iv.  360. 

Altus  ,  excelsus  ,  sublimis  ,  ec  ar- 
dmts  v.  3. 

Aluarus  Cordubensis  1.  tffp. 

Alueus  iv.  coi. 

Alumcn  iv.  247. 

Alutnnus   111.   4f8. 

Ahius  iv.  22.  aluus  ,  venter  ,  cc 
vterus  v.  7.  91. 

Amabtlis  m.  4?  8. 

Amalaricus  vn.  1  20. 

Amalaritis  II.  z$f. 

Amalech  ,  ec  cius  pugna  v.  117. 
176. 

AmaJchaca  sibylla  III.  368. 

Aman  111.  246. 

Amaracina  ,  Ainaracinum  m.  188. 

Amaracus  111.  188.  iv.  370. 

Amare   ,    cc    diiigere  v.  4. 

Amarus   m.  479. 

Ainasias   III.  256.    324. 

Amasius  111.  45  8. 

Amachaeus  m.  402. 

Amathi  III.  331. 

Amator  m.  478.  amarorcs  mundi 
vi.  193.3  10.  373.  misericbrdiac 
ib.  1J6. 

Amazones  m.  407.  vn.  7f. 

Ambiguitas  orationis  .  111.  91. 
legis  111.   80. 

Ambire  ,  ei  rujere  v.   I  f. 

Ambitiosits  111.  4?9. 

Amliitus   111.  211.  IV.  244. 

Ambo  111.  461.  amuo  ,  ct  duo  v.  22. 

Ambrosia  iv.  361. 

Ambrosius   S.  11.    228.    eius   clo- 

gium  vii.    180.  cius  vcrba  rtsci- 

tuta  cx  Isidoro  VII.  4  3. 
Arubioiius   Monid  :    cius  opinio 


expensa  1.  34. 
Ambulare  iv.  720. 
Amburere   ,    comburere  ,    et  sejjeli- 

re  v.  9. 
Amen,  vere  111.  719.  amen  ,  et  Alle- 

litia  non  transferuntur  vt.  378. 
Amens  ,  et   demens  111.  468. 
Amentia  ,   et  dementia   v.  20. 
Amentum  iv.  :82. 
Amethystizon  gemma  iv.  278. 
Amechyscus  iv.  270. 
Amiantos  iv.  277. 
Amicicia  licca    vi.   317.    amicicia 

ex  munere  orca  ib.  31S. 
Amiculum  iv.  460. 
Amicus    111.    4? 8.    amicus  ,    ec  so- 

cins  v.  2. 
Amicttis  iv.  448. 
Aminea  vua  iv.  3 19.  amincr.rn  vi- 

num  iv.  492. 
Amita  m.   446.  seq. 
Amma  auis  iv.  95. 
Ammochrysus  iv.  280. 
Ammodytes  iv.  69.  scq. 
Ammon    m.  320.  400.    ammoni- 

cae  ib. 
Ammoniacus  succus  iv.  330. 
Ammonitrum  iv.  287. 
Ammonius  m.  262. 
Amnis  iv.  133.   amnis  ,  et fti  . 

vidc  ftumen  . 
Amocnus  v.  S.  amoena  VI.  iSp. 
Amolum  iv.  487. 
Amomum  iv.  346. 
Amon  m.  236".  324. 
Amor  ,  cupido  ,  dilectto  ,  ch.iritas  , 

v.  2.  107.  amor  Dei  ,  et  pro- 

ximi  v.  108.  vii.  211.  220.  a- 

mor  femincus  ,  id   est  ,   vchc- 

mens  .  iv.  28.  amor  peccati  vi. 

220.  ainor    mundanae  scieni 

vi.  298.  amor  Chritti  vi.    300. 

amor  caeli  appctitui  respondcc 

vii.  220. 
Amorge  iv.  341. 
Ainorrhaci   111.  402.    v.  4tc. 
Amos  iii.  237.  330.  v.  135-.   178. 

207.  vii.  379. 
Ampelos  leuce  ,  mclaena   iv.  3153. 
Amphibia  iv.  7  <■. 
Amphibolia  in.  <  +  . 
Amphibrachys  m.  16. 
Amphiccyon  Graeciae  rcx  iv.  20:. 
Amphidoxae  111.  97. 
Amphimacrui  111.  j 01.  iv.  67. 
Amphion  vn.  73. 
Amphisbaena  1?.  6j. 
Amphitapa  iv.  46;. 


fltf 

Arophitheatrum  iv.   :ij.   dc  am- 

phitheatris   iv. 
An-.phora    iv.  304.  jof. 
Amphytus    iv.   201. 
Ampsaga  Auukis  iv.  166. 
Ampullj  iv.  foo. 
Amurca  iv.   341. 
Amygdala  iv.  351. 
Amystis  iv.  409. 
Ana  abncpos   Esau  iv.  49. 
Anaboladium   1.  41  f.  iv.  461. 

orctae     m.     344.    anacho- 

rctac  simulati  .  vi.  436. 
Anacrcon    111.    66. 
Ar.acreonticum    irctntm  m.  66. 
A      tiplpsis  iii.  J7-  92. 

(    iv.  497. 
A  ■  111. 47. 

Analogium   1».    u 
A      Tt-.csis  III.  97. 
Ananchitides  m.  2S:. 
Ar...",:js   in.   331. 

cSapphirar.  181. 

Anapaestus  in.  :  f . 

Anaphora    111.  T7. 

A      s  iv.  97. 

III.  96. 

Anascasius  imp.  vw.  102. 
■ophc  111.  61. 

Anathema  maran.uha  111.  f  10. 

Aiutulc  vi.  «Soo. 

Anaxilatis  iv.  247. 

Anceps  111.  ^fo. 

Anchusa  m.  360.  iv.  35-. 

Ancile  iv.  387. 

Ancilla  iii.  436. 

Ancor»  m.  182. 

Ancora  iv.  422. 

Ancus  Marcius  iv.  41  7.  vir.  9. 

Aneyroma-us  iv.  417. 

ca  Tyrann-.is  vil.  1  37. 

Andreas  apostolus  v.  181.  eius 
translatio  vn.  98.  dc  co  ib. 
389. 

Androdamas  iv.  281. 

A:-.  Jromacha  iv.  1  f  7. 

Andromcda  m.  166. 

Ancson  iv.  369. 

Anethintim  111.   188. 

Anc.hum  iv.  370. 

Angaciu  iv.  203. 
Angelici  haeret''ci  m.  35-3. 
Angcius  :  angcli  ;  de  angelis  111. 
?i2.  sccj.  vi.  134.  angeli  oitmi- 
bus  Jocis  praesunt  ,  quare  cum 
p-eunis  pingimtur  ,  angeli  apo- 
statae  ,  corum  ordines  noucm 
i"-    373.     seq.    ^i6.     angelo- 


I  N  D  E  X     RERVM 

nim    ,  daemomim    ,   ct  homi- 
rj'.:ui  discinc.io   :    angeii     prae- 
uaricacorcs  quarc    veniam    non 
habeant   v.    8f .  et  seq.     angeli 
tres    in    Gcnesi     v.    m.   an- 
gelus  ,  cui  Deus   et   potcstatem 
suair  ,  ct    nomcn  dedit   vi.  4. 
angelus    num     acqualem    cum 
Deo    habeat   imaginem    VI.    8. 
angelorum    nouem  ordines   rc- 
censiti    vi.    f 8f .    seq.     corum 
creatio  ,  stabilitas    ,    felicitas  , 
voluntas    libera    vu.  321.  3;:. 
seq.   angclus  Chiistus  m.   303. 
angtlus     Spiiitus     sanctus     111. 
307.     angelus     vbicumquc    in 
scripturis    sacris  pro  Deo  poni- 
tur,solus  tilius  inttlligitur  vi.i  39. 
Angistrum  ui.  i3f. 
Angriuati  111.  41  3. 
Angues   ,  anguis    iv.     63.    habcnt 
visum    hebetcm  ib.  71.  anguis  , 
serpens  ,  et  draco  v.  9. 
An:;ttil!a  m.  214.  iv.  82. 
Augulus  iv.  228. 
Anilitas    iv.   28. 

Anima  ,   animac  :  anima  mutabi- 
lis  ad   bonum  ,  vcl   ad  nalum  : 
eius    origo    nonnullis    olim    in- 
certa  .  1.    298.  seq.   iv.  2.   ani- 
ma  ,  animtts    ,  ct  spirittU   v.  7. 
9.  diikrcntiae    intcr    animam, 
animum  ,  corpus  ,  et  spiritum  , 
origo  eius,  ciiucrsa  nomina  pro 
efTn-ien  iis   causarum  :  dc  nihilo 
condita  :  non   pars  ,  sed    crca- 
tura   Dei  erc.ib.9S'-  etc-   ani" 
mae     paruulorum     ib.    99.  de 
anima    ib.   411.   iv.    144«   v"- 
399.    anima    hominis   ,    bruto- 
rum   vii.  323.    anima  hominis 
ima"o  Deiib.  33«. 
Animaduersio  m.  218. 
Animaducrsiones  vide  Baycr,  Bur- 
riel  ,  Catetanus  ,  Etymologiae  , 
Hernandcz,  Mucciolus,  Thomas- 
sinius  . 
Animalia  quatuor,  per  quac  euan- 
oelistae    nuncupantur    111.  147- 
deanimalibus  iv.  38.  seqq.  ani- 
malium  in  aquis  viucnthim  no- 
mina  ib.   86.  animdin,    et  ani- 
marttia   v.  9.   animalia    ,    quae 
tempestatcs  ,  vel  scrcnitatcs   de- 
nunciant  vu.  f  1.  animalia  ,  quae 
non    olrerebantur  in  saeriticio. 
v.  426. 
Animantia    minuta  iv.  60.   seqq. 


animanti*  ,  et  animalia  V.  f, 
AnimMus  111.  45-9. 
Animosus  III.  4f9- 
Auimns ,  et  anima  :    vide  animai 

animi  torpor  vn.  2f8. 
Aniubous  111.  f  14. 
Anna   m.  323.    v.    130.    generat 

rilium    Samuel    ib.   ff^. 
Annona  iv.  4,85 . 
Annttit ,  et  abnuit  v.  9. 
Annularc  vnguentum  iv.   440.  an- 

nularis  di"itus  ib.  1 3. 
Annnlus  :  annuli  :  quot  annulo- 
rum  gcncra  ,  et  qui  cis  vte- 
baimir  iv.  47  f.  seqq.  annu- 
Ins  Tliynnius  ib.  annulus  ,  ct 
orarium  11.  for. 
Annunciatur  ,    nunciatitr  ,  denun- 

cirtur  v.  f . 
Annus  :  de  annis  :    annus    solsti- 
tialis  ,  magnns  ,  et  lunaris     111. 
229.     bissextus    ,    coinniunis    , 
embolismus    ,    naturalis    ,    ma- 
gnus   etc.  quot   mensibus   con- 
s.abat  olim  ib.  274.  vu.  9.  seq. 
Anomalia  m.  48. 
Anormis  111.  460. 
■Anquina  iv.  42+. 
Ansclmus   S.  i.  204,.  11.   ifi.  311. 
Anser  iv.  98. 
Antae  iv.  227. 
Antanaclasis  m.  93. 
Antapodosis  III.  93. 
Antarcticus  circuius  iv.   1 1  2. 
4ate  ,  ec  antea  v.  3. 
Antecoenia  iv.  4S)-. 
Antella  iv.  f  18. 
Antennac  iv.  410. 
Antepedes  ,   et  circumpedes   V.  14. 
Antcus  iv.  208. 
Antiae  iv.  47- 
Anthracites  iv.  278. 
Anthropomorphitae  m.  138.  3 5" f- 

fl8. 
Anthropophagi  m.  419. 
Antibacluus  pes  m.  26. 
Antichristus  ;  de  eiussignis  n.j££. 

m.  379.  vi.  iSi.vii.  275-. 
Antidicomaritae  111.  317- 
Antidotum  III.  1  84. 
Antigraphus  111.  34- 
Antilcna  iv.  ci8. 
Antilibanus  m.  40f.  v.  184. 
Antimetabole  m.  94. 
Antiochia  iv.  196.  201. 
Antiochus  iv.  219. 
Antiphacresis   111.  63. 
Antipastus  m.  16. 


Antiphona  :  de  antiphonis  m. 
280.  1,69.  antiphona  quaedam 
officii  gothici   deienditur  1.   15. 

seqq. 

Antiphrasis  m.  63. 
Antipodes  III.  410.  iv.  3f. 
Antiquarius  correcrus  II.  546.  an- 

tiquarii  III.  260. 
Antiquitas  codicum  II.  223. 
Antiquttm  ,  et  vetns  v.  7f. 
Antisigma  iri.  34. 
Antistes  m.  3  +  1. 
Antithesis  m.  ff. 
Antitheta,  antitheton  111.  f8.  92. 
Antonius   Caracalla  ,  Pius   ,    111. 

217.   seq.    Antonini   imperato- 

res  vu.9z.seqq. 
Antonius    abbas   Sanctus  III.  258. 

VII.  pf. 

Antonius  Nicolaus  illustratur  ,  de- 
fenditur   1.    17.   70.  274.  409. 
4f8.  688. 
Antonomasia  m.   60. 
Antrttm  ,  et  spectts  v.  68. 
Anus  ,  et  senex  v.94. 
Aod  ,  Aoth  iii.  25?.  vii.  73. 
Apamia  iv.  196. 
Aparctias  vencus  vn.  f  o. 
Apeliotes  ventus  vn.fo. 
Apcllitae  iii.  25-3.  f26. 
Aprnninos  iv.  186. 
Apcr  iv.  43. 
Apes  iv.  103. 
Apex  iv.  389.  469. 
Aphaeresis    m.   ff.    sjncope   ,    et 

apocope  vu.  428. 
Aphorismus  iv.  i8f. 
Aphorus  iv.  81. 
Aphronitum  iv.  249. 
Aphrosiadae  ,  insulae  Balearcs  iv. 

181. 
Aphthae  ,  et  oscedom.  182. 
Apiacon  iv.  361. 
Apicius  coquus  iv.  483. 
Apis  re:<  111.  391. 
Apium     iv.    367.   siluaticum    iv. 

361. 

Aplanes  sttllae  vn.  3  f. 
Aplustria  iv.  381 . 
Apocalama  vcstis  iv.  449. 
ApocaJypsis  m.  248.  v.  218. 
Hpocope  ,  vide  aphancsis  . 
Apocrypha   volumina    m.  249. 
Apodyto  iuiii  IV.  :i;. 
Apollinaiis  III.  f  29. 
Apollinaristac  111.    3  5-7. 
A;'oi!o  medicinac  ,  cc  citharac  rc- 
pcrior  m.  16S.  23;.  38^. 


ET    VERBORVM. 

ApoIIodorus    praeceptor     Augusti 

vn.  84(. 
Apollonia  iv.  6f. 
Apollonius  :  historia    de    eo    fa- 

bulosa  n.  267. 
Apologcticum  11.  2^4. . 
Apophoreta  iv.  498. 
Apoplexia  111.  172. 
Apopores  iv.  368. 
Aposiopesis  m.  96. 
Apostatae  111.  37 f. 
Apostema  111.  177. 
Apostolicus  pontiiex   romanus  di- 
ctus    11.  48.  apostolici    hacreticr 
iii.  3f4. 
Apostolus  :  de    apostolis   m.  334. 

apostoli   Dei  auctores   ib.  349. 

v.  136.  variis  lin°uis  locuti  vi. 


S-7 

Aquilo  iv.  119.  aqttilo  forma  dia- 
boli  vii.  f  o.  aquLIonis  rcgna  vi- 
tia   sunt  vi.  227. 

Aquitania  iv.   163. 

Aquosus  ,  vidc  aquatus  . 

Ara  iv.  222.  ara  ,  ct  altare  vir. 
44o. 


6z.  rccensiti  vu.388.  seqq.^pf. 
Apostrophas  m.  21. 
Apotheca  iv.  224. 
Apparare ,  ct  praepar.tre  v.  6. 
Apparet  ,  et  paret  v.  6. 
App.ritor  111.  460. 
Appellatiua  nomina  m.  13. 
Appetitus  seculi  vii.  220. 
Appius   Caudius  III.   190.  Appius 
Claudius   primus  solutam    ora- 
tionem   apnd  Romanos  exercu- 
it  111.   6f. 
Aprica  iv.  189.   aprictts  ,  et   opa- 

cus  v.   8. 
Aprilis   in.  22f. 
Aprina  vestis    iv.  4fo. 
Apringius  Paccnsis  vii.    iff. 
Apsyctos  iv.   273. 
A;  tum  ,  et  vtile  v.  2. 
Aj".'d  ,  ec  penes  v.  9. 
Apuleius  111.  1 19. 
Apnlia  iv.  1  63. 

Aqua  :  de  aquis  iv.  121.  scq.aqtta, 
et  igni  intertiuere  ib.  aquaium 
diuersicas  ib.  iistulac  ib.  434. 
•  aqua  ib.  491.  aqua  ,  Ct  vniia  , 
v.  10.  24.  aquac  amarae  ib. 
373.  f 7 3 .  acjiiis  sanati  ib.  f4f. 
aquae  supcr  caclos  vi.  <&?.  vn. 
26.  aqua  connena  in  sanguinem 

VII.    36--. 

Aqnaliculus  iv.  22. 

Aquarius  :aquarii  m.  i<fy.  3^4. 

Aquatui  ,  ct  aquosus  v.  7. 

•    111.237.  Aquila 

:    1.1.    37. 

Aqnila  lou  di<  1  vr.  ss.  3 76. 
aquilac  iv.  ;7(5.  aquilac  mos 
vi.  :o:.    aqnii.ic  pnlii   IV.  88. 

Aqulli.u  ,  Ct    Muilia  Ii.k    UIi  i9?. 


Arabes  111.  4of.  aurcs    pertundunt 

iv.  4ff. 
Arabia  iv.  146". 

Arabicus  lapis  iv.  2f  6.  arabici  nr. 
3f9.    arabica    gcmma    iv.  282. 
arabicus  sinus  lv.  128. 
Aracaeus  ui.  402. 
Arach  vrbs  iv.  196. 
Arachosia  iv.  i4f. 
Aradii  ,  et  aradius  m.  402. 
Aradus  insula   m.  402. 
Aram   filii  111.  400. 
Aranea  iv.  61.  72.  78.  46Y. 
Arapcnnis  iv.  240. 
Ararath  iv.  i84. 
Arare,  non  arandum  in  bouc ,  et 

asino  ,  quid  •  v.  463. 
Araris  iv.   136. 
Araterrium    iv.  f  1  8. 
Aratio  iv.  3  io. 
Aratrum    iv.   fi3. 
Araxcs  iv.    1 36.  1  fi. 
Arbc  ciuitas  iv.  198. 
Arbcs  fluuius  iv.  i4f. 
Arbitcr  ,  et  index  v.  6. 
Arbitrari  ,  et    existimnre  v.  2f 
Arbicrium  v.  101. 
Arbor.  :  arbores  :  arbor  iuris   nr. 
449-  arbor  ,   et  arbos   :>-.    -:;. 
v.    8.  dc  arborilms  ,   carmiiqne 
generibus   ,   ct  noruinibus  ,  de 
arboribus     aromaticis    etc.   iv. 
:  \i.  ere. 
Arbiistum  iv.  jai. 
Arca  iv.  259.  fo:.  arca  Noc,  eius- 
que  aedificacio  v.  ;Sf.  39;.  vn. 
66.    arca  Tesi        -  i   ,   et  eius 
captiuitas  v.   ijy.   f  ro. 
Arcade:   m.  4o8.  conuersi    in   !n- 
pos  iv.  ]7.qboniodo  Lycaco  im- 
molabant  111.  370.  vide  .ucas  . 
Arcadia  iv.  161. 

Ilus  Imper.  :  ;S.  vu,  100. 
Arcanum  • 
Ar^as  111.  402.  ct  409. 

v.l.illS    iv.  4of. 

naicus  111.  jeli, 
Arceisite  ,  ci  tmcersirt  v.  :. 

Axchidiacoaai  u,  fS6. 


r*8 

Archiepiscopas  iu,  340.  archicpi- 

scopi  Toletani  veteres  .  vn.  178. 
Archilochium  carmen  ab  Archilo- 

cho  111.  66. 
Archisynagogi  Hlia  v.  159. 
Architecms  iv.  419. 
Architriclinus  v.  149. 
Archiuium  vaticanura  11.  +  i+.vide 

arciuuni  . 
Archon   Hippomencs  iv.  592. 
Archontiaci  m.  ; y j. 
Arcirinius  ager  iv.  236. 
Arciuum  iv.  fo4. 
Arctiais  circulus  iv.  1 1 1, 
Arcrophilax  m.  161.   166. 
Arctos  ,    arctus  iii.  161.  166.  iv. 

609 
Arcturus  m.  161.  vn.  ;8. 
Arctus  i/ide  arctos  . 
Araiams  morbus  m.  181. 
Arcumen  iv.  549. 
Arctis  iv.  119.  3Sj-.de  arcu  cacle- 

sti  ib.  1 14. 
'Arduum  vide  altiim  . 
Arca  iv.  237.   area  ,  et  vellus  v. 

493- 
Arelacura,  Arelas  iv.  106. 
Arena  iv.  25-2.  403. 
Arcnata  pila  iv.  413. 
Arcnosus  m.  494. 
Arcthusa  iv.  1  79. 
Aretina  vasa  iv.  497. 
Aretium   municipium  iv.  497. 
Areualo     Rodericus    Sanctius     11. 

zf  o. 
Ar;3   vicus  iv.  147. 
Argenrtun   iv.    28?.  eius  genera  , 

argentum  viuum  ib.  288.  seq. 
Argcstes  iv.  1 18. 
Argilla  iu  lapidem  vertitur  iv.  246. 

497- 
A:     cu  vua  IV.  320. 
Argiui  iii.  409. 
Argonautae  vn.  74. 
Argos  vii.  7 1. 
Arguere  ,  et  coarguere  v.  4. 
Arr.mcntum  iv.390.  argumentim  , 

ct  argumentatio  v.  2. 
'Argutits  III.  4f  8. 
Argyre  iv.  174. 
/        rites  iv.  181. 
Ai  yros  iv.  289. 
Arianismus  gothorum  vn.  110. 
Ariani  111.  131.  sermo  contra  aria- 

nos  editus  vii.  311. 
Arida  ,  id  est ,  tcrra  iv.  141. 
Aries  signum   m.   164.  aries  ani- 

tnal  iv.  39.  de  arictc  instrumen- 


r  N  D  E  X    R  E  R  V  M. 

to  bcllico  ib.  381?. 
Arioli  111,  371. 
Arista  iv.  313. 
Aristarchus  111.  33.  vn.  81, 
Aristolochia  iv.  j 5-7. 
Aristophanes  vn.  81. 
Aristoteles ,  quando  perihcrmenias 

scriptitabat  ,  cal.imum  in  mcn- 

te  tingebat  m.    ro6. 
Aris  oteles,  et  eius  kategoriae  m. 

104.  236. 
Arithmetica  :   eius  vocabula  ,  au- 

Ctores    iii.     119.    difterentia    a 

geomerria  ,  ec  musica   ib.    117. 

rtgura  ib.    f 4 5.    arithmctica  v. 

1 10. 
Acius  iii.  < 3 1.  vii.  97. 
Arma:  de  armis  iv.  37  8.seq. arma, 

ct  tela  v.  7. 
Armamencarium  iv.  223. 
Armarium    iv.   223. 
Armelausa  iv.  47  2. 
Armcnia  iv.   ifi. 
Armenii  fidetn    Christi    stiscipiunc 

iii.  259.  armcnii   pharetreti  iv. 

4F4- 
Armenius  comcs  Iasonis  IH.  407. 
Arini  iv.  10.  223. 
Armiger  111.  478. 
Armillae  iv.  474. 
Armoracia  iv.  368. 
Arnoglossos  iv.  35/7. 
Aromata  iv.  343. 
Aromatites  iv.  267. 
Arphaxad   m.  234.319.400.  vii. 

68. 
Arrabo  ,  et  arra  m.  107. 
Arrogans  iii.  45-9.  v.   2.   vi.  311. 

arrogans  ,  et  abrogans  v.  2. 
Arrogantia  ,  et  superbia  v.  64.  vi. 

242.  arrogantiae   falsa  opinio  . 

vi.  3  12.  arrogantiani  calcat  me- 

cus  v.  114. 
Ars  ,  et  disciplina  111.  1.  artcs   se- 

ptem   libcrales   111.  2.  seq.  ars  , 

ct  artificium  v.  3.  ars  magica  in 

Persia  inuenta  vi.    146.  ars  in 

artificem  retorquet   laudem  vi. 

1 2  i.ars  seculi  strenuos  amatores 

habet  ,  ars  diuini  timoris  lan- 

guidos  vi.  104. 
Arsacidae  m.  422. 
Arsarc  v.  jf. 
Arses  vn.  82." 
Arsenicum  iv.  438. 
Arsis  111.  27.  136. 
Arsum   iv.  488. 
Artaba  iv.  ;o*. 


Artabatytae  iv.  3$. 

Artaxerxes   m.   236. 

Artemisia  iv.  3J6. 

Artcmon    iv.   422. 

Artcriae  m.  184.  iv.  19. 

Artcriasis  m.  177. 

Artes  vide  ars  . 

Arthriticus  11 1.  178. 

Articulata  vox  m.  23. 

Articuli  m.  i8.iv.  14.  articuli  cae- 

sa  ,  et   membra  m.  66.  articu- 

lus  ,  et  pronomen  111.  18. 
Artitex  iv.  414. 
Artificiitm  ,  ct  ars  v.  3. 
Artotyritae  m.  3^4.  fif. 
Artus  iv.  14. 
Arua  iv.  14,1. 
Aruina   iv.  14. 
Arundo  iv.  3  39.  arundo  ,  et  hirun- 

do  vii.  434. 
Aruspex    ,   magus  ,    et    incantator 

v.  38. 
Aruspices  m.  371. 
Aruspicina   a  quibus    tradica  111. 

374- 
Asa  ,   Asaph  m.    23?.   332.   vir. 

76. 
Asarum    iv.    239. 
Asbestos  lapis  iv.   25*4. 
Ascalon  interpretatur    pendens  v. 

$/60. 
Ascalonia  iv.  367. 
Ascanius   Albam  condidit  III.  331. 
Ascaridae    iv.   74. 
Ascendere  ,  ecconscendere  vu.  437. 
Aschanaz  111.  403. 
Ascensio    Domini  vi.  400. 
Ascensus    iv.   5"  20. 
Ascia  iv.  445. 
Ascilla   iv.    12. 
Asciola  iv.  44f. 
Asclepiades  m.  189. 
Asclepiadeum  carmen  III,  67. 
Asclcpius    111.    169. 
Ascribere  ,  conscribere  ,   excribere  , 
transcribere  ,  inscribere,  ct  descri- 

bere  v.    1 f . 
Asellus  iv.  47. 
Aser  in.  327.  v.  124.  t6o. 
Asia  iv.  141.  sea.  minor  ib.  if6- 

169. 
Asilus  iv.  iof. 
Asiongaber   v.   4fi. 
Asina   Balaam  v.  4f6. 
Asinus  iv.  4f.  asini  arcadici  ib. 
Asparagus  iv.  3 63. 
\Asper  ,  et  ferox  ni.  473. 
Asper  gramiuaticus  11.  373- 

Asphal- 


Asphalti  lacus  iv.  12  :■  119.  cius 

bicumcn  ib.  247. 
Asphodclus  iv.  ;<$2. 
Aspicere  ,    respicere  ,   videre    ,    ec 

intueri  v.  f .  73. 
Aspis    IV.    <5f. 
Asplenos    iv.  36*2. 
Aspucidamus    lacus  iv.  111. 
Assecla  iii.  460. 
Assequi  .  ct   conseqtii   v.  if. 
Asserete  ,  et  non  discutere  causas 

vi.    546. 
Asseres  iv.  445. 
Assidue  ,  at  qudidie  vn.   44L 
Assiduitas    in   sacris  colloquiis  vi. 

190. 
Assiduicas    legendi  vi.  19». 
Assidtius  111.  460. 
Assis  iii.   174. 
AssisCere  ,  sistere  ,  ct  consistere  v. 

66. 
Asstiere  ,  consuere  ,  et   insuere  v. 

'f- 

Assuescere  ,  consuescere  ,  et  insue- 

scere  v.  if .  vu.  434. 
Assum  iv.  48S. 
Assumere  ,  tollere  ,  ct  auferre   v. 

<5f. 

Assumptio    111.    84. 
Assur  ill.  400.  403. 
Assurim  111.  40C 
Assyria  iv.    i^f. 

Assyrii  ui.  404.  assyrii  magici  m. 
;<5j.    assyriorum     rcgnuni     111. 

»34- 

As« ytionun  regnuni  in  Mcdos  trans- 

Jatum    vii.  78. 
Astabari   111.   401. 
Astacon  iv.    iof. 
Astcriscus  iii.  33.   cum  obilo  ni. 

}4- 
Astcritcs    iv.  17  1. 
Astysmus   111.  61. 
Astra  :dc  astris  m.  14;.  scq.  vu. 

38.  astra  ,  sidera   ,   stcllae    ,    ct 

signa   v.    61. 
Astrios    iv.  177. 
'Vstrixis    mons  iv.  167. 
Astrologia   v.   1 10.  vide    ascrono- 

mia  . 
Astrologus  111.  371. 
Astronomia  :  opus    de  ea  11.    69. 

cius  nomcn  ,  ratio  ,  inticntorcs, 

diiferentia  abascrologia  m.  143. 

seq.  astronomia,  ct  ascrologia  v. 

1 10. 
Asfroius   111.    4<So. 
Ascura  fluuius  111.  4  16. 
VII. 


E  T    VERBORVM. 

Asrures    111.  416. 

Asturicensis  vrbs  vn.    117. 

Ascurius   Tolecaaus  vn.  16I. 

Ascuti*    IV.  3S1. 

Astutus  iii.   4/f$. 

Asyndeton  m.  f44. 

At  ,  ec  nd    v.  9. 

Ataces      Rex     WandaJoruru    vn. 

nf. 
Acauus   iii.  440.  44<S. 
Athalaricus     gochorum     rer     vn. 

99- 
Atlialia  iii.  i;<5.  524.  va.  77. 
Atlianagildus  vu.  121. 
AthanaiJdus   tyrannus  vu.   10;. 
Athanaricus  vu.  110. 
Athanasius   vu.  97. 
Athauhus    rn.  124. 
Ai  lenae  a   Cecrcpe    conditae    iv. 

202" 

Athenienses  111.409.  athenieusium 

regcs   Cccropidae  111.   422. 
Athktae   iv.    39}.  ficis    alebantur 

IV.     JJI. 

Athos   moiis    iv.  i8f. 
Atlas  iv.  iS<5.  vn.  7  1. 
Atomus :   de    atomis  iv.  107. 
Atramentum    iv.   439. 
Atratus    111.  4<5o. 
Atriplcx    iv.  36S. 
Atrium   iv.  2i<S. 
Atrophia   111.  178. 
Atrox  hi.  4f  p..itrox,  et  dirus  v.20. 
Atta   pocta  m.  2f<5. 
Attalus  rex  iv.   4<S;. 
A-:endere  ,  ct   intcndere  v.  f. 
Attentut  111.  460. 
Attia  Octauiani    mater  m.  422. 
Atcica    Actc    prius   dicta   iv.  if8. 
Atticac  columnac  iv.  433. 
Attici  111.  409. 
Attila  vii.  1 17. 
Attis  111.  409.  ct  iv.  if8. 
Attollens  [II.  4f9. 
Attonitus  111.  4<5o. 
Attribuere ,  et  tribticre  v.  70. 
Auaritia    v.    113.  va.  2i<5.  249. 
Auarus    111.   4f9-  ati.irus  ,  et  cupi- 
dus   v.    2.  auarus    scinpcr    egct 

VII.     2fO. 

Auceps   iii.   4^9. 

Auctor   libri   dc  miraculis  S.  Isido- 
ri   1.  7<5.auctorum  nomina  • 
conhcta  c\  prima  yoce  opcris  ib. 
46:  ■>   dc   Numerii  ib. 

f20.   auctor  111.    ^f/.    juctorcs 
\  ceiii   tcttamend  etc,  m,  1  .-9. 
Imonim  ib.  243.  auctorei  re- 


rum  rosticarum  iv.  30S.  aucto- 
res,  ex  quibus  sacrae  scripturae 
exposiciones  isidorus  dcsumpsic 
v.  2<So.  et  seq. 

Auctoricas  poccstatis  n.  ;  29. 

Auctoritace  magisterii  qui  caret  vr. 
!'-!■ 

Audacia  ,  ct  temerittis  v.  70. 

Audax  iii.  4^9.  audax  ,  cc  temera- 
rius    v.     to. 

Audcncius  arcJvcpiscopus  Toleca- 
nus    vii.    178. 

Audire  ,  ct    exaudtre    v.    f . 

Auditus  iv.  4.  v.  9f. 

Auellanae  iv.  332. 

Anellum  ,  ec  bellum  vn.  43  S. 

Auena  iv.  ;<Sf.  auena  ,  ec  Mens 
v.  8. 

Auernus    lacus  iv.    131.  16*2. 

Aucs  vide  auis  . 

Aufcrre  ,  adimere ,  tollere  ,  et  eripe- 
re  v.   10.  <Sf. 

Augur:  augures  111.    372.   tv.  101. 

Auguria  111.  374.  auguria  ,  et  a-i- 
spici.t  v.  2.  augnria  credcre  nefas 
iv.  9<>.  augurii  species  iv.  102. 

Augusta    ciuitas    iv.  199. 

Augusteum  marmor  iv.  260. 

Auguscinus  ad  monachos  adrumeri- 
nos  ,  ec  contra  praedcstinaria- 
nos  scripsic  1.  i8f.  seqq.  eius 
exccrpca  quaedam  ib.  362.  Au- 
gustinus  11.  2  r  1.  ;  ;  1.  341.  cius 
artes  ,  et  granimatica  ib.  370. 
374.  Augustinus  111.  239.  yj. 
de  doctr.  Ciiri^:.  v.  ^S.cius  \.:- 
ba  de  orationibus  pro  dt 
ctis  vi.    ;8<S.  elogium  vu.  1 

Augustus  Caesar  m.  422.   v 

Augusrus  Cacsar  contra  Anto- 
nium  bcllum  gcssit  iv.  20f.Aft. 
gustus  Cacsar  notis  literarum 
vsus  III.  41. 

Augiisms    mcnsis   ni.  116. 

Auia  ,  3uiac  mcac  soror  m, 
448. 

Auiaria    iv.  3  2  3. 

Auidus  111.   4^9. 

Auis  ,  aues  :   iv.    87.  teqq.  . 
mulci  nomina  a 
dc  sonitu  auium  IV.  f  : ;. .. 

H  '-•olncris    \ .    S.   atiis    dijl 
dicitur  vi.   27:. 
Auitus  vii.     itS.    1 

i\  imperatoi  vn,  1 97. 

Auium  ,inuium  ,dcuium  ,  et  1  | 
um  vti. 

All  -I     IV-     •■!(<. 
\      V     >. 


Aulaea  iv.  4<Sj. 

A<'lus  Manlius  m.  190. 

Au.a  iv.   1 19.  286.  vu.  $■  1. 

Adraria   iv.  187. 

Aurarii  iv.  187. 

Aurasius  Tolet.  vn.  16*9. 

Auratae  iv.    76. 

Auriculac  ,  olim  audiculae  iv.  5 16. 
auricula  scrui  hebraci  pcrtora- 
ta  quid  significet  v.  584. 

AiTicr.iis  canoentas  vn.  136. 

Auratum  ,    ct    anreum  v.  9. 
Aurelianus    Christianos    persequi- 

tur  III.   ;  ;  3. 
Aurclms   Antoninus  111.  238. 
Aures  iv.   S.  v.  89. 
Anrevii.  vide   aur..tum  . 

Aurichalcum  iv.  290. 

AuriciJaris  digicus  iv.  13. 

Auriiex   iv.  414. 

AiTi^a  as:rum  111.  166.  de  aurigis 

iv.  598. 
Auripigmentuin    iv.   438. 
Auris   de   Dco   m.    198.  vide  au- 

res  . 
Aurora  111.  124. 
Aurugo  111.  181. 
Aurum  :  de  eo    iv.  28 f.  seq. 
Ausonium  mare  iv.   I2<5. 
Ausj-ex  111.   460. 
Auspicinm  :  gcnera  duo  auspicio- 

ruin   iii.  372.  ausjiicia  ,   et  au- 

guria  v.  2. 
Auster  iv.  1  1  7.  1  i^.intcr  austrum, 

et  cstrnm   v.  9. 
Australis  piscis  iv.  80. 
Australis   axis    ,    siuc    polus    m. 

147. 
Ausrroatricus  iv.    1 13. 
Aitt  iii.  42. 
Aurpertus   Ambrosius  :   duo  huius 

nominis  11.  5-7.  seq. 
Autumnus    allcgorice  vn.   14. 
Autumnus  m.  228.  vn.  15. 
Auuneulus   ,   anunculus    ma^nus    , 

de   auunculis  m.  446.  seq. 
Auus   111.  440.  446. 
Auxenius  hacreticus    m.  527. 
Auxilius  presb.  1.  4<Jf. 
Auxilium   ,  praesidium  ,  et   subsi- 

dium  v.  f  f. 
Axis  iv.  1  ic.  de  axe  caclim.  147. 

VII.    21. 
Axungia  iv.   488.  vn.  412. 
Azarias  111.  324.  332.  v.  17$.  vu. 

384. 

A20tUS     V.     J<>o. 

Aiymoj :  coutrouersia  de  pane  azy- 


I  N  D  E  X     R  E  R  V  M 

mo  1.  6"49.seqq.azymus  panis  iv. 
486.  de  azymis  v.    371. 

B 

B.et  P.  iii.  43. 

Babel     interprctatur     confusio   v. 

29f. 

Babel    turris   m.  32^.   vn.  63. 
Baburrus   111.  462. 
Babylon   iv.   146*.   193. 
Babylonia  re<;io  iv.    146. 
Babyloniae  niuri  aedificantur  vn.70. 
Bacauda    archiepiscopus  Toletanus 

vu.    178. 
Baccea  iv.  499. 
Bacchius   pes  m.  foi. 
Bacchus  ,  Liber  111.  383. 
Bacillus  iv.   f  r  1. 
Bactria  regio  iv.  ifo. 
Bactriani   111.  404. 
Bnctrus  fluuius   iv.    136".    iro. 
Buctrum  oppidum  iv.  19?. 
Baculus  iv.  fii.baculus  episcopa- 

lis  vi.  420. 
Badim  ,  siue  feminalia  iv.  447. 
Badius  equus  iv.  47. 
Baetica  iv.  164. 
Bactis  iv.  136".  164. 
Baiae  iv.  162.  190. 
Baionola  iv.  foS. 
Bal  111.  380. 
Bala   ancilla   Rachcl  1:1.    321.    v. 

126".  327. 
Balaam   m.  322.  v.  128.  f20.  Ba- 

laam  asina  loquitur  v.  4f  6. 
Balac    ,    siue   Balaac  111.    322.  v. 

4f<5. 
Balanitae   iv.  281. 
Balare  ,  hispanice  bailar  11  r.  141. 
Balaustra  iv.  328. 
Balbus  iii.  462.  iv.  362. 
Baleares   insulac  iv.  181. 
Balcaricum   mare   iv.  1  2  f . 
Balcnae  iv.  76. 
Ballematia   in.  141. 
Balineum  ,   ct  balneitm  v.  1 1 . 
Ballerinii    de    canonmn     collectio- 

nibus   doctc  scripscrunt  11.  iff. 

scqq.  corum    laus    ib.  notae  ad 

eorum  lucubrationcs  ib.  179. 
Ballista   iv.  1R2.  3 Rf- 
Balneum  iv.  214.   vide  baline:t;n  . 
Balsamum   iv.  346.  bdsamum  ,    et 

cjiobal  s  amtim  v.  12. 
Balteus  iv.  478. 

Banaiam   figura  Saluatoris  v.  f<Ji. 
Baneiacam  v.  4fo. 


Baptismus    111.  2S6.dc  eo  vi.  177. 

4<5f.    baptismatis    fons   quotan- 

nis    aqua    prodigiose     repletus 

VII.   ifz.    baptismus    infantiun» 

vii.  327.  qua  ratione   confercn- 

dus  ib.  327.  De  baptisnio  ,   et 

Communione  vt.    17^. 
Baptizari    non    possunt  ,  qui    non 

sunt  nati  vi.  176.  baptizet  hae- 

reticus  ,  an  fidclis  ,   nihif  inter- 

est  vi.  468. 
Bar  111.  33^. 
Barabbas     Antichristi     typus      v. 

ifo. 
Barabbas    iside  Bjrabba  . 
Barac  v.  491. 
Barachia  111.  332. 
Barathrum    iv.    191. 
Barba  iv.  8.  v.  88.  barba  ,  ct  btir- 

bae    ib.   1  1 . 
Barbari   Hispaniam    inuadunt  vu. 

130. 
Barbaria  iv.  i  f  <S. 
Barbarismus   m.  f  1 .  barbarismus , 

et  solcecismits    v.  1  2. 
Barbas     Episcopus     arianus     vii. 

102. 
Barca   iv.   417. 
Barnabas  apost.   m.337.   v.   18S. 

vii.   102.  396. 
Baronius  :  eius  opinio  1.  f  79. 
Barorus  m.  434. 
Barraba    m.  338. 
Banire    v.  7f. 
Barrus  iv.  f4. 
Barthii   conatus   1.  45-7. 
Bartholomaeus  apost.  m.  33/5.  v. 

i8f.  vii.  39?- 
Basaltes  marmor  iv.  26 1. 
Bases    iv.    230.     bases    colunina- 

rum   tabernaculi  ,  bascs  argen- 

teae  v.  397-  bases  sunt  prophe- 

tae  ib.   402. 
Basilica  :  de  conditoiibus  basiiica- 

rum    11.  f  93.  basiiicae  iv.  "iit, 
Basilica    vua  iv.  320. 
Basilides  1.  324.  111.  f2i. 
Basiliditae   m.   fn. 
Basiliscus    IV.  64. 
Basilius    consnl  vii.    if<5. 
Basium  ,    csculum ,  e:  suauium   v- 

!"'■ 

Bassos  ,  ct  basstts  v.  12. 
Basterna    iv.  fi2. 
Bathus  iv.  30$. 
Baubare  v.  7f. 
Bav.ius  hi.    64. 
Baxeac  iv.  481.  scq. 


Bayertus  ;  citis  opiniones  i.  16. 
404.  46:.  eius  variac  lectioacs 
ib.  504.  animaduersiones  de 
quarto  Hbro  sentenciarum  ib. 
tft. 

Bdellium  iv.  544.  vn.  407. 

Beatitttdinis  quoniodo  reminisei- 
mnr  vi.  115. 

Be.ttus  m.  46 1.  be.itus  ,  felix  ,  ho- 
nestus  ,  et  fortunatus  v.  11.  bea- 
tus  est  ,  qtti  sccundum  Deum 
sapiens  cst  vi.  190.  beacum  fa- 
clt  vita  recta  cum  ridc  vi. 
191. 

Bebrycia  eadein  ,  et   Bithynia  iv. 

Bcatus  Licbanensis  1.  499. 

Becmani  iudicium  I.  411. 

Beda  11.  147-  3  if-  329.  349-  eius 
martyrologium  ib.    361. 

Beelphegor    ui.  380. 

Beelscphon  iv.   434. 

Beclzebub  m.   380. 

Beemoth  m.  380. 

Bel    iii.  379. 

Belial   111.    380. 

Belgis  ciuitas  iv.  163. 

Be  ioculus  iv.  171. 

Bclisarius   vn.    103.134. 

Bellerophoa  iv.  36. 

Betlum  ,  bclla  :  de  bello  ,  quamof 
gcneribus  bcllonim  ,  iusto  ,  in- 
insto  ,  ciuili  ,  ct  plusquam  ciui- 
li  :  bella  primns  Ninus  intulit: 
de  bcllo  ,  pu^na  ,  ct  proclio  : 
de  bcl.is  internis  ,  e\ternis  ,  scr- 
uilibtis ,  socialibus  ,  ct  piraticis 
iv.  371.  etc.  de  bcllortim  si- 
gnis  ib.   376.  beli:  ::m  , 

«t  tumultus  v.  12.  71.  billtim 
<ontra  mad;anitas  ib.  459.  bel- 
lum  ,  et  auehnm  VII.  438.  bcl- 
ium  troianum  quo  ccmpore  vn. 
7f- 

Bclus  pattr  Nini  III.  379.  vu. 
70. 

Benacus   lacus  i\.   131.  161. 

Bene  agere  ,  ei  fractum  boni  opc- 
tis    non    habue    vi.  311.    benc 
vitierc  pltis  cst  ,  qtiani 
ccre    vi.  180.  benc   pasccrc  ,  et 
bcnc    ararc  iv.  j,  10. 

Bencdictioncs  patriarchamm  v. 
3 4 f -  etc.  de  bencdictionibtu  ib. 
484.  vi.  2,82. 

Bcncdicms   S.  11.  2r3. 

Beneficentia   111.   46*1« 

Benr/icus    111.    461. 


E  T     V  E  R  B  O  R  V  M  . 

Bcneola  iv.  362. 

Beneuoienti»  absurdum  sonat  per  e 
111.  461. 

Beniamin  iii.  318.  v.   iif.  160. 

Benignitas  ,  et  bonitxs  v.   11. 

Beni«nus   III.  461. 

Beniuolus  ,  beniuelentia  m.  461. 

Bcraldus  laudauis  1.  243. 

Bcrcnice   \rbs  iv.  201. 

Benuidus  S.  cius  opera  quaedam 
1.  373-  n.  2S4. 

Beryllus  iv.  z6f. 

Bessi   111.  4  1 1. 

Bestia  :  de  bcstiis  iv.  fo.  bestiae  , 
et   ferne  v.    5;. 

Bcca    iv.   367. 

Bethauen   ciuitas   iv.  198. 

Bethei  iv.  193.  v.  40 1. 

BecbJcliem  iv.  19S. 

Bethsabcc  pttteus  septimus  dicitttr 
v.  ST9- 

Bieere  ,  ebibere  et  potare  :  bibere  , 
t£    viuere  v.  11.   7f.    vu.   431. 

Bibcrc  ,  quantum  sa:is  cst  vi.  zf$. 
bibcrc  multum  ,  et  non  inebria- 
ri  vi.  254.  bibcre  vinuni  in  dul- 
cedine  vi.  2  j  f. 

Bibioncs  iv.    iof. 

Biblia  sacra  vu.  179.  bibliorum 
versiones  11.  17.  15-1.  scriptores 
vi.  373.  bibliorum  gothicttm 
exemplar  Toleti  asscruattim  con- 
uenit  cum  Vulgata  :  cius  aetas  : 
ordo  librorum  :  vcrsus  pro  tittt- 
lis :  hispani  obtinuernnt  a  S.Hier- 
onymo  vcrsionem  bibliorum  , 
vndc  hoc  ,  et  alia  -;oth;ca  excm- 
plaria  orta  11.  85-.  seqq. 

Bibliopoiae   III.  160. 

Bibliothccu  :  scriptores ,  qui  apud 
nos  bibliothecas  instituerunt  111. 
2f  2.  iv.  224.  bibliotheci  pro  bi- 
biiis  sacris  11.  r.  bibiiothecis 
versus  affixi  ,  ac  nominatim 
bibliothecae  Isidori  ib.  4.  8.  vn. 
179.  bibliotheca  pistoriensis  1. 
393.  b'bliotheca  vaticana  rc- 
ginacChiistinacaueta  cx  biblio- 
tluca  Floriacensi  ,  in  qua  Iii- 
mici  libri  cssc  videntur  11. 
296.  scqq.  bibliothecae  \atic. 
copia  Jibronim  inss.  ,  classa 
qtiiiiqtic  ib.  227.  bibliotheca  \i- 
binas  ib.  %y6.  palatina  prctio- 
<i>.  ^40.  ottol  1  il>.  591. 

Av  Au^tistinia- 

t      ib.  418. 
L  »  .        iv.  4f  9. 


Biclarensis  ,  seu  Gerundensis  Ioan- 
nes   11.  100. 

Biclaro  monasterium  in  Hispania 
vii.  160. 

Bicinium  111.  280. 

Bidclliuiii  vii.  407. 

Bidentes  oues  iv.  1$. 

Bidulancus  vu.  409. 

Bigae  iv.  400. 

Bigamus  :  de  bigamis  11.  r»i.  m. 
4)4- 

Bigenera  iv.  fo. 

Bigne  :  Margarimts  de  ia  Bi?ne 
priums  parauit  edicioncm  omni- 
tini  opcrum  S.  Isidori :  eius  epi- 
stola    deditatoria    prolercur-  1. 

2f8. 

Bilbilis  iv.  293. 

Bilcx   vestis  iv.  45-1. 

Bilibris  iv.  303. 

BiUosus  ui.  46  2. 

Bilis  111.  467. 

Binm  ,  ec  duo  v.    u. 

Binarius     numerus    v.    ssi.    .  ,,r 

vii.  39S. 
Binio    iv.  411. 
Biothar.Mus,  hoc  est,\i  mortutts  1:1 

462. 
Bipcnnis  iv.  8. 
Biremes  iv.  418. 
Birms  iv.  4^9. 
Bm,  etvis  v.  7f.  bis  brne  loqui 

vi.  230.  bis  nmle  loqui  n.  2:0. 
Bison:cs  ierae  tv.   15-6. 
Bisscxttis    antuis     explicantr    m. 

274.  VII.    12. 

ithynia  iv.  11-2.202. 

iittimen    iv.  247. 
Binium  iv.  244. 
Bi^acena  rcgio  ,  sat  prouincia  iv. 

166. 
Blandus  111.  46Z. 
B'.tvcus    Caroltis  :    cius    liber  1: 

l?7- 
Blautim  iv.  466". 
Blattac  iv.  104. 
Blatteum  iv.  +66. 
Blcinmiae  iv.  j 2. 

111.  462. 
Blitum  iv     56S. 
Boas  iv.  6%. 
Botcuii    exempiai   Mannelliamun 

11.  47S. 
Boeotia  if8.eiiu  lacus  fartall 

121. 

Biu  :uis   11.    j  1  1. 
Ul.  2  1?. 

norum        Commciu 


rr- 

praeuius  de  S.  Isidoro  editur  ir. 
44i. 
Bombycina  vestis  iv.  449. 
Bomb/x  iv.  73. 
Bonitacius  S.  eius  epistolae  1.  6$6. 

11.  J7J- 
Tlonitjs  vide  benignitas  . 
Bouitus  Toletan.  vn.  179. 
Bonosiaci   m.  55 7.  5-34. 
Bonum  :  de  bono  vi.  f  13.  bona  , 
bonorum  possessio  III.  iof.  scq. 
bonus    ,    boni  111.  4<Ji..boni  de 
malis   vii.  406.  bona   nnptialia 
tria    vi.    4J-6.    bona    in  maluin 
-.'.lcrtit    impius  vi.   3  10.  boni 
a   inaiis   in  bac   vita  quare    iu- 
dicantur   vi.    jfi.  boni   sumus 
naturaliter  ,  mali  contra  natu- 
ram  vi.    i^i.boni  cur   laudcm 
mcr-;anrur    vi.  166.    bonos    hic 
Deus   per  afHi.tionem    iudicat, 
et    illic   rcnr.incrat  vi.  if9-  bo- 
nus  ad  maliHB   aI;quando  rcfle- 
ctitur  vi.  19S.  bvjnum  bene  lo- 
qui   vi.  230.  bonum  malc  loqui 
Ti.ijo.bonum  tacere  non  prod- 
cst  ,   nisi  correctum  fuerit  ma- 
Jum  vi.  ;3o. 

Bonus  Homo  librarius  1.  3  f  1. 

Bootes  ,  siuc  arctophylax  111.  15*7. 
161.  rn.  39. 

Booz  v.  130. 

Borbonius  Cardinalis  laudatus  1. 
2S  1.  scqq. 

Boreas  iv.  1 10,  vn.  <ro. 

Borcus  v;i.  »1.  boreus  polus  m. 
147.  et  iv.  1 1 1. 

Borion  promontorium  iv.  183. 

Boristhencs  m.  1  f  o. 

Bos  iv.  43.  bos ,  et  asinus  v.  463. 
bos  bonem  requirit  iv.  4;.  bo- 
ues  aerei  in  templo  Salomonis 
v.  5-39.  bouis  primogenitum  ib. 
41SZ.  bos  triturans  ib.  453. 

Bosphortis  iv.  1 16. 

Botanicum  heibarium  111.  1 3  j-. 

Botrax  iv.  70. 

Borrus  vuae  v.  44*. 

Braceae  iv.  45-2. 

Bracharius  episcopus  :  eius  aetas 
1.  341.  11.  40. 

Brachia  iv.  1 1. 

Brachile  iv.  479. 

Brachium  Christus  ui.   301. 

Bractea  iv.  zS6. 

Bradypus  iv.  89. 

Branchos  m.  177. 

Brassica  iy,  368, 


INDEX     RERVM 

Braulio:  eius  praenotatio  de  S.Isi- 
doro  duplex ,  sed  vberior  inter- 
polata  :  editur  1.  16.  scqq.  Brau- 
lio  ibid.  138.  Braulioai  non  di- 
catur  opus  de  ordine  creatura- 
rum  ,  sed  Botrtacio  ib.  160. 
Braulio  in  quot  libros  Etymo- 
logias  diuiserit ,  an  aliquid  ad- 
diderit  ib.  403.  inep  iae  ,  quae 
vidcntur  in  Etymologiis  occur- 
rere  ,  Braulioni  non  tribuendae 
ib.  413.  Brau!;onis  hyinnus  ib. 
617.  Braulio  litur  iam  illustrat 
11.  117.  eius  elogium  vii.  172. 
Breuia  maris  iv.  1 29. 
Breuiaria  hispaniensia,  quibus  Isi- 
dori  mcmoria  colitur  1.  96. 
breniarium  mozarabicum  tn  no- 
uam  tormam  rcdactum  11.  133. 
seq. officio  ^allicano  longe  prae- 
stat  ib.  ifo,  breuiarium  qu;<*no- 
nianum  ,  et  eitts  plures  editio- 
nes  1.  95-.  foi.  breuiirium  ro- 
naannm   1.  96. 

Breuiatio  vetus  collectionis  cano- 
num  authentica  appellata  n.178. 

Breiiiculuni  ,  in  quo  militum  no- 
nrna  contincbantur  III.  39. 

Breu-tas  vitae  vi.  3f9- 

Brcnlius  :  Iacobus  du  Breul  cditor 
operuni  S.  Isidori  :  cius  episto- 
la  dedicatoria  ,  cum  obscrua- 
tionibus  ,  eius  editionis  ordo  1. 
176.  seqq.  monita  Breulii  ib. 
C87.  fpfi.  II.  62. 

Brionia  iv.  3  «$3. 

Britannia  iv.  1  70. 

Britoncs  m.  414. 

Brockie  Marianus  :  cins  obseruatio 
critica  in  Regulam  S.  Isidori  i. 
(5.3. 

Brontia  iv.  283. 

Bructeri  m.  413. 

Brunda  iv.  203. 

Brundisium  ,  Brundusium  iv.  1153. 
203. 

Brutus  Hispaniam  subegit  111,  237. 

Brutus  iii.  462. 

Bubali  iv.  44. 

Bubo  iv.  9f. 

Bubulcus   iii.  496. 

Bucco  iii.  462. 

Bucina  iv.  377.  bucina,  et  bucinns 
v.  12.    bucinum  IV.  ?77. 

Bucolicum  carmen  m.  68. 

Buglossos  iv.  3f  6. 

Bulbi  iv.  36"8. 

Bulla  :  buJIae  iv.  47:.  f  03. 


Buphtfnlmos  iv.  36"}. 

Bupre  tis  iv.  104. 

Burchardus  1.  104. 

Burdes;aJis  iv.  20t>. 

Burdo  iv.  f  o. 

Bargarii  111.  433. 

Burgi  1,1.  414. 

Burgundiones  ni.  413. 

Buricus  iv.  48. 

Buris  iv.  f  13. 

Burriel  Andreas  :  eius  studia,  ope- 

ra    ,  apparatus  ,  fragmentum   , 

epistola  integra  edita  ,  animad- 

uersiones  ih  hanc  epistolam  etc. 

1.  306.  seqq.  eius  opiniones  ib. 

414.  f  1 1.  11.  8f .  92.  eius  vota 

de  publicandis  ,  vt  iacent,  mss. 

toletanis  officii  gothici  ib.  128. 

seq.  eius  lucubrationes  ib.  22f. 
Bustum    iv.   f07.    bustum  ,  rogus  , 

et  pyrav.  f7.  busttim,  ct  sep:U- 

crtim  vii.  440. 
Butiliarius  vii.  409. 
Buxus   iv.  338.   buxtts,  et    buxum 

ib.   341-  v.  49- 
Byrsa  iv.  200. 
Byssina  vestis  iv.  4f  o. 
Byssum  ,  byssus  iv.  464. 
Byzacium  vrbs  iv.  166. 
Byzacena  regio  iv.  \66. 
Byzantium  iv.  202. 


C.  et  G.  iii.  43- 

Caballus  iv.  4f.  f  18.  caballus  sag- 

marius  iv.  f  18. 
Cacabus  iv.  ^03. 
Cacephaton  m.f  3. 
Cachesia  m.  178 
Cadauer  iv.  30.  v.  66. 
Cadere  in  facicm  v.  3^3. 
Cades  v.  4f  1. 
Cadmia  iv.  292. 
Cadmus   iii.    23  f.  vir.  73 
Caducus  iii.  466.  caduca  heredi- 

tas    ib.   20<5. 
Caduca  passio  m.  174. 
Caduceatjrcs  111.   384. 
Cadus  iv.   306. 
Caecias  ventus  vu.  f  o. 
Caccilius    Metellus    Scipio  m.  64. 
Caecae  pemmae  iv.  284. 
Caecit.ts.,  et  caecittido  vil.  432. 
Caecus  m.466.  caecum  intestinum 

iv.  21.  ciecus  ,  et  orbtis    v.  f  3. 

caeci  in  euangelio  ,  caecus  ,  ec 

irutus  ib.  137.  139. 


Caelebs  m.  4(5  5. 

Caeles  ,  caelites  ill.  46 J. 

Caecula  iv.  69. 

Caedar  m.  401?. 

Caelesyria    111.  400. 

Caclia  iv.  49f. 

Caclatum  iv.  109.  caelata  vasa 
ib.  419.  497« 

Caclicola  111.  465. 

Caeli  pluralitcr  sancti  intelligun- 
tur  ,  vel  an geli  vn.  19.  caeli  ,  et 
tcrrac  creatura  quomoJo  spi- 
ritualiter  accipiatur  v.  161.  cae- 
Ios  Deus  non  coniusos  fccit 
VII.  19.  caelorum  de  numcro 
nil  pracsumat  sibi  humana  te- 
meritas  vn.  :o. 

Caelum  :  opusculum  de  caelo  11. 
69.  editum  vii.  19.  cacli  nomi- 
na  ,  celeritas  ,  cardines  ,  con- 
uexa,  facies  geni'na  ,  ianuae  , 
partes  quatuor  ,  circuli  etc.  m. 
146.  scqq.  iv.  107.  seqq.  cae- 
lum  ,  et  aether  v.  iz.  cacli  de- 
siderium  vn.  -6j.  caeium  in- 
strumentum   iv.  429. 

Caementuni  iv.  218.  450. 

Caerefolinm  iv.  370. 

Caeruleus  ,  caerulaeum  IV.  77.  438. 
et  caerulum  v.   17. 

Caesar  C.  Iulius  :  vnde  dictus  m. 
190.  422.  le^es  coepit  redigere 
in  libros  m.  190.  Marco  Var- 
roni  negotium  dcdit  bibliothccae 
construcndae  m.  2f2.  Cacsar, 
ct  Pompcius  iv.  371.  Caesaris 
dicrarri  vn.   109. 

Ca  csaraugusta  iv.  206.  an  Roma 
d'..ta  1.  ifo.captavn.no, 

Cacsarea  Cappadociae  vrbs  iv.201. 

Caesaria  ciuitas  iv.  167. 

Cacsaries  iv.  f. 

Cacsarius  abbas  1.  f02. 

Cacso  iv.  430. 

C»eteri,ceteri,reliqui ,  et  alii  v.  \6. 
vii.  430. 

Calialatlia  v.  447. 

Caia  iv.    382. 

Caiani  III.  f  if . 

Oianiuc  111.  f  ir.  f  34. 

C.iictanus  Coiutantinni  cditor  opu- 
sculoram  quorumdam  S.  IsiJo- 
ri  :  eitu  notac  ,  vari.ic  lectioncs 
monita  1.  11.  \\.  14.  29.  seqq. 
04.  6\  1.  t>3  f .  11.  f :. 

Cain  111.  3  1  7.  v.  117.  277.  Ciin 
ciuitaten    Enocli   condidit    iv. 


E  T     VERBORVM. 

Cainani  111.  233.  3  18.  vn.  fif . 

Cainani  111.  3  f  3. 

Caiphas  m.  338. 

Caius   Caligula  Imper.    m.    237. 

VII.   87. 
Calamistratus    111.  46"f. 
Calamistrum  iv.  fij. 
Calamitas  iv.  494. 
Calamites  iv.  362. 
Calamus  iv.   346.  aromaticus  m. 

261.    ealamus   in   Ezechiele  iv. 

240. 
Calanne    vrbs   iv.    196". 
Calare  m.  itfi. 
Calathus  iv.  467.  400. 
Calcaneus  iv.   19. 
Calcaria  iv.  fiS. 
Calcatorium  iv.   22f. 
Calceamenta  iv.  480.  seqq. 
Calces  v.   91. 
Calceus :  calceis  reges  ,  ct  Cacsa- 

res   vtebantur  :  calcei    talares  , 

lingulati  etc.  iv.  480.  seqq. 
Calcis  iv.   19. 
Calculator    III.  464. 
Calculus:  de  calculis  iv.  41  o.seqq. 

calculus  111.  178.  iv.  2f  1. 
Caldarium    iv.  251. 
Caleb  111.  3  22. 
Calendae  111.  zz6.  vii.  o.  de  calen- 

dis  ianuarii  vi.   409. 
Calendarium  u.  367.  scq.  diucrsa- 

rum    nationuin  ,  recens  Galliae 

vii.  4.  scq. 
Caliccs  iv.  499. 
Caliculae  iv.  482. 
Caligarius    iv.  480. 
Caligae  iv.  482. 
Cali^o  iv.   1 16. 
Calijnila  vide  Caius  . 
Cali<to  111.  166. 
Calix  Doininicus  :  de    co    S.  Cy- 

priani   locus  descriptus  VI.  3S4. 
Callaica    IV.  z66. 
Calltdus   111.   463.  callitlus  ,  veriu- 

tus,peritus  ,  prudens  ,  ftuundu* 

v.  13.  f4.  callidi  eqni  iv.  48. 
Callis  ,  temittt,   Ct  trames  iv.  143. 

v.  6$. 
Callitrichidcs  iv.  f8. 
Calones  iv.  4S1. 
Calor  sanguinis  cfrii.it  pulchritudi- 

ncm  111.  471. 
Calpe    iv.    183. 
Caluilum  iv.   478. 
'         11  ia  iv.  f . 
CtUuutUS  ,  et  c.tluns   v.  iS. 
Caiuui  ,  id  csi ,  lignum  IV.   |"o. 


Calumnia  m.  209. 

Calumniator    m.    464. 

Caluor  111.  464. 

Caluus  orator  111.  96. 

Caluus  vide  calu.itus  . 

Calx  iv.   2f2.  calx  viua  ib.   431. 

calx  colores  corrumpit  iv.  440. 

aqua  incenditur  ,  oleo  cxtingui- 

tur  iv.   433. 
Cama  iv.    fo8. 
Camae  iv.  4f  1. 
Cambyses    iv.    196*. 
Camaeleon  -jide  chamaeleon  . 
Cameli  iv.  44.  camelum  noa  nian- 

ducare  v.  414. 
Camelopardus  iv.  ff. 
Camcrae    iv.   228. 
Caminus   iv.   417.   caminus   trium 

pucrorum   comparatur  vi.   187. 
Camisia  iv.  446.^1  4fi. 
Campana  iv.    297.  fragmcntuni  de 

campanis  ib.  f  24. 
Canipaiiia    iv.   163. 
Campeius  Toletanus  vn.  17S. 
Campestre  ,    campcstria   iv.  44S. 

473. 
Campus  iv.   188. 
Camiir  iv.  44.  ct  228. 
Canalis    iv.   230.  ct  434.    c. 

fcminino  genere  melius  ,   quaio 

masculino   profertur  iv.  231. 
Cancer   111.   i6f.    181.  eancii   iv. 

84.  cancer  nullis   medicamentis 

sanabilis  111.  181. 
Candela  iv.  f  06. 
Candelabrum  iv.  fo<S.  v.  39f.  can- 

delabra  tripocia  iv.  fro.  cande- 

labrum  ,  et  olcum    hott 

testamcnti  v.  395.  candclabrum 

cum  septcni  luccrnis  v.  402.  c.m- 

delabrum  doctrina  sacerJotalis , 

vel  honor  potcstatis   intelligitui 

VI.     f<Sf. 

Candcnim  iv.  241. 
Candidati  iv.  4f<5. 
Candiuus    111.  466.  candidus  cquns 

IV.  47.  candiilus  ,  ct  albus    V.  6. 
Canere  ,  ct   c.tnt.ire   v.   1  c. 
Cani    IV.    370. 
Ginicula   in.  165.  iv.  f  17. 
Canina  facundia    vi.  549.  canini 

dentei    rv.  9. 
■  11111  111.   16:.  animal  iv. 

j6.  canes  duo  hahcic  dcbciu  iv. 

f 7.  cancs    in    Albani.i    iv.  ici. 

canis    i:i    tesseris   iv.  41 2. 
Canistrum   4.  fo^. 
Cinitics  iv.  29. 


Canna    iv.  339. 

Cannabum    IV.  4^4. 

Canon  Jibronim  sacrorum  1.  Jfn. 
canon  missae  11.  47.  canones  ex 
Isidoro  sacpissime  sumpti  1. 
zoo.  canones  nicaeni  ib.  323. 
canones  conciliorum  cx  Hispa- 
nia  sumpti  11.  113.  canones 
euangeliomm  111.  16  z.  genc- 
ralium  concilioruin  ib.  i6\. 

Canonum  collectio  1.  343. 11.  262. 
apui  hispanos  antiqua  ib.  160. 
romana  ib.  1  <  j .  HaJriano-hi- 
spanica  ib.  190.  Polycarpus  di- 
c:a  ib.  327.  coilcctio  pseudo- 
IsiJ/j:i    n.  i9f.seq.   ic<.  117. 

Canopea    iv.  426". 

Canopea    insula  iv.  149. 

Canops  iv.  149. 

Canopus  iv.  91. 

Cantabri  111.  416. 

Cantandi  gradus  tres  111.  181. 
cantar»  vide  car.rre  . 

Cantharis    iv.    73. 

Carr.harrs  rv.   jo. 

Cantherinmn    ordcum    iv.  313. 

Cm-.hcrius    iv.  44J. 

Canthus    111.    110. 

Canticum  111.  280.  seq.  de  canti- 
co   v.  3y2.de  cmtic:s   VI.  367. 

Canticurn  conuiuialc  m.  133.  can- 
ticum  psalmi  iii.  281.  canticum 
post   transitum  maris    rubri  vi. 

Canticum  canticorum,  et  eius  ex- 
positio    I.   »96.    3f4.  J43.  seq. 

II.     IJO.    IV.     219.   V.     200.     VII. 
183.    191. 

Cantor  m.  34;.  cantorum  ordo, 
et   olficium  vi.  431. 

Cantr.s  111.  1 36.  cantus  in  verbis 
diuinis  VI.  287.  cantus  compnn- 
ctionem   cord's   gignit  vi.  287. 

Cancus  Eugenianus  n.  1^4. 

Canus  tqiuis    iv.  47. 

Capclla   Martianus    1.  419. 

Capcr  iv.  40. 

Capere  ,  et  decipere  VII.  242. 

C.ipesso  ,  et  capio   v.  16. 

Capillamenta  vidc   capilli  . 

C.ipilhttts  ,  et   capiUosns   v.    18. 

Capilii  iv.  j.  v.  88.  potnitcntium 
vi.  44T-  capilli  ,  ct  capiUame  t* 
v.  17.  capillus  Vencris  iv.  3 fp. 

Capiliosus    vide    cipillatus  . 

Capistrum  iv.   y  1  7. 

Capital  iv.  470. 

Capitc   diminutus   111,  201.  217. 


1  N  D  £X    RERVM 

C  ipitelia  ,  capitulaiv.  230. 

Capitilauium  m.  277.  et  vi.  395". 

Capifolium  iv.  213.  Capitolium 
anseris  clangore  deiensum  iv. 
98. 

Capitulum,  capitularc  iv.  470.  ca- 
piruia  tria  damnata,etab  ali- 
quibus  delensa  vn.  103.  capitu- 
la  Hadriano  1.  afficta  u.  197. 
261. 

Capitularia  11.  364. 

Cappa  iv.  470. 

Cappanna  tv.  234. 

Cappadoces  m.  403. 

Cappadocia  iv.  1J2. 

Capparis  iv.  368. 

Capra  ,  caper  iv.  40.  capra  Iouis 
nutrix  111.  16J.  cnpra  in  sacri- 
ficio  v.  ^iz.  ctpra  ,  et  caprea 
vii.   4if. 

Capreoli  iv.  317. 

Capricornus    m.   165. 

Capriticus    iv.  331. 

Capsa  iv.    J12. 

Capsus    iv.    J12. 

Captiuitas  hebracorum  septuagin- 
ta   annis    111.  236.  v.  jjo. 

Captiuus  iii.  46J. 

Capua  iv.   204. 

Capularis   senex   iv.  J09. 

Capulus  iv.  409.  f  1 8.  379. 

Caput  iv.  j.  v.  88.  caput  mulieris 
vir  iv.  460.  caput  Christi  Dc- 
us  vi.  1  j  1.  caput  !  mguidum  do- 
ctor   agcns  pcccatum   vi.  316. 

Capys   iv.  99. 

Carabus    iv.  419. 

Caracutium    iv.  j  12. 

Caibasus  vcntus   VII.  Ji. 

Carbo    417. 

Carbunculus   m.    i73.gcmmaiv. 

Carccr  m.  213.  iv.  nr.  de  car- 

ccribus  ib.  98.  3 97. 
CarJicdonia    iv.  279. 
Carchesia   iv.    421. 
Carcinias  iv.  182. 
Cardiaee  m.  171. 
Cardamonuim    iv.   349. 
Cardo  ,    cardines    cacli   m.    148. 

171.   iv.    100.    107.     227.   VII. 

21.111  caidinc  rcs  est.prouerbium 

iv.  127. 
Carduelis    iv.  102. 
Carduus  iv.  ;68. 
Carecttun   vn.  410. 
Carcic     mcnte    existimabantur   , 

qui  carmina  cancbant   111.   66. 


Carenum  iv.  494. 

Carex  iv.    394. 

Caria   regio  iv.  1J3. 

Caricae  iv.  33:. 

Caries    iv.   32J. 

Carina  iv.  419. 

Carinus  Imerator  vii.  96. 

Carminare    m.  66. 

Carmen  ,  carmina  11.  9.  23.  266. 
286.  30J.  310.  320.  326.  car- 
mina  Isidoro  ascripta  11.  1. 
seqq.  cduntur  vn.  179.  scqq. 
carmen  astrologicum  ,  scu  astro- 
nomicum  1.  6j8.  66^.  seqq. 
carmina  Petri  Rigensis  excerpta 
ex  Isidoro  1.  j86.  carmen  in 
laudem  Deiparae  11.  10.  carmi- 
na  de  conrlictu  virtutum  ,  c. 
vitiorum  ib.  61.  S.  Eugenii  To- 
letani  ib.  42J.  carmina  anti- 
quiora  apud  hebraeos  ,  quam 
apud  gcntiles  111.  67.  carminmn 
cura  antiquior  ,  quani  prosae 
III.  6j. 

Carmentis  literas  latinas  repcric 
111.    13  j.   Nicostrata  dicta    ib. 

7- 
Carmesi  ,   et  carmin  hispaniee   vn. 

204. 

Carminare  111.   66. 

Carnales  lidem  pro  commodo  tem- 
porali  quaerunt  vi.  193. 

Cames   vide   caro  . 

Carniicx  m.  4<H- 

Caio,  carnes  iv.  3.  487-  <<"°  >  « 
coipits  v.  17.  9J.  caro  cx  qua- 
tuor  elementis  compacta  iv.  3. 
carnes  ae^.yptiae  v.  1 12.  de  vsn 
carnium  ,  vel  piscium  vi.  412. 
dc  infirraicatc  camis  liuroanae 
vi.  264.  vil.  33  J.  caro  Christus 
iii.  303.  caro  quomodo  animaa 
subiecta  crit  vi.  134.  carorc- 
sultat  malae  consuetudinis  lege 
vi.  222  . 

Carolns  11.  iii.  iv.  Magnus  ,  Mar- 
tellus  111.  jii.  seq.  fabula  de 
Carolo  Ma~no  ,  ecclesiae  S  Ia- 
cobi  in  Hispania  instauratore 
11.  392.    _    , 

Carpasia  nauis  iv.  416. 

Carpaihium  mare  iv.  1  16. 

Carphatos   insula  iv.  176. 

Carpentarius  111.  446.  iv.  442. 

Carpentum    iv.   j  1 1 . 

Carpobalsamum   iv.  347. 

Carpocratiani  111.  3^2.  J2f. 

Carra  chiiu.s  iv.  19J. 


Cirruca  iv.  f  i  t. 

Cirrus ,   carrontm  vsvs  iv.    fti. 

carrum  acutum  ib.  f  n. 
Carthada    ciuitas  vide  Carthago  . 
Caccha:>inensis   prouincia   iv.  164. 
Carchago   a   Didone   condita   111. 

r  j f .  seq.  vn.  78. 
Carthago  noua  ,  seu  spartaria  ,  a 
vandalis  ,   et  gothis    euersa   1. 
111.  iv.  101.  107. 
Cartilagincs  rv.  1  f . 
Carus  Imper.  de  persis   triuinpha- 

uic  iii.  138. 
Carus  ,  seu  karus  111.  43o. 
Caryotae  iv.   316. 
Carystium    marmor  iv.  i<Ji. 
Casa  iv.   134. 
Ctseus  iv.  490. 
Cas^a    iv.  396. 
Casim    iv.  184. 
Casloim  iii.  401. 
Caspius  sinus  iv.  117. 
Cassianus   v.   [ij. 
Cassiodorus   11.  191. 
Cassiopa    insula   iv.  160. 
Cassis    iv.  j  88.  4if.  cassis ,  et  f a- 

lea  v.  1  7. 
Cassus  iv.  490. 
Castanea  iv.  551. 
CasteHiun  iv.  1  io. 
Castigare  ,  corrivcre  ,  et  obiurgare 

v.   if. 
Castigatus  blande  ,  et  non  corre- 

ctus  ,  acrius  arguatur  vi.  335-. 
Castinus  Tolrtanus  vn.  178. 
Castitas  ,  ct   eontinentiav.  13.  dc 
castitax  vi.  498.  vn.  219.  ca- 
stitas   per  huinilitatcm  vi.  141. 
castitas  animae    pulchrir.ido  vi. 
144.  cascicas    rructus  suauitatis 
cst    vi.    146.   castitas   sccuritas 
mcntis  ,  ct   sanitas  corpons  vi. 
147.  casticacis    vomm  corde   fit 
vi.    448.    castitatis    eftectus    vi. 
49S. 
C.istor  111.   165-. 
Cnstorcs  iv.   f<5. 
Castra  m.  416. 

Castrcnsis  Petius   lihrariuj  1.  f  19. 
Castro  Pccri  cpistola  1.  jif. 
Casirum  iv.  1 10. 
Castus    iii.  463. 
Casula   iv.   4fS. 
Casus  III.  16.   catul  niaior  ,  qtun- 

to   maior   viiciu   vi.  323. 
Cata  vi.  ( o. 
C  11  ichresis  111.  f  9. 
Catachor^s   111.  ifo. 


ET     VERBORVM. 

Catalani  Ioseph  u.  fp8. 
Catalogus  episcoporum    hispalen- 
sium   1.  i<Ji.  164.  catalogi  ve- 
terss    librorum  ,  fuldensis  ,  lau- 
rissanus  ,  Pomposae  ,  ec  alii  ib. 
jpo.scqq.  catalogus  operumlsi- 
dori   ex     antiquis     scriptoribus 
ib.  39f.  catalogus  abbatum  ca- 
sinensium  11.  69.  8f .  catalogus 
Pontificum    ib.   388.   catalogus 
vcilis  excripcomm  ,  collacorum , 
et   correctorum    codicum    mss. 
ib.  418.  cacalogus  virorum    for- 
tium  in  tertio  Rcgum  v.  f}t>. 

Cacapirates  m.  184. 

Cataplasma  111.  184. 

Catapotia  111. 184. 

Cacara  iv.  111. 

Catarrhus   111.  i7<J. 

Catasceue  m.  86". 

Cacechumeni  m.  J4f.  vi.4f  8.  vn. 

??4- 

Cacegoriae  m.  104. 

Catcia  iv.  jgi. 

Catellae  iv.  471.  seq. 

Catenae  m.  115.  catenae  Patrum 
cx  Isidoro  ,  ct  aliis  1.  f  5  5.  11. 
376. 

Catcnatum  iv.  f  13. 

Catcrua  111.  427. 

Cachari  m.  3^4. 

Cachartica  m.  1S4. 

Cathedrae  doctorum  iv.  f  10. 

Catholicus  m.  54*.  4S0. 

Catinum  iv.  foo. 

Cato   iv.  30S.  v.  1.  vn.   84. 

Catochvtcs  lapis  iv.   1S1. 

Catuli  iv.  f7.  catuli  lconum  iv. 
fi.  v.  349. 

Catus  iv.  60. 

Cauatum  ,  et  cauum  v.  1 4. 

Caucasus  iv.  184. 

Cauda  Imbetur  offerri  vi.  113. 

Cauda  diaboli  iv.  f  11. 

Caudes   111.  101.  106.  et  iv.  316. 

Caudicac  iv.   419. 

Caula  :  caulae  iv.  13;.  4fS. 

Caulis  iv.  3^f. 

Cauma  iv.  417. 

Caupiltis  iv.  419. 

Caupo  pcssimus  111.  \66. 

Caurus  iv.  118. 

Caina  :  causarum  gcncra  tria ,  sca- 
tus    gemintu    ,    specics   ,  uiodi 
quinque   111.    77.    scqq.   c: :• 
et  iMfni  v.  19.  causam  redinte- 
qr.iii  111.  10.  s 1  .     \ 

pii.  ct  mclanchelia  pro- 


cedunt   m.   171. 
Catisales  coniunctioncs  m.  1 1. 
Causacio   poscponenda  propcer  di- 

lcctionem  vi.  349. 
Causidici  vi.  349. 
Cauterium  iv.  f  19. 
Cautes  iv.  ifo. 
Cautio  iii.  103. 
Cautus  111.  463. 
Cauus  iv.  f  of .  vide  cauatum  , 
Cecropia  rv.  101. 
Cecropidae  [II.  411. 
Cccrops  simulacra  finxic  III.  377. 
Cccrops  Ioucm  adorare  praeccpit, 

Athenas  condidic  vn.  71. 
Cedcre  m.  20S. 
Cedere  ,  ec  dare  v.  23. 
C^dria  iv.  3  34. 
Cedrus  iv.   334.  cedri   lignum  v. 

444.   cedro  digna  loquutus  iv. 

JJ4- 

Celebricas  111.    276. 

Celcr    iii.  4<>f . 

Celeritas  ,    ec  vclocitas  v.  71. 

Cella  iv.  118. 

Cellarium    iv.    114. 

Ccloces   iv.  418. 

Cdoe  iv.  84. 

Cclsa  arbor  rv.  331. 

Celsus  Tolecainis  vu.  178. 

Celsus  111.  46:. 

Celte  iv.  419. 

Ccltiberi  iii.  416". 

Celtici  111.  416. 

Ccndebubous  111.  f  14. 

Cenchris  iv.  <SS. 

Cennii  opinio    1.    487. 

Censere   111.  471- 

Censox  ,  et  cmtualil   v.  16.  ccnso- 

res    111.  4;  1. 
Censnalis  vide    cnsor  . 
Ccnsura  louaniensium    a    Xorisio 

rciccca  u.  42.  censura  ecclesiae 

vi.  jjc. 
Ccnsus    primura    acrus  m.    356. 

census  pcr  quinqucnnium  . 

batur  vu.   1 2.  79. 
Centaurca  iv.  5  f  t- 
Centaurl   iv. 
Centenarium   iv.  301. 
Centenum   iv.    ■,  1  j  - 
C    1  iucs    111.  1  70. 
Centrum  111.  1 30. 
Centum  111.    120. 
1 1  iv.  159. 

Cen  111.  414.  1 

pucr  v.  138. 


Cepa   17.    167. 

C :j<i:  ,  e:   caegit   v.    rg. 

Cephalea  m.   174. 

Cephalonia  iv.  160. 

Cephas  m.  334. 

Cera  ;  cerae  litcrarum  materies  m. 

Ceraefbiium  iv.  ^70. 

Cerastcs    iv.  66. 
Cerasum ,  cerasus  iv.  330. 
Ceratum   iv.  198. 
Ceraunii  montes    iv.    i8j". 
Ceraimiuin  gemnia  iv.  277. 
Cerberus  iv.    %6. 
Cercopithecus  iv.   f8. 
CcrJa    Ludouici   prologi  ,   et  epi- 

logi  ad  glossarium  1.  \66. 
Cerdoniani   m.   3  y  +. 
Cercalis  Castellanensis  vn.  1 45*. 
Ccrebra  animantium  maritimorum 

in    augmento    lunae     pleniora 

vn.  ji. 
Ccrcmoniae   m.  2S4.  v.  417. 
Ceres  m.  387.  iv.  300.  311. 
Cercns  iv.  jo6".  paschalis  11.  ff 7. 
Cerimoniac  vide  ceremoniae  . 
Cerinthus    111.  J2j. 
Cerintbiani  m.  3  j  2. 
Ccrncre  111.    201. 
Ccrnui  IV.  482. 
Cerotum   m.  18S. 
Ccrramen  ferale    iv.  408.  certami- 

na    ib.    594. 
Certo  ,  ct  certius  VII.   43». 
Cerui  iv.  41. 
Ccruicalia  iv.  461. 
Ceruinus   equus  iv.  48. 
Ccruisla  iv.  40f. 
Ceruix  ,  ceruices    iv.  11.    ceruix  , 

et  collum  v.   17. 
Cerussa    iv.  440. 
Cespites  iv.  323. 
Cessio  111.  208. 
Cete  iv.  7f.  seq. 
Cetera  ,  et  alia  v.  \6.  vide  caeteri . 
Ccthura  m.  320.  v.  3 1  f. 
Ccthim  111.  403. 
Cetra  iv.    387. 
Cetum  ,  et  coetus  v.   387. 
Ceurila  dux   vn.  1 18. 
Chacon  Petrus  rcguiam  monacho- 

rum    illustrauit  1.  271. 
Chalasticum  vnjucntuin  111.    188. 
Chalazias  iv.  277. 
Chaiazius  lapis  iv.  260. 
Chaicantum  iv.  240.  440. 
Chalcenterus  m.    253. 
Chalctdonensis  synodus  m.  239. 


