HANDBOUND
AT THE
UNIVERSITY OF
TORONTO PRESS
f>-
CLAUDII CLAUDIANI
OPERA OMNIA.
VOL. I.
CLAUDII CLAUDIANI
* % *
OPERA OMNIA
EX EDITIONE P. BURMANNI SECUNDI
CUM NOTIS ET INTERPRETATIONE
IN USUM DELPHINI
VARIIS LECTIONIBUS
NOTIS VARIORUM
RECENSU EDITIONUM ET CODICUM
ET
INDICE LOCUPLETISSIMO
ACCURATE RECENSITA.
yOLUMEN PRIMUM. A
■ D \
LONDINI:
CURANTE ET IMPRIMENTE A. J. VALPY, A.M.
1821.
pa
Pi7
CONSPECTUS
EORUM QVM HAC EDITIONE
CONTINENTUR.
Pag.
GuLiELMi Pyrrhonis Epistola Serenissimo Del-
phino ... . . 1
Prolegomena in Cl. Claudianum, in quibiis de ejus
vita, carminum ^eneribus, eoque, quid in singu-
lis praestitum sit, de scribendi genere universo
quo usus est, et de fatis quae nacta sunt carrai-
na, disputatur, a G. L. Koenig . . 5
Testimonia de Cl. Claudiano . • .52
I. In Sex. Anicii Probini et Sex. Anicii Hermoge-
niani Olybrii Fratrum Consulatum Panegyris . 61
II. In Rufinum Lib. i. Praefatio . • 89
III. In Rufinum Lib. i. . . . . 92
IV. In Rufinum Lib. ii. Praefatio . . 138
V. In Rufinum Lib. ii. . . . 140
\i. Praifatio in Panegyrim de tertio Consulatu Ho-
norii Augusti . ... 197
VII. De tertio Consulatu Honorii Augusti Panegyris 200
A III. De quarto Consulatu Honorii Augusti Pane-
gyris . . ... 225
IX. Epithalamii in Nuptias Honorii Augusti et Ma-
riae Praefatio . . . • 302
VI
CONSPECTUS.
X. Epithalamium Honorii Augusti et Mariae
XI. XII. xin. XIV. In Nuptias Honorii Augusti et
Maria? Fescennina
XV. De Bello Gildonico Liber
XVI. In Panegyrim de Consulatu Fl. Mallii Theo-
dori Prologus
XVII. De Consulatu Fl. Mallii Theodori Panegyris
xviii. In Eutropium Lib. I.
XIX. In Eutropium Lib. ii. Praefatio
XX. In Eutropium Lib. ii.
XXI. In primiim Consulatum Fl. Stilichonis Lib. i.
XXII. In primum Consulatum Fl. Stilichonis Lib. ii
XXIII. De secundo Consulatu Fl. Stilichonis Libri
Praefatio ...
XXIV. De secundo Consulatu Fl. Stilichonis
XXV. De Bello Getico Libri Praefatio
XXVI. De Bello Getico Liber
XXVII. Praefatio in Panegyrim de sexto Consulatu
Honorii Augusti
xxviii. De sexto Consulatu Honorii Augusti Pane
gyris . . . .
XXIX. Laus Serenae . . .
XXX. Epithalamii dicti Palladio et Celerinae Pras
fatio . . . .
XXXI. Epithalamium Palladii et Celerinae
XXXI i. De Raptu Proserpinoe Lib. i. Praefatio
XXX III. Raptus Proserpinas Lib. i.
XXX IV. De Raptu Proserpiuae Lib. ii. Praefatio
XXXV. Raptus Proserpinae Lib. ii.
XXXVI. Raptus Proserpinae Lib. iii.
xxxvii. Gigantomachia
XXXVIII. 'Ek T^f r^yavTOfx^a^tas
XXXIX. EpiSTOLiE. — 1. Deprecatio ad Hadrianum
Praefectum Praetorio
XL. 2. Ad Serenam
XLi. 3. Ad Olybrium
306
CONSPECTUS.
VII
XLFi. 4. Ad Piobinnm, nt scribat
XLiii. 5. Ad Gennadiura ex Proconsule
XLiv. EiDYLLiA. — 1. Phoenix
XLV. 2. Hystrix
XLvi. 3. Torpedo
XLVii. 4. Nilus
XLViii. 5. Ma^es
XLix. 6. Aponus
L. 7. De piis Fratribus et eorum Statuis quae sunt
apud Catinam
Li. Epigrammata. — 1. De Mulabus Gallicis
Lii, 2. De Sene Veronensi qui Suburbium nunquam
egressus est . . .
Liii, 3. De Apro et Leone
Liv. 4. Descriptio Arraenti. Fragmentura
LV. 5. Concha Sercna;
Lvi. 6. De Crystallo cui aqua inerat
Lvii, 7. Aliter . . .
Lviii. 8. Aliter ....
Lix. 9. Aliter
LX, 10. Aliter
LXi. 11. Aliter
LXii. 12. Aliter
LXIII. 13, "EtI TTBf) avTOu
LXIV. 14. " Eti vsg) auToti
LXV. 15. npos 4>olj3ov
LXVl. 16. E]; Mii/,a.do(. •yy\pa<Tauav
LXVII. 17. Elj '^ouKov TVTTTrjQivTa irag' auTOu
Lxviii. 18. In Sphaeram Archimedis
LXix. 19. DePolycasteetPcrdicca
Lxx. 20. De Zona Equi regii missa Honorio a Se
rena ....
Lxxi. 21. De Zona ab eadem missa Arcadio
LXXii. 22. De Chlamyde et Frsenis
Lxxiii. 23. De Fraeno, Phaleris, et Cingulo Equi
Honorii a Serena missis
1071
1074
107G
108S
1093
109G
1102
1108
1119
1125
1127
1130
ib.
1132
1133
1134
1135
1136
1137
1138
1139
1140
1141
ib.
1142
1143
1145
1147
1148
1149
1150
1152
^jjj CONSPECTUS.
Pag.
LXXiv. 24. Deprccatio ad Alethium Qusestorem . 1153
LXXV.25. In Ciiretium • • ' Vyfn
LXXVi. 26. In eundem . • • * \^
Lxxvii. 27. In Jacobum Magistrum Equitum . 1158
Lxxviii. 28. llimanti telum irafacit • • H^O
LXXix. 29. In Podagrum • • • *"•
Lxxx. 30. DeTlieodoroet Hadriano • • 1161
LXXXi. 31. Ad ^ternalem • • • 1]62
Lxxxii. 32. Ad Maximum, qui mel misit • HtKJ
Lxxxiii. 33. DeLocusta. Fragmentum . • ib^
LXXXiv. 34. De Balneis Quintianis • • 1164
Lxxxv. 35. Descriptio Portus Smyrnensis • ib.
Lxxxvi. 36. Est in conspectu longe locus • 1165
Lxxxvii. 37. De Quadrigamarmorea . • 1166
Lxxxviii. 38. Fragmentum . . • 1167
Lxxxix. 39. De paupere Amante . • ib.
xc. 40. De eodem • • • • 1168
XGi. 41. In Sepulcrum speciosae . . . ib.
xcii. 42. Dc Birro Castoreo . . • 1169
xciii. 43. De Hippopotamo . . • H^O
xciv. 44. Quoe in mensa de Sardonyche lapide . 1171
xcv. 45. Carmen Paschale . ... 1172
XCVI. 46. E\i Tov XwTijpa . • • A-l-'^
XCVII. 47. E\c Tov Jea-7roT>)V XpKTTOv . • • li77
xcviii. 48. Laus Christi . • • H^^
xcix. 40. Miracula Christi . . • • H^O
c. 50. In Sirenas . • • • H^^
Anonymi poetae Laudes Herculis . • 1184
Elegia de Phocnice, vulgo Claudiano ascripta . 1197
NoT/E Variorum in Cl. Claudiani Opera. — i. In
Probini et Olybrii Consulatum Panegyris . 1212
11. In Ruiinum Lib. i. Prsefatio • • 1230
iii. In Rufinum Lib. i. . • • • 1^32
IV. In Rufinum Lib. ii. Praefatio . • 1267
V. InRufinumLib. II. . • . ib.
vf. De tertio Consulatu Honorii Praefatio . . 1306
CONSPECTUS. IX
Pag.
VII. De tertio Consulatu Honorii . . 1308
VIII. De quarto Consulatu Honorii . . 1321
IX. Epitlialamii Honorii ct Mari^e Praefatio . 1366
X. Epithalamium Honorii et Mariae . . 1367
XI. XII. XIII. XIV. In Nuptias Honorii et Maria3
Fescennina . . . . 1385
XV. De Bcllo Gildonico . . . 1392
XVI. De Mallii Theodori Consulatu Prologus . 1418
XVII. De Mallii Theodori Consulatu . . 1420
XVIII. In Eutropium Lib. I. . . . 1444
XIX. In Eutropium Lib. II. Praefatio . . 1476
XX. In Eutropium Lib. II. . . . 1479
XXI. In primum Consulatum Stilichonis Lib. I. . 1499
XXII. In primum Consuhitum StiHciionis Lib. ii. . 1514
XX III. In secundura Consulatum Stilichonis Prae-
fatio . . . . . 1535
XXIV. Insecundum Consulatum Stilichonis . 1537
XXV. De Bcllo Getico Praefatio . . 1551
XXVI. De Bello Getico . . . 1552
XXVII. In sextum Consulatum Honorii Praefatio . 1575
XXVIII. De sexto Consulatu Honorii . . 1577
XXIX. Laus Serenae . . . 1603
XXX. Epithal. PaUadii ct Celerinaj Praefatio . 1611
XXXI. Epithalamium Palladii et Celerinae . 1612
XXXII. De Raptu Proscrpinae Lib. i, Preefat. . 1620
xxxiii. De Raptu Proserpinae Lib. I. . . 1623
XXXIV. DeRaptuProserpiuaeLib.il. Praefat. . 1644
XXXV. De Raptu Proscrpinae Lib. ii. . . 1647
XXXVI. De llaptu Proserpinae Lib. iii. . . 1663
XXXVII. Gigantomachia . . . 1678
XXXIX. Epistol^ .... 1684
XLIV. ElDYLLIA . ... 1695
Li. Epigrammata . . . . 1715
Laudes Herculis . " . . . 1738
DePhcenice . . . . 17:3.9
Recensus Editionum Cl. Claudian . 1749
Ddph. et Vur. Clas. riawl. h
CONSPECTUS.
Pag.
RECENSUS CoDicuM Mss. CI. Claudiani qui in
Bibliothccis Britannicis asservantur • • ^'"^
iNDEX in Claudianum • • ' . '
Index Vocabulorum omnium Graecorum quae m
Claudiani Operibus leguntur • • clxxvu
CLAUDII CLAUDIANI
OPERA OMNIA.
SERENrSSIMO
DELPHINO
GULIELMUS PYRRHO,
jVatalis ^Egypti et Alexandria^, in qua olim vigebat, de-
licias vclinquit Poeta Claudianus, Serenissime Del-
PHINE, eo proposito, ut in Gallia et felicius renascatur, et
diem videat nitidiorem, quam tum, cura floreret, videbat.
Quod quidem tam jucundum ipsi est, quam quod jucun-
dissimum csse queat liomini cogitanti, in Imperium felix ac
fortunatura, continuisque triumphorura palmis florentissi-
mum, se receptum iri.
Non cnim est, quod aetatis, qua Theodosius Magnus
irapcrabat, desiderio teneatur ; si uti confidit, reviviscat in
soeculo Luuovici Magni, qui tantum nomen longe pluri-
bus ac majoribus implet virtutibus, quam unquam Thcodo-
sius implevit. Quippe augusti illius invictique Principis
tara longe lateque ditiusa laus ; ipsius, ut sapientia^, mode-
rationis, magnificcntiae, iortitudinis, totque partarum mari
et terra victoriarum fama remotissiraas quasque regiones
pcrvaserit.
Neque vero etiam est, quod Poeta noster illa tempora,
quibus, ut Honorio alias perplaceret, ipsi contigit, nunc
requirat ; siquidera ea illi spes ostenditur, ut tibi non dis-
Ddph. et Var. CUm. Clttud. A
EPISTOLA.
pliccat, Srrenissime Delpiiine, quippe qui fiduciam
habcat, non a superbia inductam, sed ab ipsa conscientia,
ct virtutis suse, et praestantis tui ingenii, ac Regiae plane
indolis, quilius mire excitatus prasclarissimarum rerum stu-
dio tam duceris, quam qui maxime. Excelso nempe et
illustri loco sita de te fama, quae nec obscuro nec vario
sermone, scd clarissima et una omnium voce percrebuit,
nemini dubiam relinquit nobilem illam animi contentionem,
quam ad assequendam optimarum artium intelligcntiam
ita adhibes ; ut, quod in tali fortuna novum est atque ad-
mirabile, quantum generis et dignitatis splendore tuis aequa-
libus, tantum ingenii et doctrinae ornamentis antecellas.
Et quidem, etiamsi mentis tuas rerum omnium capacis
facilitas et magnitudo non ea esset, ut non tam feliciter,
sicuti facis, proficeres ; curis tamen et consiliis sapientissimi
tui Rectoris, qui nihil habet antiquius, quam ut ad virtutes
maximas te ultro altiora petentem provehat, provehi po-
tuisses. At vero divina Providentia, quae te ad regnandum
tulit, ipsius curas adjuvit mirifice, erexit, recreavit, cum te
eximiis omnibus corporis et animi dotibus, qu^ firma esse
possint adjumenta sustinendae olim imperatoriae personae,
tam instructum esse voluit, ut in toto orbe habeas parem
neminem.
Ac re quidem ipsa, natus es ea formae dignitate, ut cor-
pus nec ipscc Charites pulchrius ad venustatem ; ncc, pro
tua a3tate, Mars ipse vegetius ad firmitatem, et ad susci-
pienda ac toleranda belli munia fingere potuerit. Qui enim
vultus decor ^? quae frontis gratia simul et majestas ? quam
vividus Martiusque color ? qui nitor vigorque oculorum, et
quam animosa regalisque species, omnium amoris non so-
lum concihatrix, sed etiam venerationis 1 His accedit firma
valetudo, et niira naturai agilitas, ac denique pulchro cor-
pore loage pulclirior ac generosior animus, mensque rebus
atque artibus, quascumque expetiveris, tam apta, tam habi-
lis, iis ut natus esse videaris.
Nam si ad avocandum a studiis gravioribus animum,.
venatui indidgendum est, quis te expeditior in equo per
liPlSTOLA.
campos patcntcs fertur? quis te propius cnrsum fcrarum
premit? quis ictu ccrliore avcs volantcs licct, dcjicit? Si
cnses retnsi vibrandi sunt, qua vi, qua corporis agilitate id
facis ? Si quid cx iis rebus, qua^ ad bella canipumquc Mar-
tis et urbiuin niunimenta pertincnt, adumbrandum cst, rem
tanta solcrtia exprimis, ut in tuo opcre non inficiandas sibi
rerum imagines Mars ipse fateatur. Jam, si arina tractanda
sunt, et milites quibusdam veluti pugna^ simulacris, quo
vera dcinde certamina prudentius fortiusque committant,
assuefaciendi, cos ad quascumque militaris excrcitationis
formas, ad qucecumque prselia ludicra sic vertis ac torques,
ut vel belli Duces pra-stantissimi ; quam tam alacriter et
ffcnerose sustincs, cam non majore industria personam sus-
tinerent. Si denique domandus cst alter aliquis Bucepha-
lus, ne Alexander quidem ipse eum licet ferocitate exultan-
tem aut agat callidius ; aut, si ita videatur, ipsius spu-
mantis armos stimulis audentioribus fodiat, aut cursus re-
cursusque melius ineat, orbesque orbibus sagacius impediat.
Quaj quidcm prima iila rudimcnta et incunabula virtutis
satis probant, quam magna habeas a natura atque etiam ab
exercitatione, cura aetas mox feret, subsidia bellorum geren-
dorum^ ; quamque magnis passibus, quam in gloria conse-
quenda Heroes inierunt, eam sis viam initurus.
Sed quanquam illa tibi innata ad venatum, equos, arma,
et alia, qua^ tua? cum astati, tura fortuna? decora sunt, pro-
pensio te tam vehementer rapit, quam non ullum Principera
unquam; ex his tamen animumlubcnter revocas, ad artium
ingcnuarum, quas in dehciis habes, studia recolenda. Unde
in Claudiani nostri animo inest velut quoddam auguriuni
glorias sibi acquirenda?, cum mente ccruit, quibus curis ad
cultura multo elegantiorcm splendidiorcmquc, quam fuit
antea, restituitur, eas curas tibi tanto Principi acceptas
refcrri oportere. Quin et exultat laetitia, triumphatque
gaudio, mcmor se in tuas manus e.sse venturura, tecum
gravcs de rcbus magnis senuones esse collaturum ; ct raoni-
ta, quac ad virtutes morales, mihtares, ac poiiticas perti-
neant, esso traditurum.
4 EPISTOLA.
Et certe poeta nemo est, qui ad Principum congressum
colloquiumque disrnius pervenire posse videatur. Quis
cnim in describendis belli pacisque artibus pra^stantior ?
Quis in extollendis Heroibus sublimior ? Quis in deprimen-
dis pravis Regnorum administris satyricus veliementior ?
Quis in investigandis naturae mysteriis, quibus ducuntur et
ipsi Imperatores, Philosophus solertior? Quis in fundendis
elegis mollior? Quis ludendis epigramraatis acutior ? Quid
plura? Fabulas, ejus carmina novis illecebris adornant,
historias nova pulchritudine adumbrant, totam antiquitatem
pulchriori lacie illustrant. Styli ipsius majestas praiclare
cogitatis assurgit, floret sententiis, admirabili rerum varie-
tate distinguitur.
His fretus virtutibus ad solium tuum accedit, Serenissi-
ME Delphine, et ut adeptus jam aliquid concupitum,
leetitia cffertur, quod tempus faustum illucescat, quo non
solum in quasdam velut partes Regias tuas institutionis ve-
nire, sed et consilia qua?dam ad amplitudinem et gloriam
tuam, populorumque olim tibi regendorum felicitatem possit
impertiri ; quoties, qui tuus est in homines doctissimos
amor, suorum Poematum lectione delectaberis.
Utere, hoc interim spatio, Princeps Magne, flore aeta-
tis tuae ad coUigcndos Parnassi foetus immortales, et ad
fovendas illas doctrinarum ac virtutis parentes Musas,
easque in regium splendorem restituendas. Non erunt illae,
non erunt tanti facti unquam immemores : te loquentur, te
celcbrabunt, te sequentur, quocumque ieris ; et cum mox
invictum Patrem comitaberis, quo Mars vocabit, ipsae
adcrunt, tuasque lauros canent, ut Achillis, ut Alexandri,
ut Caesaris cecinere. His enim Heroibus, cum ingenio,
facundia, studiisque et artibus quas Principem decent, sis
jam major, quam illi erant id astatis qua nunc ipse es,
spem magnam habemus, te tali satum Parente, tali indole
praeditum, iisdem et heroica fortitudine, et armorum felici-
tate, aut fore majorem, aut nihil esse cessurum. Cadomi,
Kal. Januar. auuo Dom. mdclxxvii.
PROLEGOISrENA
CL. CLAUDIANUM,
IS QUIBUS DE EJUS VITA, CARMINUM GESERIBUS, EOQUE,
QUID IN SINGULIS PR^STITUM SIT, DE SCRIBENDI GENE-
RE UNIVEKSO QUO USUS EST, DE FATIS QU.ii NACTA
SUNT CARMINA, IISQUE VIRIS DOCTIS QUI DE ILLIS EDEN"»-
DIS, CASTIGANDIS, ET EXPLICANDIS BENE ^MERITI SUNT,
DISPUTATUR.
Fato accidit satis iniqiio, iit viroriim, quorum scriptis
adhuc delcctanuir, vitam et fortunas plerumque ignoremus,
quanquam, quemadmodum in iis, quos vel amore vel vene-
ratione complectimur, omnia, quaecumque ad illos perti-
neant, non aliena a nobis ducimus, scirequc desideramus.
Quid ? quod cognitio temporis, quo vixerit aliquis scriptor,
locorum, ubi sit versatus, disciplinte, qua a teneris imbutus,
virorum, quorum familiaritate et consuetudine usus, vitae
deniquc omnis privatae et publica?, necessaria est ad recte
de virtutibus ejus et vitiis eorumque causis judicandum.
Quorum, si memoriae prodita non sunt, desiderio affici so-
icmus tanto vehementiore, quanto major cst utilitas, quae
ex illorum cognitione capi potuisset.
Nec Claudianus communem fere scriptorum antiquorum
sortem eftugit ; paucis tantum, quae patriam vitamque ejus
spectant, qua^que ipse scriptis suis passim intexuit, excep-
tis, reliqua onmia plane ignorantur. Quanquam fuerunt,
qui de patria ejus controversiam moverent, constat tamcn,
non tam ex ipsius, quam ex aliorum testimoniis, cum
G PROLEGOMENA
Alexanrlria; natum alqiie cducatum fuisse. Qnales paren-
tes habucrit, ncscimus ; a quibus tamen, quicumque tandera
illi fucrint, libcralitcr cst institutus. Xam, ut ex carmini-
bus cjus apparct, nulla fere res est, quas quidem ad huma-
nilatem pcrtincat, quam ille scic^ntia non sit complexus ;
mythorumque antiquitatis, inprimis Rornana?, divcrsarum-
que rationum philosophicarum cognitio, ubique fere osteu-
tata, declarat, eum et bonis magistris esse usum, et in ea
civitate diu versatum, ubi literarum studia maxime vige-
rent.
Quando, quo aetatis anno, et quonam fato in Italiam per-
vcnerit, parum liquet ; neque magis constat, qua ratione
se Stilichonis tutelaj commendarit, benevolentiamque Sere-
ndc sibi comparaverit. Romfe ilhmi jam fuisse A. C. 394.
inde facile colUgitur, quod anno sequenti panegyricum in
Probinum ct Olybrium consules recitavit ; quo in carmine
cum liberahtatem Probi, patris illorum juvenum, prjecipue
laudibus efferat, tieri potest, ut ipse quoque illam sit ex-
pertus, ab illoque viro StiUchoni traditus. Cujus viri quo-
uiam in iUo carmine, ubi de rebus gestis Theodosii M.
senno est, nuUa mentio fit, quem aUbi induxit profitentem,
se nihil sine iUius opera gessisse ; fortasse ante hujus Impe-
ratoris mortem, quae accidit A.C. 395. in StiUchonis tute-
lam non est receptus. Sed beUi contra Eugenium poterat
spectator csse, saltem ex propinquo ; nam iUum in castris
quoque esse versatum, nuUo modo potest probari. Post
obitum autcm Tlieodosii M. Mcdiolanum se contulisse
atque in StiUchonis cohorte al) iUo inde tempore fuisse vi-
detur ; quem virum, tunc principatum obtinentem in expe-
ditionibus, forsan secutus cst. Ipse enini tcstatur in iUa
carminis prohisione, quo consulatus StiUchonis celebratur,
se per quinquennium Roma abfuisse. Cum igitur Stilicho
consul fuerit A. C. 400. : sequitur, ut iUe se Roma Medio-
Janum contulerit A. C. 395. ; quo anno, ut supra monuimus,
Probinus et Olybrius consules fuerunt, et Theodosius M;
mortuus est. Ilonores quoque, quibus ornatus est, osten-
dunt, quam carus fuerit fautoribus suis. Fuit enim Tri-
IN CL. CLAUDIANUM. 7
bumis et Notarius, nt ostrndit tabula marmorca, in domo
Pomponii Lajti invcnta. Ciijus aiitcm generis Tribunus
fuerit, haud facile dixeris ; sed castra illum esse secutum,
minimo ])otest aHMmari.
In ilhul cliani quinqucnnium incidit itcr Claudiani in
TEgyptum, imlla alia ratione forsan susceptum, quam ut
pueUam, quam jam antc coonitam amarat, litcris Sercnaj
ad parenlcs illius scriptis adjutus, in matrimonium duccrct.
Hujus rei mcntionem ipse facit xl., ubi Serenae matrimonii
nominc et illustris ct divitis gratias agit. Illas nuptias
Alexandria3 essc cclcbratas patct ex v. 55., quo tcmpore
jara Honorius Mariam, Stilichonis ct Serenae fdiam, in
matrimonium duxerat, atquc, ut cquidem conjicio, post
bellum contra Gildonem, circa fineni anni C 398. Mi-
rum sane videri nequit, homines, tanta potentia indutos,
poeta? nostri rationibus tantopcre consuluisse. Quid cnim
tyrauuo ex barbaris orto, rerumque summam contra jus
fasque sibi vindicanti, optatius contingere potuit, quam
poeta aliquis insignis, qui res ejus vel levissimas tanta
verborum magniticcntia posset celcbrare, omnibusque,
quse minus placerent, hominumque voluntatem offende-
rcnt, honestatis, justitiae et aequitatis speciem rhetoricis
artibus induere. Nihil enim est, quemadmodum nostra
quoque mcmoria usu venit, quod multitudini persuaderi
uequeat, non tam res quam verba ponderanti, neque quic-
quam est tam foedum, quod non colore calbd^ orationis
obductum possit nitescere, Natura etiam ita comparatum
£st, ut deleto omnis libertatis sensu, omnique gencrosioris
animi impetu, in publicis mabs homines, quae propulsare,
cum vircs deficiant, non possint, Hbenter acquiescant, fa-
cileque patiantur, ut illis felicitatis spccies induatur, ne
quando levitatis abjectissimas, qua hujuscemodi ferenda
et toleranda existiment, conscientia crucicntur, aliorum-
que contemtui exponantur. Illam igitur Stilichonis bene-
volentiam Claudianus carminibus sibi concibavit, in quibus
praeconem agit ingenii ilbus virtutum et rerum gestarum,
ita ut adulationi penitus inserviat, veritatique forsan parum
S PROLEGOMENA
tribuat. Qiioe quidem non in eaan sententiam disputata
accipias, quasi oninia, quee laudibus eftert, ingenio ejus
debeantur, neque quicquam in ejus carminibus invenias,
quo uti possis ad historiam illorura temporum accuratius
expoJiendam. Etiarasi enim in Honorii et Stilichonis gra-
tiam orania erant componenda, quse in panegyricis protulit:
tamen, siquidem impudentiae et summae vanitatis crimen
vel in laudando efFugiendum est, ne is, quem extollas, risui
propinetur, fundo aliquo probabili destituta esse omnino
non poterant, quae pra^dicanda suscepit. Atque hoc non
tam valet in virtutibus celebrandis, in corporis pulchritudi-
ne et specie laudanda, quanquam etiam in his, quaj fidem
aliquam dictis facere possint, non omnino debent deside-
rari, quam in rebus gestis praedicandis, in quibus semper
aliquid subesse debet, quod vere gestum inter omnes con-
stet, etiarasi id artibus rhetoricis ornatuque poetico faciem
externam sit nactum a rei veritate abhorrentem. Res ipsas
comminisci ne abjectissimus quidem adulator temere audet;
quia vel ipsius magnopere interest, cum maxime blandia-
tur, ab assentandi suspicione liberura videri, ne oratio iro-
niee speciera induat ; sed in iis expiicandis, augendis, depri-
mendis, exornandis, et amplificandis consilio suo accommo-
date versari solet. Neque ei idcirco, cura nihil fere sit, de
quo in utramque partem disputari nequeat, praesertim si
ejus, quod vel laudandum vel vituperandum susceperis,
ratio pluribus accurate cognita non sit, manifestum vanita-
tis crimen potest intendi. Quapropter, carmina Claudiani,
quanquara ad historiae fidem ea scripsisse existimandus
non est, quandoquidem nemo sanus ei, qui vel praedicatoris
vel vituperatoris vices tuendas susceperit, injungere potest,
ut sine studio et ira res commemoret : taraen in iis monu-
mentis, ex quibus temporum ratio, qualis sub Theodosio M.
ejusque filiis fuerit, possit constitui, vel gravissima sunt
existimanda. Nec parva sane est utihtas, quge ex eorum
lectione ad historiam illius aevi condendara possit redun-
dare ; modo intelligas ornatum, poiiticum detrahere fucum-
que oratorium abstergere, ut nuda veritas possit apparere.
IN CL. CLAUDIANUM. 9
Quo rite facto, nescio sane, cur Zosimo, Zonaree corapila-
toribus, jejunisque annalium consarcinatoribus, et patribus
ecclesia; ipsis, quibus ea tantum probari solcbant, merao-
ratuque digna videbantur, qua? ipsorum superstitionibus
essent accoramodata, plus auctoritatis tribuatur, quara
Claudiano. Uberior autera de fide Claudiani disputatio
aliena est a nostro proposito, qui id aganius, ut constitua-
tur, qucmadmodum ille poetae vices defenderit ; de illa au-
tem omnino tacere noluiraus propterea, ut non ignorarent
juvenes, poetam nostrum vel hoc nomine non plane esse
negligeudum. Ceterura carniinibus in Stilichonem scriptis id
assecutus est Noster, ut illius auctoritate senatus Roraanus
ipsi statuani cura titulo in foro ponendara decreverit, qui
houor et illis temporibus non vulgaris fuisse censcndus est.
Eadem facultate poetica raultos praeterea sibi proceres de-
vinxit, ut Probinura et Olybrium juvenes, Malliura Theo-
dorum, Genuadium, quos etiam in epistolis satis farailia-
riter tractat. De iis, quae post Stilichonis caedem, (interfec-
tus autera est A. C. 408.) Claudiano acciderint, nihil omnino
raemoriae est proditura. Alia quaestio eruditos exercuit,
utrura Claudianus sacris Christianis initiatus fuerit, nec ne.
Probabile quidera videtur, cura Imperatores cum proceribus
pluriura Deorura cultu abdicato ad puriorem religionem se
transtulissent, jamque saccrdotum instinctu veteres caerimo-
nias, quibus ante fuerant addicti, partira circurascribendas
partira tollendas curarent, etiam poetam in retinendis ritibus
pristinis non fuisse pervicacem, sed lubenti animo ad nova
sacra se contulisse, ut gratiara Imperatoris et sacerdotura,
qui jam tum raagnos spiritus sumere coeperant, vel hoc
noraine iniret. Sed Augustini et Orosii testimonia contra-
rium perhibent, quorum ille poetam nostrum * a Christi
nomine ahenura,' hic ' gentilem pervicacissimum' nominat ;
atque in his acquiescendura esse censeo. Reliqua argu-
menta, quae Gesnerus ex carrainibus ipsis ducit, levissimi
sunt raomenti, aut potius nihil probant ; etenim quid prohi-
beat, quominus vel sanctissimus poeta veterum loquendi
formulis uti possit ? Contra, Christianae disciplinae asseclam
10 PROLEGOMKNA
Nostrum fuisse ex carminibus Graecis disputare velle, quae
sub cjns nomine circumfcruntiir, nihil aliud est, quam litem
lite dissolvcre ; prius (>uim cst probandura, quod probari
nequit, illa ingenio Claudiani deberi. Sed satis jam de
vita Claudiani disputatum cst : videamus nunc, quali fuerit
ingenio, qua^que scribendi cjus ratio, quiljus virtutibiis
illa inclaruerit, quae vitia notanda videantur.
Tencndum est igitur, Claudianum fuisse Alexandrinum,
in ea urbe natum, in qua etiam iilis temporibus literarum
studia vigebant, quibus sub Ptolemaeis per omnem terra-
rum orbcm nobilis erat et clara. Ibi scholaj geographorum,
mathematicorum, astronomorum, seu potius astrologorum,
philosophorumquc discendi cupidis erant apertae ; qui, nisi
omnino naturse et ingenii dotibus destituti essent, variis
doctrinis et multiplici rerum cognitione animum poterant
locupletare. Diu autem jam ante perversus ille mos apud
scholarnm magistros reliquosque homines doctos invaluit^
ut omnibus studiis a rerum actu et vera vita ad umbram et
otium revocatis, finem scribeudi et orandi delectationem
solam statuerent, illamque non in gravitate rerum et utili-
tate, sed in figmentis et exornatione oratoria collocarent.
Prseterea vigebat in ilia urbc grammaticorum multitudo,
qui operam suam in fabulis subtiliter explicandis ponebant,
qui multa veterum lectione erant imbuti, ingeniumque illa-
rum rerum pervestigatione acuerant. £x his facile potest
colligi, qualis fuerit poetarum habitus, Ingenia exculta et
elegantia non deerant ; sed omnes fere inventionis, quae
summa potjtices est, laude carebant, illaque simplicitate
cum sublimitate conjuncta, quam tantopere in antiquiori-
bus admiramur, erant destituti. Oratio eorum et nitida et
tersa palaestram et oleum sapiebat ; eamque commendarc
solebant ingenti doctrinae copia, magno mythorum et his-
toriae antiquae studio, et numeris versuum maxime exactis,
omninoque naturali venustate repudiata artis illecebris
placere cupiebant. In hac communi poetarum Alexandri-
norum imagine a nobis adumbrata prima quasi lineamenta
jam dacta simt, ex quibus Ciaudiani ingenium scriben-
IN CL. CLAUDIANUM. 11
dique geim.s, qiiod sccutiis est, cognosci possit, quippc qui
siraililuilinem ejus farailia^ in qua natus est et cducalus, in
omnibus suis carniinibus pra.' sc lerat.
Adhuc juvenis in Gracorura scriptis versatus, quorum
sci-monc ctiara hactcnus in carminil)us tacicndis usus essc
vidctur, ncscio quo casu et quo anno Ronuim cst delatus.
Ibi Alexaudrinum ilhid ingcnium invcnit solum, in quo lae-
tius potuit cillorcsccrc, .lam pridcm cnim sermo Latinus,
ad ralioncm puctarum Alcxandrinorum tcmperatus, a pris-
tina simphcitate deflexerat, candorcmque suum cum ipsa
civium libcrtate amiserat. Non enim amj^liuspatriai amori,
frugalitati, gravitati, atque constantia3 in rcl>us gravissimis
inserviebat, sed publicus ejus usus in adulando erat posi-
tus, depravato pulchri judicio accommodatus, atque in rhe-
torum scholis auditoriisque recitautium troporum ligura-
rumque multitudiue, formularum subtihtaiibus proiumtian-
dique mollitia oneratus, obscuratus atque encrvatus. Omnia
ad aurium vohiptatem rcferebantur ; ct quo quis magis
ostentationera ipsam ostenderet, eo majori plausu exci-
piebatur ejus oratio. Sed de his ubcrius alio loco dispu-
tavimus.
Diu jam a rhetoribus erat receptum, ut veterum orationi-
bus, prteclarissirais naturae atque ingenii foetibus, excussis,
non solum rerum inventionem, sed et compositionem .
omnemque elocutionem ad certas praeceptiunculas revo-
carent, indecpie artera efhccrent, qua quis instructus ora-
tioncs non iUis quideni, ex quibus regulae erant deductae,
pares, sed earum simihtudines imitando expressas posset
elaborare. In hac arte perficienda et locupletanda quo
magis erant occupati, eo procUvior quidera via videbatur
munita ad eloqueutiae laudera, etiam iis quos aditum ad
oratorum ca^tum natura paene negaverat, sed eo magis
ingenia ipsa, quae libero cursu forsan summa attigissent,
praeceptiuncularum angustiis circumscripta, dum locorum
copia atque ubertate parata, remoto mentis in inveniendo
et excogitando labore, uterentur, torpore quodam exares-
ccbant. Ideni fere in pocticcs studiis accidisse pcrquam
12 PROLEGOMENA
est proba]>ile, cum ea partem eloquentiae constituat, aut
saltem cosrnatione arctissime eam attingat. Quae tamen
res suas habebat diflicultates non facile superandas. Ora-
tionum enim natura ita comparata est, ut partium descriptio
in omnibus fere sit eadem, et ut diversitas, si qua est, a
temponun, rerum, personarura, et locorum ratione facile
possit repeti, et ad certas regulas, easdemque paucas, revo-
cari. Carminum autem genera non solum infinita sed etiam
natura siia tam diversa sunt, ut, sisingula qucedam excipias,
compositio eorum ad preecepta deduci nequeat. Longe
aliter autem se res habuit in ratione, qua res et sententias
poetarum more possint eflerri, seu in dicendi genere et
ornatu poetis proprio, cum ipse sermo, quem antiquissimi
Romanorum poetae adhibuerant, posterisque adoptandum
reliquerant, ex Graeco fonte fluxerit, et propterea imitandi
consuetudo, antiquitatis auctoritate commendata, apud
Romanos inveteravit. Ad eam igitur partis rhetoricae si-
militudinem, qi^ae de enuntiatione agit, acutiores magis
quam ingeniosiores totam sermonis poetici rationem, omnes
tropos, figuras, imagines ad certa genera et classes revo-
care coeperunt, ut totum apparatum poeticum scientia com-
plecti atque in promtu habere unusquisque posset ad sen-
tentias quascumque poetica veste induendas. Ita se res
habebat sub serioribus Imperatoribus, ubi, ut monumenta,
quae aetatem ex illo aevo tulere, satis abunde testantur, ex
laceratorum et comminutorum carrainum ejus aetatis, quam
vocant auream, fragraentis satis ridicule interdum comtis,
nova carmina componebantur, seu potius Musarum ludibria.
Ex quibus ea, quae optima sunt, externam tantum carmi-
«mm speciem induerunt, eorumque auctores id modo con-
secuti sunt, ut verbis sonautibus numeroque et concinnitate
versuum auribus colligerent escas, quarum voluptas tamen
mentis fastidio vel minuitur vel tollitur. In omni enim
earmine, quod non impetu quodam et ardore mentis seu
contemplatione seu cogitatione alicujusrei commotae fusum,
sed frigida praeceptorum observatione consutum est, nulla
vivida vis seu divina quasdaoa aura lectores et auditorcs
IN CL. CLAUDl/VNLM. 18
afflat, ut rebus prresentibus quasi cmoti artequc majj^ica in
novas rei^iones delati aiiam et inusitatam rerum lormam
sibi videantur aspicere, novosquc et insolitos animi motus
sentire, quorum pcrceptione voluptatiI)us jucundissimis
pcrfundantur, sed, dnm aures vel maximc implentur, ani-
mus lasijruct, eumque sudoris vestiijia, quem anxia et opo
rosa artis obscrvatio cxprcssit, frijrore fcriunt. Magis
ctiam lia^c locum babont in inventionc et compositionc,
quae ad certa praecepta revocari nequibat ; quam si respi-
cias, facili nejrotio poiitas, quibus nasccntibus Musjic arrise-
rint, ab illis possis dignoscerc, qui furorem simulalum qui-
busvis rebus potius, quam fontium divinorum haustibus
debeant, etiamsi id quavis pagina vel verbis conceptis
jurent.
Cum omnis poetices ratio apud Romanos in hunc statum
esset delata, ut arte magis quam ingenio rcireretur, natura
est panegyricum genus carminum, non plane hactenus inau-
ditum, sed specie aliqua, quam orisrini debuit, sinjrulari
novum. Quod si enim naturam illorum carniinum solam
spectes, huc referri possunt omnia, in quibus laudes Deo-
rura vel heroura vel virorura illustriura celebrabantur non
lyrica sed cpica ratione, ut Callimachi hymni, ut Theocriti
carraen ad Hieronem, Hieroclis filium, ultimum Siciliae
tyrannura. Fortasse etiam in recitationibus poetarum pub-
licis, quae in ludis Apollini et Musis Alexandriae institutis
6cbant, laudes PtoIema;orura canebantur. Idem tere fac-
tura est Roraae sub Augusto. Illud autem genus, de quo
nunc agimus, ortum videtur ex orationibus panegyricis,
quibus primura consules suticcti co die, quo raunus adi-
bant, in senatu solebant Imperatoribus gratias agere, quod
deinde etiam ab aliis et diversis quidem tcmporibus esse
frequentatum reperimus. Excmpla oratorum, praemiis et
honoribus ob hanc rem ab Imperatoribus ornatorum, secuti
sunt poettc, omnemque artem suam ad res ge.stas illorura
celebrandas contulerunt. Et cupide sane ingredicbantur
viam, qua sola latranti storaacho possent succurrere ; nam
omnis laboris fructus, Musarum studiis insumti, jam Ju-*
14 PROLEGOMENA
venalis tempoie plan.sus erat et fames. Sed cum non
amplius nasccreutur poetse, sed in rhetorum subselliis ct
gramraaticorum scholis fingerentur, nemini potest mirabile
videri, quod in hujusmodi carminum inventione et disposi-
tione rhetor jejunus, in enunciatione et ornatu poeta frigidus
agnoscatur. Quo tempore hic mos percrebuerit, non facile
dixeris : prima hujus rei mentio, quod equidem sciam, fit
sub imperio Pescennii Nigii et Alexandri Severi. Anti-
quiora autem extant duo carmina, quae in hunc censum
veniunt, alterum in Messalam, quod Tibullo perperam tri-
buitur, nec definiri potest, a quo et quo tempore sit scrip-
tum, alterum ad Pisonem, quod Lucaui nomen falso prae se
fert, et Saieio Basso, qui sub Nerone et Imperatoribus
sequentibus vixit, a Wernsdorfio assignatur. Forma qui-
dem illorum plane eadem est cum eo genere, de quo nunc
quaerimus, sed missa sunt ad illos viros, non coram illis in
coetu aliquo solenni recitata.
His prsemissis, accedere possumus ad id, quod nobis pro-
posuimus, atque ostendere, quem locum inter poetas Clau-
dianus obtineat, quod scribendi genus secutus sit, quae
fuerint virtutes ejus, quae vitia; de his enim omnibus nus-
quam, quod sciam, accurate disputatum est. Ut recte
autem de poeta nostro et de ejus facultate poetica judice-
mus, necesse est, ut carminibus, qua; ad nos pervenerunt,
in sua genera descriptis, quemadmodum unumquodque
tractatum sit, quidque in singulis pra^stitum, dispiciamus.
Scripsit autem et recitavit primum carmina panegyrica in
consulatuni Probini alque Oli/hrii, in consulatuiii tionorii ter'
tiuni, quartiini, et sejtum,m consulatum Fl. MaUii T/ieodori, in
consnlatum Stilichonis, cui tria carmina impendit, quEe quasi
unum constituunt. His aimumerari potest carmen Laudes
Seremc contiuens. Sequitur alterum genus carminum, non
tam forma quam materia a priori diversum, in quo poeta
ostendit, quantus in vituperando esset. Sunt autem car-
mina unum et alteium iu Jiup/ium, unum et aiterum in Eutro-
pium. JUhid, quod tertio loco ponimus, ab iis, quce praece-
dunt, disjunctum, compiectitur duo carmina, alterum de
IN CL. CLAUniANUAr. 15
bello (lildonico, alteruni de bello Getico inscriptiini. Qnarto
gencrc contincntur duo cpithalamia, altcrum de nupliis IIo-
vorii el Mari(t, alterum dictnm Palladio et Celerinee inscrip-
tum. Omnia illa lioc habent communc, quod ad epicum
genus pcrtincnt. Genus autcm carminum prorsus pcculiare
constituunt ca, quad prrcfatiot/um titulos in fronte gerunt»
quibusquc majoribus carminibus, quibus sunt praefixa, pro-
lusum est, et Fescenuii/a, quorum sunt quatuor. Scripsit
praetcrca Chuidianus cannen epicura ; De raptu Proserpince,
cujus trcs libros priorcs fortuna scrvavit; porro aliud ejus-
dem gcneris, Giganiomachia inscriptum, cujus principium
tantum extat, et fragmentum e carmine Graeco, quo, ut vo-
lunt, bellum Deorum contra Gijrantcs erat expositum. Se-
quuutur epistolai quinquc, Dcprecalio ad Hadrian/im Pra-
fectnm Pratorio, ad Serenam, ad Ol//brinn/, ad Probinum ut
scribat, ad Gennadinm ex Proconsnle. Timi Eidyllia septem,
Phanix, Hystrix, Torpedo, ^iius, j\[agnes, Aponus, De piis
fratribus et eorum statuis, quce sunt apud Catinam. Tandem
quinquaginta cpigrammata, hoc enim titulo parva carraina
varii arguracnti ct prctii, ctiam Gra^ca qua:dam, compre-
henduntur, quorum pleraque Claudiano prorsus indigna
sunt. His onmibus adjungi solct fragracutum poeta? ano-
nymi, quod Laudes Heirulis continet.
Primum igitur agemus de carmine panegyrico, videamus-
que, quomodo poiita in co adornando vcrsatus sit, ita ta-
men, ut cum non ad certas lcgcs et formulas, ex notione
carrainis in hoc genere perfecti, quam mente farsan ct cogi-
tationc concepcris, dcductas, cxigamus. In hoc carraine
cjus, in cujus honorem scriptum est, genus et natales lau-
dantur, institutio et disciplina puerilis, studia juventutis,
morcs, rcs gcsta*, dignitatis gradus, pcr quos ad summos
honores asccnderit. Principia solent cx iis diici, quae
carminil)us occasionem praebuerunt, ct illuc ctiam fines
spectarc. Eadem igitur res argnmcntum constituunt, quae
in oratiouibus pancgyricis, omnisquc matcria ex locis rhe-
toricis, in scholis ad nauseam nsque decantatis, petita est.
Disputatio autem de hoc scripturae genere et charactere.
10 PROLEGOMENA
cjiisque caiisis, si, quae ante dicta sunt, memoria teucj»,
haud est difficilis. Totum est declamatio, quae carminis
speciem assumsit. Atque hoc praecipue inde est factum,
quod illa carmina, ex orationibus paneoyiicis nata, naturam
originis sua^ traxerunt. Sermo enim solutus, numero po-
ctico adhibito, comparationibus et imaginibus crebrius in-
ductis, in poeticum, a quo tunc temporis in orationibus, si
numerum excipias, haud multum abhorrebat, mutatus est ;
libertatcque assumta, qua in rebus exponcndis poetae soli
uti possunt, species quidem carminis nata est, cui taraen,
si illius naturam spectes, hujusmodi argumentum parum est
accommodatum. Etcnim carminis ratio hasc est, ut diver-
sa, quae illo contincantur, totura aliquod conficiant in suo
genere perfectum atque absolutum, cujus illa partes sint
atque merabra, quorum nullum salva conspiratione totius
possit deesse. Illa autem rerum varietas, quae hujusmodi
carmine complectenda est, hoc uno cohaeret, quod ad unum
spectat, seu ad laudes unius pertinet. Etiam ille, qui lau-
dat, nullum habet in rebus celebrandis liberura delectum,
neque quicquam ad consilium suura rainus accoramodatum
sine ofFensione potest relinquere, praesertira in rerura gesta-
rura inopia, et, etiarasi hoc possit, taraen non semper res
vel per se vel ex hominum sensu et consuetudiue maxirae
memorabiles, eae quoque sunt, quae poeticara tractandi
rationera facillirae adraittant. Simul cogetur ssepius poeta
illius, quera laudat, existimationem cogitandi senticndique
rationera sequi, quam rei naturara et carminis, ita ut iis
potissiraura utatur, quibus ille raaxime superbire soleat.
Poeta porro, nisi magnitudine rerum et amplitudine ipse
incaluerit, animos eorum, a quibus vel auditur vel lcgitur,
non potest accendere. Sed quid esse poterat in puero, vix
duodecim annos nato, raagnopere laudandura, quae virtutes
Stilichonis in admirationera sui rapere, cura nihil eorum,
quae faceret, ad publicara utilitatem, nihil non ad sua com-
moda referret ? Id igitur solum restabat poetae, ut animi
motus, quibus ipse carebat, arte simularet. Non potest
autem fieri, ut omnis artis ostentatio eos sensus excitet.
IN CL. CLAUDIANUM. 17
quos animi aflfectus vcri eliciunt, ad quos loquendi latio ea,
quoe optima et fidelisisinui mcntis intcrprcs cst, sponte se
accommodarc solet. Ceterum laudandi consuetudine semel
inducta, certamincque poetis, pra^scrtim tamclicis, injecto,
cum alter alteri in captanda Imperalorum et proccrum bene-
volentia cedere noUet, accidit, ut in rebus citra omnem veri-
tatis verccundiam augendis et ampliticandis probabilitatis
moduni prorsus excedcrent. Quas cum lcgimus, mirari
licet, quanto stolidae arrogantige calio frons illorura fuerit
obducta, quorum aures Imjusmodi recitationibus paterenl.
Sed onuiis cxaggeratio, quaj primum animos pungit, con-
suetudine vim suam amittere, atque ia inanem loquendi
formulam solct abire, ita ut semper nova impudentia opus
sit, ad vetcrem audaciam .supcraudam. Atquc, si semel a
naturas vcritate in laudando discessum est, non potest con-
sisti nisi co, ubi verborum ct rerum discrepantia ea demum
facta est, ut vcl fungis et stipitibus risuni excutiat. Inde
quoque narratio nascatur necesse est, non quae simplicitate,
proprietate, ct venustate sensim in animos se insinuat, eos-
que molli quidera sed tamen efficaci imperio, quocumque
velit, iBectit ; verum quae inani verborum pompa sententia-
rumque strepitu aures tantum implet seu potius obtundit, et
doctrinae multiformis ostentatione ornatuque undique con-
quisito onerata riget. Ut actione aliqua inducta colorem
epicum carmina trahant, ad fastidium, quod in perpetuis
declaraationibus ct descriptionibus auditores caperc possit,
leniendum, Claudianus ratione utitur non semper felici, in-
terdum jejuna, in qua magnae inprimis Roma? Deas partcs
sunt, interdum plures terrae in personas mutatae et fluvii in
scenam prodeunt, non ut agant, sed ut orationes, in quibus,
quicquid figurarum et flosculorum scholcC rhetorica) collige-
rint, consumtura esse videtur, cura artis ostentaiione tan-
quara in auditorio aliquo recitent. In tanta saepe reruni,
quae vera laude dignae essent, inopia, est sane, quod mireris,
qua ralione poeta parvis et interdum futilibus verborura et
sententiarum pompa dignitatis speciera conciharit, et quae-
dam, non adraodum honorifica, virtutis et sapientiae splen»
Delph. et Var. Clas. Claud. H
13 PROLEGOMENA
dore dicendo indnerit, ct easdcm saepe res qiiauta varietate
cxposuerit. Cujus rei exempla in promtu erunt carminibus
in tcrtium et quartura Hoiiorii consulatum inter se compara-
tis; et quam studiose laudis ct ostcutatiouis materiam undi-
quc colle£?erit, specimen luculentum carmen in sextum ejus-
dcm considatum suppeditabit. Ceterum ad rectum de toto
hoc carminum genere judicium terendum hoc in universum
tcnendum est. Omnis laudandi ratio, quaj quidem non
solum ci, qui laudatur, sed etiam aliis, qui legunt vel au-
diunt, placeat, nou magis ab imaginandi vi et Musarum
dotibus, quam a sensu quodam exquisito et judicio poetae
subacto pcudet, ut intelligat, quo quis maxime ex sui ipsius
et vulgi opinione ometur, et quid alii, cum audiaut, vel
inviti probent seu rei veritate adducti, seu verborum et
sententiarum leuociniis invidiam mitigantibus. Oportct
enim carmen, quo laudcs alicujus celebrantur, ut statua in
honorem posita summaque arte expolita, omnium oculos
cum voluptate non solum in se convcrtere, verum etiam
jucunde detinere ; quo frequentiorcs enim lectores invene-
rit, eo majus et perennius erit laudis monumentum. Nihil
igitur in eo debet desiderari, quod in carminc politissima
arte perfecto requiri solet ; ut lcctor operis pr^stantia com-
motus sumraa voluptate perfruatur, itaque dulcedine cap-
tus teneatur, ut nullus in illo iuvidias sensus oriri, nec ipse
ad historias vcritatisque calculos possit confugere. Quod
ut fieri possit, genuinus et sincerus anirai sensus in eo spi-
ret necesse est, quem artis osteutandas et ornatus laboriose
qusesiti suspicio non minus refrigerat, quam commodi ali-
cujus aut accepti aut expectati. Subesse etiam debet vel
vera et justa laudaudi matcria, vel saltem ea, quay aliqua
ex parte speciose possit commcudari, et vel leviter tractata
naturali fulgore exspleudescere. Errant quoque, qui arbi-
trentur, praecepta iu hanc rem j)Osse a rhetoribus peti ; cum
oratio, ut semel audiatur, componenda sit, carmen repetitas
lectioui vel auditioni scribeudum. Neque quicquam magis
Claudiauo fraudi fuisse uuusquisque fatebitur, quam forma
ipsa carminum a poetices natura utique alieua, unde natum
IN CL. CLAUDIANUM. l9
est aliqiiid, qiiod mixtas virtntcs habct et rhctoiices et
pocseos, locp.incjuc obtinet inter orationcni atque carmcn ;
cujus ratio hybrida eo terapore tantum poterat phicere, quo
sensus pulclui cxquisitus et pcrvcrsce magnificcnti;x? studio
et exasTiiciandi audacioe cessit. Probabilc quoque cst, Clau-
dianum non animi voluatate et judicio hanc formam elegisse,
sed consuctudine et more scmel rcccpto ad illam esse dela-
tum. Inter omnes poctas, qui laudandi partes susceperunt,
primum sane locum obtinet Horatius; neque fere quisquani
est, qui majore cum dignitate ilkim provinciam sustinuerit.
Sed rationcs, quibus usus est ingcnio limatissimo et judicii
sensusque subtiUtate ex consuetudine virorum elcgantissi-
morum contracta dignissimis, haud scio an lyiico generi
sint proprinc, atque tcmporibus ct institutis, quibus Chiu-
diano indulacndum fuit, alienissimcC. Quotus enim quisqne
tunc illa blaudimcnta, ad quas percipienda et teretes aures
et sensus oiuni huraanitate expoUti requirebantur. poterat
intelhgere, quotusquisquc sibi persuadere, sgepius in una
sententia, in unico, prope dixcrim, verbo, majorem laudandi
vim inesse, quam in oratione panegyrica vel verbosissima.
Etiamsi igitur Chiudiauus, si eum ad illa, quae ars desiderat,
revoces, minus probari possit; tamen excusatio ilU est pa-
rata, si raorem et consuctudinem, cui crat Utandum, aures-
que obtusas et corruptum ajtatis cjus judicium, quibus erat
placendum, apud animum reputcs. Progrediamur ad iUud
carminura genus, quod secundo loco posuimus.
IIujus generis ratio eadem est cum priori, matcria di-
versa. In iUo laudandi, in hoc vituperandi partes sustinet ;
atque, si utrumque comparcs, invenias ilUi.m pUis vaUiisse
in hoc quam in illo. SciUcet in hostibus Honorii et StiU-
chonis la^dendis, quicquid in eum fincra utilc putaret, eo
potcrat impune uti, cum fcciret, ne monstra quidcm inferna
qucnquam csse ofl'ensura ; nam malos gcnios esse, eosque
se rebus humanis immiscere raortalesciue iu fraudem agere,
vel Chri.stiana3 tidei doctoribus tunc erat pcrsuasum. Eti-
amfiugendi et comminisccndi quccque libcra erat potestas.
In priori genere, ad meram ostentationem comparato, nulla
20 PROLEGOMFNA
erat orationls varietas, omnia vel in summa reriim tenuitate
splendida erant et magnifica ; iu altero lascivia iuterdum
gravitati admista est, et dignitas subinde in petniantiam
abit, indeque scrmo modo cothurno incedit, modo soccis
inarabulat. In hoc ruiiarum et Bellonse instinctu ct aux-
ilio pleraque fiunt ; in illo magnopere erat cavendtim, ne
Deorum interventu et ope gloriee ejus, quem iaudaret, de-
traheretur. Cetcrum in vi(uperaudo eandem viara ingre-
ditur, quam in iaudando ; totam inimici vitam perciirrit,
omniaque ad odium, invidiam, infamiam excitandam ido-
nea occupat, et carpendo, ridendo, calumniando vel vera
vel ticta omni verborum turpitudine exagitat, Magis etiam
ingenio indulget in inveniendo, epicaque ratione frequentius
utituv, quam in prioribus, ut ostendunt carmina in Rufi-
num, quorum prioris prima pars, omisso principio, quod
declamatoris est sermone poetico utentis, Claudiano satis
feliciter cessit. Alecto felicitatis, qua homines sub Theo-
dosii M. imperio fruebantur, invidia conipitur. Quam
felicitatem ut conturbet, convocat monstrorum infernormn
concilium. Seutentiae dicuntur. Megeera censet, sufficere
Rutinum Constantinopolim mittendum. Ipsa se accingit
operi, illumque, cujus pueritiam ipsa finxerat, lucri cupi-
dine et spe potentiae futurae concitat. Bene hominis astu-
tia et calliditas exaggeratur, ne mireris Theodosium istius
insidiis succubuisse. Hactenus bene ; sed statim ad inge-
nium et consuetudinem poeta redit, declamationemque
interponit frigidam, de cupiditate habendi, quam louga
scelerum recensio excipit ab illo improbo commissorum,
in qua satis prudenter pieraque tantum significat poeta,
ad quaedam alludit^ ne invidiam faciat manibus Theodosii,
quod nebuloni tantum indulserit. Quanquam autera poeta,
si, quee composuit, ad aitem referas, in hoc genere magis
probatur : displicere debet, si consideres vel levitatem ejus
in laudando vei in vituperando cupiditatcm. Sed patriae
vitiis inquinatus, Romamque profectus, Stilichonem pa-
tronum nactus est, prudentem quidem et callidum, sed. et
genere et moribus barbarum, cujus voluntati erat inserwea-
IN CL. CLAUDIANUM. 21
(lum. Tiide qiioque factum est, ut in spcctaculis et imma-
nibus cr abominandis cura voluptate inimorari videatur,
dummodo Stilichouis vindictae satisfaciat. Quis enim ab
humanitatis sensu non ph\ne alienus ilhun Rulini dilacera-
tionem, tanquam in tabula picta propositam, sine horrore
et oculis irretortis potest aspicere ! Valet tamen ad po(3tam
ex parte excusandum, quod illorum honiinum, qaibns scri-
bebat, oculi et auimi consuetudinis callo erant obducti,
nihilque gratius iis esse poterat, quam iram suam ulciscen-
dique cupidinem expletam videre. Propterea quoque miser
ille in frustula dissectus et dissipatus llufinus nonduni
dimittitur, sed ad inferos deductus poenag traditur sempi-
tenice. Quid iu vituperando possit efficere, vidctur exper-
tus esse in carmine xviii. et xx., in quibus Eutropiuni
spadoncm, gravissimum StiUchonis adversarium, eversum
et in exilium actum, in patroni sui gratiara non sohun ccqua-
libus sed etiam posteris abominandum reddere tentavit,
Komenque illius aeterna infamia aspergendum. Iste Eutro-
pius, quod hactenus inauditum fuerat, et spado et cousul,
largam sane materiam maledicendi preebere potuit, etiamsi
res ejus gestas non magnopere fuissent culpanda), atque
illam rem quasi cardinem constituit, in quo utrumque
carraeu vertcretnr. Hac indignitate veluti vehementer per-
cussus omnia monstra et portenta, quse semper gravissima
sunt habita maximeque dira, principio recenset, quorum
tamen nullum tam foedum et immane fuerit, quain consul
spado. Omni deinde verborum pondere utens eos, quorum
est monstra procurare, Deorumque iram avertere, compellat,
ut explorent, quee tanta calamitas turpissimo illo omine
porteudatur, quove piaculo possit depelli. Cum fortuna
expostulat, quod, si omnino voluerit servum facere consu-
lem, non prol.nim et frugi, sed abjectissimum, sed infinito-
rum dominorum elegerit, qui non amplius vendi, ne dono
quidem cuiquam obtrudi potuisset. Verba et sententias,
quibus hfec expressit, hujusmodi sunt, ut veliementius et
coiitumeliosius nihil possit excogitari. Potuisses expec-
tare, jam satisfactum esse maledicendi officio, quod assen-
22 PROLEGOMENA
tandi shidium poetse imposucrat, veriim illa omnia exordii
tantum vices sustinent, statimque cognoscimus, poetam in
animo habere, nilui praetermittere, quod memoriam istius
hominis aliqua ratione possit ditfamare. lucipit enim a
prima pueritia, eaque etiam, quse fortunae fuerant, suaque
natura miserationem potiiis quam invidiam miovere solent,
summa inhumanitate vel potius crudelitate in ludibrium
istius adhibet, dumque ea vel mente recolit vel effingit,
velut laetissimo spectaculo frui videtur. Ex his rebus
saiculi mores cognoscas, quibus talia placere potuerint.
In sequentibus, ubi vitam spadonis usque ad setatem ejus
exoietam prosequitur, talem verborum, sententiarum, et
similitudinum deiectum liabet, ut ex altera parte ingenium
mireris, ex altera doleas, donum illud naturae in re tam
turpi esse consumtura. Imaginem enim miseri hominis
videmus omnibus nuraeris absolutam, ut ad foeditatem et
obscoenitatem nihil possit addi. Queecumque mala senec-
tus decrepita ct neglecta aiferat, in istam aucta etiam et
amplificata congesta sunt. Sed piget istis rebus diutius
immorari, in quibus, quantum arti tribuit poeta, tantum ab
humanitate discessit ; et quae dicta sunt, possunt sufficere
ad ostendendura, quibus lineamentis et coloribus usus sit
in adversariis describendis, qua in re non dubitat, omnem
probabilitatis legem migrare, dummodo curet, ne turpitudi-
ne aliqua vulgari insignes conspiciantur.
Progrediamur ad tertium genus, quo bellum Gildonicum
et Geticum continetur. In quo cum persona vcl laudanda
vel vituperanda non sit proposita, sed res gesta exponenda,
jure potuisses expectare, rationem epicam potissimum
fuisse adhibitam. Verum multum falleris ; nam in duobus
illis carminibus actionis est paruin, nimiumque declama-
tionis. Dii quidem et homines complures in scenam pro-
deunt, scd plerumque ut pueri, qui orationes memoriae
mandatas ante magistri cathedramrecitant. Hoc praecipue
locum habet in carmine x v., quia illa pars, quae narrationem
expeditionis continebat, fato intercidit. Mirari quoque
hoc possis, quod in carmine xxvi. Claudianus illud ad
IN CL. CLAUDIANUM. 23
Pollcntiara praelium, quod pva? ceteris debuissct verbis
exornare, leviter tantum attigit. Forsan consultius existi-
mavit, paucis in illa re dcscribentla defungi, quas accurate
exposita gloriam Stilichonis vel minuisset vel obscurasset.
Hujus rei su^picioncm ipsnm quoque poetae studiummovet
in laudando Stilichonis consilio (v. 90. seqq.), quo pulsum
Alaricum, qucm, si adulatori fides est, vel vivum capere
vel penitus dclere potuisset, salvum et incolumem ex Italia
decedcre passus est. Hujusmodi eloquentioe specimina
spepius nostra memoria in eo bello sunt edita, quo Germa-
uia, non virtuti et armis, sed Principum discordia prodi-
tioni ct perfidiae cessit. Ceterum cum indoles et natura
hujus generis carminum a prioribus non mas^nopere abhidat,
eaque vitin, qua^ supra notata sunt, huic quoque insint; ad
ea propcrcmus, quae restant.
Quartum g^cnus, quod carmina in nuptias Honorii et
Mariae atque Palladii ct Celerinac complectitur, cum mate-
ria ipsa tum tractatione majorem lectoribus voluptatem
pracbcbunt. In hoc videmus poijtam, quanquam ilHs vin-
culis nondum plane exsolutum, quibus eum consuetudinis
vis existimatioque publica de pulchro et honesfo, qualis
tunc temporis crat, inncxura tenebat, liberius tamen ince-
dere, ct cx suo ipsius ingenio materiam pctere, quam in
prioribus vcl virtutes amicotum vel vitia adversariorum
praebuerant. Cum enim laudes alicujus persequi aut vitia
aut rem aliquam gestam exponere magis sit oratoris vel
historici quam poetae, quia tot tamque diversa, quae simul
prasdicanda sunt, vix ita possunt compoui, ut raembra
quasi unius pulchri corporis videantur, neque rerum delec-
tus liber est, neque omni verborum et sentcntiarum pompa
ille ardor excitari potest, quo liberi ingcnii, sensuum et
imaginum veritate accensi, foetus agnoscuntur : noli mirari,
quod in prioribus declamatorem tantum sentias poetico or-
natu incedentem, teque ipsum in tanto artis apparatu nihil
commotum. Nuptiarum cogitatio copiam rerum et imagi-
num venustarum poetae menti suggessit> quas inventione
ingeniosa ita conjunxit, ut naturali vinculo inter se cohae-
24 -PROLEGOAfENA
rere videantur. Compositio atque adumbratio poetam pro-
dit ; quanquam in singiili.» partibus expoliendis popularium
magis judicium, quam naturaB veritatem atqne sisiiplicitatem
secutus sit, neque omnino liber fuerit ab iis vitiis, quae tem-
porum et morum corruptela in artem poeticam invexerat,
In carmine x. fnigit poijta Honorium amoris desiderio cor-
reptum de nuptiarum dilatione queri. Cupido, auctor vul-
neris, astat ; et ubi vidit Honorii pectus telo misso in-
flammatum, statim ad matrem avolat tantam victoriam
nuntiaturus (x. 1 — 48.). j^Iores quidem ejus, qui, primo
amore acceusus, omnium rerum, quibus ante delectaretur,
taedio afficitur animoque nequit consistere, in Honorio na-
turas accommodate sunt expressi ; sed in querimoniis, quag
illi tribuuntur, plura sunt intexta, quae abesse malis, prae-
cipue dignitatis imperatorise mentionem ab amoris simpli-
citate prorsus alienam. Hoc tamen Imperatoris reveren-
tiae poeta dandum putavit; nec Stilicho poteratin malam
partem accipere, quippe qui, quo tutius ipse dominatum
exerceret, speciem majestatis Honorio relinquendam exis-
timaret. Sedcs Veneris in insula Cypro ita describitur, ut
agnoscas, Claudianum ingenio non fuisse destitutimi, sed
aevi vitiis, quibus rerum maguificentia plus quam simplex
gratia placebat, illud fuisse inquinatum, Inde nata est
auri et argenti copia gemmarumque pretiosissimarum mul-
titudo, quibus omnia exstructa atque distincta narrantur.
Sed haec compensantur pulchro loco, quo Venus in cultu
corporis occupata Gratiaeque ilH ministrantes inducuntur
(v. 97 — 109.); et illo non minus venusto, quo Vcnus Cu-
pidini, quem victoria superbientem, remque gestam festi-
nanter et concise narrantem gremio exceperat, prae gaudio
iiihil respondet, sed statim, omatu corporis accelerato ces-
toque arrepto, ad littus properat, Amoresque alio alium ad
Tritonem arcessendum praemio proposito dimittit. Pulchra
quoque est illa scena, quam poeta carmiuis xxxi. prin-
cipio oculis proponit. Vcnus in umbraculo vitibus con-
texto super flores molliter reclinata somnum capit ad solis
sestum vitanduiQ. Nympha) et Gratice sub ingenti quercu
IN CI.. CLAUDIANUM. 25
juxta rcqiiicsciint. CupuHnes snspensis per lamos arcu-
bus pharetrisque vel colludnnt, v( 1 avium nidos investi^ant,
vel mala leount dominae, vel volitant per summas ulmos,
vel in statione sunt ad arccndos F;vunos rcliqiiosqnc Deos
sylvestres, nc nimis curiosi Veneris somnnm conturbent.
Sed non a«quc bene Venus, ubi chori ex urbe vicina auditi
somnum illi excusserunt, Amorcs dimittit ad qua;rendum
Hymeneeum, et cum ipsa in illum incidisst t, ex eo quaerit,
cujusnam nuptioe celebrentur. Ceterum motus animi,
quos sentit Hymenaeus Venere visa, e«;re2:ie sunt expressi
(v. 40. seqq.). Minus placet declamatio, qua ille gcneris
nobilitatem et Palhxdii et Celerinas celebrat (v. 56—99).
Aptein priori (x. 13.3. seqq.) Triton Cymothoen reluctan-
tem ambiens dei^rehcnditur, qui, ubi audivit, siproperasset,
facilem sibi dehinc illani Deam fore, ad littus festinat, in
illum corporis habitum compositus, quo Venerem permare
vehens a plasticis et pictoriljus fmt^i solet. Initinerede-
scribendo poeta ingenio hixurianti nimis indulsit, nec mar-
garitaj, a Nymphis marinis e maris fundo in dona nuptia-
lia petita?, satis probantur. In altero (xxxi. 103. seqq.)
curru vehitur Venus floribus ornato et a columbis tracto ;
Amores avibus insidentes per auras iter faciunt. In ora-
tione Veneris (x. 190—227.), qua comitibuspartes cuique
agendas distribuit, rerum opulentia, nimis studiose oculis
exposita, oflendit. Tandem ad Mariae a^des pervenitur,
quee puella tum maxime ex veterum Groecorum et Latino-
rum poetis, et quod mireris, ex Sapphus carminibus, pu-
dicitiae exempla discebat. Pulchritudo matris et fllise
Veneris stupore exprimitur adjectis simihtudinibus haud
ineptis ; sed sequens oratio, quas Veneri tribuitur (v. 252 —
281.) quanquam non omnino displicet, oratorios magis
lecythos sapit, quam simplicitiitem et venustatem Venere
dignam. Etiam in altero (xxxi. IIG— 138.) Venus ad
gedes Celerinae tendit easque floribus omat et balsami odo-
ribus implet, tura, puella ad juveuem e matris gremio de-
ducta, junctisque illorum manibus, inum, ut precibus po-
26 PROLEGOMENA
tius qiiam vi piiellara aggrediatur, lianc, ne nimis juveni
repugnet, adliortatur.
Ad quintum genus pertinent ea carmina, quas in Mss.
epithalamio Honorii et JMaria? vel praemittuntur vel po.st-
ponuntnr. Tnscripta quidem vul<iO sunt Fescerniina ; cum
autem in Mss. ha;c inscriptio variet, num ea genuina sit,
potest dtibitari. Carmina sunt quatuor, nec, ut vel ex argu-
raento patct, inter se cohBerentia, ut quidam tamen statue-
runt, in quorum primo Principis pulchritudo celebratur, qua?
tanta sit, ut omnes Deas amore accendat ct vcl Scythas et
Hippolyten domet. In toto hoc carminc ne lcvissima qui-
dem significatio occunit, illud in Ilonorii laudem esse scrip-
tum, sed potest ad qtiemcumque pulchrum Principem trahi.
Ceterum non invenustum est, et inter meliora Claudiani
potest censeri. In secundo totus terrarum orbis ad conce-
lebrandas nuptias invitatur. Priori forsan est postponen-
dum. Tertium, quod scriptum est ad Stiliclionem, frigidam
continet sententiam, nec a virtute poetica potest commen-
dari. Venustius est quartum, ncc solum ingenium Catulli,
sed etiamlasciviam ejus spirat, verumque epithalaraii titu-
lum sibi potest vindicare. Barthius, quem secutus est Ges-
nerus, existimavit, illa carmina prim.o nuptiarum die a
Claudiano esse recitata, qua^ cum minus placuissent quibus-
dam severioribus, illum, ut ostenderet, se posse etiam altius
quiddam et gravius canere, septimo die attulisse epithala-
mium, quod nostro ordine decimum est. Verum enim vero
omnia haec nituntur conjectura, cui ansam dederunt vrs.
9. seqq. carminis ix, quam nec infringere nec confirraare
opera^ pretium videtur.
Porro illa carmina, quibus prailusit majoribus Claudia-
nus, novum genus con/tituunt, in quorum nonnullis osten-
dit, quid praestare potuisset, si Musis tantum, non Honorio
et Stilichoni, cecinispyt. Forsan suum quodque carmen e
majoribus prsefatiunculam habuit, sed quaedam, cum colli-
gerentur in unum fasciculum Claudiani carmina, jam inter-
cidejant ; ut, contra, quaedara pra^fatiunculce extare vidcn-
IN CL. CLAUDIANUM. 27
tur, qua' ail illa carminn, quihus luinc i^rn^figi solcnt, nullo
modo prrtimnt. Carmen quidom iv. quod inlVontc sccnndi
in Rufinum curmini.s collocatum vidcmus, ad hoc mininic
spcctal, qncmadniodum jam Barthius rccte observavit, nc-
quc magis ad ahud quodcumque eorum, qunc servata sunt.
Quo, nisi omnia nos falhmt, ei carmini prajlusum est, quod
victoriam de Gctis aStilichone in Gra?cia rcportatam cele-
brabat, ad quani nonuuoinloco Chiudianus alludit. Nec
crcdibile est, poetam, qui victos ad PoUentiara barbaros
cccinit, ilkim cladcm Gctis illatani silentio praetermisissc,
cum tam amplam laudandi Stilichonis materiam prasbere
potuisset. In hoc Musas invocat, et ApoUiuem ipsum, ut
sua? scdis dctcnsorem coronent, deinde argumcntum carrai-
nis majoiis, quod subinde recitaturus est, j^roponit, Stilicho-
ncmque rogat, ut canenti sibi aures prasbeat. Sermo purus
cst et comtus, neque ornatu neque doctrina molestus ; sen-
tentiae non operose quresitas, sed ab ipsa re suggesta).
Propter nimium tumorem miuus placet carmen ii. quod
lorsan interpolatione laborat. Jucundam quoque similitu-
dinem continet v i. modo ol)liviscaris, Deum illum Houorium
fuissc, piierulum, undecimum vix actatis annum agentem.
Dignitas cum suavitate egregie juncta est in carmine ix. et,
si quid judico, ipsi epithalamio, cui praefixum est, ilkid est
anteponendum. Minus placet carraen xvi. propter simili-
tudinem nimis longe qucesitam neque satis convenientem.
Praefatio carmiuis xviii. non amplius extat, qua tamen, ut
cx Claudiani consuetudine colligere possumus, destitutum
non fuit. Etiam secundum in Eutropium praslusionern habet
ipso carmine longe melicrem. Carmen xxiii. uon tertio
libro in Stilichonem, sed primo, pra^figendum videtur, et ad
omncs tres pertinuisse, nec exxxii. 286. seqq. possis col-
ligere, Stilichoncm nondum Romre fuisse, cum illa scribe-
rentur. Non quidem invenustum est carmen xxv. sed ve-
mistius xxvii. si illud ipsuiu, non eura simul, in quem
scriptum est, consideres. Elegantissimum sane xxxir.
habendum, quod principia, incrementa, et perfectionem na-
vigationis paucis versibus complectitur, sed ad librum, iu
28 rROLrCOMENA
cujus fronte niinc legitur, vix pertlnet, neque magis xxxiv.
Nibii enim in illis est, qiiod ad ca, quibus pvcTmiltuntur,
possit tiahi. lloc auteni omnes fere habeiit presfatiunculae,
ut iis aliquid insit, ex quibus tuto colligas, quorsura perti-
neant. Ceterum ha?c duo cari.inailli epico, etiamsi inte-
grum ad nos pervenisset, virtute poetica palmam prasri-
piunt, nisi digiiitatem carminis decempeda raetiaris.
Cannen epicum, quod vulgo De rapiu Proserpince barbare,
ut existimat Heinsius, qni raptus Proserpina. corrigeudum
censet, inscriptum est, ab actione, quam voluit primariam
poeta esse, titulum traxit, quera etsi nemo facile conteiKlet
csse genuinum,taraensimiiem illud carraen in fronte gessisse,
docent verba Sidonii Apollinaris ix. 271. sqq. Omnem dis-
putationem exillaquaestione ortam, uum fabula de Cercre et
Proserpina pra?bere potuerit materiam carmini epico satis
idoneam, Yanam puto et iuanem, cum, quid ingenium ali-
quod felix et a natura benigne instructum ];ossit efiicere,
definire nequeas, nec, si vel pluribus conata haud prospere
c^sserint, non inde sequetur, argumentum, quod iucassum
toties teutatum sit, ab hujusmodi tractatione prorsus abhor-
rere. Recte quidera dixeris, quo uberior res sit, quam tibi
proposueris, eo faciliorem reddi laborem, quippe quia in
rerum copia electione tantum opus sit et diligenti composi-
tione : ingenium tamen fons est rerum inexhaustiis, unde
s.emper depromi possunt, qua3 argumento desint, ita ut niliil
tam simplex sit et tenue, quod non tractatione tieri possit
iiberius. Quid?- Iliade pcnitus incognita, si quis iram
Achillis cum Proserpinse raptu animo contcnderet, utrarn
rem et graviorem et uberiorem judicaret ? Quoe cum ita
sint, nerainem niovere debent, qua3 Y/aichius contra dispu-
tavit. Quin, qui neget, actionem iilam non tam quidem
per se, quam propter ca, qua? secuta sunt, esse gravissiraam,
arbitror esse neminera. Quid enim magis, non ad certam
aliquam geutem, sed ad omne genus humanum potest perti-
nere, quam agricuitur^e inventio, unde semina simul oranis
humanitatis vitaeque cultioris et sparsa sunt et etiloruere ?
Hanc rem ita tractare, ut admiraiio inde et delectatio audi-
I\ CL. CLAUDIANUM. 29
tores et lcctorcs capiat, poeta' cst inireniosi. Xum autem
lioc oniuino (ieri potuerit in actione, in qua Deovum tantum
partes sunt, ncc afliirmaveiim nec negaverim. Quid ficri
potucrit, ncmo facile dixerit ; ciuid factum sit, facilius diju-
dicabitur. Sed raihi propositum uon est, ad prceccpta,
quae artis scriptores excoo-itaverunt, Claudianum exigcre, et
ut alter Procrustes, quaj lectuli modulo minus convcniant,
vel amputarc, vel dilatare ; verum ut unus de multis, nou dc
schola ncquc a magistro, quas mihi probcntur, quaeve mi-
nus, candicla mente profitebor. Sunt quasdam principia
veri ct pulchri in animis hominum insita, quibus ut quique
proxime accedunt ad naturas simplicitatem, ita maxime
quasi impetu quodam caeco reguntur, quanquam illorum ab
omni rerum copnlatione rcmotorum sibi conscii non sint.
Illa citra rerum coniplexum aniuio sibi proponere, aliaque
ex iliis ratiociuatione dcduccre, accuratc detinire, ad genera
et classes revocare, artemque inde cfficere, reccntioris, et
nostra? niaxime, erat aetatis, judiciique maturitatera requi-
rebat et quasi principatum, quem temporibus antiquis ima-
ginandi vis et ardor aliquis animi obtinuerat. Quae quidera
ante oculos habcre, cum vctcrum monumenta legas, ad mul-
tas res utile est, praecipue autem id prsestat, ut inteliigas,
tenerum et incorruptum naturas sensum in hominibus, cer-
tum aliqucm iugenii cultum reium quadam felicitate nactis,
sed pristina morum simplicitate nondum amissa, plus effi-
cere potuisse, quam subtilissimas de artc disputationes, qui-
bus nostra a^tas oncrata est et laborat. Videamus jam,
quemadmodum pocta argumentum sibi propositum perse-
cutus sit.
Contra Horatii, eorumque qui Horatium secuti sunt, de
carmine epico praecipientium, normam atque regulam non
moderatc et modeste Claudiauus orditur, scd spiritu quo-
dam vehemcntiore animi, di\ ino afflatu concitati, principio
statim incedit et speciem potius vaticinaturi, quam narra-
turi, praj se ferre videtur. Quae ratio cuni acriter sit a
quibusdam notata, dispicicndum est, num habcat, quo se
quodammodo tueatur, aut num aliquid sit, qu#d pocta sequi
DO rROLEGOMENA
potuerit. Nempc ea erant caneiicla, quai magnam partem
aprd inferos luerant gesta. Hsec sine monitr. divino scire
pocta non potcrat ; animuni ioitnr ab ApoUine occupatum
fingit, mentemqne priorem penitus expulsam, seque inter
earum renmi species repente delatnm, qiias erat expositu-
rus. Hanc animi concitationem subitique furoris accessum
exprimit imae:inum obscura et contusa significatio, qua3
oculis de improviso sunt oborta?, atque illa fictio, qua ia
templum Cereris Eleusinige delatus sibi videtur, iisque sacris
interesse, in quibns actione quadam oculis ea proponeban-
tur, qucc argumentum carminis constituunt. Jam sibi red-
ditus, quanquam mente adhuc commota, Deorum inlerorum
veniara precatur, ut sibi, quae viderit, cum aliis liceat cora-
municare. Hoc enthusiasmo, quo poeta consilium atque
argumentum carminis proponit, lectoris animns necesse est
vehementer comraoveatur, expectatioque intendatur, quam
deinde ne destituat narratio ipsa, etiam atque etiam caven-
dum est. Verum nequaquam illa frustrabitur lectores, si
rerum expositio ita est temperata, ut admirationem moveat,
sustentet, sensim augeat, animum spe et timore suspensum
teneat, novaque semper vohiptate perraulceat, etiamsi im-
petus, quo opus est incoeptum, in sedatiorem narrationis
habitum, rebus exponendis aptum, abierit. Cogitemus igi-
tur potJtam repentino numinis instinctu mente solita emo-
tum, novisque rerum imaginibus, quaj ei aliae post alias
suboriuntur, stupentem et conturbatum, rerura novarum
multitudiue et mole planc oneratum, conditionenique suam
in universum tantura indicantem, polioraque capita eorum
signiticantem quae ante oculos versantur. Narralo, quas
sequitur, videri potest ejus, qui resipuerit, ahisque, qua3
viderit, animo rursus coraposito et quieto exponentis.
Hanc rationem secutus esse videtur inter alios Wielandus
noster, in carmine Oberon inscripto, quem nemo sanus, nisi
qui veterura exerapiis prorsus acquiescenduni, Horatiique
praeceptura seraper et ubique sequendum putat, nulla reruni
naturas ratione habita, hoc nomine vitupcrabit. Quae qui-
-dem veteres in ratione et disciplina pulcliri instituerunt at-
IN CL. CLAUDIANUM. 31
que sanxcrunt, pleinmquc sinU oiusniofli, ut ipsius naturae
dictata, ;i quibiis noii sit rocedenduui, cxistimaii cU'|-,"int;
quorundam autem ralio ea est, ut cerlis tantim r- Inis
astricta perperam ad onmia qUtTcumque transtcantur.
Qu' inadmodtun nemo ne^iabit, vetcn^s iu piilchro el ^ rnusto
diji.dicando olus vidisse et sensisse ac tiiis quaoi nos, qui
a natura^ simpiicitate reniotiores variisque opinion bus ct
inst'tutis, pravo more rcceptis, corrupti sumus ; sic stolide
antiqnitatem admirantis est, arbitrari, veteres omnem rerum
natinam exhausisse, novisque comir.entis nulhnn locum re-
liquisse. Hrec sufficiant ad carminis epici prooomium
contra eos defendendum, qui, ut tVijiidi jnammatici, non
rationibus pugnant, sed pr^eceptis tantum nitunlur, quas
apud vcteres legeruut. Cum autem pcr sc inteHigatur, prin-
cipium carminis, illa ratione constitutum, quanquam natura
sua lyricum sit, lyricumque dicendi genus postulet, non ita
tamen comparatum esse debere, ut a reliquo corpore, tan-
quam pannus inscite assulus, dissideat, sed transitura mol-
lem atque facilem habere, ut quasi genuinura totius mem-
brum videatur ; Claudiauus in hoc minus ferendus est, qui,
iit alia, quaj ad dictionis genus pertinent, omittam, non pro-
banda, clivo molli seu per gradus non descendit, scd plane
ab alto in lutura, ut aiunt, se prtecipitat. Quis enim ex
hoc principio hujusmodi narrationis initium (v. 32.), quo
anus auspicari solent na^nias suas, a^quo animo potest ferre ? .
Sed satis de prooeraio ; videamus totius carminis disposi-
tionem.
Inducitur statim Pluto ira commotus, quod solus ex Diis
connubio egeat, ejusque jussu monstra inferna contra supe-
ros bellum parant (v. 32 — ^41.). Cum jam omnium rerum
confusio ex hac contentione immincret, Parcje, ad pedes
illius abjecta;, rogant et obtestantur, ut a Jove conjugem
petat, nara repulsani eura laturura esse negant (v. 41 — 67.).
Verecundia precantium motus, per bonam gratiam obtinere
statuit, quod vi sibi conciliare paraverat (v. G7 — 75.). Jam
quaeritur, cur ira Plutonis tam repente et tantopere excan-
duerit. Num jam precibus ante, et sa^pius, rera tentaverat
82 PROLEGOMENA
incassum ? Et, si tcntaverat, quod tamen nnsqiiam signifi-
catur, quanara re motus Jupiter, siquidem omnino id negare
potuerit, negavit? Deinde, si Parcarnm arbitrio omnia sub-
jecta sunt (v. 51 — 53.), cur ad pedes Plntonis accidunt sup-
plices? Possis dicere, non Deorum res, sed liominum, om-
niumquc rerum, quas in terris sunt, ad arbitrium Parcarum
ex mente poetae pertinere (v. 55— 63.); scd si dissolutio-
nem kgiim pacis Jirmatarum (v. G4.), quarum auctores Par-
c£e se prolitentur, cum ex iis, quFe statim sequuntur, tum
cx superioribus (v, 42 — 47.) explices, rerum omnium com-
plexum ab nutu et arbitrio Parcarum pendere Claudianus
finxit. cf. V. 215 — 217. Tandem, si futuri erant consciae,
quid omnino belli apparatu erat opus, quandoquidem eae
tantum a Plutone fuissent consulendae ? Qua3 cum ita sint,
apparet, totam rem non satis accurate a poeta fuisse expen-
sara. Sunt praeterea, qua?. notatu digna videantur: praeci-
pue displicet comparatio (v. 69 — 75.) per se satis bona, sed
loco inepto.
ivlercurio propere accito declamationem Pluto, ex rlieto-
rum subseiliis petitam, detonat, qua satis superbe Jovem
incrcpat, bellumque minitatur, nisi obtemperet imperataque
faciat (v. 89 — 116). Jupiter, perlatis mandatis, terrore
forsan perculsus, postulatis annuit; illo tantum angitur,
quaj tandem illud conjugium sit secutura. Sed ecce,
cogitanti, animumqne in omnes partes versanti, pulcberri-
mum scilicet suboritur consilium (v. 117 — 121). Quae
sequuntur de Cerere et Proserpina (v. 122 — 140) satis bona
simt, quibus indicat poeta, unicam Cereris filiam Proser-
pinam esse matrique carissimam, jam ab Apolline et Marte
in matrimonium petitam, quos tamen mater repudiaverit,
illamque puellam, cum raptus ejus tum maxime timeretur,
in Sicilia loco aliquo ante praeparato a matre fuisse abscon-
ditam. Sequitur locus communis de Sicilia ejusque insulae
natura, cujus descriptione, velut gemmula, carmen poeta
distinguere studuit, non quidera omnino aliena, sed tamen
frigidiuscula (v. 140 — 157). ^tnae montis descriptio (v.
158— 1G8) alienior est, aptiorique fortasse loco (iii. 330.
IN CL. CLAUDIANUiM. 33
sq.) potuisset inseri ; scd sequentes veisus, quibus physices
doctriiiam ostcntare videtnr, mihi quideni non soiuni tViia-
dissimi, sed plane absurdi videntur. Ceterum vix attinuit,
Sicilia? nobilitatem tantopere celebrare, cum obscurus
aliquis ani;uhis Cereris consilio accommodatior fuisset, id
quod Ceres ipsa sentit seroque profitetur (iii. 120. sqq.).
Fiha, ut putabat Ceres illa quidem, bene abscondita,
iter focit per aineni ad Cybelen in Phrygiam (v. 170 — 211.).
Quod cum Jui)iter vidisset, Venerem arcessit, eamque
jubet postero die Proserpinam, dolis circumventam, in
carapum deducere, simulque hortatur, ut fines imperii sui
etiam apud inferos proferat, ita ut vel Furiae amoris vim
sentiant (v. 212 — 226.). jNlirationem quideni, verum minimo
epicam, hoc loco facit consilium a Jove initum, quod a
Venere perficitur ita, ut Pluto, in cujus gratiam omnia
fiebant, ne minima quidem significatione certior fieret*
quodque ille iter statim ad illum locum molitur, in quem
Proserpinam Venus erat deductura, quem ut scire posset
tantum aberat, ut jjlane etiam ignoraret, quid Jupiter sta-
tuisset. Qui potest poeta epicus illa praeterraittere,
quibus omissis vel Milgaris narratio manca fiat !
Venus in Siciliara properans adjunxerat sibi coraites
Minervam et Dianam totius consilii ignaras. Cur hoc fac-
tum sit, docemur infra (iii. 209.) ex mente nutricis (v. 229
— 23G.). Expectari poterat, poetara descriptionera ajdium,
in quibus Proserpina delitesccbat, non esse omissurum,
idque potissimura coraraeraoraturum, quantopere latuerint
consilio Cercris accommodate ; sed palatium a Cyclopibus
structum finxit cum opere firmissirauni tum materia magni-
ficentissimum (v. 237 — 245.). In illis Proserpina telam
texebat, in cujus artificio describendo Claudianus Ovidii
more luxuriatur (v. 2-lG — 265.). Lacrymae subito obortae
faciunt omen (v. 266 — 268.). Deae cardine verso intrant,
subitusque rubor, in quo describendo quatuor versus im-
penduntur, Proserpina^ faciem tingit (v. 269 — 278.). Jam
aures cupide arrigimus, ut percipiaraus, quomodo Proser-
pina deas exceperit, quam fraudem Venus molita sit, ut
Deiph. et Var. Clas. Claud. C
34 PROLEGOMENA
miseram illara et coraites falleret ; sed frustr?,, reticentur
heec, et ruboris descriptioni hoc tantum adjun^itur : noctem
venisse. Qna? hoc loco desideres, infra (iii. 207. sqq.)-
Eiectra ex parte narrat. Contra miraberis, Plutonem, qui
de Jovis consilio nondum erat edoctus, nec sciebat, Pro-
serpinam sibi destinatara, nec ubi gentiura illa moraretur,
nihilorainus tamen iter ad superos parare, equosque curru
junctos jam paratos ante fores habere.
Sequitur liber secundus. Luce nondum orta Proser-
pina cum deabus Hennam petit monstris nequicquam
monita (v. 1—10.). Frustra quaeris, qua re sit adducta, ut
matris prsecepta negligeret. Quo divinationi lectorum
relicto, in cultu, quo Proserpina et deae fuerint ornatae,
describendo non invenuste Claudianus occupatus fuit (v.
11—54.). Euntibns additur Nyrapharum agmen, inter quas
Cyane eminet (v. 55—70.). Henna, cum vidisset illas
adventantes, Zephyrum rogat, ut vallem, per se jam amoe-
nam, arboribus, herbis, floribus exornet exquisitissimis
(v. 71 — 117). Satis bene hunc locum tractavit Claudianus,
sed singulis ex saeculi ingenio nimis operose persequendis
simplicitatem neglexit. Dum virgines in floribus legen-
dis sunt occupatse (v. 118—150.), subito fragore terrentur.
Pluto nempe, cujus currus misero Encelado, vix Mtnes
molem sustinenti, altos sulcos imprirait (quale phantasma !),
exitura cum quaerit nec invenit, trabali sceptro terram
ferit, omniaque gravi motu concutiuntur (v. 151 — 185.).
Terror occupat supera (v. 186—192.). Equi primum in
sole caligant, mox lucis patientes et verbere incitati iter
celeriter perficiunt (v. 102—203.). Proserpina in curnim
rapta Minerva et Diana raptorem invadunt, illa minaciter
eum increpat, jaraque raissura erat hastara, sed fulmine a
Jove misso deterretur (v. 204—233.). Quidnam Veneri
acciderit, utrum cum reUquis aufugerit, an partes mutas
egerit, in dubio est relictum. Oratio, qua Proserpinae vale-
dicit Minerva, dolores habet nullos sed multura artis (v.
234 — 246.). Sic quoque docte laraentari viceraque suam
lugere Proserpina didicit (v. 247—272.). Tandem Phito,
IN CL. CLAUDIANUM. 85
nunc quideni prlmum amoris accessura sentiens,lacrymisque
Proserpina) commotus, cam solatur ct elysii descriptione et
spe potestatis luturac (v. 273 — 30().). Tandem nuptia^ apud
inleros onini, qua par est, laetitia et festivitate celebrantur
(v. 307 — 3(>().); nec pronuba deest, cujus vices Nox susce-
pit, nec epithalamium.
Librum tertium Deorum concilio Claudianus orditur,
quod frequenter occurrit apud poetas. Jupiter convoca-
verat Deos, ut eos vetaret minjs gravissimis adjectis, rap-
torem Proserpinae matri filiam quaerenti indicare, ut coacta
omnes terras peragraret, votique compos tandem facta
indicioque la;ta hominibus fruges impertiret. Se nempe olim
auream aetatem suslulisse, ne homines otio et torpore con-
ficerentur, corporisque et animi vires in quaerendis vitae
necessitatibus exercerentur. Nunc autem naturas alrate
precibus, ut sibi liceret, egestati humanae opibus suis sub-
venire, sese cedere (v. 1 — 65.). Comminatione igitur Plu-
tonis Jupiter cogitur suam ipsius filiam prodere,hancqae rera
malara in bonara vertit horainibus, Cereremque erroribus
insuper fatigat, ut illis melius tandem sit. Jara quoque
quaeras, quorsura tandera tot tantique errores ? Nonne et
sine his, praemio judicii statim proposito, Ceres fruges
terrae dare poterat ? Equidera habeo, quod ex antiqua illa
fabula respondeara ; vellera tamen me a poeta vel verbo
esse monitura. Sunt praeterea plura, quibus elucet, poetam
de consilii ratione non nimis fuisse solicitum, et ingenio,
quatcnus in rebus inveniendis se exserat, acumen defuisse.
Interim Ceres somnia videt compluraex iyiipovoXwv disciplina
quasi subnata, quorum alia aliis clariora et significantiora
erant. Ceterum numen aliquod somnians ab aliquo pocta
fuisse inductum, nunc quidem, cura hoc scribo, legere rae
non memini. Tandem ipsius filiae imago oboritur cubanti,
matrisque incuriam, non quidera immerito, sed paulo tamen
veheraentius, quam filias par esset, incusans, macie confecta
catenisque onerata (v. 66—110.). Quibus rebus excitata
Ceres, ut, quemadmodum ipsa profitetur, securiorcm filias
lociun prospiceret, animo calamitatera jara praesagieute.
36 PROLKGOMENA
Cybclem matrem rcliqnit, ct in Siciliam itinere pcr aercm
facto fcstinat (v. 111 — 13G.). Morae omnis impatientia
anxiusquc matris aninius bene est expressus (v. 137 —
145.) ; nec minus ipsa attonita g^ravissimoque dolore subito
oppressa, ubi aedes apertas ct desolatas invenit (v. 146 —
164.). Comparatio, quae sequitur, minus est apta (v. 1G5 —
169.). Incidit tandem in Electram, nescio cur, latentem,
quge lectori non nunc demum innotescere debuit ; qua visa
Cereris dolor in cxclamationes et interrogatiunculas, osten-
tationi comparatas, erumpit (v. 170 — 192.). Longam Elec-
tra narrationem incipit earum reriun, quae partira in scena
jam erant acta?, partim agendae potius, quam narrandae,
fuissent, partim novas sunt, ut Cyanes in fontcm mutatio,
fata Sirenum, quae adeo obscura proferuntur, ut ex illo
quidem loco vix possint intelligi (v. 193 — 253.). Ceres,
quae cum tigride, cui catuli sunt crepti, comparatur, Olym-
pum adit ; primoque vehementer vociferando et increpando,
deinde misericordia Deos, inprimis Latonam, commovere
studet, ut, ubi Proserpina sit, indicent. Qua re ubi nihil
perfici vidit, omnes terras se pererraturam esse minatur
(v. 260— 329.). Quo facto vadit ad JStnam, cjusque igne duas
pinus excisas accendit, iterque mcditatum ingreditur. Haec
ad alia, vel graviora, relata fusius tractata sunt. Rcliqua
desunt.
Ex hac brevi carminis totius descriptione cuique erit per-
spicuum, multa esse, quae ad narrationis perfectae atque ab-
solutaj facti cujusdam notionem, animo et mente concep-
tam, exacta reprehendi possint ; non pauca enim adeo man-
ca sunt, ut putes, qusedara in duobus primis libris interci-
disse, aut poetam, ut tieri solet, quasdam tantum partes
prima statim cura, prout vel in hac vel in illa re opus faci-
lius succederet, perfecisse, ceteras secundis curis reliquisse,
sed vel morte vel aliis rebus praepeditum ad incudem revo-
care opus non potuisse. Nec dispositio admodum placet ;
etiamsi id vitio verti non possit, quod praecepta, quae ex
rerum ordine et collocatione ab Homero et Virgilio adhibita,
deducta sunt, Claudianus non sit secutus. Illa enim collo-
IN CL. CLAUDIAT^U^r. 37
catio pro argumenti ratione varia esse potest; scmperquc
probatiir, si virtutes habet illas, quibus expositio epica de-
stituta esso omiiino non dobct, ut expcctationem et excitet
et augeat et tcneat. f psae quoque personae, quas inducun-
tur, quan(]uam ot indole ct moribus divcrsa; sint, actionis
varietalom niliil fore augent, prodeunt tantum, ut oratiuncu-
las declamitent, quas nisi respicias, statuae plerumque sunt
inanimes in sccna ornatus causa positae, non actoros fabu-
\x. Partes quoque, quas poeta illis tribuit, et mores, quos
aftinxit, dignitati, qualem quidem poetae antiquiores singu-
lis statucrunt, non satis convenire videntur. Jupitcr ille
pater Doum Plutonis minis anxius ct confusus displicet,
raulto magis timoris turpitudinem falsa oraculorum necessi-
tate celans, et principio tertii libri Thrasonem in Deorum
conciho agens. Quid de Plutono dicam ira a\stuante sine
ulla causa idonea, bellumque non indictum et quasi ante res
repetitas supcris movonte? Proserpina pulclira quidem
puelhi et simplex, sod nulla re, qua animos in se convertat
atque aliqua ratione sibi conciliet, insignis, telam texit,
flores kgit, ct rapitur ; vorum nisi rapta clamassot, fidemque
deorum ot matris implorassot, vix tandem esset, quod vices
ejus doleremus. Mater sola lectoris mentem occupat, pro-
cukpic dubio primas actionis partes sustinet, variaeque ani-
mi commotiones, quibus agitatur, convenienter sunt ex-
pressae. Jlla sola est, cujus caritate, qua ducitur in filiam,
.suavitor atficiauuir, cujus conditio, otianisi incogitantiam
ejus culpamus, nobis curae sit, quacum indignemur ot iras-
camur, quamque hbenter per orbem terrarum errantem se-
cuti essomus, nisi illa carminis pars, qua^ errores ejus con-
tinebat, intercidisset. Ceterum in toto carmine nulla inest
animi mairnitudo cum ipsius fati necessitate colluctans, qui
animus justus et propositi tenax ne oppressus quidem flec-
tatur, cujus vivo quasi exeraplo discamus, quantura valeant
vires humana? ; nulkun certamen virtutum cum vitiis, quod
vehementer ad nos portinere arbitraniur ; nullai insunt diffi-
cultates aliae post alias continuo ol^ortte, quae, quaravis pu-
tasses cas insuperabiles, tamen ratione improvisa superan-
38 PROLEGOMENA
tur ; nulla Dconim iniracula et interventus, quibus res hu-
mantesubito subvertuntur, exitusque novos et inexpectatos
nanciscuntur ; nulla denique oracula, quae arabiguitate sua
primum homincs in fraudem agunt, deinde aliis ejusdem
argumcnti ilhistrata rursus in rectam viam eos deducunt,
tandemque rerum fide probantur. llujus generis quidem
aut plura aut omnia argumenti ratio, in quo Dii tantum
partes sustinent, non admittit ; nihilominus tamen inde non
potest colhgi, illud epicaj tractationi omnino fuisse ineptum,
cum hoc tantum exploratura habeamus, finem epici canni-
nis et admirationem esse et delectationera, parura autem
intersit, quibus rebus ea efficiantur, nec, quia vulgaris ratio,
in Homero et VirgiHo adhibita, locum habeat nullura, se-
quetur, nulla omnino id tieri potuisse, nisi aliorum ingenia
nostro modulo metiri sustineamus. Iniquius, raea quidem
de sententia, comparationem Claudiani cum Ovidio insti-
tuit Walchius, cum hic diversum plane consiliura sit secu-
tus, ad quod si ea, quae tradidit, exigas, totara Ovidii ratio-
nem optime constare mecum senties. Nihil sane in illa de
Cereris et Proserpinae fatis narratiuncula, cujus in summa
facilitate, non in epica dignitate, laus consistit, occurrit,
cujus causam non videas, adeo, ut non solum res gestae le-
gantur, verum etiam intelhgantur, nihil omissura depre-
hendes, quod ad rerum gestarura illustrationem pertineat.
Ingeniosa certe, ut hoc solo utar, et naturahs est illa
ratio, qua Pluto apud Ovidium in amorem incidit ; apud
Claudianum ca^cus ille est et subitus irapetus, qua praeceps
agitur, cujus nec causa nec ratio nec incrementa cognita
sunt. Frugura quoque repertio est illa quidem res raaximi
momenti,unde omnis ingeniorum cuItus,omnes coetus civiles,
omnisque humanitas originem duxit. Sed gravitas ejus
summaque dignitas non cuivis satis obvia est, sed perpen-
denti tantura, et eorum, quae inde secuta sunt, seriem animo
consideranti. Quae cum paulo remotiora sint, nec poeta id
egerit, ut hcec lectori succurrerent, factum est, ut tota res
minorem ad aniraum vim haberet. Omnino fabula est ejus-
modi, ut tractantem copia rerum magis quam inopia urgeat;
IN CI-. CLAUDIANUM. 30
cst cnim imiltoniin i^octuruni pcrpolitionc tritii atqiic dc-
cantata, variique niythi cum illa conjuncti sunt, qui non
solura ad argunicnti dilationcm atque amplilicationcm, scd
ctiam ad ornatum ct varietatcm pertincrc possint. His
Claudianus quidcm usus cst, minus tamcn ad actioncm va-
riandam et nmltiplicandam, quam ad rerum descriptioncs
facultatisque oratoria; ostentationem. Quod enim ex omni-
bus carminibus, paucis tantum cxccptis, constat, ctiam ex
hoc elucet, Claudianum neutiquam ingenio destitutum, sed
totum illud consumtum esse in elocutione, ita ut invcntioni
vacarc non posset.
Sequuntur epistola% quarum dignitatem reliquis carmini-
bus inferiorem putat Gcsnerus adeo, ut existimet, sibi ro-
gandum esse lectorem, ne cx illis virtutes Claudiani ponde-
ret, seu nc arbitretur, quoniara superiora egregia fuerint,
etiam has sibi esse imitandas. Moverunt illum virum doc-
tissimum ea, qua' olim solebant cum de universo epistola-
rum generc, tum de epistolis poeticis disputari, omnibus ad
Ciceronis et Horatii epistolas rclatis. Sednec Cicero tenui
et incomto scribcndi genere sempcr usus est, verum ad res,
personas, et tcmpora accommodato; neque Ovidius,qui illud
genus praecipue exomavit, nusquam exsurgit sermonequc
utitur exquisitiore. Quae cum ita sint, Gesnero assentiri
non possum ; quanquam non is sum, qui putera, in illis epis-
tolis poeticis luculenta facultatis poeticae specimina Claudi-
anum edidisse. Si a scribendi genere recedas, quod nimis
quffisitum interdum adco tumet, illa carmina minimc in pos-
tremis ejus sunt habcnda ; et illud ad Olybriura, in (|uod in-
primis censoris severitatcm destringit Gesnerus, mihi qui-
dem non admodura displicet, cum reputem, epistolara esse
ad poetani et oratorem copiosura et grandiloquura (v. 3.
sqq.), cujus judicio et voluntati vel in literis conscribendis
esset servienduni. De prima epistola, seu carmine xxxix.
jam supra locutus sura : quae restant, ad dicendi genus
Claudiani universum pertinent, de quo iufra scimo erit.
Veniamus jam ad illa carmina, quee EidyUia, nomine sa-
tis iwdefinito, vocantur, narrationes et descriptiones similes
40 PROLEGOMENA
quibnsdara, quae Statii Sylvis continentur, illisque Ausonii
carminibus, qune sub eodem nomine venduntur, continentia.
Habent hoc peculiare, quod rem aliquam, vel minus notam,
vel memorabilem, exponunt, aut aliquid vel a natura vel ab
arte profectum describunt. In toto hoc genere saepius acci-
dit, ut poiitas pictorum officia et munus occupent, in eoque
nequicquam laborent, quodpoeseos rationon possit efScere.
Descriptio enim alicujus rei verbis instituta, quae necessa-
rio fit partibus aliis post alias descriptis, quarum priorum
imagines vel deletae sunt vel obscuriores factae prius, quam
ordine ad posteriores veneris, tam vivida et luculenta esse
nullo modo potest, quam ejusdem imago lineamentis et co-
loribus in tabula aliqua expressa oculisque exposita. Ima-
ginandi vis in ordinem quasi coacta et coercita, facultate
libere agendi exclusa, incassum laborat ea repetere seu reti-
nere, quae jam extincta sunt seu evanescunt, atque inde
frigus animis oboritur, quod vel splendidissiraae dictiones
non possunt defendere. Videntur haec carmina ad ea per-
tinere, in quibus plerumque ingenii periculum facerent, qui
versibus scribendis operam dare instituerent, autjamexer-
citati in hac re otium fallerent. Fortasse etiam hoc genus
in grammaticorum schoHs natum est, cum magistri discipulis
rem aliquam, a vetere aliquo poeta paucis tantum versibus
tractatam, imitandara, variandam, omnique ratione locuple-
tandam proponerent. Hinc a poetis recentioribus, ingenio
non admodum abundantibus, sed sermonis poetici artem
probe edoctis, retentum est studioque singulari excultum.
Narrationem continet primum carmen, quod iuscriptum est
Phocnix ; et septimum, in quo exponitur pium facinus duo-
rum fratrura, qui parentes suos senes in yEtna? montis erup-
tione huraeris sublatos servarunt. Reliqua vel rem aliquam
describunt, vel narratiunculam descriptioni adjunctam ha-
bent. Quanquam acumen quaesitum, doctrinae ostentatio, et
miraculorum studium in omnibus se exserat : tamen, si
verum fatendum est, haec parva carmina illis longioribus, in
quibus rhetor se jactat, longe praestare videntur. Colorem,
quo scholae infecerunt poiitam, etiam in his videas ; praeci-
IN CL. CLAUDIAT^l Af. 41
pue in secundo ct quiuto, quibus principia obtio;erunt mao;is
ab oratoris quam a pootaMacultate profecta ; sed in hoc
Martis ct Vcneris, quorum ille ex ierro, ha^c ex mag-
nete erat lacta, connubium eleganter cst descriptum, nec
sine vohiptatis sensu le^elur. Quartuni carmen in linc
mancum est, pannumque, ni lallor, stulte assutum habet.
Pars ultima, qufe periit, descriptionem Nili exundantis,
faciemque .Eu^ypti inferioris in mare, insiilis innumeris con-
situm, nuitata», continuisse videtur. In descriptione Aponi
fontis, quod argumentum est sexti carminis, passim virtutes
et vitia Ovidii aguoscuntur : est tamen ex omnibus therraa-
rum descriptionibus, qua?cumque apud veteres loguutur, et
multce ad nos pervenere, long:e optima. In ultimo, quod ex
piorum fratrum, quorum statua^. jipud Catinam fuisse di-
cuntur, contemplatione natum est, Chiudianus poetis recen-
tioribus exemplum proposuit, quomodo pulchrum artis sta-
tuariaj opus pulchre possit describi. Sed de hoc carminum
genere hactenus: properemus ad reliqua.
Carmina minora varii argumenti varia^que dignitatis, quae
communi epigrammatum nomine vulgo complectuntur, ad-
huc restant. £x his salem habent et urbanitatem xxiv. in
Alethium quaestorem, etxxvii. in JacobumMagistrumequi-
tum. lllius versus Claudianus riserat, rationeque ironica
iram ejus deprecatur ; hunc per omnes sanctos, superstitio-
nera forsan Christianorum ridens, rogat, ne criticum agere
velit versuum suorum. Item xxix. satis lepidum est, cx
ambiguitate vocis pedis in podagricum de versibus claudi-
cantibus judicantem. Aculeum quoque habet xxx. in Theo-
dorum et Iladrianum. Mordacia sunt, sed lasciva obscoe-
nitate, xxv. et xxvi. in Curetium. Ex his omnibus et
Alexandrinum Nostrum fuisse et dicacem tuto colligas, quaj
sane Martialis carminibus non suut inferiora. Huc pertinet
quoque xmi. nimis obscurum. Brevem sententiam conti-
nent et acutam xxxix. XL. et xli.
Ex illo genere, quod rei naturam lepide exprimit, sunt vi.
VII. VIII. IX. x. XI. XII. Latina, et xiii. xiv. Grtcca de
Crystallo iuscripta, a diversis forsan auctoribus profecta.
42 PROLEGOMENA
In quibusdam acuraen nimis quajsitum cst, et xviii. in
Sphaeram Archimedis. Inventio est venustissima. Jupiter
sphajrara illam admirans inducitur.
Elegans sentcntia continetur carmine v. in concham, e
qua Serena lavatur. Huc pertinet quoque xxxiv. de bal-
neis Quintianis.
Pro epigrammatum natura nimis forsan longum est i. et
IT. quorum primum mulas Gallicas describit barbarse voci
Galli actoris obtemperantes, ut mirum non amplius sit,
Orpheum cantu pecudes demulsisse : alterum in senem Ve-
ronensem, qui suburbium nunquam egressus est ; in quo na-
tura ejusmodi hominis, rerum cognitione, quam peregrina-
tiones afFerre solent, plane destituti, summaque vitae simpli-
citas vigorque corporis nuUis vitiis imminutus, quee in mag-
no hominum coetu et nasci et disci solent, egregie describitur.
Acumen latet in duobus versibus supremis, ubi ille cum
peregrinatore comparatur.
Armentum describit iv. in tabula forsan pictum, et
XXXVII. quadrigam marmoream acumine operose quaesito.
Carminibus xx. xxi. xxii. xxiii. munera Serenae ad
Honorium missa prosecutus est ; non invenusta illa quidem,
muneribus tamen ipsis commendanda.