1  N  D  E  X    R  E  R  V  M 

Chalcites   iv.  281.  292. 
Chalcophonos  iv.    281. 
Chalcosmaragdus    iv.  16  f. 
Chalcus    iv.  298. 
Chaldaci  iii.  234.  400.  40^.    chal- 
daei    primi    astrologiam  docue- 
runt   iii.  143. 
Chalybs   iv.  191.  442. 
Cham  ,  et  eius  tilii  m.  319.  401. 
v.  120.  Cham  peccante,  poste- 
ritas  eius  damnatur  v.   294. 
Ckam  iudaeos   significat  v.  1 20. 
Chamacdraconcs  iv.  70. 
Chamaedrys  iv.  3  y6. 
Chamaeleon  iv.  jy. 
Oumaeleon  herba  iv.  360. 
Chamaemelos   iv.    316. 
Chamacpitys   iv.  362. 
Chamaui  111.  413. 
Chamus  iv.  y  1  7. 
Cluna    lll,    336. 
Chanaan  ,  et   eius    filii  m.  3 1 9. 

401.  scq.  v.  1  20. 
Chananaci    m.    407.    chananacus 
populus    non   extinctus  v.   489. 
chananaeamulier  in  euanjelioii. 
138.  chananacornm   deccm  gen- 
tes    iii.  401. 
Chaon  Heleni  frater  iv.   ij8. 
Chaonia  iv.   i  j  8. 
Chaos  v.  83. 

Charactcr  ;  charactercs  tres  dicen- 
di    apud   poctas  m.  367.  cha- 
racter  signum  iv.  j 18. 
Characterismus   m.  97. 
Charadrius  iv.  722. 
Carchedonia  iv.   279. 
Charientismos  111.  63. 
Charismatum  distributio  m.   196. 
Charism.1t/1  ,  vel  karismata  m. 480. 
Charistia  ,    vel  karistia    111.   480. 
Charitas   iii.   308.    348.  charitas  , 
seu   karitas    ib.  480.  charitas  , 
fides,et  spes  v.107.  charitas  ple- 
nitudo  legis  ib.     y  3  j .  de  chari- 
tate  vi.    193.  charitate  in  donis 
Dei    nihil   maius  111.  30S. 
Charon    m.   3  8  y. 
Charta  ;    chartarum    species  ,  et 
vsus  :    charta  saitica  ,  augustea 
regia  ,  taeniotica  ,  cmporctica  , 
liuiana  ,    corncliana    m.    2j6\ 
seq. 
Charybdis   iv.   128. 
Chased  ,  Chasdim  111.  4oj\ 
Chasloim  111.  402.  ( 

Chcbron  ciuitas  iv.    198. 
Chelidwnia  gemma  iv.   »7J.  her- 


ba    ib.    3f4. 
Chelidoniacus  gladius  iv.  }$o 
Chelonytes  iv.  283.  — 

Chelydros  iv.  68. 
Chernites  lapis  iv.  if8. 
Chersydros   iv.  68. 
Cherubin  111.    35-0.   fio.   v.    ^4. 

Cherubin   paradisum  seniaat  iv. 

'44- 
Cheth  ,  chethaei  111.  402. 
Chiideberti  decretum  11.   320. 
Childericus  rex  1.   391. 
Chiliarchae  m.  424. 
Chiliastae    m.    5^29. 
Chimaera  III.  61.  iv.  36". 
Chimaera   mons  iv.    1J4. 
Chindasuinthus    rex  gothorumvii, 

187. 
Chintila   rex  vn.    186. 
Chios   insula   iv.  178. 
Chirographum  111.   203. 
Chiron  graacis  medicinam   inuenit 

iii.  184.    Chiron  centaunis   iv. 

3J4.    Chiron    inter    astra    ui. 

166. 
Chirurgia  m.  18S. 
Chlamys  iv.  4^6. 
Choaspis    Huuius   iv.  136. 
Choaspites  gemma  iv.  268. 
Choenix  iv.  303. 
Choerogryllus  vu.  413. 
Chocspites  gemma  iv.    268. 
Cholera  111.   170. 
Chomer  iv.  306. 
Choragros  iv.    23 f. 
Chordae  111.  140. 
Chorca  m.    280. 
Chorepiscopi  11.   742.  VI.   424. 
Choriambus  111.    J03. 
Chorus  in.  23 j.    280.    dc   choris 

vi.  \\66. 
Chous    vii.    21. 
Chresimon   m.   3J. 
Chria   III.  86. 
Chrisma  ,  et  baptismus  duo  sacra- 

menta    ex    Isidori    doctrina   1. 

196".  de  chrismate  111.  287.  300. 

VII.    46S. 

Christianus  111.  34J.  de  christiano- 
rum  vocabulo  vi.  3  64.  christia- 
nns  incantationes  vitare  debe-t 
111.  374.  chris.ianus  non  glorie- 
tur  ,  qui  nomen  habet  ,  et  non 
facta  iii.  345 .  spectacula  odis- 
se  debet  iv.  406.  ct  402.  signo- 
rum  obscruationes  ignorare  dc- 
bet  III.  166.  christiani  naiaraei 
per  opprobrium  vocabantur  111. 
34f. 


lif •  ciiristianorum  haercses  m. 
jfi.  chrtstianorum  pcrsecutto 
va.  88.  scqq.  et  m.  christianis 
templa  aedifkandi  facultas  da- 
turvii.  9<5.  christianis  priuilcgia 
redduntnr  vir.  oo.  christiani  , 
quando  liberales  artes  discere  , 
vel  docere  prohibiti  vn.  08. 
christiani  multi  ride  ,  sed  non 
opere  vi.  101.  christianus  non 
vocis  modulo  ,  sed  tantum  ver- 
bis  diuinis  debet  commoueri  vr. 
187.  non  legat  tigmcnta  poeta- 
rum  vr.  296.  christianuin  non 
decet  morti  obnoxium  prodere 
vr.  540.  christianus  eo  modo 
agat ,  c]uo  agere  videt  ecclesiain  , 
ad  quam  lortc  deuenerit  vr. 
411. 
Christus  :  Christi  duae  naturae  rr. 
f  26.  Christus  nascitur  ,  cruci- 
Hgittir  iii.  237.  Christus  a  chri- 
smare  ib.  109.  plura  cius  nomi- 
na  ib.  et  seqq.  v!de  Detts  ,  Fi- 
lius  Dei  .  Christus  tres  naturas 
habet  iv.  fii.  seq.  Christus 
quomodo  nunc  acqualis  Patri , 
nunc  minor  dicitur  v.  79.  va- 
ria  ei  nomina  attribuuntur  ib. 
80.  Seqq'.  Vnigenirus  ,  ct  pri- 
mogenitnj  ,  fratcr  ,  et  dominus, 
homo  ,  leo  ,  vitulus  ,  aquilia  : 
quorum  nomina  alia  accidcn- 
tia  ,  alia  naturalia  ib.  Christi 
nathiitatis  ,  mortis ,  resurrectio- 
n;s  ,  ct  nostrae  distinctio  ib. 
%z.  <.<].  cius  discipuli  ii.  186. 
occiditur  in  occisionc  agni  ib. 
570.  ieirittauft  ib.  461.  princcps 
u  i!;iij.  ■  ir  uttiiTi  caelcstium  ib. 
43 1.  Cliristi  ii  ,  natiui- 

tas ,  \  ita  ,  gcsta  ,  mors  ,  mysteria 
omnia  multo  ante  a  prophetis 
pracnnnciata  ,  allatis  distincte 
locis  vetcris  testamcnti  ,  contra 
iudacos  pracsertim  vi.  1.  et 
scqq.  ad  64.  de  Cliristo  ib.  148. 
Christus  sol  acttrnus  vn.  19. 
Christi  natiuitas  ib.  86. 
an  quatuor  bracl:  ■  ib. 

96.  De  Christi  saccrdotio  opus 
apocryphum  11.  24?.  Christus 
quomodo  dicitur  tertia  in  Trini- 
tate  persoha  vi.  1:0.  v.  390. 
Christo  sic  coniuni 
na  nartiri  ,  vr  c-;  duabtlS  stib- 
stantiis   >  • :  :  111. 

j,oc.   Christo  ,  t ■ ; rinii 

T$m.  Vll. 


E  T  VERJORVM; 
est ,  vt  nemo  natiuitatem  alicu- 
ius  de  caelo  interprctaretur  111. 
573.  Christum  qui  desetit  ,  et- 
si  videat  veritatem  ,  a  longe  vi- 
det  vi.  160. 

Chromaticus  m.  464. 

Chronia  m.  174. 

Chronica  ,  clironicon  ,  de  chroni- 
cae  vocabulo  m.  218.  chronici 
Silensis  textus  U.fj.  chronica 
fabulosa  negligenda  ib.  161. 
chronicoruin  auctores  plurimi 
Isidorum  laudant  ib.  148.  seqq. 
chronica  ib.369.  3  74.chronicon 
Bedae  ib.  chrouicon  continuatuin 
ib.  441.  chronicon  ms.  gotho- 
rum  ib.  697.  chronicon  Jsido- 
ri  :  de  eo  disseritur  ib.  667.  ad 
691.  Melliti  chronicon  idem  at- 
quc  Isidoiianum  ib.  680.  chro- 
nica  Isidori  extra  Hispaniam 
intcrpolata  11.  576.  chronicon 
Isidori  ib.  262.  z66.  seq.    29 j-. 

se4-  5°f-  557-  119-  54f-  uo. 
362.  seo.  369.  380.  387.  389. 
19°-  4°7-  4'o.  417.  426.  chro- 
nicon  Bed:se  11.  3S7.  chronicon 
mcmorabile  fabulosum  ib.  401. 
compendium  chronici  fitymolo- 
giis  inscrtimi  1.  607.  chronicon 
Wulsae  appellatum   1.  696. 

Chronici   morbi  m.  174. 

Chronographia    Isidoti    1.  674. 

Chronologia  gothorum  11.  324. 

Chryse  iv.  173. 

Cnrysclectrus   iv.  280. 

Chrysendeta   iv.  497. 

Chrysitcs  lapis  iv.  2^9. 

Clirysoberyllus  iv.  i6f. 

ChrysocolJa  iv.  281.  438. 

Chrysolampis   iv.  280. 

Chrysolithus    iv.   280. 

Chrysopis   iv.  280. 

Chrysoprasus    iv.  16*.  270. 

Chrysorhoas  ntiuius   iv.  137. 

Chrysostomus  11.   288.   377.  vidc 
loanncs   Chrysost. 

Chus   111.  3  ip. 

Chytropodcs  vn.  414. 

Cibarius  panis   iv.  486". 

C'bus   iv.  484.  cibornm    discretio 
v.  41  ?•  delectns  vm.  333. 
tum  iv.  (-04. 

C  •  ivi    1  oy.   .  :  ircae 

atli  iv.  460. 

Cicatrix    iu.    1 

lela   iv.    104.  ct   ro6. 
iv.  3  1  r. 


m 

Ci>-*cro .' eius  locus  etfpensus  1.  9. 
13.  Dirrerentiae  ib.  4^9.  aetas 
vii.  84.  Cicero  librum  cdidit  de 
iurc  ciuili  in  artem  rcdigen.io 
iii.  190.  orationem  ,  quam  ha- 
buit  contra  conipetitores  ,  i» 
toga  candida  inscripsit  iv.  4?  C. 
Ciceronis  fons  iv.  r :  r.  iccus  11 ;. 
110.  locus  cmendandtjs  iv.  390. 
versus  iv.  417.  ex  Arato  ver- 
sus    iii.  19S. 

Cicindela  iv.   104. 

Ciconia  iv.  89.  instrumentum  xu- 
sticum    ib.  r  16. 

Cicuta  iv.  339.  360. 

Cidaris   iv.  469.  v.  404. 

Cilia   iv.   7. 

Ciiices  iii.  403. 

Cilicia  iv.   if  4.  464. 

Cilicises   iv.  foi. 

Ciiicium  poenitentium   vi.  443. 

Cilio    iv.  497. 

Cilix  iv.  1  f4. 

Cilla  ,   cillero   1.    416". 

Cillare   iv.    12. 

Ciilcre  iv.  j-if. 

Cimex   iv.    74. 

Cimici3   IV.   35-8. 

Cinaedia    iv.  272. 

Cincinni  iv.  317. 

Cinctus  iv.  477.  cinctus  gabinns 
ib.  4<6. 

Cinerius   cquus  iv.   48. 

Cingulum  :  de  cingulis  iv.  477. 
seq.  cingulum  ib.  fiS.  v.   404. 

Cinis  iv.  24)-.  310.  cinis  aspcrsio- 
nis  v.  44)-. 

Cinua  iii.  2^9. 

Cinnabaris    iv.    4:7. 

Cinnamolqus  iv.  91. 

Cinnamomum    iv.   34^. 

Cinnamum   iv.  91. 

Cirdt ,  circiter  ,  et  circitm  v.  1  :   1  - 

Circe  m.  370. 

Circenses   ludi    n.    ;.;<•.   cin 
insania   tv.  409. 

Circinus   iv.  444. 

Circifer  viJi-   citc.t  . 
ns    iv.     1  18. 

Ciicul.iris  numenu  m.  117, 
Circulus  .  perfectia  circuli  vir.  ::. 
circuli  quinque  caiii  ,  zodiacus* 
lacteui  eec.  m.  1*1,  j«j.  iV.  m, 

VII.     16. 

Cireum 

Circumcellionei   m.  ;<s. 

c       ■'  ''  "ius    111.    ■ 


n» 

Circumcisio  secimda  v.  480.  cir- 
cnracisionis     consummatio    vi. 
517.  Circumcisionis  festum  quan- 
donam    coepcric    in     Hispania 
1.  60S.  seq. 
Circumforaneus  m.  466. 
Circumiitspicere  v.  f. 
Circumluuium  iv.  190. 
Circumpedes  ,    et  antepedes  v.    14. 
Ciraimtextum  iv.  477. 
Circus   iv.  215.dc  circis  ib.  39?. 

vide  circensis  . 
Cirri   iv.  6. 
Ciste!!a    iv.   ^04. 
Cichara  111.   1 39. 
Cithcron    iv.  186. 
Citium  vrbs   111.  405. 
Citocatia    iv.  3  $a. 
Citrn  ,  et  vltra   v.  71. 
Citria   iv.   518. 
Citrosa  vestis    iv.  4fi. 
Ciues  :  de  ciuibus  m.  429.  ciues 

romani  ib.  43S. 
Ciuicnm  ,  ct    ciuile   v.    19. 
Ciuis   vide  ciues  . 
Ciuitas :  de  ciuitatibus  ,  carumque 
nominibus   iv.    19}.    208.    scq. 
ciuit.is  ,  et  vrbs  v.   73.  ciuita- 
tis  futurae  locus  sulco  designa- 
batur  iv.  209. 
Clamor  ,  et  clangor    v.    13. 
Clamosus    m.  464. 
CLmgor  vide   clamof  . 
Clarissimi  Scnatores   m.  431. 
Clarus    iii.  462. 
Classica  iv.  373. 
Classis  ,  classes  111.  428.   iv.  416. 
Claua   iv.   382. 
Clauati  iv.  482. 
Claudi    in  Euangelio  v.   137. 
Claudiani   versus   m.  79. 
Claudius   imp.  gothos    ab  Illyrico 

cxpulit    m.  237.   seq.  vn.  87. 
Clauditis   dux  VII.  i2f. 
Claudius  taurincnsis    1.  fjf. 
Clauis   iv.   fij. 
Claustra   iv.    227. 
Clausulae  m.    70. 
Clausum  ,   et  obturatum  vn.  436. 
Claims  ,  claui    iv.  421.  443. 
Cleanthes  vn.  72. 
Clemcns   III.  463.  clcmens    in  sc  , 
in  alieno  peccato  rigorem   non 
teneat  vi.    336. 
Clemens    discipultis  apostolorum  , 
episcopus    ,    pontifex   romanus 
VII.    4f .  seqq. 
Cicmencia  Dei  vi>  114.  cJementia 


INDEX     R  E  R  V  M 

principum  vi.  34L  clemenciam 
qui  addit  iustitiae  ,  bonum  pro 
malo  impertic  vi.  341. 

Clementinus   gentilis  vn.  147. 

Cleopatra  m.    237.  vu.  84. 

Clepare   iv.  386. 

Clericatus    impedimcnta   vii.   334. 

Clericus  :  clerici  :  multa  de  iis 
praescripta  11.  f  21. «-62.  <;6j.  de 
clericis  111.  3  39.  de  eorum  re- 
gulis  ,  et  generibus  vi.  413. 
seqq.  corum  vita  ,  et  officia  vn. 
-5V-  seq. 

Clerus  ,  cleros  111.   339. 

Clibanus  iv.  22f. 

Clientes    m.    4C>f. 

Climata  111.  149.   iv.  240. 

Climax  m.   92. 

Clitorius  lacus    iv.    121. 

Clitumnus  lacus  iv.  122. 

Cliuosum  itcr  iv.  244. 

CliuilS    IV.     22f. 

CJoacae  iv.  211.  cloacas  Roinae 
Tarquinuis  Priscus   fecit  ib. 

Clodus  ,  111.  4t5t>. 

Clonia    iv.    342. 

Cluere  v.  17. 

Clunabulum   iv.  380. 

Clunes    iv.    17. 

Clupeus  ,  ct  clypeus   v.    1 7. 

Clypeus    iv.    386. 

Clyster  iii.    i8t>. 

Clysthcnes  iv.  390. 

Coaetancus    111.  464. 

Coarguere  ,  et   arguere  v.  4. 

Coaxare  v.    7f. 

Coccimela  iv.    3  29. 

Coccinea   vestis    iv.  449. 

Coccum  v.  44  f.  cocco  romanoruin 
vexilla  decorantur  iv.  402. 

Cochlca  ,  de  cochleis  iv.  8j.  214. 
-jide   concha  . 

Cochlear   iv.  302. 

C.ochleare  ,  et  cochlearius    v.    1 8. 

Cochleus  Ioannes  :  eius  praefatio 
ad  libros  de  omYiis  1.  57 8. 
f8o. 

Coctum    iv.   4S8. 

Cocula  iv.  f02. 

Cocytus   iv.  191. 

Codex  :  codices  mss.  vaticani ,  et 
alii  reccnsiti  ,  cc  descripti  11. 
226.  ad  426.  alii  codices  ,  pro 
singulis  operibtts  iudicaci  per 
discincca  capita  1.  439.  ad  Hncm 
volttminis  .  Copia  mss.  codicum 
Romae  1.  j.  codices  praenota- 
tionem    Braulionu    continentes 


ib.  ij.  codices  librorttm  duo- 
rmn  de  Fidc  catholica  ib  14.6. 
coJex  Malatescius  ,  siue  Caese- 
nas  antiquissimiis  describitur  ib. 
575".  coiex  Albornoztanus  ait 
collatus  ab  ipso  Albornozio  ad 
autographum  S.  Isidori  ib.  jfo. 
seq  codices  Chisiani  ib.  jf8. 
codices  a  Nicolao  Antonio  ,  et 
a  Bayerio  recensiti  :  codices  es- 
curialenses  ib.  439.  seq.  f$o. 
codex  insignis  describitur  ib. 
44f .  codex  olim  Pallantinus  ib. 
$-30.  codices  ex  Bandinio  ib. 
661.  codex  olim  tarraconensis 
11.  141.  codices  Isidori  quancmn 
inter  se  discrepent  ib.  zo6.  co- 
dex  Hispaniensis  ib.  276.  codi- 
ccs  Bobienses  vetuscissimi  ib. 
286".  codex  Francisci  Peniae  ib. 
zaf.  codex  Borgianus  ib.  423. 
codicum  coletanorum  variae  le- 
ctiones  Romam  ad  hanc  editio- 
nem    transmissac  ib.  414.  424. 

Codex  inemendatus  quid  sit  1.  412. 
codex  Theodosianus  11.  32^. 
codicum  correctores  ,  et  colla- 
torcs  rccensiti  11.  434.  seqq. 
codex  Gregoriamis  ,  et  Hermo- 
genianus  111.  191.  codices  Mo- 
nasteriorum  vi.  f  3  f .  codices,  ta- 
bulae  publicae   m.  201. 

Codex  m.  260.  de  codicibus  vi. 
f3f.  codex  in   vitibus  iv.    jitf. 

Codicillum   iii.  201. 

Codrans   iv.  299. 

Codrus   athcniensium   rex  vn.  76. 

Coena  iv.  4S6.  coena  Dominica 
in.  278.  vi.  39-f  •  Coena  ,  iiber 
Cypriano  affictus  11.  236". 

Coenaculum  iv.  217. 

Coenobicae  111.  J44-  vi.  43  f. 

Coenobium  iv.  220.  coenobiura  , 
et  inonasterium  vi.  440.  coeno- 
bia  feminarum    vi.   442. 

Coenosis  111.  06. 

Coenum    iv.  245". 

Coepit ,  et  cepit  v.  iS. 

Coetus  m.  267.  coetus  ,  et  cetttm 
v.    18. 

Cogitatio  ,  memoria  ,  et  mens  v. 
94.  de  cogitatione  vn.  224. 
cogitationes  noxiae  vn.  247. 
cogitationis  internum  peccatum 
vi.  224. 

Cognacio  m.  444, 

Cognatus  :  de  cognatis  111.  443. 
cognatus  ,  affinis  ,  et  prepir.quus 


v.    i6. 

Cegnitio  ,  et  agnitio  v.  14.  cogni- 
tio  suiipsius  vii.  342.  cognitio 
creaturae  vi.  150.  diuinitatis  vi. 
190. 

Cegnitor  ,  ct  procurator  111.  4<5f. 
v.    iS. 

'Cognomen  ,  nomen  ,  praencmen  ,  et 
agnomen  v.    </o. 

Cognoscere   ,    et    agnoicere  v.    10. 

•9- 

Cohors  iii.   415. 

Goitus  iii.    390. 

Colare  iv.   436. 

Colena   iv.  360. 

Colica  m.  179« 

Collatio  :  de  ea  vi.  199.  5*3  5*.  col- 
latio  docibilitatem  facit  vi.  200. 

Collatorcs  codicum  vetcrum  11. 
426. 

Collecta  Isidori   11.  176. 

Collectanea  Goldasti  1.  7  78. 

Collectio  canonum  genuina  Hi- 
spaniae:  an  Isidorus  eius  auctor: 
spuria  canonum  Pseudo-lsidori 
Mcrcatoris  collectio  neque  in 
Hispania  ,  neque  ab  Hiipano 
conHcta  :  Ballcriniorum  tratrum 
doctae  de  his  animaduersioncs 
cum  notis  11.  ijf.ad  210.  col- 
Icctio  romana  canonum  il>.  iff. 
collectio  Remcdii  Cariensis  ib. 
204.  collectiones  canonum  ve- 
terum  ib.  159.  271.  collectio  ca- 
nonum  Dionysii  ib.  309.  vide 
Canonum  coltectio  . 

Collectio  scriptorum  11.  38?. 
grammaticoruin  \b.  370.  chroni- 
corum  vetetum  Hiipaniac,  col- 
lectore  Luca  Tudensi  ib.  286. 
collectio  Sisenandi   ib.  223. 

Collcctttm  de  lacrymis,  siuc  opus- 
culum  de  institutione  bonae  vi- 
tac  11.    10. 

Collega   m.  464. 

Collcgiatus  :  collcgiati  ui.  433. 
466. 

Colles  ,  ct   m.ntes    lv.  187.  v.  49. 

Collisio   iii.  f2. 

Colluin  iv.  11.  collum  ,  et  cernix 
v.    17. 

Colluuitim  ,  et  alluuium   v.  7. 

Collyridac  cibus  vn.  413. 
Colobium   iv.  4f  1. 

Colocasia   iv.  361. 

Colocynthis    iv.    3f.|. 

Colomclli    :v.  10. 
Colomis   111.  ^f > 


ET    VERBOR.VM. 
Colon  :  de  eo  m.  00. 
Colonia  iv.    209. 
Colonus  :  coloni  111.43  f.  4t5f.  co- 

loni    vincae    in     euangelio     v. 

141. 
Colophonium   carnien  m.  67. 
Color  :  de    coloribus   iv.  43^.   co- 

lores  equoruin  ib.401.  lepranmi 

v.  418.  colores    calcis  commi- 

stione  corrumpuntur  iv.  440.  co- 

lores    vestium   iv.   46$. 
Colossi  minores  iv.  176". 
Colostrum   iv.  490. 
Coluber   iv.  63. 
Colubraria   insula   iv.  1S1. 
Colum    111.  90. 
Coluinba  :   columbae  iv.  09.  co- 

lumbarum  duo  pulli  v.  412.  co- 

lumbae  telle  carent  111.  309. 
Columbaria    iv.  420. 
Columclla  iv.  309. 
Colnmis  ,  ct    incolumis   111.  467.  v. 

16. 
Columna  :  columnac  iv.  230.  434. 

v.  402.    columna  ignis  v.  371. 

columnac  tabernaculi    ib.   396. 

columnae  doricae,  ionicac  ,    tu- 

scanicac  ,  corinthiae,  atticac  iv. 

230.    columnarum    rotimdarum 

genera     quatuor     iv.   433.  co- 

lumna  lapidca,  quae  diluuium  e- 

uasit  vii.   61. 
Colus   iv.  467. 
Coluthiani    111.    35/7. 
I         nbades  oliuae  iv.    341. 
Colyria    m.     184.    colyrinm    m. 

186. 
Coinae  iv.  6. 

Comatum  ,  ct   comosum  vii.  431. 
Comburere  ,  amburere  ,  et   sepetire 

v.  9. 
Comesor    III.    4<Jf. 
Comctcs    iii.  173.  vir.  41. 
Comicum  ,  commentarium,  et    eom- 

mentum   v.     14. 
Comicus  :  duo   comicorum  gencra 

111.    1,66. 

:is  ,  et   eminus   vn.  442. 
Comitiorum  dies  solcmnis  m.  17  f. 
Comitiaiis  morbus  iu.  1  7 c . 
Comma  :  de  co   iu.  90. 
Commagcna  vrbs  iv.  147. 
Commemorare  ,  atquc   memorare  v. 

46. 
Commentarium   ,    commcntarius   : 

commentarii   tn   1  tymoli 
4?  1.   commentai ;i      in   <  1. ne- 
et   alios  libros   veteris   tc- 


S19 
stamenti  ib.  f  i^.seqq.  commcn- 
tarii  literalcs  11.  340.  commen- 
tarii  Isidori  in  Re=u!ain  S.  Be- 
ncdicti  commentitii  1.  600.  com- 
mentarius  niedicus  11.  26S.  de 
commentariis  m.  214.  commen- 
tarium  vide  ccmicum  .  Commen- 
taria  ,  et  commentarii  vu.   432. 

Commcntum   vide    comicum  . 

Commcrcium  111.  208. 

Commissum    iv.  443. 

Coimnissura  iv.   443. 

Commodare,accommcii*re,e;  muttiur?. 
ttare  v.  1  f.  47. 

Conimodatuin    111.  zo6. 

Commodus    imp.  111.  237. 

Commonere  ,  mor.ere  ,  et  admcnere 
v.  4S. 

Commune  ,  et  epicoenum  v.  18. 
commtini  diuidundo  ni.  206. 
communes  coniunctioncs  m.  2  1. 
conimtmia    verba    m.  10. 

Communicantes  iv.  486". 

Communio:  de  ea  vi.  1 7  f . 

Comoedi   iv.  404. 

Comocdia  vbi    inuenta  iv.  179. 

Comosum    vide   comatnm  . 

Compago  iv.    15/. 

Comparatio  ,  ct  comparationis 
gradus  111.  16.  coniparatio  cti- 
minis  iii.  79.  comparationis  \  ti- 
litas    vi.  299. 

Comparatiuus    ru.    16. 

Compascuus  agcr   iv.  236. 

Compedes  m.   2  1 3. 

Compendium  :  compendia  libro- 
rum  vtilia  1.  428.  scqq.  com- 
pendium  chronici  Isidoriani  ab 
Isidoro  factuin  ib.  370.  676. 
scqq.  compcndium  lilui  dc  or- 
tti  ,  ct  obitu  Patrum  1.  37 f.  ir. 
l<6.  compcndium  metticum  li- 
bri  conflictus  virt.  ct  vit.  11.  44. 
conipendium  metdcum  libri  de 
natura  cerum  iortasse  S.  t 
nii  Tolctani  1.  6f8.  coinpcn- 
diuiti  opctis  aduersus  inaaeoi 
italicc  11.  287.  comtTiiiir.i-ii  , 
praal.t,   et  Iticrum  v.  t>o. 

Compctcns  :  dc  coinpctcntibuj  11 1. 
;4<-  vi.  4f<?- 

Compilator    111.  464. 

C  >ii'pita   iv.  2  10.  244. 

t    mpletae  :  dc   cis  \  1.  388. 

*  I    111.  4<5t. 

(  ompluuium  iv.  »jo, 

'  ■    •••  :.\re  ,  et  cxpcrts- 

2  I  . 


f4° 

Composita  iii.  i  S8. 
Coir.positio  pedum  m.  '01. 
Ccmpositum    ,    et    comptnm    V.   16*. 

compositi   numeri   111.  123. 
Comrtus  [II.  4^f .  vide  cempc:itum  . 
Compunctio    :    de    compunctione 

cordis  vi.   107. 
ConantiusPalcntinus  11.604.V11.7  1. 
Conantius  Toletanus  vn.  178. 
Conartis     quoriiindam    ad   nouam 
cperum  S.  Isidori  editionem  per- 
endam  1.  503. 
Concenror  111.  343. 
Con-ha  ,   et  cochlca  :  concharum 

mnita  genera  iv.  83. 
Conchleatius    iv.  431. 
Conchuia  iv.  301. 
Conchylta  iv.  84.  46*7. 
Cenci.iere  ,  et  cencidere  v.  17. 
Conciliabula  iv.  110. 
Conciliari  Deo  m.  191. 
Conciiiatrix  111.  466. 
Conciliuni  :  conciliorum   qualitas  , 
vel  quare  ,  aut  quando  fiant  11. 
ff3.de  conciliorum  canonibus 
111.     26;.      concilia     ,     quibtis 
Isidorus  pracfuic   1.    141.    seqq. 
concilia  ,  quae  Isidorum   lauda- 
rttnt  ,  ib.    101.  seqq.  Africac  , 
GaJliac  ,  Hispaniae  11.  166.  se- 
cnli  sexti   ib.  100.  concilium  de 
paschatc     cdebrando    ib.   302. 
conciiium  Hispalensesecundum , 
cui  Isidortts  praefuit ,  editur  11. 
f  iS.Toletanum  quartum,cui  Isi- 
donis   praemit  ,  editur  ,  ib.  f  47. 
Concionator  m.  463. 
Conclaue  episcoporum  11.  f  60. 
Conclusio  iii.    81.  et  82. 
Concordia  Regularum  1.  614. 
Concordia  bononmi  vn.  260.  con- 
cordia    malorum    ,  et  bonoruin 
contraria  vi.  3 19. 
Concordius   Tolctanus  vn.  179. 
Concors  iii.  463. 
Concuba  111.  401. 
Concubinae  Dauid  v.  5-35. 
Concupiscentia  carnis  ,  et  spiritus 

v.  99. 
Concupiscibile  v.  98. 
Conditio  t«tis  iv.  390. 
Conditiones  m.  104. 
ConJitttm   iv.  493.  conditum  ,  non 

consmn   v.  3. 
Conductio  m.  206". 
Conferrc  melius  ,  quani  legcrc  vi. 

z99. 
Confessio  iii,  i9i,  de  ea  vi.  208, 


INDEX     RERVM 

confessio  hominis  vi.  19  f. 
Confidens  m.  4CT3. 
Confider.tia  ,  et  fiducia  v.  29. 
Confinalis    111.  46f . 
Confiteri  ,  et  Jateri  v.  3  1. 
Conhrmatio  ,  seu   manuttm  impo- 
sitio   vi.  469.   a  solis  cpiscopis 
fit  vi.  471. 
Conrlicrus    virtutum  ,  et  vitiorum 

vi.  203.  opusculuiu  11.  44. 
Confrages  iv.  188. 
Confractio  tabularum  v.  3 88. 
Coniusa  vox  m.  25. 
Coniusio  ,  confusus    m.  466. 
Conftisio    linguarum    v.  29f. 
Congcminatio  111.  92. 
Con*;iariiim    iv.  304. 
Congius  iv.  504. 
Congratulatio  fratcrna  inuidiae  re- 

spondet  vn.  210. 
Congregarc   111.  346. 
Congrus  iv.  82. 
Coniferac  cyparissi  iv.  3  3f. 
Conimbria   vrbs  vn.  136. 
Conitigati  :  de  eis    vi.  4f  2. 
Conitt^es  [II.  4f2. 
Conittgium  :  de  coniugiis  111.  4f  2. 
4ff.    coniugia    tannim    per  se 
bona  sunt  vi.  248.  et  4f  3.  con- 
iugii  institutio  vi.  4f  2. 
Coniugatio  m.  19. 
Coniuncciutis  niodus  111.   19. 
Conittnctio  :de  ea  111.  21. 
Coniuratio  m.  42S. 
Connubi.im  m.4f  f .connubia  a  sa- 

cerdote  beuedicuntur  vi.  4f  3- 
Conopcum    iv.  42 f. 
Concidit  ,  et  cecidit  v.  17. 
Concors  m.  463. 
Conradus  primus    ,    sccundus   ,   et 

tertius  m.  f  14. 
Consaaguinei  111.  444. 
Consanguinitas  m.  449. 
Conscendo  ,  et  ascendo  vil.  437* 
Conscientia  vi.  224.  f  1 2.  conscicn- 
tia  interius  accusat  vi.283.  con- 
scicncia  humilis  vi.  306.    con- 
scientiae  stimulus  vi.  fi2. 
Conscribere  ,   excribere   ,   transcri- 
bere ,  ascribere  ,  describere  v.if. 
Conscripti  milites  m.  416. 
Consensio  vi.  243. 
Ccnsequi  ,  et  nssequi  v.   if.  et  in- 

sequi   vn.  430. 
Consideo  iv.   fio.  et  v.  67. 
Consideratio    liuius  vitae  vi.  123. 
Considiuni   111.  166. 
Consilinm  ,  et    senttntin  vn.    422. 


Ccn-sistere,sistere,tt  assistere  v.  66. 

consiiium     immundorum    spiri- 

tuum  vi.  213. 
Cobsobrini  m.  44f . 
Consolatio  Ciceronis  ,  et  Boecii  1. 

f»9- 
Consolater  111. 463.  consolator  Spi» 

ritus  sanctus  ib.  307. 
Consors  m.   4t-f. 
Conspectus   -vide  Zaccaiia  . 
Conspctsio  corporis  vi.  171.  seq. 
Conspicere  ,  et  aspicere  v.  f . 
Constans  Imper.  m.  463.  vn.  97. 
Constanti*  ,  et  pertinaciavu..  434. 
Constantinopolis  iv.  202. 
Constantinus  m.  23 S.  de  eius  ba- 

ptismo  vii.  96.  seq. 
Constantius  Impcr.vn.  97. 
Constantius   episcoptts  vu.  149. 
Constellationes    111.   373. 
Constitutio   111.    190.  aniiquorunt 

Patnim  n.   f9f .  constitutio  iu- 

cidicialis  ,   ct  negotiaiis  m.  79. 

constitutio  assumptiua  111.79. 
Constipttlatio  vii.  436. 
Constructio  aedificiorum    iv.  430. 
Censtruere  ,  et  destrtiere  v.  1  f . 
Consuere  ,  suere  ,  ec  assuere  v.  if . 
Consuescimus  ,  asstiescimus  ,    insue- 

scimus  v.  if .  vii.  434. 
Consuetudo  ,    ec   ritus  v.  18.  con- 

sucttido  m.  8f .  et  192.  consuc- 

ctido   peccaudt  vi.  212. 
Consulcs  iii.  420.  consules    sufte- 

cti  ni.  196.  consulis   dictum  in 

euocatione  111.  428. 
Constiltus  111.  463. 
Consummatum  ,  et  perfectum  v.  f  6. 
Constimptus   III.  466. 
Consurgere  ,  et  smgere  v.  66. 
Contagium  111.  i74> 
Contemplatio  VI.  30. 
Coincmptibiiis   111.  461.    contem. 

ptibilis  mundovi.  303. 
Contemporcs  mundi  VI.304.COIUC1JI- 
ptores  Dominici  praecepti  vi.2 1 4. 
Concemptus  mundi  vn.  3 4f - 
Contcntio   vitanda   vi.  fo6.  con- 

tcntio  lices   geiierat  ,  et  Deum 

blasphcmat    vi.   299.   contentia 

haercses  generat  vi.  299. 
Contentiosus  m.   464.  contentiosi 

vi.  299. 
C<,,.testor  ,  testor  ,et  obtestor  v.71. 
Contcxtus   orationis   m.  12. 
Conticescere  m.  fo.   et  223.«»- 

ticesccre  ,  et  cbticescerevn.  440. 
Conticiaiuiu  m.  213.  vxi.  6. 


Contintns  m.  46$.  continens  nu- 
nicrus  111.  ii3.  continens  ,  qui 
mtmdanis  desidcriis  non  subtra- 
hitur  vi.  147.  continentes  se- 
nes  ,  qui   luxorivsse  vixertint  vi. 

Continentia  vi.  146.  vn.  53j.ro»- 

tinenti»  ,  et  castitas  v.  1 3 .  con- 

tinentia    non   praecipitur   ,   sed 

suadetur  vi.  447. 
Contingit  ,  obtingit  ,  euenit ,   ct  ac- 

cidit  v.   if.  vn.  430. 
Continuatio     clironici     Isidoriani 

pcr  S.  Ildefonsum  ab  alio  inter- 

polata  1.  70.  73.  370. 
Contradictio  II I.  107. 
Contraposita  111.  92. 
Contrarioruin  genera  quatuor  m. 

116. 
Contritio    super   contritionem    vi. 

Controuersia  tripartita  est  m.  80. 
Contuberniuni  m.  4ff. 
Contnm.tx  m.  464. 
Contumeliae  quomodo  ferendae  vi. 

130. 
Contumeliostts  m.  464. 
Contus   iv.  381. 
Conualles  ,  ct  valles  v.   74. 
Con:ten.t  ,  ct   aduena  v.  6. 
Conuenartiin  vrbs  111.  4f  $•. 
Conuentus  m.   167. 
Conuersio  rcmissa  vi.    204.  con- 

uersio  mirabilis  Hucharistiae   1. 

i?r. 

Conttersio  gentium  veteri  populo 
latebat  vi.  t  r  f-  contiersio  a  ti- 
morc  inoipit  vi.  102.  conuersio 
al    Deum  ad  rin  enda 

non  est  vi.  44?.  conuersio  q 
do  Dco  placct  vt.  ip^. 

Conuersus:  de  conuersis  vi.  199. 
fiS.  de  cortim  priinor.iiis  ib. 
201.  conuersi  ,  qui  ad  mona- 
stcrium  veniunt  wi.  728.  con- 
ueistis  prius  iu  actione  se  es.er- 
>.-.■. it  ,  quam  ad  contcmplatio- 
neni  ascendac  vi.  301. 

Conucxa  iv.  111.  cacli  vn.  71. 

Conuicium  paticntia  vincitur  VI. 
1:0. 

Conuiuium  iv.  484.  conuiuia  sum- 
ptuosa  ji  [uitntur  .  vi.  :c.  1  n, 
niuium  anti.;  .  fie- 

bat   vi.   117. 

Conuocare  m.  347. 

Conua   iv.  3    ■ 

Ccnunlsus  111.   466. 


ET    VERBORVM. 

Coos  insula  iv.  174. 

Copia  ,  et  copiae  vn.  431. 

Cophinus  iv.  5-04. 

Copttla  proximi ,  vel  defuncti  fra- 
trisv.  ff7. 

Copulatiuae  coniunctioces  111.  21. 

Coquinae  apparactim  Apicitts  qui- 
dam  composuit  iv.  483.  coquus 
muros  Ierusalem  subuertit .  vi. 

2f2. 

Cor  iv.   19.  cor  diaboli  iv.  cz.  cor 

vnum  ,  et   anima  vna  wi.    317. 

cor  cum  manibus  ad  Deum  lc- 

uare  vi.  284.  cor  origo  bonae  , 

vcl  malae  rci  vi.  22f.  cor  siuim 

homo  fugcrc  non  potesc  vi.  2  2f. 

corde  inale  ,  vel  bcne  qtti  loqui- 

tur   vi.  230.  corde  sapimus  iv. 

21. 
Cora  iv.  306". 

Coraliticitm  mannor  iv.  261. 
Corailiuin  iv.  268.283. 
Coram  ,   et  p.ilam  v.  14. 
Coranus  lapis  iv.  25-9. 
Corbes  tv.  fof. 
Gore  ,  Dathan    ,    et  Abiron  exci- 

dium  v.  443. 
Coredulus   iv.    94. 
Cordubcnsis   Isidorus     incertus    1. 

106. 
Coriandrum  iv.  370. 
Corinthium    m.innor  iv.  260.  aes 

ib.  290.  corinthia  vasa  iv.  291. 

corimhiac  coimiinae  iv.  433. 
Corinthus   ciuitas    iv.    160.    202. 

vii.  72. 
Coriti  tv.  385-. 
111  IV.    14. 
Corna,  et  corrut.i  v.  18. 
Cornelius  Cclsus  iw.  308.  Cornc- 

1  iv.   374. 
Cornelii  domus  iw.  1 97. 
Cornclijc  legcs  111.  196. 
Cornix  iv.  96. 
Cornua  111.  429.  iv.  42  r.  vidc  cor- 

na  :  coi  -itus   111.    418. 

Corntim  :   conuis  tv.  330. 
Corolia  iv.  4<J8. 
Corona  iv.  46S.  insigne  regunt  ib. 

469.  in  clericis  11.  867.  vi.  416. 

vide  Tonsura  :  corona  liatea ,  ct 

lanca   iv. 
Coronariu  .-9f- 

Coi'  .   111.    ;(•. 

Corporalia    quare     linca     ha 

i.n.i  ccclcsia  .  oriencalij  vc- 

ro  scrica  vi.  f  70. 

>rei  qu  >  icnsu  angeli  a  non- 


nullis  dicti  fuerinc  vn.  323. 

Corpttlentns   III.  46  c. 

Corptis'  IV.  3.  30.  V.  87.  r,'r; 
c.tro  ,  ec  anima  ib.  17.9r.dc 
corporis  humani  habittt  iv.  5-20. 
eius  descriptio  vn.  398.  corpo- 
ris  necessitatibus  quo  pacto  sub- 
ueniendum  vn.  239.  corpons 
aegricudo  il>.  277.  corpora  cae- 
lescia  ,  ec  terrescria  v.  96.  cor- 
pus  pro  cadauere  iv.  30.  cor- 
pus  quaedam  habec  vtiiitatis 
causa  ,  quaedam  venustatis  v. 
24.  corpus  omne  vmbram  tacic 
vii.  42.  corpus  cedente  anima 
v.  9f .  corptis  morcuiim  sine  ani- 
ma  est  vi.  144.  corpus  loco  ,  et 
temporc  mutabile  cst  vi.  145-. 
corporis  partes  quaedam  ntuni- 
nibns  consccratae  v.  261. 

Corpus  iuris  gothici  Isidoro  po- 
scerius  :  varia  eius  vocabula  , 
edicioncs  11.    220. 

Corrcctio  vide  correptio  . 

Corrcccores  mss.  codicum  in  caca- 
logum  reierendi  n.  426.  scqq. 
nonnulli  inepti  ib.  437. 

Correp"tio  ,  de  correptione  fracer- 
na  vi.  3  19.  vii.  213.  seq.  de 
corrcpcionc  ib.  265". 

Corrigiae   iv.  482. 

Corrigere  ,  obittrgare  ,  ec  ca;' 
v.   if.  corrigerc   vicia  qui  non 
debcc   vi.  3  19. 

Corrupcor  Synonymorum  ha< 
cus    diuino     iudicio  ptinitns    1. 
5-87.     corruptores     moruin 
326. 

Cors  iv.  2:1. 

Corsa  mulier   li_;'.ir  iv.  iSi. 

Corsica  iv.  180. 

Cortex  iv.  323. 

Cortinae  iv.  463.  cortinae  tsbcr- 
naculi   decem  w.  398. 

Corus  iv.  1 1  8.  306. 

Coruscatio  v.  491. 

Corutis   iv.    88.   96.  conii    marini 
iv.    77-    cortii    qutim   pullv 
bos  videnc  vi.  330. 

Corybantcs  vu.  72. 

Corycus  oppidum  iv.  1  f  4. 

<  .  mbi  n  •  ^  1  **• 
1  1  111.  1 76. 

t  iv.   ;f  1  . 

<  .  I  >-  . 
I 

<  roi  iv.  103. 

Costinii  IV.  348. 


T4* 

CotKv.rni  iy.  481. 

Coticula  iii.  186. 

Cotopitae  haeretici  m.  3f3j 

Coturnices    iv.   100.  coturnices  in 

ercmo  v.  574. 
Cotyla  iv.   303. 
Couus  IV.  fOf. 
Coux  ciuitas  iv.  103. 
Coxae  iv.  18. 
Crabrones  iv.  104. 
Cranaus  m.  400. 
Crapula  tr.  48?  • 

Cras  m.  1  z  1  .cras  ei  cristinum  v.i  3. 

Crassus  duos  in  senectutc  annulos 

habuit  iv.  476.  captus   ib.  ipf. 

Crassus    ,  grassus    ,    et  obesus   111. 

46c.  v.  16. 
Crastinum  vide  craj  . 
Cratcra  iv.  499. 
Crateres  v.  401. 
Crates  iv.  431. 
Crcatio  caeli ,  ct  terrae  quid  signi- 

ficet  v.  161. 
Creator  Dei  nomen  111.  298.  crea- 
tor    ex   pulchritudiae  crcaturae 
agnoscitur  vi.  1  20. 
Creatorcs  m.  430. 
Crcatura  :  de  creatura  spirituali  vi. 
184.   creaturae    mutabilitas  vu. 
3  3  1.  crcaturae  totius   origo    si- 
mul  extitit  v.   83.  crcatura  bo- 
lUim  ,  scd  non  .'iimnmni  vi.  1 1  f . 
creatura  vniuersaliter   valde  bo- 
na  vocatur  ,  singularitcr  tanttm 
bona  vi.  131.  crearurae  vniuer- 
sae   qui   iniuriani   facit  vi.  163. 
Credcntes  ,  Spiritu  sancto  rcpleti, 
Jinguis  cmnii  ni  gentium  loquc- 
bantur   m.    308.   credentes  per 
Crucis  signum  salui   vi.  109. 
Credere  iani  non  possumus  ,   quod 
vidtmus    iii.    348.    crcdere   in 
Christum   cunctis   gcntibus   ius- 
sum   vi.   70. 
Credita  res   m.  106. 
Crcmcnturo  III.  439- 
Crcpae    iv.  41. 
Crcpare  111.   468. 
Crepcrum   vn.  6. 
Crepidae  iv.  480. 
Crcpido  iv.  2fo.    . 
Crcpusculum   m.  213.  vn.  6. 
Creta   insula  iv.    173. 
Creta  ,  crcta  cimolia  ,  et  argenta- 
ria   iv.  246.  creta  ,  id  est  ,  iudi- 
cium    iv.   400. 
Cretenses    sagittae  inuentores    iv. 
384. 


I  N  D  E  X    R  E  R  V  M 
Creticum    mare   iv.  16*0. 
Cretio  ,  et  decretio  in  testamentis 

III.     202. 

Cribrum  iv.  ^03. 
Crimen  :  de  criminibus  in  lege 
conscriptis  111.  209.  crimen  non 
in  rcbus  ,  sed  in  vsu  agentis 
vi.  3 ff .  crimen  ,  et  peccatum 
vi.  218. 
Criminans  ,    eriminator  ,  et   crimi- 

nosus    v.    13. 
Crines    iv.   6.   crinis   Veneris    ib. 
274.   crines    virginum    ornatus 
iv.  4rr. 
Crinitae   stellae    m.  162. 
Crispus  m.  466. 
Critici    dics    m.    184. 
Croacasis  mons  iv.  184. 
Crocitare  v.   7f. 
Oocodilus   iv.  7f.  78. 
Crocomagma  iv.  349. 
Crocus  iv.  348. 
Cruciarius  ui.   464. 
Crudelis   ,    et  saeuus  m.   464.  v. 

6-3. 
Crudclitas   v.  6j. 
Crudum  iv.  488. 
Cruor    ,    et    sanguis     v.   67.    vn. 

427. 
Crura  iv.  18. 
Crusta  :  dc   crustis  iv.  435-.    seq. 

crusta   ib.  487. 
Crustumia    pyra    iv.  330. 
Crusti  niia  oiiua  iv.  341. 
Crux    111.    217.    crux    (.hristi    rc- 
pcrta  vn.  97.  crtix  tempestatum 
huius   se^uli    refujirm  vi.   309. 
cruccm   portans  ,    dtbct  lr.undo 
niori  vi.  193.  crucis  tittilus  cor- 
ruj  tus    non    est   vi.   49.   crtcis 
hgura   in   fronte    vi.    109.    cru- 
cis    latitudo  ,  longitudo  ,  altitu- 
do  ,  ct   profundum    vi.  396. 
Crypliia    111.    34. 
Crystallus    iv.    276.   dc    crystallis 

ignitis    ib.  278. 
Ctctica  nomina  m.   if. 
Ctesiphon  vrbs  iv.  i9f, 
Cuatus    iv.  302. 
Ctibiculum    iv.  218. 
Cubile    iv.  218.  f  08. 
Cubitalis  lusus   iv.  413. 
Cubitus    iv.  11. 
Cubus   fignra   111.  f43- 
Cuculla   iv.  4j 8. 
Cucuius  iv.  88. 
Cucurbae  iv.  423. 
Cuctirbita  iv.  36S.  agrcstis  iv.  ;  54. 


leuis  in.  i8f. 
Cucurbitularis   iv.  36*1. 
Cucumeres  iv.  fo$. 
Cudere  iv.  428. 
Culcitae  iv.  462. 
Culex  iv.  iof. 
Culina   iv.  fof. 
Culleiis  iii.   21  7. 
Culmen  ,  culmina  iv.  128.  v.  16. 
Culmus  iv.  313. 

Culpa  indulgenda  vi.    5-95.   culpa 
primi   hominis   nos   de   Paradi- 
so    reptilit  v.  84.  culpa  cito  cor- 
ri  ;itur   ,    quae  cito  dignoscitur 
vi.  221.  culpae  maioris  est  ,  sci- 
re    ,    quod  sequi    debeat  quem- 
quam  ,  et   sequi    nollc  vi.    191. 
culpas  ,  non    personas  odisse  vi. 
194.    culpam    agnoscere   ,   nec 
dcflcrc  ,  nihil    peius  vi.  209. 
Cultclli    iv.    fi4. 
Cultura   agrorum    iv.  310.  scqq. 
Cultus    sacerdotis    v.    421.    ciiltus 
iv.  448.  cultu    pretioso   qui   in- 
cedtint   vi.  3f  4. 
Cum   praepositio  ,  ct   aduerbium  , 

quoniodo  scribenda  111.  42. 
Cumba    iv.    419. 
Cuminum  iv.  370. 
Crnabula   iv.  509. 
Cuncti  ,  ct  omnes  v.  16. 
Cuneus  111.  41%  ■ 
Cuniculi   iv.  42. 
Cup;:c  ,  cupi    iv.  foi. 
Cujere  ,  ct  ambire  v.   if. 
Ct'i  iditas  v.iii.vi.  249.  vii.  2if. 
313.    clipiditas   seculi   vi.    309. 
cupiditas  cmniuni  criminum  ma- 
ter  est  vi.   249.   cuj  idltas  non 
sat;atur  vi.  -f  o.  cupiditas  Chri- 
Stum    vcndidit   vi.   249.  cupidi- 
tas    contra  mundi  contcmptum 
VII.   21  f.   cupiditas    carnis   do- 
nianda  ,  prius  quam  bella  spiri- 
tualia  suscipiantur  vi.  249. 
Cupido   daenion   fornicationis   m. 

390. 
Cupido  ,  et  amor  v.   2. 
Cupdus    ,    et     Miarus    III.     464. 

v.   2. 
Cupio   ,  vclc  ,  et  ojito   v.  73. 
Cuplae  iv.  443. 
CuprcsrV.s  quare  fincribus  adhibe- 

tur  iv.  33^. 
Cura  ,  ct  solicitndo  v.    if.     cnra, 
et     diligenttn     VII.    477.    curae 
duac  vi.  308.    curis   nuindi  oc- 
cupattis  vi.  338. 


Oiratio  iii.  iSj. 

O.iracor    iii.   a,6<.  curaeaces    m. 

4J4- 
Curetes    vn.   7*. 
Curla  iv.   i 1  i. 
Curialis  ,  et  curulii   iu.  431.  v. 

16. 
Curiatius   P.  m.    190. 
Curiosi  vi.  119. 
Curiositas  vi.  fif.vu.  541. 
Currere   iv.    fio. 
Curricula  anni  111.    117. 
Currus  iv.  399. 
Cursus  iv.  393. 
Curtii    historia  de   Alexandro   11. 

rfo. 
Curulis  vide  curialis   . 
Cnrules   sellae  iv.  fio. 
Curuus    iii.  466. 
Cuspis  iv.    38 3. 
Custodes  sacrorum  vi.  429. 
Custodia   ori  ponitur   vi.  218. 
Cutis   iv.  1 4. 
Cyanea  gemma  iv.  171. 
Cyathus   iv.    301.  scq.    499.   vn. 

4'3- 
Cvclades    insulae    iv.  174. 
Cyclaminus  iv.   363. 
Cyclopes  iv.  33.  Cyclops  111.  481. 
Cyclus  :  dc  cyclis  11.    j  1  f .    330. 
cyclus  paschalis  111.    167.  seq. 
cyclus  lunac  ib.  269. 
Cydnas  fliuiius   iv.    173. 
Cydonia  vrbs    iv.    317. 
Cygnus  asrrum    m.  i6f.    auis  iv. 
83.  90.  cygnus    nautis   bonuui 
aiigurium    iv.  93. 
Cylindrus    ui.    130.    iv.    fif. 
Cyma   iui.    366.   quasi     coiha     iv. 

314. 
O.-mba   iv.    419. 
Cymbala  m.   141. 
Cymbia  iv.   409. 
Cvnabula   iv.   ^09. 
Cynacdia    iv.  171. 
Cynici    iii.    363. 
Cyniphes  iv.  iof. 
Cyniphii  iv.  40. 
Cynocephali    iv.    33.    f8. 
Cynodontcs   iv.    3  ;. 
Cynoinyia  iv.  iof. 
Cyparissus  iv.  355-. 
Cypcnis   iv.   340. 
Cyprianus  cpisc.   an   olim    magui 
u.    13.  marryrio  coronatus  111. 
139.    vii.    181. 
Cypiiiniin  vnguentum  iu<  i83. 
Gyprium  acs   n.    i^o.  cyprium  , 


ET    VERBORVM. 

cypria  ,  color  iv.  438. 
Cvprus  insula   iv.  173. 
C/prus  arbor  vn.   197. 
Cyrenensis    Libya  iv.  208. 
Cyrnc  insula  iv.    181. 
Cyrnus  Herculis  filtus  iv.  181. 
Cyrilli  epistolae  duae  insertae  con- 
cilio    ephesino   n.  »66.  Cyrillt 
Hierosolymicani  verba  ab  Isid. 
excerpra  vi.  $6$.  Cyrillus  Ale- 
xandrinus  ni.  26S.  vu.  toi. 
Cyrrha  Parnasi  iugum  iv.  iSf. 
Cyrus    iv.   206. 
Cythera  insula  iv.  177. 
Cyzici  fons   iv.    1:1. 
Cypressus  rv.  334. 
Cypria  iv.   438. 
Cyprii  111.  403. 

D 

Dacherii   praefatio   ad  librum   d? 

ordine    creaturarum   11.  27- 
Daci  iii.  411. 
Dacia   iii.  411. 
Dactylosa  rv.  3^6. 
Daccylicum   carmen   nr.  66". 
Dactylus   111.  :f.  ec  iv.  116. 
Dadam   m.   401. 
DaedaJus  raeasam  ,  ct  sellam  fecic 

primtts    iv.  483.  quare  relega- 

tus    IV.  44 ). 
Daemon  ,  dacmonium  :  daemonum 
nacura  111.  37;!.  n.  f98.  obses- 
sio  vii.  33^.  vide  D;abolus:dae- 
monum  ,  anylorum  ,  et  homi- 
num   dis:inctio    v.    8f.   daemo- 
nes  sanguinem   amare  dicuntur 
111.  370.  d.icmones   suscipiunt  , 
quem     Deus    deseric    vi.    113. 
daemones   luxuriosis ,  et   super- 
bis  plus  faucnt  vi.  14^.  daemo- 
nes    aliqtios    corporalicer    cnt- 
cianc.vt  poenitcanc  vi.  174.  dae- 
mones  hominnm  mcntcs  per  vi- 
sioncs  in  somnis   conturbant  vi. 
176.  dacmoncs   in   niultis    tal- 
lunc ,  incecdum  vcra  pronuncianc 
vi.     178.    daemonium      habens 
caecus  ,  ct   muttis  v.   139. 

Dacmoniacus  in  ctianjclio  v.  138, 

Dagobercui  u.  3 14. 

Daniel  v.  106.  vu.  178. 

D.tll.i   iii,  ^  11.  v.  1 

D    inatia   iv.  1  f 7.  ct    449. 

!>  ilmacica    iv.    4  >  >. 

D  il  -I  iticum  macc  iv.  1 16. 

DaiU.uci.jia  iv,   319, 


Ul 
Damascus  vrbs  iv.  196.  m.  403. 
Damasus  hispanus  11.  4.  261.  scq. 

338-   ?77- 
Damnabilis   m.  468. 
Damnatio    quibusdam  hic  inchoat 

vi.   184. 
Damnatus  III.  46S. 
Damnum    III.  113.   demnism  ,  »*- 
etura  ,    et  detrimentum   v.    13. 
vii.  438. 
Damula  iv.  41. 
Dan  iii.  317.  v.   163.  quid  signi- 

ficec  v.  1 14.  3f  2. 
Danac   m.  381. 
Danatheton   grammon    figura    11. 

f4?- 
Danaus  ,  danai   111.  409. 
Daniel  propheta  ni.  14^.  v.  133. 

171.  1 06.  tempora  in   oratione 

obseruauic    111.  189.  similitudo 

sanccomm  v.  133. 
Danubius   iv.  tj8. 
Dapes   iv.  48  f. 
Dardani  III.    4°8- 
Dardania  ,  Dardanus    iv.  203. 
D»re  ,   et   eedere   v.  2  3 . 
D3rius  111.    236.  vii.    81. 
Dachan   ,  ec    Abiron  v.   iiS. 
Datiuus  in.   16. 
Daucus   iv.  3f9- 
Dauid  ;  in.  -lf-  l-l-  eiu5   histo- 

ria  v.   166.  vii.   376.  de  eo   v. 

fii.  vii.   76.    eius    vnccio     v. 

f  if.  cercamsn   cum  Goliath  ib. 

fi6.   pugna  cum  amaiechicis  ib. 

f2f.  peccacum  in  Bethsabee  v. 

fji.  Alia  de  eo   ib.  fn.  fi^. 

f34-  rr».  «eq- 

De  pcacposicio    in.    466. 
Dcbbora   ni.   2;  f-    321.   v.    130. 

491.  vii.  74. 
Debilis    III.  467. 

D.-bitores  duo  in  cuan^elio  v.ic. 
Decades    psalmorum    S.  Auguscini 

vi.   <6i. 
Decalo>;us  v.  379. 
DecMti.ltus  ,  Ct   deciluator  v.  18. 

Decani  m.  414-  decani  mo  . 

rii    VI.    +41. 
DeceJ.-re  ,  ct  Ji<cejere   v.   II. 

Dccein   111.  1  ao.ec  octo  v.  1 46*. 
Decerabec   111.  116. 
Decemuiri  lcgei  conscripscrunt  111. 
190. 

Vcce-n    111.    4^7-  decem  ,  ipeeiesiu, 

KJ    v.     11. 
Dec  1  r. 

Desibilii  111.  467. 


Dtcipftf  ,   et  ttfert  v:i.  44.1. 
Decioaas  frugum  ,  ct  primitias  po- 
pulus  Israel   otlerre   debebat  v. 

Decius   imper.  vn.  9?. 

Decinatio    111  - 

Decline  ,   ct  dechue  VII.  4  5  »• 

Decliuus  ,  ec  procliuus    v.   J7. 

Dscolor    iii.  467- 

D?ror  ,  et    decus  v.  11. 

Decorus   m.  467- 

Deerepitus  11.  467. 

Decretales     Isidorianae      ordiuem 

disciplinac     eccJesiastieac      non 

psrturbarunt  111.  iff. 
Decretum  regis  Gundcraari  1.  141. 

T>ecnb»re  ,  et  fM£.»r?   v.  3. 
Decumanus    iv.  159. 
Decurio  111.  451. 
Decursus   iv.  153. 
ZtoMs    v.  2 1.  vii.   4:9. 
Dedicacioncs  ecclcsiarum  VI.  4°4- 
Dcditio   111.  4^7- 
[         itli    serui  111.   437- 
lati  codices  11.  iyf. 
Deducere  ,  et  perducere    v.    6.  II. 

Vefensor,ci  vltor    v.  ip.  defcnsor 

peccatorum  vi.  :i ;. 
Dehcerc  cur  dicantur  literae  liqui- 

dae  111.  9. 
Defcssus   iii.  467. 
Dehnitionum     diuisio     ex    Mario 
V:_rorino  m.   110.  dehnitio  lc- 
palis    111.  80. 
Defecti  ,    et  ftecti  v.   30. 
Veftr/rt  ,   et  flttere    v.   3  1 . 
Xitfrmis  ,  et   turpis     V.    19.  2  2. 
Defrutum    vinuin   iv.   494. 
Defuncti    iv.  30.    corum   mcmoria 
11.   117.   an    defuocti  ab  homi- 
nibus  sint    iudicandi    vu.    146. 
Dtfrngi  ,  et  frngi  vn.  434. 
Degcner  m.  46;. 

itor   iii.  468. 
Dehuccns  111.  468. 
Di-iero    iii.  490. 
Dcipara  scmper    virgo    vn.    311. 
333.  quo  sensu    in  corde  con- 
cepissc   dicatur    11.     116.   Dei- 
parae  tpistola  ad  Ginasium  con- 
ricta  11.    169.  vide  Maria  . 
Dclaoidara  via  iv.  241. 
Delxtor     III.    46S.    et    dilator    v. 

zi. 
Delectationi    rcsistcns  vi.  143. 
Delectnm,  Ct  delictum  v.  11.  13- 


INDEX     R.ER.VM 

Dclgadi  Csrd.  elogium  1.  333. 

Deiibatits    111.    467. 

Deliberatiuum  genus  m.  78. 

Delibutus  iii.   467. 

Delicatus   m.  467. 

Deiiciae  iv.  48J. 

Delicta  :  de  eis  vi.  746.  delietum  , 

iniustitia  ,  et  peccatum  v.  15. 
Deligere ,  et  diligere  vn.  437. 
Delinquens     quomodo     corripien- 

dus  vi.  3  5  f-  5-44- 
Delirus    III.    468.  ,  et   demens    v. 

10. 
Delitum  ,  et  inlitum   vn.  43 7. 
Delos    insula    iv.  175-. 
Dclphinrs  iv.  77.  tcmpestates  prae- 

uident  vn.    52. 
Delubra  iv.  »11.  delubra  ,  et  ora- 

cul.t  v.   ri. 
Deluere  ,  et    diiere    V.  II. 
Demeru  111.  468.  et  delirus  v.  10. 

demens  ,  et   amens    vil.    417. 
Dementia ,  ci  amentiax.  10. 
Deincnsiiratio  prouinciarum  Hier- 

onvini    nominc   11.    3<5<5. 
Demittere  ,   et  dimittere  vn.    440. 
Deinucricus   magicam    artem   am- 

pliauit  iii.   369. 
Demosthcnes  m.    z;6.     iv.    308. 
vn.    81.    eius    fabula    aducrsus 
Philippum   111.    72. 
Denarius    numerus  v.  134.    dena- 
rius   rernarius ,  et  denarius  qua- 
ternarius   ib.   2:8.  denarius  sc- 
narius      v.    240. 
Dtnominatiua  111.    104. 
Dentale    iv.  f  14. 
Dentcs   iv.  9.  v.  89.   plures  in  vi- 
ris    ,    quam   in   icminis    lv.    10. 
dentem  pro   dente  ni.   1  1  f. 
Dentix    iv.   79. 
Denubere    VII.    436. 
Denunciare ,  ec   nunciare   V.   f. 
Dephcca   v.  4,3  ?. 
Dcponentia  vcrba   m.  20. 
Deportare  ,  ct    exportare    V.   21. 
Deportatus    m.    zi6.   deportatus  , 

et    relegatus    v.     26. 
Dcpositmn    iii.  207. 
Dq>recari   ,  precari   ,  ct   imprecari 

v.  42.  <r<s. 
Deprctiatus  111.  468. 
Derectum  ,   ct    diTectum  v.  21.  24. 
Derigere  ,  ct    Mrigere    V.    21. 
Deripere ,  et    diripere    VII.  440. 
Deriuatiua   nomina   III.    14. 
Descensui  iv.    f2o. 
Descviberc  ,   ctmscribert  ,  etc.  vide 


adscribere  . 
Dcscriptio  codicum  niss.  romano- 
nun  ,  qui  Isidoriana  opera  ex- 
hibent  iv.  226.  efr.  vjVc  codex, 
codices . 
Deserta  vi</e  desertum  . 
Desertores  m.  42  f. 
Dcsertum  ,  deserta  iv.  189.  ■deser- 

tum ,  et    ercmtts   V.    27. 
Desertits  ,  et  disertus  vn.  432.  de- 

serti  a  Deo  vi.  213. 
Desiderium    supernae    gratiac    vi. 
304.  desideriis   tcrrcnis  aestua- 
rc    vi.    30+.    3*+, 
Dcsidia  in    bono    opcre  formidan- 

da  vi.   204. 
Desidere  m.   468. 
JJesidiosus    111.   468. 
Desipiens    m.  468. 
Dcsperare  nullus    debet   vi.  212. 
Desperatio  contra  spei  fiduciamvi. 

212.   vii.    215% 
Desperatns   III.  467. 
Despicere  ,  ct  aspicere  v.    r.  ct  vu. 

428. 
Despiciens    m.  468. 
Dcstina   qtiid  sijn:::~et   VI.   247- 
Destruere  ,  et  construere  v.  1  f. 
Desultores  iv.    401. 
Deterior   111.  483. 
Deierrtrt  ,  et  ttrrere  vii.  428. 
Detraccio    vitanda    vi.    5;  10.  vu. 

iii.  266.   342. 
Detrectare  corrcctorum   vitam  vi. 

319. 
Detrimentum    ,  et  iactura    v.    23. 
Deucalion    vn.    72. 
Dtiiia   iv.     1S9.  deuius   ,    inuius  , 

anius,ez   peruius    vu.  440. 

Deus  :  dc  Deo  11.  fiz.  m.   193. 

Dei  nomina  ,  Saddai  ,   immor- 

talis,  incorruptibilis,  summe  bo- 

nus  ,  iucorporcus  ,  simplex  ,  in- 

commutabilis  ,  immcnsus  ,  irtui- 

sibilis  ,  impassibilis   ,   perfectus 

etc.  ib.  194.  296.  seqq.  Dei  pro- 

inissiones  v.  299.  vn.  332.  Dei 

vnitas    v.    f f 3 .   vn.    397.    De- 

us  omnipotens  a  Patre  omnipo- 

tente   se  missum    testatur  vi.  9. 

Deus  est  Pater  ,  Filius  ,  et  Spiri- 

tus   sanctus  ib.  10.  Deus  ,  rilius 

Dei ,  homo  factus  ib.  1 4.  in  cor- 

porc  videndus  praenunciatus  ib. 

3  3.non    iudicat  bis  idipsum  iv- 

61.  summus  ,  cc   incommucabi- 

iis  ib.  1 1  <.  immensus  ,  et  omni- 

potciu    ib.    117.   inuisibilis    ib. 

M9- 


»19.  Dei  nulla  su:cessio  tcm- 
pomm  ascribicur  ib.  i  z6.  p!u- 
ra  de  Deo  ib.  ec  seqq.  Deus 
vnus  in  subscantia  ,  trinus  in 
personis  .  Filius  Dei  lumianam 
susccpit  carnem  ib.  f  S  j .  vide 
Christus    Filius  Dei  . 

Deus  cjuo  sensu  inclusus  in  vte- 
ro  Virginis  n.  i 1  f .  deccm  no- 
minibus  apttd  hebraeos  vocatur 
m.  104.  qua  lingua  loeutus  m. 
jjj8.  Dcus  ,  atque  na.ura  iv.  51. 
Deum  negat  ,  qui  theatri  insa- 
niam  probat  iv.  409.  Oeus  ,  di- 
utis  ,  ct  domtnus  v.  13.77.  Deus 
non  omnia  ex  nihilo  cond,  lit 
v.  83.  quando  an-;elos  ,  ct  in- 
formcm  materiam  creauit  v.  83. 
spiricus  csi  ,  ct  non  atvma  v. 
97.  iustus ,  ct  misericors  v.  ioi. 
creaturas  sex  diebtis  formattit 
Vii.  60.  Deus  s;cu:  • 
homincm  peccaturum  ,  ita  prae- 
sciuit  ,  quomodo  cum  repararet 
M-141.il  .  et  seqq. 

Deus  quomodo  dicatur  obc.u- 
care.et  indurare  vi.  157.  seqq. 
dc  suo  tine  vnumqttemquc  iu- 
dicat  vi.  11:.  seqq.  qucm  d;li- 
git,  corri^it  vi.  -.66.  seqq.  De- 
us  in  coluuma  ignisv.4j3.de 
Deo  philosophomm  opiniones 
in.  363.  Deo  niliif  occultum  vi. 
rn.  tres  Dcos  credere  profa- 
num  111.   101. 

Deusdedic  Pontilicis  cpistola  ad 
Gordiamnn  an  supposititta  1. 1 68. 

Deuterononiiuin  m.  .  +  j.  v.  ipf. 
pracccdentiiim  quatuor  libroi  ttm 
legis  repetitio  ib.  460. 

Dcxtera  ,  dcxtra  iv.  1  1.  44?.  47?. 
dextera  Christus  111.  301.  neque 
-»•  dexteram  ,  fiecjtie  ad  sini- 
stram  Vi.  3  10.  dcxtera  ,  ct  dex- 
tra   vii.  440. 

Dcxtrulis   iv.  44f. 

Diabolus  :  dc  eo  111.  578.  vi.  roR. 
diaboli  os  ,  facics  ,  carncs  ,  os- 
■ia,  cartilago  ,  narej ,  lin  u.i  ,  pa- 
scere  ctc.  qnid  si  ;nific<  III  iv. 
fn.diabolum  latent  cogicatio- 
nes  hominum  vu.  53,-.  eitis  .11- 
tes  ib.  144.  niie  dacmon  . 

Diabolus  iudaeii  aj  (  aruit  in  Cre- 
ta  vu.  10 1.  eiuj  creatio,  et  la- 
psus  vj.  1  •  ,  vamt 

tcrram  matjducabii  vi. 
bolus  UJmui   mortc  Domini  vi. 
Ttm,  VIJ, 


ED     VERBORVM. 

1  f  o.  crudelior  erit  sub  anti- 
christo  vi.  iSi.homincs  tentat 
vi.  111.  eius  potestas  iusta  ,  ec 
voluntas  iniusta  vi.  167.  diabo- 
lus  incentor  vitiortun  vi.  i68. 
seq.  animal  ,  auis  ,  et  serpens 
dicitur  vt.  175.  quos  vittentes 
accendit  ad  vitia  ,  morientes 
pertrahit  ad  tormcnta  vi.  361. 

Diacodion  m.    184. 

Diadema  iv.    470. 

Diaercsis    111.  f  f. 

Diaeta  11 1.    183. 

Diacon  :  diaconus  :  de  diaconibus 
111.  3 39.  vt.  417.  dia^onus  in 
conctl  is  codicem  canonum  le- 
gebat    11.   fS6, 

Dialectica  :  de  u   111,  08.  seq. 

Dialogus  iii.   ifj. 

Dialyton  111.   fS. 

Diamoron  m.  184. 

Diamctra  m.   f44. 

Diana  111.    586. 

Dianatheton  grammon  111.  130. 

Diaphonia  111.  1 3f . 

Diapsalma  m.    281.   f  19. 

Diarrhapa   111.   179. 

Diaspermaton  111.  184. 

Diastcma    m.    155". 

Diastole   111.    3 1. 

Diasyrmos    111.    97. 

Dibongad  v.   45-  y. 

Vicere  ,  ct  agrre  causam  v.  10. 
dicere  ,  ct  memorare  v.  11.  di- 
cere  ex  sententia  vi.  2.99.  di- 
ccndi  linis  ,  et  peritia  111.  79. 
dicendi  trimodura  gcnus  m.  89. 
diccndi  ratio  qnadruplex  vi. 
119. 

Dicta  iii.  411.  dicta  pro  factis  di- 
uinis  plcrumque  ponuntur  vi. 
163.  vidc  dictum  . 

Dictatorcs  111.   411. 

Dictatura  quando  creata  111.  411. 

Dictu»i,et  Ittdibrium  vi.  117.  vi- 
dc  dictA  . 

Dido   111.  417.  et  iv.    195. 

Viduc  rt    \  i  de  dedutere 

Didyme  insula  iv.  1 79. 

Didymus  1.    foo.    m.    336". 

nins  ,  ct  Vcianianus  vn.    130. 

Dies  ,  dc  diebus  ,  cribui  diei  parti- 

1  us  ,  suprema  parte  diei  111.1 19. 

'■    'iiia- 

nomina  ii.   ■  dics  ci icicl  txi. 

1 84.   Intercalarcj  m.    17  <•.  diel 

j[>.it:a  duo  111.  np.  diej  Domt- 

ui  111.  -:8.  vi.  -,90.  Palma- 


f*T 
rum  itr.  177.  diet  rr.asculini  • 
et  teminini  gcneris  v.  36.  dies 
fasti  ,  et  netatti  ,  feriati ,  festt. 
atri  etc.  v.  3?.  vn.  4.  dics  pro- 
pheticc  ni.  tft.dies  canicula- 
res  vii.  41.  dies  prosperitateiti 
significat  v.  68.  dics  prior  fa- 
ctus  anjeli  sunt  vi.  i<o.  i-cs, 
ct  lux  creaturae  cognitio  iu  Dca 
dicitur  vi.  130.  dics  sex  operum 
Dei  v.  16?.  diei  iaitia  -momo- 
do  computentur  vn.  1. 

Diesis   ui.   i3f. 

Diesi>iter    111.    383. 

Diflercncia  :  de  difterentiis  m.  c  1, 
difterentia  dialecticac  ,  ct  rheto- 
ricac  artis  ib.  c/^.  Diitcrcntiae 
Isidori  catholicae  fidct  u.  iof. 
d;fteicntiarum  Isidori  libri  duo, 
an  tres  1.  ^t^.  diftercntiae  ver- 
borum  ,  et  rcnun  i.  45- c.  dif- 
ferentiae  rerum  11.  379.  verbo- 
rtun  per  ordinem  alphabeci ,  cc 
sine  eo  11.  171.  v.  1.  dineren- 
tiae  u.  i6f.  ditfcrentiae  vcrbo- 
ruiw  ii.  139.  163.  170.  i8f. 
seq.  409.  dirterentiae  rcruni  r. 
464.  seqq.  11.  3  3f.  339.  de  dif- 
fercntiis  rerum  v.  77.  diftercn- 
ciac  de  vita  actiua  ,  et  contcm- 
plattua  11.  67.  313. 

Ditfidcntia  impetranii  oraca  vi. 
183. 

Diffugerc  ,  ec  fugere  v.  5 1. 

Digamma   111.  9. 

Digiti  :  digitus  impudicus  ,  salufa- 
ris  etc.  iV.  ti.  seq.  digitoruin 
numerus  v.  90.  digici  pedui- 
9f.  digitus  Dci  Spiritus  <in- 
CCtis  III.  309.  di;ito  Dci  sciipta 
lex  111.    309.   digitus  quadratus 

.    iv.    434.     digicus    rotundus    iv. 

454- 

Dii  gcntium  m.  ^7f.  dii  pri 
adorantur  m.  154.  vu.  69. 

Diiambus  m.  z6. 

Dilstor  111.  468.  ec  deltttr  v. 
ii. 

Dilcccio  ,  ch.it it.is  ,  ct  .imor  v. 
107.  de  dilectione  ri.  ;i<-.  di- 
lecclo  inter  sc  vi.  19;.  dileccio 
minus  ,  quam  tnter  duos 
non  posest  vi.  ;!(•.  dilectio coa- 
tra  odlum  respondei  vti.  m. 

vii.    441. 

Dilectus    111.    463.    tt    deUi         1 
i  1. 

ei  cun  vii.  ^ ;  7 

.     1  r 


f4* 

Viligejte  ,  «  amare  v.  4.  diligere  , 
et  deiivere    vn.  43  f.  diligere  , 
quod   in  se  odit   vi.  317. 
D  :lku!uit)    m.  114- 
Diluit  ,  et  «if/Kif  v.   ji. 
Diiuuium    primum  ,  secundum  ,  et 
tercium  iv.  140.  diiuuium  mun- 
di  v.   jSf. 
Dimidiatum  ,  et  dimidium  v.  jo. 
Diminuti   numeri   111.    113. 
Diniinutio    positionis    genus  indi- 

cat  111.  46. 
Diminutiua  nomina  111.  14-. 
Dimittere  ,  et  demittere    vn.  440. 
dimictcre  dcbita  in  oratione  Do- 
minica  vi.   3 16. 
Dina    rilia  lacob  v.   116.  vi.  333. 
Diodecianus  ,    libris  diuinis  adu- 
stis  ,  martyria  facit  111.  ijS.vn. 
96. 
Diomedes  grammaticus  n.  384. 
Diomedis  socii   in    aues    conucrsi 

iv.  57. 
D:onysias  insula  iv.  177. 
Dionysias   lapis    iv.   »ff.   gemma 

ib.   174- 
Dionysius  S.  II.  319.  rex  111.  137- 

Bacchus  iv.  194. 
Dionysius   Lintius   m.  J4. 
Dioscorus  haeresiareha  condcmna- 

tus    111.    i6f.  vil.   101. 
Dioscoria  vrbs   iv.   joi. 
Diphthongae    syllabae  111.  J3. 
Diple  iii.  34.  et   3f. 
D:p!ois  iv.  4^7.  vii.  41  f. 
Dipondiiim    iv.  J97. 
Dipsas   iv.  66.   69. 
Diptora   nomina   m.  17. 
Directus    m.    467.  et  dereefttt   v. 

XI.     JJ. 

Dirigere  ,  et  derigere   v.  j  1 . 

Diripere  ,    et  deripere  vn.  440.    . 

Diruere  ,  et    eruere     VII.  437. 

Pirus  iii.  468.  ct   atrox  v.  »0. 

Discedere  ,  et   abscedere    v.  3.  ji. 

Disceptare   iure   m.  431. 

Discere  ,  ct    docere  v.    J4. 

Discemere  ,    ct    secernere    v.  11, 

Disccrnictilum  tv.  417. 

Disciplina  ,  et  ars  m.  1.  seq. 
466.  scptcm  stculariuin  discipH- 
narum  ordo  iii.  167.  disciplina 
ecclcsiastica  imrautata  non  est 
exlsidoriana  collectione  11.  joo. 
de  disciplina  sacerdotuin  in  his , 
cmi  delinqunnt  vi.  333. 

Di>cipu!::s  111.  466.  discipuli  SC- 
ptua^inca  duo  v.  1  36.  discipuli 


INDEX     RERVM 
septem  ,   cum  quibus  Dominus 
post  resurrectionem  suam  con- 
uiuassc  describitur  v.  ifi. 
Discordia  vn.  Jf^.  403. 
Discietionis  virtus  vu.  J41.  discre- 

tio    Sanctoruin  vi.  j6S. 
Discretus,  et  disertus  v.  19.  discre- 

tus    nuiuerus  m.    117. 
Discrimina  vocmn   111.  139. 
Discriminalia  iv.  471. 
Disertus   m.  466.   vide  discretus  , 

et  desertus  . 
Disiunctiuae      coniunctioncs      m. 

j  1. 
Disp.tr   ,  ct    imp.ir    v.    jj. 
Dispensator  m.  466.  prodigus   v. 

147- 
Dispensatiua  philosophia  m.  101. 
Dispondcus    m.  fo;. 
Dispositio  aedihciorum    iv.  430. 
Disseptum  iv.   ji. 
DissimuLre  ,    et    simulare    v.   6%, 

69. 
Dissors    111.  4^f. 
Dissyliabi    pedes  111.   foi. 
Distantia  noui  ,    et  veteris  testa- 

meoti  ,  opusculurn  1.  f  jf. 
Distichon  ordcum  iv.  313. 
Distinctio  ,  ct  subdistinctio  v.  jo. 
variorum    nominum  ,  quae  Filio 
Dci    attribminrur  v.  80.  disrn- 
ctio  notabilis  codicum  collectio- 
nis   canonum  cx   ori^inc  hispa- 
nica  ,  et  ^allicana  11.  181. 
Distributio   libroritm   Etymologia- 
rum  varia  est  in  diuersis  codi- 
cibus   1.  fji. 
Ditis  pater   111.    383. 
Ditrochaeus   111.    16. 
Diuersicas    victimarum  v.  416. 
Diuersorium   iv.  118. 
Diuersum  iv.   87. 
Dinertere  ,  et   diuortere  v.   to. 
Diuerticula  iv.  J43. 
Diues  ,  locuples  ,  potens  ,  fortuna- 
tus  ,  et  honestus  111.  467.  v.  19. 
jj.   diues  ,  qui  induebatur  pur- 
pura  ib.    if<J.  diues   in   inferno 
vi.  jfj.  3^7.  diues  cum  came- 
lo   comparatur  v.    141.   diues  , 
cuius    ager  vberes  fructus  attu- 
Jit  v.  146.  diuitum  vitia  vi.  jfo. 
3f4.   seq.  361. 
Diuinalis   philosophia  m.  101. 
Diuinatio  ,    quatuor    eius  genera 

iii.    371. 
Diuinitas  ,  et  diuinatio   vn.   438. 
Diuintis   morbus    niauia  111.   176. 