Frigida sunt iii. xxxi. xxviii. et xliii.; nec non
Graeca xvi. et xvii.
Fragmenta sunt xxxn. xxxv. xxxviii. xliv. l. et
XV. Greecum, seu non satis liquet, quid sibi voluerit poeta.
Forsan amore correptus Apollinem, qui ipse quoque amoris
vim senserat, rogat, ut sibi canturo adsit.
A pia quidem mente, sed ab omni gratia poetica desti-
tuta, XLV. XLviii. XLix. Latina, et xlvi. xlvii. Graeca
sunt profecta, ut mireris fuisse, qui arbitrarentur, illa Clau-
diani ingenio deberi.
Plane obscurum est xix. de Polycaste et Perdice inscrip-
tum. Spectat enim rem aliquam, quae nobis plane est in-
cognita.
Demonstratis iis, quae Claudianus in inveniendo, quse
primaria poeseos virtus est, et in dispouendo praestiterit.
IN CL. CLAUDIANUM. 43
veuiainus tandeiu ad euuutiatiouem scu ad iudolem sermonis,
quo est usus. Scripta ejus vel obiter perlustrauti statim
apparet, illuui adhibuissc diccndi «jenns copiosissimum.
Ornatum petivit cum ex rebus tum ex sententiis. Ad rerum
copiam, qua semper vel in arirumento maxime tenui et exili
solet abuudare, periiuet doctriucO ostcutatio, (pia ncmo fere
poetarum Latinorum ante eum tantopcre sibi placuisse vide-
tur, quanquauj jampridem eam adliibere coeperant, eoque
majori sempcr studio, quo magis iui^cnii defectum, cujus
sibi conscii essent, illis subsidiis cuperent supplere. Quod
quidem studium, cujus fons in natura auimi humani, non
vera' utilitati, sed fanui? iuani, servieutis partim, partim in
ipsa imitandi ratione situs est, nulla alia civitas maj^is alere
atque excitarc poterat, quam Alexaudria, et virorum omni
literarum genere doctorum copia, et monumentorum scrip-
torum multitudine, ubi summa omnium artium ac discipli-
narum, quas quidem tuuc hominum solertia excogitaverat,
brevi et uullo fere negotio poterat colligi. Quo amplior
autem et diftiisior crat rerura cognitio, qua memoriam locu-
pletabant, eo minor suberat facultas meute et cogitatione
eam digerendi, ejusque acumiui subjiciendi. Qua utilitate,
quae ad subigcndum formandumque ingenium unica est,
plane taudem neglecta, illa sola est relicta, per se nullius
prctii, quam iu osteutatione scientiaj collocabant. Hac
quoque usi sunt poetae, nec in postremis Claudianus. So-
lent quidem vulgo, in quibus poetis illud studium se exerit,
eos doctos vocare, corumque doctrinam maguopere admi-
rari : veruni, etiamsi sumas, non omnia, quae scirent, eos
eifudisse, sed longe plura retiimisse, solidaj tamen erudi-
tionis gloriam hujusmodi poeta3 nequaquam merentur ;
quandoquidem omnia, quoe venditant, puerili studio in
scholis erant comparata, aut aliunde facili negotio quaesita,
ut memoria tantum opus esset mediocri ad ea complectenda,
nullaque fere mentis contentione ad ea iutelligenda. Quam
ob rem nescio, an vanitas illorum potius ridcnda, quam
doctriuae ubertas suspicienda sit. Claudianus in iis rebus,
quae ad philosophicas disciplinas pertinent, cum Mallii
prudentiam laudaret, suam ipsius lectoribus jactitasse vi-
44 fnOLEGOMENA
deri potest; nam omnis divinaium humanariimque reruni
scientiae potiora capita, diversasque de iis philosophorum
opiniones maxime memorabiles exposuit. Etiam astrono-
mia3 exquisitioris, non poeticae, cognitionem ostendit multis
in locis, quic tamen ex Claudii Ptolemaei inde tempore
Alexandrinos, qui quidem doctrina vel leviter essent imbuti,
fugere non poterant. Quae etsi sint per se egregia, tamen
poeseos naturae parum accommodata esse dici possvmt;
etenim illa res tantum ita prosequitur, ut in sensus incur-
runt, respuitque subtiles illas rationes, quae calculo tantum
posito aut mente et ratiocinatione colliguntur, Nemo sane
frequentior fuit Claudiano in fabulis antiquis proferendis et
coacervandis, quas mutare solet interdum et variare et ra-
tioni pliilosophicae accommodare Stoicorum, qui hoc inpri-
mis instituerunt, et popularium suorum exemplo ; ita, ut
non necesse sit in iis, in quibus a vulgari consuetudine
recedit, ad obscuram Heraclidis disciplinam confugere, aut
alios auctores circumspicere, quos secutus sit. Terrarura
quoque et regionum descriptionibus abundat ; quod mirura
esse nequit, cum Alexandriee geographiae studia florerent.
Qua in re simul apparet, eum illorum, quae versus septen-
trionem sita sunt, vei imperfectam vel nullam habuisse cog-
nitionem ; et in quibusdam aliis, quorum verum situm igno-
raret, ut passim alii quoque fecerunt, ingenio indulsisse.
Praecipue splendidissimorum urbium, montium, et fluminum,
velmythis celebratorum, vel rerum annalibus memorabihum,
frequens fit ubique mentio, nulla fere habita in urbibus
ratione, utrum extarent adhuc, an ruinae tantum superessent.
In exponendis quoque rebus suo tempore gestis colores
solet petere ex antiquorum et Graecorum et Romanorum
moribus atque institutis, id quod in promtu debet esse car-
mina ejus legenti, nc ea, quae diu jam in desuetudincm vene-
rint, Claudiani adhuc temporibus obtinuisse existimentur.
Qua re hoc est consecutus, ut iis dicendi formtdis posset
uti, quas prisci poetae adhibuerant, suaeque orationi
antiqtiitiitis dignitatem conciliaret. Sed inde interpreti
difficultates ortae sunt ad dissolvendum plerumque difficil-
limae. Ritus enira, instituta, religiones Graecorum, Ro-
IN CL. CLAUDIANUM. 45
inanorum aliaramque genlium ita erant ea tempestate con-
fusa, ut ex illa colltiviciiova ])lane rernm faeiesexorta essct,
qua! rnrsus subinde \ariis ex causis nuitabatnr, aliamque
spcci<>m quotidie pfcne induebat. In his et pnblicaj ct
privata' vita^ vicissitndinibus tantnm abes(, nt detinirc pos-
simus, qna? cuique tcmpori fncrint propria, quidquc postea
vel demtum vcl additum vel immutatum sit, ut ne eam qui-
dem rernm Ibrmam, qualis Claudiani aevo fuerit, cojjnitam
perspectaniqne habeamus. Ita fit, ut in ejns carmiuibus
voces (juid<Mn audiamus et legamns in priorum poetarum
monurn* ntis satis obvias, rerum autem ratio per illas expres-
sarum interdum nos fugiat, quando cx adjunctis cognosci-
mus, cam ab autiqua illa et vulgari diversam fuisse. Ad-
mirabilis porro erat m<uum Roinanornm in homine Alexan-
drino cognitio, eornm prccsertim, qui locnm habucrant in
libera republica ; hanc quoque quavis pagina ostentat, ex-
eraplaquc et comparationes inde alias supcr alias repetit,
quasi id egerit, ut dominatum inanibus libertatis verbis
commcndaret ; nec in omni historia Romana vix factum ali-
quod seu res accidit memoratu digna, cujus ille loco ple-
rumque apto mcntiouem non faciat, passimque rebus prae-
sentibus iugeniose accommodet.
Prajterea diccndi genus, quo Claudianus usus est, simili-
tudinum, comparationuni, tignrarum, troporum est refertum,
quorum in iis carminibns, qua^ in laudem vel in vitupera-
tioncm alicnjns scripla sunt, iis plerumque gaudet, quibus
res supra modum vcl augentur vel deprimuntur. Oratio
non ex mentis conditione sponte nata, ita ut ex ejus colore
suum colorem trahcret, sed arte qujt-sita est, singulaque ad
praeccptioncs quasi composita sunt. Unde factum est, ut
illa imaginis sit instar, ad pictura? quidem leges delineatae,
pigmcntis non naturalibus, sed exquisitissimis quibnsque,
obductae, vitam stolide ludentis, non oculos animosque con-
templantium, sibique imponi libenter patientiura, fascina-
tione suavissima perstringentis. Quemadmodum omnes
res ad ostentationera comparatae sunt et congcstae, uon ut
adrairationem raoveant, quippe iu quo declamator raro
46 PROLEGOMENA
soleat acquiescere, sed ut attonitos homines reddant, mira-
culoque stupentes ; ita etiam in elocutione nullae sunt
luminum et umbrarum gratae vices, suavesque raisturae,
colores non ad veritatem temperati rerumque naturae con-
venientes; nullae partes sapienter neglectae recedunt, ut,
quae potiores sint, sponte emineant, sed ad modum
picturarum Sinensium magna est rerum varietas sine
ulla copulatione et consilio, lumina ardent tenebris ad-
jectis, pigmentorum fulgor oculos graviter ferit, omniaque
plana et in eadem superficie jacentia deprehenduntur.
Cum animus poetae rebus ipsis non magnopere moveretur,
nihilominus tamen aflFectus vehementes essent simulandi :
ad eas confugit rationes, quas verae mentis commotiones
antiquioribus poetis et oratoribus suggesserant, iisque pro
instrumentis usus est ad sensus simulandos, quas ipse
habere non posset. Neqiie sane mirum est, illum infiatum
passira et tumidum esse factum, ubi grandis et sublimis
videri vellet, cum ipsa ostentandi ratio ita sit comparata, ut
quae in medio posita sunt transeat, et extrema semper secte-
tur. Quando enim veri sensus desunt, ideoque nihil est, ad
quod verba et dictiones referas ; fieri non potest, quin tumi-
da fiant, quse subliraia velies, improba, quae audentia, et
nimia, quae pleua. Omnes praeterea, qui ingenio, vel natura
vel consuetudine circumscripto, utuntur, ut totum mente
complecti, partesque inter se ad convenientiam totius ac-
commodate disponere non valeant, in singuHs merabris, iis
praesertim, quae amplissimas descriptiones admittant, ornan-
dis occupati esse solent. Cujus rei exempla cum plurima
apud recentioris temporis poetas, tum etiam apud Nostrum
occurrunt ; adeo, ut interdum videantnr illis locis non pro
luminibus esse usi, quibus totum distinguerent, sed carmina
sua scripsisse, ut fila haberent, quibus gemmulas istas, ante
comparatas et politas, ordine quasi continuarent. Illae
descriptiones etiam hoc habent proprium, quod omnis fere
cura consumta est in materiis exquisitissirais et pretiosissi-
mis undique colligendis, ratio auteni, qua composita sunt
omnia, vel omnino intcrdum neglecta est, vel tara insulse
IN CL. CLAUDIANUM. 47
(lesiguata, ut statim videas, pulchri et venusti sensum, qui
ordine rerum aptaquc illarum copulatione ccrnitur, incptas
et puerili cessisse may:niticcnti;r, qua? impcritorum tantura
oculos pascat, nauseam vero moveat genuinae elesj^antiae
assuclactis. Ne tamen iniquam de Claudiano sententiam
feramus, hoc tenendum est, in illo carminum genere, ad
quod necessitas magis illum corapulit, quam animi volmitas
adduxit, et in quo, quod profecto dolendum est, ingenium
suum haud mediocre consumsit, plurimum illorum judicio
erat dandum, quorum laudes essent sibi celebrandae. In his
enira, non quod tibi magnificum et praeclarum videatur, di-
cendum cst, non eo modo, qui solus recto rerum judicio
possit probari ; sed ea, quorura causa maxime sibi plaudant,
eaque ratione, qua obtusus eorum sensus et judicium, nulla
fcre politiori hurnanitate cxcultum, laetetur. Barbarorum
autem oculos venusta rerum forraa raro in se solet conver-
tere ; aut, etiarasi naturae beneficio raoUiores sensus nacti
sint, taraen raateria ipsa forraara commendet necesse est,
quam sint admiraturi. In iisdem carminibus nimio artis
ostentandae studio laborant etiam omnes fere comparationes
et sirailitudines, quas, cum ad ornatum, cui in illo scribendi
generemaxime inser\atur, pertineant, frequentius occurrunt.
Plane nova invenire in tanta poetarum, qui praecesserant,
multitudine, difficile erat ct oranino arduura ei, qui a pueris
ad imitationem ahorum ingenium suum composuerat; de-
cantata autem repetere non erat poiitae, ingeniosi nomen
sibi vindicantis : oranis igitur opera in variandis, exoman-
dis, et dilatandis erat impendenda, in quo etiam oranem
dicendi copiam exposuisse Claudianus videri potest. Quan-
quam enim saepius eandera rem profert, tamen semper fere
tanto verborura delectu, tam nova sententiarum conversione
ntitur, ut, nisi penitius attendas, vix repetita te legere sen-
tias ; atque id non solum fecit in iis, quae hoc natura habent,
ut variandi copiam ultro praebeant, verum etiarn in vulgari-
bus atque tritis, quaj minus in exornandi studio excrcitatus,
aut minori ingenii ubertate instructus, vix somcl splendide
extulisset, sine taedio iterare se possc desperasset. Atquc,
48 PROLEGOMKNA
quod difficillimum in hoc genere est, ut et satietatem lecto-
rum evites, ot in pnerorum Indibria non incidas, hoc fere
seraper providit inexhausta ingenii sui copia. Mihi qui-
dem, carminum lectionem per intervalla repetenti, oborta
semper est ea cogitatio, ut statuerem, Claudianum non tam
sententiarum copiae studuisse, etiamsi et his abundat, quam
singulis novo semper modo variandis, atque in hac re sum-
mam elocutionis collocasse. In verbis semper summus
adhibitus est delectus, ita ut in rebus laudandis gravissima
quseqne et ornatissima et maximam vim habentia delege-
rlt ; in vituperandis haud raro quidem ad twrpia descendit, in
quibus tamcn vel acumen vel elegantiam, siquidem illa in
istiusmodi rebus possit locum habere, agnosces, neque un-
quam ornatum poeticum desiderabis. Inprimis ad indo-
lem Claudiani sermonis pertinet gravissimorum epitlietorum
copia, nusquam fere temere, sed magna cum diligentia
positorum, qua? quidem interdum nimio studio quaesita
pauloque altius petita sunt, ut vix possis dispicere, quid
poeta sit secutus. Illis potissimum usus est pro gemmulis,
quibus orationem distingueret, et splendorem, non tam grato
lumine fulgentem, quam scintillantem, per totum ejus decur-
sum difFunderet, qui quoque eam vim habuit, ut vel doctissi-
morum et elegantissimorum virorum oculos adeo deliniret,
ut in reliquis sermonis vitiis coecutirent, aut judices essent
nimis dissoluti. Omnes enim propemodum ita existimave-
runt, Claudianum poetam esse inter Latinos Virgilio tantum
postponendum, ejusque lectione veheraenter delectati sunt.
'Nec, si sermonis cultum et splendorem, verborum suavera
collocationem,versuum numerum et diligentiam consideres,
habes sane, quod illorum judicium magnopere depreheudas,
quippe qui in illis, quas ad instrumenta tantum artis poeticae
rectius referenda sunt, quam ad verara ejus indolem et na-
turam, oranem illius facultatis vim sitam esse arbitrarentur.
Sunt tamen verborum et enuntiationum complexiones, quan^
quara suam suavitatera habent, auribusque concentu suo
blandiuntur, oratoriaj magis quam poeticas. Modo senten-r
tiae per plurium membrorum, uumerose et concinne iut^r se
IN CL. CLAUDIANUM. 49
copulatorum, continuatiouem devolvuntur ; modo eadem
res bis, tcr, interdum quatcr alia sentcntiarum couver.sioue
aliisquc verbis iteratur : scd mcmbris coucisis, nuUaque
copulatioue junctis, ut in summa dicendi copia species
aliqua brevitatis ostcndatur. Intcrdnm nou membra solum
membris, sed verba etiam verbis respondcnt ; concinnitasque
non sponte oblata, sed curiose quaesita, apparet : id quod
omnino indolcm scrmonis pauegyrici ostcndit, qua? non,
solum in Pliuio juniore, sed etiam in illis, qui eum sccuti
sunt, deprclieuditur, et rcmansit in carminibus panegyricis,
ut vel ex hoc toutem agnoscas, unde illa sunt derivata.
Frequentissime occurrunt dua? cnuntiationes, caudem sen-
tcntiam complectentes, quarum, quod altcra per atiirmatio-
nem expressit, allcra per negationem elTcrt numeris priori
rcspondeus. Ad communcm versuum, quibus Claudiauus
utitur, indolem referas, quod graves sunt, et sonori et splen-
didi ; non sempcr quidem tauta arte inter se contexti, quan-
tam in Virgilio admiramur, cujus rhythmicae versuum con-
tinuationes jure putandae sunt attigisse surama, ad quas ia
illo artiticio po.ssit perveniri. Huic autem rei Claudianus
temporis angustiis exclusus non eam poterat curam impen-
dere, qua Virgilius carmina sua perpolivit. Quam limatae
autem aures nostri poetas luerint, et quam eiegans ipse in
versuum constructionc, multa loca ostendunt ; inprimis ea,
ubi versuum numerus ad sensuum et rerura rationera attem-
peratus deprehenditur. Non est igitur, quod negemus, in
artificio poetico Claudianum fuisse maxime exercitatum ;
sed, si ille nihil praeter panegyrica, et epicum illud car-
men, quod de raptu Proserpinae cst inscriptum, reliquisset,
nihilominus tamen non magis genuinus Calliopes ahminus
csset habcndus, quam Seneca tragicus Thaliae, etiamsi in
dialogis hujus spiritum tragicum, et in choris lyricam
majestatem non magnopere desideres. Ex parvis autem
quibusdam carminibus, ut supra monuimus, tuto possumus
coUigere, Claudiani ingenium meliori tempore fuisse dig-
num ; gloriaeque suae apud posteros eum melius consuluisse,
si vacuus a curis et vulgi securus in antris et umbraculis
Delph. et Var. Clas. Claud. D
50 FROLEGOMENA
Musarum esset versatus, nec invitas eas in domum Honorii
et Stilichonis, tanquam in pistrinum, compegisset. In om-
nibus autem vitiis, qua? illi jure exprobrari possunt, talis
tamen est, qualem illa tempestate nequaquam expectasses :
tantam in quibusdam carminibus parvis et in singulis reli-
quorum locis ostendit ingenii elegantiam, tanta est sermo-
nis, quem adhibuit, puritas, ut raro sasculi in barbariem
inclinantis vestigia occurrant. Quae cum ita sint, recte
dixeris, errorem quendam naturae Claudiani ingenium, tan-
quam semen aliquod, non veris tempore apto, sed aestate
jam inclinata, terris intulisse, quae herbam quidem hixurian-
tcm produxerint et flores fructiis ostendentes uberrimos, qui
tamen ad maturitatem perveuire non potuerint. Accedit
quoque, quod carmina ejus pleraque sunt ejusmodi, quae
non liber animi impetus fudit, sed quae debeut originem
occasioni subito obortae, non satis opportunae ad mentem
magnitudinis et admirationis sensu inflammandam; nec,
etiamsi eum ab aliis negotiis plane vacuum cogitamus fuisse,
satis mirari possumus, quod tot saepe carmina, tam prolixa,
in tanta rerum jejunitate, uno eodemque anno conficere
potuit. Cum quoque, quae scripsisset, statim recitanda et
in patronorum honorem evuiganda essent, Horatiano prae-
cepto, ut scripta nonum in annum premantur, non poterat
uti, illaque opportunitate, quam optimis quibusque poetis
fortuna non negavit, carmina sua retractandi et male cusa
ad incudem revocandi, erat destitutus. Etiam post Stili-
chonis necem, si modo illi viro superstes, nec calamitate
ejus fuerit implicatus, tanta rerum commutatio facta est, ut,
quae laudibus ante celebrata fuerant, nunc maximo odio
premerentur ; quo tempore igitur de iis limandis non poterat
cogitare, quae, si sibi consulere vellet, penitus essent abo-
lenda. Quae cum considerem, mihi persuadere non possura,
ut statuam, Claudianum unquam carmina sua colligendi et
secunda cura edendi consilium agitasse. Ex carminum
etiam, quae supersunt, ratione et ordine diverso, quo in Mss.
juncta deprehenduntur, necnon singulorum mutilatioue et
defectu, verisimile est, ea post illius mortemi quae quidem
IN CL. CLAUDIANUM. 51
adliuc deprehendi possent, esse coUecta, cum jam temporum
lapsu non pauca cssent vel depcrdita vcl suppressa. Forsan
inde quoquc cxplicari possunt intcrpolationcs haud pauca?,
aut, si niavis, loca plane inepta et frigida, quorum culpam
poeta? niancs iniincrito sustincnt, ct niniia brevitate per-
plexa, qua^ ex hicunis niak^ consulis possunt orta esse.
Praecipue in iis carminibus, quae epigrammatum nomine
circumfcruntur, difficilc cst judicatu, qua^nam Chiudiani
sint, qua^que aUum auctorcm habcant: in hoc certe mccum
consentient oumes, ea, in quibus res religionis Christianae
celcbrantur, ad ilhun non pcrtinere, scd hisus csse pii cujus-
dam ingenii, benc quidem de repubiica Christiana sentientis,
sed ab omni facuhate poetica adeo abhorrentis, ut ne osci-
tanti quidcm Claudiano in mcntcm venire potuerint, etiamsi
sumas, ilhmi vcl ad Christiauam sectam se convcrtisse, vel
semper fuisse ejus asseclam, cujus tamen rei in reliquis
carminibus nulhini extat vestigium. Intcr rcHqua quoquc
nonnulla sunt dubii auctoris, et hujusmodi, ut opcrge non
sit, de iis longam disputationem instituere.
G. L. KCENIG.
TESTIMONIA
CL. CLAUDIANO.
Romae Tabiila Marmorea.
SxATUyE basis marmorea, in foro Trajani inter ruinas
effossa, Claudiano fuit honorificentissima. Hanc, ex
Claverio, ' Pomponius Laetus, aevi sui Quintilianus,
possedit atque in honore habuit.' Hujus tale fuit elo-
gium: ' Cl. Claudiano V. C. Tribuno et Notario, inter
ceteras ingentes artes praegloriosissimo Poetarum, licet ad
memoriam sempiternam carmina ab eodem scripta sufficiant,
attamen testimonii gratia ob judicii sui fidem DD. NN.
Arcadius et Honorius, felicissimi ac doctissimi Iraperatores,
Senatu petente, statuam in foro Divi Trajani erigi coUoca-
rique jusserunt.' Ubi et hoc Distichum Graecura repertum
est :
Elv Evi BipyiXloio voov xai ju-&u(rav '0[XYigov,
A'XauS/«vov 'Pa)ju.y] aa) /Sao-jXsTj Uetruv.
Quod sic ad verbuin interpretamur : Romn et Reges, seu
Iraperatores, posiierunt Claudianum, seu statuam Claudiani,
habentis in se uno Virgilii mentem et Musam Homeri,
hoc est hujus foecunditatem et illius judicium. Quid
autem majus, quam in uno et eodem Poeta Claudiano
agnoscere Virgilii judicium, et Musam seu ubertatem atque
\
TKSTIMONIA DK CL. CLAUDIANO. 53
£vdou(rtao-ju,ov Homeri, unde Maro ipse materiain petere, quam
ingenio suo pra\stantissimo confidcre maluit. Sunt qui pcr
literas V. C. in statuai basi marmorea inscriptas virmn
Consularem intclligant, eumque ideo Consulatu functum esse
contendant; sed alii per V. C. quintce cohortis Tribunnm
explicant : id quod Janus Parrhasius damnat inscitiae ;
quod, ut opinor, passim legamus, Tribunos niilitum, at co-
hortis Tribunos non ita legamus. Gutherius tamen refert
Tribunos minorum cohortium : ubi etiam hoc lcgitur, Infer
milites clarissimorum honore potiuntur Tribuni, &;c. Ceterum
hac ct statua et statuas inscriptione ab Imperatoribus, et
petente Seuatu, data nihil meo judicio honorificentius fingi
potest ; et Virgilius ipse, ad quem dignatus Cccsar scripsisse,
nihil unquam simile adcptus est.
S. Augustinus de Civ. Dei, v. 26.
* Unde et Poeta Claudianus, quamvis a Christi nomine
alienus, in cjus tamen laudibus dixit :
O nimium dilecte Deo, cui militat aether,
£t conjurati veniunt ad classica venti.'
Suidas.
K)\.oiv^txvog 'AKs^av^pevs iTrojrojOf vewTepog yEyovev Itti twv ypovoov
'Apxa.Uou xu) 'Ovogiov Tcav /3a(riX§«;v : Claudianus Alexandrinus
Poeta epicus recentior extitit, aut floruit, temporibus Arcadii et
Honorii Regum, seu Iraperatorum.
Paulus Orosius \ ii. 23. De Claudiano loquens.
* Unus ex ipsis Poeta quidam eximius, sed paganus per-
vicacissimus, hujusmodi versibus et Deo et homini testirao-
nium tulit, quibus ait : O nimium dilecte Deo,' &c.
Paulus Diaconus, lib. xii.
* Ad cujus laudera ob insignem victoriam, Poeta quidam
cximius, sed infidelis, inter cetera hos versiculos cecinit :
O uimium dilecte Deo,' &c.
64
TESTIMONIA
Sidonius Apollinaris ad magnum Felicem, Carm. ix. 271.
' Non Pelusiaco satus Canopo,
Qiii ferruginei thoros mariti,
Et Musa canit inferos superna.'
Prosper Aquitanicus in Chronico Consulari, secundum Edi-
tionera Scaligeri.
< Anno II. Honorii et Arcadii Claudianus Poeta admira-
tione dignus habetur.'
Cassiodoms Chronico, sub Consulatu Probini et Olybrii.
' Hoc tempore Claudianus Poeta insignis habetur.'
Jovianus Pontanus.
' Ponam versus aliquot e Proserpina Claudiani Poetae,
tum summi quidem studii, tum magni etiam exercitatique
ingenii.'
Philippus Beroaldus vocat Claudianum lucuhntum Pde-
tam; Joannes Pierius Valerianus, luculentmumun ; J. B.
Pius, utnusque lingucz consultimmum ; Durantius, disertisst-
mum; C ^s^uhonns, fucundissimum ; Mmeius, optunum <bvi
sui Poetam; P. Faher, clarissinwm, elegantem, et politum ;
Bucananus, summo ingenio, summaque doctrina Poetani; Ju-
nius, recondito et minune vulgari usu verborum gaudentem;
Fr. Modius, ingeniosum et tersum ; B. Rhenanus, cultissi-
mum; Viucentius Contarenns, Poetam bonum et grandemj
Hiero.iymus Cagnolus Jureconsultus, quaedam Claudiam,
Carmina literis aureis putavit inscribenda.
Hjec omnia testinionia brevitatis causa congessimus,
sed qui sequentes auctores omitti queant ?
Petrus Crinitus de Poetis Latinis, 1. v. c. 85.
Cl. Claudianus Poetainsignis Arcadii ei Tlieodosii tem-
poribus, ' lloruit...angeuio excellenti fuit, maximeque
apto ad carmen componendum. Nam et assurgit feliciter.
Uli CL. CLAUDIANO. 65
vaiiisquc figuris ac scntcntiis niirifice dclcctat; iit vidcatur
a natura ipsa instructus ad Poiiticain lacnltatcm. Veri-
siniilc cst cuni Uoma? diu vcrsatmn, multasquc Italiiie urbes
peragrasse ; quod cum alia multa testantur, tum hi versus,
quos de balneis Aponi composuit. Opera illius satis nota
sunt : sed pra?cipuam laudem sibi, nuiltorum judicio, vin-
di<;at his carminibus, quibus principes viros summis lau-
dationibus seu Paneo-jricis extulit....Augustinus et alii
vctercs plurimum commcndarunt ingenium atque eruditio-
nem Claudiaui.'
J. Vadianus.
' Jam Raptus Proscrpinas adeo insifjnibus montium, ur-
bium, lacuum, amnium locis refcrtus et^i, ut piacuhnn mihi
videatur, si qiiis Geographiaj expers tam eruditum Poema
attingat, nedum evolvat, profiteatur quem alium, quam
Geographum Claudianum dixeris. Transeo encomia in
Stilichonem, ob hoc maxime erudita, quod locis Geogra-
phios explicandis referta sunt.'
Zazius Jureconsultus.
' Quam totam rem Claudianus ad Honorium clcgantis-
simo, irao aureo, carmine complexus est. Quam bene ha-
beret, si celeberrima hnjusmodi canuina divino ingenio
scripta Principibus Romanis tam operose ingererentur !'
Ludovicus Vives, 1. iii.De Tradendis Disciplinis.
* Ausonius Galhis ubique argutus et cxcitans, nec lec-
torem sinit donnitare. Claudianus melior, ac ingenii et
spiritus plane Poiitici.'
Idem in Comrn. ad S. Augustinura, de Civ. Dei, 1. v. 26.
Claudianus ' ad carmen natus fuit, quod elegantissime
scripsit Poetico viringenio.'
Janus Parrhasius Neapolitanus in vita Claudiani.
* Si nihil aliud ad claritatem sui nominis Alexandria pro-
tulisset, illustraretur, Hercule, vel uno Claudiano ; qui
56 TRSTI^fONIA
praeter ingenii monumenta, quae de se praedicant, in vita
tantus fuit, ut Arcadio Honorioque gratus, ampiissimis ab
utroque muneribus honestaretur et statua,' &c.
Piso et Picus puer apud Gyraldum.
* Istius ego Poetae a primis usque annis studiosus fui :
ejus enim raihi carmen non sonorum modo et elegans, sed
et fioridum semper visum est : idera dicere velle videbatur
puer Picus.'
Stephanus Claverius in Praef. ad Claudiani Annot.
Claudianus Poeta, ' qui non injuria maximus, altus, et
animosus audiat Poeta, quem in osculis habebat Jaco-
bus ille Cujacius' Jureconsultorum aquila.
Justus Lipsius, De Magnitudine Romana, 1. i. 2.
* Habes pleraque versibus iis ab alto et animoso Poeta
(talis fuit Claudianus) inserta.'
Joannes Borcholten et Vinnius Jurisconsulti.
* Huc pertinent elegantissimi et antiquitatis pleni versas
Claudiani in quarto Consulatu Honorii, Aspice mox lae-
tum,' &c. Sed idem Borcholten male tribuit Ausonio hoc
Distichum, ^ Direptas quid plangis opes,' &c. Nam Clau-
diani nostri est, cui, ex Vinnio Jurisperito, lepidijoci in Eu-
tropium materiam tribuit parentis appellatio.
Julius Caesar Scaliger, Poet. 1. vi. 5.
' Maximus Poeta Claudianus, solo argumento ignobi-
liore oppressus, addit de ingenio, quantum deest materiae.
Felix in eo calor, cultus non invisus, temperatum judicium,
dictio candida, nuraeri non aiFectati, acute dicta multa sine
ambitione Libri de Raptu Proserpinae sunt candidi, culti,
tersi, numerosi.'
Idem, I. V. 6.
Tdem ait queedam Claudiani carmina * speciosiora esse
quam Ovidiaua — Cereris currum tam Claudianus, quam
DE CL. CLAUDIANO. 57
Ovidiiis descripsere : verum hic levissime, non suo more ;
ille ambitiosius/ &c.
Josephus Scaliger.
* Claudianus in eruditissimo carmine ad Mallium.'
Idem de fratribus Catana^is.
* Claudianus, qui eos egregio carmine celebravit.'
Angclus Politianus.
' Aut Pelusiaci missum de plebe Canopi —
Gaudentem Stygio dominam junxlsse marito.'
Ex Petro CoUutio.
Claudianus cecinit,
' Infemos raptus Cereris, pugnasque Deorum,
Cajsareas laudes, necnon Stilichonis honores,
Natalis Comes,' &c.
Natalis Comes Myth. 1. ii. 9.
* Claudianus rem totam de Plutone elegantissimo carmine
complexus est.'
Gaspar Barthius.
Barthius, qui phirima nobis suppeditavit testimonia, inter
alias laudes Claudianum vocat, ' NobiHssimum et litera-
tissimum ex omui fere antiquitate Poetam, et ingenio ad
omnia summa nato.'
Idem de Panegyri Mallii Theodori.
' Eruditissimum, eloquentissimum, tantumque non divi-
num hunc libruni, humanse sapientiae mysteria magnam par-
tem indicantem, si enarrare ex merito velis, Graeciae Latii-
que penetralia omnia necesse erit ut excutias.'
Nicolaus Heinsius de Claudiano.
* Musarum ocelhis, summus artifex fandi,
Salubribusque plenus ora praeceptis.
58 TESTIMONIA
Quo Nili alumna nil venustius jactat,
Lagca tellus, civitasque Alexandri,
Siv^e arma verbis, atque adoreas magni
Herois oequat, inque laude virtutis
Pulchre occupatus, tollit indolem Augusti,
Infantis altam,' &i.c.
Gerardus Joanncs Vossius, de Poetis Latinis, cap. 4.
' Claudianus Poeta magni spiritus, ab Arcadio et Hono-
rio statuam meruit in Foro Romano.'
Malherbaeus et Hallaeus, Cadomi et Literariae Reipub.
clarissima lumina.
Malherbaeum illum Lyricorum Galliae nostrae Poetarum
facile principem dicere solitum accepimus, se crebra Clau-
diani lectione delectari, seque ex hoc Poeta, tanquam ex
uberrimo fonte, semper haurire aliquid consuevisse, unde
praeclare cogitatis foret foecundior, Id a nobilissimo Mal-
herbaso saepius se audivisse dictitabat, idemque sentiebat,
vir clarissimus Antonius Hallasus, summus et Poeta et
Orator, et dum viveret, nostri lux prima Lycei. Talium
virorum illustre testimonium pro coronide adjiciemus, id-
que omisisse piaculum esse duceremus.
Sequuntur Inscriptiones duae honori Stilichonis positae,
quarum in nostris Annotationibus mentio facta est.
Prima Inscriptio reperta Romae in basi marmorea prae-
grandi.
Fl. Stilichoni, V. C.
' Fl. Stilichoni illustrissimo viro, Magistro equitum pe-
ditumque, Comiti Domesticorum, Tribuno Praetoriano, et
ab ineunte ajtate per gradus clarissimae militiae ad columen
gloriae sempitemaj ct Regiae affinitatis evecto, Progenero
Divi Theodosii, Comiti Divi Theodosii Augusti in oinnibus
bellis atque victoriis, et ab eo in affinitatem Regiam coop-
tato, itemque socero D. N. Honorii Augusti, Africa con-
siliis ejus et provisione liberata, ex S. C
UE CL. CLAUDIANO. 59
Sccunda Inscriptio ibidcm rcperta in basi marmorea su-
perne iracta.
* Viro bis Consuli, ordinario Magistro utrinsquc militiafi,
Comiti Domcsticorum ct stabuli sacri, atquc ab incuntc
aetate pcr i;radus clarissimaj militia? ad columcn Res^iae
affinitatis evccto, socio bcllorum onmium ct victoriarum,
affini etiam DiviTheodosii Auousti, itcmque soccro Domini
nostri Honorii Angusti, Populus Romanus pro singulari
ejus circa se amore atque piovidentia statuam ex aire
argentoquc iri Rostris ad mcmoriam p;loriae sempitcrnae
collocandam decrevit. Exequentc Fi. Pisidio Romulo V.
C. Praefecto urbis.'
i.
CL. CLAUDIANI
IN
SEX. ANICII PROBINI
SEX. ANICII HERMOGENIANI OLYBRII
FRATRUM CONSULATUM
PANEGYRIS.
ARGUMENTUM.
SoL invitaturad aperiendum annum laetiorem sub Consulatu duorum Fra-
trum, quibus id munus debetur ob generis nobilitatem, ob illustrem Patrera
eorura Probum, quem Filii stiperant. Quibus Ronia ipsa petit Consulatum
a Theodosio, et propter eorum virtutem et doctrinam obtinet. Ergo Proba
Mater, Heroinarum instar, parat vestes Consularcs : pla\idit Coelum, exultat
Tiberis, fluvios indigenas ad convivium invitat : annus fortunatus porteuditur.
oOL, qui flammigeris mundum complexus habenis
Soi, qui circumcingens mundum habenis igneis ducis annos reverlentes cursu
Titulus Poematis in Excerptis Pomponii Lasti, Panegyris in Prohum ct
Probinum atque Olybrium fratres. in primo Vaticano recentissima manu
ascriptum erat boc Carmen. in Farnesiano legebatur post libros in Rufinum.
in primo Leideusi inseritur post iibrum i. in Eutropium. — 1 Flammigeris prin-
ceps Vat. et chartaceus ejusd. Bibl. Pal. Farn. Leid. pr. Pric. Petav. Mcd.
NOTyE
Panegyris'^ Est elogium in coetu aut laudationeni celebratani in coetu
oranis populi pronuntiatum : ctenim popuU universi.
■wap signiticat omne, dyvpis ccetum ; et 1 Soi] Soicm invocat, ut principem
siraul Tavijyvpis, caetutn populi universi, astrorum, patremque lucis ; idque ex
62
CL. CLAUDIANl I.
Volvis inexhausto redeiintia saeciila motu,
Sparge diem meliore coma, crinemque repexi
Blandirs elato surg^ant temone jujjales,
Efflantes roseum fraenis spnmantibus ignem. 5
Jam nova germanis vestigia torqueat annus
Consulibus, laetique petant exordia menses.
Scis genus Auchenium, nec te latuere potentes
Anniadai : nam saepe soles ductoribus illis
peiyetuo, sparge lucem radiis nitidioribus, et tui equi juba repexa surgant sublato
^ l/g/eWOC(.5, Cf »3UI j ./lUt/tC/ltl/# H#K gCHlC/// j ttCI^ t U IgnOraS pOCetltiatTl ^.Lrcfltuiu/f**'* v*v.*»fiw
sa'pe consucvisti, illis Co7isulibus, renovare annos, et dare nomen curriculo eorum.
duo et ed. Vicet. Flammiferis al. ab annis pro hahenis Vat. pr.^ — 2 et exhausto
Moret. sideraPci]. et Med. pr. — 3 Crinesque multi codd. — 4 Surgunt Xicet.
et Parm. rubeant Isiiigr. quod placet Heinsio : ita et ed. Bipont.— 6 Fastigia
conj. Heins. — 8 Auchenium Leid. pr. Vicet. Ald. Auchenium pro Aucheniorum
Isingr. Auchemium Petav. pr. er Pal. Alchenum Vat. opt. Alchenium cod. vet.
Gyr. Farn. et Exc. Luceiis. Anthemium Pric. PaL a m. sec. Anchemium duo
Med. dein parentes Exc. La-ti. potentes Moret. vet. Gyr. Farn. Pric. V^at. duo.
Med. pr. Leid.pr.et Petav. — 9 Jnjuarffl? Med.duo. Jujnadff Vat. opt. Auniadce
Farn. Vicet. Parm. Ald. Grypli. Isiugr. Aniadce Pric. Haniud«' Exc. Laeti.
NOT^
Tetere superstitione : veteres quippe
laetiora omnia fore ex cceii serenitate
sperabant. Et praeterea quidara po-
puli, pra^sertim PoetiV, Solem ut nu-
men aliquod preecipuuni veneraban-
tur, et in laudandis Principibus, se-
renitatem diei rem nonlevis momenti
esse judicabant.
Mundum complextis] Universam re-
rum naturam sol complectitur luce,
radiis, fulgore. Nullus enim locus
estquo non ista penetrent.
2 Redeuntia saculu~\ Optinie expri-
mit anni in se redeuntis vicissitudi-
nem ; ethinc annus dictus, quasi an-
uulus, quia redit in se. Virgilius:
'Atque inse sua per vestigia volvitur
annus.'
3 Coma'] Id est, i adiis : radii enim
solis sunt ejus comae, seu crines.
5 Roseu7n ignem] Rnbentem instar
rosarum, qualis solet esse AurorEe as-
pectus.
6 Vestigia] Alii legunt, fastigia,
id est, annus torqueat fastigia ; seu
annus, sese torquendo ac volvendo,
det Consulatum seu supremi honoris
fastigia duobus Fratribus.
8 Auchenium] Aucheniura et .4ni-
cium genus unum et idem esse Hein-
sins probat ; Probinus autem et Oly-
brius Consules orti erant ex gente
Auiciorum.
9 Anniadts] Anniorum gens illus-
tris fuit Romae, et cum Aniciorum
familia matrimoniorum aflinitate con-
juncta simul coaluit.
Ductoribus'] Ducibus, regentibus-
que Consulibus, anni renovabantur
sub novis titulis.
IN PROB. ET OLYB. CONS.
63
Instauiare vias, et cursihus addrre noinen. 10
His neque per dubiuni pendet Fortiina tavorem,
Nec novit niutare vices: sed lixus in omnes
Cognatos procedit honos. Qiiemcun.upie requires
Hac de stirpe virum, certum est de Consule nasci.
Per fasces numerantur avi, semperque renata 15
Nobilitate v lent, et prolem lata sequuntur,
Continuum simili ser\ antia lej^e tenorem.
Nec quisquam procerum tentat, licet ajre vetusto
Fortuna hortim Annioruni non pendet a fucort incerto, et nescit pati inconstan-
tiam ; sed digvitutes stahilcs transcunt ad omnrs coffnutos. Quemcumque rirum
yuarcs ortiiin c.v hnc fainitia, constat ciini tiasci ex hHiiiio VdusiiIc. Iii liac •jente
aci numtiantur pcr Vonsututus, tt illi scinper Jiorent nata nura niibilitate ; et fata
servantia seriein pcrpftuam pari ordine favent nepotihus. Ac nallus optimatum.
Iluniadcp Exc. Rnben. — H pendi Vat. qiiint. dein pavorem id. Vat. et Pal.
facorem Vat. opt. Petav. Fain. Pric. IVIcd. qnart. Exc. Liicens. — 12 ^«js pro
fixus Vat. qiiiiit. — 13 re<iuire Vat. pr. Pal. Farii. Pric. Med. diio, Moret.
Leid. pr. Exc. Lncens. requires Vat. qiiint. Heinsiiis niargini priiiue tditionis
snae ascripserat, /. rciiuiras. — 1.5 retenta iMed. quart. — IG vigent Plaut. —
17 continuo id. signantia Med. pr. el Pal. qui pro tenorem exliibet ncpotem.
— IS Heinsius conjecerat tcntct. ore Pric. et al. vcnusto Leid. a iii. pr. —
NOT.E
10 Cursihus addere nomen'\ Soi facit
annos, Consules dabant i^isis nomina ;
seu potius anni nunierabantiir pcr
Consules atque noniinabantnr. Dice-
batur quippe boc anno, Prohino et
Olyl/rio Consulihus.
12 Fixus Itonos] Honores velut fato
lixi et stabiies, ordine non intcrriipto
transeunt ad omnes cognatos liiijiis
gentis. Fi.rus procedit : aciinicn est
in verbo, qiiod scilicet et proccdat ad
cognatos, et fixus renianeat iii fainilia
cognatoriim.
15 Fasccs] Fasces diiodeni a licto-
ribns ferebantiir aute Consnles, veliit
insignia Cotssiilatus : iinde et pro ipso
Consulatu sununitiir, signiim pro re
signata.
Semperque rcnata nohilitate virent'^
lisdem Consiiliiin titulis identideni
redeuntibus, ac velut renasceiiiibiis,
novus quidam nobiiitatis splendor
renascitur atque elucet ; novus qui-
dam ramus additiir, atqiie in dies
revirescit. Et re ipsa ab initio prin-
cipatus Constantini INIagni, niiiltum
effloruit familia Proboriim, ex qua
orti sunt Probinus et 0I\ brius.
16 Et prolemfatasequuntur^ Eadem
scilicet fata seqiiuiitiir prolem ; hoc
est, Anniorum posteri luibcnt cadem
fata, eandem felicitatem.
18 Procerum'} l'roceres siint tra-
biiim capita iii afditiciis eminentia:
inde sic appellati Principes civitatis,
qiiotl emineant in civitate.
.Fre retusto Jioreat] Antiqiiis ima-
ginibns aereis : nam imagines apud
antiqiios fiebantex cera, sed fiebant
etiam ex aere. Statius : ' Qtiid refe-
rani veteres cervvve .Trisve figiiras ?
Si qiiid Apella^i gaiulcnt aniinasse
colores.'' Et Juvenalis : ' Tota licet
veteres exorneiit undique cerae A-
tria,' id est, cereae iinagines.
64
CL. CLAUDIANI I.
Floreat, et claro cingatur Roma Senatu,
Se jactare parem : sed, prima sede relicta 20
Aucheniis, de jure licet certare secundo.
Haud secus ac tacitam Luna regnante per Arcton
Sidereae cedunt acies, cum fratre retuso
^mulus adversis flagraverit ignibus orbis.
Tunc jubar Arcturi languet : tunc fulva Leonis 25
quamvis illustretur antiquis imaginibus eereis, et Roma compleatur Senatoribus
illustribus, audet gloriari se esse aqualem : at permiitittir liis contendere de se-
cunda di^nitate, primo ^radu concesso Aucheiiiis. Quemadmodum ignes stellarum
cedunt Lunie dominanti per tranquillum Septenirionem, cum ejus orbis velut
cequalis illuminatur flammis oppositis solis repercussi. Tunc lux Arcturi deficit:
21 Aucheniis Moret. Leid. pr. et ed. Vicet. Ancheiiiis Pal. Med. pr. Alcheniis
cod.Gyr. Vat. opt. Farn. Exc. Lucens. Acheniis Pric. Ancheis Yat. qnint. Ah'
themiis Med. quart. mo\ ne pro de Pal. — 22 Hanc s. hanc Pal. ad Med. quart.
aut tacitam et eniend. AtraciamL.e[d. pr. Abraciam corrector aliquis ap. Heins.
— 23 retuso Vat. duo Farn. Petav. pr. Med. quart. ed. Parm. et Vicet. retruso
conj. Scal. reviso Vat. quint. recusso Mss. Bartli. Pal. Petav. pr. Med. pr. Mo-
ret. et Leid. pr.recurso Pric— 25 attractu Pric. languens Pal. — 27 regi pro tegi
NOTiE
19 Floreaf] Statuae dicabantur il-
lustrioribus viris, qui inter alios, flo-
rum instar, enituerant.
Cingatur Roma Senatu'] Roma abun-
det clarissimis atque amplissimis Se-
natoribus,qui, cum varias urbis partes
Labitent compleantque, eam veluti
cingere dici queant.
22 Haud secus] Similitudo duas ha-
bet partes ; ut, sicut sol semper lu-
cet, ita et virtus. At Poetae unam
partem saepe reticent, ut in hac com-
paratione, quse integra sic breviter
institui potest. Sicut alia sidera
cedunt Luna; tanquam reginae, sic
ceterae familiae cedunt genti Auche-
uiortim tanquam primariae.
Tacitam per Arcton'] Intelligit par-
tem muudi Septeutrionaiem, in qua
est Arctos seu Ursa, signum cceleste.
Dicitur autem Arctos tacita, cum
coelum sereuum est, et venti siient.
Luna regnante] In Septentrione Lu-
ua, lucidior apparet, ideoque ibi reg-
num illustrius habere, seu niagis reg-
nare dicitur, quod magis accedat ad
nostrum Zenith.
23 SidsrecB cedunt acies] Cedunt Lu-
nae velut reginse, ordines stellarum ;
aut acies intelligi debet fulgor ille
acuminatus, qui in sideribus apparet.
Fvatre retuso] Id est, Sole reper-
cusso : etenim radii Solis coutraLu-
nae corpus retunduntur atque reper-
cutiuntur, et ab hoc radiorum reper-
cussn Luna, instar speculi, verberata,
emittit lucem refiexam, minusque
vivam quam Solis, quia radii retusi
sunt atque debilitati.
24 Mmuhis orbis] Quasi parem
splendorem dignitatemque affectaret :
et tum pleua Luna inteliigenda est.
25 Arcturi] Dicitur &pKTov ohpa,
JJrscB cauda ; est enini Arcturus pars
caudae majoris Ursae.
Leonis] Est signum coeleste in Zo-
diaco, alias Leo Neniaeus victus ab
Hercide.
IN TROB. ET OLYB. CONS. 66
Ira pcrit : Plausdo jam lara interinirat Arctos,
Indignata tciii : jam caliiiantibus armis
Debilis Orion dcx.tram miratur inermcm.
Quem i)rius aggrcdiar ? veteris quis facta Probini
Nesciat ? aut nimias laudes ignoret Olybri ? HO
Vivit adhuc, complctque vagis sermonil)us aures
Gloria fusa Probi, quam nec ventura silcbtmt
Lustra, ncc ignota rapict sub nube vetustas.
Tllmn fama vehit trans a^quora, transque remotas
Tethyos ambages, Atlaiiteosque recessus. 35
tnnc furor Leoni.^ fulvi eranesrit : jam stellae Crsee reaisantes occultari, rariits
j»er intervalla I ti c ent in Flamlro : jam Orion huiguidus stupet mnnum exarmatam
tclis obscuraiis. Quem primo .suscijiiam lamlaie P Quis nesciat actiones iiatu
mnjoris Pruhini, aut ignorct lauiles infuiitas Olybrii 1 Fama Prohi sparsa viiit
ndhuc, ct replet aures verbis diffusis ; tania, ijuam anni futuri non tacebunt, nec
antiqiiitas sepeliet sub tenebris obscuris oblivionis. Faina fvrt illum l'robum
trans viaria, et trans circuitus ultimos Tethyos, ac latebias yltla7itis. Jlle eliam
IMoret. Vat. opt. Farii. Med. quart. et ed. Vicet. — 29 in Petav. pr. pro glossa
ascriptnm erat. Stat. Quem prius Ileroum Clio dabis? facta id. Petav. Med.
duo, vet. ed. Farm. et Vicet. fatu Exc.< L.eti, Ald. Ising. Piilman. Claver.
etalii. vid. Barth. — 30 ignorat Pric. Pal. Olimhi Vat. opt. Moret. Petav. pr.
Med. diio ct ed. Vicet. Olimbri Vat. quint. Leid. pr. et Farn. — 32 quem i\Ied.
pr. et Moret. non id. Moret. et Pal. — 33 ignotam legit Gronov. ad Barthia-
nam Cland. edit. ob.scura Isingr. — 35 Athalanteosque Varr. LL. e margine ed.
Parm. Atlantidosque Med. quart. margini edit. Lugd. ascripserat HeinMus,
NOTiE
26 Plaustro] Hocestsignum itidem nantem in cceliim cum armis transla-
coeleste, et dicitur Ursa, cnjns stella; tum esse : alii alia sentinnt, ut de re
septem ita dispositiE sunt, ut Planstri faimlis involuta : (inicqnid sit, sem-
ypeciemquodanimodo referant : adde per armatus (in"itur.
quod ill;v stella septem dicta; sunt 30 Nimias] Immeiisas, inlinitas.
Triones, ant Terriones riistic o voca- 31 Yugis sirmonibus] Qui spargun-
bulo, id est, boves ; et inde sidiis tur abiis,qni nltro citroqne vagantur.
quod proximum est, dicitur apKT0(pv- 32 Probi] Is erat pater Probini et
Ao|, sive Custos Ursce ; dictum etiam Olybrii, et ad summas pervenetat
/3o<wT7js, id est, Bubulcus; et inde quo- dignitates, ct iis optime tunctns erat
qneSeptemtrionisappellatiomanavit. in regenda Africa aliisque proviiiciis.
Arctos] Id est, slellae majoris 35 Tetbyos ambages] Qua longius
Ursa?. Arctos fnit olim Calisto Ly- Tethys, seu mare, per varios circuitus
raonis filia, a Jove amata, a Junone flexusque evagatur. Tethys est conjiix
in Ursam mnlata, et ab eodem Jove Neptnni, mater Nympharum maris,
relata inter >idera. at hic ponitur pro ipso mari.
28 Orion] Eum nonnulli dicunt Atlanteosque recessus'] .AtJas est
contra Scorpionem fortissime png- mons Mauritaniac in Africa.
Delph. et Var. Clas. Claud. E
(56 CL. CLAUDIANl I.
Audiit et, gelido si quem Maeotia pascit
Sub Jovc, vel calido si quis conjiiuctus in axe
Nascentom le, Nile, bibit. Virtutibus ille
Fortunam domuit : nunqiiamque levantibus alte
Intumuit rebus : sed mens circumtliia luxu 40
Noverat intactum vitio servare rigorem.
Hic nondivitias nigrantibus abdidit antris ;
Nec tcnebris damnavit opes : sed largior imbre
Sueverat innumeras hominum ditare catervas.
Quippe veUit densos currentia munera nimbos 45
Cernere semper erat : populis undare penates ;
audivit si quem tcna Mcrotica alit siih aere frigiil», vel si qnis vicinus Zona tor-
Z^Lit l ori.nte,n, o Mle. flle Vrohn.snperavit -/'''■'--- -.^SL^eTu
ct mnquam superlnvit prosperitatibus attoUenlibus hom.nes alte Sed "™ «J J^
cinctus divitiis sciebat conservare severitutem pumm a crnnine HicViobmmn
Zm^ mnnmos in cavernis nigris, nec conde>nnavitdiv,Uas V.t.vc - ^^-^- ;
sed abundantius plavia solehat locapletare mulos crctus '««'"'««"'• .^.'"f;.^;:
erat semper videre dona volantia, quasinubes copwsas : domum ej.is leple.ipopulis.
foneAtlantiacosque.-^G Audit et Juut\n. quis -'^^f't^^^^^^^^^^
oclGesn. et al.— 37 convinctusXaU [^r. cog-ua^(S al.— 3a '''^betYat.VJ. baxn.
de-mvenientibus pro virtutibus Palat.-39 deest rb que in Med. duob. et Pal.
^vnnqLn releva^Uibus Vat. opt. Farn. et vet. Gvr. qu. ta.ucn et vnlga an,
abe -40 Fluxu in quU,nsdam.-4l intuctumque uutut reguare Moret. regnare
Le d pr. Petav. pr. Med. dno et Pal. regnure v.l servare Vat. qumt. ti-orm
id Vat. PaL VrW.rigorem Vat. opt. Farn. vet. Gyr.-42 .;rf./.<//f Med. pr. Pe-
ta'v. pr. Vat. quint. Pal. umbris ct alis Moret.-43 imber i>i-o mfcre Pnc.--
45 densos curr.7H. niwto.s Petav. pr. Med. qnart. denso ,um/>r) Vat duo, Pal.
Farn. Pric. numina Pal. Heinsius conjecerat torrentia.—AG propnas Pal. nuda, e
NOT.E
36 Maotiu'] Terra est vicina Paliidi cinctvis deliciis circun.flnentihus, erat
Mseotidi, qn« Enropam ab Asia sc- tamen ' rigidi servator honesti.' Am-
parat.
mianus i\Iarcellinus aliter tanien sen-
Gclido sub .Joi-c] Id est, sub acre tit de hoc Probo.
fri"ido ; terracnimilla estfrigoribns 43 Tenebris damnavit] Probns non
obnoxia. imitatns est avaros, qui ita damnant
38 Nascintcn te, Nile] Fons Mili divitias tenchris, ut inde nunquam
quondam incoi,'r.itt!s : ' Et gens si qua eas exire patiaiitiir.
latet nascenti' conscia Nilc' Hodie Litrgior imb,-c-\ Allndit ad Impera-
detectns est: oritur nempe exfonte tores, qni lar^a manu nummos
dnplioi nltra iacum Dambea, in extre- spargebant : appellant INIissilia.
mis iEthiopum tinibns, ad Luna; 40 Undare penates-] Id est, domum
yjontpg Probi ita plenam esse populis, ut
40 Bhns ciramjlua] Animus, licet vclut exundct, nec eos capere possit.
IN PROH. I-T OLVI]. CONS.
Assiduos intrarc inopes, remcare bcatos.
Pra-cops illn maniis flnvios snporal)at Tbcros,
Anrca dona voniens. Sic cpiis tcllurc rcvulsa
Solicitis fodicns rimatur colbbus aurum :
Qnantuni stapia Taiii, rudil)ns stillantia vcnis,
ElllMXcrc dccus : quanto prctiosa nictallo
Ifermi ripa niicat : quantas per Lydia culta
Dcspumat rutilas divcs Pactoliis arenas.
Non, mihi ccntcnis rcsonent si vocibus ora,
G?
50
55
liobi spa,^rns muneru m,ra,, superah.it Jlurios Ilhpuuo.s : ita „li„uh rLliens
trrraprnsassa, ciu.crU a,,rn,n in mout,ln,sLlestis ; ,jLtas diritias'2viut^ul
flueusr,c,y,npaUt,s efruu.lit ; quauto .urtallo ,-ipa 'livcs lla;ni uiu %'S'
a,cuasrad.aut.s Pactolus locuples ero,„it per ag^os Lydice. S,osmLi'ctat
quid Raph. s, v"« duo M.d. Vat. pr. Pal. Farn. Pric. ct ed. Vi.et. si\uis ^t
exhmet Heins.us ronjeeerat s,c qui \n marsine sua^ editionis-.50 ^o/ua.J
muatu,-hexi\.xn:snlhcitus mi,-atus Moxe\. „uratur Vat. dno, Med. dno Pal
Farn Pr.c. et ed. \ icet.-51 fallantia et a n,. sec. emend. palleutia Vat. pr -
52 dctur pro decus Moret. quanto p. metallo Petav. pr. I\Ied. (|uart „ua„tu,n
Med.pr.Pal. metalli Pai. Farn. Pric.-53 L,jdia Vat. duo a' m p,- Ted
n/Z mU'. ' "'• ^^'•i,'^'"^-»^'»^-" ^'•'■^t piu.uia.Uida Farn.-54 n, i/, „' p o
n././«s Med q,,art. Pr,c.-55 AVc Vat. qnint. Ao„ Exc. La^i. pateanl Leid
pr. duo Med. Petav. pr. Vat. qnint. Pal. Farn. Pric. ed. Pa m. TtSlcet
NOTE
47 Beatos'] ' Natiiraliter bona ex
eo dicuntur, quod beant, hoc est bea-
tos faciuiil : beare est prodosse.'
Vlpiaiius Jurisc. i. xL. D. de verb.
sijinif.
48 Praceps'] Iia liberaiis eiat Pro-
bus, nt ejus rnamis prodi<;a ad dan-
dum motu ceicri ac pra cipiti Cerretur.
49 Sic qnis] Manus Probi prodiga
spargit tantiim anri, quantum aiiqiiis
invenit fodieus in collibus ; quantum
Tagus, Hermus, c>v.c.
50 Solicitis collihus] Id est, molcs-
tis: nam multie sunt devoranda? nio-
lestiac in aiiro etfodiendo, ob labores
{iravissimos, aeremque pestilentem.
Vel, solicitis, id est, anxium et soli-
cituni reddentibus bominem.
Ri,natur] Id est, quaMJt, inves-
tigat. Alii legunt, miratur, nec niale :
et sensus cst : Nos admirainur ma-
nnm Probi dona spargentem, et ta,i-
tu,n anri, qiiantiim aliquis todieiis iu
collibiis adiiiiratiir, &C.
51 Tagi] Tagus est fluvius Hispa-
niiT; Hermu', Asiap minoris ; et Pac-
tolus Lydiie ; omnes auriteri. Pacto-
bis i<Ieo aurifer, quia ex tabiilis M\.
das totiis auratus, eto,ni,ia in auruui
vertens, hic ablutiis csl.
Rudibus vcui.s] Id cst, rainonlis im-
politis, sine ornatu, iit nata sunt.
54 Despumat] Spu,uan(io volvitat-
que en,ittit.
55 iVo>j, v,ihi ccntenis] Familiarfi
est Poiitis optarc sibi centum ora in
00
(kS CL. CLAUDIANI L
IMultifidusqne ruat centum per pectora Phoehus,
Acta Probi narrare queam; quot in ordine gentes
Rexerit, ad sunimi quolies fastigia juris
Vencrit, Italia- late cum fraena teneret,
IUyricosque sinus, ct quos arat Africa campos.
Sed nati vicere patrem, soliquc merentur
Victores audire Probi. Non contigit illi
Talis honor, prima cum parte \ iresceret a?vi :
Non cousid cum fratre fuit. Vos nulla fatigat
Cura, diu majora petens : non anxia mentem 65
Spes agit, et longo tendit prajcordia voto.
Coepistis, qua finis erat : primordia vestra
Vix pauci meruere senes : metasque tenetis
centum roces, et ApoUo muUiplex exeut niilu ex centum pectorihus, non possem
numerarc facta Prubi ; quot gubernmerit prudentia sua populos, quoties ascende-
rit ad culmen suprema; dif:nitntis, cum moderaretur habenas Itah(P, et oras maris
Uluricx, et terras quas Africa colit. Sed filii superavevunt Patrem, et sohmmm-
turreputari victnres ipsiiis Prohi. Tulis dignitus Consulans non accidit illi Fro-
bo, cum floreret primn parte a-tatis: non Consulfuit cum Fratre. ^uUa cura aspt-
rans diu ad altiora vos crucint : spes soHcita non agitut antmum sesUum, nec
$uspendit corda vestra lon^o desiderio. Incepistis,ubifimserat alioriim ; senes
pauci vix habue.ru.nt principia veslra: et attingitis terminum, priusquamfios adole-
paribus cocl. Moreti, unde jani Heinsius conjecerat pateant, quod et »" Exc.
Rnben. postea invenit. sub Pal. Med. pr.— .56 MuUifideque Leid. pr. et Moret.
quod arridet Bartbio.— 57 Numerure ai.— 58 vestigia Leid. pr. Moret. Med.
pr. Pal.— 60 quot Pric— 61 Et pro Sed Ald. Vicet. Parm. Junt. Col.—
02 nunc cordigit Pal. Med. pr. Heinsius conjiciebat num. attigit Vat. pr.
Farn.— 63 orbi Leid. pr. a m. pr. Pric. orbus Moret.— 64 Ncc Med. pr. Pe-
tav. pr. Vat. qnint. PaL Pric. pro vos nulla Vat. pr. exhibet non uUa.— 65 det
m.petis PaL di Moreti.- 66 lento a!,— 67 ^im Barlh. gua Vat. duo, PaL Fani.
SOTJE
rebus magnis. Virgilius : ' Non mihi 60 niyricosque sinus'] Teneret, re-
si voces ceutum sint oraque centum, geret.
Ferrea vox,' &c. 61 Nati vicere'] Optabile gratam-
57 Ordine] Rexit gentcs ordine, id que est parentibus se vinci a filiis
e»t, vel prudentia sua, vel servato suis.
quodam ordine, ut alias post alias 63 Viresceret] Prima aetas dicitur
regeret, successione continna, et sic viridis, instar arbornm aut frucluum ;
foret perpetuus rector popnlorum. altera deinde aetas dicitur matura.
58 Summi juris] Id est, Consnla- 66 Tendit] Spes solicita Don Hiu
tus, qni est snrama potestas. suspensos tenet animos vestros lon-
59 Frana teneret] Id est, regeret gis desideriis, aut non diu tenet m-
Italiam. tentos et expectautes.
IS PROB. ET OLYn. CONS. 09
Ante genas dulccs qnam llos juvenilis iiiumbrct,
Oraque ridonti lanuiiiiie vestiat a^tas. 70
Tu, precor, i<;nannn doceas, Parnassia, vatem,
Quis Deus anibobiis tanti sit niuneris auctor.
Postqiiani tuhnineis inipellens viribus hostem
Belhger Au<>ustus trepidas laxaverat Alpes,
Rbma Probo cupiens dijinas persolvere grates, 75
Seduhi pro natis dominum flexura rogando
Ire parat. FamuH currum junxerc voLantem
Impetus, horribihsque Metus, qui, semper agentes
Prasha, cum tremitu Romam comitantur anhclo,
Sive petat Parthos, seucuspide turliet llydaspen. 80
Hic ligat axe rotas : hic sub juga ferrea mittit
acenti<P tegat grnastenerns, et atns priina cin^nt mcntum restrum harba ^n^n. O
Musa, r<igo te, iit tu ddccas Poetam imfieritum, <juis Deus auctor fuerit duoims tVa-
tribns tauti d<mi / l'iistqi(am Augustus hellicosus /uffans hoslcm inanu fulminantt
nperuissct Alpcs limcntis, lioina e.roiitans aoere t^ratias difi^nas l'roho, parat ire
diUgenter erictur<t l'riucipcm precando pro filiis siiis. Scrri junxcrunt currum cele-
rem, qui servi siiiit Imjietus et Timor terribiiis, qui morentes scmper hella comitan-
tur cum fcrari anlielitu HonKim, seu af^s^rcdiatur 1'arthus, seu terrc<tt Hydaspen
armis. Hic Inipetus alligat rotas axi : ille Metiis ji(Hg-)< equosjugv ferreo, et docet
Pric. praeordia pro primordia Pal. — 71 Te Vat. qiiint. Parnnsia alt. Voss.
Cod. — 7() gnotis unus Puiiiianni. — 77 Jure parat INiercil. re.rere INIed. quart.
— 79 pro Romain Gronov. ad edit. Ijartii. leuit Dominam. — SO turpet Pric.
subdet Vat. quint. Hydaspcn duo Vat. duo Med. Petav. pr. ed. Parni. et
Vicet. Hidaspem Leid. pr. — 81 vertit Vat. opt. nectit Petav. pr. Vat. quint.
NOT^
69 Inumbret^ Flos juvenilis seu la- accolae Alpiuni.
nugo sunt prima barba, qu?e obum- 76 Dominum'] Antiqni Itnperato-
brat genas. res parce appeliatjantiir Domini :
71 Parnassia] Id est, Musa Par- hoc nomeu Augnstus ut maledictnm
nassi, Calliope scilicet, quiv pra?est exliorruit ; sed post, gliscente adii-
Poeiis Heroas canentibus. latione, crebrius usurpatnm est in
74 Augustus] Theodosius INIagnu*, gratiam Iinperatoruni.
pater Honorii et Arradii. Augusti 77 Famuli] Impetus et Metus sunt
nomen Octavio prinuiin a Senatn tri- famuii Martis : Iios tribiiit Romae,
biituni est, ductum ab eo, quod loca, qua? a Romulo Martis filio conditii
in quil)us augurato qiiid consecratur, est.
Augusta nominantur : alii Augustum 80 Cuspidc] Alludit ad imagincm
ab augendo Imperio dictum piitant : nrbis Roma^qu-.R liastata pingebatiir.
post Octaviiim Augustum, ceteri Hydiispen] Id est, regiones qnas
Iinperatores .•\ugusti appellati snnt. alluit Hydaspes, fluvius AsidP, qui
Trepidas Alpcs] Non qiiod trepidae per Parthos Medosque fluit,
essent Alpcs, sed quod trepidi essent
70 CL. CLAUDIANl 1.
Cornipedcs, rii,a(lisqiie docet servire lupatis.
Ipsa, triiiinphatis qiia possidet aethera regnis,
Assilit, iniuiptct ritns imitata Minervse.
Nam nequc cajsariem crinali stringere cultu, 85
CoUa ncc ornatu patitur mollire retorto ;
Dcxtrum nuda lalus, niveos exerta lacertos,
Audacem retegit mammara, laxumque coiircens
Mordet gemma sinum. ]S odus, qui sublevat ensem,
Album puniceo pectus discriminat ostro. 90
Miscetur decori virtus, pulcherque severo
Armatur terrorc pudor, galeaeque minaci
Flava cruentarum prtetenditur umbra jubarum,
Et Ibrmidato clypeus Titana lacessit
Lumine, quem tota variarat 3Iulciber arte. 95
nbedire fnpnis ditris. Ipsa Ronia, qua parte occupat aercin, stihactis imperiis, exui-
tnt iinitum oruittum PaHudis innuptce. Nam ntin putitur cuinas coinpressiis orna-
luento crinali,nec collum cinctum torque tortili: liabciis nuduin latus de.vtrum, et
vudu brachiu candidit. Vibiila. geminea detegil mitminam generusttm, ct nectit ves-
tem lu.xam, constringeiis illani. Baltheus qui uttollit ensem, illuininut pectus can-
diilum purpura rubra. Virlus miscelur pulchritudini, et nindesta vencundia arma-
tur severitate tiinenda ; et gulea tcrribilis prafcrt umbraiii horriliilein cristarum
.sanguinearum ; ttc chjpeus, quem Vulcanus variavcral omni artijicio, prorocat solein
Pal. Farn. Pric. — 83 triumphatis qua \dt. qnint. triuinphantum Exc. Lseti,
Jant. triumphntum Vat. opt. Pal. Farn. Pric. INIed. dno, Petav. pr. Moret.
Emc. Rnben. < il. Piirni. Vicet. qucE Pal. qua Leid. pr. Petav. pr. Ald. et ed.
Parni. — S.5 non ^leil. pr. — 87 coherccns pro lacertos Moret. in ipio versus se-
(|uens non coni()aret. — 88 tetigit vitiose Vicet. — 89 nodum IMoret. — 90 pu-
miceo Leid. {)i-. pectus discriminut ed. Parni. rectus Ald. Jnnt. dist erminat Vat.
opt. — 93 protenditur iMed. pr. Pal. — 95 tota variarat Lov. variabat Pal. et
NOTtE
84 Ritus'] Habitum, cultum, arma- qne tcrribilis.
turam Pallaiiis imitatur Roii.a. Galca- minaci] Nam monstra in
SG Oiiiatu returtv^ Satis indicat galeis itifixa, Dracone.s, Lupi, minari
esse nionile sen torqnem; torquis videntnr.
enim est ornanieiitnni coUi tortnm. 93 Pratenditur umbra] Non galea
87 Nudu latus] Talis erat imago pra-fert nnibras, sed pra?fert cristas
RomaR ; talis Amazonnm ; talis He- qucK faciunt umbras ; et sic ef^ectus
roinarum in pnguani euntium. ponifur pio cansu. Virgilius : ' Fa!-
90 Puniceo] Id cst, rubeuti. Pur- ce seces uiiibras,' id est, frondes quac
pura tingebatiir Tyri apiid l^hoeni- faciiiut unibiam.
cas, qui et dicti Poeni, nnde Punicus 91 Titanu] Clypei fnlgor imitatur
et Pnniceus. fulgorein Titanis seu Solis. Sol filius
92 Arinatur] Ea fignra maxime Hyperionis, qui unus fnit eTitanibus.
convenitPaIladi,utpuIchrasitsimnI- 95 IHulcibcr] Sic dictus a niulceB-
IN PROli. ET OLVB. CONS.
71
Hic, putrius Mavortis amor, fuetusque notantur
Ronuilei : pius amnis incst, ct Ijcllua nutrix.
Elcctro Tibcris, pueri tbrmantur in auro.
Fino^unt ana lupam : JNIavors adamante coruscat.
Jam simul emissis rapido velocior Euro 100
Fertur equis, stridunt Zephyri, cursuque rotarum
Saucia dividuis clarescunt nubiia sulcis:
Ncc traxcre moras, scd lapsu protinus uno,
Quem poscunt, tetigere locum; qua tine sub imo
Angustant aditum curvis anfractibus Alpes, 105
fulgove /ormidiihili. In hoc clyp<'0 <imor Martis patris, et Jilii ejiis (lexisnaufur
Romulus et Uenius : Jlurius pius inest pictus, et Iu]hi nutrix. Tihris pingitur ia
ekctro, pueri in auro: lupa c\ (cre fingitur: Mars fuls;ef adamante. Jam subitu
Ronia Iraliitur equis laxatis, promtior rento lcvi: Zepliyri jinnt, et aer, sectus
restigio rotarum, splcndet vtliit sulcis separatis: nec v(\yn tardaccrunt cursum, sed
statini uno impttu aftingnnt locuni, quem pctunt ; qua parte Alpcs arctant aditum,
Med. pr. hostc pro artc Exc. Voss. — 9G patris ISIetl. quart. patrii Var. LL. e
mari;ine 1'arni. erut pro amor INIcd. pr. — 97 piiisamnis inest Vat. quint. Leid.
pr. Med. qiiart. Pnt. Petav. pr. Pric. prius Med. pr. Vat. pr. Pal. Farn.
post amnis viilii. iners Sixtin. — 98 pinus ed. Vicet. — 99 Fingunt Vat. opt.
Pingunt vet. Gyr. l*etav. pr. a m. sec. Tingunt Pal. l'arn. Pric. Exc. Lseti,
Leid. pr. qiii et adamate iiabet pro (ulitmantc. — 101 stridunt Vat. pr. el PaL
strident Pric. MeiL qiiart. cursusijuc Vat. pr. Farn. — 10:{ AVm Pal. inio Vat.
pr.— 101 qua f. s. imn Angustant l'etav. pr. quin Lov. et vet. Ciyr. coiriipte.
qua Med. duo. uno Vat. pr. Pal. Faru. Pric. — 105 Angustare ed. Parni. et
NOT.E
do, qnia mulcet mollitque ferrnm et
alia metalla Vulcanus, et vertit ad
quos voluerit usus.
9fi l'atrius Hlnrortis amor^ In lioc
nempe clypeo pingitiir Mars amans
Rheam Sylviam : pinf^untur et Ro-
niuliis et Remus, pueri Marte sati.
97 Pius amnis] Tiberis, qui quasi
pins fiierit in pneros expositos, re-
traxisse aquas dicitiir, ut iis parce-
ret.
Bellua nutrixl Lnpa scilicet, qu;c
Remum et Ilonuilum alnisse dicitur.
Hos vero aliiit Acca Laurentia me-
rctrix, Faustini pastoris nxor. I\Ie-
retriccs autem dictte sunt Lupa-. Id
quod fabulee dedit occasioueui. Por-
ro Lupam Poetfe puerornin nntricem
fingere malncrnnt, qiiod Heroas a
feris educatos indncere non displice-
ret: sic Cyrns a Cane niitritns : sic
Achilles inedulla Leonis pastus : et illi
fortissinii evasernnt,
98 Elcctro] Electrum vel est suc-
cinum, vel metallum aiirenm, in quo
miscetur quinta |)ars argcnti.
101 Zephyri] Notnin oinnibus Dcos
fcrri ventib afiiantibns.
105 Alpes] iMontes sunt altissimi
inter Galliani et Italiam, et utrique
regioni veliit communia claustra, at-
que repagiila variis rupibus salebro-
sa. Hos niontes, ruptis igne et aceto
saxis, superavit Aunibal.
72 CL. CLAUDIANI I.
Claustraquc congestis scopulis durissiraatendunt,
Non alia reseranda manu, sed pcrvia tantum
Augusto, geminisque fidem mentita tyrannis.
Semirutse turres, avulsaqne moenia fumant.
Crescunt in cumulum strages, vallemque profundara 110
JEq uavere j ugis. Stagnant imraersa cruore
Corpora : turbantur perraisto funere manes.
Haud procul exacto laetus certamine victor
Cespite graminco consederat, arbore fultus
Acclines Immeros : dominum gavisa coronat 115
vario circiiitii, in extremo angulo, et opponunt obstacula asperrima saxis cumuhtis ;
obstac\i\a. non aperienda manu alterius, sed patentia Augusto soli, postqiiam non
servarunt fidem duobus tyrannis. Turres eversa, et urbes incenscc fumant : cada-
rera surgunt per acervos, et adaquant vallem camrn 7nonti: corpora mersa sanguine
imtant : Dii inferi turbantur infinita clade. Non Zo7jg-e Theodosins tictor lcctus
iiello perfecto, sederat in cespite liridi, fukiens urbore humeros incUnantes. Terra
Vlcet. Colin. et Junt. Angustant Ald.— 106 conjectis Med. qnart. congestis
Vat. opt. Pal. Farn. Pric. conjestis Vat. quint. — 107 referenda pro reseranda
Med. pr. — 110 tiimulum Med. pr. Pal. culmum Farn. Med. quart. culmine ed.
Vicet. corrnpte. — 111 inmersa Ald. Cod. Barthii, quem vide. ed. Claver.
inmensa dno Vat. Pal. Petav. pr. Med. quart. et ed. Vicet.— 112 turbantur
duo Med. Leid. pr. Petav. pr. Pal. et Vat. quint. traduniur Vat. sec. Farn.
trahantur Morct. truduyitur ed. Parm. Vicet. Lngdnn. et Basileens. et Paris.
atqne ita correxerat Heinsius, et ascripserat locuni Lib. i. in Rufin. 381.
' inio barathri condere recessu :' ubi ex Vat. sec. reposuit trudere, et illud ad
hunc locum referri oportere monnit. — 113 exuutto Vat. quiut. exhausto Leid.
pr. et Moret. — lli fiuctus pro fuHus Med. quart. — 115 accUnes Petav. pr.
NOTiE
108 Augusto} Theodosio : vide vs. incendiascilicet, sanguis, strages, &c.
74. supra, 112 Turbantiir] Tam immensa est
Geminisfidemmentifatyrannis']Qa3& cadaverum simnl permixtorum niul-
claustra Alpiura fefellerunt duos Ty- titudo, \it cum tumnltuaria sepnitura
rannos, Maximnm, et Engenium e captim acervatimqne congerantur,
Grammatico ab Arbogaste factum ipsi turbentnr terreanturque manes.
exercitns Imperatorem. Isti, cum 114 Cespite gramineo] More vete-
Aipes pepigisse qnodammodo vide- rum Heroum seilas spernentinm, et
rentur ipsis facilem trausitum esse in cespite sedentium, Dnces oiim in
coDcessuras, re vera admissi sunt terra ant gramine, inantro aut specu,
quasi fide data, sed non transmissi, saxo impendente ac tegente, dor-
ideoque coutra fidem et spem de- miebant. Sic Plinius de Trajano.
cepti, et siniul oppressi sunt a Theo- 115 Dotninuni] Quasi terra agnos-
dosio. cat eum esse sunm Principem lcgiti-
109 Sejniruta] Describuutur bre- mum, eumqne natnm esse, ut domi-
viter ea, quae vel Romas vel Theo- netur, ut terrae imperct universa :
do«ii fulminantis currum sequuotur, quod coronandi aut flores fuudeudi
IN PROB. ET OLYB. CONS.
73
Terra suum, suriruntque toris majoribus herbae.
Sudor adluic per momhra caiet, creberquc recurrit
Ilalitus, et placidi radiant in casside vultus.
Qualis, letitera populatus ca?de Gelonos,
Procubat horrendus Getico Gradivus in Ilaemo. 120
Exuvias Bellona levat, Bcllona tepentes
Pulvere solvit equos ; immensaque comus in hastam
Porrigitur, tromulisque ferit splendoribus Ilebrum.
Ut stetit ante ducem discussas Roma per auras,
lcetata coronat Friticipem suum, et lecti herharum crescunt altiores. Sudor calet
adhuc per corjnts, et auhelitus rcpetitus redit, et vultus lenis nitet suh galta. Sicut
Mars, postciiiam raslucit clude mortali Gelonos, quiescit horrihili inodo in Hamo
Getico : Hetloua attollit spolia : Belluna liberat equos pulcere prxlii calentes ; ct
cornus altissima assurgit in hastam, tt verherat Ilehrum fulgore tremente, Statim
atque Roma st«tit ante I^rincipeni, pcr aerem dissipatum, saxum conscium ter rcso-
Med. pr. Ald. — 117 creher Petav. pr. Leld. pr. duo Med, Moret. vet. ed.
Parm. Ald. JCxc. Laeti et Riiben. crehri ed. Vicet. et Parni. crehro al. —
119 populatos \ at. opt. pralatus Gelvno Pric. — 120 arvo Vat. duo, Pal. Farn.
Pric. horrendum Leid. pr. Htemo Med. quart. auro vel Hamo Petav. pr. —
121 gerit Vat. opt. Farn. Med. quart. hellique Vat. quint. Exc. Laet. hellisque
ed. Parni. Bellona Med. pr. Exutas vias Bellona leva, Bellona repentes Vicet.
— 122 invierisuiii Vat. quint. astia Sixtin. qiiod probare visus Heinsius, qui
in edit. Antvcrp. ascripserat locum ex Lib. ii. de laud. Stilichon. 372. —
123 fremit proferit Med. quart. — 124 auras Moiet. et Exc. Laeti. aures ed.
N01\E
«fficium a Poetis terree ascribitur, in
gratiam Principuin. ' Quicquid cal-
caverit hic rosa fiat.' Persius.
118 Placidi] Etiam duin jjaleam
gerit, spiratque bella Tiieodosius,
praefert in vultu icnitatem atque cle-
nientiam.
119 Qualis] Talis sedet Tlieodo-
sius, qnalis Mars.
Gelonos] Hi sunt Scylhia; popiili,
qui faciem in pralio ad terrorem
pingebant, et sanguiiieni equinum
cum lacte permistum, piemente siti,
bibebant.
120 Gradivus] Sic Mars vocatur,
vel a KpaSalpeiv, KpaSeveiv, vibrare ; vel
a gramine, ciijus coroiia in bello ho-
iiorifica ; vel a gradiendo, quod gra-
dum inferanl qui pugnant, vel impi-
gre gradiantur, ex Servio ; vel quod
bellum a parvis initiis ortum, vehit
per gradus assurgat.
Gctico Heemo] Hsmus mons est
inter Tiiraciani et Thcssaliam, Getis
vicinus : in cujus vertice Martis crat
domicilium : i!)i qiiippe post belia
quiescere solebat.
121 Bellona] Belli Dca, ct Martis
soror.
122 In hastam] Alii Icgunt, in ac-
tam, iiec male. Id est, Iiasta ex corno
arbore factacxtenditiir in actani, seu
ripani fluminis. Virgilius: ' At pro-
cul in sola secieta; Troades acta.' Id
est, in littore.
123 Hehrum] Hic fluvius est Thra-
ciae aurifer, et ideo fulgore hastae
magis reperculitiir.
124 Ducem] Impcratorcm Thco-
dosinm.
74 CL. CLAIIDIANI I.
Conscia tcr sonuit rupcs, et inhorruit atrum 125
Majestatc nemus. Prior hic, O numen amicvmi,
Dux ait, et lcsrum genitrix, lons^eque regendo
Circumfusa polo, consors adjuncta Tonanti,
Dic af?C(him, quae causa viai? cur deseris arces
Ausonias, coelumque tuum? dic, maxima rerum. 130
Non ego vel Libycos cessem tolerare vapores,
Sarmaticosve pati medio sub frigore Coros,
Si tu, Roma, velis : pro te quascumque per oras
Ibimus, et nulla sub tempestate timentes
Solstitio Meroen, bruma tentabimus Histruni. 135
ntiit, et si/lra nigra reverila est majestatem. Primus hic Prii>cep8 ilixit, O Ronia,
numcn gratum, et mater legnm, et cincta lnte cccJu guberyumdo, addita socia Jori,
dic ergo, quce causa est vice tiue i cur retimjuis urbes Italas, et sedem tnam? dic,
lieginu mundi. Non ego desinain vel perferre ealores Libyir, vel pati r^ntos SaV'
muticos sub hyeme media, si tu, Roma, optes ; pro te ibimus per omucs regiones, et
per nullum timentes tempus, aggrediemur Meroen astate, Danubium hyeme. Tum
Vicet. ter Rloret. tunc Vat. duo, Pal. Farn. — 125 concila pro conscia Leid.
pr. atrum vet. Gyr. Petav. pr. diio Med. vet. ed. Paiin. artum Pal. acri Exc.
Laeti. acriter ed. Vicet. — 126 ha^c Petav. pi . IMoiet. Med. quart. hoc Pal,
— 127 longeque Med. ciiuirt. et e<l. Vicet, hingoque Med. pr. — 128 adducta
Tonuntis Leid. pr. addita vet. ed. Parni. uddicta Vat. opt. Farn. Pric. Petav.
pr. ed. Vicet. Isingr. adducta Vat. quint. Pal. Jnnian. Tonantis Med. pr. duo
Vat. Farn. Pric. Pal. et Moret. Jnnian. Heiiisius conjecerat comorsque ad-
juncta Tonanti. — 129 cura Med. pr. — 131 Inbures Vat. duo, Fain. Pric. Pal. —
132 medios Med. pr.— 133 per horas Vicet. Ald. Junt. — 135 3Ieroem duo Med.
not.f:
Per auras^ Familiare Diis erat ne- lut ex crelo, regis orbcm terrarum.
bulis tegi. Horatius : ' Nube can- 131 Libycos] Libya est regio Afri-
dentes humeros amictus Augur A- ca^, maximis caloribus adusta.
pollo.' 132 Surmuticos'] Sarniatia est regio
125 Conscia, Sfc. inhorruil'] Rupes frigidissima, eaque partim in Asia,
ter resonuit, quasi sciret et cognosce- partim in Europa.
ret adventum Romae ; et sylva in- Coros] Corus sive Caurus, semper
liorruit, ac reverita est tanti numinis spirans fiigora, flat ab occasu solsti-
acccssum. tiali.
128 Circumfusa] Hoc ex fastu Ro- 135 Solstitio] Solstitium dicitur
raauorum, qui consortem Jovi Ro- quasi Soiis statio, quod Sol non ac-
mam faciebant ad regendum mun- cedat ad nos amplius ; id quod fit,
dum; et ideo conjuuctum cum Jovis ubi attigit Tropicum Cancri, et tunc
templo templum Roma habebat in est dies anni longissimus.
monte Palatino. Mcrohi] Meroii, vulgo Gueguere,
130 Calumque tuum] Id est, tuum est Insiila quam facit Nilus, et max-
templum, iu quo ut numen cccleste iinis est obnoxia caloribus.
habitas : vel tuam urbem, ex qua ve- Bnnna] Dies est anni brevissimuSj
IN PROB. F,T OLVJJ. CONS,
70
Tum rcgina refert : Non me latet, inclyte rector,
Quam tiui pro Latio victricia castra labovent :
Xcc quod scivitium rursus, Furiaquc rcbellcs
Edomitae paribus sub te cecidere Iriumphis.
Scd, precor, hoc douum cum ]ib(>rtatc rcccuti 340
Adde, prccor, si vcra mauct rcvcicntia uostri.
Sunt mihi pnbcntes alto de semine fratres,
Pignora cara Probi, fcsta quos li.ce creatos
Ipsa meo fovi gremio : cunabuhi parvis
Ipsa dedi, cuni matris onus Lucina beatura 145
Solveret, et magnos proferrent sidera partus.
Reghm Roina respmidfl : Hand ig^noro, Princcps iilusiris, quanfitm tuus ridor e.xer-
dtus laboret pro Italia: nec 'isnoro, quod iterum serritus et Jariie rthelles sujier-
atcB cecideruiit sub te, simiii rictoria: sed rogo te, ut addas li«c inuiius cuin liber-
iate nova, si est tibi verus anwr nostri. Fratresjuvenes sunt milii illustri de ginte,
Jiliidulces l'iobi, quos comple.Ta sum in sinu meo genilos diefelici: ipsa dedi cunas
i)\fantibus, cum Lucina liberaret matrem ab onere felici, et astra productrent ingen-
et Petav. pr. Merapen Moiet. qui et pro Istrum exhihct Hebrum, ut ct Barth.
— ISGTKnf Vat.quint. Pric. Med. pr.— 137 Qitain Pctav. pr. Med. (piart. Quod
Vat. quint. Pal. Farn. Pric. laborant Leid. pr. Junian. — 138 Servitiuin Vat. opt.
a ni. pr. Servicii Pric. Voss.— 140 relenta Med. (piart.— 141 A'ljicias Vat.
quiiit. Pric. Adde Vat. opt. Farn. Adde, tibi Vat. id. a ni. sec. Addc, precor
vet. Gyr.— 143 Heinsins conjiciebat clara.—HG proferrent dno INRd. Petav.
pr, Leid. pr. prceberent vet. Gyr. praferrent al. proilerent cuin Farn. perdertni
NOT^
qui fit, cnm Sol attingit Tropicum
Capricorni.
Hvstrum'^ Danubium, qni fliivius
Enropae maxinins in Pontuiu Euxi-
num se exonerat.
138 Serritinm] Qnod servititim mi-
nabantur, instar furiarum, Eugenius
et duxejus .'Vrbogastes, Gallus auda-
cissimns, (pii siib Eugenii nomine im-
143 Pignora] Fiiii, qui dicuntur
pignora, qiiia re vcra sunt qna^dam
pignora amoris, fideiqnc conjugalis.
Festa luce] Id est, lortunato die :
erant enim dies nonnulli, quos felices
putabant, et ex quibus ber.e omina-
bantiir vetercs.
144 Foci'] Pareutes libcros rccens
natos sinu conipiectebantur : id quod
periuiH se recturum esse poliiceba- Roina ait sc tecisse.
139 Paribus iriitrnphis] Quia simul
devicti snnt Eugeniiis et Arbogastes.
140 Libertate] Quasi reddita sit
libertas, qiiam erepturus videbatur
Arbogastes.
142 Pubentes] Seu pubercs, id est, tur alto.'
jnvenes, adolescentcs, vigcntcs.
14) Lucina] Dea parientinm prx-
ses, qu<v et Juno et Diana dicitur.
140 Proferreni sidera parlus] Piie-
ros illustres, veliit de cntlo demissum
inunus veteres a^piciebant. Virgilius :
' Jam nova progenies ccelo demitti-
76 CL. OLAUDIANI I.
His ego nec Decios pulchros, fortesve Metellos
Praetulcrim: non, qui Poenum domuere ferocem,
Scipiadas, Gallisque genus fatale Camillos.
Pieriis pollcnt studiis, multoque redundant 150
Eloquio : nec desidiis, dapibusve paratis
Indul<,'ere juvat: ncc tanta licentia vitae
Abripit, ut mores aetas lasciva relaxet:
Sed gravibus curis animum sortita senilem
Ignea longaevo fracnatur corde juventus. 155
tenfiUos. Ego nnn antepono his Decios forles, ant Metellos generonos : non Scipio-
nes, qui .sitperarerunt Carthaginetises crudeles ; non CamiUos, prolem funestam Gal-
lis. Illi Fratres e.vcellunt disciplinis Pieriis, ct abundant midla eloqueniia : nec
delectantur vacare otio et conviriis maf(nificis : nec talis libertas vitai trahit hos,
aut adolescentia effrctnata remittit mores: sed juventus fervida nacta mentem ma-
turam pro magnis ncgotiis, rctinetur sapienlia senili. Rogamus te, o Theodosi,
cum «ed a ni. sec. emend. peterent Vat. opt. — ^147 nec duo Med. Petav. pr.
non Vat. quint. fortesque Pric. — 148 nec Med. quart. — ^149 lethale Leid. pr.
Pric. et Cod. Jun. letale Vat. quint. Pal. Med. pr. Pric. Moret. CatuUos Vi-
cet. fortesque Pric. — 151 rion Vat. opt. Farn. deUciis Pric. dapibusque Vat.
quint. desidiiE Heins. — 152 juvat Exc. Lapti. parant Vat. opt. vet. Gyr. Farn.
Med.quart. et ed. Vicet. Colin. — 153 Arripit Vat. duo, Pal. Farn. Pric. arri-
puit Junt. aut...relaxat al. ut...relaxet dno Med. et Pal. aut vel ttt Vat. quint. —
NOTiE
147 Decios pulchros] Id est, fortcs. que BoeotiaB, Musis sacer : vel Pieria
Virgilius : ' Satus Hercule pulchro, est regio Macedoniee, in qua Musar.
Pulcher Aventinus :' id est, fortis, ex Jove et Mnemosyne, seu jNlemo-
&c. Decii autem se pro patria devo- ria, natae sunt: hinc Pierius, perti-
verunt : pater bello Latino, filius bel- nens ad Musas.
lo Hetrusco, nepos bello Tareutino, Pieriis poUent studiis'] Excelhint
et omnes sua morte Romanis victo- cognitione artium quas docent Mu-
riam pepererunt. sae Pieria;, hoc est, artium ingenua-
MeteUos'] Metelli fuere illustres : rum.
iuter hos Macedonicus, Numidicus, 151 I)(j/)»6«5 pnraijs] Conviviis mag-
Celticus, a devictis provinciis sic no appaiatu extructis.
appellati. 153 Mores cetas lasciva relaxet] Mtas
149 Scipiadas'] Scipiones muiti fue- juvenilis, lascivia; jocisque obnoxia,
re ; at iUustriores Africanus major, non relaxat eorum mores severos, et
et Africanus minor, a devicta Africa, ad virtutem intentos.
deletisque Cartliagineusibus. 155 Longccvo corde] Cor sumitur
CamiUos] CaniiUus Roniam a Gal- pro sapientia ; quia veterum non-
lis liberavit, uude et alter Romuhis nulli ejus sedem in corde esse repu-
dictus cst. tabant. Unde * egregie cordatus
150 Picriis] Pieria est urbs mons- honio,' id est, sapiens. Ennius. Lon-
IN PROB. VT OI,YH. CONy.
77
lllis, quam propriani duciint ab ori<iine, sortcm
Oramus pr?pbere velis, annique lulurum
Devoveas venientis iter : non improba posco :
Non insueta dabis : domus hoc de morc requirit.
Annue : sic nobis ScAthicus famuletur Araxes,
Sic Rhonus per utrumque latus : Medisque subactis
Xostra Semiramia? tiraeant insip;nia tnrres :
Sic fluat attonitus Romana pcr oppida Gann^es.
Ductor ad ha?c : Optata jubes, ultroque volentem,
Diva, rosjas : uou hajc precibus tentanda fuissent.
IGO
166
ut difcneris dare illis fratribus munvs, qund vehit debitum trnhunt a fccntesui, et
dcstiyus illis cursurn renturum anni sciiurntis: nnn peio injusta: non daliis extraor-
dinaria: /amilid jinstulat hoc nnmu^ ex consuetudine. (vncede. Sic Ara.res Scy-
thia serviat nnhis : sic lihcnits pcr ripam f;cminam serviat : et Medis svperatis
arces Bahylnnismetunnl sinna nostra: sic Ganf^cs admiransjluat perurhem Itonia-
nam. Princeps respoiuiit <u/ i//ri: Imperasquod opto, o Dea,et precaris nie cupien-
tem id sponte. Tson preccs adhibendce fuissent atl illas res. An ohlivio scjyeht
156 qui propriam Moret.— 159 Hoc Leid. pr. atqne ifa ex Petav. pr. legit
Heinsius. Wf Vat. qnint. Farn.— IfiO rotis pro nohis Vat. qnint. Exc. Lapti
ot Aid. Parin. Jiint. Colin. Ora.res Moret. Arta.rerxes Vicet.— ICI Mediisqne
Med. pr.— I(j2 slupeant Pulni.— 164 adhuc Vicet.— 1C5 hic Ald. ed. Parm,
NOTii:
gavo corde, id est, .sapientia,qualem ha-
bet iongtevus, seu senex. Illi itaque
erant veoyfpovTe^, juvenes-scnes, quia
in aetate juvenili senilem prudentiani
liahebaiit.
Frcenaturl Egreirium est fervidae
aptatis fr.vniim sapientia, sine qua
ruit atqiie pcssundatur lia-c -.Etas.
150 Snrtem] Consulatiim, qui ve-
hit sorte ita proprius atcpie debitus
est genti Probonim, nt illi nascentes,
al) ipsa origiiie ducere vidcantiir fe-
licitatem h^reditariam tanta.- digni-
tatis adipiscenda-. Unde S. Hiero-
nymus : ' Niinc mihi Pioboruni et
Olybriorum repeteiida siint nomina,
et illustre Aiiicii sangiiinis genus : in
qiio aut nullus, aut rarus erit, qui
non meruerit (.^onsiilatiim.'
158 Devoveas venientis iter^ De-
signes hos futuros Consules, .simul-
que duces ac rectores anni sequentis.
159 Domus] Familia Proborum
ea est, ut iioc ipsi munus debeatur,
quod Probi pro niore tanta cum
laude gerere consiievcnint.
ICO Sic nnbis famulctur Araxes] In
gratiam cjus muneris, quod Probi."i
concedes, optamus, ut adjiciantur
imperio eae omnes rcgiones remotaf,
quas alluit Araxcs, quas alluit RhC'
nus, &c.
Scythicus Araxes] Araxes est fln-
vius Armenia-, vicinus .Scythiae, et
ideo dicitur Scythicus. Rhenns est
ingens Europae fluviiis, magnam Ger-
maniip partem et Piclgium alluens.
161 Mcdisque] INIedi sunt popnli
Asia>, apud qiios est Habylon Par-
thorum Metropolis,qiiam ex Ovidio,
' Dicitur olini Coctilibus miiris cinx-
isse Scmiramis urbem.' SemiramiiB
antem, id est condita; a Semiramide.
16S Ganges] Est fluvius anrifer
78 CL. CLAUDIANl I.
Usqiie adconc meam condunt oblivia mentem,
Ut pi<rcat ni'miiiissc Probi, quo vindice totam
Vidiiniis Ilcspcriam, lessasque resurs^cre gentes?
Ante dabunt hycmes Nilum ; per flumina damoe
Errabunt, ulacicque niger damnabitur Indus ; 170
Antc Tliyesteis iterum conterrita mensis
Intercisa dics rcfugos vertetur in ortus,
Quam Probus a nostro possit disccdere sensu.
Dixcrat, ct velox jani nuntius advolat urbem.
meuin aniinum usque adco, ut nolim recnnlari Probi, quo liberalore, aspcximus
omiicm Ildliam, ct populos afflictos recreari? l'rius veQiones Nili paticntur hye-
mem : priiis dama; vagulmntur pcr fluvios, et Indus niger constringctur gelu ; prius
Sol denuo territus cimviciis Tliyesteis, interruplus redibit ad Orientem refugientem,
quuin Probus possit removeri ab animo nostro. Sic locutus erat ; et statim nuntius
Junt. et Vicet. — IGG condant Livin. quod piaefert Heins, — 1G7 pudcat duo
Med. Pal. bonis Vv\c. jmlice Farn. Pric. vindice Leid. pr. Moret. et vet. Gyr.
coram pro totam Med. quart.- — 1G8 falsasque Palat. turres vel gentes Moret. —
169 daiiine Vicet. — 171 modo territa Pctav. pr. a m. pr. — 172 interscissa
Moret. — 173 A'oss(* Vicetin. discendere Vium. Jwn. rf«sc«^rfere Exc.Lati.Hein-
sius conjecerat dcscendere, quod exstat in edit. Vicet, et velox Exc. Laeti.
Heinsius correxerat, at. Ja»t oniittit Vicet. axem pro ur6m Vat.pr. Med.
NOTiE
Indorum. Fluvios depictos in tri- pestates ferenti. Hypaliage. Ante
umphum fcrri jubebant Imperatores ; Nilus eniittet Aquiloncm et hyemem :
ideoque sif /Zua^, idest,fiuens feratur vel, prius per hyemem exundabit
in trinmphum, quod designaret In- Nilus, Quod falsum, quia semper
dos victos, ffstate exundat.
167 Vindicel Barthius legit jxt/uf , 170 Glacieque niger] Heinsius prae-
id est, priEfccto; quia Probus Pra;- fert, glacieque piger, coustringetur
fectus erat Pratorio in Italia, et atque damnabitur, vel niger Indus
severis judiciis i)opulos regebat ; vel dicitur propter Indos coloratos seu
vindice, id est libcratore, quod Ita- nigros.
liam vindicarit, seu liberaverit a Indus] Fluvius est maxinius in
moribus pravis, India.
168 Ilespcriam} Sic dicitur ab 171 T/ti/esfcw] Atreus constupra-
Hespero, stella occidentali, quia tani a fratre Thyeste uxorem indig-
Italia Grascis, qui eam dixerunt nans, ejus ipsi tilium dedit epulan-
Hesperiani, est occidentalis : Hes- dum : quod convivium Thyesteum ne
periam inagnam vocat Virgilius, quia Sol videret, retrorsus cursum con-
Hispania dicitur quoque Hesperia, vertisse dicitur,
169 Ante dabunt] Id est, prius 174 Dixcrat] Dixerat talia Theo-
regiones Nilo tinitimaf; obnoxiap, erunt dosius Iniperator, et statim nuntius
liyenii, seu Aquiloni hybernas teni- equo citato advolat in iirbem Roinain,
IN TROn. ET OLY». CONS.
Exlomplo strcpncro cliori, collcsquc canoris
Plausibus impulsi scptcna voce rcsultant.
Laetatur vcncranda parcns, ct poUice docto
Jam ])arat auratas trabeas, cinctustjiic micantes
Stamine, quod molli tondcnt dc stipite Seres,
Frondea lanioeree carpcntcs vcllcra sylva? :
Et lonirum tcnues tractus producit in aurum,
Filaque concreto cooit squalere metallo.
Qualis ])urpureas pra;bcl)at candida vestes
Xuminibus Latona suis, cum sacra rcdirent
Ad loca nutricis jam uon errantia Deli.
ro
180
185
ctler accurrit Rnmam. Statiin coeliis plausere, ct coUcs agildti acchimationihus
.-onoris ranittunt septem voces. Matcr l'rol)oritni renvrahilis gaudet, et jam pra-
parut pcrita niauu Iraheas (extas auro, ac resles nittules rellere, quod Stres dtpec-
tunt e.r trunco luolliculo, coUi^entcs in foliis rellcra nemoris lanigeri. Ac mtiter
prvtendit htmiuas suhliles in filiini aureum lonf-um, el co^it fila rigescere metallo
conglutinuto. Quemadmodum pulchra Latonn dahat reslimenta Diis ex se natis,
cum revertcrcntur ad regionem sacratam Ddi allricis, non jam fiuctuantem.
Illa
qnart. Farn. etl. Vicet. — 175 frcmvere Vat. qMiiit. — 170 pulsihus ed. Vicet.
ranu. .Iiint. et Coiin. plausihus Alil. impulsu Pric — 178 cinctusque Leid. pr,
Moiet. duoIMeii. Petav. pr. vet. Cyr. Jam purat anctoritas, currusque Vicet.
auratiis traheas Parm.— 179 tundent'\'k-et. condent Ald. tondunt Vat. pr. Pal.
Farn. cohi/hh* Vat. qnint. cespite Mtti.\. pr. Palat.— IS2 cohoc^o vel conserto
Petav. pr. conserto Bartliii libri. cogit incalere\Wel.—lSi LuniinihusVtic.
NOTiE
qui Probino et Olybrio deferret in-
signia Consulatus.
Urhcm] Cawa Urbs dicitur, iiitel-
ligitiir Konia pcr exccllentiam.
175 Strepticrc chori] Chori Nyin-
pliarnin pliuisere, qiuisi Probino ct
Olybrio delalum honorem gratula-
rentur.
17G Plausihus'] Universae url)is
acclamationibus, septcm Romac col-
les resonant, el ideo septem remit-
tunt voces.
177 Parens] Mater Probini etO-
lybrii, quA- tiliis parat vestes ex pris-
00 morc, qiio matres filiis Heroibus
vestimenta concinnabanl. Snccessus
Iiberoruiii,part-ntiim l<riitia est.
178 Trahcas] Trabca est vestis
Consularis.
179 Molll tondent dc stipite Seres]
Hi populi ad Orientem habitant su-
pra Siiicuses : ' perfiisam aqua de-
pectentcs froiidium caniticm.' Plin.
Unde moUi de stipite, quia materia
stipiti haMcns aqiia mollicbatur.
182 PHuqtte concreto] Fila Scrica
ita involvit filis aiireis, iit utrunique
simul concrevissc videatur.
183 Qualis] Qualis est Latona,
talis est l^roba : sicut Latona dat
vestes filiis suis ApoUini et Dian»,
sic Proba vcstes parat tiliis suis Pro-
bino cl Olybrio.
184 Numinihus stiis] Diis ex se
natis; nam ApoUo et Diana ab ipso
ortu Dii erant.
185 Ad hca sacra Dcli] lu insula
Delo Latona peperit Dianam et
80 CL. CLAUDIANI I-
Illa feros saltus ct desolata relinquens
Majnala, lassato ccrtis venatibus arcu :
Phoebus adhiic nigris rorantia tela venenis
Extincto Pythone ferens. Tunc insula notos
Lambit aniica pedes, ridetquc ^sj^ajus alumnis 190
Lenior, et blando testatur gaudia fluctu.
Sic Proba pra^cipuo natos exornat amictu ;
Qua^ decorat mundum : cujus Romana potestas
Foetibus augetur: credas ex asthere lapsam
Stare Pudicitiam, vel sacro thure vocatam 105
\yia.na. descrens sylcas sm^us, et Micnala direptn, sagittafati^atar:enatiombus cer-
iis : ApoUo portans jacula adhuc stillantia tabe morlifera, Pythone occiso : tum
Delos insula grata vokitur nd pedcs cognitos Niiminimi, et JEgaus mitior adulatur
alumnis snis, ac significat lcelitiam siiam undis blandientibus. Ita Proba decorat
jilios resle singulari : Proba quce ornat orbem ; cujus Probae fcecunditate potentia
Romana amplijicatur. Putes Pudicitiam ex coelo demissam adesse, vel Junoneni
— 1S6 ferox pro feros Vat. opt. — 187 certis venatibus Petav. pr. duo Med.
vet. Gyr. venantibus Ald. Crelam venantibus Ald. Junt. Cretam ed. Vicet.
centum al. cunctis venantihus Pric. — 191 J<etior Petav. pr. luctu Med. pr.
fletu Leid. pr. a m. pr. et Moret. Cod. Jnii. a m. pr. — 192 prcecipuos Moret.
exornet Pal. Med. pr, — 193 Et pro Qua Meti. qiiart. — 196 avertere Moret.
NOT.E
Apollinera : Apollo insnlam fluctii- sulam, qiiae Caprae, alyhs, speciem
antem antea atque ' Eirantem My- refert. Alii alias afferunt etymolo-
cone celsa Gyaroque revinxit, Immo- gias, de quibiis nos alibi.
tamque coli dedit, et contemnere Alumnis] DiansE et ApoUini, qui
ventos.' Virgilius. nati et educati iu Delo insula maris
187 Mcenala'] Ma?nalus, Arcadia? jEgaei.
luons est, Dianae sacer, ejusqiie ve- 192 Probal Hsecmater Probini et
nationibus notus. Olybrii, nobilitate, doctrina, atque
Lassato certis venatibus nrcu] Id castitate fuit insignis, ut altera Cor-
est, arcu certo, qui semper praedam uelia.
certo ferit, fatigato in venatibus. Pracipuo amictu'] Veste Consulari,
189 Pythone'] Vide Carm. ii, in qu<e singularis et praDcipua erat.
Ruf. 193 Decoruf] Proba dedit nova
190 Lambif] Insula, velut canis miindo ornamenta, dum peperit ge-
blandiens, lambit pedes Numinum niinos Consules, eosque iiiustres,
redeuntium. Romana potcstas] Consulatus.
Mgeus] Neptiinus jEgaeus, qui sic l^^.-ln^ttM)] Amplificatur, ornatur.
appeilatui- a Virgilio et aliis, quod 195 Stare Pudicitiam] Adstare
^gae Euboicae sint urbs, ubi tem- praesentem, et ex ccelo descendisse :
plum est Neptuni ; vel iEgaeus di- ccelura enim petierat, abominata c«e-
citnr a scopuio prope Teneduni in- des, raptus, &c.
IN PROB. ET OLYB. CON«. 81
Junonem Inachiis oculos advcrtcre (emplis.
Taleni nulla refcrt antiquis pagina libris,
Nec Latia" cecincre tuba^, nec Graia vetustas :
Conjuge di^a Probo : nam tantum ccetibus cxtat
Foemineis, quantum supereminet ille maritos : 200
Ceu sibi certantes, sexus quid possit uterque,
Hunc legerc torum : taceat Nercida nuptam
Pelion : o duplici foecundam Consule matrem,
Felicemque utcruni, qui nomina parturit annis !
Ut sceptrum gessere manu, membrisque rigentes 205
Aptavere togas, signum dat summus hiulca
inrocatatn thure sncrato convertere oculos in deluhra Inachia. A'u/te monumenta
in scriptis vetcrihus tuterunt tulem matreni, nefjue Musce Italicce laudaterunt,
ncque antitfuitas Graca. Digna tsl Proho marito : nam tuntum superat choros muli^hres,
quantum ille superal viros: quasi uterque se.riis puf^nuns, quid raleat, elcgit sihi hunc
thulamum. PcUon nions sileat Thetida nuptam. O matrem fwcundam duohus
Consulihus, ventremque fortunafum, qui peperit Consules annum nominantes !
Posteaquam Probiniis et Olv briiis tulemnt manu sceptrum, ct induerunt corpus
vestibus concretis auro, Jupiter supremus mittit signum, nubihus dehiscentibus, et
et Med. quart. in aliis Vicet. — 198 non Grceca Pal. grata Vat. opt. Farn.
Moret. pro Graja, atque ita correxerat Heinsiiis. — 199 instat pro e.rstatYat.
opt. Farn. — 200 i/?a tiuo Med. — 201 Ceu sibi cert. Hi quatuor versussequen-
tes desiderantiir in Vat. diiobus, ut et in Pal. Farn. Pric. Med. duob. Leid.
pr. Petav. pr. necnon in ed. Parni. et Vicet. quales hic sunt, debentur Claverio.
— 206 togam Med. quart. — 207 genitamque in duob. Med. — 208 Aspera vibrati
NOTJi:
190 Junonem'] Haec Saturni et 201 Sexus quid possit uterque] Qaaai
Opis filia, Jovis soror et conjux, Dea sexus uterque pugnarit, hoc ut Probi
regnornrn divitiarumqne habita. Probaeqiie niatrimonium celebra-
Inachiis] Jiino post spretam a retur.
Paride tbrmam, Graeciara sa^pius 202 Nereida'] Thetidem matrem
frequentabat, et potissimuin Ina- Achillis, quae in l'clio Thessaliae
chium, seu Argos Hippium in Pelo- monte, Peleo nnpsit.
pooneso. Plinius. 204 Nomina parturit unnis] Dixi-
Oculos adrerlere] Aspectus Deo- mns supra Consulcs nomen annis
rum, mortaliuin est felicitas. dare solitos.
197 Talem] Non legimiis apud 205 Sceptrum'] Statim atqiie Pro-
antiqnos talem extitisse, qualis Pro- binus et Olybriiis inceperunt gestare
ba est. sceptrum eburneum, seu insigne ma-
198 Tuhce] Vel Musae, quiu tubas jestatis Consularis ; cui sccptro in-
citharasque animant ; vel tubae, id sidens Aquila, RoinanaE virtutis in-
est, vcrsus vatiim Heroicorum non dex, depicta erat.
cecinerunt talem, qualis est Proba. 20G Signum dat] Dat emittitque
Delph. ct Var. Clas. Claud. F
82 CL. CLAUDIANI I.
Nube pater, gratamque facem per inane rotantes
Prospera vibrati tonuerunt ominanimbi.
Accepit sonitus curvis Tiberinus in antris
Ima valle sedens, arrectisque auribus haesit, 210
Unde repentinus coeli fragor : ilicet herbis
Pallentes thalamos, et structa cubilia musco
Deserit, ac Nymphis urnam commendat herilem.
Illi glauca nitent hirsuto lumina vultu,
Coeruleis infecta notis, reddentia patrem 215
Oceanum : crispo densatur gramine colla.
Vertice luxuriat toto crinalis arundo ;
Quam nequc fas Zephyris frangi, nec sole perustam
poU volventes lumcri jucundum, concussi, tonando emiserunt auguria felicia. Tibris
audivit murmur in caierna curcata, Tibris sedens in profunda valle, et auribus
erectis obstupuit, unde sonitns subitus cceli proveniret : statim relinquit alveum
squalentem graminibus, et lectum stratum musco, atque tradit Nymphis urnam
dominam. Oculi ccerulei, facie hispida, distincti maculis viridibus, similes parenti
Oceano fulgent iw ipso Tibri : habet cervicem crispatam herbis spissis. In toto
capite Tibris canna viget pro crinibus, quam cannam rumpere non licet ventis, nec
Vat. quint. et ed. Vicet. tenuerunt Vat. duo, Pal. Farn. Pric. Vicet. Parm.
Bartli. sonuerunt edd. Anistel. Blaw. et Elzev. temuerunt Petav. pr. omnia
Pal. omina duo Med. et vet. Gyr. — 209 Accepits.curvis Tib.Heixisiusas-
cripserat loca Ovid. (Lil). i. Fast. 561.) ' Accipio revocamen, ait.' et IMetam.
in fab. ^aci (Lib. vii. 620.) Accipio, de tonitru. curvisque Tribu7ius Junt. Exc.
Lzeti, unde Heinsius conjeccrat Tiburnus. curvusque Tribunus Vicet. Parm. —
210 arrectisque Ald. et Var. Lect. e margine ed. Parm. arrectis auribus, sine
copula, Exc. Laeti, Vat. duo et Farn. erectis Vat. quint. Pal. Leid. pr. Petav,
pr. duo Med. vallibus unus Barth. kausil etiam duo ejusdem. Pric. amnibus
Vat. quiut. — 211 coeli Var. Lectt. e marg. Parm. proprii Pal. papuli duo Vat.
Farn. Pric. scopulis Sixtin. (juod Heinsio probatum, qui lizec ascripserat.
leg, scopulis. de Roma alibi, Qucb scpfem scopulis zonas imitaris Olympi. —
212 Heinsius legit Squallintes. structa Vat. duo, Pal. Faru. stracta pro varia
lectione Pal. — 213 uut Med. duo. urnam Vat. pr. Leid. pr. Moret. vet. Gyr.
Petav. pr. duo i\led. dominam \u\g.dvmum al. — 214 illa pro illi Med. duo. —
215 Caruleisque Isingr. Ed. Gryph. caruleisque refecla Junt. Colin. Cceru-
leis absque copula, Petav. pr. Med. duo, ed. Parm. et Vicet. membris unus
Barth. — 216 Oceani Med. quart. densatiir Leid. pr. a ni. sec. densuntur Vat.
NOT«
fulmensecundum, seu prosperuni, ex erigunt aures auditurl, sed erignnt
quo omnia fortuiiata fore credantur. capnt in qtio sunt aures.
209 Tiberi7ius] Fliivins sciliret Ro- 213 Urna>n herileyn] Ipse Tiberis,
mam alluens, qni et Tibris et Tiberis qui Herus seu Dominus est, commen-
dicitur. . dat urnam suam Nymphis. Urna, cu-
210 Arrectis auribus hicsit'\ Atten- bile, barba, et alia ejusmodi, tluviis
tius audiyit, observavit : homines uon tribuuutur.
IN I'ROB. KT OLYB. CONS. 83
-^stivo candore mori : sed vivida frondet
iEqua?vum complexa caput : taurina levantur 220
Cornua temporibus raucossudantia rivos.
Destillant per pectus aquse : frons hispida manat
Imbrihus : in liquidos fontes se barba repectit.
Palla graves iuimeros velat, quam ne\ erat uxor
Ilia, percurrens vitreas sub gurgite telas. 225
Est in Konuileo procumbens insula Til)ri,
Qua medius geminas interfluit alveus urbes
Discretas subeunte freto, pariterque minantes
Ardua turrigerae surgunt in culmina ripae.
soli exlin^iere eam adustam calore csstatis : at illa vigens frondescit, cingens
verticem coievum : cormia tauri coruibns similia attolluntur cffundentia ex tempo-
ribus fluvios snnoros : aijutc fluunt per sinum: frons liirsula stillat pluviis : barba
se componit in fimtes claros : pallium tigit linmeros ingentes, quod pallimn cotyux
Ilia texuerat, cottficiens tctas cryslallinas sub vortice suo. Insula est sita in Tibri
Romuleo, qua flinius inttrpositus irrigat velut (/«a.s urbcs separatas aquis inter-
fluentibus, et liltora excelsa aqualiter et lurrita attoUuntur in moles altas. Con-
dno, Farn. Pric. gramina Pric. a m. pr. gramina collo Moret. — 219 invida
spondet ed. Vicet. frondmt Moret. et Vat. qnint. — 221 pro raucos Heinsius
conjiciebat flavus vel glaucos.— 222 distillant Vicet. — 223 repectit Moret. duo
Vat. duo Med. Farn. Pctav. pr. reflectit al. resolvit nnus Bartli. et Palmer.
recepit Vicet. Parm. Ald. Isingr.— 225 Hia Vat. opt. Moret. Petav. pr. ct ed.
Vicet. ///« Vat. quint. Leid. pr. Pal. Pric. Exc. Laeli. procumbens \no per-
currens Pal. — 22G Heinsins in margine primve snae. edit. legit procurrens.
— 227 Quo Ald. Junt. Colin. medius geminus Petav. pr. inierfluit Vat. quiut.
NOT;E
221 Cornua] Hjec tribnnntnr flu- insula ; sic apparet ob fretum arc-
viis, vel ob fremitum aqnarnm mugi- tum.
entium, vel quia fiudnntur aliquando Insula] Tarqiiiniis ejectis, populus
in cornua. furens eorum segetes in campo Mar-
Temporibussudanlia] Emittentia ri- tio avulsas in Tiberim conjecit : inde
vos ex utroqne cajiitis latere, nata insula in carinae formam coaluit,
224 Neveral] E.v more matronarum qua; sacrata est .iisculapio, et quaj
veterum, quae vestes maiitis conficie- serpentis Epidaurii appuisu famosa
bant. est.
225 Ilia] Romnli mater, uxor Ti- 227 Geminas urbes] Tiberis ita per-
beris, qui ideo ab Horatio dicitur, raeat Romam, ut inde velutduas ur-
' Uxorius amnis.' bes eflicere videatur.
226 /2om«/t'o] Tibris dicitur Rorau- 228 iMinantes] Kes altiores niinari
leus pra.'sertiui, qnia Maritus Iliae, dicuntur a Poetis, Virgiiius : * Ge-
quae niater erat Romuli ; et quia, miuique niinantnr In ccelum scopuli.'
Romulo et Remo expositis, dicitur 229 Culmina] Villae nimirum scu
aquas retraxisse, ne pneris noceret. praetoria auuLiiissima turres altius
Procumbens] hx planitiem porrecta attoUunt ad ripam utramque Tiberjs,
84 CL. CLAUDIANI I.
Hic stetit, et siibitum prospexit ab aggere votura, 230
Unanimes fratres, juncto stipante Senatu,
Ire forum, strictasquc procul radiare secures,
Atque uno bijuges tolli de limine fasces.
Obstupuit visu, suspensaque gaudia vocem
Oppressam tenucre diu ; mox inchoat ore : 235
Respice, si tales jactas aluisse fluentis,
Eurota Spartane, tuis : quid protulit asquum
Falsus olor, valido quamvis decernere cestu
Norint, et ratibus saevas arcere procellas ?
En nova Ledaeis soboles fulgentior astris. 240
stitit hic Tibris, et e colle aspexit statim desiderium suuni, fratres scilicet
amicissimos incedere in fonim, Senatu conjuncto comitante, ac longe secures distric
tas fulgescere, etfasces geminatos ajferri ex una domo : admiratus est videns, et
lcEtitia incerta cohibuit longum vocem compressam ; tum incipit loqui : O Eurota
Lacedcemoniensis, cide an glorieris tulisse similes viios prope Jlurium tuum. Cyc-
nus simulatus quid a-quale edidit ? Etsi filii ejus sciant pugnare cestu duro, et
remocere tempestates perniciosas a navibus: ecce proles recens, clarior sideribus
Heinsius emendat interluit,— 250 conspexit Leid. pr. Moret. Jun. — 231 juncto
Moret. Petav. pr. a m. sec. i\Ied. pr. ed. Parm. et Vicet. juxta vel
junctos Vat. quint. junctum conjecerat Heinsins. cuncto Barth. — 233 imo
Vat. pr. Vicet. uno Exc. Laeti. bijuges vel binas Vat. quint. lumine ]Moret.
Med. pr. Pric— 234 Obstipuit Pric. Petav. pr. qui tamen a ni. sec. obstre-
puit babet. supprcssa unns Barth. ostensa alter. — 236 fluentes Vicet. —
237 Eurotas Med. qnart. Eurotas Spaiiasve IMed. pr. Pal. Moret. Eurota
Ald. Spurtave duo Vat. Sparteque Pric. Sparteve Farn. Eurotas Sparteve
Leid. pr. Cod. Junt. Vicet. Isingr. Parm. Ald.— 239 Norint Exc. La^ti. Hor-
ruit duo Med. et ed. Vicet. Norit et a rfl^Leid. pr. Novei-it Vat. duo, Farn.
Pric. Noverit aratibus Moret. Novit e^ a Cod. Jnn. norunt ct Kxc.Yoss. —
240 £nExc. La?ti. £< dno iMed. Tu edit. \icet. fulgentibus Pr[c.—2il aptat
NOT/E
230 Votum'] Aspexit fratres unani- fluvius, quem Tiberis alloquitur, flu-
mes, qui erant causa votorum suo- vius fluvium ; Romanns Graecum.
rum, seu desiderii sui, ' 238 Falsus olorl Jupiter in Olorem
232 Secures, Sfc. fasces, 8|-c.] Sunt conversns cum LedaTyndari conjuge
insignia Consulatus, qute a lictoribus concubuit, et inde nati Helena et
ante Consules gestabantur. PoUux frater Castoris, <iui inde Le-
233 Bijuges] Fasces geniinatos ; dapi dicuntur.
sex scilicet pro uno Consuie, et sex Decerncre cestu norintl Castor et
pro altero, qui tamen ex una domo Poliux, qui magni pugiles extitere.
attollebantur, quod rarum. 239 Ratilms arcere procellas] Non-
234 Suspensa gaudia] Incerta, res nunquam in mari apparent duo ignes,
enim tanta tanique singularis erat, ut qui vocantur Castor et PoUux, et
dubitaret an re vera duo fratres es- inde nauta; prassagiunt tempestates
sent simul Consiiles. sedatum iri.
237 Eurola] Hic uotus est Laconiae 240 Ledais astris'] Castore et Pol-
IN PROB, FT OLYB. CONS. 85
Ecce mei cives : quorum jam Signifer optat
Adventum, .stollis^iue i^arat convexa futuris.
Jam per noctivagos doiuinetur Olybrius axes
Pro Pollucc rubens, pro Castore tlarama Probini.
Tpsi vela rcii^ent : ipsis donantibus auras 245
Navita tranquillo nioderabitur aequore pinum.
Nunc pateras libare Deis, mmc solvere multo
Nectare corda libet : niveos jam pandite coetus
Naides, et totum violis praetexite fontem.
Ledctis: en ches mei ; quorum advcntum jam cupit Zodiacus, et prcpparat cceh.itn
Vxsfuturis siderihus. Nunc Ohjhrius regnet per caiuin nnctu volutuni, prn 1'olluce
ful^ens, et ignis I'rohini pro Castore. Itli fratics fiuhernahunt naves : illis danti-
bus ventos, nauta reget nacem mari placido. Jam juvat sacrificare vinu Diis,jam
liberure unimos rino copioso : o \aides explicale nunc clioros catididos, et cingite
fontem totumflorihus. Sylvce producanl mella: Jiuvius nunc ciirrat faciens ebrios
Moret. qiiod probare visus Helnsius, t|ui in vs. seq. legehat yl(/mi<H, ut sc.
Sit;nifer eorum ativentu convexa aptare et parare vitleatur stellis futuris. —
243 Olimbrius Moret. Vat. opt. Leid. pr. Pal. Farn. Pric. Petav. pr. Metl. duo
et ed. Vicet. — 245 regant Pal. i\Ied. duo. donantihus Moret. Petav. pr. Med.
duo, Ald. et ed. Vicet. nnde Heinsius conjiciebat ipsisque domantihus. domi-
nantibus VH\g. — 24G pinus pro pinuin Med. quart. Pal. et Pric- — 247 palrias
Vicet. libare Deis E%c. hxti. lihateXnt. pr. Dto Pric. Dtwm Med. qnart.
— 248 niveo catu Vat. opt. Pal. Farn. ed. Vicet. niveo pangite ccetu Med. diio,
et Pal. a m. sec. />er§-i<t' Med. qiiart. a m. sec. nivcojam plaudite catu Pvic.
cincius conj. Scal. — 249 yaiadcs duo Vat. Pal. Farn. Pric. Cod. Jun. cd. Vi-
cet. et desideratnr in duob. Med. Leid, pr. Petav. pr. et Cod. Jun. violis
totum Vat. quint. totam frontem PaL Piic. totiim fontem vcl totamfrontem
NOTyE
luce Ledae filiis, qni inter astra relati cceli convcva, sed concava videmus,
sunt, dicunturqne geniiui, quibusTi- verum Poeta? nou concava, sed con-
bris ait illustriores esse Probinum et vexa dicunt.
Olybrium snos cives. 243 Per noctivagos axesl Per cne-
241 Signifer] Zodiacus qiii fert lestes orbes, qui din noctuqiie vol-
signa dnodecim : ' Sunt Aries, Tan- vuntur.
rus, Geniini, Cancer, Leo, Virgo, 247 6Wf('re]Liberare, reoreare ani-
Libraque, Scorpius, Arcitenens, Ca- nium a cnris, unde Haccbus dicitnr
per, Ampliora, Pisces.' Zodiacus Lyaeus, airh rov Aueiv, solvere, quod
porro dicitiir, airh twv ^wup, ab anima- exsolvat aniinum curis.
lihus, quia si;:na omnia, exccpta Li- 248 Niveos] Candidos, qiiasi ob re-
bra, speciem gerunt alicujus anima- stitutam libertatem ; qiiin et dies
lis. festos lajtosque Komani colebant to-
242 Convexa] Id est, Ctclum parat, giscaudidis.
ut choris Astrorum Probinus et O- 249 Naidesl Nymphae aquarum,
lybrius ascribautur. Celeruni non awh rovvaUtVjfluere.
80 CL. CLAUDIANl I.
Mella ferant sylvee : jam profluat ebrius amnis 250
Mutatis in vina vadis : jam sponte per agros
Sudent irriguae spirantia balsama venas.
Currat, qui sociae roget in convivia mensae
Tndigenas fluvios, Italis quicumque suberrant
Montibus, Alpinasque bibunt de more pruinas : 255
Vulturnusque rapax, et Nar vitiatus odoro
Sulphure, tardatusque suis erroribus Ufens :
Et Pliaethonteae perpessus damna ruinae
Eridanus, flavaeque terens querceta Maricae
Liris, et O^balias qui temperat arva Galesus. 260
Semper honoratus nostris celebrabitur undis
Iste dies : semper dapibus recoletur opimis.
Sic ait : et Nymphae patris praecepta secutae
aquis conversis in vinum : nimc per campos rivi Umpidi emittant balsama odorifera.
Aliquis currat qui invitet ad epulas mensu: amicce jiumina hic nata, qucecumque
vagantur sub collibus Italice, et potant pro consuctudine nives Alpium, et Vulturnus
rapidns, et Nar infectus sulphure maleolenti, ct Ufens retardatus Jlexibus suis, et
Padus passus mala casus Phaethonlis, et Liris proculcans qucrceta Xlaricce flaventis,
et Galesus qui alluit agros Tarentinos. Ille dics semper cultus honorabitur aquis
nostris: usque renovabitur conviviis lautis, Ita loquitur, et Nymphce obedientes
Petav. pr. prcctexere Med. quart. — 252 spumantia Pal. Pric. deest seq. v.
Vicet. — 25S Curat iVIoret, reget Vat. opt. Farn. Moret. reget el emend.
regat Leid. pr. riget vet. Gyr. Heinsius ad firmandam lectionem rogct in con-
vivia ascripserat sequentia. roget. sic rogare ad convivium Capitol. pag. 55.
\. 39. in Pertinace. Spartian. init. Sever. pag. 64. p. 111. 1. 7. D. Ambros. apud
Casaub. pag. 124. 6. — 256 olore sulfureo Exc. Voss. et ras Vicet.— 257 Oufens
Cod. Barth. Ulfens Vicet. utens Moret. qui et Phetontece exhibet. — 259 fla-
visque duo Med. tenens Vat. pr. Farn. terens Moret. Petav. pr. Vat. quint.
Pal. Farn. Med. duo. 3IarisccB Leid. pr. Rloret. item duo Med. Vicet. —
260 tempcrat arva duo Med. Petav. pr. Livin. ex Virgilio, ' scatebrisqne
areutia temperat arva.' de Galeso. Haec Heinsius ad oram ed. Antverp.
quiet in margine primEe su-.e edit. ascripserat locum Minuc. Felic. pag. 17.
ed. Leid. JEgypti siccitatem temperat Nilus. reparal al. ora Pric. — 261 cele-
bretur in undis Pal. Pric. Med. duo.— 202 recolalur Exc. Voss. — 264 epulis
NOT^
250 Mellaferant sylvcE^ Quasi sjecu- 257 Ufens'] Fluvius prope Tarraci-
lum aureum renovetur, Consulibus nam, fluens per Pontinas paludes.
Probino et Olybrio, quae magna 259 Eridanus] Seu Padus, fluvius
certe laus est. in Italia Cisalpina, in quem Phaethon
254 Indigenasfluvios'] In eadem ter- fuhninis ictu dejectus est.
ra, scilicet Italia, natos, vel Italiam Maricce] Haec Nymplia fuit uxor
alluentes. Fauni.
256 Vulturnus] Campaniee fluvius. 260 Liris] Fluvius Canipaniae.
Nar] Fluvius Umbriae. Virgilius, (Ebalice qui temperal arva Galesus]
' Sulphurea Nar albus aqua.' Galesus est flavius agri Tarcutini in
IN FROB. liT OLYB. CONS. 87
Tecta parant epnlis : ostroqnc infecta cornsco
llnmida gcmmiforis illnxit regia mcnsis. '^(35
O bene sionatnm fraterno nomiue tcmpus !
O cousangnincis fclix anctoribus anne,
Incipe quadrilidnm Pliabi torqucre laborem.
Prima tibi procedat liyems, non frigore torpens,
Non canas vestita nivcs, non aspera vcntis, 270
Sed tepido calefacta Noto : vcr inde serenum
Protinns, et liquidi cleiuentior aura Favoni
Pratis te croceis pingat ; te messibus aestas
Induat, autumnusque madentil)us ambiat uvis.
Omni nobilior lustro tibi gloria soli 275
Contigit, cxactum nunquam memorataper aevum,
Germanos habuisse duces : te cuncta loquetur
imperio patris Tibris, prtpparant domum convivio, et Palatium udum, ornatum
purpura 7iitenti, rcfulsit mctisis gemmatis. O tempus fclicittr designatum nominibus
fratrum ! o annc fortunutc, auctoribus fratribus, aggredere volcere opus quadripar-
titum Solis. Hyems prior effluat tibi non rigens ghicie, non cincta nivibus albis,
non infestata ventis,sed cakns Auslro tepenti. Inde Ver tranquillum stutim,et flatus
lenior Zephijri sereni illustret te in pratis Jioridis. jEstas vestiat te frugibus, et
Autumnus cingat racemis \inoJiuentibus. Honos clarior ioto quinquennio, honos
nusquam narratus per annos prceteritos, accidit tibi uni, habuisse ductores fratres :
Leid. pr. duo Vat. Pal. Farn. Pric. peplis Raphel. e conj. Scal. refecta ed.
Parm. Vicet. Isingr. Gryph. Colin. al. referta niarg. Isingr. infecta Ald.
—265 Horrida pro Humida Pric. a m. pr.— 207 annus Vat. quiiit. Pal. Pric.
Exc. L«ti. «nn(f cd. Vicet. anne vct Gyr.Vat. opt. Farn. Var. Lcctt. e marg.
Parm. et Exc. Putcan.— 269 proccdit ed. Vicet. Parm. Colin. nec Med.
quart. pro torpens Heinsius conjeccrat torrens.— 271 tepido Petav. pr. Mcd.
pr. Ald. ed. Paim. et Vicet. trcpido Pal.— 273 atas Pric— 271 vnbuat
Vat. duo, Pal. Farn. ambiat Petav. pr. et Ald. inbiat Leid. pr. a m. pr.—
NOT^
Italia. Tarentum dicitur autem esse Meridic.
in CEbalia, quia conditum cst a viris 273 Croceis] Pulchris, picturatis.
qui ex (Ebalia, seu Laconia, duce Croceum vocant Poetajquodest grati
Phalanto, profccti erant. aspectus.
266 O bene signatum] Tempus an- 275 Lustro] Lustrum hic signifi-
norum desiguabatur per Consulcs. cat spatium quinquc annorum ; quia
2G7 Cotisanguineisauctoribus]Friitu. quinto quoque aiino, sacriticiis urbs
bus,quibus aucloribus, attiue ducibus, lustrabatur atque purgabatur.
anmis procedit, atque denominatur. 277 Germanos liabuisse duces] Poe-
271 Noto] Ventus est, qui flat a ticc, nam ct alii fratres fuere Consu-
88 CL. CLAUDIANI 1. IN PROB. ET OLYB. CONS.
Tcllus, te vaiiis scribent in floribiis Horae,
Longaque perpetui ducent in saecula fasti.
terra univcrsa celehrabit te, Horce depingent te in frondihus diversis, et histori<e
sempiterncc dediicent te in atatem venturam.
276 exhaustum cod. Jim. — 277 loquatur Vat. quint. Pal. — 278 scribunt et
ducu7it Pal. Pric, et Med. pr.
NOTiE
les ; quanquam et mirum certe il- gebantur, temporum moderatrices.
lud est, duos fratres simul Consules 279 Fasti'] Erant libri, in quibus
extitisse. describebantur Consules, et corum
278 Horte^ Hae virgines esse fin» acta,
11.
CL. CLAUDIANI
IN RUFINUM.
LIBER I.
PRyEFATlO.
ARGUMENTUM.
Vt post occisum ab ApoUine Pythonem, Parnasso liberiore, Dii Poetas
andire dlgnati snnt : sic post Rnfinum ab Imperatore interemtum, Clandia-
num andiunt Koniani Proceres.
Phcebeo domitus Python cum decidit arcu,
Membraque Cirrhaio fudit anhela jugo :
Cum Python vidus arcu Phcebeo dejectus est, et extendit artus expirantes in
In Rufinum] Hi llbri primo loco snnt in Codicibus Moreti, Lovaniensi, et
Excerptis Gevartii. in Roticndorphiano lcgitur : Incipit mai^mm opus Cl.
Claudiani. prce/atio in librum primum. in Vaticano soc. erat : De perfidia Rufini
et laudihus Stiliconis liber primus incipit. Codex Dominicanonun Florentiae
ad D. Marci exhibet, Fl. Claudiani Pane^yricon. Incipit liher primus de gestzs
Theodosii. in Petav. pr. a manu recentc ascriptum : Cl. Chindiitni in Rufinum
liberprimusincipit. in Codice S. Salvatoris Bonon. est, Prafatio in librum Cl.
Claudiani. Exc. Leeti habent Cl. Claudiani V. C. Proto^us in Lib. i. hell. civtl.
Var. Lectt. e margine Parm. similiter inscribnnt, Cl. Claudiani V. C. Belli
Citilis liber primus. in primo Leidensi erat, Incipit propositio libride Rnfino. in
Vaticano tertio deest liber primus et pars secundi.
1 Pytho Vat. quart. Phiton Lov. qni sic semper exhibet. Vicet. et Parm.
id dec. unus Barth. concidit Bonon. Oxon. sec. et Sciied. Gud.— 2 solo
NOTyE
In Rufinum] Rufinns cx Gallia hiit apud Theodosium Imperatorem,
Aquitanicaoriundus, gratia adeo va- ut et praefectus praitorii lactus fue-
90 CL. CLAUDIANT 11.
Qui spiris tegeret, montes, hauriret hiatu
Fhimina, san^uincis tangeret astra juhis:
Jam hher Parnasus erat, nexuque soluto 5
Coeperat erecta surgere fronde neraus.
Concussaeque diu spatiosis tractihus orni
Securas ventis explicuere comas.
monte CirilKro: qui Python operiret montes flexibus, absorberet fiuvios hianti
«;i\tture, atlivgcret Calum cristis rubicundis : Parnassus jam erat liberatus, et
vinadis remotis, sijlva inceperat assurgere foliis elatis, et orni quassuta jamdudum
Petav. tert. qui etjugo habet.— 3 Rogo mavg. Isingr. Quis Leid. sec. am. pr.
cuni interrogationis nota. Et vel Qui Leid. pr. spinis Var. Lectt. ed. Antv.
tegeret sjnris Farn. Petav. tert. — 4 tangeret astra duo Vat. Pal. Rott. Pat.
Ambr. tert. Moret. sec. qui et cingeret liabet, Exc. Laeti et lib. Lucens. tin-
geret Bonon. Reg. Oxon. sec. Thuan. Leid. duo, Anibr, duo, Petav. sec. Tho-
los. Farn. Ald. ed. Vicet. Exc. Gevart. Var. Lectt. ed. Antv. cingeret Sched.
Gud. tingeret vel tangeret Vat. quint. ambo Moret. tergeret vel tangeret Vat.
qaart. tangeret, tingeret vel tergeret Oxon. pr. quod Heinsio probatum. in
Lov. erat gueret astra et t videbatur deletum; dein inter lineas tangeret
rescriptum. ut fuerit tergueret. Heinsius ascripserat locnm ex Lib. n. de
laud. Stilich. 272. ' sumnia; tangunt laquearia crista; :' ubi ex Med. pr. re-
posuit terguunt.—o Parnasus Lov. Leid. dno, ambo Moret. Put. Petav. tres,
Re<^. Thnan. Mazarin. Florent. Ald. soluto vel solutum Moret. pr. solutum legit
Hemsius. solutum cod. Barth. in margine.— 6 erepta Petav. tert.— 7 spatiosis
vel squamosis Vat. opt. fractibus vel frondibus Put. frondibus Med. sec. a m.
NOT^
rit, et Consnl, et tutor Arcadii a The- Solis dissipata evannit.
odosio patre designatus. Hic Ala- 2 Cirrhcco] Cirrha, nnde Cirrhaeus,
ricum Gothorum Regem ad arma est nrbs Phocidis ad radicem Parnas-
capienda sohcitavit ; ut aut bello, si, ad quam stratus est famosas ille
aut dolo Arcadium pupillum tolleret, Python.
Orientisque Imperium occuparet. 3 Spiris] Tractibus atque vohi-
Stihcho ab eodem Theodosio Hono- minibus sinuosae caudae, totiusque
rii alterius tilii tutor relictus, frau- corporis.
dem detexit, Rufinum cum sociis fac- 4 Sanguineis] Coloris rnbri, etsan-
tionis oppressit, ejusque caput bastae gninem iniitantis.
affigijussit. Jubis] Cristis, quas Poetae, inio et
l Python'] Scrpens erat immanis, Oratores, serpentibus tribuunt. ' Ju-
natus post diluvium Deucalioneum; batus Draco,' dicitur a Cicerone.
totum orbem infestabat, sed sagittis 5 Parnasus] Mons Phocidis, A-
Apollinis confossns est; et ideo ludi pollini et INIusis sacer, quem serpens
Pythii ab ipso institnti in victoriae ille vexabat.
monumentum. Python a.irh rov irv- Nexuque soluto] Dissobitis ac re-
deiv, putrefacere, designat putredineni motis serpentis morte flexibus, qui-
quandam natam ex aquis dihivii, ter- bus velut vinculis pestiferisque nexi-
rasque infestantem, sed quai radiis bus implicabat, et vitiabat arbores.
IN RUFINUM LIH. I. PR.EFAT,
91
Et qui viperco spnmavit saepe vcneno
Ccphisos, liquidis purior ibat aquis.
Omnis, lo Pa;an, rei^io sonat : omnia Phoebum
Rura canunt. 'J^rij^odas plcnior aura rotat.
Auditoque procul Musarum carminc diicti,
Ad Themidis coiiunt antra severa Dei.
10
loHgis tradibus serpentis, po}icxerunt ventis frondes tiilas. Ac Cephisus, ijui
stepe exundatit veneno Druco.nis, Jluebat ^iitidior aquis limpidis. Totus tructus re-
sonat, io Paun: oinnes ugri cantant Apollinein: ventus liberior agitat Tripodas.
F.t Dii impulsi cantibus Musaruin longe exauditis, convcniiint ad cavtrnain asperain
pr. Petav. tert. Mazar. Rott. Pric. Ohc\. fractibus Petav. sec. ictibus Exc. ex
Pat. re<;. tractibus \c\frondihus Aiiil)r. scc. — 8 explicuisseVxit. a m. sec. — 9/«»ia-
rit Rott. 'rhiian. Oiscl. Srlied.(iiul..s/)H;nrtr?f \e\ fumavit Vut.fumavit vel spira-
vit Aiui)r. sf c. spiravit Potav. — 10 Cephisos Reg. Ainbr. tert. Lov. Bonon. Tlio-
los. Leid.sec. Moret.sec. duoOxon. ties Vat. itein Petav. treset incert. Heins.
Cephisus Pat. Florent. Put. Rott. Oisel. Pal. Farn. Pric. Moret. pr. Ambr. sec.
Vat. sec. diio Med. Ald. Exc. L.rti ot Lucens. liquidis Fior. Med. duo, Rott.
Oisel. Pat. Anibr. sec. Put. reliqui oniues nitidiji, quod et habet Ald. ed.
Vicet. et Exc. Gevart. /(V/hu//s vel nitidis Moret. pr. in Scbcdis Gud. hsec
scripta erant. Cephisus liijuidis — Isingr. — nitidis, quod lineola siibduxerat,
nt moneret in suo codice ita tuisse. — 12 rura vcl regna Oxon. jir. notat Vicet.
Vien. et Colin. — 13 ducti Florcnt. dulci tres Vat. Pal. Farn. Pric. Oisel.
dulci vel ducti Vat. pr. Moret.pr. Med. sec. Rott. Put. Petav. pr. docti Isingr.
— 14 severa Dei fere omnes scripti. Dei vel Deos Vat. quint. Dei Cujac. Dea;
NOT^
8 Venlis expUcuere\ Porrexerunl
frondes liberiiis atque patentius per
aereni.
Comasl Frondes comantes, qiiac in
arboribus videntur habcre siniilitudi-
nem comarum.
10 Cephisos] GrEece, qui et Cephi-
sus dicitur Latina terminatione, est
flnvius BcEOtiee, fatidicas habens
aquas, propter Oraculum Tlicmidis.
Est et Cephisus fliivius Phocidis, de
quo hic loquitiir Poeta.
Purior] Nam ante nigrae erant
aquae, quod eas bibendo foedaret Py-
thon.
11 lo Paan^ lo, interjectio, qiiaR
aliquando indicat tristitiam, aliquan-
do gaudiuni, ut in hoc loco. P.van
est hymnus in laudein ApoHinis ob
devictum serpentem : nonnunquani
accipitur pro ipso Apolline.
12 Tripndas] Sacerdos sen Phccbas
vaticinatura sedebat siiper Tripodem,
qui inde dictus fatidicus.
Plenior aura] Liberior ventns, cui
obstabat serpens, redit, agitatque Tri-
podem, et Sacerdoteni desuper insi-
dentem. Nimirum cx Jiistino, ' In
Delphicap riipis anfractu,planities ex-
igua est, atque in ca profundum ter-
rae foranien, qiiod in oracula patet:
ex quo frigidus spiritus vi quadam,
velut vento,in subliine expulsiis men-
tes vatum in vecordiam vertit,iinple-
tasque Deo, rcsponsa consulentibus
dare cogit.'
13 3Iusaruin] Qiiac conticuerant
propter mctuin Pythonis.
14 Thcmidis] 'iheniis seu Astrapa
in urbe Delphis ante Apollinem cole-
batur.
92 CL. CLAUDIANI III.
Nunc alio Domini telis Pythone peremlo 15
Convenit ad nostram sacra caterva lyram,
Qui stabilem servant Augustis fratribus orbcm ;
Justitia pacem, viribus arma regunt.
Astraa;. Rudno \eh\t altero Pijihone occiso sagittis Imperutoris, ccetus sacratHS
proceriim ainfiuit ud cantus nontros, qui pioceres conservunt mundum firmum,
fratribus Jmperatoribus, et regunt pacem cequitate, bellaforlitudine.
al. Hcinsiiis conjecerat sonom.— 16 vestram Vat. quint. unus Bart!ni.— 17 ser-
vans Farnes. — 18 pacis Anibr. tert. qui et cadunt. tegunt vel cadunt Ambr. sec.
Oisel. Petav. tert. regit Kxc. Lucens. Farnes, a ni. sec. gerunt Var. LL. ed.
Antv.
NOTyE
15 Domini] Imperatoris. Domini 16 Sacra caterva'] Procerum, Sena-
appellationem ut maledictuni et op- tus scilicet, qui cancnti ClaiidiaDO
probrium semper exhorruit Augus- favent.
tiis; sequentes Imperatores, etiam 17 Qui stabilem servant, l^-c.] Pro-
boni, icceperunt, ceres Senatus conservant Orbem, ve-
Pythone] Rufino, qui ut alter Py- luti tutores Imperatorum Arcadii et
thon omnia infestabat. Neqne novuin Honorii, qui pupilli relicti tuerant a
est hominem pessimum comparare Theodosio patre.
serpenti. Cicero de Vatinio : ' Te, Augustis fratribus] Arcadio et Ho-
tanquam serpens e latibnlis, oculis norio. Octavius Csesar primns Au-
erainentibus, inflato colio, tumidis gustus vocatus, ab eo ceteri omnes
c«rvicibus intulisti.' Imperatores Augusti sunt appellati.
III.
CL. CLAUDIANI IN RUFINUM. LIB. I.
ARGUMENTUM,
Prosperitas improborum Claudiannra inducebat de Providentia divioa
dubitare, vetuit poena Rufini, Hiijus ha^c origo Poetice describitui-, Alecto,
convocatis soioribiis, indignatur de Orbis tranquillitate. Furiae assentiunt ;
Megaera proiniftit monstrum se dignum, Riifinum scilicet, hominem teterri-
nuim. Ergo ipsa in senem conversa, hunc evocat ex Gallia, immittit in Pa-
latium Tlieodosii, Hic exercet ambitionem, fraudes, avaritiam, luxum, cru-
delitatem, et omnia scelera. At nionstrum invadit Stilicho, Marte fretus, et
illud accitis licet barbaris munitiim profligat. Megaera ejus sceleribus ex-
ultans, insultat Justitiae ; haec vicissim Megaeram irridet, praevidens mon-
strum mox esse mactandum, et inde saeculum aureura promittit.
In Rufinum] de Rnfino Theodorit. Lib. ix. Tripert. Hist. Suidas in Theo-
dosius et Rufinus. Gyr. Rufinus Aradius, Comes Orientis raemoratur Araniiauo
[N RUFiNUM Lin. !. 93
SyEPE mihi diibiam traxit sententia mcntcm,
Curarcut Supcri tcrras, an nullus inessct
Rector, ct incerlo llucrcnt niortalia Ciisu.
Nam cum dispositi qua^sissem foedera mundi,
Prajscriptosque mari lines, annisque meatus, 5
Et lucis noctisque vices : tunc omnia rebar
Consilio lirmata Dei, qui lege moveri
Frcquenter duhitatio tenuit animum meum ancipitem, an Dii regerent mundum,
an nullus gubemutor foret , et res humana moierentur fortuna dubia. Etenim cum
perpendissem ordinem mundi constituti, et ttrminos mari jirajixos, et cursiis datos
annii, et vicissitudines diei atque noctis, tum cogitabum omnia esse constituta pro-
videntia divina, qucc voluerit ustra volvi oerto cursu ; ijuw voluerit messes prorc'
Lib. XXIII. initio. NB. In Excerptis vetusti.ssimi Libri Lucensis hacc in mar-
gine notata sunt. Hic cocpi coi{ferre cum retustissimo Codice atnici cujusdam Lu-
censis. gcminis punctis . . notata sunt, qucB illinc emendabo. Appaiet ergo duo-
bus Codicibus usuni, cuni jani ante diversas lectiones adnotavit. Ceterum nos
quoque, ubi duo puncta invenimus, ea expressimiis. Ideni nionet, ubi tale
signum -)- ascriptum tuerit, veterem lectioneni abrasam aut interpoJatam
ab improbis correctoribus fuisse. H<fc Heinsius ad edit. Lugd. 1551.
1 Sape mihi, i^c.] de providentia liis similiadisputantur apud Minuc. Felic.
Octav. pag. 5. ed. Leid. vid. illic interpretes. Senec. Hippol. 960 et scqq. de
iis, qui L)eos non esse crediderunt apud veteres, vide Miniit. Felic. 1. c. El-
menhorst. in Arnob. pag. 29. 30. Lucian. p. 072. G73. 6Sl. 6b7. 728. 729. —
3 an certo Cujac. ad Isingr. certissima pro mortalia Exc. ^oss. — 4 Jam Vat.
quint, secula Med. sec. a m. pr. — 5 Perscriptosque ed. Vicet. et Var. Lect. e
marg. Parm. m^iri Oxon. pr. Reg. Thuan. Tliolos. Pal. Farn. Ambr. pr. tres
Vat. duo Heins. Med. pr. Leid. pr. et Ald. maris Vat. pr. Farn. a m. sec.
Oisel. Rott. a m. sec. Ed. Vicet. et Parm. mari vel maris Amiir. sec. annisque
Thuan. a m. pr. annoque Vat. quint. annique tres Vat. Pal. Farn. Pric. Rott.
Oisel. amniiique Med. tert. et vet. Gyr. animiqtce Med. sec. aui. pr. Hcinsius
ascripserat locum ex iv. Cons. Honor. ' Ne pete pra^scriptos liomini tran-
scendcre lines.' — 6 luci noctique covj. Heius. — 7 Conscilio Farn. Heinsius con-
NOT.E
1 Dubiam'] Pa^-ani, bonos cum af- quo partes omnes inter sese, velut
fligi videbant, de Deo divinaqne pro- quodam foidere, vinciuntur.
videntia impie dubitabant. Lucanus: 6 Vices] Vicissitudinem, qua lux
' Cum caeco rapiantur singula casu, et nox sibi invicem siiccedunt. Mi-
Mentimur regnare Jovem.' nutius Felix : ' Quid tenebrarum et
3 Fluerent] Incerto atque dubio luminiim dicam recursantes vices, ut
casu hinc atque inde ff^rrentur, aquiE sit iiobis operis et quietis alterna le-
flnentis instar, quae has illasque ripas paratio <'
alluit. Manilius : ' Hinc et opes et 7 Lege] Ccrto constitiitoque cursu,
regna fluunt.' qui lex dicitur ; nain ' In ccelo nihil
4 Feed^ru] lllum rerum ordiuem, fortuitum, uihil temcrariuni provcuit.
94 CL. CLAUDIANI III.
Sidera, qui fruges diverso tempore nasci,
Qui variam Phoeben alieno jusserit igni
Compleri, Solemque suo : porrexerit undis 10
Littora : tellurem medio libraverit axe.
Sed cum rcs hominum tanta caligine volvi
Aspicerem, httosque diu florere nocentes,
Vexarique pios : rursus labefacta cadebat
Religio, causaeque viam non sponte sequebar 15
Alterius, vacuo quae currere semina motu
Aflirraat, magnumque novas per inane figuras
Fortuna, non arte, regi : quse Numina sensu
Ambiguo vel nulla putat, vel nescia nostri.
nire variis temporibus ; qu<e voliierit Lunam instahilem lucere alieno lumine,et
Solem suo : exteiiderit littora aquis, snspeiiderit terram in orbe medio. At cum res
humanas ridcrem iiivolvi tanta obscuritate, et improbos longum fortunatos vigere,
et probos affligi ; opinio dc Diis iterum eversa ruebat, et invitus consectabar vestigia
opinionis alterins, qua ait principia moveri cursu inani, et formas rudes per vacuum
amphim, gubernari casu, non sapientia : opinionis, quce ancipiti rutione, vel existi-
mat nullos esse Deos, vel non solicitos pro nobis, Supplicium Riifini tandem libe-
jecerat formata. — 8 diviso Florent. Med. sec. diviso vel diverso Reg. Oxon.
pr. — 9 Jusserat Med. quart. et Exc. Lucens. igne Vat. sec. Farn. Med. quart.
Exc. Lucens. ed. Parm. et Vicet. ceteri onines igni exliibent. — 10 Compelli
pro Compleri Maaar. porrexerat et libraverat Med. quart. et Exc. Lucens.
vibraverit 'riiolos. — 12 Et Florent. At Farn. Med. quart. Exc. Lucens. Ei a
m. pr. At a m. sec. Med. sec. — 13 conspicerem codex, quem vidit Dorvillius.
— 16 vano Cujac. ad ed. Isingr. qui vet. ed. Parm. Piit. pro Var. Lect. Isingr.
et Giypii. qucc Reg. Thuan. Mazar. Moret. Lov. Exc. Gevart. et Ald. in
Sciiedis Gud. erat, vacuo qui currere. Lego, qui. al. qucB. semina currereN&t.
pr. Pat. Incert. Heins. ed. Vicet. Parm. Junt. Colin. sa-tu/ft Thuan. Heinsius
ascripserat, seinina, arSixovs. vid. Ouzel. in Minuc. pag. 26. — 18 censet niarg.
Isingr. — 19 Amliigua Vat. quint. maig. Isingr. sensus Ambigui velsensu Ambi-
NOTjE
sed universa illic divinis legibus, et ira pectus et apmulo Livoris jestu,
stata ratione procedunt.' Macrobius. cum scelerum omnium Contamina-
9 Variain Phccben] Lunam toties tos sordibus impios Florere cunctis
cornua mutantem. conspicerem bonis,' &c.
12 Caligine] Quie non sinit rerum 17 Per inane figuras] Atomos, seu
ordinem videri humanae mentis acu- tenuissimas particiilas, quaB secari
mine. nequeunt, quarum turbulenta concur-
14 Vexarique pios] Rex etiam Da- sione Mundus coalescit, et casu regi-
vid sic videtur cuni Deo expostnlare, tur, seciindum Epicurum. Atomus
Psalnio Lxxii. ' Zelavi super iniquos autem dicitur ab ci sine, et re^cw seco,
pacem peccatorum videns.' Qiiod quia secari non potest.
sic vertit Buchananus : ' Fervebat 19 Nescia 7iostri] Sic et Epicurus
IN RUFINUM LIB. I. 05
Abstulit hunc tandem Rufini poena tumultum, 20
Absolvitque Dcos. Jam non ad culmina rerum
Injustos crcvissc qucror. Tolluntur in altum
Ut lapsu graviore ruant. Vos pandite vati
Pierides, quo tanta Incs crupcrit ortu.
Invidiae qiiondam stinmlis incanduit atrox 25
Alecto, placidas late cum cerncret urbes ;
Protinus inicrnas ad limina tctra sororcs,
Concilium delbrme vocat : giomerantur in unum
Innumera} pestes Erebi, quascumque sinistro
ravit me ab hac confusione mentis, et ahsohit Deos. Nunc non conqueror impro-
bos ascendisse ad dignilates ynundi : illi eiehuntur in altum, ut cadant ruina
inajore. Vos o 3Iusu', aperite l'oetcE, ex ([uo loco tunta peatis emerserit. Olini
Alecto crudelis e.varsit furore zelotypice, cum aspiceret «/«//(/iie iirbes pncatas. Sta-
tini illa adcocat catum turpem sororum Tartarearum in aulam ni^ram : furice
innumerabiles cong^rcgantur iimul ; (/mus iWr coiijux Erebi peperit partu infelici:
guo Moret. sensu Ambiguo reliqiii omnes. probat marg. ]\Iorin, noslri Ambr.
Tholos. Reg. Mazar. !Med. tert. Incert. Heins. Pctav. duo, ed. Parni. et Vi-
cet. veri duo Med. Heins. Pal. Pric. Vat. sec. Rott. Oisel, Leid. \>r. ve.ri vel
nostri\at. duo, rarn. Florent. Med. pr. Mazar. Put. Lov, duo Petav. Exc.
Lucens.— 22 querar Farn, Florent. Moret. pr, Med. duo et Kxc. Lncens. —
23 majore Exc. ex Pat. rec. ed. Pann. et Vicet. liipsu vel casu Rott. Heinsius
ascripserat locum Minuc. Fel. cap. 37. in hoc aUius tolluntur, ut decidant altius.
marg. Morin. plaudite. — 21 qucc pro quo Pat, — 25 Pracanduit Pulnian. Cod.
— 26 Allecto omnes fere IMss. tales pro late Farnes. Tliolos. — 27 lumina unus
Heins. et Exc. Lucens, culniijia Farn, s<fta Isinjir, marg. 28. coHsi/iHw Tliolos.
— 29 Innnmerce pestes, Erebi Mss. omnes.— 30 Jlexu Var. LL. ed. Autv. belli
NOTiE
credebat Deos non cnrare res huma- Lues'] Pestis : nam iiomo improbns
nas. saevit instar morbi perniciosi.
20 Tumultum'] Suppliciuni Rufini Eruperit] Instar vomicaB, qua; ex
abstulit hunc tunndtum, id cst, hanc corpore crfjroto erunipit.
puguam dissidentium cogitationum, 2.i Stimulis incunduit] Ut furiosa
quibus modo putabam Deos esse, bestia calcaribus accensa.
nunc non esse, 2G Alecto] Una ex furiis, sic dicta
21 Absolvitque Deos] Quos ego ab, et, sine, et ^•«jva), cesso, quod sit
nieo judicio condemnassem, veluti sine quiete, quodque uon cessct vex-
humana non curantes, nisi Rufinum are homines.
puniissent. Plucidas] Nam placidis ac Itetis
24 Pierides] Musie sic dictic, vel a snccessibus Aiecto oflenditur, gau-
Pieria rcgione jSIacedoniae, vel a detque adversis.
monte Pierio amoenissimo, quem illae 29 Erebi] Erebus, obscurior infe-
habitabant. rorum locus, est conjux Noctis. Dig-
96 CL. CLAUDIANI III.
Nox geniiit foetu : nutrix Discordia belli, 30
Imperiosa Fames, leto vicina Senectus,
Impatiensque sui Morbus, Livorqne secundis
Anxius, et scisso moerens velamine Luctus,
Et Timor, et caeco praeceps Audacia ^oiltu,
Et Luxus populator opum, quem semper adheerens 35
Infelix humili gressu comitatur Egestas,
Foedaque Avaritiae complexae pectora matris
Insomnes longo veniunt exaraine Curae.
Complentur vario ferrata sedilia coetu,
Torvaque collectis stipatur Curia monstris. 40
Alecto stetit in mediis ; vulgusque tacere
Discordia altrix belli, Fames dominatrix, Senectus propinqua merti, Morbus moro-
sus in se, Invidia inimica prosperitutis, et Luctus tristis vestibus laceratis, et Timor,
et Audacia temeraria, fncie ccBcata, et Luxus pradutor divitiarum, quem Egestas
infausta perpetuo ipsi affixa sequitur pedibus supplicibus, et Curce pervigiles «m-
plecteiites sinu7n turpem Avaritia parentis sua?, conveniunt longa caterva. Sedes
ferreas replentur caterta diversa, et aula densatur congregatis portentis crudelibus.
Alecto media stetit, et imperavit plebem silere, atque rejecit posl dorsum serpentes
\e\ rixcB Oxon. pr. nutriit Cnjac. ad Isingr. — 31 lecto Ambr. sec. Farnes. —
32 secundi Farnes. — 34 Heinsius conjecerat Tumor. vuHus Farnes. — 35 cui
Moret. pr. Vat. Livin. Exc. Lucens. sec. vet. ed. Parni. quoi ed. Vicet. cui
vel quem alter Moret. quem reliqui ouines, ut et Var. LL. ed. Antv. in Pat.
extat ' quem semper Egestas Infelix humiii gressu comitatur euntem.' Hein-
sius ascripserat locum Ovid. Met. xii. in Fab. Cygni : ' Cedentique sequens
instat.' sic in optimo Cod. legitur. vulgo Cedentemque. dein alia manu nota-
tum erat, adharere aliquem. vid. Giphan. Ind. Lucret. populator vel spoliator
Reg. — 37 viscera Med. pr. Pal. unus Heins. pectora vel viscera Pric. Moret.
sec. — 38 veniunt longo certamine Pric. cx ordine ad Isingr. Cujac. — 39 ferrata
vel secreta Vat. opt. cubilia Incert. Heins. a ni. pr. — 40 totaque Pat. Moret. pr.
Leid. a ra. sec. ed. Claver. marg. Isingr. torvuque reliqui oinnes, Exc. Lucens.
ed. Parm. et Vicet. ton-aquc ve\ totaque alter Leid. tetruque Cujac. ad Isingr.
— 41 AUecto onines scripti fere. tnedio Pat. Pric. iNIoret. pr. ed. Vicet. scdit
in medio Farnes. mediis Tholos. Exc. Luceus. medios Vat. pr. vultuque Cujac.
NOT/E
num patella opercuhmi. Ex hoc con- lacerabant vestes.
jugio natae Furiie, et pestes omnes, 39 Ferrata^ Inferornm habitacula
quae genus huraanuni infestant. ferrea sunt. Virgilius : ' Ferreique
32 Impaticnsque sui Rlorbus'] Qui Eumenidum thalami.' Id quod fin-
tam morosos ac difficiles reddit aegro- gitur, quia nihil non durnra in inferis.
tantes, ut se vix pati po>sint. 40 Torva Curia'] Non quod torva sit
33 Anxius] Nani ' Invidus alterius Aula, sed quia continet monstra tor-
marcescit rebus opimis.' va atque crudelia.
Scisso velamine] Antiqui in luctii 41 Fulgus} Parvas pestes, et ple-
IN RUFINUM LIB. I. 97
Jussit, ct obstantes in teri^um repulit hydros,
Perque humcros errare dedit : tum corde sub imo
Inclusam rabidis pateiecit vocibus iram :
Siccinc tranquilio produci sa?cula cursu, 45
Sic fortunatas paticmur vivcre gentes 1
Quae nova corrumpit nostros clementia mores ?
Quo rabies innata perit? quid inania prosunt
Verbera ? quid facibus ncquicquam cingimur atris ?
Heu nimis ignava?, quas Jupitcr arcet Olympo, 50
Theudosius terris. £n aurea nascitur aetas,
En prolcs antiqua redit. Concordia, Virtus,
Cumque Fide Pietas alta cervicc vagantur,
officientes sibi, ac permisit iis vagari per liumeros : tunc ostendit verbis inMiiit
furoremclausum sub alto pectore. An ita sincmus mnios elabi motu placido? Ita
sineraus populos viverc felices? quorsu^n imlulg-entia insufta deprarat nostros ani-
mos? quorsum fcritas naluralis desinit? quid flagella vana \irosunt ? cur frustra
armamur tadis nigris? ali / nijnium incrtes sniiiiis, quas Jupiter expcUit ex ccelo,
Theodosius ex terris. Ecce s<eculum aureum oritur : ccce ]>riscum genus rererti-
tur. Concordia, Virlus, et Pictas cum Fide incedunt erecto capite, ct cantant vic-
ad Isingr.— 42 errantesYar. LL. ed. Antv. a ui. pr. a pectore rarn. angues
Vat. quatoor, Pal. Farn. Pric. Kott. et Oisei. hydros Oxon. pr.— 43 juhet
Exc. Cod. Rliem. <«m Moret. <unc ceteri onines, et Exc. Liicens. di/m ed.
Claver. — 44 rahidis tres Vat. duo Ambr. diio Med. Pric. Tliuan. vet. ed.
Parm. et Vicet. rapidis reliqui. rabidis vel rapidis Put. faucihus Ciijac. ad
Isingr. — 4.5 tcmpora Anibr. pr. fcedera Tliuan. scecula vel tcmpura Oxon. pr,
hixu Farn. cursu Rott. — 47 Quo IJonon. Tiiolos. Vat. quart. Lov. duo Petav.
Vat. Livin. et Leid. sec. a ni. pr. item Exc. Gevart. ita edidit Gcsn. Qucc
tres Vat. Pal. Farn. Pric. Rott. Qua vel Quo Oxon. pr. Put. Pt-tav. plr.
corrupit Anibr. pr. duo Med. Vat. sec. Pric. vet. ed. Parm. ct Pulm. reliqui
corrumpit. cnrrumpit vrl cnrripuit Vat. quint. dementia pro clementia Hoiion. et
TIiolos.— 48 Quiri Med. qiiart. et Exc. Lucens. — A9 stringimur \e\ cingimur
altor Moret. accingimur Tliuan.- 50 minus cd. Vicet. ignarcc Morct. alt.
ignave Ald. Jupiter arcct Otympo Exc. Lucens. coclo quas J. arcct Moret. pr. —
31 Theodosius Mss. Theudosius E\c. L^ii. &evS6cT los Gyr. — 52 En omnes Mss.
Et Ald. Claver. niarg. Isingr. atas pro proles Exc. ed. Antv. — 5'i ragantur
NOTiE
bem ipsa Alecto tanquam Injperatrix 49 Verbera^ Credebantur Furiae
tacere jussit. verberibus agitare lioniines conscele-
42 Hydros] Quos Fiiriae babent ratos. Id quod designat conscientiae
pro crinibus. Furiis aiitem tribuun- stimulos.
tur serpentcs, ob consilia pestifera, 50 Olympo] Olympus est mons
quae sutigertre finguntiir. Thessaliaa altissinius, qui pro Coelo
46 Sic fortunutas] Dolent Furiie, suniitur.
cum populos vident felicem vitara 51 Thcudosius] Sub principatu
agere. Theodosii refloruit re«p. Roniana.
Delph. et Var. Cla». Claud, G
98 CL. CLAUDIANI III.
Insignemque canunt nostra dc plebe triumphum.
Pro dolor ! ipsa mihi liquidas delapsa per auras 55
Justitia insultat, vitiisque a stirpe recisis
Elicit oppressas tenebroso carcere leges.
At nos ind{ corcs longo torpcbimus aevo
Omnibus cjcctje regnis. Agnoscite tandem
Quid Furias deceat : consuetas sumite vires ; 60
Convcntnque nefas tanto decernitc dignum.
Jam cupio Stygiis invadere nubibus astra,
Jam flatu violare diem, laxare profundo
Frasna mari, fiuvios ruptis immittere ripis,
Et rerum vexare fidcm. Sic fata cruentura 65
torium illustrem de catervis noslris. O trisfitiam! Justitia ipsa descendens per
aerem serenum illudit mihi, ct criminibus revulsis a radice, cducit ex ergastulis
ol scuris jitrn obruta. Sed nos degeneres cessabimus tani longo tempure, expuhie
imperiis cunctis? Discile tandem quid dignum sit Furiis? accipite robur solitum,
et staiuiie crimen cnnveniens lanto ccetui. Jam desidero occupare ccelum tenebris
infcrnis,jam polluere lucem anhclitu, inimittere habenns alto mari, emittere fiumina
Uttorihus abruplis, atque turbare ordincm mundi. Alecto ita locuta reboavif crude-
est in phirimis Mss. vagatur Claver. — 5-1 nostra de dno Vat. de nosfra Lov
Reg. Bonoii. Tliolos. iLcert. Heins. dno Oxon. dno Leid. Petav. duo, Med-
tert. et Exc. Gevart. gente Farn. et Moret. sec. gcrunt vel canunt Lov. et
Vat. Livin. — 5,5 l-ro dolor Piit. Rott. Vat. diio. Proh Lov. Farn. Vat. duoj
anibo Moret. dno Oxon. iteni Ixid. Proh pudor Med. jir. Fal. Incert. Heins.
delapsa Ambr. sec. reliqni fere onines dilapsa. — 56 exuHnt Pal. vitiis, sine
copula, Farn. Petav. pr. vitiis ah stirpe Oxon. pr. rescissis Pat. Ambr. pr.
Vat. sec. revulsis marir. Morin. — 57 toiebroso a carcere Med. sec. a ni. pr. e
earcere IsingT. Gryph. et al. edd. in carcerc Florent. Med. duo, Vat. pr. Pal.
Rott. unns Heins. Ald. ed. Parni. et Vicet. tenebroso carcere reliqui omnes
sine praepositione. — 58 Et Moret. alter. Jc nos Leid. pr. dedecores F.\c.Cod.
Rhem. torquebimus Florent. torquebimur vel torpebimus Moret. sec. — 59 ob-
jectcc Mazar. terris vel regnis Lov. et Vat. Livin. terris Pulmanni rod. post rb
regnis signum interrogationis exhibct Gesner.— 60 Quid deceat Furias Ambr.
sec. fasccs vel vires Moret. sec. suetas consumite Var. LL. ed. Antv.— 61 tan-
dem pro tanto Rott. disccrnite Med. pr. discrimine ed. Viret. — 62 viribus marg.
Morin. — 6S Deum Vat. qnint. a m. ()r. Deos a ni. sec. lapsare Florent. —
64 raptis Leid. sec. et Exc. Gevart. ricis imm. rupfis Vat. sec. Pric. emittere
Petav. duo a n». sec. et Pat. dimittere Cujac. ad Isingr. rivis uuus Heins. —
65 vexure Reg. Med. pr. Heins. Exc. Lucens. sec. lapsare Med. sec. Pric.
NOTiE
54 Canunt triumphum] Propter vo- vins est Inferorum airh rov (nvyelv,
ces acclamantinm. Ovidius : ' Miles odisse, horrere, quod sit fluvins odii
io, magna voce, trinmphe canet.' atqne horroris. Inde Stygius, id est,
62 Stygiis] Styx fons est veneno Infernus.
frigidissimo scatens in Arcadia : flu- 65 Vexare Jidon] Vcxare, turbare
IN RUFINUM LIR. 1. 99
Mugiit, ct totos serpentiim ercxit hiatus,
Noxiaque cfludit concusso crine vencna.
Anccps m(»tus crat vuljji : pars maxima bellum
Indicit Superis : pars Ditis jura tuctur.
Disscnsuquc alitur rumor : ceu murmurat alti 70
Impacata quies pela«;i, cum llamiue IVacto
Durat adhuc saevitque tumor, dubiumque per aestum
Lassa reccdcntis fluitant vestigia venti.
Improba mox surgit Iristi de sede Megaera,
Quam pencs insani fremitus animique profanus 75
Uter, et exlulit dracones omties liiuntes, alque excussu coma, sparsit virus pesti/e-
rum. Fremitus pltl/is irat (iuhiiis: pars maximn infert bclluin Diis : pnrs conser-
rat leges Plulonis, et murmur augetur dissen^ione sieiitentianmi : quiinadmodum
requies turbata maris profundi slrepilat ; ctim, rentis jiositis, astus rcmaiict adliuc
et furit, ac rcliquiw fntigalw tcmpeslatis abcunlii agitantur pcr fluctus ancipites.
Statim Megara scckrata exsurgit ex sulio liurrcndo ; in ciijus .MegaTiC potestate
laxare tres Vat. Rott. Oisel. laxare vel vexare Put. Morct. pr. Leid. pr.
laxare vel lacerarc Exc. La-ti, turbare^M^. Vat. N". lOOO. vcxare vcl turbare
Oxon. pr. vctarc et emend. iurbare Vat. Livin. iiiide Heinsius jam conjecerat
rexare. /«.rart' Bartii. lassarc a.\. cruente \e] crucntum Lov. — CG <o^os qiiatuor
Vat. Pal. rarn. Pric. Kott. Oisel. tortos Petav. scc. a ni. stc. Leiii. pr. Exc.
Cod. Rhem. ita etlidit Gesn. totos vel tortos 0\ox^. pr.— 68 anxia Kxc. Voss.
— G9 tuetur Put. Tiiuan. Auibr. sec. et pr. a m. sec. vet. Gyr. diio Med. duo
Vat. Pal. Rott. Oisel. iteni unus Hein«. reretur Vat. dno, Pric. E\c. Laeti.
tuetur vcl veretur Lov. Vat. pr. Put. Med. sec. amt)i> Moret. Florent. Mazar.
Petav. teit. et Exc. e Pat. rec. tiundir Med. (|iiart. Exc. Liiceus. Sclied.
Gud. ita Gesn. verentur Farn. — 70 Assensuque Pric. cnmmurmurat Med. r|uart.
Exc. Lucens. sec. seu Moret. pr. ed. Delr. ceu Lov. — 71 implacata Med. sec.
duo Ambr. Jlamine Vat. opt. et Farn. ftamine \Aftumine Leid. pr. Oxon. pr.
Pric. Lov. ceteri omnes^Hmfnc. — 72 timor Med. (jiiart. Leid. pr. a m. pr. ed.
Vicet. diihiumquc per (rstum vel dubiosque per cestus Moret. — 73 laxa vel lassa
Med. sec. ftuit ad vcsligia Farn.— 75 gemitus Vat. pr. prophatus Terror Ambr.
NOTiE
ordineni, qui tanto conscnsu rcs om- qne a divitiis ; quibus, quia in terrse
nes vincit atquc colligat, nt fidem visceribus includuntur, prffisidet Pltt-
dedisse putcs, se eo ordine csse re- ton.
mansuras. 70 Dissensuque alitur rumor'] Sonus
CG 7»/M^i(7] Rcl)oavit, clamavit,fre- quidam tuniultiioMis niitritur et au-
muit atrociter instar tauri t'((rentis. getiir vaiietate sentcntiariim.
C8 Aticeps molus erat rulgi] Quia 72 Tumor] ReliquiiV tenipestatis in
aliis alia placibant. imnienso aqiioie liabent adhuc ali-
69 Pars Dilis jura tuetur] Quia qiiid S2ev:tia' miirmiirantis.
sub ejus impcrio vis Furiarum con- 74 Megara] Fmia dicta, onrb toD
stat : DU, aiitem dicitiir Latine, et fxeyaipeiv, invidcre.
Plulon, GrvKCc, dTrb ttXoiJtouj utrum- 75 Animique profanus crror] Insania
100 CL. CLAUDIANl III.
Error, et undantes spumis tiirialibus irae.
Non nisi quaesitum cognata sede cruorem,
Ulicitumve bibit, patrius quem fuderit ensis,
Quem dedcrint fratres. Hsec terruit Hercuiis ora,
Et defensores terrarura polluit arcus : 80
Haec Athamantheae dircxit spicula dextrae :
Haec Agamemnonios inter bacchata penates
Alternis lusit jugulis : hac auspice taedae
sunt irte vesunte, et vecordia impia mentis, ac furores exundantes spumis rnhidis.
nia non sorbet sunguinem, nisi prohibitum et mannntem ex stra^e cognutorutn ;
^uem SHn^iiineni ^ladius paternus sparserit, quem fratres effuderint, Hffc Me-
gaera perterruit vultum Hercuiis, et infecit sngittus liberatrices orbis: hcec direxit
tela mauHS Athamantis : hcee furens in Regia Agamemnoms, lascivit }a^\3\^ndia
pr. tumulttts vel profanus Florent. — 76 Terror Oxon. sec. spinis Vat. sec. — ■
77 N<?c Vat. quart. ed. Gryph. cede Farn. et dno al. cfft/e edidit Gesn. Leid.
Non si Sched. Gud.— 78 Illicitumque duo Vat. Kott. Pal. ed. Vicet. Parm.
Ald. Isingr. Gryph. Delr. al. /Z/icitume Pat. Thuan. Put. Petav. tert. Mazar.
Moret. Kxc. Voss. lUicitumque vel IUicitumve Moret. sec. pntris Vat. qnint.
/i/deraf Florent. et Exc. Lucens.— 79 torruit ed. Vicet.— 80 Et Leid. pr. et
Exc. Luccns. sec. Hiec quatuor Vat. Pal. Farn. Pric. Kott. Oisel. defensoris
Leid. sec. alter Moret. a ni. sec. et Exc. Gevart. terruit Vat. sec. Pric. Pat.
Farn. polluit vel terruit Vat. pr. artus Pal. duo, Arabr. duo, Med. Petav. duo,
Exc. Gevart. Sched. Gud. ed. Vicet. Ald. Coiin. marg. Morin. orcus vel artus
Put. alter Moret. Med. quart. — 81 Athamantheos \'at. quart. et quint. a m.
pr. unde Heinsius conjiciebat Athamantiados. Leid. Athamanteos. Karn. Acha-
mantecB. — 82 uno verbo interbucchata cod. Barth.— 83 Alternis tusit jugulis
Exc. Luceus. AUernis jugulis lusit Vat. quint. AUerius Leid. pr. a m. pr. et
ed. Vicet. luxit Petav. sec. cod. Farnes. ThehcB Med. pr. Vat. pr. Pal. Farn.
aOTJE
animi furentis, q;ii nihil sanctum ha- 82 Bacchata] Fnrens more Bac-
bet, sed omnia spectat facitque ut chantium.
profana. Penatesl Siint Dii domestici : ac-
77 Cruorem illicitum bibit] Non hos- cipiuntiir pro donio.
tileni bibil cruorem, sed patrum, fi- 83 Lusit] Eo addurens iEgisthum
liorum, fratrum, amicorum, sese iiivi- adulterum, et Clyta»mne>tram, ut
cem occidentiiim. conjiigem Agameninonein ex bello
79 Terruit Herculi^ ora] Ciim eum Trojano redeuntem orciderent : eo
vertit in tantum furoiem, ut se rogis adducens Oresteni, ut Agameumonis
ardentibus injecerit. patris cwdem ulturns, niatrem Cly-
80 Defensores terrarum arcus] Nam t»emnestram mactarei : et sic Me-
Hercules purgavit orbem inonstris. gaera, horum scelernm caiisa, lusit,
PoUuitl Parricidio, quod admisit jugulaudo alteriios conjiiges.
in suos, occidendo uxort-ni ei liberos. Auspice] .Nefas olim erat contra-
81.4t/»«wjant/iea] AthamaSjKexThe- here nuptias, nisi prius exploraretur
barum, Learchum filium interfecit. Deorum voluntas : ideo prima luce
IN RUFINUM LIB. I.
101
(l^dipodcn matri, natac junxeie Thyesten.
Quaj tunc liori isonis clVatur talia dictis : 85
Signa quidcrn, o socia*, Divos attollcre contra
Nec fas est, nec possc reor : sed laederc mundum
Si libet, ct populis coinnmne intcndcrc letum,
Est mihi i^rodigiunj cunctis immanius hydris,
Tigride mobilius fceta, violentius Austris 90
Acribus, Euripi rcfluis inccrtius undis,
altana frtitltira: hac duce f<ices copuinvernnt CKdiiwden niatri ipsins, copula-
verurit Thijestcn filiw ipsius : qua INlega^ra tum dixil hcec verba toce terribili: O
Comitts Fiiriip, ifia«</ ctrte licet effeire rexiUa contra Deos, neque puto nos posse :
<it si placct vobis ve.rare orbem, atque iiitinittere mortem generalem Iwminibus,
habeo moNstrnin crudelius serpentihus omnibus, celerius Tigride enixa, turbuleniius
Notis inquietis, inconstantius aquis reciprocantibus Euripi ; et inoiistniiii illud
Thelxe vcl tceda; Leid. pr. teda; vel dextrte IVIazar. — 84 (Edipoden Ambr. sec.
alter iMorct. Lov. Incert. Heiiis. Kxc. e Pat. rec. AUI. ceteri Mss. CEdipodem
et Thyestem exhibent. — 85 tiunc Farn. Ambr. pr. affatur Farn. Leid. pr. affa-
tur vel rffatur alter Morct. — 80 Digna Exc. ed. Aiitv. hella niarg, Moriii. O
socia: Med. tert. Exc. Lucens. et ed. Vicet. t(> O deest iu Vat, opt. Pal,
Rott. Florent. tribus Med. et Vat. Livin. — 87 hccc fas Farn. — 88 immittere
Pal. Med. pr. Exc. e Pat. rec. rulnus Tliuan. ad vulj::atain tuendain Heinsius
ascripserat in niarg, ed. Lngd. 1551. locnni I. ii. in Ruf. 371. ' intendere longos
A tergo ainplexiis.' et Albinov. (ad Liv. 3G1.) ' Ecce neceni intentam ca;lo ter-
raeqnetVetoqne.' sic 'intendere spicuia' Noster alibi. — 89 natis vel nolis Pric.
i>nmaniorPetav, sec.am.pr. — 90 mobiliusque feraRoit. velociusls'ins.r' Euris vel
ursaMoret. pr. — 91 Acribus, Euripi reJiuUi Exc.hwceas.sec. AcriusHarpyis\&t.
NOTiE
Auspices auguria captabant, seu aves
observabant, ut rescire conarentiir,
an grat<e nuptiiP forent Diis. Aus-
pex dicitur ab avinm inspectione.
Ast, hac auspice, id est, hac dtice.
Tceda] Hae ex spina alba factse
praeferri solebant in novis nuptiis.
Hic siiniuntur pio ipso coiijui;io.
84 <Edipodin] Laiiis Rex 'llieba-
norum, cum ex oraculo tlidicisset se
a filio occisiim iri, etini pastori dedit
perimendnni : pastor, \)erforatis piieri
plantis, ideoque tunicntibus (unde
(Edipi nomen, otSew, tumeo, et Trouj,
pes), ex arbore suspendit : Pliorbus
pastor cum invcnit, dcditqiie uxori
Polybii Corinthiorum Regis : crescit,
adolescit ; discit cx oraculo iu Pho-
cide sc patrem inventnrum, hic et
reperit, et nato jurgio insciens occi-
dit ; matrcniqne Jocastain insciens
qiioque ducit uxorem.
ThycsteH] Qui Pelopeam filiam
constupravit, et uxorein fratris sui
Atrei.
87 Fas] Apiid Furias nulium fas,
seu jus : immo omnia contra fas et
justitiam : sed hic nonfas, id est, uon
licet.
90 Mobilius] Celcrins ad rapinam
et perniciem miserorum.
Auslris] Auster flat a meridie, ven-
tus floribus inimicus. Virgiiins :
' Floribus austruin Perditus, et liqui-
dis inimisi fontibus apros.'
9\ Acribm] Alii Jegunt, acrtiM i/ar-
102 CL. CLAUDIANI III.
Ruiinus : qucni prima meo de matrc cadentem
Susccpi i;rttiiio : parviis reptavit in isto
Sa;pc sinu, tcnero perquc ardua colla volutus
Ubera quaesivit fletu, linguisque trisulcis 95
Mollia lambentes finxerunt ora cerastoE'.
Mequc etiani tradente dolos artemque nocendi
Edidicit : simulare fidem, scnsusque minaces
est Rufinus, (juem e«;o jtrior recepi \\\ sinu meo nascentem e.r malre : ille infans
reptarit frei]mnter in hoc aremin, atque ragitu molU repens pcr arricem altam
restigartt mammas, et serpentes a<lulantes ipsi lihguistrifiilis formanrunt ostenel-
lum. Et praterea didicit fraudes, modosque malefaciendi, doceiite mc ; didicit
qiiart. Pal. Farn.Pric. Rott. Oisel. Acrius HirpiisYicet. Actrius Fnrn. rejiuis
Var, LL. ed. Antv. ed. Isingr. fidris vet. Gyr. Pal. Farn. fulvis ve\Jiai-is Exc.
Lucens. Jiavisiiue Me(L quait. Leid. sec. Exc. Gevart. reliqui libri ftaris. in-
certior Pal. Thuan. — 92 Q«<e Vicet. Parm. — 93 parvus reptavit onines scripti,
Exc. Gevart. ct Lucens. Ald. ed. Parm. et Vicet. reptavit parvus cd. Gesn.
raptavit al. — 94 tentroque per ardna omnes fere Codd. Ms?. Heins. et Gesn.
tenero perque ardua Vat. sec. Farnes. ed. Paim. Vicet. Delr. Grypb. Is-ingr. et
Claver. qui sinu tenero conjungit. volata vcl volutus Vat. quart. — 95 Uscula
Pric. Oisel. Thuan. Moret. pr. Ubera vel Oscula Leid. pr. Med. quart. et
alter Moret. fte.rti Vat. quint. a ni. pr. — 96 fixcrunt Reg. Petav. sec. Oxoii.
sec. Farn. ed. Vicet. Parni. Isingr. et Gryph. finxe.runt \e\fixerunt Oxon. pr.
ora duo Vat. Pric. Rott. Oisel. Thuan. Med. sec. Petav. pr. membra Vat.
quart. et cjuint. Fain. Pal. membra vel ora Vat. opt. Put. Florcnt. ccraustu:
Faru.— 97 MtgMt! cf Jam /raJ. d. Vat. quatuor, tres Petav. Put. Mazar. duo,
Med. dito, Heins. Lov. Moret. Bonon. Tholos. Pat. ties Anibr. Oxon. sec.
Leid. sec. Vat. Livin. Sclied. Gud. ed. Vicet. Isingr, me tradente dolos gestus
artemque n. l'arn. Pric. Rott. Oisel. diio Med. Florent. Auibr. sec. Put. a ni.
sec. Pat. pro var. lect. Exc. L*ti et Lucens. sec. Heinsius lesebat astusque
artemque nocendi. artesque Oxon. pr. Leid. pr. Reg. Bonon. duo Petav. duo
Med. totidem Heiiis. et Ambr. Exc. Lucens. pr. — 98 Edidicit duo Vat. Pal.
Farn. Pric. Rott. Oisei. Vat. sec. a in. sec. Et didicit al. ita Gesner. Cum
didicit Vat, quart. a m. pr. vultusque minaces INIoret. sec. minantes Rott. Med.
NOT^E
pyiiSfflavis, Sfc. ait Rufinum suani esse proleni legiti-
Euripi] Euripiis est fretum inter iiiani.
Boeotiam et Euboeam, septies die, ac 95 Uhera quasivit^ Alii legnnt, os-
nocte, fliictibus invicem versis, tani cula, nec male.
rapide fliiens, ut navigia ventis re- 96 Finxerunf^ Ursorum instar, qiii
pugnantibiis abripiat. Hiiic dicitur lambendo riimpiint pelliculas quae
Euripus homo, id est, inconstans, catuios involviint.
92 De matre cadentem'] Iiifans na- Ctrasta] Genus serpentnm, qni sic
tushuini (leponebatur, iiiox tollebatur dicti snnt a quadrigeminis cornibus
manu pati is, aut inatris, qiiod signuni quee exerunt, Kepas, aros, cornu.
erat legitiinae i)rolis. Sic Megaera
IN RIFINUM LIB. I.
ur.l
Proteojoio, ct blaiKlo iViiudcni piivtoKerc risu,
Plenus sieviticV, lucrique cupidinc tervcus. 100
Non Tartessiacis illuni satiarit arenis
Tempestas preliosa Taoi, non sta«ina vul)cntis
Aurea Pactoli : totuuKjue exliauserit llcrnuun,
Ardebit majore siti: quani lallere mentes
Doclus, et unaninios odiis turhare sodales ! 105
Talem pros^^cnies hominum si prisca tuiisset,
Pirithoum tiio^cret Theseus ; otiensus Oresten
Desereret Pylades ; odisset Castora Poilux.
fingere sinccrUalem, uc iegcre minns cogitntas, atqiie relare dulo.t facie serena :
npUtus cTHdelitute, tt ardens cupiditate auri. Exundntio divcs Tagi non satiaret
iltum arenis Tarte sincis : non nquie nurea l'actoli micnntis : s[ ahsorbent Hermum
inlegrum, vrctur dcsiderio nridiore : qunm peiitus c»{ decipcre nninios,et miscere
vdia inter amicos Cfncordis! Si prolcs nnliqun Imminuni produxisset similcm,
Thescus anrsnretur IHrithoum; Pijlades lccsus dcrclin^iucrct Orestetn ; Pollux
sec. nocentes Mp.?. qiiart. ct ci!. Vicct. — 99 /raitdts\M. pr. Rott. Florent. iliio
i^Ied. prote.vcre Mcii. (iiiart. Vctav. tert. duo Vat. Oiscl. — 100 .sviiiirt Varn.Piit.
Mazar. Pat. scrviliehov. Moiet. — 101 Tarchcsiacis \ar. LL. ed. Antv. Cnrchc-
siacvi diio Mcd. et Moret. Cliurcliesiacis diio Leid. sntinret (iiiatiior Vat. PaL
Farn. Pric. satinrit Rott. I.ov. Mazar. Oisel. satinrit \e\snlinrct Piit. — 102 vel
pro 710)1 R( ii. si Aiiibr. pr. rcl vel non Leid. pr. — lO.J si cxh. Mt d. (|i!art. totum
si liaus. Fani. .Vnilir. tert. lotum qunque si hnuserit E\c. Liic. sec. Hermon ^NIed.
tert.— 104 nrccl it .Aled. quart. Artbit in cod. ora Heiiis. qunm aiiilio Moret. nnni
Vat. qiiint. a m. «ec. Claver. et diio Rartli. quam vcl qua Exc. Ltrti. qun edd.
I.singr. Colin. {Jryi>li. — 105 muniimes quatiior Vat. Pal. Farn. Pric. Rott.
Oisel. unanimus legit Heinsius. sic alibi, ununimi fratres. — lOG homincm Farn.
Vat. qiiint. a ni. sec. et Incert. Heins. hominum vel hominem Rotttnd. Moret.
pr. — 10" fugit et Var. LL. ed. Antv. infensus iii cod. ora Heiu.i. Orcsles Pat.
NOT/E
100 Lucrique aipidine] Rnfinus re-
vera t'iiit insigniter avarus.
101 Son Tartessincisl Exundalio,
seii imber copiosus, Tagi lliivii auri-
teri non illiiin satiaret oinnibiis arenis
prctiosis, qusE fluunt uon procul a
Tartesso iirbe Hispaniie.
103 1'actoU] Hic est fluviiis Lydiffi
aurifer, siciii et Hermus, ' aiiro turbi-
dus,' in Asia iniiiore.
10.'» Unnnimos] Qiii ita vivnnt, ut
una tantuiii anima videantiir esse in
duobiis (•orporibiis.
106 1'rogenies prisca] Id est, anti-
qua saccula.
107 Pirithoum fugeret Theseusl Hi
fuere arctissimo conjiincti amicitia^.
vinculo, adco ut Pirithous .seciitus sit
Theseuni ad inferos, iiec unquani a-
velli pouierit. Unde eonim disjunc-
tio nou tribiiitur nisi pessiniis inge-
niis. Martialis: ' Te finsente nefas
Pyladen odisset Orestes, Thesea Pi-
rilhoi desiitiiisset anior.'
Oresten descrerct J'ylndes] Pylades
Oresti fugieiiti, ob inalrem Clytaem-
nestram inlcrfectam, sese comilem
perpetuiini adjunxit : tanlaqui inter
se amicitia coiijuncii suiit, ut alter
pro altero mori iion recusaret.
108 Castora PoUux] Hi fratres ami-
cissimi.
104 CL. CLAUDIANI III.
Ipsa quidem fateor vinci ; rapidoqiie ma^istram
Prajvenit in<;enio : nec phis sermone morabor. 110
Solus habet, qiiicquid scelerum possedimus omnes.
Hunc cjro, si vestra? res est accommoda turbae,
Regalem ad summi producam Principis aulam.
Sit licet ille Numa gravior, sitdenique Minos;
Cedi t, et insidiis nostri flectetur alumni. 115
Orantem sequitur clamor : canctaique profanas
Porrexere manus, inveritaque tristia laudant.
Illa, ubi cceruleo vestes connexuit angue,
Nodavitque adamante coraas, Phlegethonta sonorum
abhorreret Castorem. Ego ipsu conjiteor nie superari ; el ille vincit me magistram
imlole rapaci. Neque dcttncbo tos ampUus liac oratione. Ille solus complectitur
ea omnia crimina, quce omnes utiquum habuimus. Si res est iitilis ccetui veslro, ego
introducam iUum in palalium Imperatoris supremi. Etiainsi Iinperator ille fuerit
sapientior Numa, etiamsi tandemfuerit Minos alter, indulgebit, et vincetur dolis
alunini nostri. Acclamatio secuta est loquentem Megceram, et omnes pestes exten-
derunt manus impias, et probant inventionem detestandam. Illa Meg<Era, postquam
colligavit vestimenta serpente nigro, et nexuit crines adamante, pelit Phlegethon-
— '109 vinci fateor Farn. Pric. Med. quart. Put. Exc. Lucens. rabidoque duo
Vat. Petav. pr. Exc. ex Patav. rec. ed. Vicet. Isingr. rabidoque xelrapidoque
Vat. quint. rapidoque rfliqui Mss. et Sched. Gud. mc^istrum Rott. MegcBram
Pric. Leid. magistram vel Megeeram Oxon. pr. — 110 neque Mazar. parabat pro
Tnorabor Exc. Vos^i. — 111 quidquid scelerum Ambr. sec. Med. quart. Exc.
Lucen.s. scelerum quidquid (\adtuor Y&t. Pal. Farn. Kott. Oisel. — 112 noslrcu
Med. sec. Miizar. Pat. Vat. quart. Heiusius hic ascripserat, accommoda turbce.
sic Trebeil. Poll. inClaud. p. 207. ' siejus animo accomnioduniest, qviando vo-
luerit, accipiat praetorianam, accipiat praeturam.' — 113 summam Var. LL. ed.
Anlv. perducam tres Vat. Pal. Farn. Pric. Lov. Oisel. producamMed. duo Vat. pr.
Rott. et sic legebat Heinsius, qui ascripserat locum Lib. i. in Eutrop.
155. atque adeo notabat Salmas. p. 358. male niutasseTJ» producere. — 114 ipse
Vat. pr. Med. quart. Exc. Lucens. — 115 ingeniis vel insidiis Med. sec. vestri
Pat. — 1\6 junctceque Pelav. sec. — 118 conexuit Med. sec. conixttit Exc. Ln-
cens. sec. contexuit Thuan. — 119 Nodatamque ad. comam Vat. opt. Flegetunta
NOTiE
109 Rapido] Ingenio rapaci, vel mationis et approbationis.
prapcipiti atque audaci. 117 Porrexere manus] Olim porri-
113 Principis] Theodosii magni. gebant nianusadpetendum silentium;
114 Numa} Numa Poropilio secun- ad testandam approbationem; ad of-
do Romanorum Rege, cujus fuit mag- ferendum auxilium, 6ic.
na gravitas, magna vitae sanctitas. 118 Connexuit angue] Implicavit
Minos] Cretensium Rex, adeo jus- vestes variis flexibus unius e suis ser-
tus, ut post obitum creditus sit unus pentibus.
ease ex jadicibus Inferorura. 119 Nodavitque adamante comas]
115 Alumni] Rafini. Crines rejecit in tergum, ne obsta-
116 Clamor] Qui signuni est accla- reut, et rejectos adaniatite colligavit,
IN RUFINUM LI13. I. 105
Poscit, ct ambtisto flagrantis ab ao^^erc ripae 120
Ingenteni piceo succendit ijurgite pinuni,
Piffra(|ue veloces per Tartara concutit alas.
Est locus, extreniuni pandit qua CJallia littus,
Occani prcctcntus atjuis, ubi lertur Ulix.es
Sanguine libato populuni niovissc silentem. 125
Illic un>l)raruui tenui stridore volantuin
Flebilis auditur questus. Simulacra coloni
Pallida, detunctasque vident migrare liguras.
Hiiic Dca prosiluit, Pluebique egressa serenos
Infecit radios, ubdatuque lethcra rupit 130
tem mu^untcm, li ex fumnhi (irdenti Uttoiis fumimtis accenilit tadain mitgnam iii
ftuvio atio, ac inovet pennns celeres per In/enis incrtes. Terni jacet, qua \}arte
Gullia ponigit littus ultimum ; tena cincla undis Oceani: ubi Ulysscs dicitiir eto-
casse uinbras lalentes cruore gustato. llic quvrela iristls animarum volHantum
murmure levi exaudilur : ugricola vident spectra pallintia, et inmgines defunctorum
evolare. Inde Uea ]>Iega?ra exiliit, et exiena polluit rultum claruin SolLs, et cvm-
sororum Var. LL. cd. Antv.— 120 Poscit Iiic pro petit poni, notaverat Hcinsius.
angusto inarg. Isingr. fragruntis Voss. flagrantis verlice alter Moret. — V2l
piceum Vat. pr. succendat vel succendit f ( tav. pr. — 122 Nigraque duo Vat.
Amhr. tert. Sigraque vel Pigraque Vat. quint. concitat Tliuan. Farnes. — 123
pandii qua qnaluor Vat. Pal. Farn. Pric. Uott. Oisel. qua pandit Fat. Oxon.
pr. — 124 uhi Lxc. Lucens. sec. </u« quatnor Vat. Pal. Farn. Pric. Hott. Oisel.
qua Ambr. pr. Ulixes omnes fere Mss. Ulysses Isingr. et Lueens. in vet. cod.
Ulyxes. — 12.5 populos Fain. novisse Oisd. Vicet. silenlum Vat. quatuor, Pal.
Pric. Farn. Oisel. Rott. volantum Exc. L*ti, silentem Exc. Liicens. sec. atque
ita correxerat Heinsius ascripto loco Lib. n. de Rapt. 237. — 127 auditu
Vat. quart. a m. sec. auditns Petav. tert. — 128 errare Leid. sec. Exc. Gcvart.
mugire Med. sec. mugire vcl migrasse Rott. catervus \ at. pr. — 129 Huc Vat.
duo, Voss. Hic Petav. tert. Hiic vel Hinc Oxon. pr. Reg. Vat. qnint. Petav.
pT.prosiliit Put. Reg. Mazar. Med. pr. Oxon. pr. Leid. pr. anibo Moret. pro-
HOTM
hoc est tibula seu taenia, quae ornata 124 Ulixes'] Fabiila apud veteres
erat adamantc. vnlgata, Ulyssem excisa Troja in O-
Phlegethonta] Fluviuni inferoruni : ceanuni Occidentalcin adveuisse.
a<f)A.€7€'fl«, arJco, quasi fluvitis ille sit 125 Sunguine libato] Hausto, gus-
tiuvius ignis. tato, id quod uecessarium erat ad
121 Pinum] Taedani factam ex pinii. evocationem umbrarum.
122 Pigraque veloces] Poetaj non ra- Populum silentem] Uinbras iufero-
ro contiaria jungunt. Tartara autem, rum.
altissimus inferoruin locus, dicnntur 127 Simulacra iHtllida] Umbras pal-
pigra, quia sunt plena umbris pigris, lentes inortuornm.
inerttbus. 12» Migrare] Alii, Tnugire, id est,
123 Gallia] Ex qua Rufious oriiin- geinere.
dus.
100 CL. CLAUDIANF III.
Terrifico. Scusit feralc Britannia miivmur,
Et Senonum quatit ar\ a iragor, revolutaque Tethys
Substitit, et Klicnus projecta torpuit urna.
Tunc in canitiem mutatis sponte colubris,
Longaivum mentita senem, rugisque severas 135
Persulcala genas, et iicto languida passu,
Invadit muros Elusa?, notissima dudum
Tecta petens, oculisque diu liventibus haesit,
Pejorem mirata virum. Tunc talia fatur:
motit atrem diimore terribili. Anglia audiit sonum funestum ; et clamor concutit
campos Senonum, utque mare regressum stetit, ac Rhenus sfupuil iirna ahjecta.
Tum Megeera conversis ultro serpentihus in cunos criue»,Jingens senem annosum,
ct habens frontem aratam rugis tristibus, et debilis gressu sitnubdo, intrat mcenia
Elusa-, adiens domum cognitam sibi jampridem, atque longum constitil oculis invi-
dentibus admirans Riifinuiu hominem tetriorem, quam putai at ; tum dicit hac
siluit ties Vat. Pal. Farn. Pric. Oisel. — 131 Tartareo Tluian. sentit Med. sec.
Ambr. tert./m/Z<' Exc. Lati et Lucens. lethale Vric.futaleeA. Parm. et Vicet.
ferale vtl fatale lixc. ex Pat. rec. — 132 Telhis Var. LL. ed. Antv. Thenis\el
Thelis Lov. — 133 Rheni Med. tert. Rhenus vel Rhemm Florent. Put. Aiubr.
pr. 7(?jn!s Med. quart. s«/yftfa Ambr. pr. Med. sec. Piit. Rott. WHda quatuor
Vat. Pal. Rott. Oisel. urna Pric. a ni. pr. Farn. vet. Gyr. Exc. Lucens. marg.
Isingr. sec. urna vel unda Florcnt. Petav. pr. Ambr. pr. itein Moret. — 134
seepe Vat. pr. Oisel. ihiian. Rott. Pric. a ni. pr. sponle vel sa?pe Florent.
Ambr. pr. Vat. sec. fguris pio Coluhris 1 liuan. — 135 Longavam et Longcerum
Thuan. serenas Ambr. tert. — 136 Persidcata E\c. Laeti et Lucens. Perfalcata
ed. Vicet. Prasulcata \at. sec. Leid. pr. persiccata Exc. iib. Rlieni. a in. sec.
— 137 Invasit Rott. Elns(e vet. Gyr. Vat. pr. Pric. Oisel. Florent. Med. sec.
Exc. Liicens. sec. Var. Lect. ed. Antv. Elysa Exc. La-ti. AUI. Elisa Lov.
ambo Moret. tres Vat. Pal. Rott. duo Mcd. Put. tres Petav. Reg. Pat.
Thuan. Mazar. duo Oxon. itein Leid. Heins. ed. Parm. Vicel. Elisse Faro.
Elisis Exc. Liicens. pr. Elises Med. quart. £/t us(P Thuan. [Elusa nrbs Gallias
in A^ennia. Sulpit. Sever. Lib. ii. Elusonem Pauliuus appellare videtur
Epist. VI. sub finem.] Haec Heinsiiis ad ed. Antverp. Plant. 1590. — 138 pe-
tens Exc. Lani, petit ed. Parin. et Vicet. Innguentihns Pat. lucentibus vel liven-
tihus Reg. Oxon. pi. — 139 tum Exc. Lncens. sec. Oxon. pr. — 140 Te sine fine
NOT/E
131 Britannid] Major sciiicet, qnic 134 Mutalis sponte colubris] Quasi
opposita est Galliae Aquitanicae. serpentes ultro sese mutaverint in
132 Senoninn] Senones snnt popiili crines, ut rcs facilius fieret.
Galliap ; at hic ponitur pars pro toto. 135 Severas] Seniles : nam senex
Revolutaque Tethys] Mare letroac- severns, difficilis, .|uerulns.
tum con ra a-stum. Tcthys 'IVthyos, 136 Ficto languida passu] Fingens
est inater Nymphariim mari», et hic se obrtpere debilitatis pedihiis, instar
ponitnr pi o mari : at 'I'hetis Thetidos, senis.
est Nympha inaris, mater Acliillis. 137 Elusa] Urbs olim tlorentissi-
133 Urna] Fluviis urna; tribuuntur, nia, Claudiani temporibus, vnlgo Euse
ex quibus aquas effundunt. en Gascogne,
IN RUFINIM I-II?. I.
107
145
Otia to, Rufino, juvant ? Irustraque juvcnta; 140
CousniHis lloroui patriis inulorius arvis?
Heu nescis quid lata (ilti, quid sidera donent,
Quid fortuna paret: toti doininabere mundo,
Si parere velis, Artus ne sperne seniles.
Namque mihi magica^ vires, a?viquc futuri
Praescius ardor inest: novi quo Thessala cantu
Eripiat hmare juhar, (piid sinna sasracis
^gypti valeant, qua gens Chahla?a vocatis
Imperet arte Deis : nec me latuerc flucntes
verba : O Rujiiw, a» requies tihi plaat? Et perdis iitudlitcr sine gloria flurem
tttatismnirris iiatriw Uxve? Ah! ianuras quid fata dint til/i, (juid calum, qvid
fortuna praparctl Imiicrabis Orbi unirtrso, si relis ubedire. ]^e contemnas corpus
debUe senis. Ettiiiin artes Magica: sunt inihi, et ignis divhni» cognoscer.s res
fitturas. Cognuvi quibus iiieanlameiitis Saga dcducat Lunam micantein: quid
prosint characieies .Egypti sulerti.s: qua ratiune natio Chaidaa dumineiur Diis
Exc. Voss. Heiiisius coiiiirit /rus/iaMf.— L41 absumis Inceit. Heins. palriis
Vat. duo et E\c. La-U. pairiisque Florent. Rott. \'at. diio, l'at. arinis Pal.
Med. pr. et teit. a in. pr. K\c. Liuens. et ed. Vicet.— 142 duniiit duo Oxon.
duo Leid. et Vat. Liviii. dcdait Fxr. Lnrens. sec. debent vct. Oyr. Isingr.
dunent vel deUnt \nt. pr. siwndcnt \ei donnit Moret. pr.— 14:$ tuli dumimibtre
♦nundo tres Aled. toto dunabiic mi/«(/o Leid. pr. Vat. pr. Rolt. Oisel. Tliuan.
Florent. Petav. tcrt. Vat. Livin. Moret. pr. a ni. sec. et Incert. Heins. toti
dominnbere vel loto donabcre Ke-;. Put. Petav. pr. Oxoii. pr. ioto dominabere
Vat. quiirt. duo Leid. toti vel toto Pat. Lnv.— 144 ncc Petav. sec. et Pat.—
146 quu \el quid Oxon. pr. quod vel quo Reg.— 147 Eripiat vel E.rcipiat Flc-
rent.— 149 Imperet dno \ at. Rott. Petav. pi, dno Anibr. Exc. Latiet Lucens.
sec, Ald. Imperat Oxon. sec. duo Leid, duo Vat, Pal. Farn. Pric. Oisel. ita
NOT.E
142 Sidera'] Nuniina (pia; ca?luin ruin error credentiuiu Liiiiani posse
habilant sideribusdistinctuni. Cete- deduci incantauieiitis, atciiie avelli
ruin Poetata attuIitouinia,exquibus Cato ; ideoque nt lanto nialo occni
Pliilosoplii jiidicant de reruni t ventu.
Stoici fatis, Academici astris, Kpi-
cnrei forlunae tribuunl reruni oniuium
causas.
144 Si parere telis'] Alii legiiut, ser-
vire, nec niaie : ' Servilia neinpe oni-
uia pro doniinatione.' Tacitns.
rerent, adliibebaiit tinnitus sonosque
a;ris.
Signa] Cbaracteres ]\Iagici,aut no-
ix Hieroglypbicat", qiuc varia rerum
indicia continebant.
Sagacis] /Ef;yptns sagax, seu docta
appelliitiir. qiiia iila diu floruit vehit
146 Prascius ardor] Quadani par- inater oninium .iisciplinarum
ticnla mihi esi igiiis divini, quae facit
ut pra-sciani res fiitura<.
Thes^ala] Sa«a, a Thessalia, qnae
foecunda Magis, lierbisque veneficis.
147 Eiipiat] Detrabat, avellatque
Lunam ex ccelo. Vetus est Antiquo-
148 Gens Chuldaa] Magicis sacri-
ficiis insignes olim Chalda i,
141) Impcret Deis] ENOcet Deos,
qni veniunt, tanquara obediant evo»
cantibus.
108 CL. CLAUDIANI III.
Arboribus succi, fimestarunique potestas 150
Herbaium, quicquid letali «j^ermine pollens
Cauca-us, ct Scythicas vernant in si^ramina rupes,
Quas iei>it Medea ferox, et callida Circe.
Saspii s horieudos Manes sacrisque citavi
Nocfi rnis Hecaten, et condita fimera traxi 155
Carminibus victura meis; multosque canendo,
Quamvis Parcarum restarent fila, peremi.
evocatis. Neque rgnoro Uquores stillantes ex arboribus, et vires perniciosas herba-
rum, quiisadnqiie Caucasus alit turgentes se.mine mortifero ; et qiias suxa Scythica
funduut herlnis, quas Meiiea crudelis colU's;it, el Circe astuta. Ea;o frequentius
evocati iMunes horrihiles, et Hecaten iii sacrificiis nocturnis, et reduxi figuras
movtno\ {im sepultns,revictura incantamenlis meis : atque interfeci plurimos can-
tando, ttsi stamina Parcarum iienda superessent. Ego coegi quercus erra-
Pnlman. ed. Vicet. et Parm. neque Mazar. — 151 germine Ambr. tert. Exc.
Lucens. carmiue Med. sec. Vat. quint. niai «;. Isingr. reliqni onines gramine.
ita Gesner. poUet Pric. a m. pr. et Ald. — 152 Scythice Pat. Farn. Fric. Thnan.
Med. dno, Exc. Gevart. ed. Parm. et Vicet. Sciticee Oxon. sec. Kitice Oxon.
pr. a m. sec. gramine Ambr. duo et Tliolos. Vicct. et Parin. rernanti gramine
Bonon. gruwiHe etiam habent onines Vat. Pai. Farn. Rott. Pric. Oisel. gra-
mina Exc. Lucens. sec. carmina et einend. gramina Florent. rupes vel cautes
Vat. pr. Heinsius Usit vernant in carmina. ita Gesner. carmine Isingr. —
153 Quasque legit Florent. a m. sec. — 154 latices pro Manes marg. Isingr.
tocavi Boiioi). a m. sec. levavi Exc. Liicens. sec. Utavi quatuor Vat. Pal. Farn.
Pric. Rott. Oisel. litati vel levavi Pric. litundo Vat. pr. pro varia lect. litutis
Med. tert. litatam iegit Heinsius, qui ascripserat locum Ovid. Met. xiv. 364.
* sacrisque ex more litatis.' sic sanguine litare Capiiolin. p. 168. 1. 27. alia
vero manu, ut videtur, notatum erat, sacrisque citavi vet. cod. Claverii. vid.
VaL Flacc. Lib. iii. 520. loco corrupto, ' Furias Ditemqiie ciebo.' male
movebo v. c. Carr. quod praecessit. citavi aiitem jam conjecerat Gronov. ad
edit. Barth. conditaque Vat. quart. et quint. — 158 Et revagas Med. quart.
NOTiK
150 Succi] FuiiPsti ac pestiferi li- lia, et ^ty Colchoruin Regis soror,
qiiores ex arboribus manantes. veneficioriun peritissima.
152 Caucasus] Mons Asiae versus 154 Manes] Deos Iiiferoriim horri-
Septemtrionem,Mat;icis herhis abun- biles visu.
dans : efficacissima porro ad venefi- 155 i/eca<enJTergeminani,quapnoc.
cinm gramina montium. Et diiplex turnis sacrificiis evocabatur ex Infe-
est Magia, iina fit i>er carmina, alte- ris. Hec<»ten, Diaiiam, et Liinam
raperherbas: utramque sicpius Poe- eandem esse putant, tergeminamque
tae conjunguiit. faciunt ob trcs varias Lunae facies.
ScythiccE rupes] Rupes Scythia^, rc- Condita funera] Condita fiinera et
gionis iii Asia ; sed el Scythia est sepulia cadavera in lucem reducere ;
Europa^a. id qiiod per iiicantamenta fieri posse
153 Medeu] Fiiia ^Etae Regis Col- credebant. Sic funus ponitur pro
choruni; fcemina Magicis artibus, et cadavere, quod funere efferlur.
liberorum c*de iufamis. 157 Quamvis Parcarum restarent fiUi]
Circe] SoUs et Perses Nymphs fi- Fila nenda scilicet ; hoc est etsi Par-
IN RUFINUM LIB. I. 109
Ire vagas qucrcus, et rnlmen stare coe^M.
Versaque noii prono curvuvi Uumina lapsu,
In foiiies rcditura suos. Neu vana locutura ICO
Me fortasse putes, mutatos cerne penates.
Dixerat: et nivea' (mirum) coepcre columnai
Ditari, sul)itoque trabes hicere metallo.
Illecebvis capitur, nimiiimque elatus avaro
Pascitur iutuitu. Sic Rex ad prima tumebat 165
Masonius, pulchro cum verleret omnia tactu.
Sed postquam riguisse dapes, fulvanique revinctos
hundas cttrrrre, et fulmen consistere; ac retroegi Jluvios mutatos, cnrsn averso,
recersurus iii cdput suum : et ne cridasforsan i»e dixisse inania. vide domum muta-
tam. Seiicx sic locutusfuirnt: et columnw cnndida-, leiii admirnhilnn! incepcrunt
hcupletari, rt laiiueaiia fulgire auro repinlino. Uiifimis vincilui \\\s lenociniis,
et nimis irtjlatus alilur aspectu cupido. Ita Midas Re.x l'hrygi(E superhiebat ad
dona prima, cum mutaret cuncta attiutu pretioso ; at postijuam conspexit cibos in-
ftumen Florent. et Exc. Liicens. /«//nen Exc. Lucens. scc.fulmina Livin. mar?.
Isingr. rcliqui Mss. Ald. et ed. Vicet. jiumina e\h\hcni. Jlamina Isinjjr. Colin.
j(a»mia Ed. Elzevir. an. 1050. fiure niars. Isingr.— 159 (m«qne rd. Claver.
parro alter Moret. a ni. pr. repressi ji. cursu cod. Piiliiian. marg. I^nEr. cur-
vanti nniis I5artli. curvari Vat. pr. Farn. cursu Pat. et Vat. sec— HiO Ad Exc.
Lzeti. ne Pat. Farn. Put. Ro!:. Oxon. \n. Ambr. \n-. item Vat. Petav. sec. Exc.
Lucens. see. Voss. non Rott. ncc Med. sec. hcutam Pal. a m. seo. ied. duo,
Petav. sec. a m. see. et tert. unus Heins. Exc. Licti et ed. Vic t. hcutum
Thuan. pro var. lect. et Exc. Liicens. pr.— 162 Dixit ad ha>c Anibr. sec. en
conjiciebat Heinsins. lapidum pro mirum Pat.— 161 nimium sine copula Farn.
atorum Var. LL. ed. Antv.— 1G5 aspectu vet. Gyr. Exc. Luceiis. sec. ad-
prime Pat. tumehnl Exc. Laeti et Lncens. timebat Pal. Petav. sec. ruebat ed.
Vicet.— 160 tractu pro tactu Oisel.— 167 rigueie Tholos. Ambr. pr. ful-
aOTJE
cx nondiim conjiiimsissent oinnia 164 IUecehris capitvr] Delinitur,
vitae fila, tamen liomines occidi con- vinciturqiie iiis magniticentia! illcce-
tra fati ordiuem.tempusqne vitae praE- bris.
g,j„,n_ Avitro pasciltir intuitu] Pascitnr as-
159 Non primo lnpsu] Cursn averso, pectu rerum avaritia- su»- placeutium.
rontrario, qui non proHUSseu declivis 165 Rtx Ma:onii's] Midas re\
eat, sed redeat versus fontem. Phrygice dicitur Maonins Awi Lydius,
CurraiJ] Fra.Miavi,reflexi, rctroegi qnod ablutus sit l»H4tolo Lydiae flu-
versus fontem. vio : Lydia qnippe et Ma?onia pro-
162 DLxerat] Megaera in senem misciie usurpanlur.
conversa, sic locuta erat. 166 Pulchro tactu] Tactu res pul-
Nivece] Caiidid* instar nivis. chras efficiente, aiireas scilicet.
163 Meiai/<)] Auro, KOTtJoxV, ?<?• 167 Riguisse dapes] Nam Midas
excellentiaui. quicquid tangebat, vcrtebatur ifi au.
110 CL. CLAUDIANI IH.
In glaciem vidit latices; tum munus acerbum
Sensit, et inviso votum damnavit in auro.
Ergo animi victus, Sequimur, quocumque vocabis, 170
Seu tu vir, seu Numen, ait : patriaque relicta
Eoas jussu Furise tendebat ad arces,
Instabilesque olim Symplegadas, et freta remis
Inclyta Thessalicis ; celsa qua Bosporus urbe
iluruisne, et vinum. constrictum in gelu flavum ; tunc animadvertit ilonum fsse
molestum, et conilemnavil desideria sua in auro odioso. I^iitur Rufinus, mente
superata, inquil, hnwi quojusseris, sive tu es liomo, sive Deus. F.t patria dtrelicta
Rufinns imperio Furia; pmperabat ad urbes Orientis, et Symidegadas quondam in-
constantes, atque maria celebrala navigationibus Tliessalicis : qua parte Bosphorus
vamqne rerinctos Exc. Laeti et Lncens. sec. flavamque Leid. pr. Farn. ful-
vamjue vel flavamque Rott. revicfos iNIed. qiiart. et Exc. Luccns. ]^v. reductos
Farn. ed. Parin. et Vicet. — 108 tum Bonoii. Tliolos. Lov. Anil)r, Tiuian. Leid.
pr. diio Oxon. et Petav. item Incert. Heins. tunc Rott. Oi^^el. vidil Exc. La^li
et Lucens. pr. rertitP&t. ed. Parm. et Vicet. — 1G9 i/aifoBonon. Oisel. Med.
tert. duo Petav. alter Moret. invicto Leid. pr. a m. pr. inviso vcl invito Reg.
Lov. duo Oxon. inviso vel invicto Vat. sec. injusto Ambr. pr. — 170 animum
Pric. animttm vel animi Vat. quint. victus vel tactus Oxon. pr. rocabis Vat.
opt. Farn. Pal. Rott. Oisel. Oxoii. vocaris Med. dno, Tliuan. et duo Vat.
vocatis Vat. qiiart. — 172 jussu Furice Mazar. Lov. Tliolos. Leid. sec. alter
Moret. Petav. pr. Ambr. tert. ed. Parm. et Vicet. Furia jussu Vat. sec. Rott.
Pal. Oisel. ductu vel monitu Bonon. — 173 InsUtbilisque Exc. liiicens. pr. Vat,
pr. et tres al. Instidiiles, absque copnla, Reg. Leid. pr. Vat. pr. Rott, diu diio
vet. diu ve! olim Morei. pr. Simplegadts Oxon. pr. Stjmplegitdes Rot. Pal,
unns Heins. duo Vat. item Med. ambo Moret.— 174 Indila Lov. Med. sec,
Exc. Voss. Indita vel Inclita alter Moret. qua celsa Med. quart. celsa quaVat.
duo, Pal. Farn. Rott. Pric. arce Exc. ex Pat. rec. a m. sec, et ed. Vicet.
NOTyE
rum : et sic ex Ovid. ' Copia niilla plegades vocantur, airh rov a^vnirX^fiT-
famem relevat, sitis arida guttur Tetrdai, coUidi, concurrere.
Urit, et inviso meritus torquetiir ab Frela remis inclyta Thessalicis'} Ma-
auro.' ria celebrata navigationibus Minya-
170 Animi victus'^ Virtute scilicet, rum seu Argonantarum, cnjus expe-
seu mente animi victns ; d«-poT^s 6v- ditionis Diix Jason erat Tbessalus.
fiov, Arist. Impotens animi, qiti resis- 174 Bosporus'] Tliracius, qui sic di-
tere non potest. citiir a bovis meabili transitu, seu
172 Eoas ad arcesl Orientis iirbes, quod bos lioc frelnm transnare pos-
versus Auroiani : t]ws, vel ews, Auro- i\t: fiovs,bos,Tr6pos,transiius,iropevopai,
ra: hwos, pcrtinens ad Orientem. vado,eo; imde et dici deberet potius,
173 In-^itabilesque olim Symplcgddus^l Bosporus.
Cyaneos scoiKilo:i trdiis Bosplioriim Urbe] Byzantio, Constantinopoll,
Thracium, instabiles dictos, qiiod in- qu* sedes erat Imperii Orientis, uon
ter se coilidi viderentur : unde .Sym- procul a Bosphoro Tliracio.
IN RUPINUM LIB. I. 111
Splendet, et Odrysiis Asiam disterminat oris. 175
Ut lon^juin permcnsus iter, ductusque malis^no
Stamine latorum claram subrepsit in aulam,
llicet arabitio nasci, discedere rectum ;
Venum cuncta dari. Profert arcana, clientes
Fallit, et ambitos a principe vendit houores. 180
Ingeminat crimen, commoti pectoris ignem
Nutrit, et exiguum stimulando vulnus acerbat,
Ac velut innumeros amnes accedere Nereus
refuliict ob urhcm altnm, et separut Asiam a finibus Tliracicc. Posliiuam Rnfiniis
ytragrata louiia ria, ct coniluctus filo pcssimo fatorum, iusiuuavit se in liegiam
illustrcm, statim amhilio oriri, aiptitas recederc ; omnta rcmli (•«i-pciuiit. Divul-
gat secrcta, (lccipit clicntes, et vcmlit dis:nilatcs pttilas uh Impcratore: duplicat
scelcra ; alit ftummam cordis iracundi, it asperat plagam parvam excitando. Et
quemadmodum Neptunus ignorat jluvios iufiuttos ad sc vcnirc, ct licct hinc sorbeat
urhe vel «rteOxoii. \n. cetcii Mss. urhe. — 175 OlrisiisE\c. Lib. Lncens. sec.