Diuinus  ,  ariolus  111.  371. 
Diuisio  maris   v.   371.  diuisio  de- 

finitionum   m.   1 10.  diuisio  ccr- 

rae  promissionis  v.  48  6. 
Diuitiae  chaldaeis  ostensae  v.  748. 

diuitiae  antiquorum     beue    pa- 

scere  ,  et  bene   arare  iv.   310. 

diuitiae    nocent  per    ca   ,    quae 

sibi  iu.icta  sunt ,  non  per  sc  vi. 

J49.  diuitiis    qui    male  vcuncur 

vi.  ^ff. 
Diuortere  vide  diuertere . 
Diuortium  m.  4f  f.  diuortia  via- 

rum   iv.  J43.  diuortio  ,  aut   di- 

uortium  v.    jo. 
Diurna  ,   diittina  ,  ec  diuturna  V. 

19. 
Diitus  ,  et  Deus  v.  23. 
Do  ,  et  cedo  v.   13. 
Doccntes    bcne  ,  et  viuentes  male 

rcprclienduntur    vi.   ^jf.    doce- 

re  vide  discere  :  docere   deriso- 

rcm   vi.  317.   docere  qui  nescit 

vi.  323. 
Docilis   iii.  466. 
Doctor  :  quatuor  ecclesiae    latini 

doctores    1.   181.  dotcs  doctoris 

catholici  1.  f8.  vi.  314.  de  do- 

ctoribus  superbis  ,   et  iracundis 

vi.   330.    doctores  errorum  vi. 

J94. 
Doctrina   m.    441.  vi.    ^14.    vn. 

345.  dc  doccrkia  sine  gratia  vi. 

291.  de    discrecione    doctrinae 

ib.   333. 
Doctrinalis  philosophia   111.  102. 
Dectus    111.  466.  doccus  ,  ec  indo- 

ccus  vi.  i8f. 
Dodanim  111.  403. 
Dogma    111.  347. 
Dolabra  iv.  44^. 
Dolia  ,  dolium    1^.497.  foi. 
Dolon  vclum  nauis   iv.  44J. 
Dolones   iv.  5 8f. 
Dolopes    111.   409. 
Dolor  v.  3.  dolor  ,  ec  dolus  ib.  jo. 

J3.  dolor  bonorum    tranquillus 

vi.  jf9. 
Dolosus    iii.    468.    et    inimicus  v. 

-$' 
Dolus  bonus  ,  et  malus  111.    J09. 

dolus  ,  insidiae  ,  et  fraus  v.  10. 

vide    dolor  . 
Dominationes   m.  3  1  f . 
DominMtis  ,  ct   dominium  VII.  436. 
Dominica   Palmarum   vi.  394. 
Doininicus  dies  :  de  eo    m.  278. 

vi.  390.  esc  feria  prima  vn.  6. 


PtmhHU  rrr.  466.  et  Ve:ts  v.   77. 
Domitianus    impcr.  111.  157.  vn. 

9o. 
Doinus  m.  429.  iv.  11 6.  domns  , 

et  hospitium    v.  n. 
Dona  vide  doiuim  . 
Donaria  iv.    223.  donaria   diucrsa 
ad   constructionem    tabernaculi 
v.  400. 
Donatiani    m.  f;o. 
Donatio  ,    donatio    directa  ,  vsu- 
fructuaria  111.  205.  seq.  donatio- 
nes  rcgum    1.  1  78. 
Donatistac  m.  55-7.  ^30. 
Donatus   111.    21.  f  1.   ct  f6.  Do- 
natus  decem  tropos  tantum  tra- 
didit  iii.  fo.  Donatus  gramma- 
ticus    quando    claruit    vu.    98. 
Donatus  Epiri  Episcopus  vu.  100. 
Donatus  monachus  vn.   160. 
Donum  :  dona  m.  283.  donum  ,  et 
mitrms  v.  23.  47.  dona  Spiritus 
sancti    111.  308.  vi.   1^4.  dona 
Dei  ,  et  perseuerantia    doni   i'o. 
196.  seq.  donum  gratiae  quibus- 
cumque  datur  ,  non  aequaliter 
conceditur  vi.  244. 
Dor  vrbs  iv.  197. 
Dorcades    iv.  41. 
Doricae   columnae   iv.  433. 
Dormientes  qui  somniis     fatigan- 

tur ,  qui   non  vi.  276. 
Dormitans  ,  qui  exurgere  conatur 

vi.   305. 
Dorsum  iv.    16. 
DortlS  :  dori  111.  409. 
Dos  m.   204. 
Dosinus  iv.  48. 
Drabus    fluuiiis  iv.  161. 
Drachma  iv.  298. 
Dracaena  iv.  fi. 
Draco  iv.  64.  marinus  ir.  82.  dra- 
co  ,  anguis  ,  serpens  ,  et   fraco  v. 
9.   23.   draconcs  signa  militaria 
iv.  376".  draco  aurca  mala  scr- 
tians  iv.  172.  draco   ingens  m. 
100.    draco     caudam     mordcns 
annum  signiticat  111,  227. 
Dracon  iv.  67. 
Draconis   lcgcs   111.  211. 
Diacontca    iv.  35-4. 
Dr.icontitcs  iv.   297. 
Dracontius  vn.  ifS.  173. 
Drome  iv.   41 6. 
Dromcda  iv.  44. 
Dromo    iv.  4  16. 
Drosclytus    iv.  27^. 
Dnientius  /luuius    vji.  120. 


£T    VERBORVM. 
Dryadcs  m.  393. 
Duae  tabulac   legis  v.    382.    vide 

duo  . 
Dubtus    11.  468. 
Duccrc  vxorem  melius  ,  quam  vri 

vi.   248. 
Ductim  iv.  499. 
Ducllum   iv.    372. 
Didcis  iii.  467.  dulcia  ir.  487. 
Dungali    libri   i.   393. 
Dno  ,  ambo  ,    ct    bin»  v.   22.    duo 
cacci   in  euangelio  v.  139.  duo 
lapides   ib.  405-.    duo  baiuli  ib. 
442.  duoruin  societas   111.  225-. 
Duodccim  fontcs    v.    374.   duode- 
cim  expioratores  in  terram  san- 
ctain    ib.   4,41. 
Duo.icnarius  numerus  v.  236. 
Duodeuicesimus  numcrus   v.    241. 
Displicatum  y   ct    geminatum     vu. 

43'- 
Durcon    iv.  41  c. 
Duritia  mentis  in.  39^. 
Durius   llmiius  iv.  1  39. 
Dusii  111.  •<)•;. 

Duumuirales   magistratus  111.  433. 
Dux    in.   423. 
Dycta  mons  iv.   35-3. 
Dynamidia  111.    iSf. 
Dynamius  scripror  quisnam  fuerit 

«.    371.    37f. 
Dyscnteria  m.  179. 
Dysis   iv.    609. 


Ebcnus   iv.  3  3  f. 

Ebibere  ,  et  bibcre  VII.  431. 

Bbion  ,  cbiouitae  111.    j  y  y.  f2f. 

Ebosus   instila  iv.    181. 

Ebrictas  :  de  ca  vi.  2C4.  vir.  403. 
ebrictas   ,    et    ebriositas    v.    24. 

Ebriositas  vide    ebrietas  . 

fl,riosHS  ,  ct  ebrins   v.   27. 

tl,ur   iv.    144.  ebur  marmor  ib. 
263. 

£cclesia  :  ccclcsia  catholica  ,  De! 
v  ini  ,  vna  qtium  sic  ,  ctir  septem 
a  loannc  scribtinttir  ?  Sion  dici- 
tur  ih.  346.  seq.  dc  ea  vi.  364. 
ffo.  ecclrsia  lunae  comparata 
vii.  31.  in  Canticis  delineata  ib. 
191.  scq.  dc  vario  vsu  ccclcsia- 
ruin  vi;  411.  ecdesia  antiquicus 
[\i  ;cha  qu  irca  hma  cum 

iudaeis  ■ .  ee> 

.1    caclum    ipirltuaHtcr   est 
vii.  19.  eccltiia  per  martyrum 


f4T 

sanguinem  refulger  nr.  34.  ec- 

clesia   per  arcturum   intelligitur 

vn.  39.  ccclcsia  ex   tide  Trinita- 

tis  ,  et  quatuor  virtuttbus  con- 

summatur  vn.  39.  Spiritum  san- 

ctttm   pignus    accepit    vi.    ifj. 

ca-  S3  prauitatis   hacrcticae  pro- 

pagata  vi.   ij6.  ex  qtiibus  com- 

pletur  vi.  183.  haereticos  ad  se 

veuientes    benigne    amplecticuc 

vi.  3  t6.  orientalis,  et   occiden- 

talis   vi.   ^70.  orientaiis  ,  quare 

in  fcrmcntato    pane  ,  orientalis 

in  azymo  Sacraraeucum  conricic 

vi.   f7o. 

Ecclesiastes  liber  v.  200. 

Ecclcsiasticus    liber    m.    14$.   v. 

202. 
Echencis  iv.  8fC 
Echinus  iv.   8f. 
Echitcs  iv.  282. 
Echo  iv.    2  f  1. 

Eciipsis  solis   ,   et  lunae    vn.  33. 
seq.   de  eclipsi    lunac    carmcn 
cdittim  ib.  183. 
Ecloga  Theodoli  11.  335. 
Ectasis  iii.  ff. 
Ecthlipsis   m.  ff. 
Edacitas  m.   1  46. 
Edere  iv.  40. 
Edessa  iv.  19^.  scq. 
Edictum  quid  III.   19^. 
Editio  operum   S.  Isidori  diirTcilli- 
ma  1.  t.seq.  editio  1  H. 

2f8.   Breuliana    ib.  27 f.   tditio 
regia  matritensis  Grialiana    ib. 
2(Sf .  cditio  noua  matritcnsis  t ■,- 
pis  Vlloac  ib.  286. 
Editiones  vcteris  ,  ac   notii    tesra- 
menti  v.  482.  qtointa  cditio  Ic- 
rosolymis  inucnta  111.  23S. 
Edom  iii.   401. 
Eduliiim  iv.  40. 
Eferre  ,  ct  ejferre  v.  2 « . 
Ejferatus  III.  4^0. 
EJferre  vidc  cfcrie  . 
Ejfic.tx  111.  4(59. 
Ejficiens  III.   4^9. 
Ejfdcre  ,  et  fidcrc  v.  3 1 . 
Effoeta  111,  470. 
Ejfractor  111.  470. 
Ejfrenatus  nr.  470. 
Egens   111.    470. 

•IM    III.  470. 
Egcst.K  ,  ct  pMmpertMt  v.  •  .- .  -  • 

tcm  diabolus  mentibus  opp 
>..  509. 

•  zothorum  \n.  190. 

/.     .      E     2 


J4S 

Eieie  D.-i  nomer»  m.   297. 

El  Dei  noracn  m.  294. 

Elaemoli  iv.   3:9. 

Elam  iii.  400. 

■cac  iii.  400. 
Elatio  vii.  1 10. 
EUtus  111.  469. 
Elbiuiira   iv.  466. 

i  jv.  466. 
Elcana  exDonitur  possessio  Dei  v. 
<--;■ 

iv.    148. 
U   !::.;::•  Eleazarus  Sacer- 
JjS  v.  44^. 

Eiectarunn  m..  1  S4. 

Elccti  inter  reprobos  vn.  140.  seq. 
eorum  spes  ,  et  formido  ib.  268. 

I  .   iv.  169. 

,  .29?.  venenum 

proii:   iJ-  1.96. 

Hccti  perire  non  possunt  vi.  181. 
in  iuJ:.        .  iendi  suat  iv. 

1SS.  accipiunt  et  conuersionts 
do.min  ,  ct  persc  .  1  Jo- 

ni  vi.  197.  clecti    piidam  in  cr- 
m  iucidunt  ,   et  dcnuo  ;o.i- 
1  ir    VI.    200.   electi   non- 

nuinquam  corruunt  >i- 14  j.  ele- 
cti  .11 1  iruro  desideriu  .1  eiple- 
re  a  Deo  no  1  perraittuntur  vi. 
249.  Electi  vicae  huius  aduer- 
sitatibus  probantur  vi.  160.  clc- 
cti  cxterus  vi.    3  r  4. 

nosyna  c jmmendatur  vii.ii5c>. 
334.  340.  eleemosym,  e:  ieiu- 
nium  in  abscondito  vi.  256.  de 
eleemosyna  vi.   if^.  ct^fS. 

Ele;ia.u:ii  carmcn  111.  68. 

Eiemrnta  iv.  108.  vn.  18.  elcmen- 
ta  rerum  raatcria  iv,  442. 
nos  abbas  11.  1  27. 

Elephantia  scrpcns  iv.  70. 

Elephantiacus  morbus  m.  181. 

Elcphantus  ,  elcphas  iv.  J3. 

Eii  111.  323. 

Eliachim  111.  324. 

Elias  III.    255-.  seq.  328.   v.  131. 
167.  siq.  vii.  376.  de  eius  vir- 
bus  v.  5-42.  ^44. 

Elidere  ,  et  allidere  v.  f . 

Eligo  ui.  348. 

Elion   Dei   nomtn  111.  294. 

Elipandns  u.  1 1  2. 

Elis  ciuitas  iii.   230. 

Ellsa  iii.    403. 

Elisabcth  ,  et  Zacharias  III.  337. 
v.  178. 

Elisaci  gracci  111.  403. 


INDEX     RERVM 

Elisaeus  iii.  23*.  scq.  329.  v.  16%. 

f4f.  vn.    376.    quaedam    eius 

gcsca  v.  ^42.  f4j-.seq.eins  puer 

v.  131. 
Eiiud  v.  126. 
Elixuin  iv.  488. 
Elleborum  iv.  3  y a. 
Ellopis  iii.  409. 
Ellychnium  iv.  30?.  442. 
Elocutio  ,  dc  ea   m.  88. 
Eloe,  Eloim  Dei  nomen  iu.  194. 
•i'»j,et   loquax  111.   469.   v. 

24. 
Eloquenti*  ,  et  sstpienti*  v.    109. 

eloquentia    sacra  vi.  197. 

Eloqui  ,  altoqiii  ,  et  obloqui  v.  9. 

Elpid'US   vu.    if/. 

Ei:icer-  ,  et  ilt-icere  vn.  433. 

EluiJ;.M;  iii.    3  f  9. 

Em  ,  et  e>>  v.  27. 

Emau  111.  3 j-2. 

Emanc'pat'o  m.   441. 

Emanuel  m.  301. 

Emathi  1  iv.  160. 

Em  ichii  111.  409. 

t  .1  1    .    >n    ;    ..    (.09. 

Emendatio  iusti   correpti  vi.  319. 

emendatio    plurimorum   corre- 

ptio  vnius  est  vi.  3  3  f . 
Embolisums  antvism.  274.  vn.12. 
E,nere  ,  et  redimere  v.  2,-. 
E.nerica  vrbs   iv.  207. 
Emeriti   111.  415-. 
Emittere  ,  et  adrnittere  v.  2  f . 
Emmanucl  111.  301. 
Emor  111.  407. 

Emort::;:,n  ,  ct  mortuum  v.  49. 
Eraphasis    111.  91. 
Emplastrum  m.  184. 
Emptio  ,  venditio  m.  203.  emptio 

mariti,  et  vxoris  ju.  203. 
Enmnctoria  v.  402. 
Empye  111.    177. 
JE«  vide  em  . 
Ena  III.  76. 
Energia  m.  91.«  96. 
Ena:cit:ir  ,  et  naseiturv.  f  1. 
Enchiridium  III.  i8f . 
Encoenia  111    277.  vi.  404. 
Encratitae  haeretici  vn.  91. 
tnema  111.  1  84. 
Enhydris   iv.  67. 
Enhydros  iv.  79.  278. 
Enjundia   hispanice  vn.  412. 
Ennius  vii.   8j.    Ennius    vu!  >ares 

notas    muenit    111.    3 6.  ppmus 

hcxametros  latinos  fecit  m.  66. 
Enoch    blius  Cain  111.  234.  318. 


v.  117.   vit.  66.  filius  Iared  v, 
if4.  Enoch  ciuitas  iv.  193. 

Enormis  111.  460.  469. 

Enos  filius  Seth  m.  233.  518.  v, 
1  iS.  vii.  6f. 

Ensis  ,  et  gUdius  v.  26. 

Entheca  iv.  124. 

Enthymcma  ,  ct  eius  species   111 
8?. 

Enubere  vn.  436. 

Enunciatio  m.   107. 

Eous  111.  224. 

Epacta:ds  epactis  11. 361.  384.  ui. 
27,-.  vii.  5. 

Epanalipsis  iu.   f7.  96. 

Epanaphora  m.  f7. 

Epan  ;.'Iia  111.  97. 

Epanodos  111.  93. 

Epaphus   iv.   164. 

Epenthesis  111.   ff. 

Epherrreris  m.  74. 

Ephcsius   lapis  iv.  z6o. 

Ephesns  ciuitas   iv.  201. 

Ephod  iv.  447. 

Ephoebus  iv.  2f. 

Ephraim  in.  32S.  v.nf.160.  f  f  3. 

Ephrata  ciuitas  iv.  198. 

Epib  ita  iv.  41  f. 

Epichirema  ,  et  eius  specics  m.S  3. 

Ejiie  enum  ,  et   commune  v.  1  8. 

Epicurci   iii.  3 <5 3 .  f2(S. 

Epidromus  iv.  421. 

Epigramma  111,  69. 

Epigri  iv.  443. 

Epilcpsia  iii.  174.  i7t>- 

Epiiogus  de  conflicru  virtutum  ,  et 
viciorutn  11.  f  4. 

Epimelas  iv.  273. 

Epimeiis  iv.  330. 

Eptmone  iii.  97- 

Epiphanes  111.  237. 

Epiphania  Domini  vi.  393.  duae 
cpiphaniae   111.  276. 

Epirotae  m.  409. 

Epiroticum  mare  iv.  126. 

Epirus  vrbs  iv.  1 57.  202.  eius 
fons  iv.  12  2. 

Episcopatus  iii.  341. 

Epi;copus  :  episcoporum  munla  11. 
igf.seq.  iii.  339.  341.  episco- 
pi  sex  G-ilMae  11.  3 19.  321.  epi- 
scoporum  toletanoruin  honor  a 
Deo  vindicatus  vu.  166.  epiico- 
pi  soli  chrisma  conficiunt  ,  ct 
Paracletum  dant  m.  342.  vi. 
39f .  cpiscopis  non  liccbat  in  v- 
num  conucnire  vsque  ad  Con- 
statuini  iuiperatoris  tempus  ui. 


»^4-  episcopis  Itcentia  data  ,  vt 
ad  toletanam  vrbem  conueni- 
reiu  vii.  iti.  episcopi  imperfti 
vi.  327.  episcopi  secuiares  curas 
insectantes'  ib.  3  2  7.episcopus  ser- 
uus  plebis  ,  non  doniinus  vi. 
329.  episcoporum  institutio  ,  et 
etymon  vi.  419.  tpiscopus  ,  et 
qu;d  ad  eum  pcrtineat  vi.  ff8. 
episcopi  quomodo  ecclesiae 
praesintvi.^07- 

Epistola  111.   iff. 

Epistolac  Is'dori  quaenam  jentti- 
nae  ,  quaenam  spuriae  1.  62.6. 
seqq.  ed;iac  vi.  j- 5^7 .  seqq.  epi- 
stola  al  vla  sonam  1.  ;f6.  m. 
288.393.  iv).  ad  Leudeiredum 

I.  343. 11.26 1 .  epistolae  ad  Brau- 
lionem  1.  4;+  epistola  medica 
Isidori  nomine  t.  6ff.  11.  177. 
epistola  ad  S.  Gregorium  M.i- 
gnu.n  1.  6< 4.  epistoJa  de  hat-re- 
ticis  (.  6f  4.  de  institutione  bo- 
nae  vitac  ..  6f  8. 

JKpis;  Poni  cicum  a  S.  Siluestro 

pari  .:  spuriae ,  partim  sincerae, 
par  i  n  interpolatae  11.no.seqq. 
cp',colac  ad  varios  11.  47  f.  cpi- 
stolac  quaedam  supposicitiae  11. 
242. 194.  746.  epistoi.tc  Patrum 

II.  220.  ep;stolae,quae  diceban- 
tur  de  cae    1   cecidisse  vn.  162. 

Epistylia  iv.  251.4; ;. 
Epithaiamium  m.  69. 
Epitapllium     Isidori     S.    Ildeionso 

asciiptum   1.  54.  seq. 
Epithema   m.    184. 

teta   nomina  111.  1  f. 
Epichcton  iii.  60. 
Epiihymum  iv.  3  <o. 
Epitrici    111.    26. 
Epitrochacus  m.  97. 
Epicropc   iii.  96. 
Eptzeuxis  iii.  <y. 
Epo    Boetius  :  eius   cpistola  dedi- 

catoria  editut  1.  < 8f . 
Epulac  vi.  484.  cpulas   qtii    rumi- 

nat  in  cogitationc  vi.  2f7. 
Equcs :  dc  equitibus  iv.410.  equei, 

Cjueifns    ,   ct    setjuestris    v.   i6. 

cquitcs   romani    in    vna    tribu 
trecenti  111.  42-7. 
Eqitestrcs    milites    m.  42, •.  vide 

•■<  ■ 
Equitieri  iv.  48. 
£cj      ;   '-•  equis  iv.  ^f.seq,  eorum 

actas    ,  1    ;  .1     1 

ij.  tjnuu  colorci    tO.  401    .  . 


ET     VERBORVM. 

strumenta    ib.  <ij.  eciuus   ,   ec 

aequus  v.    27.    cqui   marini   iv. 

77.  cqui   Fauonii  dicti  111.  442. 

equi    habiles  iv.  f  17. 
Equuleus  111.  2 1  <. 
Era  vii.  1 2. 
Eraclius  Imper.  111.229. 
Eratosthencs  m.  409. 
Erebus  iv.  191. 
Erembertus  11.  541. 
Eremkac  m.  544. 
Eremns  ,  et  desertum  v.  27. 

eriiun  iv.  224. 
Er^astula  iv.  224. 

ni.    50. 
Erichthonius  m.  ijy.  iv.  44.  vn. 

73- 

Ericodes  insula  iv.  179. 
Er'cu«a  msula  iv.  179. 
Eridanus  iv.  162.  Eridanus  solis  fi- 

Hus  ,  qui  et  Phacton  iv.  158. 
Errantia  sidera   m.  if9 

ron   iv.  2.^7. 
Eri^ere  ,  auferre   ,    et  adimere  v. 

10. 
Errores   in  libronim   ti.tilis  quibus 

ex  causis  irrepserjnt  1.  4f  j .  er- 

rorum  doctorcs   vi.  294. 
Eruca  iv.  75. 
Eruditus  III.   469. 
Eruere  ,  et  diruere  VII.  45  7. 
Ertligius    rex    oothorum    III.    186*. 
Eruuni  iv.  3  16. 
Erythrca  Sybilla  m.  568. 
Erymanthus    flt-.uius  ,  et  mons  iv. 

138.   161. 
Erysipclas  m.    180. 
T.i  ,  ct  acs  v.  9. 
h.aii   trinomitis  ,  hispidus  ,  ru.tis  , 

primogenita  vendidit   m.    5:0. 

V.     12  2.     pS^.    VII.  70. 

Esca  :  dc  cscis  iv.  484.  v.  112. 
vi.  101.  c.<ca  crapulam  generat 
vi.  2^4.  esca  electa  diabolivi. 
272.  cscae  vctcris  testamentj  vi. 
101. 

Escculcre  ,  aser-idcrc  ,  et  comcen- 
dere  vit.    427. 

Esctllus  iv.  ; ;  2. 

Esdras  Scccrdos  v.  176.  213.  <<o. 
vii.   81.  inci  111  teno- 

liat  111.    226.  cins  libcr  ib.  24f. 
1    i,t.  bibliothecam  ccparauit , 
ct  \ . '■'!■     >  11 1    en  :im  111  vi     1 
ti   d  uii    •    M« 

1  ;  1  '  !  1  "is  , 

et  qu.utus  libei    '■  >  1   h  ibcatur 
apud  hcbrj        ...    •.■,<". 


T49 
Esstni  111.  5fi.  f  20. 
Essentia,  et  substantia  v.  79. 
Est  cst ,  et  non  non  vi.  225. 
Esther  v.   1 34.  177. 
Etcsiae  iv.  1 19.  earum  tempus  i;i. 

i6<. 
Ethan  v.  433. 
Ethcrianus    Vgo   11.  3S2. 
Echica  v.    109.  scq. 
Ethici   iii.  362. 
Ethkus  ,  interprcte   S.  Hieronymo 

11.   101.  331. 
Echnici  ni.  37 f- 
Echopoeia  m.  88.  96. 
Etruria   iv.    162.   Tages  F.truriae 

aruspicinam     primus   dcdic  iii. 

374- 

Etynioiociae   III.  49. 

Etymologiae  opus  praecipuum  Isi- 
dori  :  de  eamni  editionibus  , 
mss.  ,  versionibus  ,  elogiis  ,  de- 
fensionc  tuse  agitur  1.  400.  seqq. 
irtss.  variant  in  ordinc  ,  et  nu- 
mero  librorum  Etymologiarum  : 
alicubi  in  duas  parces  sunc  di- 
uisae  ,  ib.  40f.  seq.  an  Sirebu- 
to  numcupacae  ,  an  BrauPuui 
ib.  408.  Etymolo^ias  quinam 
emendarunt  ib.  268.  Etymola- 
giae  corruptae  ib.  410.  inter- 
polatac  ib.  429.  Etymolo  >,iarum 
plura  exempla  mss.  describun- 
tur  11.  232.  scqq.  passim  .  Ety- 
mologiae  interpolacae  11.  ;i.:. 
253.  varia  earum  diuisio  ib. 
23S.  326.  416.  Sisebuto  numcu- 
patae  ib.  391.  Etymologiamin 
cxccrpta  1.  4f°-  Etymol. 
graecac  1.410.  btymoiogiac  Ra- 
bani  1.  43  f . 

E»  ,  et  heiis  v.  16. 

Eua  111.  317-  v.  1  16". 

Eua^ritis   monachus  11.  fp. 

Euandcr   iv.  195. 

Euan^clistae  v.  1 36.  euan^tlistae 
quanior  signiiicati  pcr  quatuor 
animalia  m-  247. 

Euangclium  lll.  :4S-   euance. 
tt  lex   v.  103.  quatuor  cu.i;    . 
lia  111.  14C"1-  *     -  l 
nini  canon       1.  161. seq.  Euaji- 
qclitim  M  repertum  »11. 

102.   cuaogelia  Anastasius  im- 
j.  !it,  ct  craen  i.it 

vii.  1    :.   cua  -II  ia  tem- 

BCI  ;n  v.  10: . 

Euchattsciai  s.il;.ih  i  1 1 

VII,    5  5  1.    5  3  4-     SCIlllO     idllllj    dt 


euehnristia  ib.   ;i5.  e:!chiristia 

quando.et  quomodo  sumenda  vi. 

384. 
Eucherios  Lugdunensis  vn.  iff. 
:  ,  cititingit ,  obtingit,  accidit 

v.  If 
'Eutnta,  et  eueiiis   v.  2f. 
Euergetes  tu.  137- 
Eugenius  primus  Tolet  11.  398.  se- 

cundus   vn.    i<5i.   tres    Eugenii 

Tolet.  ib.  171.  173-  179. 
Eugipius  abbas  vu.  ifj. 
Eulalia  Emeritensis  vii.  11S. 
Eulo^ius  S.  Cordubensis  11.  111. 
Eumenides  m.  394. 
Eumerius  Tarraconensis  vn.  148. 
Eundem  gothicismus  11.  5-13. 
Eunomius ,  eunomiani  m.  fji. 
Eunuclius  m.  470.  vi.  448. 
Euocari ,  a.i:tocari,e.l  in.iec.iri  v.  6. 
Euocatio  111.  418. 
Euonymus  insula  iv.  1751. 
Euphimius  Toletanus  vn.  178. 
Euphonia   [II.  1  3  5" - 
Euphorbium  iv.  jyi. 
Euphrates  iv.  1  ?<■. 
Euricus  cex  vu.  1 18. 
Euripidcs  111.  136. 
Euroaustcr  iv.  1 17. 
Europa  Agenoris  Hlia  ,   et  mundi 

regio  iv.  1  yf . 
Eurus  iv.  117. 
Eusebius  Dorolitanus  vn.14f.Cae- 

sariensis  iii.   2f2.   eius  chroni- 

con  supposititium  1.  5:03. 
Eutropius  Valentinus  vn.  i6z. 
Entyches  ,  et  eutychiani  m.  35-0. 

5" f  3.  vil.  isi. 
Euxinum  mare  iv.  126. 
Ex  pto  valde  111.  406.  v.  f7. 
Exactor  m.  470. 
Exaincn  iv.  107.  examencuiusdam 

vetcris   membranae  11.  212. 
'Extmguii  iii.  470. 
Exanimitm  ,  imnimum  ,  et  exani- 

matum  m,  470.  v.  16.  vn.427. 
Exau.lire  ,  et  audire  v.  f . 
"ExcelstU  ,  altus    ,   et   sublimis  III. 

46;?.  v.  3.  vn.  438. 
Exceptor  m.  433. 
Excerpta  111.  2^3.  excerpta  ex  Isi- 

dori  sentcntiis  1.    <yx.  5:74.  cx 

libris  de  ecclcsiasticis  ofKciis  ib. 

f  78.  ex  synonymis  ib.  fpo.  alia 

exccrpta  cx  eitis  operibus  11.  19. 

seqq.  230.  2<58.seqq.  300.  seqq. 
343.  seq.  35-8.  scqq.  7,66.  seqq. 
jpf.  4ip.  411.  Excerpta  Theo- 


I  N  D  E  X     R  E  F.  V  M 

c!  >ri  :'j.  289. 

Excetra  iv.  36.  et  67. 

Excodicare  vites  iv.  ;ti. 

Excommunicatio  vi.  f  47. 

Exconsules  m.  421. 

Excribere  vide  ascribcre  . 

Excriptores  codicum  indicati  II. 
429.  seqq. 

Excubiae   111.  426. 

Excubitores   III.  426". 

Excusatio  de  reatu  nulla  vi.  106. 
excusatio   peruersorum  vi.  317. 

Exebcnus  iv.  27  ;. 

Execratio  ,  et  iuratio  v.  27. 

Executor  m.  470. 

Exerapla  quacdam  operis  de  ortu , 
et  obitu  Patrum  interpolata  , 
et  contracta  1.  4S6.  exem;i!ii:n 
iii.  112.  cxemplum  ,  et  simili- 
tudo  vi.21  i.exempla  sanctorum 
quid  prjsiut  vi.  20?.  excmpla 
prauorum  sacerdotum  vi.326. 

Exemplar  expositionis  in  vetus  te- 
stamentum  11.  238.  exemplaria 
mss.  vide  codices  . 

Exequi  ,  persequi  ,  et  prosequi    v. 

Exercitatus  ,  et  exercitus  v.  24. 
Excrcitia  spiritualia  11.  311.  cxcr- 

citium  virtutum  vn.  214. 
Exercims  1n.428.vide  exercitattis  : 

cxcrcitus  aut  internecione  ,  aut 

disperatione  deletur  iv.  3 7f . 
Exerere  ,  exertus  111.  4<5p. 
Exesus  III.  470. 
Exha:trire  ,  ct  baurirev.  37. 
Exhaustus   111 .  470. 
Exhebenus    iv.  273. 
Exhortatio  humilitatis  alicubi  S.Isi- 

doro  ascripta  11.    44.  fi.  editur 

vii.  287. 
Exhortatio    poenitendi  rhythmica 

II.  1. 1  2.  editur  vn.  346. 
Exiguus  111. 470. 

Exilis  iii.  470. 
Exilium  III.  216. 
Eximius  iii.  469. 
Exitiosus   iii.  470. 
Exitus  vitae  vi.  360. 
Existimare  ,  et  arbitrari  v.  25% 
Exoche  111.  p4. 
Exodus  III.  244.  V.  ip4. 
Exolesccre  ,  iiolescere  ,  et  adolesce- 

re  vii.  434. 
Exomologesis  111.  292. 
Exorare  ,  et   orare  v.    f 2.  exorare 

III.  289. 

Exorcismus  111.  288.  vi.  47 8. 


Exorcistae  111. 339. 543.7.431. 

Exordium  i.n.  81. 

Exorn-atus  111.  469. 

Exostts ,  e  t  odiosus  iu.  470.  T.  14. 

Exotica  vestis  iv.  471. 

Expectare  ,   spectare    ,    et   spernre 

v.  2f.  <Jf. 
Expcriri ,  et  pati  vu.  439. 
Experientia  ,   et  scientta  v.  2f. 
Expes  iii.  469. 

Expcrrectum  ,   et   expertum   v.  27. 
Expertus  ,  et  expers  111.  469. 

v.  24.  vide  experrectum  . 
Expers  vide  expertus . 
Expetere  ,  et  petere  v.  f  7. 
Expirare  ,  et  spirare  v.  66. 
Explanatio  in    sacram    scripturam 

1.  faf.  n.   349. 
Expletiuae    coniunctioncs    111.  21. 
Exploratores    Iosue    v.    138.   seq. 

441. 
Exportare  ,  et  deportare  v.  21.  vu. 

434- 

Exposcere  ,  et  poscere  v.  f  <J. 

Expositio  missae  editur  vn.  221. 
de  ca  ,  et  de  aliis  missae  expo- 
sitionibus  1.  fS<>.  n.  44.  ifi. 
2^4.  3f7.  expositio  figuraruiTi 
iii.  f  44.  expositio  bibliorumn. 
306.  seq.  333.  v.  271.  exposi- 
tio  Isidori  in  vetus  testamen- 
tum  ,  siue  expositiones ,  et  quac- 
stiones  mysticorum  sacramento- 
rum  1.  270.  scqq.  cduntur  v. 
3fp.  de  his  cxpositionibus  II. 
241.  313.  348.  394- 

Exprobrare  ,  et  obprobrare  VII.  431. 

Exsors  iii.  4<5p. 

Expes  iii.  3<5p- 

Extales  vii.  42?. 

Extemplo  ,  et  illico  v.  2f. 

Extcrminator  ,  exterminatus  111. 
469. 

Extemus  ,  stren:ms,et  besternus  v. 
24.  <5p. 

Extinctus  ,  et  restinctus  v.  25. 

Extorris  m.  4<5p. 

Extremitas  rn.  131. 

Extrtiere  ,  et  struere  vii.  434. 

Exul  ,  et  profitgus  111.  469.  v.  f  8. 
exul,  an  exsr.l  scribendum  111.43. 

Exultare  111.  4<5p. 

Exuliaiio  ,  et  laetitia  v.  43. 

Exmigia  vn.  41 1. 

Exupcrius  Toletanus  vii.  178. 

Exurgere,  ct  surgere  v.  66. 

Exustus  111.  470. 

Exuuiae    v.  6$.  cxuuiae  ,  et  spona 


ib.  i6. 

Ezechias  nr.   i$e».  v.  133.    vitae 

anni    quindeciin    ei    addici  ib. 

f4<5.  dinitias   ostendit  ib.  5-48. 
Ezechiel    111.   145".    329.  v.    170. 

de  eo    v.    20f.   vn.   j 7 3.  eius 

exposicio  1.  f  J7. 


Faba  communis  ,  aegyptiaca  ,  fres- 

sa  iv.  314.  seq.  f  17. 
Faba  Syriaca  iv.  3 19. 
Faber  ,  fabroruiu    instrumenta  iv. 

f  17.  seq. 
Fabrica  :  de   fabricis  parie:um    iv. 

410. 
Fabricius  :  cius  notae  1.  454. 
Fabula  m.  71.   labulae  quo  tem- 

pore  confictae  vu.  71.  seqq. 
F.tcetus  iii.  47  1. 
Facies    iv.  6.  f.cies  ,  et    vultus  V. 

74.  8S.  iacies   gemina  caeli  111. 

149.  facics  Dei  ib.  298. 
Tacilts  111.  47  1. 
Tacinorosus  III.  475. 
Facinus  III.  209.  ftcinus  ,  et   fiagi- 

tiitm  v.  28. 
Faciscer^ium    iv.  462.. 
T.tcttosus  111.  47?. 
Factis  bcne  loqui  vi.  220. 
Factis  maJe    loqui  vi.  230. 
Facultas   male  agcndi  vi.  239. 
Facundia  canina  vi.  549. 
Facula  iv.  414. 
Facundus  Afcr  vn.  1  f  6. 
T.uundtts  111.  471.  facundus  ,  peri- 

tus  ,  prttdens  ,  ct  callidus  v.  f  4. 
Faccinia  vua  iv.  3 19. 
Faecula  iv.  454. 
Faex  iv.  49  f. 
Fagus  iv.  523. 
Falcastrum  iv.  5- 1  4. 
Falcidia  lcx  ,  Falcidius  III.  iptf. 
Falco  auis   iv.  99. 
Falcrntim  iv.  492. 
TaiUx  111.47  2.  fUl:tx,fi>lsariu:,  pel- 

l.ix  ,  mendax  v.  27.  29.vn.437. 
Tallens  ,  et  mentnns  V.  49. 
Talsarius  vidc  f.illax  . 
Faltitas   iii.  210.  f.ilsittu  ,  et  men- 

■U.icium  v.  ij.  Falsltas  nonnum- 

quam    vcriloqnio   adiungitur  vi. 

251. 
Tasum  .  tt  fic tum  v.  30. 
Falx  iv.  j  14. 
Tama  ,  ct   gltria  111.  16.  v.  29.  fa- 

main  inakuolcnus   collunt  ,  Le- 


ET     VERBORVM. 

neuolentes  gloriam  v.  29.  famam 

appetere  vi.  310. 
Familia  :    familia   erciscunda   m. 

206.  440.  Famiiia  ocitur  a  pa- 

tre  ,  terminatur  a   uitauo  111. 

440. 
Tamosus  ,  et  infamis  v.  27. 
Tamulari  ,  et  obsequi  v.  .3 1 . 
Fainulus  :  famuli  m.  435; .  famnlus , 

ec  seruus  v.  67.  v.  543. 
Fan  1  iv.  321. 
Far  iv.  3  ii. 
Farcimen   iv.  489. 
Farcire  iv.  489. 
Tarctum  ,  et  partum  V.  3  1. 
Tari  ,  loqui  ,  sermocinari  ,  Ct  nar- 

rare  vn.  418. 
Farina  iv.  487. 
Farrago  iv.  313. 
Fas  ui.  191. 
Fasces  111.  2^4. 
Fasciculos  pro  vexillis  milites  ha- 

buerunt  iv.  377. 
Fascia  ,  fasciola  iv.  479.  seq. 
Fasclus  iv.  3 1  f . 
F.istus  ,   et  fasti  v.  34.  fasti  dies  , 

ib.  33.  vii.  4, 
Fata  vide  fatum  . 
Tateri  ,  et  confiteri  v.  3  1 . 
Tatigans  quasi  satis  agitur  m.  471. 

fatigatur  ,  fessv.s ,  et  iassus  v.  32. 

f.ittgatus  ,  ct  iactatus  ib.  41. 
Fatua   Fauni  vxor  m.  472. 
Fatum  :  ia;a  tria  conficta  m.  392. 

fatum  ,  etforiuna  v.  29.  fatum  , 

ct  fttuttm  ib.  34. 
Tatttus  III.  471.  fatuus  ,  stulttts  ,  ec 

stttpidus  v.  53.  vide  f.tttm  . 
Fauccs  iv.  10.  188.  v.  90. 
FauiHa  24f.  417. 
Fauni  111.  39i.Fauni  ficarii  iv.  74. 

Fauiuis  111.  376.  Faunus  fisttilac 

inuentor  m.  1 38. 
Fauonius:iauonii  111.  442.  iv.  117. 
Tauor  ,  ct  f.itttts  v.  134. 
Faustinus  cpisc.  u.  282. 
Tautor  111.  472. 
Fauus  iv.  491.  fiutiu ,  etfiuurvi- 

dc  ftuvr:  fimtu  txtractus  ex  ore 

leonis  v.  703. 
Fax    iv.    ?07.   Fax    cupidinis    111. 

390. 
Taxo  pro  faeio  iv.  414. 
111.   171. 

..I  vii.  9. 

I  ebcuarius   m.  ur. 

.  it    iiumijttiii  feci  '.  qnid  diflc- 
sunt  v.  3  1. 


r/i 

Federicus  ni.  f  14 

FeUus  ,  id  est ,  deformis  per  e  iir. 

4?- 
Fel  iv.  ai.  fel  terrae  iv.  3^4.  fellc 
irascimur  iv.  21. 

Felicitas  agrestium  iv.  236.  felici- 
tas  ,  et  fortuna  vu.441.  felickas 
prauorum  vi.   3^2. 

Felix  Toletanus  vu.  179. 

Teitx  111.47  i.felix,  Ctbeaius  v.I  I. 

Fcmellarius  111.  473. 

Femen  iv.  17. 

Femina  iv.  18.  27.  390.  v.  73.91. 
femina  plur.  pro  femoribus  v. 
34.  de  fcminis  iv.  28.  2f.  fo. 
4ff.  476. 

Feminalia  v.  404. 

Femora  iv.  17. 

Fcmoralia  iv.  4^2. 

Femur  .11.  440. 

Fenestrac  iv.  227. 

Fera  :  ferae  :  iv.  f  1 .  earum  pugna 
ib.  408.  ferae  ,  et  bestiae ,  v.  3  3. 

Ferdinandus  I.  rex  petit  a  regc 
mahometano  Hispalensi  corpus 
S.  Iustae  ,  cuius  loco  obtinuic 
corpus  S.  Isidori  1.  41.  11.  497. 
scq. 

Fcretrum   iv.  f  09. 

Feria  sexta  paschae  apud  gothos 
u.  f f6.  feriae  111.  221.  Icgiii- 
mae  ,  aut  indictae  ib.  293.  de 
feriis  vi.  f  39.  feria  pro  sabba- 
to  ,  seu  requie  vu.  4.  feriae  1110- 
nachorum  ,  in  quibus  ieiunia 
conquicscunt  vi.  ^39. 

Feriati  dies  vu.  4. 

Tnitas  ,  et  frocitas  V.  28. 

Fermcntatius  iv.  485. 

Fcrnicntum  iv.  487.  fermcntum 
corruptio  creaturae  v.  371. 

Terocitas  vide  feritas  . 

Terox  111.  473.  fcrcx  ,  asper  ,  fcuu 
v.    27.  seq.   VII.   416. 

Fcrramcntum  iv.  379. 

Ferrandus  Diaconus  Cardiagincn- 
sis  vii.  14? . 

Terre  ,  et  geiere  v.  3  f . 

Fcrrugo  iv.  4 £56". 

Ferrum  iv.2Sf  .2  9i.fcrri  acics ,  dif- 
fcrcntia  ,  sJmuJacrum  In  acrc 
pcndcns  ib.  »91.  scq.  Urrmn 
c  Uieni  e  Sumine  v.  r  i<".  fex- 
rtun  inuentum  vil  ^;.  cetTum 

\  luum  iv.  if  ; .  11 1  niffl  ,  nisi 
canderu  cingatur,  cohaererc  non 
potesl    :■.  ajo.  Itiriim  sanguinc 

contactum   ccleiiui    rubieinem 


ts* 

trahit  iv.  193.  ferro  excindun- 
tur  ,  quae  medicarncntum  non 
sensenmt  m.  1S3. 

Tertias  ,  et  fruetuosus  v.  30. 

T        >l:is    III.  473. 

Ferula  iv.  363. 

Feruor  m.  471. 

Terns  ,  et  /rru.v  v.   27. 

Tess-.is  quasi  fissns  III.  472.  fessus  , 
\'us  ,  et  Lissns  v.  3 1. 

Teslirntre  ,  et  properare  r.  77. 

Festiuitas  11:.  i7<\  de  festiuicatibus 
diuersis  ib.  "csciuitatcs  apostolo- 
rtim  ,  seu  marcyrum  vi.  402. 

Festuci  in  cculo  alicno  vi.  336. 

Festns  :  de  festis  diebus  111.  f  46. 
fcsti  dics  hebraeorum  11 1.  546. 
vn.  3.  festi ,  et  solemnes   dies  v. 

33- 

Festus  :  cius  locus  restitutus  iv.  49. 

Fi:it  lux  vi.  1 3  f . 

Fibrae   ir.    21. 

Fibri  iv.  (6.  ct  4^4. 

Fibrina    vcstis    iv.  4C0. 

Fihrinum    iv.  f6\  464. 

1 ;  fibulae  iv.  474.  479. 

Ficarius   Faunus    111.  39f. 

Ficedula   iv.  102. 

Fictiiia   vasa   iv.  496. 

Ttctor   iil.  472. 

I  1  ,  Ct  falsum   V.   30. 

Ficus   iv.    331.   ficus   aegyptia    iv. 
331.  ficus    rugis   senum  disten- 
dunt  iv.    331.  ficus   cum   botro 
l.i   v.  443. 

Fi  V.ommissum  III.  201. 

Tidelis  m.  47  1.  fidelis  ,  et  fidtts   v. 

27- 

Fidcs  christianorum  1.  377.  fidei 
catholicae  vcritas  11.  32.  fyi. 
fides  m.103.  247-  438.  fides  , 
et  fidis  v.  34.  fides  ,  ct  relifio 
ib.  61.  fides  ,  ct  opus  ;  fides  , 
spes  ,  et  charitas  it>.  106.  192. 
tides  ternario  ,  ac  denario  nu- 
niero  ib.  473.  de  fidc  vi.  192. 
fides  apnd  graecos  dc  Trinita- 
tc  iij.  312.  tides  a  tormentis 
iii.  116.  fides,vel  fidicula  cicha- 
ra  m.  i;9.  fide  ,  et  operibus 
iiomo  iusdricatur  vn.  39.  fides 
in  Dei  virtute  ,  non  in  argu- 
ment'5  humanis  consistit  vi. 
297.  lidem  iegrbus  rc<;cs  praedi- 
cant  vi.  344.  fidcs  est  iii  conucr- 
sione /.  4^2.  fidei  rcgula  vi.4^  1. 

FHict^ar  111.  n4. 

Ttuts  vicic  fides  . 


INDEX    RERVM 

Fiducia  m.  107.  fiducia  ,  et  confi- 
dentia  v.  19.  hducia  contra  de- 
sperationem  vn.nf. 

Tid:is   vide  fiiielis  . 

Fieri  aliquid  posse  ,  et  tieri  ueces- 
se  est  vi.    128. 

Fi_;ii!us  iv.  496. 

Fi;ura  :  figurae  :  111.30.  verbornm, 
*et  sententiarum  ib.  91.  ds  ti^u- 
ris  solidis  erc.  iv.  ^43  ,  figttra  , 
forma  ,  et  sinilitudov.  32.  67.  fi- 
gura  literarum  m.  n.  figura 
syilabarum  m.  29.  figurae  ac- 
ccntuura  m.  30.  rigurac  gram- 
ma.ices  111.  ft>.  tijurae  niultuin 
prosunt  in  collatiQne  vi.  299. 
ri;urae  hostium  /.    408. 

Fila    iv.   467. 

Filentulus  :  narratio   de  eo  11.  <5S. 

Filia  ,  tilius  ,  fiiii  :  tilitts  non  por- 
tabit  iniquitatem  patris  ,  ct  pa- 
ter  non  por.abit  iniquitatein 
filii  n.  f7i.  filii  quatuor  1110- 
dis  ,  nacura  ,  imitatione  ,  ado- 
ptionc,  et  doctrina  ,  liliaruni  or- 
do  m.  440.  seq.  filii  duo  missi 
ad  opcrandam  vineam  v.  142. 
filiis  maximo  ,  et  mininio  col- 
iatae  bencdictiones  ib.  292.  ti- 
liae  ex  materno  seniinc  nascun- 
tur  iv.  24.  filii  ex  libero  ,  et  an- 
cilla  iii.  441.  fiiii  quarc  sint  si- 
miles  patribus ,  auc  m.ttribus  iv. 
23.  Tilii  ,  et  liberi  vn.  438. 
filii  Dei  quando  filias  horainum 
concupicrunt  vn.  66.  filii  Dei 
qui  vocantur  vi.  iyo.  fiiii  non 
solum  natiuitatc  ,  sed  ctiam 
imicatione  vocancur  vi.  159.  fi- 
lii  nccessicacis  v.  4fo.  filius 
eius  ,  cuius  doctrinam  sequitur 
vi.    if9. 

Filius  Dei  Deus  ,  imajo  ,  figura  , 
a:nus  ,  lapis  ,  omnipottns  ,  me- 
d'ator,  perfectus  ,  brachium,  pe- 
tra  ,  species  ,  sacerdos  ,  splen- 
dor  1  sapicntia  ,  virtus  etc.  v. 
81.  ante  omnia  secula  a  Pacre 
^enitus  vi.  6.  de  fiiio  Dci  11 1. 
299.  hlius  ex  vno  nascitur  ,  Spi- 
ricus  sanctus  ex  vtroque  proce- 
dit  111.  307.  vide  Christus  , 
Deus . 

Filix  iv.  3^f. 

Fimbria   iv.   3  6f . 

Findi  solida  possunt  ,  soiidari  scis- 
sa  non   possunt  111.  29. 

Fines  iv.   238.  finem  vicac  respi- 


cic  Deus  vi.  44f. 

Finis  Christus  iu.  302.  finis  ,  et 
terminus  vu.  426.  finis  vitae  in- 
certus  vi.  360.  finis  in  vita  ho- 
minis  quaercndus  vi.  21;.  tiniui* 
regundorum  actio  m.  206% 

Fingere  iv.  496. 

Firmamentum  caeli  supra  igneni 
vi.  5/S9.  seq.  tirmaruentum  iv. 
109.  <r..  130.  vii.  if.  firinanicn- 
ttini   qtiii  spiritualiter  signiricet 

V.    2(>2. 

Tirmus  m.   47  1.  firmus  ,  et   valcftt 

v.    32. 
Fiscclla  iv.   f  1 6.  fisceliae  ,  et  fisci- 

nae  iv.  5-04. 
Fisclum  ,  fisculum  iv.  f  16. 
Fiscus    iv.   C04. 
Fistula   vi.    23  i.    fistulae   aquarun» 

iv.   231.  et  434.  tistulae  in  col- 

lo  duac  v.  90. 
Fla^ella  111.    214.  vitium  iv.  317. 

arborum   ib.    324.  flavella  ,    et 

verbera  v.  72.    de  Ha^cliis   Dei 

vi.  2f8.  tiagelia  quadraginta  v. 

47f- 
Flagitare  ,  et  flagitistre  v.   31. 
Tlagitiosus    iii.    473. 
Fiaaitium    m.  209.  flagitium   ,  et 

fitcinus    v.   28. 
Fia^ra  111.  2  14. 

TLifrrwe  ,  et  fragare  v.  31.  34. 
Flamen  m.  471.  flamincs  m.  342. 

IV.   46S. 
Flamma  iv.  427. 
Flanimcus   coior  iv.  466. 
Flatus  iv.  1  19. 
FJauiensis  vrbs  vn.  136. 
Tlauum  ,  ct  furuum  vn.  43  f . 
Tlecti  ,  et   deflecti  v.  30. 
Flemma  ,    et  plemma   vti.  433. 
Tlens  iii.  473. 
Tlere  ,    ct  plorare  v.   30.  Hcre  pro 

defunctrs  fidelibus  vi.  362. 
Tletns  ,  plorattts  ,  ec  piancttts  ,   v. 

s-f- 

Florencina    soror   Isidori   1.    118. 

f49.  vii.  161. 
Florcs   iv.   324.  flores  Doccorum , 

ex  Isidoro  ,    et  aliis  cohecti  1. 

247-   176-  ii-  3fc>.  413-  flores 

malorum  iv.  328.  flores  auscro 

soliuuuur  ,    Zcphyro    fiunt   iv. 

118.     324.     Flos    Christus    III. 

304.  flos    aeris   iv.    149.   292. 

flos    thymi  iv.  3fo. 
Florez  Hcnricus  :  eitts   variae  le- 

ccioncs    1.    33.  opinio   tb.    ^07. 
Floria- 


Floriani  haereclci  nr.  \<n. 

Tloridus  ,  ct   fiortdenttts  v.   33. 

Florus  presb.  11.  41. 

Fiuctuo  ,  ct  flttcttior  VII.  456. 

Flnctus  iv.  131. 

Fluduius  francorum  princeps  vir. 
119. 

Tlttere  ,  et  diflttere  v.   ;i. 

Flumen  :  de  fluminibus  iv.  1  j  z. 
finmen  ,  flttttius  ,  torrens  ,  rittus  , 
amnis  ,  et  fons  v.  51.  61.  flumi- 
num  nomina  vn.  J7-  flumina 
duo  in  Thessalia  iv.  iti.  flumi- 
na  Paradisi  quatuor  v.  270. 
fluuius  de  Paradiso  exiens  ib. 
269. 

Fluums   vide   flumen  . 

Fluxi    proiiciuntur    de    castris    v. 

437- 

Focariae   vn.  411. 

Focus  iv.  rof.  focus,ez  ignis  v.41. 

Fodere  iv.  ^zt.Jbdere  ,  cc_  effodere 
v.31. 

Foecialcs  iv.    57;. 

Toecttnd»    III.  473. 

Focdus  III.  471.  foedtts  ,  ct  p»x 
v.    3 2.  foedtts  ,  et  ftedtts  ib.  3  4. 

Foenerator  111.  47  1. 

Focniculum  iv.  369. 

Focnuin  iv.  365.  foentim  ,  et  foenus 
v.  34.  foenum  in  oculis  Dci 
t[ui  sunt  vi.  273. 

Toenus  111.  47  1.  vide  foenum  . 

Toet»    111.  473. 

Foetus   iv.  23. 

Folia  librorum  ,  folium  111.  262. 
iv.  324.  347.  foli»  singulari  nu- 
mcro  iv.   36f. 

Folles  iv.   288. 

Follicare   iv.  5-8. 

Folliculus  iv.  3  13. 

Fomes   iv.  327. 

Fontidonius   1.  270. 

Fons  ,  fontes  :  fons  scientiarum  1. 
1.  418.  de  fontibus  iv.  1:1. 
seq.  fons  Ciceronis  ,  Iob  in  Uu- 
maca  ,  in  Chio  insula  ,  Cyzici 
amorcin  tollcns  ,  fonccs  duo  Si- 
ciliac ,  calidi  in  Sardinia  ib.  fbns 
in  delubril  ib.  221.  fons  ,  fiu- 
tiitis  '.'rc.  vide  fitimcn  :  de  lonti- 
bus  duodccim  v.  373.  seq.  fons 
Christns  iii.  303.  fons  Aoniiu  in 
Bocoti.i     iv.    15-9.  lons  dc   pctra 

Oreb  v.4^6.  fontes  duo  ln  Boo- 

otia  iv.   111. 
Torns  ,  et  foris   vn.  416". 
Forcipcs  iv.  428.  ?  n.  frcipes  ,  et 
Tcm.   Vll. 


E  T    VERBORVM. 

forfices  v.   34. 
Forcs  v.41.  fores ,  et  valuae  ir.227. 
Torfices   vide  forcipes  . 
Toris    vide  foras  . 
Torm»  ,  et  figttr»  v.  32.  forma  poc- 
nitudinis    :    opusculum    1.   603. 
formae  verborum  11.  19. 
Formatum    ,    siue    formatium   iv. 

232. 
Formica  iv.  6z. 
Formicoleon   iv.  6\. 
Tormido  ,  p.ntor  ,  metus  ,    et  timor 

v.    28. 
Formidolosus   lil.  472.  formidolo- 
sus    non   c^redictur   ad   bellum 
v.  463. 
Tormosus     m.    47  f.    ct     decens    V. 

22. 

Formula  honcstac  vitae  :  opuscula 

hoc  titulo  11.    21.  formulae  spl- 

ritualis  intelligcntiae  ib.  69.  73. 

Formum    ui.    471.    472.    ct     iv. 

f  '  3- 

Fornace<;    fabronim  iv.  +16. 

Fornicarius   ui.  473. 

FornicMio  ,  ct  adulterittm  v.  3.  34. 
de  fornicatione  ib.  1 1  2.  vi.  242. 
498.  fornicatio  in  Scriptura  pro 
omni  illicita  corruprione  vsur- 
patur  v.  34.  fornicatio  spiritua- 
lis  vri.  220.  fornicationis  afte- 
ctus  vi.    498. 

Tornic.irrix    III.  473. 

Fornices  m.  473.  et  iv.    229. 

Forpiceps   iv.  r  1 3. 

Tors  ,  ct   fortun»  vu.  442. 

I  orsican  iu.  43. 

Fortior ,  id  est  ,  maior  111.  1*3. 

Tortis   III.    47  1. 

Fortitudo  III.  if2.  ct  virtus  v. 
71.   111. 

Fortuna  111.  392.  fortttn»  ,  et  /»-, 
tti.n  v.    29.  fortun»  ,   ct  feltcit.it 
VII.    441. 

Forcunatae  insulae  iv.  172. 

Ft  rtun»ttts  ,  be»tus  ,  ct  honesttts  v. 
1  1.   vide  diues  . 

Fortunatus  cpiscopus  vn.  r  <■  1 . 

lorum  ,  Forus  ,  fora,  fori:  fonmi 
iudicum  Hispaniae  denuoeden- 
diim  1.  3  iS.  c  tus  vi  rsto  ii 
nica  iussu  S.  Ferdinandi  11.  ::j. 
forus  iv.  2ii.  iif.dc  foro  ib. 
389.  fori   in   naui  Ib.  420. 

Foruum  1?.  4 13. 

I  OSSOI    iiiii   iv.   J  1  4. 
Fonc.i    IV.     f  I  4. 

1111)       IV.      f  I  4. 


r/J 

Tr»giljs  in.   472. 

Fragmenta   iv.  487.  Tsidorianorut» 
opcrum  1.  jro.  j  5-4.  jSf.  11.  80. 
84.     226.     392.   seq.   111.    yojj. 
Hf.    f 45"-    iv.    5-23.   fragmenta 
plura  titulo  operum  insignita  11. 
7r.  fragmentum    calendarii  go- 
rhici  ib.  126".  fragmentum  chro- 
nologiae  de  anno  natiuiiatis  Sal- 
uatoris  ib.  238. 
Fragor  iv.    120. 
Tr»gr»re  ,  et  fl*gr»re  v.  3  1 .    34. 
Framca  iv.  wjy.  fr»me»,  ct  machae 
r.t   v.    32.    framca    vcrsacilis    v. 
277. 
Franci  111.  414.  francorum  cxerci- 
tus  a   gothis    superatus  vn.  120. 
Franciscae   iv.    381. 
Fiantanes  rex  vu.  1 3  f. 
Fratcr,  fratres  :  quatuor  modis  di- 
cuntur  in  diuinis  scripturis  ,  na- 
tura  ,  gcnte  ,  cognatione  ,  afte- 
ctu:fratrcs    patrueles    m.  44.}. 
seq.  fr»ter  ,  et    germanus    v.  3  1. 
frater   iussus  est  duccre  vxorem 
fratris  ib.   468.  fratrcs   scptetn  , 
qui     vni    mulieri     nupscrunt  v. 
144.  fratres   quinque    diuitis  v. 
148.  fratri  quoties  remittcn.4.um 
v.  234. 
Fraterna  congratulatio  vn.  210 
Fratrissa   111.   454. 
Fratruelis  m.  44?. 
Fraudulentia  vi.  3 1  r. 
Tr.tus  ,   dolus  ,    ct   insidi.te  v.    20. 
fraus  vii.  217.  seq.  fraudes  hae- 
reticorum  1.  V97.  fraus  in  omni 
bono  opere  formidanda  vi.  204. 
Iraus  satanac  saepe  sanctis  apc- 
ritur  vi.  268.  fraus  contra  inno- 
ccntiam  vn.  2  17. 
Fraxinus  iv.  3  39. 
Fremens  III.  473.  fremere  ,  C 
dcre  v.   30. 

mor ,  ct  Eremitus   ni.  4jf. 
Frena  iv.  ? 1 7.  y.  30. 
..L-/IS   111.  171.  473. 
dere  vide  fre  <>ere  . 
•  1  ■ 
lUSCuli     111.    iS:. 
I 

Frecum  :  .i .  1  :  s. 

Friettu»  ,  ei  frixnm  vn.  43 e. 
Fridigemus  ri\  vn.  99.  110. 
<     !  ilum  111.  4ff. 

nni    iv.    4SS.  \  [de  fiirttim. 

Fron  '. ■  iv.  ;  13. 
Frond,-!'  .  -  :is  v.    30. 

A   .1  a  a 


r<4 

Frons  iv.  6- 

Tructuosus  ,  et  fertilis  v.   30. 
Fru;.us  iv.    514. 
Fru^alis  111.  47  1. 
Fru^es   iv.   J  1 1.  fruges,  et  frumen- 
ta  v.    33.  truges  aquae  gignunt 
iv.   i:o.  frttges    India   bis   metit 
iv.   144. 
Trui  ,  ct   vti  v.  50. 
Frumarius  rex  vn.  1  36. 
Frumen  iv.  jn.  v.  J41. 
Frumentum  :  de  irumentis  iv.  311. 

frumentA  vide  fruges  . 
Frtiii^ere   iv.   312. 
Frustum   iv.  489. 
Fntces   iv.  322. 
Fticata  iv.  333. 
Fu^us  iv.  104.   364. 
Fu  »a   iv.  373.  fuga  Iacob  v.   330. 
Tugere  ,  et  diffugere  v.   31. 
Tugiti:tns  111.  473. 
Fulcra  iv.  4^;. 

Fulgentius  IsiJori    fratcr    1.   118. 
seq.  FuJgentio  Isidorus  libros  of- 
ciorum  dcjicat  vi.  36*3. 
Fulgentius  Ruspcnsis  vn.  1^4. 
Fulgetra  iv.   113. 
Tulgor  ,  fidgur  ,   ct  fnlmen   iv.  144, 
v.    133.   scq.  de  fulguribus    ib. 
378. 
Fulica   iv.  98. 
Ftihnen    :    de  ftilminibus    iv.    114. 

vn.  44.  vide  fnlgor . 
Ttduum  ,  fiaunnt  ,    ct  furuum  vn. 

Funalia   iv.  <ro<5.  scq. 

Funarii  iv.   399. 

Functi    iii.  43 1. 

Funda  :  de    fundis  iv.  3 Rf.  425-. 

Fitndamentum  m.   304.  iv.  430. 

Fundatorcs     ccclesiarum    suflragio 

al>   ecclesiis  adiuttandi   11.    <66. 
Furrdibuhis  ,  fundibalus  iv.  386. 
FunJtis  ,  vrbanuin   aedificium  ,  ct 

rusticuin  iv.  236". 
Tunebre  ,  fnnereum  ,   et  funestum 

v.     31. 
Funcstus    famultis    v.    31. 
Tungi  ,  et   defiingi  vit.  434. 
Funis  ,  de  ftinibtis    iv.    423.    fo7. 

funis      tabcmaculi     triplex     v. 

3P7- 
Funtts  iv.   30. 
Tur    m.    473.   fiir   ,    et    latro    v. 

Turatum,  e»  furtattim   v.  34. 
Furcifex    m.  473. 
Furcillae  iv.    rij. 


I  N  D  E  X     K  E  R  V  M 

Turens  ,  furiatus  ,  furiosus  ,  et  ira- 

tus   v.    28. 
Turibundus  ,  et  furens  v.  70. 
Furiae   tres   m.    392. 
Furfures  iv.  487. 
Furfurio  iv.  10 1. 
Furnus   iv.    2  2$". 
Furo    iv.  60. 
Furrlones  vn.    411. 
Turtatum   vide  furatum  . 
Ftirtum    iii.    2 10.    furtum   contra 

innocenti3in  vn.    117. 
Furunculiis    m.    181. 
Turuum    viJe   fuluutn  . 
Fuscina    soror    Auiti   episcopi  va. 

ifS. 
Fustes    111.  2 14.   iv.   f  u. 
Ftistts   iv.    467. 
Tutilis   iii.   473. 
Futttra  quasi    facta  sacpe  in  scri- 

pturis  sacris   narranttir  vt.  ic»i. 


Gabaon  ciuitas  111.  402. 

G  ibaonicae    metu  perditionis  per- 

territi    v.   ^Sf. 
Gabata   iv  498. 
Gabimis   cinctus    iv.  4f5. 
Gabricl    111.    313. 
GaJ    iii.  1  ^f .  32;.  v.  124.    160. 
Gadcs  iv.    171.  207. 
Gadgad   v.  4fo. 
Gaditanum  frctum    m.    402.    iv. 

1  24. 
Gagates  iv.  174. 
Gaianitae  ni.  360.   5:34. 
Galactites    lapis  iv.  ij-7.  172. 
Galatac  m.  408. 
Galatia    iv.    1  f  j. 
Galaticae  iv.  4S9. 
Galaticttm  hordeum  iv.  313. 
Galbamim    iv.  3ff. 
Galca  :  dc   galcis  lv.    1%$.  galea, 

et   cassis  v.   17. 
Galcnns    iv.   491.  Romac    claruit 

vii.  92.  eius   libri  de  medicina 

111.  i8f. 
Galeria  iv.  447. 
Galerius    imper.  111.  238. 
Galerus   iv.   460. 
Galilaea  iv.  148. 
Galilaei   m.   f  20.  super  qtios  ce- 

cidit  turris  in  Siloe   v.  146". 
G-tHa    iv.    44f. 
Gallaeci    lll.   41  f.  seq. 
Gallaecia   iv.    164. 
Gallaecus   vcnuts  iv.   118. 


Gaili  :  Gallortim    obiectione»    <!e 

gratia    Christi    1.   188.    galli  , 

candidi  ,  senones  etc.  m.  414. 

seq.  galli    iv.  204. 

Gallia   iv.    163.   Galliae  reges  11. 

329. 
Gallicanus  ,  gallicus  ,  gallus  v.  3  6. 
gallica  arbor    iv.  3  3  4.  galiicunt 
niare  iv.   1  26. 
Gallicinium  m.    224.   vn.  6. 
Gallicnus   imper.  vu.  9f . 
Gallina   iv.  97.  galltnae    a    vent* 

concipere  creditae  111.  442. 
Gallogracci  ni.  408.  et    iv.    if3« 
Gallus  imper.   m.  138. 
Gallus  auis    iv.  97. 
Gallns    ,  gallicus   vide  gallicanus  , 
Galnapis   iv.  462. 
Ganea  ,  ganeo   111.   474. 
Gangartdae   111.  404. 
Ganges  iv.  134.   144. 
Gannire   v.  7f. 

Garamantes  m.    411.    eorum   re- 
gio  iv.    16S.  garamantum   fons 
iv.  123. 
Garrire  ,  et  loqtii    v.   3  < . 
Garrultis    111.    474. 
Garum    iv.    49 f. 
Gath  ,  Gadm.    13  f. 
Gaudittm    ,  et  laetttia   V.  3f.  gau- 
dium    ib.    ni.    spirituale    vn. 
2 1 4.  gattdium   niaius   est   Dco  , 
ct  angelis  de  co  ,  qui  a  pericu- 
lo  liberatur  ,  qttam   de  eo  ,  qui 
numqiiam    nouit  peccati    peri- 
cultim   vi.  212. 
Gaulalum     regio     m.     418.     iv. 

\6i- 
Gauloe   insula  m.  418. 
Gauranis  equus  iv.    48. 
Gaza  iv.   fo^.  oppidum    ib.    196. 
interpretatur    fortitudo    v.  f6o. 
Gajophylacium    iv.  ^03. 
Gebamundus  vn.   134. 
GeJeon    11.    23)-.    322.    v.    129. 
164.  VII.   74.    eins  sacrificium  , 
proelium,  victoria  v.  492.  seqq, 
Gehenna  ,  Gehennon  iv.  192.  vi. 

i36\ 
Gelasii  dccretuin  de  libris  apocry- 

phis    11.    238.  260.   309. 
Gelatia  vi.   3^9. 
Gtlonium    stagnnm  iv.  121. 
Gelti    iv.    iif. 
Geminatus  ,  ittnctus  ,    et  dtiplicatut 

VII.  43  «• 
Gemini  iifi  441.  gemini  duo  Tha- 
mar   v.    iif. 


Gemmai  i  genera  •emmarurn  : 
gemmae  viridiorcs  ,  nibrae  , 
purpureae  ,  candidac  ,  nigrae  , 
variae  ,  aureae  ,  caecae  ,  ab  ani- 
malibus  nominacae  ctc.  iv.  z6;. 
*i  Z84.  gemma  Veientana  ib. 
174.  Soiuica  ib.  27?.  gemmae 
in  superscitionibus  :'£.  zSz.  vc- 
rae  a  faJsis  diffkile  discemun- 
cuc  iv.  28  3. 
Genae  iv.  8.  v.  89. 
Genealogia  regum  liispanorum  11. 

407.   412. 
Gcncr  111.  446. 
Genera     vide  genus . 
Gencralia  nomina   111.    14. 
Ger.erare ,  et  parturire  v.    36. 
Gencrationcs   mundi   111.231.  ge- 
neracioncs  vi^inti  duae  abAdam 
vsque    ad    lacob  iv.  30?.  genc- 
raciones    sepcuaginta   septcm  v. 
iS;.    generaciones    quadraginta 
duac  v.  451. 
Generosns  ,  cc    ncbilis  vn.  417. 
Genesar  lacos  iv.    150. 
Genesis   111.  241.  v.  194.  Exposi- 

cio  in  Gcncsin   ib.   ifp.  etc. 
Gencchliaci    111.    371. 
Gcnialis  lcccus  m.   391. 
Gcnitalia    iv.   17.  v.    01. 
Genitiuus  111.  l<5.    gcnitiuus  in   as 

prinia^-    iv.     190. 
Genitor  ,  et  pater  v.    36.  genicorcs 

III.   v-o. 

Gi.n;stac  iii.  3  f  1 .  5/20. 

Gcn:um  1:1.   301. 

Gennadius    non   fuic   cplscopus  to- 

lctanus   11.  40.    dc    cu  111.  -e  -■ 

Gcns  ,  gcntcs   ,  gencium    vocabula 

111.    3<Sp.   444.    gentes    habitu , 

et  ltngna  di;noscuntur  iv.  4<-4. 

gens  ,  gentes   ,   et   genMS   v.   36. 

de   gcntitim    vocacione    libei  VI. 

»56.  ctc.  gentibus  conctis  iussam 

cst  in  Christo    credere  ib.  70. 

pcntcs  ,    et  iudaei  ad  Chri:i"m 

vocantiir    ib.    7;.  ccntium    vo- 

catio  ad     fidem    ante    hebraeos 

ib.    7c'.    quod   gentrs    chrisma- 

K  sanctitkari  dcbeant  ib.    109. 

de   gnuibu5     ib.    160.    gcnces, 

quilms  tcrra  diuisa  fuit  ,  septua- 

;;'iita  trcs   III.   400.  gcntium    dii 
II.    }7f- 
Gcnsericus  vu.   131.  scq. 
Gentiana  iv.  3  r6. 
Gentiles  ui.  37  r.  vide  gcns :  ren- 

tilcs  ex  scptem   stellis   nomina 


ET     VERBOHM 
dicbus  dcderunc  vu.  6.  s;entilis 
populus  quare  non   obtempera- 
uit    legi  v.  105/.  gciuilium  libri 

VI.     2p<5. 

Gcntilicas   m.  399.  et  v.   36. 

Genua  vrbs  iv.    1  zy. 

Genua  iv.  18.  v.  91.  gemmm    in- 

flcxio   pocnitentiae  indiciura  vi. 

402.    genua      quare    can^unc   , 

qui  alicuius  lacrymas  clicere  cu- 

piunc   v.    89. 
Genus  :   genera  quaestionum  m. 

88.   opposica  ib.  1  rtS.  gcnus  111. 

429.  iv.    I.  genus    vide    gens  : 

gcnus  cx  diminucione  colligicur 

iii.    48. 
Geographia  Hispaniae    11.  425;. 
Geomantia   m.  371. 
Gcometria  :  cius  inuentorcs ,  tigu- 

rae  ,  numeri  ,  principia  m.  129. 

seqq.    v.    ii3. 
1   iv.   133. 
!ae    excinguuntur    a    longo- 

bardis    vu.    104. 
Gerere  ,  et  ferre  v.   35-. 
Gcrgesacus,  et  Gcrqesaei  m.  402. 
Gcrmana  ,  gcrmanus  III.  444.  seq. 

gennana  ,  ec  soror  v.  3  <5.  germa- 

nus  ,   et  frater    v.    31. 
Germani   m.  413.  germani  cirraci 

iv.   45T. 
Germania   iv.  15-5-.  Germaniac  m. 

4*3- 

Gcrmano-Francus  auctor  colle- 
ctionis  canonum  Isidorianae  11. 
204. 

Gcrmanus  vide  gernana  . 

Germen  iv.   3  24. 

Germinatio  iv.    3  24. 

Gtruasius  11.   3  24. 

Geryon    iv.    3  <. 

Gctac    m.   41 :.  iv.  4</<:. 

Gether  ui.   400. 

Getuli    111.    401.    ct  417. 

Getulia  iv.    i<58. 

Gczo  abbas  11.   231. 

intes  i\.    33.  qii3ndo  nati  vn 
66. 

Gilimcr   tyrannus    vn.   1 

Gillulas  gothorum   episcopus    vn. 

99- 
Giluus   cquus  iv.  47. 
Gin  ib  r  iv.   j  49. 

'  i.lC     IV.     IO.     V.  90. 

'  1«    III.    412. 

us    vidt   gj  r-',i i lus  . 

Gisalcicui  rcit  vn.  1 19.  186. 
la    rt^ina  1.    391. 


Gisericus  vide  Gerisericus . 

Glacies  iv.  1 1  c 

Gladiatorius  ludus  iv.  407. 

Gladiolus  iv.  ;(5z. 

Gladius  iv.  78.  de  gladiis  ib.  3-1 
scq.     gladius     chciidoniacus   ib. 
gladius  ,  ec  ensxs  v.   2  6.  gladius 
piscis    iv.    78. 

Gl3nde   anciqui   vixcrunt  iv.  333. 

Glaucns  rv.   80.   4.66.  ;'!aiu: 

■s   ib.    47.  glaucus  piscis    iv 
So. 

Gleba  ,   de   gltbis    terrac  ,  cc  c-: 
aqua  iv.  24$-.  ^eqq. 

Glircs  iv.  62. 

Gliscere    iv.    61. 

Globellum  iv.  468. 

Globus   iv.  432. 

Gloria  ,  ec  fama  v.  29.  gloria  va- 
na  vn.  109.  gloria  sanccorum 
vi.  189.  gloria  quorum  ma?na 
esc  vi.  204.  gloria  quos  expe- 
ccac  vi.  24f.  gloriae  ccmpo 
sequaces  vi.   35/9. 

Gloria  ,  ec  honor  Parri  ccc.  in  of- 
ficio  gochico    11.   <•<■>. 

Glorianccs  de  luxuria  ,  ec  ri a 
vi.    243. 

Gloriticatio   Moysis  v.    391. 

Gloriosus  111.  473. 

Glos   iii.   4ff. 

Glossa  :  cius  significatio  111.  47:. 
glossa  ordinaria  ,  an  Jsidorus 
cius  auctor  ,  aut  alcerius  non- 
dum  editac  ib.  f  17.  C37.  ^39. 
seq.  11.  4 1  </.  glossae  cx  I 
mologiis  11.  3i<5.  dc  glossis  111. 
to.  glossae  cditae  vn.  407. 

Glossarium  Ducangii  1.  471.  rjlos- 
sarium  Isidorianum  :  an  J 
ms  cius  auctot  ,  Cerdae  moni- 
tum  ,  proloytts  ad  notas ,  cpilo- 
gus  ,  glossarii  editiones  ,  com- 
mcntatorcs  ,  codiccs  mss. ,  .' 
glo^sario  in  hac  edicione  ib. 
•i^fi.  scqq.  ^So.scqq.  glossariiin» 
Etymol  um  ,  tortas»e  ex  aJio 
vberiori  1.  481.  n.  i<S;.  glossa- 
II.  2<5;.   2<5<-.  ;o<5. 

Glossopctra  iv.  :8». 

Glutto  111.  474. 

Glycyi  rhiza  iv.  |  f  1. 
<■<$. 
111.  4^ 3. 

111.    440.     ec   natns 
4:.). 
Gnostici  ,  ec   corum    haecet,i;  lii. 
tri.  (!!.  seq. 

A111  1 


Goldasti  inontium  i.  ^77. 

Goliath  v.  131. 

Gomer  blii  m.  403. 

Gonior  iv.  303. 

Gordianus  de  parthis  ,  et  persis 
triumphauit  111.  238. 

Gorgades    iv.  171. 

Gorgias  rhetorm.  i^6.vu.  81. 

Gorgon  vn.  73.  Gorgones  iv.  35". 
Gorgonis   caput  111.  385. 

Gothcscal^us  1.   1S8. 

Gotlii  :  corum  gloria  renouata  1. 
41.  qothoriim  cpiscoporum  ob- 
seqnium  in  quibusdam  arduis 
■  m  factis  ib.  691.  gothorum 
historia  ,  codices  mss.  ,  cditio- 
nes  ib.  371.  694.  seq.  gothorum 
historia  nondum  cdita  11.311. 
gothi  primum  ariani  ,  deinde 
catholici  111.  138.  seq.  gotlio- 
rum  gens  ib.  41:.  gothorum 
historia  ,  conucrsio  .,  ct  lau.i^s 
vii.  10;.  114.  1 18.  gothorum 
regum  serics  ,  et  chronologia 
cd>ta  ib.  iSf .  seq.  gothi  granos, 
et  cinnabar  gerunt  iv.  4ff.go- 
thornm  reges  ,  quando  regali 
habitu  inceJere  cocperunt  vn. 
114.  gothus  ad  nomcn  Petri 
apostoli  pertcrritus  vn.  113. 

Gothici  iuris  origo  11.  222.  seq. 
gothicum  orationale  vcronense 
1.  343.  jtfo.  11.  138. 

Gothofrcdus     glossarii    editor    I. 

479- 
Grabatum    rv.   fo8. 
Cracilis  m.  474. 
Graculus  iv.  96. 
Gradatio  111.  92. 
Gradiuus  Mars  m.  5  3  j-. 
Gradus  scptcm  consanguinitatis  11. 

6$.  gradus   gcncris  humani  111. 

4f  o.  cognationis  ib.  f^f.rcrum 

sex    v.  8f.  gradus  ecclesiae  111. 

rf7- 

Graeci  111.  408.  graecus  ,  graeca- 
nicus  ,  graecensis  v.  7,6.  graeci 
leues  111.  41  f. 

Graccia  iv.  if  7.  segetcs  habere 
cocpit  111.  134.  Graeciae  pro- 
uinciae  septem  iv.  if7.reges  in- 
cipiunt  vii.  82. 

Gramen  iv.  364. 

Gramineum  ,  ct  giaminosum  v.  30. 

Gran  ri  a  iv.  208. 

Grammatica  :  ('e  <a  m.  n.gram- 
matica  ,  ct  rheiorica  Dynamii, 
«t  SJiiUaiMwchiefutoji  to.ctaai 


INDEX     RERVM 

11.  105.   370. 
Grammatici  veteres  1. 41 7. 11. 164. 

367.  385".  grammatici  meiiores  , 

quam  hacretici  III.  110. 
Grandaeuus  III.  474. 
Grandis  ,  magnus  ,   et  maximus  v. 

36.  47. 
Grando  iv.    1  if.  vn.  49.  grando 

perlidiae  duritia  est  ib. 
Graphium   m.   2f6. 
Grassari  v.   16. 
Grassus  ,  et  crassus  v.  1  6. 
Grates  ,  et  gntiae    v.    ;  f . 
Gratia    Spuitus    sancti   ,    praene- 

niens  ,  et  subscquens   m.  308. 

v.  101.   vi.    lof.    et  vii.  324. 

scqq.  £m!i<»e  \\degrates  .  Gratia, 

et  lex  vi.  i<53.  gratia  Sancti  spi- 

ritus     non    in   paucis  vi.    ifj. 

gratia  Dci    iustitiam    mcrcmur 

vi.  196. 
Gratianus  Imper.  111.  2  3  8.  vn.  99. 
Graiianus :  canones  ex  Isidoi  i  opc- 

ribus  ab  eo  collccti  ,  ei  a  Caro- 

lo  Scbastiano  Bcrardo    corrccti 

1.  204.  seqq. 
Gr.ttificus  iii.  474. 
Gratiosus  III.  474. 
Gratissimus   III.  474. 
Gratulari  ,  et  laetari  v.  44. 
Grauare  ,  ct  ingrauare  v.  36. 
Grauari  malo  teniporali  vi.  3  5-  f . 
Grauis  acce.nus  m.  29. 
Crauida  ,  ct  praegnans  v.  f  8. 
Crauidiis  ,  et  grauis  v.  Jf. 
Grauis  111.47  3.  et  ponderosus  vn. 

437- 
Grauitas  iv.  24.  et grauitudo  v-3f. 
Greges  iv.  39. 
Grcgoriani  ,  et  Hermogeniani  co- 

dcx   111.  191. 
Gregorius    hacreticus   ab    Isidoro 

conuictus  1.  91. 
Gregorius    Magnus  11.  ijtf.   346. 

VII.    1^9.    166.    181. 
Grcgorius   Lliberitanus    vn.    147. 
Gregorius    Nazianzenus    11.    f  3  3 . 
Gregorii   Nazianzeni  veiba   ab 
Isidoro   excerpta  vi.  467 . 
Gremium  ,  et  sinus  v.  67. 
Grial  Ioannes  optri.m  Isidori  cdi- 
tor  :  erratum  cius  editionis  aliis 
occasionem    errandi   pracbuit  i% 
26.  seq.  eius  epistola  dcdicato- 
ria  ,  ct  praefatio  ib.  ztff.seqq, 
iudicium   de    eius    cdit;one    ib. 
273.  scq.  ciusdem    praefatio  ad 
Etymologias  cuui  Isidori  dtfen- 


sione  ib.  420. 
Grillus  iv.  6z. 
Grunire  v.  75". 
Grus,  grues  iv.  88.  seq. 
Gryphos    iv.    foS.   Gryphi     m. 

fo8. 
Gryphs  iv.  ff. 
Gualterii  variac    lectiones   1.    38. 

scq. 
Guba   111.  185-. 
Gtibeilum  iv.  468. 
Gubernator  ,  et  nauta   v.  36.  gu- 

bcrnator  iv.  414. 
Gubcrnio   414. 
Guitmundus  missale  gothicum  Isi- 

doro  tribuit  11.  143. 
Gula  vi.    »fi.  vii.  2f4.  313.  seq. 
Gulfilas  vii.   1 10. 
Gumen  iv.   342. 