Odni.fiis ttl. Nicot. Otrysiis vel Olhrijsiis cetcii. (Mhriisiis Parni. Ald. al.
Othrisiis mi\\u codil. discriminat Vat. qiiatiior, Pal. Pric. "oisel. Rott. distcr-
minat vel discriminat Moict. pr. et Faiii. hnris Var. Loct. ed. Antv. Farn.
Oxon. Leid. — 17G £< Vat. qiiarl. dimcnsusVrw. — 177 suhrepit Incevt. Hc\n».
— 179 prafcrt IJonoii. proferre Exc. Liicens. qnod proltat Heiiisiiis. iinde et
vs. seq. fallcrc ct vendcrc eodem niodo lejreiiat. In Excer[)tis Rarthianae
Claud. editionis,ad qiiani ex ScliottiCodicibiis qiwdarn notaverat Gronoviiis,
haec lesnntiir: amhitos a principc] Jiivenal. Sat. \iii. 12S. Lainprid. iii Sever.
p. 230. 1''>1. C;ic. Philip. ii. c;ip. 32. Tacit. xiv. Ann. .52. Dio de Caiiide in
Vespasiano. Hoc est veiidere tnmos Mart ial. iv. Ep. v. iibi niule iiittrpres.
Cic. Lib. xm. Ep. Fani. 3G. et iv. m Verr. cap. 34. Liban. Orat. de Assessor.
paie. 193. Cic. I. ad Q. Frat. c. 4. Cassiod. Ep. ix. 24. Lact. iib. v. c. 11.
aurfitos mar<;. Isingr. — 181 commoti vcl quo moli ()\on. pr. criminis Florent.
Vat. sec. Exc. Liicens. igncs Oxon. sec. Pal. iMi d. dno, Honon. Pelav. tert.
dno Ambr. — 182 cumulando Vat. pr. Pric. Oisel. Tliiian. l^tav. pr. a in. sec.
Stimulando vel cumulando Put. et Vat. qnart. stimulando vel simulando Oxon.
pr. pcctus Inccrt. Heius. bunc vers. ignorat Vicet. ed. — 183 Ac velut Reg.
NOTiE
175 Odnjsiis] Tliraciis, ab Odrysis
popnlis Tbracia-.
170 Ductusquc maligno stamine fato-
rum] Quasi fata inala ciiiii filo de-
dnxissent in aulam Tlicodosii : albidit
ad filum Tlieseo dritum ab Ariadne.
177 Suhrcpsil] lAlalis ai tibus.
179 Vcnum cuncta ilari] \ eiiiimdari
cuncta : id (jiiod tit ambiiione iiij;rii-
ente.
Profert arcana] Peciinia corniptns
vulgat secreta sibi coniniissa, fallit
clientes, iS;c.
181 Ingeminat crimcn] Apnd Prin-
cipeiii delator iinprobiis crinien cx-
aggcrat, diiplicat siiis nicndaciis.
Igncm nutrit] Alit iracundiain The-
odosii Principis ad iraiii |)ropensi.
182 ICxiguum stimulandu vulnusacer-
hut] Exiguiiin viilnns, id cst, parvuin
nialiiiip reddit accrliiiis, l^rincipem
nialis stiuiiiii> excitaiido.
183 Nercus nescil ] Deiis niaris, non
seutit acccdeie tot fluvios.
112 CL. CLAUDIANI III.
Nescit, et undantom quamvis hinc hauriat Histnim,
Hinc bibat asstivum septeno gurijite Nihim, 185
Par seinper similisque manet. Sic fluctibus auri
Expleri sitis ista nequit : cuicumque monile
Contextum i^emmis, aut praedia culta fuissent,
Rufino populandus erat : dominoque parabat
Exitium foecundus ager : metuenda colonis 190
FertiHtas. Laribus pelHt, detrudit avitis
Finibus, aut aufert vivis, aut occupat haeres.
Congestae cumulantur opes, orbisque ruinas
Danubium exundanfem, inde per (Bstntem potet Niliim, ciim septem alveis,remanet
usque idem, rt tEqualis: ila sitis HlaYiwf^m non potest satiari undis aureis. Cui-
cunqiie torquis erat ornaius lapillis, nut agri uberes, ille spotiuvdvs erat Rufino: et
campus fertilis pariebat perniciem domino siio : facunditas erat timenda agricolis.
Ejicit eos domo ; deturbat fundis patriis ; rel eripit titentibus iis, aut hares invadit.
Congregantur divilicB immenscB, et domicilium unicum recipit furta terrarum :
Put. Mazar. Med. quart. Oxon. sec. Leid. pr, velud Pat. et Moiet. sec. At
veluti ed. Vicet. ceteri omnes reluti. — 185 effusum Vat, qnint, qui tamen et
vuigatani habet. litore Isingr. — 186 meat Med. quart. Florent. Exc. Laeti et
Lucens. ed. Parm, manet vel meut Piit. Ceteri Mss. et ed, Vicet. manet. in
Med. quarto erat, Par est persimilisque meat. — 187 suis ista Pric. vulgo calor
iste. niale. calorille Gesner, c/cfu/ni/we et emend. cuicumgMe Moret. sec. cir-
cumque Var. Lect. ed. Antv. a m. pr. — 188 Contextum Exc, La?ti. Pratextum
Pric. ac duo Vat. Petav. pr. a m. pr. prcelia Exc. Lucens. sec- — X^bQ ferebat ed.
Vicet. parabat Evc. Lucens. pnrabat \e\ferebat Exc. Pat, rec. — 191 vellit vet.
ed, Parm. amicis Ambr. pr. — 192 «««spro riris Leid. pr. a m, pr, rirus Farn, —
193 co?j;ec-<« Voss. rujnas qiiatiior Vat. Pal. Farn. Piic, Kott, Oisel. rapinas
Pat. Heinsius primo conjiciebat nanajn: sed taiidem legit, ' orbis-qiie rapinas
Accipit una manus.' et ascripsit, rupitias est in Isingrini Codice. sic et locu-
NOT/E
lS4lfts/rMm] Danubium,maximum 187 Sitis'^ Ardor sceleratus haben-
Europa; fliivium, orientem ex vito di,nullis iindis aureis restingui pofest.
Vittembergpiisi, et se exonerantem Hlonile^i Sordida prorsus avaritia,
in Pontnni Euximim. quee vel mulierum ornaiiientis non
185 ^»<nH»i A7/«>n] Fluvium Afri- parceret.
cae celebratissimuni, Oritnr ex du- 191 Laribus'] Lares sunt Dii do-
obus parvistontibustrans lacuin Dam- mestici : hic ponuntur pro domo,
fcqa; aUuit et taecnndat iEgyptum, 192 Occtipat heeres] Rnfin»sha?resin
solutis montiiim nivibus exundans, testamentoscriptus vel vere vel falso,
mensibus Junio et Julio. invadit bona. Porro niiserum olim
Septeno gurgite'] Septenis ostiis in erat istud adulandi geniis, quo raori-
mare Mediterraneum se olim exone- bnndi, Principem virosque potentes
rabat, iinde septenigeminus dicitur. partim liaeredes scribebant, ut illi rer
186 SimiUsque manet] Magnitudine liqua bona sais liberis conservareQt,
et figura.
IN IIUFINUM LIU. I. 113
Accipit una donnis : jxipnli scivire coacti,
Plenaquc privato succnnihunt oppida rci;no. 195
Quo, vesane, ruis ? tenoas utrumque licebit
Oceanuin, laxct rutilos til)i Lydia fontcs,
Jungantur solium Crwsi Cyi i<jue tiara :
Nunquam dives eris, nunquam satiabeie qua;stu.
Semper inops, quicumque cui)it. Contentus hoacsto 200
Fabricins parvo sperncbat muncra Ilci>um,
Sudabatque "fravi Consul Serranus aratro,
gentcs concttB snnt servire, ct urhcs ilitissimic ccdttnt impcrhi lioiiiinis prirati.
Qtw ruperii^insane Riifine ? Quamris possidcas !>einiitum O.xanum, Wctt Lijdia
aperiat tihi fontes (titreos, soliiim Croesi et tittra Cyri conjungantiir, nunquam cris
locuplcs, nunquam satiaheris peciinia. Scmper pauper cst, quicitmque desiderat.
Fabriciiis contcntus cvi^tiis opibiis et honestis, contcmncbat dona lie^um, et
Serraniis Consul laborabat atlixiis duro mmeri, et purcn domus opericbat Curios
tiis est Lil). I. iii l'ntiop. ' iinnc uhoriore rapina Pcccat iii orbe maniis.'
Prcrdam vocat siinililer Lainprid. in Comniodo de Pcrcnni p. 17. 1. 35. sic ii.
in Rutiii. 442. ' liia i»anii<i, (|uic sccptra sibi jjcstanda parabat.' et alibi,
' Qiiid<|uid anias, dabit illa niaiius.' Hiv>c Hoin.sius ad cdit. Lnjid. 1.5ol. —
194 manus Med. scc. Florcnt. domus vel maniis Pnt. Rott. ct pro xana lcct.
Floreiit. sunt jure \)ro serrireXdl. quart. pre.v.sj vcl ;«>y,»/i Florcut. — 107 lictt
JndiaYiun. — 198 j((H^a<«r Put. Farn. Moret. pr. Kxc. LntTUs. El jant:ant
Tijri Crcesique thijric Vicct. Cijrrhi «^'ws.s/f/Ht- Parni. IMcd. scc. Crasi Cyrique
Florent. qiiatuor Vat. Pal. Farn. Pric. Rott. Oistl. Morct. pr. Exc. Lncens.
Cyri Crccsiqtte reliqui Mss. tiarcc Val. sec. Pal. Farn. Rott. duo Leid. Oxon.
sec. reliqiii oniues tiara. tiara vel corona Moret. pr. Hcinsins corrigcbat tiaras.
ut IV. Cons. Honor. 215. — 201 renis inarg. Isingr. rcgnum Parin.— 202 Sar-
NOTyE
191 Unndomus'] Rufiui, qu!B erat
velut spelunca latrocinii.
Populi serrire coacli] Redacti in
servitiiteni, et velut venditi a Hufino,
qui piaefecturas vendcbat Provincia-
rum prasidibus. Hi ideo ita vexa-
bant, et obruebant vectigalibus po-
pulos, ut veliit servi gemercnt op-
pressi.
195 Plenaque^ Plenae urbcs divitiis
cediint Rufino doiiiinanti.
196 Utrumqiie Occanum'] Opes iitri-
nsque Oceani Eoi et Occidentalis.
197 Lydia] Minoris Asiac rcgio, in
qua Pactolus auriler fluit.
198 Crastj Qui Rex erat Lydia»,
Delph. el Var. Clas, C
ct Rcguin dilissinius.
Tiara] OruauKiitum capitis, Persi-
caruni prius luulicrum ; scd quo pos»
tca usi siiut Rcges Pcrsarum, et Sa-
cerdotcs.
201 Fahriciits'] Civis Romanus for-
tissiiniis, frugalitate conspiciiiis, te-
niiissiino censu contentiis vivebat, et
Saiiinitum et l'.vrrl)i l'pirolarum Rc-
gis dona repiuliabat.
202 Scrranus] Civis Romanus sic
dictii.s a serendo : qiiida)n putant
eiim e.sse Cinciniiatiim, qui ab aratro
ad Consulatiim, dcinde ad Uictatu-
ram vocalus est.
Inud.
H
114 CL. CLAUDIANT 111.
Et casa pngnaces Ciirios angusta tegebat.
H;ec mihi paiipertas aiif^iistior : h?ec mihi tecta
Culininibus majora tuis: tibi quserit inanes 205
Luxuries nocitura cibos : niihi donat inemtas
Tevra dapes : vapiunt Tyvios tibi velleva fucos,
Et picturatae satvuantur murice vcstes :
^•cnwosov. Ilac iianpcrie.t, o Riifine, affluentior videtnr mihi : hac domus vide-
nir mihi magnijicentior titrrilms tuis : luxus pemicinsus consectatvr tihi dapes
inutiles: tcrradut mihi liberaliter cibos : illic lana sorbet liquores Tyri, et vesti-
ranus Vai. — 203 pugnantes Med. sec. Rott. pugnaces vel pugnantes Moret.
sec. tcntbat Farn. Pric. Tliii.iii. Med. qiiart. Oxon. pr. Ald. Isingr. ed. Pann.
Pt Vicet. tegehat vel rtgebat Med. sec. tenebat vel tegebat Pnt. reliqiii Mss.
tegehat. — 204 augustiur tres Vat. Pal, Pric. Rott. Oiscl. ungustior Vat. quart.
Farn. opuleritior vet. Gyr. Kkc. Lucen*. sec. Isingr. Heimiv st. Var. Lect. ed.
Antv. ita Gesner. augustior vel npulerdior Piit. Petav. teri. — 205 si queerit
Anibr. pr. hic quarit Leid. pr. ibi vel tibi Put. inanis Exc. Lucens. sec.
qucrrat, rapiant, et saturentur legehat Heinsins. — 200 tibi donat Vat. pr. hic
donat Pul. et Leid. pr. ineptas Tliolos. Heinsius ad orani primaa suae edit.
ascripserat. [tibi qucerit inanesl Tota lia-c digressio ex Virgilio depromta
Lib. II. Georg. v. 438. et seqq. — 207 rapiant Tliuan. tibi Pric. Rott. Oi.-el.
■ibi Leid. pr. ita Gesner. tibi vel ibi Put. Oxon. sec. sucos V^at. quatuor, Pal.
Farn. Pric. Kott. Oisel. Exc. Lncens. /ucos Florent. Pat. Tliolos. Petav. pr.
/ucos a m. pr. et einend. succos Lov. /ucos vel succos duo Oxon. Heinsius
ascripserat 'ocum Corippi lib. ii. ' Ciiraque piiniceis indnxit regia vinclis,
i'artliica Canij^ano iuerant quse tergora fuco.' et Mattii in Mimiambis apud
(iell. Noct. Att. lil). XX. c. 9. ' Jani tonjiles tapetes ebrii fuco.' — 208 Hinc
Vat. sec. Florent. Oisei. Med. sec. ed. Parm. sctinntur Med. pr. Mazar. Pal.
Pric. salurcnlur Tliiian. fucantur Exc. Lucens. slc. signantur niarg. Isingr.
NOT^
203 Ciir/os] Curius Dentatns, vir qiiippe, et epiilarum varietate morbi
etiain notte fiugalitatis fortitndinis- creantur : ' Ipsae volnptates in tor-
<|iic, Samiiituni aiiruin contemsit, iiieuta vertuntiir.' Seneca.
dicens enm qui rapis vesci posset 207 Rapiunt Tyrios tibi lellera /u-
(nani rapas in foco torrebat) anro uon cos] Lana tingitur pin pura Tyiia, seu
indigere : Koniano?que malle impe- qualis est Tyri iiicolariim. Fucus cst
rare anrum habentibns, quam aurum id qno lana mutatui , atqne fucatui.
habere. Tyrus est urbs Pliauicite, uota pur-
204 OpuJentior'] Alii legnnt, augvs- pura.
iior ; sanctior, venerabilior, splendi- 208 Picturata] Variis picturis dis-
dior, felicior. Anctor Panegyrici ad tinctap ; acn pictae.
Pisoiiem : ' Ipsaqne possesso inens Murice'\ Murex est genns piscis,
est opulentior anro.' qno utebantur ad tingeudam purpii-
205 Culminibus^l Turribus, domibus raiiij >irque ponitur pro purpura.
cxcelsis atque magnificis. Alii dixernnt Muricem esse Florem
Quarif^ Magno labore consectatur. ad eosdem nsus aptissimum, et invcn-
206 Luxuries nocitura] Ex luxu tum a caue Hcrculis.
I\ RUFINTM I,IC. I. 115
Hic radiant flores, cl prati viva volnplas
Ingcnio variata suo : fulijcntibus illic 210
Surgunt strata toris, hic niollis pantlitur luiba,
Solicitum curis non abruptura soporem.
Turba salutantum latas ibi pcrstrcpit cedes :
Hic avium cantus, labentis murniura rivi.
^ ivitur exiguo mclius : natura beatis 215
Omnibus esse dedit, si quis cognoverit uti :
Hasc si nota Ibrcnt, frueremur simplice cultu :
Classica uon frcmerent : non stridula fraxinus iret :
Non vcntus qnateret puppes, non machina muros.
mcnta picfa tingimfur imrimra: hic fiores micant, atque dclicue naiurah.^ pratorum,
<iistinclir suaplc naturii: illic cuhilia attnlluntur lcctin nitentibus: Uic iiramina
ttucra prcmunlur, non turbatnra snmnuin an.vium soHcituiHnibus ; illic catcrca cli-
entum personat domum spatiosam : hic conccntus volucrum, susurri fiui-ii fiuentis
nie (ieiect;ijit. Vivitur ex parvis Ijonis placidius : nalura concessit cunctis csse
tclicil/u^, si aliijuis sciat lieiie uti bonis. Hac si csscnl cif^nilu, contenli csscmus
rictu tenui ; tuhce non clangerent, sugittw sonantcs nou ribrarcntur, rcnli non
ttcrterent naves, noii tormenta bellicaeverteient Krtfs'. Avarilia iniproba uugC'
titiantnr I'\c. Voss. — 209 Hinc Med. sec. Floient. jNIorct. pr. IUc vel Hiuc
Exc. Laeti. Iiic prati V;it. pr. hinc prati Vat. sec. ct Kotl. ilciusius ascrip-
«erat: vid. Catulccti» Piilirei, pag. 34. 33. Senec. Hippol. 483. et sc^iq. tt \n
Herc. Qit. 043. ^.c. — 210 surgentibus 1 liuan. illinc Med.sec. — 211 structa ed.
Parm. et Vicet. slrafa vel structa Exc. Pat. rec. hinc lloit. — 212 abraplura
Leid. pr. ahrcptura Rott. obrutura Farii. unde obruilura ronjiciebat Heinsius.
— 213 lcetas \ at. scc. ibi Leid. j.r. Exc. Lieti. ibi vel lihi Ueg. Puf. reliqui
omnes tibi. ut et ed. Vicet. — 214 Hinc Rott. Med. sec. Hic Vat. pr. Itim-
hentis Farn. m. i>r. Med. tert. itcm Ainbr. tert.^ — 215 fa<^i(i.s Oxoii. pr. heatos
Floret. Rott. Pctav. tert. Leid. sec. Exc. Licti et Gevart. hcatos \c\ bealls
Med. sec. Oxon. sec. — 217 forct Vat. qiratuor,/raerc«<«r Farn. vuUu Aat. pr.
victu Oxon. pr. — 218 gemerait Vat. Liviii. marj^. Isiiigr. gcmerent vcl freme-
rcnt Vat. \>r. et sec. ncc Mcd. (juart. Incoi t. Hcins. Exc. Lnccns. s<)i</()/a Farn.
— 219 i<ec — ncf Oxoii. pr. .Aled. qnart. iiniis lleins. I".\c. Lnceiis. rcntis Med.
sec. ;)M/);)Js Oisel. f raics Med. (jiiart. — 220 sceleratus autor V at. /ai/ics conjicic-
NOT.E
209 Viva voluptas] Vivum diciliir 213 iV(uin«,s] Tela facta cx fraxu
quicqnid est nativum, nec fuco inqui- no.
natiir. 119 Non ventus nuatcret puppes] Na-
210 Ingenio suo] Naturali venns- vigando, id qiiod (it avarilia impel-
tate, siiaptc iiatiira. Icntc, (Iiik avaritia rcposita est inter
212 Soliciluiii] Somnuiii habere va- pestes hnman<p felicitatis ininiicas.
cnuni curis et solicitudinibus, mag- Aon machiua nmros] Non csscnt
me est felicitatis. bclla honiiniim qiiictcm turbantia.
IIG CL. CLAUDIANl 111.
Cre.scebat scclerata sitis, prsedaeque recentis 220
Incestus flajri^abat amor, nuUusque petcndi
Cogendive pudor : crebris pcrjuria nectit
Blanditiis : sociat perituro foedere dextras.
Si serael c tantis poscenti quisquc negasset,
Etfera pra?tumido quatiebat corda furore. 225
Quas sic Gsetuli jaculo percussa leaena
Aut Hyrcana premens raptorem bclhia partus,
Aut serpeus calcata furit ? jurata Deorum
batur in Riifino, ct cupiditas impia noiuc picuni(£ nnhhaf ; nnlla erat moderatio
jwsccndi ct exigendi ■dmnm, iinpliatt perjuria muUift lenuciniis: conjungit inanum
jurejurandofutili. Si ali<juundu aliquis dencgassct pet^nti (|uitl()am ex tot rebus,
accendebat pectus crudcle rahie turgida. Quce leana icta telo venatoris Gatuli,
vel fera Hyrcana pcrsequcns t^artkum pradatorem, vel serpens attrita, ita scevit?
bat Heinsins. — 221 Inccrtus ^at. pr. a ni. pr. incaslus l^arni. — 222 cogendique
Exc. Lureus. ncctil onines INIss. fere exliibent, uti et Ald. ed. Parm. et
Vicet. Cujac. ad Isiniir. \'ar. Lect. ed. Antv. nutrit Fat. Med. qiiart. Exc.
Lucens. nutrit vcl ncctit alter iMoret. iniscet vulg. — 22:} pcriturits Vat. pr, a
m. sec. pcrituras vcl pcrituro Reg. Oxon. pr. perjuro Med. qiiart. — 224 ex
Mazar. Tior. Rott. ()i.-el. Vat. sec. JNIed. sec. Petav. tert. negacit Pat. a m.
pr. negarct Vat. duo. Pric. Tholos. Petav. pr. negabat vel mgassct Oxon. pr.
prw tumido Tholos. Put. et diio Petav. pros nimio Pric. prcetimido Reg. qua-
ciahut Leid. pr. mcmbra Exc. Wolf. vtneno pro furore Farn.— 226 Aoh sic Vat.
pr. Bonon. a in. sec. Cdulis Rott. a iii. pr. Geiuli Vicet. Gwtula incert.
Heiiis. Cod. Med. Gcetulum Ptiteau. Gatuh vel Gatuluni Florcnt. gentili
Bonon. Heinsiiis Kgebat Gatuh). — 227 Aut quce Hijrc. Kott. Vat. duo.
Parthum v( t. Gyr. Put. Lcid. pr. a in. pr. Exc. Cod. Rlieni. et Lucens. sec.
ita Gesner. fartum IMed. sec. partus tres Vat. Pal. Faru. I'ric. Oisel. partus
\el Parlhum Vat. pr. Partum vel partus Lov. Purthum vei jiurtu Florent. —
228 calcata Pal. Med. pr. unus Heins. a ni. pr. — 229 premitur Vat. pr. Pric.
NOTiE
220 Sitis~\ Inipia et abliorrens a fiitiiro : nianus olim jungebant in fide
communi vita ciipiditas pecuniae ha- danda, seii promittendo.
bendae. 226 Gatuli] GsRtulia regio est
221 Incestus'] Sacrilegus, profanus, Africa^, saevis leonibus insiguis. Alii
iinpius aiiior, qiii imp<dlat ad sacrile- legunt, Gentili jaculo, id est, jaculo
gia, ad templa expilanda, ad violan- populari, seii popularium veuatoruni,
das res omnes sacralissinias. ejusdem regionis.
222 Cogendi] Exigendi a populis. Lea-na] Sieviores leanie, quam
Perjuria neclit hlariditiis] Piomit- leones esse creduntur.
tit, qua- non facttiriis esset, sicque 227 Hyrcana helhia] Tigris est.
pejerat, sed miscet blanditias, ut fa- Martialis : ' Tigris ab Hyicano glo-
cilius decipiat. ria rarajiigo.'
223 Sociat dexlrus] Dat lidem, pro- Rapiorem] Eum qui lapnit catulos.
uiitlit, sed jurejurando futili, iuiitili 228 Jurata] Rufinus jurat per
IN Pa FINUM T-IB. 1. 117
Majostiis tovitur: mi-qiiam reveientia mensae,
Non conjux, non ipse .simul, non piunora caisa 230
Sufliciunt odiis : non o\(ii)xis-^c proi^iiKiuos,
Non notos egisse sat est, exscindere civcs
Funditus, vi nonun «icntis dclert^ laborat.
Noc cckri mittit loto : crudeliUus autc
Suppliciis IVuitur: cruciatus, vincla, tcnebras 235
Dilato mucrouo parat. Pro sa'vior onse
Parccndi raljios, conccssaquc vita dolori !
Mors adeone paruni est ? causis fallacibiis instat :
M(yest(is Deontm jummento decepta violatur : rcnei'atio mensce nunqnam reddi-
tiir : kaud u.ror, haud maritiis ipse una, hiud libcri interfecti saiisfaciuiit furori:
haud sujficit occidissc copcnatos, haud e.rpnlissc ainicos: lenlal deslrucrc penitus
cires, t't uholerc voiiien naliiniis. Xique Iviifiiiiis occidit eos morte jiromta :
delectalur prius crncialibus imiiuinihus: differcns gladium, picijiarat torinenta,
catenas, carccrem. O furor ig-noscendi crndcliorferro, ti vila datu pnnis terciidis!
an mors lantilla resest } urgct iniiocentes scekrUnis falsis ; rcprchciidit terriios,
frahiiur Kxc. Lncens. nusquam Reg. Tliuaii. iNIed. pr. Ambr. tert. Exc«
Lnrens. sec. numquam Vat. sec. Leid. sec. Farn. Pat. Uott. Oiscl. numquain
vel nusijiiani l'nt. postqiiain et enieiid. iiusqunm retav. pr. — 230 ijisa vet. cod.
ccesi Vat. pr. ct Exc. Lncens. casa vel hcsa Oxon. pr. Heiiisins siispicahatnr
hic versnin dcesse, qnia to ?;)sc argnit de aliqno actn. — -231 c.vlcndisse \^t.
qiiart. Petav. pr. a m. pr. exstin.risse vel extendisse Oxon. pr. Heinsins
conjiciebat c.rcidisse.^-2'i-2 vutos Med. qnart. Anibr. tort. imtis IsiniiT. Mar-
ciliiis in ora libri. crstinjrucre cives tres Vat. Pul. Varn. Pric. Uolt. Oi^el. et
ed. Pann. e.rscindere \'at. opt. vet. Gyr. Exc. Lnccns. sec. Isinf^r. ]:)ebrii
cod.— 2:53 mimcn Exc. Voss.— 234 jSon Med. sec. Vat. sec. Oisel. Farn.
perimit dno Vat. Rott. Florent. Med. sec. vet. Gyr. Exc. Lncens. sec. Isingr,
mittit celeri Exc. Lncens. pr. miitit vel perimit Pnt. et Vaf. pr. reliqni scripti
mittit. Heinsins ascripscrat locnm Ovid. Met. lu. 69.5. ' StygiiC doniittite
niorti.' pcreunt Farn.- 23.5 cruciatumXdl. pr.~23(} ;)ro Pnt. Petav. pr. proh
ddo Vat. sca;rior cd. Parm. ijisa pro ensc Ambr. tert.— 237 portenti marg.
Isingr.— 238 parum cst qnatuor Vat. Pal. Farn. Pric. Rott. Oiscl. cst ignorat
NOT/E
Deoruni majcstatcm, moxqiie eam 232 Sotos ef(isse] Ejecisse in exi-
contemnit ac violat. runn notos, amicos scilicet et clientes.
22U Nusquam rererentia mensa] Rii- 23.5 Tenebras'] Carcerem obscurnin
finus non retiuptnr veneratione men- ac tcncbricosnin. .Snpra V..57. 'Op-
sae debita, qnin allectos ctiaiu jnrato pressas tenebroso carcere leges.'
numinc in nicnsam Iiomines, cnm li- 230 Dilatu mucrone] Difierens su-
beris, ct nxoribusoccidat,eos ut spo- premnm snppliciiini, (|Uod pladii mu-
Uet Iionis ; qiiod ininiaiie est, nam crone sen cnspide jnbet peragi.
post tenipU arasque, niagnus mensa^ 237 1'arcendi rabies] Diiin vitae
cultus deferebatur. parcit ad tempus, crndtlior est ac
230 Pignora] Filii, qni sunt pigno- turiosior, qnam si vitum adimeret,
ra tidei conji;galis, 238 Mors adeone parum est] An
118
CL. CLAUDIANI III.
Arguit attonitos se judice, cetera segnis,
A(l facinus velox ; penitus regionc remotas
Iinpiger ire vi;i.> : nou iliua) Sirius ardens,
Bruraave Riphaeo stridens Aquilone retardat :
Effera torqiwbant avidaj picecordia cmee,
Effugeret iie quis gladios, neu perderet ullum
Augusto miserante nefas : non flectitur annis ;
240
245
fe qvctsitnre, lentiis qtioad alia, protuius ad crimcn ; diHsena est adire re^ones
distantes louge ab lioc trdctu. Sirins euUdissimux, uut frigus sibituns ob Boream
Thracium, hnitd relinet illunt. Sdliciiudiues cuiiidtc texabant cor Ruiiiii barbarum,
ne aliquis evitaret enses ; neve amitferet aliquod sccUts, commiseratione Imperaturis.
Pulman. cot]. fallentibus Pric. — 239 attonito\a.t. pr. — 240 remntaRoU. Med. sec.
pcnitus aregione Med. quart. uiide Heinsius conjiricbat penita. — H2 stringens
\'at. qnart.Leid. et Pubu. Cod. s^riHgeHS \e\stridtns Petav. pr. Oxon.pr. Bru-
»/(«</Me Med. pr. Moret. pr.untis Heins. Ki phao Ro^. l'nt. Mazar. Thnan. ties
Petav. et ed. Parm. Rhipao Gesner. et iiipont. Typhao luargp. Marcil. et
Isingr. Heinsins legit reiardit. — 243 nuda; Exc. Pat. rec. et Lncens. —
244 neii Yat. pr. Pal. Farn. iNled. sec. Bouim. Put. Anibr. sec. Petav. tert.
Oxon. sec. et imns Heins. ne tres Vat. Prie. Kott. Oisel. Leid. proderet
Livin. perderet alter Moret. — 245 miserande Leid. pr. nec duo Vat. Farn.
NOTyE
mors Rnfino videtur csse tam lcve
supplicium ?
Causis fallacibn.i] Pcr delatores,
qui scelera commentitia objiciant,
pcrseqnitur innocentes, nt videri
possint jure spoiiari.
239 Attonitos se judice] .Arguit in-
iiocentes, qiii cnm sciant sibi pericn-
lum creari, Riilino judice, attonitis
percellnntur anrniis.
240 Ad facinus velo.r'\ Promtiis
ad scelus patranduni. Proverb. vi.
' Odit Dominiis pedcs veloces ad
currendum in mrtliini.'
Penitu.s] Quidam alii \egunt, penitu
regione, id est, longinqua. Plnntus :
• Ex Arabia pf-niti^sima.'
241 Sirius] ."^tella in ore Caiiiculjp,
qiiap eestum dnplieareolim credita est.
242 Bruma] Est dies anni brevis-
sinms : hic pouitur pro frigore.
Riphao'] Thracio, nani Ripha?i
montes sunt in Thracia, et in iis do-
mum Aquilonis leponnnt Poetse. A-
lii legunt Rhipteo, airt) T-rjs^iTrTJy, a vi
fiatuum .
Aquilime] Ventus qui flat a Sep-
temtrione.
Retardat] Nec scstas, nec hyems,
nec venti impedinnt avarum Rufi-
nnni, quominiis vel inedia hyeme
properet, qnocnmqne liicrnm vocat.
243 Avidce curo'] Cupiditas pecii-
nia? : et sangninis ac ca^dis, qiio faci-
lius peciinia raperetur.
244 AVu perderet uUum] Scelus ;
qnasi scelera et cavles in lucro pone-
rentiir a RuHno.
24.5 Au::usto miserante] Thcodosio
Imperatore ; nain post (.'u?sarem Oc-
taviiim Augiistum, ceteri Imperato-
res Angiistidictisunt.
IN RUFINUM Llli. I.
IIJ)
Non iTtatc labat : juvcmim rorantia colla
Antc patium vultus stricta cecidere sccuri.
Ibat g:randa^vus, nato moricnte superstes,
Post trabeas cxul. Qiiis piodcrc tanta relatii
Funcra, quis ca^dcs possit dctlcrc nclandas ? 250
Quid talc immancs unquam gessissc lcruntur
Vel Sinis rsllimiaca pinu, vel rupe profunda
Sciron, \cl l*halaris tauio, vcl carccrc Sylla ?
Xon tangitiir niinis Horenlibiisi, ium mnrctiir scncctiife. Cerriccs .stilluntis adolcs-
centum aliscissw sunt hiiienni districtu, cnrain (tculis parcntiim. Sencx rentanens,
Jilio occisn, progrediebalur [\\ e.Yiliiiin pust cnnsulatum swnm. Fcijuis valent nar-
rare inortes iani miserabiles dictu? Ecquis \iiWa.t lni>rre strai>es imjnas? Aii
tortorrs crudcles dicuntur aliquaiuio fecisse aliquid siiuile, aal Sinis ciini arlmre
iu Isthino Corinthio, aut Sciron c\ saxo alto, aut riialaris ciiui boee, aut Sylla
Petav. pr.— 247 vultum Vat. pr.— 250 possit licfj. Pnt. Tlman. INIazar. trcs
Petav. dno Med. Florcnt. diio Oxou. duo Leid. incert. Heins. Honon. Pat.
tres Aml)r. Lov. Tholos. Exc. Lucens. scc. et Aid. jiosset Rled. pr. Pal. vet.
ed. Parm. HHin< (flre altcr Moret. — 232 Sinis Isthmiaca rccte od. Viret. Sinon
Thinica Keu. diio Petav. incert. Heius. Sinon T/iJ;«itaTliolos. ^lcd. tert. dno
Oxon. duo Leid. Exc. Wolf. Cijnon thinica Rott. Syiion tiiuica Vat. quart.
Petav. pr. Cyclnps Ihynica Elorciit. IMcd. pr. et st'c. a m. pr. Cyclops Thimica
vcl Ininca pinu Leid. pr. Cichips thimica Pal. Cyclops Sicula Tliiian. Cyclnps
hamata in trir. Isiniir. cimix Tliimica Farn. Si non tinita Pat. Sinontunica Vat.
quiut. 5i Jinw 7"j;nia« alter Moret. Cyciops tunica iiniis Heins. Schiron tiinica
Med. quart. Sinis trunca Exc. Lucens. sec. sigiio + apposito, quo erasani
esse veterem lectionem notatur. Cenis thimica Vat. scc. Scijnis Hismiaca
^loret pr. Sinon timica vcl hainata Pric. Sinon Tiinica vel Cinis vcl Synon
Lov. cinostinica vel cinls istmiaca Piit. Scinis ed. Parm. Isiuirr. Piilm. al.
Cinis Isyniaca Mazar. fJHW Vat. i>r. .S'JHi.s Vet. Gyr. .Sfoii-v duo Ambr. Stnis
Bouon. profanda Leid. profana Ambr. pr.— 253 Chiron Reg. l*ut. 'Ibti^ii.
NOT.E
246 Non cetate labat] Non dubitat
ob fftatem senileni, an parcere de-
beat.
247 Antc palrum vultus^ Patriim
viiltiis filiorum sangiiine fadare, erat
ultimap immaiiitatis. Sic Priamus
Pyrrhum detcstatur apud Virgilium :
' Dii debita reddant PraMiiia, qui
nati corani me cei iiere letiini Fecis-
ti,et patrios foedasti sanguine vultus.'
248 Nato moriente superstcs} Sce-
lcratissimum habebatur, filiuiu truci-
dare, vivenle patre; nam sic filius
rapiebatur, ' In contumcliani fato-
ruui, turbato ordiue mortalitatis.'
249 Post trabeas] Post consula-
tum ; signum pro re signata : nam
trabea priuio fuit Kegum, et .A.iigu-
riiin ; at liiit et Consulum, imo ct
eqiiitum.
2.52 Sinisl Vel Scinis. Latro in
Isthmo Coiiuthiaco habitans, qui ar-
borum ramos vi nidgiia curvabat,
iisqiie ciirvatis houiiiiiini captorum
brachia et pedes allisabat, ut iisdcm
ramis sursum niteiitibus atque re-
deuntibus, alligati liomincs criidelis-
sime disccrperintiir: ijise, supplicio
quod inveiiirat, a Tliesto et crucia-
tus et sublatus est.
Pinu] Pro qualibct arbore.
253 Sciron] Latro qui proximis
120
CL. CLAUDIANT III.
O mites Diomedis equi ! Busiridis arse
Clementes ! jam Cinna pius, jam, Spartace, lenis
Rutino collatus cris. Dejecerat omnes
Occultis odiis terror, tacitique sepultos
Suspirant gemitus, indionarique verentur.
255
cwm ergustulis? () equi Diomedis mansueti ! o altaria Bttsiridis mitia! Nunc
Cinna cst religiosus, mtnc tii o Spartace, comparalus Riijino, eris clemens. Timur
insams confiictnvernt honiines ob secreta odia: et silentes suffocant suspiria oppres-
Mazar. Leiil. sec. dno Oxon. anibo Moret. Lov. tres Petav, Exc. Gevart.
Farn. Chyron Florent. qnatuor Med. Silla ambo Moret. Lov. dno Oxon.
dno Leid. — 2.)4 equis vel equos, item aras incert. Heins. — 255 Partliace Mazar.
Pnt. Lov. Petav. sec. dno Leid. Parthare Oxon. Partaco Leid. Pantare vel
Spartace Moret. sec. — 256 omnes Ambros. tert. quatnor Vat. Pric, a m. sec.
omnis Exc. Liicens. omnes vel umens Vat. sec. Put. Moret. pr. Leid. sec.
Med. sec. reliqni magno nuniero ajnens: ita Gesner. erit Isingr. ed. Debr. —
257 occuUus Farn. Exc. Liicens. sec— 258 indignatiqne Fiorent. Thuan. Pal.
Farn. Rott. Med, pr. Anibr, pr. Vat. qnint. ed. Parm. indignatique vel indig-
narique Keg. Moret. pr, Oxon, pr. Heinsius conjiciebat, tacitoque sepuUos
NOT,^
Megarae scopulis insidens, raptos
viatores praecipites agebat : ipse a
Theseo prajceps actus est, et ejus
ossa in mare jacta, in saxa versa esse
dicuntnr a Poetis. Id quod fictum
est ob iniportunam latronis hujusce
duritiem.
Phalaris'] Agringentinornm in Sici-
lia tyrannus, qui taurum habuit aere-
um, in quem immissi damnati, igne-
que subjecto, bovis miigitum edere
videbantur, Ipse Phalaris aut saxis
obrntus est, aut, aereo tauro inclusus,
jnstar Perilli artificis, ' Docuit sunm
mugire juvencum,' Claudianus.
SuUa'] Crudclissimus Romanornm
civis, qui proscriptionibus etca;dibus
Romam infestavit, et eorum etian),
quos occiderat, filios ejecit.
254 Diomedis equi] Diomedes Rex
Thraciae, equos carne buniana alebat,
sed ab Hercule victus, et iisdem e-
quis traditus est devorandus.
Busiris] ^gyptiorum tyrannus, qui
hospites Jovi immolabat.
255 Cinna] Civis Roraae immanis-
simus, qni Romam proscriptionibns
et caedibus etiam implevit,
Spartace] Spartacus gladiator Thra-
cius, qui effracto Lentuli hido cnm
septuaginta gladiatoribus Capna eru-
pit, et Campaniam populans, fasces
rapiens, ferro flammaque cuncta vas-
tavit : a Crasso victus est : obiit ta-
men fortiter dimicans.
257 OccuUis odiis'] Timebant homi-
res versutiam belluff, occultissime
odia sua gerentis,
Terror] Qui tnrbat homines,
et reddit vehit mente captos, et
amentes.
Tacitique sepuUos sitspirant gcmilus]
Suspirant suos gemitus esse sepultos
atque oppressos ; seu suspirant do-
leutqiie vehementer, quod sibi non
liceat geniere atque suspirare.
258 Indignarique verentur] Me-
tuunt, ne videuntur irasci. Ahi le-
gunt, indignati; secuni indignati in
pectore verenlur, ne quis sitintima-
rum cogitatiouum delator.
IN RUFINUM MB. I. 121
At nonuiaunanimi virtiis Stilichonis eodcm
Fracta metu : soliis nicdio sed tuTl)ine rerum 260
Contra letifevos rictiis, contraquc rapacem
Movit tclaferam, volucris non pra^jiete cursu
Vectus equi, non Pe,<»aseis adjutus hal)enis.
Hic cunctis oj^tata qnies, hic sola pericli
Turris erat, clypeusque trucem projectus in hostem : 2(J5
Hic profngis sedcs, adversaque signa furori :
sa, ac metuunt iranci. ymtm fortitiido Stilichonis g-enerosi haud dejccla est
timore simili : nl ille unus in ipsa calaudtatc Reip. apit arma adcersus hiatus
morti/eros, et adversus belluam avidissimam, non invectus ccleri fuga ccini alali, non
sublalus fra-nis Pegasi. ///c Stilichon crat omnihus requies expetita ; hic erat
prcBsidium unicum contra discrimina, et tutela paratn conlra inimicum crudelem.
Hic erat pcrfugium exulibus ; liic erat ceu vexillum oppositum rabici ; hic erat
Suspirant gcmitu, dedignarique verentur. — 2.59 Stilichnnis Vat. pr. — 260 medio
solus Leiil. pr. Vat. (|uint. I'al. 'Hnran. diio Med. nniis Heins. ]Moret. pr. AUI.
solus medio Vat. Livin. tnedio se Vat. dno, Pnt. et Exc. Gevart. mcdio sese
.««rriiolos. TSonon. ^NIed. tert. Pat. duo Oxon. Rott. Lov. Vat. qnart. tres
Anibr. incert. Heins Sched. Gnd. Oisel. vet. Gerni. medio sese (\e\ solus) sed
Reg. Mazar. diio Petav. sese medio de vet. Gyr. sese medio scd ^Med. qnart.
ed.Parni. el Vicct. medio de Exc. Lucens. sec. medioque Jn Vat. pr. Exc.
La?ti, Paris. Isinsr. et tres Lnjrdun. medio solusque in Woss. mcdio solus in
Farn. medio qui Florent. socius medio se Lcid. sec. — 2GI pestiferos Vat. pr.
pro varia lect. nt et rictus vel tractus. ictus IVIed. qnart. rapacem vel capacem
Moret. pr. rapacem vel fcrocem Oxon. pr. minaccm Vat. sec— 262 Heinsius
conjecisse videtnr, nnn prapetc cursu Tectus equi : nani provocaverat ad vs.
280. sed tutior aUs.— 261 Hic tres Vat. Farn. Pric. duo Anibr. Exc. Lncens.
ed. Vicet. reliqui onines l/<rf. Hic vel HtFf Vat. pr. Petav. pr. Med. sec.
;jmd/slegit Heinsius. aptata Claver.— 265 pmtectus Farn. porrectits Ge^ncr.
—266 //i<- Vat. duo, iteni duo Anibr. Hic vel Hac Vat. pr. Hcrc reliqui
omnes. avcrsaque Moret. j^r. a in. sec. adversaque Vat. pr. Anibr. tert. Exc.
Locens. sec. regna tres Vat. Farn. Pric, regna \eltelaViH. advcrsa hac regna
NOTiE
2.39 At nonmagnanimi] Rufini ti-
nior invaserat oranes, pra;ter nnum
Stilichonem. Hic ad altissinios ho-
nores ascendit, adeo ut Iinperatoris
Honorii socer extiterit, et Rector
Occidentis : sed taiideni Honorii ab
Olyiupio Stilichonis inimico inipulsi
jussu obtruncatns est.
260 Turhine rerum] Calamitate
publica, qutE velnt turba lot niiseros
quatiebat.
261 /^idus] Quasi contru guttur
immane bclluae, quac omnium bona
rapiebat.
263 Pcgaseis hahcnis] Cursn Pe-
gasi, equi aligeri, qui natus est ex
sanguine !Medusa>, dicitur, a-Trh rrjs
in)7T)s, « fonle, quod natus sit prope
fontem ; vel quod ungula fontein
Castalium Musis sacruni fiiderit.
261 Opiata quies] Stilichon onini-
bus pariebat quietem, et velut turris
ac clypeus erat, velut perfugiuni,
asyluni, vexilUim conlra iniprobos.
122
CL. CLAUIJIANI 111.
Servandis liic castra bonis : Imc usque rainatus
Haercbat, retroque fusfa cedebat inerti :
Haud seci:s, hyberno tuniidus cunf! vortice torrens
Saxa rotat, volvitqiie nemus, pontesque revellit.
Frangitu! objectu scopuli, qnairensque meatum
Spumat, et ilbsa niontem circumtonat unda.
Qua dignum te laude feram, qui paene ruenti
Lapsuroque tuos humeros objeceris orbi?
Te nobis, trepidas ceu sidus dulce carina.%
Ostendere Dei, geminis quae lassa proceliis
270
275
ceu ralhim prohis tutandis. Riifiiuis intcntam mimts huc iisque coLTcebatur, et
refugiebat retrorsum effuitio ignaro. Non aliter torrens, dum turgens pluvia hije-
mali, volcit lapides, et truhit sylvam, et acellit puntes ; rumpitur oppositu rupis, ct
vestigans trunsititm spu7nescit ; et mugit circum colhm aqua refracta. Quo encoiuio
extoUam te mcrentem, o Stilicho, qui opposucris tuam poteslatcm iHundn fere
cadenti, et casiiro ? Supcri miserunt te nobis, tanquam astnim propitium nari
timenti, qucc fatigata verberatur tempestatibus duabus, et jani duhia rapitur, guber-
vel signa Oxnn. pr. Petav. pr.— 2C7 Scrvandisque Pric. Farnes. hcec Put. Pe-
tav. pr. Rott. Oisel. Vat. sec. dno Med. et uuus Heiiis. hic Florent. et Med.
tert. d««sfra Pal. Med. pr.— 26Sfiigatu Pal. tendebat Farn. retYor^weMed.qiiart.
— 2G9 vortice Reg. Vat. qniut. Ambr. pr. dno Oxon. diio Leid. Exc. Gevarl.
tortice vel vertice Tliolos. reliqni onines vertice. — 270 pontemque Ambr. sec.
povtisque Exc. Lncens. sec. vertitque nemus, postesque niarg. Isingr. — 271 sco-
pulis pro scopuli Pal.^ — 272 elisa Vat. opt. iilcesa Leid. pr. circumtonat Vat.
Livin. ceteri cirfu»jsonn(. Heiusins conjiciebat wio/fni — 273 indignum. [tio qua
dignum Exc. Wolf.— 274 siibjeceris Pric— 275 trepidis Rott. pro var. lect.
sidiis ceu Vat. Liviu. et Exc. Lucens.— 276 lassa Vat. pr. iMed. quart. Auibr.
tert. Leid. sec. a m. sec. Exc. Cod. Kliem. lapsa tres Vat. Pal. Farn. Rott.
NOT^
267 Huc usque minatus hcerebat]
Rufini niinae et terror late pervade-
bant, sed cnm ad Stilichonem perve-
nerunt, hLrrebant, vrlut contra pro-
pngnaculum inehictabile.
269 Vortice] Vortex est tnrbo ra-
pidissimus aqnaruni praecipitantium.
Torrens] Est fluvius temporarius,
natns ex subitis imbribns.
273 CircHmtonat'] Mugit, nt toni-
tru.
274 Lapsuroque tuos humerns] Impe-
rium caducuni erat, et certe lapsu-
rum, nisi tuos hnmeros, seu tuam po-
testatem subjecisscs : alindit ad At-
lantcm, cochnn sustentantem hnmeris,
qnos si substraheret, coehmi ruere di-
ceretur.
275 Sidiis dulce] Castoris et Polhi-
cis, quod navigantibus jiropitium est.
276 Osteudere] Subito obtulere Sn-
peri, quod orbi necessarinm esse vi-
deretur.
Geminis lassa procellis] Venti et un-
darum agitationibus fatigata navis :
alii leguut, lupsa, id cst, labans, iii
exitinm ruens.
IN RUFINUM LIH. I.
m
Tunditur, ct victo trahitiir jam caeca magi.stro.
Inacbius rubro periiibotur in ajquore Perseus
Neptuni domuisse pecns, sed tutior alis.
Te non penna vehit. llijLMda cum Corgone Perseus : 280
Tu non vipereo defcnsus crine Medusir;.
Illum vilis amor suspensa? vir^inis eo;it ;
Te Romana sahis. Taceat superata vctustas,
Herculeos couferre tuis jam desinat actus.
natore superato. Perseus Inachiu.i dicilur superasse monsfra Neptuni in mari
rubrOjStd adjutus piiiuis: alce liaud ferunt te, o Stiliolio. Perseus \icit cum ca-
pite rigetiti Gorgonis : tu haud munitus capillis unguijcris .!/( t/fott. Anwr ub-
jectus puellce captiite impulit illum : conscriulio lionue irjipnlit le. Auli(juilas
victa sikat: nunc ccsset compararefacta Herculis fdctis tuis. Lnus lucus nulriebat
Oisel. — 278 rubro tres Petav. Keg. Tliolos. Bonon. dno Ainbr. diio IVIodic
diio Heins. Moret. sec. Vat. Livin. Sched. Gnd. E\c. Liicpns. scc. ed. Paim.
et Vicct. quondam IMazar. Rott. Oisel. Florcnt. diio Med. Leid. scc. Pat.
Ambr. terl. et Exc. Luceiis. pr. Ald. I^ingr. Grypli. et al. rubro vel quondam
Pr.tean. rroteus Bonon.— ■279 Securior Leid. set tucior ■d\ter.-'-2S0 Hic versus
non compaiet in Cod. INlazar. pinna Exc. Lucens. sec. trnhit ^lcd. sec.
tegit marg. Isiiigr. tygrida pro rigida Rott.— 281 vipena: Tholos. vipereo
qiiatiior Vat. PaL Farn. Pric. Rott.OiseL Heiiisiiis legit li/jcrctf'— 282 vir-
ginis E\c. Lati et Liicens. conjugis ed. Vicet. virginis vel conjugis Exc. Pat.
rec. — 284 Herculet Vat. sec. «d/s Tlman. Pctav. sec. Moret. pr. Med. pr. diio
XOT.E
277 Caca\ Obscura, non videnda,
fere aquis sepulta.
278 Inuchius] Perseus filius Jovis
et Danaes : quae Danaii erat (ilia A-
crisii origineni diicentis ex Inacho,
qui priiiius Argivoriun Kex fuissc
dicitur.
Rubro cequore'] jEthiopico niai i, ru-
bro ob reperciissuni radiorum solis.
279 Ncptuni pecus] Monslra mari-
na, quoriim pastor trat Proteus. Ho-
ratius. ' Omne cum Proteus pecus
egit altos Viscre montes.'
Tutior alis] Perseiis a jMerciirio
falcatuni eiisem et talarii obtiuuerat,
et ideo aliger, seu alis detensus, vola-
bat per uiirein.
280 Rigida cum Goi^gone] Perscus
habebat caput Medusai a sc victa;,
quje erat una cx Gorgouibus,et ctijus
caput vertebat in saxa spectatores :
unde rigida Gorgone, cnjiis aspectu
homines saxorum iustar obrigesce-
reiit.
281 Vipcreo crine Medusa] Mednsa
in templo Minerviv cuiii Neptun
coiicubiiit ; uude Dea indignata, au-
reos cjus crines convertit iu serpen-
tes.
282 Vilisamor'] Abjectus, ct Heroe
non satis digniis.
Swipcnsa virginis] Pendentis ex alta
rupe .Androniedes : h.cc fuit Cephe
/Ethiopum Regis, et Cassio|)es filia,
ob inatris se Nere;das foniia siiperare
gloriautis siiperbiain, a N ympiiis saxo
alligata, ceto luarino iiioustro exposi-
ta, et a Perseo ceti iuterfectore li-
berata.
28 1 Hcrcukos actus] Facta Hercu-
124 CL. CLAUDIANl IH.
Una Cleonaeum pascebat sylva leonem : 285
Arcadine saltum vastabat dentibus unum
Saivns aper : tuque o, compressa matre rebellis,
Non ultra Libyae fines, Anteee, nocebas :
Solaque fulmineo resonabat Creta juveuco,
LernEeamque virens obsederat Hydra paliidem. 290
Hoc monstrura non una palus, non una tremebat
Insula : sed Latia quicquid ditione subactum
Vivit, et a primis Ganges horrebat Hiberis.
Leoiiem Clennaum: apcr crudcUs vexahat dentihus sijlcam unam Arcadice, et tii,
o Antcee intraclabilis, (lomplectons tei ram parentem haud incommodabas trans
regionem Libya:. Creta unica rcmugiebat bove ignijern, et serpens cceruleus occu-
pacerat snliim lacum Lerniv. Haud lacus unus timebat hnc porlentum, Rvifinnni,
haud una insjila: at quicquid supcratum imperio Romano vivit, et Oricns ab ultima
Vat. diio Leid. Farn. OiseL actis vel artus Vat. qnart. — 286 uncis pro unum
Anibr. sec. — 287 tu qui Moret. pr. a ni. sec tu quoque Farn. oppressa iMed.
qnart. co/n/)r('Hsa RapheL eScaL conj. rebeUas\a.t. pr. am. pr. — 288J[/i<»i/esPrio.
JinesLibyte Rott.J(ue/*asTlnian.— 289 (,-«])(« Med. scc.^^MmineoLeid. pr.flamineo
Ambr. pr. — 290 consederat incert. Heins. — 291 tremebat Med. dno. timebat Wat.
sec. Med. sec. Rott. OiseL Florent. Oxon. tenebat Farn. Anibr. pr. Petav. pr.
Med. quart. Leid. et Exc. Lucens. tremebat vel timebat Put. tenebat vel treme-
bat Reg. Oxon. pr. Heinsius ex Vat. quart. tremebas vel tremebant legisse vi-
detur. — 292 regione ed. Vicet. ditione vel regione Exc. Pat. rec. Jam quidquid
aOTM
lis, qui filius fuit Jovis et Alcmenae, tandem aniniadvertit, ideoque alte
quique orbem nionstris purgavit. eum extulit, et in aere suffocavit.
285 Cleoncemn'] Cleonae urbs est 289 Creta'] Insula maris Mediter-
inter Argos et Corinthum ; prope ranei celel)errima.
quam sylva erat, in qua Hercules Juvenco] Bovis fuiminei, hoc est
confccit portentosum Leonem, inde flamnias vomentis, niugitu Creta re-
dictum Cleonaeum. sonabat.
286 Arcadia'] Arcadia est regio 290 Lerna^am] A Lerna quae est
Graeciae in Peloponneso, sic dicta ab lacus iu agro Argivo, Hydra nolissi-
Arcade filio Calislus. mus.
287 Aperl Dictus Erymantheus, ab Virens Hydra] Nigra, coerulea bel-
Erymantho Arcadiae monte, in quo lua,qnti> habebat capitaquinquagiuta,
stabulabat. quoruni unum si quis amputaret, duo
2S8 Libyfv] Regio est Africae ad pullulabant. Hercules prout unum
mare Mediterraneum, in quaerat An- amputabat, ignem admovebat, et sic
tajus. omuia capita sustulit.
A>ita;c'] Antapus fuit Gigas terrae 293 A primis Hiberis] A ultima
filius, qui quoties coiuplecti poterat Hispania, vel a principio Hispaniae
terram matrem, exsurgebat viribus versus Oceanum, hoc est a prinio
duplicalis: id colluctaus Hercules Occidente.
IN RUFINUM LIU. I.
Hoc ncqnc Gci yoncs triplcx, nec turbidus Orci
Janitor .xquabuiit, ncc si concurrat iu ununi
Vis Hytliae, Scylla-quc fanies, et llamma Chima^ra?.
Ccrtanicn sublime diu, sed moribus iuipar
Virtutuni scelcrumquc luit. Juj^ularc niinatur:
Tu prohibes : ditem spoliat : tu reddis egcnti.
Eruit : instauras. Acccndit pra'lia : vincis.
Ac velut infccto morbus crudesccre ccelo
125
203
300
Ilispanin ahhnrrehnt lioc. I\un Geryon tergemiiint, iieqiie cmtos Inferontm fnrio-
xiis udaqnaliunt hoc nion^truni, nciiue furor IIijdriB, ac rahies ScijlUc, et ignes
Lhiinaice, si cociint simul. J^ut^ua inlev te et R nt] \mm fnit lonfruin susjiensa, at
dissiinilis inaijualitati' virtutuin uc ritiorum. Ille minalur se occisurnm lioniines,
tu impedis: e.ruii locupUtis, tu rcstituis pauptri : eiertit, rcadificus : injiainmat
ccrtaiiiina, tn superus. Quemadmodum pestis inclioans ingracescere, aere corrupto,
Latia Anii)r. sec. sulnntstum Farn. suhacluin F.xc. LaMi. — 294 Gerijones Vat.
opt. Gcriones ed. Vicet. Genjon ties Vat. Farii. Piic. liott. Oisel. AUI. Exc.
Laeti. Gerion dno Oxon. cino Leid. tu Girijon jMed. sec. Pal. Geryoni
Bonon. Lov. Petav. sec. Heinsiiis coniiciebat Geryonesre. nnn turhidus
Tbolos. Pctav. pr. a in. pr. diio \'at. neque Mazar. Thuan. Pal. Pat. Oisel.
Anibr. sic. \'at. et Med. sec. Orchi Farn. — -\}j Cerherus E.\c. La>ti, a;qua-
bunt Tholos. Lov. Vat. pr. .Ambr. tert. ambo Moret. Tlinan. Leid. sec.
Exc. Gevart. ot Liicens. sec. aquahit dno Vat. Leid. l-'arn. Petav. pr. Pric.
Kott. cpquahnt Pal. tres Med. E\c. Laeti, et ed. Parni. a-quahant reliqiii Mss.
non si IMed. sec. Kott. Ald. conjurat duo Vat. conjurut vel concurrat Petav.
pr. concurrat vel conjurct Oxoii. s( c. conjuret Leid. m. pr. — 290 canes veAfaines
Kejj. el Oxoii. pr. Siclaque Vicet. — 297 fuit (iro (liu Vat. qniiit. a ni. pr.
tnoiibus Pal. .Med. pr. et uiins Heiiis. qui conjecerat molihus, sed aii tirman-
dnin To moitbus a<cripserat vs. (38. hiijus libri ; ' Anceps niotiis erat vuljri.' —
299 vilem Exc. WoU'. spoliet Pa!.— 300 attcntut Rott. et Med. sec— 301 At
fd. Vicct. veluti Med. pr. Pal. et unus Heiiis. infeslo Vat. diio. Med. quart.
NOT.E
Gangrs'] Oriens (pii desipnatur a
Poctis per fliiviutn illiim, ipiod versus
Indicas rep;ioiies, (pias alliiit, Sol ori-
atiir.
294 Gerynnes] Vel Geiyon, habere
dicebatiir triplex corpiis. Vnde Vir-
gilius : ' Et lorma tricorporis um-
brap.'
Orci Janiior] Cerberus Janitor Iii-
feroniin, Orciis dicitiir, aiTb toC opKov,
a jur^uraiulo, qiiod sacratissimiiiii e-
rat, si Dii jiirarent paliidem Styiiiam.
296 ScylUv] Haec fuit lilia Pliorci ;
in fonte u Circe zclolypa iufccto se
lavans, vidit inferiores corporis par-
tes versas iii canes; liinc piidibunda
se in niare priFcipitans, miitata est in
saxiim, qiiod naiitas absorbet, iuter
Siciliam et Italiam.
Chimarte] Monstrum, ' prima Leo,
postrema Draco, media ipsa Chimae-
ra.' Mons nempe est Lyciap, iitnein
evoinens; cnjus culmen leones habi-
tant, niediiim caprir, radicem serpen-
tes.
297 Certnmen suhlime diu] Pugna
inter Stiliciionem et Rufinum diu fuit
subliniis, ct velut in alto ac suspeuso
126 CL. CLAUDIANI lll.
Incipiens, primos pecudum depascitur artus ;
Mox populos 'irbcsque rapit, ventisque peruslis
Corruptos Stys^iani pestera desudat in amnes :
Sic avidus praodo jam non per singula sasvit, 305
Sed sceptris interre minas, omuique peremto
Milite, Romanas ardet prosternere vires.
Jam gentes Histrumquc movet, Scythiamque receptat
corripit primo memhra nnimdlium, ct post stalim invadit homincs et oppida, tt
ardentibus ventis, veliit sud<tndu ditfnnciit pestilenfiam infernam in finvios infectos :
ita ardens Uitro Riifinns /«?■;< nunc huud in prindas res, atjiagrat infentare minas
imperiis, et militibus cunctis occisis, destruere potentiam Romanam. Jam concitat
exleros, tt accolas DanuLii, et recipit Scythiam in prcBsidium, et exponit reliquias
Ambr. sec. — 302 Impatiens Lf>id. primo Med. pr. Pal. nnns Helns. reliqni
onines primos. — 303 populosque Rott. urbisque Exc. Lncens. ventisque perustis
Exc. Lncens. pr. membrisque ed. Vicet. et Colin. ventisque vel memhrisque
Exc. Pat. rec. venisque Exc. Laeti, qnod Heinsius probaf, qni in edit. Lugd.
Gryph. 1548. ascripserat, leg. venisque : sc. fluviornm. — 304 dcsudat Tliolos.
Bonon. iMoret. sec. Ambr. tert. Vat. pr. Exc. La?ti, in quibiis etiam est de-
fundat. insudat al. diffudit Farn. defundit Petav. tert. diffundit Vat. scc.
Pric. Rott. Oisel. Pat. duo Ambr. Med. sec. Mazar. Leid. pr. Exc. Cod.
Rhem. AM. ed. Vicet. Colin. marg. Isingr. desudat vel diffundit Put. Petav.
pr. IVIed. sec. desudat vel diffudit Lov. annes, aiit annos cod. Barth. — 305
prada Vat. sec. jamjam Vat. qnart. Pctav. pr. a m. pr. non jam Oxon. pr.
jam nu7\c Farn. Med. qnart. Exc. Gcvart. Leid. nunc pcr sceaUa vivit Lov.
singula vel sivcula Reg. Oxon. pr. — 306 ceplis Leid. sec. Et Farn. Petav. pr.
a m. pr. — 307 ardit duo Vat. Bonon. ThoJos. Pat. tres Ambr. Reg. Pnt. tres
Pefav. dno Heins. quatuor Med. Mazar. Exc. Pat. rec. et Gevart. Sched.
Gud. ed. Vicet. audct dno Vat. Rott. Florent. Med sec. Exc. La^ti. ardet vel
audet Put. Lov. ambo Moret. leges Exc. Pat. rec. — 308 A'a/n duo Vat. Oxon.
ni. s. Jamque Getos vet. Gyr. Vat. pr. a m. sec. Exc. Lncens. sec. Pric. et
Exc. La;ti, monet Leid. pr. Exc. Lncens. pr. Traciamque Farn. receplat
NOTiE
posifa, tenensqnc omnium animos 304 Pcslem Stygiani] Tanta est tam-
snblimes atque erectos, qnasi avide qne letalis illa pestilentia, nt ex
expcctantes eveutum certan)inis. Styge fluvio Interorum orta esse credi
Sed moribus impar'] Pngna fuit dis- possit: cttv^, a-nh rov aTvyelf, odissc,
similis, moribiis inaequatibus, seu in- quasi sit fluviiis odii.
aequalitato virtutum Stilichonis, ac 308 Gentes'\ Exteras, sacris Roma-
vitiorum Rufini. nis non iiiitiatas: hoc autem dicit
302 Primos pecudum depascitur ar- Poeta, (luod Rhadagaisns ciim dncen-
lus'] Forsan, quia pecudes ad pastum tis Scytharuni et Gothoiuin inillibus
abjecta; citius peruicioso ferraj halitu in Italiam a Riifiiio e\citus fuerit;
atflantur. hic a Stilichone captus est, ejusquo
303 Ventis perustis] Austris nimis exercitus deletus.
BEStuantibus, et ideo letiferis. Histrum} Popnlo? qui accohint Is-
IM RUFINUM LIB. I.
127
Auxilio, tradilqiK' suas hostilibus arinis
Rcliqr.ias : niixtis clescendit Surniata Dacis.
Et qui cornipedes iu pocula vulnorat audax
jMassas>etes, ca^samque bibcns M;votin xVlanus,
Membraque qui ferro i^aiidct piuxisse Gelonus,
Rutino collecta manus. Vetat ille domari,
310
criKlelitatis su<v telis iiiimicis: Sarmala descenilit cum Dacis junctis, et IUassa'
^etes aniinosui, qui saHciat eqims stios ad bibendnm, et Alanus polans fllcBotida
fractam, ac (>ekini, qui gestiuiU ferro notare faciein snain ; bie caterca suiit con-
Bonon. Ambr. sec. Moret. sec. Floreiit. diio ^Med. Farn. Exc. Lapt. ed. Vicet.
retemptat Pat. dtio Amhr. Med. tei t. tres Vat. Pric. Oisel. Sclied. Gtid. Exc.
Luceiis. pr. Var. LL. < d. Aiitv. receptat vel retemptat Lov. retentat .Med. quart.
«luoOson. duo Leid. Iliins. Reg. Tliiiaii. Mazar. Pctav. pr. Exc. Gevart. re-
ceptat vel rctenlat \at. pr. Moiet. pr. Petav. pr. Heiiisius ad confirmandani
viilgataiii r('ce/)<<(f asciipserat lociini ex Laiid. Sereii. 58. ' Namfjue aliit^entes,
qua;- fiedere Ronia recepit :' sed imit.isse sententiam videtur: nam ascripserat,
V. Codd. Scythiumque retentat : de qiio verbo vid. Casaiib. ad Hist. -Aiig. p. 43.
sic ' retentare e\ercitus' Hist. .Auj;. p. 82. I. 4. — 309 traditque Pric. Rott.
Exc. Lncens. traxitqite Oisel. E\c. L-jeti, et Pat. i cc. pro var. lect. cd. Parm.
et Vicet. — 310 accendit 'i'huan. decedit vel descendil Petav. pr. — 311 audax
vel atroa Rott. prwlia vel pucula Moret. pr. — 312 ccpsamque Exc. Lucens. sec.
patriamque duo Vat. Ainbr. tert. Tliolos. 'riiiian. Exc. Lani : leliqui patrium-
tjue. bibit Floreiit. HIcFotin diio Vat. Med. fiiiart. Exc. Laeti et Lucens. pr.
Oxon. Leid. Micotus Orontem Farn. Pric. Oisel. m. pr. Moiet. sec. Pat.
Mazar. ed. Paim. \'icet. et F^xc. Cod. Rlieiii. Hlteutin Alanus vel Maotis
Orontem Put. Mautin Alanus Mod. sec. Mceutina Alanus Pal. nnde Heinsius
li-' '^it Mtcotida. — 313 iiressisse Med. tert. nnde /j«na-me conjiciebat Heinsiiis,
iit et unus Bartli. Gelonos Bonon. — 314 collatu tres ^at. Pal. .Med. tert.
Tliiian. laiiinr. cum lata marg. Isingr. conlecta Exc. Lasti. collata vel collecta
Reg. Petav. pr. duo Oxon. coltata probare visus Hciiijius, quod tirmabat
NOTvE
trum, seu Danubium, fluvium Eiiropse
iiiaximiim.
.'^cythiam] Vastissima est livrc re-
gio, partini in iMiropa, partim in A-
sia.
310 Reliquias shua] Reliqiiias siia»
crudelitatis, lioc est Romaiios, qui
ejiis sa?vitiam evaserant.
Desccndit Sannala^ Sarmatac et
Dacisiint popiili Scptemtrionales, qtii
regiones monianas babitant, et ideo
diciintiir desceiuiere : qnid quod ea
qiiae vergiint ad .Scptemtrionem di-
cunttir altiora .•"
312 Massagdes] Massagcta; sunt
populi Scythiaj Asiaticip, nltra mare
Caspitim : bi sanguinein eqiiinum
lacie mixtuin bibere soleiit.
Micotin] Paludem, qiia; est supra
Pontiim Eiixinum.
Alanus] Alani sunt popiili accolas
paludis Mffotidis, qni aquas biijus
paludis glacie concretas ca?dunt,
franguntque, fractasquc bibiint.
313 Gelonus] Geloni Scytbiae po-
pnli, qui faciem pingebant, et notis
seu stigmatis ferio inustis deforma-
bant, ut terribiliores in praelio vide-
rentiir.
128 CL. CLAUDIANI II I.
Innectitqiic moras, et con^ma tempora differt. 315
Nam tua cum Geticas stravisset dextra catcrvas,
Ulta ducis socii letum, parsque una maneret
Debilior, facilisque capi : tunc impius ille
Proditor impcrii, conjuratusque Getarura
Dislulit instantes, eluso Principe, pugnas, 320
Hunnorura laturiis opem : quos affore belio
Norat, ct invisis mox se conjungere castris.
Est genus extremos Scythia? vergentis in ortus
Trans gelidum Tanain : quo non delbrmius ullum
vocatcB a Rufino: ille Stilicho prohihet has tinci, et implicat morns, ac procrastinat
in temptts conveniens. Etenim cum mnnus tua, vindicans mortem ductoris amici,
superavisset exercitum Giticum, el unu ]Hirs esset infirmior, et facilis expugnatu,
tunc ille proditor Reip. Riifiiiiis sceitratus, ct conspirans cum Getis, Imperatore
deeeplo, procradinavit praiia impendentia, adjuncturus auxilia Hunnorum, quos
scicbat vcnturos ud pugnam, et statim sese juncluros catervis inimicis. Hunni
sunt natio Scytluic tendcntis in Iractus ultimos Orientis ullra Tanain frigidum :
loco Lucani 1. 1. [477.] ' Ipsuni onines aqnilas coUataqne signa ferentem,' &c. —
316 Jam Aled. quart. qui et congestas pro Geticas exliibet. traxisset vel stravisset
Oxon. pr. dextra cutervas Kxc. Lucens. sec. dcxtera turmas quatuor Vat. Pal.
Farn. Vnr. Rott. Oisel. Exc. Lreti. — 317 victa duciss. lcto Petav. sec. a m. sec.
vita Var. LL. od. Autv. a ui. pr. cumqne una Moret. pr. a m. pr. — 318 tuncprodi-
tor illa Impius onmei, Mss. E\c. LLtti.Gevart. Var. LL. ed. Antv. Ald.ed.Parm.
Vicet. Ald. etColin.inarg.Morin. — 320<«rHiaspro;)»ifnasTh!ian. — 321 Hunorum
Bonon. Put. Thuan.Petav. pr. Floreiit. Meii. scc. laturus Florent. a in. sec. al-
laturus PuL Med. dno Heins. Petav. tert. Leid. pr. Oxon. sec. Moret. pr. Exc.
Gevart. Var. Lect. ed. Antv. ablaturus Petav. sec. a m. pr. opes Pat.etFarn.
qui et quos ignorat. — 322 novcrat invisis ed. Vicet. dextris Moret. pr. quod
prohat Heinsius asciipfo loco ex ii. in Kiif. 368. conjungeret hnstis vel con-
jungcre castris Vat. pr. — 323 Ast Vat. qiiart. gens Moret. pr. Keg. Petav.
sec. gens vel genus Oxon. pr. et Re^'. pro var. lect. Austros Var. LL. ed.
Antv. a lu. pr. extrcmum Ortum Moret. sec. — 324 Tanuin Ald. Tanaim Bo-
NOTiE
316 Geticas'] Getaj sunt populi in a Rufino colaphum modis omnibus
Scytliia Eiiropaea : horum opes vlcto- ulcisci tentabat.
ria Stilichonis attritie suut ; idcoqiie 321 Ilunnorum laturns openi] Cum
una iila jtars erat debilior, et noii dif- Ruiinus oppressus est, proximi erant
ficili neaotio poteiat penitus deleri, Hinini, et credebantur ab eo acciti.
vel uno certamine ; sed proiiitor Ru- 322 Invisis castris'] Catervis Geta-
finus, eluso Imperatore Arcadio, dis- runi, inimicis Impciio Romano.
tulit j)r;v,!ium consulto, ut possent 323 Ea* ^eniis] Hunni scilicet ultra
Hunni se Jungere Getis, eosque clade paludem Mveotidem habitantes.
afflictos recreare. Scythitel Ex Scythia venere Go-
317 Ducis] Dux erat Promotus, tlii, Aiani, Heruli, Gepidi, Hunni,
Stilichonis amicus, qui impactumsibi Gotlmui, Cayci, qui Imperium Ro-
IN RUFINUM Llli, I.
Ui)
325
Arctos alit : turpcs habitus, obscoenaque visu
Corpora; mciis duio uuiuiuain cessura labori.
Pia^tla ( ihus, vilaiida Ceres, tVontcmque secari
Ludus, ct occisos pulchrum jurare parentes.
Nec phis nubigenas duplex natura biformes
(]ua natione kaud ullum itulrit Uisa cruileliorem : facies liujus &nnifad(e, el cor-
■pora iurpiua.spcctu : animus nuitquam frauf^endus lahore «^rari. Alimenttun ex
rapimi ; punisfuiiiemlus est, et loluiitas est os lacerari, el iiluriusum <'.vf jurare per
yulrcs inlerfcctos. ycquc natura fcemina magis accummodavit Ccutuitros bimcm-
non. Florent. duo Med. tres Vat. Pal. Farn. Oisel. jNIazar. Petav. pr. Utjuidum
Pric. Exc. Pat. rec. tpia non famosius Ues^. f<imusius \nt. se<;. Pric. ()natuor
Med. Lov. Moret. sec. IJonon. Tliolos. Pat. tres Anibr. Keg. Put. tres P( tav.
Tliuan. Exc. Cevart. et Lucens, sec. Ald. animositts Florent. Vat. Livin.
animosius \e\ fatnosiusX&t. pr. formosius 0\sc\. violentius ;Ma/,ar. deformius
ed. Parni. Exc. Pat. rec. a nr. sec. et Lieti.— 325 Arcios hahet ed. ^ icet. et
Exc. Pat. rec. tttrpcsXdX. pr. vet. Uyr. Vat. Livin. E\c. Lnctiis. scc. tristes
tres Vat. Pai. Farn. Pric. Exc. LaUi.— :i2G gens .Mcd. tert. ditra Farn. dolori
Rott. Florent. Leid. Ald. — 327 secari Vat. pr. niar^'. I^insr. Exc. Lucens.
secare Put. Keg. Mazar. tres Pctav. Jled. pr. Incert. Heins. Boiion. Pat.
Tholos. duo Anihr. vet. Gyr. Moret. sec. Oxon. j)r. duo Leid. quatuor \'at.
OiseL Exc. Lieti, et Var. LL. ed. Antv. fratretwjuc secttre Pal. Faru. Ambr.
pr. Med. pr. unus Heins. Oxon. pr. Thuan. Ald. Exc. Gevart. frontcmtiue vel
fratremqtte secare Oxon. pr. frontemque vel fratrcsque secttre Florent. Exc.
Lani. fratresque ccecare Med. quart. fratrcsque secare ed. Parrn. Vicet. frti-
tremtiue necare \ia. (juart. Rott. Med. sec. fnttresque necare Isingr. fvunlenuiue
secare \e\ fratremque necare Lov. — 328 Lusus Bonon. Exc. Lucens. occiso l'ai.
fi<ure Pric. jurare \e\jugittare Reg. duo O.xon. per enscs pro parentes Moret.
sec. a m. pr.— 329 JSon Florent. Med. sec. Pal. Mazar. hiformes Put. Reg.
Thuau. Bonon. Pat. Mazar. Lov. duo Ambr. tres Pet. Moret. sec. Ald. ct
NOT.E
luanum sa<pius afflixenint.
324 Tanain'^ Hic est fluvius Scy-
thije, pxtremus Asia? et Europac ter-
ininiis, viilgo /)on : se exonerat iu pa-
ludem Meeotidem.
Deformius] Geuus deformius, et
niagis intauiatum sua crudeiitate.
325 Arctos'] Ursa, sigiuuu coiieste,
siiiiiitur pro .Septemtrione.
Turpcs hahitus] Facies notis seu
stigmatis iuusta; ad horrorem. Mos
ille notus Barbaris, invisus Komauis,
qui notis fredabant tantuiii calumnia-
tores, delatores, servos.
327 Prada cibu.s] Vivebant rapto.
Vitanda Ceres] Haec Dea tVugum
est, ponitur pro pane, a quo abstinc-
Delj>h. et Var. Clas.
bant, herbarum radicibus et seiui-
criida carne vescentes.
rroiitem secari] Fronteni uotis et
stigmatis inurere. Alii legiiut fra-
iresque necarc.
328 Occisos parcntes] Qiios ipsi oc-
cideraut; id (iiiod faciebant ScytiiiP,
ut testis Plutaiclius iu oiatione de
fortuna Alexandri, qiii eos dedocuit
tani ferinam crudelitateni.
Jurare parcntes] Jiirare per defunc-
torum unibras familiare antiqiiis.
Mos manavit ex Spartanis.
329 Nec plus] Non magis Centauri
equis juncti eraiit, quam Hunni as-
suetiidine equitandi.
Nuhisenas] Ccntauros natos ex
Claud.
130 * CL. CLAUDIANI III.
Cognatis aptavit equis : acerrima nullo 330
Ordine mobilitas, insperatique recursus.
Quos tamen impavidus contra spumantis ad Hebri
Tendis aquas, sic ante tubas ferrumque precatus :
Mavors, nubifero seu tu procumbis in Hgemo,
Seu te cana gelu Rhodope, seu remige Medo 335
Solicitatus Atlios, seu caligantia nigris
Ilicibus Pangaea tenent, accingere mecum,
Et Thracas defende tuos : si laetior adsit
bres equis similibus : celeritas promtissima est huic nationi, et reditus inexpecfati.
Adversus quos Hiiniios nihilominus progrederis, o Stiliclio, intrepidus, prope
undas Hebri spumosi, ita orans Deiun ante clangorem et pugnam : o Mars, sice
tu habitas in Hcemo alto, site Rhodope alha nive possidet te, sive Athos vexatus
a Medis remigantibus, sive Pangcca obscurata quercubus opacis habent te, para te
mecum, et tutare Tliraces tuos: si successus gloriosus veniat, ditaberis quercu ornata
Exc. Gevavt. biformis Vicet. et Parm. bimembres al. — 330 aptarat Farn. —
331 nobilitas ed. Vicet. inspiratique Ambr. tert. Leid. pr. a m. pr. infrenati-
que Ambr. sec. i-eccssus Florent. insperatique legit Heinsius. vid. 1. ii. in Ruf.
372. — 332 impavidus ita vet. Gyr. Vat. Livin. Exc. Lucens. impavidos Amb.
tert. Aid. et ed. Vicet. Ebri Farn. — ^333 tendit Pal. Leid. sec. Exc. Laeti a m.
pr. Edd. Ald. Isingr. Colin. Gryph. et al. tendis reliqni. aciemque Vat. pr.
vet. Gyr. Heins. Vat. Livin. Exc. Lucens. sec. ferrumque vel aciemque Piit.
yrofatus INIed. quart. Exc. Lucens. pr. — 334 nubifero Vat. sec. pinifero Ambr.
sec. Hemo Var. LL. ed. Aatv. jEmo Gesner. — 335 Seu te Var. LL. ed. Antv.
SeutuMed. sec. duo Petav. Medo PwX. Mazar. duo Vat.Ambr, pr. Exc.
Laeti. nondum Pal. Med. pr. Mcedo Ald. nudo vel Medo Lov. TU«an. Med.
sec. Vat. quart. nudo reliqui Mss. Exc. Lseti et ed. Vicet. Puim. — 336 apex
pro Athos Pric. — 33S Sed Incert. Heins. Thrachas Oxon. Thrachos Farn.
NOT.E
Ixione, et nube supposita a Jove. 334 Nubiferol Heemo Thracias
Biformes^ Formam euim partim monte, ita excelso, ut nubes ferre
hominum, partim equorum habere videatur.
Centauri dicebantur. 335 Rhodope^ Mons itidem Thraciae
330 Accrrima] Hunnis tam prom- tectus nivibus.
ta erat celeritas, etiam sine ordine, Bledo'] Medi populi Asiae, Xerxis
ut in pugna cum fugisse crederes, imperio subditi.
statim pra?ter opinionem redirent. 336 Athos] Mons Tiiraciae, qui ae-
332 Hebri] Fluvius est Thracite quatus a Xerxe, et velificatus credi-
turbidus et rapidus, ab Hebro tus est ; hoc est perforattis, nt hac
Cassaiidri Regis filio novercam immisso mari classis in Grasciam
fugieute, ibique meiso : olim Rhoin- transiret.
bus. 337 Pangiea] Pangeeus mons inter
333 Ante tubas] Aute claugoreni Tbraciam et Macedoniam.
tubarum. 338 Thracas] Thracia ferax homi-
IN RUFINUM LIB. I. 101
Gloria, vestita spoliis donabcre quercu.
Audiit illa pater, scopulisque nivalibus liaimi 340
Surgit, et hortatur celeres clamore ministros :
Fer galeam, Bellona, mihi, nexusque rotarum
Tende, Pavor : frajiia rapidos, Formido, jugalas.
Festinas urgete manus : meus ecce paratur
Ad belhnn Stilichon, qui me de morc trop^eis iM5
nitat, et hostiles suspendit in arbore cristas.
exuiils. Pulcr Mars exaudii-it has preces, et exsurg^it ex riijnbus geliilis IJitmi
atqiie excitat voce satcUites siios veloces, sic loquens : O Bellonu, uffer milii cassi-
detn: cl tii, o Favor, accommoda vincularotarum: tn, o Formido, iii/rana equus
pracipites: movete manus celerrimas. En StiUcho meus accin^itur ad pralium :
qui Stilicho jjro consuetudine locupletat me tropais, atque atloUit in quercu gakas
stratos Vat. quint. — 310 ille Vat. sec. ista Farn. IVIoret. sec. speculisque Lov.
a ni. pr. scopulosis vallihus Pric. spoliisquc Rolt. in vallibiis Moret. pr. a ni. pr.
duo Vat. Tiiuan. a ni. pr. Hami Mss. et Varr. LL. cd. Antv. harcns Mazar.
— 341 Surgut ;Med. sec. a in. pr. celeri Vat. pr. Anihr. sec. Exc. Laeti. scr-
mone Pric. Sinone Exc. Voss. — 342 nexusquc onines meliores INIss. Exc. Ge-
vart. et Lucens. sec. nexitque Ald. ed. Parni. Vicet. Isingr. Crypli. al. nexus-
que \e\ fulcesque Vctav. pr. Leid.— 313 /r<'«a Med. qnart. E\'c. Lncens. pr.
frenet quat. Vat. Pal. Pric. Rott. Oisel. ed. Isingr. rapidosfrcnct Vat. Livin.
Exc. Lieti, ed. Parni. "\'icet. Ald. tcpidos Vat. pr. a ni. pr. rabidvs Vat. quint.
rapidos vel trepidos Put. trepidos inarg. Isingr.— 344 fcstirus Pat. urgere Vat.
quart. ^icet. et paratus. — 34.5 ad bella Petav. sec. a m. pr. SlilicuXait. sec.
Farn. Stilichon Exc. Lati, Rott. Var. LL. ed. Antv. Stilicho seniper Gesner.
StiUcon reliqui onnies, Exc. Gevart. et Lucens. sec. — 340 ordine pro arborc
Ambr. pr. a m. sec. dictat Leid. sec. ditet et suspcndat legit Heiiisius, uti et
NOTjE
num bellicosornni, ct ideo Marti
sacra credita est, et dicta Tcrra Ma-
vorlia, Martis patria.
339 Vestita spoliis^ Intelligit tro-
paeum, quod erigebant post tiigam
Iiostium, decisis (|uercus raniis, et
exuviis superimpositis.
341 Clamore ministrosl Clamore
gandet Mars, habetque sattllites Hel-
lonam, Pavorem, Fovmidinem.
342 BcUona^l H;vc auriga, inimo
aut soror, ant conjux Martis fingitur.
Nexusque rotarum tende'] Hoc est,
iiecte vinclis capita extrema axis, et
his alliga fraena equorum ; sic eHim
olim alligabantur.
343 Pavor, Formido'] Sunt tamuli
comitesque Martis.
Jitgales] Eqnos, qui siib eodem ju-
go trahtint currum.
344 Festinas itrgcte vianus'\ Urgc-
lc et matnratc rcm manu celeri :
hoc est, testinate ecpios jungere, ct
aptare, ut Slilichoni ad bella eunti
me comitem prabeam.
345 Tropa:is\ 'AttJi t^s TpoiTTjy, afu-
ga hostium ; post quam fugam, Tpo-
Tra^ov, tropaum, hoc est spoHa suspen-
debantur in arbore aliqiia, ct praescr-
tim in quercu.
346 Crisias] Galeas cristatas ; sed
hic de»iignantur qusccunKiue spolia.
182 CL. CLAUDIANl IH.
Communes semper litui, communia nobis
Signa canunt, junctoque sequor tentoria curru.
Sic fatus campo insiluit, lateque fugatas
Hiuc Stilichon turmas, illinc Gradivus agebant, 350
Et clypeis et mole pares. Stat cassis utrique
Sidercis hirsuta jubis, loricaque cursu
yEstuat, et largo satiatur vuhiere cornus.
inimicas. Tuba ea:dem perpetuo, dant tiobis eadem signa pugnae, et curru con-
juncto comitor tabtrnaculum ipsius. jNIais ita locutus exiluit iii arenam, et hinc
Stilicho premehat cohortes expulsas longe, itlinc Mars piemebat, ambo similes et
scutis ct magnitudine. Uterqite habet guleam horrentem cristis ardentibus, et IhO'
rax fervet agitatione, ct hasta saiuratur muttis plagis. Interim Megcera violen-
vs. 374. ex veteri Cod. ' Qul subigat IMedos et cuspide proteiat Indos.' — 348
cunanl Tliolos. victoque Petav. tert. vinctoqne vel junctoque Moret. sec. simul
]n o sequor Amhv. pr. S((/w«rTbuan. et Vat. pr. a ni. pr. vestigia Pet&v. pr.
Leid. vcsligia cursu vet. lib. ap. Delr. tentuiia vel vesiigia Keg. duo Vat.
Oxon. pr. curru tres Vat. Med. teit. Lseti et Pat. rec. curru vel cursti Put.
cursu reliqui omues. — 3 19 insiluit ineliores oinnes et Exc. Lucciis. sec. iyisiliit
duo Moret. Exc. Laiti et Ald. fiigatas E,xc. Lucens. pr. fugantes Exc. Pat.
rec. ct LEKti, ed. Parm. et Vicet.— 330 Stilico Lov. Slilicon Vat. quinque,
Florent. Oisel. Stilichon Vat. pr. pro var. lect. Mazar. Petav. sec. titrbam
Var. Lect. ed. Anlv. turmas scripti onincs, Exc. Gevart. Lucens. pr.
et ed. Vicet. itlic ed. Panu. Grandtcctts marg. Moriii. ugebat tres Vat.
Farn. Exc. Laeti. agcbant reliqui et Exc. Gevart. — 351 et amore Tiiuan.
Faru. Pric. Amljr. pr. Moret. pr. et Vat. Livin. 7nore duo Vat. duo Pet.
Floreiit. Put. Mazar. Pat. Kott. Oisel. Med. tert. et sec. a m. pr. unus
Heins. mole vel more Keg. Pctav. pr. u m. pr. mole vel amore Med. sec. Pe-
tav. pr. Heinsius notaverat, posse quoque legi, Et cliiieis cl honore pares. ut
lib. II. de Rapt. Proserp. vs. 38. ' Nec membris nec lionore ininor.' in ore
Leid. pr. ntrisqiie tres Vat. Lov. Florent. Reg. Put. Oxon. sec. Leid. pr.
Kott. Oisel. tres Petav. Tliolos. — 352 comis pro jubis Pric. Med. tert. Exc.
Cod. Rheiii. Exc. Voss. jnhas \'at. pr, a m. pr. uude Heinsius conjicit Side-
rcas hirsiitajulMis. ciirsum Tliolos. cursu . . , erasa iina litera Vut. pr. iit appa-
reat cursnm fuisse, qiiod probabat Heinsius, qui hic monuit, similiter se in
Piudentii ioco cx Ms. Put. restituisse tcstuut sitim p. 142. curru Leid. —
353 extuat \icct. Parin. etAld. io?jg-o Mazar. Exc. Gevart. san guine Thaan.
NOT.E
348 Signa canunfl Daut signa ad viros principes aliis proceriores, ob
pugnam suscipiendam : et id desig- sapientiain et virtutcm.
nat Stilichoni Martem semper liapsis- Stat cussis'] Galea stat, haeretque,
se couiitem; ideoque non iiiterrup- qiiasi ipsa miiiitans : hirsuta, nam an-
tum fuisse ipsius victoriariim cursum. tiqui g;ileas pellibus hirsutis ad ter-
349 Cumpo insiluit^ INIars in cain- rorcm armabant.
pum insiliiu, iu arenam, in apquor. 352 Sidereis] Cristis ardentibus,
351 Mole] Alagiiitudiiie pares Mars instar sideiis.
et Stilicho, quasi hic habeat aliquid Cursu astuat] Fervet ob agitatio-
divinitatis. Dcos antiqui humaiia nem ciirsus.
specie uiajores exhibebaut ; ita et 353 Saliatur vulnere cornus] Hasta
IN RUFINUM LIB. I. 133
Aciior intoroa voto, multoqiie ]Mog(Tra
Luxiiriata nialo, moe.stam deprendit in arce 355
Justitiam, diroque prior sic ore lacessit :
En tibi prisca quies, revocataque sa^cula rursus,
Ut rebare, vigont. En nostra potontia cessit.
Nec locus est usquam Furiis : hiic lumina flecte.
Aspice barbaricis jaceant quot racenia flammis, 300
Quas mihi Rufiims strages, quantumque cruoris
tior desidirio succedente, et Insciviens oh muUin calamitates, invenit in Aula
Astrceam tristem, et prima itu provocat hanc voce crudeli : Ecce Jiorent tibi otia
antiqua, cl u'tas a\\rea.ri'uor(ita ilerum, sicut ci-edehas ; ecce potestus nostra abiit ;
nec locus unquam rcmaiui Furiis. Verte oculos huc. Vide quot tirhes prostrat^e
Hnt ignibus Barburorum , quuntas cades Rujinus edat milii, et quantum det sau-
Med. qiiart. Exc. Lucens. pr. Exc. Yoss. satiatur Exc. Laeti. saturatur Vat.
pr. vet. Gyr. Exc. Lucens. sec. cornus Rott. E\c. Lncens. pr. coniis dno Vat.
Reir. Petav. .sec. et pr. a ni. pr. ^lorpt. sec. Leid. sec. Tholos. iMed. qnart.
Heins. Exc. La'ti, ed. Parm. et \'icet. covus vel cornus Lov. Yat. quart.
Moret. pr. conus, cornns, vel currus Oxon. sec. curris Leid. m. pr. cumpus
Thuan. — :5.54 vultu Retx. voti legit Heins. tnultisque J\f. L. malis Vat. pr.
Florent. E\c. Laeti et Lucens. pr. multoque malo reiiqtii omnes, Exc. Gevart.
ed. Parm. ct Vicet. item Yar. LL. ed. Antv. cuUuque M. mar<:. Moriii. —
35.5 monstruin niarg. ^lorin. depend<:t Oisel. in arcem dno Yat. — ioG diroque
prior Vat. pr. veterr. Gyr. Yat. Livin. Exc. Lucens. sec. atque prior vel
hancque Moret. sec. utque prior diiro Le\(]. sec. atque p. diro \e[ diiro Pat. et
Incert. Heins. afi/He /^rior (/iro reli<nii ('odd. Exc. Gevart. Laeti, et Lucens.
pr. Ald. et ed. Vicet. atqiie prinr sic illum Diva lacesi^t Tliuan. — 357 An
Pat. En Tliolos. fides Med. sec. Mazar. Moret. sec. Leid. a ni. sec. quifs
vel Jides Petav. pr. renorataque Vat. pr. Rerr. Oxon. pr. Med. sec. Leid.
scc. Exc. Gevart. et Lucens. sec. niarg. Isingr. renovafaque vcl revocataque
Put. Reg. Oxon. sec. fcedera ISIazar. tempnra unus Heins. secida vai tem-
pora Vat. duo, Reg. Oxon. pr. rursum Yat. pr. — 358 vestra Mazar. cessat
Petav. pr. certat vel cessit Put. — 359 Son Rottend. Med. sec. nmquam Pa-
tav. Ambr. pi-. Incert. Heins.— 3G0 barhariis Farn. fnceant Pal. Med. pr.
tnilia Oisel. Leid. pr. Paf. Mazar. Med. quart. Exc. Lucens. scc. Yar. LL.
ed. Antv. a ni. scc. milia vel mcenia Petav. pr. lumina Yat. pr. a ni. pr. unde
Heinsius conjiciebat culmina. — 361 ccedes Pat. cludes Leid. sec. uuus Heius.
NOT.E
facta ex corno arbore «atiatur, quasi vel in arce virtutnm ; ut sapientia in
ipsa hastu avide sanguinem sitiret. earundem virtutum arce esse dicitur.
Esayas, c. 31. ' Gladius Domini re- Platonis ingenium in arce, (|uia emi-
pletus est saiiguine.' net.
354 Acrior interea] MegiPra facta 357 Sa-cula] Aurea scilicet, et Poe-
insolentior ac violentior, quod quze ta per ipsius Furia^ os blanditur snis
optaverat de Kufini improbitate suc- Principil)us, (ium eoium atati ascri-
cederent, et lasciviens ac triumplians bit sazcuiiim anrenm.
ob scelera, quae ille patrabat. 3G0 Barbaricis] Irruptionibus Hun«
355 Arce] In Aula Imperatoria : norum barbarorum, quos Rufinus ex-
134 CL, CLAUDIANI III.
Praebeat, et quantis epulentur caedibus hydri.
Linquc homines, sortemque meara : pete sidera : notis
Autumni te rcdde plagis, qua vergit iu Austrura
Signirer. iEstivo scdes vicina Leoni 365
Jam pridem, geminaeque vacant confinia Libra^.
Atque utinam per magna sequi convexa liceret !
Diva refert : Non ulterius bacchabere demens.
Jam poenas tuus iste dabit : jam debitus ultor
Imminet : et terras qui nunc ipsumque fatigat 370
guinis, et quanta slrage scrpentes mei jmscantur. Desere homines, el ineam kccre-
ditatem: ascemle calum: refer te tractihus cognitis Autumni, gua parte Zodiacws
incUnat versus meriiUem: domiciHum Jinitimum Leoui cestifero vacuum est dudum,
sicut et termini Librw dupUcis. Et utinam permitterttur niilii persequi tc per
ccelum supremum. Dea Jai{\tia. i'espi>ndet : O insana Megara, haud savies um-
pUus, Mox iste iuus Riifinus nfficietur suppUcio:jam vindex juslus adest, et
Piilm. Cod. et Exc. Gevart. in Leidensi pr. versns 357. et 358. in margine
ascripti erant. — 362 epulantur Leid. sec. Esc. Gevart. — 363 votis Bonon.
iwctis Vat. pr. a ni. pr. Pric. a ni. sec. noclis marg. Isingr. — 364 Autumnis
Rott. a m. pr. tu Ueg. — 366 geUda cessant Vat. duo, Isingr. marg. Morin. ge-
mince vet. Gyr. ed. Vicet. gelidceque racanf Exc. Lucens. sec. giUdceque vacant
vel gelida cessant Reg. geUdie vel gemincc Exc. La^ti ct Patav. rec. Jamdudum
geUdcE V. egeUdcE a\. cessem Tiiolos. cessent Kott. Med. sec. E\c. Lucens. pr.
— 367 connexa ed. Claver. sed vifiose. — 3C9 tuus iste dahit Vat. pr. Rott.
Vat. Livin. Exc. Lucens. sec. dabit iste tuus Vat. duo, Pal. Farn. Pric. Oi-
."^el. Exc. La^ti. Ule Farn. Mazar. Tholos. Anibr. pr. cod. Pulman. istc tres
Vat. Pal. Farn. Pric. Oisel. Exc.^L*ti. bacchabere : clemens Vicet.— 370 emi-
NOT.E
civerat. 364 Qua vergit in Atistrum signiferl
362 Hydril Serpentes, qui pro cri- Qiia Zodiacus propendet versus Aus-
nibns ex fllegaerae capite pendent. truni, Meridiauum ventura, lioc est
363 Sorteml Terram quas mihi sor- versus partem Meridianam,
teobtii;it. 3G6 Gemince Libra;] Habentis duas
ISotis Autumni tc redde plagis] O lances a staterae jugo a-qualiter de-
Justitia, repete tractus Autumni tibi pendentes. Libra fortc dicitur, quia
cognitos. Virgo qua; est inter dno- Sol in ea cxistens facit dies aequales.
decim signa Zodiaci, creditur a uon- Alii legunt, gclidcc, quia tum aer inci-
nullis esse Justitia sen Astrapa, et pit frigescere.
ideo esse iuter Leouem et Libram, 367 Cunve.ra] Cceli convexitatem,
quia ad bene judicandum opus est seu curvationem.
fortitudine, qua? per Leonem ; et 368 Bacchabere] Saevies instar Bac-
aequitate, qute per Libram designa- cliantum.
tur. Autumni auteni, quia Virgo, iit 369 htc tuus] Rufinns, per con-
pote ultima signorum iEstivorum, ad temtnm.
Autumnum vergit. Dcbitus ultor] Debjtus ac destiua-
IN RUFINUM MB. i.
135
-^thera, nec vili moricns condetur arcna.
Jamque aderit la^to promissus Honorius aevo ;
Nec forti genitore minor, nec fratre corusco:
Qui subiiiat Modos, qui cuspide proterat Indos.
Sub juga venturi rcges: calcabitur aspcr
Phasis equo, pontemque pati cogetur Araxes.
Tuquc simul gravibus ferri religata catenis
Expellere die, debcllatasquc draconuni
Tonsa comas imo barathri condere recessu.
375
iste qui nunc rexat terram et ccrhim ip<sum, von sepelietur mortuus etiam in pulcere
ahjecto. Mox Ilonorius promissus Sieculo hiiic fortumito veniet ; Honoriiis liaud
inferioi patre generoso 'Yhcodosio, neque AvvmVio fratre illustri ; qui Honoriiis
vincat 3Iedos, qui elidat hasla Indos. Reges in servitutem redigcndi siint. Ptiasis
glaciatus proculcabitur equo cjiis, et Araxes adigetur perferre pontcm. Et tu, o
IVIega;ra, revincta vinclis rig-idis ferri una ejicieris ex tcrra lucida ; et liabens
rasos crines scrpentum cdomitonun, detruderis in latebras profundas Tarturi. Tunc
M€f Vat. quart. qu(v Pa\. — 371 moriens viliTh[ia.n. nonulli Farn. iionullaMed.
quart. E\c. Liicens, pr. nec vili vel nunc siccaVnt. — S72 Namque Med. tert.
— 373 forte ^led. quart. non fratre Farn. — 374 subigit Vat. pr. a m. pr. et
cuspide Vat. qnin(]ue, Pal. l'ric. dno Oxon. duo Leid. Exc. Laeti. proterit
Vat. qiiart. proteret \aX. qnint. Pal. Farn. Pric. KotC. OiscL Exc. Laetl,
Moret. pr. Oxon. proleget et proteret tres Vat. subigat et proterat Exc.
Lncens. sec. — 37G pacemque Vat. sec. reliqui pontemque. Oraxcs vel Araxes
Moret. pr. — 377 ferro Med, quart. — 379 comas quatuor Vat. Pal. Farn.
NOT^
tus fato vindex criminnm Rufini.
371 ^lhera] jEther est superior
pars aeris, aTrh tov aWetv, ardere, quod
a nonnullis ignis ibi reponatur. Hic
siimitiir pro ccelo.
Nec moriens condeturl Jacebit inse-
pultus, qiiod ultima infelicitas esse
/rtdos] Populos Orientis.
375 Aspcr Phasis^^ Glacie concretns
fluviiis : ex Armenia nascitur, alluit
Colchidem, Euxinum petit : ab boc
dicuntur Pliasiani.
i7G Araxes] Fluvius rapidus Arme-
niae: hodie illa pars quam alluit, di-
credebatur, nec etiam vili tegetiir citur Persis et Parthia.
pulvere. Virgil. ' Nos animae viles
inbumata infletaque turba.'
372 Jamque aderit] Quasi divinitus
immissiis ad liberandos homines a
tali portento.
373 Corusco'] Glorioso fiatre Ar-
cadio, illustri, et micante instar si-
deris.
374 Medos] Hi popiili sunt in Asia,
alias potentissimi.
377 Religata catenis] Alludit ad
pacem, quam Theodosiiis ante obi-
tiim composuit, et qua vigente velnt
vincta remansit ]\Iega;ra. Sic Vir-
gilius : * Furor impius intiis Saeva
sedeus snj^er arma, et centum vinctus
ahenis Post terguui nodis,' <!i:c.
378 Expellere die] Expellerc, ex
orbe lucido, ex locis, ubi dies est.
379 Tonsa] Victarum gentiuni inia-
136 CL. CLAUDIANI III.
Tura telkis communis erit : tum limite nullo 380
Discernetur ager : nec vomere sulcus adunco
Findetur : subitis messor gaudebit aristis.
Rorabunt querceta favis, stagnantia passim
Vina fluent, oleique lacus : nec raurice tinctis
Velleribus quaeretur honos : sed sponte i-ubebunt 385
terraerit communis ; tunc campi nuUis diiidentur terminis: neque ager frangetur
aratro curto : agricola latalntur spicis subito nascentibus. Querceta siillabunt
tnelle: vina exundantia fundentur undique, et lacus olei : neque splendor uccersetur
lanis aspersis purpura : sed greges uttro purpurasccnt , pastore admirante, et per
Piic. Rott. Leid. pr. Exc. Laeti. jubas Oxon. pr. a m. sec. ita Gesner. uno
Leid. pr. trudere Vat. sec. quod Heinsio placiiit ad Paneg. Olyb, et Prob.
vs. 112. claudere tres Vat. Pal. Farn. Pric. Oisel. condere Florent. Med. sec.
Petav. pr. Exc. Cod. Rlieni. qiiod amplecti visus Heinsius, qui ascripserat
sequentia. condere, sic et condere lumina pro claudere apud Ovid. hinc et
condita posterioris gevi scriptoribus, de qua voce vid. Casaub. ad Hist. Aug.
p. 21. et Salnias. p. 26. conderefunus Capitoiin. pag. 30. \. 5. Haec Heinsius.
condere vel claudcre Rott. Put. harathri longo Anibr. pr.— 380 Tum Reg. Oxon.
pr. Petav. sec. Exc. Lucens. sec. tunc—iunc tres Vat. Pal. Farn. Pric. Oisel.
Exc. Lffiti. communis vel immunis Petav. pr. — 381 discernentur Leid. pr.
admco Vat. quint, Pal. Exc. La>ti et Lucens. pr. obunco Vat. duo, Med.
tert. Oisel. Leid. pr. Ambr. sec. Petav. sec. Exc. Laeti, ed. Parm. et
Vicet. abunco Tholos. Reg, Petav. tert. abunco vcl adunco Lov. ab unco
Voss,— 382 scindetur Med. quart. Exc, Lucens. pr. frangetur Leid. pr. Exc.
Gevart. messor subitis g. Med. quart. Exc. Lncens. pr. gaudebit messor Pric.
— 383 favis vel favos Vat. pr. Med. sec. passis pro passitn Kott. — 384 oleoque
Pat. olimque Vicet. Heinsius conjecerat oleumque, et provocabat ad notas in
Epigr. in Jacobnm inag. equit. ubi e septcm Codd. legit, ' Et tua perpetuo
dolia vinafluant.'— 385 honos tres Med. Bonon. Tiiolos.Lov. Ambr. sec. duo
Leid. duo Petav. et totidem Heins. honor Vat. pr. Farn. Rott. Oisel. Exc.
Lasti. ovis Moret. sec. Iionor vel ovis Reg. Oxon. pr. Vat. quart. sed ponte
NOT^
gines tonsae in triumpho ducebantur: nem renovandam esse ait, Imperanti-
et rasura crinium poena civiiis fuit. bus Arcadio et Honorio.
Quot olim Principes opprobrii causa 383 Qtiei-cetu'] Sylvae quercnbus
rasi, el in monasterium detrusi ! consitje. Virgilius : ' Et durvE quer-
Barathri] Barathrum locus Athenis cus sudabunt roscida mella.'
profundus, et caenosus, in quem 384 Murice'] Purpura, quae tingi-
uoxii praEcipites agebantur ; et inde tur sanguine Muricis piscis, vel li-
sumitur pro Inferis seu Tartaro, in quore Muricis floris.
quem detruduntur improbi : fiapadpov 385 Quceretur /iotios] Lana enim
apud Graecos est/ossa p-o/unda. purpurie colore videtur esse bouo-
880 Tellus communi^ critl Ut erat rata.
per saeculum aureum, cujus iniagi-
IN RUFINUM LIB. I. 137
Attonito pastore greges, pontumque per oranem
Ridebunt virides gemmis nascentibus algae.
totum mare algie virulantes emicabunt, lapillis orientibus.
Var. LL. ed. Antv. — 38G portumque Tholos. Pric. Med. qiiart. positumqne
Tlman.
NOTyE
S87 Ridehunt] GratJE et jucnndae nascentibus.
evunt videutibus, quia mixtae gemmi? Algce} Alga est herba raarina.
IV.
CL. CLAUDTANI
IN RUFINUM
LIBER II.
PRiEFATIO.
A R G U M E N T U M.
RuFiNO extincto, liber Helicon, Castaliae aquiE a Barbaiis iinpollulae
agnoscunt Stilichonem vindicem, Mnsaeque eum invitant ad suos cantus,
exemplo Martis, audiendos.
A ANDiTK defensum reduces Helicona soiores;
Pandite : permissis jam licet ire choris.
Aperite o Musa redeuntes Heliconem; aperite : catus nunc possunt ingredi in
In Florentino, Mediceo quarto, et ntroqne Lucensi Iiuic libro prajfigitur
Praefatio, quze in aliis ante Bellum Gildonicum legitur, cum hac inscrip-
tione, Flavii Claudiani Lib. ii. de Morte Rufini. in Vaticano optimo, veterrimo
Gyraldi, ut et Vaticano Livinei similiter hic inseritur. In Petav. sec. non
est distinctio novi libri.
1 Defessum Farn. Var. LL. ed. Antv. — 2 demissis Heins. Oxon. pr. Leid.
mOTJE
1 Defensum Helicond] Helicon est Rufintim, quasi monstrum illud etiam
nions Phocidis in Graecia, sacer Mu- Musis belium indixerit, ccEtusque
sis, quae sunt noveni doctae sorores, doctonim prohibuerit.
filiaj Jovis et Mnemosynes seu Me- 2 Permissis ckoris] NuUus est Rufi-
moriae. Defensum autem contra uus qui probibeat.
CL. CLAUD. l\. IN RUFIN. LIB. II. PPv.liFAT. 139
Nulla per Aonios hostilis buccina canipos
Carmina nnip;itu deteriorc vctat.
Tu quociiic, sccuris pulsa lorniidinc ])clphis, «>
Floribns ultoreni, Uclic, cingc tuuni.
Nulhis Castalios laticcs, ct pra^scia fati
Flumina polhito Barbarus orc bibit.
Alphcus late rubuit, Sicuhmiquc pcr aequor
Sanguincas bclli rctuHt unda notas. 10
Agnovitquc novos abscns Arethusa triumphos ;
Et Gcticam sensit, testc cruore, necem.
Immensis, Stilichon, succcdant otia curis,
Et noslrae paticns corda remittc lyrte.
hunc Heliconcm. Tuba milla inimica proliibet clangorc sinistro verstts per agros
Aonios. Tii etiam, o Apolh, Delphis tutis, timore fui^ato exorna scrtis liheratorem
tuitni Stilicliouein. Ncmo biirlntrus ore prnfitno pntut liqtiores Castitlios, ct aquas
inspirantcs futiira. Alphcus undique tinctus est, et aqua per mare Sicilice ostendit
signa sttngiiinokntapra-lii: iitqiie Arclhtisa remota cogvorit vidnriits reccntes, et
e.v testimonio sanguinis animadcerlit clitdcm Getarum. () Stilicho, qiiics seqttaltir
pr(pmissis Rott. Florent. Med. sec. Colin. pcrmistis Pat. Ceteri omnes
melioris nola% Exc. Luceiis. Ald. ed. Parm. ct Vicet. permissis. Heinsius
pro licet legit libet. chorts vel rotis Vat. pr. choris vel comis Florenl.— 4 vetat
vel canat Vat. pr.— 5 Te quoque INIazar.— G DcUa Pal. Delc ncinge Exc.
Lucens. sec— 7 facti ed. Parm.— 8 bibat Oisel. Moret. Tlman. Pric. bibit
Exc. Lucens. pr. bibet reliqui niagno nuniero, Exc. Gevart. Lucens. s«c. ed.
Parm. et Vicet.— 10 ore vel vnda Put.— 11 Atimotitqtie Rott. Agnoscitque
Pal. Med. pr.— 12 Et Geticam vet. Gyr. Vat. Liv. Florent. duo Med. unus
Heins. Exc. utriusque Lucens. Gildnnis duo Oxon. duo Heins. totidem Med.
et Vat. Farn. Kott. Pric. Vicet. Isingr. Et Geiicum vel Gildonis Vat. pr.
Pric. in ed. Antv. Plant. Heinsius notaverat seqq. ' Gildo iutertVctus in Sicilia.
Gyrald. locum male intellexit.' scntit Thuan.— 13 Stilicho Vat. pr. succedent Pal.
NOT/E
3 Aonios'] .^onia pars est montana Prcesciafatifluminu] Quaj inspirant
Boeotiffi, Musissacra. fatum, seu futurorum notitiara : nani
Nulla buccina carmina vctat] Hoc ' fatidici vates :' Ausonins.
est, nullum bellum vexat doctos. 9 Alpheus] Fluvius Elidis in Grae-
5 Delphis] Urbs lnrc est ad radicem cia, sed qui per secretos maris mea-
Parnassi, Apolliuis oraculo celebris. tus pervenit ad fontem Arethusam iu
6 Ultorem] Stilichonem. Sicilia. Unde utriusque amores ceie-
Delie] ApoUo Delius appellatur a brantur a Poetis.