Gumes'ndus  Toletanus   VII.    179» 
Gi  mmi  iv.  392. 
Gtindebadus  rex  vn.  1 19. 
Gnndemarus  vn.  126. 
Gunderictis  vn.  131. 
Guntamundus  vn.  133. 
Gnntemiriis  vn.  1  34. 
Guntericus  Tolctanus  VII.  170. 
Gurges   111.  396. 
Gurgulio  iv.  10.  iof. 
Gustus  iv.  4.  v.  9f . 
Gutta  iv.    132.  gutta,et  stilln  V. 

68. 
Guttatus  equus   iv.    47. 
Guua  iii.    i8f. 
Gtuiia  iv.  44  f. 
Gymnasia  insula  iv.  1S1. 
Gymnasium  212.  392. 
Gymnicus    ludus  ,  et  eius  genera 

quinque  iv.  392. 
Gymnos   iv.  214. 
Gymnosophistae  m.   363. 
Gynaecaeum   iv.   22f. 
Gypsum  iv.  2f  2.  4?J- 
Gyrgillus  IV.  f  1  6. 

H 

H  lirera  111.  10.  44. 

Habacuc  111.    24f.    330.    V.    134. 

eius  historia  ib.  174.   210.  vn. 

3S1. 
Habcnae   iv.  f  17.  habena,  et  aue- 

>ia  v.  8. 
Uabeo  ,  et  ab  ec  v.  37. 
Uabilis  111.  47  f.  habilcs  equiv.  8. 
Habitacula ,  habitatio  1  v.  1  1 1 .  2 1 6. 

habitacula  lcuitis    ab  Iosue  de- 

cernuntur  v.  448. 


Habitus  iii.  lof.  iv.  448.proprius 
diuersarum  gentium  ib.  45-3. 
habitus  ,  vel   orbatio  m.   117. 

Hadriano  I.  pontifici  capi:u!a  as- 
serta  an  genuina  11.  ipf. 

Haec   dies  ,  et  hic  dies  v.  57. 

Haedus  iv.  40.  peccatoris  figura 
v.   464. 

Haemathites  lapis  iv.  2f7>  gem- 
ma  ib.   269. 

Haemoptois  111.  177. 

Haemorrhois    iv.  66. 

Haeresis  :  dkta  de  hacresi  II.  231. 
De  haeresi  ,  et  haercsibus  iu- 
daeorum  111.  549.  seq.  ha:rcses 
sine  auctore  ,  christianorum  , 
contra  catholicam  tidem  ib.360. 
scq.  f  lo.etc.  •i.teresis  ,  e  schism* 
v.  37.  de  haeresibus  vi.  irf. 
haeresis  pracdcsiinatiana  1.  189. 
haeresis  ,  velut  quaedam  hydra 
iv.  16.  hacresis  praecauenda  vi. 
f68.  hacreses  medicorum  tres 
111.  i<5S. 

Haerctici  corruptorcs  codicum  ,  et 
Ealsarii  1.  ^97.  haereticus  Syno- 
nymorum  corrupcor  piinttus  a 
Deo  ib.  f9S.  haerecici  sub  ca- 
tholicorum  nomine  sua  con- 
scribunc  vi.  294.  hacrcticorum 
calliditas  vi.  294.  haereticorum 
consortium  Eugiendum  vi.  ?<SS. 
hacreticus  qui  appellari  potesc 
111.  3<Si.  haereticus  ,  et  paganus 
vi.  1  f  8. 

Halcyon  iv.  92. 

Halec  iv.  81. 

Haliacec.t';   vn.  413. 

Halitus  diaboli  iv.  fii. 

Halvs  amnis  iv.  1  f  1. 

Hama  iv.  f  17. 

Hamadryadcs  111.  393. 

Hamia  ,  siu  haniio  saxatilis  iv.  81. 

Hammitcs  laprs  iv.  ijif. 

Hamus  111.  4f  8. 

Harada    v.  447. 

Harmonia  111.  1)4. 

Harpax  iv.  K59.it  f  17, 

Harduini  deliria  concra  vctcruin 
pleraque  scripta  1.  717. 

Hannonia  ,  cc  iiMtsica  cn.li.stis  : 
opuscurnm  11.  69.  cdicur  vii.  23. 

Hasta  :  de  hastis  iv.  381. 

i ...  :ilc    iv.  38  1. 

Hasrula  iv.  32?. 

HauJ  111.  41. 

tlMirue  ,  cc  exhaurire  Y.   37. 

Hauscia  iv.  5  io. 


ET     VER.BORVM. 

Hebdomas  m.  214-  seq.  hebdo- 
mas  dicrum  ,  et  annorum  vn.  6. 

Heber  m.  234.  310.  v.  120.  vn. 
<58.  rcdemptorem  nostrum  insi- 
nu.u  v.  296". 

Hcboricus  rex  vn.  137. 

Hebraei  111.  23^.  319.  3fo.  405". 
de  hebraeo  sex  annis  seruiente 
v.  384.  hcbraei  psaltcrio  deca- 
chordo  vsi  sunt  III.  140.  hcbract 
quot  egressi  de  Acuypto.quotque 
intraucrunt  in  tcrram  promissio- 
nis  v.  4f8.  hebraeorum  capiiui- 
tas  111.  236.  et  vii.  80. 

Hcbrel  ir.us  1.  46. 

Hebrona  v.  4f  1. 

Hccateus  Milesius  III.  6y. 

Hedera  vi.  5  y  1 . 

Hei  111.  22. 

Helcna  Constantini  mater  vn.  97. 

Hcienus   iv.   if8. 

Hcli  111.  23  f.  v.  f  f  4.  vii.  7f .  eius 
filii   1 30.  f 07. 

Hclicon  iv.  1 8e>. 

Helim  v.  434. 

Heliopolis  iv.  200. 

Heliotropium  iv.  KS7.  3ff. 

Helladius  Tolet.  vn.  i<56\  170. 

Hellas  iv.  if8. 

Hellenes  rex  iv.  15-8. 

Hclles  iv.  116.  vii.  73. 

Hellespontus   111.  ifo. 

Hellcspontiacum  mare  iv.  i2<5. 

Hclmon  Deblacaim  v.  4f  f . 

Heluidiani  111.  f27. 

Heltiolac  vuae ,  heluum  iv.  320. 

Hrai  III.   21. 

Hemerobaptistae  m.  3  f  1 . 

Hemicadium  iv.  f02. 

Hcniicranctis    v.  74. 

Htmisphaeriiim  111.  ifo.de  hcmi- 
sphaeriis  diuersis  vi.  ^96. 

Henoch  v.  119.  ciuitas  ib. 

Hcnrici  |  Iurcs  imperatorcs  m.f  14. 

SC']. 

Hepaticus  niorbus  m.  177. 
Hephaestias  insula  iv.  179. 
Hephaestites  iv.  282. 

Hir   Itidae  lilitis  V.  %  3  f . 

Hcracliu]  Imper.  vu.  iof. 

Hciba  :  dc  herbis  communrbus  , 
ct  aromaticis  iv.  347.  ctc.  her- 
ba  genicularis  ib.  i  f  2.  hcrba  pu- 
licaris  ,  lanaria  ,  Iticcrivlts  ,  sa- 
luiarij  ,  \.m  uiivuia  ib.  3  f  7. 
ieq.  jtfo.seq. 
idm  .  t;  h.-rbosus  v.  27. 37. 

Herbltmn  iv.  339. 


Hercules  111.  23  f.  vn.  74-  Hercu- 
les  Thebanus  iv.  1*9.  Hercules 
hydram  \icic  iv.  36.  se  flammis 
iniecit  m.  23 f.  vu.  7f-Hercu- 
lis  columnae  iv.  1  24. 

Hercyniae  aues  iv.  93. 

Hereditas  111.  20f.  iatcstata  ib. 
ui.  206. 

Herericus  II.   332. 

Heres  m.  438. 

Hcrimannus   11.   383. 

Hericius  iv.  61. 

Hermaphroditae  iv.  33. 

Hcrmcnegildus  martyr:  eius  con- 
uersio  1.  118.  seq.  de  eius  mar- 
tyrio  late  disseritur ,  et  cur  P.i- 
tres  ecclesiae  g  thicae  dc  eodcm 
martyrio  tacuerint  ib.  704.  seq. 
eius.  filius  superstcs  Constanti- 
nopoli  ib.  712.  scq.  actas  Tn. 
123. 

Hermericus  VII.  134. 

Hermes  m.  384. 

Hermogenianus  111.  3ff.  Hermo- 
"eniani  ,  ct  Grei?oriani  co- 
dex  iii.  191. 

Hermus  fkiitius  iv.  137-  201. 

Hernandez  Petrus  Emmanucl :  eius 
animadiiersioncs  in  Zaccariac 
conspectum  cduntur  i,  334.  ctc. 
eius  laus  ib.  343.  eius  opiniode 
re^ula  monachorum  Isidoriana 
expenditur  ib.iSoo.  seq.  eius  dis- 
scrtatio  dc  Brachario  auc 
bri  de  eccksiasticis  dogmatibus 
editur  11.  27.   38. 

Herodes  111.  3?8.v.  i5  7.Hcrod?s, 
ct  Pila.us  amicitia    toederantur 

V.    I  f  o. 
Hcrodottis  historicilS  postDa:. 
III.  73- 

Heroicum  carmen  m.  67. 

Hcroldus  111.  f  1 3. 

Heros   iv.  474.  hcrocs  III.  39;. 

Herpillus  iv.  3 1 7. 

J  [<  -ihon  111.  3  22. 

Hcsiodus  iv.  308.  vil.  7S. 

Hi  smona  v.  419- 

Hcspcriae  Italia  ,  ct  Hispania  qua- 

rc  iv.  1  (• ; . 
Hesperides  iv.  172. 
Hesp<  1  ii  nt.  .;  1  8. 
Hespi  promoncoriiim     iv. 

t   •  :. 

I  1.    I  (S4. 

libei    iii.    »4<5.   Hestci    . 
clcsiac  figura  i\.  146. 
Hcstci  liluuui  Esdias  cccdinu 


rrS 

psisss  iv.  i$j. 
Hescerntts   m.  »'t*.  hesternui ,  ei 

externits  v.  14. 
Hethaetis  v.  r  3  ;. 
-Hetrurta  vide  Etruria  . 
Heiiacus,ct  hettaei  ui.  40: 
Hetiila  111.  40 1. 
He:is  ,  et  en  v.  26. 
Hcxagona  m.   f44- 
Hexamctrmn  m.   66. 
Hexaptota  nomina  m.   17. 
Hcxasyllabi  pedes  111.    14. 
Hexaticttm  hordeum   315. 
Hexecontalithus  rv  :•  >-. 
Hiattis  iv.    ipi. 
Hibcria  iv.  it:.-.  -<<•  Iberia  . 
Hibernus  m.   228. 
H/V  dies  ,  Ct  haec  dics  v.  57. 
Hicms  iii.  128.  v.  13.  hitmis  equi 

.  iv.  401. 
Hicra  medicamina  m.  1S4. 
Hiera   insttla  iv.  1  ;p. 
Hierabotane  iv.  3  f  7. 
Hieracitae   m.  J28.  iv.  282. 
Hierarchirat   111.  ;  <-,-. 
Hicronvnms  S.  11.  264.  294.  $21. 

III.   if^.cins  intcrpretatio  no- 

niinum    hebr.i.j.nm     ib.     :;;. 
Hieronvmus    scriptores  toto  orbe 

qtiaesiuit     III.    2V3.   trium    iin- 

guarum  periros  in  latinum  scri- 

ptnras   transtulit  111.  xfi,   eius 

locns  tv.  54. 
Hterosolyma  ,  Hierusalcm  'jide  Ic- 

rusalem  . 
HiUris  iii.  47  f. 

Hifarius   Pictauiensis  vn.  97.  180. 
s  opcrum  ejitio  u.  427.    Hi- 
ts  Arclatcnsis  vn.  t  tf. 
Hiitim  III.  48^. 
Hin  mcnsttra  vii.  412. 
Hincmari  Remensis  iudicium  con- 

tra  Isidorttm  rcicJlitnr   1.    18?. 

seqq. 
Hinnire  ,  et  rudere  v.  7?. 
Hippo  vrbs  iv.  167. 
Hippocentauri  iu-  71.  iv.  57.  vii. 

73- 

Hippocratcs  medicus  111.  itJp.  iv. 

174- 
Hippolytus   episcoptis  111.  267. 
Hippone  cinitas  iv.  tpp. 
Hippa^o  ;us  iv.  418. 
Hippopodes  iv.  jr. 
Hippopotami  iv.  75". 
Hippopotamus  iv.  70. 
Hipposclinon  iv.   3<5p. 
Hiras  Odolamitcs  pastor.  v.  337. 


INDf.t    REli'!i 

s    i".  43.'  475-.   !iii  ;v     i  13    v. 

qui  post  Sacerdo- 
tis  cmundationem  oftcrtbantur 
ib. 

Hirmos  m.  j&. 

Hirqui  iv.  40. 

Hirs:>.tus  111.  47  j. 

Hirundo  iv.  101.  hirundo  ,  et 
arnndo  vti.  4:4. 

Hispalensis  Cordubensis  Ecclcsiae 
sacerdos  vi.<- 66. 

Hispalis  iv.  207. 

Hispaliu  m.  41  f. 

Hispania  a  saracenis  vastata  1.40. 
cius  eucrsio  ab  Isidoro  praemtn- 
ciata  ib.  167.  elogittm  ib.  vn. 
107.  <5pp.  recupcratio  11.  493. 
Hisjuniat  duac  ,  i-itcrior  ,  ct  vl- 
tcrior  iv.  165.  seq.  Hispamae 
ris  in  £tymolo!jiis  explkatac  1. 
2  1  J.seq.Hispania  minio  abundat 
iv.  4? 7.  cius  plagat  quauior  vu. 
151. 

Hispanicus  ,  hispanus  :  hispani  se- 
culo  XIII.  Isidori  laudes  cele- 
brant  i.  64.  hispani  veteres  Pa- 
trcs  ib.  517.  htspanae  religio- 
nis  vctera  montimenta  ,  vene- 
ratio  erga  apostolicain  sedcm 
perpetuo  continuata  ib.  3 ip.  scq. 
hispanicae  rcs  11.  316.  hispani 
iii.  41*-- 

Hisji.tnns    ,    et     Hisjt.tniensis     vil. 

Histcron    proteron  111.  61. 

Historia  ,  tius  Vtilitas  ,  piiini  att- 
ctorcs  ,  genera  m.  72.  etc.  iv. 
178.  historia  dc  regibus  gotho- 
rum  ,  wandalorum  ,  et  sueuo- 
rtim  Isidoro  vindicattir  :  alia 
mutila  ab  Isidori  tempore  ,  ct 
cttr  1.691.  historiae  interpolatae 
intcr  Tudensis  chronica  cxcm- 
plar  ib.  historia  Hispaniae  11. 
2pc.  ecclcsiastica  ib.  280.  Mi- 
scclla  riicta  ib.  407.  4t2.apo- 
stolorum  v.  2i8.historia  sacrae 

kgis   V.   2Vp. 

Histriones  iv.  40  j. 

Histrix  tv.  rp. 

Hodie    iii.   222.  hodie  ,  et  hoc  die 

v.  ;7. 
Hoedns  vide  haedus  . 
Holce  signmrj   ponderis  iv.  307. 
Holo.-au-.tum   ,    holocaustoma  111. 

284.  v.  412. 
Holographtuii  m.  200. 
Holoporphyra  vestis  iv.  4fo. 
Holoserica  iv.  4yo. 


Homcrusni.  ijjf.  vaa.  7J.  Home- 

ri  centones  m.  70.  eius  patria 
iv.    201. 

Homerus  mttltos  verstis  sibyllac 
delphicae  sno  operi  inscruit  ui. 
368. 

Homicidium  ,  et  parricidium  m. 
210.  401. 

Homiiia  ,  homiliae  :  n.  2f7.  111. 
2*3.  veterum  patrttm  11.  275-. 
340.  343.  Isidori  ib.  341.  vti. 
313.  Aymonis  ib.  3S1. 

Hemiliarium  11.  2r<5.  25-8.  280. 
Alcnihi  1.  621.  homiliaria  anti- 
q«a  11.  2J2.  homiiiaria  copiosa 
ib.  272. 

Hommev  Iacobtts  1.  303. 

Hoiiio  :  homines  :  homines ,  qui 
qttodani  j>raesagio  nomen  ac- 
cepenint  111.  317.  homo ,  ho- 
1110  duplcx  ,  hominis  partcs  iv. 
1.  ctc.  hominis  scx  aetatcs  ib. 
24.  homo  ,  et  vir  v.  73.  p2.  ho- 
mo  ,  et  peats  ib.  87.  dicttis  ab 
htimo  ib.  homo  prudens  ib.  137. 
manitm  habens  aridam  ib.  ijp. 
qui  vineam  plantauit  ib.  142. 
qui  arborcni  fici  plantauit  ib. 
146.  duos  filios  habcns  ib.  147. 
hominis  conditio  ib.  169.  homo 
insanus  ib.  4f7.de  liomine  vi. 
141.  hominum  post  pcccatum 
natura  ib.  610.  hoininls  duae 
sttbstantiae  vn.  323.  voluntas 
post  baptismum  ib.  330.  homo 
ttitim  literarum  v.  45-.  homo 
minor  mundtts  vi.  128.  vn.  16. 
homo  ,  mundtts,  et  annus  vn.f  7. 
fig.  quarta:  qttarcveniam  conse- 
quitur  v.  8<S.  vi.  136.  sua  spom- 
te  dittcrtit  a  Dco  ,  et  credcndo 
rccurrit  ad  eum  vi.  ip2.  nihil 
sibi  arroget  ,  praercr  pcccaiiim 
vi.  310.  nulhis  sinc  peccato  vi. 
361.  homo  ,  et  ratio  disputan- 
tcs  vi.  472.  homines  qualiter  sc 
habere  debent  tn  honoribtis  vi. 
ftp.  qua  iii  rc  animalibus  ex- 
cellunt  vi.  148.  quarc  alii  scr- 
ui  ,  alii  domini  vi.  336.1101111- 
nuni  ,  angelorum  ,  ct  daemo- 
nuin  distinctio  v.  86.  aetates 
sex  tv.   24.    genera  inutilia  duo 

v-  3  3f- 
Homoginis   iv.  ^op. 
Homousion  111.  301.  vn.  311. 
Honestus  iii.  474.  honestus ,  bcatns, 

dittes    ,  locuvles  ,  potens  ,  f>rtu~ 


natus  v.    1 1.  l\. 

Houor ,  honos :  konot  ,  et  onus  v. 
37.  in  honoribus  qualicer  se 
se  quisque  habere  debcac  VI. 
f  19.  honor  quanto  maior  ,  tan- 
to  laboriosior  vi.  337.  honorcs 
mucaiu  mores  vi.  318.  honores 
seculi  qui   appecunt  vi.  33  f. 

Honcrabtlis   III.    474. 

Honoratus   III.   47f. 

Honoratus   episcopus  VII.  iff. 

Honoriaceasc  inonasterium  1. 
613. 

Honorius  imper.  m.  zjo.f^f.  vu. 
100.  seq. 

HonorosHs    III.    47  f. 

Honoulphus  vii.   1  zo. 

Honustus  vidc  oneratus  . 

Hora  :  de  horis  m.  ziS.  W/»  , 
et  £»r<»  v.  37.  hora  prima  ,  ter- 
tia.  sexta,  nona,  vltmi  ib.  14:. 
horae  orandi  m.    zSp. 

Horatius   vu.    84. 

Hordeolus  m.    i8z. 

Hordeum  ,  ordeum  ,  ec  eius  tria  ge- 
nera  iv.  3 1  4. 

Hormcsion  iv.   z8o. 

Horologium   iv.  fi;. 

Horoscopus  111.  373. 

Horrea  iv.  zz^. 

Hortus  ,  et  ertus  v.  f  3. 

Hos  ,  et  os  v.   37. 

Hosius  vide  Osius  . 

Hospes    v.    zz.    de    hospicibus  vi. 

5T4- 

Hjspitalis   111.   485. 

Hospitalitas    vn.    166. 

Hospicium  iv.  zi8.  hospitium  ,  ec 
domus  v.    zz. 

Hosces  vi.   346. 

Hostia  :  hostiarum  ,  seu  particula- 
rum  formi  vctus  i.  6"f  z.  hosti.i  , 
et  saerifitium  v.  66.  hostia  ,  et 
ostinm  ib.  r;.  hoscia  ,  h^urac 
hosciarum  111.  Z84.  V.40S.  411. 
hcsti.t  ,  et  victima  vn.  437.J10- 
sciarum  variecas   v.   436. 

Humana  incmbra  quomodo  ascri- 
bancur    dial>ol'>    iv.  f  zo. 

Humanitas  ,  humaniu  111.  474. 

Humatus    111.  47  f . 

Humcri    iv.    11. 

Humidum  ,  et   vuidnm  V.    74. 

Hiiniidtis  iv.   ioz.  z;7.  et    31S. 

Humilts  111.  474-  hiimilibus  pcne- 
tralia  Scriprurae  paWnt  vi.  z;:. 

Humilitas  tuperflua  ri.  ;:o.  hu- 
milicas  inadetui  vi.  foi.  caacra 


ET     VER.BOKVM. 

superbiam   vn.   zo8.  citis  sum- 
mus  honor  vi.  f  1  9. 

Humilicas  praeposicorum  vi.  333. 
de  humilitate  ib.  foi.  VII.  zo8. 
seqq.  264.  Exhortacio  humilita- 
ti.s  opuscuimn  edituin  ib.  z$7. 
seqq. 

Humores  quatuor  corporis  m. 
170. 

Humus  ,  terra  ,  et  telltts  v.  70.  hu- 
mus  iv.  49  z. 

Hunni  deleti    vn.    116.  seq. 

Hyacintliina  vcstis   iv.  449. 

Hv.icinclvzon   iv.    170. 

Hyacinthus  IV.  Z70.  3  f  o.   v.  404. 

Hyades   III.  161. 

Hyaena  iv.    z8j. 

Hybridae  iv.  fo. 

Hydaspes  iv.   1  3  f . 

Hydra  iv.  36.  6i.  hydra  haeresuni 
s:milicudo  iv.    ; 6". 

Hydria   iv.  foo. 

Hydromancia    III.    j  7  r . 

Hydromelmn  iv.   403. 

Hydrophobia  m.    2;. 

HyJiopicus  apud  Lucam  v.  147. 

Hvdrops    111.    177. 

Hydros    iv.    £7. 

Hyginus  11.   330. 

II     is  flujius    iv.    137. 

Hyle  iv.    io3. 

Hymenacus  III.  4ff.  hymenaeo 
versus    m.    133. 

Hyinn  irium  gothicum  11.    131. 

Hyninus  :  dchymnis  1.  93.  hymni 
0'ficii  Hispalensis  in  testo  S.  Isi- 
dori  ib.  ioo.  seqq.  hymni  S.A- 
gathae  ,  et  alii  Isidoro  ascripti 
11.  t.scqq.  hyuini  aliqui  in  of- 
ricio  gothico  non  ^othici  ii>.  1 3  z. 
hvnnus  excriptus  ib.  373.  hy- 
mni  Te  Dcmn  laudaraiu  an  St- 
scbutus  auctot  ib.  301.  d; 
hyinais  cancndis  concilti  quarci 
Colccani  senteiiii  1  ib.  ff8.  scq. 
hvm.ius  qui  I  \  ui.  z8z.  dc  hy- 
mnis    vi.   \6i. 

Hyosciasmos   iv.    j  f  5*. 

Hypalla  y  m.  f  3. 

Hypasis    fluuilll  IV.    144. 

Hypcrbaton  m.  t>i.  et  91. 
rbole  iii.  61. 

Hyperborei  tnontei  iv.   i3f. 

Hyperlydius   conui  ui.  1 ;  f . 
talis    iv.  66. 

Hypocrisis  vi.  jii.vu.  34Z. 

11 .  .■•jcrit.i    III.  47f- 

J!  podiaconi  iii.  jjz. 


119 
Hypodorius   tonus  111.   1  3  f . 
Hypo^acum  iv.  Z19. 
Hypolimniscus    111.   33. 
Hypotheca  m.   Z07. 
Hypothcsis   111.   88. 
Hypozcuxis  m.  ftS. 
Hyrcauia  iv.  ifi. 
Hyrcani  m.   404. 
Hyrcanus  princcps  iudaeoruin   iv. 

ZIO. 

Hyssopus  iv.    zff.  v.   44^. 


I 


/,  et  V.    iii.  3. 

/  inter   duas  vocales  m.  44. 

la  De!  nomen  ui.  zo6\  fip. 

l.tceo  ,  et    iacio   v.  41. 

Iacob ,  rilius  Iaac  :  de  co  111.  Z34. 
3Z(S.  v.  izz.  if 7.  318.  33Z. 
vn.  70.  374.  lacob  cestain;n- 
ttim  lccit  iii.  zoo.  contra  na- 
turam  colorum  similitudincni 
procurauit  v.  fztS.  Iacob  ,  et 
Esau  cxemplu!ii  v.  nz.  figura 
ibid.  lacob  vidcns  pastores  ccc. 
plura  de  eo  in  expositione  Ge- 
ncsis  ib.  et  seqq.  Iacob  Christi 
tijura  v.  izz.  scala  Iacob  v. 
'  -  -• 

Iacobus  Maior  :  eius  praedicatio 
in  Hispania  1.  488.  scqq.  u. 
j  15.  vii.  390.  sepiilcrum  ex  hi- 
storia  compostc.lana  1.  488.  I.i- 
cobus  Maior  ,  sitic  Zcbed.ici  : 
de  eo   111.  3 16.    v.  iSz. 

Iacobus  Minor:  de  eius  ep:scola  v. 
zi7.  [acobus  Minor  ,  iiue    \ 
phaei  ;  de    eo   m.  336.  v.  i8f. 

hutaru  m.   4:6. 

Iactancia    vi.  3  10. 

l.tct.tri  ,  :l   (atigari  v.    41. 

lact.tra  ,  damrmm  ,  ec  detri,inntnm 
v.   Z3. 

Iactus:  ae  ia:cu  tv.   393.  411. 

laculum  iv.    i- 1 

laculus  14.  68. 

lahel   v-   -*>-• 

Iait    ui.   :!<••   s  ■-:•    vii.  74. 

I  ni  /■       1       .  sdudllnt   V.    6l. 

Fambicum  carmeo    111.  66. 

I  unbus  111.  .01. 

laraaei  vidt  lanna  v.  368. 

Invculuni   iv.   zoj. 
I  ccs    111.  4f4. 

.  111.    3Z1.  launcs  |  et  Mani- 
brcs    v.   368. 
Ianua    iv.    -ic.  t.ttua,  ct  «stium 


v.  41.  famiae    cac!t    iii.   14^. 

iv.   107. 
lanuarius    m.  22  f. 
Ia  ihet:  gentes  de  eius  stirpc  quam 

terram    possederuat    m.    402. 

seq.  Iaphet    figura    gentium    v. 

120.  laphct,  ct  Sem  v.  294. 
lared   111.   254.   vn.  6f. 
l.is ,  id  cst  ,  viride  iv.  z66. 
lasius  Dardani    frater    m.  408. 
Iaspis  iv.    z66. 
Iason   iii.    40^. 
Iauan   m.   405. 
Iberi  iii.   405.    415-. 
Iberia    iv.    16;. 
Iberkum  mare  iv.  125-. 
Ibcrus  fluuius  iv.  139.    164. 
Yoxc  [V.  4,1. 
Ibis   iv.  94. 
Icaria   insnla   iv.  177- 
Icarium   mare   iv.   126. 
Icarus   iv.    177- 
fchncumon  iv.  5-9. 
Ichthyophagi   m.  418. 
Icon    111.    (54- 
Icosium  oppidnin   iv.  208. 
Icteris  iil.   181. 
Ictus  Ml.    214. 
1,1  ,   ct  it   III.   44-  v-    ♦*• 
Idacius   vide  Itacius  . 
I        1,  dactylns  iv.  f  11. 
Idiota   III.    478. 
Idis    pastor   tistulac   inuentor    m. 

158. 
Idithum   III.  J  Jx. 
Idololatria   m.    377. 
Wohuri  111.    2  7  7-    idola   destrncct 

admonetur  populus   v.  4^9. 
Idoncus  iii.   476.   idonci  ,  qui  cu- 

ram    animarum     reuigiunc     vi. 

?I9- 
Iduere  ni.   4ff. 
Idulium   vii.  9. 
Idumaei   m.    401. 
Idus  III.   zz6.  VII.  9. 
Idylion     III.    69. 
Ieabarim  v.   4^4. 
Icbus    iii.  402.  Iebus  ,  et    Salein 

iv.    194. 
Iebusaei   m.   402.  iv.   194. 
)  :]    .nias  iii.  324. 
Iccur    iv.   20.   et  v.  90. 
Ielm  prophcta  111.  zjf. 
Iciunium    indictum  a  Saule  v.  fij. 
de  ieiunio  quadrajesimae  ,   se- 
ptimi   mensis  ,  Pentecostcs  ,  ka- 
lendarum   nouembrium  ,   kalcn- 
daritim  ianuariarum  ,  triduano  , 


I  \'  D  E  \'    URV  M 

ditiersorum  dicrum  ,  ac  tempo- 
rum    vi.  40  f.  seqq. 

Iciunium  dierum  ,  et  temporum  , 
quartae ,  et  sextae  feriae  ex  ve- 
tcri  lege  praeceptmn  111.  291. 
iciunium  bene  ,  ct  male  per- 
actum  ,  ieiunium  perfectnm  ,  ie- 
iunium ,  quod  replecione  ,  ct  de- 
liciis  compensatur  vi.  2f7.  ic- 
iunium  suadetur  vi.  499.  iciu- 
nium   monachorum  vi,  f^o. 

Icitmum    intestinum   IV.  II. 

Ientaculnm   iv.    48  f. 

Iephte  ,  et  eius  tilia  III,  112.  v. 
1  50.  i6f .  f 01.  vii.  7f. 

Icremias  v.  170.  204.  vn.  377. 
Ieremias  Regum  libros  in  vnum 
volumen  coegic  m.  244.  trans 
Iordanem  tulit  lumbarc  suum 
iv.  4? 2.  mortem  ,  et  passionem 
Domini  figurauit  v.  123.  eius 
liber  111.  244.  quid  concineat 
v.    204. 

lericho  iv.  197.  v.  481.  seq. 

leroboam  m.  324.  peccare  fecit 
Israel  m.  342. 

lerusalem  ,  siue  Hierosolyma  ,  a 
Tito  subucrtitur  m.  237.  de 
ea  iv.  1  94.  de  cius  ruinis  per- 
petuis  vi.  86.  88.  ecclesia  prin- 
ceps  olim  Ierusxlem  dicfbatur 
I.   143- 

Iessai    111.  323. 

lesu  ,  siue  Iosue  v.  129.  vn.  376. 
Iesti  Naue  succedit  Moysi  v. 
4f8.  solem  stare  fccit  v.  486". 
vidc  Iosuc  . 

Iesus  Christus  111.  300.  vn.  387- 
de  nomine  Iesu  vi.  17.  vide 
Christus  . 

Iesus   lilitis    Ntim    v.  164. 

lesus  filius  Sirach  Sapientiac  li- 
brum  composuit  m.  237.  et 
librum    Ecclesiasticum  m.  246. 

lesus  sacerdos  magnus  tiguram  ge- 
rebat    Cluisti   v.  134. 

Ictcbata  v.    4f  1. 

Icthro  socer  Moysis  v.  377. 

Iezabel   111.    32^. 

Ignarus  111.  478.  ignxrus  ,  ct  im- 
memor   v.    39.    vide    ignotus  „ 

Ignauus    III.    478. 

Igniculi    vii.   37. 

Ignis  iv.  427.  vii.  18.  de  igne  in 
rubo  v.  362.  ignis  super  aerem 
vr.  ^90.  ignis ,  et  aqua  ib.  121. 
ignis  ,  ct  focus  v.  41.  ignis  sa- 
cribcii    ib.  409.   igois  saccr  III. 


rSs.  ignis  natura  rii.  509.  ef- 
fectus  iv.  427.  igni  ,  et  xqua 
interdicere  quid  sit  IV.  120.  i- 
gnis  Spiricus  sanctus  111.  309. 
ignis  fulminis  iv.  114.  ignis 
qualitas  vil.  19.  ignis  in  ieco- 
re  y.  90.  ignis  ab  altari  snbla- 
tus  post  septuagesimum  annuin 
repertus  viuus  m.  23«?.  ignis 
gehcnnae  vi.  187.  ignis  trimn 
puerorum    frigidus    vi.  2Sf. 

Ignobiles  m.  478. 

Ignominm,  ct  infxmia   v.   40. 

[gnttminium  111.  21  f. 

Ignorantia  matcr  cunctorum  vitio- 
rum  11.  f9i.  de  ca  vi.  ^14. 
ignorantia  mundi  nihil  obest 
sciencibus  Deum  vi.  191.  igno- 
rautia  non  excusans  vi._  116. 
vituperacur  vi.  f  14. 

Ignorare  ,  ec  nescire  vn.  429. 

Ignottts    m.    479.    pro    iguaro   1 

ir- 

Ildefonsus  Isidori  discipulus  1. 
ij,ii.  eius  textus  de  S.  Isidoro 
editus  ,  ec  illustiatus  ib.  24. 
seqq.  eius  translacio  11.  42 f. 
eius  liber  de  viris  illustribus 
editus  vn.  idf.  seq.  eius  elo- 
gium  ib.  173.  continuauit  chro- 
nicon  S.  Isidori  1.   7f . 

Ildcricus     wandalorum     rex     vn. 

Ileos  in.  173. 

Ilex   iv.   333.    ilex  ,  ct  illex  v.  42. 

Hienses  aues  iv.  93. 

Ilium  ciuitas  iv.    17.  ab   IIo  con- 

dita  iv.  201.  ab  Hercule  vasta- 

ta   vn.    74. 
Illatio    iii.  82.    cnr   oratio  quae- 

dam  in  missa  gothica  appellacur 

ill.itio    VI.    380. 
Iilaudabilis    m.   477- 
Illex  vide  ilex  . 
Illico  ,  et   extemplo  v.    2f. 
llluc  ,  et   iilud    v.   4:. 
lllucere  ,  et  elucere  VII.    433. 
lUud    vide   iltuc  . 
Illusiones   in  somnis  VI.   177.  VII. 

244. 
Illustris  111.  47 6.  illustres  senato- 

res  iii.  43 1. 
Illyricum  mare  ir.  i2f. 
Ima^o   :    imagines   scriptorum    in 

primis  operum  litcris   I.  360.  11. 

392.   406.  seq.   imago  mundi  , 

liber  1.  343.  11.    69.    i6s- 
Imago  Christus    111.    302.  imago 

vocis 


vocis    iv.    ifi.    imagmcs    pcr 

souinia  vi.  177. 
Imbecillis  II 1.  476. 
Imber,  imbres    iv.  n<.  im&er  ,  et 

foff.v  v.  1  o.   i/»i>er  ,  niml/us  ,  et 

plttuia  vn.  427. 
Imboli    iv.    lil. 
Imbres  -jWe  imber. 
Imbriccs  iv.    45  2. 
Imbrumari  111.   1:8. 
Iinitatio     bonorum    suadetur    vi. 

fo7- 
Imm.tnis    III.    478. 
Immarcescibilis    m.  476. 
Immatnrus    IV.     32?.    immaturus  , 
et  acerjus  v.    8. 
Immemor   111.    478.    Ct  ignarus    V. 

39- 
Immensitas   Dei   VI.  118. 
lmmcnsus    Dci  nomen  III.  29S. 
Imneritns  V.    47. 
Jmmodcratio   ni.  168. 
Immolare  ,  iibnre  ,    et  mnctare  v. 

46. 
Immolatio   111.  284. 
Immortdis  Dci   nomcn   m.  196. 
Immdnditia  partus  v.  416. 
Immunditia  camis   vn.    219. 
Immundus  :  iramundi  proiiciuntur 

de   castris  ,  eisque  praccipitur  , 

vt    secundo    mcnse   conueniant 

v.    4;  7.    i.nmundus  ,  et  pecc.ttor 

v.    r4- 
lm-nt  tis  iii.   478.  immnnem  ciues 

odiTe  sui   111.  478. 
Immutabile  qnid  vi.   116. 
Imus  ,    et  infimus  vu.  437. 
Impar    numerus    v.    220.    impar  , 

ct  disp.ir  v.  11. 
Jmparitcr  par  numcrus  ,  impariter 

iinpar    111.    1::. 
Impassibilis  Dci  nomcn   111.  297. 
Impen ieo  ,  ct    impendo   v.  4;. 
Jmpensa    iv.  467. 
Impcrans  piauc    ,   impctans    bcne 

vi.    33S. 
Imperare  ,  et  iubere  v.   40. 
Jmperatiuus    modus   111.    19. 
Inipcratorcs    Caesarcs     111.    422. 

impcratorcs    pontificei  diccfaan- 

Dlt    111.    541. 

Impetfecti  in  Dd  amorc  vi.  194. 

Imperitus  111.  478. 

Imperiura    romanum  diuisum  vn. 

92. 
Impcrsonalis  mo  lus   m.    19. 
Impctigo  111.  180. 

Impius     111.     477.    ct  pett.itor    v. 
Tom.  Vll. 


ET    VERBORVM. 

39.    impius  quando  a  Deo  con- 

Sumitut  vi.    185-.  impius  in  pro- 

speritatibus  vi.   25-0.  impius  bo- 

na  in  malum  conuertit  vi.  519. 

irapius  grauius  torquetur  mundi 

exaggerando  commoda  ,    quam 

iustus    tolcrando    aduersa    vn. 

l6o.   impiorum  dolor  de  gloria 

iustorum   vi.    18^. 
Importunus    Iunior     consul     vu. 

if4- 
lmportunus   m.   477. 
Impositio  manuum  vi.  469. 
Jmpossibilc  m.  87. 
lmpostor    ui.    479. 
Jmprecari ,  depreeari ,  et  precari  v. 

46.   fd. 
Lnprobus   m.    477. 
Improuisus    m.    479. 
lmpudens   111.  479. 
Impudicus  iii.  479.  et  impurus  v. 

30.  impudicus  digitus  iv.  15. 
Impurus   vide  impudicus  . 
In  torum   ire ,    et  ad  forum    ire  v. 

10. 
Inachus   fluuius  ,  et  rex  iv.    138. 

160. 
Inaequales  numeri  m.  114. 
lnanimum  ,  ct  exanimum  vii.  427. 
Inanis  m.  476.  inanis  gloria  qua- 

druplex  v.   1 1  g . 
Inaures    iv.   422.    inaures   pudlae 

in  vtraque  aure  ,  pucri  in    vna 

t.uuiim  in   Graecia  gcrcbant  iv. 

472. 
Incantationcs  m.   371. 
Incantatores  ui.  571.    incantator  , 

magus  ,  et    aruspex    v.  38. 
Jncarnatio  Christi   vn.    310. 
Incassum    iv.  425-.  v.  4<Sc 
Incensio  stipularum  iv.  310. 
Iucensum  compositum  m.  i8r.  v. 

403. 

Incentor    m.  47^. 

lncertus     m.    479. 

Inccstus  111.  479.  incestus  ,  stu- 
prum  ,  ct  adulterium  v.  64.  in- 
ccsti  iudieium   m.  2 1 1. 

Iiuhoatio  boni    opcris   vi.    311. 

[nchoatiua   vcrba    m.  19. 

Incintt.t  111.   479. 

Inciti   iv.  413. 

[nclytus  iii.    476*. 

[ncola   111.  43  <■.  ineoUt ,  et  innui- 

limts  v.  42.    ineol.i  ,    .tccol.t  ,  ct 

'         •  1   \  1 1 .     .[  g  1  . 

ineelwnb  111.  476.   ct  e*itmit   v. 
\6. 


<6x 

Incomnmtabilis  rrr.  197. 
Incorporalia   nomina  m.  r^. 
Incorporeus   solus    Dcus  vir.  52!. 
Incorrigibiles  ab  ccclcsia  separcn- 

tur    vi.    334. 
Incorruptibilis    Dei     nomen     lu, 

295. 
Iucormptio  carnis  vi.  247. 
Inconstans  m.  47<j. 
Inconsultus  rii.    478. 
Inconueniens    m.   $6. 
Incredibile   m.   87. 
Incubi  iii.    394. 
Incus    iv.  428. 
Incusare  ,   et  accusare  v.  40. 
Indagatorcs    m.   499. 
Indemnis  m.    478. 
Indcx  ,    indices   :  index    i;r.   47 9. 

index    operum   Isidori     in    cdi- 

tione  Bignacana  1.  2*2.  in  Bre- 

uliana   ib.    280".  vide  editio  :  in- 

dcx   scriptorum   in    Isidori  Ety- 

mologiis    laudatorimi    ib.    431. 

indices    librorum    ib.    392.    in- 

dex  digitus  ,  seu    salutaris  iv. 

1  2. 
Indi    m.   234.   404.    linteati    n. 

4T4- 
India    iv.    144.  neque    pJinnbum  , 

neque    aes  habet    iv.  29?.   elc- 

pliantos    creat    iv.    5-4. 
Indicatiuus    modus   111.   19. 
Indictio  :  indictioncs  m.  f  1 1.  vir. 

«3- 
Indiculus     nomine    S.   Hicronymi 

de   huercsibus  11.   77.  seq.  2;r. 

4'7-    413.   m.  f20. 
Indicum    iv.  439. 
Indicus    sinus    rv.    127. 
Indigcna  m.    435 .  479.  indigcna  , 

et   indigens  v.   4;. 
IiidiLjrii     pracpositi    ccclcsiae     vi. 

?22. 

Indoctus  ,  et  indocilis   v.    ;£. 

Indolcs   iii.    43^. 

Induciae   iv.  573. 

Inductio  111.   82. 

Indulgentia  peccatomm    vi.    1  }•■>. 

indulgentiae   formara  Dcus  no- 

fais    imposuit    vi.   ;t<J. 
Indiimcntum    iV.    447.    Indunj 

Ponti  .^is    V.  4     ;. 

[nduratlo  peccatorum  vi.  219. 

Indtmiji'   iv.    71. 

Indiu  lluuius  iv.    itf,    144. 
I  1  inci   i'. .    102. 

Intptus  111.   478. 
Inermu    in.  178. 
B  b  L-  fa 


lr.cn  ,  et  tegais   irr.  478.  v.   39. 

Inertici^a  vua  iv.  320. 
pi/Ailis   iii.   47,5, 
•  :.i  ,  ct  ignomini*  v.  40. 

Inftmis ,  ct  fitmcsus   m.    477.   v. 

Imanilnm    m.    2i<5. 

InEaiU  iv.  jc.  inftns  ,  ei  puer  v. 
9;.  inrantem  in  baptismatc  se- 
nel  ,  vcl  ter  mero-cre  non  cst 
reprehensibile  vu.  i<Jo.  infantes 
si  baptizati  non  fuerint  vi.  175. 
iniantes  innoxii  opere  ,  non  co- 
ione    vi.     149. 

Inrantia  iv«  14.  infitntia  ,  et  pite- 
ritia  v.  92. 

Inferiora  tcrrac  iv.    192. 
ii  duo    vn.  401. 

Infernus  ,    et  inferus  iv.    191.  v. 

Infirre  ,  et  offerre  v.   yj. 
Infernm  mare  iv.  t  zv. 

Infi-rus    v :.'..•   inftnms  . 

Inficere  ,  ct  ojicere    v.    41.  fii 

Inficiatio   111.    11  r. 

lnficiator    m.    4-9. 

Infidelis  ,  ct  infidus   v.  17. 

Infimus  vidc    i'n«j  . 

Infiniti   numcri  m.    1 29. 

Infinitiua  smc  verbo  1.  4:-. 

Intinitus    modus   11 1.    19. 

Infirmitas  carnis  vi.  io^.  infirmi- 
tas  ,  et  -j.tletudo   v.  71. 

hifirmus  in.  476.  ds  infirmis  rno- 
nachis   vi.    5-5-3. 

Infod.rc   v.    31. 

Infetmit  ,  et  deformis  m.  477.  v. 
22. 

Infrendens    iir.    477. 

Infrenis   m.  477. 

Infula   iv.  469. 

In^eniosTts    iu.   475-. 

Ingenitus   m.    302. 

Ingenium  argumentis  conuincitur 
iir.  116.  ingenium  intelligentiae 
qui  negligit  ,  reus   vi.   291. 

'Ingenui    111.    436. 

Ingloritts    111.    477. 

Ingluuies  ,  ct  inluuies  vn.  433. 
ingluuics  vcnrris  restringenda 
vi.  25- 2.  ingluuies  ventris  con- 
tra  parsimoniam   vn.  21 3. 

Ingltuiostts   111.    477. 

Ingrattari  ,  ct  gr.vi.tri  v.   36. 

Inguinaria  pcstis  m.  174. 

ln  '>ibere  ,  ct  probibere    vu.  439. 

Inhonesta  *    jy,    17, 

lahojnestum  111,  86. 


I  N  D  £  X     R  E  R  V  M 
Inimicus  ,  et  doUsus    nr.    177.    v. 

Iniquiras  ,  et  pecc.ttum  v.  39.  ini- 
quitas  ,  et  iniustitia  vi.  224. 
iniquitas  maxima  vi.  137.ini- 
quitas  habet  aliquem  vsum   v. 

Iniquus     111.    477.     iniquus     post 

rnortem   vi.   25-9.  iniqitus   mo- 

riens    vi.   ; cj  1  -   iniqui  quomodo 

deteriorantur    vi.     210.   iniqui 

mala  ,  quae  concupiscunt  ,  sae- 

pe  assequuntur  vi.  249.   iniqui 

tabescunt  vi.  jjir. 
Initium    ,     et   principium    v.    38. 

60. 
Iniuria    111.   210.  iniuriam  creatu- 

rae  vniuersac  qui  facit  vi.  133. 

iniuriae    dolorcm  qui  tegit   vi. 

2;i. 
Iniurius    111.   210. 
Iniustitio.  ,  et    delictum  v.  23.  vi- 

de   iniquitM  . 
Inlit::m  ,  Ct   dclitum  vii.  43  f. 
Inluuies  vide   ingluies  . 
Innixus  ,   annixus  ,   subnixus  ,    ct 

obnixus  v.   4. 
Innocens  ,  iniocuus  ,    ct    innoxins 

III.    47«.    v.   39. 
Innocent^a  furto  ,  et  fraudi  respon- 

dct  vu.  217. 
Innoccntius  tertius    1.  «593. 
Innocentii   primi  epistolae   a  Sup- 

positionis    nota   vindicatae    11. 

163.    172. 
Innocuus  vide  innocens  . 
Innox    111.  476. 
Innoxius    vide   innocens  . 
Inmiba  111.  453. 
Innuli    IV.  41. 
Innupta  ni.  4f5.  innuptae   in  tu- 

tela  crant  m.   $<6. 
Inolescere  ,  et  .idolescere  v.   f. 
Inoperire  ,  et  itdoperire  vu.   «53«. 
Inopiae  metus  vi.   309. 
Inops  111.  478.   inopes   nascimur  , 

et  morimur  vi.   25-1. 
In  quid  ,  et   inqttit  v.  42. 
Inquiliaus   111.  43  <,  inquilinus ,  et 

incola    v.  42. 

')-<•»■<?  ,  ct  qua°rere  v.  42. 
Inquit  vide  1»  i^m/W  . 
Insania  ,  ct  /«ror  VII.  4:8. 
Iiismiiens  ,  ct   insmus    v.  39. 
Inscius  iii.  468. 
Inscribere ,  ct  conscribere  v.  1 f . 
Inseqtti ,    et  eonseqiti   vil.  430. 
Inserttts,  ct   iWrtVw  v.  4:. 


Inseruire  ,  et  seruire    v.   65. 

Insiderc  111.  479. 

Insidia?   ni.   479.  insidrte,  dolus  , 

et  /rj'*j  v.    20.  insidiae  diabo- 

li   vi.  267. 
Insidiatores  Saul  prophetantes    v. 

5-20. 
Insidiosus    irr.  479. 
Inspectiua  philasophia  rrl    101. 
Inspicere  ,  et  aspicere  v.   < .  et  vii. 

42,8. 
Instar  iv.    430. 
Instaurare  n-.  430. 
Instaurattio   iv.   430. 
Institutio  canonicorum  1.  199.  in- 

stitutio    aequitatis    duplex     m. 

8f. 
Instructus  iu."  208. 
Instruere  ,  et   strtiere  vn.   434.' 
Inst  rumentum  :  instrtimenta   lei»a- 

lia  III.  i$9-  domestica  iv.  483. 

5-12.    rustica  ib.    5-13.    instru- 

mentum   111.    208.    instrumenta 

vctcra    1.    177.  instrumenta    ae- 

dificiorum    iv.    441.    equoruin 

iv.     y  1 7.     fabrorum    iv.     428. 

hortoruin    iv.   <j\6.  vestium  iv. 

465-. 
Insnbuli    iv.   467. 
Insuescere  ,    ct  assuescere    v.   r  f. 
Insulae  :  de  eis   iv.  170. 
Insurgere  ,    et  surgere  v.  66. 
Intc.;ri    rcstitutio   111.    208. 
lnt.'^ritas    carnis  iunnunditiae    re- 

spondet  vu.  2  ip. 
Inteliectus  ,    ct    sensus   v.  153.    in- 

tellcctus  brutis  non  est  vi.  148. 

qnidquid  supra  honiinis   intelle- 

cturn   est ,  quaerendum    non  est 

vr.    rpi. 
Intelligibilia,  et   sensibili»   v.  9f. 
lntemeratus    111.  47(5. 
Intempcstiue   m.  223. 
Intcmpestum  III.  223.  vu.  6. 
Intendere  ,  et  attendere  v.  <. 
Intcncio    mentis    vi.  226.  intenti» 

orationis   VI.   2.S6. 
Inter  praepositio  iri.  211. 
Intercalares   dies  vn.  4.  10. 
Interceptus  III.  479. 
Intercessor  Christus  m.  303. 
Intercilium  iv.  8. 
Interdicere  vide  ignis  . 
Interdictum  III.   2  18. 
Intcre.i  v.  77, 
Intcreniptio    septem    gentlum   v; 

46,9.trium  inilium  hoauntim  v. 
388, 


Interiinitim  ir.  9. 
lntcrie^tio  m.  11. 
Incerlunium  Junae  m.  tf<>. 
Imermissio  iv.  3  ro. 
Intemecida  111.  479. 
Incerneciuum  m.  210. 
Interpola  vestis  iv.  4f  1. 
Interpolatio   :  exempla    incerpola- 

cionuni  11.  191.  226.  234.  seq. 

3  3  5"-  ?79-  381.  fio. 
Interpres  m.  47  f .  interpretes  Scri- 

pturartim   m.  ifo. 
Interpretatio   111.  106.   interprcta- 

tio  in  Iob.  1.  f  43. 
Interrogatio  ,  et  petcunctatio  v.  f6". 
Interscalpium  iv.  16. 
Interualia  iv.  231. 
Interuentor  reprehensus  vn.    185. 
lntestabitis  111.  477. 
Intcstina  iv.  21.  v.  9  1. 
Intro  ,  et  intus  vn.  426". 
Introductio    ad  phiiosophiam    III. 

102. 
Introitus  ,  cc   exitus   aimi  m.  izf. 
Intubus  iv.  567.  intubus   siiuaticus 

iv.  zff. 
Intueri  ,  videre ,  Ct   aspicere  v.  73. 

vn.  428. 
Intus  vidc  intro  . 
Inuenire  m.  47  f .  inuenire  ,  ec  re- 

perire  v.    41. 
Inucnticula  dc    pcdibtts    ,   opuscu- 

liun  u.  39.  7  1.  29^.  111.  f  01. 
Inuentoi  111.  47?.  inuentores  lite- 

rarum  111.4.  gcomctriae  111.  129. 
Inuescigace    ly.  244. 
Inuestis  ui.  479. 
lnnsterator   iu.    478. 
Inui  111.   394. 
Inuidia   v.  113.  ri.  314.  fo6.  vn. 

210.  zfi.  400.  scq.  hiui-.lia,  ct 

w/mj  v.7f .  inuidia  contra  frater- 

nam  congratulactoncm  vn.  210. 

inuijiae  mala   vi.  fo6. 
Inuir.ios.  s  ,  ec  inuidui  111.  477.  V. 

40. 
Inujdtis     quid      alicnis      virtutibuj 

pracstct    vi.    3  1  f. 
lnuisibilis    Dci    nomcn    III.  107. 
Inuisus   111.  477. 
Inuium  ,   ct   aiiimn    vn.  440.  inuia 

iv.  370.460. 
lnnoc.in- ,  aditocart  ,  ct  CKor.jre  v.6. 
Inuoiatus  ,  aduecatus   ,  ct  cuocatus 

vu.   4^5- 
lnuolare  iv.  341. 
lnuo'iicriim   iv.  C04. 
Inuoiuolus    iv.  73. 


ET    VERBORVM, 
loachaz  111.  324. 
loachtm  m.   236".  324. 
loannac  Papissae  fabella  11.  411. 
Ioannes    Baptisca  v.  179.  vn.  585". 
Euangclista  m.     336.  scq.  247. 
v.     183.     2 18.    vu.     90.    3 8 f. 
Chrysostomus  vn.  ifo.  180.  Ie- 

iunator  ib.  ifo.  Anachoreca  m. 

238.  diaconus  hispanus  11.  420. 

Caesaiaucustanus  ib.  170.  Bicla- 

rensis,scu  Gcrundcnsis  ib.  161. 

Hispalensis  n.  40. 
loanncs  archiep.  tolecanus  vn.  170. 
Ioas  111.   236.  324. 
loachan  111.  236.  324. 
Iob  ,  cius  liber  ,  vxor  ,  ct    amici 

111.  321.  v.  126.   161.  108.  VII. 

37 f.  intcrpretatio  in  Iob  1.  f  27. 
locosus   iii.  476. 
locundus   m.  476. 
Iocl  111.  2;  f.  145-.  329.  133.  v.  13 3. 

172.  207.    vn.  379. 
Ioiada   vu.  77. 
Ion   rcx    m.  409. 
Ionadab  saccrdos  111.  236". 
lonas    m.  24^.  v.   134.  173.  209. 

riii    380. 
Ionathas  m.  323.  v.  112.  eius  mors 

ib.    130. 
Iones  ui.  403.  409. 
Ionicae  columnac  iv.  433.  ionici 

pedes  iii.  z6. 
Ionitim    111. i'.  i     111.  403.  IV.  1x6. 
Ioppe   iv.  197. 
loran  11.  131.  ;  24. 
Iordanis    fluuitis   IV.  137.   Iordanis 

diuisio  v.    477. 
Iosaphat  m.  23^.3  24. 
Ioscph  111.  234.  327.  loseph  spon- 

sus   Virginis   VI.  377.  vn.  38. 
Ioscph  HHus  Iacob  :  cius  hiscoria, 

ec  mors   iif.  1 37.  1  j 8.  v.  3  39. 

360.  vii .  71. 
loslas  rcx  111.  236.  324.  v.  133. 
losuc  liistoi ij.  v.  1^6.  vii.  73.  Alia 

de  co  iii.  23 f .  v.  164.  376. 

486.  vidc  lesu 
Iotacisimis  111.  f  1. 
[ouianui     itcrum     christianus   111. 

238.  vii.  9S. 

Iouinianlstae  1 11.  3  f  8. 

Ioiiinianus  III.  S-7- 

Jouis   ui.  ;Si.  teq.  loui  Uraenciis: 

immolabacur ,  noa  caumi  iv.43. 

louit  suil.i  111.  1 64. 
Iiava.  2ii.  it  iractunlim  v.  40. 

ii.i      i11H.1m111.1t     111.    47?.  con- 

tra  paticnti.im  dicil   vu.   211. 


f<SJ 

iram  temperae  pattcmiav.  114. 
iram  sacra  lectio  aequitatem  iu- 
stitiae  nominat  vi.  122.  iram 
Dei  prouocare  quid  sitvi.  219. 

Iracundia  vi.  fo^.  vn.  112.  iracun- 
dia   in  fclle  v.  <Ji. 

lracundtis  m.  476.  v.  40. 

Irattts  ,  furiosns  ,  et  fnrcns  v.  iS, 
iratus  ,  et   iracttndus  v.   40. 

Ircostts  ,  hircosus  111.  479. 

Iris  equi   iv.  401. 

Iris  vii.  4f .  iris  gcnima  iv.  277. irU 
illyrica  iv.  349. 

Ironia  m.  ^3.  9-». 

Irrigarein.  196. 

Irrisor,  non  pocnicens  vr.  114. 

Isaac  ,  ec  eius  historia  m.  134. 
326.  v.  1^7.  309.  31^.  seq. 
VII.    70.  3  74- 

Isaias  v.  202.  vii.  577.  myscerium 
Trinicacis  aguouic  vi.  12.  de  co 
111.144.  319.  v.  111.  133.  160. 

Isaias  Ezcchieli  languenci  aiiquid 
medicinale  mandauic  111.  1S3. 
euangeliscas  ,  ec  aposcolos  ex- 
prcssic  v.  1  3-3. 

Isagogajsagogae  Porphyrii  iu.  ir  ; 

Isattria   iv.  1  f  4.. 

Ischias  m.   178. 

Isctirra  m.  479. 

Iscus  iv.  497. 

Isuia  iv.  489. 

Isicius  Tolecantis  vn.  17S. 

Isidorus  Hispalensis  cins  vica  ,  ec. 
gcsca  per  distincta  capita  cs 
S.  Leandro  ,  Braulione  ,  HJc- 
fonso  ,  Redempto  ,  Anonymo  , 
Luca  Tudensi  apud  Bollandia- 
nos  ,  Rodcrico  Cerratensi  1.  f. 
ad  40.  et  76*.  seqq.  eius  cpita- 
ph"um  ,  acta  tr.mslationis  ,  ser- 
moncs  S.  M.irtini  de  codcm  ib. 
40.  etc.  lectiones  ,  ct  hymni  : 
memorla   in  a!iis  liluis  litui 

C'S   ib.  95.  scqq.  series   vit.iecx 
monumencis  antiquis  ordiuatai 
cur  moJo  lunicr  ,  mod  >  Stnitt 
nunctipttur  :  ,i;misi  isi^J..  >:  i  dis- 
tmguuncur:  cins  pueriti . 
tiim  examinis  apum  ;  quae 
dc  eo  commenta  e:^.  ib<  112. 
teqq.  qaibus  conciliis  pracfuerii 
il>.  14:.  .111   R.im.ini  veneric   ib. 
1  r^.  annui  <  ius  obitus  1 '.■'•.  1  '•■). 
\  ii.i    eiusdem    in  raaa  ( p<  ( 
dlscrlbuea  ib.   171.  elus  corput 
1       •      anerbaram  ifc  1    ;  • 
Li.lori  doctrtna    detcnsa  i.-.   1S1 
It  b  b  b  1 


5*4 

Iaudara  a  summls  pontificibus  , 
a  conciliis  ,  a  collectoribus  ca- 
nomim  ,  a  veteribus  ,  et  recen- 
tibus  scriptoribus  ib.  ioR.seqq. 
eius  operum  editiones  ib.  27f. 
seqq.  opera  recensita  ib.  3  89. 
seqq.  monumenta  ad  eum  spe- 
ctantia  ,  Bollandianorum  ad  vi- 
tam  eius  commcntarius  praeuius, 
vita  eiusdeui ,  auctore  canonico 
lcgionensis  monasterii  S.Istdo- 
ri ,  historia  Translationis ,  Con- 
cilium  Hispalense  11.  et  Tolcta- 
nuni  iv.  quibus  praeiuit  ,  prae- 
fatio  collectionis  canonum  11. 
•441.  ad  finem  . 

Isidorus  Gregorii  Magni  discipu- 
lus  non  fiiit  1.  115.  au  mona- 
chus  ib.  131.au  amicus  Cyria- 
ci  Caesarauguscani  ib.  168.  mul- 
ta  in  suis  operibus  repetit  11. 
i7.an  auctor  sit  collectionis  ca- 
nonum  11.  iff.  eius  prudentia 
1.  715.  in  negotio  trium  capi- 
tulorum  dcfensus  vii.  141.  quae- 
dam  eius  fragmenta  notis  Ti- 
ronis  exacata  11.  311.  monaste- 
rium  ,  et  sepulcrum  S.  Isidori 
Lcgione  in  Hispania  1.  <7-  179. 
sepukrum  Bononiae  alterius  Isi- 
dori  ib.  1 ;  4. 

Isidori  coniessio  quiJ  sit  11.  1.  li- 
ber  de  lide  catholica  11.  ji.Isi- 
dori  breuiculum  n.  60.  71.  tra- 
ctatus  de  harmonia  11.  332.  vi- 
de  opera  ,  sermones  ,  epistolae  , 
bibliothcca  ,  chronicon  ,  glossa- 
ria  ,  conatus  ,  liber,  prooemia  , 
codiccs  ,  versio. 

Isidorus  miritice  voces  distinguit , 
ctregulas  camtis  exponitn.  15-4. 
ex  Isidori  sclula  1'deibnsus  ,  an 
etiam  Braniio  1.  141.  Isidorus 
deseptenigradibns  atfiniutis  m. 
j$<?.  de  computo  ii.  384.  de 
septem  gradibus  consanguinita- 
tis  11.  413.  Isidorus  an  auctor 
quartae  editiouis  psalteril  11.92. 
Hispaniarum  legislator  ib.  211. 
sua  opera  saepius  edebat  diucr- 
so  ordine  i.  610.  de  olficio  ip- 
thico  optune  meritus  11.  103. 
scqq.  nulli  certae  versioni  alH- 
gatus  u.  96.  Isidori  iniigo  in 
mss.  1.  445-.  ii.  ^of. 

1»    CorJubensis  i.  408.  Seta- 
bitanus  ib.  ^sf.  Siculus  ib.  17^. 

Isis  aegyptiorum  re^ini  iu.  391. 


INDEX     RERVM 

Ismael  iii.  320..400.  v.  122.  vu. 
70. 

Ismaelitae  m.  400. 

Isoces  iv.  489. 

Isopleuxos  ni.  5-43. 

Israel  m.  326.  vn.  70.  populus 
Israel  transit  cum  arca  testa- 
menti  trans  Iordancm  v.  478. 
480. 

Israelitac  m.  406. 

Issachar  m.  327.  v.  124.  160. 

Ister  iv.  161. 

Istri  iii.  410. 

Istria  iv.  i<Ji. 

It  ,  et   id  v.  42. 

ItA  ,   et  sic  vn.  439. 

Itacius  vii.  144.  Itacii  plures  ib. 
et   14S. 

Itali  111.  411. 

Italia  iv.    i<Jr. 

It.ihis  ,  et   italicus  VII.  440. 

Iter  ,  et  itiner  vn.  438.  iter  , 
vi I   itus  iv.  243. 

Itinera  :  dc  itincribus  iv.  241. 

Itinerarium  Antonini  11.  69. 

Ftyraei  iv.  336. 

Iu'ja  rcx    iii.    176.  iv.  208. 

Iubal  musices  rcpcrtor  111.  152. 
citharac  inuentor  ib.  139. 

Iubar  iii.   1^3. 

lubat  ,  et  iuii.it  v.  4i. 

Ittbere  ,  er   imperxre  v.  40. 

Itibilatio  v.  45. 

Iiibilcus  vii.  1 2.  de  iubileis  m. 
230.  scq: 

Iubilum    vri.    274. 

Iucundus  111.  476. 

Iudaea  iv.  147.  Iudaeae  quidam  ri- 
iius  sabbatis  omnibus  siccaba- 
tus    iv.  122. 

Iudaeus  :  iudaeorum  iiuer  Chri- 
stianos  leges  11.  f  70.  seq.  dc  eis 
iii.  239.  3^0.  f2f.  ittdaei  Chri- 
stum  abnegantes  vi.  2.  3  4.  seq. 
postetitatem  suam  damnauerunt 
ib.  41.  ad  fidem  cum  gentibus 
vocantur  ib.  73.  in  fine  mundi 
conuertcndi  ib.  77.  plurimi  ob- 
stinati  ib.  80.  propter  peccatum 
in  Qiristttm  dispersi  ib.  84. 
spreti  ib.  88.  eoruin  desolatio 
irreparabilis  ib.  90.  caecitas  ib. 
103.  seq.  iudaci  dccepti  a  dia- 
bolo  vii.  10 1.  eorum  conuer- 
sio  in  fine  mftndi  ib.  27f.ca- 
ptiuitas  v.   f  5-0.  seq. 

Iudaicns  lapis   iv.  2f6\ 

Iudiicae  haerecici  ui.  fif. 


Iudas  filius  Iacob  ru.  3  ir.v.  124. 

ifj>.  quando  dormiuit  cum  nu- 

ru  sua  v.  3  3  f . 
Iudas  Taddaeus   Apost.    eius    epi- 

stola  v.  186.  218. 
Iudas  Iscariotes  111.    337. 
Iudex  :  de    iudicibtis   m.    43  1.  ir. 

300.  vi.  347.  ittdex  ,  et  arbiter 

v.  6. 
ludiciale   genus  nr.  77. 
Iudicium  :  de  iudicio  vi.    183.    iu- 

dicia  Dei  vir.  270.  iudicium  ex- 

tremum  ib.  322.  rcctum  ib.345;. 

iudiciuni   iv.  389.   iuAiciutn  ,  et 

iustiri*   v.  38.   iudicia  Dei    si- 

bi    proponens   vi.    3  4f-   itidicia 

sinc   personarum   acceptionr  vi. 

34f.   ittdicium  dttplex    VI.   226". 

iudicium     secttndtim     conscien- 

tiam  vniuscuiiisqne  vi.  186.  itt- 

diciiiiu    Dei     iiistum     vi.    311?. 

indiciuni    qtiatuor    modis    pcr- 

uertitur    VI.    346.      in      itidicio 

omni  sex   personae    qtiacruntur 

iv.    390. 
Iudicum    historia  v.  4^0.  liber  111. 

242.  qtitd  contineat  v.  196. 
Iudith   iii.   236.  296.  v.  134.  177» 

vii.  3o. 
Itiga    montium   iv.  187. 
Iugerum    iv.  241. 
Iugire  v.  7f. 
Iuglans  iv.  332. 
Iugula  v.  161. 

Ittlia    Romula    ciuitas  iv.  207. 
Iuliades  vicus    iv.   147. 
Iuliae  leges  m.  196. 
Iulianus   episc.    Carthag.  vu.  i7f. 
lulianus  Imper.  m.  238.  vn.  96. 
Iulianus  Pomcrius  vn.  1^3. 
Ittlianus  Toletaiws  i.  686.  u.  1 12. 

149.    24f.    309.  3.72.  VII.  I7f. 

eius    commentarius    in    Nahura 

defensus  1.  49f.seqq. 
Iulius  Aeneae  tilius   m.  422.  Atti- 

ctts  iv.  308.  Caesar   prinius  mo- 

narchiam   tenuit    m.  237/ttfins 

Africanus   m.  231. 
Tilitts  mensis  vu.  S. 
Iumenta   rv.  39. 
Iunctura  verborttm  111.91. 
Innctus  ,  geininatus  ,  et  dtiptieatut 

vir.  341. 
Iuncus  iv.  3^4. 
Iunior  iv.  28. 
Iuniperus  iv.  3  jf . 
Ittnius  111.  i2f. 
Iunius  Bnttus  111.  ^6z, 


luno  m.   3  8  8.  terram  ,  et  aquam 

signiticat  ib. 
Iupiter    in.  582.  388. 
Iura  vide    tus ,  et  leges  . 
Iuiameiituin  111.4? .  de  eo  vi.  2:;  3. 

iuramentum  Deus  ita  a.cipit  , 

sicut   ille  ,  cui  iuratur  ,  inteili- 

git  vi.  134. 
Iuratio  ,  et  execratio  v.  17. 
lurgium  iv.  3  89. 
IuriJicus  111.  476.  iuxidicae  notae 

iii.   38. 
Iurisconsulti   celebres  vn.  r8i. 
Ius  ciuile,  gentium  ,  militare  ,  qni- 

ritiuin  ,  aaturale  etc.  m.   191. 

seqq.  vide  lex  .  Ius  iv.  490.  li- 

berorcim   m.   201. 
Iussionibus  malis  non    cst  obtem- 

perandum  vi.  f  1  f . 
Iusti    dics  vu.   4.  vide  iustus  . 
Iustiniamis    iiuper.    m.    259.  vn. 

103.  if  <5.  lustinianus  episc.  vn. 

if<S. 
Iustinus    impcrator   111.  259.  vii. 

34f- 
Iustitia  v.    iii.  vn.  3  4f . 
Iustus     Tolctanus    vn.    166.  171. 

Vrgellitanus   vn.  1^7. 
Iustus  ,   et   aequns  111.  476.  v.  10. 

dc  tribulatione  iustorum  vi.  5  f  2. 
.  iustorum    duo  genera    vn.  40?. 

vide  imti  . 
luuat ,  et  iubat  v.  42. 
Iuucncus   iv.  43. 
Iuuenciis   poeta   vn.  iSr. 
Iuucnis   iv.  16.  v.  93. 
Iuuenta ,  ee  inuentus  v.  41. 


K 


VI 


kle  in  litera  C.  calendarium  ,  ea- 
lendae  ,  charism.ita  ,  chmristi»  , 
charit.is  ,  charns  ,  catholicus  . 


L.  I  itera  11 1.  44. 

Labaiin   111.  402. 

L.iban   tcSMiiiciitum  fccit  m.  200. 

intcrprctarur  dcalbatio  vi.  146. 
Lab.m  legjj  ,    et  diaboli    typus   v. 

1 2  2. 
1    ••  ,  er  liu.it  v.  4f. 
Labdacisimis  m.  f  1. 
Labelliiin  iv.  f  or. 
/  .1 '-.  .     III.    481. 
1   iv.   :.).r. 
Labium  :  labia  iv.  9,  v.  3?.  labium, 


E  T     VERBORVM. 

et  labrum  ib.  44.  seq. 
Lablellus ,  labellus  vn.  416. 
Labor  dcclinandus  vi.  168. 
Labrum  iv.  foi.vn.  411.  vide  /a- 

bitim  . 
Labrusca  iv.   363. 
Labyrinthi  quatuor  iv.  213. 
Lac  iv.   13.  490. 
Lac  sirpicum  iv.  35-3. 
Lacedaemon  ,  et  Iacedaeinones  111. 

410. 
Lacedaeraonia  iv.  203. 
Lacedaemoniuin    marmor  iv.  260. 

regnum  vn.  7?. 
Lacerare  vide  lancinttr»  . 
Lacerna  iv.  4^8. 
Lacerti  iv.  19. 
Laccrtus  ,  reptile  iv.  69. 
Lacessiror  111.  48  1. 
Lacryma  oleastri  iv.  340. 
Lacrymae  falsae  iv.  1 3  3 . 
Lacrymae  iv.  7.  v.  30.  vn.  404. 
Lacsir  iv.  3  ri. 
Lactans  ,  et  lactens  v.  44. 
Lactantius  v.  87. 
Lactatus  iv.  49;. 
Lactea  via  m.  ifi. 
Lacteus  circtilus  iv.    111. 
Lactuca  iv.  367. 
Laculata  ,  vc;tis   iv.  449. 
Lacunar  :  lacun.iria  iv.  229.434. 

f  06. 
Lacus    iv.    \z6.   de    lacu  ib.  129. 

lacus  ,  tt  stagnum  >'b.  131.  lacus 

ib.  ftf.  !aci:s  in   Boeotia  furia- 

lis  :  Iacus   Clitorius  :  in  Aerhio- 

pia  :  in  Troglodytis  iv.  111. 
Lacna  ziide  lcna  . 
Laccamen   iv.  3  10. 
Laetari  ,   et  grati-.iari  v.  44. 
Laeriti  t  ,  gaudium  ,  cc  exultatio  v. 

54.  4;.  laetitia  inepta  vu.  218. 

)aet:tia  m.  44.  laetitia  in  splenc 

v.  91. 
Laetus    cpiscopus    Neptensii    vn. 

Laet.ii  111.  480.  laetus  ,  Ct   Uthum 

v.  45-. 
Laeua  iv.  12. 
I  .  187. 

I  I  IV.  foo. 

1  •■   vii.  1  IV.  3  18. 

La;o;s  ,  lagos  iv.  98. 

Laicus  111.  3  4<S. 

Lambda    Iitcra    impuritiam  si^ni- 

Gcat  111.  40. 
Laniech  111.174.3  iS.v.i  1p.vu.6t'. 

1..  ■■■.'!   V.    J  O. 


Lamentatio   animae  peccatricis  vr. 

47i-  .       .  , 

Lamentum  poenitentiae  opusculum 

rhythmicum    II.  14-  cditur    vii. 

3fo.  seqq. 

Lamiae  111.  394. 

Lampas  iv.  fo7.Iampas  solstitium 
acstiuale  vn.  if. 

Lampsacus   ciuius  111.  380. 

Lana  iv-  464.  v.  464. 

Lancea  iv.  381. 

Lancinare  ,    lacerare    ,    et    l.iniare 
vii.  43  1. 

Land  berti  S.  vita  11.  342. 

Languidus   ui.  481. 

Languor  animae   vi.  i<Sf. 

Laniare  vide  t.vicinare  . 

Laniticii    inuentio    iv.  446". 

Lanista   m.  4S1. 

Lanus    fluuius  11 1.  411. 

Laodicea  ,  Laodieia  iv.  19«?. 

Lapis  ,  varia  lapiduui  genera  iv. 
24f.  lapides  vulgares  ib.  2fo. 
lapides  insigniores  ib.  i  y  3 .  la- 
pis  thracius  ,  syrius,  phrygius, 
lunaris  selenitcs  ib.  2f  f.  samius 
ib.  if<S.  schistos  ib.  247.  sm 
ib.  2f  8.  tttsctilanus  ,  thyites  ,  sa- 
binus,  siphnius  ib.if9.  Japidcs , 
et  marmora  ,  lapis  specularis  ib. 
260.  pretiosns  ib.  264.  sardius 
ib.  2<S3.  lapides  structttris  apti, 
albus  ,  molaris  ,  pipcrimu  ,  to- 
phus  ,  columbinus  ,  arenatius  , 
tiburtinus  ib.  430.  seq.  lapides  , 
et  saxa  v.  <58.  lapidibus  non  se- 
ctis  faciendum  altare  ib.  383.  la- 
pides  viui  ,  ct  pretiosi  in  saci  i» 
literis  ib.  -voi.  lapis  oftensionis 
111.  304.  adiutorii  v.  f  12. 

Lapistus  iv.  368. 

Lapithae  111.  40S. 

Lappa  iv.  3^9.  ?6z. 

Lappago  ,  lappella  iv.  3<Si. 

Lapsana   iv.  ;<58. 

Lapsi  a  bono  in  dctcrius  vi.  309. 

Laquearia  tv.  22S.  408.434. 

Laidum    iv.  488. 

Larcs  iv.  4S8. 

Laret  tv.  }77- 

LartitAS  ,  ec  lareitio  V.  44.    laivitaj 

prodtga  vi.  \< ■). 
i  111.  480. 

1        ;  iimn   castellum  iv.  337. 
Lariui  la^u^  iv.   1 19. 
Laruae  111. 

1     u  n  .nn  vn.  413. 
Ltnciuus  iii.  4S1.  l.istiuus  ,  ct  j'e~ 


<66 

tulansv.  43. 
Laser  iv.  3<-i. 
Laserpitium  iv.  55";. 
Lassus  ,   fessus   ,    ct  fatigatus    v. 

Latcrculi,   et  lateres  iv.  130.451. 

lateres   aegyptii  v.  447. 
Laterna  iv.  jo.-. 
Latcx   iv.  i;i.  Utex  ,  et  imbtr  v. 

io.  74. 
La::nas  HterasCarmentis  italis  tra- 

didit  iii.  7. 
Latine  loqui  111.  89. 
Latini   iu.  41 1. 
Latini  liberti  111.  456. 
Latinus   rex    111.  4'  '• 
Latium  iv.  161.  103. 
Latomia  m.  lifi 
Latona  111.  586.  et  iv.176. 
La:rarc  v.  7f. 
Latro  111.  481.  i.»fro,  ct/?»r  v.  4f. 

Jatrones  dtio  cuin  Cliristo  cruci- 

f.xi    v;:.    406.    Jatronibus  crura 

conlracta   111.  11  7. 
Latum  pro  Uatum  111.  44. 
Latns  iv.  1  f . 
!*«,».' ,  c:  labat  v.  4f. 
Lauatus ,  nuindus   ,    ct    immundus 

vi.  1 1  f. 
Lauda  ,  seu  laudcs  in  officio  go- 

thtco  11.  580.  seq.vi.  377. 
Jabilis ,  et  laudandus  v.  43. 
LauJare  se  verc  sinc  arrogantia  vi. 

311.  Jaudari  qui  aAtctant  de  sa- 
ntia  vi.  nif.laudari  veraciter 

vi.  233.  Jaudari  in  Deo ,  non  in 

se  vi.  3  10. 
LauJta  iv.  316. 
Laudatio  ,  et  Iaus  v.  44. 
Lauinium  iv.  104. 
Laurea   insigne  victoriac  iv.  374. 
Laurentius  episcopus  11.  182. 
Laurus  IV.  326.  i.iurus  ,  et  iaurett, 

vii.  437- 
ld«/   vide  laud..tio  :  laudis  huma- 

nae  appetitus  vn.  271.  laus  pro 

contemptu    lau.lis  vi.  3  1 1.   antc 

corrcctionem  vi.33 1. 
Lazarus  111.33S.  percussus  est  ad 

pursationem  vi.  261.  quem  Do- 

mintis  suscitauit  v.  ijo. 
Lea  ,  leaena  IV.  f  1  ■ 
Lcander  S.  frater  Isidori  hortatur 

sororem    ad    perseuerantiam    : 

eius  patria    speciem   perdiderat 

I.  f .  seq.  cius    cxiliura   ib.  113. 

doctrin?  ib.    1 10.    a    quo  Con- 

stantinopolim    raissus    ib.  1 30. 


JNDEX     R!RVM 

exul  ad  Isidorum  scribit  ib.  131. 

eiiis  mQnactattis  qualis  ib.  i;<5. 

seq.  quo  anno  obiit  ib.  1 ;  8.  con- 

grcssus  cum  S.  Gregorio  11.457. 

Isidorum  cellae  includit  ib.^6\. 

cius  obitus  ,  libri  scripci  <o,4df 

elogium  vii.  160.  181. 
Ltbetes  iv.   to;. 
Lebitonarium  iv.  4fi. 
Lebna  v.  447. 
Lecti  vide  lectus  . 
Lccticae  iv.  foS.scq. 
Lcctio  111.1S0.  lectw ,  et  seriptura 

v.  70.dc  lectjone  vi.  i88.iectio- 

nes  S.  liidori  in  breuiaciis  1.9;. 

seqq.   lectioncs  variae  ad  Lty- 

mologias  iv.  fz6.  de  lectionibus 

in  otiKio  ecclestastico   vi.  37.1. 

lectioncs    pronunciare   antiquac 

insiitutionis  est  VI.  371. 
Lectionaria  antiqua  n.  ifi. 
Lectisccrnia  iv.  123. 
Lectitare   ,  et   iegere   v.  44. 
Lcctur  ,    lectotes    rn.  ;;;?.    343. 

480.    dc    Itcteritus    supcrbis  , 

carnalibus,  tt  hacrciicis  /0.201. 

scq.  lectorum  ouo  ,  ct  oiliv.iiini 

vi.  430. 
Lectus   :    lecti    genialts  ,  punicani 

iv.  roS.scq. 
Legaie  ,  ct  ligaie  v.  45. 
Legati  hispaJim    missi  ,  qui  corptis 

S.  Jsidoii  irassttiJerunt  1.  54. 
Legatio    S.  Leandri    1.  123. 
Leeatus  ,  tt  orator    vu.   419. 
Le^endarium  11.  301. 
Legendi  assiduicas   vi.  290. 
Legere  vide    tectttate  . 
Leges  vide  lex . 
Legio   111.  416.  legio  ,  et  dilectum 

vii.   441. 
Legio  vrbs  :  ecclesia    in  honorem 

S.  Jsidori  in  ea  consecrata  1.  f  6. 
Legula    labelli  vii.     416. 
Legumina  iv.  314.  seqq. 
Lemanus    rluuius    m.  411. 
Lembus  iv.  418. 
Lena  ,  vestis    iv.  453. 
Lendes  iv.  74. 
Lcno  iii.  4S1. 
Lens  iv.    ;  1  *. 
Lenticula   iv.  314.  foi. 
Lentigo   111.    180. 
Lentiscus    iv.   338. 
Lcntus  ,  lcntacvites  iv.  338. 
Leo   Magnus  11.  534. 
Lco  imper.  111.  139. 
Leo  ascrum  m.    i£f. 


Leo :  lconum  natura:  animos  frons , 
et  cauda  indicant  iv.  jri.  leo 
trcs  naturas  habct  10.  «/21. 

Leogoras  Syracusanus  m.  34. 

Leonidae  dictum  iv.  48 f. 

Leoutophonos  iv.    fp. 

Leopardus  iv.  ti. 

Leouigildus  vn.    113. 

Leporiua  iv.  ;ri5. 

Lepra    m.  1S1.   v.  417. 

Leprosus  :  leprosi  tll.  4S1.V.  13X. 
417.  457. 

Leptis  inagna  ciuitas  iv.  i<Sf,. 
109. 

Lepus  iv.  42. 

Lcrna   iv.    67. 

Lesbium    marmor   iv.    262. 

Lcsleus  Alexander  :  eius  praefatio- 
nis  ad  missale  mozarabicum 
summa  u.  142.  seq.  326. 

Lethargia  111.  171. 

Lethum  ,  et  mors  v.    4;. 

Leuca    iv.  242. 

Ltu^ate    promontorium    iv.  iof. 

Leucius  «.pocryplms  11.    iff. 

Leucocliryius   iv.  280. 

Leudcucdiis   episc.    1.  629. 

Leutredi  vita  11.  ;  2;. 

Lcui ,  sacerdotalis  auctor  originis  , 
111.  3 16.  v.  1  24. 

Leuiathiii    111.    380. 

Leuidcnsis   vestis   iv.  4fo. 

Leuis    111.    481.  lcues  contempti- 

biles  m>  474. 
Letrtac  111.  342.  v.  458.  accepe- 
ri:nt  quadraginta  di'as  vrbes  ib. 
487.  scq.  leuitarrm  ceremoniae 
vbi  praec'pii:ntur  v.  4;  6. 
Leuiticus  iii.  241.  v.  ipf. 
Leuones  iv.  5-14. 
Lex  ,  leges  eiuiles  11.  329.  dc  lc- 
ge  111.  8f.  legcs  ,  et  quid  inter 
sc  dinerant  ib.  189.  seqq.  le- 
ges  antiquae  ,  et  noiiae  ,  diui- 
nae  ,  auctores  legum  ib.  lex 
qtiid  sit  ib.  194.  leges  consula- 
res,  tribunitiae,  cornelia  ib.196. 
satyra  ,  rhodiae  ii>.  197.  lex 
qualis  ficri  debeat  ,  qiftd  possit , 
et  quare  facta  sit  ib.  198. /ex, 
iura  ,  et  mores  v.  44.  seq.  lex , 
ct  cuangelium  ib.  105.  lex  Moy- 
si  data  ib.  ;?8.  cur  in  duabus 
tabulis  scripta  ib.  382.  de  lege 
veteri  VI.  161.  lex  ,  ct  prophe- 
tae  ib.  174.  leges  gothicae  vn. 
119.  lex  supplicandi  lcgcm  sta- 
tuit   eredench"  ib.   31  f.    legibus 


principes  cenenrur  vr.  $43. 
Lexicographi  ,  ec  graramacici  ve- 

tcres    1.  419-  474-  47<5. 
Lexicon    verustum  U.  170. 
Lexis    iii.    5T- 
Lia  m.   520.   typus  synagogae  v. 

112.    52?. 

Libanus  ,  libanum   iv.   1S4.  543. 

Libitre  ,  et  immoUre   v.    46. 

Libatio    III.  2S4. 

Libdlus   officialis   11.  roi. 

L;ber   pro  Baccho    m.  382. 

Liber  :  libri  :  Kbri  medicinales  m. 
i8?.fascorum  ib.  25-4.  ratio  con- 
fieiendi  libros  ,  de  vocabulis  li- 
brorum  :  Hbri  elcphancini :  ib. 
2?9.  seq.  liber  corticis  pars  in- 
terior  iv.  323.  libri  gentilium 
vi.  296". 

Liber  Ecymologiarum  ,  ec  alii  ge- 
nuini  Isidori  ,  Dinercn;ae  vcr- 
borum  ,  Glossaria  ,  Aile^oriae 
vcceris  ,  et  noui  tescamenci ,  de 
orci  ,  et  ob:tu  Patrura  ,  Pro- 
oenva,  de  Numeris ,  Quacstion."S 
dc  vcceri  ,  cc  nouo  cescamenco  , 
commentarii  in  l;bros  veccris 
tescamenci ,  libri  duo  contra  iu- 
daeos  ,  libri  seiucn:;anuu  ,  de 
ecclesiasticis  ofKciist  S  1  1  lyma, 
rc^ula  monachorum  ,  sermones, 
epistolae  ,  de  natiira  rcrum  , 
Chronicon  ,  H;stona  gothorura  , 
de  v;ris  illustribus ,  ifldicatis  edi- 
tion;biis  ,  mss.  codicibus  ,  et 
concrouersiis  per  distincta  ca- 
p'ct  1.  389,  ,td  finem  to  ni :  liber 
de  orcu  etc.  11.  22?.  24}.  303. 
3  14.  srq.  340.  3^  d.  559.  \i u 
386.  seq.  libcr  dc  numeris  11. 
2C2.  J04. 
Libri  scntcnciarum  ,  scu  de  sum- 
mo  bono  11.  307.  30?.  3^4. 
340.  346.  scq.  3^2.  360.  383- 
391.  396.  seqq.  400.  410.  41S. 
1.  423.  seq.  libri  contra  iu- 
clr.os  II.  277.  2-9.  jfl.  scq. 
370.  409.  dc    ofhciis    11.    248. 

»92.  joi.  39^ .  dc  ivi">ir.i  rerura 

11.   308.    330.    561.    368.    378. 
400.  420.  seq.  dc  viris  illustri- 
bus  II,  3 1  8.  32  1.  374.  3 S6-  408. 
410. 
Libri  Isldori  supposlcitii,aut  Hubii  , 

aut    c:<   libris  bi  I  >l  i  Cxet  ■■  tl  11. 
1.  scqq.  liber  dc    ecclesiascicii 
,1  .  maclbus  11.  27.  se  [q.  V.i 
rio  resticutus  ab  I : 


£  T    VERBORVM. 

43.  editur  vii.  320.  dc  ordine 
crcacurarum  an  sit  Isidori  1. 
if4.  162.  296.  364.11.  27.  31. 
de  concemptu  imindi  11.  22. 
seq.  de  conflictu  virtutuin  ,  ec 
vitiorum  il>.  fi.  2S4.  364.  de 
haeresibus  ib.  60.  76.  407.  de 
aduersa  forcuna  ib.  69.  84.  de 
duodecim  abusiuis  ,  de  genca- 
logiis  ,  de  ecclesia  ,  de  vica  acti- 
ua.et  contemplatiua  ,  dc  scacu 
pcrfectionis  ,  de  quodam  Filen- 
tulo  etc.  ib.  64.  seqq.  de  caelcsti 
musica,  de  caelo  ib.  70.  seq.li- 
bri  dc  musica  ib.  70.  seq.  libri 
dc  rausica  ib.  331.  liber  Spcr- 
mologon  quid  sic  11.  309.  liber 
de  virginitate  ib,  228.  iiber  phi- 
losophiac  ib.  366.  de  auibus  ib. 
72.  de  natura  auium  ib.  69.  de 
discantia  verborum  1.  461.  de 
conuersis  1.  5-74.  de  praelatis 
ib.  576.  de  iiorma  viueadi  n.19. 
de  inscitutione  bouae  vitae  i'j. 
24.  seq.  de  quibusdam  anima- 
libus  1.  446.  I;bcr  scintillarum 
ib.  245.  liber  de  sapientia  ,  de 
tnscitucione  ieiunii  qnadra-^esi- 
malis  11.  79.  seq.  liber  de  mira- 
s:u!is  S.    |  liispanice  redii- 

tus  1.  84. 

Libri  sa;ri  ,   Numerorum  ,  Iosue  ,  ■ 
Iudicum  ,  Iob  ,  Psalmorum,  duo- 
dccim  prophecarum,  Machabaeo- 
rum    etc    11 1.  132.  seqq.  v.   196. 
seqq.  liber  Ierenjiae  1.  5-19. 

1      ralia  iv.  391. 

tlis    III.   480. 
Uittu  ,  cc  Hbeit.n  v.  43. 
Libcratio     populi    v.  490. 
Liberi  ,  lilii   11 1.  44  (. 

■t!  vidc   Ubiralitm  .  L;bertas 
iuscac  corrcpcionis  vn.  211. 
L;bcrcini    111.  4;6. 
Libcrctis   :   latini    libcrti    ui.   456. 
scq.  de  libercis  ecclesiarum    n. 
f  7  >■ 
um  arbicrium  vri,  324.  scqq. 

Libiilo  ,  ec  liniifo  v.  43.  libido  111, 
393.  qUOmO  I  1   vi.  242. 

libidinis    111  >iir.  vi.   203. 

Lr  i.iinosns  111.   ;S  1 . 

Libra   111.  164,  seq,  iv.  300. 

1  . 1  .;  i''s  Immo  u.  248.  libraril 
cura   s  t  111111   mss.  ib.  426. 

hisp.ini    16.  430.    o.im   puerl    ib. 

4?6.  de  librariii  .  ei  eocum  in- 
ttrumencli  m,  njc 


Libri  vide  liber  . 

Liburnae  naues   iv.  41  c>. 

Libs    vencus   iv.   118.  vn.  fu 

Libonotus   iv.   118.  va.  ro. 

Libya   iv.   i(54.  seq. 

Libya  Agenoris  mater  iv.  iff. 

Ltbyi  III,  402. 

Libyscicae  fabulae  ur.  71, 

Licia   cexcorum   iv.  46S. 

Licinum    iv.    45- 2. 

Lienosis    m.  177. 

Lienceria  III.  179. 

Ligare  ,  et  legare  r.  $e. 

Lignarius  iv.  442. 

Lignum  iv.  32,.  442.  ligna  Sechim 
v.  401.  lignum  non  plantandum 
iuxca  alcare  ib.  461.  K<»na  fru- 
ccifera  snnt  sancti  v.  270.  li- 
gnum  0110  penusum  non  ardec 
iv.  loj.lignum  scienciae  boni, 
ec  raali  v.  270.  vicac  Chriscus 
ibii. 

Ligones  iv.  5- 1 4. 

Ligula  vii.   416. 

Ligusticuin   mare  rv.  36*9. 

Lilia   iv.    3fi. 

Lilybaeum  promonrorium  iv,  183. 

Lim»  ,  id  esc ,  ciansucrsa   iv.  238. 

L:m.i    iv.  428. 

Limax   iv.   73. 

Limbus    iv.  480. 

Limcn,  limina  iv.  227.  Ur.:. 
limcs   v.  4C). 

Limes  111.  407.  limites  maximi  , 
cardo  ,  ct  decumanus  iv.  23  S, 
seq.    vide    limen  . 

Lirdniscus   111.  33. 

Limus  iv.  24C  in  Syria  ib.  24-. 
limut  ,  lenis  ib.  42S.  linuis  cin- 
Ctus    ib.   478. 

Linca   iv.  441. 

Linca  vestis  iv.  4C0. 

Linealis    numerus   m.  127. 

Lineamencum    111,  1 29. 

Liu  ''ia  :  de  linguis  gcncium  :  lin- 
gtfa  hebraea  :  linguae  sacrac  c:cs: 
Jin  "  1  jraeca  quocuplca  :  lia 
lati.i  1  quocuplo  .  linguarum  d'- 
icas  s  a  le  .».  l.i  m.  jyy.  ■ .  |q, 
Itngoa  iv.  ^.  v.  Sy.  de  linguav, 
tos. 

1         ulacl   iv.    )S:. 

iv.  4f  o. 
I  |i.(. 

Linins    fons     iv.   121. 

Linutn  iv.  ]• 

'1'isicus   vi[.  -  r  .  jcq, 

Linui    I  iii.  13  2. 


Liparia  rv.  1S2. 

Liparus  iv.  179. 

Liquamen  iv.  496. 

Liqnidae  licerae  m.  9. 

Lira  ui.  4SS.  iv.  281. 

Lis  iv.  390.  lis  ,  et  rix.t  V.  4f.  li- 
tes  vicaniac  iv.  4f6. 

Litantae  veceres  1.  iof.  de  litaniis 
iii.    291. 

Licera  :  literae  com  nunes  111.  j. 
latlnac  ecc.  ib.  7-seq-  riterae  iv. 
441.  licerarm  elementa  vi^inci 
duo  iv.  jof.  literani  iegis  qui 
intendunt  vi.  193.  iicerae  com- 
muaes  meliores ,  qiam  simpli- 
ciores  vi.  298. 

L::  uicrota  iv.  4;  -. 

Litig*ior  ,  et  litigiosus  v.  45. 

Licoiariae  naues   iv.  419. 

Licorius  dui  ramanoru  n  vn.  1  ic>. 

Licurgia  romana  an  in  Hisp.uia 
olim  vigueric  11.  46. 

Lic  ir  1  gochica  u  .  ttur  1.  154. 
teqq.  515.  seq.  de  ea  copiose 
disseritur  11.  97.  ad  iff.  litur- 
gi.te ,  missalit  ,  e:  breutjtrii  dis- 
cinccio  ib.  145. 

Lirus    iv.  i)o. 

Ltuido  ,  et  libtdo   v.   43. 

Liuius  ex  Annalibus  ,  ct  Historia 
constat  iii.  7j\ 

Liuua  rit.  116. 

Lix   ciuitas    iv.    10S. 

Lixa   iv.    4S8. 

Lixus    fliiuius    iv.  20S. 

Loi?sa  Garzia  Scn:entias ,  ct  Chro- 
nicon  S.  Isidori  notis  illuscra- 
uit  :  eius  dedicatio  ,  et  proio- 
gus    1.   n$.  66).  680.  6S7. 

Lo.atio   iii.  106. 

Locultts  IV.  fOf. 

LocupUs  ,  dtues  ,  potens  ,  (vrtu- 
nMtts  ,  et  honesttts  m.  480.  v. 
19.  1;. 

Locus   111.  iof.  iv.  169.  locus  fu- 
turac   ciuitatis  iv.  209.  loci  no- 
mina  m.  1  f . 
Locusta    iv.    104.   locustae  acgy- 
ptioruni  v.  \6<). 

Locatio   peruersa   vn.  25-7. 

Lodices  iv.  461. 

Logica  ,   et  eius  partes  v.  9.  seq. 

Lo^iei  m.   561. 

Logion  iv.  447. 

Loligo  iv.  85. 

Lolium  iv.  565-. 

Lorabardts  Petrus  1.  f66. 

Lcmgacuus  111.  480. 


1  N  D  r  X    R  E  R  V  M 
Loajaniniis  n.  4^0. 

Longiuus  :  quaescio  de  eo  ex  Isi- 

djro  ,  et  aliis  i.  raz.   vn.  ^of. 
LoagjbarJi     Italiam    capiuuc    m. 

239.  412.  cj.u.n  historia  11.  3 1. 
Lj.i  jus  m.  4f  o.  iv.  251. 
Loqti.tx    1 11.    4S0.  loqttax  ,  et    elo- 

qttens    V.  Jf. 
Loquelares  praepositiones  iu.  12. 
L  >quendi  racio  q.udruplex  iv.  319. 
Loquens  ,  quae   ai   Deum   perti- 

nent  ,  nec    tacietis  vi.  223. 
Loq'ii    ,  ct    t.ui    vil.    428.    loqtti  , 

alloqui  ,   eloqui  ,  ei    ebloqui  VII. 

43  f.  bcae   ,  et  milc  lo.mi   vi. 

2  ?  o.  loqui  ,  et  g.trrire  v.  3  f . 
Lora  iv.  f  1  7. 

Loraudrum.  iv.  338. 

L  >rea  iv.  494.. 

Lorepzana  Fraac.Cird.  cius  laus , 

ec   docca  praefatio  u.  ifi.  lite- 

rae  ai  Zaccariara  c.  337. 
L>rca  :  ie  loricis  iv.  3  3  3. 
Lj:  filius  Aram  v.  if3.  30;-.   320. 

cius   vxor  ib.  123.  eius  duac  fi- 

liae  ib.  1  23.  ;of . 
Lothai  ius  111.   f  1 3.  seq. 
L  >t'.llHJ  iv.   2  :. 

I.    on.    iv.  3 19. 

Lotus   iu.  4S2. 

Lubricus   iii.  4S1.  iv.  189. 

Lucae  elephantcs  iv.  f^. 

Lucauicac    iv.   489. 

Lucanus  iu  numero  poetarum  non 
poaitur  111.  367.  a  Nerone  in- 
terficicur    vn.  88. 

Lucis  euanjelisca  in  Graecia  scri- 
psit  111.  247.  seq.  337.  v.  136. 
1  87.  vii.  391.  Licas  per  vituLum 
quid  signiiicat   v.    136. 

Ljcis  Tudensis  deiendicut  1.  76. 
Si.  seqq.  6io.  non  est  auctor 
concinaatiotjis  cbronici  Is'J>ria- 
n:  ij.  7S.  scripsit  d;  miraculis 
S.  Isidori  ,  sci  non  est  cens.en- 
dus  auctor  vitae  ,  et  translatio- 
nis   ib.  8f. 

Lucensis  con.ientus  vn.  136. 

Lucerna  iv.  f  oc>.  lucernae  inextin- 
gliibiles  an  ab  Isidoro  inuentae  , 
an  vnjquam  extitcrinc  1.  i6f. 
seqq. 

Lucibile  ,  et  litcidum  v.    f  6. 

Lucida  iv.    228. 

Lucidius  Diaconus  vn.  166. 

Lucidas  Pracdescinacianus  1.  187. 

Lucitcr  stella  111.  16*3.  rn.  40. 

Luciieriani   m.  jf8.   f28. 


Lucilius  iii.  f;.  ctntum  genera  so= 
loeclsmoruni    dixit  111.  f  3. 

Lucinianus  episc.  vu.  162. 

Lucina   111.   3S6. 

Lucius ,  Leucius  apocryphorum  au- 
ctor  u.  2f  2. 

Lucrinus    lacus   iv.  131.  162. 

Lucrnn  ,  pr.teda  ,  et  compendiitm  v< 
60.  lucra  sectantes   vi.   55-3. 

Lucretius  poeta  m.  3fo.  rcprclicn- 
ditur  111.  jfo.  eius  locus  emen- 
datur   111.  438. 

Lnc:atio   iv.  393. 

L.iccus    v.  30. 

Lucubros   iv.   360. 

Lucubrum    iv.    ^07. 

Lttcttlentns    11 1.  4S0. 

Luculleum    maruior    iv.  263, 

LucuUus  m.  2fi.1v.  330. 

Lucus   iv.  iSS.  323.  r.  4f  1. 

LuJi    filius    Sem  m.  400. 

Lttdibrium  ,  et    lndicrum  vil.  4,41. 

l.udices    iv.    461. 

Luiicra    iv.  391.  vidc   htdibrium  . 

Ludouicus  priinus  ,  sccundus  ,  tcr- 
tius ,   pucr    111.   fi^.seqq. 

Luius  :  de  ludo  equestrj  iv.  407. 
gladiacorio  ib.  de  ludis  ib.  371. 
circensibus    ib.  39^. 

Lues    111.   174. 

Lugere  ,  ct  moerere  4.  30.  luge- 
re   oportct  vi.  307. 

Luliijo   iv.    S3. 

Ltnnbare    iv.    4f2. 

Lumbi  iv.  16.  lumbos  accingere 
quii   sit   vi.  200. 

Lumbrictis    iv.  74. 

Lum-iJ  iv.  1 16.  Christus   m.  302. 

Luni  111.  1 6 1.  ; 8 6.  eius  maj;nitu- 
do  ib.  if  3.  figura  ,  himen  ,  tor- 
mie  variae  ,  cursus  ,  vicinitas 
adterram  ,  ccPpsis  ib  if  f.  seqq. 
vii.  27.  3o.seqq.  ltinae  crescen- 
tis  ,  ct  m;nuencis  eiiectus  ib.  32. 
luua  niundi  v.  481.  de  luna  : 
sol  ,  et  luna  multo  lucidiora  an- 
te  primiiin  hominis  peccatttm : 
luhae  decrementa  ,  et  incremen- 
ta  vude  proucniant  v1.f90.seqq. 
luna  ,  ealcei   iv.  481. 

Lttnaris    lapis    iv.  2f  f . 

Lunatici   111.   174.  a,66. 

Lunense  marmur  iv.  2^3. 

Lunulae   iv.  474. 

Lupa  111.  482.  iv.  403.  hipae  ,  hi- 
panar  iv.  403. 

Lupata  iv.   f  1 7. 

Lupinus   iv.  3 1  f . 

Lupus 


Ltipus   iv.    f<S.     fi7.  lupus  piscis 

ir.  79.  lupus  in   labula  ui.»  64. 
Luridus  111.  481. 
Luscinia  iv.  94. 
Luscitiosus  iii.  48 1. 
Lnscts    iii.   481. 
Lusidius  vu.  ij(J. 
Lusitania    iv.  164. 
Luscrum  m.  150.  seq.  vn.  11.  lu- 

stra    iv.  188.  vide    lustra  . 
Lutcus    iv.  4<S<J. 
Lutum  iv.  24  f.  451. 
Lustra  ,  ct   lustra   vu.  4x1$. 
Lui    iv.  116.   lux  angeli   vi.  ijf. 

Christus    iii.  301.  lux   11011    ia- 

teiligicur ,  nisi  quum  videcur  vi. 

100.  intirmis  oculis  noxia,  quuni 

sit  bona  VI.    133. 
Luxa  membra   m.   48 1.  iv.  488. 

v.   43. 
Luxuria   vn.    219.   2f7.    Iuxuriae 

imagines  dormientibus  vi.  17;. 
LuKuriosus  iii.  48  1  .tuxuriosus  ,  et 

prodigus   v.    43. 
Luxus   iv.    488. 
Lttza  oppiduin  iv.  198. 
Lyacus    m.  385.  iv.  491. 
Lycaeus  arcaJum  Deus  m.  370- 
Lycaon    iv.  f7. 
Lycaonia   iv.  1  f  3. 
Lycia    iv.  15-4. 
Lyciniae  oliuae   iv.  340. 
Lycisci    iv.  f7. 
Lychnites  iv.  278. 
Lycbnus   iv.   jo6. 
Lycophthalmo*  iv.  282. 
Lycurgus  m.  189.  vn.  78. 
Lydia  iv.  15-5. 
Lydii   111.  400.  primum  nauini  fa- 

bricauerunt  iv.  4  r  f- 
Lydus.et  Tyrrhenus  fratrcs  iv.i  f4. 
Lygdinura  niarmor  iv.  261. 
Lympha  iv.  49:.  et  nympha  v.  4f. 
Lymphaticus  111.   48 1 .  lymphaticus 

morbus   iii.  173. 
Lyncurius  lapis   iv.  f  f.  170. 
Lynx  iv.  rr. 
Lypare    instlla    IV.   179. 
Lyra  m.  i<56.  lyra  ,  vcl  cithara  iu 
inuiuiis  111.  133.  lyra  Orphei 

inter  sidera  collocata  m.  140. 
Lyrici  poetac   111.    \66. 

M 

M.  litera  111.  91 . 

Mabillonii  opinio  cxpenta  1.  1S38. 
Macaronesum  insula   iv.   17;. 
Tom.   VII. 


ET    VERBOR.VM 

Macedo     Dcucalionis     ncpos     iv. 

160. 
Macedones  111.  409. 
Macedonia   iv.  i<So. 
Macedoniani    m.  j  f  7. 
Macedonius  111.    z6;. 
Macellmn    iv.     2if. 
Maceloth  v.   448. 
Macer    poeta   iv.  <5S. 
Macer   m.  484. 
Maceria   iv.    231. 
Machabaei  ,  eoruni  historia  ,  ac  li- 

bri    1.    f^o.  iii.   237.    246.    v. 

ijy.  213. 
Machaera  iv.  379.  machaira  ,  et 

frame»    v.    32. 
Machina    iv.  441. 
Ma^hiones    iv.  429. 
Macrinus    imper.  111.  238. 
Macrobii    iv.    3f. 
Macrobius    diacoaus   scriptor  tii. 

1 40. 
Macrolo^ia  m.   f4. 
Mactare  ,  et   tmmotare  vn.  437. 
Mactatio   111.  2S4. 
Mactatus  vil.  437. 
Mactus  111.  482. 
Madai  iii.  403. 
Maeander   fluuius  iv.  137. 
Maecenas  m.  37. 
Macuius    111.  64. 
Maestitia  vide   moestitia  . 
Maficus   Scipio  marchio  :  eius  opi- 

nio  ,  et  iiiJiciiim  1.  fj  r.  II.  1  39. 

eius  animadiiersiones  de  Oratio- 

nali   gothico  11.  97. 
Magalia  iv.   23 f. 
Magar  iv.  23 f. 

Magdalena  ur.  337.  vide  Martha  . 
Ma^i  :  dc   Magis  ,  corumque    mu- 

neribus    111.   3159.   scq.    373.  v. 

137.  vi.  28.  magus  ,    ct   inc.m- 

utor  v.  38.  magi  Pharaonis  m. 

370.  et   v.  3(57. 
Magica    cx  traditione   angelorttin 

111.  169.  quo  tcmpore  inuenta 

vii.  70. 
M.igis  ,  et  potins   v.   49. 
Magiscer  111.  483.  populi  111.  411. 

magistri   doceutes   benc  ,  ct  111:1- 

le  viuences   v1.ja4.seq. 
Magiscer  Chriscus  m.  304. 

.itus    III.    433. 

1      IV.      [<J[. 

'.;;      III,   4H;. 

ies  ,  et  eius  ctim   icrro   con- 
cordia  iv.  if  3.  176. 
ficiis    111.    4.81. 


Magnicudo   mimerabilis  111.  129. 
Ma^nitudines    rationales  III.    129. 
M.ignus  ,  et  grandis  III.  4S2.  v.47. 
Mago  Carthagincnsis  iv.  30S. 
Magog   m.  402. 
Magus  vide  magi  . 
Mahil   iv.  447. 
Mahomettus  :  fabula  de  eo  ab  Isi- 

doro  ex  Hispania   eiectoi.  91. 

i<Sf.  seq. 
Maia  Mercurii   mater  tn.  ixf. 
Maicstatis  reatus  m.  212. 
Maior   111.  483.  maior  morbus  ut. 

17  f.    maiorcs  numeri  m.    124. 

maiorum    solertia    in    diuisione 

iv.  240. 
Maiorianus   impcrator  vn.  132. 
Maiorica  insula  iv.  181. 
Maitis   mensis  111.  22f. 
Mala  cydonia   iv.    327.   mala  po- 

morum  ib.  ^03.  nii'a  punica  v. 

404.  vide   m.tl.ie   ,   et     nialu.n  , 

fruccus  . 
Malachias   lil.  24f.  v.    154.    174. 

212.  vn.  383. 
Malac  iv.  8.  malae  ,  ec  mala  T.  49. 
Malagma  111.  1S4. 
Malaleel  m.  234.  vn.  5f. 
MaJJias   vii.  1 1  S.  13  f. 
Maledictio  in  sacra  scriptura    vn. 

273.  maledictio  scrpcntis  v.  27  f. 

malcdictiones    v.    4S4. 
Maieficus  v.   38.  mal.ficns  ,   ct  in- 

cantator    v.    38. 
Maleum  promontorium  iv.  182. 
Malignitas ,  et  malitia   v.  47. 
Malignus  m.   +83. 
Malicia   ru.  »y 3.  vide  malignitju  , 
Malitiosus  111.    48 3. 
Mallt  ,  ei  m.tlo  111.  4< . 
Malleolus  iv.  517. 
M  illeus   iv.  42S. 
M.ih  vide   malle  . 
Malogranatum  iv.  31S.  m 

<*:</»,  ct  malogranata  v.    49. 
Mali  apud  principes  magi 

sitatc  ,  i|u  i:ii  \  oco  vi.  54;.  qua- 

rc  11  I  vi.  jf  1.  owlLs  ine- 

ridie  no\  cst  rn. 

1   iv.    \66.   a;restis    iv.    . 
M.ilua    flutiiits    iv.  11S7. 
Maluela  vescis  iv.  ^  )  _>. 

1  SCUS     IV. 

Maliuil    111.  III.   \  11  Ic    vill.    1  3  :. 

non  est  a   I  * 

11    v  11.  ;  -,  :.  stq. 

a  ,  fructus ,  pomi(m  :  raalurn 
matianum  ,  puuicuni  ,  p 

1    ^  >.  :  c 


f/0 

aestiuunl  ,  duracinum  ,  armeni- 
cum  ,  persicum  etc.  iv.  327. 
SCq. 

•  iii.  4S5.de  concordia  ma- 
lorum   vi.  519.  mali   dc    bonis, 
et   boni   dc   malis  vn.   406. 
Ma!'.;s    arbor   iv.    411. 
Man-bre  quercus  iv.  336.  vrbs  iv. 

198. 
Mambres   m.  5 11. 
Mamiilae   iv.  13.  mamillae  ,  mam- 

mze  ,  et  vbera  v.  48. 
Mammac  v.  90.  vide   mamillae  . 
Mamirona    m.  fio. 
Mainmotrectus   1.    f4o. 
Mamzer  vu.  41  y. 
M  uiahcm    111.  325-. 
Manasscs    111.    236.  314.    318.  v. 

1  !<-.     161. 
Mancipatio   mi.   208. 
Mancipium  111.  436.  v.  67. 
Manc.is   111.    484. 
Mandatum  11 1.  105.  mandata  deca- 

!ogi  vi.    166. 
Mandibtilae   iv.  8.  v.  90. 
Mandragorae  iv.  333.V11.  409. 
Mane   m.  »1,  mane  ^post    vcspe- 

rum    ritbat    vi.  130. 
Mancs    ni.  :n.  393.  478. 
Mania   m.  i7f. 
Manicac    m.  21  3. 
Manichaei  111.  Z38.  ; f  y.  722.  vn. 

96. 
Maniclcata   tunica    iv.  448. 
Manijestum   m.  484. 
Maiiipuiares  111.  417. 
Manipulus    u.  417.  iv.  $6;.  mani- 

puli    iv.  377. 
Manitergium  iv.  4^3. 
Manlius  A.  111.  190. 
Manna    v.    112.  374. 
Mannus   equus    iv.  48. 
Mansioncs    in    descrto    singillatim 

explicatac   v.  433.  seq. 
Mansius  :  eius  iudicium  1.  382. 
Mansuctudo   vn.  213.  264. 
Mansuetus  ,  et    modestus    iu.  482. 

v.  45. 
Mantelia   iv.  463. 
Manto   iv.  2or. 
Mantua  ciuitas   iv.  20f. 
Mantus  iv.  45-8. 
Manubiae  iv.  5 7jr. 
Manubrio    jv.   44 j. 
Manulcata    vestis    iv.  447. 
Mannm  ,  id  cst  ,  bonuin  III.    211. 

478. 
Mantimissio  111.  441. 


INDEX     RERVM 

Manumissus  111.  436. 

Manupretium    iv.  1 2. 

Manus  iv.  12.  v.  90.  manus  impo- 
sitio  iii.  288.  manus  Moysi  le- 
prosa  v.  364.  manus  Dei  Chri- 
stus  111.  302.  manus  interior 
iv.  ij.  oppansa  palma  dicitur 
iii.  25;.  manus  ,  rarus  m.  221. 

Mappae  ,  mappellae  iv.  463. 

Marah  v.  434.  ions   v.   373. 

Maranatha   111.  >•  20. 

Marathonius  campus  iv.  iy8. 

Marcelianum  ,  marciatum  vn^uen- 
tum    111.     188. 

Marcellinus  presbyter  vu.  14*5. 

Marcellus   consul  vn.  83. 

Marcianus  imper.  vn.  101. 

Marcionitae    ui.  3^4.  fiz, 

Marcomani  111.  41 3. 

Marcossius  Prateolus   1.  ^82. 

Marculus  ,  marcus  iv.  428. 

Marcus  euangelista  «raecc  scripsit 
iii.  256.  247.  337.  v.  136.  187. 
vii.    S<?.    ;9f. 

Mare  ,  de  mari  ,  maria  diuersa  , 
mare  magnum  ,  siue  mediterra- 
neum  ,  tyrthenum  ,  gallicnm  , 
hellespontiacum  ,  inferum,  supe- 
rum  ,  myrtoum  ,  ionium  ,  ligu- 
sticum  ,  crcticum  ,  icarium  ,  ba- 
learicum  ,  siculum  ,  ibericum  , 
rubrum,  salinarum  iv.  i23.seqq. 
maris  sinus  ib.  127.  nomina  vn. 
5-7.  maris  rubri  diuisio  v.  372. 
mare  cur  non  crescat  :  mare  , 
marem  ,  maria  ,  et  aequora  v. 
io.  49.  mare  silet,  alcyone  ex- 
cubantc  iv.  92.  maris  diuisio 
iv.    123.  equi   iv.  402. 

Mareoticae  vuae  iv.  3  20. 

Margarita  iv.  271.  margarita  in 
ostreis    iv.  84. 

Margaritum    111.  141. 

Margo  iv.  190. 

Maria  Deipara  111.  337.de  ea  v. 
179.  vii.  386.    <uide    Deipara  . 

Maria  soror  Moysis  v.  127.  Mag- 
dalena    vide  Martha  . 

Maria   Aifonsus   de   S.  laudatus  11. 

2f2. 

Matiana  :  eius  notac  ,  ct  variae  le- 
ctiones  in  Isidorum  ;.  107.  272. 
322.   45f.  r>8.  11.  93. 

Mariandyna   vrbs    iv.  202. 

Maritima    iv.   190. 

MarjCimum  ,    et  marinUm  vu.  431. 

Maritus  111.  45-  2.  maritus  ,  ct  vxor 
cmcbant   sc  inuicem  111.   204. 


qualis  eligendus  vi.  45-4. 
Marius    Victorinus ,  et   eius  Jibec 

de   Syllogisinis    m.    110. 
Marmor  ,  niarmoruin  colores  ,    et 

genera  ,  marmor  thasium  ,  lucul- 

letim  ,    tiberiuin   ,    thebaicum  , 

parium  ,  thephria  ,  lesbium    iv. 

%6o.   seqq. 
Maro  vide  Virgilius  . 
Marrubium  iv.  3  f  S. 
Mars  iu.    411.  Mars  ,  siuc  Pyrois 

111.   if9- 
Martis  equi  rosei  iv.  402.   stella 

iii.  164.  templa  duo  Romae  111. 

385". 
Marsi ,   et  Marsia  m.  38^. 
Marsidae  fons  iv.  122. 
Marsupium    iv.  5-04. 
Martellus   iv.  428.  441. 
Martha  ,  et  Maria  111.  337.  v.  lof. 

ff4- 

Martialis    1.  324. 

Martianus  episc.  depositus  i.  146. 

Martiatum  m.  1 88. 

Martinii    lexicou    I.  477. 

Martim-.s  S.  Dumiensis  vu.  136. 
15-7.  Le^ionensis  S.  eius  scientia 
a  Deo  infusa  ,  deprecante  S.  I- 
sidoro  1.  64.  69.  11.  4f2.  eius 
sermones  de  S.  Isidoro  editi  cum 
notfs  1.  f7.  Martinus  archiepi- 
scopus  toletanus  vu.  173.  Bra- 
carensis   episcopus  vn.  104. 

Martisia  iv.  489. 

Martius  mcnsis  m.  225".  martitis 
anni   principium   ru.  164. 

Martyr  :  de  martyribus  111.  338. 
eorum  festiuitas  vi.  402.  mar- 
tyres  orionis  stclla  significantur 
vii.    40. 

Martyrium  :  duo  eius  genera  111. 
339.    iv.  222.  v.  3 19.  vi.  177. 

Martyrolo^ium  :  romanum  1.  11. 
diuersorum  ordinum  ib.  104. 
fcrrariense    11.   332. 

Marah  v.   434. 

Mas  ,   et  mare  v.  49. 

Masbothati  haerctici  m.  jyi.  5-20. 

Masculus,  et  vir  vu.  43  S.  mascu- 
los  Pharao  occidit   v.  360. 

Masdra    sueuorum   rex  vn.  11S. 

Massa  iv.   288. 

Massagetac  m.  407. 

Massilia  vrbs  iv.  206". 

Massilicnses  trilingues  iy.  206. 

Massylia    iii.  417. 

Massylii,  vel  massuli  iv.  417. 

Masticina  vestis  iv.  4J0. 


Masticirtum  rv.  466. 

Mastix  iv.  }4f. 

Mastruca  in.  4f4- 

Mataxa   iv.  467. 

Matcr  ,  matris  meac  fracer  ,  matris 

nieae  soror  m.  447.  mnterf.imi- 

iias  ,  et  matrona  III.  439.  v.  48. 

matcr  magna  tellus  m.  387. 
Maceria  iv.  442.  materia  informis 

vi.  119. 
Matertera  ,  matertcrac  soror  ,  ma- 

tcrtcra  nia^na   111.  446.  seqq. 
Matheinatica  m.  jt. 
Machemacici   111.  57--  raathematici 

in  Memphi  optimi    iv.  200. 
Madiusalem  m.  134-  3 18.  vn.  66. 
Matrimonialcs   tabulae  m.  439. 
Matrimonium  m.  4f  f. 
Matrisanimula  iv.  3  <  7 . 
Macrix  iv.  11. 
Matrona  111.  44°-4f  3  •  vide  mater  : 

matronac  in  adnlterio  co.npre- 

hensae  amiculo  induebantur  iv. 

461. 
Matthaens     cuangelista     hrbraice 

scripsit    111.    257.   146.  v.  136. 

iSr-  vn.  87. 394. 

Matchias  apostolus  111.  337.  v.iStf. 

vii.  3i>4- 
Maturum  iv.  314. 
Matticinum  :  dc  matutinis  m.  224. 

vi.  3  .9. 
Matiors  iv.  41  f.  velamcn  femina- 

rum  iv.  460. 
Mauri   111.   417-    manri    inuadunc 

Hispiniam  vn.  170. 
Mauricius    imper.    111.   2;$>.    vn. 

104. 
Maurmonim  opinio  11.  -7. 
Mauricani  as!s,  sitifcnsis , 

ringitana  iv.  167. 
Maurus   equus  iv.  48. 
Mausolca  iv.  23  3. 
Maiillae  iv.  8. 
Maxiinianus  imper.  vu.  96. 
Maximilla  I  tererica  111. 
MMimut  ,  ct  gnmdis    lll.  483.  v. 

:<5. 

Maximiu    imp.r.    gcrmanos   vicii 
III.   158.     CaesaraugUStanus    1. 

693.  vn.   [63.  scq. 
Mayansius    praenotationcm    Brau- 

■  tetnere  abiudicat  1. 17. 
'  1    . 1  iis  111.  403. 

Mearc  ,  meattu  iv.  17. 
Mcchaniij  v.    1 10. 
Meconites   iv.  282. 
Medca  ycmma  iv.  274. 


ET     VERBORVM 
Mcdi  vide  medus . 
Mcdia   maior ,  et   minor  iv.  14,*. 

vrbs  III.  40.C  iv.  14)'.  et  194. 
Medica  arbor    tv.  i4f.  3 1  f .  328. 
Medicamina  111.  1S3. 
Medicina  ,  eius    initium  ,  inuento- 

rcs   iii.  167.  scq.    i83.  v.   ito. 

medicina   criplex  ,  medicina  .irt- 

tiquior  111.  169.  183. 
Medicinalis  digicus  iv.  13. 
Medicus  :  medicorum  haereses  III. 

169.  instrumenta   ib.   i8f.  me- 

dicus  septem   liberales   discipli- 

nas  intelligat  m.  188. 
Medimna  iv.  106. 
MeJiocrcs  numeri  III.  1x3. 

IMTM     III.483. 

Mediolar.um  iv.  :of. 

rri  ,  ct  velitari  vil.  442. 
:atio  ,  et  lectio  vi.  288. 
Meditandacaticc,  quae  lcguntur  vi. 

->■■■ 
Mcditatiua  verba  111.  10. 
Mcditerrancum  mare  m.  124. 
Mcdius   m.  440.  digitus  v.  90. 
Medullae  iv.  i  f. 

Medus,  potus,  quasi  melus  iv.  494. 
Mcdus  ,  medi  111.  40f.  417. 
Mcl   iv.  490.  in  sacritkio  non  of- 

fercbatur  v.  409. 
Meluchim  111.  242. 
Melancholia  m.  1 70. 
Melantius  Tolccanus  vn.  178. 
Melanurus  iv.  80. 
Mclchisedech  rex,  eius  victoria  111. 

319.  v.  m.  1  f  r-   --?7-  seq. 
Melchisedechiani  m.  3^3. 
Meles  lluuius  iv.  60.  1^4. 
Melcsius  Grammaticus  v.  48. 
Melichloros  gemma  iv.  268. 
Mclichrysits  iv.  180. 
Mclicratum   iv.  494- 
icliim  iv.  327. 

vnguentum  iv.  440. 

'.ior   111.  484. 

Melitites  lapis  iv.  2f8. 
Mella  arhor  iv.  3  29. 
Mellimi    quisnarrl   fuerit :  chroni- 
cu  n  cius  idem  ,  atque  Isidoria- 
num    nonnihil    interpolatum    1. 
680.  seqq. 

RuuiuS  iv.  60. 
ipos    iv.  ;  :o. 
iv.  4  (-9. 

IV.  177.  440. 
WU-  vio  vii.  1  f  2. 

Mcintua   coipotis   huinani    iv.  14. 
\    S7.mcmbra  hominii  diabolo 


f7t 
ascribuntur  iv.fio.  mimbra  di  «- 
cretionis  causa  iv.  24. 

Mcmbrana  111.  2f  S. 

Memnon   iv.  95. 

Mcmnonides  aucs  iv.  95. 

Memor  ,  ctmemoriosus  11 1.4.8  3  .v.4tT. 

Mcmorans  Deus  111.  29S. 

Memerare  ,  dicere  ,  ec  ccmneir.or.ue 
v.  21.  46. 

Memoria  ,   mens  ,  cogi:..:io  ,  cc  scn- 
sus  v.  94.   mcni).  •  lis 

hoinini  ,  ct  aniinalibus  vi.   14S. 
praeteritorum       racinoruni     vi. 

23-. 

Memoriosus  vide  memor  . 
Mcmpilis  ciuitas  iv.   :oo. 
Memphitis  lap;s  iv.  2f6\ 
Mena  vestis  iv.  4f  o. 
Menander   comicus  vii.  S2.  magus 

III.  3f2. 

Menandriani   m.  3f  2. 
Mcnardus  :    eius  cdicio  concu. 

:  .iruni  1.  6 14.  n.  78. 
Mendacium  vi.131.  fio.  vn.  2-0. 

343.    mendacinm    ,  filsitas  ,  c: 

mcndum  v.  29.  47. 
Mendax  ,  cc  fidUx  III.  4S3.  v.  2-. 
Mendicus   m.  483.  mcndicus  vlce- 

rosus  v.  14S. 
Mendum  vide  menda 
Mcns  iv.  z.  »ie»j,ec  r.>:io  v.94.  vide 

memoti.i  ,  .mimus  ,  ct    spiritus  . 

mens  apta  ad  bonimi  in  suanacu- 

rav1.281.in  capitc  homiiiLs,tam- 

quam  in  caelo  Dcus  v.88.quandn 

Detim    bene    conccmplacuc    vi. 

281.  quae    cupidka.ibus    inhiac 

vi.    149.  soluta  in   diucrsis  vi. 

328. 
Mcnsa    :    de    mensis    iv.     4? 

mcnsis    monachorum    vi.    J36\ 

mensa  tabernaculi  v.  39?. 
Mensis  :  de    raensibus  ,    mensium 

nomina  ,  initia  apud  vai 

tcs  111.  224.  VII.  7. 
Menstrui  nacura  iv.  13.  menstruum 

mulieris     bitumen    rumpii    iv. 

-17. 

Mensura  :   mensurae   viarum   .  et 

1  'rortim  CV.    :;•'.:,    .    jol.flf. 

mensura    >..>i  poi  is  .  aut  tempo- 
ris  iv.  502. 
Mentha  iv.  361.  170. 

.'•'.  Hitm  ,  i 1  f.tVens  v.  49. 

Mcntiii    pro   saluce  hominum  vi. 

111  iv.  10. 
M      im  in  colore  iv.  +66. 
C  c  c  c   2 


571 

Meraca  potio   ,   mtracum    vinum 

v.  7. 
Mcrcatus  m.  ioS.  iv.  1 1 5-. 
Mercede:Ti  boni  operis  qui  perci- 

pitvi.  220. 

III.  454. 
Mercurics  ,  lyrae  conditor  111.2  }  < . 

383.  vn.  71.74.  Mercurius Tris- 

megister  m.  189.  Mercurii  stcl- 

Ja  iii.  1  59.  164.  1 S9. 
Mercurius  pracstigium  inucnit  m. 

J74- 

:v.  487. 
f  ,  meretur  ,  moertt ,  promere- 
tur  v.  47.  seq.  mereri   m.  484. 
jnt-rrnstipendia  v.  3  f. 
'Meretrix  ,   merettices  III.   484.  v. 

■ 
Mergere  >  ct  mersare  vn.  441. 

Mergi :  de  mergis  iv.  89. 
iv.  492. 
III.  222.  iv.  107.  meridies 
olun  medidies  vr.  326. 
caei  iii.  3  y  1.  f20. 
Meritorum  inftiura  vii.  330.  meri- 

ta  sanctormn  ib.  324. 
Mcropes  iv.  94. 
Mcrsio  trina  ,  ct  simpla  in  bapti- 

smo  11.  < %6. 
Merula  iv.  101. 

im  iu.  i<o.  222.  iv.  107.  +66. 
492. 
Mcs  iii.  400. 
Mcsimbria  vi.  609. 
Mesoinclas  iv.  274. 
Mcsopontus  m.   ij-o. 
Mcsopotamia  iv.  146. 
Mcsphrcs  rex  iv.  357. 
Mcspilus  iv.  3  30. 
Mesraim  nr.  404. 
Messapia  ciuitas  iv.  20j\ 
Messias  m.  300. 
Messis  iv.  j  1 1. 
Mcssorium  iv.  497. 
Mcsticium  iv.  466. 
Meta  :  de  mctis   iv.  397.  metair. 

468. 
Metacismus  111.  %t. 
Mctalepsis  111.  60. 
MetaKum:  dc  mctallis  111.  216".  iv. 

247.  287. 
Mctangismonitac  m.  35-7. 
Mctaphora   ex    quibus  aiodis   fiat 

111.  <s>. 
Mctathesis  itr.  <<.  ptf. 
Metaptasmi  ni.  <<. 
Metatores  111.  434. 
Mctatum  iv    11% 


INDEX     RERVM 

Mcthca  v.  449. 

Methodius  B.  n.  7,67. 

Mcthodus  in  prolc^omenis  huius 
edicionis  adhibita  1.  1.  in  edi- 
tionc  11.  4  9. 

Metiri  pedes  horarum  iv.  302. 

Metonymia  m.  60. 

Metreta  iv.  304. 

Metrica  musica  111.  1 34. 

Metropolitani  III.  340. 

Metrum  :  de  metris  111.  6<.  iv. 
304. 

Metus  v.  111.  metus  ,  formido  , 
y.utor  ,  et  timor  v.  28.  metns  ,  et 
pauor  vii.  429. 

Meu  iv.  349. 

Mi ,  et  mi  '/i  v.  48. 

Micae  de  mensa  v.  138. 

Michaeas  m.  230.  23 <.  i<<.  v. 
176.  209.  vii.  381. 

Michael  m.  3 14. 

Michol  connubium  v.  fi7- 

Migro  ,  et  nigro  v.  <  1. 

Mi  "  \  ide  mi  . 

Milcs  ordinarius  ,  ct  extraordina- 
rius  iii.  424.  vide  milites  . 

Milia  iii.  1  20. 

Miliarium  iv.  242. 

Milimindrum  iv.   %<6. 

Milites  numquam  immemores  sa- 
cramenti  magis  stationibus  pa- 
rcnt  111.  290.  milites  q.uatuor  , 
qui  vestimenta  Christi  diuise- 
runt  v.  iyi.  to-;ati  ,  et  lacernati 
iv.  4<S.  viginti  quinque  annis 
tcncntur  m.  ^iS.vide  miles  . 

Militia  :  eius  vocabula,  gencra  tria 
111.  419.  seqq. 

Milium  iv.  313. 

Mille  iii.  1  20. 

Millenarii  m.  3  f2.  424. 

Miluago  iv.  81. 

Milutis  iv.  88.  99. 

Mimus :  de  mimis  iv.  405". 

Minator  m.  484. 

Minax  m.  484. 

Minerua  Tritonia  ,  de  capitc  Iouis 
nata  ,  lanificii,  oliuae,  ct  artium 
inuentrix  111.  389.  iv.  446.  vn. 

7i- 
Minimus  m.  483. 
Minister  :  de  origine   ministrorum 

ecclesiae  vi.  41 3. 
Minium  iv.  43  7.minium  iuxta  ma- 

re  rubrtim  iv.  127. 
Minius  fluuius  IV.  139.  164. 
Minor  111.  4S3.  minorcs    111.   443. 

minores  numeri  ui.  124. 


Minorica  insnla  iv.  182. 
Minotaurus  iv.  32.  37.  vir.  74,. 
Minutal  iv.  489. 

Miracula  sanctorum  vi.  179.  mtra> 
cula  quare  in  ecclesia  nunc  non 
ftunt  vi.  180.  suL)  antichrist»  al> 
ecclcsia  cessabunt  ib. 
Mir.ni  ,  et  admirari  v.  48. 
Miro  rcx  vn.  1 36. 
Misael  111.  332.  v.  i76.et  vn.  80. 
Miscellanea  in  mss.  1.  374.  11. 2 79. 
268.   287.  288.   193.  seq.  298. 
3'4-  3'7-  33T-  3?°-  3f6-  3<58. 
miscellanea  sacra    11.    360.   er. 
Patribus  ib.  z<g.  ex  Isidoro   ib. 
392.   astrolo^ica  11.  383. 
Misellus  ,  et   miser  111.  483.  v.  46. 
Miserabilis ,  et  miserandus  111.4S3. 

v.  46. 
Miserari  ,  et  misereri  vn.  428. 
MiteraSio  ,  et  misericordia  v.  46. 

miseratio  Dei  vi.  i< S. 
Miseremur  ,  et  misereseimtir  v.  48. 
Misereri  vide  miserari . 
Miseria  vbi  est  vi.  277. 
Misericordia  111.  482.  vn.  2i7.eius 
amatores  vi. jf  6.vide  miseratio  : 
misericorJia  ,  et  iustitia  in  iudi- 
ce  vi.  345;.  contra  obdurationem 
vii.  217. 
Misericors  11 1.  482.  vi.  ^<6. 
Missa  m.  279.  vi.  379.  missa  go- 
thica  S.  Pelagii  n.  123.   missae 
d.-    fcriis  11.  249.    n-.issae  gothi- 
cae  orationes  11.  106.  seq.  mis- 
sae   expositio  11.  44.  49.  editur 
VII.    221.    seqq.    vide    expositio 
missae  :   missa   pro  dcfttnctis  ab 
apostolis    tradita  vi.  386.  missae 
ordo    a    B.  Petro  institutus    vi. 
379.  sacrificium  quid  contineat 
vi.  ,83. 
Missale  gothicum  ,  seu  mozarabi- 
cum     multorum    opus   11.    147. 
seqq. 
Missus  Christus  m.  303. 
Mitis  111.  48  2. 
Mitra  iv.  424.  471. 
Mitridax  lapis  iv.  25-8.  274. 
Mna  iv.  300. 
Mnemia  Timothoc  m.  69. 
Moab  ,   moabitae  III.  320.  400. 
Modcstia  suadetur  vi.  704. 
Modestus  ,  et  mansuetus   m.  482. 

v.  46. 
Moderatus  m.  483. 
Modi  catisariira  quinque  v.  g<.  ver- 
borum  111.  19. 


Modicss  ii[.  48;. 

Modius  iv.  504.  4ii.roodIi!s  diucr- 
sus   non  habendus  v.  466. 

Modus  in  rebtts  vu.  544.  vide 
rnodi  . 

Moechia  III.  4S4. 

Mocnia  iv.  xio.  moeni*  ,  et  aedifi- 
cij  vii.  439. 

Mocniana  a  Mocnio  colle.;a  Crassi 
inuenta  iv.  2 1 S. 

Moeones  111.  400. 

Moeonia  iv.  1  j- 5. 

Moereri  ,  moerere  ,  moestns  ,  moe- 
ret  ,  et  meret  v.  50.48.  71. 

Mocror  uioderatus  ineptae  laetitiae 
respoudet  vn.  2 19. 

Moesia  iv.  if6. 

Moestitia,  ec   tristiti.tv.  71. 

M  lestus  m.  483.  vide  moerens  . 

Mola  iv.  foj.  inola  loco  pignoris 
non  cst  accipiendav.  <s6<j.  mo- 
lac  apud  antiquos  non  erant  iv. 
311. 

Molares   dentcs  iv.  10. 

Molaris  I.ipis  iv.  45 1. 

Molciucs  duac  v.   144. 

Mollis  111.  484. 

Mollities  iv.  406. 

Molochinia  vestis  IV.  440. 

Molochites  lapis  iv.  167. 

Molossia  iv.  1  ?7. 

Molossus  111.  yoi. 

Molossus  Pyrrhi  tilius  iv.  1  f  7. 

Molotius  lapis  iv.  iro. 

Momentana  iv.  197. 

Momcntum  m.  207.  de  momen- 
tis  111.  1 1 8.  nioiiienta ,  et  liorac 
iii.  118. 

Monachiu  ,  de  monachis  ,  corum 
vita  ,  e«  rcgula  111.  344.v1.jof. 
seqq.  4?y.  fi4.scqq.v11.  157. 
seqq.  uionachi  va^i  11.  f  69.  1110- 
naclii  periti  seribcndi  ,  ct  cor- 
rigendi  rccensentur  ib.  437.1110- 
nai.hon;,,  tria  opti- 

nu  ,  tiia  pessiroa  vi.  434. 
arclia ,  monarchia  111.413. 

Monas  m.  423. 

Monastciium  :  dc  monastcriis  iv. 
210.  vi.  f  if.de  monasteriis  uou 
conucllcndis  ,  dc  monastcriis  \ii- 
gintim  11.fi4.scq.  nionasterium 
Onicusc  1.  <6<).  de  Franchentall 
11 . 3  4^.  monastcriuiii  ,  et  cocno- 
biura  vi.  440. 

Monatius  m.  .;  i ,-. 

f      icdula  iv.  94. 

Mtr.ctc  )  admonerc  ,  ct  ctmmoncre 


E  T     VERBORVM. 

v.  47.  vii.  433. 
Moneta  iv.  2S7. 
Moniic  iv.  472.   seq.  et   munile  v. 

fo. 
Monitor  111.  484. 
Monitum  ex  editionc  Patrum  tole- 

tanonmi  1.  670.69  1. 
Monoceros  iv.  f  3. 
Mon  xiia  iii.  1S0. 
Monogamus  111.  4f4- 
Mji  iptota  nomina  m.  17. 
Monos  iv.  220. 
Mons  ,  dc   montibus  ,  montcs    hy- 

porborei  iv.  184.  seq.  inons  cmi- 

ncns  v.  4f  2.  montes  ,    et  colles  , 

v.  40. 
Monstrare   ,   ct    demonstrare    vil. 

147. 
Monstrum   iv.  32.  et  jsortentum  v. 

Sp.  monstra  diu  non  viuunt  iv. 

3-- 
Monstrosae      facies     gentium    in 

Oricnteiv.  34. 
Montanus  Tolet.  vn.  166.  168. 
Montani  m.  3f  f . 
Montenses   m,  fjo. 
Monunientum    iv.  233.    et   sepul- 

crum  v.  66. 
Mora  ,  ct  tnrdit.ts  v.  47. 
Moralcs  Ambrosius  :   eius   opinio 

expensa  1.   132.  f  31. 
Moralis  philosophia  m.  102. 
Morbus  :    morbi   caduci  ,  et   acuti 

iii.  170.  seq.  chronici   ib.   174. 

in  superficic  corporis  ib.  1  79. 
Mores  honiinum  iliiiitiae  vi.  326. 

vide  mos  . 
Mori  nmndo  vi.  360. 
Mcribundus  III.  484. 
Morio  111.  484. 
Moricurus  111.  484. 
Mors  ,  mortis  genera  iv.  29.  mors  , 

lethum  v.  4;.  mors  animae  vi. 

1 1  2.  mors  inccrtavi.  361.3  pri- 

1110  homine  :  .msiit  vi. 

14^.   mortis  Cliristi  ,  ct  nostrae 

distinctio  \ .  81. 
II  ium  iii.  1  86. 
Morruus  iv.  30.  et  cmortuus  v.  \  i 

mortuus    cesuscitatus    v.    <+6. 

mortuum  qui    cetigerit  v.  44^. 
Morus    i\- 

Lt   K\   111.  191.  v.  4f.  morcs 

quid   ini  rani   111.  1    1  • 

vide  mo  nubcndi  anti- 

quttus    m.  1  <■  5. 

IS    fluuilU    IV.   Ifli 

Moscroih  v.  449. 


J7? 

Mosoch  iii.  403.' 

Motus  v.  88.  corporis  vn.  42. 

Moyses  m.  189.  13  f.  141.  311. 
vii.  71.  37 f.  plura  de  rebus  ge- 
Stis  Moysis  v.  116.  seqq.  361. 
seqq.^f  i.Moyses  ,  ct  hlias  ,  qui 
apparucrunt  cum  Domiiio,  quid 
significabant  v.  141.  Moyscshe- 
roictim  carincn  inucnit  111.  67. 
dc  init;o  mundi  hiscoriam  scri- 
psit  iii.  73.  niodium  eftecit  iv» 
3of.  quandiu  populum  rexit  iu 
erenio  111.  23  <.  et  vu.  71.  pri- 
mtis  diuinas  leges  explicauit  m. 
18*. 

Mozarabicum  ofHcium  alicubi  in 
Hispaniis  rctentuni :  eius  dcscri- 
ptio  11.  i2f.scq.cius  concordia. 
Cum   operibus  S.  Isidori  ib.  if+. 

Mozicia  iv.  fo^. 

Muccioii   obscruationes  1.  3S3.  11. 

77- 

Mucro  iv.  3  79.  mucro ,  gladius  ,  ct 
ensis   v.    26. 

Mugiiis  iv.  80. 

Mtigire,et    vagire  v.    7f. 

Mngitus    111.  4S2. 

Mula  sagmaria   iv.  f  18. 

Mtilcator    111.   484. 
iber    m.  484. 

Mulctrum   iv.  foi. 

Mulgariura  iv.  joi. 

Muliebris  ,  et  mttiicraritts  vn.  43  f. 

Mulicr  iv.  27.  v.  94.  140.  mtilicr  , 
ct  vir  v.  93.  mtilier  decem 
octo  annos    inlirmitatem  habens 
v.    146.   nmlicr  decora  capta  in 
bcllo  v.  47  2.  aJultera  v.i49.mu- 
licr   Dco,  ct  maiito  subic^: 
vi.    ff8.  a  1    imaginem  \iii  ,  ct 
ob  eius   adiutorium    creata  vi. 
142.  qu.ic    profluuio   sangiiinis 
l.iborabat  v.  1 46.   quac  vn, 
to  Domini  caput  vnxit  \.  149. 
mulieres,  quae  apostolis  Domi- 
ni   resurrectionem   nunciant    v. 
ifi.    mulieres  redundant    cii- 
nilms    IV.    4ff. 

Miilicr.trins     III.  475-    vidc   I 
biis  . 

Mnlio    111.   4S4. 

M11II  iv.    4S2. 

Miillus  piscis    iv.    -9.  inullus  in  vi- 
1111    \ini   . 
ib. 

Mnlsum   iv. 

M:iltxi<<  <j:'C.:.l  ,  CC     SUJfliciu 
•».  ■ 


r-4 

Muitiioquium  v:i.  119.  i<<. 

Multitudo  ,  et   numerus   v.    48. 

Mukipcs    iv.    7;. 

Mtiitiplex  ,  superpartiens ,  et  super- 
particuiaris  numerus  111.  116. 

Mtinditia  interna  externae  respon- 
derc  debct  1.  67.  munditia  cor- 
d:s  vii.  210. 

Mundus  ,  lauatus  vi.  r  1  <. 

Mundus :  de  mundo  ,  eius  forma  , 
partibus  ,  elementis  111.  145-.  iv. 
106.  vii.  16.  334.  mundi  crea- 
tio  ib.  311.  de  mundo  ,  scit  se- 
culo  ,  eius  amatoribus  ,  contem- 
ptu,  percussionibus  vi.  128.303. 
309.;  <  3.  vii.  2i(S.  275/.  mundus, 
annus  ,  ct  homo  vn.  5-7.  fig.  4. 
iu  aeterno  consilio  semper  crat 
...  ii3.  ad  instar  ccclesiac  fa- 
bricatos  vii.  29.  multis  mortuus, 
cui  ipsi  mortui  non  sunt  vi.35/4. 
mystice  homincrn  signihcat  vu. 
16.  peecatores  aiiquando  signi- 
ficat  vn.  16.  vnde  crescere  vi- 
detur  ,  inde  minuitur  vi.  128. 
mundi  caput  Oricns  ,  vltima 
pars  Scptentrio  m.  345;.  mundo 
nihil  pulchrius  aspicinms  iv. 
106. 

Musera  drucrsa  ad  constructionem 
tabernaculi  v.  400.  muncra , 
quac  dantur  iuiicibus  vi.  348. 
'jide  munus  . 

Municiyales ,  et  mnnicipes  111.  432. 
v.   48. 

Municipium  iv.  110. 

Munifex    111.  482. 

Mumficu)  111. 3  82. 

le  vide   monile  . 

Munia  ,  munium  iv.  210.  vn.  428. 

Mnnimentum  iv.  iji. 

Munitiones  iv.    ij  1. 

Munitum    iv.  231. 

Munium,  muhia  m.  432.  210. 

Munr.oz.  Ioseph    1.  294. 

Munus  :  de  muneribus  111.  283.  vi. 
347.  munus  ,  ct  don-.tm  ■;.  23. 
47.  vn.  428.  vide  munera  . 

Muracna  ,  e:   muraenula  iv.  82. 

473- 
Murcs  ,  siue  lactrti  iv.   19. 
Murex  ,  murices    iv.  84.  25/0. 
Muria  iv.  496. 
Munnuratio  vn.  25/9. 
Mturhina   iv.  17  <. 
Mtirus  iv.  2  1 1.  et  -uallum  v.  7  <. 
Mus  ;  id  est.stercus  iv.310.  tcrra 

iv.   492.   murcs  ,  nms  araneus 


I  N  B  E  X     R  E  R  V  M 

iv.  61.  mus  longus  iv.  <i6. 
Musac  111.  tjz.  395. 
Musaraneus    vide  mus  . 
Musca  iv.    loy.  muscae   acgyptiae 

v.    368. 
Muscolns   ,  musculi     iv.    84.     et 

386. 
Musica  ,  eius   partes  ,  inuentores  , 

difterentiae  ,   diuisio  triformis  , 

organica  ,  harmonica  ,  rhythmi- 

ca  :  quid  inusica  possit  111.  132. 

seqq.  v.  110.  sententiae    de  nm- 

sica    1.   ffl. 
Mtisio  iv.  60. 
Musmo  iv.    fo. 
Mustela  iv.  61.  <\6.  mustelac  ruta 

armantur  ,  quuiii  dimicant  cum 

serpcnte  iv.   370. 
Mustiones  iv.  lof. 
Muscum    iv.  .()-. 
Mutabile  quid  sdii  cst  vi.  ii6\ 
Mutabiiitas    vi.    143.   atiimac    vi. 

I4f. 
Mutitio  corpotis  vi.  14J.  loci  con- 

tiersis   valet    vi.  205/. 
Muii  in  euangelio  v.  137. 
Mutus  111.  481.  ct  oacctts    lacmo- 

nium   habens  v.  139. 
Mumum    iii.  107.   nnttiiut»    dare  , 

Ct   commodare    V.  47.  et  VII.  431. 
Myccnae  ciuitas  iv.  203. 
Mygale  vn.  4,13. 
Mygdonia   Bichynia   appcllata    iv. 

15-2. 
Mvoparo   iv.  418. 
Mvricae    iv.    338. 
Myrmicites    iv.  282. 
Myrmidones  111.  409. 
Myrobalanum  tii.  187.  iv.  362. 
Myrrha   iv.   343.    troglodytica    ib. 

344- 
Myrrhitcs  gcmma  iv.   26"7- 
Myrteus  equus  iv.  48.  myrcci  pan- 

ni    111.   278. 
Mvrtilus  iv.  126". 
Myrtoum   mare  iv.  126". 
Myrtus  iv.  338.  muiicrum  ncccssi- 

tatibus  apta  ib. 
Mystcria   pcr  ieiunium  reuelantur 

vi.   z<<.  occulta  lcjis  vi.  299. 
Mysterium   111.  286. 

N 

Naaman  syrus   v.  132. 
Nabaioth  m.  400. 
Nabathaea  iv.    14^. 
Nabo  v.  45/6. 


Nabuchodonosor  m.  235.  315:.  v. 
ijf. 

Nachor    m.  234.  vn.  69. 

Nxe  ,  et  ne  v.  <  1 . 

Nacuii  versus  ex  Tarencilla  111. 
41. 

Nacuius  pocta  m.  211. 

Nahum  m.  330.  v.  174.  seq.  de 
eo    ib.  210. 

Naiades  m.  393. 

Naid  iv.  193. 

Nani   iv.  32. 

Napocaulis   iv.  7,66. 

Napus    iv.  361'. 

Narbona  iv.  206. 

Narcissus  iv.  35  1. 

N.ircissus  cpiscopus  vn.  93. 

Nardus  iv.  348. 

Nares  iv.  8.  v.  89. 

Namre  ,  ec   f.tri  vn.  428. 

Narses   romanus  vn.  10;. 

N.isci ,  cc  enasci  v.  <\.  VII.  433. 

Nassa    iv.  425;. 

Nasturtium    iv.  368. 

Natalc    Domini    festum    vi.    392. 

Natalis    toletanus   vn.  178. 

Nachan  m.  329. 

Nathanael    m.  338. 

Nathinaei    m.  341. 

Natio    111.  399. 

Natiuitatis  Christi  ,  et  nostrae  dis- 
tinctio   v.   82. 

Natrix    iv.    68. 

Natura  m.  44 ••  444-  'v-  •■  natu- 
ra  bona  damnatur  proptcr  vo- 
luntatem  malam  VI.  132.  natura 
omnis  aut  commutabilis  ,  auc 
immutabiiis  vi.  1 32.  laudis  ami- 
ca  vi.  310.  suificit,  vbi  adhuc 
liber  affectus  est  vi.  243.  na- 
turae  anctoritas  111.  115/.  natu- 
rain  bonam  ,  et  malani  putant 
haerecici    vi.    132. 

Naturalis  philosophia  ,  physica  v. 
109. 

Naturales    filii  in-  44'- 

Natus  ni.  441.  natus  ,  et  gnntus 
vii.   419- 

Nauaiia  iv.  189. 

Nauclerus   iv.  4:4. 

Nauicularius    iv.    442. 

Nauis  ,  de  nauibus  ,  nauiuni  par- 
tes  ,  ornamcnta  ,  naues  acena- 
riac  ,  trabariae  ,  litorariac  ,  car- 
pasiae  ,  rostratae  ctc.  iv.  414. 
seqq. 

Nauita,  et    nauta  iv.  415-.  v.   <\. 

Nauta  ,  ct   gubernator  v.  36.  cau- 


»ij    cygnus  bonum    signum    it. 

90. 
Naxos   insula  iv.    177- 
Nazaraeus  ,  de  nazaraeis  111.  ;f:. 

486.    Nazaraetis   ,  siue    N.iic- 

raeus  Christus  ib.  504 
Nazaraeis  iubetur,  vt  omne  ,  quod 

inebriare    potest   ,    non  bibant 

v.  437. 
Nazaraei  haeretici    111.  jfi. 
Nazianzenus  Grcg.  11.  577. 
AV  vidc   nae  . 
Neapolis  iv.   20f. 
Neapolis  ciuiras  Samaritanorum  iv. 

198. 
Nebridius   vn.  177. 
N^bula  iv.   11 6.  nebula   cibus  vn. 

41 5.  nebulae  ima  pecu»t ,  tjuum 

serenitas  cst  :  stimma,  quum  nu- 

bilum    iv.     ii6\ 
Secessitas  ,    et   necessitudo    v.   ro. 

necessitaribus  corporis   quo   pa- 

cto  subueniendum  vn.  ijp.seqq. 

neccssitas    peccandi    vi.  221. 
Necromantia  ,  et   nccromantii  m. 

-V.  nias  ,  et  Zorobabel  v.  177. 
lus,  prof.inus,  et  nefarius  m. 

4Sf.    v.   f4. 
Nefntus    vide  nefmd.is  . 
Nefasti  dics  v.  55.  vn.  4. 
Nefrendcs  iv.  f  17. 
Negare  ,  ct  abn.-gare  v.  f  o. 
Negatio    m.  of. 
Ncjli-ens  111.  486. 
Ncgociacio  ,  negotium  iv.  589. 
Ncmbrot ,  Nemrot  111.5  '?•  iv-l9i- 

v.  1  ;o.  iof .  vu.  60. 
Nemo  ,  ct  ntilltis    111.   40  f.   v.    f  o. 

vu.  4i(5. 
Nemrot    vidt  Nembrot  . 

INemus    iv.  312.   et  stltia  v.  8. 
Ncomenia  m.  177. 
Neophytus  m.  54?. 
Nepa    m.   486. 
Ncpcta  iv.  jfi  1. 
Nephtitis   m.    177. 
Ncphtalim  iu.  517.  v.  114.  160. 
Nepos    m.    486.    nepos    vtriusque 
sexus  cst    m.  441. 
'.».'ro   luxuria  111.   486. 
Nepotiantu    Sueuottim    dux    vn. 

118. 
Neptis    m.   441. 
Neptunus   111.  3 82.  iv.  1 1 ;. 

I.im    111.    4Sf. 
NequaqMMM   11 1.  48  f . 
Neyuicjuam  >  et    nc.y.iaauam    yii. 


ET   VERBORVM. 

458. 

Nequid  nimis  vi.  if7. 

Nereides   m.  393. 

Nero  impecatoc   m.  237.V11.  88. 

Nerua  imp.  11.  237.  vn.  90. 

Neruus  :  nerui    111.  213.  iv.  14. 

Sescire  ,  et  ignorare  vn.  429.  ne- 
scirc  intecdum  conuenit  vi.  191. 
nescire  minor  poena  cst ,  quam 
ca  ,  quae  noueris.non  adimplere 
vi.  289.  ncscire  ,  ec  noluissc  sci- 
re  vi.  216. 

Ncstoriani  ,  Nestorius  111.  1:9. 
Ifo.  f  32.  vn.   101. 

Netum  iv.  467. 

Neuter  ,  et   neutralis    m.   48  f.  v. 

n- 

Neutralia  verba  nr.  20. 

Ncx  masculorum  v.  26"o.  nescis  ge- 

ncra    III.    217. 
Nicacnum  concilium  III.  238.  264. 

vn.   97. 
Nicolai  dactyli  iv.  326% 
Nicolaicae  m.  3f2.  fxx. 
Nicolaus    primus     pontifex     num 

pscudo-Isidori   collectioncm  ap- 

proba".crit  11.    192. 
>.'au$   diaconus  m.  35-2. 
Nicomachus   arithmeticam    dispo- 

suic    iii.  1  <•)■ 
Nicoinedia  iv.  201. 
Nicopolis    iv.  lof. 
Siger  111.  486. 
Nigro  ,  cc   mi;ro  v.   f  1 . 
Nihil,  et  nihili    m.  48^.  v.  fo. 
Nilus   iv.  149.  vn.  f7- 

ita    fcniina    iv.  470. 
'US   iv.     iif.  470.   ,    et  imber 

VII.  427. 
Ninus  primus  bell.i  iiuulit  IV.  371. 

VII.    70. 
Nistts  ,  ct  nixut  vn.  431}. 
Nitria   iv.  f  1 5. 
Nitrmn    iv.   249. 
Nix  iv.   1 1  f .  vii.  48.  nix  quomodo 

tiat   iv.  1  12.  nix  homines  incrc- 

dnli    suiu  vii.  49. 
Nixtis  ,  et  nisus    vji.  436. 
Nobilis  iii.  48  f.   v.  f  1.  et  gentro- 

sut   vii.   417. 
Nocte  ,  et  rsectu   vu.  427. 
Noctua  iv.  •'<. 
Nodus    III.   418.    noJum    in    scitpo 

ciuaerere    iv.   364. 
Noc   ,  ct    eius   bcncdictione»    m. 

:  14.    318.   v.    119.     1  ^9.  191. 

\:       66. 
Noia  ..    1 1  .imcch   v,  28  f. 


Noemi  m.  322. 
Noetiani   111.  376". 

Noio  per  vniun  /.  nollc  per  duo  11. 
m.  4f. 

Nomen  111.  13.  nomen  ,  yraeno- 
men  ,  agnomen  ,  et  cognomen  v. 
fo.  nomen  ,  et  numen  ib.  fr. 
nomina  auctorum  ,  quos  Isido- 
rus  allc^at  1.  420.  ca  incerdum 
e  margine  excidissc  arguitur  i. 
424.  nomina  ,  quae  occurrunc 
in  sacra  scriptura  m.  317.  seqq. 
nomina  vcstium  iv.  447.  nomen 
pecoribus  prius  inditum  ,  quam 
piscibus  iv.  7f.  nomiua  appella- 
ciua  ,  ec  coruni  species  in.  13. 
ad  aliquid  aliqualicer  se  hahen- 
tia  m.  if.hcbraica  curaliter, 
acque  alicer  incerprccancur  m. 
317.  fixa  ,  et  mobilia  iv.  44. 
media  m.  14.  coca  gracca  nr. 
.14.  coca  latina  m.  14.  notha 
iii.  14.  secundum  nacuram  im- 
posica  iii.  49.  propria  m.  i^. 

Nominatiuus  m.  16. 

Nominatiuus     pro     ablaciuo     vn. 
102. 

Nomisma  iv.  288.  299. 

Nonae  111.  226. 

Nonius  Mafcellus   11.  idj.  584. 

Nonicus  Gerundensis  n.    6*04. 

Noo  vrbs  iv.  201. 

Noricus    ager  iv.  if6*. 

Norma  iv.  441.  Norma  viuendi  c- 
ditur  vii.  341. 

Nosocomium   iv.    219. 

Notte  ,  ct  scire  v.    fjf . 

Notae  Tiionis  11.  jif.  notae  msr. 
inccrti  auctoris  1.  4r:.  notac 
aJ  conspectiim  editionis  Isido- 
rianae  a  Zacc.iria  vulgatura  1. 
340.  notae  iuridicae  ,  ct  mui- 
cae  ,  quae  in  nonnullis  mss.  Isi- 
dori  ceperiuntuc  n.  226.  1^3. 
de  notis  sententiarum  ,  uilgari- 
bus  ,  miiicaribus  ,  iuridicis  , 
gitorum  ,  ec  litcralibus  ni.  33. 
scqq.    41. 

Notatio  m.  49. 

Nothus   111.  44:. 

Notio  m.  1 1  1. 

Notus  ,  tt    rut-.ti    v.   f  1.  notns  ,  id 
est ,  peritus  vi.  f  t ■: 

Notus    ventui   iv.  mS.  vn.  fo. 

Nouaculi   iv.  (,'. 

x  '  iv.  1  ;t<. 

Noaatjani    haeretlci  ,  Notutunus 

111.    jff.fjo. 


Nouatus    haeresim    condidit    m. 

158.  vii.  9f. 
Noucm    in.  1 20. 
Noucmber  m.  t'-6. 
Nouenarius  numerus  v.  233.  rjf. 
Nouissimus    m.    440.    nouissimus 

Christus  ill.  303. 
Nouum    testamentum    111.  240. 
Nouttm  ,  et  recens    v.  6 1. 
Nox  ,  noctis   panes    111.  ui,  seq. 
175.  vii.  f.  seq.  42.  vide   supra 
mcte . 
Hoxa,et  ntxia   vn.    436. 
Nubcntes  vi.  4ff. 
Sttbere  ,  enubere  ,  ct  denubere  vii. 

*?6. 
Nubendi  mos  III.  4f  2. 
Nubcs  ,  nubiuni    cfki.tiis   iv.    1 1 1. 
seqq.  vii.  47.    nubes  deserti  v. 
571-  siq. 
Nubila  prius,  deinde  ignes  iv.  1 14. 

qui  hant  m.  45"  2. 
Uubilis  111.  48  f. 
Ntualcs  iv.  326. 
Nucicla  iv.  331. 
Nuclei  iv.  331. 
Nudus    ,   et  uudatus   III.    418.  V. 

50. 

Sitgas   111.    486. 
Kugigemlus    III.    486. 
NuUus  vide  Hetfifl  . 
W'»  ,  et  »;<»c  v.  f  x. 
Nu.iia  111.  190.  vii.  79. 
iJumen  vide  nomen  . 
Numcrarii  m.  431. 
Numcrianus  Imperator  vn.  96. 
Numcrus  :  mysteria  numcrorum  1. 
f  1 7-seqq.liber  de  numeris  Isido- 
ri  ib.  editur  v.  220.  alius  impcr- 
fectus  liber  de  numeris  fortasse 
Isidori  editur  vn.3  97.»»mfr»j  , 
et  multitudo  v.  48.  numcri  in  sa- 
cris    litcris      ib.   246.    numerus 
qtiid  sid  ;  quid  praestcnt  nume- 
ri  ;   diuisiones  numerorum    111. 
119.  seqq.    f  10.  seqq.   numeri 
geomctriac  ib.  131.  ^44.  nume- 
ris  rausiciib.  142.  numcri  vigcsi- 
roi  sectindi   laus  rv.  30^. 
Numerorum  iiber  sacrae  scripturae 
iii.  242.  v.  432.  quid   contineat 
v.  195.496. 
NumiJac  111.  417. 
Numidictim  marmor  iv.  262. 
Numisma  vi.  324. 
Nurr.itor  iv.  204. 
Nummi  iv.  288.   argentei  primum 
Roniac  cudtmtur  vn.  8j.  num- 


INDEX    RERVM 

mus  aereus  a  Saturno  inucntus 

iv.  2  8  6. 
Uumjuid  fecil  et  feci  v.  3  1. 
Nunc  vide  num  . 
Hitnciare  ,  renunciare  ,  denunciare 

et  annunciare  v.  5-.vn.43  3. 
Nuncius  ,  et  nuncium  m.  48  f. 
Nuncupare  ,  nuiicupatio  m.  201. 
Nundiiue  vn.  9. 
ttunquid  vide  numquid. 
Nuptae  111.473.  IV'-    iij-vii,  47. 

limcn  non  tangebant  m.  45-  j . 
Nuptiae  vn.   333.  et  virginitas  vi. 

446.  pcccatum  non  sunt  vi.  447. 

secundae  vi.  47  1.  nuptiarum  ri- 

tus  ant;quus  111.  204. 
Nutrire  ,  et  nutricare  vn.  43  1. 
tfutrttor  m.  4S)'. 
Nux  iv.  332. 

Nux   longa  ,  amygdala  iv.  332. 
Nyccajcs  11:.  3  59. 
Nycralmus  III.  180. 
Nyciicorax  IV.  gf. 
Nymj  ha  :  nymphae  111.  393.  472. 

nympha  ,  ct  lympha  v.  4f . 
Nysa  ciuitas    iv.  194. 
Nysus  mons  m.  383. 
Nyssa  Parnasi  iugum  iv.  186. 


Obaitdiens  111.486. 

Obdurati   peccatores  vn.  271. 

Obduratio    contra    misericordiam 

dicit  vii.  217. 
Obcdicntia  vn.  2^7.  z6f. 
Obclisci  iv.  397. 

Obclus  iii. 3  3  .supcrne  adpunctus  ib. 
Obest ,  ct  ojficit  v.  f 2. 
Obesus ,  et  crassus  v.  1  6. 
Obitus  S.Isidori ,  atictore  Rcdem- 

pto  ,  cdittir  1.  27. 
Obuirgare  ,  corrigere  ,  et  castigare 

v.  If. 

Oblaqucare  vitcs  iv.  321. 

Obiatio  iii.  283.  oblationum  qua- 
tuor  genera  v.  410.  oblatio  pro 
sacerdotis  delicto  v.  424, 

Oblectator  111.  487. 

Oblitus ,  et  oblitus  v.  5-  3 . 

Obliuio  vi.  147. 

ObJiuistens  Deus  111.  298. 

Obloqui  ,  ailoqni ,  et  eloqtii  v.4. 

Obnixtts  ,  adnixus ,  et  subnixus  m. 
487.  v.  4. 

Obnoxius  iii.  487. 

Obnubcrc  m.  4f3. 

Obolus  iv.  298.obo'i  duo  ,  tres  , 


qtiatuor  ,  quinque  ,  et  sex   iv. 
307. 
Oboth  v.  4?4. 
Obryzum  aurum  iv.  286. 
Obscenus  m.  487. 
Obprobrare  ,  et  exprobrare  vn.432. 
Obscure  natus  m.  476. 
Obscurum  conferendo  clarescit  ri. 

299. 
Obsequi  ,  ct  famitlari  r.  31. 
Obsequium  crga  alios  vu.  344. 
Obseruantia ,  et  obseruatio  v.  f  2. 
Obseruatio  signorum  superstitiosa 
iii.  166.  obseruationes  in  prae- 
fationem  5tymologiartini  1.427. 
obseruationes    Bailertniorum   11. 
160.  obseruationes   biblicae   ib. 
347.  vide  obseruimtia  . 
Obsidianus  lapis  iv.  2  8f. 
Obsidius  lapis  iv.  2f7. 
Obsitns  iit.  487. 

Obstinatio  sttilti  admoniti  vi.  3  ty. 
Obstringiiiare  111.  437- 
Obstriugilli  iv.  481. 
Obter  ,ere  vi.  300. 
Obtestor  ,  testcr  ,  et  contestor  v.  71. 
Obttnoit ,  contingit,  euenit ,  et  ac- 

ciiiit  v.  if. 
Obticescere    ,    et    conticescere    VII. 

440. 
Obtrectator  III.  487. 
Obtumus   iii.  487. 
Obturatum,  et  clatisum  vn.  436. 
Occasio  ,  et  opportitmtas  v.  f  2. 
Occatio  iv.  3  10. 
Occidens  111.  149.  iv.  107. 
Occidentis  gentes  verba  dentibus 

frangttnt  m.  398. 
Occidit ,  et  occidit  v.  f  3 . 
Occipitium  iv.  f. 
Occulere  111.  2  17.  v.  3. 
Oceanus  ,  cius  ctirsus ,  diucrsa  no- 

minaiv.  124.  vi.  602.vn.ff. 
Ochozias  111.  236.  324. 
Ochra  iv.  43  8. 
Ochtts  Hutiius  iv.  ifo. 
Ocreae  iv.  48  1. 

Octauianus  Imperat.  m.  237.  f  11. 
indecoras   adulationes    rcpressit 
111.  422. 
Octo  in.120.  genera  poenarum  m. 

212. 

October  mcnsis  m.  226. 
Octonarius  numertis  v.  232.    23f. 
Octiltis    Dei   nomen  III.    298.  de 

octiiis  iv.  6.  seq.  v.  88.  vi.  foo. 

oculorum     concupisccntia    vn. 

2f4.ocuH  arborum  iv.  323^110 
in  fa- 


in  facle  quid  sigiuficent >i.  3*2. 
•  prima  telalibidinis  vi.  foo.ocu- 
Jorum  huuinav.  4S1.  sensus  ce- 
teris  praecellit   vi.  146.  oenlism 
pro  oculo    iii.   1 1  j .  coriuis  ocu- 
Jos  primum  pccic  in  cadauerc  iv. 
96. 
0-"uius   Dei  nomen  m.  29S.  cete- 
ra    videt ,  se  non  videcv.  164. 
dcxter  scandaii/ans  vi.302.  non 
potesc    alta    conspicere  ,   qucm 
puiuis    claudit  vi.  240. 
Ocymum    iv.  36S. 
Ode  iii.    29. 
Odibilis   III.  4S6. 
Odiosus  ,  ec  exosus  T.    24.   odiosus 

sum    iii.  470. 
Oditim  :  de  eo  VI.    316.  vn.  II I. 

2f  4. 
Odo  :  eius  versus  11.  252. 
Odoilamites   pastor  v.  337. 
Odor  ,  dc  odoribus    111.  187. 
Odorabilis  ,  odoratus  ,   odorifer  ,   et 

odorits   v.    fj. 
O.lor.itus ,  scusus  IV.  4.  v.  95". 
Odouacnis  ostrogothorum  rex  vn. 