Delo niarisii:gzei insula.inqua natus 11 Abseiis Arelhusa] Hipc Dea fon-
est. tis coKnomiuis cognovit absente se,
7 Castalios] Castalius fons est ad et forsan Alpheum amatorcm invi-
radicem Parnassi, Musis sacer. Di- sente, relatas esse a Stilichonc novas
citur a Castalia, qua; Apollinem fn- victorias dc Getis, in Grivcia, idqne
gicns, in huuc foutcui conversa cst. judicavit e.x strage et fuso sanguine.
140 CL. CLAUDIANl V.
Nec pudeat longos interrupisse labores, 15
Et tenuera Musis constituisse moram.
Fertur et indomitus tandem post praelia Mavors
Lassa per Odrysias fundere raembra nives ;
Oblitusque sui, posita clementior hasta,
Pieriis aurcs paciticare modis. 20
lab&res infinitos, et relaxa animum audiens citharam nostrum. Neque eruhescas
interpellarisse magna opera, et dedisse Camcenis tantulum temporis. Etiam Mars
invictus dicitur pnst bella demum prosternere corpus siium fatigntum per glaciem
ThracicB, et iffimemorferitatis suo', mitior lancea deposita,demulcere aures cantibus
Pieriis.
Pric. et cotl. Bartli. — 14 corda remitfe vel carmina mitte Florent. carmina
nosfra Rott. verba vel membra Oxon. sec. unus Heins.— 1.5 Non Pric. Ne
Vat. quint. Pal. Put. Tliuan. Rled. pr. Anibr. sec. — 16 Mnsis /fnufm Heins,
Oxon. pr. continuisse Med. quart. Exc. Lucens. pr. instiluisse Med. pr. Pal.
— 18 Lapsa Med. pr. OdrysiasXet. Gyr, Med. quart. et unus Heinsii. Othrysias
al. Otrisias duo Vat. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. verbu pro membra Oxon.
NOTiE
14 Nosirtp patierts'] Patiens lyram Odrysia.
nostram resonare. 20 Pieriis modis'] Cantibus Musa-
18 Odrysias'] Odrysae sunt populi rum, quas Pieriae dicuntur a Pieria
TTiraciae, nnde Thracia dicta est regione MacedoniaB ipsis sacra.
V.
CL. CLAUDIAM IN RUFLNUM LIB. II.
ARGUMENTUM.
Theodosio raortuo, Stilichone orbis tutore, Rufinus pergit orbem vexare,
Europam et Asiam vastat per Getas accitos : ipsa Constantinopolis timet:
ipse sceleribus et caede, hostiumque coUoquio gaudet. Orbis implorat opem
Stilichonis ; hic cum variis populis pergit ad Orientem. Barbari timent,
Rufiuus exanimatui, mox criniinatur Stilichonem, et ab Arcadio mandata
obtinet, ipiihus diiiiittai Stili( honem ; hic dolet, queritur de Kutiuo ; milites
fremunt, qufruntur(|Ut', Rufinum execrantur, vindictain ardentps devovent
seStilichoni, quo tamtu rfce(iente, Rufiuus exnltat, sibique promittens impe-
rium, parat convivia, sceleratis piaudentibus: hinc somnio delusus largitur
auruni. At milites huuc de sceplro, uon de periculo cogitantem adoriuntuo
IN RUFINU.M LIH. II.
141
capiniit, occidunt, laceiant, capnt praefigiint iii liasta, mannm avnlsam cir-
cumfernnt. Ipsc (Ictruditnr ail Inferos snppliciis omnibus u UliailanuuUho
crnciaudus.
Jam post edomitas x\lpes, defensaque regna
Hesperiae, merita complexus sede parcntem
Auctior adjccto fulsjebat siderc mundus ;
Jamquc tuis, Sliliclion, llomaua potcntia curis,
Jain post Aliieit sulmdas, et coiiserinlum Imperium Occidentis, coeUim colwnestana
luco (ii^uo pulrcni 'riieodo^iuni, micabat lujnoraliitius, adililu aslro iiovo: ctjum,
o StHicho, Imperiuni Romanum, el /astii^ium mundi traditum esl curis tuis.
1 Alpis Exc. Lapti, regnis Med. sec. a m. sec— 2 mrdia Leid. sec. Heins.
Exc. (Jevart.— 3 Altivr Uott. H«-ins. Aplior P,«jnou. Tliolos. ()\ou. scc. Med.
tert. Petav. tert. Var. LL. ed. Autv. a m. pr. Auctior vel .1/)^(m- Exc. Lieti,
Junctior Oisel. Aucttur vel Junctwr l'nt. adior Exc. Voss.— 4 Stilichun Fetav.
NOTiE
1 Alpes^ MoQtes iuter ItaliamGal- thodoxis Imperatoribus delatns est,
lianique, quos cum Arbojjaste Gallo nt patet ex numnio, nbi relata Priu-
PrincipeoccnpaveratEugeniusGram- cipis etti^Mes cum iiiscriptione, ' Di-
maticns, qni se pro Imperatore gere- vus Constantinus ;' altera facie ipse
bat, et cui sic scripsit S. Ambrosius, qnadrigis iuvectus ad cfchim videtni-
' Iniperatori Eaiienio.' Al hic cum exsurgeie,manum manui coilesti por
»no Arbogaste a Theodosio victns
est.
Regna Hesperia;] Qnae snnt versus
Occidentem, habita ratione Uoma;.
Hesperus est stella Occidentalis:
unde Hesperium dicitur, quod est
Occidentale.
2 Merita scde] Ob virtutem, cujiis
velut gradibiie lleroes iu ctrlniu as-
cendunt.
Complexus] Vclnt filinm, cui debe-
tur haereditas.
3 Auctior mundus] Coclum magis
auctum ct iiouoratnm niicabat addito
novo sidere, Theodosio scilicet : allu-
rigens. Ceterum nt scias qualis fu-
erit Theodosius, andi S. Ambrosium
de ipso loquentem : ' ^Manet in hi-
mine Theodosius, et sanctorum coeti-
bus gloridtur : ibi Gratianum com-
plectitur: dits diei eructat verbnm.'
Deinde agens de Maxiino et Eugenio
ait: ' Nox nocti indicat seieutiam.'
4 Stilichon] Decedens Tiieodosius
Rufinum .Arcadio Impcratori Orien-
tis tntorem dtdit, Stiliclionem Hono-
rio Imperatori Occidentis. Claudia-
nus vero uni Stilichoni oninia ait esse
commissa, quia noverat hoc eum af-
fectare ; et hanc fui>se Theodosii
dit ad Jiiliuni C*sarem, qni post mcntem populus credcbat. Immoet
Zosimns, et S. Auibrosins id memo-
ria; prodiderunt. Cllimus de Theo-
dosio sic lo«iuitiir: ' Nihil liabebat
novnm, quod condeict, qui filiis to-
tnni dederat, nisi ut eos pra-senti
coinmendaret parenti, id est Stili-
obitum creditiis vulgo est in astrum
esse inutiitus. Addendum est quos-
dam Philosopliiis censuisse Heronm
animas e stellis oriundas, ail stellas
redire. Porro hic Theodosium canit
Apotheosi donatnni, sen relatum
inler superos: qui houos etiam Or- choni.'
142 CL. CLAUDIANI V.
Et rerum coramissus apex : tibi credita fratrura 5
Utraque majestas, gemiuyeque cxercitus aulae.
Rufiuus (ueque enim patiuntur saeva quietera
Crimina, polluta^que negant arescere fauces)
Infandis iterum terras accendere bellis
Inchoat, et solito pacem vexare tumultu. 10
Haec etiam secum : Quanam ratione tuebor
Spem vitae frac^lem ? qua tot depellere tluctus
Arte queam ? premor liinc odiis ; hinc milite cingor.
Heu ! quid agara ? non arraa mihi, non Principis ullus
Auxiliatur amor : matura pericula surgunt 16
Majestas Fratriim amborum demandata est tibi, et ugmina Regice duplicis. Rufi-
nus (etenim scelera atrocia non permitlunt reqidem, et guttur infectum recusat
siccescere) Rutinus incipit rursits orbem infiammare praliis nefariis, et turbare
pacem seditionibus consuctis. Quin et Rufiniis ait talia vcrba secum : Quonam
modo conservabo spem debilem vitce mex ? qua industria possim avertcre tot tem-
pestates? hinc obruor invidia, inde obsideor a militibus. Ah! quid faciam? non
cohortes opitulantur mihi, non ulla benevolentia Imperatoris. Discrinmia subita
sec. Exc. Laeti a m. sec. Stilico Vat. sec. Rott. — 5 condita Exc. Voss. —
6 exitus Vicet. — 7 Riiffinus Vat. quart. Riifiini Tholos. scceva Var. LL. e
marg. Parni. nec enim Pal. Pric. Rott. Put. Pat. Ambr. pr. et tres Med. —
8 poUntasque Moret. pr. pollutcpque vel poUutasque Reg. avidaq^ie v. avidasque
Oxon. mansuescere Med. tert. Petav. tert. — 9 terrasque Lov. fiammis Reg.
Ambr. pr. Oxon. tom Leid. duo. b. accendere <, Ms. Pulm. et Barth. — 10
subito Med. sec. turbare Pric. Thuan. Mazar. Petav. tert. Exc. Lncens. pr.
vexare tres Vat. Pal. Farn. Put. Reg. Patav. pr. duo Oxon. et Leid. Med.
duo, ambo Moret. Lov. Bonon. tres Ambr. duo Heins. Exc. Gevart. Lucens.
sec. Sched. Gud. et od. Vicet. Var. LL. ed. Antv. turbare vel vexure Rott.
Thol. Exc. Laeti. — 11 fecit pro seciim Florent. Qtianam vel Qua nunc Oisel. — 14
necPrincipis Pric. Med. quart. Exc. Lucens. pr. — 16 impositis Exc. Laiti, Ald.
NOT/E
5 Rerum apex'] Fastigium, seu su- si timor vel tumor mtdtus. Dicitur
premae dignitates utriusque Impera- proprie de bello Gallico aut Italico.
toris tibi commissje sunt. 12 Spem vita: fragileml Vitae spem,
Fralruml Arcadii et Honorii ; et quce est exigua, cadiica, et fragilis
utriusque aulae, Constantinopolitanae ut vitrum.
in Oriente, et Romanae in Occidente. Fluctus] Mala ingruentia, et flnc-
Quanquam nonnulli dicuut Arcadium tuum ac tempestalis instar, obruen-
viginti annos natum, nou opus ha- tia.
buisse tutore. 13 Odiis] Principis, procerum,
8 Arescere fauces] ' Ut fera quae populi : nec mirura est sic invisum
gustatuHi semcl sanguinein semper csse hominem avarissimum.
sitit.' S. Hieronymus. Semper fau- 15 Matura pericula] Parata cadere,
ces madescunt cruore, ac proinde ut pomum nempe niaturum subito
recusant arescere. cadit, ita et nericula subito casura
10 TumuUu^ Tumultus dicitur, qua- sunt in caput Rufini.
IN RLMMNLMI Lin. II. 143
Undiqiic, et impositi radiant cervicibus enses.
Qiiid restat, nisi cuncta novo confuudere luctu,
Insoutesquc meae populos niiscere ruinai ?
Everso juvat orbe mori : solatia leto
Exitium commune dabit : ncc territus ante 20
Disccdam. Cum luce simul linqucnda potestas.
Haec fatus, ventis veluti si fraena remittat
^Eolus, abiupto gentes sic objice fudit,
Laxavitque viam bellis : et ne qua maneret
Immunis regio, cladcm divisit in orbem, 2o
imminejtt undequaqtte, et ^ladii cnllo minantes /tilgent. Quid superest nisi
perturbare omnia calainitittc' luctnusa, et permiscere gentes innocetites cum
exitio tneo. Luhet pcrire, mundo lahefactato ; pernicies communis omnibus
prccbebit consoUttionctn murti mcte : neque prius v^o inetu pcrculsus ohibo:
deserenda est potcntia una cum vita. Loctttus lucc vciba Rufinus, ceu .Eulus
laxet habenas rentis, ita fractis ohstaculis turbacit populos, et aperuit iter prce-
liis : ac 7ie quis tractus remaneret expers htiWi, partitus est stragetn in oppida, et
etl. Parni. Vicet. Junt. Colin. omncs Leid. \>v. Esc. Luc. pr. enses vel omnes
Keg. Oxon. pr. imbrcs Med. sec. a m. pr. — 17 milii pro nisi Pal. suc-
cendere Mcd. tert. Itictu vel Jluctu Vat. quint. — 19 ecerso Med. quart.
destrHcto Exc. Luccns. pr. ftito Mazar. et Heins.— 21 Deccdam Petav. pr.
Isingr. Discendam Lcid. pr. a m. pr. Discedam quatuor Vat. Farn. Pric.
Rott. Oiscl. Decedam vcl Discedam Exc. Licti. Heinsius conjiciebat Dis
cedam.—Zt fatur Morct. pr. rclitti vetUis Farn. Pric. Rott. Oisel. resolvat
Vat. pr. vet. Gyr. Vat. Livin. Exc. Lncens. sec. — 23 sic gentes Pric.
fundit X3it. quart. Reg. Petav. pr. Exc. Luccns. pr. marg. Moriii. — 2.5 demisit
Bonon. Ambr. sec. dimisit duo Vat. Lov. Leid. pr. Pal. Farn. Oisel. duo
Med. item Heius. totidem Pctav. Rcg. Moret. sec. Mazar. Tholos. Ambr.
tert. Ald. Exo. Lucens. scc. Var. LL. ed. Atitv. Vicct. divisit Florent. Med.
sec. Pat. Anibr. pr. vet. Gyr. Vat. Livin. demisit vel divisit Oxon. sec.
divisitycl tlimisit Oxon. pr. Vat. quint. Pctav, pr. Moret. pr. et Exc. Lceti,
demisit, dimisit, vtl divisit Put. orhem quatuor Vat. Pal. Farn. Pric. Rolt.
Oisel. Med. quart. Exc. Lupti et Lucens. pr. Vien. et I-incr. urbis Exc.
Lucens. sec. urbes vet. Gyr. Heinsius ad firmaudam lectionem divisit ascrip-
seratit/irwif, sic' dividere equos faclionii)ns' Capitolin. in Gordianis p. 152. et
* porcellum dividc re per tridunm'.Spartiau. m Didio Juliano p.Ol. 1.22. efcon-
giarium populo dividere'Capitolin. iuMarco.Antonino p. 32. 1. II. sic idem in
NOT/E
16 Imposili enses] Exemplo Damo- ventorum creditus ab anliqiiis, quod
clis, < Districtus ensis cui super im- ex fnmo Strongyles insula; ventos fu-
pia Cervice pendet,' itc. Horatius. turos pra?nosceret ; vel quod Astro-
19 Eversojtmit orhe mori] ' Incen- logiam, et pr^sertim ventornm natu-
dium ruina restinguere,' ut jactabat rani, calleret.
Catilina apud Sallustium. Fudit] Confudit, perturbavit.
23 jEoIus] Filius Hippotae, Deus
144
CL. CLAUDIANI V.
Disposuilque nefas. Alii per terga ferocis
Danubii solidata ruunt, expertaque remos
Frangunt stagna rotis : alii per Caspia claustra,
Armeniasque nives, inopino tramite ducti,
Invadunt Orientis opes. Jam pascua funiant 30
Cappadocum, Yoluciumque parens Argaeus equorum.
Jam rubet altus Halys : nec se defendit iniquo
Monte Cilix. Syriae tractus vastantur amoeni :
Assuetumque choris, et laeta plebe canorum,
distribuit scelera. Hi irrumpunt per dorsuin giuciatum Istri furentis, et rumpunt
currilms aquas ante tcntatas remigiis: illi per aditus Caspios, et pev nives Armenice,
conducti seniita improvisa, irruunt in Imperium Orienlis. Jum pruta Cappadocice
fumant sliasie, et Argaus pater equorum celerrimorum. Jam Halys profundus
rubescit caede : neque Cilix tutatur se culmine abrupto : gratce ngiones Syrice
diripiuntur, et equus inimicus calcat Orontem inertem, et consuetum chorcis, et
Gordianis : ' Illos sane xx. senalns ad hoc creaverat,Ht divideiet liis Italicas
regiones contra IMaximinum pro Gordianis tuendas' p. 15G, et saepe. —
26 Imposuiique Tlioios. feracis Vat. sec. feroces Tholos. tamen ferox RhO'
danus Cons. iManlii vs. 53. nisi ibi legendum /frrt.r. alibi, ' Subvectae Rhodano
Tiberina per ostia classes Nec prius inventas Arans tibi donat aristas.'
Heinsins ad orara Lngd. edit. 1548. — 27 remis Florent. Thnan. Pat. — 28
castra Pat. Moret. sec. a m. pr. lustra marg. Isingr. — 29 limite Pric. — 31
Egenus Lov. a m. pr. equarum Vat. sec. OiseL aquarum Oxon. pr. a m. pr. —
32 intus Alis Oxon. pr. Alix Leid. sec. Exc. Gevart. alis Vicet. Leid. Lovan.
intus vel altus Vat. (juint. intns Vat. duo, et totidem Med. Lov. Pat. Tholos.
Pal. Farn. Oisel. Reg. Mazar. duo Petav. ambo Moret. duo Anibr. Leid. pr.
et unus Heinsii, qui inde conjiciebat Indus. — 33 amccna legit ideni Heinsius,
qui et post canorum versum deesse suspicatur. tnnyitcs pro tractus mnTg. Isingr.
— 34 sonorum Pric. Leid. phabe marg. Morin. et lotce Var. LL. td. Antv. a m.
NOT^
26 Disposuitque wf/as] Constituit Divum Has evertit opes, sternitqne
ut scelus suuni, seii bellum nefarium
a se excitatum, nna cum cladibus a
Getis, a se accitis, spargeretnr per
provincias et urbes omnes.
27 Danubii] .Seu Istri : fluvius est
maximus Europee : oritur ex vico
Vittembergensi : se exonerat in Pon-
tum Euxinum.
28 Caspia ciaustra'] Adilus Caspiaj
regionis, Caspio mari vicinae : claus-
tra alii vocant KKelSas, claves, regni
Hlicujus.
29 Armeniasque nives'] Armenia re-
gio est Asiae.
30 Orientis opesl Id est, Imperium
Orientis. Virgilius : ' inclementia
a cuhnine Trojam.'
31 ArgcPus'] Mons Cappadociae equo-
rum pernicitate celebris : Cappado-
cia porro, regio Asia=? minoris versus
Pontum, optimis et pascuis et equis
abundat.
32 Halys] Fluvins ox Tauro monte
nascens : alluit Cappadociam,Syriam,
Paphlagoniam.
luiquo] Ditficili, saiebroso, arduo,
abrupto.
33 Cilix] Taurus nions Cilicia^,
quae est in Asia minore.
SyricE] Hxc est regio Ciliciae con-
termina.
34 Assuetumque clwris] Syri, et prre-
IN RUFINUM LIB. II. 145
Proterit imbollom .sonipcs ho.stilis Orontem. 35
liinc planctus Asia? : Gcticis Europii catervis
Ijudibrio priKdaeque datur, tVondcntis adusquc
Dahnalia^- lincs : onniis qua mobilc Ponti
iTIquor, cl Hadriacas tcllus intcrjacct undas,
Squalct inops pecuduni, nuliis habitata colonis, 40
Instar anhclantis Libya^ quns torrida .scmpcr
SoHbus Immano nescit mansucscere cultu.
Tlicssalus ardct ager : reticet pastore iugato
Pehon : Emathias ignis populatur ari.stas.
Jam plaga Pannonia?, mi.scrandaquc moenia Thracum, 45
rcsonantcm ]iopulo ^audente. Imlc ftclus Asice nasciintur: Europa permiltitur
irrisioni ct rapina colwrtium (icticarum, usquc ad tcrminos Datmatite syUosce : tota
tcrra, quacumriuc porrigitur intcrftucntcs aquas 1'onti Eiixini, et marc Hailriatiann,
desolata est, et spoliala ii^rci^ihus, n;>n culta ngricolis ullis, in spccicm Lilnja^ arden-
tis, qua perpctuo adusta calorihus, non potest mitcscerc cura liuinana : campi TheS'
sidi inccnditnlur hcWo : Pclion silct pastorihus cxpulsis: ftamma consumit spicas
Macedonicas. Jain regio l'annoni<c, ct urbes Thraciw, et terra: Mysorma erant
pr, — 36 Hic Vat. quint. cultus Med. tert. forte luclus. Geticisque Ambr. pr.
Geticisqiic \c\ f:;cnl isque E\c. L7!ct\. cutenis E.xc. Lerti ni. pr. cathenis Thnnn.
severis Anil^r. pr. Geticisque Europa scveris Lov. — 37 pradaque Junt. Ald. Co-
lin. — 38 Datmacia- quatuor Vat. Farn. Petav. pr. Dalmuticcc fincs omiics Lov.
qucc Farn. vet. Cyr. Mazar. Tliuan. ambo Moret. Petav. pr. Anibr. tert. Leid.
pr. a ni. sec. 1'onti vel l'oli Moret. pr. Bartli. — 39 Actiacas marg. Morin.
Adriacas tres Vat. Farn. intcrierct Moret. scc. a m. pr. Hadriacis undis Tholos.
— 41 haneUtntis Var. LL. ed. Antv. Voss. Leid. andanlis lihra; Cod. Barth. —
43 cultore Med. tert. — 45 Nam Oisel. Put. Tlman. Petav. tert, et sec. a m.
pr, Moret. sec. Med. tert. Exc. Luceus. sec, Voss. et Var. LL, ed. Antv.
NOTiE
sertim cives Anliochiae, quam irrigat respirare possint. Libya cst regio
fluvius Orontcs, choreis et cautibus Africae siticulosa, arcnosa, et ideo
Siiepius indulgebant. inculta.
36 Hinc] Ex hoc bello, quod Ru- 11 Pclion] Hic mons seu spcleeura
finus excitavit. Thcssaliiv iu Grajcia miris pastorura
Geficis] Omnes ejusmodi populi cantilnis personabat,
non satis cogniti sub vocabulo Geta- Emalhias] Gra^ciaa regio Emathia
rum saepiiis significantar. est, dicta ab Eniathionc Regc, fratre
38 Dalmatia] Hapc regio est ad Memnonis : appellatiir Macedonia,
oram maris Adriatici, 45 Pannonia;] Haec est lata Europas
39 Hadriacas] Vel Adriaticas, sic regio, quam a Germania Danubius
dictas ab urbe Adria, separat.
41 Anhelantis Lihyaf] Ardentis, ses- Thracum] Thraces popuii Graeciac
tu fatiscentis, et pra> nimio calore vicini ; immo a quibusdara iu ipso
reddentis homines ita anhelos, ut vix Graeciae limine repositi.
Delph. et Var, Clas. Cluud. K
146 CL. CLAUDIANI V.
Arvaque Mysorum ; jam nulli flebile dammim,
Sed cursus solennis erat, campusque furori
Expositus, sensuiuque malis detraxerat usus.
Heu heu, quam brevibus pereunt ingentia fatis !
Imperium tanto quaesitum sanguine, tanto 50
Servatum, quod mille ducum peperere labores,
Quod tantis Romana manus contexuit annis,
Proditor unus iners angusto tempore vertit.
Urbs etiam, magnas qua3 dicitur aemula Romae,
Et Chalcedonias contra despectat arenas, 55
deplorandce : jam jaclura nemini lacrymabilis , sed incursiones erant ordinaria, et
ugri objcctirabieiUo&imm, ac consuetudo udemerat sensum in damnis. Heu! res
magna quam levi ruuut casu ! unus Riifinus, perfidus, ignavus, pessumdat brevi
momento sceptrum comparatum tanto cruore, conservatum tanto ciiioie, quod facta
7nitle Ductorum acquisiccrunt, quod per tot scecula Romana potestas connexuit.
Urbs quoque qucefertur fuisse rivalis RomcB ingentis, ac quce sita est contra arenas
Nec non Pann. aU. Leid. duo Vat. Petav. pr. Jam vel Nam Oxon. pr. — 46
McBSorum Tholos. Mesorum Vat. qiiart. Med. sec. Mysorum vel Mcesorum Exc.
Leeti, missorum Voss. non ulli Vat. quart. Exc. Lucens. pr. — 48 sensusque
Pric. Oisel. Pat. Tiiuan. Mazar. Florent. et unus Heins. mali Vat. sec. Put.
Florent. Mazar. Med. quart. et sec. a m. pr. Lovan. Exc. Lucens. pr. malis
Exc. Lucens. sec. sensusque malus Rott. — 49 Heu heu pr»stantiores niagno
nuniero, Exc. Lucens. pr. ed. Parm. et Vicet. Helieu Mazar. Leid.sec. Petav.
duo. Ald. eheu al. ut Gesner.fatis vet. Gyr. Exc. Lucens. sec. caussis quatuor
Vat. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. Exc. Laeti, quae et fatis vel curis a m. sec.
• — 51 junxere Leid. pr. Oxon.jun.rere ve\ peperere Reg. — 52 armis Vat. quint.
— 54 ducitur Vat. pr. Exc. Lucens. pr. — 55 Quce Chalcedonias Petav. tert.
NOTtE
46 Mysorum] Mysia regio est rai- et consuetudo, quae est aUcra natura,
Boris Asiee ad Hellespontum. Strabo effecerat, ne niala amplius sentiren-
constituit etiam Blysos in Europa in tur.
confiuio Panuoniae ad Danubium, pu- 52 Contexuit] Multas scilicet urbe&
tatque Mysos Asiaticos ab liis nomen et provincias in unnm velut corpus
etoriginem traxisse. Sed hos Plinius imperii contexuit, atqne conjunxit.
non Mysos sed Moesos appellat. Unde 53 Vertit] Non evertit tameu Ru-
in hoc Claudiani loco nonnulli leguut finus, sed evertere tentavit, ut ipse
IHcesorum. velut denuo excitaret, atq\ie in suo
47 Solennis'] Incursio Barbarorum opere triumpharet, regnaret.
ordinaria, et assueta, fiebat veluti 54 Urbs etiam] Constantinopolis,
cum pompaet casrimonia, non furtim, quae non solum semula, sed et postea
aed palam et publice, utsolenne quid- victrix fuit Komae, et altera Ronia
piam. Et populi his malis ferendis dicta.
jam erant assuefacli. 55 Chalcedonias] Chalcedon, hodie
48 Sensujnque malis detra.xcrat iisus] iScufari, secundum aliquos; urbs olim
Occalluerat jam omuium patientia, erat ea parte Asiae ad Bosphorum
IN RUFINUM LIH, II. 147
Jam non finitimo Martis terrore movetur,
Sed propius lucerc fiiccs, ct rauca sonare
Comua, vibratisquc pcli tastigia tclis
Aspicit. Hi vigili muros statione tueri,
Hi junctis propcrant portus munire carinis. fiO
Obscssa tamcn illc icrus iietatur in nrbc,
Exultatque malis ; summ^eque e culmine turris
Impia vicini ccrnit spcctacula campi.
Vinctas irc nurus : hunc per vada proxima mergi
Semineccm, hunc subito percussum vuhiere labi, 65
Dum fugit : hunc animam portis cfflare sub ipsis :
Nec canos prodesse seni, puerique cruore
ChalcedoniSyjam haud concutitur timore vicino belli, at vidct pruxime tcedas fulgere,
et tuhas raucas resonare, ct culmina turriiim pcrcutijacutis contortis. Hi festinant
defcndere marnia cxcubiis rigilanlibus, illi corroborarc portus naribus cutenatis.
Attamen barbarus ille Rufinus f>audei in urbe oppugnata, ct triumphut calumitati-
bus ; et ex culminc arcis altissimo' uspicit spectacula nefaria ugri fmitimi : aspicit
nurus incedere catcnatas ; aspicit hunc semianimcm submergi in aquas propinquas ;
illum, dum ejfugit, appetitum plaga repentina concidcrc ; hunc reddcre animam sub
portis ipsis; iieque caniticmjuvare sencs; et gremium matris replcri sanguine infan-
tis. Gauditim injinitum et sa'pejocus afficit Kufiiiuni : una tristitia movet hominem,
CalcedoniasWcai. Wi\. Isingr. al. — 56 movcri ccnjiciebat Heinsius pro mo-
vetur. — 57 proprius Fat. proprius Tiiolos. pocius vel propius Val. pr. propius vel
propias Moret. pr. sed propius sonarefuces Leid. sec. rauca sonorc cornua Moret.
sec. — 59 hic Vat. scc. hi Pat. Tliolos. Ambr. sec. Put. duo Petav. — CO muros
pro portus Tiiuaii. porias E\c. Voss. murare Leid. scc. Exc. Gevart. catenis pro
carinis legit Heiiisius, qui ascripserat locum Ainmian. Lib. xxvi. p. 349. ed.
Liadenbr. snl) finem : alia tanien manu notatuni erat, male: vid. Barth. — Cl
ferox unns Hcins. — 62 summaquc\-At. pr. quod nialuit Heinsius. summoque al.
ita Gesner. e culmine vet. Gyr. Vat. Livin. ex culminc Vat. pr. a cul-
niine tres Vat. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisei. E\c. La-ti.— 63 spectat
Tholos. Petav. pr. cod. Delr. certamina Pal. Farn. Pric. Kolt. OiseL
Exc. Laeti. certamina vel spectacula Vat. sec. Put. spectat ccrtamina Vat. quart.
et quint. marg. Morin. spectacula Xnt. Livin. Exc. Liicens. sec. Isingr.— 64
ticlas irc manus Oisel. junctas vel rincfas Put. victas Med. quart. Amhr. pr.
Leid. sec. Exc. Gevart. rinctas Oxon. sec. manus diio Med. duo Petav. Bo-
non. Tholos. Mazar. Pat. Aiiii)r. tert. Ald. et Exc. Scliott. domus Ambr. pr.
Scbed. Gud. nurus vel manus Vat. quint. Florcnt. Put. Exc. Ljeti. vinctas
nurus vel victas mujius Oxou. pr. in vada vet. Gyr. Exc. Lucens. sec. cerula
Oisel. Vat. pr. et sec. vaga Vat. duo. vada vel vaga Vat. pr.— C5 Seminccem,
Lov. Vicet. Parm. Ald. percussum ties Vat. Pal. perculsum Aled. tert. convul-
sum Pric. a m. pr. — GG hic Med. quart. spirare Florent. Kott. Tliuan. Med.
sec. Leid. sec. E\c. Gevart. et Cod. Khem. ed. Pann. spirare vel efflare Oxon.
pr. Exc. Laeti. efflare animam ex Capitolin. p. 34. \. 23. pvobat Heinsius.— 67
NOTyE
Thracium, e regione Byzantii seu junctis ac catenatis navibus, nehostis
Constantinopolis. propius accedat.
57 Faces] Tsedas ardentes hostium. 63 .SjjedacM/u] Aspicit nimirum cer-
60 Portus munire carinis] Simul tamina impia, et mala omnia, quae
148 CL. CLAUDIANI V.
Matemos undaie sinus. Imraensa voluptas,
Et risus plerumque subit : dolor afficit unus,
Quod feriat non ipse manu : videt omnia latc 70
Exceptis incensa suis, et crimine tanto
Luxuriat, caruraque sibi non abnuit hostera.
Jactabatque ultro, quod soli castra paterent,
Sennonunique foret vicibus permissa facultas,
Egregii quoties cxisset foederis auctor. 75
Stipatur sociis ; circumque armata clientum
Agmina privatis ibant famulantia siguis.
quodnonipsepercHtiatsasidextera: spectatundiquecunctacombusta,prcEtersiiahoT\a,
et lasciiil fantis sceleribus, neque negat hostes e&sejucnndos sibi, Ac spontn gloriaba-
tuT, qiwd caslra hostium panderentur sibi uni, et potestus congressuvm cnnccssa esset
vicissim, quotiescumque ipse egreditur comilatus sociis, conciliator tuturiis/a?rferis il-
lustris: etcatervcearmatcBcliejitumcircum iucedebant,obedientesvexiUispritalis. Ipse
Non Med. quait. nuus Heius. Exc. Lucens. pr. puerique Vat. sec. puenimque Pal.
Thaan.Mazar. iNIed. pr. duo Ambr.unus Heins.Schcd. Gud. cnioremUeg. cniore
vel cruorem Put. — 68 /crdare Vat. sec. Pal. Oisel. Thuan. Mazar. Med. pr. unus
Heins. Ambr. pr. Schcd. Gtid. nudare Pat. Thuan. nudare velfadare Pnt. undare
vel focdure Moret. pr. unduntc Faru. Heinsius conjiciebat, ' puerique cruore
Maternos foedaiite sinus.' — 09 /;i rjsus Med. sec. rursi/mExc. Gevart. )Hr«u«
Leid. populumque pro plcrumque Rott. Var. LL. ed. Antv. Et rursum prumque
Leid. sec. injicit Pric. a ni. pr. Thuan. Mazar. Exc. Cod. Rhem. afficit vel
efficit Oxon. pr. inficit et emcud. efficit Put. — 70 faciat Med. tert. esse munus
Exc. Lani. — 71 Exceptis vet. Gyr. Exc. Lucens. sec. Prtpceptis quatuor Vat.
Pal. Farn. Pric. Rott. Oijcl. Pracipitis Tholos. intenta Med. sec. a m. pr. —
72 casumque pro carumquc Tholos. abnuit Vat. pr. vet. Gyr. Reg. Oxon. pr.
Vat. Livin. Exc. Lucens. sec. abnegat tres Vat. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel.
Pat. Ambr. duo et Exc. Lvrti. abncgat vel abnnit Pet. Oxon. sec. — 73 quod
soli duo jNIed. Keg. Put. Jliuan. Mazar. Lov. Petav. tert. unus Heins. duo
Oxon. totidem Leid. ambo Moret. Exc. Lucens. pr. Ald. et ed. Vicet. so/i
quod Vat. sec. Rott. Exc. Lieti. paterent vel parabant Keg. — 74 Sermonisque
fuit id. Reg. commissa Farn. incert. Heins. concessa vel permissa Put. facultas
Vat. pr. vet. Gyrald. et Exc. Lucens. sec. potestas alii ut Gcsner. — 75 actor
duo Med. Heinsius conjicit ictor.funeris niarg. Isingr. — 76 Stipatur duoLeid.
Mazar. Vat. Livin. Isingr. Stipatis Tholos. Stipatus tres Vat. Pal. Farn. Pric.
NOT^
suscitaverat. Sic Nero cx turri Me- verat, eum ut Roniauis suspectum
caenatiana Romae incendium a se ex- rcdderet.
citatum cernere gestiebat. 75 Faderis auctor'] Quotiesmittere-
71 Exccptis suis] Villis, quod argu- tur ad fcedus persuadendum, fiicien-
mentmn erat Rufinum cuni liostibus dum.
fecisse fcedus, quod pra^ter ejus villas 76 Climtum agmina] Qnod uimiain
omnia incenderentur. Secus alias de arguit homiuis potentiam, cum stipa-
Fabio judicatum est, cujus agrum, tus clientibus incedat, quomore prin-
inceiisis aliis, Aunibal invidiose scrva- cipes incedebaut.
IN RVFINUM LIB. II. 141)
Ipse inter medios, ne qua de partc rclinquat
Barbaricra, rcvocat fulvas in pectora pelles,
Fra^iiaquc, ct imniancs pharctras, arcusque sonoros K)
Assimulal, mcntcmquc palam tcstatur amictu.
Nec pudet Ausonios currus, et jura regentem,
Sumcrc dcformcs ritus, vcstemque Getarum :
Insigncmquc habitum Latii mutarc togaeque
Rufinnsjin medio, tic uHquafenus omittat niorcm Barbarnriim,retrahit pcUesfulca.i in
gremium, et imitatur lialienas, et pUarctras iiigentes, et arcus stridentes, et publice
oslendit animum veste. Neque homo ducciis currum, et legcs Italia;, erubescit usur'
pare turpein consuctudinem, utque indumenta Getaruin. Ac leges iinpuls^e permu-
tare vestes illustrcs Itali<e, dolent viclcc a judice peilito. Qua: facies populi tum
Oisel. Exc. La-ti. armenta vct. ed. Parm. et Exc. Lseti, in qiiibiis et fabulantia
a m. pr. — 78 yimneret Exc. Voss. — 79 peclora Vat. pr. Oisel. Leiil. pr. Vat.
Livin. Petav, pr. Kxc. Livti, pcctore trcs Vat. Pai. Farn. Pric. Isingr. ita
Gesiwr. corpora Rott. Med. nec.corpme Fiorcnt. Heinsius ascripserat: ' pcre-
grinos liabitus sumere probrosum olim.' Lamprid. in Commodo, p. 49, 12.
Casaub. p. 90. — 80 pharctras\el phaleras Oxon. pr. — 81 Assimilut omnes ferc
scripti, Exc. Luceus. pr. et Lieti, ed. Parm. et Vicet. menteque Leid. sec.
satis Florcut. Rott. satis vel palam Med. sec. proclainat amictu Exc. Lucens.
sec. ainictu vet. Gyr. amictus quatuor Vat. Pal. Farn. Pric. Rolt. Oisel. Exc.
Laeti, amictus vel uinictu Oxou. pr. — 82 Ne Rott. Non Tliuau. Mazar. Moret.
sec. duo Auibr. Nec vd Nil Oxon. pr. cursus TUolof^. cultus Vat. sec. bella l*nt.
a m. pr. Jura tucntcm Leid. sec. Exc. Gevart. ad vulgatam tuendam ascrip-
.serat Heinsius iociim Lib. ii. iu Eutrop. 343. et Zitznian. not. in Rutil. p. 08.
nec jura Incert. Heins. tenentem Ms. Puliuan. — 83 rictus Med. sec. ritus vel
rictus Reg. vestesque Lov. et Varr. LL. ed. Antv. — 84 togaque quatnor Vat.
Pal. Farn. Rott. Oisel. Isingr. coactw vet. Gyr. Exc. Lucens. sec. Getatjue
Pric. Heinsius conjicLebat, et veste Gctarum Insigncs habitus Laiii mulare io-
gati.
NOT/E
79 Pelles] Gcntes Septemtrionaies jura, est rcgcre magistratum ; ' qui
propter frigoris acerbitatera se pelli- jura regere possiut.' Digestis de
bus vesticbant. Origine Juris § 13.
81 .4ssi;nw/((<] Rufinus, nt Getaruin 83 Deformes] Coutemta patriae
gratiam aucuparetur, eorum vestes consuetudiue, peregriniim morem,
imitatus est. vestesqueGeticas usurpare: qualabe
Mentemque palam'] Testatur liac notatns est Alexander, quod lelictis
veste liarbara, quis sibi sit animus, Gra?cis vestibus Persicas indueret:
barbarns scilicet, et Barbarorum sed egregie defenditur a Plntarcho,
causffi favens, sicque Romani Imperii quod hac vestium mutatione sibi hos-
proditor. tiuni animos conciliaret.
82 .4usomoacum«] MoreConsnlum, 84 Insigncm] Togatam vestem sci-
qui sellis curulibus in curru vecti Hcet, qua Romani a ceteris uationi-
procedebant. Alii legunt, Ausonias bus dislinguebautur.
curas, id est, curas Italix. licgere
150 CL. CLAUDIANI V.
Mcerent pellito captivae judice leges. 85
Quis populi tunc vultiis erat ? quae murmura furtim 1
Nam miseris nec flere quidem aut lenire dolorem
Colloquiis impune licet. Quonam usque feremus
Exitiale jugum ? durae quis terminus unquam
Sortis erit ? quis non funesto turbine rerum 90
Aut tantis solvet lacrymis, quos Barbarus illinc,
Hinc Rufinus agit, quibus arva fretumque negatur ?
Magna quidem per rura lues ; sed major oberrat
erat ? Quis frcmitus clatn ? Etenim afflicti non audent etiam lugere tuto, vel mul'
cere arumnas sermonibus. Haec dicuiit : Quousque pntiemur seriitutem detes-
tabilem? Quisfinis erit unquam calamitatis acerhce? Quis liberabit nos a fatali
tempestute miseriarum, vel a tantisfletibus? 'Sos, quoshinc Barbari, inde Rufi-
71US vcxat : nos, quibus terra et mare non conceduntur. Certe per campos ingens
83 pellito captivcB Vat. pr. captivcp pellito Scherl. Giid. polluto Petav. sec.
Med. sec. Incert. Heins. Marg. Isingr. pellitcE Farn. — 86 /)o/)?</Js Rott. a m.
I>r. Florent. Med. sec. tum Vat. pr. Moiet. sec. Rejr. Oxon. pr. luctus pro luZ-
tus conjicit Heins. — 87 Dant miseri Leid. sec. Exc. Gevart. Dant miseris
Med. quart. no?i fiere Farn. Lov. Med. pr. ambo Moret. non vel 7iunc Pal.
dolores Exc. Laeti. dolorem undecini scripti et Exc. Gevart. Ald. — 89 malum
proj»°^Mm Varr. LL. ed. Antv. dura quatiior Vat. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel.
Exc. Lasti. dircB Tholos. Med. sec. Petav. pr. quis durce vel durcp nec Lov. q%d
Oisel. Reg. dno Petav, Med. sec- — 90 Mortis JNIed. sec. a ni. pr. Pal. et ed.
Vicet. funesto turbine Exc. Lucens. scc. in tanto vel funesto Oxon. pr. funesto
in turbine reliqui scripti, item Var. LL. ed. Antv. infesto Pat. nos in tanto t.
Leid. alt. — 91 Aut tantis tres Vat. Med. tert. Ambr. pr. incert. Hcins. Aut
vel A Reg. Ab Exc. Lucens. pr. A tantis reliqui onines, Exc. Pat. rec. item
Gevart. et Varr. LL. ed. Anlv. solvit Oisel. nos barbants Exc. Lseti a m. sec.
quas bai-b. Petav. tert. — 92 arnM Lovan. negatur quatuorVat. Farn. Pric.
Rott. Oisel. Exc. Laeti. negantur Reg. Pal. Pat. duo INIed. unus Heins. Anibr.
sec. — 93 j>er cas(»'a Vat. sec. posf jin-a ed. Vicet. perrura\e\ post jura JLxc.
NOTiE
85 Pellito'^ Nara pellitos seu pel- 90 Funesto turbine] Quis nos libe-
libus barbaricis indutos videre Ro- rabit a malis funestis, quee nos, in-
manos proceres, id indicium esse star turbinis, vexant, rapiunt, oppri-
videbatur Imperii a Barbaris occu- niunt, suntque nobis tantarum causas
pati. lacrymarum ?
Legesl Romanae, a Barbaro iu 91 Bnrbarus'] Exercitus Barbaro-
potestatem redactae. Per leges, iu- rum excitus a Rufino.
tellige Judices legum ministros, quos 92 Quibus arva] Qnia non possu-
mutare habitum Riifinus coegerit. mus effugere Rufini iram, neque per
86 Murmura] Populi afflicti fre- terram, neque per mare.
mebant, murmurabant clam, et Ru- 93 Lues] Maliim et calamitas om-
fini tyraunidem detestabantur. nis, iustar pestis, affligens.
IN RUFINUM LIB. II. l')l
Intra tecta timor. Tandem succurre ruenti
Heu putria-, Stilichon : dilccta hic piunora certe ; 1)5
Ilic domus ; hic thahuuis prinium ^enialibus omen.
Hic tibi felices erexit regia taedas.
Vel solus, spcrate, vcni. Tc pra-lia viso
Lanoucsccnt, avidique cadet dementia monstri.
Talibus urgctur discors Aurora procellis. 1(K)
mahnn cst, at metus acerhior vagatur intra domos. Auxiliare tandem patria, heu !
cadeuti, o Stilicho: hic profecto libcri tni cdr? sunt : hic domus tna, hic primum
tnit prasa^ium pro lectil tno nuptiali. Hic Aula sustulit pro tv faces fortunntus.
Etiam solus adsis, e.rpectate Sliliclio : puirme torpescent, tc conspecto, et vccordia
portenti avari dejicietur. Oriens turbatur his tempestutibus discordiarum. Sed
Pnt. rec— 94 7H<erVat. sec. Ambr. pr. Moret. sec. Farn. Rott. Mcd. sec.
Exc. Lirti, ed. Parm. et Vicct. Intra Pric. minnr Pat. luentiXat. quart. —
05 Stilicho \ at. opt. Stilichun Exc Lncens. pr. Stilicon incert. Hcin.s. delecta
Leid. pr. dilecti hcoc Res. dilecti et XM.sec. tua sint hcrc Vlorcnt. sunt hccc
Med. sec. tua sint hic Rott. et Vat. sec. pro var. Icct.— 96 thulamis vet. Gyr.
Vat. Livin. thaUimi Vat. scc. Exc. Laeti, ed. Parm. Vicet. thalumus Rott.
Thuan. Mazar. Anibr. pr. Petav. tert. Oxon. et Ald. thalamus \e\ thalamis
Put. Petav. pr. proprium tres Vat. Pal. Rott. Oisci. Exc. Lati et Lucens. pr.
primum I-arn. Timan. vet. G\ r. Vat. Livin. Med. fjuart. Exc. Gevart. et Lu-
cens. spc. iteni ed. Vicct. maVg. Isinsrr. /iropriuw vcl primum duo Vat. genia-
libus vel gcntilibus E\c. Lati. genialibus vcl genilalibus Rcj;. Pnt. Oxon. pr.
genitalibns reliqui omnes, Exc. Lucens. pr. et cod. Rlieni. Ald. ed. Parm. et
Vicet. qnod probat Heinsins, qni et ita legendiun monuit apud Senecan»
initio Mcdea- : ' Tnque genitalis tori Lucina cnstos.' primum genialihus vel
proprium genitalibioi Vat. pr. Exc. Laeti. gentilibus Exc. Vo.ss. m. pr. omne
Reg. omen vel omne Petav. iteni Oxon. pr.— 97 Hic tibi fere omnes Codd.
Exc. Gevart. ed. P.irni. Ald. Colin. et Vicet. Wic «ti Varr. LL. ed. Antv.
/i<rc al.— 98 sperure Vat. qnart. sperarc vel superare Reg. Oxon. duo. venis !
Med. quart.— 99 lanauescunt Pat. cndent Pal. rabidique pro flejdigia' conjicit
Heinsins. vestri pro monstri Exc. Voss.— 100 dictis pro discors Med. tert.
NOTiE
95 Patria] Num Constantinopo- a Genio, natnra? et volnptatis Dco.
lis Stilichonis patriaest.? Vix cre- 97 Tcedus] Faccs nnptiales altins
do. Patria vocatur, quia Stiliclio attoUebantur a matribus sponsaruni,
iiic liabnitdomum, hic duxit uxorem, sicque conjngium felicius fore cre-
ex qualiberos siiscepit. debatur : Sais,SdtSos, tceda, \e\ fax
95 Fignora] Libcri, qui sunt velnt accensa.
pignora, qnibus Princeps aslrictus, 98 Viso] Laus Heroum magna est,
debent magis amare patriam, ubi victores extitisse, statiin atqne visi
uati illi sunt. sunt. Notiim illud Julii Caesaris,
96 Primumthalamisgeniedibusomen'] ' Veni, vidi, vici.
Id est, primum auspicinm felix pro 99 Dementia nwnstri] Vecordia Ru-
lecto nuptiali. Virgilius : ' Primis- fini moustri pcssimi contundctur.
quejugarat Oniinibus.' Olim nuptiae \QQ Discors Aurora] Oriens vexa-
Don cclebrabantur, nisi auspicato, seu tus discordiis, ct velut tcmpestatibus,
inspcctis avibns. Genialis sic dicitur seu ventis contrariis agitatus.
152 CL. CLAUDIANI V.
At Stilichon, Zephyris cum primum bruma remitti,
Et jujra fliftusis nudari coepta pruinis,
Partibus Italiae franqiiilla in pace locatis,
Utraque castra movens, Phoebi properabat ad ortus,
Gallica discretis Eoaque robora turmis 105
Complexus. Nunquam tantae ditione sub una
Convenere manus, nec tot discrimina vocum.
Illinc Armeniaj vibratis crinibus ala3
Herbida collectae facili velamina nodo :
Inde truces flavo comitantur vertice Galli, 110
Stilicho, statini atiiue hyems ccepit mitigari Favoniis, ac montes coeperunt liberari
glacie dispcrsa, tractibus Italice collocatis in puce tranquillu, promovens castra ge-
mina, festinabat versus Solem orientem, hubens vires Gallorum et Orientis, sepa-
ratis ugminibus. Nunquam tanti e.rercitus congregali sunt sub uno imperio, neque
iinquani tanta dijferentia Ungtiarum fuit. Hinc catervce Armenice capillis cris-
patis, habentes vestes virides collectas nudo Itnui : inde Galli feroces crinibus fla-
Hic vero versns in Med. sec. manu recentiori in margine est ascriptus. —
101 Ast Pat. Exc. Voss. Stilicho Vat. pr. Stilicon Ex. Lucens. pr. et Laeti.
Stilico Vat. sec. remitti vel reverti Put. — 102 pro nudari Heinsius conjicie-
bat viduari. captn Exc. Voss. — 103 tuta sub pace relictis vet. Gyr. et Exc.
Lucens. sec. i-elictis Vat. Livin. Isingr. relictis vel locatis Vat. opt. Put.
tranquilla pace Med. tert. Moret. sec. — 104 pro Utraque Heinsius conjecerat
Ultra, sed posteadeleverat.soZMS vitiose pro Solis Pal. INled. pr. ortum Pric. —
105 discerptis Rott. discrtis Med. pr. turbis Thuan. — 106 Ample.xus Vat. pr. Exc.
Lucens. sec. tantcpnunqnam/lhwa.n. Pric. nusquam Exc. Leeti m. sec. statione
Pric. a m. pr. — 107 no« <o('pal. Med. pr. — 108 /Hiwc Florent. Bonon. Med.
sec. Ambr. sec. Vat. Livin. lUic Vat. sec. Pal. Pric. Oisel. Exc. Laeti. vibru'
tis vel vibrata Exc. La>ti. vibratcB reliqui Codd. niagno nuniero, ut et Exc.
Gevart. Var. LL. ed. Antv. item ed. Vicet. — 109 fervida tres Vat. duo
Oxon. duo Leid. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. Exc. Laeti. Herbida Bonon.
Put. Exc. Lucens. sec. Isingr. fervida vel ferbida Vat. pr. Var. LL. ed. Antv.
Helmarst. Fervida, Rubea vel Tenuia Anibr. pr. Findia et eadem manu in
NOT/E
101 Zephyiis} Zephyrus seu Fa- habebant crines vel natura crispos
vonius, ventus lenior qui flat ab Oc- vel ferro vibratos.
cidente ; qui solvit frigora, flores AIce'] Sunt hic cohortes militum.
parit. Unde dicitur quasi ^cor}(p6pos, 109 Herbida velamina] Vestes ad
aive rh ^rjv (pep(ov,ferens vitam. Plinio colorem viridem, herbarum instar,
dicitur, ' geuitalis Mundi spiritus.' accedentes. Apud Romanos hoc ves-
Catullus : ' Aura parit flores tepidi tis genus erat pauperiorum.
foecundaFavoni.' IIO Flavo rertice Galli] Galli dicti
104 Phabi] Solis, qui dicitnr, 4>or- a colore candido, nam 7ct\aZac signi-
^os, clarus, ceu, foos fiiov, lu.v viiie. ficat. Qufe appellatio Gallonim
105 Eoa'] "Ews, et -hws, unde Eous, comprehendebat et Germanos, qui-
Aurora, Oriens. bus flava seu ' aurea ceesaries' tri-
109: ArmcnicB vibratis crinibusl Ar- buitur.
nienia est Asiae regio, in qua milites
IN RUFINUM LIU. II. 153
Quos Rhodanus velox, Araris quos tarcUor arabit ;
Et quos nasccntcs explorat guriritc Rlicnus ;
Quosquc rigat retro pcrnicior unda GarumncC,
Oceani pleno quoties impellitur aistu.
Mens eadcm cunctis, animique rcccntia ponunt 115
Vulnera: non odit victus, victorve supcrbit.
Et quamvis pra\scns tumor, et civilia nuper
Classica, bellatrixque etiam nunc ira caleret,
In ducis eximium conspiravere favorem.
ventibus stipantur, quos Gallos Rhudanus cder, quos Araris lentior circurn alluit,
et quos Rhenus \n aquis experitur nusccntcs, et quos aqna vclocior GarumncB usper-
git, rediens, quotiescumque agitatur Jiuctu plcno Occani. L"na roluntas est omni'
bus : et corda deponunt injurias rcccntes : victus non irascitur victo-.i: non victor
insultat victo. Ac licct iracundia tumens, et Inila civilia, et odium quoque bellicum
modo incenderetur, tameii consenscrunt in graliam ductoris egregii. Son dissimi-
margine Florida Vat. — 111 Quos Rhodanus velox Vionon. amhit Rodanus Tho-
los. amnis pro Araris Mcd. tert. pigrior Ambros. sec.— 112 nascentcs \e[
miscentes Thuaii. verlice pro gurgitc iMed. tert. Rhemis Vicet.— 113 ligat
Fiorent. Pric. Oisel. Pat. ligat vel rj>a< Vat. sec. Med. sec. Lov. Thuan.
Mazar. Moret. alter. eadem varietas raox vs. 1-18. tetro Pal. Garina; niarg.
Morin. Garunna Vat. pr. Farn. Gnronce Uott. GarauncB Vat. sec. Garannte
Med. sec. Anibr. pr. Exc. Cod. Rliem. Giranna Ambr. pr, Gurannce vel
Cayci Med. tert. Heinsins conjiciebat legendum, Quos Liger et retro pcr-
nicior unda Garumna.—\\:i cunctas Exc. Gevart. pnscunt \i\o ponunt E\c.
Lseti a m. sec— 116 victorque Thuan. Ambr. pr. duo Leid. Exc. Gevart. vic-
ton-e vel victorque Put.— 117 prceceps conjicit Heinsius, iit supra. pra-cej>s
audacia lib. i. 34. ct q. petulans animis c. marg. Isinijr. timor Earn. Elorent.
Pat. Tliuan. Leid. pr. Moret. pr. tumor vel timor Moret. sec. tumorcm et
iram sEepe conjungi monuit Heinsius, et provocavit ad vs.7. Deprec. ad Hadr.
ubi reponebat, ' Me tumor incautus, me lubrica duxerit aitas.' pro doloj-.
et firmabat loco Capitolin. in Pertinace pag. 58. 1. 7. ' Sed ciun Tausius qui-
dam iniramet tumorem niilites addiixisset,' ita enim omnino legendum. nt et
vidit Salmas. vulgo <imorem.— 118 bellatrix sine copula Vat. pr. Oxon. pr.
Leid. sec. tunc Moret. sec. Exc. Gevart. mancret Tbuan. natura pro nunc ira
Var. LL. ed. Antv.— 119 e.ximii Vat. duo, Oxon. duo, Reg. et Petav. pr.
^OTIE
111 Rhodanus, Araris, Garuinna] animus. InjuriiP dicuntur vulnera,
Fluvii Gallia" notissimi. q»ia ut vulnus la>dit corpus, ita et in-
112 Et quos nascentes] Accplaj juria aninuim : ^l(pos TiTpdaKu auna,
Rheni solebant infantes rccens natos tov 5e vovv v^pis.
fluvio imponere, ut si frigidum flu- 116 Non odit victus] Qui vicerant
vium paterentur, pro legitima sobole cum Stilichone, non insultant victis :
agnoscerentur. »ec victi odere victores.
115 Recentia ponunt vulnera'] Mi- 117 PrcBScns] Irae durantis atque
lites Stilichonis, etsi patria differunl, adhuc tumentis reruiuiaE.
non differunt volnntate ; iis eadem Civilia classicu] Tubve, bella :
est mens; et injurias deponunt, qui- signum pro re signata.
bu8 nuper exulceratus fuerat eoruni
154 CL. CLAUDIANI V.
Haucl aliter Xerxen toto simul orbe secutus 120
Narratur rapuisse vaa^os exercitus amnes,
Et telis umbrassc diem, cum classibus iret
Per scopulos, tectumque pedes contemneret aequor.
Vix Alpes transgressus erat, nec jam amplius errat
Barbarus, adventumque tremens, se cogit in unam 125
Planitiem, tutoque includit pascua gyro.
Tum duplicem tbssam, non exsuperabiie vallum
liter exercitus comitatus Xerxen una cx nmm Imperio dicitur exhausisse fluvios
eirantes, et obscurasse Solem jaculis, cum volaret per saxa cuni iiaeibus, et pedes
incedens sperneret mare opertum latibiis. Vix HuUcho supcraverat Alpes ; et
jam exercitus Barbarorum non va^atur amplius, et timens accessum Stilichonis
congregat se in planitiem, et claudit pascua circulo securo. Deinde construit fos-
sam geminam, vallum inexpugnabile, palis infixis, et bobus interfectis, opponit veki-
extremum pro eximium Ainbr. tres Petav. — 120 Xerxen tres Med. Reg. Bo-
non. Mazar. duo Ambr. tres Petav. Xerxem Vat. sec. Oisei. Xersen Leid. diio.
tanto Med. sec. ni. pr. — 121 potasse pro rapuisse Exc. Laeti. feros amnes Pric.
amnes vel axes Oisel. — 122 vibrasse Petav. pr. umbrasse vel vibrasse Reg.
Oxon. pr. Exc. Lzeti, et ed. Parm. umbrasse sedecini alii, Excerpt. Lucens.
sec. et ed. Vicet.— 123 ^ettus duo Vat. contexeret Oxon.%ec.Vy\X.. cumcerneret
Thuan. Mazar. Oisel. Exc. Pat. rec. et Cod. Rhem. — 124 ^/jjm Exc. Laeti.
egressus erafExc. Lucens. sec. non ja>« Exc. Laeti. — 125 ot/rfi/c^M/ngue Var. LL,
ed. Antv. Exc. Voss. timens duo Vat. Rott. Put. Florent. duo Med. Anibr.
sec. Petav. pr. Moret. sec. Exc. Gevart. et Lucens. sec. tremens Reg.Thuan.
Vat. duo, Oisel. duo Oxon. Leid. pr. Exc. Voss. — 126 tutoque Exc. Lffti.
tuntoque Oisel. fo<o^i(e tres Vat. Pal. Tholos. Med. pr. unus Heins. tutoque
vei tortoque Oxon. pr. excludit Med. pr. unus Heins. unus Barth. Leid. et
Exc. Gevart. in Petav. pr. pro glossa ascriptum erat. sic infra, * Finibus
exiguis vallis conclusa tenebas.' — 127 Tunc Med. quart. Mazar. Ambr. pr.
NOTiE
120 A^er.ren] Regem potentissi- Mquor'] Hellespontum, quem Xer-
mum Persarum in Asia, numero mi- xes poute naviumjunxit, atqiie traje-
litum prope intinito fluvios exhaii- cit ; et per quem postea victus cyni-
rientem. baelfugit.
Toto orbe'] Vastissimo Imperio, 12.5 Barbarus'] Exercitus prope
qnod Xerxes regebat : sic dicitur Constantinopolim a Riifino evocatus
orbis Gallicus, pro Gallico Iniperio. formidat advenientem Stilichonem ;
121 Rapuisse'] Exhausisse propter etsi vix Alpes superasset. Adeo for-
immensam copiam hominuin equo- midabile erat nomen Stilichonis.
rumque. 126 Pascua'] Ad pabula equis sub-
122 Tclis umbrasse] Aiebant Per- ministranda.
sas telorum luiiltitudine solem obscii- 127 Vallum asperat] Vallum munit
lare, unde jocus Spartaiii cujusdam : palis acutis atque asperis per alter-
' Melius in uinbra pugnabimus.' nos seu geminos ordines, hinc inde
123 Per scopulos] Xerxes dicitiir dispositis ; et in medio sub specie
apquasse montem Athon, et velis per- muri, plaustra constituit tecta pelli-
vium fecisse. bus boum. Id etiara a Carolo Magno
IN RUFINUM LIB. II. 155
Asperat altcrnis sudibus, murique locata
In speciem ca^sis obtendit plaustm juvencis.
At procul exsanguis lUilinuni pcrculit liorror : 130
Infecta' pallore genae : stetit ore gelato
fncertus peteretne tuuam, veniamnc sul)actus
Posceret, an tidos sese transferrct in hostes.
Quid nunc divitia?, quid fulvi vasta metalli
Congeries, quid purpureis eflulta columnis 135
culn constituta in fonnain muri. Secl longe terror paUetis percussit Rujinum : rul-
tns dcformatur pallore : facie ghiciata constitit, dubitans, an capesseret fugam?
An rictus peteret pacem, an transiref ad hostes sil)i sociatos? Quid tum opes pro-
sunt Riitiiio ? Quid cumulus immensus Jlaventis metalii? Quid domus elata colum-
nis rubri^, et cedificia sublata ad ccelum prosuut ? Discit viam exercitus Stilicbo-
Petav. pr. LeiH. sec. duplicem fossam Vat. pr. et Livin. duplicifossa tres V^t,
Pal. Farn. Pric. Rott. Oise!. Exc. Lirti. bellum pro vallum Vat. sec. —
128 locata Rts. Tlinan. Exc. Gevart. et Luceus. s>ec. niarg. Isingr. Ald,
locata vel locatum Vat. pr. Petav. pr. locatum liabent rcliqui omnes, itera
Exc. La?ti et Lucens. pr. ed. Parni. et Vicet. Heinsius conjiciebat/ot((<o. —
129 In spcciem Med. tert. a m. sec. Inspecie sedecim alii. ostendit Pat. Oisel.
Leid. sec. Exc. Gevart. oOtundit Lov. claustra inccrt. Heins. Vicet. Vien.
clajistra vel plaustra Exc. La?ti. — 130 error Rott. Pat. Lov. a m. pr. Exc.
Gevart. Exc. Voss. — 131 Infestce Reg. Leid. pr. lufccto ed. Parm. Infectce
vel Infecto Exc. Laeti. pallore duo Vat. Exc. Lucens. sec. pallore vel terrore
Put. terrore reliqni scripti triginta fere, Exc. La;ti, Lucens. pr. et Gevart.
Sched. Gud. Var. LL. ed. Antv. et ed. Vicet. ore gelato Florent. Med. sec.
5^«^ corde gelato Tliolos. — 132 veniamne duo Mcd. duo Ambr. Reg. Thnan.
Mazar. Leid. pr. duo Petav. Lov. et Exc. Gevart. veniamque Vat. pr. Oxon.
pr. renianive Vat. sec. Pal. Farn. Pric. Put. Oxon. sec. subactusExc. Lucens.
sec. fugatus ed. Vicet. — 133 an Leid. sec. aut Florcnt. an vel aut Put. atlo-
niius sese an Petav. pr. fidos Leid. sec. Pat. Exc. Gevart. fidos vel luntosVat.
pr, a m. sec— 134 Quid dant vel nunc Moret. sec. — 135 por])liireis Exc. Lapti.
prcefulta Pric. cjfulcta Ald. columnis Vat. pr. Pat. Ambr. sec. Exc. La?ti et
Liicens. sec. columnis vcl metallis Put. mctallis triginta alii, Exc, Lucens, pr.
NOT^
factuni esse nonnnlli memoriffi pro- 133 Fidos sese transferret in hostes]
didernnt. An transirct in hostes, quos sua per-
12!) Ccesis juvencisy Peliibus tau- fidia patriain prodens sibi fidos ef-
rorum occisornm. fecisse putabat.
130 Exsanguis horror] Terror red- 134 Fulci metalli] Auri congestu»
dens Rnfinum pallidum et exsanguem, acervns,
Elfectus ponitur pro causa, sic dici- 13.5 Purpureis columnis] Columni»
tnr ' pallida niors,' qnaj homines red- e marmore coloris punicei, sen rutv
dit pallidos. riibri. Quod intelligendiim de opert
131 Ore gelato] Ore pallenti et Byzantino strnctiira! admirabilis,
frigido corpore, ob scelerum cousci- quod exstructum est a Rufino.
entiam, raetumque Stilichouis,
156 CL. CLAUDIANI V.
Atria, prolataeve juvant ad sidera moles ?
Audit iter, numcratque dies, spatioque viarum
Metitur vitam : torquetur pace futura,
Nec recepit somnos, et saepe cubilibus amens
Excutitur, poenamque luit formidine poenae. 140
Sed redit in rabiem, scelerumque immane resumit
Ingenium, sacrasque fores prasdivitis aulae
Intrat, et Arcadium mixto terrore precatur :
Per fratris regale jubar, per facta parentis
-^therii, floremque tui te deprecor sevi, 145
Eripe me gladiis : liceat Stilichonis iniquas
nis, supputat dies, et metitur vitain intervallo itineri)^ : vexatur pace ventura, neque
admittit soporem, et frequenter mente captus excitatur lecto, penditque supplicium,
timore supplicii. At resumit furorem solitum, et repetit crudelempropensionem?id cri-
mina,atque ingreditur liminaaugusta RegicB locuplctissimce , et rogat Arcadium metu
mixto, dicens : Per sidits Regiutn Fi-atris, per gcsta Diti Putris, etjlorem t£tatis tuce,
rogo te, libera me ab ensibus. Permittatur mihi effugere minationes injustas Stili-
Sched. Gud, et ed. Vicet. male. nam pra?cessit. — ^136 prolatane duo Vat.
protectceque Vat. sec. valles pro moles Pat. — 137 Audct Oisel. vias Pat. Leid.
sec. Exc. Gevart. spatiumque Bonon. — 138 peste dtio Vat. pace Exc. Liicens.
sec— 139 Nec Pric. Rott. Non Farn. repetit Exc. €od. Rhem.— 140 tulit pro
/MJiTholos. — 141 in vel ad Tiiolos. rabiem Vat. pr. Med. qnart. Pat. vet. Gyr.
Leid. sec. Vat. Livin. Exc. Gevart. et Lnc. pr. ed. Parm. Isingr. facietn duo
Vat. Pal. Farn.Pric. Rott. Oisel. Florent. Put. Mazar. Thuan. Bonon. Tho-
los. duo Ambr. tres Petav. totidem Med. duo Heins. Exc. Laet. et Lucens. sec.
itera ed. Licet. faciem vel rabiem Put. duo Lat. faciem vel facinus Reg. resolvit
Tholos, — 143 immixto magna pars Codd. Exc. Laeti et Lucens. sec. Oxon.
Ald. Colin. 7nixio Med. quart, Exc, Lucens, pr. — 144 fala Thuan. facta plu-
rimi Codd. Exc. Gevart. Lncens. sec, Var, LL. ed. Antv. ed. Parm. et Vicet.
— 14G Erime Put.' a m, pr, unde Heinsius legit Exime. Stiitchonis Vat. pr.
NOT^
137 Spatioque viaruni] Metitur, scelerum consnctudiuem, resumit-
judicatque tantum se distare a morte, que crudelem, et ad crimina propen-
ijuantum ipse a Stilichone distabat. sum animum, quem exuisse videba-
138 Pace] Quam Stiliciio reddi- tur.
turus erat Orienti, 142 Pradivitis aulce'] Intelligit se-
140 Poenamque'] Magisque torque- cretissimum Arcadii Imperatoris tha-
uir, quia magis timet, conscius suo- lamum, ut ostendat Rufini omnia pe-
Tum criminum, Petronius : ' Dii netrantis potentiam.
Deaeque quam male est extra legem 144 Regale jubar] Exquisita adu-
^iventibus ! Quod semel meruerunt, latio Honorii, per quem, velut per
jemper expectant.' astrum, obtestatur.
141 Redit in rabiem'] Rufinus pri- Parentis cetherii] In aethere seu
iia fronte territus, de sceleribus non coelo jam consecrati. Vid. v. 3. su-
(ogitabat, sed mox redit ad rabidam pra.
IN RUFINUM LIB. II. 157
Evitare minas, in nostram Gallia cacdem
Conjurata vcnit. Qiiicquid ligat ultima Tethys,
Extremos ultra volitat gens si qua Britannos,
Mota mihi. Tantis capiendi crcdimur armis ? 150
Tot signis unum petitur caput ? undc cruoris
Ista sitis ? geminum coeli sibi vindicat axera,
Et nullum vult esse parcm : succumbere poscit
Cuncta sibi : rcgit Italiam, Libyenque coercet:
Hispanis GaUisque jubet: non orbita Solis, 155
chonis. Gallia conspirans in cladem nostram properat : id omne, quod mare extre-
mum constringit, siqua natio vagatur trans Britannos uUiinos, excitata est coiitra
me. Nos trndimur comprcluniliudi laniis exercilihus! Inus hunw lacessitnr tot
rexillis? Vndc ista vciiit cupidiUis sanguini~s ? StiWvho trihuit sibi Orbcm dupli-
cem, et ncmincm patitur esse parem sibi. I'elit omnia «ubjici sibi: frubcrnat Ita-
liam, et reprimit Libyam: imperat Hispanis, et GaUis. Non via Solis circumscri-
Stiliconis Vat. sec. — 147 evasisse Inccrt. Heins. minus Vat. pr. vet. Gyr. Vat.
Livin. Exc. Lncens. sec. manus tres Vat. Pal. Farn. Rott. — 148 redit vel venit
Put. rigat Vat. pr. et Vat. Livin. ita Gesner. legit Petav. sec. — 149 volitat
g-cns «/tru Tholos. duo Vat. — 130 Nota Akl. Junt. Colin. Vofrt Tliolos. tatis
Pat. tantis Petav. tert. Anibr. pr. digni Petav. pr. a ni, sec. Ald. «//^njs Pal .
Rott. Re^. Tliuan. Bonon. Tholos. Lov. et Petav. sec. a m. pr. duo Med. duo
Ambr. totidein Heins. Var. LL. ed. Antv. tantis vel dignis Rott. a m. sec.
Oxon. pr. Leid. pr. Exc. Laeti. digni capiendis vel tantis capiendi Exc. Pat.
rec. Heinsins recte notaverat, rh dignis natnm esse ^ex voce signis in versu
seq. credimur Pnt. Petav. pr. tradimur \e\credimur Reg. Oxon. pr. — 1.51 nos-
trum Tlinim. petimur Ambr. pr. — 152 Tanla sitis Pric. Stilico Med. sec. ed.
Parni. Stilicon sihi Exc. La-ti. caeU sibi Vat. scc. Farn. Lov. Moret. scc. Leid.
pr. dno Oxon. Exc. Cnd. Rliem. et Gevart. Var. LL. ed. Antv. et Ald. sed
ccfU jam Vicet. et marsi. Isingr. vendicat ambo Moret. — 1.53 poscit vel credit
Rott. [NB. deest hic versus in Viret. editione.] — 154 Libyamquc quafuor
Vat. Pal. Farn. Pric. Exc. Lieti. Libyemque Oisel. Mazar. Leid. pr. Oxon.
pr. et Ambr. Lov. Petav. sec. Var. LL. ed. Antv. Li/^i/en^Me Ambr. tert.
NOT/E
148 Ligat] Constringit glacie. Alii 1.52 Axem] Axis pertinet ad rotas:
legnnt, rigal, nec male. transfertur ad polos, quibus cffilum
Tethys] Est Tethys, Tethyos, et vcrti dicitur : imo et ponitur pro or-
Tlietis, ThtUdos: hapc nympha ma- bc et regione : hic s^c/ninn.v fu« signi-
rinamater Achillis ; illa niater Nym- ficat utrunique orbeni, utrnmqnelm-
pharuni maris, seu Nereidum. Hic perium Orientis et Occidentis.
sumitur pro niari. 155 Gallisque jubet] A\md Cicero-
IA9 Volititt] Vagatur; alludit ad nemetalios ejus saculi aiictores Juieo
Britannorum vitam vagam ct errati- non jungitur cum d itivo sed cum
cam. accusativo et infiuitivo ; ut, 'jubeo
150 Mota miki] Hoc est, contra me. te bene sperare,' &c. Contra Clau-
Alias significat, pro me. Ut, tibi mili- dianus in hoc loco, et Coruelius Ta-
tat ccther, id est, pro te, citus Ann. lib. vm. ' quibua jusge-
158 CL. CLAUDIANI V.
Non illum Natura capit : quascumque paravit
Hic Augustus opes, et, quas post bella recepit,
Solus liabet : possessa semel non reddere curat.
Scilicet ille quidem tranquilla pace fruatur :
Nos*premat obsidio? quid partem invadere tentat? 160
Deserat Illyricos fines ; Eoa remittat
Agmina ; fraternas cx aequo dividat liastas ;
Nec sceptri tantum fueris, sed militis, liaeres.
Quod si dissimulas nostrae succurrere morti,
bit ilhim, non Orbis universus. Quascu7iqiie divitias hic Iinperator Tlieodo&ius
cumulavit, ct quas resumsit post prcelia, unus S t ilicho /Jossidet; nec satagit resti-
tuere res scmel occupatas. Nimirum ille Stilicho potiatur paceplacida: nos ohrua-
mur obsidione? cur conatur occupare hcereditatem tuani? relinquat procincias Illy-
ricas : reddat catervas Orientis ; parliatur tequaliter exercitus fraternos, neque tu
sis, o Arcadi, successor tantum imperii, sed et exercituum. Quod sijingis auxiliari
pererrat Pal. Med. pr. — 158 nec Vat. pr. sibi pro semel et cura Anibr. pr. et
Sched. Giid. — 159 Scilicet Moret. sec. a m. sec. Si licet Rott. in pace Pal.
Heinsius coujiciebat, tranquilla ut pace fruatur. fruatur Farn. Med. st-c. Exc.
Luceus. sec. ed. Parm. ct Vicet. fruetur Pal. Florent. Bonon. INIazar. Petav.
tres, item tres Med. Oxon. pr. duo Leid. totidem Ambr. et Heins. Pat. Lov.
Oisel. Vat. tres, item Vat. Livin. Exc. Lzeti, Gevart. cod. Pulman. et Lu-
cens. pr. fruatur vel fruetur Reg. Put. — IGO premat Farn. Florent. Thuan.
Bonon. Pat. tres Petav. quatuor Med. unus Heins. Exc. Lucens. pr. ed.
Parm. et Vicet. premetVai. Livin. Tholos. Mazar. Incert. Heins. tres Ambr.
prejnit ed. Isingr. et Gryph. premit vt\premet Vat. pr. m. pr. premat vel pre-
met Pnt. iu voce obsidio mendtim subesse suspicatur Heinsius. quam parte duo
Vat. quid vel qui Oxon. pr. quis Oisel. pacem Exc. Pat. rec. parem cod. Cla-
ver. s;)ar<em Isingr. ;)a?"ft'?« Tholos. Florent. Ambr. tert. parlemsc. nostram
Gloss. Med. sec. Heinsius ascripserat locum Capitolin. in Pertinace p. 54.
1. 13.' a partibus remotusest.' vid. Casaubon. p. 103. etSalmas. p. 125. de par-
tibus Scaliger ad Manil. — 161 jEgeu F.xc. Xois. — 162 alas legit Heinsins. —
163 cepti Exc. \osii.fueris sed tantum Thuan. /ueris tantum triginta Codd. Exc.
Laiti, Gevart. Voss. et Lucens. pr. ed. Vicet. Parm. Junt. Colin. — 164 dissi-
mulas duo Vat. Exc. Laeti et Lucens. sec. dissimulas vel dissimules Oxon. pr.
NOT^
rat, ut resisterent :' et Livius, ' aliis hac voce.
bellum jussum erat.' 162 Hastas^l Vel exercitus per has-
Non orbita'] Stilichonis potentia tam signatos ; vel sceptrum, quod
non iisdem, quibus Sol, limitibus cir- Grseci vocant ffKrjirrpov, hasiam, qua
cumscribitur. Reges olim innitebanfur : (TKrjirrpov,
160 Partem] Partem hasreditatis a.wo rqjij aKriirTeadai^innili.
tuae, scilicet Imperium Orientis. 163 Hares] Alii deducunt ab ha-
161 Illyricos] Illyria est vasta re- rendo : aliis hercs ab Aero, qui domi-
gio supra sinum Adriaticum. nus est : Scaligero hsrcs dicitur, ut
Eoa\ Orientis. Supra ssrpius de ^pa>j.
IN RUFINUM LIH. II. 150
Nec prohibere paras: Mancs et sidera testor, 10')
Ha:c cer\ ix iion sola cadot : miscebitur alter
Sanguis, nec Sty*rias lerar incomitatus ad urabras,
Nec mea securus ridel)it funera victor.
Hcec ubi : dictatur faciiuis ; missusque repente,
Qui ferat extortas invito Principe voces. 170
luterea Stilichon jam hvtior hoste propinquo,
Nec muUo s^^atii distantibus a^quore vallis,
Pugnandi cupidas accendit voce cohortes.
Armeniis frons lasva datur ; per cornua Gallos
Dexteriora locat. Spumis ignescere frajna, 175
Pulveris extolli nimbos, hiteque videres
Surgere purpureis undantes anguibus hastas,
cladi nostne, nec uccitii^^is te imiudire iUam : juro \)cr infiros ct pcr ((sYra : hoc
caput non unum dcjicictur: cruor alius confumtctur (iim luco, nc/iuc cgu ibo ud
tenebras infcrnas, non stipalus; neque victor tutus irridtbit mnrtcm mcam. Fost-
9««/« Rnfiiiiis ilixit hcec vcrba : epistola/«d«fi;'o.sa dictalur ; ct statim oiator
missus est, ijui reportct rerba Stilichoni expressa ab Impcratore noUnte. Interim
Stilichojam ^audcns hoste prupiore, et rallis non remotis tnu^no intervallo campi,
injiammat sermone suo caterras avidasdimicandi. Frons sinistra traditur Armeniis ;
collocat Gallos per partes dcxicras. Cerneres habcnas accendi spumis, cerucres
nubes pulvcreas levari, et vexilla tumentia rubris serpentibus circum atlulli, ac coelum
reliqui dissimules, nec non Exc. Lucens. pr. ed. Vicet.— 167 feror Ambr. tcrt.
vndas Vat. pr. et Livin. undas vel umbras Florent. — 168 ridebit securus Farn.—
169 Hic e<\. Parin. et Vicet. Hoc Reg. Pal. Petav. tres Med. [NU. ab lioc
versu incipit Vat. tert.] dictatum Med. ser, a m. pr-. ditutur Exc. Liicens. pr.
vitatur Tbuan. ed. Vicet.— 170 cxortas ed. Vicet. invito Tluian. inviso Pai.
Med. pr. et sec. a m. pr. cod. liartli. injuncto Oisel. invito vel inciso Put. ^ at.
tert. lcges pro voccs Incert. Heins.— 171 St ilico \dl. i>cc. Stilicho \a\. ])r.
Stilicoii Petav. sec. Exc. La>ti.— 172 Non Med. pr. spatiis Bonon. Exc. Lati
m. sec. spatiis dislantcs Med.sec. et Petav. sec. a m. pr. distantibus vel distan-
tes Put. Vat. tert. a m. pr. vallc Boiion. vaUi Pal. Med. pr. Rott. cod. Barth.
— 174 pars Lov. frons vel pars Med. sec— 175 E.vteriora Ambr. pr. leval vel
locat Moret. sec— 176 Hcinsius legit attolli. nimhos vel nubes Vat. tert. longe-
que Rott. Florent. alteque .Sched. Gud. latequc rciiqui, ut et Exc. Lucens.
pr. ed.Parm. etVicet.— 177 sugcre Leid. pr. pro surj^crf Heinsius conjiciebat
fervere. et ascripserat Lib. iv. Cons. Hon. 545. iinguibus Oisel. Med. sec.
aOTM
167 Stygias'] Infernas, a Stygeflii- haec epistola, facinus et ciimen e.st.
vio inferorum,qui diciturairbToGo-Tv- 171 Lcetior hoste propinquo] Gau-
yuv, odisse, quasi sit fluvius odii. dens se ad hostes propius accedere :
169 Dictatur facinus] Riitinus dic- in quo videtur herois magnanimitas.
tatepistolam,quamandaturStilichoni 172 Vallis] Palis erectis et vallum
cedat partibus Arcadianis, sed quia propinquum ostendentibus.
contra voluntatcm Imperatoris est 177 Hastas] Hastis superimposita
160 CL. CLAUDIANI V.
Serpentumque vago ccelum sa3vire volatii.
Implet Thessaliam ferri iiitor, antraque docti
Comipedis, teneroque amnis reptatus Achilli, 180
Et nemus CEtaeum radiat : clamore nivalis
Ossa tonat, pulsoque fragor geminatur Olympo.
Intumuit virtus, et lucis prodigus arsit
Impetus : haud illos rupes, haud alta vetarent
Flumina : prsecipiti stravissent omnia cursu. 185
Si tunc his animis acies collata fuisset,
Prodita non tantas vidisset Graecia caedes :
Oppida semoto Pelopeia Marte vigerent :
furere volatu erralico draconum. Fulgor armorum replet Thessaliam ; et caienta
Centauri eruditi, etfiuvius ad qncm Achilles infans repsit, et stflva CEtcea respleii-
det: Ossafrigida resonat murmure, et strepitus duplicatur Ohjmpo impulso. Forti-
tudo militurn aucta est, et ardor non parcens vita incaluit. Non saxa retitierent
illos, non fluvii profundi : dejecissent cuncta cursu rapido. Si tum exercitus con-
fiixisset cum his militibus animosis, Gracia prodita non aspexisset tantas clades:
m. pr. — 178 serrire Farn. Petav. tert. Exc. Lsti m. pr. cod. Delr. scevire vel
servire Oisel. — 180 raptatus Oisel. Med. quart. — 181 ^tnc£um\at. sec. Exc.
Cod, Rhem. JEtneum Leid. Enthneum Med. sec. cetheieum Vat. quart. PaL
Rott. Med. pr. Pat. Tliolos. unus Heins. CEtheum vel cethereum Oxon. pr.
radiat omnes fere scripti, Exc. Gevart. Lucens. pr. ed. Parm. et Vicet. reso-
nat vulg. — 182 sonat diio Vat. Ambros. sec. Leid. sec. Exc. Gevart. tonat vel
sonat Oxon. pr. Med. sec. tres Petav. trernit vel tonat Put. Heinsius ascripse-
rat locum ii. de Rapt. Proserp. 173. ' Siciilae tonuere cavernae.' ut ibi Oxon.
pr. et Voss. vid. Lib. iii. de Rapt. 396.— 183 Et tumuit Pal.— 184 haud vlla
Oxon, pr. aut alta duo Vat. Farn. Pric. Kott. Floreut. aut — aut Leid. sec.
Barth. vetaru7it Leid. sec. Med. quart. — 185 ccquora pro omnia Leid. sec.
Exc. Gevart. — 186 Si tu7ic his quatuor Vat. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel.
Exc. Leeti. His si tunc Vat. Livin. Quod si tu7ic Vat. pr. Pat. et Moret. pr.
Barth. coUecta Thuan. Var. LL. ed. Antv. fuisse/d Bouon. Var. LL. ed. Antv.
— 187 audissct Ambr. pr. fudisset Tholos. cades Vat. pr. vet. Gyr. Mazar.
Vat. Livin. Exc. Lucens. sec. classes Vat. quart. clades vel classes Vat. quint.
cades vel clades Petav. tert. — 188 semoto vel sub/noto tres Vat. Pal. Rott. vi-
gerent vel /uissent Moret. pr. Heiusius conjiciebat viierent. fuissent cod.
NOTiE
vexilla undantia serpentibus in pur- forte.
pura depictis. 181 CEte«m] (Eta, Ossa, Olympus,
178 Cff/HWi scevire] Propter agita- sunt totidem montes Tbessaliae.
tionem vexillorum depictos dracones 186 Acies] Si exercitus Barbaro-
habeutiura, videas coelum saevire, vcl rum pugnare ausus fuisset cum ani-
potius credas serpentes volantes per mosis Stilicbonis mililibus, urbes
coelum seu per aerem saevire. Grajciae starent.
179 T/itssa/iam] Gripciffi regionem, 187 Prodila] A Rufino, qui Barba-
in qna antrum erat Chironis Centauri, ros in Graeciam immiserat.
qui edocebat Acliillem, natum in ea- 188 Oppida Pelopeia'] Urbes Pelo-
dem Tbessalia, ad fluvium Sperchium ponnesi ; Lbec sic dicitur a Pelope
IN RUFINUM LIB. 11. IGl
Slavcnt Arcadia^, staront Laccdtemonis arccs :
Non mare fnmasset geminum, llagrantc Corintho, 190
Nec fera Cecropias traxissent vincula matres.
Illa dies potuit nostris imponerc nnem
Cladibus, et sceioris causas auibrre 1'uturi.
Invida, pro, quantum rapuit Fortuna triumplium !
Inter equos, intcrque tubas mandata feruntur 195
Regia, et armati vcniunt ductoris ad aurcs.
uihes Pelnponneu Jlorerenl, bclfo remofo, urhes Arcadice et SpartcB remanerenf.
jVare diiple.r non fuinasact, Corintho anlente, non catcn<e crudcles rapuisscnt miili-
ercs Alhcnicnscs. Illn dies pntnit facere jincm calamitatiim nnstrnrum, et tollcre
scminacriminisfuturi. l'ro qualcm sors zclolypa ademit ricloriam! mandata Im-
peratoria afferiintur intcr etjuos, inter clangoreiii tubarum, ct accedunt ad aures
Barth. — 189 arces diio Mcd. Ambr. sec. Exc. Liicens. pr. ed. Parm. et Vicet.
fl^TJ vpI arccs Vat. i)r. Piit. Oxon. pr. agri reliqiii fere oninos, Exc. Gevart.
et Var. LL. C(l. Ant\'. — \90 Jfagrassct Ambr. scc. fumante Vat. scc. Oiscl.
Mazar. Tliiian. E\c. Cod. Rbcm. fraglante Vat. pr. funiantc vei Jiagrante Put.
O\on. pr. ^rw((;(fe vcl/»Hi«Hte Fiorent. — 191 ,V«« diio Vat. Pal. Farn. iV(;«
vel Nec Oxon. pr. malc pro/V/a Ambr. tert. Cecropidas Pat. Cicropias Lovan.
CecropuB Vat. pr. m. pr. Cijcropias ambo IVIoret. transisset Thiian. — 192 Ille
Med. pr. iiniis Heins. — 193 Cadibus Pal. iMoret. sca. Med. pr. a ni. sec. pra:-
ferre pro auferre \at. tert. m. pr. futuris Vat. pr. Piic. futuras Pal. ^ied. pr.
Moret. sec. — 191 pro! Vat. pr. Pnt. qni ct tanluni pro quautum exliibet. re-
movet Pric. Kott. potuit Oisel. potuit vcl rapuit Xnt. sec. rapuit vcl removct
Put. Oxon. sec, — 190 Rcgiaomnei scripti, Exc. Gevart. Lucens. pr. Ald. et ed.
Vicet. Regis Isingr. Gryph. codd. Puhiian. armatas Rott. arminti Leid. pr. —
NOT.E
Tantali fiiio, qnasi vijffos, insula Pclo-
pis. In Peloponnesum ncmpe Sti-
liciio appiilerat, auxiliuin daturus
Achaia> ; ct iiide fiigavit IJarbaros.
Stilicho tamcii et Riitinus ainbo affcc-
tabant Impeiiiim ; hic sibi, illc filio :
hic geutes Barbaras accivit ; ille to-
vit. IDe Stilichone Claudianus lau-
dator dissimniat.
189 Laced(rmonis~\ Urbs nobilis est
in Laconia, partc GrjEciEc ; dicitiir et
Sparta. Tunc viris et armis desti-
tuta capta cst.
190 Corinlho] Corintliiis est iirbs
inter dno maria in I-tlimo Corinthia-
co : unde dicitiir, ' Coiinlhiis bima-
ris.' Hjec urbs tiim proditione Gc-
rontii periit, ex Zosimo.
Dclph. ct Var. Clas.
191 Cecropias'] Sic dicuntiir a Ce-
crope Atheniensiiim Rcgc, in Attica.
Nam debcs iiitelligere matrcs Atti-
cas, qiUB captivaj tuerunt. Elcnim
tiim Athen*, diii obsessa>, ncc tamcii
capta? sunt.
193 Scclcris causas] Illa dics, qna
Stilicho GrvBciam ilitravit, potnit ex-
tinguere cansas sccleris, id est belli
scclesti, quod Rulinus excitaverat
accitis Barbaris. Hos enim Stiliclio
siiperasset, nisi a piigna niandatis
Arcadii a Rufino extortis dcteniius
fuisset.
195 Interqne tiibas] Equis ad png-
nam paratis, tubisquc signnm cauen-
tibus.
Ciaud, L
102 CL. CLAUDIANI V,
Obstupait : simul ira viiura, simul obruit ingens
Moeror : et ignavo tantum licuisse nocenti
Miratur : dubios anceps sententia volvit
Eventus, peragat pugnas, an fortia ccepta 200
Deserat. Illyricis ardet succurrere damnis :
Praeceptis obstare timet : reverentia frangit
Virtutis stimulos. Hinc publica commoda suadent,
Hinc metus invidias. Tandem indiguatus ad astra
ExtoUit palmas, et ab imo pectore fatur : 205
Numina Romanis necdum satiata ruinis,
Si juvat imperium penitus de stirpe revelli,
Ducis Stilichonis tenenlis artna. IUe ohstupefacins est. Imcundia pariter, pariter
tristitia ma^na invadii virum, et obstupescit sontem inertem tayitum potuisse. Ani-
inus ejus dubius volutat exitus incertos: an perficiat bellum, an relinquat incKpta
f(eneyosa] flagrat mcderi cladibus Illyricis: veretur non obedire Imperiis. Venera-
tio ejus iii Ai cadium hebelat stimulos fortitudinis : hinc utilitas pubiica suadet :
inde timor invidice dissuadet : tandem iratus tollit manus ad ccelum, et velut
suspirans ab alto corde, sic loquitur. O Dii, nondum saturati matis Romanis,
si placet vobis Imperium Roinanum destrui futiditus ab ipsii fundamentis, si
197 Obstipuit Med. sec. Reg. Lov. Exc. Laeti et Liicens, pr. ora Pric. ipse
Ambr. pr. ira vel ora Florent. Med. sec. ducem horrnit Pat. — 198 tonanti pro
Tiocenti Leid. sec. Exc. Gevart. — 199 mirantur Med. pr. miratur Med. sec.
a m. pr. dubios tres Vat. Pal. Rott. Oisel. (/«6/059«^ Pric. Tliuan. sokif Vat.
pr. et Med. pr. a m. pv. — 200 facta duo Vat. Rott. Oisel. Florent. duo Med.
Thuan. Mazar. Moret. pr. Ambr. sec. cod. Bartii. ccepta tres Vat. Pal, Farn.
Pric. facta vel coepta Vat. tert. Put. Moret. sec. — 201 differat Tliuan, difftrat
vel desinat Rolt, Iluricis Exc. Laeti. Illicitis Vat. sec, audet concurrere Med.
sec. a m. pr. campis Pat. — 203 damna pro commoda Thuan, Pric, — 204 odium
invidicc Florent, m. pr, — 205 Extendit Vat, qnart, — 206 Lumina Tholos. nec-
dum Vat, pr. Moret. sec. Exc, Lucens, sec. nondum tres Vat. Farn, numquam
Exc. Pat. rec. ■nondum vel uecdum Exc. Laeti. — 207 peaita Barth. — 20S sidera
NOT.E
197 /r«] Qnod cogatur parere man- lyricum sub ditione Rufini ab Alarica
datis a Rufino extortis : niceror quod po.^itum recuperare vohiisset.
non audeat succnrrere miseris. Si- 202 Revercntia'] In principem Ar-
laul Stilicho miratui" tantum licuisse cadium.
3iocenti Rufiiio, ut obtiuuerit tam 2ft4 Ad astra extoUit palmas] Ve-
perniciosa mandata. tustissin)a orandi consuetndo: Vir-
201 Illyricis^l lllyria oliin vastissi- gilius, ' Ingeniit, et duplices tendens
ma continebat Dalmatiam, Fanno- ad sidera palinas.'
niam, Valeriam, Noricum, Cretam, 206 Saliata] Dii nondum contenti
Acliaiam, Maeedcniam, Thessaliam, malis Roiuanorum. Virgilius dc Ju-
Epirum, &c, Unde per Illyrica dam- none : ' Mea numina tandem Fessa
7ia intelliges vastatam Graeciam, Por- jaceut, odiis aut exsaturata quievL'
10 Houorii socer tuturus Stilicho 11-
IN RUFINUM LIB. II. 163
XJno si placuit dcleri saecula lapsu,
Si piget humani ijcneris ; prorumpat in arva
Libertas effra^na maris, vel limite nuUo 210
Devius errantes Phacthon confundat habenas.
Cur per Rufinum «^eritur? procumbere mundum
Hoc auctore pudet. Mediis revocamur ab armis,
(Pro dolor !) et strictos dcponcre coiiimur enses.
Vos, arsura? urbes, perituraque moenia, testor : 215
Cedo equidem, et miserum permitto casibus orbem.
Flectite signa, duces : redcat jam niiles Eois.
Parendum est. Jaceant litui : prohibete sagittas,
visum est everti scpculawio motu, si iadet ros ^enlis hominum ; licentia vesana ma-
ris effundatur in campos ; aut Phaethon aherrans a via recta misccat frana vagantia.
Quare '\i\Jit per Rujinum/ P>'o()rosum est orbem lahe/actari db hoc auctore: o tristi-
tiam ! retrahimur a medio bello, et cogimur ubjicere gladios districtos. Vos ap-
pello, o oppida incendenda, et muri subrertendi: equidem recedo et relinquo munduyn
afflictum fortuna: : o Ductores, vertite vexilla : milites Orientis jam revertantur.
Obediendum est : iubce sileant: retinete tela, ignoscite hosti propinquo, Rujinus
•ve\ S(Ecula Lov. — 209 anna Rott. Tliiian. arva vel arma Piit. — 210 Tempeslas
vesana Vat. pr. Tempestas insana Vat. Livin. mdlo tres Vat. Pal. Farn. Oisel.
Exc. Lieti, justo duo Vat. vet. Gyr. Pric. Med. sec. Vat. Livin. Exc.
Liicens. sec. nullo vel justo Rott. Florent. nullo vel certo Anibr. pr. — 211
Phcton Lov. ambo Moret. Triton Vat. pr.m. pr. arenas pro habenas Vat. quint.
— 212 urgemur Exc. Lucens. sec. unde Heinsius conjiciebat terimur. confundere
mundum Vat. tert. m. pr. — 213 actore Rott. Farn. Florent. Med. sec. Petav,
sec. Exc. (.'od. Rhem. revocatur vet. Gyr. revocamur vel revocutur Vat. pr. —
214 pro ! proh ddlor ! astrictos Leid. Put. Ardor et adstrictos \at. Livin. Ardor
et adstrictos vel Pro pudor tt strictos Vat. pr. adstrictos etiam exlubent Pat. et
Leid. sec. Heinsiiis ascripserat locuin lib. i. in Eutrop. vs. idt. reponere
Med. quart. depellere Lov. — 210 Credo Med. scc. m. sec. promitto Oisel.
committo Med. tcrt. promilto vel permiito Put. cladibus quatuor Vat. Farn.
Pric. Rott. Oisol. Exc. Livti, casibus vet. Gyr. Vat. Livin. Exc. Lucens. sec.
marfr. Isin-ir. casibus vel clndibus Vat. pr. ho>tem niarg. Isingr. — 217 E'6ia
Med. tert. Put. Boiion. Tiiolos. duo Petav. Ambr. tert. incert. Heins. E'6'is
vel Eous Reg. duo Oxon. Eous decem alii, Exc. Lecti et Pat. rec. in Petav.
tert. et Put. post nules erat reKiia (tti^jui').— 218 Parendum est Vat. sec. Exc.
Lwti et Lucens. sec. Parendum absijue est Pctav. pr. duo Ambr, Parendum
vel Parcendum Vat. pr. Parcendum est reliqui omnes, ut et Exc. Gevart.
Lucens. pr. ct cd. Vicet. 1'itui taceant Oxou. pr. jaceant Vat. quint. prohibere
NOTiE
208 Deleri sceaila'] Amitti fructnm (paieav^ardens.
tot annornm, totque sarculorum, in 217 Miles Eois'] Milites Orientis
condcndo Romanorum Imperio. redeant in regiones suas : i\ws, et «ujj,
211 Phdethon] Filius Solis, qui Aurora, nnde Eous, qui ad Auroram,
equis eriantibus mnnduin incendit; scu Orientem spcctat. Vcl lortc,
164 CL. CLAUDIANI V.
Parcite contiguo, Rufinus prsecipit, hosti.
His dictis, omnes una fiemuere manipli : 220
Quantum non Italo percussa Ceraunia fiuctu :
Quantum non madidis elisa tonitrua Coris :
Secernique negant, ereptaque praelia poscunt ;
Insignemque ducem populus defendit uterque,
Et sibi quisque trahit. Magno certatur amorc, 225
A.lternamque fidem non iilaudata lacessit
Seditio, talique siraul clamore queruntur :
jubei. Post h<rc verba Stilichonis, omnes catervce simul murmuratervnt, tantum
quantum Ceraunia saxa non feriuntur undis maris Ausonii: quantmn fulmina non
anittuntur Cauris pluviis. Et hap catervae nolunt separari : ac rcpetunt faculta-
tein ademtam piignce. Atque populus geminus purgut Ducem illuslrem Stilicho-
ueni, et unusquisque tribuit sibi. Certatim contcnditur benevolentia mutua : ac
tumullus non lituperandus excitat fidem utriusque, atque una conqueruntur tali
Vat. quart. Heinsius legit cohibete. — 219 Parcere Exc. Lucens. sec. Rufinus
id imperat Pat. et Ald. orbi Put. et Anibr. sec. — 220 sonuere Moret. sec.
infremuere Pric. cecidere Oisel. — 221 illisa quatuor Vat. Kott. Oisel. elisa
vet. Gyr. Ambr. tert. Exc. Lucens. sec. — 222 Cauris Exc. Lasti. choris Var.
LL. ed. Antv. [in Pal. Tholos. Anibr. tert. Med. quart. et Vat. quint. versus
222. lcgitur ante 221.] — 223 Secrelumque cum Glossa i. e. recessum. Moret.
sec. Secretumque vel Secernique Vat. tert. hic vero versus deest in Vicet. edit.
erectaque pro ereptaque Rott. Ambr. sec. Exc. Gevart. — 225 pelit unus pro
var. lect. amore duo Ambr. Etc. Pat. rec. amore vel honore duo Vat. Reg.
Mazar. Leid. pr. Oxon. sec. Lov. Petav. pr. honore tredecim alii. — 226 alter-
nantque Vicet. Parm. Colin. i//aK(/anrfa legit Heinsius, quod est in Ambr. sec.
lacessit Exc. Laati, reccssit Kott. quiescit ed. Vicet. Parm. Colin,— 227 que-
NOTiE
redeat miles Eous ; id est ; redeat 222 Coris] Seu Cauris, ' Semper
miles in moUitiam, qualls est populo- frigora spirantibus,'ex Virgilio. Cau-
runi Orientis. rus autem Graecis apyeaTrjs ventus
219 Rifinus pracipit] Nihil certe est, qui flat ab Occasu Solstitiali.
ad iuvidiam Rufino conciliandam po- 223 Secerni] Nolunt separari a se
tentius: cnra hujus imperio, etiam invicem, sed repetunt facultatem
pulcherrimaincoepta relinquereopor- pugnandi, Rufini fraude sibi erep-
teat. tam.
221 Quayilum non Ceraunia] IMur- 224 Popuhcs uterque] Populus ex
niurantium catervarnm fremitus su- Imperio gemino, Arcadii scilicet et
perabatmurmura fluniinis, et fluctu- Honorii,collectus, contra Kufinifrau-
um Ceraunia verberantium. Cerau- des defendit seu purgat Ducem Stili-
nia autem sunt saxa Epiri in Gra?cia, chonem, et ad suas qnisque partes
crebris fulminibus ob altitudinem eum trahit. Milites enim Orientis
percuti solita : iinde dicuntnr, anh abeuntes, eiim cupitmt habere Du-
Kipawov, a fulmine : sed et vcrberan- cem : contra milites Occidentis eum
tur fluctibus maris lonii, quod et sibi tribuunt.
Ausouiuni et Italum appellatur. 227 Seditio] Tumultus laudabilis
IN RUFINUM LIB. 11. 1G5
Quis milii nudatos enses, quis tela lacertis
Excutit, et solvi curvatos impcrat arcus ?
Quisnam audet lep;es vibrato imponere ferro ? 230
Inflammata semel nescit mitescere virtus.
Jam milii barbaricos sitientia pila cruores
Sponte volant, nltrixque manus mucrone furenti
Ducitur, ct siccum gladium vagina recusat.
Xum patiar ? semperne Getis discordia nostra 235
Proderit ? en iterum belli civilis imago !
murmure : Ecquis extorquet mihi gladios districtos? Ecquis jucula cx ^nanibus,
acjubet arcus intentos remitti ? Ecquis audet ferre leges nobis enses nudos hahen-
tibus ? forlitudo semel iiicensa non potcst niiligari. Jain pila acida sanguinis
Barbarorum evolant ultio cx meis nianibiis, et dcxtra rindex impeUitur gladio
s<evienti, ac vagina rejicit ensem aridum. An ego feiam ? An dissensiones nostrai
usque utiles erunt Getis? Ecce ruisus species pugnce civilis! Quare separas cxer-
luntur vet. Gyr. Exc. Liicens. sec. Laeti, moventur Vat. pr. Thiian. ed. Vlcet.
Parm. movetur reliqni onines, item Exc. Gevart. Lncens. pr. Var. Lect. ed.
Antv. Ald. Junt. Colin.— 228 laudatos Var. LL. ed. Antv. pila vulgo. —
230 leges vibrato Vat. pr. Exc. Lucens. sec. et Vat. Livin. Isingr. Claver.
Raphel. stricto leges ceteri Codd. pr. Gevart. Lucens. pr. Var. LL. ed. Antv.
Ald. ed. Parm. et Vicet. leges stricto unus cod. et Isingr.— 231 nuinsuescere
pro mitescere Pat.— 232 Jamjam Vat. tert. Rott. Pal. Exc. Licti et ed. Parm.
Isingr. Jamjam vel Jam mihi Florent. Jain mihi reliqui magno numero, Exc.
Gevart. Lucens. pr. Sched. Gud. Var. LL. ed. Antv. Ald. Lovan. el ed.
Vicet. pila Exc. La^ti et Liicens. sec. tela Vat. quart. Pal. Put. Reg. Thuan.
Ambr. pr. item Oxon. Var. LL. ed. Antv. et ed. Vicet. Isingr. pHa vel tela
Rott. cruorem Pat.— 233 ultrixque Exc. Laeti, Put. et ed. Parm. ultroque
quinque Vat. Pal. Farn. Pric. Oisel. Moret. sec. Leid. pr. Lov. duo Oxon.
Ald. Isingr. et Var. LL. ed. Antv. utroque Leid. sec. et Exc. Gevart. uUrix-
que vel ultroque Florent. furentis Mazar. Petav. sec. Oisel.— 235 Num ed.
Parni. Nun Vat. pr. Vicel. Non qnatuor Vat. Pal. Pric. Rott. Oisel. Ald.
Isingr. Colin. Gryph. Num vel Non Petav. pr. Vat. Livin. Exc. Laeti, sem-
perque Exc. Voss.— 236 Proderit vel Proditur Vat. tert.— 237 dividis Thuan .
NOT^
excitatur inter militem Arcadiannm, potest par oratio inveniri ?' Cicero
et Honorianum, nter habeat Ducem pro lege Man. n. 29.
Stilichonem: sicque ambo alternatim 234 Duci<«r] Manus ipsa quae dii-
eertant, suamque in illum et fidem cit impellitque gladium, ab ipso gla-
et benevolentiam vicissim certatim- dio duci iinpellique videtur pro avi-
que ostcndunt. ditate piigiia;.
231 Mitescere] Alii legnnt, friges- Siccum gladium] Aridum, cruoris
cere, ut sit oppositio inter flammas et expertem.
frigus. 235 Getis] Populi Scythiae : sn-
Virtus] Virtutis nomine Poetae muntnr pro tota Scythia, pars pro
fortitudinem intelligunt, immo et Ora- toto.
tores. ' Virtuti Cnei Pompeii quae
166 CL. CLAUDIANI V.
Quid consanguineas acies, quid dividis olim
Concordes aquilas ? non dissociabile corpus,
Conjunctumquc sumus. Te, quo libet ire, sequemur.
Te vei Hyperboreo damnatam sidere Tiiulen, 240
Te vel ad incensas Libya; comitabor arenas.
Indorum si stagna petas, rubrique recessus
-^quoris, auriferum veniam poturus Hydaspen :
Si calcare Notum, secretaque littora Nili
citus cognatos, qnarc scparas Aquilas quondam amicas ? Sumus «mim corpus sitnul
Junctum, non separabile. Sectabimur Te, o Stilicho, quocumque placet. Sequar
Te, o Stilielio, aut ad Thulen constrictam ghtcie Boreali : seqiiar ie, aut ad arenas
ardentes LihycE: si eas iii Oceanum Indice, ei fines remotos maris Orientis ; adve-
niam bibiturus Hpdaspen aureum. Si imperes ine proterere Austrum, et ripas
Exc. Laeti et Lucens. sec. dividet Vat. quint. Lov. dividit vel diiidis tres Vat.
dividit viginti alii, Var. LL. ed. Antv. et ed. Vicet.- — 239 Convinctumque Exc.
Laeti. Cojijunctique Vat. quint.guo Thuan. quo \e\qua Rej?. qualibet aVii triginta,
Exc. Pat. rec. Lucens. pr. Ald. et Var. LL. ed. Antv. sequcmur Exc. Lieti, se-
9!ia»mr Reg. Rott. Mazar. Petav. sec. Ainbr. tert. Oxon. sec. ni. pr. Exc. Voss.
Vicet. — 2 10 Hyperborico marg. Morin. Hyperboream Var. LL. ed. Antv. dam-
nahem Vicet. Thylen dno Anibr. Exc. L<vti, Tyten diio Ltid. Tilem Moret.
sec. duo Vat. T/ii/fn duo Vat. Oisel, Lov. Thylem sedecim alii. — 241 in ac-
censas Tliuan. in incensas Tholos. Leid. pr. m. sec. comitamur Rott. Pric. —
242 stagna vel signa Vat. pr. petis Thuan. — 243 cEtjuoris Puliuanni liher,
quem in edit. Antv. litera C in margine notatum Moreti esse putavit Hein-
sius, qui eadem litera Moret. pr. designaverat. bibiturus Pat. Idaspem Lov.
Hydaspen Med. pr. Hydaspem viginti alii, Exc. Lucens. pr. et ed. Vicet. —
244 Notum vel locum Oisel. noscere pro Utora Moret. sec. cum glossa, litora s.
item Vat. pr. m. pr. unde Heinsius corrigebat poscere, propter vocem Litoris
in versu priore, ut videtur, quia has voces ducta lineola conjunxerat. —
NOTiE
237 Consanguineas'] Cur exercitus ream, non tanien ultra, quia Boreas
Orientis et Occidentis, quorum multi flat a Polo Arctico extremo Mundi
inter se amicitia et affinitate conjunc- fiue.
ti erant, cur Aquilse seu signa olim Damnatam Thulen'] Constrictam ac
amica separantur .? velut damnatam glacie : toto enim
238 Dissociabile] Horatius : ' Oce- byberno tempore aiunt ibi Solem non
ano dissociabili.' videri.
Corpus'] Sumus unum et idem cor- 241 Libyce] Regionis ardentis, are-
pus, ut sub aliis Imperatoribus ; hoc nosas, et siticulosae in Africa.
est duo exercitus Orientis et Occi- 242 Rubri cequoris] Rubri a radiis
dentis sub unius tantum auspiciis Solis Orientis.
pugnare volunt, et a se invicem non 243 Hydaspen] Fiuvium aureis are-
separari, idque ob amorem suum in nis insiguem in Asia.
Stilichonein. 244 Calcare Notum] Calcare Regi-
240 Hyperboreo] Frigore vehe- ones Noto seu Austro subjectas, hoc
menti, quod videtur esse 3upra Bo- est, regiones Meridianas,
IN RUFINUM LIB. 11. 167
Nascentis jubeas, mundum post terira rclinquam ; 245
Et quocumque loco Stilichon tentoria lis^^et,
llic patria est. Diix iude vetat: desistite, quaeso,
Atque avidam diflferte manum. Cadat istc minacis
Tnvidia3 cumulus. Non est victoria tanti,
Ut vidcar vicisse mihi: vos, fida juventus, 250
Ite mei quondam socii. Nec phira locutus,
Flectit iter ; vacuo qualis discedit hiatu
Tmpatiens remeare leo, quem phirima cuspis
Et pastorales pepulerunt igne catervse ;
Tnclinatque jubas, demissaque lumina velat, 255
Et trepidas moesto rimatur murmure sylvas.
recedentes Nili Oricntis, linquam orbcm post terga mea. FA Stilicho collocalit
tabernacula qnacunque in lerra, luc jmlria cst niea. Princeps Arcadms inde
prohibet, ait Stilicho, ros^o vos, desinite, ct reservute dc.rtras cupidas csedis.
Acervus iste livoris submittalur. Victoriam non tanti facio, ut videar superare,
pro 7ne. Vos juvenes fideles olim connnilitones mei, abite. Neque dicens plura
verba, detorquct viam ; sicut leo indignans rcdire, abit, ore vacuo,<iuem leonem
tela multa ct turbcB pastorum expulerunt Jlammis. Et ille dcmitlit villos,ac tegit
palpebris oculos submissos, et scrutatur ncmora tremcntia fremitu tristi. Cum
•2i-i annum terga Exc. Liiccns. sec— 24G Stilichon Esc. Lapti et Lncens. pr.
Stilico Vat. scc. figat Exc. Lucens. pr. ponet Pnt. Pal, Med. pr, iinns Heins.