1  20. 
Oea  ciuicas    iv.    164. 
Oeconomi   ccclesiae  11.  < Xf,   y6S. 

vi.  5-60. 
Oenomaus    iv.  1  16. 
Ocnomelum  iv.  493. 
Ocnophorus  iv.  foo. 
Ocstrus  iv.  iof. 
Oira  ,  ofclla    iv.  488. 
Oiiiuii    IV.  488. 
im    iv.  488. 
rre  ,  ec    infcrrc.    v.  f  3. 
:toria    111.  2S3.  vi.  379. 
ere  ,    ct  i/ifirere    4.    <i.  vidc 
obest  . 
Officium  :  officia  ecclesiastica    1. 
272.     m.     279.  vi.    r^j.officii 
romani ,   seu  gallicani 
iu  Hispania  11.  124.   r^S.  <  ii- 
t_ii  r;orh;>.i  codiccs   descriptiit. 
127.  officium  tertiae  ,  scxtac , 
ct  nonac  Vi.  386".  de  offieiorum 
oritunc   vi.    363.  seqq.  officium 
pastotalc  qui  refugiunt  idonci  vi. 
317. 
Og    rcx   Basan  ,et  in  cum  belliun 

v.  4ff- 
O^ysvns    iv.   i7f. 
Ola   iv.  1  1. 

Oldas   111.  331.  ct  vn.  79. 
Olca  iv.  340.   cliuctnnt  ,    ct  oliua 

v.  n- v"-  430. 

Tm.  vn- 


E  T     V  E  R  B  O  R  V  M  . 

Oieastcr  :  eius  laeryma  iv,  370. 
Olera  vide  olus  . 
Oleoselinon  iv.  369. 
Olet  ,  cc   rcdolet   v.    f  2. 
Oleum  iv.  341.  ;<jc>.    in  sacriricio 
v.   410.  oleum   ,    cc  oliueta  VII. 
430.olcum,  ec  candelabrum  iux- 
ta  arcam  testamenti  v.  396.  o- 
leum  hispanum  iv.  341.  oleum , 

et    ignis  superiora  appetunt  vi. 

130.  oleuin  in  sacrificium  ofler- 

tur  v.  410.  in  vasis  non  habe- 

re  vi.  247. 
Olficere   pro   scire  III.  478. 
Olfactoriola   iv.  474. 
Olisatrum  iv.  368. 
Oliua  ,  oliua   volemis  ,  crustumia 

etc.  iv.  340.  seq-  vide  olea . 
Olla   iv.   502.  olla ,  et  vlla  v.  7f. 

•ollae  aegyptiae  v.  439. 
Ologitis  ciuitas  vn.  128. 
Olographum   iih  200. 
Olor  iv.  90. 
Oloserica  vestis  iv.   4fo. 
OIus  :  de  olcribus  iv.  365".  scqq. 
Olympias  ,  olympiadcs    III.    230. 

236.  vii.  1  2.  78. " 
Olympicum  ccrtamen  vn.  12. 
Olympus  arianus  vn.  102. 
Olympus    mons  iv.  160.  iSf.  vn. 

41-. 
Olyssipo    vrbs  iv.    207.  vu.  1  j t5. 
Omentum    iv.    21. 
Orr.r.e  ,  et    totum   v.  f  2.  omnes  ,  et 

euncti  v.    16.    omnia     cx    aqua 

creantur  iv.  1 1 r .  ex  atomis  ori- 

ri     philosophi     putaucrunt     iv. 

107.  omnia  sub    caclo   proptcc 

homincm   iacta  vi.    141.  omnia 

subiiciuntur   nobis  ,  si  nos  Dco 

subiicimur  vi.    134. 
Omnimorbia  iv.   3<;S. 
Oninipotens   Deus  111.  49?. 
Omnipotentia  diuina  111.  6. 
Omoiisius   III.  302. 
Omri    111.  325-. 
Onagei  IV.  47.  onagcr    contcmnit 

ciuitatem  m.  ■ 
Ona.i   tilius    IuJac  v.    3  5  r. 
Oneratus  ,  cc  «uustus  v.   37. 
On 0  iv.  37. 

c>  1 >ci  italus  iv.  94.  vii.  4 1 ;. 
Onomatopoeia   111.  6\ . 
,  et   lionos  v.   37. 
0 

On  -.:  IV.   2t$8. 

"  ,  ct  uprieus  v.  81  opaca  IV. 
189. 


177 

Opalus  iv.  tyjr. 

Opera  ,  et  opus  r.    f  3. 

Operari    bonum    cantum     in    hac 

Vita    Hcet  vi.    ;y. 
Operaria   iv.  124. 
Operarius  :  de  operariis  iv.    224. 

v.   141. 
Operatio  ,  ct    opus   v.   f:.  operatio 

oratione  fulcienda  vi.    2S4. 
Operire    ,  adaperire  ,   ec  inoperire 

vii.    436-. 
Opha/.  iv.  245. 
Ophicae  in.  35-5. 
Ophices  uiarmor    iv.  200. 
Ophni  111.  323. 
Opifex  iii.  487. 
Opilio  iii.  4S7. 
Opinacio   III.  99. 
Opinari  ,  ec  putare  vn.  439 
Opis   iii.    387.    47S. 
Opisphora  iv.  424. 
Opitulari  iv.  4S4. 
Opitim   iv.  4T4. 

Opobaisamum  ,  ec  bnlsamum   v.  : : . 
Opozema  iv.  496. 
Oppidum  iv.  209.  oppidorum  ori- 
go  iv.  19«;.  209.  oppidum  ,  vrbs  , 
ec    ciuitas    v.  73. 
Opportttnit.is   vide   occ.isio . 
Opposica  ,   et    corum   ^encra   111. 

1  \6. 
Opprcssorcs  pauperum    reprchen- 

duntur  vi.  3^0. 
Opprobria    quomoda    fcrenda   vi. 

250. 
Ops  iv.  141. 
Optare    m.  41.5. 
Optioncs    milites    vocabanrur  iii> 

4:tf. 
Optimus  iii.   461. 
Opto  ,  volo  ,  ct  ciqiio  v.  73. 
Opulcntia  !•  . 

Opus  :  opcr.i  :   opus  ,  ct    Gdcs   v. 
io>5.  vidc  opera ,  ct  operatii 
scx  dierum  opcribus  v.  ~-( 
pera  no  ;  n.  opera  vni- 

raiccuutur  1.  400 

|">!.il.i    Isidori     1.    30:. 

numeris  nondum   . 

[m  lori  1.  ri7.  opus  I        :  de 

\i  tu  iv  1 

mcnti  qui  I  sit  1 
tiones ,  1  .    opei  uro  I 

doii    fragmenci   diuecsis   titulis 
n-  '    lorl  dubi.i  . 

supposita  11.  10.  »7.  14.0*4 
84.  optu  de  canone  roi 
d  d 


baminis  Isidoro  recentius  n.  44. 
opcra  Isidori   ex    aliis  fere   cx- 
ccrpta   ;   indc   quaedam    secum 
-antia  1.  27Z.  seq. 
Opera  varia  dc  epactis ,  cyclis  etc. 
11.    3  26.  ;  ,-6.  ;  -6.  opera  qi    > 
dam    contra  iudaeos  11.  186.  o- 
pcra    pltira    grammaticorum  11. 
1*9.  opera  ncn  vulgo  nota  indi- 
cantur    11.   138.  opcra    diuersa 
11.    250.    278.    scq.    286.  512. 
321. 
Opus  ,  non  consilium  mutari  apud 
Deum   vi.    116.  opus  ,  ct    fidcs 
\.  io<5.  opus   suimi    vnusquisque 
pcobet   vi.  232. 
Opusculuni  iJe  septem  gradibus  11. 
73.  407.  opuscula  spirituaJia  11. 
ifi.    opuscula   varia     11.    249. 
30  .  puscjiltim  dc  p(     - 

ctione  ,  et  de  ecclesia  11.  67. 
de  caclo  11.  376.  de  ecclesia  ; 
dc  variisvitae  monasticae  gene- 
ribus ,  ct  de  percipienda  sacra 
eucliaristia  1.  f  7  S  opu?cula  plu- 
ra  Isidori  1.  36C  opuscula  \a- 
ria  11.  100.  244.  511.  322.  de 
generibus  opusculorum  111.  2  5  ; . 
Ora  ,  et    hom   v.  37.  orae  vcstium 

iv.  468. 
Oracula    iv.   220.  ct    delutra    v. 

;2. 
Orantcs    cum   Dco    loquimur   vi. 

33-- 

Orare  ,  et  exor.it e  V.  r:.  orare 
cordc  ,  et  voce  vi.  287.  orare  , 
et  precoti  vn.  420.  quomodo 
imus  orarc  vi.  280.  281. 
mclius  est  orarc  ,  quain  legere 
\i.  238. 

Orariis  duobus  nec  cpiscopo  qui- 
dem  vti  licet  11.  T98.  orarium, 
et   annulus   ib.  ygi. 

Oratio  in  grammatica  ,  cius  par- 
tcs  iii.  13.  81.  de  oratione  , 
scu  pre^.e  111.  289.  vi.  1  73.  279. 
370.  499.  oratio  dominica  11. 
S<7-  r88.  oratio  synodalis 
11.  82.  oratio  pro  corrcptione 
'  ..  11.  i<5.  editur  vn.  jf8.  o- 
ratfo  contra  insidias  diaboli  11. 
i3.  cditur  vii.  ;73-  orationcs 
S.  isijiri  apud  Aleuinum  11.  1. 
jeqq.  speumen  orationum  ib. 
»41.  orationes  sanctorum  gra- 
tiam  ostcndunt  vn.  3  2<5. 

Oratio  cu.n  ieiunio,  ct  clccmosyna 
iii.  i$p.  vi,  2;;.  oratio  iudaei, 


INDEX    RERVM 

et  haeretici  vi.  2S5;.  de  oratio- 
ne  ,  et  eius  efiectibus  ,  et  quo- 
modo  lacienda  sit  vi.  279. 
2S2.  286.  orationcs  Missae  vi. 
379- 
Orationale     gothicum     veronensc 

describitur   11.   139. 
Orator  11.  486.    de  oratoris  nomi- 
ne  ,  et    partibus  rhetoricae  m. 
77.  cratcr  ,  ct  legatus  vn.  429. 
Oratorium    iv.    220. 
O  bi ,  orphani  iv.  2<S. 
OrbicuJus  iv.  14:. 
Orbis    111.  4:9.  iv.  76.  142.  :i<<. 
diuiMu  iv.  142.  2  39.<iuarta  pars 
iv.    16S. 
Orbita  iv.    244. 
Orbus  ,    et   caccus    m.  4S7.  v.    5/3. 

vide   orbi  . 
Orca    tv.   yoi. 
Orchades    insulae  iv.  171.   oliuae 

ib.  430. 
Orclusrra   iv.  404. 
Orch>s    iv.  ?<-<5. 
Orcibeta   iv.    ;<52. 
Orcus    iii.     383. 

iim  ,  hordeum  galaticum  ,  di- 
stichum.trimcstrc,  cantherinum , 
hexaticum  iv.  313. 
Ordiri    iv.  46S. 

Ordo  cpiscoporum  ,  saccrdotimi  , 
et  leuitanim  11.  j6i.  m.  340. 
v.  47  S.  ordo  in  ministeriis  ,  et 
officiis  ecclcsiae  11.  ff:.  vnus 
ordo  orandi  praescribinu 
jT2.  ordo  ecclesiac  romanae  ib. 
2 f  3.  ordo  opcrum  Isidori  ib. 
439.  de  ordinc  crcaturarum  li- 
ber  editur  vi.  5/82.  ordines  in 
iudicio  quatuor  vi.  186. 
Ordo    damnationis   in   futuro  sup- 

plicio   vi.   188. 
Orc  bene  loqui    vi.     230. 
Oreadcs  nymphae  m.  393. 
Orcb    petra  v.   436. 
Orestes   iv.    15-7. 
Organum  111.  137. 
Or^iae    m.    284. 
Orcns    Christus   dlcitur  111.  302. 
Oriens    111.   147.  149.  iv.  107. 
Orientis  gentes    in   gutture   verba 

collidunt  111.  307. 
Oritjanum   iv.  360. 
Origcnes    m.   238.  25-9.  vn.    94. 

1  So. 
Origcniani   m.    3f<5. 
Oiigo  :  Originum  ,  siue   Etymolo- 
giamm  inscriptio  1.  407. 


Orion  111.  i<Si.  rn.  40. 
Ornamenta  m.  4.6$.  iv.  39(5.  ca- 
pitis      feminarum     describuntui: 
iv.  470. 
Orontes  fluuius  iv.  135. 
Orosius   1.  484.  11.  267.  seq.  361. 

vii.   181. 
Orphanus    iv.  27. 
Orphcus  vii.  74.  Orpheus  a  Mer- 

curio  lyram  accepit   m.  140. 
Orthodoxus    m.  34«/.  486. 
Orthogonium  figura    m.   5-45. 
Onhographia  11.   271.  dc   ea  111. 
42.    orthographia  Isidori  ,  or- 
thographia   secunda  n.  69.  71. 
320.  editur   iii.  503. 
Ortus  ,  et   bcrtus  v.    5-3.  liber   de 
ortu  ,  et  obitu   Patrum  ib.  if2. 
ortus     detcrioris    parcntis   par- 
tem  sumit  111.  441. 
Ortvgia   insula    Dclos   iv.  17  f. 
Ortygometra  iv.  100. 
Os   iv.  9.  v.  89.  os  Dei  iii.  302. 
os  boui   trituranti   non    alligan- 
duni  v.   463.  os  ,  ct    hos  v.  37. 
os   diaboli    vi.  274. 
Osanna   m.  282.  f  19.  vi.  381. 
Oscedo    iii.   182. 
Osccn  ,  oscines  iv.   102. 
Oscilla  iv.  12.  f  ij. 
Osculum  ,  et  jsax  v.  5;  1 . 
Osce,  Oscas  m.  245:.  329.  v.  133. 

1 7  2.  207.  vii.  379. 
Osia  111.  j  19. 
Osianna  tvi<afe    osanna  . 
Osiiis  iv.  309. 
Osius  ,  et   cius  apologia  1.   299. 

vii.  142.  146. 
Ossidius  Geta   m.  70. 
Ospes  ,  ospitalis  vide  hospes    etc. 
Osor    iii.  487. 
Ossa  iv.   if. 

Ossae  ,  ca!ceamen:um   iv.  482. 
Ossifragus    iv.  99. 
Ostentum  ,  ct  portentum  \v.  J9.  os- 
tenta  iv.    31.    ostentum  ,  prodi- 
gium  ,     et    monstrum    vn.  439. 
Ostia  vrbs  iv.   204. 
Ostia    iv.    190. 

Ostiarii   111.  339.  344.  vi.  454. 
Ostium  ,  ianua  ,  aditus  ,  ct   hostia 
v.    <5.    41.  J3.    iv.   226.  ostium 
Chiistus   111.  304. 
Ostracites  iv.   25-7.  scq.  282. 
Ostracus   iv.  230.  433. 
Ostrca  iv.  84. 

Ostrum   iv.  465:.    ct    austrHm    v. 
9- 


Otho  imp.  Othones  m.  fi^.  seq. 
Othoniel  iu.  23^.  vn.  73- 
Otium  vi.  foo.  spirituale  vi.  290. 

otium  vitanduni  vi.  499. 
Oua  struthio  non  fouec  iv.  91.  vi- 

de  ouum  . 
Oudini  consilia  I.  504. 
Oueci  liber   1.  394. 
Ouis    iv.   30.   oues  Iacob   iv.  49. 

ouis  Christus   111.  304.  pro  asi- 

ni   primogenito  iussa   ofterri  vi. 

113.    ouium    primogenita    non 

tondenda  v.  462. 
Ouum  ,  ouorum  vis  ,  et  genera  iv. 

101.  scq.  oaa  Castori ,  et  Pollu- 

ci   dicata    iv.    396. 
Oxea   iii.  171. 
Oxi   iv.  38)-. 
Oxybaphun  iv.  302. 
Oxymeli    iv.    404. 
Oza  v.  f6i. 
Ozias  m.  236.  3:4.'..  132. 


Pachynus   iv.  183. 

Pactolus  fluuius  iv.  137.  1^4. 

Pactuin  III.  203. 

Padus    iv.  138. 

Pacantis    lapis   iv.   160. 

Paedagogns   m.  488. 

Paederos  iv.   271. 

Paedor  111.  479. 

Paenula   iv.  4f  8. 

Pacon    medicus  iv.    3f6\  paeoncs 

pcdes  iii:   ^03. 
Paconia  hcrba   iv.  3f6\ 

ni   111.  374.  seq.  paganus ,  ec 

haereticus  vi.  1  f 8. 
Paginae  m.  261. 
P.tjo  ,  pepigi  iii.  203. 

IIS  iv.  79. 
P.l  ;us     IV.  210. 
Pala  iv.   fif.palac   ib.    io\ 
Palaemon  grammaticus  v.  68. 
Palacstina  iv.  147. 
Palaestini  m.  402. 
Palacstra    iv.   394. 
Palearia  iv.  43. 

,  cc    cor.tm  V.    1  4.  VII.  247. 

Palatium  iv.  2 1 7. 

1    lllll     IV.     I  o. 
I  IV.   -  1  ). 

P      ■.  iv.  238.  ct  514. 
Pali  ,    lustcs  iv.  f  1  2. 

urtu   iv.  3f8. 
Pall.i    iv.  460. 

nteum  oppkhun  iv.  2 1 7. 


ET    VERBORVM. 

Pallas  gigas  111.  ^gj.  iv.  394.  460. 

Pallene  insula   m.  339. 

Pallium  ,  pallia   virorum  iv.  4ff. 

Eeminarum   ib.  4^9.  pallium  ar- 

chiepiscopis   mitti    solitum  ,  an 

etiam  Isidoro   1.  if  1.  seq. 

Palma  iv.  326.  v.  491.  palma  ma- 
nus  iv.  12.  v.  90.  Palmarum  dies 
iii.  277.  vi.  394.  palma  aurea 
iv.  i7+.p*lm*  ,  eipalmns  vn. 
436.  palmae  septuaginta  in  de- 
serto  v.   374.  432. 

Palmerius  11.  340. 

Palnies   iv.  317. 

Palmula    iv.    420. 

Palmus  iv.  240.    vide  pulm»  . 

Palomarius  II.  89. 

Palpebrac   iv.  7.  v.  89. 

Paludamentuni  iv.  4f7. 

Palumbes    iv.  o^. 

Palus  ,  paludcs   iv.  238.  vide  pali  . 

Pampha^i   111.   41  S. 

Pamphilns   nurtyr    111.  if2. 

Paniphilia    iv.    1  f 4. 

Pampilona  ciuitas  capta  vn.    118. 

Tampineus  ,   et  pampinosus  v.  fS. 

Panipinus  iv.  468. 

Pan ,  deus  pastorum  iii.  138.  390. 

Panacc    iv.  35-5. 

Panchrus   iv.  274. 

Pandura   111.    138. 

Paner;yricuiii    m.  2f4. 

Panicium    iv.  313. 

Panihcium    iv.  313. 

Panis  ,  gencra  plura  iv.  4S6.  panis 
nostcr  quotidianus  vi.  384.  pa- 
nis  azymus  v.  483.«  vi.  f70. 
panis  desiderii  vi.  2f2.  panis 
Christus  ni.  304.  panem  quo- 
modo  contincntes  cdiint  vi.2f  f. 
pancs  alienigenae  non  oftcre- 
bantur  in    sacfilicio   v.  427. 

Panitae    m.  394. 

P.mnonia   iv.  1  f 6. 

Paonucia  vestis   iv.  4fi. 

Panormiuon  ,  noincn  corruptum  1. 

2V2. 

Panotii    iv.    33. 
Panthcon  Romae   n.  af  o. 
Panthcr  iv.    fi.  pantherae   matrii 

vtcrum    lancinant  it. 
Pantinus ,  annotator  Isidori  t.  269. 
Panuliae  ,  panulae  ,  vej  pau 

46S. 
Papates  iv.  464. 
Papauer  iv.  314. 
1  II    iv.  340. 

ines  ui.  403. 


1T* 
Paphos  ciuitas  iv.  20 j. 
Papiliones    iv.   104.  232. 
Papillae  iv.  13. papxiUe  ,  et  vbera 

v.  48.  00. 
Papius  consul  111.   toct. 
Papula  iii.   182. 
Papyrus    iv.   364.  papyrus   bibnla 

III.     2f6. 

Par   numcrus  v.  220. 

Parabola   111.  iff. 

Parabolae    Salomonis  11 1.  24;. 

Paraclesis   m.  3f.  et    307. 

Paraclecus  Christus   m.   303.  Spi- 

tus  sanctus  ib.  ct  307. 
Paradiastole  m.  93. 
Paradigma  m.  64. 
Paradisus    iv.    143.  v.    dof.    eius 

conditio  v.  269.   paradisus  cae- 

li  vi.  ^03.  paradisus  duplex  crr- 

renus,  ec  caelestis  v.  S4* 
Paradoxon  m.  96. 
Para;o.;e    m.   ff. 
Para;;raphus   m.    34. 
Paralipomena    m.   242.    v.    ipg, 

scq. 
Paralysis  m.    17S. 
Paralyticus  v.   138. 
Paranympha    m.  4?:. 
Parapsis  iv.  49S. 
Parare    iv.  418. 
Parasanga   iv.  242. 
Parasccne  vi.  396. 
Parastatae  iv.  421. 
Parathesis   m.  98. 
Parcae   tres  111.  392. 
Pardus  iv.  f2. 

Parcancus   Iasonis  nepos    iv.  178. 
Parcnccs  m.  439.  cc  vi.  50S. 
Parcnchesis    m.    62. 
Parct  ,  ct  app.trct  v.  6.  vn.  .;;9> 
Parias  scrpens   iv.  6$. 
Paricida  vidc  parricid.t  . 
Paries  iv.  22S.  parictcs  crustati  rr. 

43 f.  pariecura  (abricae  rv.  : 

instrumcnta    iv.  441. 
Parietinae  iv.  228. 
Pariter  impar   numenu    iti.    rn, 

paritcr  par  numerus  U. 
Parium    inarmor    n.  :  . 
Parma  rv.    ;S7. 
Pll  .usus   iv.    1  f 9.    1 
Paro   nauis   iv.   417. 
Paro  m'i.i     1  . 
Paromeon   ui. 
inomasla   111. 

ipanisus    iv.    ifo. 

,  >8. 

DddJ   2 


fSo 

Parotides   m.   1 7$  • 
Parracida  m.  49  u 
Parrhesia   111.   96. 
T.irricida  ,    et  paricida  III.  491.  v. 
f 9.  parricidarurn  suppliciuin  111. 

117- 
Parricidium    111.    210.    et   homici- 

dixtm   ni.  491. 
Parsimonia    contra   ventris    inglu- 

uiem  vn.  2  18. 
Tartem  ,  et  partim  v.  60. 
Partes  iv.   575-.  orationis  111.    ij. 

rhetorica-.'   111.  76.  81. 
Partheriii  populi  iv.  iof. 
Purthenope  iv.  20f. 
Parthi  iii.  404. 
Parthia  iv.    144. 
Participialia  nomina  111.  if. 
Participium   11 1.    13.  et  11. 
Tarti.i  vide  partem  . 
T.irf.irire  ,  ct  ^eiJerjii  v.  36. 
Tartus,  ct  farcttts  v. 32.  parcuuni  iin- 

munditia  in   lege    v.  416. 
Pamuli  maledicti  v.  f4f ,  paruuli  , 
etsi  non    habcnt   peccatum ,  in- 
est    tamen    illis   originalitcr   v. 
84. 
Pascha  111.  271.  seq.  276.  v.  370. 
410.   vn.  ;;6.    paschae   annun- 
ciatio   antc  hpiphaniam  intcr  c- 
piscopos  exquircbatur    11.  JJ4> 
de  dic  sancto  paschae  vi.  398. 
Paschalis  cyclus  m.   167. 
Paschasinus  vn.  ijz. 
Pasiphae  iv.  32. 
Passcrcs  iv.  toi. 
Tassio  ,  ct  propassio   v.   f  f . 
Passio   Chrisci  tres  habet  rationes 

vi.  396. 
Passioncs  acutac  m.  171, 

Pass       .  .     III.   10. 

Passum    iv.  494. 

Passus    iv.  240. 

Pastinum  iv.  fif. 

Pastinaca  r/.  3  66. 

Pastor  bonus  ,  ct  prauus  vi.  333. 
pastor  Cliristus  111.  ;o3.pasto- 
res   boni  vi.  334.  elati  vi.  328. 

Pastorcs  porcorum  v.  138. 

Patella   iv.    fo;. 

Tatem    ,    et   patnhim    v.     f  6.  VII. 

43'- 
Pater  111.3  1 1.438.^.146.  pater  ma- 

gnus  ,  patris  irater  m.  446.  scq. 

pater/ainilias    m.  439.  v.   140. 

foo.   pater    ,   ct    genitor  V.   3^. 
Pater   aetcrnus  quomodo  genuerit 

niiuni  ,    uon  est  raaniiestura  vi. 


INDEX    RERVM 

f .   seq.  vide  patres  . 
Paterfarnilias  proferens  de  thesau- 

ro  sub  noua  ,  et  vetera  v.  1 49. 

qui    operarios  ad  vineam    con- 

ducit  v.   141.  pater  monasterii 

vi.  441.  et  f6o. 
Patcra  iv.  499. 
Patcrniani  m.   3  f  9. 
Patcrnitas   m.  444. 
Taternus  ,  et  patrins    v.  f8.  vn. 

430. 
Pati   iv.  380.  ct  experiri  vn.  439. 

psti  pracdicamentum    m.    104. 

pati  mala   vi.  i6f.  167. 
Patibulum  m.   217. 
Tatiens    m.  487. 
Patientia  vi.   fo4-  vn.   tn.  263. 

341.  patientia  ,  et  tolerantia  v. 

f4- 
Patina   iv.  498. 
Patratio  111.  439. 
Patres  ccclesiae  singillatim    errare 
potuerunt :  alii  ex  aliis  illustran- 
tur    1.   297.  patres   vetercs    11. 
306".  patrcs  scnatores  conscripti 
111.  4;o. 
Patria    iv.  169. 
Patriac   nomina  iir.  if. 
Patriarchae  m.  32^.   340. 
Patrimonium  grande  vi.    ;ff.   re- 

tentum  ,  ct  crogatum  vi.  j  f  tf. 
Patritiani  111.  5  y  7. 
Patritii   111.  424. 
Tatrius  \  ide  paternus  . 
Patronymica  nomina  III.  if. 
Patronus  m.  488.  quid  quo  patro- 

no  agatur  iv.  4,06. 
Patruelcs  fratrcs  ,  patruus  ,  patrui 
pater,  frater  etc.  111.  44f.seqq. 
Patrunus  tolctanus  vu.  178. 
Tatulum   vide  patens  . 
Tauer.s    ,    et  pauidus    III.  491.  V. 

70. 
Paui  ,  pisces  iv.  7f. 
Tauidus  vide  p.i-.tens  . 
Pauimenta    iv.  229.4,33. 
Pauire     111.    487.   491.   iv.    230. 

340. 
Pauitensis  iv.  4fo. 
Paulatus  toletanus  vn.    178. 
Pauliani  haeretici  111.  ;f4- 
Paulinus    Nolanus    vii.    148.  alii 

Paulini  ib. 
Paulus  apostolus  :  eius  epistolae  , 
vita  ,  ct  martyriuin  III.  248. 
33f.  v.  181.  2if.  vn.  88.  38S. 
Paultis  ad  Corinthios  loquens  a 
laudibiis  inclioac  vx.  330  omni- 


bus  omnia  factus  vi.  354.  Tf. 
motheo  praecipit  cum  omni  im- 
perio  doccre  vi.  324.  vinum 
modictun  prodcsse  dicit  111. 
,83. 
Paulus  samosatcnus   m.  ^29.  vn. 

9f .  diaconus  ii.  236.  26f. 
Pauo  iv.   88.  ?7.vide  paui . 
Pauor   iv.   2;o.  4;;.  timer  ,  formi. 
do   ,    et    metus  v.    28.   et  vn. 
429. 
Pauper  :  de  oppressoribus  paupe- 
rmu  vi.    ;fo.  pauper  superbus 
vi.  ;ff.pauperes  grauius  lace- 
rantur  a  prauis  iudicibus  ,  quatn 
a  cruentissimis  hostibus  vi.  34f. 
Tauperies   ,  paupertas   ,  et  egestas 
v.   2f.    f7.  paupertatis    votiuo 
vn.  216. 
Pausia  oliua  iv.  340. 
Pax  iv.  37;.  sectanda  vi.  fo6.  vu. 
341.  pax  ,  et  discordia  ib.  403. 
pax  ,  foedns  ,  ct  osculnm  v.  32. 
fi- 
Paxillus    egredientis  ad    requisita 

v.  47f. 
Pcccans  ,  peccator  111.  491.  pecca- 
tor  ,  impins  ,  et  immundus  v. 
39.  f^.  de  pcccante  saepms  vi. 
f  44.  de  peccanttum  diuersitate 
ib.61 1.  peccator  est  omnis  homo 
vii.  327.  pcccarc  ad  mortem 
pertinet  vi.  212.  non  peccare 
amorc  Dei  ,  et  timore  supplicii 
vi.  220.  peecandi  necessitas  vi. 
221.  pcccans  omnis  superbus 
VI.  241.  pcccator  duplicem  fle- 
ttim  habere  debet  vi.  209.  non 
debet  mtirmurare  in  flagellis  Dei 
VI.  2  6"f.  tanto  maior  ,  quanto 
minore  excelsior  vi.  342.  pec- 
catoribus  quid  vtile  est  vi.  274. 
Peecatum  ,  et  iniquitas  v.  39.  de 
peccato  vi.  2if.  de  peccatis  le- 
uioribus  ,  grauioribus  ,  manite- 
stis  ,  et  occultis  ib.  217.  s^qq. 
de  peccato  primorum  hominum 
v.  274.  peccatorum  conlessio  , 
et  poenitentia  vi.  108.  recorda- 
tio  ib.223.  luctus  ib.f  02.  amor, 
consuetudo  ,  necessitas  ib.  2  20. 
seq.  modi  vil.  260.  remissio , 
et  venia  vi.  iof.  vn.  3  ;f.  pec- 
catum  peecati  poena  vi.  21?. 
tanto  maius  ,  quanto  maior  qui 
peecat  vi.  218.  vmim  altcrius 
cattsa  vi.  2 1 8.  non  est  sine  ar- 
rogantia  facca  sua  proniuuiare 


yi.  519.  peecati  merito  prospe- 
ra  in  aduersa  mutantur  vi.133. 
peccata  ante  conuersionem  vi. 
zo:.  minora  aliquando  cfficiunt, 
ne  maiora  perpetrcntur  -.1.136. 
quaedam  videntur ,  quae  si  bo- 
no  animo  fiant  ,  non  sunt  VI. 
317.  quae  incipientibus  leuia 
sunt  ,  periectis  grauia  deputan- 
tur  vi.  217.  non  possunt  dimit- 
ti  ci  ,  qut  non  dimittit  vi.  3  16. 
manitesta  non  sunt  occulta 
correptione  purganda  vi.  555". 
peccata  aquae  abliumc  v.  v. 
if  1.  misericordiae  operibus  pur- 
gantur  vt.  3  j-<5. 

Pecora  vide  pccus  . 

Pecten  ,  peciincs  tv.  467.  f  13. 

Pectoralii  tnnica  iv.  448. 

Peccus  iv.  13.  v.  8  8.  30. 

Pecuaiius  iv.  287. 

Pecuiator  m.  490. 

Peculatus  111.  tti. 

Pcculium  111.  106.  iv.  187. 

Pecunia  iv.  2S6.  pecunia  antiqui- 
tus  appendebatur  111.  467.  iv. 
187.  aerea  prius  in  vsu  fuic  , 
post  argenrea  ,  deinde  aurea  iv. 
187. 

Tecuniosus  m.  48S.  IV.  187.  et  di- 
"es  vii.  427. 

Pccus  ,  de  pecoribus  iv.  i$.pecus, 
et  homo  v.  87. pecora  ,  et  pecti- 
des  ib.  38.  vu.  417.  pecocibus 
prius  ,  quani  piscibus  nomcn  ia- 
ditum  iv.  7f. 

Pedcs  viJe  pedites ,  et  pes  . 

Pcdicac  iii.  21;. 

Pedicttli  ,  pcdiculosi  iv.  74. 

Pcditcs  iv.  401. 

Pedum  digici  v.  01. 

Peiero  111.  400. 

Peior  111.  484. 

Pelagiani  111. 3  fj. 

Pelagius  haeresiarclia  vn.  101. 

Pelagius  rex  1.  40.  Pcla;'ius  oue- 
tcnsis  fabulostu  1.  81.671.673. 

Pelagiui  Toletanus  vn.  178. 

Peiagtu   iv.  117. 

Pclasgi  111.400. 

Peliai  111.  40^. 

Pclicanui  tv.  o». 

ttttnx  111.  488.  401.  peUax  ,  et 
f.M.% x  vi  1.  437. 

Pi!lc\  111.  401. 

Pellii  iv.  1 4. 

Pellizeril  opiniones  1.  iS.  691. 

Pclopouncniis  vil»  »v.  103. 


ET     VERBORVM. 

Peloponnesus  it.  if8. 

Peloridcs  iv.  34. 

Pclorum  promontoritirn  rv.  8  4 . 1 7  8 . 
.83. 

Pelta  iv.  387. 

Pelues  lv.  foi. 

Penatcs  m.  303. 

Pcndent  ,  et  pendunt  v.  60. 

Pendere  iv.  88. 

Tene  ,  ct  pene  v.  61. 

Venes  ,   et  apud  v.  9. 

Peneus  rhiuius  III.  408. 

Penetrabile  ,  penetrale  ,  etpenetra- 
li.t  iv.  1:0.  v.  f6. 

Penicilli  ,  penniculi  iv.  86. 

Penna  III.£6l.  iv.  88.pennae,  pin- 
nae  ,  ec  pennnm  v.  60.  pennae 
symbolum   III.  261 . 

Pcnnum  iv.  444.  vidc  pennae . 

Pcnsum  iv.4i?r. 

Pentaraecrum  111.  66. 

Pentaphyllou  iv.  3  f  f . 

Pentapolis  iv.  148.  i6f. 

Pcntaptota   nomina  111.  17. 

Pentasyllabi  pedes  m.  24. 

Pentateuchtun  ui.  241. 

Pentecostc  111.276.V.247.  vi.  401. 

Pentorobon  iv.  3^6. 

Penus  iv.  483. 

Pcpo  iv.  368. 

Pcphun  iv.  460. 

Pcra  iv.  4f  o. 

Pcrccllcre  iv.  1  20. 

Vcrculsus  ,  et  pcrcussus  v.  f  O. 

Vcicunctatio  ,  ec  interrogatio  v.  *6. 

Percussio  viigae  v.  376.  percussio 
nina  Dci  vi.  260. 

Percussus  \iicperc1tln4s  . 

Perdix    serrae    inuentor  iv.  444. 

Perdix  iv.  100. 

TerAucitur  ,  abducitur  ,    Ct  deduci- 
ttir  v.  6.  vn.  4; ;. 
rinus  111.  4?  j  -  489. 

Perendie  111.  22:. 

Pcrennts  lll.  488. 

Pcrc/.  lo.  Uapt.  annotator  Isidori  1. 
270.  ii.  iS^.cius  notae  ad  Bran- 
lioncm  1.  10.  pra  1:  >>  .1 1  col- 
lcctioncm  concilionim  11.  187. 

scq. 
Pcrtectio  v.   1 1  3.  if  x. 
Pcrfnctus  ,  et  consummattis  111.487. 

v.  f6.  perfecti  vi.  2 ;  2.  perfectui 

vi.  30^ .   D< i  n  men  ui.    198. 

Dumerui  111.    124.   non  iccipic 

coraparacionem  m.487.  p. 

ctns  su.i ,  et  leipium  abnegct  vi. 

30;.  perfectonua  cu  iuitituua 


f8i 

operari  v.  516".  ordines  duo  vi. 

186. 
Verfidus  111.  490. 
Pcrgamena  111.  2^7. 
. Pcrlculo  proximus  vi.  304.  pericu- 

iuni  maius  ,  quanco  quisquc   in 

Supcriori   loco  est  vi.  338. 
Perihermenias  111.  10  5. 
Periodus  111.  90. 
Peiipatetici  iii.  363.  fi6. 
Pcripneumonia  m.  171.  177. 
Periphrasis  m.  61. 
Periscelides  iv.  474. 
Pcrisso.ogia  111.  f4.  ec  91. 
Peritus  ,  prudens  ,  callidus  ,  ec  ft- 

cttndus  v.  f  4. 
Pcriurarc  vi.  233. 
Periurium  vi.  133. 
Pcrittrus  iii.  490. 
Perizoma  iv.  448. 
Pernicitas  III.  4S9. 
Perniti  ni.  4S9. 
Pernix  m.  489. 
Pcrnox  iii.  489. 
Peroncs   iv.  481. 
Perpcndiculum   iv.  441. 
PerpetnitAS  ,  ec  semptternitAS  Y.61. 
Peipetuus  iii.  483.  pcrpecua  quae 

sunt  vi.   i4f . 
Pcrsa  ,  persae  iii.  40^.  persae  an- 

Ce  Cyrum    ignobiks     [II.     ^of. 

gcmmati   iv.  4^4.    igncm   cole- 

banc  vu.    69.  persarum    reges 

Arsacidae  ni.42i.regnum  quain- 

diu   scccic  vii.  3z. 
Persccuciones     cluiscianorum    vn. 

90.  ptorum  it>.  207. 
Pcrsecutor   111.    4'^t-   persecucores 

christianomm  vi.  3  f  1. 
Pcrsecutus  m.  49 1« 
Persepolis  vil>s  iv.  194. 

i»r   ,   exequi  ,    ct  preseijui  r, 

if- 
Pcrscuerans  III.  4S9. 
Pcrsettcr. 11  :t.i  ,  ct  j cttinaci.t  V.  ff, 
rerseus  111.  166. 
Persictts  ,  et  pcrsicum  v.  49.  peisi- 

cus  s;nus  IV.  117. 
Pcrsis,  regio  iv.  147.  ^cq. 
Pcrsins  poeta  111.  if8. 

.  et  Spiri- 

tus  lanctl  v.  73.  80. 
Penonarum  acceptio  vi.  347. 

i 

n 
r.  rtitntx  11  .  «8 ). 
.  1 [ffij    ..  v;i.  9:. 


fit, 

Peruasio  nr.  :rr. 

teruicax  in.  +S8. 

Peruinm  ,  inui-.tm  ,   anium ,  et  de- 

nium  vii.  440. 
Pes  ,  pedes  iv.  iS.   140.    pedes   in 

versu  iu.  i4.pes  veli  iv.  425. 
Pessaria  m.  1S4. 
PestUentia  m.   175.  vn.  f$.etpe- 

stis  v.  ff.  pestilentiae  tres  modi 

ib.pestilentiam   auster    gignii.  , 

aquilo  repellit  iv.  118. 
Pctalurn  iv.  447. 
Petere  ,  et  expetere  v.  fj. 
Petephres   sacerdos  iv.  :oo. 
Petili  equi  IV.  48. 
Peroritum  iv.  f  1 :. 
Petra  iv.  i?o.  401.   petra  deserti 

v.    376.  petra  humilis  ib.  411. 

petra  Christus  in.  304.  ?34..tje- 

tra  rocatis  iv.  2f  f .  scandaii  iu. 

304. 
Petronius  m.  209. 
Petroselinon  iv.  3  69. 
Petrus  primus  Toletanus  vn.  17S. 

secundus  vii.  ib.  Ircauicensis  vu. 

163. 
Petrus    apostolus  :   eius  epistolae , 

et  martyrium  111.  237.  248.334. 

v.  136.  216.  vii.  83.   388.  eius 

socrus  v.  138.   contra   Simonem 

Magum  vn.  89.  peccauit    infir- 

mirate  vi.  216.  personam  eccle- 

siae  gestat  v.  1 3  6.  Princeps  Apo- 

stolorum  vi.  f  7  3- 
Petrus  Cassinensis  1.  <5oi.  Clunia- 

censis    11.    356.  Ilerdensis    vn. 

146". 
Tetulans  ,  et    lastiuus   m.  4S9.  v. 

45- 
Petulcns  III.  492. 
Peucctia   ciuitas  iv.  2of . 
Peucetius  iv.  20  f. 
P^usis  iii.  98. 
Pexos  iv.  f  1 3 . 
Phaceas  m.  32^. 
Phacnicodcs,  Phacnicusa  insulae  iv. 

179- 
Phaenon  111.  164. 
Piiaetontis  sororcs    iv.  169.  stella 

1:1.  164.  et   vii.  72. 
Phalae  iv.  383. 
Phalantus  iv.  ioj. 
Phalanx  iu.  427. 
Phalarica  iv.    382. 
Phaleg   iii.  234.  319.  vn.  69. 
Phalerac  iv.  5-17. 
Vhnntasin  ,  ct  yhantasma  v.  29. 
Pharao  m.   321.  cius  filia  v.  126. 


INDEX     RERVM 

obduratio   ib.  ^66. 

Phares  111.  321.  Phares  ,  et  Zara  v. 
338. 

Pharetrae  iv.  384. 

Pharisaei  111.  3fo.  f2o. 

Pharisaeus  iactanter  orans  vi.  2Sj. 

Pharmacia  m.  183. 

Pharsalica  pugna  vn.  100. 

Pharus  iv.  213.  507. 

Phasclus  iv.  41  7. 

Phasianus   iv.  97. 

Phasis  iv.  1 5  7.  ;  >•  1. 

Phasis  fiuuius    iv.  97. 

Phenenna  v.  5-  <r  7. 

Phengites  iv.  2jS. 

Pherecydes  vn.  80.  apud  graecos 
primus  soluta  oratione  scripsit 
111.  <5y. 

Pheretrum  ,  iereuum  iv.  5-09. 

Phiahiroth  v.  434. 

Phialae  iv.499.  v.  402. 

Phidi  n  argiuus  iv.  297.  vn.  78. 

Philadelphia  iv.  1  96. 

Philadelphus  111.  237. 

Philastrius  vn.  140. 

Philemon  vu.  74. 

Philippus  apost.  iii.  3315.  v.  1S4. 
v.i.  ;;;.  Philippus  imper.  pri- 
mus  chris:;amts  111.238.  vii.94. 

Philippus   retrarcha    111.  423. 

Phiiippi  atdiailac  iv.  197. 

Philistaei  111.  40S.  philistaei  ca- 
piunr  arcam  v.  jio. 

Philisthim  vrbs    iv.  197. 

Philomelus  iv.  178. 

Philomctor  ,  Philopator  m.  237. 

Philon  iii.  246. 

Philosophi  gentium  ,  sophistae  , 
physici  ,  ethici ,  logici  ,  corum 
opiniones,  ct  scctae  1u.3tJ1.seqq. 

Philosophi  scptem  caelos  esse  in- 
troduxerunt  111.  146.  sophistae 
appellati  111.  361-  philosopho- 
rum  error  vi.  160.  nomcn  a  Py- 
tbagora  m.  361. 

Ph;!osophiae  definitio  m.  99.  phi- 
losophia  triplex  v.  109.  philo- 
sophia ,  et  medicina  totum  ho- 
minem  sibi  vnaquaeque  vcndi- 
cat  iii.  189. 

Phinces  m.  3  22.scq.  v.  128.  4J8. 
duo  ib.  yj 4.  Phinecs  figura  san- 
ctorum  doctorum  v.  16S. 

Phison  rluuius  IV.  134. 

Phlascae  iv.  5-00. 
Phlebotomuin  m.  1  S  j. 

Phlegma  ,  phlegmone  111.  i7i,seq. 

Phlogites  iv.  279. 


Phlomos  iv.  160.  i6p 

Phocae  iv.  7J.  77. 

Phocas  iinper.  111.239.  vn.  iof. 

Phoebus   iii.  3S6. 

Phoenicea  vestis  iv.  449. 

Phoenices  iv.  199.   graeces  literas 

inuenerunt  m.  4. 
Phocniceum  iv.  437. 
Phoenicia  m.  406.  iv.  147. 
Phoenicodes  vide  Phaenicodes  . 
Phoenix  m.  406.  iv.  91. 
Phoenix  arbor  iv.  3  i<5. 
Phoenix  Cadmi  irater  iv.  147. 
Phoroueus  primus   Graeciae  legis- 

Jator  ui.   189.  234.  vii.  71. 
Phos  111.  1  38. 
Phosphoros  iv.  214. 
Phoriniani  ,  Photinus  m.3  J<5.J  3  1. 
Phrasis  m.  jj. 
Phrenesis  m.  171- 
Phrenctici  v.  3  o. 
Phry.;es   m.  403.  auguria  inucne- 

runt  111.  3  74. 
Phrygia  iv.  1^3.  vestis^f  1. 
Phrygiones  iv.  45"  1. 
Phryj;ius  lapis  iv  2jj. 
Phryxus,  et  Helles  iv.  126.  vn.73. 
Phthisis  111.  171-  17  7- 
Phut,  phutensis  rcgio  ,  phutaei  111. 

401.  seq. 
Thylacteria  11.  282.  iv.  349. 
Physica  v.  109.  seq. 
Physici  III.  361. 
Piaculum  111.  212.  v.  39. 
Picae  aues  iv.  96. 
Picea  iv.  334. 
Pictauium  iv.  20<f. 
Picti  homines  vi.  4f<5. 
Pictura  :  cius  origo  iv.  436. 
Picus  rex  vn.  74. 
Picus  auis  iv.  97. 
Pieria  iv.  1J9. 
Pietas  ,  et  ajfeetio  v.  f  7.  pietas  cico- 

niae  iv.  90. 
Piger    isi.    489.   tardus  ,  iners  ,  et 

segnis  vu.  429. 
Pigmcntarii   titulus   vn.  1S2. 
Pignus  111.  207.  v.    4<?f .  pignora  , 

et  yignera  ib.  j  S . 
Pigritia  vn.  ifg.  pigritia  ,   et  tor- 

porv.  ff. 
Pila  a  pinsendo  iii.  i3<5.    pilarum 

in  ludo  species  ,  pila  trigonaria  , 

arenata  iv.  413.  vide  pilttm  . 
Pilatus  111.  338.  Pilatus  ,  ct  Hero- 

dcs   amici  fiunt  v.  ifo. 
Pilentum  iv.  f  1  2. 
Pileum  ,  pileus  iv.  447.  4<>4-  47»»' 


Pi!i  iv.  f. 

Pilosi  incubi  iii.  394- 

Piium  ,  pila    iii.  tt6.  iv.   f.  \l6. 

383. 
Piliunnus  m.  186*. 
Pinca  iv.  332. 
Pin>us   :  eius  dissertatio  de  officio 

gothico  ii.  97.  seqq. 
Vinn.tp  vide  pennxe  :   pinna  rv.  8. 

266.  +  4f. 
Pinnnla  iv.  8. 
Pinmim  iv.  S.  334. 
Pimis  iv.  3  54. 
Piper  iv.  543. 
Piracae  m.  490.  iv.  372. 
Pimla  .v.  9. 

1  ,  pistim  iv.  3 16. 
Tiscanus  ,  ec   pt.c.itor  v.  6"o. 
i     .  s ,  dc  piscibus  iv. 7  <.  pisces  si- 
dns  111. itff.piscium  vsus  vi.412. 
uis  111.  491. 
CllS   III,  2f  O. 
Pista^::i  iv.  333. 
Pistorcs  ni.  186.  et  iv.  227. 
Pistrinum  iv.  i2f. 
Pistum    iv.  31}. 
Pisum  iv.  3 16. 
Pitaccium  vu.  416. 
Pitys  iv.  334. 
Pix  iv.  334.  et  341. 
Placcntae   iv.  481. 
Piacidia  vii.  1  1  4. 
Placicum  111.  103. 
Placium  iv.  46«-. 

Pla^ac   111.   214.  de    pla^is  decem 
Aegypti  v.  3  67  .plaga,  vnlnns  ,  ct 
v  cus  vii.  439. 
:or   111.  490. 
TUnctus  ,  ploratus  ,  ec  fletus  v.  ff. 
TUn*  re ,  et   Umentari  v.  30.  plan- 

gcre  praetcrica  vi.  2if. 
Plancta  iv.  ^rS.   planttac  111.  1^9. 

vn.    23.  35-. 
Plancac   ,   ct  plantaria  iv.   323.  v. 
60.  plantac  peduin  iv.  18.  v.91. 
Planta^o   iv.  3  f  7. 
PUnus  iv.  412. 
Plastac  ,  plascicc  iv.  43  f. 
Platanus  iv.  3  3  f . 
Piatca   jv.    111.   pUtea  ,  vicus  ,  et 

via   V.   74. 

Plato  111.  1^7.  236.  362.  vii.  Si. 
physicam  dis  libuic  m.100.  cius 
Acadcinia  111.  36:. 

lici  111.   562.  f  26. 

riauscrum  n.  rti.  pJanitmm  cadi 

III.  147.  vii.  38. 
Tlcl/s  ,  ct  populus  v.  77.    60.  plcbs 


ET     VERBORVM. 

iii.  430. 

Plebiscitum   111.  194. 

Pleetrum  iv.  9. 

Pleiades  111.  162.  vn.  39. 

Tlemma  ,  et  flemn.i  vu.  433. 

Plenttas,ei  plenituio  vn.441.  pleni- 
tudo   le°is  dilectio  m.  348. 

Plconasmos  m.  f  4. 

Plinii  locus  emcndatus  111.  330. 

Plinius  conimendatus  1.  419". 

Pleuricis  ,  plcuicsis  m.  1  7  1 .  seq. 

Tlorare,  ct  flere,  ploratus  ,pUncius  , 
et  fletus  v.  30.  c. 

Plotius  Gailus  rhetor  vn.  84. 

Pluma  iv.  88. 

Plumbum  iv.  18  ' .  294. 

Tlures  ,  ci  pl-iris  v.  7f. 

Plutcus  iv.  386. 

Pluto  111.  383.  Pluco  Februus  ap- 
pcllatus   iil.  i:f. 

Pluuia  iv.  115.  vn.  48.  \n  saera 
scriptura  v.  f  11.  pluuia  ,  ct  im- 
ber  vn.  427.  pluuiae  ,  cloquia 
Apostolorum  vn.  48. 

Pnciimacomachi  111.  ^29. 

Poculum  iv.  499- 

Podagra  m.  17  »•  17S. 

Fodcris   iv.  446.  v.  404. 

Pocma  iii.  69. 

Pocna  ,  pocnae  in  lcgibus  consci- 
tutae  ,  occo  poenarum  gcncra 
111.21  2.  poena,  multatio  ,  et  sup- 
plicium  v.  47.  dc  pocnis  impio- 
rum  vi.  187.  de  loco  poenartim 
ib.  611.  poena  damnatorum  du- 
plcx  vi.  186.  dcmnctorum  dc 
suppliciU  charoruni  suoium  vi. 
188.  pocna  peccati ,  aducrsiiatcs 
vi.  ijj.poena  juc^ati  a  primo 
homine  vi.  1*3.  similis  1  t^.i- 
to  vi.  343.  temporalis  vi.  iSf . 
pocnae.quas  iustus  tolcrat  VI. 
Vl.  166. 

P.Klli     III.    417. 

Poenin  iv.   186. 

■  '•  234. 
Pocn  ectio- 

nc  n.  C70.  de poenitentibus  iv. 

443- 
Pocnitentia  n.  :o8.  m.  241 .  : }  1 
3  3  31  oenitentia  1  ei  iec  .  ui.aoi. 
duo  poenitentiae  'tnt.1av11.404. 

iiini    •'!■>.  287.    pocniuni 

l 

ieq.  poetac   necetsitaic   meti  v.t 


J35 
confudcrunt  sermonis  proprieta- 
tem  v. i.poetarum  ruuntntaChri- 
stiani  ne   lei;ant  vi.  296. 

Poleium  ,  pulegium  Martis  iv.^f  3. 

Polenu  vn.  416. 

Poli  caclestes  iu.  148.  iv.  1  1  1.  vn. 
22.  poli  celeritas  vii.  13. 

Polios  IV.   3^8. 

Pojlex  digitusiv.  iz.r.  90. 

Polticeri  ,    ct  promittere   v.  f  6.  vii. 
416. 

Pollio    III.   Ifl. 
,  IV.  487. 

Pollutio  somnii    noccurni  v.  474. 

vi.   i4f. 
Pollu.t  111.  i6f. 
PoIjihis   Marcinus  1.  182. 
Polus  vide  poli . 
Folygonus  vi.  3611. 
Polymita  vestis  iv.  4fi. 
Polymicarius  vn.  413. 
Polypodion  iv.  148. 
Polypus  iv.  82. 
Polysyntheton  111.  f  8. 
Ponia  iv.  324.  pomum  ccrasum  ib. 

330.  poma  neutrius  gencris   ib. 

342.  ponia  ,  quac  germinant  v. 

4<52.pomu  in  Ptntapoli  nasccn- 

tia   iv.  149. 
Tomavium  ,  pomerium  ,  et  pometum 

v.  60.  vii.  430.  436. 
Pompa  iv.  374. 
Pompeia  ciuitas  iv.  204.  Pompcia  , 

Pompeiana  ,    Pompcii   ponicus 

v.  60. 
Ponipcius   111.  41  f.   iv.  572.^ 

Jcrosolvma,  UiJaeos  tributarios 

fecit  ui.  3  3  7-  vii.  S4.  K 

i  erc   in   libros  \o!uir    111.    190. 

\   1  .     t   non  nouit  vil.  109.  eiui 

exercitus  \  11.  ib. 
Poniponius  potta  111.  70. 
Pone  ,  et  post  v.  f  6. 
Pons  iv.  4:2. 
Potr.La  iv.  436. 
Pontica   gemma    i\-    283. 
Poiuicus  sinus  n  .    1  2  f . 
Pontiicx  111.  141.  pvtifex  ,  eem- 

tes\.  r 8.  pontificis  romani  an- 

ctoricas  in    t .  •     othica  ma- 

xjme  \ iguii  1.  <i  1  •  "• 

■  'ian- 

10  durin       I 

1.  turibulo  armann 
\ .    14  1  •    poni  ■  \.  404. 

nano    obcdicndum 
vi,  1  ,4. 

Poncius  111. 


5*4 

Pontonium  JT.  4t8. 

pontus  fiuuius  iv.  lff. 

Tondcrosum  ,  ec  graue  vn.  437. 

Tondo,  ecpondusvu.  41  7.  pondera, 
ponderum  inuentores  ,  signa  iv. 
29S.  scqq.  pondera  diuersa  r.on 
habebis  v.  466. 

Popina  iv.  21  f. 

Poplices  ,  et  suttragines  vn.  45 6". 

Poppaeus  consul  m.  196. 

Populatus  iii.  fo. 

Fopnlus  ,  et  vulgus  ,  et  plebs  III. 
4:0.  seq.  v.  60.  pcpulus  ,  ct  po- 
puli  ik.  5*  8.  pupulns  admonctur 
ib.  4*9-  popultis  cx  circumcisio- 
ne  positus  ib.  465.  de  arHiccio- 
ne  populi  ib.  360.  populus  ar- 
bor  ,  alia  aiba  ,  alia   nigra  iv. 

Populus  Israel  murnmrat    v.   435-. 
441.    populi    Israel    afHictio    v. 
560. 
Torca  iv.  141. 
Porcus  iv.  43.  marinus  77. 
Porphvrion  auis  vu.  413. 
Porphyris  insula  iv.  177. 
Porphyrices  marmor  iv.  261. 
Porphyrius  :  eius  Isagogc  111.  102. 
Porriun  iv.  367. 

Porta   iv.  11.  v.  41.  portae  ,  v.d- 
tt.ie  ,  fbres  ,  ostium  ,  ct  ianua  v. 
41. 
Porcemia  iv.  419. 
tortentosum  ,  et  portentnm  IV.  }*» 
v.  5 o.  portentum  ,  monstrum  ,  CC 
cstentum  ib.  f3.  seq.  de  porten- 
tis  lv.  31. 
Porticus  iv.   226. 
Porcicorcs  duo  v.  118. 
Portisculus  iv.  411. 
Portucale  locus  vn.  118. 
Portulaca  iv.  361. 
Portus  iv.  190.cz  statio  v.  68. 
Porus  :  pori  iv.  14.  porus  lapis  iv. 

25-8. 
Toscere  ,    et  exposcere  v.  f6.posce- 

re  ,  et  postuhre  VII.  43  f. 
Positiuus  gradus  m.  16. 
Positura  :  de  ca  m.  3 1. 
Possessio  iv.  13  f.   possessio  bono- 

rum  111.  206.  vi.  35-6. 
Posscssiua  nomina  111.  i>-. 
Possidcre  iurc  111.  20j\ 
Possidius  vii.  iji, 
Tost  vide  pone . 
Postclla  iv.  f  18. 
Tosterior  ,   ct  postremus  v.  6c.  vil. 
432.  posteriora  iv.  17. 


I  N  D  E  X     R  E  R  V  M 

Posccritas  m.  44:. 

Postes  iv.  --7  • 

Posthtimus  iii.  441. 

Posticum  vii.  417. 

Posdip.iinium   /11.  416. 

Postrcmus  111.  48S.  \\c\c  posterior  . 

Postremus  dicas,  primus  taccas  m. 
25" f.  postrenii  tn  ordine  saepe 
finnt  primi  in  certamine  W.L77. 

Tostulare  ,  et  poscere  vn.  43  r. 

Totare,et  bibcre  v.  1  I. 

Totens ,  et  diues    tu.  4SS.V.  25. 

Potens  ,  qui  veritatem  loqui  pa- 
ucscit  vi.  332.  potenccs  ,  qnl 
miscricordes    non  sunt  vi.  250. 

Totentattts  ,  ct  potentta  v.  <  f. 

Potentia  qtianto  minor  ,  tanto  ho- 
nio  magis  liber  a  peccato  est  vi. 

Totero  ,  et  potuero  vn.  437. 
Potestas  ,  potestatcs  111.  314.  48S. 
potcstas  bona  ,  et  mala  VI.  340. 
potestas  non  nisi  a  Dco  vi.340. 
quomodo  vcilis  vi.  3  3 8.  potesca- 
tes  scculi   iv.  343.  344. 
Potio   iv.  491. 
Totius  ,  et  magis  v.  49. 
Potus   iv.  401. 
Praeccntor  111.  343. 
Praeccpta  111.  155.  Dci  v.  272. 
Praecepta  legis    euangclio    inferio- 
ra  v.  104.  praeccpta  altiora  mo- 
nachorum  vi.   305-.  pracceptum 
Dei  ad  Adam  quid  signiricet  v. 
272. 
Tr.xecincttts  m.  490. 
Praecisores  dcntes  iv.  9. 
Praecordia  iv.  19. 
Praecox  malura  iv.  328. 
Praeda  iv.  3  7  y .  Ittcrum  ,  ec  com- 

pendmm  v.  60. 
Praedator  jii.  400. 
Praedestinati  quidani    ad  poenani 

quo  sensu  v.  102. 
Pracdestinatiani  111.  f  3  2. 
Pracdestinatio  gemina  vi.ipS* 
Pracdicatio  euangtlii  v.  213. 
Praedicamenta  m.    104.  Aristotc- 
lis  intente  legenda  sunt  m.  106. 
Praedicatores  in    nubibus  figuran- 
tur  vii.  47.  qui  bene  dicuut ,  et 
m2le  operantur  vi.  3 1  \. 
Praedictio  euersionis  Hispaniac  1. 

i6f. 
Praedium   iv.  236. 
Praedo  m.  400. 

Praetatio  secundae  editionis  matri- 
tensis   S.  Isidori  1.  288.  alia  ad 


candeni  parata  ib.  104.  praefk- 
tiones  in  lihros  sententianim  ib. 
5"i2.  in  Excerpca  scntentiarum 
ib.  5"7  2.praetat!0  Leslci  ad  mis- 
sale  gothicum  11.  142. 
Pracfatio  111.1  f  5-.  Mathematicarura 
m.  118.  ib.  Perihertr.eniarum 
106. 
Pfaefecti  m.  424.  praefectus  eccle- 
siasticus  alitcr  se  cum  suis  sub- 
ditis  ,  aiicer  cum  eis  ,  qui  non 
sunt,  debet  gercre  vi.  329.  prae- 
fectus  esse  qui  non  debet  vi. 
322. 

Traegnans  ,  et  granida  v.    5*  S. 

Praeiudicinra    m.   f4f. 

Praelati  vi.  337.  f  16.  praelati  ,  ac 
subditi  quoraodo  sc  gcrere  de- 
bcnt  vi.  5-19.  praclatis  prauis 
cbedicndum  ui  praeceptis  bonis 
vi.  567. 

Praemia  vitae  futurae  qui  spcctat 
vi.  373. 

Praenomen  111.  13. 

Traenomen  ,  et  agnomen    v.  fo. 

rraenotacio    Braulionis    1.  S.  16. 

Pracopimus    111.  48S. 

Traeparare  ,   et  apparare  vn.  439. 

Pracpetes  aues  iv.  102. 

Praepositij  m.    22. 

Praepositus  iii.  48S.  de  praepositis 
ecclesiac  ,  de  praepositis  indi- 
gnis  ,  indoctis  ,  de  doctrina  , 
cc  cxemplis  pracpositorum  vi. 
321.  seqq.  praepositi  moriastc- 
rii  vi.   5/5*1« 

Praeputia  ligni  pomiferi  auferenda 
v.  462. 

Praescriptio  m.  489. 

Tracscriptus  111.  489. 

Praesegmi.ia     iv.    4fo. 

Traesens  m.  488. 

Pracsentia  iv.  4. 

Pracsides  m.  424.  431. 

Traesidium  ,  et  atixilium  v.  fj.vn. 
430. 

Traest.tre  pro  prodesse  vsurpat  I- 
sidcrus  vi.   34S. 

Praestigium  m.  374. 

Praesulcs ,  qui  peccantes  non  ar- 
guunt  vi.   333. 

Traestti  m.  4SS.  praesulum  igno- 
rantia  vi.  323. 

Traeterea   m.  4J. 

Praetexta  ,  praetextati  iv.  45:  S. 

Praetores  m.  424.  43  1. 

Praetorium  iv.  212. 

Praeuaricatio  angelica  ,  et  lumta- 

na  v. 


ni  r.  8<>. 
fraeuaricator  ,  praeuarum  ,  praeu.%- 

ricatio    iii.  490. 
Pragma  ,  pragmaticus   111.    199. 
Prandium,  praudere  iv.  48^.  pran- 

dia    apud    antiqaos    non   erant 

iv.   48f. 
Prasina  ,  creta  iv.  457- 
Prasini ,  et  Vencti  ciuile  beljum  fa- 

ciunt  vii.  iof. 
Prasinus  color   iv.  401. 
Prasium  iv.   5  f  8. 
Piasius  lapis   iv.  2<5f. 
Pratuni ,  prata  iv.  158. 
Prauitas      perucrsorum     interdum 

prodesc     vtilitati     iustoruin     vi. 

If  "• 

Praumatus  toletanus  archiepiscopus 

vii.  178. 
Prauorum  non  fclicicas  ,  sed  nouis- 

sima    intendcnda   vi.  jfa. 
Vrccari ,  ct  deprecari  ,  et  imprecari 

v.    <6.  vn.    441.  et     orare  vn. 

419. 
Precarium  m.  107. 
Precatio    m.  80. 

Preces   in   diuino  ofEcio  vi.   37°- 
Prelum  iv.    f  1  f. 
Prcmcre    111.  499. 
Presbyter  111.  330.  iidem  olim  pre- 

sbyteri  ,  et  episcopi   ib.  342.  dc 

prcsbyteris   11.    fil.    seq.    f8<5. 

f93.v1.42f.  Prcsbyter  hacresiar- 

cha  vii.  of.  qui  peccatum  mor- 

tale  admiscrit  vi.  422. 
Pressores   m.    499. 
Pressorium  iv.  fif. 
Prescer  ,  scrpens  iv.  66. 
Pretiosi   lapides  ,  pretiosum  rarum 

iv.    264. 
Prctium  111.   208. 
Priamus    rex   III.  23  f.  vn.  74. 
Priapua  iii.  380. 
Pridic   111.    212. 

Vrimarins  ,  pnmiis ,  ct  prior  v.  f7. 
Primasius  vn.  15- 1. 
Priraatus  Hispaniae  1.  80.    1  y J • 
Primicerius   vi.  ffj. 
Piimitiae   offerendac  iv.    312.  v. 

;«f. 

Primogcnica  v.  462.  primogcnita 
aciiyptiorum   delcca  v.  369. 

Primogenitui   m.  440. 

Vrimns   111.  488.  vidc  primarius  . 

Princepj    m.  423.  dc  principum 

iusticia  ,    et  paticntia  ,   ct  quod 

legibna   teneantur   vi.  340.  scq. 

de  lidclicacc  cnja    principcs  11. 

T»m.    VII. 


E  T     VERBORVM. 

f  76".  princeps  coquorum  v.  1 3  f . 
princcps  saccrdotum  ,  qui  scidic 
vcstimentum  v.    ifo. 
Principalianomiiia   m.  14. 
Principales   Magiscratus   iii.  433. 
Principalis    Spiritus    m.  308. 
Principacus   m.  3  if . 
Principcs    ex  mcrito     plcbis    mali 
vi. 3  27.  principes  ,  et  reges  qture 

sunt  vi.  3  36". 
Principium  vi.    127.  Christus    m. 

302.  ct  initium   v.  38.  60. 
Vrior  venit ,  et  ante  venic  vn.  430. 

vide  primarins  . 
Prisca  hacretica  m.  3  f  4. 
Priscillianus ,  et  priscillianistae  III. 

238.    3f8. 
Priuati  ciues   m.  434. 
Priuatio  ,  et  cius  specics  III.    117. 
Priui^nus  m.  446". 
Priuilegia  m.  198. 
Proamita  11 1.  447. 
Proauia  ,  proauiac  soror   m.  447. 

scq. 
Proauus  ,   proauunculus    m.    440. 

446.  seq. 
Proba  :  eius  cenco  vn.  149. 
Probatio   iv.  390. 
Problemaca   m.  2f  f . 
Proboscis  iv.  f4. 
Probus  iii.  233. 
Probus   imperator   vn.  96. 
Procare  m.  4^2. 
Procatalepsis  111.  9f . 
Procax    m.  489. 
Procelcumaticus   pes   III.  16. 
Procella  iv.  1 10.    ct    tempestas   v. 

T9- 
Procercs  11 1.  431. 
Processio  Spiritus  sancci  ex  Patre, 

ct    Filio   1.   203.    642.  seqq.  111. 

30f.  vide  Spiritus    sanctus  . 
Proci    m.  4*  2.  489. 
Vrocinctus  m.  490. 
Procliuiis  ,   cc  decliuus   v.  f  7. 
Proclvtus  vn.   72. 
Proconsulcs  111.  421. 
Procurator  m.  434.  ct  cognitor  v. 

18.  4 

Vrocuruus  III.  49  I. 
Procus  vide   proci  . 
Prodigiarv.   31.  prodigium   v.  f9- 

gstentum,  et  mtintrum  vu,  439- 
Prodigia  quacdam  vn.  116.  119- 
Vrodigns   111.   489.  et  Ittxttriostis  v. 

4?.  prodigui  tilius  vi.  21 1. 

Vroditar    111.  490. 

l'i    >■':!(  tllS    III.  492. 


f*f 

ProeKarej  dies  m.  4. 

Proelium  ,  proclia  iv.3  7  2.scq.^ro<?.. 

lium  ,  ec  bellum  v.   12.  vii.  439. 

proelium  in  Gabaon  v.  48^. 
Profanus   m.  491. 
Profectus   rcligiosorum    11.  341?. 
Profectus   homiuis  donuin  Dei  est 

vi.  19^ .  proiectus   oinnis    cx  le- 

ctione  ,  et  medicacione  vi.  288. 
Protessio   non  perfecca  vi.  507. 
Professio   tidei  m.    yj^.   profcssi» 

Theocardi   11.  162. 
Profesci    dies   vu.  4. 
Vrofugus  ,  exul ,  relegatas,  ec  trans- 

fiiga  111.  489.  v.   f8.    vii.    4j8. 
Profundum  i/.   191. 
Profucurus  Bracarensis  n.  99. 
Progenies  ,  progenicorcs   111.  443. 
Prognoscica  pracuisio   m.  i8f. 
Proheres   111.  438. 
Vrohibere,  cc  inhibere  vn.  459. 
Vroiectus  m  489. 
Vroiicere  ,  cc   abiicere    v.  4. 
Prolepsis   111.  y<5. 
Prologomenon   mechodus    1.  f. 
Prologus  ad  notas  Barthii ,  ec  alio- 

rum    1.   466. 
Promacercera    111.  448. 
Vromerere  ,   merere  ,  ec  promeritut 

v.  47- 
Promccheus    vn.    71.  primus  lapi- 

dem  annulo  inciusit  1v.47f.Pro- 

mccheus  primus  simulacrum  rin- 

xit    111.    377. 
Prominere    iv.   182. 
Promissa  adimpleuda,  scd  non  ma- 

la  vi.  f  1  1.  scq. 
Vromittere    vide  polliceri  . 
Promoncoria  diuersa  IT.   18:. 
Promptuarium    iv.   224. 
Pronuualc  iv.  :  1 1. 
Proniuscis ,  proboscis  iv.  ?  r . 
Proncpos,  proncptis  etc.  m.  441 

seq. 
Pronomcn  :  de   eo    m.     \-. 
Pronuba  m.  4f». 
Prooemia :  prooemium    m.  2C4. 
Proocmi.i  Isidori   Ln  vetus ,  et  no- 

uum    cescaiiicnttim  :   fusc  d 

1.  fll.  scqq.  mSS.Codd.   1:.   :)<■. 

249.  316.  334.  3  fo.  37S.  edtm- 

cur  v.    190. 
Propa  '.iii.  ,  propaginarc  \  itej . 

pagines  iv.  jat. t 

•io  v.    f f. 

Propacruus  ui. 

Vro/ierare  ,  ct  festinare  v. 
Propei   iv.  4:4. 
1    e  e  e 


Prophetae  iii.  328.  eorum  aetas 
vn.  77.  seqq.  prophcta  ad  Heli 
destinatus  v.  f  08.  propheta  Chri- 
snis  iii.  30;.  prophetae  viden- 
tes  appellati  m.  5  2S.  prophetae 
minores  m.  24^. 

Prophetia  vi.  162.  prophetiae  sc- 
ptern  genera  m.  333.  prophe- 
tiam  habere  non  soium  bonns  , 
sed  etiam  malus  potest  ib. 

Propina    iv.  21  f . 

Propinare    iv.    2  1  < . 

Propinquus  vir  spiritualis  vi.  508. 
et  afftnis  v.    16. 

Propitiatio   iv.  120. 

Propitiatorium    iv.  220.  v.  594. 
■  ts  ,  ct  proprius  v.  f8.  vn.438. 

Propontis  iv.  126. 

Propositio    111.    82.   propositioncs 

III.     2ff. 

Propria  nomina   III.  15. 

Proprium  111.  103. 

Proprietas   sermonis   11.  386". 

Troprius    \  ide  prepius  . 

Propu_;naciila  rv.  211. 

Prora  iv.  410. 

Prorostra  ^.389.  prorostris  iv.112. 

Prosa  :  de  ca  m.  6< . 

Proscissio  iv.  311. 

Proscriptio    m.   z\6. 

Prnscriptus  m.   489. 

Proselyrus  m.    346. 

Trosequi  ,  ct  exeiui  v.2f. 

Proserpina  111.  387. 

ProsoJia  111.  29. 

Prosopopoeia   m.   87. 

Prosper   S.  11.  3  14. 

Trospicere  ,  et  aspicere  VII.  428. 

Prostibulum   iv.  403. 

Prostitutne   m.  491. 

Prosum   iii.  6<. 

Protectio    sacerdotalis    praebenda 

plebi  vi.  332. 
Trotenus  ,  et  protinus  vn.  440. 
Proterius  vn.  1  <z. 
Protcruia    contra    mansuctudinem 

vii.   213. 
Prothesis    m.    ff. 
Trotinus  vide  protenus  . 
Protoplastus  iv.   43  f. 
Prouerbia  Salomonis  m.  243. 
Prouinciac    dhiersae   vnde    nomen 

habent  iv.    169. 
Troxi,nus  111.  443.  proximis  carna- 

liter  praestatur ,  quorl  cxtraneis 

pie  vi.  308. 
Pr  udens  :  prudentes  calidi  sunt  san- 


INDEX     R  E  R  V  M 

Trudcns  ,  callidus  ,  et  sapiens  III. 
487.   v.   5-4.  63. 

Prudentia  v.  1  io.  vn.  343.  et  sa- 
pientia  v.  f  4.  io^.nihil  prodest 
cum   ignorantia  Dei  vi.   191. 

Prudentius~poeta  vn.    181. 

Pruina   iv.    1  if. 

Pruna  iv.  427.  prunum  iv.  329. 

Pmriijo    iii.   180. 

Prymnesium  iv.  424. 

Psallcndi   vtilitas   vi.  287. 

Psalmistae   m.   339.  vi.  431. 

Psaim  s  ,  de  psalmis  ui.  280.  vi. 
368.  psalmorum  libcr,  auctorcs 
111.  243.  psalmus  decimus  se- 
prmus  cur  solus  in  libris  Re- 
gum  v.  f3f.  psalnms  cantici 
111.  281.  psalmi  metro  compo- 
siti   111.  243. 

Psalterium  v.  198.  psalterii  descri- 
ptio  11.  390.  psalterium  gothi- 
cum  ,  ct  ronianum  ,  duac  psal- 
terii  edaiones  in  Hispania  n. 
93.  seqq.  129.  psalterii  ,  et  ci- 
tharae  diflerentiae   111.  140. 

Psendo-Isidonis ,  et  eius  collectio 
canonum    11.    ipf.  200.  276. 

Pscudo-Luitprandus  1.  1S3. 

Psila    tapcta   iv.  462. 

Psittacus    iv.  92. 

rsyllios  iv.   3? 7. 

Ptisana   iv.    496. 

Ptolemaei  plnrcs  reges  111.  236. 
seq.  vn.  82.  seq. 

Ptolcmais  ciuitas   iv.  i~£f.  201. 

Puberes   iv.  26. 

Tubert.ts  ,  et  pueritia  v.  f  9. 

Pubes    iv.    z6. 

Publicantis  m.  434.  491. 

Publicanus  orans  in  templo  cuius 
hgura    v.    148. 

PuWicare  quis  debeat  bonum  , 
quod    facit  vi.  311. 

Publius  Curiatius  ,  Publuis  Sextius 
iii.   190. 

Pudenda  iv.  1  7. 

Tudens  ,   et  verecitndtts   v.  f  4. 

Titder  ,  et  pttdicitia   v.  5-4. 
^uella  ,  et  puerpera  IV.  26".    v.  93. 

S7- 
Tuer    ,    et    infans    jv.    2f.   v.  93. 

pucr  hebraeus   seruiat  annis  sex 

v.   384. 
Ttteritia  ,  et  infantia  v.    92.    vide 

pubertas  . 
Tuerpera    vide  puella  . 
Pugillator  111.   490. 
Pugio  iv.    380. 


Pugna  iv.  373.  virturum  ,  et  vitio- 
rum  vi.  2  3  9.  pttgna ,  et  proeliim 
v.  12.  et  vii.  439. 

Pugnus  iv.  1  2. 

Tnicber  m.  487.pu!chruin  vi.  ijj, 

Pulchritudo  hominis  v.  488. 

Pulegium  iv.    ;  iS. 

Puliccs    IV.    74. 

Pulla    vestis  iv.  88. 

Pulli    iv.    8  8.  pullus  Iotiis    iv.  i£, 

Pulmentarium   iv.  489. 

Pulmentum   iv.  487.   489. 

Pulmo  iv.  10. 

Pulpa   iv.    4S9. 

Pulpitum    iv.  211. 

Puls  iv.  4S9. 

Pu'sus   iv.   20. 

Puluinar  iv.  464.  et  fo8. 

Pulueres,  dc  pulueribus  iv.  24f. 

Tuluereus  ,  et  pttlueridenttts  v.  6$. 

Puluillus  iv.  462.  fo8. 

Puluinar  iv.   foS. 

Puluini   iv.    422. 

Puluis   puteolanus  iv.    14^. 

Pumex  ,  pumicare   libros  111.  1^9. 

IV.     2fl. 

Punctus    iii.  131. 

Punicarii  leeti  iv.    fo8. 

Pupillac  ,  pupilli  iv.    26.  v.89.  93. 

pupillas  morituri  triduo  ante  non 

habent  iv.  7. 
Puppis  iv.  419. 
Purgatio    iii.    80.  purgationes  mo- 

lestae    in    canicularibus  diebus 

111.   163. 
Purgatorius  ignis    vi.  614. 
Purpura   iv.  466.  purpura  insigne 

rcgum  iii.  300.    in  Assyria  in- 

uenta  iv.  i4f.  Tyria  iv.  199. 
Purpureae  vestes  iv.  20. 
Purpurissum  iv.  459. 
Pusillanirnis  m.  481.  482.  492, 
Pustida  iii.  182. 
Putare  vites  iv.  321.  putare  ,  aesti- 

mtste  ,  opinxri ,  arbitrari  ,  sitspi- 

cari   vii.  439. 
Puteolanus   vide   puluis  . 
Puteus    iv.   333. 
Pygmaei   iv.    6"  2. 
Pyra  iv.  f  07.  et  rogtts  ,   et  pyrum 

v.  f  7.  70.  vii.  438. 
Pyra  vehementer  onerosa  iv.  330.. 
Pyramis  iv.  234.    figura  m.  5-43. 
Pyrenaeus    iv.    186. 
Pyrcthron    iv.   360. 
Pyrgus  :  pyrgl  iv.  409. 
Pyrites    iv.   2f4- 
Pyrois  111. 164.  iv.  274.  Pyroij,  si= 


ue  Mars  stella  qiiindecira  anais 

cutsum  explet   iii.  1C9. 

Pyromantia    m.  J7i. 

Pyropum  aes   iv.   291. 

Pyrrhichius  pes  in.  5/01. 

Pyrrhidac  m.   4°9- 

Pyrrhus  111.  409.  iv.  «/4. 

Pyrum.e:  pyrus  iv.  350.  \iie  pyra  . 

Pythagoras  m.  364.  IV.  71.  17S. 
et  vu.  80.  disciplinam  mtmeri 
inuenic  in.  1 19.  musicae  inuen- 
tor  111.  131.  primus  philosophus 
appellatus  11.  361.  graecum  y. 
inuenit  m.   <"■ 

Pythia   sacra  m.   386. 
um  carmen  11:.  68. 

Pythius    Apollo  111.  386. 

Pytho  serpens :  pythones  III.  6S. 
370.   371-  J.S6. 

Pythonissa  ,  quam  Saul  consuluit 
v.    f:6. 

Pyxides  iv.  joz. 


Q.  litera  m.  43. 

Qtnctum  iv.  490. 

Qiiadi   iii.  41.3. 

Qu:uJragenarius   numerus    v.   144. 

147. 
Quadragesimae  ieiunium  vi.  40^. 

obsenutio  m.  290. 
Quadragesimus  sexcus  numcrus  v. 

Qnadraginta  dies  ,  quos  Moyses  , 
Elias  ,  et  Dominus  ieiunauenmt 
111.  1 2 1.  v.  3S9. 

Qiiadrans   111.  271.  »V.  129. 

Quadraginta  anni  in  deserco  quid 
tificent  v.  460.  quadraginta 
flagclla  ib.  47<". 

Quadrinrtiiun  iv.  239. 

Quadrigae  :  carum  cursus  iv.  399. 
seq. 

Qtiadrilaccra   figura  III.  5:43. 

Quadrupcdia   auimalia  iv.  38. 

Quadmpli   poena  111.  212. 

Qtuu  .  et    que  v.   61. 

Quueritur,  inquiiitur  ,  quiritur  \. 
42.   61. 

Qiiacstio  111.  jf  f.  quaesttonum  ge- 
ucra  ib.  8  8.  quaestiones  sacrac 
11.    334.   Qi  teto- 

rum  iu  quoi  un  libros  vctc- 
ris  testamenti  1.  248.  35-0.  «/27. 
scqq.  quacstioncs   aliac  bibi  - 

1    ib.   s  1 4.  icq.   11. 
3fo.  cdunuir  v.    249. 


E  T    VERBORVM. 

Questor  ni.  292.  quacstores ,  vel 

quaesitores  tn.  43 1. 
Qr.testuosus    m.   492. 
Quaestus  ,  c;  qnestus  v.  61. 
Qualitas    m.  104.  qualitatis  nomi- 

na   111.  111. 
Qtialitatiiia  dcfinitio  m.  3. 
Qualus   iv.  fif . 
Qiiamuis  ,  etsi   vi.  179. 
Q.i.i mdudum  .  ct   iamdudam  v.  61. 
Quantitas    m.   104.  abstracta  m. 
1 18.  quinticacis  nomina  ui.if. 
Quancus    iii.  46. 
Quasillum  iv.  467. 
Quutenus  ,  et  quatinus  v.  6t. 
Qtiatemarius  numerus  v.  124. 235". 
Qi  iternio  rcgularum  1.  600. 
Quatinus  vide    quutenut . 
Qiiatrio  iv.    411. 

.  iuiae  iv.  244. 
Quatuor  dili_;enda    v.    10S.    milia 
septcm  panibus  aluntur  v.  141. 
(       .  ct  ve  v.  74.  vide  quae  . 
Qucrcus ,  qucrnus  iv.  336. 
Qucriilits  m.  492. 
Questus   vide  quaestus  . 
Quia  ,  et    qnoni.vn  v.  61. 
Qiiibusdam   hic  male  cst ,  et   illic 
bcne   ,    quibusdam     contra   vi. 
26;. 
Qnii!  ,  ct  qnit   111.  45". 
Quietus   11;.   492. 
Qiiinaria   iv.  434. 
Qiinaris  iv.  303. 
Quinarius  numerus  v.  226.  235;. 
Qtiindenarius  numcrtu»  v.  139. 
Qiinio   iv.  411. 

Quinquagenarius  numerus  v.  146. 
•1 1  poenitentiam  referturti.  «/44. 
iquagenarii  combusti  ib. 
l-L'  |  .     -   ,  c;  duo  pisces  \ . 

i4o.quinque  rcges  ib.  4S6.  quin- 
que  milia  ib.  140.  quinque  m. 
120.  quinquc  in  vna  domo  v. 
1  46. 

ilium    iv.    3ff. 
Quinta  editio  Ierosolymis   inuenta 
111.    238. 

I    iv.   2  : 1. 
Quintilis    111.  zi6. 
Quincus   tolecanus  vn.  178. 
Quintus  Curtius   11.  1(6. 
Quiricus  barcinooensis    11.   116. 
Quiricos  toletanjM  vn.  179- 

DUS    III.    2  76.  411. 

111.  411. 
':.:■    \  1  le   quatritur  . 
Qu  ...        pistola  ad  Gre- 


r6r 

gorium     d;;imum    tertium    n. 