—247 Hacpatriaest Vat. pr, iteni Livin, Exc, Lucens, pr, ed. Vicet.— 248
Atque quidem Vicct, cadit Tliuan, ille Vat. pr. Tliolos. Florcnt. Anibr. pr,
Sched, Gud, indc Vat, quiut, /nJHontis duo Vat, Leid.m. pr.— 249 cio«i</msvcI
stimulus Reg-. Oxon. pr.— 2ol Ite milii Kott.— 252 Fledit duo \ at. jMoret.
sec, Flcxit vel Flectit Vat, pr. descendit Put. Mazar, Leid. pr. item MorPt.
Vat. sec. Petav. tert. rfjscmii Florent,— 2.53 qua pro qiiem Bonon — 254 repu-
lcrunt Keg. Pal. ISIed. pr. Oxou. pr. et Leid. ire catervei- Med. tert.— 2.)G tre-
pidomcestasMed. sec, ripas duo Vat, Leid, pr, Pelav, pr, Oxon, silvas vel
ripas Rcg, Heinsius conjicit rupes, qui ascripsit locum de B. Gild, vs. 3o7.
NOTyE
2i5 Nili nascentis'] Ultra lacum cidet. Ceteruni ut aClaudiano dici-
Dambea, in Africa; vid. in Cons. tur invidia: cumulus, sic a Cicerone
Prob. V, 38. dicitur, ' tempestas et moles iuvidia?,'
Postterga rclinquam'] Etiam ultra 250 Vicisse mihi] l't videar vclle
nnindumibo pro Stilichonc. pugnare et vincere ad gloriam mihi
249 Invidicc cumidus] Qua velut comparandam.
gravatus sum, et cui lioc Rufini facto 254 Igne'] Ignis valde infestus est
cumuhis accessit : vcl cadat cumulus lconi.
intidicc, o Milites, quam in iios attra- 256 Trepidas sylvus] Quasi sylvic
heremus, si contra Arcadii mandatum timeant leonem : ve! petit sylvas trc-
pugnaremus : vcl cunudus invidicE, pidas, hoc est, passu ircpido aut cc-
qua me gravat Rufiuus, spoute con- leri.
168 CL. CLAUDIANI V.
Ut scse legio vidit disjuncta relinqui,
Ingentem tollit gemitura, galeasque solutis
Humectant lacrymis ; pressamque morantia vocem
Thoracum validos pulsant suspiria nexus. 260
Tradiraur, heu, tantumque sequi prohibemur amorem,
Exclamant, speraisne tuas, Dux optime, dextras,
Quas tibi victrices toties Bellona probavit ?
Nos adeo viles ? adeo felicior axis
Hesperius, meruit qui te rectore teneri ? 265
Quid nobis patriara, quid clara revisere tandem
Pignora, dilectosve juvat coluisse penates?
Te sine duice nihil. Jam formidata tyranni
exercitus separatiis aspexit se deseri, emittit jnagnum gemilum, et aspergit galeas
fietihus obortis, ac singultus, cohibentes vocem compressam,distendu7it /ortes junctti-
ras loricarum. Ahf prodimur, et vetamur comitari D acem tam amabilem, voci-
ferantur ; an contemnis dexfras tibi, Dux fortissime, tam fideles, quas Bellona
toties experta est superantes pra te? tins sunius tam abjecti? An terra Occiden-
talis est adeo faustior, quce mereutur administrari a te gubernatorel Quid recenses
patrium nobis? Quid tandem jurat revisere dulces liberos, et habitare domos
jucundas ? Absque te nihil est jucundum : jam injuria timenda Tijranni Rufini
257 vidit legio Pat. Vat. sec. Leid. sec. Ald. Exc. Gevart. disjuncta Vat.
Livin. conjuncta Leid. sec. Exc. Gevart. distincta vel disjuncta Exc. Leeti.
— 258 solutas Thnau. Pal. — 259 Humectant Vat. quart. Petav. pr. Exc.
Lucens. sec. Humectat Vicet. ita Gesner. Bipont. — 260 Thoraca Oisel. Tho-
racnm vel Thoracem Reg. Thoracis Pulra. nexus stispiria ptdsant JMoiet. sec.
— 2G1 Trahimur Kott. Tradimur vel Prodimur Moret. pr. sed in Moret. sec.
Prodimur pro glossa ascriptum, quod probatuni Heinsio. spernitnur ed Claver.
quantumque Rott. — 262 spernisne\ 3it. pr. Put. vet. Gyr. Moret. sec. Vat. Livin.
Exc. Luceus. sec. spernesne marg. Isingr. tradisne quatuor Vat. Pal. Farn.
Pric. Rott. Oisel. dextras vel twmas Keg. Oxon. pr. — 263 probavit Exc.
Lajti et utriusque Lucens. probarit marg. Mor. paravit octo alii et ed. Vicet.
— 265 metuit Exc. Voss. — 267 dilectosve Vat. sec. dilectosque Pat. Moret. sec.
ililcctosne Vat. quart. Oxon. pr. penates vel parentcs Put. — 268 nonform. Rott.
nunc Florent. te IMed. tert. formidanda Exc. Leeti, formidata vel /ormidanda
NOTiE
257 Legiol Exercitus Orientis se- Occidna.
paratus ab exercitu Occldentis. Adeo feliciorl Ita et Clcero : * Per
260 Thoracum pulsant nexus^ Id dexteram te istam oro, quam Regi
quod arguit singuitus militis ferocis. Deiotaro liospes hospiti porrexisti :
261 Tantum amoreni] Tantum Du- istam, inquam, dexterani, non tam in
cem Stilichonera, causam amoris uos- bellis et in prceliis, quam in promis*
tri. sis et fide firmiorem.'
264 Axis Hesperius] Terra vel trac 267 Petiates] Sunt Dii domestici :
tus Occidentalis, ab Hespero stella saepius usurpautur pro ipsa dorao.
IN RUFINUM LIB. II. 1G9
Tempcstas siibeunda niilii : qui fortc ncfandas
Jam parat insidias : qui nos aut turpibus Hunnis, 270
Aut impacatis famulos prajstabit Alanis.
Quaufiuam non adeo robur defeccrit omne,
Tantave gestandi fuerit penuria fcrvi.
Tu licet occiduo nianeas sub cardine Solis,
Tu mihi dux semper, Stilichon ; nostramque vel absens 275
Experierc fidem : dabitur tibi dcbita pridcra
Victima : promissis longe placabere sacris.
Tristior Haemoniis railes digressus ab oris
toleramlu est mihi: qui Tvrannns /ots<i« jum struit mihi dolos nefarios :
qni nos iradet scrrns fiitiiios vel Iluvnis deforinibus, vcl implaciihililnis Alanis.
Etsi non adeo vis cuncta eUinf:^iit, neijue tanta cst necessitas armorum tractando-
rum. Tti, o Stiticho, ijuamiuam eris in re^ione Occideutali Solis, tu eris tnihi
vsque ductor ; et eiiam absens proliahis fidelitatem nostram. Hostia devuia tihi
jamdudum macluhitur pro ie. ScJaberis e loni-inquo sacris potlicitis. Milites
tnastiores discedentes ex tcria Thessalia, contingebant tractus Macedonum, et accC'
Vat. pr.— 209 subjecla pro suhcwida Tliolos. formidanda poteslas Tiranni Vat.
sec.— 270 impeiat Med. qiiart. e.rurias Vat. sec. m. pr. Hunis diio Vat. Put.
Bonon. Tholos. Pat. et Petav. pr.— 271 impacaiis Florent. Thuan. duo Med.
et Vicet. implacatis reliqui niagno nuniero, Exo. Gevart. Luoens. sec. Ald.
Vicet. Colin. et ed. Parni. pncbetnt Vat. pr. vet. Gyr. Exc. Lucsns. sec. pro-
perabit\f\prastabitMed.iei\.—2T2 d0ecerat Farn.— 273 Tantane tres Vat.
Reg. Mazar. Hoiion. Lov. Leid. sec. Vicet. Parm. gistnti Exc. Lucens. sec.
ferril Res);.— 271 occidui Med. sec. quod probat Heinsius. cardine cceli Leid.
pr. culmine ed. Vicet. cardine Exc. Lucens. sec. coeli Vat. sec. Farn. Pric.
Oisel. Thuan. vet. Gyr. Mazar. Moret. sec. Exc. Lucens. sec. «d. Vicet.
solis vel cceli Vat. pr. et tert. cardine solis vel culmine coeli Exc. Pat. rec—
275 Tu dux cs Stilico semper Moret. sec. Stilichon Exc. La-ti. Stdico \ at.
sec, Stilicon Petav. sec. deerat hic versus in Leid. sec— 27G perdita pro
debita Med. sec. m. pr.— 277 longe quinque Vat. Pal. Farn. Pric Rott^)isel,
lon^um Mcd. scc. et sic legit Hciusius. ita Gesiier. liipont.— 278 l^ristiu)
aOTJE
269 Tempeslas] Injuria, contume- * 272 Quanquam non adeo] Non tan
lice, mores turbulcnti, et tcmpestati exigua animi vis nobis est, non tantj
obruenti simiics. armorum penuria, ut sineremus nos ;
270 Turpibus Hunnis] Hunui et Rufino tradi Hunuis et Alanis du
Alani populi Scythias. Attila Rex cendos.
Huunorum Ronianos vocabat servos 273 Pcnuria] Non eo nos penurn
suos. Turpes Ilunnos supra describit et paupertas adegeruut, ut vellemu
Claudianus iu Ruf. lib. i. vs. 327. remanere sul) Rutino.
Ceterum de Hunnis fabuls narrantur, 276 Dcbita victima-] Rufiuus scih
cosesseauimaliaminuta,tetra,quibus cet immolabitur. Hcroiim irre victr
facies horrendi nigroris; immo esse mis placabantur. j
non facies, sed ossa, et puncta potius, 278 Hcemoniis] Haemonia vel !E
quam ociilos. monia, sic dicta ab JEmo moutc, v<i
170 CL. CLAUDIANI V.
Tangebat Macetiim fines, murosque subibat,
Thessalonica, tuos. Sensn dolor haeret in aUo 2!^0
Abditus, et tacitas vindictac praestruit iras :
Spectaturque favens odiis locus, aptaque leto
Tempora : nec quisquam tanta de plebe repertus,
Proderet incautis qui corda minantia verbis.
Quag non posteritas, qu3e non mirabitur aetas 2S5
Tanti consilium vulgi potuisse taceri,
Aut facinus tam grande tegi ? mentisque calorem
debant ad hia mccina, o Thessalonica. Tristitia prcssa in corde profuTido ivfixa ent,
ac prceparat ultinni indignationem silentem. Locus opportunus odio exercentlo
expeclatur, et tempus commodum 7norti inferendie. Neque ulius invenlus est in
tanta juvenum tiubri, ijui divulgaret sermoncs minaces dictis imprudenlibus. Qui
■non obstupescent posteri, quce non sivcala, consilium tanta multitudinis sileri,
aut factiim tam magnum occultari potuisse ? et fercorem animi nonfrangi coUoquio
Lov. m. pr. Hcemoniis Vat. pr. digressus Exc, Lucens. pr. progressus Exc.
Pat. rec. ed. Parm. et Vicet. crfi-isduo Vat. Petav. pr.^ — 279 Macedum tres
Vat. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. Mucetum dao Vat. Pal. Med. pr. unus
Heins. Vat. Livin. Exc. Lucens. sec. terras pvo fines Pat. ^at. sec. m. pr.
— 280 Tliessalicona Mazar.— 281 ambitus Med. pr. tacitus Thuan. Tholos.
prcestitit Farn. — 282 odio Pal. Fiorent. Pat. Lov. Med. pr. unus Heinsii.
odium Med. quart. odii Ald. Colin. leto vel voto Vat. quint. — 283 neu iMed. tert.
nec Vat. Livin. quisquam est Vat. ten. Med. quart. de tanta Vat. tert. Pric.
IVIoret. sec. de tanta est Moret. pr. plebe qiiatuor Vat. Pal. Farn. Rott.
Oisei. pube vet. Gyr. Vat. Livin. Exc. Lucens. sec. quod probatum videtur
Heinsio, qui ascripserat locuui de bell. Gild. vs. 41G. ita Gesner. Bipont.
pube vel plebe Put. locutus pro repertus Oisel. — 284 proderit dud ]Moret.
Thuan. Ambr. sec. incert. Heins. ed. Vicet. minacia Pric. Pat. micantia
Vat. pr. m. pr. — 286 conscilium Farn. consilii Med. pr. — 287 mortisque cod.
NOTiE
ab iEmone Deucalionis filio, sumitur et lege caverit, ut capitales senten-
iro Thessalia Graiciffi regione. Ovid. tiffi antc trigesimum diem rataj non
' ^Emonis jEmonio Laodamia viro,' habercntur. Lex postea salutarls
id est, Protesilao Thessalo principi. Antiochise. Hanc enini, ob raptatam
279 ^lacetuml Macetia et Mace- in seditione Flaccillae Augustas sta-
donia sunt unum et idem, vel Mace- tuam, everti jusserat : sed legis sua;
tia est pars Macedonia?. niora placatus, et voce sancti Eremi-
280 Thessalonica] Urbs primaria tae monentis, ne proj)ter nuilieris
Macedoniffi, vulgo Sulonichi, S. Paulr imagincm, tot Dei imagines perderet,
epistolis colionestata. In hac, Rufini urbi pepercit.
crudelis instigatione Theodosius, ob 286 Tuceri] Ecquid enim remanet
iQagistratus violatos ira percitiis, ci- occultum, quod ad notitiam multitu-
i^ium stragem edidit. Hinc ab Am- dinis pervenit.''
)rosio Mediolani Praesule, templi 287 Mentisque calorem non rumpi]
aditu prohibitus, nec adraissus est Fervidum de occidendo Rufino pro-
^rius, quam et poeuitentiara egerit, positum uou violari, rumpi etiam iu-
IN RUFINUM LIB. II. 171
Non seimone viac, non intcr pociila rumpi ?
iEqualis tantani tenuit constantia turbam:
Et luit aicanum populo. Percurritur Hebrus, 290
Deseritv)r Rhodope, Thracumriue per ardua tendunt,
Donec ad Herculei pcrventum nominis urbem.
Ut cessisse ducem, propius venisse cohortcs,
Cognita Rulino : magna cervice triumphat,
Omnia tuta ratus, sccptrumque capessere fervet, 205
Et conjuratos accendit voce clientes :
Vicimus, expulimus. Facilis jara copia regni.
Nullus ab hoste timor: quid enim ? quem poscere solum
itineris,mniiitcr hihendum? Conittnntia eadcm tot replcrit catervds! Et hoc
occultum itlcbi cxtitit. Hehrus peritn-ratHr, lihodope relimiuitur, et cunt pcr
cHos monies Thrncice, donec pmcniant ud oppidum clictiim de nomine llercidi-i.
Postquam notum cst Rufino dHdonw Sliliclionem recessisse ; cX catervas siias
advenissc propius : siipcrbit elato capite, crcdens cuncta esse secura, alque ardet
nsurpare sceptrum, injlammatquc sermoyic clienles simul conspirantes ; sic dicens,
tSuperavimus, ejecimus hostcs : jam potestas imperiifacilis est niihi : nuUus metus
Barth. colorcm Bonon. dolnrem Med. qiiavt, incert. Hcins. — 288 Nec Lov.
Ambr. pr. rumpit Keg.— 289 turmam Pric. menteni Vat. tert. a m. pr. unde
Keinsiuscoujicicbatiq-enffm.— 290 Hcemus Med. sec. Exc. Lncens. sec. et sic
legit Heinsius. jEmus vet. Gyr. Hemus vcl Hehrus Vat. tert.— 292 pervenit
Ambr. sec. pervmtum est Vat. tert. Fiorent. Pat. Thuan. Rott. INIed. sec. —
293 propias Farn. cohortem Anibr. tert.— 294 ler voce Med. quart. virtute vel
cervice Med. sec. — 295 intus pro ratus ed. Vicet.— 29G accendit Oxon. pr.
ostendit Vat. sec. Oisel. Tholos. Mazar. Petav. sec. ambo Moret. Exc. Pat.
rec. ujfatur Pal. Med. pr. unus Heius. hortatitr qnatnor Vat, Farn. Pric.
Rott. ostcndit vel hortatur Lov. hortatur vel accendit \ at. pr. Oxon. sec.
ostenditve\ accendit Kq^. coujuratas cohortes dno Med. Bonon. Ambr. pr, Var.
LL. ed. Antv. conjuratas cohortes \c\ conJHratosclientes^hiA, sec. Put. Lov.
—298 quid enim Oisel. Heinsius conjicit, quid enim? qui vincere stjluni
Horruit, hunc tanto munitum viilitc vincut ? vincere quinque Vat. Pal. Farn.
NOTiE
ter pocula, et a multitudine qua; sae- TEneas pelago tuus omnia circum
pius uescit dissimulare. Littora jactctur odiis Junonis iniquap,
290 Hebrus'] Fhivius Thraciae. Nota tibi ; et nostro,' &c.
morfope, mons ejusdem Thracize. 295 Omnia tuta'\ Adulatur Stili-
292 Herculei nominis iirbem] Hera- choni, quo remoto, oninia pessurada-
cleam, nrbem Tliraciag, vel Constau- bat.
tiDoponm,quaui Hercules comitis sui 296 Clientes] Barbaros accitos.
Byzantis nieinoriip dedicasse dicitur. 298 Quid enim] Sic gloriatur
293 Cohortis] Barbarorum, quos Rufinus. Au Stihcho, qui non ausus
Rufinus acciverat. est aggredi nic soliini et inerraem,
294 Cognita] Scilicet sunt ea om- sustinere poterit nos armatos ?
nia cognita. Virgiliua : ' Frater ut
173 CL. CLAUDIANI V.
Horruit, Imnc tanto munitura milite vincat?
Quis lerat armatum, quem non superavit inermem? 300
I nunc, exitiura nobis meditare remotus
Incassum, Stilichon : dum nos longissima tellus
Dividat, et mediis Nereus interstrepat undis.
Alpinas tiansire tibi, me sospite, rupes
Haiid dabitur. Jaculis illinc me figere tenta. 305
Quoere ferox eusem„ qui nostra ad moenia tendi
Possit ab Italia. Non te documenta priorum,
Non exempla vetant ? quis par conatus adire
Has jactat vitasse manus ? detrusimus orbe
ah huste : nam ecquis mperet liunc stipatum tot militibus, quem vel solum timuit
aggredil Ecquis sttstineat armutum, quem non devicit inermem? I, jam, o Sti-
licho, longe distaiis machinare fruslra perniciem nobis, modo terra immensa separet
nos, et mare mugiat aquis interpositis. Me vivente non licebit iibi fransmittere
saxa Alpium, Ex hoc loco conare trajicere me lelis. Cojisectare, o crudelis,,
gladium, qui ah Italia valeat pertingere ad urbem nostram. Non docuinenta supe'
riorum, qiii me tentariint, non exemph prohibent te 1 an aliquis tenlans lacessere
jne, gloriatur effugisse nostramfortitudinem ? Nos deturhavimus te ex orbe tnedio,
Rott. Put. poscere vet. Gyrald. et Exc. Lucens. sec. niarg. Isingr. — 300
Quid feretYat. sec. Moret. sec. Tliolos. Heinsins legit, Qui ferat. superabit
pro superavit Farn. inermem qnatnor Med. duo Heins. Florent. et ed. Vicet.
inertem Claver. et Grypli. — 301 Tti minc vel I ntinc Vat. pr. exilium vel exi-
titim Put. remotis vel reraotus Vat. pr.— 302 Incassum vel In casum Moret. pr.
in casum lib. Barth. Stilico Vat. sec. Slilicon Exc. Lucens. pr. Stilicho Reg.
Stilichon Exc. Laeti.^ — 303 />uu/<t Med. quart. interstrepit \?\t. quai:t. inter-
sfrepef Med. quart. Thuan. Moret. sec. interjiuat \at. pr. item Livin. marg.
Isingr. — 304 Nunc aliasThwan. nives pro rupes Rott. ^mitcs Ambr. sec. ine
consule marg. Isingr. cod. Barth. — 305 iUic Vat. qnint. Oxon. sec. ed. Parm.
et Vicet. — 307 num te Pat. Vat. sec. monumenta quinque Vat. Pal. Farn.
Oisel. documenta Exc. Lucens. sec. — 308 quis par Vat. pr. iteni Livin. quis-
nam quatuor Vat. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. quisquam ed. Claver. concitus
pro conatus Ambr. sec. — 309 vicisse Pric. Rott. Tholos. vitare Exc. Lucens.
sec. vicisse vel vitasse Exc. Pat. rec. detrudimus niarg. Morin. destruximus
orbe Bonon. Ambros. sec. Petav. tert. desiruximus orbem duo Vat. Reg. Oisel.
Mazar. Tholos. duo Oxon. Leid. pr. Anibr. pr. Petav. sec. Exc. Cod. Rhem.
et Var. LL. ed. Antv. quod probat Heinsius, qui ascripsit. sic supravs. 19.
NOT^
301 / nunc] Ironia Rufini. Eat 307 Non te documenta'] Non te
nunc Stilicho, et ex locis remotis in exempla snperiorum, qui me infellci-
me tela tor^jueat. Virgilius : ' I, se- ter aggressi sunt, te vetant mihi bel-
quere Italiam ventis, pete regna per lum inferre ? Eorum clades non fuit
undas.' tibi documento id non esse tentan-
302 Dum nos tellus dividat] Sic dum ?
TuUius iu Catilinam : ' Magno me 309 Vitasse manus] Fotentian^
metu liberabis, dummodo inter me fortitudinem.
atque te murus iutersit.'
IN RUFINUM LIB. ll. 173
Tc medio, tantisquc simiil spoliavimus arinis. 310
Nunc epulas tempus, socii, nunc largra pararc
Mnnera, donandumquc novis lccjionibus aurum.
Opportuna meis oritur lux crastina votis.
Quod nolit. R-^x ipse velit, jubcatque coactus
In partem mihi rcg^na dari. Continj>at iti uno 015
Privati fugisse modum, crimenque tyranni.
Talibus acdamant dictis infame nocentum
Concilium, qiii pcrpetuis crevcrc rapinis,
Et quos nna ft\cit Rufino causa sodales,
Illicitum duxissc nihil. Delicta fuere 320
et nna exuimus ie tanlis telis. O commilitones, nunc tempus est pra-paraftdi con-
viria, nu7ic dona profusn, et aurum dandum exerciiibus noris. Dics crastina com-
moda lucebit meis desiderii^. Impcrator ipse co<;etiir relle, quod nolht, et cnactus
imperabit parlcm Imperii miki tradi. Continffet niihi uni, et eritasse cnvditionem
honiiiiis privati, et tainen cvitasse scelus tyranni. Tnrpis catus sontium upplau-
dit his verbis Itiifini ; soiitiiim, qui evecti sunt /urlis assiduis, et quos causa eadem
reddit socios liujini, niliil scilicet ptitare vetitum : criniina tornnifuerunt vincula
' Destructo jiivat orbe mori.' E\ Cod.vct. medius mndo in bonam, modo m
malam partem snmitiir. Virgil. ' Dum paci medium se ottert.' — 311 epuUs dno
Vat. socif Vat. pr. sociis Oxon. scc. parate duo Vat. Pric. Pat. Ainbr. sec.
Exc. Laeti et ed. Parm. parari Vat. sec. et sic legit Hcinsius.^ — 3H Qu<e
Leid. pr. Oxon. et Ald. Qua Vat. Livin. nolnit Farn. volui Med. tcrt. sub-
actus Leid. pr. qui et magna exbibet pro regna. — 31.5 in iimnn incert. Heins.
— 316 domum pio modum Ambr. sec. iiomenqve^lorct. sec. crimenqu^ vel
nowien^ue Vat. quint. Piit. — 317 fxc/(/»Mf Lov. Farn. j\Ied. qiiart. Var. LL.
ed. Antv. ucclamat quinqne Vat. Pal. llott. Oisel. nssrntit Leid. pr. accelcrat
Tbuan. exclamal vel accUtmat Oxon. pr. noccnles niarg. IMorin.— 318 Con-
scitium Farn. Consilium Rott. Vat. tert. Put. Lov. Pat. nituere Vat. tert.
Pal. Rott. Med. pr. unus Heins. crevere velruiuere Med. sec. nanis Fiorent.
— 319 Riifini duo Vat. Tholos. Petav. pr. Rujino vel liufini Oxon. pr. fdcks
Tbuan. sodales vel sodalis Oxon, pr. — 320 dixisse Vat. pr. m. pr. Pat. Exc.
NOTiE
311 Nvnc epulns'] More prionim retnr.
Principum, qiii initio Imperii, populo 315 Contingat in iino'\ Ego Rufimis
dabant epulum,et militibus donativa: factus consors Imperii, fugiani nio-
in quibiis vis tanta fuit, ut milites dum seu conditionem honiinis priva-
saepius faverent iis qui pecimiosi ti : fugiam etiam sccltis fyranni, nam
essent et liberales. non invadam imperium, scd Arcadius
314 Re.v] Imperator Arcadius. ipse, mcis artibus coactus, ilhid mihi
Coactus'] Magna Rufini bominis ultro committere vidcbitur, sicque
scelerati coiifidcntia ; qiii, accitis Imperator ero, non Tyrannus.
Barbaris, speiabat eo se res adductu- 318 Crevere rapinis] Congeslo per
rnm, ut ipse luiperator Arcadius se- furtum auro cvccti sunt ad houorcs,
ipsuui imperii facere cousortem coge- quos a Rulino cmeraut.
174 CL. CLAUDIANI V.
Nexus amicitia3 ; jam jam connubia Ifeti
Despondent aliena sibi, frustraque vicissim
Promittunt, quas quisque petat, quas devoret urbes.
Coeperat humanos alto sopire labores
Nox gremio, pigrasque sopor diffuderat alas. 325
llle, diu curis animum stimulantibus aegrum,
Labitur in somnos, Vix toto corde quierat :
Ecce videt diras alludere protinus umbras,
Quas dedit ipse neci : quarum, quge clarior, una
Visa loqui : Pro ! surge toro : quid plurima volvis 330
Anxius ? haec requiem rebus finemque labori
cmicitice : jamjam htlares poUicentur sibi uxores alienas, et spondent incassum sibi
invicemoppida, qua unnsquisque poscat, quce lielluetur. Nox inceperat soporare
curas hominum in sinu profundo, et somyius sparserat pennas pigras. Ille Kufinus
cadit in soporem, ob solicitudincs angentes dudum mentem inquietam, Vix requie-
rerat omni pectore, ecce statim cernit secum ludere Umbras funestas, quas ipse
tradidit morti ; quarum una qucB splcndidior, visa est sic ajfari illuni : Pro !
cxsurge lecto : quare solicitus cogitas multa'/ Hac dies hnpositura est Jinem, et
Voss. et ed. Vicet. fuenmt Piic. funesta tacere pio eo est in Exc. Lucens.
■rec. — 321 nam jam Exc. Laeti. jamque ct Exc. Luccns. sec. conubia Exc.
Gevait. lecti Vat. pr. Leid. pr. Tiiuan. Med. sec. m. pr. Ueti vel lecti Pric.
— 322 despo7isant Farn.— 323 Proviittit V^ar. LL. ed. Antv. qute quisque
Exc. Luceus. sec. devorat Tholos. — 325 nigrasque Pal. ita Gesner. et Bip.
7:igrasque vel ptgrasque Vat. pr. soror Med. sec. m. pr. — 326 a curis lib. Barth.
stimidanfibus Vat. pr. simulantibus Vat. tert. famulantihus Exc. Voss, trger
Vat, pr. item Livin. et ed. Parm. cegrum triginta Codd. Exc. Gevart. et Ald.
(Egre Leid. pr. lib. Barth. crger vel agrmn Floreiit. crgre vel cegrum Vat. sec.
iinimam cegram^led. quart. — 327 somnos vel somnu;n Oisel. vix vel ftr Reg.
Oxon. pr. vir Leid. quievil Moret. sec. — 328 duras Vat. quart. item Med.
Oisel. Reg. Thnan. Mazar. Ambr. et Leid. pr. Moret. sec. et tres Petav.
Uras vel duras Oxon. pr. illudere tres Vat. et Ambr. tert. fortiter umbras
Pric. — 329 scevior Pal. Med. pr. unus Heius. clarior vel elalior Bonon. prcc-
clarior Moret. sec— 330 Visa loco Pal. pro surge Vat. pr. Farn. — 331 requies
Ambr. tert. dolori Ambr. pr. timori Lucens. laboris Pal. Put. laborum Ambr.
NOTyE
320 Illicitum'] Vm causa facit eos randas ; frustra, inquam, nam Rufi-
sGcios hac in re, quod uihil illicitum nus niox est mactandus.
omnes putent. 325 Nox'] Nocti datur currus,
321 Nexus amiciticB] Ipsa crimina bigze, gremium, alae, et ' molles sua-
eos reddidei unt amicos : ut enim ' lu- sura papavera somnos.'
pus cito lupuni,' sic ' latro cito latro- 328 AUudere'] Secum ludere, se-
ncm' agnoscit. cum blandiri ; id quod erat signum
323 Promittwit] Frustra sibi invi- eum mox inter umbras futurum.
cem poUiccntur urbcs, quaa quis pe- Umbras qmis dedit ipst neci] Um-
tat ad eas consumendas atque devo- bras corum quos interfecit.
IN RUFINUM LIB. II. 175
Allatura dics: omni jam plcbc rcdibis
Altior, et laeti manibus portabero vulgi.
Jlas canit ambages. Occulto iallitur ille
Omine, nec capitis scniit pra^sagia fixi. 305
Jam sunnnum radiis stringebal Lucifcr Iloemura,
Festinamque rotam solito properantior urget,
Tandem Rufini ^isurus funera, Titan.
Prosiluit stratis, dcnsitquc capacia turbae
Atria regitico jussit splendere paratu, 340
Exceptura dapes : et, quod post vota daretur,
Inscribi propriis aurum fatale liguris.
quietem rebus omnibiis, atque opcri t»io : mox tu excelsior toto populo reverteris,
et fereris mambns mulliludinis gaudentis. Umbra pradicit lias ambiguitates.
IUe Rufiims decipitur prcsao^io iucoi^nito, neque praridet hvcc. esse siffnacapitis ^ni
figendi. Jam Plwsphorus illuJitralHit radiis partcm supremum Humi moiitis,
et Sol suo more relocior impcllit rotas celircs, aspecturus tandem mortem Rufini.
Hic exsiluit ex Ucto, el imperuvit Aulam capacemmas^na mtdtitudinisfulgescere
upparatu rcguti, ad cpulas recipiendas : ct imperavit aurum funestum signari sua
imagine, ut dislribueretur militibus, post desideria explicata. Jpse jam turgens
scc. Med. qnait. — 332 Collutura pro Adlatura Tluian. — 333 lcetis Pal. Thiian.
Floreat. itPinduo iMetl. vulgi /n. p. lctti Bonon. Oxon. sec— 334 occulato
marg. Morin. — 335 ncc c. scntit p. fixi vet. Gyr. Put. Reg. Ambr. pr. itcin
Oxon. et Leiil. pr. Exc. Luceus. sec. non Ald. fixi p. scnsit quatisor Vat.
Pal. Fain. Rott. scntit Pric. Oisel. Med. sec. Pat. Tuuaii. Petav. pr. Vat.
Livin. et Akl. scnsit Vat. pr. scnsit vel sentit Florent. dici Vat. pr. m. sec.
item Livin. diri vel^xiVat. pr. m. pr. diri marg. I^ingr. — 330 tangelat
Lncifer Mazar. Ambr. sec. Exc. Cod. Rbem. Hccmum Var. LL. ed. Antv.
Oitam coDJiciebat Heinsiiis. — 337 Festitiusque INIoret. scc. m. sec. propcrantius
Var. LL. ed. Aiitv.— 338 i?«/Hi risKru.s Vat. Livin. visurus /?«/. Vat. tert.
Rott. Oi>eI. Florent. Mcd. sec. Pat. Mazar. Ambr. scc. ct Ald. fiumina pro
funera Var. LL. ed. Antv. editiones priscai plenain babent intcrpunctio-
ncm post urgce, nullam post Titan: ita Ge.-n. et Bip.-^339 Prosiluit quatuor
Vat. Pal. Farn. Prosiliit Vat. scc. Reg. Mazar. Oxon. pr. Leid. pr. Ambros.
fccc. et ^lorct. Desiluit Pric. Rott. Oiscl. Exc. Lucens. stc. turmce Ambr. sec.
— 340 mirifico Lfid. pr. peiactu Leid. sec. m. pr. qui et dies pro dapes cxhibet.
— 342 Insculpi Vat. pr. vet. Oyr. Exc. Lucens. sec— 313 salutatum Exc. Lj-
NOTiE
333 Altior] Ex Artemidoro tamen errat
id somniantibus diadcma portenditijr. 33G Hccmum] Ha;mus vel ^mus
33.5 Nec capitis sentit prasagiufixi] mons est inter Thraciara et Thessa-
Nou praevidet Rufiuus sibi mox caput liam.
amputandum e.ssc, idque lancea affix- 341 Post vota darctur] Ut po8t de-
um a laetis Stilichouis militibus esse siderium ex|)ktum, lioc est, post pos-
circumfereiuliim : non, inquam, pra^- sessam partcm iniperii, quani votis
videt ; sed dum sein somnis videt al- omnibus expetebat, daretur aurum
tiorem, putat se evectum iii ad soli- militibus.
um principum : sicque infeliciter ab- 342 Inscribi aicrum fatale] Jussit
176 CL. CLAUDIANI V.
Ipse saliitatum reduces post prfelia turmas
Jam rcijale tumens, et principe celsior, ibat,
Collaque fcemineo jactabat mollia gestu, 345
Impcrii certus : tcgeret ceu purpura dudura
Corpus, et ambirent ardentes tempora gemmse.
Urbis ab angusto tractu, qua vergit in Austrum,
Planities vicina patet : nam cetera Pontus
Circuit, exiguo dirimi se tramite passus. 350
Hic ultrix acies, ornatu fulgida Martis,
regali ir.ore, et elalior principe incedebat sulutaturvs exercitum redeuntem post
hella; et sibi promittens certo regnum, agitabat cervicem effcemiuatam more mu-
lierum : quasi purpura jampridem vestirct corpus snura, el lapilli splendcntes cinge-
rent caput >-nam. A parte arcta urbis Constautinopolis qua tendit versus meri-
diem, pJanities finitima porrigitur : mare enim sinens se separari purvo Umite,
cingit reliqua. In hac planilie exercitus tindex splendens insignibus Martis, ex-
rens. pr. salutantum LeiJ. sec. Med. quart. et ed. Vicet. turbas Thuan. — 344
celsior vel scevior Med. sec. Vat. tcrt. — 345 jactabat qnatnor Vat. totidem
Med. tres Pet. diiOjOxon. et Leid. Pal. Pric. Reg. Put. Ald. et Var. LL. ed.
Antv. niarg. Isingr. gestabat Vat. sec. Farn. Thiian. Florent. Mazar. JNIoret.
sec. ed. Parni. et Vicet. solvebat Esc. Lurens. sec. jactabat vel gestubat Rott.
Oisel. — 346 cui Mazar. nudum iMed. pr. unus Heins. Exc. Pat. rec. ed. Vicet.
Colin. nundum ed. Parm. nudum Vat. sec. Pal. tutum Anibr. pr. et Sched.
Gud. Claver. marg. Isingr. dudum vel numdum Exc. Laeti. tegit et pro tegcret
Var. LL. ed. Antv. — 347 ardentes amhirent Vat. pr. Exc. Lucens. seo. ambi-
rent ardentes viginti alii, Exc. Gevart. ed. Parni. et Vicct. ambirent regales
vel ardentes JMed. quart. tempora Vat. Liviu. corpora vel tempora Moret. sec.
— 348 qua Vat. Livin. Exc. Lucens. sec. quo Tholos. qutr incert. Heins. Ald.
ed. Parni. Colin. et Vicet. verlit Vat. pr. m. pr. ad Atistrum Rott. jMed. sec.
Fiorent. — 349 patri pro patet Med. quart. — 350 exiguo Exc. Lucens. sec. an-
gusto Exc. Lseti. eximio Exc. Pat. rec. ed. Viret. qwas i^tdirimit.Iimite Pric.
vet. Gyr. Exc. Lucens. sec- — 351 ultrix vel cultrix Exc. Lapti. fulgida Lov.
lucida Reg. Ambr. pr. Oxon. pr. Vat. Liviu. Sched. Gud. lucida vel fulgida
Vat. pr. lurida et lucida libri Barth./t')T< Vat. pr. Rott. duo Anibr. ed. Parm.
Martis triginta alii, Sched. Gud. Aid. et Var, LL. cd. Antv. ferri vel Martis
NOT.E
Jlufinus auruni funestum sibi futurum Purpura^ Haec Reguni est ac Prin-
signari sua imagine, qaasi jam esset cipnni.
Imperator. Unde patet qnanta fuerit 347 Ardentes gemmce'] Diadema
potentia Rufiiii, qni Imperatoium genimis ardentibus distinctum.
more epuJMm populo, militibus ex 348 Urbis] Constantinopolis, quas
auro sua imagine signato donativum sita est ad Bosporuni Thracinm,Pro-
indicebat. pontidem, et Pontuni Euxinum, a
343 Sahttatum] Imperatores salu- quibus alhiitur.
tabant legiones ex bello redeuntes. 350 E.viguo tramitc] Qni dicitur,
340 Imperii certus] Virgilius de Bosporus Thracius, quo arctatur mare.
yEnea, ' jam certus euudi.' 351 Ulirix acies] Quia niox pfjenas
IN RUPINUM MB. II. 177
Explicnit cunoos. IVditcs iu parte sinistia
Consistnnt : c(piites illinc poscentia cursum
Ora relnctantur pressis sedare lupatis.
Hinc alii sannnn crislalo vertice nntant, 355
Et treniulos lunneris jiaudcut vibrare colores,
Quos opcrit rormatque chalybs. Conjuncta per artem
Flexilis inductis aninuitur lamina mcmbris,
Horribilis visu. Credas simnlacra nioveri
Ferrea, co<:fnatoque viros spirare metallo. 360
Par vestitus equis: ferrata iVonte minantur,
tendit catervas: pcdites stnnt in lutere sinistro: equites aliu parte conanfur coercera
habniis cnmpressis ura C(|U(>riiin jictcniium cursiiiit. Inile cetcri contiiliiint liorrir
biliter capila cristatu, it lulantur morere colores iremnite'' iii hunnris; ijuos fer-
runi teg^it, ac veliit efformat. Lamina flexibilisjuncla per induslriam, (jiiasi ani-
matur ab inducto corpore ; estqne terribilis asptctu: pules slnluas ex ferro ince-
derty et viros vivere metallo cogiiato. Similis habitus est equis: minitaulur capitt
Florent. Tliolos. — 353 Cnnstituit Piic. illinc equites Moret. sec. illic Med.
tert. Mazar. Tliolos. Anihr. pr. Petav. tert. Oxon. et Leid. diio, Exc. Ge-
vart. itein Lvicens. sec. apposito -f- signo, «piod indicio est, vetereni lect.
esse abrasam aut interpolatani. illinc tres Vat. Pal. Farn. Pric. Wott. pa-
rentia pro poscentia 'Ihuan. — 354 reluctantiim Pric. sudare pro sedare N'at. pr.
m. pr. sudure Isincr. fudare iib. Bartli. — 3.55 Hinc Vat. pr. 1' arii. et Vat. Li-
vin. Uac Anibr. scc. Hic viginti alii, Exc. Gevart. et Luccns. pr. itein ed.
Vicet. Parin. Ald. Colin. ita Gesner. Bip. se unde pro sttri/m Med. quart.
senium Pal. Vicet. nudato reriice Rott. nudato vel cristato i\led. sec. 7nutant
ed. Vicet. 7nicant Fain. nudani vel mulant Lov. — 356 liumero INIed. tcrt. gaudet
Pal. — ial formatque \ii\ firmaique Hqs,. O\o\\. pr. cowridrt pro conjuncta Jl.\c.
Lucens. pr. uiide Hcinsiiis coiijiciebat convincia. artcs INIcd. pr. a ih. pr.
ar<«5 Tholos. — 358 indutis l'al. Vat. pr. iii. sec. Aiiii)r. ser. iutinclis \e.\ in-
t/udis Vat. tcrt. /i(im«<ur Tlman. Mazar. Pal. Rott. Florent. diio IMcd. Pric.
m. pr. Anibr. sec. m. pr. E.\c. LaHi et ed. Parm. /ww/nrt/Hr Leid. sec. ani-
matur octodecim alii, Exc. Gevart. Lucens. sec. Var. LL. ed. Aiitv. inarg.
Isingr. et ed. Vicet. hnmatur vel aniinaiur dno Vat. L(Md. sec. pro var. lect.
kamalur \i-\ aminaiur \M. umI. Heinsiii> ad leclioiieiii nnimaiur coiifirinan-
dam ascrip-crat lociini cx Niipt. Moiior. vs. LSS. ' siibitis aiiiiiiaiitiir tVoiidi-
biis hasti».'- 359 Horribili Mcd. tert — 3(j() counatosque Fain. Mazar. Moret.
jir. Ald.— 3(jl ferrati F.xc. La ti.— 3G2 movcnt ties Vat. Pal. Fain. Pric.
NOTiE
sumtura a Rufino: ornatu fulgida laminee tVrreae qiiibns vcstitl .sunt,
tJartis, id e.st, arinis instiiicia, vd videantur esse animata' ip>o attactu
instriictii suis ordimbns. ineinbroruih uniiiscujiisqne iiiiitis.
3S^ SiPtumnulani] .Milites iiiitan- 300 .yetnllo cognnto] Unde formati
do, sen moveiKlo capita crislis fnl- siint atque ta< li. Ovidiii> : ' Sive
gentia, vidditur osteidere nescio recens tcllns, sediictaqiic iiti|ier ab
quam sapvitiain iiiiitarem. alto ,'LUiere, co;:nati ictincbat semi-
357 Quos opcrit, fiirmatque] Qiiasi ua Coeli.' Cognnli Cali. id est, ex
jlli non soluiii tecti sint, sed torinati, quo educta ct scparata erat.
atque facii ex ferro, adeo ut ipsai 3Cl I'ar vestitus equis] Fcrreus
Delt)h. et Var. Clas. Claud. M
1T8 CL. CLAUDIANI V.
Feiratosque levant securi vulneris armos.
Diviso stiit quisque loco. Metuenda voluptas
Cernenti, pulchcrque timor ; spirisque remissis
Mansuescunt varii vento cessaute dracones. 365
Augustus vcneranda prior vexilla salutat.
Rufiuus sequitur, quo fallere cuncta solebat
Callidus aftatu, devotaque brachia laudat
Nomine quemque vocans : natosque patresque reversis
Nuntiat incolumes. lUi, dum plurima ticto 370
Certatim sermone petunt, extendere longos
ferrato, et ridcntes pUtgam, attollunt hitmei-osferratos. Unusqidsque stat inloco
geparato: delectatio vst fonimhinda videiiti,et jucundufimetus ; ac Jlexihus laxatis,
serpentes diversi mitescunt, ventis quiescentibus. Imperator primus salutat signa
venerabilia: Rujinus sequitur, quo ulloquio ipse versutus consuecerat dccipere
omnes, et commendat manus militum se devoventium, appellans unumquemque suo
nomine : atque annuntiat twiliUhnii reducibus eonim pntres et filios esse salcos.
Illi milites, dum poscunt certatim multa verbisfictis, accingunt porrigere pone cir-
Oisel. levant duo Vat. Rott. Med. sec. Pat. Vat. Livin. Exc. Lucens. sec. le-
vant vel movent Florent. Heinsius ascripserat locum ex Bel. Get. vs. 51. ' Se-
curas jam Roma levat trancinillior arces.' artus Moret. pr. Pric. m. pr. annos
Thuan. — 363 Etjusso Pat. Rott. et Exc. Pat. rec. m. sec. Vicet. Parm. Ald.
Isingr. Colin. nnde Heinsins legebat Ut jusso. Et jusso vel Diviso Vat. tert.
Thuan. Florent. Diciso vel Dimenso Vat. pr. Diviso reliqui tere omnes. Exc.
Gevart. Lucens. sec. Var. LL. ed. Antv. et Sched. Gnd. melu pro loco Med.
tert. — 364 CmieHriiTholos. Lov. Farn. Pric. Petav. pr. m. pr. Cernendi vel
Cernenti duo Vat. Med. quart. revtdsis Ambr. pr. revisis Med- quart.
revulsis vel remissis Moret. sec. — 365 leones pro dracones Vat. sec. —
366 Arcadius marg. Isingr. ed. Claver. prius Moret. sec. — 367 qui qua-
tuor Vat. Pal. Farn. Pric. Oisel. quo Vat. Livin. Petav. sec. m. s.
Barth. quo vel qui Vat. pr. — 369 vocat Vat. pr. vet. Gyr. Vat. Livin.
Exc. Lucens. sec. natos patresque JMoret. sec. duo Vat. natosque Exc. Lu-
cens. sec. notosque Vat. tert. m. pr. Florent. Ald. ed. Parin. et Vicet.
natumque patremque Pal. Med. pr. reversus Thuan.— 371 extendere vet. Gyr.
Exc. Lucens. sec. intcndere decem alii. longo Vat. tert. duo Med. Petav.
NOT^
scilicet, et contextus ex laniinis fer- 369 Nomine quemque vocans} More
reis. summorum Iniperatorum : sic Cyrus,
36S Metuenda vohtptasl Dnlce erat sic Alexander et alii sese gerebant,
sic videre et milites et equos cata- ad milites sibi conciliandos.
phractos, seu lamiuis ferreis tectos, 371 Extendere longosJii'Xus~\Milites
sed et simul nescio quid in illo appa- cceperunt longo flexu sese m orbem
ratu formidandum apparebat. curvare, moxque alas explicatas in
365 Dracones] In vexillis picti. unum conjungere, ac sic Rufinnm de
366 Augustus] Imperator Arca- sceptro, non de periculo cogitanteni,
dius salutat vexilla j deinde Rufinus circumvenire.
idem facit.
IN RUFINUM LIH. II. 179
A tergo flexus, insperatoque suprema
Circuitu sociare parant. Decrcscere campus
Incipit, et clypeis in se redeuntia jnnctis
Curvo paulatim sinuantur cornua ductu. 375
Sic ligat imuKMisa virides indas^ine saltus
Venator : sic attonitos ad littora pisces
^quoreus populator agit, rarosque plagarura
Contrahit anfractus, ct liiantes colligit oras.
Excludunt alios: cin<^i se tervidus ille 380
Nescit adhuc, graviterque apprensa veste morantem
Increput Augustiun : scandat sublime tribunal :
Participem sceptri, socium declaret honoris.
cuitus longn^, ct ct>tijun!^ire ullima agmiiia gyro ine.rjycclato : spatinm campi
coejiit rideri minus, et alw rererteutes in se scutis conjunctis coeunt sensim trnclu
curro. Iln rcnalor cingit nemora ririduntia ntibusmaximis: ila prcedator marinus
impellit ad littora pisces ubstupefactns, et congregat raros circuitus retivm, et com-
plicut fornmina dehiscentia. Militvs arcent ceteros: ille ardens Hiifiniis ignorat
adliuc se cii-cumveniri, et apprensa veste, valde objurgnt Imperatorem, iit sci-
licet consccndat Iribimal excelsum, et denuntiet ipsum Rufinuin consortem //»-
sec. Exc. Laeti. — 372 flexus vet. Gyr. Exc. Lncens. sec. amplexns quinque
Vat. Pal. FarD. Piic. Rott. Oisel. insperntuque Farn. — 373 putnnt pio parant
Vat. teit. m. pr. — 374 r/nc/j« Med. quart.— 376 inmenso Rled. tert. Lov. Mo-
ret. sec. inmcr^a Exc. Gevart. immissa Venetos niar^'. Isingr. et Marcil.
Heinsius ex v. cod. inmissa legit, et reniittit lectoreni ad ea, qiiae dixit ad
Cons. INIall. Tlieod. vs. 332. 'Stagnaque rcmigibus spiinieiit iiiniissa canoris.'
saltus duo Vat. vet. Gyr. Mazar. Pat. Florent. Med. scc. Vat. Livin. Exc.
Liicens. sec. Var. LL. ed. Antv. silfus tres Vat. diio Oxon. et Leid. Pal. Farn.
Pric. saltus vel silvas Put. Rott. — 379 hiantcs oras vel hiantia ora Reg. OxoH.
sec. nuilta desunt liic in Leid. sec, — 380 Excludit Farn. Excludilque Bonon.
angi \'at. quint. perfdus Rcg. — 381 gTaii/<?r, sine copiila, Farn. Florent. Med.
sec. comprensa veste Tliuan. deprensa Rott. appressa Mazar. Petav. sec. Exc.
Voss. morantesXdt. qiiart. movcnlem Ainbr. sec. Arcadiuni iiiarg. Isingr.—
382 scandit vel scandat Oxon. pr.— 383 Participem et Vat. qiiint. socium scep-
tri duo Vat. declamct Tliuau. declartt vel dcclarat Reg. Oxon. pr. — 384 enses
NOTyE
373 Decresccre'] Campus coliortibus tur, ut cuni Principe renianeat iii
explicatis ccepit videri niinor. medio solus Riifinus, ciii inactando
376 Sic ligat, ^c.] Ut venator cin- parabatiir ista tragocdia : sicqiie eos,
git sylvas retibiis ad capiendain fe- qui circa ipsiim eraiit, exclndunt, in-
ram : sic milites cingunt agminibus star piscatoris, qiii pisciciilos cmittit,
s\tis Rufinum, iit eum capiant. quo praedam aliquain opimiorem re-
378 Plagarum anfractas] Impares tineat.
retium cavitates, et variis ambagibus 381 Apprensa veste] More antiquo
implicatas. urgentiiim.
380 Excludunt alios] Tandem cir- 382 Tribunal] Ligneiim, in quo so-
culus ille miiitum tam arcte claudi- liura aureuoi imponebatur.
180 CL. CLAUDIANI V.
Cum subito stringunt gladios, vox desuper ingens
Infremuit : Nobis etiam, deterrimc, nobis 385
Sperasti famulas imponere possc catenas ?
Unde redi nescis ? patiarne audire satelles,
Qui leges aliis, libertatemque reduxi ?
Bis domitum civile nefas : bis rupimus Alpes.
Tot nos bella docent nuUi servire tyranuo. 390
Diriguit. Spes nulla fugaj : seges undique ferri
Circumfusa micat : dextra losvaque revinctus
Haesit, et ensiferas stupuit mucrone corona^.
Ut fera, quae montes nuper dimisit avitos,
perii, consortem dignitatis: cum statim nudanl enses. Vox tnagna ■praterea
insonuit : Tii etiam nobis, Rufiiie pessimi', credidisti te posse injicere nohis
vincula servilia 1 ignoras unde reversus smn ? an sinnm appellari satelles, ego
qui dedi legcs aliis, et restitui libertatem 1 Uellum civile bis a me supcratnyn
est : bis fregimus claustra Alpium. Tot praiia nos edocent milti famvlari Ty-
ranno. Rufinus cohorruit : nulla est spes effugii : multiludo telorum undiijue circum-
jecta fulget : a dextra, et a sinistra ligatus constit it, atque obstupefactus est cuspidibus
catervce armata;. Quemadmodum bestia, qua nvper reliquit colles patrios, et expul-
Pric. — 385 deterrime vel teterrime Vat. quint. teterrime Gesn. et Bip. — 386
cohortes pro catenas Med. sec. m. pr. — 387 redii Vat. pr. Rott. Oisel. Put,
Reg. Lov. Bonon. duo Petav. nescis, siiie nota mterrogationis, Exc. Gevart.
patiorne Med. quart. redire pro audire Tholos. — 388 ulins Reg. Leid. pr.
Vat. sec. in. pr. — 389 domui Vat. pr. a ni. sec. Oxon. pr. Mazar. Thuan. et
Vat. Livin. domui\e\ domitum Florent. civileve\ servileY at. tt-rt. rumpimus Rpg.
Pal. Med. quart. — 391 Deriguit Vat. pr. m. pr. fati Vat. quart. — 392 nitit
pro micat Oxon. pr. reductus pro revinctus Pal. Med. pr. quod plartre visnm
Heinsio, qiii ascripserat. sic alibi, ' intra clanstra reductus.' — 393 instatitis
stupuit Bonon. — 394 rnontes nuper Oxon. pr. Ald. et ed. Vicet. nuper montes
decem alii. amisit Pric. Med. qnart. dimisit vel amisit duo Vat. Put. Petav.
et Aniln-. sec. ed. Parni. dimisit reliqni fere onines, Exc. Cod. Rhenj. Gevart.
et Lucens. sec. Var. LL. ed. Antv. Ald. et Vicet. ad firniandaui lectionem
amisil Heinsius sequenti.i ascripserat: amittere pro dimittere veteres dice-
bant, Plaut. Mostcll. ' Quoin me amisisti vix a te viviim moito.' Terf iit.Phoim.
Act. III. Sc. 2. ' Nam neque quo pacto a nic amittani, neque ut retineam scio.'
Heant. Act. iii. Sc. 1. ' prius pecimiam oninem, quam ahs te amittas filinm.'
Hzec Scioppius Suspect. Lect. Lib. iv. Ep. 15. qui Donatnm citat ad nltimum
NOT^
386 Famulas catenasl Quales fa- Maxinnis et Eugenius oppressi sunt
mulis, servis, captivis injiciuntur. a Tlieodosio, sed socio Stilichone.
387 Vnde redi, nescis] Nescis ex Bisrupimus Alpes] Sicque plus fe-
qua regione » go miles redeam ? ex cimus «piam Anuibal, qui Alpes se-
regione ^cilicet Honorii et StiiicliD- mel tiajecit.
nis, qiii viri fortts. 391 Diriguit] Rufiiius totis artubus
389 Bis domitum civile nefas] Ex- perhorruit, atque concreto in venis
tinximus duo belia civilia, quibus sanguiuc, lapidis instar obrigtiit.
IN RUFINUM LIH. II. 181
Altorumque exul ncmorum damnatur arena^ 395
Muncribus, commota riiit: vir murmurc contra
Hor!;itur, nixusqiH' gonu veinibuUv teuilit.
IUa pavet strepitus, cuneosque erecta theatri
Respicit, et tanti miralur sibila vulgi.
Unus per medios audendi pronior ensc 400
Prosilit exerto, dictisque et vulnere torvus.
sa rx sylris cxcelsis, condemnatur ad hulos Ciici, c.rciiata irruit ; contra vir hes-
tiarius itr^ct iUain clainore, et innixus genn opponit hastain. llla metuit murmur,
et elata aspicit cnnsessnm thealri, atque ohstupescit clamores tanta multitudinis.
Unus proclicior ad audendum, per medios irruit jitadio districto, et terribilis cerbis
locuni, cnm Donati in Heant. commentaria non cxtent. — 395 exilit pro exsul
Meti. qiiai t. jugum iil>. liaitli.— 390 3!imerihus Fat. 'Iliolos. diio Aiiibr. od.
Parni. Isinsr. Ues, Lu^nlun. Vulncribus di;o Vat. rarn. Mcd. sec. Thnan.
Moret. sec. Mazar. Var. LL. ed. Antv. ni. pr. Virel. et Colin. Vcrberibus tres
Vat. diio Med. et Petav. Keg. IJonon. Anibr. sic. Pal. Piit. uniis Uiins. Leid.
pr. Oxon. sec. Vat. Livin. Exc. Lucens. sec. itein Gevart. Muneribus vel
Vulneribus Lovan. Moret. pr. Med. terf. Verberibus vel Muneribus Oisel. Pe-
tav. pr. incert. Heins. Munerihus, vel Verberibus vel Vulneribus Pric. Mune-
ribus probare visus Heinsius, qui virum de venatore capit, ideoque ascripsit
locum Ausonii Epigr. ii. ' Odere quae saevo nescit fera saucia ferro, Armati-
que urget tela criienta viri.' idcm et vector vocabatur. vid. Salmas. ad Histor.
Aug. .-)cript. p. 258. Tom. n. p. 226. Noster Paneg. in Cons. Mail. vs. 294.
' Audaces iegat ipsa viros, qni colla ferarum Arte ligent, certoqne premant
venabula nisu.' Heinsius ad ed. Lugd. 15.5L convicta cod. DeU. furit Med.
tert. vix Pat. Vat. pr. m. sec. Exc. Pat. rec— 397 iiisusque Floreut.— 398
ttrepitu Med. quart. erepta Florent.— 399 Respicit Vat. sec. m. pr. Mazar.
Exc. Liicens. sec. vet. Gyr. Dcspicit duo Vat. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel.
Aspicit Pat. duo Vat. Respicit vel Despicit Vat. pr.— 400 promtior Pat.—
401 exserto Lov. Moret. sec. Exc. Gevart. Lucens. sec. Sched. Gud. et Var.
LL. ed. Antv. m. sec. extento Thiiaii. ereclo diio Vat. Pal. Mcd. sec. Ald.
Parm. et Vicet. erecto vel exserto Vat. tert. erepto vel exserto Fiorcnt. dictis
Farn. Med. tert. soevus Vat. sec. lumine torvus Pat. .'^ld. Vien. niarg.
NOT^
394 Montes avitos'] Montes, in qui- idoneas vir bestiarius, qui bestiis cn-
bns avi ipsins stabulaijant. Avus randis prsppositus est, opponit, et sic
transfertur ad feras in boc loco. Vii- hortatiir, urgelque ingredi in circum:
giiius de tauro victo fugiente : ' Et ita et milites urgent Kiifiiium ingredi
stahula aspectans regnis excessit casses paratos.
avitis.' 398 Cuneos] Ita theatrum erat dis-
395 £xi</] Quia fcra invita expel- positum, suos ut haberet cuneos, seu
lituF ex sylvis patriis. sua latera in speiiem cuntorum coin-
396 Muneribus] Lndis, qui vocan- parata. Virgilius : ' Cuneosque Ihe-
tur Munera, «piia dantur popiilo. Ci- atri.'
cero: ' Magnificentia popularium 'lOQ Attdendi pronior] Wicitur pro-
Munerum.' Alii legiint, ^reMf/- rer- nusad \e\ in/errum: pronm paci: et
beribua. pronior uudendi, ut iu hoc loco.
397 Vcntdntla] Hastas venaloribus 401 Lumine] Alii legunt, Vulnere,
182 CL. CLAUDIANI V.
llac pctit, hac Stilichon, qucm jactas pellere, dextra
Te ferit : hoc abscns invadit viscera ferro.
Sic latur, meritoque iatus transverberat ictu.
Felix illa manus, talem quae prima cruorem 405
Hauserit, et fessi poenam libaverit orbis.
Mox omnes fodiunt hastis, artusque trementes
Dilaniant. Uno tot corpore pila tepescunt :
Et non infecto puduit mucrone reverti.
Hi vuitus avidos, et adlmc spirantia vellunt 410
et oculis, ait : Stilicho, quem venditas te ejicere, hac manu invadit te, /wc percutit
te: oppugnat pcctus tanmhocense, Wcet ahsens. Ita loquitur, et tvajicit latus
Riifini digno vulnere. Fortunata est illa dextera, quce priina effuderit talem san-
guinem, et attigerit supplicium mundi fatigati. Statim cuncti trunsjigunt Rufi-
num cuspidibus, et lacerant mcmbra palpitantia : tot tela calescunt in unn corpore,
ac inuluit illos redire gladio non cruentuto. Hi avellunt os acarum, et oculos adhuc
torvis Thiian. — 402 Hac petit Leid. pr. Apetit Oisel. Farn. Appctit quatuor
\'at. Pal. Pric. Rott. appetit heu Isingr. niarg. Impetit Vat. pr. Med. quart.
Bonon. Anibr. et Oxon. sec. Petav. tert. Var. LL. ed. Antv, Hac petit vel
Impetit Put. Hunc Pal. IVIed. pr. ac Stilico Moret. pr. Stilico Vat. sec. Stili-
chon Exc. Lani. Stilicon Petav. pr. hic absens Vat. tert. Med. sec. hac PaL
Med. pr. pectora Farn. — 404 Sic/atur viginti Codd. Exc. Gevart. et Lucens.
sec. fatus Vat. tert. et ed. Parm. meritnque Farn. meritumque vel mcritoque
Vat. pr. Med. iteni Oxon. sec. meritumque reliqui fere omnes, Exc. Gevart.
Lucens. pr. marg. Isingr. et Var. LL. e(t. Antv. ense Pal. Med. pr. Sclied.
Gnd. ictu vel ense Ambr. pr. — 406 pcenam fessi Tholos. Exc. Laeti. fessi poenam
Pric. livaverit Exc. Lucens. sec. liluverit \\b. Barth. libraverii quinque Vat.
PaL Farn. liberaverit marg. Marcil. lihaverit Tinian. Rott. et .4ld. Pric. m.
sec. — 407 una fodiunt Vat. sec. laniaut Oi»el. ^NIazar. Exc. Cod. Rhem. la-
niant weXfodiunt Vat. pr. et tert. tremetites E\c. Lvi ti et Lucens. sec. nefan-
dos Thnan. Moret. sec. ed. Vicet. trcmentes vel nefandos Vat. pr. Ambr. pr.
Farn. Pric. Exc. Pat. rec. — 408 dilaniant anibo Moret. dilacerunt Pat. Vat.
Livin. Exc. Cod. Rhem. tela duo Vat. Pal. Pric. Puhn. Oisel. Florent. Pnt.
Mazar. Pat. duo Med. duo Ambr. Exc. Gevart. Sclied. Gud. pila vel tela
Rott.— 409 infesto Claver. — 410 rabidos vultus vet. Gyr. Exc. Lucens. sec. —
NOTiE
idest, terribilis, quod vulnus cogita- in inferis mox poenas majores daturus
ret inferre : vel, fi/io cttos, afxa ipyov, est. Vel, libaveril, id est, degusta-
simul dictum, simulfactum: simul mi- verit, quasi fruatur pcena ac supplicio
natur, simnl vulnerat. Rtifini.
402 Hac petif] Virgilius : ' Pallas 408 Pila} Tela Romanorum pro-
te hor vulneie, Pallas Immolat.' pria. Lncanus : ' Et pila minantia
406 Focnam Uhaverit] Leviler atti- pilis,' de bello civili.
gerit pceiiaiii Rufino debitam ab orbe 410 Vultus avidos^ Spirantes ad-
universo fesso atque oppresso : levi- huc avaritiatn.
ter, inquam, attigerit; nam Rafinus
IN RUFINUM LIB. II. 183
Luminfi : triincatos alii rapucre laccrlos.
Amputat iile pcdcs, liumcriim quatit ille solutis
Ncxibiis : hic tVacti rcsccat curvamina dorsi.
Hic jecur, hic cordis tibras, hic paudit anhelas
Pulmonis httcbras. Spatium non invcnit ira. 415
Ncc locus cst odiis. Consumto funcre vix tum
Deseritur, sparsumque pcrit per tela cadaver.
Sic mons Aonius rubuit, cum Pcnthca lerrent
Mamades, aul subito mutatum Actajona cornu
vhentes: alii ahstuleruiit brachia ampufata: ille ahscindit pedes, ille dcjicit humt-
tiim laxatis vinculis : hic secat spinum curvam dorsi alnupti. Hic aperit jecur, hk
fibras cordis, hic latehras pulmonis anhelantis. Furor non rcperit spatium, ne€
locus patet odiis oinniuni. Mortr consummata, vi.rdum cadaver relintpiitur, at
perit dispersum per arma inilitmn. Ita mons Cithuron tinctus est, cum Bacchan-
tes au/errent Peiitheutn ; aut cum puella Latonia e.rponcret Moiossis furentiiiu
411 illi pro alii Pal. Floicnt.— tl-2 humeros Pal. iste pro ille legit Heinsius.
— 413 anfiacti Med. quart. hinc Leid. pr. rescrat quinque Vat. Pal. Farn.
Pric. Rott. Oist 1. resecat Morct. sec. atquc ita coujecerat Heinsius. confinia
niarg. Isingr.— 414 anhelas ita fere omnes scripti, E\c. Gevart. Lucens. sec.
Ald. et ed.Vicet. unhelas vel anheli Vat. tert. handas Oxou. — 41.5 nunc inve-
nit Vat. pr. iras Pann. ed. tamen inv. Faru. — 416 Non duo Vat. Tholos.
Petav. pr. funere vel corpore Vat. sec. Oxon. sec. victor vet. Cyr. Exc. Lu-
cens. sec. et Vat. pr. m. pr. marg. Isingr. victum Pric. Kott. Oisel. Med.
sec. m. pr. Mazar. Leid. pr. justuin Petav. sec. ti.r tuuc novem alii. ri.r tum
Pnt. undc Heiusius coujiiit vixdum. — 417 .'<parsim(pte Rott. perit duo Vat.
Pal. Floient. duo ^NIed. Pat. Vat. Livin. Exc. LiEti, Lucens. sec. Isingr. et
ed. Pariu. cadit reli«pii fore oinnes, Exc. Gevart. Sched. Gud. Ald. et ed.
Vicet. cadit \v\ perit \at. pr. Moret. pr. Florent. Pric. et Petav. tert.—
419 ac duo \ at. Kott. Florcnt. Med. sec. Pat. Mazar. cornu Exc. L»ti et
NOTiE
412 Solutis nexibus] Laxatis scili- otia regione Gra^ciae, olim Aonia dic-
cet ac ruptis viuculis ac nervis, qui- ta ; mons Bacchantum insaiiia infes-
bus humerus sustiiietur. Et sic peri- tari solitus.
isse Knfinum tcstautur histoiici. Penthea ferrent] Cuiu Bacchantcs
415 Ira] Nou iuvenit spatium, in ferrent Pentheuin dilaceratum, ob
quo se exerceat. spreta Bacchi sacra.
41G Consumto funere] Morte cou- 419 Manades] Bacchautes, iirJ. rov
suminata, perfecta, non deserunt ca- nalvfaBai^furere, Ma-iiades dicuntur.
daver, sed in frnsta discerpnnt, atque Actaona] Hie venator iiisiiinis a
dispei-guut. Vel, consumto funere, Diana quam nudani viderat, in cer-
seu cadavere, cadaver adliuc quaD- vum mutatus est, et a suis canibus
runt, nunquam satis satiati. disccrptus.
418 3Ion9 Aonius] Citheeron in Bce-
1B4
CL. CLAUDIANI V.
Traderet insanis Latonia virgo Molossis. 420
Criminibiisnc tuis speras, Fortnna, mederi?
Et male doiiatum certas fequare favorem
Suppliciis ? una tot millia morte rependis?
Eversis ajredum Rutinum divide terris.
Da caput Odrysiis : truncum mereantur Achivi. 425
Quid reliquis dabitur? nec singula membra peremtis
ActcFonein trans/ormatuin cornu repentino. O Fortuna, an credis te posse mederi
sceleribus tuis / el coyiaris ailttqwtre poenis honorem uiale datunil Remuneras una
morte iiiultitudinem tantam casorum ? Eia. partire Ruftnum orbi destructo: da caput
Thracibus, Greeci haheanl truncum. Quid donabitur ceteris? Neque membra sin-
Lncens. sec. cervo Moret. sec. Esc. Pat. rec. et ed. Vicet. — 420 Proderet
Moret. sec. insa Exc. Lncens. sec. ita Gesn. et Bip. virgo qninque Vat. Pal.
Farn. Pric. Oisel. molosis pro molossis "\Ioret. ambo, Leid. dno, et Lov. —
421 speras Florent. Exc. Lncens. sec. credas ed. Vicet. speras vel credis Rott.
Med. sec. cm/is alii niagno nnmevo. Exc La?ii, Gt-vart. Ald. ^-t ed. Parm.
ita Gesn. et Bip. cequare favorem pro Fortuna mederi Pal. — 422 furorem Pnt.
m. pr. f urorem \e\favorem Reg. cer^as J^at. Florent. Med. sec. Vat. Livin.
Lucens. sec. credis Anibr. pr. Vat. sec. Lov. Sched. Gnd. lib. Barth. credas
Leid. speras reliqni omnes, Exc. Laeti, Gevart. Var. LL. ed, .\ntv. Ald. et
ed. Vicet. ita Gesn. et Bip. Fortuna mederi pro cBquare favorem Pal. — 423 forte
Ambr. pr. rependi Helmaest. ita Gesn. et Bip. — 424 deest hic versns Ln-
censi sec. — 425 Odrysiis^Med. quart. vet. Gyr. et incert. Heins. Othrysiis
quatuor Vat. Pal. Farn. Pric. Oisel. Otrysiis Moret. ambo, .\ld. et Exc.
Gevart. Otrisiis Lov. Leid. pr. Oxon. sec. — 426 dabitur reliquis Med. sec.
NOTiE
DianaLatonae
420 Latonia lirg-o]
filia.
Molossis] Canibns sic dictis a Mo-
lossia Epiri parte in Gra;cia : ibi op-
timi canes celebrantnr.
421 Criminibusne] An speras, o
Fortuna, nnius Knfini morte te posse
mederi criminibu.s, quee, eo adjutore,
patrasti ?
422 Male donatum} Rufino honiiui
immerenti.
423 Rependis'] An una Rufini mor-
te, reddis tot millia liominnm, quos
occidit i
424 Divide] Discerpe Rufinum, et
divide terris, quas evertit, quibus
ejus pcena debetur. Alludit ad de-
bitores, quos in frusta discerpere li-
cebat, si solvendo non essent. Unde
proverbinm : ' Solvat in cute, qni non
potest solvere in aere :' hoc est, oc-
cidatur, qui reddere debitum nequit.
Hoc tamen factnm esse nemo narrat.
Nam ex Tertulliano ; ' Populus Ro-
manus nialuit hominis sangainem saf-
fuiidere, qiiam eifundere.'
425 Odrysiis] Odrysii sunt popnli
Thracise : ponuntur pro ipsis Thra-
cibus, pars pro toto.
Achivi] Populi Aciiaiae: ponuntur
pro ipsis Graecis, pars itidem pro toto.
Truncum] Corpus exsaugue, capite
amputato. Virgilius de Priamo :
' Jacet ingens littore truncus, AvuU
sumqne humeris caput, et sine no-
raine corpus.'
426 Quid reliquis dabilur] Si Thra-
ces caput babeant^ et Graeci truncum.
IN RUFIISVM LIB. II. IB-J
Sufficiunt populis. Vacuo plebs obvia muro,
Jam secura, fluit : scnibus non obstitit aitas,
Virginibusvc pudor. Vidu.T?, quibus illc maritos
Abstulit, orbataiquc ruunt ad gaudia matres : 430
Insultantqnc alacrcs. Laceros juvat irc per artus,
Prcssaque calcato vestii^ia san«juine tingui.
Nec rainus assidiiis llaiirant elidere saxis
Prodisjiale caput : quod jam de cuspide summa
Nutabat, digna rediens ad moenia pompa. 4J35
Dextera {luinetiam, bido concessa, vas^atur
JSra petens, iVaudesque animi persolvit avari
gula satis/acivnt nationilius occisis: populus obtius, urlie rtlicta, jam currit tutus :
(ctus non retardavit scnes, non rcrecundia iiuellas: ihlucc tiuihus illt Ki)tiiitis eripuit
conyu^f.*, tt iiiutres priintu' Jiliis erunipinit ad latiliam, el latw iusuUdnt : jncun-'
dum est incedcre suiicr mcmhra laniata, it colurarc pcilcs impressos cruure procuU
cato. Neque minus ardcnt prolerere lapidibus coutinuis monslrosuin caput Kiifini,
tjuod jam pendcbat e.r alta lancea, revertens ad uibcm dif>no apparatu. Pratcrea
manus data ad ludibrium errat, poscens stipem, et punitur qutestu horrilAli, ob
non Pric— 427 Sufficiunt Vat. yr. Sufficercnt Pat. olnia vet. Gyr. Vat. Livin.
Put. Bonon. Oisel. Mazar. Anibr. sec. Moret. sec. Petav. tert. Oxon. sec. ni.
pr. Exc. Lucms. sec. niari;. Isinsjr. et Var. LL. ed. Antv. undique qnatiior
Vat. Pal. Farn. Rotl. undique vel ohvia Lov. Pric. Med.sec— 428yiint Vat. pr.
a m. pr. Oisel. et Vat. Livin. Jiuit vel ruit \'at. tert. ruunt al.— 430 ?n<rnia vel
gaudia Lov.— 431 Insultant alacres iiieert. Heins. rr/tj((».s visiinti Co<ld. Exc.
Pat. ree. m. pr. Var. LL. ed. Antv. laceros dno Vat. Farn. Pric OiseL
Thuan. Mazar. Anibr. sec laceros vel vacuos Piit. truncos Moret. sec. —
432 tingunl Vat. sec. tingui Vat. Livin.— 433 certunt tres Vat. Pal. Farji.
Pric Jiagrant Oisel. Konon. Pat. Florent. Vat. Livin. Exc. Lucens. sec.
Isingr. Jiagrant vel certant diio Vat. Rott. tentant eod. Pulm. iltudere ed.
Parni. elidere Ksc Liieens. sec illidcre Farn. ed. Vicet.— 434 quodnunc cod.
Pulm.— 435 Nuptahat vel Sutabat Var. LL. e<l. Antv.--43G congressa Vat. pr.
m. pr. vagavil pro vagatur \ ar. LL. ed. Antv. m. pr.— 437 jraudesque Vat.
pr. Med. sec. Pat. Exc. Lucens. .sec. Isingr. pcenasque quinque Vat. Pal,
aOTJE
427 Vacuo muro] Vel urbe relicta, tabat.
vel muris cii>todia inilitum destitntrs. 437 jEra petens] Abscissa Rufinj
428 Fluit] Currit cum diilcedine nianus circumlata est ostiatim, quasi
et securitate : translatio siimitur a slipem emendicans lucio infami ei
fluvio, q.ii moUi qiiadam aquabilitate terribili. Populnsque |..i jocum cla-
fluit. \ rs;. ' Olb convenere, fluunt- mitabat AOTE AnAHKTOl, Date ii-
que ad i • Jii plenis Tecia viis.' Alii satiabili. Pono as |,oi.itur pro stipt,
legunt, Jam sccura ruil. quia olim er<it in usu pro moneti.
AU ^ulabat] Caput, quod prae- Virgilius : ' Gravis aere domum mUi
tixum in suprema cuspidis parte nu- dextra redibat.'
186 CL. CLAUDIANl V.
Terribili lucro, vivosqiie imitata retentus
Gogitur adductis diiiitos inflectere nervis.
Desinat elatis quisquam confidere rebus, 440
Instabilesque Deos, ac iubrica Numina discat.
Illa manus, quae sceptra sibi gestanda parabat,
Cujus se toties submisit ad oscula supplex
Nobilitas, inlmmata diu, miseroque revulsa
Corpore, feralem quiiestum post tata poposcit. 445
Aspiciat, quisquis nimium sublata secundis
Colla gerit. Triviis calcandus spargitur ecce,
dolos mentis insatiabilis, atque imitans nc.rus vivos, cogitiir airvare digitos, nervis
attractis. Ille cesset fidere magnis Uignitatibus, quicumque sit, et sciat Deos esse
inconstantes, ac voluntatem eonim mutubikm. 3Ianus ilki qua pr<rparabat scep-
trum sibi gcrendum, ad quam osculandarn nobititas humilis se tutics subjecit, lon-
gum insepulta et avulsa a corpore miserabili pctivit stipem funebrem post mortem.
Ille videat hoc, quicumque fert caput nimis elatum rebus prospcris. En iste dis-
Fain. Pric. fraudesque vel panasque Fiorent.Rott. Ambr. sec. — 438 luctu pro
lucro Med. qiiart. luco Leid. jir. Ald. vivos imitata Vat. pr. receptus Vat. tert.
Pal. Rott. tresMed. ^lazar. Pat. inni> Heins. qiii ascripserat, rece;j(us] quia
recipiebat argentnni. reccptns vel retentui Piit. — 439 adductos digitis iiifl. ner-
vos Vat. pr. Oisel. — 441 et cod. Pulm. lubrica n. Vat. pr. et sec. item Pal. et
tres Vat. Rott. Put. Florent. Moret. sec. Exc Lucens. sec. et Ald. numina
lubrica Med. (juart. Ambr. pr. Petav. sec. ludicra Pric. m. sec. dicat Oisel. —
442 qua Vat. qiiint. Res;. Piit. Bonon. Leid. pr. Oxon. sec. Petav. sec. Var.
LL. ed. Antv. — 443 commisit Anibr. pr. — 444 inhumatajacet Oxon. pr. mise-
roque vei misireque Vat. pr. — 445 fatuUm qucestum Thiian. reposcit Farh. Exc.
Lucens. sec. — 44G quisquis Vat. Livin. E\c. Lucens. sec. et I^ingr. nequis
quatuor Vat. Pal. Karn. Pric. quisquis vel neqiiis Vat. pr. Heiusius legit si
quis. stillata; cod. Barth. — 447 geril Vat. Livin. Exc. i^ucens. sec. Isingr.
gerat quatuor Vat. Pal. Farn. Pric. Rott. gerit vel gerat Vat. pr. rebits pro
triviis Exc. Cod. Rlieui. rebus vel triviis Vat. pr. calcatus Pat. Fetav. tert.
NOTiE
438 Vivos imitata rctentus] Imitans 443 Ad oscida] Manum osculari ob-
texus atque raparitatem teiiacitateni- sequii argumentum est : mos lUe ve-
cue, qualem vivns Kutinus liabcbat. teribus fuit familiaris sic obsequium
441 InstabiUsque Deos] Deoriim fa- et reverentiam testai i. Sir ex Plu-
Torem mutabilem, sen fortunHin in- tarcho, Catonis Uticensis abitum ae-
«onstautem. Sic Seneca, ' Nec leves gre ferentes milites, vesies suas, qua
netuitDi os ;' id est,levem favorem. ituriis erat, sternebant, et manus de-
Numina] Numen est velut »niiiia osculabaiitur.
C". voliintns Deorum. Iiaqne, lubrica 445 Feralem'] Antiqiii ferale voca-
nimina dibcat, id est, sciat vulnnta- bant, id qiiod est fiinestuin, exitiale,
t',m Deorum non semper esse firmam aboniiiiauduin, horrendum, funebre,
aque constantem in dandis rebus obsccenum, malique ominis.
jrosperis. 447 Spargitur] Partes corports
IN RUFINUM LI15. I(.
187
Qui sil)i Pjramidas, (iiii non ccdentia templis
Ornatura suos cxstruxit culmina Manes :
Et, qui Sidonio velari creditus ostro,
Nudiis pascit avcs. Jacet cn, qui po.ssidet orbem,
Exigua" tcliuris inops, et pulvcre raro
Per partes teoitur, nusquam totiesque sepultus.
Senserunt convcxa nccem, tellusque nefandum
450
pergituv prnciilcfinilu^ ia conipitis ; \»tc, qiii adificnrit sihi pyramides, (/«i aedifi-
cavit non in/eriora tcmplis Muusolea honoratura siias umbras ; et illo putatus iegi
purpura Sidonin, nudiis niitrit votiicres. F.cce ille jacet, ijui occnpat nnindum,
carens terra exili, et operitur exiguo puliere per pnrtes, liuinatus nunquam, et toties
tanieu huaintus. Caluin cugnovit mortem Kufiui, et terru removet pondus detes-
iste Pric. ecce vel ille Florent. — 448 Pyramides tres Vat. Pal. Rott. duo^Iefl.
et pro qui Farn. Vat. sec. — 449 exstrusit Pet. sec. instruxit Put. instruxit vel
exstruxit Kott. erexit Ambr. scc. culmine Exc. \'o>s.- l.iO creditus Oisel.
Moret. pr. Ke-r. credidit quatuor Vat. Pal. Farn. Pric. kcilt. cnditus vel
credidit Vat. jir. ()\on. yr. creditiir Isingr. cndidit lejjit Henisiu> |>ro credidil
se velandum, quod finniit loco Spartiani in /Elio \ ero [c. 4.] ' Accepta potione,
qua se e.\istiniaret juvari.' pro ji(ian(/i(m. ita Gesner. et Bip^iut. condidit \\h.
BartU. qui se Sid. velnndum credidit Dempster. e Bouiiars. inenibr. — 451 jacet
en Exc. Lati. heu eil. Vicet. presserat orbem Pat. — 4.i3 uiuupinm Pric. nus-
quam alii nia^no numero, E\c. Gevart. Lucens. scc. Sclied. ii\n\. \'ar. LL.
ed. Antv. ed. Vicet. Parai. Junt. Coliu. al. niisquam vel nunquam Keg. ^NIed.
NOTiE
Rufini discerpta? sparguntnr pedibus
proculcandir;. Apvhs Trea-ovaTjs iros
avTjp ^vXfverai : Ut lupsa quercus, om-
nis hnnc homo secal.
448 1'yrainidas'] P\ raniis est turris
sen nienionani.
4.J0 Ostro] Qui credidit sefuturum
Imperatorem, ac proinde velundum
esse purpiua, fit aviiim [Hicda.
Sidonio] Ab iirbe Siilone in Phoe-
qnae de>ii)it in figuram coni. Sic di- nicia, Asia- iMirle, iibi purpura exqui-
citur, airh tov Trvphs, ub igne, cujus fi- sita.
giirain imitotiir. Ceterum Pyrami- 4.')1 Possidel] Ironia. En scilicet
des erigebantur, ad servanda Keiium ille jacet, qui piilabat se possessurum
cadavera, et erant Mausolea : vcl ad esse toiiiin Orbem.
servanilagrana; et tum dicuntHr,d7rb 452 1'ulvcre raro] Partes corporis
Tov irvpov, id est, afriimento. discerpti teguiitiir exiguo pulvere.
i^X^S Noncedentiatemplis] Fuit Ko- 45:i Niisquam totiesqiie] Kiifini cor-
niae sepulcium Probi, viri iilnstris, pns niisquaiu >epultnm est, siquidem
mole sua et opere adniiranduin, et disceri>tum et dispersuin ot : toties
templi> non inferius. tameii tst >epiiltum, qina lacerata
449 Ornutiira] Pyramides seu Mau- coipori> fnista liinc, inde, inteliciter
solea a Kufino exstructa non oinave-
runt ip-iiis corpu^, siquidem di-cerp-
tum est, et per compiia dispersum ;
exigiio piilvere scmisepiilta sunt.
454 Voiuexa] Cielnm lietatum est
nece Knfini. Convexa explicuimus in
ged tantum oruaverunt ipsius Manes, Cons. Prob. v. 242.
188 CL. CLAUDIANI V.
Amolitur onus. Jam rcspirantibns astris, 455
Infernos jrravat umbra Uiciis. Pater TEacus horret,
Intrantemquo etiam latratu Cerberus urget.
Tunc animciB, quas ille fero sub jure peremit,
Circumstant, ni»rique tralmnt ad judicis urnam,
Infesto Iremitu. Veluti pastoris in ora 460
Commola? glomerantur apes, qui dulcia raptu
Mella trahit, pennasque cient, et spicula tendunt:
Et tenuis saxi per propugnacula cinctoe
tandum. Jam Calo reipirnnte, umhra ipsins premit fluvius Tartareos. Macus
pater ixhorrescit ; et Ceiberus qunque invndit illuin ingredientem. Tum animee
ijuas iUe Kurtmis occidit sub Uge crudeli, eircumadstant, el rapiunt iUum ad urnam
judicis atri, cam chimore korrihili. Sicut upcs agitatce congregantur contra
vuhum pastoris, qui eripit /urto mella suarissima, et apes movent alas, et exerunt
?ec. Vat. tert. — 455 Amoiitur Leid. pr. in. sec. et Exc. Luceiis. sec. EmoUtur
1resVat.Pal.Fain.Piic Kott. Oisel. DemoUtur VslX. AmoUlur ve\ EmoUtur
Vat. pr. ei lert. Emollilur Moret. sec. antris pro aslris Vat. pr. m. pr. austris
Pat. — 456 laciis vel lares liott. — 457 irdrantesquel^al. Asteriscum huic versui
apposiiervit Heinsius, cui rh etiain suspectuin, pro quo in ed. Lngd. (jryph. 1548.
coDJecerat /fro, sed delevisse videtur. — 458 /7««f pro Tunc Vdt. sec. animas
Pat. ferox Lov. Vat. Liviu. Petav. pr. n». sec. /eros Petav. tert. /erox subjura
Farn. — 4()0 in horis Oxon. sec. ni. pr. — 461 Commota Exc. Lucens. sec. Col-
lectcB Reg. Put. Anibr. pr. Leid. pr. item Omhi. Exc. La-ti et ed. Vicet.
Commota- \fl CoUecta Exc. Pat. rec. quce Petav. tert. qiii vel quein Pric.
dubia pro dulcia Med. (niart. raptim Pric. qiiercu vcl i-aptu Moret. pr.
quercu cod. Barlh. — 462 vehit pro tiahit Vat. Livin. pinnasque Oisel. Exc.
Liicens. sec. pinnisque Fric. beUaque pro pinnasque Ald. flgunt Sched. Gud. —
463 tenui Pat. et Var. LL. ed. Antv. teuuis vel teneri Oxon. sec. cinclcB duo
NOT^
455 AmoUtur'] Terra lentat a se bant Rufinnm.
rennovere cadaver, tanqnam onus de- 459 Umam'] Juilicia conjectis in
testandum. urnam lapillis, et inde extractis at-
Respirantibus astris] Quasi Riitinus qiienumeratis sntfragiis, exercebantur
pessiuiiis, pestifero halitn, scrpentis apiid Gra-cos ; et ideo nios ille inferis
Pyttioiiis instar, Ccelum contaniinas- tribiiitiir. Urnam hanc inovet ,?iacus
set, ac velut oppressisset. vel Minos. Virgilius: ' Qua;sitor Mi-
456 jEacus] Filiii.s Jovis, et iEgi- nos iirnain inovet.' Statius : ' Im-
nae, regnavit in iEgina insula inaris mensis nruam quatit iEacus umbris.'
JEgde\, tania justitiiB faina, ut judex 460 In/vsto] Iniuiico, iiifenso, hor-
apud Infeios constitutiis esse dicatiir. ribili daniore,
Horrei] ,±.acus, etsi judex, tiemit, AQ2 Spicida] Exercent aculeo.s, qui
atque horrei adventum Rufiiii. snnt v^lut l"t spicula.
458 Anima' quas peremit] Occidit 463 Cinclce] Sese invicem cin-
aon animas,quie sunt immortales,sed gentes. Alii legiint, ciinctce, id est,
bomines quorum aniiux tunc traUe- oinnes.
IN RUPINUM LIB. II. 189
Rimosam patriam, dilcctaque pumicis antra
Defcndunt, prono(iuc favos examinc velant. 465
Est locus, iiifaustis quo conciliantur in i num
Cocytos Plile^^ethonqiic vadis : inamoemis uterque
Alveus. Ilic volvit jacrymas : hic if^nc rediindat.
Turris pcr «reminos llammis vicinior amin s
Porrigitur, solidoqne ri«jens adamanlc sinistrum 470
Proluit igne latus : dextra Cocytia findit
^quora, triste g:emcns, et flctu concita plangit.
Huc post emeritam mortalia sa^cula vitam
aculcns: nc denste per clanstra parra rupis tutantur patriam latehrnsam, ct cellas
caras pumicis, ac tri-unt farns turba pendente. Est Incus (|iii<lam, in f/i/m Cncytus
et l'hle^itli(ni cneiDit simiil <-iiiii luiuis inftlicilins, amliu Jhn-ii vniit iiijucundi: hic
cxudat ifine, illc trnhit flrtus. Ar.r pnipinr iguibus e.rttiidilur iutir ulrumque
flumen, et cnmpiicta e.v adamante snlidn irrigat flamma jiuitem sinislrnm: dextro
latere secat aquas Cucylias, resonuns flehililer, et impulsa plavctu tfueritur. Hn-
mines mortates huc descendunt pust citam transactam. llic uulla supertst diffe-
Vat. Pal. Oisel. cuncta Vat. pr. ni. pr. Pat. Aiiibr. inc. Heins. Ald. Cunctce
vel cinctee Vat. sec. et tert. cunctce vel cunta- Oxoii. pr. cunta: Leiil. cinta; al. —
464 Limnsam dnn Vat. dilectam vel dilectaque Tliuan. spumicis Var. IX. ed.
Antv.— 405 prnnusque Fani. Kei.'. Mazar. Amiir. pr. Med. sec. cetant Pric.
tfWaH^ imns Florent. vallant pro nlant legit Hein.Mus.— 4GG ^"« Put. Reg.
Vnt.ciinciliutur Pat.ed. Parni. et \ icet. cnnsiliantur Petav. t- rt. >n iram pro m
unum Atiibr. pr.— 407 Cocijlns Oiscl Mazar. Exc. L*ti. Cncytus duo Vat. Pal.
Farn. Rott. Cncyton aiiiho Moret. Phlegetnnque tres Vat. pn. utnque Heinsins
legil utrj^uc— 408 fundit viilg. lacrimas vnkit Pric. lacrimis ()\oii. |ir. ni. sec.
Leid. ni. s.— 409 ignes pio amnes Pric. — 470 sinistrum Pal. \ at. tert. Exc.
Lucens. sec. sinistro viginli alii, Var. LL. ed. Antv. Parni. et Vicet.
sinistro vel sinislrum Lov. sinistra vel sinistrn Reg.— 471 1'erluil duo Vat. Mo-
ret. pr. dextratpie Vicet. Cncytia Vat. pr. Kxc. Luti. Cncynia Farn. Cncynia
vel Cociuia Kctt. Cnncia Med. teit. Cunculia Var. LL. ed. Aiitv. flndit Vat.
Livin. Exc. Cod. Kliein. .st»i(//7 Aiiibr. \n.fudit Exc. Lati. /««(/<< quatnor Vat.
Pal. Farn. Pric. Kott. fiudit vel fundit Mazar. Oiscl. Mcd. sec. iii. sec— 472
flelu Vat. pr. in. pr. Oisel. l'ric. ni. sec. flectu Parni. fluctu vet. Gyr. Exc.
NOTiE
465 1'rnnn'] Pronito ad ferenduni magis vergit ad aquas Plilegethontis,
auxilium ; vel demisso atque incli- qiii flaniinas ignesque volvit.
nato, vel pendente. 471 Prnluit ignelatus] 'l\irr\sha.bet
467 Cocytos] A fluviis infeioruni latus sinisiriiiu irrig.ituin flammis,
describit Infeios. Cncytus dicitur, seu turrente ignt o.
airh Tov kwkwiv, gemere, quod sit flu- 472 1'lnngit] Tiirris dextra parte
vius geniitus, laciymaruin, doloiis. impiilsa lacrymi'« Cocyti, ipsa flere
Phlegethon vero dicitiir, aTrh tov cpXe- at()iie coiiqiieri videtiir, ob inurmur
760611/, an/erc, (luod sit iluvius igiiis. aqiiaiiiin laciyniabile.
469 Vicininr] Similior rianimis, ob 473 Emeritam] Tran>latam vitam.
adamantem lucidum ; vcl quia paulo Emeriti dicuntur ii, qui suo ofl&cio
190 CL. CLAUDIANI V.
Deveniunt : ibi nulla manent discrimina fati,
Nullus lionos : vanoqiie exutum noinine Regem 475
Proturbat plcbeius e^cns. Qua^sitor in alto
Conspicuus solio pertentat crimina Minos,
Et justis dirimit sontes. Quos nolle fateri
Viderit, ud rijiidi transraittit verbera fratris.
Nam juxta Riiadamanthus agit. Cum gesta superni 480
Curriculi, totosque diu perspexerit actus ;
rentia sorfis, nuUa gloria ; et pauper plelieiiis repellit Regem spoUatum titulo inani.
Minos inqnisitor spectahilis in trihuniili excelso examinat scelera, ac separat
nocentes a honis, atque transfert ad flagella fratris sui severi eos quos aspexerit
noUe cnnfileri pcccata. Etenim prope Minoein est Rliadamantlius, qni postquam
perpenderit longa facta vitce superncB, et omnes actiones, wquat pcenam factis, et
La^ti et Lucens. sec. fletu vel fluctu Vat. tert. Moret. sec. — 474 Deveniunt
Ald. ibi viginti Codd. Exc. Gevart. et Lucens. sec. tihi Pal. Med. pr. uuus
Heins. uhi Pric. ed. Parm. Vicet. Juiit. Isingr. Colin. Grypli. Raphel. facti
Tprofati Med. spc. Vat. tert. m. pr. — 475 honor duo Vat. Pal. Farn. honos
septeni alii et Exc. Lucens. sec. varioque Tliolos. excitum vel exutum Reg. —
476 Proturbnt Vat. pr. et tert. item Aml)r. sec. Pcrlurbat reliqul omnes, Ald.
ed. Parin. et Vicet. Prceturhat Exc. Lucens. sec. Phebeius Vat. quart. Var.
LL. ed. Antv. plebejus vel qucesitor Vat. tert. egens vel lionor jNIed. sec. ab alto
Med. quarl. ad vocein qucesitor citat Heinsius Lindeubrog. in Amniian, p. 22,
— 477 Conspiciens Pal. Perspicien^ Vat. sec. pertentat vel permutat Vat. pr.
pratentat Reg. Pat. Oxon. pr. Leid. pr. numina Florent. vuhiera incert. Heins.
— 478 Et vfl E justis Tliuan. Et Bouon. Pfit. sontes dirimit Moret. pr. Ainbr.
sec. — 479 Viilerit ad rigidi Vet. Gyr. E\c. Lucens. sec. duri Vat. sec. siEvi
Pric. Put. ad savi mox mittit Tlnian. rigidi Exc. Leeti. Viderit ad mala mox tres
Vat. Pal. Farn. Vat. pr. m. sec. Ad mala mox .... transmittit Vat. pr. m. pr.
vox una ibi excidit. ad mala viderit transmittit Oisel. Ad mala me vicini trans-
misit verbera matris Med. sec. m. pr. permittit Moret. pr. transmiitat Farn. ud
mala mox Vicet. — 480 Namjuxta Var. LL. ed. Antv. congesta Pal. Pric. Flo-
rent. tres Med. Var. LL. ed. Antv. ed. Parm. et Vicet. Isingr. Colin. Gryph.
cumgesta Reg. Put. Thiian. Mazar. Bonon. Tholos. Med. sec. iuc. Heins. duo
NOTiE
functi, merentur habere vacationem omnes pares,
et quietem. Vox transfertur ad ho- 477 Minos'] Rex Cretae insulae, se-
mines, qui vitee officiis, seu vita de- cuudum niultos, filius Jovis, cujns
functi sunt. colloquio leges scripserat : tanta -im
Mortalia sfTcula'] Homines, qui nior- justitiae fama vixit, ut post mortera
tales erant in saecnlo : sicque pro con- creditus sit judex apud Inferos fuisse
tento ponitui continens. constitutus. Virgilius : ' QuEesitor
474 Discriminafati] Post mortem Minos urnam movet,' 6:c.
cuncta paria, nulla est differentia 479 Rigidi fratris] Rhadamanthi,
sortis ac pra-teritae conditionis. Lu- qui Jovis ex Europa filius, sicut et
cianus : 'IffoTifiia eV a'5oy, fcal 6p,6ioi. Minos, esse peiiiibetur.
oTrwTes : Mqualis honor in inferis, et 480 Rhadamanthus] Filius itidem
IN RUFINUM LIP. II. 191
Exsequat damniim meritis, et muta ferarum
Cogit vinrla pati. Tru(M)lontos iiisrrrit ursis;
Praedonc.s(iiu' lnpis, tiilhucs vulpihus addit.
At qui drsidia sempcr vinoque gravatus 485
Tndulg(^ns X^oncri \()luit torpcsrcrc luxu,
Hunc suis innuunda' pingucs dcfrudit in artus.
Qui justo plus esse loquax, arcanaque suevit
Prodcrc, piscosas fcrtur victurns in nndas,
ITt nimiam pcnsent ajterna silcntia vocem. 490
Quos ubi per varias, annis tcr niillc, liguras
cogit «sonlps tdlerare calctitis hcstiarwn. Homines crudeles immittit in ursos,
rapucesi/ue \n liipos : prnditores iiijicit inrulpes. Sed qtii semper oppressus pigritia
et viiio et iiiipura vtduptute viiluit marcescere \n luxuria, prwcipitat huiic in corpus
porci lutulnili. Ille 9«/ soHlus est esse Kurrulus plus wi/uo, et dirulf^are secreta,
rapitur iii aijuascum piscihus, ut siletitiu srinpiteriiu puiiiant niiiiiam loquncitatetn.
Quos sonte.s pnsiquam Rliaduniantluis impulit per forinas dicersas uniniuliiim,
Anibr. et Petav. E.\n. Lncens. sec. — 481 tiotosqite conjicit Heins. perspe.xerit
plurimi ("odd. E.vc. Lsfti et Lncens. scc. prospexeril Vat. teit. Farn. Rott.
Mazar. — 482 F.xa^quas Pal. Vallin. in Boeth. p. 78. tmdla pro muta Vat. sec.
Pal. diio Med. E.\c. Gevart. Var. LL. ed. Antv.— 484 fallentes Med. pr. abdit
in Gevartii Codice ex conjectiira emendatuni. — 48.5 £< trcs Vat. Med. sec.
Mazar. riiolos. Petav. j)r. itcni. INIoret. Leid. diio. soiniio Put. sotnno vel sem-
perXdt. yr. graratur Aat. et Aled. qnart. — 486 Indul;fens Veneri, Sj-c. Hunc
versum delendiim putat Heinsins. compescere Exc. Voss.— 487 inmiiiidi ed.
Gesn. Heins. vet. Gyr. Vat. Livin. E.\c. Lncens. sec. inmuiidcB vel ininundi
Oxon. pr. Petav. pr. inmnnda quatnordecim alii, nec non Exc. Lucens. pr.
Ald. ed. Parni. Vicet. et Var. LL. ed. Antv. detrusit Pat. !Moret. src. pigros
ar<Ms Med. quart. ni-fus Tliolos.— 488 sevit pro A«<;ri< INlcd. sec. — 489 inoturus
Med. sec. ricturus vel mntiirus Vat. tcrt. ad undas Ronon. Oxon. sec. Med. tert.
Var. LL. ed. .Antv. mutunm pro tiimiam Fai n. pulsent Pric. mentttn Pal. Aled.
pr. pio vocem. — 491 llns vet. Gyr. Exc. Luccns. sec. v-arias Put. Keg. Thuan.
amnes ed. Vicet. per varios atnnes per Farn. varios aiinos per mille tres Vat. Pal.
Pric. Rott. Oisel. varias unnis per Vat. pr, m. pr. varios aniiiios et euiend.
NOT.E
Jovis, ut dixinius : Rex Lycia?, pari- T'iHcZtt pa<Mtaque, id est, Rhadanian-
ter sevenis, pariterque judex Infero- thus cogit nocentum animas alligari
rum creditus. ciim bestiis, pro ratione vitae pricte-
Superni curriculi] Curriculi vitae ritfe, ita ut crudeles juniiaiitur cum
actae inter homines, qni superi dicun- nrsis, faliaces cum vulpibus, immundi
tur, habita ratione Inferornm. Cur- cum porcis, <lvc.
riculum porro vilse dicitur, quia vila 480 Indulgens Veneri'] Fcedae vo-
optime comparalur cum stadio, in Itiptati.
quo omnes curruiit ad metain. 488 Loquaxl Loqnaces detniduntnr
483 Vincta pati] Pythajrorica /ue- in aquas, nt cum piscibus silere dis-
Te/ivj/iiXwts, seu tratismigratio anitna- cant, vel ut convertantur in pisccs
rum in alia corpora hic adurabratur. nmtos.
1.92 CL. CLAUDIANl V.
Egit Lclhaco puij^^atos flumine ; tandem
Rursus ad humanae revocat primordia formse.
Tum quoque, dum lites Stygiique negotia solvit
Dura fori, veteresque reos ex ordine quaerit, 495
Rufinum procul ecce notat, visuque severo
Lustrat, et ex imo concussa sede profatur :
Huc superum labes, huc insatiabilis auri
Prohivies, pretioque nihil non ause parato,
Quodque mihi summum scelus cst, huc improbe legum 500
spatio ter mille annorum, tandem uhlutos ftuvio Lethe redncit ad principia figurte
humaiice. Tunc etiam i(ieiii Riiadainaiitluis dum explicut rixas, et res aeerbas
Senatus infenii, et vestigat reos antifptns per ordinem, en longe aTiimadrertit Ttufi-
num, et considerat octdis terribilibus, ac solio commoto ab ipsis fundamentis loqui-
tur : Veni huc, Kufine, pestis hominum, huc impurum receptaculum, et qui ausus
varias animas per Vat. tert. varias, annos post mille, figuras Lov. annis ter mille
vet. Gyr. Exc. Liicens. sec. Heinsiiis ascripserat: vid. Macrob. Somn. Scip.
Plat. in Pliaedro. Silius Lib. Xiii. 558. Livin. — 492 LethcBos Put. purgatos Le-
thao Anibr. pr. ftaniina Oisel. Vat. pr. m. pr. — 493 renovat vel revocat vet.
Gyr. Lov. Vat. Livin. form(B Oisel. tjte Vat. pr. m. sec. — 494 Tu nc Thuan.
Tholos. Anibr. pr. Hic Hat. Lethes pro tites inc. Heins. cum Tholos.Exc. Voss.
— 495 Jurn Ihuan. Exc. L*li. Cura Vat. qnart. sohit Vat. tert. m. pr.— 496
esse pro ecce Pat. Ambr. pr. videt Med. tert. tocat Thoios. vultuque PaL Med.
pr. unus Heins. sereno Pat. — 497 ex uno PaL ed. Vicet. eximia cancussus Exc.
Laeti, et ed. Parni. — 498 Heu Pal. Med. pr. unus Heins. labor Vat. quint.
clades Fric. ed. Vicet. labes vel clades E.xc. Pat. rec. clades Heinsius probat,
qui noiat cladem et pestem Lampridio sappe vncari Caracallam. heus Pal. Med.
pr. exsiciabilis Thuan. — 499 aii vncem Proluries in ora primae suae cdv notavit
Heinsiiis sequtntia. Proluries] sic Stat. i. Theb. 618. ' Liventes in morte
ociilos iiterique netandam Proliiviem.' forte Ingluvies.Wrg. jEneid, iii. 217.
* foedissima ventris 1'roluvie».' ubi qiiidam Codd. Illuvies pro Ingluvies. et
Georg. III. 430. ' piscibiis alrani Improbiis ingluviem ranisque recenlibus
explet.' &icfoP7ioris i>i^/uiu« Peironio. Ainm. Lib. xxii. yi. 223. ed. Lindenbr.
sub tiiiem. ubi ante eltivies. Siilpicia in Satyra v. 36. ' ingliivie albiis.' ubi alvi
forte legendiini. t^laud. Lib. ii. in Eutroj». v. 333. liacteiius Heinsius. ausa pro
ause Pat. Vat. tert. /^anjtto vel paralo Oxon. pr. — 500 Quodque mihi vel Cuique
NOTiE
492 LethcBo] Postqiiam Rhadaman- 497 Concussa sede~\ Per indignatio-
thus aniuias sontium egit, duxit, iiiip i- nem.
lit in varia ani.nalium corpora, per 499 Proluvies] Rufiiius dicitur insa-
mille annos e\ Virailio ; per tna an tiabilis proluvies auri, id est, auri
noruiii miliia ex Claudiano ; per mille foedissime parti receptaciilnm turpe,
lustra ex Siiio, eas piiigat a<]iia fluvii ac velut clo<ica , qiiod scilicet ille
Lethe^, iit pra^tentoruin oblivi»can- avariiia iiicensus, se pecnnia per fas
tur, et remiitit easdem ad infoiinauda et nefas omni tiiipituiline impleret.
humana corpora. 500 Leguia vtnditur] Quod scelus
495 £xor(i!«fJ Observato tempore, est houiinum pe.ssiniorum, tyranno-
prout quisque venerat. rum.
IN RUFINUAI LIB. II. 193
Venditor, Arctoi stimulator perfide Martis,
Cnjus ob iiinumeras straues angustus Averni
Jam sinus, et plena lassatur portitor alno.
Qnid deniens manifesta negas ? en pectus inustae
Detbrmant macula^ vitiisque inolevit imaf>o, 505
Nec sese commissa teirunt. Genus omnc dolorum
In te ferre libet : dubio tibi pendula rupes
es omnia, pecunia proposila, et quod maximum puto crimen, veni huc scelerate cen-
dilorjustiliic, auctorque perfidiose beUi Sepfem(rionalis,ob cujus ccrdcs ifijinitasjnm
adilus Inferorntii (trdus cst, ct vector futigatur nitvc repkta. Quare iiificiaris,
insipiens, qir.e vera siint ? Ecce notce iinpressie dctv.rpant pcctus tiiuii), ct iinugo
qiia^dam innata cst scelerihus tnis, nequc pcccata se operiunt. Jucat dccernere in
te gcnus oinnc suppliciornm : sa.vuiii pinsile impendeat tibi casu uncipiti : rota celeris
nihil Exc. Lapti. /f!;-" Vat. qninl. legis v cl legum Pet.av. jir. Leid. — 501 et sceri Vat.
tert. RoU.Oiscl. l'iorcnt. JMcd.see. Pat. Exc. Cod. Kliem. tf sa:vi\c-\Arctoi Put.
fainulator IVle<l. quarf. siinulator duo Vat. Pat. Moret. ser. stiinulalor vel dilator
Oisel. sliinulator vel siinnlutor Vat. tert. belli pro Martis Vat. sec. — .^OIi la.vatur
Tholos. alvo pi o alno Vat. pr. m. pr. Pal. Med. qiiart. — .")04 deinccps pro demens
Vat. pr. a m. pr. dcmum coHJiciebat Heinsius. an E\c.M'oU'. pectus inustcE E\c.
Schotti, in qiiibus Gronovius ascripserat locinn Cicer. pro Syll. cap. 27.
Heinsins vero ascripserat Lncian. p. 232. 233. 231. et Pialon. in Gorgia. —
.50.5 Conformant diio Vat. Amhr. tert. Leid. vitiis inolivit Farn. Anibr. pr. Hein-
sius legit vitiique i. iinngo. sc. ter^ori, qui ii;ec notal. sic inolisccre vitia di-
cuntnr Capitolin. in Maxiuiino p. 140. ne vitia eoruin sub aliis inolescenlia emen-
dare nonposses. hoc est, qua? suIj aliis inolevcrnnf. inhasit pro inolcvit Maiar.
— .506 Non Tiiolos. tegunt vel negant Farn. malorum Med. tert. m. pr. Leid.
dolorum vei malorum Oisel. Petav. pr. — 507 scirejuvat \noferrc libct Pal. Vat.
NOTiE
501 Arctoi} 'kpKTos, Ursa, sijrnum cul« seii stigmata, quac post niortein
coeleste in Scptemtrione : unde Arc- ctiam inli-.erent Umbris defnnctorum.
tous .Septemtrionalis. Hae macnla^ a Luciano vocantur,
67imM/a^or .1/ur<JA] AuctorbelliSep- ffTiy fxara rrjs ^uxns. Tacitiis : ' Si ty-
tcmtrionalis, qnod Rufinns suaserat, rannoriim mciites recliidantur, pos-
cxcitatis Getis ct aliis populis ad sint aspici laniatus et ictus, qnando
Septemtrioiiein vergentibus. ut corpora verberibus, ita saevitia,
502 Averni] Hic lacus est in Italia, libidine, malis consultis aninius dila-
tam pestitVr, nt aves praetervolantes ceratur.'
tetro halitn extinguat. Unde ponitur 505 Viliisque inolevif] Imago quae-
pro Interorum aditii. Unde Gra»ci dam innata est atque concreta cum
vocant, &opi-ov: o sine, et Spvts avis, vitiis tuis, adeo ut etiam tiui Umbra
quod careat avibus. referat hanc vitiorum liiorum imagi-
503 Portitor] Charon, qui trans- nem.
mittit nmbras ad Inferos. 506 Tegunt] Nec tua peccata la-
504 i«i(s(fE] Secundum Platonem tent ; manifesta sunt, apparent.
et alios auctores, perjuris ceterisque 507 Rupes] Tu saxum volvas, ut
hominibus maleficis, innascuntur ma- Sisyphus.
Delph. et Var. Clas.
Claud. N
104 CL. CLAUDIANI V.
Immincat lapsn : volucer te torqueat axis.
Te refu<;i fallant latices, atque ore natanti
Arescat deccpta sitis ; dapibusque relictis 510
Tn tua mansurus migret praecordia vultur.
Quanquam omnes alii, quos haec tormenta fatigant,
Pars quota sunt, Rufine, tui ! quid tale vel audax
Fulmine Salmoneus, vel lingua Tantalus egit.
te volmt: aqnce fugaces decijiiant te, et sitis iltusa siccescat ore tuo nntante, atque
epulis desertis, ridtur aterms involet in viscera tun. Etsi tanien alii omnes, quos
iila supplicia torquent, particida quantnlacunque tui sunt, o Rufine ? Quid aut Sal-
moneiis fubnine superbiens siniile fecit ? Quid simile, aut garrulitate Tantalus pec-
Livin. libet Ues. Put. Tliuan. Mazar. Bonon. Pat. Oxon. pr. Leid. pr. ambo
Moret. tres Petav. Exc. Gevatt. jnvut Lov. Med. pr. — 508 Emineat Rott.
Florent. Med. sec. pendula lapsu Einineut rupes Pat. lapsus Pal. Med. pr. ed.
Vicet. volucerque retorqneat ]NIed. tei t. — 509 hidant Ambr. tert. — 510 ora Are-
scant siti vel ore Arescat sitis Tiiuaii. Accrescat Rott. Ambr. sec. decepta vel
tentata Rea;. temptata Leid. tcmptata vel decepta Oxon. pr. in quo sequens
glossa erat. Petronius: ' Nec bibit inter aquas, nec dependentia carpit Tan-
talus iufelix, queni sua vota preinunt. Divitis hEec magni tacies erit, omnia
late Qui tenet, et sicco concoquit ore famem.' in Tlioiosano Fulgentio hoc
tribuitur, ibique pro ntc dependentia leottur nec poma peteutia carpit. — 512 aliter
Vat. pr. a m. pr. hic Vat. tert.— 513 sit Tholos. sunt Vat. ^ r. Farn. Put. Ma-
zar. Reg. a m. pr. duo Ambr. inc. Heins. peraudnx Exc. Ljeti, et ed. Paim. —
514 Jiuminc Petav, sec. Sisyphus pro Tantalus Exc. Laeti. ager pro eg^it Ambr.
tert. inc. Heins. Exc. Gevart.