186. 
Q'i'sq'ie  pro  quicumqut   vsurpat  I- 

sidortts  v.  260.  vi.  147. 
Qtiisquiliae  iv.  3  2?. 

.  et  quot  iii.  46.  v.  61. 
Quoniam    vide    quia  . 
Quod  vide  quod  . 
Quotidie    m.  46.  222.   ct  assidue 

VII.    441. 


R 


R.  litera  m.   46. 

Raab  m.  322.  v.  1  29. 

Rabbi   111.    •j-_rs. 

Racemus  iv.  318. 

P.acha  111.  5-  ;o. 

Rachel  m.  311.  v.  323.  similitudo 

ccclcsiae  ib.  122.  ftirata  est  deos 

patris  sui  ib.  ^^o.eius  partus  ib. 

?;;■ 
Rachcl  ,  et  Lia  actiuam  ,  et  con- 

tcmplatiuam  \  i:kin  si^niiican:  v. 

iof.   vi.  301. 
Racimirus  rex  vn.  12S. 
Radagaisus    rex  gothorum  ,  ct  eius 

exercitus  fame  consuniptus  vn. 

1 12. 
Radii  iv.  467. 
Radiolac  iv.  340. 
Radix  iv.    323.    radix    criminum 

su^cidenda    vi.  249. 
Ragades  ,  Ragadia  111.  179. 
Ragau  m.  234. 
Ragire   v.    75-. 
Ralla  vestis    iv.  451. 
R.im.t  iu.  5-19. 
Ramesses    v.  +13. 
Rami  iv.  324. 
R  imotb  v.  446. 

te  iv.  8f.  ranac  aegvpti  1 

567. 
Rancidum  iv.  48?. 
Rapliael   111.  3 1  4. 
Raphaim    iv.   196. 
Raphanus  tv.  • 
Raphidim  v.  4:^. 
[ii.  492. 

I    .     :  ,    I    ■.  III.      492. 

Raptus  111.   210. 

1     IV.     2f,(. 
IV.      (I    >. 

I  iv.  4:6. 

'  iv.    4  1  <■•    scq. 

BMio  ,  Cl    ii.i.     cl     ' 

et   mem   v.   10.   61.  94. 

:es   mss.   1.    2. 

I  1 


jrS8 

ratio  numeri  iii.  m.  ratio,et 
honio  disputantes  vi.  471.  vsque 
ad  4pf  .ratio  hominem  hortatur, 
vt  seipsum  cognoscat  vi.496.  de 
verbis  otiosis  reddenda  vi.  261. 
viuendi  normani  praeseribit  ho- 
mini    vi.  486. 

TRatiocttiatio  vide  ratio :  ratiocinatio 
m.  80.  e;us  mcmbraduom.  83. 

Rattouabile  ,  et  ration.de  v.  6z.  64. 

Rationale  summi  sacerdotis  v.  4or. 
vide  ratton.tbtlt  . 

Rationale    iv.  447.  ei   v.  98. 

Rationalcs  coniunctiones  111.21. 

BationAtor     III.   492. 

Ratum   m.    205. 

Rauccdo    111.  177. 

Reatinac  paiudes  iv.   122. 

Reatus  111.491.  mai.statis  ui.212. 

Rebecca   111.  3  ;o.  v.  514. 

Recaj  i.uLitio    vi.    17  1. 

Recaredus    vil.  114.  scq.  287. 

Rtcccnsuinthus  rcx  sotrioruin  vu. 
287. 

Recciiiarius    vn.  ijf. 

Recchila   vn.  ijjr. 

Rechimundus  rcx  vu.    1 3  f. 

Recens  ,  ct   nounm   v.  61. 

Rccensio  codicum  mss.11.258.seqq. 

Receptui   canerc   iv.   3  7  8. 

Recidrua  ,  recidiuum  iv.  523.  reci- 
diui  peccatorcs  vi.  214. 

Recipere  ,  ct  suscipere  vu.  434. 

Rcclinatoria   iv.    46;-. 

Reconciliari  Deo  111.  292. 

Reconciliatio  iii.  292.  vi.  fof. 
vii.   341. 

Recopolis   ciuitas  vn.    124. 

Recordatio  ftiLuraruin  poenarum 
vi.  207.  peccati  vi.  123. 

Recta    linca    111.  131. 

Rccta  vcstis  iv.  4fo. 

Rectorum  officia  vn.  232.  rector 
quaiis  csse  debeat  vi.  316.  re- 
ctorcs  a  Deo  ,  non  a  subditis 
iudicandi  sunt  vi.  327.  eccle- 
siae  vi.  326.  rectormn  vitia  pro 
nieritis   plebium   vi.  317. 

Recubuit  ,  et   accubittt  v.  3. 

Kcdderc  malum  pro  nialo  vi. 
342. 

Rcdemptus  scripsit  de  obitu  S.  I- 
sidori  1.  30.  33.  34.  i^g.eius 
tcxtus   ib.    17. 

Redtmere  ,  et  emere    V.   2f. 

Rcdimicula  iv.471.  479. 
Reditus    iudaeoruni    in    Jcrusalem 
»>    JJt. 


INDEX     RERVM 
Rcdiuiunm  ,  et  redibidum  vu.  430. 
Redolet  ,  et    olet  v.  f  2. 
Regalis  domus  ,  et    regia  v.  62. 
Reges   iu.    422.  seq.  Regum  libri 

iv.  6f.  vide  rex.  Reges  albano- 

rum    iv.    204.    apum    iv.    103. 

Wisegothorum  in  Hispania  vn. 

'8T- 
Regia  vidc    regalis  . 
Regillum  iv.  4f  9. 
Regina    Austri   v.   131.  f4o. 
Regini ,  rhcgini  111.  403. 
Regiuin    ,    Rhegium      frctuin     iv. 

123. 

Rcgiones  vrbis  11.  271.  rcgiones 
diuersae   iv.  166.  seqq. 

Rcgius  ,  regiae  virtutes  111.  420. 
viJe  regale  :  regius  morbus  111. 
1S1. 

Regma  ,  ec  eius  filii  m.  40  r. 

Regnum  ,  rcgna  m.  419.  regnum 
Isracl  ,  ei  luda  diuisum  m.  235". 

Reguuni  beilis  quaeritur  ,  victoriis 
propagatur  iv.  373.  regnum  cae- 
lcste  saepe  per  terrenum  profi- 
cit   vi.  344. 

Reguia  111.  263.  iv.  441.  regula 
fidei  vi.  461.  reoula  aurea  vu. 
416.  rcgula  Isidoriana  mona- 
chorum  ,  dc  ca  ,  ct  eiits  editio- 
nibus  1.600.  seqq.  editurvi.fi 4. 
regula  deuotarum  ib.  613.  re- 
gula  canonicoruin  ib.67.  6\  i.re- 
gulac  Patrum  1.  602.  S.  Bcnedi- 
cti  11.  f  f .  S.  Leandri  ad  Florcn- 
tinam  :  eius  caput  vltimum  edi- 
tur  1.  f.  regulae  septem  loqti- 
t-onum  Scripturarum  vi.  166. 

Regulare  acs  iv.  291. 

Reguli   iv.  6f. 

Rehu  vii.  69. 

Relatio  iii.  iof.  criminis  iii.  79. 

Relatiua  m.  1  17.  nomina  111.  18. 
simul  incipiunt  111.  iof. 

Relegatus  ,  et  Ueportatus  m.  zi6. 
v.  26.  relegs.tus  ,  et  exul  vu. 
438. 

Religio  ,  eius  tria  gcnera  111.347. 
seq.  religio  vera  vn.  210.  reli- 
gio  ,  et  fides  v.  61.  religio  vcra 
simulationi   respondet  vn.  210. 

Religiosus  111.  492.  sub  otiina  pelle 
1.  68.  religiosus  Ucus  ,  et  sacer 
v.4r.  63. 

Relintjuere ,  et  tleserer   \u.  42S. 

Reliejui  ,  et  ccteri  VII.  430. 

Rcliquiae  vn.  3  34. 

Rcmedium  :  dc  umcdiis  1x1.  183. 


Remex  iv.  4 1 1 . 

Remismundiis  vii.  136. 

Remissio  m.  292.  peccatorum  fu- 
tura  per  baptismum  vi.  rof, 

Remora   iv.  81. 

Remotio  criminis  III.  79. 

Remulcum  iv.  424. 

Remuneratio  maior  ,  qnanto  mi« 
iora  fiageila  vi.  2  f  9. 

Remus   nascitur  vn.  78. 

Renale  iv.  4f2. 

Renes   iv.    16. 

Renouatio    templi  v.  f  f  o. 

Benuncians  seculo  ,  si  votutrt  mu- 
taucrit  vi.  3 10. 

Renunciare  ,  et  nunciarc  v.  f .  et 
VII.  43  3.  perfecte  vitio  vi.  234. 

Rcpastinari  iv.  f  if . 

Repatriare  iv.  f  1. 

Repens,et  repentinus  111.491.  repen- 
tta,  et  reptilta  v.  61. 

Reperire  ,  et  inuenire  v.  41. 

Repctundae  111.  211. 

Rcpositoria  iv.  223. 

Reproborum  quaiis  prosperitas  vn. 
271.  reprobi  extcrius  nitidi  vi. 
3f4.  multi  reprobi  apud  homi- 
nes  ,  apud  Deum  electi  ib.zoi. 
multi  ,  qui  carnalis  corruptelae 
conta°ium  nesciunt  ib.  247.11011 
attendunt  documenta  bonorum  , 
sed  exempla  malorom  ib.  zof. 
quidam  in  potestat  m  daemo- 
num  rediguntur  vi.  214.  saepe 
extra  flagelli  correptionem  sunt 
ib.  2^9.  reproborum  corda  vi. 
319.  ordines    duo  ib.  iSf. 

Reptiiia  IV.  7f.  vide  repentia  . 

Repudium  111.  4ff.  repudii  mos  v. 
363.  fOf. 

Res  ,  de  rebus  m.  20f .  de  rebus 
sacris  11.  3i8.rusticis  iv.  308. 
rerum  gradus  sex  v.  84.  res  cre- 
ditae  m.  206.  dilcctae  maiorem 
dolorem  ingeruntabiatae  vi.3f  4. 
res  i/i  cardine  est  iv.  227.  ret 
redintegrantur  111.  209. 

Reses  111.  468. 

Rcsiaa  ,  pinalis  ,  terebinthina  ,  len. 
tiscina  iv.  342. 

Restpiscens  III.  492. 

Resistentcs  Dei  voluntati  vi.  jy"i. 
resistit  operi  ,  qui  titilianti  sc 
non  accommodat  delec;ationi  vi. 
143. 

Respicere ,  ct  aspicere  v.  f. 

Responsa  prudentum  111.  196. 

Responsoria,  responsorii  111.  280, 


VI.  J7o. 
Ressa  v.  447. 
Restes  iv.  42  j. 

Restinctum  ,  et  extinctum  v.  2 6. 
Restij-uUtio  ,   et  stipuUtio  vn.  4j6\ 
Restittitio  in  integntm  111.  108. 
Rcsurgere  a  lapsu  vi.  2:2. 
Rcsurrcctio  vi.  185. vn.  j22.  jjf. 
Christi  ,   et  nostra  v.  3j.  resur- 
rectio  Domini  triduana  m.  17  j. 
mortuomm    qua   aetatc    futura 
vi.  18?. 
Rcta  pro  rheda  iv.  f  n, 
Rctcs,  de  rct'bus  iv.  22  f. 
Rethma  v.  440. 
Rctiarii  iv.  407. 
Reticescere,  et  conticescere  difrbrunt 

vii.  440. 
Repnaciila  iv.  *  17. 
Rctiolum  iv.  47  1. 
Retr.1ct.1tor  III.  491. 
Retrbutio   sapientis  ,  et  stulti  vi. 

tfS. 
Rctrogradae  s^ellac   m.  ico. 
Rcuerentia  sanctitatii   vi.  jff. 
Reuereor  ,  et  <ve reor  vii.  458. 
Reus    ,    reus   maiestatis    m.  490. 

seq; 
Rex  ,   qui    fecit    nuptias  v.    141. 
vide  rcges   :   rex  Babylonis   vi. 
2  j  f .  iratus  ,  qui  emisit  cxercitus 
suos  v.  i4j.rectus  v1.538.rfx, 
ct   regina  vn.  427. 
Rhabanus  Maiirus  1.  fo^.  f  14. 
Rhamniis  iv.  jjq.  v.  foi. 
Rhcda  iv.  f  11. 
Rhcgini  'jide   Regini  . 
Rhegium  vrbs    iv.  167.    vide  Re- 

giuni . 
Rhcnoncs  iv.  4  j-  j . 
Rhenus  Auuius   iv.  1  39. 
Rhctia   Ga!lia  iv.  ifij. 
Kliciicus  ager  iv.  if6. 
Rhctor  ,   rhecorica   ,  cius    partes  , 
inuentorci  m.  76.  273.  rherort- 
ca  Dynamii  ,  et  S.  luliani  toleta- 
ni   11.  j  *6. 
Rhrtorua    Komac   quando    cocpil 

ni.  117. 
Rhcu  ,  Rhcubatbarum   iv.  jff. 
Rhuuna   111.  176. 
Rhcuponticimi  iv.  j  t  r. 
Rhiiiocetos    quoniodo   capiatur  iv. 

H- 
Rhodanui  m.  1  j  9. 
Rbodiae  leg«  111.  1^7. 
Rhodii    111.  40 j. 
RhoJiu  \  iv.  171. 
Rllododcndion  iv.  jj8. 


ET     VERBORVM. 

Rhodomcli  iv.  494. 

Rhodos  insula  iv.  176*. 

Rhodos  vrbs    m.   ifo.  et  iv.  ioj. 
Rhodus    oppidum  iv.  ijq. 
Ricinium  iv.  460. 
Ricinus  iv.  74. 

Ricula   iv.  47  1. 

Riculfus  moguntinus  11.  10 j. 

Riphaci  montes  iv.  i8r. 

Riphath  111.  40J. 

Rite   iii.  20J. 

Ritus  ,  et  consuetudo  v.  18.  ritus  de 
missa  ii.  jio.  plura  de  ritibus 
ccclesiasticis  ib.  2^4.  ritus  go- 
thicus  continuatus  ib.  i?2. 

Riuus  ,   et    fons  v.  62.  riui  111.396. 

Rixa  ,  et  lis  v.  4f .  rixae  fugiendae 
vi.  fo6. 

Rixosus    111.  40J. 

Roboam  ui.  2jf.  J24.  vn.  76. 

Robor  ,  robur  ,  rubor  v.  62. 

Robur  iv.    JJ7.   j6f. 

Robur  omne  lignura  vocatur  iv. 
J6f. 

Robustus  111.  49:. 

Rocca  Angelus   l.  fj2. 

Rodericus  toletanus  1.  78.80. 

Rod^ricns  rcx  vu.  190. 

Rodrignez  Pe  rus    1.  441.  44 j. 

Roduiphus  saxoniuis  111.  ^14. 

Rogcrms   rex  m.  f  14. 

Rogus  iv.  ^07.  et  ijra  v.  f7.vu. 
48j. 

Roma  a  Romulo  condita  m.  2j6. 
iv.  204.  vii.  78.  seq.  a  gothis 
direpta  vn.  11;. 

R.ima  occidcntis  caput  iv.  202. 
Romam  vnaquacque  gens  vitia 
vuborum  ,  ct  morum  tiansrai- 
sit  111.  f  1 .  Romae  nmri  redintc- 
grati  vu.  120. 

Romani  111.  411.  graccos  obtinuc- 
runt  ib.  2J7.  caeduntur  a  pcrsis 
ib.  139.  romanac  uuiae  digni- 
tas  u.  ifz.  romani  granes  111. 
415-.  in  pa^r  roga  vtebantu  , 
paludamentis  in  bcllo  1v.4fd.so- 
li  niarcs  pii;nant  111.   }Sf.  stcl- 


la 


jciui  sins  tacrauerunt  111.  164. 

victos  graccoi  liberoi  esse  iussc- 

runt  vil.    S;.     lomanoriini    tc- 

gnum   111.  419. 
T.  RomUiui  111.    190. 
Romphaea  iv.  379. 
Rjomulus    111.  236.  iv.  204.  oMf 

Koma  . 
1        iv.  116. 

;  V.  Jfli 

Kojji-uiiii  vnguentum  ui<  1S8. 


f8Q 

Rosmarinus  iv.  j6"i. 

Rostra   iv.  J89.   Romae  ir.    jti. 

Rostrum  iv.  f 4.  v.  4f. 

Rota  iv.  f  1 1 .  f  1 6. 

Rotabulum  iv.  foj. 

Rotundus  a  rota  iv.  fn. 

Ruben  primogenitus  11.  J26.  v.ifo. 

4f9.47j.de  eius  incestuib.  jjj. 
Rubetae  ranae  iv.  8f. 
Rubia  iv.  j  f  9. 
Rubidus  iv.  48f. 
Rubigo  quare  ferrainenta  non  vi- 

tiet  iv.  »94. 
~Rubor  vide  robor  . 
Rubrica  iv.  4J6. 

Rubrum   iv.    464.   mare   ir.    127. 
Rubus  iv.  j  j  o.  ardeus ,  ct  non  vrens 

v.    j6"2. 

Rudentes  iv.  42J. 

Rndere  ,  et   hinnire  v.  7f. 

Rudericus  rex  Gothorum  vn.  ipo. 

Rudus  ,  rudera ,  rudi  iv.  251.434. 

Rurfinns  vn.  143. 

Rugire  v.  7f . 

Rumcn  iv.  11. 

R:<  1r.in.1rc,  et  ruminnri  v.  <jo. 

Ruininatio  iv.  4f. 

Runcatio  iv.  j  1  1. 

Runconcs  iv.  f  14. 

Rupcs ,  et  petra  m.  4^:. 

Rura,  rus  iv.  236. 

Rusicada  vrbs  iv.  167. 

Russata  vestis  ,  russati  iv.  444». 

Rusticanus  ,  et  rusticus  v.  62. 

Rustic.itio,  et  rusticitas  v.  6i. 

Rusticus  lil.  493.  v.  62.  tusticarum 

rcmm  auctorcs  iv.  508. 
Ruta  iv.  J70. 
Rutabtilum  IV.  foj. 
Ruth   ,  ct  eitis   libcr  111.  J22.  v. 

1 30.  196.  f  04. 


Saba  111.  401. 

Sabael  m.  ^of. 

S.ih.iniim  iv.  4<5j. 

Sabaotb  Dei  nomen  m.  294. 

Sabatha  ,  sabathaei ,  sabathenl  111. 

40 1 . 
Sabbatum  111.  i;-s.   vt.  301.  sab- 

batiim  paschae  ib.  398. 
Sabbatl   cessatio  111.   178.  .'ubb.uo 

|.  11.1  colligens    quidam  aecatur 

.1    populo    v.  44;. 

uni ,  Sabelliui  m.  2 38.  jf6. 

f28. 

Sabinui  .  sabini  111.  411, 
Salinus  laj.Ls  iv.  ifp. 


S9° 

Sabrata  ciuitas  iv.  i6f. 

Sabuhim  iv.  146. 

Sabus  fluuius  iv.   161. 

Saccatum  iv.  494. 

Saccus   14.  T04. 

Sacer  vide  sacra  ,  et  sicrum  . 

Sacerdos  iu.  j41.sacerdotu.r1  mu- 
nera  11.  f6j.  seq.  sacerdos  ma- 
ximv.s  v.  42.0.  sacerdos  ingre- 
diensin  tabernaculum  v.  406. 
saccrdotes  ,  qui  non  otterunt  sa- 
criticium  ib.  41}.  de  exemplis 
prauorum  saccrdocum  vi.  j  16. 
saccrdotes  gentilium  fiamincs  di- 
cti  iii.  J4:.  sacerdos  Christus 
iii.  joj.  saccrdos  curu  culpa 
reacum  culpae  gcminat  vi.  312. 
peccat.i  plcbis  ,  tamquam  pro- 
pria  ,  fiere  debtc  ib.  3  J4.  qui  sa- 
<.  .Jos  concendit  esse  ib.  3:1. 
qui  digne  se  agic  ib.  jif  •  qui 
non  t-ac  tb.  411.  qui  corruit  ib. 
<f66.  qualis  esse  debcat  ib.  41  j. 
aut  monogamus ,  aut  dc  vicgini- 
tate  fiat  ib.  410.  a  trigesima  an- 
no  ib.  410.  sacerdotis  ministc- 
rium  qui  asscqui  prohibentur  ib. 
313.  sacerdotutn  ordo  post 
Chris  um  a  Petro  cocpit  1^.418. 
protcctio  ib.  j  j  2.  sacerdotcs  pro 
popiilorum  iniquitate  damn.mttir 
ib.  jjj.quare  comam  nturiuat 
ib.  417.  qui  non  otterunt  sacrifi- 
cium  v.  42J.  qtii  peccantem  non 
rt.cipiunt  vi.  j  5 1.  qui  peccantes 
decipiunt  vi.  jjo.  vcteris  testa- 
nicnti  nulla  debilitatc  insignes 
■  f  debebant  vi.  415.  - 
delictum  qua  oblationc  purgaba- 
tur  in  lege  v.  414.  praedicatio 
opcribus  contirmanda  n.  524. 
scrmo  vi.  423.  saccrdotum  ce- 
rcmoniae  v.  4? 6. 
Saccrdotium  VI.  4 17. 
Sicra  loca  iv.  219.  sacrac  rcs  111. 

193. 
Sacramentarium  vetus   11.   j  f6. 
Sacranienttim    m.  iof.  i8f.  428. 
de  sacramentis  hdei  cliristianae 
VI.   101. 
Sacramentum  tticharisciae  quomo- 
do  praetigiiratiui,  vi.  1  1 1.  sacra- 
mentum    militare  m.  418.    in- 
ter  coniugacos  vi.  4f  6. 
Sacrarium    iv.  21;. 
Sacrificium ,  de  sacrihciis  111.  110. 
i8j.  285-.  vi.  j<j.    J82.  sacrifi- 
cium,  ci  bosiiav.  66.  sacriikio- 


1  N  D  E  X     R  E  R  V  M 
rum     veterutn     reprobacio    vi. 
93- 

Sacrilegtum  m.  1 10. 

Sacrilegus   111.  49^. 

Sacrum  ,  religiosum  ,  et  sanctum  V. 
63.  vide  sacra  . 

Saddai    Dei  nomen    m.  197. 

Sadducaei  m.  jfo.  f  10. 

Saeuit  ,  et  seuiC   v.  69. 

Saeuus  ,  ct  crtidelis  v.  63.  VII.  439. 

Saepcs  iv.  13 :. 

1  vide  scpia . 

Sagda  gemma    iv.  167, 

SiMtta  :  dc  sagiuis  iv.  3S4.  sag-tn 
vitis  pars  ib.  317.  sagitta  ,  no- 
ta  iii.  51.  sagicta  cupidinis  m. 
390. 

Sagitcarius    111.     i6f. 

Sagma  iv.  f  18.  vu.  417. 
uen    iv.  35-8. 
1   iv,   4,58. 

..  iv,  207. 

Saio  iii.  490. 

Sal  ,  ct  eius  natura  ,  sal  ammonia- 
cum  ,  agrigentinmn  ,  memphtti- 
cum,  tragasaeum,  commuue,  ara- 
bicum  etc.  iv.  i48.sale  ,  cc  so- 
lc  nihil  vtilius  ib.  »yo.  sal  in 
sacriliciis  v.  410.  de  sale  vi. 
4f8.  sal  in  exorcismo  vt.  479. 
ita  durum  in  Arabia  ,  vc  cx  c- 
ius  massis  muros  facianc  iv. 
148. 

Sala  iii.  134.  vii.  68.  Sala  ciuitas 
iv.    10S. 

nina   vrbs  jii.  416. 

Salamandra  iv.  70. 

Salc  iii.  400. 

.111   vrbs    iv.    104. 
Salinum   iv.    5- 01. 
Salisatores   111.  37;. 
Salix   iv.   JJ7. 

Sallancs   legatus  vn.   118. 

Sallustius  historiograplms  na<Jt;u 
vii.  84.  cx  hiscoiia  cantum 
constat    iii.  75-. 

Sa'ma   iv.  f  18. 

Salomon  trinomius.iu.  2.4-.  323. 
v.  iji.  166.  f  7  5 .  vii.  76.  cius 
templum  m.  1  j  t.  eius  lib.i  , 
sapientia  ,  paraboke  ,  carmina 
v.  200.  j  39.  seqq.  iudicium  v. 
f40.  f70. 
Salomon  Christi  figura  v.  131. 
pcr  amortm  idola  adorauit  vi. 
2fo.  per  otium  fornicationibus 
inuolutus  vi.jo6.Saloaionem  vc- 
hementer  argtnt   sacra  scriptura 


v.   f4r. 
Salphaad  filiae  v.  4J8. 
Salsugo  iv.  496. 
Saisum   iv.  488. 
Saltatorcs  111.  373.   iv.  40f . 
Saltus  iv.    1S8.  12 j.  de  saltu   ib. 

301. 
Saluator   m.  300. 
Saluia  iv.  370. 

Satubris  ,  ec  salus  111.  496.  v.  6f. 
Salns  a  sale  iv.   i^S.eorum ,  qui 

aliquid    terrenum    sapiunt ,  de- 

speranda  non  cst  vi.  314. 
Salutaris  digints  v.    486. 
Saluus    albeldensis    monachus    u. 

1 13.  vii.  178. 
Samaraeus  m.  401. 
Samaria   iv.  143.  198.Sam.aria  re- 

ges  habere   coepit  vn.  76. 
Samacicae    m.  3  ji.  f  10. 
Samaritani.  111.     406.    Samaritana 

mulier  v.  149.  samaritanus   de- 

scendens  ,  qui  vulnera  curauic  v. 

I4f. 

Sambuca  iv.  339. 

Samia   vasa   iv.  497. 

Samius   lapis  iv.    zf6. 

Samos   insula   ,   et    vrbs   iv.  178. 

203. 
Samothracius   annulus   iv.  476. 
Sampirus  episcopus  asturicensis  1. 

67f- 

Sampsuchus  iv.   3,0. 

Samson  m.  ijj.  jn.  v.  ijo.  de 
eo  ib.   foi. 

Sanutcl  iii.  23  <r.  plura  de  eo  v. 
130.  i6f.  fo6.  f  11.  f6i.  vn. 
7f.  376.  Samuel  primam  partcm 
libri  sui  scripsit  111.  141.  noui 
sacerdotii'successionem  ,  abie- 
cto  veteri ,  praenunciauit  v.  1  30. 

Sanuts  ciuitas   iv.  103. 

Sancire    iv.   120. 

Sanctus  111.  493.  saactum  ,  sancta 
sanctonim  iv.  119.  vide  infra 
sacrum  . 

Sanctorum  gloria  vi.  189.  infemus 
vn.401.  exc-mpla  vi.  lof.  separa- 
tio  a  seculo  /i.304.  sancti  curas 
seculares  non  appetunt  ,  sed  sibi 
impositas  ferunt  vi.  317.  Dei 
dispositione  diu  in  hac  vita  ver- 
santur  1i.j60.ab  elatione  Im- 
militatc  purgantttr  ib.  jii.  a 
conteniplatione  ad  actionem  a- 
liquando  refiectuntur  ib.  301. 
corpus  aridtim  porcant  ib.  if  6. 
dacmonum    insidias  praccogno- 


scunt  ib.  171.  multi  nunc  viden- 
tur  ,  qui  in  die  iuduii  repro- 
babuntur  ib.  188.  quando  bcne 
de  se  iudicant  ib.  268.  pli-s  gau- 
dent  aduersitatibus  ,  qnam  pro- 
spcritatibus  ,  ib.  303.  peregrini 
in  hoc  secuio  ib.  303.  quando 
principum  vitia  redarguerunt , 
humilitatem,  et  auctoritatem  scr- 
uauerunt  ib.  329.  stellae  intelli- 
guntur  vii.  38.  scq.  starm  ,  \c 
e  corpore  exeunt,  ad  caclum  a- 
sccndunt  vi.  ifi.  sanctitatem 
qui  praetendtint ,  vt  aliis  praesint 
vi.  307.  sancrorum  discretio  vi. 
2.6S.  in  hac  vita  pa^is  inchoa- 
tio  est  ,  non  pertectio  vi.  183. 
sortes  v.  jji.  splendor  in  com- 
paratione  gloriae  Christi  quo- 
dammodo   obscuratur  vn.  37. 

Sandaracha    iv.  438. 

Sandasirus  gemma  iv.  178. 

Sandyx  iv.  438. 

Sanguis  111.  170.  iv.  10.  sanguis  , 
snnies  ,  et  cruor  v.  67.  ct  vn. 
417.  sanguis  aerem  imitatur 
111.  170.  animac  possessio  iv. 
10.  sanguis  ,  ct  aqua  de  laterc 
Christi  vi.  73.  sanguis  huma- 
nus  a  terro  se  vlciscitur  ,  dum 
rubiginem  citius  traliit  iv.  193. 
sanguis  inte^er  in  iuuenibus  iv. 
10. san;uis,  ct  lac  iv.  490. san- 
guis  vpupae  iv.  100. 

Sanguisuga  iv.  73. 

Sanies  111.  1S1.  vidc  sanguis  . 

Sanitas  111.  170.  sanitas  pern<c<osa 
vi.  i<Jf .  sanitati  quae  conducant 
iv.  401. 

Sanus    111.  496. 

Sapa  iv.  49*. 

Sapere  quis   dicatur  vi.  218. 

Saphon,  iunis   iv.  414. 

Sajiens  ,  et  prudens  [II.  493.  v.  63. 
sapietu  ,  ct  srultus  ib.  463.  sa- 
pkns  seciindum  sriulum  ,  et 
stultus  sccundum  Detun  vi.  290. 
sapitntcs  qui  vidcri  volunt  vi. 
;:8.  sapicntis  est  contra  omnia 
aduersa  mcditari  vi.  353. 

Sapie/itta  ,  ct  pmdtntia  v.  1-4.  <a- 
picntia  ,  s^inuia  ,  ct  cloqmntia  , 
et  philusophia  ib.  109.  sapicntia 
ti.  190.  f  14.  Sapicmiac  liber  v. 
201.  246.  f  39.  sapicntia  ai 
dicuntur  vi.  1 5  5- -  Chrisius  111. 
301.  cloqucntia  v.  109.  lauda- 
11. 1  vi.  <  14.  imycifccta vi,  ito. 


ET  VERBORVM. 
Iiorret  spumcum  verborum  am- 
bitiin  vi.  229.  et  prudentia  v. 
f4..  Sapicntiae  liber  apud  hc- 
bracos  non  cst  m.  in6.  sapien- 
tiam  Dei  qui  piene  recepit  vr. 
190. 

Sapor  rcx  Persaaun  vn.  9f. 

Sapphictim   carmen   m.  66. 

Sapphirus  iv.  270. 

Sa|  pho    iii.  136.  vii.  80. 

Sar  iv.   81. 

Sara  v.  307.  Sara  Abrahae  soror 
dicta  quid  signiricct  v.  307.  pa- 
nes  subcinericios  ex  tribus  satis 
fecit  v.  304.  in  sepulcro  dupii- 
ci  sepelitur  v.  314.  Sarae  risus 
v.  304.  stcrilitas  v.   31  2. 

Sarabaitae   monachi  vi.  440. 

Sarabara   iv.   4f3- 

Saraccni  iv.  406.  saracenorum  rex 
liispalensis  1.  48. 

Sarai  111.    320. 

Sarcasmos    111.  154. 

Sarcia   111.  178. 

Sarcittator  ,  ct  sartor  v.  69. 

Sarcitcctor  iv.  442. 

Sarcophagus  iv.  133.  lapisib.  if6. 

Sarculi   iv.  f  1  r . 

Sarria  iv.  81.  ct    178. 

Sardanapalus  vn.  78. 

S.  rdinae   iv.  81. 

Sardinia  herba  ,  ct  insula  iv.  180. 
Sardiniac    fontcs  iv.  122. 

Sardius    lapis    iv.  268. 

Sardonyx   iv.  2159. 

Sardus   Herculis  filius  iv.    180. 
itae  111.  41 :. 
.  ntam  iv.    3 17. 

S .    11    ui.  180. 

Sarra  ciuitas  iv.  81. 

Sartago  iv.  fo;. 

Sartor  vide  sarcinator  . 

Satanas  Ui.j78.eius  atmmcntatio- 
ncs  mulcimod.ic  recenscntur  vn. 
244. 

Satanas.diim  n-titur  electos  dcci- 
pcrc  ,  dttcaitur  ,  atque  contcmni- 
tur  vi.   268. 

Satclles   111.  49^. 

S.itittas  IV.  485;.  satittai  ,  ct  satu- 
ritm  t.   64.  vii  .  436. 

Satio  iv.  311. 

datio  iii.  496. 
.ictio    111.  291.  satisfactio  hu- 
milis  tumoii  respondet  rii.n 
poenitentiae  diuino  pensatui  iu- 

•  \ ;.    :  1  1 . 

Suioi  1.1.  4pf. 


Satum    iv.  30«;. 

Saturcia  iv.  3  f  6. 

Saturitas  vide  satietas  :  saturitas  pa- 

nis  pr<ma  luxuriac  materia  vi. 

ifi. 
Saturnia  iv.  161.  Itaiia  ib.  203. 
Saturnii  ,  roivani    111.411. 
Saturnus    UI.    381.    Saturni    stella 

iii.    if-j.    164.  Saturno  lilcros 

gentiles    immolabanc   111.    381. 
Satuinus  Caelo  patri  gentitalia  abs- 

cidit  111.  390. 
Satyra   iv.  48«:.   lar.x   111.  367.  icx 

111.    387.  satyram   scribere  m. 

197- 
Satyri    iv.  23.  fS. 
S"atyrias>s   m.  179-  secj> 
Satyrici  III.    367. 
-     ,  lion  iv.  3f6. 
Satil  iii-  323.  vii.  7f.  eius  vnctio  , 

ct  aiia    gcsta   v.  <■  12.  seqq.  quo 

sensu     rilius    vnius     anni    vn. 

422. 
Saulus  iii.    3?f. 
Saura  iv.  70. 
Sj\a   vidt    saxum  . 
Saxifraga  iv.    3f6. 
Saxoncs    111.  414- 
Saxinn,  saxa  iv.  2fo.  et  lapides  v. 

<5S. 
Scabellum  iv.  f  10. 
Scabies  111.   >8o. 
Scabra  iv.    18S. 
Scaeuus    (II.   49f- 
Scaiae    iv.  441-  499-  scala  ,  quam 

vidit  Iacob  v.   321. 
Scalpellus  iv.  44?- 
Scaiprus    iv.   44<"- 
Scamruonia   iv.  ;f9. 
Scamna   IV.    5^9- 
Scandula  iv.  ;i  ;• 
Scansil;a   iv.    fio. 
S\:i|>ha  iv.  417- 
Scaptos  iv.   384. 
Scapula   iv.    i6- 
Starabaii    iv.   104.  scarabaeoruro 

tcr,o    nih'l     riridilU     111.     :<rS. 

Scarus  iv.   80. 

SielcrAtus  ,  ittltrtSW  ,  et    scelestus 

m   .    '.   .    <■  r.  <-.,.  iii.  430. 

Scelits  ,  ct  f.ur.ui  VII,  4:8. 
S.cna    i\.   4°5- 
Scenicus    III.  49*> 

iv.  403. 

Scheda  ai.   -<-■ 

1 1 : .    <  f' . 
■na    m.  349.    tt    l;aeit.: 
57- 


S9* 

Schistos  lapis  iv.  »f7. 

SJioIia    in    Priscianum  I.  ifj. 

Schoesis  onomaton  in.  f7. 

Sciens ,  et  sciolns  r.  64. 

Scienti»  ,  et  experientij  v.  zf.vi- 
de  sapientia  :  scientia  plerique 
oon  ad  Dei  gloriam  ,  sed  ad 
suam  laudcm  vtuntur  vi.  292. 
scientiae  mundanac  amor  vi. 
zpi.  scientiae  primum  studium 
quaerere  Deum  vi.  190.  scien- 
tiam  ,  quam  negligunt ,  quidam 
ac-ipiunt  ,  vt  durius  de  rebus 
creditis  puniantur  vi.  191.  scien- 
tiam  qui  apponit  ,  apponit  ct 
dolorcm   vi.    507. 

Scilla  ,  herba  iv.  362. 

Scindulae  iv.  445. 
1   vidc  sciens  . 

Sciopodes    iv.  34. 

Scipio  Africam  vicit  m.  257-  iv. 

3  74- 
Scire  ,   et   nesse  v.    6f .  scire  mul- 

ra  ,  ct  recte  viuere    vi.   191. 
Scirpus   iv.  564. 
Scita  plebium    m.  iof. 
Sclaui    vii.    iof. 
Scobina  iv.   44f. 
Scolaces  iv.  ^07. 
Scolopendrios  iv.     3  62. 
Scopulus    IV.    2fO. 
Scoria  iv.    204. 
Scorpio  ,  scorpius   iv.  73.  78.  384. 

scorpius  stella   m.    i6f. 
Scorpitis   iv.  282. 
Scorta    m.  49f. 
Scortea   iv.  5-02. 
Scoti  111.  414.  iv.   4^4. 
Scotia  iv.    171. 
Scotoma   iii.  174. 
Scriba  m.   26i.scriba  repudiatur 

v.    138. 

Scribere  vn.    434. 

Scrinia    iv.    5-04. 

Scriptor :  scriptorum  ,  quos  Isido- 
rus  laudat ,  index  1.  431.  scri- 
ptores  de  numeris  ib.  f  17.  seq. 
adnersus  iudaeos  ib.  ^48.  scri- 
ptores  quidam  ex  mss.  indicati 
II,  238.  de  musica  ib.  326.  scri- 
ptores  sacrorum  librorum  m. 
29.  2  13-qui  multa  scripserunt 
ib.    213. 

Scriptorii  titulus   VII.  182. 

Scriptura  ,  et  lectio  v.  70.  scri- 
ptura  hebracorum  vji.  418.  sa- 
cra  tribus  modis  intelligenda  vi. 
102.    606.  scripturae  sacrae  li- 


INDEX    R  E  R  V  M 
brorum    vocabula  111.    241. 

Scriptura  sacr.i  fasridiosis  ,  et  lo- 
quacibus  minus  propter  sermo- 
nem  simplicem  placet  vi.  297. 
infirmis  humilis  videtur  in  ver- 
bis  ,  cum  excellentioribus  altius 
incedit  ib.  161.  non  soluiu  hi- 
storialiter  ,  sed  etiam  mystice 
inteiligenda  ib.  102.  non  iccir- 
co  vanas  approbat  fabulas ,  quod 
nominibus  gentilium  vtatur  ib. 
192.  quare  grammaticac  Joquu- 
tionis  iucongrua  sit  .  ib.  f7  2. 
scripturarum  altitudo  ,  quasi 
montes  pascuae  .  ib.  KJi.quin- 
ta  eiitio  iuuenta  vu.  93.  in 
scripturis  sanctis  septem  regu- 
lae    obseruandae   ri.    166. 

Scrupea  saxa    iv.  *yr. 

Scrupulosus  iii.    49^. 

Scrupulus  iv.  »fi,  298. 

Scrupus  iii.  49 f. 

Scudicia  iv.    5-14. 

Sculpoacae  iv.  482. 

Scurra  m.  49?. 

Scutella  iv.  497. 

Scutica   111.    1 14. 

Scutulatus  cqims   iv.  47. 

Sctitum  iv.  387.  scutum  ,  et  cly- 
pens   vii.    441. 

Scylla  iv.  36".  128.  scylla  herba 
iv.     362. 

Scyniphes    aegyptiorum  v.   36*7. 

Scyphus  iv.    foi. 

Scytale    iv.   67. 

Scythae  m.  407.  scythae  viri , 
et  feminae  pugnant  111.  3  8  f. 
scytharum  regnum  quando  coe- 
pit  .  iii.   234. 

Scythia   iv.    ifo.   inferior  ib.  iff. 

Se  significat  sirte  m.    494. 

Sebastia  vrbs  iv.    148.    199. 

Sebum  iv.   488. 

Secare  iv.  444. 

Secedere  ,  discedere  ,  abscedere  ,  et 
decedere  v.  21. 

Secemere  ,   et  discernere   v.    21. 

Seccssus  iv.   218. 

Secreta  missae  11.  122. 

Secreta  diuinorum  mandatorum 
quis  scrutabitur  vi.    290. 

Sccta  v.   37.   349. 

Sectio    iv.   443. 

Seculares  nequaquam  ad  ministe- 
rium  ecclesiaeadmittendi  vi.421. 

Seculum  ,  et  aeuum  v.  10.  de  secu- 
lis  iii.    23 1. 

Secwidns ,  secundae  res ,  m.  495-. 


Securis  ,  secures  iv.  444.  scctiris 
uiamim  fugiens  v.  473.  secures 
signa  consularia   iv.   3S0. 

SecHritas  malortiui  periculosa  vr. 
2f9.  securitareui  habere  de  pec- 
catis  numquam   vi.    211. 

Securus  iu.    46. 

Secutores    in  ludo   iv.   407. 

Sed  antiqui  sedum  dicebant  111.  46". 

Sedecias  m.  236.  324.  v.  133. 
vii.    So. 

Sedes   iv.  fio.    et   thronus  v.    67. 

Seditio  iii.  2  10.  iv.  372.  v.  71. 

Seditiosus   m.    494. 

Sedulius  poeta  vu.   iyi.    181. 

Sedulus  m.   494. 

Se.;es   iv.    236.    311. 

Segmentata  vestis  iv.   4fo. 

Segmentuin  iv.   473. 

Segnis  m.  494.  et  iners  v.  39. 
vii.   429. 

Sehon  v.    1  27. 

Seir  111.  320. 

Seiuga    iv.   400. 

Sela  Iudae   filins   v.  3  3  6. 

Selenites   lapis    iv.   272. 

Seleucia  iv.    196.   201. 

Seleucus    iv.   196. 

Scleucus  Nicanor   m.     2fo. 

Selingui   vn.    131. 

Sellae  iv.  foS.  J17.  sellae  curu- 
les   iv.   fio. 

Sem  ,  et  eius  Hlii  quinque  m.  234. 
319.400.  rv.  194.  et  vii.  67. 
Sem  Prophetarum  ,  et  Apostolo- 
rum    tenuit  typum  v.   120. 

Semeia  m.    332. 

Semel  male  ,  vel  bene  loqui  vi.230. 

Semel ,  et  simul  v.  66. 

Semen  iv.  23.  semen  viri  m.  444. 

Semicinctium   iv.    477. 

Semiobolus   iv.   298. 

Scmiramis  vn.  70. 

Scniispathium    iv.   380. 

Semita  iv.  243.  semita  ,  callis  ,  et 
trames  v.   <58. 

Semlerus  Io.  Salomon  :  eius  no- 
tae  ,  animaduersioncs  ,  et  opi- 
niones  1.  385.  402.  427.  seqq. 
470.   seqq.  479-   seq. 

Sempiterna  quae    sunt  vi.  145-. 

Sempitemitas  ,  et  perpetuitas  v.  63. 

Senarius  m.  f44-  senarius  nume- 
rus  v.  226.  235-.  senarius  nu- 
merus  perfectionem  declarat  m. 
121.  senarius  versus  ,  siue  tri- 
meter  m.  66. 

Senatores    initio   centum   iv.  481. 

quan* 


quando  electi  vn.   79. 
Senatorum  Romae  tres  ordines  m. 

431. 
Senatus  ,  senacusconsulcum  111.19)*. 

236.   430. 
Seneca  11.    160.   a  Nerone  inter- 

ticitur   vii.   88. 
Senecio  ,  hcrba  iv.  3^7. 
Senecta,  senectus  ,  etseninm  iv.  29. 

v.    68.   93. 
•Scnior   iv.   zS.  ,  et   senex  v.  68. 
Senex  iv.    28.   capularis   iv.   fop. 
senes  ,  et  anus   v.   54.    et  jeajor 
ib.    68.  Senes,  qui  in  iuuentute 
luxuriosc  vhceruntj  et  in  sene- 
ctutc     continentes    essc     volunt 
vi.   i4f. 
Senior  iv.  28.  vide  senex  :   senio- 

rcs   docendi  prius  vi.    5}!. 
Sennacheribrcx  assyriorum  iv.  19S. 

et  vn.    79. 
Sensibilia  ,  et   intelligibilia  v.  9f . 
Scnsus  corporis  quinque,  sensus  car- 
nis  IV.  4.vi.i44.seqq.i2  7.5"?"J"J, 
intellectus ,  et  memorin  v.  65 -t?4- 
vii.   417.  sensus  alii  aliis  virtu- 
te  pracccllunt  vi.  146.  scnsus  sa- 
crae  scripturae  a  quo  porest  co- 
gnosci-vi.  290.  scnsus  vndc  pro- 
uenit   v.    88. 
Sententia  :  dc    sententia  m.    86. 
scn:cntiarum  ,   siue    de  siimmo 
bono  libri    tres  Isidori    1.    ffi. 
seqq.  sententiae   cx   Isidoro  11. 
169.    282.  cx    Patribus   1.  246. 
de  diucrsis   causis  11.    326.  scn- 
tcntiarum   libcr  quartus  noniine 
Isidori    editur    VII.    251.    seqq. 
sententiarum  auctorcs  alii  Taio, 
Iulianus  Toletanus,  Pctms  Lom- 
bardus  ctc.  1.  f  60.  seqq. 
'    Sententia  ,  et  consilium    vu.    422. 
ex  sententia  dicere  vi.   219.  vna 
quare  bis  repetitux  in  scriptu- 
ris  sacris  vj.  i6j.  sententiarum 
notae  111.  33.  species  m.  94. 
Scatix    vrsina  iv. 
Sehon  rcx  amorrhacorum    v.  +ff. 
Sepclire  iv.    30. 
Sepelire  ,   et   comburerc  v.    9. 

1    IV.   83. 
S  |  ■;   iv.  66.   69. 

1  oppidum  iv.  207. 
Scpteni  gentes  v.  470.  teptem  pa- 
ncs  v.  141.  septem  Iratres ,  qui 
vn.ini  vxorem  duxerunt  v.  144. 
septem  milia  ,  <p;i  non  curuaue 
runt  gcnua  antc  Uaal  v.  131- 
17/. 


ET     VERBORVM. 

septem  spatia  iv.  400. 
Scptcmber   111.   226. 
Septenarius  numerus  v.  228.  235". 

vniuersitatem    saepe   significac  . 

m.    274- 
Scptcntrio   m.   161.  iv.    n3.   seq. 
Scptcntrio  vcntus  vu.   fo. 
Scptiformis   spirittis  m.    307. 
Septimanajxb  224. 
Septuaginta   viri  electi  ,  supcr  quos 

descendit  spiritus  v.   440. 
Septuaginta  animae  v.  3^9.  inter- 

pretes  III.   237.  septuaginta  duo 

scniorcs  v.  127.  discipuli  1&.136. 
Sepulcrum  ,  ct   monumentum    v.  66. 

vii.  440.  de  sepulcris  iv.    233. 
Scpultus  111.  496.  iv.  30.  etv.  66. 
Scquester  111.   496. 
Sequestris  ,  eqites,  etequestris  v.  26. 
Seraphin  111.  3 1  f .  seq.  rzo. 
Serapis  m.  39'.   vn.  7 1. 
Serenitatis  ,    et    tcmpestatis    signa 

VII.      f2. 

Serenum  ,  et  tranqutllum  v.  68.  se- 
renum  qui    riat  iv.   112. 

Serere    iv._    311. 

Sercs  iv.  ifo.  oppidum  m.  404. 
Scrum    rc^io  m.    419. 

Serica  .sericum  iv.  437.  449.  46f. 

Ss .  ies  iv.  386. 

Seriola  iv.  foi. 

Sermo  111.  2^4.  et  verbnm  v.  72. 
de  sermone  vi.  228.  sermo  otio- 
sus  vii.  342.  sermo  D.i  quan- 
•  do  ad  eordis  intima  peruenit  vi. 
292.  scrmo  cpiscopi  ,  et  pre- 
sbytcri  vi.  423.  qu.ilis  esse  de- 
beat  vi.  218.  simplex  in  scri- 
pturis  sacris  vi.  297.  sermo  im- 
pudicus  fugiendus  vi.  fop.  va- 
nus  vi.   228. 

Sermocinnri  ,    cc  f.tri  vn.   4:S. 

Sermones  S.  Isidori  quinam  dubii , 
quinam  genuini  i.  341.  61  f. 
seqq.  11.  iff.  2^9.  281.  301. 
;i:.  ;66.  scqq.  409.  sermo 
cdi:us  .ij  carnes  tollendas  vn. 
308.  contra  Arianos  ib.  ;ii. 
de  !  ucharistla  U,  1 36. 

Scrmoncs  S.Augustini  11.  181. ser- 
'  mones   contra  iudaeos    1.   fi6. 
sermones  in  '  diuisi  11. 

274.  282.  vide  sermo  . 
111.  1 80. 
s.  .    |  ncibus    iv.   6  5. 

seqq.   icrpentura  u  ttura  :   viu  1 
citate  ezcellunt,  hominem   nu- 
Juni  non  audent  contingerc ,  Jc 


medulla  homin'?  creantdrr^.  71. 
seq.     serpens    aeneus     cxaltatus 
v.  4f  3.    seq.   serpentis    consen- 
sio    ib.    272.    serpens  ,    anguis  , 
et  Arnco   v.  9.  scrpens   Christus 
iii.    304.    serpens    diabolus    v:. 
143.  serpens   haereticorum  ver- 
sutiam  designat  v.    273.  serpen- 
tem  mulicr  pcperic  iv.  32. 
Serpcntum  .  iv.   473. 
Serpillum  m.   120.   iv.   }f7. 
Serra  iv.  444.  scrrula  ib.  f  14.  ser- 

ra  piscis  iv.  78. 
Scmandus  possessor  bibliornm  To- 

letanorum  11.  8jj. 
Scruch  m.   234.   vii.   69. 
Seruire  ,  et  inseruire   v.  66.  serui- 
ce  duobus  dominis   ncmo  poccst 
vi.    308. 
Serui  in  Canncnsi   pugna  miiiraue- 
runt  iii.  42 f.  serui  capuc   vindi- 
cta    percuticbatur  m.  436. seruis 
Dci    cimcta    huius     mundi  con- 
traria  vi.    303.   serui  Dei   mu!- 
ta  certamina   carnis   habent  vi. 
244.  serui    interfecti   a    col       1 
v.    142.  serui ,  qui   talcnta  Do- 
mino   traJidcrunc    v.    144. 
Seruitanum   monastcrium  vn,   163. 
Seruitium  ,  ct    sernitus    v.  67.    vii. 

426. 
Seruitus    m.    217.   Isracl  v.   4;  3. 
Seruicus  proptcr  pcccacum.vi.  3:6. 
subiecta  mclior,  quam    elata  II- 
bertas  vi.    3  37. 
Seruius    Sulpicius   111.    190. 
Seruii    Honorati    Ipcus  cx  Isidoro 

rescitutus  [II.    7  4- 
Scrum,  sero  111.222.  scrum  ex  lacte 

iv.  490.  Serum  re  ;;>>  iii,  ;    1, 
Seruus  ,et  fiunnlus  v.  67.  serui  III. 

42f .    viiic   scrui  . 
Seruus  111.   217.  cui   Pctrus  .1 
tauic  auriculam  v.    ijo.  seruus 
l).i   dc   suis  mcritis    110«   debet 
actolli  vi.   306.  scruus  monachus 
essc  non    potcst  ,   nisi    libeitate 
donctur   vi.    ^29.  seruus  ,  qul 
mnani    vnain  accipiens    ,  d< 
•cquisiuit ,  ct  qul    quii 
qni    vn.un    ipsam     c<*nteniauic 

v.    148. 

mim    iv.    ;  1  ;. 

\Ui      III.      1/6. 
IV.    4;. 

Seth    111.  133.  31S.  v    11.;.  tji, 

6<. 

Sethtanl  m.   3 < ;.  ri6. 


'9* 

riani  ,  seuerianistae  m.    jf^. 

Sctierianus   n.    if<>.  pater    Isidori 

i.    114. 
Senerns  III.  494. 
Senerus   Imp.  iii.    138.   episc.  Ma- 

lacitanus    vu.    162. 
Seuit  vide   i.-.enit . 
c.  <    iii.    110. 

Sexa.-cnarins   numcrus    v.  146. 
iri.us    iv.    303. 
:i!is    mensis    til.    226. 
tius  iii.   190. 
^  .iv.  199. 

Sibiiare  v.   ;.-. 
SibWus   iv.   6f. 

ac  decem  ruulta  de  Deo  ,  et 
1  scripserunt,  persica  ,  li- 
bvssa  ,  c>mmeria  ,  cricbxaea  , 
cumana  ,  delphica  ,  samia  ,  phry- 
gia  ,  hvllcspontia  ,  tiburtina  ni. 
I67 .  scqq.  Sibvila  samia  ib.  236% 
Sib.     .   1  i    libros  at- 

rul;t    rarquinia  Prisco  m.  568. 
s  qiunJo  claruit  vn.  76. 
Samta  quando  claruit   111.   156. 
Sic ,  et  it»  vii.    4-9. 
S;c.i  III.  49T-    iv.    38. 
S:cani  ,   sicanus    111.   41  1. 
■Sicanus  iex  iv.  178. 

k       - :   115    III.    49J". 

lis    propria    terrae  iv.   141. 
Sicus    111.   49<5. 
Sicel  iv.  199. 
Siccra  i*'.  ^vic  v.  457. 
Sichem  ,  Sichima  vrbs  iv.  197. 
Siciiia  iv.   17S.  eius  trctum  iv.  118. 

Sic;lia  Italiae  antc  coniuncta  iv. 
179.    Siciliae   toiucs  duo  dittcr- 

sae   naturac    iv.    111. 
Sicilicnses    III.   411. 
Sicilicus    [II.   47. 
Siclus   iv.  199. 
Suula,  sicile  iv.   foo. 
Sicili    111.  41  1. 
Siculum    mare    iv.  115-. 
Sicuhis    Itali    fateriv.  178. 
Sicyoiii,  Sicyonia  111. 154. 408.  iv. 

161. vu./f . 
Sidcra   111.15-8.seqq.au  sint  ani- 

maca   VII.  41.  sidera,  signa  ,  a- 

str.i,  steltae  v.    <Si.  vii.  440.  si- 

dera  errancia  vn.  3  f. 
Stderales  dies  vn.  4. 
Sidcritis   iv.  181. 
Sidon  Phoenices  pisccm  vocant  iv. 

ipp.  Sidon  vrbs  m.  402.  et  iv. 

W- 


INDEX     R  E  R  V  M 
Sidones  m.    40«». 
Siene  m.  1  fo. 
Sigebertus  1.  484. 
Sigeriwtis  vii.  1 15". 
S;  \'um    promontorium  iv.  181. 

;i.'a   rv.    47?. 
Signa  caelestia  111.  164.  vide  side- 
ra  :  si;na  ,  et  virtutes  vn.    336. 
signa   pond.-rum  iv.  307.  bello- 
rum    it».   376.  si>;na,  seu   sigilla 
ib.   47  f-  viJe  serenitas  . 
S;  ;na  caeli  ,  et  terrae  ,  quae  bel- 
lum     crudele    praecesserunt  vn. 
1 1 6.  exteritts  fiebant ,  vt  interius 
fides  roboraretur  vi.  1 80. 
^;'nare   testameiiniin    111.  100. 
S;^natorcs  m.  199.497. 
Signorum    superstitiosae    obscrua- 

tiones  111.  144.  371. 
Sitronhis  Carolus  1.    fgo. 
Silencium  iv.  1  \6. 
Silencium   doctorum  vi.  331. 
Silere  ,  ct  tacere  vn.  430. 
Silei   iv.  :ro.  siKccs  ,  pallidus-,  af- 

bus  ,  Suuiacilii    ib.  4;  2. 
S;li-;ineus   panis    iv.  4S6. 
S;,;:o    iv.'  3  1  2.  486. 
Siliqua   iv.  298. 

;    tons   IV.  1 11. 
S'lua  iv.  3 n.  et  nemus  v.  8. 

Siluam  poetae  materiam   nominant 

iv.  108. 
SlliMnus    111.  390. 

'er  S.  11.  iftJ. 
Siiuicola  111.  4<5o. 
Silum  v.   ff4. 
Simcon    m.  316.  v.  113.   tff.  Si- 

nicon   quid  s;gnificet  v.   347. 
Simiae   iv.   <rS. 
Simila  iv.  487.  simila   in  sacrificio 

v.    411. 
Siiivle   m.    1 S  5*.  similis  illi ,  et  si- 
milii  illius  v.  41.vn.431.  simi- 
les  s;bi  inali   dcfendun:  vi.   311. 
similis  ,  et  simnlans   v.  60. 
SimilitHio  ,   ct  figura    v.    67.    VII. 

438. 

Simon    Bariona,  Simon  Pctrus  tii. 

33  f.  v.  180.  Cananaeus  ,  Zelo- 

tes   111.  ;3<5.    v.    1  S<?.  vii.   394. 

Simon  Clcophas  vn.  91.  Cyrenacus 

v.  1  f o.   Leprosus  v.  149. 
Simjn  magus  ,  simoivani  m.  ? f  1. 

<  11.  vii.  88. 
Siinones  iv.    77. 
Simonides  poeta  Thrcnos    scripsit 

III.  6*7-  69. 

Siinonidiura  cartnen  111.  67. 


Slmplagiuin    iv.  41  f. 

Simplex  Dei  nomcn  m.  197.  sim-. 

plex    vcstis    iv.    4fi.  simplices 

ntimcri  m.  113. 
Simplicia  iu.  188. 
Simplicitas  cum  prudentia  vi.  16%. 

suniina  apud  Deum  vi.  117. 
Simul  vide  semel :  simul  ,   et    simi- 

tum  vu.  430. 
Siiiiulacra    ,    et    eorum    vsus  m 

37<S. 
SimuLins  vide   similis   :   simtilare , 

et  tiiisimnlare  v.   69.    vn.  430. 
Simulatio  vi.  3  1  f .  simulatio  contra 

veiam    religionem    vn.  210. 
Simulator    m.    454. 
S''n  v.    43  f. 

Sinacus  ,  et   Sinaci  m.  402. 
S;:iai   v.  4  3<5. 
Sincerus    [II.   493. 
Sincininm   111.  280. 
Sinderedus  toletanus  vu.  1755, 
Sindon  iv.  4.6  i. 
Singericus    dtix  vn.  118. 
Sintitio    archiepiscopus     toletanus 

vii.    178. 
S:n;stra   iv.    11. 
Sinapis    iv.    j<?5. 
Sinopts   iv.  436. 

Sinus:sinus  arabicus ,  caspius,  in- 
dicus,  persictis,  ponticus  iv.nf. 
127.  sintts  Abrahae  vu.  335-. 
sinus   ,    et  greir.ium    v.  67.    VII. 

4?f- 
S'on     iii.     347.    iv.    194. 
S;p.irtim  ,  suppartim  iv.  422. 
Siphnitts  lapis  iv.  2^9. 
Siphon    iv.  foi. 
Sipla  ,   psila  iv.  4<>i. 
Sirenes   iv.  35-.  vn.  4i<>. 
Siriae    limus   iv.  147. 
Siricius    Papa  vn.  148. 
Sirimpio    111.    18:. 
Siritis    111.    163.   vii.  41. 
Sisara  typtts  diaboli    v.  119. 
Sisebercus  toletanus  vu.  179. 
Siscbutus   rcx    1.    <5j8.   va.    u<j, 

r;iib  ciogitim  ib.  1. 
Siscnandus  rex  1.  71. 
Sistere  ,   coitsistere ,  ct  assistere  v» 

66. 
Sitarciae   iv.    5-04. 
Sitih   oppidtim    IV.  167. 
Sicula   iv.  yoo. 
Situs    orbis  vi.  609. 
Smaragdus  iv.  21J4.  inero  ,  et  olco 

prodcst  ib. 
Swyris  lapis  iv.   if8. 


Srnyrna  Homeri  patria  iv.  ioi. 

Soboles  in.  440. 

Sobriecas  vn.  405. 

Sobrini    m.  44f. 

Socci    iv.   43:. 

Socccili  rv.  482. 

Socer  ,  Ct  socrus  III.   446.  V.  67. 

Sociccas  criplex  iv.  io3.  socirras 
bonorum  vu.  541. 

Societas  duorum  ,  anima  vna  VI. 
5:7. 

Socius  ,  et   nmictii   v.   1. 

Socoth  v.   453. 

Socrates  vu.  81.  Socratcs  cicutnm 
bibit  iv.  360.  ecliicam  inscituit 
iii.  100. 

oocrns  vidc  socer  ,  et  Pecri  so- 
crus  . 

Sodalcs  in.  494- 

Sodoma    vcrsa  in   cinerem  v.  jof. 

So  lomitae    vi.  271» 

Sol ,  solis  natura ,  itcr ,  magnitudo  , 
cursus  ,  effeccus  ,  eclipsis  111. 
if:.  SE4..1.  161.  vn.  26.  seqq. 
solis  equi  rosci  ,  vel  crocci  iv. 
402.  soi  aqua  nutrictir  m-  ifj. 
solis  raditts  oculos  hcbetat  vi. 
3  1 1.  de  sole  ;  sol  ,  et  hina  arol- 
to  lucidiora  ante  priruum  ho- 
minis  peccatum  vi.  rpo.  seq.  so- 
li.  gemma  iv.  171.  sol  Cliciscus 
vocacnr  m.  302.  sol  iusticiae 
Chriscus  vu.  ic.  29.  liugua  Per- 
sic.i  sol  El  dicicur  ,  qnem  ipsi 
colunt  iv.  146.  a  poctis  clector 
diJtur  iv.  zyS.  qiundo  aequi- 
noctium  lacit  iv.  111.  rctrocedit 
decem  gradus  v.  5-47.  steti 
Gabaon  v.486.  vtrum  pcr  seipsum 
moueacuc  vn.  28.  solis  diuersi 
cursus    ii[.  i 

Solarium  iv.  119. 

Solatium    111.   463. 

Solea    piscis    iv.  76. 

Soleae  matciialcs  iv.  482. 

Solemnes  dies  v.  jj.soknmia  prac- 
I     \.    54. 
init .-.   111.  176. 

.101  !..  :  dc  ca  vi.  ro;.  solicitn- 

'.»    V.      14. 
s  "II!     III.      494. 

|07. 

l60.   184. 

30S.  317.  ?76.  - 
■     iv.   ;jf. 

n  ,  i.l  est  ,  Grmum 
iii.  i/6. 


E  T    V  E  R  B  O  R  V  M  . 
Solium  iv.  j- 10.  v.  67. 
Soloccismus  111.  j  2.  et  barb/trismtis 

v.   t  2.  VII.  428. 
Soloe    vrbs    Pompeiopolis  m.   ?2. 
Solorius   mons  iv.  1 86. 
Solon  vn.    80.  Solonis   lcgcs    111. 

189. 
Solpra^a    iv.   69. 
Solscitia  iii.  226.  vii.  if. 
Solum  iv.  19.  i  8  3. 
Solus  ,  et  vnus  v.    73.    vii.  418. 
Solyma   vrbs  iv.  194. 
Sonitus ,  ct   sonus  v.  68. 
Somnium   ,    et    somnus  v.   69.    so- 
mniantes :  somniorum  tentamen- 
ta   vi.  :--.  genera  vn.  24;.  so- 
innia  similia  auguriis   ,   somniis 
fidcs    habcnda  non  est   vi.  278. 
iv.  4  j . 
<  ,   ct   vox    v.   74.  vide   soni- 
tus  . 
So|  hoclcs  ■  ui.  2;6. 

.onias    iu.   245-.    330.  v.  134. 
174.    2  10. 
Sorex  iv.  61. 
Soror  ,  soror  patris  111.  447.  447. 

soror ,  et  germana  v.  36. 
Sors  111.  46 j. 
Sort;  .-»3. 

111.  496. 

im    c     nen    1:1.  67. 
Soter    111.  237. 
Spadis  equus  iv.  47. 
Spadoaes  iv.  3 1 7. 
S]  irta   iv.  203. 

tani   111.  410. 
vj      cus    Phoronci    filius    iv.    203. 
Spai  CllS  IV.   :  6  f. 
Spaitis    iv.   80. 
Spasmus  11..  173. 
Spatha   iv.  379. 

Spatium;  spacium  superius  vi.  f  93 . 
vius    ib.  <p(<.   spatium    dici 
rn.    2.  scq.  spacia  scptem    iv. 
400. 
Spatomele  m.  1 8 s- . 

.1    iv.    380.     ;patu!af    vii. 

nomina    m.  14- 
Species  qu  11  no- 

ad    1 1    1  n  vi. 

112.  species  111.   102. 
lium    rerura   v.    :  lum 

juatuoi   111.  ■  ;■ 

.  il    ii. 

oiui  ,  tt  dtee/u  111.  49?-   v. 


Spectabiles  Scnatore»  111.431. 

Spectacula  iv.  391.  eoruni  cxecra- 
tio  ib.    409. 

Spectare  ,  sperare  ,  ct  expeettvrt  v. 
if.   6>. 

Specularis  lapis  iv.   260. 

Speculum  iv.  474.  Speculum  .  li- 
Vct  1.  247.  speculurn  humani- 
tatis,  opiisciihun  11.  19.  spccula 
stanno  temperantur   iv.  : 

Specus   iv.  191.  et  tmtrum  v.  68. 

Spelaea  iv.  25-0. 

Spelunca    iv.   2fo. 

Sper.tre  ,  Ct    expect.tre    v  .6f. 
Spes  m.  348;  v.  46)-.  VI.   195-.  v;i. 

2  1  r.  spcs  ,  fidcs  ,  ec  charitas  v. 

107.  spe  vcniae  non  csc  pecc.in- 

dtira  vi.  197. 
Sphaera  iv.  490.sph.1cr3  fi^ura  m. 

5-43.  sphaera  caeli ,  cius  motus, 

species  ,  situs  ,  cursus    111.  146. 

seq.  iv.  1 10. 
Sphin  >es  iv.  5S. 
Spica  iv.  ;i ;. 
Spicula   iv.  384. 

1   iv.  16.  spina    sacta  ii. 
Spingae  iv.  ro8. 
Spira    iv.  423. 
Spiracula  iv.  191. 
Spiraincnta  iv.    14. 
Spirare  ,    et  expirarc    v.   66.    vn. 

4,4- 
Spirittts  ,  ct  anima  v.   1-.  tpi\ 

emtttere  iv.    2.  spiricus   imratm- 

dn,-  v.  139.  malns  Domini  quid 

sic   vi.  267.  .    ib.   27 1. 

sjiritus  ,  Ct  rm  j ;  7. 

Spiritus  sanctus  ,  eius  nomina,cc 
ibuca  ,  p 

et  Iilio  :   noii   U : ^. •  n  1  r 

aut    ingenicus    m.   ; 

1 3  7,  vi.    1  f  2.  Spirims  sepci 
■ 

hora  certia  infusus  111.189.pt- 

gnus  ecclcsiac   vi.  ir: 

Genesi   nomiuattu  .    in 

specie  ci 

tu  s 

v  1 .     it;.    . 

1  '  -  -  '  .   1 1 

Verbum  •  1.  1  f».  q 

lil  v. 
! 

-      IV.      J|. 

\ .   0  -.  seq. 

.01. 

Splcnoi 

f  1  1    1 


19& 

uiae  v.  16.  <SS. 
Sponda  iv.  fo^. 
Spondere   m.    4f2. 
Spondeus     pes   111.  24. 
Spondiales   m.  14. 
Spon^ia    iv.  Sf .  seq.  487.   spongia 
lapis  ib.  45 1.  spongia  aceto  ple- 
na  vi.    48. 
Sponsa    ui.   4f2.   qualis    eligenda 

vi.  4ff. 
Sponsio   111.  104. 
Sponsus   iii.  4<- 1. 
Sponsus    Christus     111.      305.    v. 

149. 
Sporta  iv.  fof. 
Spuma  iv.    i$i.spuma  argenti iv. 

289.  nitri    iv.  249. 
Spumeiis  iv.  4  i.). 
Spurcitia   iv.    45. 
Spurcus  ,   ct  spurr.is  111.    4?f.  v. 

64. 
Spurius   Posrumius  ,    Spurius    V'c- 

turius   iii.    190. 
Spurius   m.  441.  vide   spurcus  . 
Sputum   iv.  1  ;2. 
Squalidus  agcr  iv.  237. 
Squama  iv.  38S.  squainae  in  ocu- 

lis  Pauli    vi.  265. 
Squarus  iv.  81. 
Squiiuim    iv.  5  f  o. 
Stabularius  v.  145-. 
Stabijitas  firma  vil.  214. 
Stacte   111.  187. 
Stadialis    ager    iv.  241. 
Stadium  ,  stadil   iv.  241.  scq. 
Sugnum   iv.  1 2  7. 
Stamen  iv.  468.  v.  419. 
Stannum  :  de  eo  iv.  ipf. 
Staphysagria  iv.   jtfi. 
Stat  Deus    m.  29S. 
Siater   iv.  299. 
Statera   iv.  197. 
Statio  111.    201.  it.  190.  portns  v. 

6%. 
Statius   in.  163. 
Statuae  togatae  iv.  4? 6. 
Statura  ,  et   status    v.  69. 
Status   causarum  duo  ,  rationalis  , 
et  lcgalis   m.  70.  legis    contra- 
riae  m.  80.  quibusdam   dccem 
et   octo   m.   80.  sccundum  rhe- 
toricos    Tullii     vndcniginti   ni. 
So. 
Stella,  asteriscus  111.    33. 
Stellac  ,  -,:djra  ,  astra  ,  signa  ,  stel- 
laruai    lumen    ,   situs  ,  motus  , 
statns  ,   intcrualla   ,    antegrada- 
tio  ,  rcmotio  ,  vel  rttrojrada- 


INDEX     RERVM 
tio  ,  numerus   circularis  ,  nomi- 
na  ,  cursus  ,   positio  ,  lapsus  etc. 
1n.if7.seqq.  vii.  jf.seqq.  vide 

sidera  . 

Stellae  indicio  Christi  natiuitas 
monstratur  vi.  17.  sancti  viri 
stellarum  nomine  intelliguntur 
vii.  30.  vnde  habeant  lumen 
vn. 37.  vtrum  animantes  ,  necne 
vn.  41. 

Stellio  iv.  70. 

Stejnmata    stirpis    humanae     111. 

4CI. 
Stcphanus    protomartyr    m.    3;S. 
vii.  396.  Stephanus  Emeriteasis 
n.   604. 
Sterces  ,  Stercutius   iv.  310. 
Stercoratio   iv.  3 10. 
Stercutius  iv.  309.  seq. 
Stercsii  iv.  32. 
Merilis   vndc   fiat   iv.  23. 
Stcrion  iv.   220. 
Stibaiium   iv.  484. 
Stilbon    iii.  164. 

Stilicon  dux  roirfanorum  vu.  113. 
Stilla  iv.   132.  ,  ciguttav.  68.  vn. 

430.    441. 
Stillicidium    iv.    132. 
Stimuli    iv.  fi8.    stimuli   libidinis 

vi.  244. 
Stincus   iv.  3  f5. 

Stirps    111.  4.40. 

Stipendium  iv.  287. 

Stipa  ,  stippa    iv.  339. 

Stipatorcs    iv.    464. 

Stips   vii.    49 f. 

Stipulatio    ,    et      restipulatio      VII. 
436. 

Stipula   iv.  3 14. 

Stipulari  ,  stipulator   m.  40f. 

Stipulatio  ,  stipulatorcs  III.  204. 

Stipulum  firmum  ui.  iof . 

Stiria   iv.   132. 

StotJiades    Lnsulae  iv.   180.    363. 
stocchas  vua  il>.  363. 

Sto;ci    111.  362.  f 2f . 

Stola  iv.  460.  v.  147. 

Storax    iv.   344. 

Storea  ,  storeatus  iv.  foR. 

Stra^ulum    iv.  461. 

Straniuria  m.  178. 

Strata  iv.  24,2.  dc   stratu   ib.461. 

stratus    ib.   fo8. 
Stramcnta  vi.  f42. 
Strenuus  ,  et  extemus   v.  69. 
Scrictura  iv.  203.430. 
Striges    iv.    37. 
Strigiles   iv.  fi8. 


Strincae   vn.  412. 
Strix  iv.    or. 
Strongyle  insula  iv.  179, 
Strophium    iv.  478. 
Structio  iv.  430. 
Struppi   iv.  424. 
Struthio  iv.  91. 
Struthius  iv.  3f 8. 
Strvchnos  iv.  361. 
Studiosus  111.  493.  49f. 
Stitltns  ,    fatutis  ,   et  stupidus   m. 
494.  v.  63.  stulti   contra  bonos 
studium  assumunt  vi.  3^2.  frigi- 
di    sanguinis    sunt   iv.  2S. 
Stupa  ,  stuppa,  stipa  iv.  464. 
Stnpidus  vide   itultus  . 
Stuprum  111.  210.  incestus  ,  et  ttduU 

tcrium    v.  63. 
Stymphalidcs    aues    iv.  92. 
Suarcz  Cyprianus  ,  annotator  Isido- 

ri    1.  27  1.  v.  116. 
Suasor  m.  49^. 
Snatie  ,  et  dulce  vu.  438. 
Stmuium  ,  et  basium   v.  f  i. 
Subcisiuus  ,  subcesiuus  :  subseciuus 

agcr  iv.  237. 
Subcinericius   panis   iv.  4S6. 
Subdiaconi    111.  339.  vi.  429. 
Subdistinctio  ,  et   distinctio    v.   20. 
Stibditi   vi.   336.  f  \6.    inuidi  ,    et 
proterui   vn.  236.  scq.  subditi  , 
et   praclati   quomodo  se   gerere 
ilc-beant  vi.  f  19. 

■rere  ,  et   deducere  v.  22. 
Suberies  iv.  333: 
Subribtiluni    iv.  479. 
Subhirci    IV.    12. 
Subiici  ,  et   supponi  v.    66. 
Subiunctiuae  coniunctiones  m.  21. 
Stibligaculum   iv.   479. 
Sublimis  ,  et  altus    111.  493.  v.  3. 
Sitblinguiurn   iv.   11. 
Submissio  vera   elationi  respondet 

VII.    210. 
Subniultiplex    numerits    m.  125-, 
Subnixum  ,  et   adnixum    V.  4. 
Subscciua  vide  subcisiuus  . 
Subsellia  iv.  fio. 
Subndium  ,  et  auxilium   v.  f  f. 
Subsolauus    ventus    iv.  117. 
Substantia  ,  et  cssentia  Dei  v.  79. 
substantia    duplex    hominis  vn. 
398.  substantia     apud    graecos 
pcrsona  inteliigitur  ,  non  natura 
111.    312.   substantiac    secundae 
iii.   104. 
Substantialis  dclinitio  m.  110. 
Subter  ,  ct  subtns   v.  6$.  VII.  43  f. 


Subtilis  nr.  4?<f. 

Subtilitas    artificiosa     cauenda   in 

disputatione   fidclium  vi.  300. 
Subtolarcs    iv.  48  i. 
Subtus   vide  snbter  . 
Subulcus  iii.    496". 
Suburbana    iv.   :io. 
Succentor   iu.z8i.ct   343. 
Succenturiati  m.  427. 
Succidia    iv.    488. 
Succinctorium  iv.  448.  et  479. 
Succinum,  succina  gemma  iv.  269. 

334- 
Suecipere  ,   ■  t  suseipere  v.  69. 

Succula    111.   162. 

Siiccus :  succi    iv.  496. 

Sucroncns<s   vcntus  vu.  f  1. 

Suere  ,  et  assuere  v.  1  <■ . 

Sueui  111.  413.  eorum  Histocia  vn. 

1  34. 
Sticuus   mons  iii.    413. 
Siirlccti    consules   111.  196*.  49? . 
Sufftagare  vii.    1. 
Sumragines    iv.    18.    suffragines  ,  et 

poplites  vii.  436. 
Suffectus    111.    49f. 
S         1  'iis   abbas    11.  3  Z4. 
Sirllus    iv.  60. 
Suinchila  rex  :  eius  damnatio  ,   et 

Jaus   deieta  1.  703.  seq.  n.  797. 

VII.   I  27. 
Snlcus  iv.  ji  1. 
Sulphur  ,  cius  quatuor  genera  rv. 

1+6.    seq. 
Sulpiciani   pracfatio   1.  460. 
Sulpicii  chronicon  1.  79. 
Sulpicius  vide   Scruius  . 

,  et    suum    v.    69. 
Sumcre  ,  et^ccipere  v.  6f.  et  tenere 

vii.    41S. 
Suiniiie     bontis    Dci     nomcn     III. 

Z97. 
Summus   sac„rdos    111.  241. 
Sunamitis   tiiius    mnrtuus    v.  13Z. 
Sunamitis   ,  et  Sulamitis  v.    ij». 

VII.     20;. 

Suniecedus  architp.  Tolctanus  vn. 
'97- 

Super  ,  ct  supra  v.  6c. 

Superbhi  vi.  140.  vn.  208.  213. 
Z4S.3 1 3.  400.  seq.  superbia  tri- 
plex  v.  1  1  ;.  tuperbia  ,  el  irrro- 
fa>/ti.i  v.  f.4.  supecbia  summum 
vitMim  monachi  vi.  306.  triplcx 
v .    113. 

Superbus  111.  404.  superbis  diuinac 
1  1 .  pen  ilia  c  mduntui  \  1. 
iyi.  snperbitrn  ,  et  sHperbui  v. 


ET    VERBORVM 

70.  supetbus  membrimi  csc  dia- 

boli  vi.  314. 
Supercilia   iv.  8.  v.  89. 
Supcrficialis   numerus   m.  1 27. 
Superhciei  fincs    lineae    sunl    111. 

iji. 
SupcrHtii   numeri    m.    143. 
Supcrhumecale    v.   406. 
Supeclatiuus    gradus   iii.  \6 
Snperparticularis  numerus  m.  iif. 
Superpartiens  numerus   m.  iij. 
Supcrscites  iv.  390. 
S-.iperstitio ,  et  reiigio   v.  61. 
Stiperstitio  iii.  349.  supcrscitio  no- 

tanda    11.  323. 
Superstitiosus    III.  493. 
Superura    niare  iv.  126". 
Suppariim   iv.  4^3. 
Suppedaneum   iv.  fio. 
Supplicare  m.  z  1  z. 
Supplicta   iii.  Z93. 
Supplicium  iii.  212.  prinioiuni  ho- 

niinum  v.    274.  supplicinm  ,  et 

mult.ttio  v.  47. 
Supponi   vide  ra^iici. 
Supprimi  ,  ct  supremi  v.  6<. 
Supra    vide  super  . 
Supremns   m.   .193.    vide  supprimi  . 

suprema  pars  diei   111.222. 
,v   ram  darc  i\'.  41  3.  sura  ,  et   syra 

v.  69. 
Surculi    iv.  324. 
Surdus  iii.  496.  surdi  in  euangelio 

v.    137. 
Surgere  ,  ct  exurgere  v.   66. 
Sus    iv.  4Z.  ct  suiis   v.  6g. 
Susa     flimius  ,    Susa    oppidum     IV. 

'■ 
Susanna    figura    ecclesiae    ruit   v. 

Susis    oppidtim   iv.   146. 
Suseipere  ,  et  suspicere  v.  69. 
Suspu.iri  ,txputare  vn.  439. 
Suspicere ,  it    .ipiceic    v.   69.    VII. 

428. 
Suspirium    m.  177. 
Sustulit  ,  et   abstulit    v.   70. 
Susurro  111.  494. 
Sutor  ,  sntorcs  111.  496.  iv.  480. 
Suum  ,  siiiis    Vlde   sum  ,  sus  . 

nia  viJe  Sicyonii  . 

hiiiis    |V.  J  ;.  1. 

01     IV.    161. 
■  I. 
.  '>a  :  dc    syllabis   III. 

Syllepsis   111.  ^6. 

IMIIl      II.     I   (O. 

mit  ui.8  2.  dc 


S97 

syllogismis    dialecticis    ib.    107. 

Sylua  vide   silua  . 

Syinbolum  111.  z88.  de  symbolo 
vi.  173.  460.  de  symbolo  ni- 
caeno  ib.  jSz.  symbolum  Acha- 
nasii  ii.  307.  646.  synibolum  fi- 
dei  vi.  173.  quod  competentes 
accipiunt  vi.    4^9. 

Symmachus  incerpres  m.  Z38.  vn 

93- 

Symphonia    v.  147. 

Symphyton  iv.  358. 

Symplagium  iv.  42 f. 

Sympsalma    111.   z8i. 

Syna^oga  III.  346.  397.  de  cius 
rcprobationc  vi.  88.  synagoga 
grauius  desaeuiec  in  Aaticluisti 
tempore  vi.  i8z. 

Synaloepha  ni.    ff. 

Synanche  m.  17Z. 

Syncope  m.  ff.  vu.  428. 

Sinchesis  m.    6z. 

Synchoresis   III.   98. 

Synecdoche  III.  61. 

Svnocitis   iv.    28  ;. 

Syuodus  ,  de  synodis  ,  nicaena  , 
CP.,  ephesina,  Jialcedoncnsi  ni. 
264.  seqq.  synodus  cacsaricnsis 
dc  pascliate  cditur  m.  r  if.syno- 
dus  nicaena  congregattir  ib.  238. 
chalccdonensis  ib.  Z39.  synodus 
CP.,  cc  cpistolae  adnexae  vin- 
dicantuc  11.1  78.synodi  duac  sub 
Symmacho  apocryphae  11.  196. 
synodi  duae  toletanae  vindica- 
tae  11.  180.  synodus  tolctana  ,  ;  1 
qua  Syntharius  damnatus  iuit  1. 
147.  seq.  synodus  emeritensis 
vnmn  psallendi  modum  pra, 
b:t  11.  109.  synodi  galiu a 
apud  hispanos  quanti  habitae  11. 
\6\.vide  Conciliom  . 

Synonyma  Jsidori  ,  cditioncs  ,  mss. 
codices  pta  1. 

],S7.seqq.eduntui  vi.496.  exem- 
plaria  mss.  1.  460.  II.  243-  »fo. 
280.408.  420.cxccrpca  rx  Sytt- 
onvmis  11.  :'.  seqq. 

Synonyma  Ddeionsi    1.  C90.  ».  . 
ronii .   1  ■  ■iiuiiiii  11.  .- . 

;        294.     4O7.        41  J.      4j8.      46O, 

r«o. 
Synonyma  nomin  1  m.  14. 

vnrJ  111.  93. 

5      haiius  qulsnam  Ekieclt  1. 14^. 

Sj  ra  • 

i\.  1  79. 
111.  40;. 


Syria  iv.  147.  romanis  subiecta  nr. 
sj7.  syria  oliua  iv.  541.  Siriac 
ciuicasiv. 8i.rluti;.us  iv.  1  je>.  Sy- 
riac  limus  iv.  2?  j. 

Sj-rici!  11  :v.  43  7. 

Syrius  lapis  iv.  2jy. 

Syrces  iv.  12?. 

S  Ttites  lapis  iv.  rSo. 

Syrus,et  Chaldacus  vicinus  hcbraeo 

cst  in  sermone   111.  398. 
Syrus  ,  vcntus  vn.  f  i- 
Systo!c  111.  ff. 
Syzigiac  111. 16. 


T.   pso  7.   iii.  46.  nota  in  capite 
versiculi  superstitcm    dcsi^nabat 
i!!.    40.    trecentotnm    imago  v. 
490. 
T.ibanus  iv.  ioj. 
Tabellarii  111.  100.  2f  f. 
Tabcllio  ln.  433. 
Tabcrnac  iv.  zi6. 
Tabernacula  iv.  232.  tabernaculuni 
iudaeortun  iv.  464.  v.  1,66.  prio- 
1      tabernacult  hVura  ,  ct  colla- 
tio  ib  400. 
1  . 'crnariac  iv.  1  fy. 
Tabcs  111.   181. 
Tab  •'.  .;fo. 

Tabula  :  uotilae  iv.  443.  tabtila  al- 
phabetica    1.    447.   tubtila  veuis 
gcographica  ib.  j  32.  tabulae  cc- 
ratae  ib.  «59.   tabtilae  testamcnti 
111. :oo.  tabulac  deauratae  v.397. 
tilae  ,   siue  tcntoria    ib.  401. 
lae  legis  lapideae  ,  et  earum 
confractio  ib.3  3  2.3  S8.tabulac  sa- 
crae  digito  De-  scriptac  v.  3  79. 
Tabulata  iv.  119. 
Tacere  ,  ct  silerc  vn.  430. 
Taciturnitas  laudata  vn.  if  e>. 
Tacitus  fmp.  111.  238. 
Taeiturnus  m.  4517. 
Tactus  iv.  f.  v.  <?f . 
Taenia  iv.  47  1. 
Ta-^es     aruspicinac     inucntor    111. 

',       ;s  lltiuitis  iv.  164. 

th  v.  448. 
Taionis  optts  a  Ri.c:o  cditiim  1.349- 
ris  tunica  ui.  44S.  talares  cal- 
co;   iv.  48  1. 
Talentum   iv.   300.  5-24.  talentum 

criplex  iv.  30 1. 
Talio  iii.  11  j .  v.  ;8f. 
Talpa  iv.  61. 


INDEX     R  E  R  V  M 

Tahis  iv.  18. 

Tamarix  iv.  5  3  3. 

Tanais  fliiuius  iv.  if  f. 

Ta-.iis   ciuitas  iv.   19S.  ct  200. 

Tantaltis  atiis  iv.  91. 

Tantus  m.  46. 

Tantundem  ,  pro  tantnm  sacpc  m. 

192. 
Tanus  rcx  iv.  i;8. 
Taos  iv.  282. 
Tapeta  iv.  462. 
Tapi  losis  111.  14. 
Taprobana  iv.  17;. 
Tapsus  insula  iv.  179. 
Taras   iv.  44f. 
Taratrttm  iv.  44?. 
Tarda  auis  iv.  89. 
Tarditas  ,   ct  mora  v.   47. 
Tardus  ,  et  segms  v;..  429.  tardtis 
in^cnio  pro  intencionepraeaiiuin 
pcrcipit  vi.  191. 
Tarcmum  iv.   2or. 
Tarmus  iv.  74. 
Tarqtiiniiis    rtx  m.  Jlf.  421.  PrL- 

scus  IV.  111. 
Tarraco  iv.  206. 
Tarraconensis  prouincia  iv.  164. 
Tarstts  ciuitas  iv.  toi.  Tarsus  vr- 

biuiii  matcr  iv.  1^4. 
Tartarus  iv.  191. 
Tatiani  ,  Tatiauus  m.  jf  4. 
Tanrus  iv.  4;.  tauri ,  scarabaci  ib. 
lo^.Taurus  nions  ib.  184.  tauri 
ad    ticinn  arborem   eoliigati  rc- 
pente  rnanstiescuut  iv.  331.  tauri 
indici  iv.  43. 
Tatitologia  m.  f  4. 
Taxea  iv.  4SS. 
Taxtis  iv.  3  36. 
Tegraen  iv.  447- 
Tcgulae  iv.  320.  4;  2. 
Tegnrtnm  iv.  234. 
Tcla  ,  tclae  iv.  467.  cotvummatur 

fiHs  vi.  ;6j.  vide  teluiii  . 
Telaria  iv.  467. 
Telinum   vnguentum  m.  187. 
i\  lerius  a  calmonia  vindieatas  11. 

426. 
Tcllus ,  Mater  magna  m.  3S7.  teU 

ius  ,  et  terr.i  v.  70.  VII.  43^. 
Tclo  insula  ni.  187. 
Telon  iv.  f  16. 
Telonium  iv.  2  1  f. 
Telum   111.    173.  iv.  3S3.  tela  ,  et 
arma  v.  7.  vu.  438.    ttltun  late- 
ris  111.   173. 
Temerarius  ,  et  aiulix  v.  10. 
Temcritas  ,  et  audacia  v.  70.  et  vn. 


453- 

Temetiim  111.  4J 9.  497. 
Tempsrantia  ,   temperies  ,  Ct  tempe- 

r.ttio  v.  70.    1  1  I.  VII.  43. 
Tempcstas  ,  et  procella  v.   <So.  tem- 
pestas  iv.  1 19.  eius  sign.i  vii.j  2. 
tempestates  vere  ,    et  autumno 
maxime  fiutit  iv.  1 19. 
Tiinplum  ,  dc  tcmplis  iv.  220.  VI. 
366.  templi  icrosolymicani   iu- 
censio  iii.i;6.  aedificatio  v.j;7. 
templa  gentiqm  per  totum  orbcm 
siibtierttmtitr  vn.  99.  quandopri- 
mura  aedifieata  vn.  6$.  templuin 
cacli  iv.  220.  delphicum  quando 
acditicatum  vit.  72. 
Temporalia  vi.  14J.  304. 
:       pus  ,   dc   temporibus  ,  tcmpo- 
imii   diccretio    ,    tcmpora    anni 
quatuor  iii.  189.  21S.  227. 23;. 
vi.  127.  vii.  13.  tempora  capicis 
vi.   6.    tempora  omnia  in   Deo 
pracsentia   vi.   126.  tempore  ,  et 
tempori  v.  71.  de  temporibus  VI. 
i27.temporis  auctoritas  m.titf. 
tcmptis   dfctionis  m.    221.  tem- 
pus  iuxta  hcbraeos  intcger  annus 
vn.  13.  praeteritum ,  ec  tucurum 
vtrum  sint.sicut  praesens  ,  ct  vbi 
sint  vi.  127.  ceni]  us  priimtm  an- 
te   lc^cm  ,   secundum  sub   lege , 
tertium    sub    gratia   111.    273.  a 
stibstitutionc  crcaturac  incoepit, 
no:-i  crcatura  a  tempore  vi.  12S. 
tempus  cacendi ,  et  Joquendi  vi. 

3  3 1  - 

Tcmulentus  m.  497. 

Tenax  m.  497. 

Tenebrac  111.  213.  iv.  \\6.  in  pas- 

sione  Christi  vi.  f2.  tenebraeac- 

gyptiorum  v.  369. 
Tenedos  iv.  176. 
Tenes  quidam   iv.    176. 
Tentamenta    somniorum   vi.   27^. 
Tentari  oportet   iustum  tentatione 

plagae,non  luxuriaevi.  2^9.  ten- 

tari  p  st  contiersionem  vi.   20;. 
Tentatiodum  speratur  ,  minus  gra- 

uac    vi.    ;j;.   tentationes  initio 

fragilesvi.  270.  diaboli  vi.  2.66. 

vii.  42S. 

nere  ,   et  snmere  vn.  428. 
Tentoria  iv.  2^2.  tentotia  taberna- 

culi  v.  397. 
Tephria  marnior  iv.  263. 
Tcpor  eorum  ,  qui  Deo  vacare  vo- 

lunt,  et  propinquorum  vtilitates 

cttrant  vt.  308. 


Terebra  iv.   445". 

Terebynthus  iv.   338- 

Teredo   iv.   74.  seq. 

Tcrentianus    Maurus    111.  «58. 

Teres  iv.    111. 

Terentius  iv.  308. 

Terra  iv.  16.   et  tergora  v.  71.  vir. 

4*7- 

Terrora    vide   terga  . 

Termini  iv.  239.  terminus  ,et  finis. 
vii.   416. 

Termites  iv.  74. 

Tcrnarius   nunierus  v.    123.   23  f. 

Terra,  eius  positio  ,  partes  ,  tem- 
peries  ;v.  141.  169.  vn.  18.  f7. 
61.  de  cius  vocabulis  iv.  184. 
de  vocabulis  inferioribus  ib.  191. 
c.rra  omniuin  grauissima  vi.f  89. 
vide  telUts :  terrae  motus  vn.  60. 
terra  caeli  ccmperie  discincta 
v.  87.  cius  partes  iv.  141.  in 
mcdio  niundi  sita  iv.  11 1.  terra 
proinissionis  ,  quam  iudaci  pu- 
taucrunt  iv.  148.  terra  quibus- 
dam  tantum  partibus  habitatur 
v.  87.  terra  Samia  v.  246.  tcr- 
rae  iv.  169. v.  49  terra  ventis  1110- 
iu;ur  iv.  142.  terrae  cqui  pra- 
sini  iv.  402.  hiatus  iv.  iji.  in- 
feriora  iv.  192.  terrae  ,  ct  cae- 
Ji  creamra  quii  spiritualiter  si- 
gnificec   v.  261. 

Terrenum  ,  terrestre  ,  et  terrcsnm 
V.  71. 

Terribilis  m.  497. 

Tcrritorium  iv.  169. 

Terroi  in.  477. 

Terros :•■•:  vide terrewtm  ■ 

Tertullianucae  m.  3^9. 

Tcrtullianus  111.  31-9.  Tertulliani 
locus  rCStitllDIS  CX  I:id.  vi.  4f  3. 

Tcsqua  iv.  13  f. 

Tessarescaedecacitae  ai.  3^9. 

Tesseliae   iv.  250. 

Tesselli   iv.    43  f. 

Tessera  ,  de  tesseris  ,  tesscrarum 
vocabulis  ,  et  iactu  iv.  410.  scq. 

Tcsta   iv.    497. 

Testamcntuni  ,  cestarr.cruum  iuris 
cuii;is  ,    inorriciosum  ,    ir.  itum, 

inptiim  ,  nippreMutn   m.   190. 

seqq.  tcsianicnfim  vctus ,  e;  i\o- 
uin.i    11.   IOO.   1  :    ■    '    ■]     '  . 
qne  diftcrcntia    ib.  VI.   173.  al- 
>ri.ic     cditac    v.    ifa,  s.qq. 
auCCorei   III.    240.   seqq.    quul, 

vcccri  ccsc.unento  euacuato  ,  110- 
uum   fueurum  crat  w.  91. 


ETVER.BORVM. 

Tcsccs,  de   cestibus  111.  1 99- 497- 

390.  v.  467.  vi.  348.  testes  al- 

li'ati   111.  199.  testibus  separatis 

mendacii   falsitas    rcperieur    vi. 

349.  ccstis  falsidicus  cribus  per- 

sonis  est  obnoxius   vi.  348.  te- 

stium  in  ore  dtiorum  ,  vcl  crium 

scac  omne  verbam  v.  407. 
Testiculi  iv.   17.  diaboli  ib.  r*i. 
Tescimonium  aeqtium  vu.  34*.  cc- 

scimonia    sacrae    scripturae    11. 

27.  edita  vii.   290.  testimonium 

falsum  vi.    348. 
Testor  ,  et  contestor  v.    71. 
Testudo  ,  et  eius   quatuor   genera 

iv.  84.  seq.     testudo  ,    camera 

cempli  iv.  229. 
Tctanu>  III.  173. 
Teter  ,  tetetrimus  ,  tetrum  111.497. 

ceter  dics   111.    48^. 
Tctraidos    incensum   111.  187. 
Tctragona  11 1.   f44. 
Tctrajrammaton  nomen  Dci   111. 

296.    vn.  418. 
Tctraptota   nomina   III.    17. 
Tctrarchae  m.   423. 
Tetricus  m.  497. 
Teucer  111.   41 11!. 
Tcuchita    vrlv,  .    iv.    i<5f. 
Tcutoni  iv.    ;S2. 
Te   ere  iv.   468. 
Textrintim    iv.    189. 
Tcxtus  canonicae  precis   n.    1  \6. 
©  Thcta  graecuru  ad  defuncti  no- 

men    appotiebnrur  III.   40. 
Thalaimts  iv.  217- 
Thalassio  iv.   :r. 

l-.sitis  111.    2?fi.   vn.  79. 

physicara  perscrutatns .  m.  100. 
Tn.:niar    m.     721.   v.    i»y.  Tha- 

mar  Elii  gemini   in    vtcro  quid 
urauerunt  v.  1 2f . 
Thanatos  iv.    i-"o. 
Thar.t  ,   Tfurc    111.    234.    319.  v. 

4j8.  vii.  70. 
Tharsis  ,   riursus  III.   •)  ' 
Thasium    marmor  iv.  z6i. 
Thcatrnm  ,  d;   co   iv.   in-   fd2. 
Thcbae  iv.    199.    Boeotiae  ,    jc- 

gyptiae  ib.  201.  scq. 
Thebaici  daccyli  iv.   316.  thchai- 

cum   marmoc    iv.    261.   tbebai- 

ciis  lapis    iv.    160. 
Thcb  '    r  iv.   201. 

>      ;".i.lni    1.  4+<5. 
,1    iv.    ;  8  r . 
I        ;;...   [II,   :  \\- 
Thcmiiciui    canipi  iv.    if2. 


Theobaldi   S.   vita  n.  3:3. 
Theodericus  vide  Thctidericus . 
Theodisclus  conrictus  ante  Lucatn 

Tudcnsem   I.   72.     if3-  <5<7- 
Thcodorus  Mopsuestenus  vti.  141- 
Thcodosiani   ,  Thcodositis   haere- 

starca  m.  3<5o.  f  3 4- 
Theodosianus  codcx  m.  191- 
Theodosius    Imp.    UI.     23S.     scq. 

fi2.    vii.   100.  Theodosius  ,  ct 

Honorius    111.    S-tf- 
Theodotion     interprcs    III.     2;-. 

VII.  92. 
Theodulphus  Malicitanus  n.  fio. 

Atircliancnsis    tt>.     JJ*  1. 
>!ogi  phisosophi  111.  jtfj.  poe- 

tae  ib.    367. 
Thcotonia  111.    f  1  2. 
Theophiius    episcopus   VII.    100. 
Tlieophrastus   vu.    82. 
Theraphia  111.    fio. 
Theriaca   III.   134- 
Theristrum  ir.  <*t»i.  vn.  409. 
Thermae  iv.    214. 
Thesaurarius  ,    et    quid    ad   eum 

percineat  vi.   f<5o. 
Thesaurus   iv.   1S7.    thesauri    ae- 

gyptiorum  v.  370. 
Theseus   iv.  201. 
Thessali  m.  4°8. 
Thcssalia  iv.   ifo. 
Thessalonica   rr.  203. 
Theudcmirus  vu.  136. 
Theuderedtts    ru.    iij". 
Theudericus  vu.    117-  lunta 

1 20. 
Thetidis    vn.    121. 
Theudisclus   vn.    122. 
Tlvras  laphct  filius  111.403.  rv.IJt». 
Tlvtts  111.    44f. 
Tho  'orma    III.    403. 
Thoia    111.    2,f. 
Tholah  III.    3  22. 
Thoius    iv.    iS.   443. 
Thomas  apost.  m.    ,  ;<5.  v.    iS<5. 

y.i.   ;oi. 
Thomassinii  aniinaducrsio  1. 
!  i\   i\.    1  3. 

1       ..  s    iii,    410.    romanis  stibii- 

i    otur  ib.  2:7. 
Thracia   iv.    ic<5. 

:  f  f. 

Thi  ■  '  1« 

1  .11.     iH:. 

nilll.  ;  i4.  «  q.  rt  scJss 
1  mbal  :l  . 

ride  t 

1  .      tcs    l.ipis    IV.    :<•■>. 


6oo 

Thyle   insula   rv.    17«. 
Thymallus  iv.   So. 
Thymele,  thymelici    iv.  404. 
Thymtama   m.    187. 
Tiiymum  ,    thymus   iv.    80.    3fo.- 
Thynna  oiim  fiithynia  iv.  476. 
Thynni   iv.   78. 
Thynnlus   annulus   iv.  476". 
Tliyrsus   iv.   36"^. 
Tiara  iv.  469.  tiaram  reges  gerunt 
rectam  ,  satrapae  incuruam  ib. 
tiara  in  capite  sacerdotis  vi.^io". 
Tibiae    iv.    t8.  v.   01. 
Tiberiadis  lacus   iv.  1  50.  oppidiun 

ib.   i?r- 
Tibcris,  Tiberinusrex  1v.138.16j. 
Tiberium   maruior  iv.    160. 
Tiberius  Imp.  m.   2,57.   239.  vn. 
87.  104.   vitri    artiricern    iussit 
interrici    tv.   28  f. 
Tibicen    111.   157.  , 

Tigulum   iv.    431. 
Tigna  ,  tiguarius   iv.   441.   seq. 
Ti^ris  animal   iv.   <■:. 
Tigris  ,    et  Euphratcs    vno    foate 

manare  creduntuE   iv.    ijf. 
Tikhius    iv.    201. 
Tilia  iv.    337. 
Tilos  insula  iv.  1 73. 
Timens  ,  et  timidas    III.    407.   v. 

70.  timcntes  Dcum  vu.  19. 
Timor  vi.  ^03.  Domini  vn.  209. 
timor  bonus  ,  etmalusv.  18.  pa- 
uor  ,  timiditas  ,  meius  ,  et  for- 
mido  v.  28.  vii.  429.  timoris 
sancti  eftectus  vi.  yo^. 
Timotheani ,  Timotheus  haereticus 

III.  5T3. 
Timotheiis  S.  v.    188.  vn.  306. 
Tinctura  iv.   465-. 
Tinea  iv.  74. 
Tingis  ciuitas   iv.    208. 
Tingitania  iv.   164. 
Tintinnabula  v.  404. 
Tiraso  iv.  133. 
Tiro  Ciceronis  Iibertus  m.  37. 
Tirones  m.  415-. 
Titan  iii.  386.  et  iv.  361. 
Ti:a:ies  m.  410. 
T':hymallum  iv.  361. 
Titi  aues  iv.  100. 
Titio  iv.  515-. 
Titulus    crucis    Christi    corruptus 

non  est  vi.  49. 
Titf.s  Fauli  discip.  v.  180.  vn.  89. 
306.  Tirus  Liuius  m.  7;.  Genu- 
tius  ,   c:  Romilius  111.  190. 
Titus  Imperator  in.  137.  Icrosoly- 


INDEX     R  E  R  V  M 

rnam   capit  vn.  89.    cius  prae- 

clarum  dictmn  ibid. 
Tityonis  magnitudo  IV.  31. 
Ticyrus  iv.  30. 
Tmesis  m.  62. 
Tobias  pater   ,  et  filius  :  Tobiae 

libcr  111.  146".  v.  134.  seq.  176. 

vii.  3S4. 
Toga,  et  eius  mensura  ,  toga  candi- 

da,  crctata.palmata  iv.  4^6.  toga 

merctricum    iv.    460.  purpurea 

iv.  374.  et  tuga  vn.   432.  togis 

depositis   ire  ad  saga  iv.  4f  7. 
Tolerancia   vi.  5-04.  cc  pntientia  v. 

f  4.  tolerancia  diuinae  correptio- 

nis  vi.  165.  toJerantia   suadetur 

vi.  ^04. 
Toles  iv.  10. 
Tolctanorum    praesulum    veteruni 

catalogus  vn.   178.  vide  coaci- 

liuni . 
Tollere  ,  et  anferre  v.  6 f . 
Toiosatcs  ui.  413. 
Tomcntum   iv.  464. 
Tomi  iii.  if  3. 
Tonitrua  iv.  1 1 3.  vn.  43.  de  toni- 

truis  ,  quum  data  est  lcx  Moysi 

v.  37S. 
Tonsac  iv.  420. 
Tonsiila  iv.  421. 
Tonsores  iv.  410. 
Tonsura  clericorum  vi.  41  f. 
Tonus  iii.  448. 

Topazion,ct  eius  duo  gcnera  iv.^66. 
Tophus  iv.  43  1. 
Topica  :  de  topicis  III.  1  1 3. 
Toralia  iv.  463. 
Tori  iv.  1 1.  ct  19. 
Torannius  vide  Ruffinus . 
Torcular  iv.  22f. 
Tormcnta   111.    21  f.   tormentum  , 

funis  in   nauibus  iv.  414. 
Torminosi  m.  173. 
Torpedo  iv.  82. 
Torpor  ,  et  ignauia  vu.  114.  etpi- 

gritia  v.  f  f.  iv.472. 
Torques  iv.  472. 
Torrcns  iv.  132.  et  fons ,  et fiuuius 

v.  32.  62.  vii.  416. 
Torris  iv.  32?. 
Torus  iv.  483. 
Toruns  111.  497. 
Tottiia  vn.  103. 
Totum  ,  ct  omne  v.  f  2.  vii.  439. 
Toxica  iv.  3  f  2. 
Trabariae  naucs  iv.  419. 
Trabea  iv.  45-7. 
Trabcs  iv. 443.  trabes  in  ocuio  pro- 


prio  vi.  336". 
Thrascias  ventus  vri.  f  o. 
Traco ,  et   draco  v.  23. 
Tracouitis  ciuitas  iv.  400. 
Tractatus  m.  2f  4.  de  septem  vitiis 

capitalibus  11.  407. 
Traducere  vites  .v.  321. 
Tragelaphi  iv.  4 1 . 
Tragici  ih.  366. 
Tragoedi  iv.  404. 
Traguni  iv.  42  f . 

Traianus  Imper.  111.  237.  vu.  90. 
Traiectus  iv.  41  8. 
Trama  iv.  46S. 
Trames  iv.  243.  ct  eallisv.69. 
Tramoserica  vestis  iv.  4f  o. 
Tranquillum  ,  et  serenum  v.  6S. 
Transcribere  ,  conscribere  ,   et  scri- 

bere  v.  if .  vn.  434. 
Trascripti  milues  m.  416. 
Trausenna  iv.  418. 
Transfuga  vn.  438. 
Translatio  causae  m.  79. 
Transformata ,  transformatio  iv.37. 
Transiatio  corporis  S.Isidori  :  eius 

historia  ,  et  narratio  1.  f  3.  f<5p. 
Transmigratio  babyionica    v.  f^S. 

ya.  80. 
Transtra  iv.  420. 
Trapetum  iv.  f  1  f . 
Trasemundus  vn.  133. 
Trecencorum  numerus  v.  496*. 
Tremens  ,  et  tremulus   v.   70. 
Tres  pueri  in  cain;uo   ignis  v.  176. 

tres   in  duos  diuidentur  ib.  416. 

tres  viri  ad  iiicem  Mambre  ib.302. 
Tria  capitula   vu.    103.    141.  tria 

milia  interfecta  v.  388.  tria  ad 

Deum   colendum  ,  fides  ,   spes  , 

charitas  111.  348. 
Tiibrachys  111.  f  02. 
Tribuere  ,  et  attribuere  v.  70. 
Tribula  iv.  f  1  f. 
Tribulationcs  huius  vitae  aquis  prae- 

tereuntibus  comparantur  vi-3f  z. 
Tribunal  iv.  222. 
Tribuni  m.  414.  43  (• 
Tribunitiae  leges  111.  196. 
Tribus  111.  430.  tribuum  decem  di- 

uisio  v.  f  42. 
Tribus  duaesemis,quac  trans  Iorda- 

ncm  a  Moyse  acceperant  terram 

v.  479. 
Tributa  11.  f  6f.  iv.  287. 
Tricenarius  numerus  v.  243. 
Trichrus  iv.  274. 
Triclinium  iv.  217. 
Trieris  iv.  416. 

Triri- 


Trihnium  rv.  i.%9. 

Trifolium  iv.  jtfo. 

Trigae  iv.  400. 

Trigamus  m.4f4. 

Triginta  111.  ui. 

Trigona  m.  f44- 

Trigonaria  pila  iv.  41  3. 

Trilicis  vestis  iv.  471. 

Trimetrum   m.  66. 

Trimestre  triticum  ,  et  hordeum  iv. 
jn. 

Trinacria  iv.  178. 

Triumphus  iv.  {74. 

Trincpos  ,   trineptis  m.  443.  seqq. 

Trinitas  in  relatiuis  personarum 
nominibus  est  ;  Trinitatis  alia 
nomina  propria  ,  alia  appclla- 
tiua  III.  311.  Trinitatis  rides  , 
distinctio  ,  significantia  vi.  10. 
12.  782.  vii.  310.  406.  Triuitas 
integre  sibi  soli  nota  cstvi.izo. 
v.  390.  Trinitas  ,  et  vnitas  v.77. 
in  Trinitate  tria  nomina  ,  sed 
vna  substantia  v.  78. 

Trinitatis  probatio  ¥.77.  seqq. 

Trio  iv.  41 1. 

Trion  iv.  43. 

Triones  III.  161. 

Tripartita  controuersia  m.  80. 

Tripedes  iv.  5-03. 

Tripodcs  iv.  f  10. 

Tripolitana  prouincia  iv.  i<Sf. 

Triptolemus  iv.  309.  vn.  73. 

Triptota  nomina  111.  17. 

Triquetta  iv.  178. 

Triremes  iv.  418. 

Triscelos  iv.  498. 

Trismegistus  m.  5  8  f. 

Tristega  vn.  408. 

Ttistis  III.  497- 

Tristitia  ,  tria  eius  gencra  v.  113. 

vn.  1 1 4.    tristitia  ,  cc  mocstitia 

v.  71. 
Tritauus  m.  446. 
Trithcitac  111.  360.  f  34. 
Triticum  iv.  3  11. 
Triton  ,  Tritonia  Mincrua  m.  389. 
Triuia  Diana  III.  386. 
Triuiac  iv.  144. 
Triumphi  ,  triumphantis    insignia 

iv.  373. 
Trochacus  m.  foi. 
Trochaicnm    carmcn   111. 66, 
Trochiscus  111.184. 
Trochlcac  iv.  421. 
Troglodytae  1 11.  418. 
Troia  iv.i  j^.capu  111.23  f.  vn.7f . 
Troiani  ,  trocs  111.  408. 
Ttm.  Yll. 


ET    VERBORVM. 

Trophaeum  iv.  374. 

Tropi  ,  rigurac  111.  f  S. 

Tropicus  iv.  iii. 

Tros  iii.  408. 

Truculentus  III.  497. 

Trudes  iv.  381. 

Trullae  iv.  441. 

Truncus    iv.   3  2  3.corporis   ib.  13. 

Trutina  iv.  297. 

Trutinator  III.  497. 
Tuba  iv.  377.  tuba ,  tufa  ,  tuga  ,  et 
toga  vii.  432.    tubae  argenteae 
duac  v.  439. 

Tubal  ,  seu   Thubal  111.  403. 

Tubakain  vn.  66. 

Tubantes  ui.  413. 

Tubcra  iv.  368. 

Tubcx  iv.  41  f . 

Tubraci  iv.  4f  2. 

Tubruci  jv.  4f  2. 

Tiicus  iv.  100. 

Tudensis  vide  Lucas. 

Tudis  iv.  428. 

Tueor  ,  et  tuor  vn.  441. 

Ttifi,  et  tuga  vide  tuba  . 

Tuguriuni  iv.  234. 

Tutit  ,  ct  abstultt  v.  70. 

Tullus  Hostilius  VII.  79. 

Ttim  ,  tunc  ,  ct  tuum  v.  70.  seq.  vn. 
427. 

Tumidus  ,  et  ttirgidns  v.  70. 

Tumor  contra  humilcm  satisfactio- 
nem  vn.  2  13. 

Tumultuatio  m.  428. 

Tumultus  ,  ct  bellum  v.  7  1. 

Tumulus  lv.  187.  23  3.  et  sepulerum 
v.  66. 

Tunc  vide  tum  . 

Tunderc  iv.  428. 

Tungrii  m.  413. 

Tunica,  tunica  talaris,  manuleata  , 
manicleata  ,  pcctoralis  iv.  448. 
tunica  pontificis  v.  404.  tunicae 
iv.  72.  pclliccac  primum  fuerunt 
iv.  448. 

Tuor  vidc   tneor  . 

Turba  v.  48. 

Turbidus  ,  ct  turbulenttis  III,  497. 
v.  71. 

Turbiscus  iv.  3  39. 

Turbo  iv.  1 19. 

Turbtilentus  vidc  turbidus  . 

Turdclla  iv.  101. 

Turdi  iv.  1  n  1 . 

Turgidtu  vide  tumidns  . 
.'ins  toletanui  m.  1 78. 

1  m  Ibula  v.  .(02. 

Tuiisnitindus  vu.  1 1  7. 


6*i 
Turma  111.  427. 
Turpiloquium  vii.  342. 
Turpini  fabulae  11.  196. 
Turpis  ,  et  deformis    111.  497.   r. 

19. 
Turrcs  iv.  iri.  turris  Babcl  acii- 

ficatur     iii.     234.     Babyioniae 

quid    significet  v.  29?. 
Turtur  iv.  99.  turtur  ,  ct  columbi  , 

duo  turtures  v.  411.  scq. 
Turtur    mater    S.FIoreiuinac  1.  7. 

1 16.  seq. 
Tus.siuc  thus  iv.  343.  v.  i^.tu;, 

ct  t utis  7.  7 1 . 
Tuscanicac  columnac  iv.  433. 
Tusci  111.  411. 
Tuscia  iv.  162. 
Tusculanus  lapis  iv.  ir^. 
Tusillae  iv.  10. 
Tussis  iii.  177. 
Tutor  111.  497  .tutorcm  ,  etpmedagt- 

gum   olim  obrui  ,  proucrbialitcr 

111.  497. 
Tuus ,  et  tuum  vide  t u/ ,  cx  ttim  . 
Tylos  iv.  173. 
Tyle  insula  iv.   144. 
Tympanum  m.  140. 
Typhe,  typhus  iv.  3  6T4. 
Typi   111.  176. 
Tyranni  111.  f  o.  423. 
Tyria  vrbs  vn.  74. 
Tyrii  m.  417. 
Tcrrheni    tubam     inu^ncrunt  111. 

H7- 
Tyrrhenia  ,  Tyrrhcnus  ,  et   LyJus 

fratcr  iv.  163. 
Tyrrhenum  mare  iv.  1  ■.('. 
Tyrus  Carthago  dict;i  tv.   i99.seq. 

ciuitas  olim  Suitj  iv.  S  1 . 


V.  digamma   ui.  9.  et  /.  m.  s.  1'. 

viuum  significat  11: 
Vacca  iv.  4;.  vaccae  portantes  ,ir- 

cani  v.  f  1  r .  f  61. 
Vacca  oppidum  m.  4  1  r. 

r:io    vii     214. 
.1  iv.  3  8  f . 
Vmgitt ,  ei  nmprt  r, 
Vmgtu  111.  49S. 
Vah  111.  21. 

iL-  \.  4 1. 

■■1  ,  ct  /irmtis  v.   ;  :. 

\  ;    ns  bnper,  111.138.  f  4f . 
VaJentinianui  [mper.  m,  138.  vti 

99-  ««1- 
Valentintanl  haerecicl ,  Valeni 

'  ■      l ■  i  ■  ■ 


iii.  »37.  jyg.  f  14. 

Valetiauus    111.  158.  vn.9f. 

Valerins    abbas    1.  24f. 

Veleiudo  ,  et    infrmitas   v.  72. 

Valles  iv.  187.  ct  cor.uMes  v.  74. 
rallcs  humidae  ncbulas  cxhalaut 
iv.   116. 

Valli   iv.   231. 

um    iv.  231. ,  ct  mttrns  v.  7f. 

I    ?im?,  ct  £r«  iv.  117.  v.  41. 

Vandali  viVe    wandali. 

Vantts  III.  498.  vana  gloria  vii. 
343.  vanae  jloriae  fauores  qui 
diligunt  vii.  ;u. 

V*rius  111.  498.  cquus  iv.  4,8.  va- 
rii  pisces   iv.  74?. 

Varro  m.  it 3 -  cius  elogium  1. 
19.  verstis  iv.  5j  j.VairoagricuI- 
turam  expoliiiit  iv.  508. 

Varuecbo   hispanice  iv.   3 1 1. 

Vas  iv.  496.  vi  a  sainia  fictijia  , 
cscaria  ib.  p  >toria  ib.  493.  o- 
learia  ,  cocpinarta  ib.  fo^.  re- 
positoria  ib.  fo^.  Iuminariorum 
ib.  fof.  fusilia  iv.  f24.  vasa  sa- 
crificii  1.  6.-5.  vasa  Domini  dc- 
ponata  v.  f  jo.  vas  amctim  ib. 
401.  vas  Pctro  ostensum  v.  167. 
vasa  apurl  veteres  ,  neqtie  au- 
rea  ,  neque  ar_;eiitc'3  ,  sed  lictilia 
IV.  497.  vasa  tcmpli  Diui  Petri 
gothi  diiipcic  noluerunt  vii.  113. 

Va^cones  m.  41  f. 

Vasculnm  iv.  496. 

Vttstitas  ,  ct  vastitudo  v.  71. 
Vates  111.  328.  341.  7,66.  et  ponti- 

fex   V.  f8. 
Vaticanae   basilicae    archiuium   1. 

394- 
Vaticinia  m.  366. 

Vbcra  iv.  13.  et   mammae  v.   48. 

vn.  433. 
Ve  ,  vae  ,  ct  que  v.  74. 
Vecors  ,  et  vesanus  m.  498.  v.  71. 
Vectes  iii.  1 14.  iv.  f  12. 
Vectigalia  iv.  287. 
Vector  111,  498. 
Vehicula  iv.  f  11. 
Veientana  gemma  iv.  274. 
Vela  viiie  vclum  . 
Velcs  ,  vclites  m.  426.  iv.  408. 
Vellus   iv.  464.  lanae  vellus   ,  et 

area  v.  493. 
Velocitas  ,  cc  celcritas  v.  72. 
Veluni ,  vcla  iv.    422.    463.   vcla 

yndecim  cilicina  tabernaculi  v. 

398.  scq. 
Vena  :  venae  iv.  20. 
Vcnabula  iv.  341, 


1  N  D  I  X     R  £  R  V  M 

Venator  n  1.  499. 

Veniicnre  ,  et  vlcisci  v.  7  3  . 

Venditio  ,  et  cmptio  m.  203. 

Vendunt  ,  ct  veneunf  v.  7  3 . 

Vencficus  m.  49S. 

Venenum  iv.  491.  venena  circum- 

l;ta  nielle  lateut  vi.  31?. 
Veneratio  maior  fit  pro  potcntia  , 
quam  pro  reucrentia  sanctitatis 
vi.  35-5-. 
Vcnereae  aues  iv.  09. 
Venetia  iv.  lof. 

Vcnetus  iv.  43S.  color.  ib.  39S.Ve- 
ncti  ,  et   Prasini   ciuilc   bellum 
faciunt  vn.  iof. 
Ventunt  vide  veivdunt  . 
Vcniam  pigre  praestantes  vi.  316". 
Venter  iv.  2:.  v.  8  i.  almis,  et  vte- 
rus  v.  7.  91.  venter  importunis- 
simus  exactor  vi.  55-3. 
Vcntus ,  venti  cjiiatuor  principales , 
vcntorum    nomina  iv.   117.  vn. 
f  o.  seq.  vcnti  aliquando  angeli 
■ntclliguncur  vu.  ro.    aliquando 
incantacor.es  spiritus  significanc 
vu.  fo.  pennas    haberc  fingun- 
tur  111.  313. 
Venus  :  Veneiis  crinis  flos  iv.  274. 
stella  vmbram  facit  vu.  36.  Ve- 
nus  ex  fluctibus  crcata  iv.  16. 
va  Cythcra  orta  iv.  177. 
Vcnustas  iv.  434. 
Venustiis  m.   498. 
Vepres  iv.  340. 

Vcr  iii.    228.  vn.  13.    vcr  hmni- 
dum  ,  et  calidum  vn.  14.   alle- 
gorice  vn.  14.   veris  equi    pra- 
sini  iv.  402. 
Veranianus  vn.  1  30. 
Veratrum  iv.  35-2. 
Verax  11 1.  498. 
Verbalia  nomina  m.  if. 
Verbascum    iv.  304. 
Verbera  m.  213.  et  flagella  v.  72. 

aegyptiorum    v.  369. 
Verbuni   ,  de    vcrbo  ,  verbttm  ,  et 
sermo    m.    18.    25-4.   v.  72.    de 
figuris  ,  et    iuncturis  verborum 
111.  91.  Distantiae  vcrborum  e- 
ditae    ib.    fo6.  verbum    opere 
complenduin  1.  f  3.  Vcrbum   Fi- 
lius  Dei  v.  81. 
Vcrba  actiua  ,  passiua  ,  neutralia  , 
et    deponcntia    m.     20.    verba 
diaboli  vi.    274.    inhonesta   tti- 
gienda  vi.    fo8.  otiosa  vitanda 
vi.  204.  et  228. 
Verecundia  vn.    2<5f. 
Verecundus  ,  et  pudens  III.    498. 


V.  f4. 

Verecundus   scriptor   vn.  143. 

Veredus    equus    iv.   48. 

Verennes  iv.  f  1  f . 

Veretrum  iv.  1  7. 

Vergiliae  m.   162.  ei  vn.  39. 

Veridictts   m.  498. 

Veritas.vn.  218.  veritas  fallaciae, 

et  mendacio  respondet  vii.  218. 

in  lectione   ainanda ,  non  verba 

VI.  297.  iniquis  molesta  vi.  319. 
vericatem  metu  tacere  vi.  3  32. 
veritati  tanto  quisque  viciaior  , 
quanto  ab  ea  lougius  csse  putat 
vi.   jrz. 

Vcrmis,  dc  vcrmibus  ,  vermes  car- 

nium    iv.    27.     72.  scqq.    vcr- 

mis    dictus  Cfiristus  111.   304. 
Veirere  iv.   42 f. 
Vetres  iv.  43. 
Vc^ieulum  iv.  42 f. 
Vetrucaria  iv.    3ff. 
VcTucae  111.  180. 
Versio  ,  versiones  quorumdam  opc- 

rum  Isidori ,  graeca  ,  theotisca  . 

italica  ,  hispanica  1.439.    4fo. 

seqq.  f4tf.  versio  gallica  Cate- 

nae    Patrum  11.  376. 
Vcrsipcllis   iii.  498. 
Vcrsus    m.  262.  versus    bibliothe- 

cae  Isidori  11. 1.  30^ .  3  20.  3  22. 

versus  rhythmici  n.  3^3.  versus 

de     ventis    fortasse    S.   Eugenii 

Tolerani  r.  666.  versus  praemis- 

si    Etyniologiis    edki    m.    foo. 

versus  de  afKnitate  editi  ib.  f  37. 

seq.  versus   de    ventis  vu.  fi. 
Vcrsutia   m.  49S. 
Versuttts,  et  callidns  111.  4674.  408. 

v.   13. 
Vertex   iv.  f. 
Vertibula    iv.     if. 
Vertigo    m.  174- 
Veruactum  iv,   3  rr. 
Vcrucx  iv.    39- 
Verus    111.  498. 
Vesanus  vide  vecors  . 
Vesica  iv.  22. 
Vespae   iv.    io4.Antichristi  typn$ 

vn.  41. 
Vespasianus    111.  387.  vn.  88. 
Vesper  111.    223. 
Vespera   co.>nitio    creaturae   in  sc 

ipsa  nominatur  vi.  130. 
Vesperae  :  de  vesperis  vi.  3 87, 
Vesperascit ,  et  vesperescit  v.  7  f» 
Vesperna    iv.  486. 
Vespertilio   iv.    94, 
Vespertinum  ofEciuiir  m.  ijf*, 


Vcspcmm ,  vesperus  vit.  6.  41. 

Vesta  iii.  587. 

Vestibultmi   iv.  226. 

Vestigatores    111.  499. 

Vcstigia  iv.    144.  v.  83.  Dei  vi. 

?    lif. 

Vestimentum  iv.  44S.  et  vestis  vu. 

418. 
VeStb  :  de    vestibus  ,  v.-stium  no- 
mina  ,  vestis  dalmatica  ,  russata 
hyacinthina ,  molochinia  ,   lacu- 
iata  ,  bvfsina  ,  masticina  ,  lino- 
stema  ,  hbrina  ,  mena  ,   linea  , 
aprina  iv.  447.  seqq.  vestes  re- 
liquae  461   vestium  colores  ,  et 
instrumenta  ib.  46y.seqq.  vcstis 
ex   lana   ,  linoque    contcxta    v. 
464.  vestes  quarumdam  gentium 
propriae   iv.  4T4.  non    attritac 
tiliis  Israel  in  desccco    v.   46"  1. 
vestis   0110    contacta  non  aduri- 
tur  iv.   103.  vestium  saccrdota- 
lium    octo    gcnera    in  lcge    iv. 
446. 
\'estitus   iv.   448. 
Vctula   iv.    18. 
Vcturius    iii.   190. 
Veterani    111.  4if. 
Vetits  ,  vetitstum  ,  et   antiquilm   v. 
71.  vn.   418.  vetcres  in   propa- 
tulo  ,  et   communiter  vcsccban- 
tttr  ,  ne    singuiaritas   luxuriam 
gigncret    iv.  486.  sedentes  epu- 
labantur  v.    67 . 
Vexare  ,  vexatus  m.   408. 

Ilain   iv.  376. 
Vezzosius     Sententias     S.   Isidori 
cdidit :  cius  practatio  ,  ct  opinio 

1.  rr<s.  n.  17.  57. 

■  icus    vii.  133. 

V  jni  ,  hunni    111.  408. 

Via  ,   viac   ,    vi.irum    mcnsura  iv. 
III.    141.  via  ,  vicus  ,    et  yla- 
tt*  v.  74.  viae  dttae  ,  vi; 
mortis  vii.  401.  \  ia  C  iiistus  est 
111.  304.   v.   \6k.  via  Jactca  iv. 

i' 

Vicenarius.c:  viccsinuis  quartus  ntt- 

mcrus    v.    142. 
Victima  III.  184.  victim.i  ,  et    ho- 

sti*   vi  1.  437.  ,  et   SAcrijicium  v. 

66. 
Victor  .  c:    \  icti    V. 
Vi^tor    I'unnensi.s   vn.  irS. 
Victoria   iv.   37;. 
Victarioui  ,    Victorini  plurci  vit 

«*?■ 
Victoiius   III.  168. 


E  T     V  E  R  B  O  R  V  M  . 
PictUS  ,  et  vincttts  iv.  484.  v.  7f. 
Vicus  iv.  211.  vide  oik  . 
Videre  ,  visere  ,  et  aspicere  v.   73. 

vii.  428. 
Vidua  ,   de  viduis  m.   4f4.  vidua 
vcra  vi.  4fo.  vidua  ,  ad  quam 
mittitur    Elias   v.    131.    vidua , 
quae    in  gazophylacio  duo  iccic 
minuta  v.   149. 
Viere  111.   \66. 
Vigiliae  ,  et  carum  amiquitas  m. 

416.  vi.  388. 
Viginti    m.  110. 
Viiis    III.     498. 
Vilia  iv.  23  1. 
Villicu»    in.   434. 
Vimen    iv.    337. 
Vinccntius    Bclluaccnsis     1.    247. 

Cordubensis  1.   147. 
Vincentitts    Toletanus     vn.     178. 
L  lesaraugustanus  episcopus  apo- 
stata   vii.    124.   j<52. 
Vitictus   vide  victus  . 
Vino.tla    111.  213. 
Vindex  ,  Ct   vltor   vn.    437. 
Vindicare  ,  ct   vlcisci  v.  73. 
Vindilicus  Hiiiiius    m.  412. 
Vinnola   vox  ,  vinnum  111.  136. 
Viiiolcntus    III.  498. 
Vinoru   iv.   49  r.  seqq.  vinum    lim- 
pidttm  ,  succinatium  ,  roseum  , 
Ealernum  ,  turbidum  ,  amineum, 
colatum  ,  honorarium   ,   infer- 
tum  ,  crucium  ,  gazctum ,  spur- 
cum    ib.  402.  seq.  vini  tacdium 
IV.    S2.  vino  dediti  ,  et   Iuxurio- 
se  viuentes  vi.   2*4.  vino  femi- 
nam  non    vtebantttr   apud  roma- 
nos    ,    nisi    sacrorum  causa    tv. 
492.vinum  mali  cydonii  iv.327. 
vinum  ,  \t  venenura   adolescen- 
rttlac  fugiant  iv.  491. 
Viola  iv.  3  f  1 . 
Violcntus  111.  498. 
\  pera  iv.  <s>. 
Vipereus  ,  ct  viperinus  v.  7<-. 
Vipsanius  Pfailargius    111.   37. 
\  ir  III.  4<  :■    |oS.  iv.   1  -.  -  n  ,  ho- 
mo  ,    et  mulier  v.  7:.    92. 
vir  ,  ct    virus  v.    7«; .  . 
inc   vltr.t  vmim  antitilum  po 

tv.  4 7fT.  vir  duplex  animo  v. 
4^9.  vir  caput  mulierii  iv.  4<<o. 
et  \  1 .  4 r 4 -  v i  1  ecclcsiasticus ti. 
;  i  vii.  438. 

\it  prop  atni  ,  muliet 

pn  .  ira  vi.  1 42.  vir ,  qui 

cuin  Iacob  Iticutu,  cst  v.  tai 


6oj 
vlr  si  .comam  nutriat ,  ignomr- 
nia  est  vi.  443.  vir   sanccus  vr. 

177.  vide  viri  . 
Virago  iv.  27.  et   virgo   v.  74. 
Virenti.i  ,  et    viridi.t    v.  jf. 
Vires  senectute  ,  et  morbo  minutta- 

tur   iv.  29.  vires  ,  et  -jirtus  vn. 

4J7« 

Virga  111.  214.  iv.  324.  Moysis  v. 

363.  366.  376.  Aaron.  v.  39;. 
Virgilius  111.  364.  iv.  30"!.  vu.  S4. 

Virgilii  dictum  m.  464.varia  !c- 

CtlO     III.      2I<J. 

Virginitas  vn.  333.  vera  vr.   448. 
et  cAstit.ts  v.  13.  admonita,  noti 
ittssa  iv.   246. 
Virgo  ,    de  virginibus   iv.  27.  vide 
vir.tgo .  VLrgo  stclla  iii.rof.  vir- 
gines  angclis  aequalcs  vi.    246". 
quarc   in   bcnedictionc    velcntur 
vi. 449.  virgines  quinque sapien- 
tcs ,  et  quinquc   fattiac   v.    144. 
virgines  sacrae  vi.  446.    virgi- 
num  fcminarum  caput  Maria  vi. 
4^6.     virgintmi    virorum    caput 
Christus  vi.  446.  virginom  or- 
natus  sttnt   crincs  iv.  ^rf. 
quaedam  vasa  de  S.tcrario  Petri 
apostoli  gothis  dare  renuit  va. 
113. 
Virgo  Deipara  :  singttliris  in  cam 
-  ctns  concilii  dccimi    roleta- 
ni  it.  io3.  vtd  . 
Virgulrom  iv.  324. 
Vriri   illuscres    ab   [s 

vii.  1  38.  al>    I  ib.   ifif . 

viri  apud  antiquos  ant, 

mulicics    sedebaot   iv.  rto.  \. 
6- .   viri    duo    in    agro    \ .    1 44. 
viri    dtio  in    lecto  v.     1  4  j . 
sancti  vi.   301.  tonsi  capi  !is  IV. 
■1  s- r .  \iti  virtttb  maxima  ,  mu- 
licr^s  minisr  iv.    • 
Viri.iis   111.  49.8.  vidc   vireniii  . 
Viriol  ic    l\ .  474. 
Virios.is    vti.    | 

i^  .  virtuces   tn.   314.   , 

I  ■.  virttts  ,  et  fiirfi'i.. 

virtuces   cx  virttii 

vi.   235-.  VII.  24;.   dc  \ 

male  \-  S% 

bns  simul  ttis    ib.   I  ; 
tittt     viitiitiun    ib 

enumeratae  vn,  1 

tut 

tim    Commendatac   i!>. 

ib.     302.    vil 

• 
1 


6o-i 

iii.  joi-virtus  libidine  frangitur 
vi.  246.  virtits ,  etvis  vn.  438. 
^irtutes  summac  ,  et  mediac  vi. 
239.  virtutum  ,  et  vitiorum  con- 
flictus   vii.  207. 
\'irus   iv.  17.  vide  vir  . 
Vis    publica  ,  et  priuata    m.  309. 
vis  ,  ct  bis  v.  77.  vit  ,  et  vites , 
et  virtus   vii.  438. 
Viscarago  iv.  3  60. 
Viscardus  Albertus  m.  f  14. 
V    cum    iv.  ;6o.  489. 
Viscus  ,  viscera    iv.    17.  19. 
Viscre  vide  videre  . 
Visio   angeiica  11.    266.  visio  ani- 
malium    in  Ezechicle    vi.    302. 
visiones  spirituum  imraundorutn 
111  somniis  vi.  27/.  visionum  ge- 
ncra  111.    333. 
Visitatio  Dci   vi.  264. 
Visula   vua   iv.  320. 
Visus  iv.  4.  v.  95.  vistts  ,  et  visos 

v.    71. 
Visus    Ion;inquitate  locorum   lan- 

guescit  vii.  3  f . 
Vita   iv.  1.  Eurura  vi.  617.  famil;a- 
ris    ib.  f  49.  dc  vitae  huius   bre- 
uitate  vi.  3^9. f  lo.exitu  ib.  360. 
molestiis  vn.  276.  vita   actiua  , 
et  contcmplatiua    v.    iof.  Vitac 
Pontihcum    m.   272.  Vita  Chri- 
stus    cst  iii.  302.  vita   mortalis 
nostra  cst  vi.  360.  vita  sine  do- 
ctrina   inutilera   doctorem   facit 
vi.  324.  vita  testis  iv.  390.  vita 
vitalis  Chnstus  cst  vi.^tfo.vitam 
sinc   criminc  multi  habcrc  pos- 
sunt  ,  sinc  peccato  non  possunt 
vi.  2  1  7. 
Vitabtindus  m.  484. 
Vitia  :  de  vitiis   vi.   234.  vitia   ex 
vitiis  orta   ,    vitia    multimoda, 
quae    virtutes    se  csse    simulant 
VI.  23J-.  vii.  24f.  seqq.   vitia   o- 
cto  principalia  v.  1  12.  vii.  261. 
seq.  vitia   plura   a  sacris   literis 
reprehensa    vn.  292.  seqq.  Pa- 
trum  scntcntiae  dc  vitiis  ib.  302. 
seqq.  v;tia  grammaticae  recensi- 
ta  iii.  j  3.  literanim  ,  verbonim  , 
et    sentcntiarum     ib.   90.    vitia 
accusans  ,  ct  perpetrans  vi.  234. 
vitia    aliorum    multi    cernunt , 
sed   non  sua  vi.  336.  vitia  cor- 
ripcre   qui   non    debet  vi.   319. 
a    modi<-is  criminibus    vitia    in- 
cipiunt   vi.    238.  quando  expel- 
luntur  ,  atriiis  consurgunt    vi. 


INDEX  RERVM. 
203.  vitia  supcrare  Sancti  toto 
nisu  contendimt  vi.  234.  vitia 
odiohabenda,  non  homo  vi.3  16. 
vitiorum  ,  ct  virtutum  conrlictus 
vii.  207. 
Viticella  lierba  iv.  363. 

Vitiosi  ad  regimen  ecclesiae  non 
promouendi  vi.  322. 

Vitis  ,  de  vitibus  ,  vitis  syriaca  , 
spionia  ,  mtilta  vitium  genera 
iv.  316.  321.  vitibus  quae  con- 
ucniant  vi.  383.  vitis  quando 
inuenta  vn.  72.  Vitis  vera  Chri- 
stus  v.  f  00.  vitis  alba  ,  herba  iv. 
363. 

Vitium  viiie  vitia  . 

VitDCUS   111.    446". 

Vitrum  iv.  284.  vitrum  flcxibilc  ib. 

28f. 

Vitta  iv.  471.  480.  vittis  nisi  ca- 
stae  matronae  vti  non   poterant 

IV.     fI2. 

Vitula  ,  vitulus  iv.  43.  44.  v.  400. 
vitula  rufa  ,  vitulus  ,  ct  vitula 
co  ubusti  v.  386.  444.  seqq.  vi- 
tulus  Christus  iii.  304.  vitulus 
ex  muliere  generatus  iv.  3f. 
vitulus,qui  pro  sacerdotis  cmun- 
dationc  olfercbatur  v.  424.  vi- 
tulus  piscis  iv.  7f. 
Viuens  ,  et  vimts  m.  498.  v.  74. 

vii.    433. 
Vinit  ,  et    bibit  v.    7f. 
Viuns  vide   viitens  . 
Vlcisci    vide  vindicare  . 
Vlcus  m.    182. iv.  zto.pl/tga  ,  et 
vulnus  v.  72.  vii.  439.   vicera 
aegyptiorum  v.  369. 
Vli;inosus  ager  iv.  237. 
Vligo    iv.  24f. 
VIU  ,  ct  oll»  v.  7f. 
Vlmus   iv.  337. 
Vlna    iv.    12. 
Vlpianus   vii.  94. 
Vlpicnm  iv.    367. 
Vltor  ,  vindex  ,  et  defensor  v.  19. 

vii.    437. 
Vltra  ,    et  citra  v.  72. 
Vlua  ,  et  typhus    iv.  364. 
Vlula  iv.  88.   95-. 
Vlysses  vii.  7f .  eius  socii  transfor- 

mati  iv.  37. 
Vmbilicus  iv.  1  7.  v.  90. 
Vmbo  iv.  387. 

Vmbra   iv.  116'.   vmbra    terrarum 
noctem  cfficit  vn.   42.  vmbrae 
pisces  iv.  76. 
Vmbri  111.  411. 


Vmbria  iv.  i6z. 

Vna  Sabbati  m.  221. 

Vncia  iv.  240.  300.  307.  454. 

Vncinoli  iv.   318. 

Vnctio    Spiritus    sancti    m.    310^ 

vnctio  extrema  ib. 
Vnda   iv.  134.  et  aqua  v.   10.74« 

vn.    429. 
Vndenarius  numerus  v.  23  f . 
Vndeuicesimus   numerus  v,  241. 
Vnguenta    m.    187.  vnguentum   , 
quo  perungitur  tabernaculum  v. 
402.vnguentum  visibile  111.300- 
Vngues  iv.  84. 
Vngulae  111.  212.  iv.  13. 
Vngulus  annulus  iv.  476. 
Vnicornrs  iv.  f  3. 
Vnicus  ,  et  vnits  v.  73. 
Vnigcnitus    m.     440.    VnigenituS 

Christus   iii.  299.  301. 
Vnio  iv.  41 1. 
Vniones  iv.  271. 
Vnitas   111.  312.  et  Trinitas  v.  77. 
Vnitas  Kdei  v.  ff  3.   vnitas  in  nu- 
raerisv.  221.   vnitatis   exempla 
vii.  398. 
Vniuersi    ,  omnes  ,    et   cuncti    VII. 

429. 
Vninersitas   111.  346. 
Vniuoca  111.    104. 
Vnus    in    numeris  v.   23^.    vnus , 
solus ,  et  vnicus  ib.  73.  vn.428. 
vnum  quid   III.    1  19.    vnus  Dci 
nomen  m.  298.  cisolus   v.  73. 
vii.  428. 
Vocabula   varia  ni.  fi9- 
Vocabularium    sacrum   11.  271. 
Vocalis   vna  abusiue  dicitur  sylla- 

ba  iii.  23. 
Vocatio  crentium  ad   fidem  vi.  66, 
Vocatiuus  casus  111.  17- 
Voccs  vide  vox  . 
Vola  iv.  88.  341- 
Volare  iv.  88. 
Volatilia  minuta  iv.  103. 
Volemum  ,  volemis  oliua  iv.  341. 
Volo  ,  et  ertpio  v.  7  3 . 
Volscius  Ioannes  :    eius   praefatio 

ad  Synonyma  1.  f  94. 
Volucres  iv.  SS.et  aues  v.  8. 
Volumen  111.  260. 
Voluntas  111.  199.  bona  a  Deo  vn. 
^iS.voltmtas ,  et  voluptas  v.72. 
Voluptas  Jabori  ccdit  vi.  306.  vo- 

luptas  vcscendt  vi.  2^3. 
Volusianus  Imperator  yu.pf. 
Volutabra  vi.  24f . 
Voaier  iv.  yi  3. 


Vopiscus  iii.  441. 

Votnm  teddendnm  vi.  f  1 1 .  votura 
casticatis  vi.  447-  votum  tacit  il- 
licitura  ,  quod  erat  per  nacuram 
licitum   vi.  448. 

Vox  ,  et  sonut  ,  v.  74.  de  voce  m. 
23.  vocis  cleuatio  m.  27.  vox 
acuta,  alta  ,  clara,  ct  sliauis  111. 
1  jtf.articulata  iu.2  3.aspera,cae- 
ca,dura,perlecta,vinnola  111. 1  jtf. 

Vpupa  iv.   100. 

Vr  ignis  iii.  476.  iv.  146. 

Vranoscopus  iv.  81. 

Vrbani  ciucs  111.437. 

Vrbicus  Buuius  vn.i  1  7. 

Vrbs  iv.  208.  aracro  conditur  , 
aratro  eucrtitur  ib.  209.  v^js  , 
et  cimtAs  v.  7  5 .  Vrbs  K01IU  , 
cete  ra  «///;  1./.1 1 1 1 .  435". 

Vrbus  v.   7  3. 

Vrceolus  ,  vrceus  iv.  j-oi. 

Vri  agresccs  iv.  44. 

Vrias  v.  f  J  r.  seq.  SS9- 

Vriel  in.  5  14. 

Vrina  iv.  22.  vrina  lyncis  ta  pre- 
tiosum    lapidcm  verritur  iv.  ff. 

Vric  calor  ,  et  trigus  iv.  1  i<S. 

Vrna  1  v.  3  06.  de  vrna  aurea  in  arca 
tcstamenti  v.  393. 

Vrsa  sidus  111.  161. 

Vrsatius  episcopus  vit.   148. 

Vrsitus  Andreas  1.  447. 

Vrsus  iv.  55-6.  vrsi  iv.  394. 

Vnica  iv.  376. 

Vrus  anim.il   iv.  1  ft>. 

Vsci  ni.  411. 

Vsia  111.  ior.  et  iv.  74. 

Vsucapio  lii.  2o3. 

Vsura  iii.  2.06. 

Vsus  :  de  vsu  nulo  vi.  jrrj.  vsus 
variarmn  leccionurn  1.  419.  vsus 
fructus  111.  208.  vsus  cenirn  di- 
uersus  vi..  3  f  6. 

Vcer,  vtrcs  iv.  5/01. 

Vter  ,  ct  zrtrum  vit  v.  73. 

Vtcrini  fratrcs  111.  444. 

Vtetque  ,  cfjtrique  vu.  437. 

Vtcrus  iv.    22.  ec  venter   v.  7.  of. 

Vti  ,  ec  frui  v.  30.  vci  bonis  b(  n  . 
bonis  malc,  in.ijis  malc  ,  cc  ma- 
lis   bcne  vi.  }j  f. 

Vtiiis  ,  cc  aptus  111.  498.  v.  JO. 

Vtrum  ,  it   vtet  v.  7  ;. 

V11.1 ,  cicvuis,  vua  f.iccinia,  amini- 
nea.l.inau  ,  vacinai  ia  ,  ceraunia  , 
libyc.i  ,  dactylus  ,  stephanii 
rliodia  ,  pui  pu  in  1  ,  argl- 

<is,  uacrticula,  biturica,  lnluo- 


et    verborvm: 

la  ,  balauites  ,  visula  ,  basilica  , 

mareotica  ,   rubeliiana   iv.  3  18. 

scqq.  vtia  lupina  ib.361.  vua  pas- 

sa  vescentes    v.  437. 
Walchii  iudicium  de  isidoro  1.412. 
Wallia  rex  vu.  1 1  f . 
Waniba    rex  :   ci    cum   iuramento 

subiecta   fuit  fiPa  Ergiuii  ,   qui 

regno  illum   priuauerat  vn.190. 
Wandali  in  Atricacxcinguuncur  m. 

239.  corum   H;storia  vu.   129. 

chronolo^ia  ib.  1 34. 
WanetVidi  historia  11.  363. 
Wan  ;iones  111.  413. 
Wictericus  vu.  1 16. 
Vutdus  ,  et   v.imidus  v.  34. 
\V:po    11.  62. 
Wisigothorum   Chronicon   nomine 

Wulsae  1.  691.  lmcori3  11.  3 6f . 
Wiscremirus  colecanus  vn.   1  79. 
Wiciza  rcx  gochorum  vn.  190. 
Vulcaniae  insnlac  iv.  179. 
Vulcauii  praefatio  1.416. 
Vulcanus  ignisestm.  3715.382. 
Wulfilas  episc.  vn.  1  10. 
V11I  arcs    notac   m.  $6. 
Vul  ^aris  interprctatio  scripturarum 

quintacdicionuncupacur  111.25- 1. 

Valnera  carnis  c;t;us   sentiunrur  , 

quam  animae  vi.i6f.  vulntis  in- 

ucceratum  tardlussanatur  vi.222. 

Vulnns   vidc  vlcns  . 

Vulpes  iv.  f8.  ex  cqua  v.  fp. 

Vulttir,  vulturcs  iv.  89. 

Vulcurnus vencus  iv.  117. 

Vulttis  iv.  6.  v.  8  i.  ct  fteiet  1^.74. 

Vultia  iv.  22. 

\  ,  vxor  fratris  m.  45-3.  seq. 
cres  ob  causa  de  lucttur  ,  qua- 
tuor  debet  habere  ,  quare  sub 
viri  potestatc  cst ,  propter  adul- 
tcrium  cancum  dimittitur  ib.^f  (5. 


X.  litcra  pro  S  ,  et  C.  III.  1 1. 
\  nocraces  111.  • 

lochia  iv.  1 1 .;. 
Xcnophancs    vn.  80. 
Xerophagia  111.  291. 
\    ces  111.  ;;<5.  vi i.  81.  Xerxi  lc- 
pus  c-\  eq  la    creata  dissolo 
gntiin  |"  ■:  •      lii  iv.  -  1  •  biblii 

il   III  ifo. 
1  isneros  C  ard.quid  prae- 

Sti  :..c/2J- 

i  11.  132.  1  r  2. 
Xyl  glycon  ».  333. 


60  f 


Xylobalsamum  iv.   347. 
Xyscus  Papa  vn.  139.  seq. 


Y  ,  et  Z.  graecae  liccrae  111.  1 1. 

Y  pro  V.  scribebacur  111.  II. 


Z  pro  hac  licera  duplex  SS.scribe- 

batur  iii.  11.  pro  Y  111.  46. 
Zabulon  111.  327.  v.  124.  1 5; S. 
Zaccaria  Franciscus  Anconius  :  tius 
apparacus  ad  edicionem  S.  Isi- 
dori  vberrime  exposicus  1.  3  26. 
scqq.  citis  iaudcs  ,  epicaphium 
ib.  377.  387.  seq.  in  hac  edi- 
tione  suuin  Zaccariae  vbique 
reddicuni  ib.  719.  labor  cius  vix 
inchoacus  ,  quod  ipse  fate  ur  ib. 
347.  pauca  quacdam  ex  biblio- 
thcca  vaticana  accepit  ib.  387. 
387.  eius  epistola  ad  Eminen- 
tiss.  Cardinalem  de  Lorenzana 
ib.  34f.  eius  pracfatio  1.  517. 
376.  monitum  n.  28. 

Zacchaeus  m.  338.  v.  148. 

Zacharias  propheta  111.245-.  v.  134. 
174.  scq.  211.   vii.    382.  5S4. 
Zaccharias  saccrdos  v.  137.  . 
charias  ,  ec  Elisabcth  v.  17S. 

Zaidae  conucrsioi.  176. 

Zambri  111.  322.  325-. 

Zarne  fons  in  Africa  iv.  121. 

Zapaca  Lupianus  EaJsarius  1.38.30. 

Z.na,  et  Pharcs  111.  321.  v.338. 

Zebedaeus  111.  3  3S. 

/  la  l.i  Cardin.  1.  3815. 

Zclplia  111.  321.  527. 

Zelus  ,  ec    inuidi*  v.  7f. 

Zctna  iv.  496. 

Zcno  Imper.  vn.  102. 

Zcphyrinus    Papavii.94. 
Zephyrus  iv.  1  iS.zcphyrorurucqui 

albi  iv.  402. 
Zethus  in.  1 ;  -• 

/1  11    •   1      i<>  i\ .  1(5(5. 

Zeugma  111.  *6. 

Zoes  primuj  aegyptiorum  rcx  vn. 

Zizania   iv.  :<■•■ 
Zmilampii     .  i  :•■•.  :  s ,. 

Zodiacus  cii>.ii.'us  111.  ic:.  IV.I  ta. 
Zona  iv.  4?s.  /mi.ic  11:1  mdi  vn.  1  -. 
i'.il<il  111.  jaf.  v,   134, 

.  >.  .1: 1. 111  ni  1  [icam  icpc- 
icin.  234.  3(5^.  vji.  70, 


6o6 


ADDENDA,ET    CORRIGENDA. 


Practer  adde/ida  ,  ct  eorrigenda  sin^wlis  tomis  anne- 
xa  prae  oculis  haberi  debcnt  variae  lectiones ,  quae 
in  rine  volumimnn  expositae  sunt  .  Nuiic  alia  ad- 
iiciam  ,  sed  potissimum  quae  ad  hunc  tomum  se- 
ptimum  pertinent  . 
TOM.  I.  pxg.  ft3.  lin.  27.  addc  -  petita  .  Ita  etiam 
in  Decreto  Concilii  XVI.  Toletani  exordium  in  re 
ipsa  ,  arque  adco  in  verbis  desumptum  videtur  ex 
hoc  Is.dori  libro  de  numeris  ,  sciliect  cx  num.  61. 
et  6;. 
TOM.  III.  p-*g-  iS<5".  not.  col.  1.  lin.  t.  lege  -  vt  duo 

tantum  ,  vel  tria  csse  . 
TOM.  V.  pag.  tpo.  coK  1.  lin.  penult.  legc  -  historlani 
ludicum  ,  vt .  pag.  2  1  f.  col.  I.  lin.  9.  et  10.  lcge  -  c- 
uan^clii .  pag.x 36.  col.i.lin.  7.adde  -  vsque  ad  (ilios 
Noe  .  Ratioiicm  explicat  Isidorus  cap.  6.  \\\  Gcne- 
sin  num.  29. 
Tag.    23S.  col.  1.  lin.  4.  legc-Tigilia  tribus  hotis  .  pag. 
3?  9.  col.  1.  lin.  1.  adde  -  Praciatio  .  n.  l.Sequiinur 
editioncm   Grialii  hic,  et  deinceps   in  tittilo  Mysti- 
eorum  ,  quamuis  fortasse  magis  genuinum  sit  secre- 
torum  ,  qttod  initio  totius  operis  positum  fuit . 
TOM.    VI.  Pag.  XII.  in  pracuio  indice  col.  2.  lin.   14. 
ct   if.  le^c  -  pcccantium  .  pag.  61.  lin.   6.  ct   7.   in 
nonnullis    excmpl.irihus    redundat  vnum    »0»  •  p#g- 
80.  lin»  20.   lege  -  opprobtiuni  .  pag.  91.   lin.    13. 
legc  -  illa  . 
T.\-.  i78.col.i.Hn.ji.lege-  amitratnr  .pag.190.  Hn.vlt. 
legc  -  Dcus  recte  .  pag.  207.  lin.  16.  Icgc  -  compun- 
Ctioncin  .  pag.z.09.  col.2.  lin.19.  pro  nos  lc^c-non  . 
pa%.  2if.  lin.  17.  'cgc  -  iterans  .  pag.  29?.    col.  2. 
lin.  29.  lege  -  ride  . 
Tag.   512.  lin.  16.  lege  -  vitam  non  habet  .  pag.  3  f  7. 
lin.  2.  legc  -  gloriae  . pag.  41  8.  col.  1.  lin.  14.  adde 
-  conscntiunt  ,  repngnantibus   tamcn   viris  aliis   do- 
ctissimis  ,  pracstrtim    ilhistt issinio   p.agstilc  Massi- 
liensi   Belsunc;o   in    epitome  gallica    libri  eiusdem 
De    vnitate    ecciesiae  . 
T.:g.  484.  lin.  iS.legc  -  isttid  .  pag.   fo^.    lin.  26.    le- 
^c  -  contumeliis  .  pag.  5-41.    col.  2.  lin.  6.  nota  ib. 
luncta   antem  nocte  etc.  tranfcrenda  est  ad   num.  2. 
sequcntcm  .  pag.  f  8 g.  col.  1.  lin.  3.  lege-  subsisten- 
iiii.pag.611.  lin.  30.  lege  -  peccantium  .pag.614. 
l'tn.  33.  -  lege-  ita  . 
TOM.  VU.pag.  VIII.  indicis  pracuii  Iin.10.lcge  -  viris. 
j"£.lin.24.!cge-I-lorezii  .^^.p.col.i.lin.d.lege-  solita . 
pvt".  1  j. col. 2.1111.3.  m  nota  Grialii   pro  XIII.  Calend. 
aprilis  ....  calend.  octobr.  fortassc  legendum  -  XII. 

cal.  apr XI.  cal.  octobr.  pag.  66.  lin.  6.  lege  - 

diluuiiiin  . 
Tag-  78.  lin-  1.  lege  -  Elisaeus  .  pag.  %6.  lin.  4.  lege  - 
iudacotum  .pag.  99.  col.  z.lin.  21.  adde  -  Hierony- 
mus  .  In  Historia  gothorum  Athanarici,scu  Athalari- 
ci  pugna  contrario  modo  reiatut. pag. 105.  col.i.iin. 
13.  addc  -  inccrtum  cst  etc.  Notandus  crror  Loaisae 


in  nota  ,  qui  asserit  ,  Sisebutttm  congregasse  conci- 
lium  iv.  tolctanum  ,  qiiod  de  Sisenando   dcbuit  dU 
cere  . 
Tag.    110.  col.  i.lin.  vlt.  addc  -  in  Istrium  .  Proelium 
Athanarici  contra    Fridigcrnum    ita   constantcr  re- 
fertur  hoc  loco  in  exemplaribus  editis ,  et  mss.  In 
Chronico  pag.  99.  nuin.  103.  victoria  tribuitur  Fri- 
digcrno  .  Vide  notam  Loaisae  .  pag.i\6.  lin.  10.  le- 
ge  -  aruspicumquc  .  pag.  118.  col.  i.lin.  6.  et  7.  le- 
ge  -  Maldram  ....    Maldrae  .  pag.  120.  col.  2.   lin. 
9.  iege  -  ad  eram   f  6j. 
Tag.  i2i.  lin.  21.  lcgc  -  incrmem  .  pag.  1  z6.  col.  2.  lin. 
f  .pro post  lege  -  pro  .  pag.i  5-4.  col.i.  lin.4.1egc  -  Im- 
portuni  .  pag.  1  f  f.  col.  1.  lin.  20.  lege  -  praecipue  . 
pag.   171.  col.  2.  lin.  3.  in   nota  Pcrezii  ,  in  concil. 
to-.et.  4f  c>.  numeri  lii    ita  distinguendi  videntur  -  in 
concil.  tolet.  4.   f.6\  -  Nimirum  Conancius  his   tri- 
bus  conciliis  intcraiit  . 
APPENDICES  AD  TOM.  VII.  Qiium  plcraque  opu- 
scula  ,  qnae  ad  appcndices  reiecta  sunt ,   c  corru- 
ptis   excmplaribus  qua  editis   ,   qua  manu  exaratis 
dcprompta  sint  ,  etsi  nonnnllis  iam  medicina   adhi- 
bica  fuerit  ,   nmlta  adhuc  supersunt ,  quibus  ex  con- 
iectura  succurri  poterit  .  Nunnulla    hic   indicabo  . 
Tag-  190.  lin.  13.  legc  -  Hispaniam  .  pag.  198.  lin.  3. 
lege  -  cinnamomum  •  pag.  199.  lin.  37-  lege  -  illud  . 
pag.  201.  lin.  4.  lege  -  cohunnae  . p.ig.  202.  lin.  3 1. 
ad  marginem  lege  -  lorte  ,  aereis  .  pag.  203.  lin.  4. 
pro  ecclesia  videtur  legendum  -  ecclesiam  .  ib.  lin.18. 
pro  prope  lege-  prolc  . pag.  11  1.  lin.  8.  post  festinat 
dele   interrogationem  ,   et  adhibc  duo  puncta  .  pag. 
2  J  4.1in.2f  .Iege  conitmctim  -  protelatis .  pag.lz^.Vm. 
10.   Icge  -   inenarrabiliter  .  pag.  226.  lin.    26.  legc 
-  grcge  .  pag.  230.  lin.  1  f  >  legc  -  et  ne  nos. 
Tag.  i^t.  lin.  38.  lege  -  qtiaeque  .  pag.  233.  lin.  9.  pro 
tondant    reponendum   vidctur  -  tondeant  .pag.  249. 
lin.  vlt.  lcge  -  auariciae   .  pag.  161.  lin.   31.  legc  <- 
exhortari  .  ib.  lin.  41.  lege  -  excitare  .pag.  263.  lin. 
28.  lcge-  ipsam  noi.pag.  271.  lin.    if.  pro    delin- 
quentis  siibstituendiim    derelinquentis   ,    vel    relin- 
quentis  .pag.  173.  lin.  1 .  legendum  videtur  -  abscon- 
dunt. pag.  176.  lin.  penult.  lege-  tcmpore.  pag.  283. 
lin.   22.  lege  -  inuidus  . 
Tag.  287.  lin.  vlt.  ex  coniectnra  deleri  poterit   si  post 
qui . pag.  288.  lin.  2.  pro  rimatur  forte  -  rimantur  . 
ib.   lin.    32.    pro  titulamente  forte  -    ticillamento  . 
pag.  292.  lin.  vlt.  ad  margincm  -  Vulgata  Eccli.  c. 
3.  v.  xi.  maledictio   autem  .  pag.   307.  lin.   20.  pro 
viigo   forte  -  vi<;or.  ib.  lin.  38.  pro  admittitur  for- 
te  -  amittitur .  ib.  iin.  40.  pro  non  is  forte  -  non  ni- 
si  .  ib.  lin.  vlt.pro  ingenti  fortc  -  vngnenti  . 
Tag.  308.  lin.2.  forte  legeudtim  -  quoniam  renascendo, 
non    nascendo    fit.  ib.  col.  2.  lin.  f .  adde  -  non    in- 
telligo  .  Suspicatus  cst  aliqttis,  legendum,  mandncet . 
yag.  340.  lin.  24.  lege  -  miiitiam  .  pag.  3  J7.  col.    :. 


lin.  38.  ad  marginem  adde  -  Pro  macernri  aliud 
verbum  esset  re.ponendum  ,  quod  ab  y  inciperet . 
pag.  j6f.  Hn.  54.  lcge  -  misericors .pag.  375".  lin. 
1  3.  lege  -  CXL.  ann 
Pag.^io.  lin.y.ad  marginem  -  torte  ,  transfixum.  ..pa- 
lo  . . .  prophetam  lechali . /ui£  382.  lin.  Ji.ad  margi- 
ncin  -  forte  ,  visiones  pro  versiones  .  l'ag.  3S7.  lin. 
1  j.  lege  -  dum  -pag.  589.  lin.  16.  lege  -  incnarrabi- 
li  .p*g.  390.  lin.  vlt.  ad  marginem  -  lorte  ,vinens  , 
pro  videts  .  j>ag.  391.  lin.  16.  legc  -  magistrum  . 
P'S-  >9S-  '  f •  ad  marginem  -  tbrce,  andi  pro  audi- 
ui  .  pag.  401.  lin.  4.  lege  -  inueniri  . 
Pag.  448.  col.i.lin.j .  lege  -  pater  ./><ȣ. 48  i.col.i.lin.  1. 
legc  -  monachorum  .  pag.  48  f.  col.  1.  in  nota  1 38S. 
le^e-  scripsi  rhcuma  pro  reuma,vt  in  vctcribus  ediiio- 
nibus  legitur />.«£. 492.  col. 2. not.1604.lcgc -ex  aliis  . 
INDICf.S  .  Vag.  498.  col.  2.  lin.  34.  lege  -  rctribuisti 
pag.  499.  col.  1.  lin.  1  f .  Icge  -  constinitum  .  ib.  col. 
2.  lin.  30.  legc  -  eccc  .  p>.  foi.  col.  2.  lin.  29.  le- 
ge  -  cunus .  pug.  J04.  col.  1.  Iin.  31.  lcge  -  iuue- 
nis  . pag.  fof.  col.  1.  lin.  30.  lege - igni . ib.  lin.  ff- 
lege  -  architcctis .  ib.  col.  2.  lin.  6.  lcgc  -  mcae  .  ib. 
lin.  f^.  lege-qui  sedebat. 

Pag.  fo6.  col.  2.  lin.  f^.  lcge  -  nmtortim  .  pag.  f07. 
col.  1.  Iin.  4,1.  seq.  lege - intueamini -p*g.  foS.  col. 
I.  lin.  12.  Icgc  -  vnusquisque  .  ib.  col.  2.  lin.  fo. 
lcgc  -  reliquistis  .pag.  f  1  o.  eol.  i.lin.  6.  lege  -  iniqui- 
tatibus  .p.tg.  f  17.  col.  1.  lin.  if.  legc - iudaeorum. 
ib.  col.  2.  lin.  19.  lcge- quuin.^f.  fiS.col.  i.lin. 
4.  lege  -  secundutn  . pag.  f2i.  col.  1.  lin.  1.  lcgc- 
hominum  . 

J>ag.  ^24.  v.ol.  i.lin.  9.  pro  f7.  It'ge-6i.  ib.  liu.  fi. 
pro  III.  io"S.  Icge  -  vii.  if.  ib.  col.  2.  lin.  10.  pro 
111.  41  f .  Icge  -  vii.  116.  ib.  lin.  11.  ct  11.  Jcgc  - 
iv.  2fS.  282.  ib.  lin.  24.  pro  6.  lege  -  16.  ib.  col.  3. 
lin  24.  pro  3  2.  lege  -  3  3. 

V.ig.  f  2f.  col.  1.  lin.  1  1.  pro  237.  lege  -  238.  ib.  lin. 
14.  pro  87.  lcgc-82.  ib.  |in.  20.  pro  234.  lege  - 
ijf.  ib.  lin.  fj./iro  3 f f .  legc-  3 f  3.  /'».  col.  2.  liji. 


6*7 

2.  pro  vii.  lege  -  111. 
Pag.fjt.  col.i.lin.io".  pre  ifi.Iege-  1  f  2.  ib.Wn.i  2. pro 
iv.  lege -  v.  i b. -col.  3.  lin.  4S.  lege-BIemrn  ai 

34.  ib.  lin.  f  J.pra   478.  legc  -  43  3.  iA.  lin.  f  4.  post 
Boeotia   adde  -  iv. 
Pag.  f3f.col.  2.  liu.  43.  lege-iubetur.  p»g.  y  5  8.  col. 

2.  lin.  3  j.pro  390.  le_;c  -  399.  ib.  col.  3.  lin.   2.  jio 
146.  lege  -  f  f  1.  ib.  lin.  i<.  pro  412.  lege  -402. 
f40.  col.  3.  lin.  4.  lege-  consobriui  .  ib.  lin.  47.  lc- 
ge  -  contemptorcs  .  />;ȣ.  f  4 1 .  col.   2.   lin.  6.  legc- 
coniunctioncs  . 

Pag.  f4f.  col.  1.  lin.  3f.  lege  -  v.  78.  ib.  lin.  37.  pro 

168.  lege  -    163.  ib.  col.  2.  iln.  $<.pro  299.   le   - 

129.  ib.  lin.  f4-/»o   vi.  lege  -  vii.  i£.  col.  3.  lin.   2. 

pro  7,6.  lege  -  37-  ' -'•  lin-  7  •/''<>  v.  °"S-  lege  -  vn.  4. 

ib.    in.  iS.  pro  lof.  lcge  -  348.  ib.  lin.  39.  pro  ■)< . 

lcc-91.   ib.   Un.j6.pro  463.  Icge  -  461. 
Pag.  f47.  col.  3.  lin.  13.  Icge  -  occidcntalis  in  azymo  . 

ib.  lin.  46.1cge-  ejje rre  vide  eferre  . pag.  ff2.  col.  1. 

Wn.16.pro   201.  lege  -  202.  ib.  lin.  41 .  pro   43S.IC- 

gC  -  34S.  ib.  lin.  46.  pro    192.    legC-107.    ib.    lin. 

f  6.  />i»  462-  legc  -  262.  ib.  col.  2.  lin.  6.  pro    1  2S. 

legc  -  t.29.  ii.Iin.  ff-/'re  ^tff.legc  -  4^9.  ib.  col. 

3.  lin.    19.  pro  vi.  legc  -  iv. 

f*»j.  f  00.  col.  1.  lin.  vlt.  lcge-  Kalcndarum./i.ic  76*4, 
col.  3.  lin.  f2.1ege-  iunctus .  pag.  167.  col.z.lin.  jj\ 
pro    232.1ep,e-  242.  ib.  col.  3.    lin.  fo.  j>ro    8;. 
ge-9S.  ead.  lin.pro    v.    foS.  lege  -  vl.  foS.  1 
f7f.  col.  2.  lin.  19.  lege-necis  genera  .  ib.Un.  <6. 
pro    1  f 9.  lege  -  if  ?•/"»£•  J76.  col.i.  lin.  2 
seq.  i'£.  lin.29.  /;ro  111.  4f  2.  lcge  -  iv.  1 1  2.  ib.  lin.^S. 
seq.  lcge  -  numeri    musici  .  col.  2.    lin.  14.  pro  447. 
lege  -  4f  2. 

?•*&•    rp*.  col.  1.    lin.    fi.    seq.  Icl;c  -  111.  241.  qui 
ib.  lin.  <i.j>ro  213.  lege  -  2f  3.  ib.  col.  2.    lin.   1  1. 
seq.  lege  -  vtatur  vu.  38.  ii.lin.  1 3.  lege  -  sit  *  i.j  - ;. 
ib.  lin.  f  2.  Icge  -  Sccta    1 1  1.  349.   v.  37.  h.  . .  . 
lin.  7-pro  46.  lcge  -  494. 


F  I  N  I  S. 


\ 


co 

E- 


o 

> 


•a 


■ 


14773