NOTiE
508 Torquea.l'\ Rota te torqueat, ut Caesar formidabilior erat, quam multi
torquetlxionem. Ovidius: ' Volvitur Optimatum hostes.
liion, et se sequiturque fugitque.' 514 Salmoneus] Hic Rex Elidis ia
509 Fallant latices] Te aqua sitien- Graecia super pontem aeneum currum
tem fallat, ut Tantalum. agebat ' lampada quassans, et non
511 Vultur~\ Rodat tundatque vul- imitabile fubnen ;' sed Jupiter vero
tur tua praecordla, ut tundit jecur ini- liunc fubnine percubt. Virgilius :
mortale Tityi. Horum suppliciis ple- ' Prfficipitemque immani turbine ade-
ua sunt Poetarum volumina, git.'
513 Pars quotu sunt] Omnes nocen- Lingual Tantalus ex Euripide,
tes,qui suppliciis^infernis premuntur, Deoium mensae adhibitus aKoXaarov
uon accedunt ad improbitatem Ru- elxe •yXooaaav, improba lingua nsus est,
fini, sed sunt ipsius particula exigua : ideoque vel ipsi saxum impendet ;
quasi in boc uno multi scelerati con- vel, ' Quajrit aquas in aqui«, et poma
tineantur. Sic Sylla uni Cffisari dice- fugacia captat Tautalus, hoc illi gar-
bat multos iuesse Marios, hoc est, rula Hugua dedit.'
multos Optiraatum hostes, seu uuus
IN RUFINTM Ml{. H.
195
Aut inconccsso Tityos deliquit amore ? 515
Cunctornni si iacki simul jun^anlur in unum,
Pra^ccdes numero. Ciii tanta piacnla (inis(juam
Supplicio conferre valet? quid dcni(|uc dignum
Omnibus inveniam, vincunt cum singula pdMias ?
ToUite de mediis animarum dcdecus undjris. 520
Aspexisse sat est. Oculis jam parcite nostris,
Et Ditis pur<i:ate donios. Agitato fla2,cllis
Trans Styga, Irans ]^rebum. Vacuo mandate barathro
Tntia Titanum tenebras, iniraque rccessus
Tartarcos, nostrumciue Chaos, qua noctis opaca; 5*35
cavit, autTili/us vnluplnte illicita? Si omniuin scclcra simul accumulcntur in
ununi, l\\ suficrahis cos mulliUutinr. Cui pmna; ([uispiam potcst cnmparare lanla
crimina? Qund laniltm rci>criam siippHciiiin dignum cunclis, cuni singula t.rsiipc-
rent qiitevis supplicia? Remoccle iioc animarum opjirohrium cx nmlio umhrnrum :
saiis est ridisse. Parcite jam oculis voslris, et eluitc rinnum Plutoitis. Ejicile
illiini verherilnis ultra Sttjffcm, ultra Erehum: dcturhale illiiin m Haratlirum
inanc, in/ra lalehras Titanum, in/raque erpastulu in/erna, et Chaos nostrum, qua
— 515 /HfonsH/<o vet. Gyr. Exc. Lucens. sec. non concesso 1'etav. ^c. Ti/tios
Vat. pr. Oisel. Metl. teit. Piit. Bonon. diio Petav. Exc. Liicens. sec. Ttjtius
tres \at. Pal. Farn. l*ric. Ttjtio Ainbr. pr. Titios Oxon. sec. Tycius Vicet.
delinijuit Rot\. — .>1G /uh» Pric. diio Petav. tres Anibr. inc. Heins. junguntur
Vat. qiiint. Med. tert. jungamus Exc. Lucens. sec. — 517 qiio tanta quatiior
Vat. Pal. Farii. Prir. Hotl. Olsi 1. tota Fiorent. cui vol quo Vat. pr. Piit.
Keg. 0x011. (iiio. alios pro nutnero incert. Heius. quisnam Med. tert. — 518
potest pro valet Pric. 'riiiian. — 5l\) panis Oisel.— 521 vestris Florent. inc.
Heiiis. Var. LL. cd. Aiitv. — 522 Dites Vat. pr. a m. pr. piirfrare lionon. —
523 Hebrum Jioiion. Pat. Var. LL. ed. Antv. sepukro pro huratliro Med,
sec. ni. pr. — 525 Tartareum iSIed. qnart. merHumquc Cliaos IMoret. .sec. nos-
trumque, meritiuhque vel dirumque Ilef;. qua diio Ainbr. Exc. Liicens. sec. Gyr.
qno duo Vat. iioc^j*- opaca- vet. Gyr. Pat. Med. sec. Ptit. Exc. Liic. sec. ditis
opace Rcg. Dilis opuci vel noctin opacw Florent. ed, Vic. qua—o^aca Var.
NOTiE
515 Titips'] Hic gigas mirae inag-
nitudinis, cum Latonie stiipruni in-
lerre tentasset, a Jove, aut ab Apol-
line, confossus est, et dcjectiis aii
Inferos, ubi vnltur ejus ' Immortale
jecur tundit, faciindaque pcenis Vis-
cera.' Virgiliiis.
521 PaTcHe\ Ne otfendile oculos
nostros aspectu longiore talis mou-
stri, Riilini scilicet : qiiia credebant
oculos inqiiinari spurcis rebiis objrc-
tis. Ovidius : ' Cum spectant oculi
Ijtsos, l.rdiintiir et ipsi.'
523 Erehum] Erebiis, Baratliruiii,
Tartara, siint loca Inferonim profuii-
diora, obscnrioia.
}iurallirum\ Locus erat Atlienis
profundus, in qium damnati injicie-
bantur, et ideo poiiitiir |)io Inferis.
524 Titanum] Titanes iR-IIa Satiir-
no intulenint, sed a .lovc filio fulini-
ne detrusi suiit ad Inferos.
525 Chaos] Est lociis Inferoniiti
valde confusus, ex Ovidio: ' Qiiem
196 CL. CLAUDIANI V. IN RUFINUM LIB. II.
Fundamenta latent : penitusque immersus anhelet,
Dum rotet astra pohis, feriant dum littora venti.
parte principia nodis ohscurissimo' ahscondimttir : ac funditus mersus ingemiscat,
dum Calnmvolvct sidera,dum venti percutient Uttora.
LL. ed. Autv. Vitis opaci tres Vat. Pal. Fani. Pric. — 526 praceps xibi Flor.
Exc. La-ti. praceps ibi ilno Vat. Oisel. ?>lecl. p<-. Pat. et Vat. Livin. precceps-
que ibi mersus Exc. Liicens. sec. penitusqite ubi Pal. Med. pr. Lov. iimis Heins.
ed. Parni. penilnsque ibi sedecim aiii, Exc. Gevart. ed. Vicet. penitus ibi
tres Vat. penitus vel prorsus Yat. tert. penilus vel prceceps Vat. pr. penitusque
ibi vel prceceps ibi Put. prcrceps inmcrsus Eott. penitusque inmersus Med.
quart. Aiiibr. pr. Moret. sec. Leid. pr. umis Heins. Sched. Cud. Var. LL.
ed. Antv. — 527 Diun rotet Pric. m. sec. Floi ent. KapIieL rotat quinque Vat.
Pal. Pric. Eott. Oisel. duo Oxon. qiii et feriunt habent. feriant Pat. Pric.
m. sec. Florent. Rapliel. rotet et feriant legit Heins. Jiuctus Vat. sec. venti
vel Jiuctus Vat. tert. uUimus hic versus deest in ^NIed. quarto.
In Lucensi sec. post libros in Rufinum sequebantur lijjri in Eutropium.
lu Vicetina de Bello Gildonico, nec non in Excerptis Li«ti; et in La?ti Exc.
•cnmhac inscriptione Belli Civilis Lib. tertil's, praefixa sinuil Praefatione,
quas nunc ante Lib. ii. in Rulinum legitur. In Moret. sec. erat explicit
inagnum^ opus Claudiani nobilissimi versijicatoris.
N0TJ2
dixere chaos : rudis indigestaque mo- que, ut semper anhelitu laboret, nec
les.' ' Ubi nulhis ordo, sed sempi- unquam respirare possit.
ternns horror inhabitat.' Job. 527 Dum rotet astra^ Id est, sem-
526 Anhelet] Ita gemat prematur- per, in aiternum.
DE UXORE ET FILIA RUFINI OBSERVATIO.,
Mortuo Rufino, et iu frusta discerpto, uxor ejus, et filia, metu poenae ad
Ecclesiam, velut ad asylum, confugerunt. Inde iiavigarnnt Hierosolymam,
ubi reliquum vitae suze tempus exegerunt.
VI
CL. CLAUDIANI
DE TERTIO CONSULATU
HONORII AUGUSTI
PANEGYRIS.
PHiEFATIO.
A R G U 31 E N T U ]M.
Ut Aquila probatos ad Solem piillos alit, Jovis fiilmen gestuios, ad enm
propius accessuros, aviuinciiie Kcges fulnros ; sic Roma probatum in ip?a
procerum lucc Claudianum ad Aulam promovet, Imperatoris laudes dictu-
rum,adejus Majestatem accessurum, Poetarunniue Regem futurum.
1 ARVos non aqiiilis fas est educere Ibetus
Ante fidcm solis, judiciumquepoli.
NoH licet Aquilis educare pullos tcneros, ante icstimoniujn SoHs, et approhatioium
Hic liber in Vaticano prinio recentissima niann scriptus est. in Moret. pr.
tertio ordine legitur post Consulatum Olybrii et Probini. in Moret. stc. et
Excerptis Gevartii post Epitlialamiai sequitnr. in Vaticano I.ivineii plane
deest. in Vaticano quarto legitur. Iticipit libcr Panacluricus de tcvtio Consulatu
Uonorii: ante Pra-fationem vero, Incipit pra-scriptio Cluudiani super libro de
NOT;E
Panegijris] Vide supra in Con- citatnm cst coram ipso Principe, iii
sulatu Prob. Hoc carnien in tertinm Palatio Mediolancn^i, anno Dom.
Honorii Consulatum a Claudiano re- 3'J6.
198 CL. CLAUDIANI VI,
Nam pater, excusso saluit cum tegmine proles,
Ovaque maternus rupit hiulca tepor,
Protinus implunies convertit ad a?theranidos, 3
Et recto flammas imperat ore pati.
Consulit ardentes radios, et luce magistra
Natorum vires ingeniumque proljat.
Degeneres refugo torsit qui iuraine visus,
Unguibus hunc saevis ira paterna ferit. tO
Ccrli. Etenim palcr, cum sobnles exsiluit riipto pvtaminc, et calor matris fre^it
ora deliisccntin, statim vertit ad Ccelum puHus nondum plumcscentes, ac jubet hos
sustinere is^nem^oW^ ocidisfixis. Consultat nidios igneos, et experitur virtiitem
rt indolem filiorum, Sole judicante. Qui piilliis degcnerans avertit ocxdos, acie
■rcfvgicvte, iracundia pairis verberat hunc unguibus rigidis; qui vero passus esi
tcrtio Consulatic Honorii. in Lucensi sec. erat Panegyricus de tertio Consulafu
Honorii. ejusdem Prcpf. Petavianns pr. simpliciter exliibet Tertius Honorii
Consulatvs. dein iuanu recentiore Cl. Claiidiitui Prafatio in tertium Consulatum
Honorii Ang, Lovan. habet, Incipit Panegyricus de teitio Cnn>:uliitu. Prafatio.
1 minc Pal. nitn est fas aquilis Florent. Rejr. Vat. tert. Rott. Oxon. pr. 7ion
aqiiilis estfas^Meti. tevt. cnnteinncre Pr\c. educere Rott. producere Jiin. pr.
deducere Oxan. pr. prvducere vel educere Oxon. sec, — 2 indicinmque Vat. tert.
Pat. — 3 f.rc«sso Jun. pr. diio Oxon. f.rc!/so Raphel. Deniiist. ccusso Var. LL.
ed. Antv. saluit Mcd. tert. Exc. Liicens. sec. saliit Gesn. et Bip. germine
qiiiuqne V^at. Pal. Farn. Pric. grnmine ^led. quart. Rott. incert. Heins.
tegmine vet. Gyr. Oisel. fragmine vel segmine conjiciebat Heinsius, itetn
mntnrus pro maturnus. Heinsius porro ascripserat lociiin Liicani I. ix. vs.902..
Autigon. Histor. Mirabil. c. 52. Tzetz. Chiiivid. p. 23S. .Elian. Histor. Anim.
Apostol. Centnr. par. G2. et Julian. Epi^t. xvi. — 5 nidos Reg. ciim Glossa
i. e. pullos. natos Mazar. Tliolos. Exc. Cod. Rheni. nidos vel pullos Petav. pr.
Oxon. pr. — 6 pari pro pati. Et rectofiammas, ^-c. Heinsius ascripser.it locuni
Prisciani in Perieg. 395. ' Liiminibusiiue vident rectis (mirabile !) soleni.' —
7 mngister inc. Heins. — 8 Nutorum viginti Codd. Exc. Gevart. Lucens. pr.
ed. Parm. et Vicet. natnram marg. Marcil. — 9 Degenercs Lov. Ald. Exc.
Gevart. Df^enerem Med. quart. Bonon. Thuan. Anibr. pr. Moret. sec. inc.
Heins. Petav. duo, Pric. tres Barih. et Var. LL. ed. Antv. Degcner.et re-
fugo Isingr. Pubn. Gryph. profugo Pric. qui torsit Florent. Pai. Med. pr.
torsit si inc. Heins. visum Florent. Med. tert. Exc. Liicens. sec. degcnerem.
visum Vat. pr. Pric. Degeneresque fugit qui torsit l. visus Jun. pr. — 10 fcris
NOTiE
2 Antefidem Solis'] Antequam ex- 5 Nidos] Pullos, qifi in nido con-
plorent fideni pnllorum, testiinonio tineutitr : tumqiie ponitnr contiuens
Solis et Cocli ; sive antequam exa- pro contento: qtiod est Poetis fami-
minent an pnlli futiiri sint fideles in liare. Sic Virgilius : ' Nidisqne lo-
aspiciendo Sole, recta acie octiloruni. qnacihus escam.' De hiruDdinibus.
3 Excusso tegmine] Fracto ovi pu- 10 Fcritl Occidit.
tamine, in qno erat gernieu.
DE III. COiNS. IIONOR. PR.EFAT.
IDD
Exploratorcs oculis qiii portulit igucs,
Su.stiiuiilque acie uobiliore dieui ;
Nutritur, volucrumque potens, et fulniinis hoeres,
Gcsturns suiuiuo t<'lu trisulca Jovi.
Me quoque Pieriis teutatuui sajpius antris
Audct magna suo mitterc Roma Deo.
Jam dominas aures, jam rcgiatccta meremur,
Et clulys Auguslo judice nostra sonat.
15
oculis Jlamma.t prohanfcK, ct intnilm cst lucem visu audaciore, educaiurfuturus Tiex
avium, et successor fulminis, laturus Joci omnipoioiti flumuias tricuspides. Sic
etiam Roma' iniicntes Proccres audcnt exhiljcrc \uniini suo inc probutum frequen-
tius in rcccssu l'ierio. Jam ohtinenius attcntioncm Impcratoris, jam ingrediniur
Palatium liegale, et Lyra noslra resonat, Imperatore judicante.
pro stTfjs Vat. tert. sfcus Pal. — 11 )U')ti(/(< inc. Heins. — 12 «ctfs Petav. tert.
Jidcm Pric. a ni. pr. — 13 parcns it. vulucrum princeps Cuja(;. hares vel igne»
Ainbr. sec. ignes inc. Heins. — 14 Tccturus Var. LL. eil. Antv. — l.') tentacit
Pat. armis ^loret. sec. ni. pr. — 10 Roma suo m. magna Deo Moret. sec. Med.
tert. Jovi Vat. sec. m. pr. — 17 arces marg. Isingr. liber Bartli. movemur
Jun. pr. Oxon. — 18 Et Chehjs Oisel. principe Jun. pr. 0.\on.
NOT;E
13 Pofens'] Hic significat, Rcgem,
Priucipein. Sic Horatius, ' Diva po-
tens Cypri,' id est, Regina.
1.5 Pieriis] Pieria est regio IMa-
cedoniae iu Graecia, eaque INIusis
sacra.
Me tentatum antris] Me qni tan-
tiim periculum ftceram mearum vi-
rium, in umbralili INIusarum recessu;
Deo] Iraperatoio, qucm adiilator
Poeta Deum vocat. Sic et Martialis
saepe.
17 Regia tecta mcremur] Procerum
benevolentia freti meremur ingredi
Regiam Caesaris.
Jam dominas aurcs, ifc. ct chclijs .1«-
gustojudice^ifc.] Jam mercniur habc-
re Imperatoiem, et anditoieni, et
me, inquam, Koma, scu Romas proce- judicem. Octavins Ca>jar primus
res producnnt ad lucem Aulae Inipe- dictus est Augustus, et ab eo dein-
ratoriee. ccps ceteri Imperatores appcllati
16 Magna Roma] Magnae Romoi suut Augusti.
Proceres.
200 CL. CLAUDIANI VII.
VII.
CL. CLAUDIANI DE TERTIO CONSULATU
HONORII AUGUSTI PANEGYRIS.
ARGUMENTUM.
Gratulatur Claudianns tertium Consulatum Honorio, cujus celebrat na-
tales Regios, infantiam, pueritiara armis jam tuni gandentem, adolescentiam
crudam ad ferendos labores Martis. Celebrat illum ut avi imitatorem futu-
rum, ut patri bellicoso liaerere jam ardentem, ut felicitate sua victorias pro-
perantem, Ccelo dilectum, euntemque ad Patrem, cum Patre triumphantem,
populo miiitibusque plaudentibus. Tum Theodosius morti proximus Stili-
chonem liberis suis tutorem constituit, scandit Coelum, mutatur in Astrum.
At Arcadio et Honorio totum Orbem subacturis parat Vuicanus arma, equos-
que Neptunus.
1 ERTIA Romulei sumant exordia fasces,
Terque suas ducat bellatrix pompa curules.
Festior annus eat, cinctusque imitata Gabinos
Fasces Romani capiant tertium initium, et pompa militaris comitetitr tertio
$olium tuum CoDsulare. Annus solennior incipiatur, et purpura locuples (smulata
Panegyris] Panegyricus Rott. incert. Heins.— 1 sumunt vel ducunt Oisel. —
2 Atque tuas Petav. tert. Teque Vat. tert. Rott. Reg. Mazar. Petav. sec.
duas Med. tert. suas Florent. m. sec. tua Vat. tert. tuas duo Vat. Rott.
Oisei. tuos tres Vat. Pal. Farn. Pric. Teque tua vel Terque tuas Oxon. pr.
et triplices ducat Oxon. dicat Oisel. ponipa Florent. Med. tert. Lov. Isingr.
Cod. Ald. Exc. Gevart. Roma Pal. duo Med. Jun. pr. inc. Heins. Moret.
sec. Exc. Lucens. pr. ed. Parm. et Vicet. cohortes Pat. m. pr. ciwuli Reg.
curuli vel curules Oxon. pr. — 3 cinctus duo Vat. Pat. Moret. pr. ritusque Exc.
NOt^
1 Romulei fasces'] Fasces duodeni 2 Bellatrix pompa'] Cohortes mili-
a lictoribus ferebantur ante Consu- tares solenni pompa procedentes
les, velut insignia Consulatus : unde comiteutur PrincipemTogato Magis-
et pro ipso Cousulatu sumuutur, sig- tratu conspicuum, ipsique honori no-
iium pro re signata. Dicuntur fasces vum decus conciliantem.
Romulei, id est, Romani, quia gesta- Curules suas'] Suas, id est, Roma-
bantur in urbe in qua regnavit Ro- nas. Curules, id est, Sellas eburneas,
inulus, et a solis Romanis usurpaban- in quibus sedentes Consules curru
tur. vehebantur in Curiam.
Sumani exordia'] Annum incipiant, 3 Festior annus] Jucundior sanc-
aperiant. tiorque sit hic annus, cui Princeps
nE III. CONS. IIONOR.
201
Dives Hydaspeis angescat purpum gemmis.
Succedaut armis trabca' : teutoria lictor 5
Ambiat, et Latiae redeant ad signa secures.
Tuque, o, qui patrium curis a.npialibus orbem
Eoo cum iVatre rc«^is, procede secundis
Alitibus, Phoebique novos ordire meatiis,
vestes Gabinontm amplificetur lapilUs Hydaspeis ; ornnmenta pacis sequantur bella ;
lictor circumdet tabertutcitla, cl secures liomttna reverluntur ttd vexilla. Et tu, o
Honori, qui ^iihernas mundum palernum cum fratre Eoo, ciiris similibus, ingre-
derefaustis acibus, et incipe cursus nocos Solis ; tu,(iui es spes et desiderium Cali,
Cod. Rheni. Sabinos Farn. Pat. inc. Heins. — 4 lucescat INIoret. sec. augescat
vel lucescat Reg. TVIoret. pr. duo Oxon. lucescat vel fulgcscat conjecerat Hein-
sius, sed postea deleverat. — 5 ritus pro trabea Oise^. — 6 lato' vel Laticc Jun.
sec. clarice \e\ LatiteOxon. [>i: lat (F O\on. jactceLcid. ad Jura Moret. sec.
— 7 Tu quoque 'MoTct. pr. Jnn. pr. Oxon. patrum duo Med. Latium marg.
Isingr. — 8 geris Med. tert. — 9 Auspiciis Pal. Med. pr. — 10 Spiin Tiiolos. Jun.
pr. Spes vel Spem Reg. Oxon. pr. quam Med. tert. primavo Tliolos. quem primo
vel pjiffkTco Reg. /tmife Vat, pr. duo IMed. lumine Pat. Jun. pr. primce vcl
NOT^
Consul pra?erit.
Cinctus Gabinos] Vestes longiores,
siniiles iis, quibus ntebantur Gabini
popidi Volscorum, in Italia : qui ab
hoste deprehensi, quanquam hoc lia-
bitu cingerentur, victoriam tamen
retulerunt ; ct ideo in rebns urbauis
sacrisque hoc cinctu usi sunt.
4 Ilydaspeis gemmis'] Hydaspes,
«inde Hydaspeus, est tluvius Asiae gem-
mis notissimus.
Purpura] Purpura Reguni olim et
Conjuhnn solenne indumentum.
Divcs augcscat purpura gemmis] Id
est, purpura augeatur, ditetur, atque
exornetur divitiis gemmaruni.
5 Trabece] Trabea vestis olim An-
gurum, Regum, et Consuhim : Iric
sumitur pro Consulatu : signum pro
re signata, Metonymicajy. Nam siic-
eedant armis trabew, id est, post bel-
lica facta Honorii snccedat Consula-
tus, et Rfspuhlica ejus armis defen-
sa, ejusdeni Consuiari auctoritate re-
gatur.
Tentoria lictor ambial] Jjx more
veterum Consnlum, qui vel inter ip-
sas expeditiones, Consnlaria insignia,
fasces, et secures a lictore gestari
voiebant.
6 Latiic 7-edeant ad signa secures] Ut
olim etiam, securcs Romanac, seu
Consulares, ferantur ad signa, seu
castra, in quibus dantursignapugnai.
Ceterum fasces, trabeae, curules, se-
cures, sunt insignia Consulatus, et
sa>pe ponunlur pro ipso (^onsulatu,
Metonymiccis'.
7 Patrium orhcm] Orbem, seu Im-
perium terranmi, a patre Theodosio
relictum.
8 Eoo] 'Hd)s, vel ecos, Aurora, inde
Eous, matutinus, ad Orientem perti-
nens : Eoo cuin fratre, id est, cum
fratre Arcadio, qui administrat Im-
perium Orientis.
Secundis alitibus] Faustis avibus,
feHciter.
9 Phcebique novos ordire meatus] In.
cipe novum cursum Solis, sive novuir.
annuni, cui nonicu Coasules dabant.
202 CL. CLAUDIANI VII.
Spes votumque poli, quem primo a limine vitae 10
Nutrix aula lovet : strictis quem fulgida telis
Inter laurigeros aluerunt castra triumphos.
Ardua privatos nescit Fortuna penates,
Et regnum cum luce dedit. Cognata potestas
Excepit Tyrio venerabile pignus in ostro : 15
Lustravitque tuos Aquilis victricibus ortus
Miles, et in mediis cunabula prajbuit hastis.
quem Regia altrix educavit a principio vitce primo, quem castra micantia armis
nutriverunt inier victorias laureatas. Fortuna tua excelsa non cognovit domum
privatam ; ct illa concessif tibi imperium cum vita : potcntia domestica
vobis, recepit in purpura Tyria te ceu depositum sacruyn : et miles cinxit
locum tuorum natalium, cum signis triumphalibus, ut(]ue dedit tibi cunas inter
prtr<p legebat Heiiisius. — 11 toicf Exc. Voss. strictis quoque Med. tert, tedis
Florent. ni. pr. tadis Jvw. pr. thedis Rott. — 12 Intra Lov. lauriferos Jun.
pr. daHsfra Var. LL. ed. Antv. /afa Rott. Oxon. pr.— 13 ^atura Oxon. pr.
m. sec. huic versui asteriscum apposuit Heinsius. — 14 H<ec regmnn Anibr.
tert. Etcum luce dedtt regmun Jun. pr. dedit vel redit Moret. sec. Vat.quint.
regnum Lov. iMoret. sec. Exc. Gevart. Liicens. sec. Ald. et Var. LL. e niarg.
Parm. iteui Sclied. Gud. regimen ed. Parm. Vicet. Isingr. Pulm. Colin.
Grypb. quod Heinsius in v. cod. invenit et probat adducto loco Capitolin. in
Pertiuace,' moxDaciae regimen accepit.' et mox,' Integrese usque ad Syriae
regiuien Pertinax tenuit.' p. 54. Capitolin. in Opilio Macrino iwperiitutelam a
reg^iwJHe distinguit. 1. XXIII. — 14 pr/iafa Jun. pr. post \ocem potcstas TeXfiav
(TTi7^V babet Petav. pr. et ed. Gesn. qnam Farn. ct duo Vat. oniittunt. — 15
AccepitMoret. sec. pignus veneral)ile\a.i. tert. Rott. corpus vel pignus Med.
sec. — IG alis Oxon. — 17 vcnabula phuimi Codd. venabula vel cunubula Reg.
NOTiE
10 A litnine] Limen est aditus 15 Tyrio in ostro] Purpura Tyria,
domus, nnde ponitur pro initio, prin- ab urbe Tyro in Phoenicia, ubi pur-
cipio vitje. Gloriosnm est autem pura exquisitior jactabatur. Cete-
Houorio natum esse Imperatorem, lum mos erat excipere infantes re-
quod plerique aliorum vel armis, vel cens natos in purpura, qua» propria
idoptioue, vel clectione, vel dolo, erat Regum, Imperatorum, magts-
vel pecunia ad solium ascenderint. tratuum.
13 Ardua] Excelsa tua fortuna Venerabile pignusl Te excepit vel-
non provenit ex domo privata, o ut sacrum dcpositum, velut pignus
Honori, sed statim atqiie natus es, nostri amoris atquc veneratiouis.
ad imperandum natus es. Alioqui 16 Aquilis] Aquilae signa erant
:nulti ex privata domo ad solium Romanorum, quibus milites in orbem
emerserunt. circumductis Honorio recens nato
14 Cognata potestas] Potestas do- gratolabanlur, ex more veterum, qui
niestica parentum seu cognatorum tilios Heroum, eorumque nativitatis
atorum ; quasi diceret, statim atque lociim, exultantes circumibant.
uatus es, evectus es ad potcstatem et 17 In mediis cunabula prabuit hastis]
honores. Intra domum Caesaream, aut in Cas-
DK 111. CONS. 7I0N0R. 203
Tc nascente fcrox toto Gcrmaniii Rlicno
Intreniuit : movitquc suas rormidine sylvas
Caucasus : et positis numen confessa pharetris 20
Ii::navas Mcroc traxit dc rrinc sairiltas.
Reptasti pcr scuta pucr, Rcgumquc rccentes
Exuvia3 tibi ludus crant: priniusfiuc solebas
Aspcra complccti torvum ])Ost j^ra^lia patrcm,
Signa triumphalo quotics llcxissct ab Ilistro 25
Arctoa dc strage calens, et poscere partem
ayma vicdia. Gcrmnuiti IicUicom cirra nmuein Ithcnim Ircpiilavit, te exorienie,
et Caticasus couciasit nnnora suii prie timore : ac Mernc sai^ittis ahjcctis con-
fessa te esse mtmcn, amlsit ex ca-sarie jacula inertia. Rcpsisti pucr per clypeos,
et nova spolia lie^um tihi crant voluptas : ac primus consuererus oscuhtri Parentem
bellicosum post bclla icnihilia, tjuotiescumque /crvcns clade Septemtrionuli rcvoca-
vcrat ve.riltu cx Danubio supcrato ; tu consiievertTS petere aliquid ex exuviis ; ieit
diio Moret. Oxon. sec. ;)rtsa»< Med. qiiart. as<ris Jiin. pr. ftas<(S duo Anibr.
mvsVat. tcrt. Rott. Oisel. Pric. ni, jir. Amijr. pr. m. [ir. Var. LL. ed. Aiitv.
hastis vei escis Floient. IMed. sec. m. pr. ifeif. diio ]Morct. inc. Hciiis. armis
Ciijac. priclnta «/i<ris coiijicicl)at Hciiisins. — IS rcgno diio Vat. Petav. pr. —
19 Intrcmuit vel Intonuit Rcjj. Oxon. pr. pcnnas pro s(7ras Var. LL.ed. Antv. —
20 mtmcn Exc. La^ti et Lucens. pr. munustid. Vicet. et Var. LL. ed. Antv.
sagillis Jnn. pr. — 21 dc cordc Vat. tei t. Rott. Fioreiit. IMed.sec. m. pr. Mazar.
— 22 pcr scuta Lov. IMorct. sec. F.xc. Gevart. Luccns. sec. Sclied. Giid. et
Ald. /)cr s;>na dcccm aiii, Exc. Liicens. pr. ed. Parm. Vicet. Isiii<ir. Junt.
Grypli. Colin. signa vel scuta Reg. Med. sec. Rcpiatique sccuta Var. LL.
ed. Antv. regumque vel rcgnumque Keg. fcroces Exc. La*ti. jactH/fs ^at. tcrt.
Rott. Oxon. pr. rfte/iits quindeciin alii, Exc. Gevart. Lncens. pr. ed. Parm.
et Vicet. iteiu .Sclieda; Gud. fcroces\e\ rccentcs Med. sec. feroces\e\ jacentes,
Fiorent. jucentcs vel reccntes Reg. — 2S Eximicc ^icct. milii pro tihi Oxon. pr.
— 25 torsisset ab /s<ro Piit. Pat. ^Hsf ro Pal. IMed. jir. — 20 cade Oxon. sec.
parte marg. Marcil.jja^rem Vat. quinque. Farn. l*ric. Oisel. Juu. scc. fcrrum
NOT/E
trensi Pra?torio nasci, niagnae erat et guere.
felicitatis, et fortitiidinis fiitura? pras- Traxit dc crine sagitlas'] Meroes in-
sagium. colae soleliant implerc crines parvis
18 Ferox Gcrmania] Germani Rlie- sagittis.
ni accolae bellicosi, et jugi doininatio- 22 Recentes e.ruviu-'] Ciipde ac san-
nisque imj)atientes : contincns pro giiine recens niadeiitcs, liorrentcs.
contento, Metonymicais. 24 7'«rri(m] Spirantem adhuc, tor-
20 Ca«c-as!/s] iMons gentiiim ini- vo vultu, bella, niinas, ca^des.
manissimanim hospes, Scythiam diri- 25 Ab Ilistro] Post devictas gen-
mens ab India. tes immanissiinas, Daniibium acco-
Posilis pharctris] Pharetra est tlic- lentrs.
ca,undejacula dcpronniiitur. 2(i Arctoa] 'ApKTos, Ursa, signuni
21 Mcroc] lusula Nili, vulgo, Ghc- coclestc inScptemtiione,unde.4rc<owi
204 CL. CLAUDIANI VII.
De spoliis, Scythicosve arcus, aiit rapta Gelonis
Cingula, vel jaculum Daci, ve! fraena Suevi.
Ille coruscanti clypeo te saepe volentem
Sustulit aiTidens, et pectore pressit anhelo 30
Intrepidum ferri, galeae nec triste timentem
Fulgur, et ad sumraas tendentem brachia cristas.
Tum sic laitns ait: Rex o stellantis Olympi,
Talis perdomito redeat mihi filius hoste,
Hyrcanas populatus opes, aut casde superbus 85
Assyria : sic ense rubeus, sic flamine crebro
arcus Scytharum, seu balteos ereplos Gtlonis, seu tela Daci, seu kabenas Suevi.
Ille patcr blandiens extulit frequenter sxnier scutum micans te lcetantem, et pres-
aavit in sinu ferventi te interritum armis, neque metuentem splendores terribiles
cassidis, et tollentem manus ad jubas altas. Tunc ita gaudens inquit; o Rector
Coeli siderei, Jilius nieiis ad me revertatur similis, superato hoste, direpto Im-
perio Hijrcanice, aut gloriatus cnde Assyriorum : ita rubescens gladio, ita sub-
Pal. Med. pr. fratrcm Rott. — 27 Scythicosque Bonon. Ambr. pr. Scythicos,
sine copiila, quinque Vat. Pal. Farn. Pric. Oisel. Scythicos raptusFetaiV. sec.
Scythicosve legebat Heinsius. rupta Gelonis Med. sec. tn. pr. — 28 Dacis...
Suevis Oxon. pr. in Juniano primo v. 25. et 26. desiderantur. — 29 volantem
Vat. sec. m. pr. — 30 et ridens te pectore Med. tert. hanelo Var. LL. ed.
Antv. — 31 Nec strepitum Pat. Intrepidum vel Nec strepitum incert. Heins.
Intrepidum \e\In strcpitum Vat. tert. Petav. sec. trementem Med. tert. Mazar.
gementem Jun. pr. minantem Pric. — 32 ripas Var. LL. ed. Antv. m, pr. —
33 Tum sic Ambr. pr. Exc. Luc. pr. Tunc quinque Vat. Pal. Farn. Rott.
Oisel. stillantis Oxon. sec. — 36 Jiamine crebro Lov. ense rubet Moret. sec. —
NOT^
ponitur pro Scptemtrionali ; ac pro- Olympi'] Hic est mons Tbessaliae
inde Arctoa strage, id est, strage altissimus, qui pro Coilo sumitur.
edita versus Septemtrionem, ultra 31 Talis^ Hoc desumtum ab Ho-
Danubium. ineri Hectore : ZeD, &\Xoi re eeoJ, SJre
27 Scythicos] Scythae, Geloni, Da- 5^ /coi rJvSe yeveadai ITarS' inov, ws koI
ci, Suevi, gentes bellicosae, circaet iyw : Jupiter, et alii Dii, date Jilium
ultra Danubium. mcum fieri talem, qualis ego sum.
30 Pectore pressit anhelo'] Pectore 35 Hyrcanas opes] Imperium Hyr-
?nbelanti bella et fuuera. caniee, seu Persarum et Partborum
31 Galew nec triste timcntem fulgur] vicinorum, qui semper infensi fuere
Quod certuni est fortitudiuis iuitium, Romauis.
filgorem armorum sanguinolentorum 36 Assyria] Assyrioruni, qui po-
iion expavescere. pu!i sunt in Asia.
33 Stellantis] Stellis undique mi- Flamine crebro turbidus] Facie sub-
?antis. horrida ac deformata ventorum flatu,
DK III. CONS. HONOR. 205
Turbidus, ct grato respersus pulvere bclli :
Armaque <,^aviso rcferat captiva paienti.
Mox ubi tinuasti recto vestigia gressu,
Non tibi desidias molles, non marcida luxu 40
Otia, nec somiios genitor permisit inertes :
Sed nova pci- duros instruxit mcmbra laborcs,
Et cruda teneras exercuit indolc vircs :
Frigora sa:va pati, gravibus non ccdere nimbis,
.-Estivum tolerare jubar, tranare sonoras 45
Torrcntum iurias, ascensu vincere montes,
Planitiem cursu, valles et concava saltu.
Nec non in ch peo vigiles perducere noctes,
In galea potare uives ; nunc spicula cornu
horridus conlinuis venlis ; et sordidus pulvere glorioso ■pugnnrum, et reporlct tela
capta patri lcttunti. Statim postquam signnsti gressus certo pede, Pater non
indnlsit tibi inerlinm ejfaminatam, non i-cquiem tuxu difflitentcm, neque soporem
pigrum: at corroboravit tibi corpus tcnerum per exercitia laboriosa, atque assue-
tccit vires tiias puerilcs perferre animo valido hyemes asperas, non se dimitlere
tempestatibus turbidis, pati ardores cestatis, trnjiccre impctum fremmtem torren.
tum, superare jnontcs ascendcndo, campos currendo, concara vallium saltando,
ct traducere noctes insomnes siipposito scuto, hibere nives in casside, modo tor-
37 Turgidus riic, Pnt. Med. qnart. Praditus Med. sec. m. pr. graio vel cre-
hro Oxon. pr. Exc. Voss, turbine Jiin. pr. — 38 captivo referat gnvisa Exc. Voss.
— :i9 certo gressuViic. reclo cursu Jnn. pr.— 40 Ncc libi Moret. pr.Jun.pr.
delicias Tholos. non murcida Yat. sec. Pal. Florent. Ambr. pr. nec Exc. Voss.
ita Gesn. et Bip. inertia vel marcida Oxon. sec. intrcia Med. tert. cursu pro
luxu Pric. m. pr.— 41 permittit Pric. dimisit Jiin. pr. qiii t-t inercia habet.
inertis Bonon. xVnibr. tert.— 42 iMS(r«c<o Vat. qnart. /(iccr/os Jun. pr. — 43
dura teneras Thuan. Florent. ni. sec— 44 7iec cedere inc. Heins. credere Put.
Mazar.— 45 lianarc septeni Codd. et Exc. Lncens. pr. marinas vel sonoras
Oxon. sec. — 10 accensu Jun. pr. ascensum montis vct. Gyr. ino. Heins. Exc.
LuccDS. sec. ascentu monlis Ambr. sec. — 47 vaUtsque Moret. pr. c"Hc«ra c«r*w
Vat. pr. m. pr. — 48 Nec tamcn Petav. sec. et clipeo Tliiian. perducere noctes
"\'at. pr. Farn. Med. quart. duo Ambr. et Heins. Exc. Lucens. sec. Vicet.
Parm. Ald. Isingr. Coiin. Gryph. producere septemdecim alii, item Var. LL.
c niarg. Parm. Ita Gesn. et Bip.— 49 /n gnleas Farn. Reg. Var. LL. ed.
Antv. gatcis Oxon. pr. galeas et cmcnd. galeisXdt. pr. />or<are Vatt. omnes,
NOTiE
et campestri labore pulvernlentus. 46 Torrentum furias'] Torrens cst
39 Mox ubi, Sfc.] Ab infantia Ho- fluvins temporarius, uatus ex subitis
norii transit ad laudes pueritiae ip- imbribus.
jiu,, 47 Planitiem cursu] Laudata in He-
43 Cruria indo/cj Viridi et laborum roibus celerita.s ; sic laudatur Achil-
patiente ; id quod decet Heroum les ab Hoinero : ir(<5as wkvs 'Axi^A«i/j,
filios. pedibus velox.
206 CL. CLAUniANI VII.
Tcndcrc, minc olandcs Baleari sparj^ere fiinda. 50
Quoquc mat^is nimium pugnae inflammaret amorera,
Facta tui numerabat avi, quem littus adustae
Horrcscit Libyte, ratibusque impcrvia Thule.
Ille levcs Mauros, nec falso nomine Pictos
Edomuit, Scotumque vao;o mucrone secutus, 55
Fregit Hyperboreas remis audacibus undas :
Et gcmiuis fulgens utroque sub axe tropa^s
quere nrcu tcla, modo vibrare ghtndes fiinda Balenri. Et ut Theodosius pater
incenderct in te ingentem ardorem pncliorum, memorahat facinora aci tui^ quem
ora Libyec ardentis e.rpnrescif, et Icclandia inaccessa navibus. Ille avus de-
vicit 3Iuuros celeres, et t^ictos bene nomiiiatos, ac persecutus Scotum ferro po-
pulante, rupit aquas SepteDiti-ionalcs ratibus geuerosis,ac inicans duobus trium-
Pal. Pric. Oisel. Jun. pr. duo Oxon. in Exc. Gevart. erat/. potare, qnod
Mazar. cxliibet. «wnc spicula Bonon. Tholos. Pat. tres Anibr. — 50 tendere nunc
gladios Lov. m. pr. Baleures Petav. tert. — 51 Quoque viagis Exc. Luceiis. sec.
Quodque Put. Mazar. ed. Vicet. nimium amorcm Rott. amores Var. LL. ed.
Antv. nimio amore corrigebat Heinsius. — 52 numerabit Vat. pr. memorabat
Put. Tholos. Pat.— 53 Thyle Florent. Tyh Thuan. Tile Put. Thile novem alii
et "Var. LL. e marg. Parm. Thile vel Tile Vat. pr.-r-54 leves Mauros
Var. LL. e marg. Parni. levis Mavors Vicet. et Parm. — 55 Edocuit Pnt.
Perdomuit Ambr. pr. Exc. Voss. Scotumque vagum Reg. vago Jun. duo, Oxon.
sec. vago vel vagum Oxon. pr. vagum marg. Isingr. — 57 E geminis Vat. tert.
Ac geminis Moret. pr. At geminis Vat. qnm^. fungens \t\ fulgens Oxon. sec. —
NOT/E
50 Baleari funda] Tali funda, qua- 54 Leves Mauros'] Mauri et Numi-
lis sit eorum qui habitaut Baleares diE populi Africap, celeres in pug-
insulas e regione Hispani:e Ba^ticae : nando, fugaces, et instabiles.
quarum insularum incola; a teneris Pictos'] Populos Septemtrionales,
ita assuefaciunt liberos torquendis qui olim Britanniam insulam subege-
tehs, ut panem habeant nulluni, nisi runt: et qui ad terrorem, faciem pin-
quem funda dejecerint ; et inde fiunt gebant, aut variis animantiuni figuris
jaculandi peritissiini. Dicuntur Ba- deformabant.
leares a-n;h Tov fidWfiv, a jaculando. 55 Vago mucrone'] Gladio popula-
61 Nimium] Ingentein, insignem, tore, quo usus Theodosius, quaecum-
annisque majorem audaciam. que loca pererrarct, ea omuia vasta-
52 Avi] 'Jlieodosii etiam vocati. bat, populabatur.
53 Libyce] Libya est regio Africa^, .56 Ilyperboreas] Aquas Septemtrio-
siticulosa, ardens, perpetuo calore nales, et quasi supra Boream ventum,
adusta. qui flat a Septemtrione : inrip, super.
Thule] Hodie Iceland, ad quam us- 57 Ctroque sub axe] Utroque sub
que victis Scotis pervenisse dicitur niundicardine, scilicet Septemtriona-
Theodosius avus. li et Meridiano, victoriis reportatis.
DE HI. CONS. HONOR.
207
Tethyos altcrn;x3 ri^lliias ralcavit arcnas.
Hos tibi virtiitum stiniulos, luoc scmina lauduni,
Haec exempla dabat. Non ocyus hausit Achilles 00
Semilcri pra^ccpta scnis, scu cuspidis artcs,
Sive lyra? cantus, nicdicas seu disccret hcrbas.
Interea turbata fidcs, civilia rursus
BcUa tonant, dubiunKpu^ (juatit discordia mundum.
Pro ! crimen Superiuu I lon;j:i pro dcdccus eevi ! 03
Barbarus Ilcsperias exul possederat urbes,
phis sub cardine duplici, protrivit arenas cesluantes maris utriusque. lUe pr(u-
hebat tihi hccc exempla, velut incifamenta fortitudinis, ct germina ^loriir. Achil'
les non arriintit promtius documenfu viferis Cenfauri, sive edisceret indusfriam
hasta, sivc concentus citharic, sive hcrhns salufifertts. Interim fides violuta est,
pugncE civiles murmuranf, et discordia concutit Orbem nutantem. O scelus Deo-
rum .' 0 pudor sceculi diu mansurus! Exul Argobastes ferus occupaverut arces
58 Tethyos adrerscc Jim. pr. calcahat Pric. if/unns Vat. pr. Farn. — 59 virtutis
Med. quart. Jun. sec. K\c. Lucens. sec. Var, LL. eil. Antv. emina Exc.
LiKti. prccmia Vicet. laudis ALizar.— CO exempht dedit Pat. aptius pro ocius
Anibr. pr. potius Leid. — Gl cuspidis urtcs sedecini scripti, Exc. Lucens.
pr. ed. Parni. et Vicet. artis Petav. seo. artem Med. quart. Exc. Gevart.
et Ald. (jri;i/5 vcl artts Moret. sec. tirvis vel artes Thuan. arces Exc. Voss.
• — G2 diccret pro disceret Exc. Gevart. artes pro hcrhas \"at. sec. Pal. Med.
duo, Moret. sec. inc. Heins. heyhas vel arfes Florent. — 63 turbata dies
Jnn. sec. ni. pr.- — 64 Bella timent l'ut. unde Heinsiiis conjiciebat tument,
quod in Patavino extat. — 6.5 Pro crimen s. pro longi ed. Vicet. Per crimcn
t. per Med. tert. proh longi ed. Parni. Snperum crimen Aiubr. pr. — 66 exul in
NOT/E
58 Tcthijos'] Tethys est niater Nc- Turbata fidcs] Fides dcbita Impe-
reidum, seu Nympiiaruni maris : hic ratori violata est, et ingens tunuiltuS
accipitur pro niari. Tethtjos alterme ; secutus est, qui occasioneni dedit
utriusque scilicct niaris, Scptemtrio- Principi ostendcnda^ virtutis.
nalis et Meridiani, arenas aUerualini
calcavil.
59 Scmina Uiudum] Dabat tii)i cx-
empla, quoruni observatio excitaret
velut qua^dani iiloriae scmina.
GO Achilles] Filius Pelei et Tlieti-
dis Nynipha% Heros Gracia;.
61 Scmiferi senis] Cliironis Cen-
G4 Dubium] Nutantem Orbem, ac
prope cadentcm discordiarum agita-
tionc.
65 Pro ! crimcn Snperum] Cum quid-
dam iudiguum accidebat, Poiitte exe-
crabantur, vocabantquc crimen, de-
decus, opproi)rium, pudorem Deo-
rum, sa^culi, &c. quasi peccarent Dii
tauri, partim horainis, et partim equi, permittcntcs tanta niala, quorum eos
et ideo dicti Semiferi. pudcret ccrte, si quis in eosdem ca-
Ctispidis] Edisccret cuspidis vibran- deret pudor.
dsE industriau). Cetcrum Achilles Longi pro dedecus ccvi] Dcdccu^ sgu
a Chironc didicit artesbelli, Musica-, niacula ad longam annorum seriem
et Mcdiciiia\ duratura.
63 Intereti] Dum Tlicodosiiis hxc 66 Barburus] Argobastes, seii Ar-
Jlonorio daret documenta virtutum. bogastes, Princeps Galius, quem
208 OL. CLAUIJIANI VII.
Sceptraque dejecto dederat Romana clienti.
Jam Pvinccps molitur iter, gentesque remotas
Colligit Auror^e, turaidus quascumque pererrat
Euphrates, quas lustrat Halys, quas ditat Orontes. 70
Thuriieros Arabes saltus, vada Caspia Medi,
Arraenii Phasin, Parthi liquere Niphaten.
Quae tibi tunc Martis rabies, quantusque sequendi
Occideyitales, et tradidernt Imperium Romunum clienti vili. Jam Princeps Theo-
dosiiis suscipit viam, et con^regat populns longinquos Orientis, quos peragrat Eu'
phrates turgens, quos Halys alluit, quos Orontes locirplctut. Arabes deseruerunt
sylvas thuriferas, Medi mare Caspium, Armenii Phasin, Parthi Niphalem deseni-
erunt. Qualis tibi tum erat amor helli, o Konori, qualis cupiditas comitandi
Lncens. sec. glossa erat exul. i. e. Engenius et Arbogastus. oras Med. qnart.
Morct. sec. urbes vel horas Oxon. sec— 67 Fortunu Pric. — 70 ditat Halys, q.
lustrat O. Jun. pr. Alis Vicet.— 71 Arahes piurimi Codd. Exc. Lucens. pr.
et Var. LL. e marg;. P a.r m. saltus Arabes Amhr. pr. Oxon. sec. ed. Ciaver.
Elzev. Arabum Vicet. Parui. Isingr. Grypli. al. Caspida Lov.— 72 Armeniis
Pal. Med. pr. Phasim duo Med. Tliuan. Mazar. inc. Heins. Exc. Lucens. pr.
ed. Vicet. Niphaten duo Vat. Niphatem aiii magno numero, Exc. Lucens.
pr. et ed. Vicet.— 73 mmc Vat. pr. Farn. Pric. Thuan. cum Var. LL. ed. Antv.
tum plurinii alii. tum vel nunc Var. LL. e marg. Parm. tantumque Exc. Voss.
NOT^
barbarum vocat, ob genus, et mores. sopotamiam ; dicitur hodie Frat.
Romani Barbaros olini vocabant om- Halys] Fluvius ex Tauro monte
nes populos, exceptis Gra^cis. Ce- uascens : irrigat Cappadociam, Sy-
terum Arbogastes gratia valuit apiid liam, Paphlagoniam.
Gratiannm, et Valentiniano addictus Orontes] Fluvius in Syria ex Stra-
fait, sed uon diu. Oderat Fraucos bone, KaraSus eh rh (leTa^ii xa*^/*»
gentiles suos : oderat et Sacerdotes. 'ATra^eias Koi 'Avnoxeias, t> KaXovfft
Est et hodie locus prope Rlienum et XapujSStc, ingrediens in hiatum inter
111 fluvios, qui dicitur Arbegast. Apameum et Antiochiani, quem hiatum
G7 Dejecto clienti] Humiii, ignavo, vocant Charyhdin. Sic et Anas His-
ignobili, Eugenio Grammatico, quem paniae se condit in occultos nieatus.
Arbogastes ad Imperiuni transtule- 71 Arabcs] Populi Asia^. thuris
rat, ut siib cju» uinbra regnaret, mox proventii divites.
umbram ipsam, cuni posset, aut siib- Medi] Populi itidem Asiae, prope
laturus, aut elusurus. Porrononita mare Caspium, vulgo, Merde BaccA«,
despectus fuit Eugeuius, ut Claudia- ou de Sala.
nus ait, nam Rhetorices et vitjp clari- 72 Phasin] Hic fluvius est Colcho-
tudine ut alier Seneca floruit. Et ruu), oriuudiis ex Arinenia. Ad hu.
ideo huic diaderiiate cessit Arbogas- jus fliivii ripas magiia est Phasiano-
tes: uisi foite propter ancipitem runi copia.
eveutuni aleam hanc subire timuerit. Niphaten] Niphates fluvius ortus a
De hoc supia. inonte cognomine, alluit Parthos.
70 Euphrates] Fluvius nascens ex 73 Quoi Martis rabics] Quam prae-
Niphate monte Armeniae : alluit Me- cep.s amor, et quasi rabida belli cu-
DE III. CONS. IIONOR. 209
Ardor erat ? quanto flaji^rabant pectora voto,
Optatas audire tubas, rampique crueuta 75
Tempestate Irui, truncisquc immer<iere plantas ?
Ut Leo, quem fulvai matris spelunca tegebat
Uberibus solitum pasci, cum crescere sensit
Ungue pedes, ct tcr<ia jubis, et dentibus ora ;
Jam negat imbelles epulas, et rupe relicta 80
Gaitulo comcs ire patri, stabuHsque minari
yEstuat, et celsi tabo sordere juvenci.
Ille vetat, renunquc tibi conmiendat habenas,
Et sacro merilos ornat diademate crines.
fatrcmr quaU Jisiderio cor innm ardebat audire buccinas expctitas, ct potiri lur-
ine sanguinolcnto ivXorwm Murtis, ct pcdes dcmcrgcre in corporibus <nintfl(i« ?
Quemadmodum Leo, quem antrum matns JiavcE foccbat consuetuni nutriri mammis
ejus, cum animadvertit pedes suos augeri unguibus, et tcrgd villis, et os dcntibus,
jam recusat cscas incrtes, et deserto saxo fcrvet inccdere comes parenti Gatulo, ac
/urmidari ab armetitis, ac /ardari cruore tauri ingeutis. Ille pater prohibct, ac
tradit tibi gubcrnaculum mundi, atque honorat caput tuuni dignum diademate
— 76 truncis inmergere duo Vat. Petav. pr, item IMoreti. injungere Vat. pr. Farn.
inmingere Pal. unde Heiusius inlingere conjiciebat,— 77 tegebat sedecim
scripti, Exc. Lucens. sec. ed. Vicet. tepcbat Tliolos.— 78 solitus Vat. quint.
Moret. pr. cutn Put. Reg. Mazar. tres Petav. tum Oisel. concrescere Tliuan.
sentit Pric. Rott. Med. sec. Lov. Jun. pr. Florent. ni. pr.— 80 fugit pro negcU
tluo Vat. Moret. pr. item Petav.— 82 celsi tnbo sordere vet. Gyr. et Exc.
Lucens, sec. casi terga absorbere quinque Vat. Pal. Farn. Pric. Kott. OiseL
obsorbere Reg. m. sec. Var. LL. ed. Antv. celeris terga ahsorbere Jun. pr. celsi
Petav. pr. ccesi vel celsi duo Vat. et Oisel. pro Var. Lect.— 83 negat Med.
NOTiE ,
piditaserat Honorio? Hic tura novem 81 Tabo sordere] Ardet parvus Leo
annos natus erat, cum Theodosius in niactare tauruni ingentem, et ejus
Eugenium arma convertit, ct ipsum sanguine sordescere.
Arbogasten eo desperationis adegit, 83 Jlle] Pater Theodosius vetat,
ut sibi mortem aflferret. ne filius Honorius se sequatur ad beU
76 Tempestate frui] Delectari im- la, eumque relinquit, ut absente se
mittenda grandine ac tenipestate te- regat Imperium.
lorum, in canipo : dicitur optimc te- Habenas] Imperiuni, quod regat
lorum sfges, grando, tenipestas, fer- Honorius, ut eques, equum. Habena
reus horror, 6ic. dicitur de equo, de navi, de imperio,
80 Imbellcs epulas] Quas bello non &c.
meruerit. 84 Diadema] "Airh rov SeTi', lignre:
81 Gatulo] Gaetuliaregio est AtVi- est fascia candida, qua Reges fron-
cae, Leonibus famosa : qui Leoues tem ornabant.
fulvi sxpius dicuntur.
Delph. et Var. Clas. Claud. O
210 CL. CLAUDIANI VII.
Tantaque se rudibus pietas ostendit in annis, 85
Sic aetas animo cessit, quererentur ut omnes
Impenum tibi sero datum. Victoria velox
Auspiciisetfecta tuis: pugnastis uterque;
Tu fatis, a^enitorque manu. Te propter et Alpes
Invadi faciles ; cauto nec profuit hosti 90
Munitis haesisse locis. Spes irrita valli
Concidit, et scopulis patuerunt claustra revulsis.
sacrato. Et pietas tua talis pntefecit se in atate tenera: ita vero piteritia supt-
rataest ab animo tiio, ut cuncti conquererentur sceptrum commissum tibi esse tar-
dius: victoriu promta, fclicitate tua, facta est: ambo decertustis ; tu fato tuo, et
pater dextcra siia : ob te Alpes etiam fiienint faciles occupatu : nec prifecit hosti
callido mansisse in locis vallatis ; spes vana valli corruit, et repagula aperta sunt
tert. — 83 pietas riidibus Vat. et Farn, ed. Vicet. et al. rudibus pietas reliqni
niagno nuniero, Exc. Lucens. pr. et Gevart. Var. LL. e niarg. Parm. osientat
Vat. pr. Farn. Ald. ed. Vicet. Parm. Junt. Isingr. et aL ostentet Sched. Gud.
osfendit reliqui fere onines, Exc. Lncens. pr. et Gevart. — 8G cessit vel crescit
duo Vat. et Petav. pr. crescit Leid. ni. pr. quceruntur ut Jnn. pr. vererentur
Var. LL. ed. Antv. — 87 sibi Med. sec. victoria lata Anibr. pr. — 88 pugnatis
Petav. pr. — 90 invadi faciles plurimi Codd. Exc. Lucens. pr. et Gevart. Ald.
et ed. Vicet. incadit al. nec prafuit Var. LL. e marg. Parm. non Oxon. pr. nec
vel non Reg.— 91 voti pro valli Put. Thuan. Bonon. Pat. — 92 castra Vat. pr.
PaL Pric. Med. pr. remissis Ambr. pr. reclusis inc, Heins. m. pr. — 93 Aquilon
NOT/E
85 Rudibus in aiinis] In aetate pne- dem ac sanjiuinem triumpiiare, con-
rili, tenera, rudi, imperita in aliis, sed fugit ad auxilium di\ inuiu ; et ex Ce-
in Honorio jam lebus gerendis iiabili, dieuo, pro gaiea iiiduens epomidem,
quia virtus praevenit annos. Ovidius: pro iiasta virgam in speciem crucis
' Ingenium coeleste tuis velocius au- una mauu gestans, et altera Evange-
nis Crescit, et ignav£e fert male dam- lium, suos palantes ad pra-Iium et
iia morae.' victoriam revocavit. Sic Tlieodosius
Pietas] Intelligit sub noinine pie- in Nummo pictus est, ciijus Numnii
tatis, virtutem omnem ; vel intelligit imago videtur in historia Baronii,
pietatem, quod rcrum habeuas egre- Alpes'] Montes Gallire Italiaeque
gie moderaretur, jiatris imperio obe- communes, quorum aditus obsederat
diens ; id quod est magna; pietatis. Arboirastes.
89 Tu fatis] Exquisitiim adiilatio- 90 Invadi] Alpes facile invadi et
nis genus, nam ctim non potuerit puer occupari possunt. Valerius Maximus,
per aetatem debellare hostes, poeta ' Invademia? Laceda?monis.'
dicit debellatos esse, felicitate seu 91 3Junitis hasisse locis] Si\ pTofuit
fato Honorii propuguante : eodem- adhaMescere optimis munimentis.
que fato multa esse felicius gesta. 92 Cluustra] Ipsi aditus alicujus
Genitorque manu] Theodosius for- provincia?, sed pra;sertim aditus sale-
tissimus Imperator, cuin videret Ar- brosi, ac difliciles. Vulgo vocant
bogasteu inter suoruui fugientium cae- clares, K\6r5as.
DE III. CONS. IIONOR. 211
Tc propter gelidis Aquilo de monte procellis
Obniit advcr.sas acics, rcvoliitaque tcla
Vertit iii auctorcs, ct turbinc iLpulit hastas. 95
O nimium dilecte Deo, cui tundit ab antris
^olus armatas liycmcs ; cui militat sether,
Et conjurali vcuiunt ad classica vcnti !
Alpinae rubuere nives, et Frigidus aranis
Mutatis tumavit aquis, turbaquc cadcntum 100
Staret, ni rapidus juvissct tiumina sanguis.
At ferus inventor scelerum trajecerat altum
Non uno mucrone latus, duplexquc tcpcbat
saxis avulsis. Ob te Boreas oppressit ejercilus oppositos frigidis tempestalibui ex
alto \c\wnU\m^, et convertit jticula repulsa iii jaculatores ipsos, ct impetu suo
reiorsit tcla. O Hoiiori, nimis care Dco, pro quo Molus immittit e.t cavemis
procellas hellantes pro tc : pro tjuo Calum pugnat, et venti conspirautes adsunt ad
tubcE clansorcm. Niccs Alpium tincia: sunt sangninc, ei Frifiidusjlucius /uma-
fi< H>i</«,«rt'rs/s in sangiiinem, et consisteret ob tuultitudiuem casorum, nisi crnor
prceceps impelleret atjuas. Sed barbarus artifex crimimun IransJi.rLrat sibi latus
Reg. Petav. sec. Bonon. Tholos. Ambr. tcrt. Voss, pr. Oxon. scc. Leid. —
9-1 Terruit vel Obruit Oxon. sec— 95 Torsil pro Vertit Morct. scc. actores
diio Vat. Kott. Oisel. Jles. Petav. pr. Bonon. Lov. Voss. pr. Iwstes Voss. pr.
ni. sec. hastas Mcd. t]\v,\\X. Exc. Gevart.— 90 tibifundit—tibi milital Med. sec.
fudit Mdzar. m. scc. Lcid. (/xoi Vicet. ab antro Mcd. tcrt. iu <(H<m Tholos.
Ambr. tert. uustris Pat.— 97 armalas acies Vat. pr. m. pr. Mcd. tcrt. ni. pr.
Jnn. pr. Moret. sec. Oxon. sec. Petav. tert. armalus Vicet.— 100 casutiue
Var. LL. cd. Antv. ni. pr.— 101 Starent Florent. Tliiian. Ni s/«rt< Mazar.
juvasset Put. juvisset quatnor Vat. Pal. Farn. Pric. Oisel. meruissct Var. LL.
ed. Antv. mixisset Rott. vicisset Vat. diio, Mcd. tcrt. juvisscnt Lnceiis. pr.
pavisset Jun. pr. Voss. pr. in. sec. et Kxc. Gevait. vid. vi. Cons. Honor. 116.
—102 alter pro ultum Ainbr. pr.— 103 petcbat lii). Jiarlli. Exc. ^ oss.—
NOT/E
93 Aquilt)] Seu Borcas, flat a Sep- Armatas hyemes] Pngnautes, velut
temtrione. arniis iiistructaE tbrcnt, hycnies, pro-
Demonte] Ex alto montc Alpinm. ccllas, tempestatcs. Hyems dicitur,
95 Turbine rcpulit hastas] Revcra uKh tov veiv, pUiere. Alii dcduciint
historiis prodituni est, tam veiicmcn- a-rh rov xee'", fundcre, quod fundat
tem fuissc vcntum a partibus Tlieo- pluvias: Unde et x«'Ma. ^fl potins
dosii, ut ipsa tcla rctorqueret in cor- xeiM^"'. hijcms, ut ipsi scribunt.
pora hostiuni, ct id S. Auguslinus, se 99 rrigitlus] Nomcn proprium flu-
a militibus, qiii adeiant, audivisse ait. vii, qui a OrkFcis dlciliir ^piyi5oj. Est
97 aLtdus] Filius Ilippoto', Deus autem non procul Aquilcia.
ventorum, quos in antris retinct, ' Et 101 Stuni] Fliiviiis consisterct ob
premere ct laxas novit dare jussus niirititndinciii cadavcrnm, iiisi san-
habenas.' Idco autem crcditus Dciis jjnine adjiivantc tuincscens averteret
ventorum, (piod ex funio Strongyles obices.
iusulajveuto.sfuturosessepr3cdiccret. 102 Ferus inrtntor scelcruvi] Arbo-
212 CL. CLAUDIANI Vlf.
Ensis, et iiltrices in se converterat iras
Tandera justa maniis. Jam libertate reducta, 105
Quamvis emeritum peteret Natura reverti
Numen, et auratas astrorura panderet arces,
Nutaretque oneri venturo couscius Atlas,
Distulit Augustus cupido se reddere coelo,
Dum tibi pacatum praesenti traderet orbem. 110
Nec mora ; Bistoniis alacer consurgis ab oris,
profujidnm, noti uno etise, et ghidius geminvs calebat, ac tnndem dextera Arbogastis
justa rerternt in se furorem vindicem. Jum lihertate reslituta, licet nntura posccret
Tbeodositun seii Numen officio functum redire, atque aperiret domos aureas Cceli,
et Atlas cognoscens quaterelur opinione ponderis futuri, Augustus Theodosins
procrastinaiit refcrre se Polo expetenti, donec prceberet tibi prasenti terras pacifi.-
cas. Continuo, 0 Honori, latus e.rsurgis a tractibus Thraci<e, audens transmeare
104 ultricis Voss. pr. convertitur aras Tholos. — 103 cum Ubertate Vat. tert.
Rott. Oisel. Ambr. sec. Med. sec. m. pr. tutn Petav. tert. jam vel cum inc.
Heins. recepta Pric. — 106 Quantumris Exc. Voss. — 107 artes Var. LL. ed.
Antv. — 108 Nuptaretque Var. LL. ed. Antv. oneris venturi Exc. Lncens. sec.
oneri vel coratti Keg. — 109 Sustulit Pal. capto Jun. pr. qui et cotidere. reddere
quatuor Vat. Pal. Farn. credere decem alii, Exc. Schott. et vet. Cod. Rhem.
ita Gesn. et Bip. — 110 sihi Var. LL. ed. Antv. plncatum Pal. Tholos. Ambr.
pr. prasentem Vat. tert. prasertim Rott. redderet pro traderct Moret. sec.
Tholos. Petav. tert. — 111 consurgit diio Vat. Med. tert. Jun. pr. Pat. Boiion.
Ambr. pr. confugit Med. sec. Put. Lov. Petav. sec. Leid. a m. pr. consurgit
NOTiE
gastes Conies Valentiniani secundi qui defuncti sunt, et velut fatigati
commotus in Principem ob missum quibusdam laboribus.
sibi libelliim cxauctorantem, omnia Natura] Ordo ille rernm omnium
permiscuit : sed in ipso aditu Alpium seriem continens; vel potius Deus
60 desperationis addnctus est aTheo- ipse auctor naturffi.
dosio, ui sibi uiortem consci!.ceret, 107 Auratas nstroruin panderet arces]
repetito ensis ictu. Theodosioasceusuro : credebantquip-
105 Tandem jusia manus] Tandem pe, ut dixinnis, ortas ex stellis He-
Arbogastts iu se convertit iras ullri- roum auinias, illuc redire.
ces, et se justa manuoccidit, qua Va- 108 Nutaret] Fiitio Poetarum, qui
lentinianum Augustum nefarie strau- dicebant Heroas aliis hominibus esse
gulasse dicebatur. grsiviores.
106 Ewm^u/n Numtn] Quasi Theo- 109 ^ng «5(us] Theodosius: ab An-
dosius, ut Numen, e ccelo deciderit, giisto Casare ceteri Iniptratoresdicti
ut orbem plafaret, tiimultusqiie ex- Aiigusti.
tingueret, et lioc ofliclo det'un<iii>, et 110 Prcesenti] Theodosius Constan-
velut eiiieritus rediret ad cuiuni pa- tinopoli aegrotans, acceisivit Hono-
trium. Enieritus oliin dicebatur, qui liuin, quo prae>eute visiis convales-
per certuiii tempns in Circo ptigna- cere: mox tiliis imperium tradidit, et
verat, et ab illa pugna deinceps im- vitam reliquit.
muniserat; iude trausfertur ad eos, 111 Bistottiis'] Bistoues suQt popiili
DE 111. CONS. IIONOR.
213
inter Barl)aricas ausus ti;ansire cohortes.
Impavido vi)ltu linquis Rhodopeia saxa,
Orpheis auinuita inodis: juga deseris (Etcs,
Herculeo danmata roj:jo : post Pelion intras, 115
Nereis illustre toris. Te pulcher Enipeus
Celsaque Dodone stupuit, rursusque locutae
In te Chaoniae moverunt carmina quercus.
Illyrici legitur plaga littoris : arva teruntur
inter catervns Barharorum. Deseris vultu intrejndo rupes Rhodopeias commo-
tas canlibus Orphd: linquis ctdmrna CEtes, condcmnata pyrn Uerciilis: postea
ingrederis Pelion celebratum nuptiis marince Nymi)li;i', nmcenus Enipeus ad-
miratus cst te; et Dodune nlta admirata est, ac (fuercus Vhnoni<e loquentes
iterum pronuntiarcrunt versus in gratiam tui. Ora littoris Illyrici raditur :
vel tim fugit Reg. — 113 Inpavido vuUu Med. pr. Intrepido Oxon. sec. Impa-
vidus Yat. tcrt. Pric. luctu pro rultu Piit. linquens diio Vat. Moret. pr. Hic
versiis in INledir. sec. desideratiir. sacra Pric. signa Med. tert. — 114 (EtcB
diio Vat. Jun. pr. Pat. Rc£r. Moret. scc— 11.5 j//i,''o Vat. sec. m. pr. Pric.
Pat. rugo Vat. tert. Rott. — 116 clinris qnin()ue Vat. Farn. Rott. Oisel. modis
Pal. Med. pr. thoris vet. Gyr. Jun. sec. Florent. Anibr. sec. quod Heinsio
placet, qui ascripserat choris. 1. toris, sic et pcccatum apud Val. Flacc. Lib.
V. 240. ' Fert castos Medea toros.' vulgo choros. Enifeus Moret. pr. Enipheus
Lov.— 117 Dido7ie Var. LL. cd. Antv. Dodonis Exc, Voss.— 118 Inter Chaonia
Mazar. Exc. vet. Cod. Rheni. Pro <e Ambr. pr. SalonicB Colin. Per teconji-
cit Heinsius. monuerunt Var. LL. ed. Antv.^120 Delmatite Akl. Stygii Reg.
NOT.E
Thraciae, a Bistone Martis et CalUr- IIG Enipeus] Fluvius Thcssaliap,
ihocs filio : hinc Bistoniis ab oris, id qtii alluit pulcberrima et ama-nissima
est Thraciis, seu ab urbe Constanti- loca.
nopoli, qux est in Tbracia, exsurgis 117 Dodone] Civitas Cbaoni» re-
ceu sidus aliquod ; ycI consnrgis, ut gionis Epiri in Graecia : prope banc
Heros animosus, contra hostes. urbem nemus erat totum qnercnbus
113 Rhodopein^ Rhodope mons est consitum, ct Jovi sacrum. Hic duae
Thracia>, ciijus saxa Orphens olim columbaj fatidic», iinmo et quercus
lyrae dulcedine trahere et animare ipsae vocales, edebant oracula.
dicebatur. 118 Moverunt carmina in te] In tui
114 CEtes] CEta, CEtce, et CEte, cs, gratiam post longum silcntium ora-
est mons TbessalioD, in quo Hercules cula carmtnibus ediderunt : et cx
se rogo ardenti injecit, seseque dam- Tbeodoreto nondum obmutuerat ora-
navit flammis consumendum. culum Dodonajum.
115 Pelion:] Mons itidem Tbessa- 119 /«yrid] Ora Ulyria?. cursu prae-
HsK, in quo nuptiae celebrativ sunt tervehitur : Illyria autem regio est
Pelei et Thetidis, quae una erat ex ad litlus maris Adriatici porrecta ;
Nymphis niarinis, seu Nereidibiis, sicut et Dalmatia, qua; pars cst Illy-
unde et dicitur Nereus torm, id cst, ria;.
niariuus, scu Nyniphae marina'.
214
CL. CLAUDIANl VII.
.Dalmatiee: Phrygii numerantur stagna Timavi. 120
Gaudcnt ItalicE suhlirnibus oppida muris
Adventu saci ata luo : submissus adorat
Eridanus, blandosque jubet mitescere fluctus :
Et Phaelhonteas solitae deflere ruinas
Roscida frondosas revocant electra sorores. 125
Quanti tum juvenes, quantae sprevere pudorem
agri Dalmatics calcantur: recensentur ahei Timari Trojani: urbes Italice altis
moenilms evcctee, consccrato' accessu tuo Uitantur: Patlns humilis veneratur
te, et imperat undas knts mansuesccre : ac sorores ramosce Phaellumiis, consueUe
higere exitium ejus, cohibent electra manantiu. Quut tunc adolescentes, quot matres
Med. sec. m. pr. Sti^iii Rott. Oisel. Oxon. pr. claustra Moret. %ec.— 121 fulgen-
tibus Med. tert.— 122 adoret Vat. pr. Farn. ni. pr. adornat Leid. pr. a m. pr.
— 123 Euridamis Var. LL. cd. Aiitv. juvut Jiin. pr. rapidosque jubet Med.
tert. m. sec— 124 Phetonteas Lov. anibo Moreti. — 125 Rosida Exc. Liicens.
sec. ed. Vicet. formosce Jiui. pr. renorant Petav. pr. m. pr. renovant Leid. m.
sec. — 120 Quunti tum juvenes Moret. sec. nunc Vat. quint. tunc duo Vat.
Med. quart. Juii. pr. Tliolos. Mazar. Petav. pr. Ambr. sec. ed. Parm. tunc
NOTiE
120 Phrygii] Phrygius dicitur Ti- tis, fluviorum Genios sic inducere ve-
wiatus,quia huc appulit Antenor Phry- nerabundos. Eridunus seu Padtts flu-
viiis maximus Italite: Virg. ' Fluvio-
rum rex Eridaniis.'
124 Phaethonteas niinas'] Ruinas
Phaethontis, qui cum male regeret
currum Solis, a Jovc, Terrae precibus
evicto, in Padum fulmiiiis ictu dejec-
tus est.
125 Frondosce sororesl Sorores Phae-
thontis ita casum ejus defleverunt,
ut in alnos mutatne sint, aiit in arbo-
res, unde stiilat electruni, seii succi-
num ; ijuod appellant lacrymas Helia-
dum, nam Heliades, airb r]\iov, a Sole,
dicuntur sorores l'haelhontis ; Pkae-
tkusa, Lampetie, et Lampetusa,
Reiwcanl] Cohibent electra stillare
parantia, ut facilius mirentur Hono-
riuiii.
Electra roscida] Manantia et sudan-
tia instar roi is.
J26 Spmere pudorem] Matres, vel-
ut spreto pudore, turmatim evolarunt
mixtse adoiescentibus, studio viden-
gius, sen Trojanus.
Stagna] Vel ob novem fontes aut
ostia Timavi, vel ob insulas quarum
objectu stagnant aquae.
Timavi] Est fluvius Venetias prope
Aquileiam, vulgo Brenla. Oritur ex
sex fontibus : fons septimus adjungi-
tur in palude ortus : duo adhuc alii
fontes ex Virgilio et Pomponio Mela
adjiciuntur,sicque sunt novem fontes.
IUe fluvius per cuniculos quosdam ab
aestu maris recipit incrementum, et
ubi niare intumuit, ingenti fiagoie
saxei montis, ex quo fontes oriuntur,
per complura illa ostia proriimpit, et
exundans ' pelago premit arva so-
nanti.'
122 Adventu sacrata tuo] Urbes om-
nes sacrata? adventu Honorii, velut
cojusdam Niiminis: et qiiasi urbes
fierent totidem teinpla, in quibus ne-
nio non Honorium colat.
Adorat Eridanus] Id familiare Poe-
DE III. CONS. IIONOR. 215
Spectandi str.cHo inatres, piicrisqiie scveri
Certavere seiies, cuin tu genitoris amico
Kxceptus gremio metliain veherere per urbem,
Velaretque pios cominuuis laurea cunus ! 1^0
Quis non Luciferum roseo cum Sole videri
Credidit, aut jnnctUMi Bromio radiare Tonantem ?
Floret cristatis exercitus undique turmis,
Quisque sua te voce canens. Pra,\stringit ahcna
conlemscntnt verccumUam cupiditate ridemli, et senes rif^idi contenderunt cum
pueris, cum tu receptus in sinu cnrn patris ferreris per civitatcin malinm, ac lau-
rus communis cingerel currus sacros ! Kcquis nnn existimavit cerni Pliosphurum
cum Sole purpureo, aut Juvem inicare conjunclum liaccho. Agmina coinposita ex
cohortibus galeatis Jiorescunt vnde<iua<iue : unusquisque pradicuns ie lingua sua :
vel nuHC Reg. Quam tutum Varr. LL. ed. Antv.— 127 Spectandi puerum Med.
sec. m. pr. pueri<]ue Exc. Lucens. pr.— 128 patres Vat. quint. Moret. pr.
patres \e\ «eiie* Vat. quart. Petav. pr. tuw <k Reg. ni. sec. tumt Vat. pr. m,
pr. CH/n <e Vat. tert. <« ^kh»» Florciit. — 129 Susceptus Med. pr. Vat. sec. —
130 Veluvitque Pat. Velarique Put. crines Pric. cursi(.s Tholos. — \^\ Lucifcro...
vel Sole Pat.— 132 Jimctum Exc. Lucens. pr. Junclo Anibr. pr. victum Jun.
pr. rinc<«m ed. Vicet. Leid.— 133 F/oref Vat. tert. Rott. Oiscl. Mcd. tert.
Jun. sec. Tliuan. Exc. Lucens. sec. et Sched. Gud. Haret Oxon. pr. Ilaret
vel Ftoret Med. .sec. Iret Reg. Fervet quatuordecim alii et ed. Vicet. Fleret
Bonon. Ambr. pr. Petav. sec. Flebat Pat. Flehat at emem\. FerturV^t.—
134 prwstringit Exc. L<eti. praMrinxit Moret. sec. Exc. Luceus. pr. perstrin-
git tres Vat. Morct. i>r. Farn. Rott. Petav. pr. Junian. Oxon. proslringit vel
prastrin.xit Reif.— 13.5 strictique seges Ambr. tert. sepesXnr. LL. ed. Antv.
vndique pro ).'ulique Vat. pr. ferri Med. quart. Exc. Lucens. pr. belli duo
Vat. Rott. Oisel. Florent. dtio Med. Var. LL. ed. Autv. ed. Parm. et Vicet.
NOTiE
dorum Principum. cum Phospboro, aut Lucifero; aut
128 Certavere senes] Senes etsi se- Jovem ciim Baccho fiiio.
veri sunt et tetrici, tamen cnm pueris 132 Tiromio] Baccho, qui sicdicitur
certaveruiit alacritate currendi, pra; aTo tov epeixuv, fremere, vmrmurure ;
desiderio cernendi triumpbi. quippe natus est Baecbus inter fre-
130 Communis laurea] Et patri, qui mentia tonitrua ; vel dicitur fremere
vicerat, et tilio, cujus felicitatecitior ab effectis vini.
victoria coiitigerat. 133 Floret exercitus] Ob cristas sci-
Pioscurrus] Patiis, qui pietate mo- licet floris instar emicautes. Virgi-
tus vicerat, ut pacatum hberis relin- lius : ' Florentes •acie catervas.' Alii
queret Imperium. Notaudum est legunt, i'mc<, id est, ardet honorare,
currus tiiumpbales aureos fuisse et et preedicare Principem.
laureatos. 134 Voce canens] Diversi popuh
131 QuisnonLuciferum] Qui videt diveisa te lingua canunt atqiie com-
triumphantem Theodosium, cum filio mendant. Martialis: ' Vox diverja
Honorio, is putet videre se Solem sonat, populorwm est vox tamcn una,
216 CL. CLAUDIANI VII.
Lux ocnlos, nndique seges Mavortia ferri 135
Ingemiriat splendore diem. Pars nobilis arcu,
Pars longe jaculis, pars cominus horrida contis.
Hi vohu-ros tollunt Aquilas, hi picta Draconum
Colla levant ; mnltusque tumet per nubila serpens
Iratus, stimulante Noto, vivitque receptis 140
Flatibus, et vario mentitur sibila tractu.
Ut ventum ad sedes, cunctos discedere tectis
Dux jubet, et generum compellat talibus ultro :
Bellipotens Stilichon, cujus mlhi robur in armis
fulgor cereus hebetnt ociilos, et muUituilo bellica gladinrum nudatormn duplicat lu-
cemfulgore suo. Alii insigties siint arcuhus : nlii formidandi telis longe, alii hastis
p?'Oj)e ferientiUiis. Hi ferunt Aquilas celeres, illi attollunt capita Serpentum de-
picfa, et anguis plurimiis indignans, vento commovente, turgescit per aerem, atque
nutritur exceptis flaminibus, ac fingit sibila flexu dicerso. Statim atque perven-
tum est ad palutium, Ii.iperator Theodosius iruperat omnes recedere domo, ac sponte
iic alloquitur generum. O StUicho magnanime, ciijus virtus experta est mihi in
ferri vel beUi Reg. Oxon. pr. Med. sec. Vat. quart. Pric, — 136 Ingeminet Vat.
quart. Leid. — 137 long is Tholos. undique \)ro hoirida Med. tert. comptis 3un.
pr. cunctis Pal, Vat. pr. ni. pr. Med. sec, Exc. Voss. — 138 aquilas tollunt
Jun. pr. leonum Moret. pr.— 139 tumet Exc. Lucens. pr. tumens Pric. ed.
Vicet. — 140 stimulare Rott. receptvs duo Vat. Lov. Oxon, pr, iteni Jun, pr.
— -lil tanto mentitur Pat. cinctu Med, sec. tractu vel tinctu Vat. tert. tinctu
Jun. sec. m. pr. Rott. Leid. a m, pr, — 142 cunctis Vat, sec. Pal. Med, pr.
cu^ctis vel cunctos Vat. quart, omnes Exc. Lucens. pr. tutos Reg, Tliuan. Put.
Rott. Bonon. Oxou. pr. Petav. sec. Anibr. pr, Sched. Gud, tulas Mtd. sec.
Pat, Oxon. sec. m. sec. tuto Exc. Schott. tutos vel cunctos Reg. Mazar.
discedere Oxon. sec. m. sec. Exc. Schott. excedere Jun, pr. desccndere Vat.
pr. Petav, sec. castris 3 an. pr, Sched, Gud, Exc. Schotti. tectis Oxon. sec. —
143 g^ewerjs Vat. pr. compellit Pric. vocibus Ambr. tert, — 144 Stilico Vat. pr.
aOTIE
Qua verus patriae diceris esse pater.' servari flatu videtur, et imitari dra-
Ahena luxl Splendor armorum, ex coneni sibilantem, cumexpanditur, et
zere conflatorum. celeri motu, quasi levi flexu ostendi-
137 Contis'] Contus sumitur pro tur, et subtrahitur oculis.
pertica, remo, hasta. 142 Sedes] Palatium, seu domum
138 Aquilas] Vexilla Romanorum. Caesaream.
Picta Dr<tconum colla] Veteres in Cunctos discedere] Magna laus Stili-
vexillis gestabant Dracones depic- chonis laudari a Theodosio, qui mo-
tos. riens, remotis omuibus arbitris, ipsi
139 Tumct pcr nubila serpens] Ser- magnum quiddam commendaturus
pens depictus tumet, cum explicatur est.
per aerem, et vento permittitur, 143 Generum] Stiliclionem qui dux-
140 Vivitqtie] Draco nutriri et cou- erat tiliam Honorii senioris, qui frater
I)E III. CONS. H0N<1R. 217
Pace probata fides ; (iiiid tMiim ])or pritlia gessi 145
Te sine ! (lueni nicrui le non sudantc Iriuniplium?
Odrysium pariter Getico foedavinius Hebruni
Sanguino : Sarniaticas pariter ])r()stravinuis alas ;
Riphaeaquc siniul tcssosporrcxinius artus
In glacie, stantemque rota sulcavinms Histrum. 150
Ergo a<ic, (me quoniam coelestis regia j^oscit,)
Tu curis succede meis : tu pignora solus
Nostra fove : geminos dextra tu protege fratres.
bellOyfidelitas in pace. Nam quid/eci per certamina ahsfiue te? Qiiam retuli pal-
mam te non laborante ! Tinximus simul cruore Getarum Ihlirum l'ltraciuni ; simul
fudimus cohortes Sarmalarum ; tt una exfeudimus membra fatifiata in uive Khi-
phaa, it curruscidimus Dunubium glaciatum. As;e igilur, <iuia Aula calestis re-
petit me, tu succede curis vuis, tu unus lutare filius meos, lu defende rirtute tua.
et sec. — 145 g-CM! Bonon. Anihr. pr. tixi Mcd. scc. m. pr. gestit Pat. — 14G
non te Pat. (hio Anibr. \os.%. pr. Oxon. scc. Jiin. sec. Exc. Gevart. Lucens.
pr. eii. Vicet. suadente Vat. pr. Piit. Mazar. Exc. Lwti. sudante reliqui
magno nuniero, Exc. Liicens. sec. Gevart. Sclied. Gud. et ed. Vicet. tropteum
Put. Kcg. Mazar. trophaum Vat. tert. duo Med. Kott. Oisel. niarg. Isingr.
trophceum vel triumphum Florcnt.^ — 147 (Mlrijsium Hoiion. et Tliolos. Othry-
sium Lov. Ald. (Jthrisium quatuor Vat. Pal. Farn. Pric. Vicet. Paini. Otry-
siumjun. pr. Oxon. sec. Otrisium duo Moret. Var. LL. cd. Autv. Odrisium
Florent. duo Petav. tres ^Med. Exc. Lucens. pr. Gctico pariler Moret. pr.
Leid. Geticis pariler Vat. quart. Pric. fudarimus I\Ied. sec. ni. pr. sudavimus
Vat. tert. Rott. inc. Heins. Junian. sudavimiis ynlfadavimus F\orp.nt. Histrum
pro Hebrum Pat. Put. — 148 Sarmaticas Med. tert. Jini. sec. Exc. Lucens. pr.
Dalmaticas viginti alii et ed. Vicet. Dalmatias Anibr. pr. et ed. Pai m. siida-
riwfts pro ;)ro.«t<?at!m«s Rott. Bonon. Tholos. Pat. tres Ainbr. /«■(/ariwnf.s vel
pr ostruximus Jini. pr. — 149 Riplueaque Var. LL. ed. Antv. Tiiphcramfiue glacitm
Pat. fessos \e\ pariter Vat. quart. simul puritn Vat. tert. m. pr. Med. tert.
proteximus Mazar. projecimus conjiciebat Heinsius. arcus Oiscl. Med. sec.
Jun. pr. arctus Oxon. sec. — 150 Hcbrum pro Histrum Ambr. pr. Ergo age
Exc. Lucens. pr. Sic age Jun. pr. ed. Vicet. Var. LL. ed. Antv. calestis patria
Med. sec. — 152 pueris pro curis Pat. Ald. succurre Moret. sec— 153 prorige
IfiOTJE
erat Theodosii, sed quam filiani ipse 149 i?ip/«<pa] V^elK/ii/j/iffa, aUiphacis
Theodosius adoptaverat. montibus Scythia». V^ide 1. i. in Ruf.
146 Sudayite] Tuis sudoribus belli- v. 242.
cis. 150 Histrum] Danubium,maximuin
147 Odrysitnn Hebrum] Hebrus Hu- Europa fluvium, stantem glacie.
viiis diritiir Odrysius, ab Odrysiis 151 Regia poscit] (^uoniam mcrti
populis Thraciae, in qua deleti a The- sum pioxiuius.
odosio Getae. 152 Fignora] Filiosmcos Arcadiim
148 iSarma<icas] Sarmatae, seu Sau- et Honorium, qua; raihi sunt carisi-
romatae, populi circa fluvium Tauaim, ma pignora.
218 CL. CLAUDIANI VII.
Per consangiiineos thalamos, noctemque beatam,
Per ta^das, quas ipsa tuo Rcgiua levavit 155
Conjugio, sociaque nurum produxit ab aula,
Indue mente patrem : crescentes dilige foetus,
Ut ducis, ut soceri. Jam jam securus ad astra,
Te custode, ferar : rupta si mole Typhoeus
Vinclis prosiJiat, Tityos si membra resolvat, 160
Si furor Enceladi projecta mugiat JEtna,
Opposito Stilichone cadant. Nec plura locutus,
Sicut erat, liquido signavit tramite nubes,
fratres duos. Per uJfinUatem matrimonii tui, et lcctum felicem, per faces quas
ipsa Impcratrix sustHlit iii nuptiis tuis, et conduxit nurum ex Re^ia cognata, ac-
cipe animum paternum, amajilios surgcntes, ut est Ductoris et Soceri. Mox, mox,
te relicto tutore, iho tutus ad sidera. Si Typhoeus fractii obicibus erumpat ex
catenis; si Tityus expediut corpus ; si rahies Enceladi fremat eversaJEtna; ba-c
nionstra ruant Stilichone obslante. Neque dicens plura verba, qualis erat, nota-
fratres OiseL — 155 levahit Piit. Pat. Petav. sec. Var. LL. ed. Antv. m. pr. — ■
156 rirum duo Vat. duo Med. ed. Parni. nurum vel virum Oisel. Reg. Oxon.
pr. Exc. Laeti. nurum triginta Codd. Exc. Gevart. etLucens. pr. iteni Schotti.
Sched. Gud. Var. LL. ed. Antv. et ed. Vicet. — 157 dirige Anibr. pr. m. pr,
Var. LL. e marg. Parm. marg. Isiugr. dilige vel dirige inc. Heins.— 158e< soceri
Moret. sec. — 159 feror Vat. (|Hint. OiseL — 100 FincZ/s Exc. Lucens. sec. Var.
LL. ed. Antv. marg. Isingr. Undis tredecim alii. Undis vel Vinclis Oxon. pr.
Pt osiliat vinclis Med. tevt. Tityos Med. tert. Exc. Lucens. sec. Tithiosheid.
sec. Tityus quinqiie Vat. Pal. Farn. Pric. Rott. — 161 provecta Reg. prarupta
Moret. sec. mugiut diio Vat. mugiet Leid. pr. Enna Pric. — 162 Stilicone
quatuor Vat. cadet Moret. sec. cadent decem alii. cadant Jnn. pr. Petav.
NOT^
154 Noctemque beatam'] Noctem 159 Typhaeus'\ Gigas Jovis fulmiue
iiuptialem ita expetitam. percussus, et Inarime, Puteolani sinus
155 TcBdas~\ Faces nuptiales cx alba insula, vel /Etua monte oppressus.
spina ferri solitas : 5at-s, tj;»/ SdtSa; 160 Tityosl Tityus gigas itidem,
hinc deducunt tcedam, facem, lampa- Jovis et Elarae, seu Terrae, filius, ob
dem: nt de(\\\c\\nt hebdomadam ab ac- tentatam Latonae pudicitiam, aut a
cusativo tV e/35o;ud5a. Jove falminatiis, aut ab ApoUine con-
156 Sociu aula] Coirnata, affini, seu fixus, et ad interos detrusus.
in qua sunt cognati et affines. 161 Enceludi] Hic gigas itidem im-
Nurum ]iroduxit] Serenam filiam manis, sub iEtna superimposita ge-
adoptivani Imperatrix pronuba pro- mens.
dnxit, exmore matruni veterum, quae 163 Sicut erat] Quasi Theodosius
filiabus suis ta?das praeferebant, eas- vivus ac corporatus Crelum ascende-
qne ad niaiiti donium deducebant. rit.
158 Ut ducis,ut soeeri] Ut est pro- Liquido tramite] Semita, quam il-
p-ium ducis et soceri amantis, Stili- lustrabat corpus divino splendore.
cio enim erat socer Houorii.
DE III. CONS, IJONOR.
Ingrcdilurque j^Iobum Lmia% limenqnc relinquit
Arcado"^, et ^^eneris clementes a<l\ olat anras.
Iline Ph(rbi permensus itcr, flaiuniiuuquc noccntem
Gradivi, placidumquc Jovem, stetit arce suprcma,
Alsrenti qna zona riuct Saturnia tractu.
Machinu hi\a(nr Cd^W, rutihe(pic patescunt
Sponte fores : Arctoa parat convexa Bootcs :
219
1G5
170
vit aerein semita clara, et intral orhein Lunic, ac deserit dnmicilium Arcadis, et
adrcnit ad mile sidus Veneris. Inde tnmsgressvs rinm Sidis, et ignem damno-
ium Afartis, ac Jocem mitem, consisHt iii <alo ulto, qua parte circulus Saturni
concrclus est iii regione friicida. Moles Cali ainritur, it jamia: viicnnles pan-
duulur ultro. Bootcs jiraiiarat coinexitatem Septendrionulcm : Orion armutus
pr. — IG4 limenque tre<lecira Codd. Exc. Gevarl. Liuens. sec. Var. LL. ed.
Anlv. ct Parm. itoni .Ald. lumenque ()natiior Vat. Pal. Farn. Pric. et Vat.
Livii>^ lumen \ei limcn Oxoii. sec. retinquit pliuinii C^odd. E\r. La>ti, Lucens.
sec. et ed. Vicet. — 1G5 Arcados ^loret. pr. l'etav. pr. itcm Leid. E.\c. Lureiis.
pr. Arcades Med. pr. Arcadis deceiii alii. jurcolat (piatiior Vat. l'al. Lov.
ui. pr. udcolat Oisei. Med. tert. Floreiit. Mazar. Reg. Oxon. pr. auras tres
Med. inc. Heins. Exc. Liicens. pr. ^at. Livin. Var. LL. e iiiarg. Parni. aurcs
Lov. 111. pr. Ald. et al. edd. alus Var. LL. ed. Antv. alas vel auras vel uulas
Florent. clemeniem auram Pat. — 1(36 Ilinc permensus iter l'ha-lji iiic. Heins. —
167 (iradicum \'at. tert. Kott. Floreut. Meil. sec. m. pr. plucidiqueY :ir. LL.
ed. -Aiitv. *uyjitwH/H Pal. Med. pr. ah;)( rxa vel S!//)remu Oxon. sec. — lCS qtio
Med. pr. qua J{ii\. \)r. Oxon. pr. iteni Leid. quo vel qua Oxon. sec. nitet
duo Vat. Petav. pr. Leid. rubet Med. sec. in. pr. rubet vel rigct 0\on. sec.
— 170 «na/irt j/duf Var. LL. ed. Autv. ni. pr. pacct Med. tert. devcxa Put.
NOT.E
104 Globum Luna] Quia primiim
Luiia; CilIuiii trajiciendiim tst iu Coe-
luni ituro.
Limcn ArcadosJ Doniiciliuni .\rca-
dis, in Septeintrione. Hic Arcas erat
filius Calistiis, ac cum eaiii Ursaiu
factain jacnlo petere pararct, iiiia
ciim matre in Caliim raptiis est : et
il'a in Ursaiii luajorem seii Helicen
transfoniiata est, hic in minoreiri,
seu Cyi'0^uram : «Aikt;, dicittir, awh
rov fXiaatadai ■ntpl ^hv •k6\ov, quod vot-
tem Planetis circiimdatus.
106 Ilummamqiie nocentem Grarfirj]
Planetam aidentem Martis ; Planc-
taiii lilHndiini Jovis.
167 Arce] Ca li : arx enim ponitur
pro apice aut fastigio.
170 Arctoa] "ApKTos, Ursa, signum
Septemtriouale, uiide Arctous pro Scp-
teniirioiiali ponitiir.
Bootis] BocoTTis, bubulcus, a fiovs, bos,
et wdfcp, trudo, pello. Sed et Bootcn
dixerunt Sidiis ca'leste proxiniiiin Ur-
vatur circa l^olum : Cynosuia, qnia est sae, f|uaiii aiiti()iii ojua^ac sive P/«us-
ad caifiain Laiiis, seu Urs*, scilicet <ru;// vocahant, vellasijiK! dua» paiiles,
majori5 : kvuv, kvvos, cunis, et ovpa, niaxime locociinjinictas, pi o hohus ex
cauda. Hygino, reliiiiias (jiiiiHpie pro Plaus-
165 Veneris] AUudit forte ad Ntmi- tro hahehant. Sed post(iuam Astro-
uium, iu quo infaus sculptus eratsep- logi Plaustrum stellis auxerunt, sic
220 CL. CLAUDIANM VII.
Australes reserat portas succinctus Orion :
Invitantque novum sidu.s, pendentque vicissim,
Quas partos vclit ille sequi, qnibus esse sodalis
Dignetur slellis, aut qua regione moveri.
O decus celherium, terrarum ^loria quondam, 175
Te tuus Oceanus natali gur<^ite lassum
Excipit, ei notis Hispania proluit undis.
Fortunate parcns, primos cum detegis ortus,
Aspicis Arcadium : cum te proclivior urges,
Occiduum visus remoratur Honorius ignem. 180
aperit jnnuas Meridianas; et advocant astruni recens, et dubitant inter se invi-
cem, quas partes eligat ipse amplecli, quce sidera colionestet siia societate, vel qua in
parte placeat mantre. O Tiieodosi,/iony)- Cwli, olim ornamentum terrarum: Oce-
anus patrius recipit te sinu natalilio fessum, et Hispania te irrigat aquis familiarihus ,
O pater felix, cum primo explicas caput, intueris Arcadium : cnm pronior prtxcipi-
<as ad Occasiini, Honorius aspectus retardat Jlammam Occidentem. Et quacumque
Bonon. Ambr. pr. penates pro Bootes Exc. Voss. — 171 Australis Put. Leid.
sec. partes Moret. pr. SicHeus pro succinceus Med. tert. — 172 immittantque
marg. Marcil. pensantque Pat. pendetque Pal. quaruntque ]Med. tert. — 173
ipse Vat. tert. Rott. Florent. Mazar. Oxon. et Ambr. pr. Reg. m. pr. Leid.
sec. Ald. et Exc. Gevart. illa vel ipse Med. pr. quis Vat. qnart. ipse sodalis
Vat. tert. Kott. Florent. Reg. Mazar. ille diio Vat, Tholos. Moret. pr. Ambr.
sec. — 174 a qua rcgione Med. tert. vel qua Pat. moceri Vat. tert. Pric. Rott.
Oisel. tenerijun. pr. moi'ari ed. Gesn. \at. qnatuor, Pai. duo Med. vet. Gyr.
et Petav. pr. mnrari vel movcri jNIazar, Oxon, sec. — 176 titiali Pric, lapsutn
duo Med. Petav. pr. ni. sec. Ambr. tert. marg. Isingr. — 177 pcrluit Ahibi-. sec.
— 178 Fortumeque parensILxc. 'Luceiis. sec. primits ed. Paim. et Vicet. primo
Jun. pr. artus vel ortus duo Vat. — 179 Respicis Med. tert. — 180 risu Petav.
pr. Leid. visum Moret. pr. Vat. quart. memoratur Jun. pr. ignis Pat. et ed.
NOT^
ut non amplins tam Plaustri, quam 176 Te tuus Oceanus'] Oceanus His-
Ursae baberet effigiem : tum et pro paniae patrias tu* excipiet te cum
Plaustro &pKTos sive Ursa dici ccepit, aliis sideribus fessum tuo cursu, Po-
et fio^Tf)s similittr vocatns apKrocpv- eta?. fingunt sidera post diurnum la-
A.o|, hoc est, Vrsa: custos, quod stellas borem descendere in mare, et ibi se
UrsjB regere ac custodire videatur. lavare, inde caput exerere.
171 Australes'] Meridianas, ab Aus- 177 ISotis itndis] Cognitis, familia-
tro vento, qui flat a jNIeridie, ribus, Nam Theodosius oriundus
Succitictus] Armatus, ad piignam erat ex Gallaecia Hispanije regione.
expeditus ; sic enim pingitiir Orion. 179 Arcadium'] Imperatorem Ori-
Orion Jovis, Neptnni, et Mercurii entis : vetiis liber scribit Archadium
filius ; vel Scorpionis, cum quo pug- cum aspiratione, quasi deducatur
nabat, ictu, vel Dianae telis confixus, oTrb ttjs apxns, ab imperio.
ut tentator impudens : at postea in- 180 Honorius] Imperator Occiden-
ter signa ccelestia relatus. tis.
UB III. CONS. HONOR. 221
Et quocumqiie vasros flectas sub cardine cursus,
Natorum pcr rcirna venis, qui niente serena,
Maturoque re<;unt victas moderainine gentes ;
Sajcula qui rursus formant meliore metallo.
Lugct avaritics Stytiiis inncxa catcnis, 185
Cumquc suo dcmcus expcllitur anibitus auro.
Non dominantur opes : non corrumpcntia sensus
Dona valciit. Emitur sola virtutc potestas.
Unaniini tVatrcs, quoruui mare tcrraque tatis
Debeutur, quodcumque manus evasit avitas, 190
Quod supercst patri. Vobis jam Mulciber arma
Pra.'parat, et Sicula Cyclops incude laborat. ■►
sub reg^ione vertasrias, inccdis per impcria fiUorum, qui guhcrnant populos edomitos
unimo placido, el iinpcrio prudenti ; qui faciunt iterum atatem vietallo prctiosiore
conspicuani. Araritia lifiata vinculis infernis fiet, et Amldtio in^iuna exulat cum
opibussnis: divitia non regnunt, nil munera depravantia animos prosunt : honores
acquiruHtur una virtute. Ofratres concordes, quorum felicituti terrce et maria
destinantur, et id omne quod effugit foriitudinem avorum \c%nov\\m ,quod restabat
superaudiini jJ«<rJTlieodosio. Jam Vulcanusfabricaturvobisarma, ct Cyclopes
Vicet. Parni.— 181 vagos Lov. vago Moret. sec. flectis Vat. pr. et sec. Pal.
Farn. Ambr. sec. Petav. tert. jiectas reliqui fere omnes, Exc. Gevart. et
Lucens. sec. Var. LL. e marg. Parm. item ed. Antv. cnrrus Vat. pr. Farn.
Med. quart. Moret. sec. inc.Heins. cursus vel currus Uej;. — 182 severa Leid.
pr. screna vel severa Vat. quart. — 183 viclas Tliuan. Leid. pr. Moret. sec.
Med. quart. tincfas Var. LL. e niarg, Parni. cHHthfs Vat. pr. Jun. pr. Faru,
Exc. Lacti. junctas quatuor Vat. Pal. Rott. Oiscl. gentes moderamine victas
Pric— 184 /orwtHt Florent. /oDHtui^ qualuor Vat. Pal. Farn. Pric. Oisel —
183 Stygiisque Lov. inmissa vel innexa Oxon. sec. inmersa vet. Gyr. inc.
Heins. Leid. scc Aml)r. tert.Exc. Gevarl. Var. LL. ed. Antv. unde Heinsius
conjiciel)at inmersu cavirnis. — 187 Nec dominantur Rc<;;. Kott. O\on. pr.Med.
sec. Ambr. tcrt. non corr. Vat. sec. nec plurimi alii et Exc Lucens. sec— 189
Ciianimis Honon. Lnanimes Oxon. sec. unanimos Pric faclis Mt (1. qiiart. Leid.
sec Exc. Gevart. Oxon.— 190 Dt7)t<«r duo Vat. Jun. pr. Lov. m. sec. qui-
cumque Lov. et ed. Vicet. Pann.— 191 nobis Oisel. Hetav. tcrt. Mukijer
Pric. Mazar, Oxon, pr.— 192 Proparat Oxon. pr,— 193 Frontes Med. tert.
NOTiE
183 Maturo moderamine] Imperio Arcadiae veneno frigidissimo ac prae-
justo, trauquilio, prudenti, et matu- sentissimo scatens ; unde tribuitur
ris ac sapientibus Imperatoribus dig- Inferis. Alexander bac aqua subla-
HO, tus dicitur,
IS-k Formant] Renovant, faciunt 191 .1/«^'6<t] Vulcauus vobis arma
ssculum aureuuj. fab. icatur, ut antiquis Seiiiuleis : Mul-
185 Stygiis] Infcrnis. Styx dicitur ciber dicitur, quasi niu/tt ns tractans-
airb ToO (rTiryeTi/, odtSit, quod sit fluvius que/errwiH.
odii atque horroris, Styx est fons 192 Cyclops] Cyclopes, Neptuniet
222 CL. CLAUDIANI VII.
Brontes inmimeris exasperat asgida signis :
Altiira fulminea crispare in casside conum
Festinat Steropes ; nectit tlioraca Pyracmon ; 195
Ignifluisque gemit Lipyre tumosa cavernis.
Vobis lonia virides Neptunus in alga
Nutrit equos : qui summa fieti per coerula possint
Ferre viam, segetemque levi percurrere motu :
Nesciat ut spumas, nec proterat ungula culmos. 200
Jam video Babylona rapi, Parthumque coactum
sudant in incntle Etncea. Brontes insculpit in clypeo signu infinita ; Steropcs pro-
perat concinnare in nalea fulminanti apicein snblimem : Pyracmon colligat loricam;
et Lipare fumans miigit antri.i Jiammiferis. A'e/>/«n«< alit cohis equos cceruleos in
littore lonio, (jui valeant tendere iter per terga suprema maris glauci, et pererrare
cristas curru ceUri ; adeo ut segesnon sentiat spumas ; et pedes equorvmnonpro-
culcent spicas. Jam cerno Babylonem vastari, et Parthos subactos metuere, effugio
exasperet ed. Parm. et Vicet. — 194 Artum Pric. crispans Med. tert. cornu
Vat. tert. Rott. Med. pr. — 19.5 Fes<j»i<?< Rott. Oisel. Petav. sec. et tert. m.
pr. Bonon. Anibr. pr. Pyragmon Put. Lov. Leid. sec. Reg. dno Moret. et
Petav. diio. eild. Vicet, Parm. Ald. Isingr. et aliae. — 196 Jgnifluus Var. LL.
ed. Antv. Igniferlsque Reg. Jun. pr. Oxon. pr. Med. sec. Lupare Moret.
sec. Lipate\a^\\ LL. ed. Antv. furiosa Med. sec. — 197 in unda vel alga Med.
quart. — 198 eos pro equos Vat. tert. eqms Put. per nubila Pric. possunt
Oxon. — 199 JHfcam pro wia/rt Moret. sec. Heinsins ascripserat iv. Cons. Hon.
548. segetesque Med. sec. — 200 Nesciat os spumas Meti. tert. s;}jcas Moret.
pr. m. sec. ne Vat. pr. Farn. nnn Mazar. proterel Vat. pr. Farn. prote-
gat Ambr. pr. — 201 Jamque videt Vat. tert. Rott. JMed. sec. Florent. m.
pr. marg. Isingr. Heinsius corrigit Jamque liden'. sic aliquoties apud Vai.
NOTiE
Ampliitrites filii, Vulcani miuistri, caprae Amaltheae : unde dicitur JE-
sifc dicnntur a-n-b rov kvkXov, a circulo, gis, a-n-h ttjs alyhs, a capra.
quod dicantur habere tantum unum 194 Crispare conuml Concinnare,
oculum, velut iiigentem circuluni aut attollere apicem, cristas.
orbem. Virg. ' Argolici clypei aut 196 Lipare] Una ex insulis JEolUs,
Phcebea; lampadis iustar.' officina Vulcani.
Sieula incude'] /Etnaea, qua? est in 197 Neptunus nutrit equos] Primus
Sicilia. equorum creator atque domitor vo-
193 Brontes, Steropes, Pyracmon'] bis alit equos generosissimos. Cui
Tres Vulcani ministri. Brontes dici- Neptuno, ex VirgiUo, ' prima fre-
tur dirb TTJs BpyyTTJy, a tonitru : Ste- nientem Fudit equum tellus magno
ropes, oTTo rris 'S.Tepoirrjs, a fulgure : percussa tridente.'
Pyracmon, quasi TrCp, fg-HM, et aKpLuv, Alga] Est herba marina.
incus. lonia] Asia? minoris regio, cceli bo-
Exasperat] Asperum reddit clype- nitate et situs commoditate celfe-
um, iiiscul|)tis multis signis. brata,
/Egida] Clypeum : ^gis autem 201 Ba/*(//yna] Babylon,(vuigoJE?ag'-
erat Jovis clypeus, contestus ex pelle dat, quiE urbs niutato loco sic dicitur ;
DT III. CONS. HONOR.
223
Non ficta trepidarc iii^a : jam Bactra teneri
Legibus, et fainulis Gauiicn palksccre ripis,
Gemmatosque humilcm dispcrgcic Pcrsida cultus.
Ite per extremum Tanain, pigrosque Trioues : 205
Ite per ardcutcni Lil)yiun : supcratc vapores
Solis, et arcanos Nili dcprcuditc Ibntes.
Herculeum tiucm, Bacchi transcurrite metas.
Vcstri juris crit, quicquid complcctitur axis.
hiiud simuliito : jam ccrno Badra subjici Impe.rio vestro, et Gangem pallere litto'
rihus famuliiutibus, uc ['Lrsideiii viclaiii ejfundere ornamiiita neinmarum. Vadite
per Tanaim ultimum, et Septemtrionem jrigiduin : vadile per Lilnjam astuantem :
transite calorcm Solis, et delegite capita secreta \ili. Transite terminos Ilerculis,
et limitcs Bacchi. Quiciptid mitndus cunlinel, eril vcslrce potestatis. Mare rubrum
Flacc. ut Lib. v. 548. capi Med. tert.— 202 trrpida pro ficla .Med. tert.
B/ac<(« Moret. pr.— 203 Gangen Ambr. sec. Gangem Florent. qiiatiior ]\Ied.
Pat. Reg. Tluian. Bonon. Piit. Tliolos. Mazar. Ainbr. tcrt. tres J^itav. Exc.
Lucens. pr. et ed. Vicet. Jlarescere Med. sec. flavcscere vel pallescerc Reg.
niinbis v. ripis Vat. sec. — 204 Gcmmatosque itcruin O.xon. sec. dispergere Med.
tert. disperdere Reg. Oisel. Lov. Bonon. Moret. sec. duo Oxon. duo Petav.
et Anibr. Var. LL. ed. Ant.— 20.> Ire et dcprmdcre Med. sec. Irc et superare
id. Mcd. spc. Taiiaim Med. qiiart. — 20G urdentem Zonaiii Vat. pr. Farn. in
Med. qiiart. bic versus deest. arcntcm legit lleinsius, iit urida Ihirce. Lucan.
Lib. I. 68G, ' dubiae snper apquora Syrtis Arenteinque feror Libyani.' calores
Jun. pr.— 207 dependite Leid. pr.— 208 Bacchi Med. quart. Exc. Lieti et
Lucens. pr. Bracti Pat. Bactri Florent. ni. pr. iNIazar. iiicert. Heins. Lcid.
pr. m. pr. Var. LL. ed. Antv. et Vicet. Baclri vel liacchi Lov. percitrriie Mcd.
NOT/E
est cnim ad ripam Tigris fluvii, cum
vetus Babylon staiet ad ripam Eu-
pliratis,) Assyriac, sive Babylonise,
sive Chalda'* urbs priiiiaria, admi-
randis coctili iatere muris latissimis
a Semirainide conditis cincta : at per
Babyloneni intelligit Persarum ct
Partlioruni reuua esse diripienda ab
Arcadio et Honorio.
202 Nonjicta] Parthus enim fngam
simulabat, et fngiendo vincebat.
Bactra] Scyiliia- Asiatic;p provin-
cia : est ct urbs ejusdem nomiuis.
203 Gaiigen'] Flnvius est aurifer
Indiae : hic dcsigiiat Indiani.
204 Gemmaios cultus] Vcstes gem-
matas, scn gemniis distinctas.
205 Tanain] Tanais fluvius in Pa-
ludeni Maeotidem se exonerans, ex-
tremiis Asiae et Europie terminus,
Dicitnr hodie, Don.
Trione.<i] Ursam, sidns cadeste, cu-
jns stellas Triones, ct Terriones, id
est, Boves, riistico vocabulo appel-
laot : pigros antcm, quia hae stcUae
cursum snnni absolvunt lente : hic
significant Septcmtrioiieni.
206 Libtjam] Ardcntcm Africre re-
gionem, areiiosaiii, siticiilosam.
207 NiUfontes] Oliiii ignoti erant :
hodie scinuis duos csse ISili fontes,
ultra lacum Dambea.
208 llerculeum fintm] Columnas
Hcrculis, constitutas ad frclum (jadi-
tanum, scii Hcrciiknm.
Bacchi meius] In India, nbi a Bac-
224 CL. CLAUDIANI VII. DE III. CONS. HONOR,
Vobis rubra dabunt pretiosas aequora conchas, 210
Indus cbur, ranios Panchaia, vellera Seres.
donahit vobis ^emmas dites, hidi ebur donabunt, Panchaia ramos thuriferos, Seres
vcllera.
sec. — 209 orhis pro axis Anibr. pr. — 210 ri/raVar. LL.ed. Antv. litnra Jun. pr.
quod probat Heinsius ; rubra litora ut in Epigr. de seue Yeronensi : ' Benacum-
que putat litora j ubra lacum.' gemjnas Med. quart. pompas Vicet. vesies
inc. Heins.
NOTjE
cho lapides crebris intervallis dispo- Seres] Scythiae Asiaticae populi,ex
siti, et arbores procerae, truncis he- Plinio : ' Sylvaruin lanificio nobiles,
dera contextis. profusain aqiia depectentes frondiuin
210 Dabunt'] Pro vectigalibus. canitienn.' Alii hoc putant fabulo-
211 Indus ebur'\ India abundat ele- sum, aiuutque Sericura omne nasci
phantis, ac proinde ebore. ex vermibus, sed qui nutriantur in
Panchaia'] Regio Arabiae, in qua illis arboribus Seruni, ex quibus ideo
arbores thurifer<e. Serica depectuut.
VllF.
CL. CLAUDIANI
DE QUARTO CONSULATU
HONORII AUGUSTI
PANEGYRIS.
ARGUMENTUM.
Imperatorem Honoriiira rursus Consulem comitantnr niilites, Dnces,
liellona, Mars. Hnjus Iniperatoris celebratnr et origo abUlpio Trajano, et
a patria Hispauia : nnde natns Avus ejus bellicosus, Avoqne major patcr
Theodosins, qiii barbaros fudit, Renip. restituit, Maximnm ot Engenium
tyrannos, horumque Uiices Andrajratliinm et Arbogasten, aut mactavit, aut
ad desperationcm mortemque impnlit, ipse clemens, miseiicors, liberalis,
carus militibus. Ex lioc uascitur Honorius, ciijus patria et niater pra^fcrnn-
tur patriae et matribiis Deorum : de hoc fausta prirsagia, scu nascatur, seu
Consul et Imperator 6at. Comparatur lulo, Castori, Polinci, Jovi. Theo-
dosius hunc docet non nobilitate, sed virtute confidcre ; docct notitiam sui
habendam,frapnanddsque cii[)iditates, nt bciic impeiet, ut virtutes Imperato-
rum consequatiir, vitia Tyrannoinm fugiat : quid faciendum in bello, a quo
illum tlagrantem aicet ; qiiid faciendum in pace : pr^claia ii)>i Ducnm exem-
pla proponit. Mox Honorius lequat patrem, fretus Stilichone tot victoriis
illustri, cujus ductu, nt animosus est ad bella, ita et in pace sapiens, justus,
moderatiis, liberaUs, amabilis, veuerabilis, industrius, in arinis,in equitando.
Describitur ejus pompa, inoessus, coniitatus, vestes, libertas data, Consula-
tus felicitas, et denique voto clauditur ha;c Panegyris.
AusPiciis iterum sese rcgalibus annus
Amitis rursum ontat se sub auspiciis Imperatoriis, ac superbior politur Regia cogni-
Hic liber deest in Vaticano Livinei. in Codd. Moieti et Excerplis Gevartii
seqnitur post superiorem Panegyricum. in Vaticano quarto erat Incipit Pana'
NOT.-E
1 Auspiciis regalibus induit'] Indiiit Imperatoriis ; ut enim annus desig-
et ornat annus suiiiu noinen tituHs natnr per Consules, ita liic annus
DtlpU. et Var. Clas. Claud. 1*
226 CL. CLAUDIANI VIII.
Induit, et nota fruitur jactantior aula.
Liniina nec passi circum privata morari
Exultant reduces, Augusto Consule, fasces.
Ceniis, ut armornm proceres, leguraque potentes 5
Patricios sumunt habitus, et more Gabino
Discolor incedit legio, positisque parnmper
Beliorum signis, sequitur vexilla Quirini ?
ta, etfasces recmuntes mnnere circum domos privatorum, latanltir redeutites, Impera-
tore Consule. Vides qiwmodo duces legionum, et prcesides tegum, induunt vcstes Sena-
torius, e<pro consuefudine Gabina legiones differentes veste iirogrediuntur, et vexil-
lis belli aliquamdiu deposilis, comitanlur insignia Romuli? Aquila gestantur a
giricus de iv. Consulafu Honorii. Petav. pr. simpliciter inscrlbit QiwrtK.s ffo-
norii Consukitus. in Leid. pr. itidein priori continuus erat, et inscribitur
Liber de quarto Consulatu Honorii.
1 regcntibus Vat. pr. Farn.— 2 vota Ambr. tert. voto Med. tert. — 3 Lvmina
Med. pr. inc. Heins. pussi IMoret. pr. passi vel passim Reg. passim sedecim
alii, Ald. marg. Isingr. et Var. LL. ed. Antv. niorari duo Arabr. morari vel
vagari Pat. morati Vat. sec. Moret. sec. Leid. et Oxon. sec. Exc. Gevart.
morati vei moruri Reg. in Jun. pr. hic tertius versus deest.— 4 Exsultcnt Lov.
Thoio*. Vat. sec. Oxon. sec. Med. tert. Leid. sec. Exc. Gevart. fratres ^ro
fasces Med. sec. m. pr. — 5 regumque Vicet. longumque Juu. pr. — 6 sumant Vat.
pr. Farn. INIed. quart. Moret. sec. amore Rott. cn more legit Heinsius. —
7 iticedat Anibr. pr. — 8 Quiritum Jim. ^r. — 9 cedere Var. LL. ed. Antv. cre-
aoTm
praeferre gloriabatur nomen Impe- nunc ab Honorio pristino honori
ratoris Consulis. Auspicia autem hic restituantur.
meniorantur, quia olim in creandis G Patricios'^ Senatorios : n am a Pa-
niagistratibus, aves inspiciebantur, tre, patriciiis factns est, nt a Latere,
seu auspicia captabantur, ut omnia latericius: Seuatores antem ob aeta-
fierent auspicato, sicque Deorum vo- tem et prudentiam vocabanturpatres.
luntas exploraretur. More Gabino^l More velustissimo,
2 Induit] Quasi veteres Consuhmi cum milites Consulibus parebant :
prfficedentium exuvias abjecerit : in- cinctus Gabinus autem, est vestis
.star serpentis, qui se vere renovat : longa, sen, togasic in tergtmi rejecta,
vel potius Annus sc induit, id est, in ut una ejus lacinia hominem cingat.
lioc anno Imperator induit se veste Serv. Et inde orta ejusmodi toga
Consulari, et est continens pro con- arcta, quod cum Gabii in Campania,
tento, Metonymicar. sacris hac vcste operantes, iiostes ex
Fruitur'] Quasi aunus id optaverit. iniproviso supervenientes fuderint,
Jactantior tauto titulo, et Aula tam ha;c inde ut vestis felix nsurpata est.
inagnitica. 7 Discolor] Non eo colore, non ea
4 Reduces fasces] Hi affigebantur veste, qua ante utebatur : nam tum
postibus eorum, qni magistratum ini- erat togatus miles, qui antea erat sa-
rent : hi epulantibus pr*sto erant, gatus.
&c. Reduces, autcm, quasi exules 8 Bellorum signis'] Aquilis et Dra-
antea fuerint per privatas domos, et conibus ; his addebatur Honorii effi-
DK IV. CONS. IIONOR. 227
Lictori cediint Aquila?, ridetque togatus
Miles, ct in nicMliis ('n'ul'4;et Curiii castris? 10
Ipsa Palutino circum\ allata iSenatu
Jani trabeam Bellona gerit, parraamque removit,
Etgaleani, sacras hunicris vcctura curules.
Nec te laurigeras pudcat, Gradive, secures
Pacata gestare manu, Latiaque micantem 15
Loricam mutare toga, dum ferreus ha^rct
Currus, ct Eridani ludunt pcr prata jugalcs,
Haud indigna coli, nec nuper cognita Marti,
XJIpia progenies, et, qua3 diademata mundo
lictoribtis, et miles togatu^i i>audrt, ct Scnatus micat in castris meJiis ? Belhma ipsa
circumdata Senatu PaliUiiu), gtstut mtnc truheam, et rcjecit scutum, et cassidem,
Uitura liumeris curules sacratas. Ne(iue erulicscus, o Mars, ferre dexlra pacifica
secures laureatas, cl cummutare thoracem ftdiientem toga liomana, dum eurrus tiins
ferreus consislit, et cqui tui lasciviunt per pascua Vadi. Gens Ulpiorum non in-
digna est honorari, nequc nove nota est Marli ; et non iiidigna lionorari pairia
d«H< Wolf. a ni. pr. gaudeiiiue inn. \>x. — 11 Palestino Ambr. pr. iumuUu ed.
Vicet. — 12 petit Ainbr. pr. truhit al. pallamque Piit. Pat. m. pr. palmamque
Anibr. pr. parmamque An)l)r. sec. — 13 galeata Rott. sacris Yat. sec. Pal.
Med. diio, llejr. Moret. scc. Anibr. pr. Oxoii. sec. Jiin. pro vectura Heiiisius
duciiuvj conjicit.- 1-1 Nec tibi E\c. Lnc. pr, et ed. Vicct. ^jijftnf Anibr. sec.
ceterum deest hic versus in Uott. Honon. Tholos. l*at. Jiiit. pr. Oxon. pr.
Lov. duob, Leid. et Ainbr. item Var. LL. ed. Antv. scd in pr. Anibr. tribiis
Vat. item in Pal. et Oisel. margini ascriptus crat. — 10 manu pro toga
duo Vat.— 17 Conus vil Currus Oxon. sec. currunl per prataM(.'i\. (nmrl. —
18 condita pro cosnila Med. sec. Pat. m. pr. Put. Petav. tert. mundo pro
Marti Jun, pr.— 1!) Vulina Lov, — 20 iuH^ts Mcd, quart. Jiiii, pr. Morel. sec.
NOT;E
gics, ejus sa>culo. 13 Ci(iu/(5] Sellam eburncain, iu
Ve.rilla Quirini] Insijrnia tojiati Sc- qua sedebat Consiil ciirru vectus.
natoriiqne ordinis institiiti a Uomu- 14 Gradire] IMars, qni dicitur Gra-
lo, qiii in CqMo Quirinus dicitur. divus, quod per gradns catnr in bel-
9 Cedunl] Cedunt arma toga' : lic- luni, et ex parva scintiila sape mag-
tores nempe cum tascibus Caesari nnm oriatiir in<;endiiini : vel dicitur,
propiores sunt, (piam Aquiliferi ; ac aiThTovKpa5eueiu,\Q\KpaSalvtiv,vibrare.
proinde cum locum honoriticentio- i^ecures laurigeras] Insignia Consii-
rem occupent, Aquilae cedunt lictori. latus secures, (iira! iii prospcro suc-
Ridct] Depositis minis ac feritate cessu laureis cingi solebant.
bellica, 17 Eridani] Seii Padi, qui fluviiis
11 Palatino Senatu] Tota Aula Se- Poetis aiuatus : hiinc pcr campos
natum referentc, et Palatium pe- Elysios iluerc dicunt.
tente. 10 Ulpia propenies] Pocta ait ori-
12 Trabeani] Vestem Consularcm. undum cssc Thcodosium ab Ulpio
228 CL. CLAUDIANI VIII,
Sparsit, Hibera domiis : nec tantae vilior unda 20
Promcruit gcntis scriera : cimabula fovit
Oceanus : terrtc dominos pelagique f uturos
Immenso decuit rerum de principe nasci.
Hinc processit avus : cui post Arctoa frementi
Classica Massylas annexuit Africa lauros. 25
Illc, Caledoniis posuit qui castra pruinis,
Ilixjiunia, qucedistribuit per orbem diademata. Xei[HeJlui:ius ahjedior meritus est
incipere ordinem tautw familiie, Oceanus ipse cumpU.vus est cunus hnjiis : deco-
rum fuil principes futuros tcrrce et maris, oriri ex injinito patre rerum. Jnde
Aviis egressus cst, cui post pugnas Septemtriouis furenti, AfricaaUigaiit palmas
Dlassylas. Ille est, qui castra mctatus in glucie Scotorum, qui passus est sub ga-
Exc. Gevart. iantam quatuor Vat. Pal. Fani. Pric. fanrfcm Vat. tert. Rott.
Oiscl. riorent. Med. sec. rtu/a Var. LL. eii. Antv. marg. Isingr. U7ida J\m.
pr. duo Oxon. diio Leid. et Vicet. — 21 seriem generis qnatuor Vat. Pal. Fani.
Pric. Oisel. seriem gentis Leid. gentis seriem Florent. Med. sec. Jtin. pr.
Oxon. pr. Petav. scc. post seriem reAeia (rriy/j.^] erat in Moret. pr. speciem vel
seriem Vat. tcrt. — 22 dominos terra Petav. tert. — 23 docuit Ambr. sec. regum
Vat. pr. m. sec. inmenso n. decuit de pr, rerum Piit. Pat. — 24 qui post Jiinian.
^Mo Vicet. — 2.5 7>ia.T?//«s Var. LL. ed. Antv. i)7assi/«s Ald. et al. edd. Maxi-
lias Vicet. Massirius Leid. pr. Massilicas Petav. tert. 3IassyUas Oxon. pr.
Exc. Cod. Rhem. Massilias decem alii, Massilios Jun. pr. Med. sec. et Leid.
Massilias laurus vel Massilios Mauros Reg. adrcxit Pal. Jun. pr. laurus Exc.
Lucens. sec. Mauros Vat. tert. Jun. pr. Floreut, et 31ed. sec. — 26 Calidoniis
mOTJE
Trajano Hispano, summo Imperatore, aquis irrigata, natus Theodosius pater
cui etiam habitu corporis similem Theodosii, avus Honorii, Dux fortis-
fiiisse tiadunt. simns, domiiit Barbaros nniltis in lo-
Diademula] Intellige Principes Ro- cis ; trans Rhenum ; in Britannia ; in
manos, signum pro re signata. Dia- Afiica, nnde et dictus, Saxonicus,
dema aTrh tov Be7v, ligarc, est fascia Britannicus, Alemamiicus, ^c.
candida, qua Reges caput pra?cinge- Arctoa classica] Id est, pugnas Sep-
bant. temfrionis : signum pro re signata ;
20 Hibera domus'] Patria Hispania, nam ciassica seu tubie sunt signum
unde ortns Theodo-^ius : Ibera dici- pugna^. "ApKTos, Ursa major, est sig-
tur ab Ibero fluvio, viilgo Ebro. iiuni cceleste in Septemtrione, unde
Nec rilior unda] Non fluviusaliquis 'ApicTwos Septemtrionalis.
vilis originem dedit huic Aiigustae 2.5 Mts.«!?//as/a«ros] VictoriamThco-
Ulpioruin genti, iit niultis viris illus- dosius senior retulit de iNIassylis Afri-
tribus ; at ipse qui alluit Hispaniam, c^e populis, qui, Numidarum instar,
Oceanus, pater rerum, adavaTwv re neque fraMiis, neqiie epiiippiis utun-
6euv, et Deorum immorlalium, ex Ho- tiir, Annexuit lauros, id est, adjuDxit
mero et Virgiiio. novas victorias.
24 Ilinc processit] Ex hoc Oceano, 26 Caledoniis] Caledonia olim syl-
seu potius, ex hac Hispauia, Oceani va erat Britanniap, in ea parte quae
DK IV. CONS. HONOR,
229
30
Qui medios Libyse sub casside pertulit aestus,
Terribilis Mauro, dcbpllatorcpie Britanni
Littoris, ac paritcr Borca- vastator ct Aiisfri.
Quid risror aeternus coeli, quid sidcra ])rosuut,
IgnotunKjuc iVctum ? niaducrunt Saxouc fuso
Orcades: incaluit Pictorum sanguinc Tiuilc :
Scotorum cumulos flevit glacialis lerne.
Quid caior obsistit forti ? pcr vasta cucurrit
lea ardores viokntissimns LHnjcv, formidabilis Mniiris, domitorque ora: Brilnnnxc(e,
et populator Septnnlrionis simul et Mcridici. Quid frigus perpetunm ueris juvat,
quid astra et mnre iuco^^nilum / Orcades tinct<e sunt stras^e Suxonum: Thule
intepuit cruore Pictorum: lerne frigidu dejierit acervos Scoturum. Quid testus
resistit Duci gencrosu.' ille tolarit per deserta /Ethiopum, et obscdit Atlantem
Put. Culydoniis Vicct. ruiuis Vat. pr.— 27 7nedio Exc. Lacti, Junt. Ald.
Oiyph. Colin. medios leliqni omncs fere, Exc. Luceus. pi". Scliolti et Gevart.
Var. LL. ed. Antv. iteni eii. Parni. et Vicet. Libijcw Petav. sec— 28 Tirribiles
Jlauros Vat. pr.— 29 ac pariter Pric. aut Med. sec. et Vat. pr. Pal. Farn.
Mcd. pr. Rejr. Jun. pr. et Oxon. Burece puriter Jiin. pr. — 30 culor Pat. m.
scc. rigor aiirnus? Vat. pr. et sco. rigor aternus cali .' Kes. Tluiaii. Mazar.
Pelav. pr. ^VIoret. sec. duo Aiiii)r. aternus, Lov. Vicct. Parni. Junt. Ald.
Isingr. Grypli. sidera Vat. pr. Farn. ed. Parm. littora \dt. tert. Rott. frigora
quatuor Med. inc. Htins. ]\Iazar. Lov. Moret. scc. Exc. Lucens. pr. Ald.
E\c. Gevart. Sclied. Gnd. litora \eAfrigora Florent. possunt Put. Bonon. iuc.
Heins. Jun. pr. duo Leid. Exc. (Jevart. possunt vel jM-osuut Rc!;. Oxon. pr.
Ambr. sec— 31 srt;(^'-i(iHf Farn. Anibr. sec. Oxon. scc. Sancone Aiiibr. pr. san-
guine vel Sa.rone iMed. sec Ke<;. l'etav. tert. — 32 Cicladcs Vat. tpiint. Arca-
des Vat. tert. Rott. Jiin. Oxon. et Ltid. pr. Archades Var. LL. ed. Antv.
Pictonum Ald. 1'ictorus Pal. Pictorum duo IMed. Florent. Put. duo Petav.
Tijle Put. Tliuan. tluo Petav. Thile Var. LL. cd. Antv. Thile diio Vat. Reg..
]Moret. pr. item Petav.— 33 Scottorum Med. tert. tumulos Val.Mcd. pr. Tlio-
los. Oxon. pr. Leid. sec. Exc Gevart. tumidos vel cumulos Res;. fli.yil Pric
fremuit Mcd. sec Hibcre Ju». pr. Hiberne omnes Vat. Pai. Farn. Pric Rott.
Olsel. Lov. Oxou. pr. diio Lcid. Hijherne ed. Parin. Isinj^rr. Grypii. Hybernce
.\ld. Colin. hiherncc Vicet. Hiherus Oxon. sec Iverne Vossian.— 34 Quis
Isiujrr. Quid culor di
l'arui. et ed. Antv.
iuodecim scri\)ti, Exc Liiccns. sec Var. LL. c marg.
obsistit tjuatuor Vat. PaL Pric. Rott. obstituit Vat. pr.
NOT/E
Scotia esse crcditur. Tlieodosins se-
uiorBritanniain armis victricibus per-
agravit.
27 Libya;'] Quae est ardens Africae
regio,sicut et Mauritauia, ubi Mauri.
29 Borea et Austril Per Boream,
Septemtrio, per Aiistrum, Meridies
dtsignatur ; in tpiibus triumphavit
Tbeodosius senior.
30 Rigor cali] Frigus, Coeli incle-
mentia, quae est in Scotia, et aliis re-
gionibns.
32 Orcades'] lusiilaK in mari Bri-
tannico, in quibus Tlicodosius seuior
profligavit Saxones, qui in Angliam
trajecerant.
Pictorum] Scu Pehitorum, strage a
Theodosio seniorc facta, Tliule seu
Islandia frigida incaluit.
33 Icrnc] Seu Hybernia, in qua
230 CL. CLAUDIANI VIlI.
iEthiopum, cinxitque novis Atlanta maniplis. 35
Virgineum Tritona bibit, sparsosque venenis
Gorgoncis vidit tlialamos, et vile virentes
Hesperidum risit, quos ditat fabula, ramos.
Arx incensa Juba? : rabies Maurusia ferro
Cessit : et antiqui penetralia diruta Bocchi. 40
Sed laudes genitor longe transgressus avitas,
Subdidit Oceanum sceptris, et margine coeli
novig catervis: potavit Tritona Virgintilem, et aspexit cuhilia ivfccta veneno Gor-
i^oneo, ct irrisit arbnres Ilesperididn, quas fabula locupletat, babeiites viriditatem
rilem. CasteUum Jubce combustum est : furor l\Jaurusiorum compressus est armiSy
et palatium rcteris Bocchi eversum est. At pater muUum superans facta avi, s«&-
jecit Oceanum ttitioni suze, et terminavit Imperium finihus Coeli : quanfum Gudes
Farn. Heinsius obstiterit vel obslstat conjicit. — 35 Achata pro Atlania Var.
LL. ed. Antv. Jovis pro novis Vat. pr. Farn. — 36 Virgineum Tritona Gronov.
in Exc. Schotti ascripserat. vid. Lucan. \. ix. suhit Leid. sparsisque Med.
quart. — 37 Cjorgoneos onines Vat. Pal. Farn. Pric. Oisei. Gorgoneis inc.
Hoins. Anibr. sec. et Moret. iteni Var. LL. e niarj;. Parm. quod probat
lleinsins. risit Pal. Med. pr. Heinsius legit visit. xit vile INIed. tert. jure
pro rile Anibr. sec. rite Pat. m. sec. — SS Hesperios Moret. pr. Hesperidum
vel Hesperios Ya.t. quart. ditat ^led. tert. inc. Heins. Exc. Lucens. \ir. dictat
plurimi alii, Exc. Gevart. Var. LL. ed. Antv. m. pr. ditat vel dictat ine.
Heins. ditat, quns risit Exc. Voss. — 39 Ars Vat. lert. Rott. Florent. Petav.
tert. Var. LL. ed. Antv. intacta Vat. tert. Fiorent. Oxon. pr. n. pr. intenta
inc. Heins. inmensa Lov. Lcid. Oxon. sec. m. pr. intensa Var. LL. ed. Antv.
intacta vel incensa Mcd. sec. — 40 BoschiXat. sec. Pal. Bochi Le\i\: sec. Bocci
Oxon. pr. iJac/u Jun. pr. — Allonge genitor laudes Pric. genitoYar.hlu. ed.Antv.
NOT^
devicti sunt Scoti ab eodem. 37 Vile virentes'] Non aureos, ut
35 ^thiopum] Hi sunt in Africa, jactant fabulae, sed vili tantum viri-
et latissimuni obtinent Imperium. ditate insignes.
Dicuntur jEthiopes, quod aXdovcnv 38 Hcsperidum] Hap oriunda? erant
5ires, ardeant, et nigri sint eorum vul- ex Hespero, Atlantis fratre : ad oras
tus. Africaj habitabant ; et secundum
Atlanta'] Atlas mons altissimus poetas, hortos colebant, poniis aureis
Mauritanifp, iu Africa. pretiosos.
30 Virgincum Tritona] Paludem in 39 Juba;] Regis Mauritaniap in
qua nata est Minerva innupta, sem- Africa: sed per Juham, intelligitur
perque virgo. Firnnis latro, Gildonis frater.
Sparsosque venenis] Vidit Dorcadas Maurusia] Id est, rabies Maurita-
iusulas in mari jEthiopico, ubi repo- norum, quos Firnuis latro excitabat.
nuBtnr doniicilia Gorgonum, Medu- 40 Bocchi] Qni iMaurilaniae et Gae-
sie, Sthenus, et Euryales, quaruni tuliae Rex fiicrat.
Medusa pro crinibus habebat ser- 41 Getdtor] Theodosius, pater Ho-
pentes veneno omnia iuficientes. norii.
DE IV. CONS. IIONOR,
231
Clausit opes : quantum distant a Tiji^ride Gades,
Intcr se Taiiais (inandnn \ilns(jur relinquunt.
Haec tanion inninneris pcr se quavsita tropajis, 45
Non generis dono, non ambitione potitus.
Diffna lesii virtus : ultro se purpura supplex
Obtulit, et solus meruit ret^nare rogatus.
Nam cum barbaries penitus commota gcmentem
Irrueret Rliodopen, et mixto turbine gentis 50
remotce snnt a Tigride: qnantum tcrraiuni Tunais ct Nilns inter se contincnt.
Attamen Tlieodosiiis possedit liccc jxirtu a sc rictoriis infinilis, non favore gentis,
non ainbitione. Virtus ejiis mcrcbalur cligi. Purpura veliit rogans sponle am-
bivit ipsiiiii : et unus ille oratus, mcritus est imperarc. Etenim cum Bnrlmri
longe e.Tcitati irrumperent in lihodopcn suspirantem, et Ursa derelicta, (jiiasi com-
— \2regnis pro scejitrisVuc. cfryit/sl^eid. — 43 distcnl r>onon. Ambr. pr. Tibride
Pal. — 41 iptuiitum Danuus ?kilumtpic Jan. \>r. relinquant I?onon. rcliiiuit \'at. tert.
relinquit Vat. pr. rarii. Piic. Rott. Reir. Tlioios. Oxon. pr. Mnl. sec— 45 Hac
sunt vet. iiyy. I lic tuntumXat. pr. iumerilis J\n\. pr. — 40 pclitus vi]. Vicet.
polilus Med. tcrt. Jnn. pr. Leid. sco. potilus\c\ polilnrlMv. Oxoii. pr. potitur
viginti Codd. Exc. Gevart. et Lucens. pr. Var. LL. e niartt. Harm. item cd.
Antv. — 48 togatus Vat. tcrt. Pric. Ambr. pr. ni. pr. Moret. sec. — .50 Irruerat
13 Tigridc] Tigris est fliivius INIe-
sopotamia?.
Gades] Parva insula (bodie, Cadis
vel Calis) ad fretum Gaditanum, scn
Hcrculeum, qiiam dixerc, cubilia Solis.
Quantum, id cst terminavit iniperiiiin
jier tantum spatium, per quantiiin
Gades distant a Tigride.
44 Tanuis] \'ulgo, Don, fluvius
Asiani ab Europa discriniinans.
Nilus] Fluvius Africap ingens, al-
luens et foeciindans /Egyptiiin.
45 Tropais] Victoriis, triumpbis:
rpoiraiov, dicitur, oTrb ttjs rpoTrrji, a
fuga hostiiim, quod tropaum excita-
retnr ex s])oliis bostiiim fiigicntiiim.
46 Potilus] Tbcodosius non ambi-
tione, non generis splendore, scd so-
la virtute Imperium adeplus est, seu
potitus. Nam ct potior jungitur
cum accusativo, apiid Plautum et
Terentium, quorum hic sic ait, ' Mi-
seriam omnem capio, bic potitiir gau-
dia.' IUe vero, ' fortiter maluni qui
NOT.E
patitnr, idem post potitiir bonum.'
47 Digua lcgi virtus] Tluodosius,
patre Tlieodosio sibi scel(;re Valentis
imperatoris adcmto, privatam in
Hispania vitam agcbat, nec sine me-
tu patcrnorum inimicorum : iinde S.
Ambrosius : ' Portavit jugum grave
Thcodosiiis a juvcntiitc, iiuando ci
insidiabantur, qiii patrem cjus triuni-
))hatorem occiderant.' At Gratianiis
Aiisonii illiistris consiliis, eum evo-
cavit, suis exercitibus pra-fecit, nt
Barbaros contiinderet : tandcinque
ob virtiitcm Hcroicam, et Augustuni
cum fecit, ct imperii consortem, cum
oblatuni etiam Imperiiim depreca-
retur. Unde Pacatus, ' Orat ecce
tc Dominus adliuc tuus, {Gralianus)
et qui posset cogerc, mavult impe-
trare.'
49 Barlmrics] Ita effiisa barbaro-
rum multitudo, ut ipsa Barbaries cf-
fusa esse videretiir.
60 Rhodopcn] Monteni Thraciae, iu
232 CL. CLAUDIANI Vlll.
Jam deserta sims in nos transfunderet Arctos,
Danubii tota^ vomerent cum praelia ripge,
Cum Geticis ingens premeretur Mysia plaustris,
Flavaque Bistonios operirent agmina campos :
Omnibus afiiictis, et vel labentibus ictu, 55
Vel prope casuris, unus tot funera contra
inixta tempestate, populos suos Septemtrionales immitteret contra nos, cum omnia
littoralstri effunderent certamina,cum Mijsia magna obrueretur vekiculis Getarum,
et exercitus fiavi tcgerent agros Tkracice : cunctis conflictatis, et vel nientibus
calamitate, vel moxfere ruituris, solus Theodosius opposuit se achersus tot clades,
Pat. gentes qnatuor Vat. Pal. Farn. Pric. gentis undecim alii, et Exc. Lu-
cens. see. — 51 deserta Exc. Lucens. sec. referta ed. Vicet. suos Pric. Oxon.
pr. suns hunnns Vat. pr. Farn. transfunderat Reg. transfuderat Jun. pr. Alpes
Vat. sec. ni. pr. — 52 vomerent jam Moret. sec. moveant Florent. Petav. tert.
morcaw^ Vat. tert. Rott. gemerent Viit. fmneren^ Med. sec. m. pr. moverent
vel quaterent Oisel. tremuerunt vel vomerent cum Oxon. pr. — 53 lugens conj.
Heins. ingens, hic vetus lectio erasa erat in Vat. tert. Misia Vat. pr. Mesia
Lov. Massia Vat. tert. Misia vel Nursia Oxon. sec. — 54 campis Rott. Bistonicos
Thuan. opmrenf viginti Codd. Exc. Gevart. Schott. etLucens. pr. Sched.Gud.
item ed. Vicet. Ald. — 55 afflatis Jun. pr. veljam Mazar. etjam vel et vel Oxon.
sec. igni pro ictuMed. tert. — 56 milia pro funera Med. quart. Moret. sec. Exc.
Gevart. Leid. diio a m. s. Constitit Pric. illa vero, ' Exstinxitque faces agris-
que colonos Reddidit,' desiderautur in Jun. pr. et Petav. tert. Exstinguitquc
Put. Pharos Vat. tert. Pkares Med. sec. Pkares \elfaces Oxon. pr. faces vel
NOTiE
qiio deleti a Theodosio Barbari. legunt lugens Mysia, id est afflicta,
Miocto turbine'\ Mixta colluvie va- ut snpr&, gementem Rkodopen.
riarum gentium, quse velut turbine Geticis'] Geta?. populi Scythiae e-
aliquo quassabat Imperium Roma- rant, quos Theodosius superavit. Ge-
num. ticis plaustris, quibus scilicet Getae
51 Arctosl Regio Septemtrionalis. abundabant.
Nam, "ApKTos, Ursa, signura coeleste 54 Flava agmina^ Gothi, Getae, et
in Septeratrione, hic ponitur pro re- alii hostes versus Septemtrioneni, di-
gionibus Septemtrionis. cuntur fuisse flava coma.
Transfunderet] Gentes immitteret, Bistonios] Thracios, a Bistone Mar-
ut procellani aliquam a Septemtrione tis filio, unde Thraces dicti sunt Bis-
ennnpentem. fones, etThracia Bistonia.
52 Vomerent ■prcelid] Cum vip<e ita 55 Affiictis'] Alii legunt, afflatis,
essent plenae, ut vomere atque effun- quasi ictu falminis, postquam scili-
dere viderentur populos ita ad prze- cet Valens Imperator a Gothis cum
lium paratos, nt ex Danubio non mi- exercitu deletus est, et ipse in rus-
lites, sed ipsa praelia effundi putares. tici casa, in quam fugerat, vivus com-
53 Mysia] Partem Thraciae et bustus.
Phrygiae continebat, et ideo ingens 56 Funera] Tot clades, tot funera
dicitur. Hujus dux erat Theodosius, edita, et edenda.
et iu ea rem feliciter gessit. Alii
DE IV. CONS. HONOR. 233
Restitit, extinxitque lUces, agiisqiie colonos
Reddidit, ct leti lapuit dc taucibus urbes.
Nulla relicta foret Konuuu nominis umbra,
Ni pater ille tuus jamjum ruitura subisset 60
Pondera, ti;rbatamque ratem ; certaque levasset
Naulraijium commune manu. Velut ordine rupto
Cum procul insanae traherent Phaethonta quadrigae,
Saeviretque dies, terramque ct stagna propinqui
Ilaurirent radii, solito cum murmure torvis G5
Sol occurrit equis : qui postquam rursus haeriles
et oppressit t<edas, et resiiluit campos agricolis, et liberavit oppida ex gurgite
ipsius mortis. NuUa species Imperii Romani remansisset, nisi ille tuus pater
Tlieodosins sustinuisset onus Impeiii mo.r cnsxirunt, et navim pcvturbatam; et re-
movisstt forti dextcra nau/ragium universum. Quemadmodum, cursu interrupto,
cum equi prcecipites raperent longe Pluiethontim, ct calor furent, et flamma
proxima siccarent terram et aquas, Sol pro more increpans, obviam venit equis
fares ciim glossa i. e. populos Oisel. agriaque colonos plurimi Codd. Exc. Ge-
vart. Lucens. sec. Var. LL. e marg. Parm. agrosque colonos vel ufirisque colo-
7iis Oxon. i-r.— 58 letis Vat. tert. ni. pr. tccti Var. LL. ed. Antv. ro. pr.
fascibus profaucibus Put. Bonon,— 60 peritura Aml)r. pr. Sched. Gud. subiret
Vat. quint. subiret vel subisset Moret. pr. — 62 vult ordine Vat. tert.— 63 Lum
procw/ Tliuan. ruereiit Jun. pr. Phetonta ambo Moret. — 64 Servirctque Ambr.
tert. terrasque Reg. ^Moret. sec. Ald. Exc. Voss. Oxon. ierras Pric. Tholos.
Exc. Gevart. terras et Med. quart. Leid. sec. et terram Vat. pr. in stagna
Vat. tert. Rotl. Med. sec. profundi E\c. Gevart. Leid. — 65 subito Pat. m. sec,
solitoque in Med. sec. torvis duo Vat. duo ^iNIed. Thuan. Moret. sec. Exc. Luceus.
sec. torvus tres Vat. Farn. Pric. Rott. Oisel. torvus vel torvis Oxon. sec. —
NOT.E
57 Faces'] lucendio et vastationi nem, mox naufragam futuram, seu
paratas. naufragium passurani. Sic naiifra-
58 Leti de faucibus] Ex ipso interi- gium ponitur pro navi naufraga, ut
tu, et ruina prasentissima, velut ex apud Ciceronem scelus pro scelerato,
faucibus inhiantis bellua;, liberavit MetonymicdJs.
Imperium. Cicero : ' Urbem ex om- Ordine rupfo] Elementornm rerum-
ni impetu hostium, ac totius belli ore que omnium cursu abrupto.
ac faucibus ereptam esse atque ser- 63 Phacthonta^ Phabi et Clyme-
vatam.' nes tiliuni, cui efflagitanti in paterni
61 Turbatamque ratem^ Navim Rei- amorispignus, Phoebus dederat equos
pub. fluitantem in alto, tempestati- regendos ; at equi maii rcctoris con-
bus bellorum, quae Barbari, velut scii, euni per devia rapucrunt, et or-
Archipirarta; contra Romanos excita- bem inccnderunt. Phacthon dicitur,
bant. aTrb to5 (paiQfif, lucere, ardere.
62 Naufragiuni] Nisi Theodosius 61 Stagna] Aquas, pars pro toto.
sua virtute relevasset uavini comuiu-
234 CL. CLAUDIAN[ VIII.
Agnovere sonos ; rediit meliore magistro
Machina, concentusque poli, currusque recepit
Imperium, flamnictque modum. Sic traditus illi,
Servatusque Oriens : at non pars altera rerum 70
Tradita, bis possessa manu, bis parta periclis.
Per varium gemini scelus erupere tyranni
Tractibus occiduis : hunc saeva Britannia fudit,
Hunc sibi Germanus famulum delegerat exul ;
savientibus : qui ubi senserunt iterum voccm domini sui, tnolcs et harmonia Cceli
restituta est, Rectore pr<estantiore, ac currus subiit prtecepta, f< iijnts passi suut
moderationem: ita Oriens co7nmissus est illi Theodosio, atque defensus ; sed pars
alia mundi, non commissa est, bis occitpata est dextera, his acqiiisita vaviis casibus.
Duo Tyranni emerserunl per crimina diversa ex regionibus Occidentis ; Britan7iia
crudelis peperit hunc Maximum ; exul Germanus Arbognstes elegerat sibi illum
58 conte7itusqueMnzciY. conceptusque Med, quart. contemptusque diio Vat. Med. pr.
et sec. m. pr. co7itemtusque vel conceptusque Reg. jiolis inalebat Bartliius, ex suo
codice. currusqueVric.Med. quart. et sec. i». sec. vet. Gyr. Thuan. Exc. Lucens.
sec. Isingr. et Raph. cursusque Oisel.Yav. LL. ed. Antv. rursumque Pat. rursuS'
que onines Yat. Pal. Farn. Rott. Jun. pr. Leid. sec. duo Oxon. — 69 modus Jun.
pr. t)'aditus vet. Gyr. Exc. Luccns. soc. traditur deccin alii. i7/is octo scripti,
et Var. LL. ed. Antv. iiaditus illi vel iraditur illis Oxon. sec. traditus i//is Wolf.
— 70 Servatusque vct. Gyr. Vat. pr. Farn. Oiscl. Bonon. duo Petav. Exc.
Lucens. sec. Scrvatur 77iu7idus vel Servatusque Oriens Oxon. sccJ Serraturqueqna-
tuor Vat. Pal. Pric. pars ultima Med. sec. Oxon. pr. a in. pr. — 72 in sdiedis
Gud. est scriptum. ad hunc iYTS»m 7iomi.na eorimi Ty7'annoru7n notaverat. Maxe7i-
tius et Eugenius. paulo post : Arbogastus. irrupere pr. IMed. sec, Vatic. et Pal.
-^73 Tractibus Exc. Lucens. pr. Th)-acibus ed. Vicet. Partibus vel Tractibus
Oxon. sec. assiduis Vat. pr. — 74 Hunc sibi inc. Heins. famulus Pal. Med. pr.
NOTiE
68 Machina, concentusque poli] Ordo nio, oppressis, bis possedit Imperium
ille coelestis et corporum coelestinm, Occidentis, bis sibi sua virtute pe-
statique et admirabiles eorum cursus perit.
in harmonia quadam consistere dice- 73 Brita^inia fudif} IMaximus erat
bantur a Pythagora. genere Hispanus, doinus Theodosia-
Poli^ CceU; pohis dicitur, a-rrh rov hee veina ; dux strenuus, fortis, et
iroXeTc, vei-tere, volvere, qiiod Cceliim laudandus, si non eo superbiHe deve-
Polis velut cardinibus voivi fingatur. nisset, nt se Tlieodosii affinem dice-
69 Traditus se^-vatusque] Imperium ret, et animo subdolo de tyrannide
Orientis et commissum Theodosio cogitaret : dicitur ortiis ex Britan-
est, et statjjn in pristinam salutcm, nia, quod inde legioues eduxisset,
pacemque restitiitum. nam vere fiiit Hispanus.
70 Pars altera] Occidens scilicet, 74 Ger/na^ius exul] Arbogastes
seu Imperium Occidentis. Francus, qui Germanus dicitur, quia
71 Eis possessa manu] Theodosius Franci e Germanis oriuudi sunt.
duobus Tyrannis, Maximo et Euge- Fa^nulum] Clieutem Eugenium ele-
DE IV. CONS. HONOR. 236
Ausus utcrque ncfas, domini rcspersus uterque 75
Insontis ju^iilo. Xovitas aiulerc priori
Suadebat, cautumqae dabant oxempla sequentem.
Hic nova moliri prasceps : hic quaerere tuta
Providus : hic tusis, colloctis viribus ille.
Hic vagus, excurreus : hic intni claustra reductus. 80
serrum Eii£;t'niiim. Amlto uusi i^iwt patrarc scrhra ; amho fadali snnt critore
Imperaliintiii iiinncnitinm, (iratiaiii ct Valentiniaiii. Ifiiiohilitas impclUhat
primum IMaximuni ail aiulemluin ; et e.rempla /acichunl aliuiu scciirum Engeniuui.
Hic Maxiams temerarius ad nora suscipunda: ille Eii^n-nius aiH/HS ad tuta ca-
famulnm vol sociuin Ami)r. iir. — 75 scclus \nonefas Pric. l'ut. Pat. Exc. Vosg.
— 7G audire Pal. — 77 Suadchant Lov. ni. pr. ot Vicet. tutuiiuiue Moret. sec.
tanlumijiic Voss. a m. pr. et aiii. cautnm<iuc Pric. duo Mcd. 1 huan. Petav. pr.
Ambr. sec. Exc. Luccns. pr. quod probat Heinsins ascripto loco ck iir. Cons.
Hon. vs. 90. ' caiito nec protuit lui-ti Munitis liacsisse \oc\<.' et Lectorem
remittit ad nctas lib. n. de R. Pros. vs. 11. tutumquc vel tantumque Vat.
qnint. tntuiiKjiu vel cautumquc Vat. sec. dahnnt Jnn. ex altero codice,Eeid. pr.
Florent. Ijonon. duo Petav. scqiunti Vat. pr. Pat. scquenlcm triginta Codd.
Exc. Gevart. Lncens. sec. ct Scliotti, Var. EL. ed. Antv. itein e niarg. Parni.
—78 princcps Jnn. Florent. Oxon. pr. vita Var. LL. ed. Antv. Wolf. a ni. pr.
tutum T\w\os.—7'J iste Oxon. s«c.- 80 (Hfcr quattior Vat. Farn. Pric. Oiscl.
NOT.E
gerat .Arbogastes, ut sub ejus unibra gcniinata \ictoria teroccm,in tertium
iniperarct. De Eugenio supra. ccrtaiuen dabant.'
7.5 ^HSH.s- tiferque nefas] Eugcnins Cautuin dahant scqucnlem] Facie-
arte et manu Arbogastis VaUntinia- bant alium securum, scilicet Euge-
num Impcratorein apud Viennain in nium. Alii lcgnnt, tnnlumque dabant
Gallia strangulavit. Quidam diciint c.rcmphi srqucnti, id est, cxemplum
eum ta?dio vitvr, laqueo pcriisse. INLiximi fcliciter agentis dabat tan-
Maximiis Andragatliii inanu usiis tnm aiidacia^ sequcnti, seu sccundo,
jiigulavit Gratianum Imperatoreni, scilicet Eiigenio.
quem deceperat lectica adornata in E.rempla] IVIaximi, cui res felicitcr
speciem lectica^ iixoriap, qnasi Flavia succcsserat.
Maxima Constantia Aiignsta euni, 7S Hic nova] Laiidat in Eugenio
Gratianuni scilicet conjugem, invisc- prudentiam, in INIaximo andaciam ;
i-et. quas duas rcs siipeiasse gloriosiim
70 Noritas] Generis, fortunas : nam erat Theodosio.
Maximus fuerat verna Theodosiana; 80 Rednctiis] Arbogastes et Enge-
domns, et lixa : at multas victorias
retulerat, et a militibus creatus fue-
rat Imperator, etsi invitus, ut simii-
labat.
77 Cautttm dahant] Id est, eflicic-
bant. Sic Titus Liviiis de Horatio :
nius ultro admittcndum Tlieodosiiim
rensuere, nt loca commodiora in Al-
pibus occiipantcs, cjus exercitiim de-
lerent: et forte ita contigisset ; nisi
favore divino vcntis vehementioribu.*
cxortis, et tcla in Arbogastem retor-
' alterum, iutactum ferro corpns et queuUbui, Thcodosius vicisset.
236 CL. CLAUDIANI VIH.
Dissimilos ; sed morte pares : evadere neutri
Dedecns, ant mixtis liciiit procumbere telis.
Araissa specie, raptis insignibus, ambo
In vultus rediere siios, manibusque revinctis
Oblati gladiis subraittunt colla paratis : 85
Et vitam veniamque rogant. Pro damna pudoris !
Qui modo tam densas nutu movere cohortes,
In quos jam dubius sese libraverat orbis,
Non hostes victore cadunt, sed judice sontes.
pessendn ; hic copHs laxis; ille munimentis. Dispares ingenio, sed pares interitu;
neuiri conccssiim est effugere ignominiam, aut muri coUatis signis. Ambo figura
splendida sibi erepta, erepta purpura, resumserunt formam pristinam, et manibus
ligatis producti suhjiciunt cervicem cidtris expeditis : ac poscunt vitam atque indnl-
gentiam. O ruinam verecundia ! qui nuper excituverunt ad arbitrium caiervas
tam immensas, in quos jam inundus anceps pendebat, non occiduntur a victore iit
iutraXnt. scc. Pal. Moret. sec. tresMed. Oxon. sec. Exc. Lucens. sec. vid.
Gronov. ad Liv. p. .558. reductas Rott. redactus conjiciebat Heins.— 82 haut
mi.rtis Pat. haud IMoret. sec. missis conjiciebat Barth.— 83 ^mis.sa Var. LL. ed.
Antv. Admissa Wolf. Amissam spcni raptis Jnn. pr. raptis plnrimi Codd. Exc.
Gevart. et Lucens. pr. — 84 In cultus conj. Heins. — 85 Oblita Med. tert.
Oblaque inc. Heins. Oblala legit Heinsius, ultima sc. longa vel propter caesu-
rani vel geminas consonantes vocis sequentis, nani ascripserat ' sic Statius
s»pe.' peractis Tholof.. —87 Qhootoc/o Leid. sec. Qui mihi Tholos. tot densas
Mazar.— 88 In quo Med. tert. dutiis Var. LL. ed. Antv. tam Moret. sec.
NOT^
81 Morie pares'] Ambo carnificis Eugeuio nemo dubitat : de Maximo
luanu periere, quanquam alii aliter niulti : erat enim fortis et audax.
sentiunt ; et Eugenium obtruncatum Immo sunt, qui eum a militibus oc-
amilitibus aiunt, dumTheodosio sup- cisnm dicant ; nec in Tiieodosii ve-
plicat. nisse potestatem. Alii coutra asse-
82 Mixtis telis'] In acie, in conflic- runt eum Aquileice captum a Theo-
tu militari. dosio, et cum filio Victore capitali
83 Amissa specie^ Eugenius etMax- supjilicio affectuni.
inius amissa figuraquadam splendida, Pro damna pudoris] O ruinam pu-
quae eornm ignobilitatem certa spe- doris ! o pudorem aniissum ! vitamne
cie tegebat, spoliati pnrpura, ct aliis rogare non erubescunt, qui de vita
iusignibus imperii, redierunt in vul- sua statuere poterant, et fortiter se
tus suos, hoc est, in formam statum- occidere ! id enim fortitudinis esse
que pristinum, Eugenius rediit in veteres credebant.
formam Grammatici ; Maximus ia 88 Sese libraverat] Torrarum orbis
figuram verna;, lixa?, armigeri. nesciebat, cujus victoriafutura esset,
85 Submitiimt] Non ignari, se mor- an Theodosii, an aliorum ; et sic du-
tc essedignissimos. bius pendebat cujns potestati sese
86 Et vitam veniamque rogant} De subjiceret.
1)E n'. CONS. HONOR.
r^7
Damnat voce reos, petiit qnos Marte tyrannos. fK)
Amboriim periere duces, Hic sponte carina
Decidit in Ihictus: illum suus abslulit ensis.
Hunc Alpes, hunc pontus habet. Solatia caesis
Fratribus ha.'c ultor tribuit. Necis auctor uterque
Labitur: Augustas par victima mitigat unibras. 0;>
Has dedit inferias tumulis, juvenumque duorum
Purpureos merito placavit sanguine Mancs.
Illi justitiam coufirmavere triumphi ;
hostes, sed (laiiiiiaiitiir ab eo judice, iit noccutes: et TlwoJosius condemnat siia
scntentia, iit no.riits, quos aggressus est belio, iit ti/rannos. Ductores utriusi/ue
Maximi et Kii<;enii ceciderunt. Hic AiulraKatliius uHro ex naii jiriecipilavit
se in ar/uas: gladius proprius intcrfecit illum Arbojjasten. Alpes possident
uniun : vtare po.ssi(l<'t allerum, l'iiidex 'riicodosiiis dedit lianc consolationein
fratrihus iH<t i/<'dis Valeiitiiiiailo et (Jratiaiio : amho parrici(Uc percunt. Hostin
similis placat ihams Imperatorios. \"iiulox immolavit has inferia^i sepulchris eonini,
et sedavit cruore digno umbras Augustas duorum Principuni juvetium. lllce vic-
se jam Rep. Oxon. pr. Meil. sec. libravcrit Vat. j)r. Leicl. pr. Farn. Oxon.
vibraverat Val. tert. Rott. Oxon. pr. Florent. ni. pr. vihraverat vel libraverat
Med. sec. hostis pro orbis Pat. — 89 vindice Ainbr. tert. — 90 Damnant Tholos.
Oxon. pr. m. pr. pitiit quos decem scripti et ed. Vicet. (/ui Rapliel. arte maii^.
Isinur. — 91 Amborum Jun. pr. diio Oxon. diio Leid. Ambo rei roiij. Scal. et sic
edidit Kai liel. male. prices pro(/(uf> inc. Heius. — 93 deest liic versus in Jnn.
pr. habeni'Y\\o\Qii. quod probat Heins. — 94 hic Vat. pr. Aic vel hac \<c». cultor
Florent. tribnit ultor Ambr. sec. inox necisactor Bartli. Cod. diio Vat. l'al. liott.
Med. pr. inc. Heins. ultor IVIed. tert. — 95 Augu.<<tas Leid. scc. anguslas vcl
mtgustas Oxon. pr.— 96 cumulis inc. Heins. thalamis Jiin. pr. cumulns Honon.
tumulus Oxon. sec. et pr. a m. pr. Vat. tert. item Petav. dcoruni Vat. pr.—
97 Purpureo meritos Reg. Med. sec. Purpureus merilos Vat. tert. Rott.—
— 98 victricium Var. LL. ed. Antv. viclriciam Wolf. juslitia confirmalrice con-
NOTiE
91 Amborum pcriere duces'^ Andra- illnm Arbo?astes snstulerat.
gathius et Arbogastes, qui erant vel-
ut duces Maxiini et Eiigenii, infcli-
citer perierunt.
Hic'] Andragathiiis accepta clade
Maxiiiii, Giatianique a se interemti,
ultorem tiincns, co desperationis in-
cidit, ut in mare lonium se pranipi-
tem egerit.
92 Illum] Biduo post Eugenii cla-
deni, Arboa;astes se ipsnm interfecit,
in ipsis Alpinm claustris.
94 Fratribu^] Valentiiiiano ct Gra-
tiano, quoruin hunc Andragathius,
05 Auguslas umbras'] Urabras Im-
peratorum Valentiniani et Gratiani
placat : credebant autem veteres,
Mancs amiconim posse placari, ad
tumulum ca-sis ipsonim hostibus.
96 Juvenum] Graiiaiins natns erat
annos circiter 25. Valcutiiiianus ad-
huc adolesreiis. Hos veliit oculos
sibi etlossos dolnit S. Anibrosiiis.
97 Purimreos Mancs] Angustos Ma-
nes Imperatonmi |)iirpura micantiiim.
98 JustUiam] .'Equitatera causae,
quam defendebat Theodoj-iiis.
238 CL. CLAUDIANI VIII.
Praesentes docuere Deos. Hinc sseciila discant
Indomituin nihil esse pio, tutumve nocenti. JOO
Nuntius ipse sui longas incounitus egit,
Praevento rumore, vias: inopinus utrumque
Perculit, et clausos raontes, ut plana, rcliquit.
Exstruite immanes scopulos, attoUite turres,
Cingite vos tiuviis, vastas opponite sylvas : 105
Garganum Alpinis, Apenninumque nivalem
Pennixtis sociate jugis, et rupibus Haemum
Addite Caucasiis, involvite Pelion Ossa; :
torice stahiliveruni aquitutem causa^ Theodosii: ostenderunt Deos esse adjutores :
inde posteritas cognoscat nihil esse imiclum viro pio ; nihil securum sonti. Theo-
dosius ipse nuntius sui, ]>e.ragravit ignotus longum iter, prcecurrens famum ; et
improvisus irruit in ambos, et transgressus est montes munitos, quasi planitiem
peragraret. Erigite saxu prodigiosa, erigiie arces, circumvallate vos fluminihus,
ohjicite ncmora ingcntia, cumulate Garganum et Apenninum frigidum, montihus
Alpiiim conjimctis ; et adjungile Hcemum saxis Caucasi: commiscete Pelion cura
jecerat Heinsius, sed postea deleverat. triumphis et cmend. dumfirmavere
etiani conjecerat Heinsius. confirmatore triumpho Conj. Barth. triumphi Oxon.
sec. triumphi omnes Mss. Exc. Gevart. Lucens. pr. et Cod. Rhem. Var. LL.
ed. Antv. Aid. ed. Parni. et Vicet. triumpho Ms. Vicet. et Parisien. — 99 Prte-
sentis ed. Parm. hoc scecula Vat. pr. Farn. — 100 nil pro nihil Vat. sec. Put.
Thuan. Pat.— 101 sui Lov. ]Moret. sec. Exc. Gevart. Vicet. Ald. et Raphel.
sibi niarg. Isinsjr. «uisBas. — 102 Pravento Bonon. Pat. tres Anibr. Prcevectas
Var. LL. ed. Antv. uterque Jun. pr. — 103 percidti vitiose Colin. Periulit Vat.
pr. ut clausos . ..uhi\?i\.. \>v. clausit Reg,. ct clausos vel ohstructos Exe. Ge-
vart. relinquit Vat. tert. Rott. Thuan. — 104 imtminis Oisel. turris Bonon. —
105 vastus Kxc. Lucens. pr. vastasque Mazar. Ambr. sec. ed. Parm. et Vicef.
componite Vat. pr. Farn. — 106 Garganon Med. quart. nivales Oisel. Apennino-
que Niphatcn conj. Barth. Permisto Exc. Lucens. sec. Permixtos Mazar.
Lov. Ambr. sec. inc. Heins. Pernices IMed. tert. duo Ambr. Exc. Schotti et
Lucens. pr. et unus Petav. Permixtos vel Pernices Reg. cum glossa i. e.
celeres. Pei-mixtos vcl Pijrenes conj. Heins. et Barth. sociare Vat. quart.
Permittes sociare Var. LL. ed. Antv. et Cod. Helmaestad. pernicem Schotti
Codd. pcrnici Palat.— 108 Abdite Moret. pr. Carrasiis Pat. advokite Mazar.
NOT.E
99 Prcesentes Beos'] Adjutorcs, et 105 Sylvasl ScxWiiiwr silva?i silendo,
scelerum ultores. etsylva, oTrb rfjs i/Atjs, materia, sylva.
100 Indomitum nihil esse pio~\ Nihil lOG Garganum] Montem Apuliae
esse, quod non domet pietas ; nuUum in Italia.
esse tutuni asylum nocentibus, Apennimun~\ Montem, qui mediam
103 Clausos montes'] Claustra mon- secat Italiara.
tium eadeni alacritate, ac planitiem 107 Ilccmuni] Vel JEmum, montem
superavit. Thraciaj.
104 Scopulos] Munimenta in rupi- 108 Caucasiis] Caucasus est mons
bus Aipium. ScytUiam ab India separans.
I)E IV. CONS. HONOR. 239
Non dabitis imiium scelcri : qiii vindicet, ibit.
Omnia subsidcnt nuliori pervia causa^ 110
Nec tanien, obbtus civeui, cedentibus atrox
Partibus intVemuit. Nou insultare jacenti
Malebat : niitis precibiis, pietatis abundans,
Pcena3 parcus erat : paci non intulit iram :
Post acies odiis idem, qui terrainus armis. 115
Profuit hoc vincente capi : multosqne subactos
Prospera laturae commendaverc catenae.
Ossa ; non pr^ehebitis propugnaculum criminihus ; Dux aliqiiis procedet, qtti
ukiscatur : cuncta cedtntia auhmittentur causa justiori. Tlwodosius tamen liaud
immemor sc cssc cirem, non iratus est crudeliter iii caterras fugientes : non susti-
nebat exagitare prostratos: lenis erut in precautcs, pUnus clemenlia, moderatus \n
suppliciis: nnn miscuit iracuiuliam cnm pace. Post pnrlia idem trnt Jinis odiis,
et telis. Juvit capi ab lioc victore, et rincula pruspcritatem paritunt conciliaveru7it
\*nnc'\in captivos plurimos. Tlieodosius dator eiat ingentium divitiunim, dutor
Ambr.sec.et^Iorct. inc. Heins.— 109 T^ond. murum: ed. Parm. IVccVat.quint.
Moret. pr. vindicet Vat. pr. Farn. Exc. Liicens. sec. vendicat Exc. Gevart. vin-
dicat trcs Vat. Pric. Rott. Oisel. Heinsiiis vero liic aliquid deesse suspicatur. —
110 subsidunt I'at. Tholos. Anibr. pr. Oxoii. pr. Leiil. a m. pr. et sec. Moret.
scc. Exc.Gevart. meliurum Var. LL. ed. Antv.— 111 Nontamen duo Vat. Pal.
Farn. Tbuan. duo Med. Jun. pr. cives Leid. sec— 113 mixtis precibns Pal.
et Med. pr.— 114 cnnlulit Med. quart. iram ; Moret. pr.— 115 post acies. h\c
reKiiav ijriyp.iiv habent Med. pr. Lov. anibo Moret. et Gesn. aliter distinguitur
ap. Hcins. non tcrminus Med. tcrt. annis Juii. pr. — IIG kac ti/i«'/i<t' Rott.
Heinsius ascripscrat locuni Rutil. in Itin. i. 04. ' Protuit invitis te dominante
capi.' nt ibi lescripsit, cuin vuljro invictis legeretur : monuit tanicn posse ibi-
dem lcgi, Projuit ct victis, ^c-.— il7 1'rospera Pric. Thuan. Med. tert. ed. Vicet.
NOTiE
Pelionl Pelion et Ossa suut mon-
tes Thessalifc in Graecia.
110 Meliori causcc^l AUudit ad dic-
tum Theodosii, qucin dicere aiebant,
se non copiis, non armis, non aiiimis
militnm, sed justitia causae, favore
Dei, et pietate Principum confidcre.
111 Oblitus cireml Theodosius in
civilibns beliis nunquam oblitus est
ut S. Ambrosium meruerit suarum
laiiduin haberc praeconcni.
115 Odiis idcm, qui terminus armis]
Post arnia deposita, nullum odium
lemansit: victus non oderat victo-
rem ; ueque victor victis insullabat,
id quod faciunt Tyranni.
116 Profuit capi] Mutato in nielio-
rem conditioncm stalu. Id dicitur
se esse civem ; neqiie insectatns est de Alexandro, a quo Barbari victi
crudeliter partes cedentcs, seu ad- gaudebant, si.iuidem ab eo ad man-
versas factiones. suetiorem lioncstioremque vivendi
113 Pietatis] Clementiae, qua; cuni rationeiii tiaducti sunt.
exercetur a pio Priucipe, dici potcst 117 Commendavere catena] Ipsae
pietas, qu£e ia Theodosio tanta fuit, catena, quac miscros hoiuiucs rcd-
240
CL. CLAUDIANI VIII.
Magnarum largitor opum, largitor honorum :
Pronus, et in nielius gaudens convertere fata.
Hinc amor, hinc validum, devoto miiite, robur. 120
Hinc natis mansura tides. Hoc nobilis ortu
Nasceris, aequteva cum majestate creatus,
Nullaque privatas passus contagia sortis.
Omnibus acceptis, ultro te Regia solum
Protuht : et patrio fehx adolescis in ostro ; 125
digHitafiim, proclivis latnnsque muiare cnhunitatem \\om\nnm, in feliciorem %Xh-
tiim. Inde amor oinniiim iii illum ; inde vires insiiperabiles ^nilitum, se pro illo
devoventium. ImJe duraturu fidelitas subditoruni in filios ejus. Illustris hoc
patrCf 0 Honoii, oriris, 7iidus cum majestate cocpva, et nullam ferens niaculam
conditionis privnta:. Aidn te produxit unum, rcceptis cunctis ornanientis, cf /or-
tunatus ci^escis in purpura parentis, ac corpus tuum nunquam violatum veste pro-
Aspera novem alii, Exc. Laeti et Lucens. sec. Prospera vel Aspera Leid. pr.
catervcB niarg. Isiugr. — 118 Inrgitor honorum Pronus, ita distinguunt Vicet.
Barth. Ald. Isingr. Gryph. Colin. et alii. — 119 Pronus vel Comis Oisel.
avidus convertere Mazar. facta Med. quart. — 120 odium pro vnlidum ed.
Vicet. voti tum Var. LL. ed. Antv. — 121 hinc nobilis Vat. tert. Jun. pr. sed
nobilis Var. LL. ed, Antv. hic Farn. Pric. — 122 tequa Pal. tunc majestafe
Moret. sec— 123 pateris pro passus Jun. pr. commercia Ms. Puhn. sordis
pro sortis coajiciebat Heins.— 124 exceptis diio Vat. Bled. quart. Thuan.
Moret. sec. Ald. exceptis vel acceptis Petav. pr. Ami)r. pr. item Moret.
acceptis Exc. Scliotti, ad quaj Gronov. citaverat Liban. Basil. p. 103. ' cuni
omnes acceperit regia, te dedit ipsa.' se Var. LL. ed. Antv. — 125 Pertulit
Vat. pr. Farn. Moret. pr. Pratulit Vat. sec. IMoret. sec. adolescit. Put.
NOT.E
diint, reddidere captivos commenda- ratore natus sit; qui hoiios non con-
biles, seii conciliavernnt Theodosio, tigit Arcadio: quod libtnter dixit
et prosperitatem ipsis attulerunt : Poeta in gratiam Patroni sui Stili-
etenira si eos Theodosius uon vicis- chonis, qui infensus erat Arcadianis
set, non cognovisset, non afFecisset partibiis.
beneficiis ; sicqne ipsis sua profuit
clades et captivitas.
119 /n melius convertere fatal lu
meliorem statnm, in felicitatcm gau-
debat Theodosius mutare fortunain
miseram liominum : quod certe divi-
num est, homines afflictos facere fe-
lices.
120 Hinc amor'] Ob liberalitatem
Theodosii, aliasqne dotes diviiias, nii-
lites pro illo se devovebant, subditi
fidein inviolatam servabant.
122 JEquiBva cum majestate'] Laudat
Honorium quod ex patre jam Impe-
123 Contngia] Non passus est Ho-
norius niaciilam privatae conditionis ;
sed natus est e domo Imperatoiia,
quie sacra est.
124 Omnibus acceptis'] Non quae-
sitis, sed acceptis jure nativitatis,
atque ha^reditatis.
Solum] Quia Theodosio nondiim
imperante, Arcadius natns est in do-
nio privata, non in Kegia, ut Hono-
rius.
125 Patrio] In purpura patris jara
Iinperatoris.
UK IV. CONS. HONOR.
241
Merabraquc, vestitu nunquam temerata pronmo,
In sacros cecidcrc sinus. Hispania patrem
Auriferis cduxit aquis : tc gaudet alumno
Bosporus. Hcspeiio dc liminc surgit origo :
Sed nutrix Aurora tibi. Pro pignore tanto 130
Certatur : geminus te civeni vindicat axis.
Herculis ct Bromii sustentat gloria Thcbas :
Ha?sit Apollineo Delos Latouia partu :
fana, exceptum ist cullu sacrato. Hisjuiiiia extulit parentcm tinim c Jluciis auri-
feris. Bosporus supcrlnt te alumm : ortus tuiis piimiis proienit e traclu Occiden-
lali ; sed Oriens tiutritor est tihi. Catamen est pro tali lionore. Utertfue Orbis
tribuit sibi te ciccm. Gloria Herculis et Bacchi cohoncstat Tliebas ; Delos Lato-
— 12GGronov. ad Exc. Scliott. asciipseiat locuin Liban. Basil. \\.\(iS.temei-ata
dno Med. viohita Jiiu. Oxon. maiE;. lsin<;r. Lovan. a m. s. et alii. teme-
rante et enieiul. riolata Lov. sinistro Jun. pr. — 128 deduxit iSIcd. tert.
prodiurit Mazar. Ambr. pr. produxit vel cduxit Oxon. pr. Resr. equis Var. LL.
ed. Antv. OUjmpo Jun. pr.— 129 surgit de limite Pric. et Petav. pr. m. sec.
surgit de semine Exc. Voss. litorc Moret. pr. limine Oisel. htmine novem alii.
/imif e legit Hcins. ex iNIs. crcijt Vat. tert. m. pr. imagoP»t. — 131 Cenatur
Var. LL. ed. Antv. civemtc Rott. Leid. Oisel. tc ciiem vindicat Mcd. tert.
vendicat duo Moret. Exc. Gcvart. civem sic Aid. uu<le Heinsins legit ciiv/»
siW.— 132 sustentunt Amb. scc. Jnn.— 133 Apollinee Leid. pr.— 134 raptata
NOT.E
126 Temerata profano] Vestes pri- et ex Homero l>o5o5dieTv\os, roseos ha-
vatoriim profanec diciintnr, qnia op- hens digilos. Id autem dicitur, quod
ponuntur vestibiis rcgiis, quH> sacraj Honorins cdiicatus sit Constantino-
appellantur : ac proinde idem est, ac poli, qua' sedes estlniperii Orientis.
si diceret, Corpus tuiim exceptum est 131 Geminus axis] Oriens et Occi
in purpura resab, (\yyx^ sacra est, non
in veste privat()ruin,qiia? cst prot'ana.
127 Cecidere] Infans stalim atqne
natus erat, terram tani;ebat, inde
sublatus excipiebatur a parcntibus,
et veslil)us involvel)atiir.
128 Auriferis edtu-it aquis] Heroum
dens : hxis cnim liic iisurpatur pro
partc mundi.
132 Herculis ct Bromii] Hercules
nuilti fuere, sed omniuin facta tribii-
untur Hercnli Jovis et Alcmena; filio,
qui natus cst Tliebis ; sicut ct Bac-
chus, qui dicitiir Bromius airh rov
ortus fluminibns ascripti : inde Tlie- Pp4p.eiv,fremere, minari, nam ebin frC'
odosins Hispanus, dicitiir natus e niuiit, minantur, baccbantur.
Tago aurifero Hispaiii* Huvio. Thebas] Bwoticas scilicet, in Boeo-
12'J Busporits] Thracius scilicet, tia Gi<ccia>, regione. Pacatus : ' Ce-
dictus a bovis meabili transitu, ob dat his terris tcrra Cretcnsis parvi
angustias maris : /3o0r, bos, et nopos, Jovis <;loriata cnnabulis, Delosqne
transilu.s,mealus. Seniinis roptata Numiuibiis; ot The-
Uespeiio] Occidentali, ab Hespero ba; aliimno Hcrculc nobiks.'
stella Occidentis. 133 Hcesit Dclos Latonia] Delos,
130 Nutrix Aiirora] Quae pulchra, insulamaris iEgffii^olim flmtabat,sed
Delph. ct Var. Clas. Claud. ^
242
CL. CLAUDIANl VIII,
Cretaque se jactat tenero reptata Tonanti :
Sed melior Delo, Dictaeis clarior oris, 136
Quae dedit Iioc Numcn regio. Non littora nostro
Sufficerent angusta Deo: nec inhospita Cynthi
Saxa tuos artus duro laesere cubili.
Acclinis genetrix auro, circumfiua gemmis,
In Tyrios enixa toros. Ululata verendis 140
Aula puerperiis. Quae tunc documenta futuri?
Quai voces avium, quanti per inane volatus ?
nia constitit natititate Apullinis ; et Creta in qua Jtipiter infans repsit, gloriatur.
At terra, qua peperit Honoriiini divinum prcestantior est Delo, et nubilior insula
Creta. Parva littora non satisfacerent Numini nostro, neque rupes inaccessoi Cynthi
offenderunt tuum corpus in lectn saxeo. Mater cubans in veste aurea circumdata
lupillis peperit in cubiii purpureo : Regia personuit ob felicem partum. Quce tum
sj^«a tuerunt venturil Qui cantus volucrum erant ? qui volatus per aerem? qui
Voss. a m. pr. Tonante mc. Heins. Cretais Med.quart. Leid. sec. m. sec. Exc.
Gevart.— 135 annis pro oris IMed. sec. ni. pr. unde antris conj. Heins. — 137 au-
gusta Pal. Leid. sec. Exc. Gevart. ungusta vel augusta Reg. Oxon. pr. — 138 arcus
Florent. Med. sec. ortus Vat. quart. actus Var. LL. ed. Antv. lcesura Vat.
sec. Pal. Itrsere vel pressere Florent. serere vel fudere \e\fodere Oisel. — 139
Acclinis viginti Codd. et Exc. Lucens. scc. Acclicis Vat. pr, Pric. Reg. Ambr.
pr. m. pr. Leid. sec. Med. qnart. Ald. et Vicet. item Var. LL. ed. Antv. m.
pr. Acclivi Pulman. Acclini malit Bartb. — 140 Tyriis toris ed. Parm. Vicet.
Junt. Col. et Parisienses, Tyrios toros Var. LL. e marg. Parm. — 141 futuris
Moret, sec. — 142 quantus Jun. pr. — 143 Qui Rott. Thoios. ed. Vicet. rfaursMs
NOT^
postquam Latona hic peperit Apolli-
nem et Dianam, Apollo eam stare
jussit, e Virg. ' Immotamque coli de-
dit, et contemnere ventos.'
Delos Latojiia] Id est, Latonas par-
tu consecrata.
134 Creta] Insulanobilis e regione
Graeciap, in qua parvus Jupiter e.du-
catus est. Virgilius : ' Creta Jovis
magni,' &c.
135 Dictceis oris] Cretaeis : Dicte
est mons Cretae, unde Creta dicitur
terra Didaa.
137 Cyntlii] Hic cst mons Deli, ad
quem L itona palmam amplexa pepe-
rit Apollinein.
138 Lasere] Ut laesura corpus Apol-
linis editi prope arbores et saxa.
139 Circunifluii] Abundans gemmis
velut undique affluentibus.
140 In Tyrios ewi.ra] Emisit foetus
In vestes Tyrias, hoc est, purpureas,
ab urbe Tyro iu Phoenicia, ubi pur-
pura nobilis.
Ululata vcrendis Aula puerperiis]
Aula persouuit vel faustis acclama-
tionibus, vel votis qu£e tiebant pro
puerpera, et quibus Lucinam partu-
rientium Deam propitiabant.
142 Qua' voces acium] Et voces seii
garritus avium, et volatus observati,
raira de Honorio prouiittebant.
Quanti volatm] Nam si volabat ma-
jor avium mullitudo, felicius erat
auspicium ; et ille vincebat, cui id
contigerat : sic Koraulus visis duode-
DE FV. CONS. HONOR.
243
Quis vattim discursus erat? Tibi corniger Hammon,
Et dndum taciti rupcre silentia Dclphi.
Tc Pcrsa^ cccincrc Maiii ; tc .scnsit Etruscns 145
Augur, et inspcctis Babylonius liorruit astris.
Chalda^i stupuere senes, Cumanaque rursus
Intonuit rupcs rabida^ delubra Sibylla?.
cursus vatichiiiiitiinn .' Ammon coniutus, et Dclphorum OracyilAJampridcmrcti-
centia abruperuiil sikntium pro le. Sacerdotcs Fersarum pradixerunt te : Auf^ur
Thuscus co^norit te, et Babijlonius fimuit, siileribus obserratis, Senes Chaldcei
admirati sunt, atque sa.rum Cumiinum, qnod est, .taceUum Sibylla- furentis, iterum
Petav. scc. erant Vat. pr. — 111 dudum Exc. Litti. dubium ed. Vicct. Qui pro
Et Vat. <iuint. }'cl Vat. pr. rapiiere Pat. rupere vel rapuere Florent. — 1-1.5 Te
propter \dt. scc. Pal. diio IVlcd. Moret. sec. Persw vel pjY);j<«- inc. Heins.
sentit Florent. Sensus Pat.— 14G stupuit liubijlonius Med. (iiiart. et Ald. —
1-17 Ciimceaque Pal. Vat. qnart. — 14S rabidic ihio Vat. dno Med. Put. Thnan.
Mazar. Pat. Petav. pr. tres Anibr. E\c. Luccns. sec. et ed. Vicet. rapidie
NOT/E
cim vulturibus, vicitfratrem Rcmuni,
qui sex tantum viderat.
143 Vutuin dismrsus] Vatcs nltro
citroqiie ctirsitabant, nt explicarent
felices dc Honoi io |)ra:dictiones,
Corniger Hammon^l Scu Ammon :
Jiipiter, pictus in speciem Arietis,
quod Baccho sitieiiti in forina Arie-
tis terram pedil)us concutientis fon-
tem ostenderit. Hic porro Oracula
edebat inter arenas Libyae in AtVica ;
unde iiomcn, naiii i.p-fnos, sew \l/dfj.nos,
arenain significat. Alii deducunt ab
Ammone pastorc, qui ibi templuni ex-
striixit. Alii a Chamone, seii Chumo,
Nods Patriarchae filio, qui vrrain re-
ligionem depravavit, et in Africa su-
perstitiones invenit.
144 Dclphi] Urbs ad radicem Par-
nassi, in qua Apollo edebat oracuia;
sed post natum Christum tacuit.
(Nero tameu, e Suetonio, ' ConsuUo
Delphis Apoiline septuagesimum ac
lertium aniium cavendiim sibi audi-
vit.') Unde notabis ha;c omiiia dici
e licentia poetica.
14.5 ^^Jagi] Hi erant Persarum sa-
pientes, quos Gra?ci Philosophos, La-
tini Sapientes, Galli Drnidas, iEg>'p-
tii Prophetas seu Sacerdotes voca-
bant. Jactabant se habere scientiani
futurorum : ideoque postea haec vox
ad eos translata est, qui priedicendis
rcbus futuris se applicuernnt.
Cecinere] Te nasciturum, te fore
felicem.
145 Etruscus Augur] Huic magis
Komani credebant ; quod ab Etru-
ria Italiiu regione superstitiouum
Itges Cicrinioiiias(pie accepissent.
Uabyloniiis] Pliilosophus Gcnetlilia-
ciis,siuqui inspecla nativitatis hora
futura pnidicit: Babyionius dicitur
ab urbe Bubylone, qu.e caput erat
ChaIda'oriim ; uiide et Chald^cus eti-
am appellatur.
147 Cumanaqne] Cumae sunt urbs
Campania; in Itaiia : iibi Sibylla ra-
bida, Deo, vel potius Danione plcna
furebat edens oracula. Sibylla dici-
tur quasi, 2iov ^ovKri, Dci con.silium.
148 Delubra] Antrum, quod ipsi
f.rat Tciut templum.
2U
CL. CLAUDIANI VJII.
Nec te prosenitum Cybeleius sere sonoro
Lustravit Corybas. Exercitus unclique fulgens 150
Astitit: ambitur signis augustior infans :
Sentit adorantes galeas, redditque ferocem
Vagitum lituis. Vitam tibi contulit idem
Imperiumque dies : inter cunabula Consul
Proveheris : signas, posito modo nomine, fastos ; 155
Donaturque tibi, qui te produxerat, annus.
Ipsa Quirinali parvum te cinxit amictu
personuit. Neqiic Coryhns Cybeltius le natum circumdedit armis sonantUms:
legiones undcquaquc corusca7ites affuerunt. Infans venerabilior cinctus rexillis,
cer7iit cassides cult7'ices, et respondet tubis vugitu, terribili. Lux eadem dedit tibi
vitai/i et honores : Consul procedis intcr cunas, et designas fastos nomine iinposito
tibi 7iuper, et idem fere an/ius, qui ediderat te, aitribuitur tibi. Parens ipsa ves-
titit te tenellutn trabea Co7isulari, ct inonstravit tibi obrepere ad curules primas.
Voss. Jun. Oxon. Leid.Lovan. et alii.— 149 ISon te duo Vat. Farn. Mazar. Moret.
sec. Var. LL. e niarg. Parm. et ed. Vicet. ore duodecim scripti Exc. Gevart.
Jun. Oxon. Leid. ore sereno\?it. tert. Rott. ore sereno vel cere snno7-o Florent. —
151 ambitus Oxon. sec. ambitur decem alii. ambitus et emend. amhitur Var. LL.
e marg. Parm. angustior Vat. (|uart. Lov. — 152 seiitit adorantes Leid. pr. Exc.
Lucens. sec. Seiisit novem alii. odorantes Var. LL. ed. Antv. — 153 lituus vet.
Gyr. puei'is Med. tert.— 155 Provcheris Exc. Lucens. sec. Perveheris ed. Vicet.
Parm. sigiias duo Vat. Exc. Lucens. sec. signans septem alii. positos Jun.
pr. pri)nos duo Moret. posilo tihi Moret. sec. positos de noinine ^Moret. pr. m.
^r.fastus Exc. Lucens. sec. quod probavit Heius. — 156 prnduxerit Jun. pr. —
NOTiE
149 Cybeleius Corybas^l Coryljantes,
Cybeles magnae Deorum matris Sa-
cerdotes, non te lustraru7it, vel in cir-
culum ambierunt, ut Jovem in Creta
insula recens natum, crrc sonoi'o, cum
tertio dBtatis anno Consui factus est.
155 Posito 7)iodo noniine] Poetice :
nam lustricus dies puellarum octavus,
puerorum nonus erat : tumque iis
nomiua imponebantur. Sig)ias fastos,
cymbalis sonantibus ex aere factis, denominas : dictum enim est, Ho-
ne pueri vagitus a Saturno patre li-
beros masculos devorantc audiretur.
150 Exeixitus] Astitit tibi inter
arma nascenti.
152 Adorantes gnleas] Non galea?
adorant, sed militesgaleati, sese ado-
rantium more submittentes.
Redditque fernce^n] Edit ferocem
tubis clangeutibus vagitum, qui jam
audacem aiguat animara. Id tamen
norio et Evodio Consulibus : sicque an-
nus scu fastl designabantur per Ho-
norium. Sic et Poiitice iutelligeu-
d(!s vcrsus sequens donaturque, &,-c.
Nam Houorius non factus est Consul
anno quo natus est, sed, ut dixinius,
tertio ajtatis anno.
156 Dnnatur] Nomini tuo conse-
cratur.
157 Quirinuli] Trabea seu veste
de Honorio non confirniavit eventus. Consulari, qualis fuit Quirini seu Ro-
154 l7iter cunabula Consul] Houorius muli Regis.
DE IV. CONS. IIONOR.
215
Matcr, ct ad primas docuit rcptare curulcs.
Uberibus sanctis, immortalique Ucarum
Crescis adoratus gremio : tibi soepc Diana
Ma^nalios arcus vcnatriccsque pharctras
Suspcndit, pucrile dccus : tu sajpe Minervae
Lusisti clypeo, fulvamque impune pererrans
iEgida, tractasti blandos intcrritus angucs.
Saspe tuas etiam, jam tum gaudentc marito,
Velavit Regina comas, lcstinaque voti
Praesumtum diadema dedit : tum lenibus ulnis
160
165
Tix honoratns sacris mammis, ef o-tiTtw siiiu Dearum adolcsiis. Diana frequeiitcr
suspendit e\ liiiineiis tuis arcus iMicnalios, et phurctras aptas lenationi, in honorem
pueri : tufrequcnter delectatus es scuto Falladis, et percurrens luto clijpcum cjiis
tei'rihHcin,tetigistisecurusseipentes ejus blandicntcs. Frequenter quoquc IinpC'
ratrix cin.rit tuum caput,jam tum lictante conjugeTliQodo^lo ; et desidcrio promto
tribuit tibi diudema dotinatum prius: tunce.Ttulit lebrachiisteneris, et udmovit tc
157 Jamque Quirinali Morct. sec. — loS decuit Vat. pr. — 159 sacris Mazar. iimor-
tnlisque Exc. Gevart. Dcarum Vat. quart. Med. tert. Petav. pr. Anibr. tert.
Exc. Luccns. sec. Dioritm scptem alii. Deorum vel Dearum Vat. pr. Farn.
duaruin vel Dearum Vat. quint,— IGO Crescit Vat. tert. llott. Reg. nt. pr.
Cum sis Med. quart. odoratus Exc. Lucens. sec. adornatus oVim legebat Heins.
— 163 Jussisti Var. LL. ed. Antv. Jiavamque Aud)r. sec. iuc. Heins.^ — 101 hlan-
dosque Jun. non tcrritus Put. Pat. pertcrritus Vat. tert. Kott. Oisel. Bonon.
Florent. m. pr. duo Petav. anguisExc. Lucens. pr. — 105 jamtum ambo Moret.
Exc. Laeti et Lncens. pr. Jam nunc ^led. quart. lionon. Pat. Leid. pr. et sec.
m. sec. Lucens. et ed. Vicet. Jam tum vel Jain nunc Exc. Gevart. Jam tunc
reliqui omnes. — 107 deest liic versus in Jun. pr. Frceseiilum Vat. pr. Farn.
158 Primas curulesl Mater docuit
te tum primum reperc ad dignitatem,
qua qui consi)icuus est, veliitur sella
cburnca, seu curuli, quee in ipsius cur-
ru imponitur. Sic curulis ponitur pro
Consulatu ; signuni pro re signata.
159 Uberibus sanclis] Cura et edu-
catione matris Augusta>, crcscis, ado-
ratus in gremio Diana; et Palladis,
qu;B tibi blaudiuntur. Id dicitur
torsan, quod Honorius venatione, ar-
mis, et literis delectaretur.
160 Diana'] Soror Apollinis, filia
Latonae et Jovis, Uea vcnationis.
161 Mccnulios arcus] Quibus utitur
iu Maenalo, monte Arcadiie in Grae-
cia.
NOT.E
162 Minervccl Quze et Pallas, filia
Jovis, Dea armorum et doctrinarum.
164 .T^gida} CIy|)eum sic dictum,
airb TT7S alyhi, a caprce pclle, qua /Egis
seu Clypeus Jovis patris tegebatur :
hinc jEgis sjepius sumitur pro Deo-
rum ciypcis.
Blandos angues] Serpcntes Medu-
saj, qiiibus liorrcbat clypciis Palladis,
blandiebantur Honorio, non sccus ac
ipsiPailadi: magnum Deae in illuni
anioris argumeutiim.
166 Festinaquc voti] Ante prapci-
piens pra^veuicnsque suiim de Hono-
rio votum, siium desiderium, qiio
ipsnm Imperatorem esse optabat.
167 Frccsumtum] Aute lcgitimam
246 CL. CLAUDIANl VJII.
Sustulit, et magno porrexit ad oscula patri.
Nec dilatns lionos. Mutatus Principe Caesar
Protiniis aquaris fratri : nec certius unquam 170
Hortati Superi : nullis praesentior aether
Affuit ominibus : tenebris involverat atra
Lumen hyems, densosque Notus collegerat imbres.
patri ingenli ad oscula danda. Neqtic dignilas tarduta est. Tii Ctrsarfactns princeps
statim adaquaris fratri Aicadio. Neque Dii qiienquam clarius unquam excitaverunt :
Coclum nullis prasagiis magis favit cuiquani. Ttmpeslasnigra obscuraverat lucem
caligine, etAuster congregaverat pluvias spissas. At statim atque milites te sustulerunt
Heinsius ascripserat seqq. Prccsumtmn} de vore prersumptionis vid. Ca-
saub. ad Hist. Auj;. p. G. et Salnias. p. 5. Casaub. p. 9. et Salmas. p. II. idenj
est sponsii^. sic spomio adoptionis Lamprid. ut iocuni recte emendat Salnias.
pag, eadeni. ttinc lenihus dno Med. duo Ambr. Moret. pr. cum Med. sec.
Jun. pr. et. Leid. pr. lanibus duo Vat. Pa!. Pric. Rott. Oisel. lenius Ambr.
ser. inc. Heins. lenibus Reg. Mazar. Moret. pr. duo Leid. duo Petav,
item Med. Exc. Gevart. lcevibus Gcsn. — 168 put.rum Jun. pr. parvum Petav.
pr. Moret. sec. parvum vel magno Vat. quart. Oxon. sec. porrexerat oscula
Exc. Cod. Rhem. patris Vat. quint. Moret. sec^ — 169 Ne Val. tert. Pal. mu-
tatus Vat. pr. Pal. Farn. mutato Moret. scc. Jun. pr. miratur Tiiolos. mvtatur
Oxon. Lovau. dno Leid. Pubn. Ald. et reliqni fere onines. mutatur vel mutato
Petav. tert. mutantur Yar. L.L. ed. Antv. — 170 cequaris omnes Vat. Farn. Pric.
Rott. Oisel. ccquari Med. pr. et Palat. aquatur Pal. nec certius Ambr. pr.
non viginti alii et Exc. Lucens. sec. non ocius Moret. pr.— 171 Hortari octo
Codd. HortanturXar. LL. ed. Antv. nullusPat. Reg. Jun. pr. Leid. pr. Oxon.
— 172 violaverat inc. Heins. a^ris duo Vat. Pal. Farn. Mazar. astrisXat. quint.
nstri Vat. quart. Reg. Pat. Jun. pr. Petav. tert. duo Ambr. astra Vat. tert.
Rott. Oisel. Bonon. Var. LL. ed. Antv. m. pr. Exc. Gevart. atra duo Med.
inc. Heins. Leid. pr. Lov. Tliuan. vet. Gyr. Ambr. sec. Exc. Lucens.
sec. atra vel astraYar. LL. e marg. Parm. «<ris vel as/jaMed. sec. a?r?s vel
astri Petav. pr. atra vel astri Exc. Scholt. astra et emend. atra Leid. sec. Austri
et emend. astri Oxon. sec. atra, vel astri, vel atris Oxou. pr. — 173 rfafSos pro
NOTiE
astatem, sumi atque gestari cceptum ambos in Oriente reliquit ; ut hi su-
est. perstites renianereut, si qua calamitas
Diadema] Fasciani candidani, a.Trh ingrueret.
rov S(7v, ligare ; qua fascia cingebau- 171 Hortati Superi'] Nunquam Dii
tur Regum capita. pra?sagiis frequentioribushortalisunt
169 Mutatus Principe Ccrsar] Hoc quicquam facere, quani voluerunt te
est, Honorius Caesar factus est Im- Principem ficri.
perator. Principes juventutis, filii Im- AStlier] 'AttJ» rov cuBetv, ardere ; est
peratorura primo dicebantur, deinde enim pars superior aeris, subtilis in-
Augusti fiebant, seu Imperatores. star ignis : hic sumitur pro Ccelo.
170 /Equaris fratri] Honorius fac- 173 Notus\ Sive Auster, ventus
tus est Princeps, sicut et Arcadius. tlans a meri(Jie, pluvias creans.
Theodusius coutra Eugenium iturus,
nr. iv. coNS. honor. 047
Sod mox, cum solit;» milcs (c vocc lcvassct,
ISubila dissolvit IMiabus ; paritcrquc dabantur 175
Sceptra tibi, mundoque dies. Calif^ine liber
Bosporus advcrsam j^atitur Chalccdona ccrni.
Ncc tantum vicina nitcnt : scd tota rcpulsis
Nubibus exuitur Tlirace. Pangaea rcnidcnt,
Insuctosquc palus radios Ma^otia vibrat. iMO
Ncc Borcas nimbos, aut Sol ardcntior egit:
Imperii lux illa fuit. Pra?sagus obibat
Cuncta nitor : risitque tuo Natura sereno.
cnm plausu consueto, Sol dissipavit nubcs: et simul sceptrum tihi,et lux orhi donaban-
tur. Jiospvrus liberatus tenehris, sinit Chalcedoyiu opposituin lidrri. ]\'eque solum
trncUxsJinitimi resplendent : at omnis Thrueia, ccpulsa calii^ine, i.rpurgulur. Pun-
gceus nioiis refulf;et, et palus Maolis emitlit splendorem insolitum. Neque AquiU)
agitavit nubes ; neque Sol calidior has excilavit. Ver illud fuit nascciitis Im-
perii. Splendor pruiumtius felicitatis luslrabat omniu, et natura delectata est
densiiS'iue Farn. — 174 cum mo.r A\i\..suhita Anihr. pr. te tniles IMed. (luait.— 175
deposuH pro dissoleit Med. sec. Phcebi iMed. quart. — 17G mundique Vat. pr. rarn.
— -178 Afc iumen Mcd. fjiiart. \on tantnm J»u. pr. — IH) E.rtrahitur Moret.sec.
terre pro Thrace Vat. iert. IJiflace Med. tert. relucent Vat. quart. Pal. Med.
pr. renident vflrenitent Moret. jir. retundunt Vat. pr. Farn. — \80 Maotia Med.
tcrt. P2\c. Lucens. scc. Mteolica quatuor \ at. Pal. Farn. i)J(cotida Pric. Rott.
Oiscl. Reg. Put. Bonon. Tliolos. Lov. Florcnt. m. pr. duo Pctav. Moret. sec.
(hio Oxon. et Leid.Var. LL. ed. Antv. et ed.Vicet. jSilotica vel Mwotida Moret.
j)r. — 181 Nec B. n. aut Pric. Pal. Farn. Rott. Oisel. et tres Vat. Non B. n.
nun Jun. pr. Leid. sec. Gesn. et ed. Bipont. Nec — ?iec Vat. quart. et quint. nec
sol Put. Petav. pr. item Aml)r. Sched. Gud. — 182 lux ista Rott. ti.r tsiaVar.
LL. ed. .Antv. m. pr. adibat Bonon. — 183 Certa Var. LL. ed. Antv. arsitque
Med. quart. E\c. Gevart. sko Pat. tuo vel suo Vat. tcrt. tua: Serena Jun. pr.
in duohus Moret. Lov. Excerptis Gevart. et ed. Ald. liic ordo servatur ut
NOTJE
174 Levassel] Cum milites faustis Thracia nehulosa est : ac proiade
accldmationihus Honorinm Impcrato- mirum sic suhito claram evasisse.
reni salutassent, et in soiium extulis- 180 Palus M<eutia] Seu Mwotica
sent. Mos ille antiquus : $ic Clau- supra Pontum Euxinum.
dius, ' militihus vicissim succollanti- 181 Boreas] Scu Aquilo, vcntus
hus, in castra delatus est.' Suetonius flans a Septemtrione, non turhavif
in Claudio. serenitatem diei. Alioquin fugat
177 fios/(orus] Thracius scilicet, uhi nuhes Aquilo. Ovid. ' Protinus JEo-
situm crat Byzantium seu Constanti- liis Aquilonem claudit iu antris, Et
nopolis. De Bosporo supra I. i. in quajcumque fugaut inductas flamina
Ruf. V. 17.5. . uuhes.'
Chalcedona.] Urbenn Bithyniae, e re- Aut Sul ardentior egit] Sol calidior
i^ione Byzantii, quae ante nou vide- non excitavit nubes.
haluroh tenehras nuhesque. 183 Tuo sereno] Ea serenitate, qu«
179 Pangaa] Pangveus, et in plu- diei Imperii tui praeluxit.
rali Pangaa, mous Thracia; : qua;
248 CL, CLAUDIANI VIII.
Visa etiam medio, populis mirantibiis, audux
Stella die, dubitanda nihil, nec crine retuso 185
Languida, sed quantus numeratur nocte Bootes.
Emicuitque pla<iis alieni temporis hospes
Ignis, et agnosci potuit, cum Luna lateret.
Sive parens Augusta fuit, seu forte reluxit
Divi sidus avi, seu te properantibus astris 190
tranquillitate tua. Astrum quoque ardens conspectum est, in media luce, gentibus
obstupefactis, non dubitubile, nec dehile conia hebetata, at tantnni, quantus Arcto-
phyla.r censetur nocte: et flamma ejfulsit hospita in regionibus Creli, alteri tempori
destinatis, ac potuit animadverti cum Luna delitesceret. Seu matcr Imperatrix
extitit, sive/orsan Astrum Avi tui Divi refulsit, sive Sol facilis concessit Coelum
Imperii lux illa fuit seqiienti Cuncta nitor piaeponatur, secus ac in aliis. — 184
Et i'isa est Vat. pr. Farn. mediis Reg. Med. tert. cu7ictis mirantibus Oxon.
s£c. — ^185 rccuso Oisel. Oxon. pr. Leid. pr. et Ms. recusso Exc. Schott.
reciso Med. sec.a ni. pr. recissoPric. Tliuan. Exc. Voss. retento Yat. pr. Farn.
retruso Leid. sec. Exc.Gevart. Lugd. et Basil.»T/i(«oed.Vicet. 7efMso vet. Germ.
Colin. Exc. Lucens. sec. ed. Parui. et alii. — 186 quatitur numeratusYat. tert.
Med. sec. m. pr. luce Vat. quart. et quint. iteni Jun. pr. Ince vel nocte Petav.
pr. — 187 expers pro hospes Med. tert. — 188 luceret marg. Isingr. contra
metum. — 189 poffns Tholos. Auguste Med. qnart. sponte reluxitYat.pr.Fdrn.
— 190 Diii sidus avi, seu te vet. Gyr. Exc. Lucens. sec. Dives avus Lov.
Divus avus fausta seu te Ambr. tert. Divus avus seu te claris Pal. Farn. et onines
Vat. Thuan. et AmJjr. pr. claris seu te Med. quart. Moret. sec. Leid. sec.
Exc. Gevart. seu te clarus vel claris Pric. seu te ccelo Leid. pr. Vat. tert. pro
var. Lect. Med. sec. calo seu te ed. Vicet. calo vel claris Florent. claris in
Oisel. dcsideratur, ut et in Reg. Tholos. Petav. sec. et duobus Ambr. seu te
jam tum IMed. tert. seu te cunctis Rott. seu tc puero Put. seu te natum vel seu te
jamjam Oxon. sec. seu te dominum Mazar. manu recenti. Dives aiusj charis
NOT/E
18A Andax stella'] Quasi stella ansa splendore zeqnabat numerosam stel-
.sit prodire meridie : sed notandum larum Bootee multitudinem. De
est hic stellam die visam poni pvo Boote supra diximus iu iii. Cons.
fortunato praesagio ; etsi alias infelix Hon. v. 170.
stell<iediuvn£e aspectus esse credatur, 187 Hospes ignis] Flamma, stella :
quod scilicet id fiat verso naturai or- et optime hospes, qu£e in eo loco esse
dine. non solet hoc tempore.
185 Duhitarida nihit] Tam clare vi- 189 Augusta] Sive stella illa fuerit
del)atur stella, ut de ea dnbitare ne- mater tua Piacilla seu Flaccilla,
mo posset. sive avus, qui, instar Jidii Caesaris,
Crine] Radii inijus stellap, capillo- probabiliter conversi sunt in astra.
rum speciem habebant. 190 Divi] Julius Caesar, Augustus,
186 Languida] Moriens : veteres et alii multi deinceps Imperatores,
dicebant ignem, instar animaUs, spi- post mortem consecrati sunt, et ap-
rare et exspirare, languescere et ex- pellati Divi.
citari. Astris] Gentilibns, sive e familia
Sed quuntus] Stella sola tanta erat, Honorii desumtis, matre scilicet et
quantus est Bootes ; hoc est, suo avo.
UE IV. CONS. HONOR.
249
Ceinere Sol patieiis coeliim commune remisit.
Apparet, quid si^na ferant. Ventnra potostas
Claruit Ascanio, subita cum lucc coinarum
Innocuus flap,raret apex, Phrypoque volutus
Vertice latalis redi)niret tempora candor.
At tua C(Klestes illustrant omina tlamma.*.
Talis ab Idaeis primaevus Jupiter antris
Possessi stetit arce poli, tamulosque recepit,
Natura tradcnte, Deos. Lanugine nondum
Vernabant vultus, nec adhuc per coUa fluebant
195
200
cummune sidtribus Centilitiis festinantibus te vidtre. Jain ridetur quid signa
iila portendant. yota fuit lulo magnitudo futura, cum rcrtcx ejus capillorum
iUcesus arderet fiamma repentina, et candnr feli.v ilfusus jicr caput Trujani pncri,
ambiret ejus te/npora. Sed if^nes iTtherei illuminanl tua prusagia. Similis Jupiter
adolescens a caveruis Idw constilit in alto Cwli occupati, ct crcepit Deos ubedientes,
Naturadante: gena- Jovisvestiebantur prima barba, et crines concussuri Cwlum
dominani properantibtis astris Cod. Barth. austris E.vc. Voss. — ^ini reliquit
Moiet. sec. rt/Hxif Var. LL. ed. Aiitv. ni. pr. — 192 Apparent inn. pr. quod
signa ferunt Bartii. ed. prini.— 19o subito ^led. sec. Pnt. Tiiolos. Morct.
sec. — 19-1 jiagrarit Med. tert. fluidoque Vat. pr. Farn. solutus Med. sec. m.
pr. — 19G Lt tua Morct. sec. oynina Vat. sec. et tert. vet. Gyr. Bonon. Tliolos.
duo Anibr. Lncens. pr. Ald. Junt. Pnlniann. et Colin. omnia dno Vat. Mcd. tert.
Petav. tert. Voss. et edd.Vicet. Ald. Isingr. et Grypli. omnia vel omina Mazar.
— 199 tribuente Vat. pr. Farn. mundum pro nondum inc. Heins. — 200 nec ad
NOT.E
191 Sol remisif] Inliibita tantisper
sua luce, ut locus darctur Astris illis
gentilibus, Houorinm factnni Inipe-
vatorem videre gestieiUibns.
193 Subitaluce] Subita lux, snbitns
ignis, felix privsasriuni esse credeba-
tnr. Sic ignis lambens caput Servii
Tullii pucri, ipsi causa fuit felicita,
tis.
194 Phrijgioque volutus rertice can-
dor] Candor seu lux candida, purior,
coelestior, anibiens caput Phrygiuin,
aut caput Ascanii seu luli, pucri
Phrygii, Trojani. In candore autcm
alludit ad diadenia, ()uod erat fascia
candida, candor fatulis, felix, fatoquc
promissus.
196 At lua coeiestes'\ Ignis purus,
candidus, ccelestis, reddit illustriora
pracsagia lua, seu de futura tua mag-
nitudinc.
197 Talis'] Qualis est Honorius
flamma lucidiore atcpie candidiore
illnstratus, talis fuit Jupiter primccvus,
in primo icvo, scu prima a>tatc.
Jda'is] Ida, unde Ida>us, mons est
in insula Creta, ubi Jupitcr educatus
est.
199 Natura tradcufe] Natura? auc-
toritas Numinibus iniperat : et quie
porro est ista NaturaDeorum vestro-
rum dominatrix, o pagani, nisi verus
Deus, qui est super umnes Deos /
Lanugine vernabant] Vernabant,
vestiebantur prima barba ; ut pratu
prima vernant Lerba.
:>5() CL. CLAUDIANI VIII.
Moturre convexa com8e. Tum scindere nubes
Discebat, fulmcnque rudi torquere lacerto.
Lretior augurio genitor, natisque superbus
Jam paribus, duplici fultus consorte redibat,
Splendebatque pio complexus pignora curru. 205
Haud aliter summo gemini cum patre Lacones,
Progenies Ledsea, sedent : in utroque relucent
Frater, utroque soror. Simili chlamys efiluit auro :
Stellati pariter crines. Juvat ipse Tonantem
non adliitc diffundebantur per ceriicem : tunc ediscebat rumpere nimbos, et vibrare
fulmen mami inexpcrta. Pnter Theodosius hilarior hoc prcesagio, et gloriuns
Jiliisjam a-quulibus, fretus gemino socio Imperii retertebatur , ac fulgebat amplec-
tens filios in curru, pius ipse. Sic Lacones gemelli, Ledce filii considunt cum patre
suprcmo Jove. In amhobus, species fraterna refulgtt, in ambobus species sororia.
Chlamys eorum contexta auro pari diffunditur : capilli sunt similiter aurei: ei'ror
hcec Vat. quart. — 201 Matura Vat. tert. Rott. Jubce Put. Pat. cum scindere
Ainbr. pr. Jun. et Moret. pr. tunc Oxon. Leid. et alii. — 202 flumenque Leid.
pr. — 203 auguriis Med. tert. augurio vel augusto Petav. tert. — 204 fultus
diplici Mazar./as/MS Kott. cum snrte Vat. pr. Med. tert. Thuan. — 205 suo Put.
Pat. — 29Q gcmini summoYat. tert. Rott. Oisel. Tholos. — 207 sedent: in utroque
Moret. anibo, Ald. et Exc. Gevart. ad Schotti Exc. Gronov. ascripserat
locuni Martial. lib. ix. Epigr. 103. neutroque Exr. Cod. Rheni. lUerque
Med. quart. sedentem utroque ed. Puhnau. unde Bartiiius pr. ed. sedentum.
relucet .quatuor Vat. PaL Farn. Pric. relucent septem aiii.^ — 208 simili
Med. tert. Reg. Moret. pr. Leid. pr. diio Oxon. Exc. Luceiis. sec. similis
uoveni alii. similis vel simili Mazar. in Petav. pr. erat glossa. Stat. ' siinili coma
fulgurat astro.' chlamys Pric. clamor Vat. pr. affiuit Exc. Voss. Pric. Tluian.
ed. Vicet. — 209 crinem legit Heins. — 211 Eurota Med. pr. proprio alumno
NOT^
201 Moturce convexa coma] Ovidius : in liberos : sic dicitur pius currus,
' Terribilem capitis concussit terque quia pium Principem contiiiet.
quaterque Caesarieni, cum qua ter- 206 Gemini Laconcs'] Castor et Pol-
ram, niare, sidera niovit.' lux, quoruin hic Jovis filius, alter
202 Discebat] Dii in pueritia dis- Tyndari, ainbo Ledee, ambo e Laco-
cebant qu<« in aliis ajtatibus essent nia Graeciie regione oriundi.
facturi. 208 Frater] In utroque satis cog-
203 Lcptior augurio] Theodosius noscitur eos esse fratres, et similes
gaudens se vidisse, et steliam, et ig- sorori Helena;.
nem lambenteni, qui innocuus illus- Chlumys effluit] Chlamys contexta
trabat caput Honorii. auro, seu filis aureis, effluit ac diffun-
204 Paribus] Hoiiore Imperatoriae ditur ventis agitantibiis.
dignitatis. 209 Stellati criiies] Flavi, aurei, in-
Fultus] Filii sunt parentum spes, star stellarum. Alludit ad fabulam
et columen. Argonautarum, quibus navigantibus
205 Pio curru] Complecteus curru singuiae stellae in capitibus Castoris
filios, qua iu re ostendebut pietatem et Pollucis eftulseruut.
Di; n. coNs. HoNOR. 251
Error, et ambiguae placet igiiorantia matri. 210
Eiirotas proprios discerneic nescit alumnos.
Ut donuis excepit reduces, ibi tabu tecuui
Pro rerura sta])ili feitur ditione locutus:
Si tibi Parthoium solium Fortuiui dedisset,
Care puer, terrisque procul venerandus Eois 215
Barbarus Arsacio consurgeret ore tiaras ;
Sufficeret sublime grenus, luxuque fluentem
Deside nobilitas posset te sola tueri.
Altera llomana3 longe rectoribus aulae
Conditio : virtute decet, non sanguine niti. 220
ipse delectdt Joicm, et inscitia recreat Matrem duhiam. F.nrotas non potest discri-
minare uliimnos auas. Statim atqm- Aula recepit vos rcdcuntes, ibi Tlieodosiiis narrn-
tur dixissc liac verb;i tecum, o Hoiiori, pro Principaiu mundi confirmando. Sijatum
concessissel til/i imperium Parlhorum, ofili dilecte. et tiaras liarliaricus rerirendus
lo)ige in regionibus OriciUis attollerctur iii capite tuo Arsacio ; origo cxcelsa satis esset
Tibi, alque una geneiis claritas valcnt ie sustinere etiaiii diffluentcm luxu molli.
Longe alia sors est Moderatorum Imperii Komayii: converut sustentare se virtute, non
Petav. tert. populos Var. LL. ed. Antv. Eurotasque suos nescit disc. Moret. pr.
ncscit discernere Pal. Med. pr. crecit Rott. cernit Codd. Voss. Leid. Oxon. Lo-
van. et l^iilinan. Exc. Gevai t. Var. LL. ed. Antv. ni. pr. nescit vel cernit lles;.
dinoscere Mazar. — 212 accepit diio Vat. Petav. pr. Lov. Jiin. pr. Moret. sec.
secum Oisel. Med. sec. Mazar. marg. Isingr.— 213 stationc Pric. Exc. Voss.
—214 Naturn Piit. Pat. ni. pr. Ainbr. pr. Moret. sec. Sciied. Giid. Exc.
Schotti, iii quibus Gronovius ascripsit, vid. infr. vs. 380. Fortuna vel Natura
Oxon. sec. in c|uibnsdam Mss. nutura, sed correctuin fortuna.— 2l(y .issyrio
Vat. pr. Farn. Heinsius nolaverat lociim Prudent. p. 257. ubi ex vct. Cod.
Put. legi t .4ss!/ru «iarff. vulgo ibi .4ss»/n> edebatur. cum surgcret duo Med.
Put. Mazar. Var. LL. ed. Antv. orhe duo Vat. ore vel orheFArn. — 2!7 fluentcs
Pal. Med. pr.^ut/ite duo Vat.— 218 possit Reg. Oxon. pr.— 220 Condilio est
Oxon. sec. sequentes vero versus Vet. Gyrald. et lib. Lucens. .sec. lioc ordine
cxbibent: ' Hanc tamen liaud quisquam, qui non agnoverit ante Senu-t, et
incertos aninii placaverit sestus, Inveuiet: longis illiic ambagibus ilur. Major
NOT;L
Juvat error] Diim alterum pro alte- rectum, et vclut consurgens gestabant,
ro esse censet, sicque errat, fallitiir. aliis depressiim gestantibus. Et tum
Virg. ' proles Indiscreta suis, gra- Parthorum dominatio late perOrien-
tusque parentibiis error.' tem patebat.
211 Eurntas] Fluvius Laconiiv, ad Arsacio consurgeret ore] Consurge-
quem educati Castor et Pollux. ret siipra os, iii capite scilicct Pi inci-
214 S(diu)n] Imperium Parthorum : pis Arsacii vel Arsacidce, a priuio Rcge
signum pro re signata, Metonymiciy. Arsacc.
216 liarbarus tiaras] Qualein ha- 217 Luxuque fluentem] More Re-
bent Barbari : Tiaras aiitem est Re- gum Orientis, qui diffluuut, cousu-
gium capitis insigne, quod soli Reges muuturque deliciis.
252 CL. CLAUDIANI VIH.
Major et utilior fato conjuncta potenti,
Vile latens virtus. Q:\n\ enim submevsa tenebris
Proderit obscuro ? veluti sine remige puppis ;
Vel lyra, quae reticet ; vel, qui non tenditur, arcus.
Hanc tamen haud quisquam, qui non agnoverit ante 225
Semet, et incertos anirai pacaverit sestus,
Inveniet. Longis illuc ambagibus itur.
stemmate. Virtus excelsior it fructuosior juncla magnis fatis; si delitescat, ahjecta
est : nam illa virtiis sepulta nhscuritate, quid proficiet ignoto ? erit sicut navis absque
remis : aut sicut Ii/ra, quu' silet : uiit siciit arcus, qui non contenditur. Nemo tamen
reperiet hanc virtuteni, qui non prius cognoverit se ipsum, atqitc sedaverit per-
turbationes affectuum fluctuantes. Itur ad hanc virtutem per anfractus longos.
et utilior fato conjuncta potenti, Vile latens Virtus. quid enim submersa
tenebris Proderit, obscuro veluti sine remige puppis, Vel lyra, quae reticet,
vel qui non tenditur arcus ?' et hoc probat Heins. — 221 utilior Put. Oxon.
pr. et sec. m. sec. duo Leid. vlterior Petav. tert. uUerior facto Var. LL. ed.
Antv. facto duo Vat. Rott. Vicet. Parm. Ald. Isingr. fato viginti duo Codd.
Exc. Gevart. Var. LL. e marg. Parm. facto vel fato Floreut. pntenli Oxon.
sec. m. pr. — 222 Virtus vile latens Med. quart. mox quid si Mcd. tert. submissa
Med. sec. latcbris Rott. Florent. Med. sec. Moret. sec. tencbris Med. quart.
— 223 ProdereiX slX. tert. Proderit. Moret. pr. Proderit? Moret. scc. Exc. Gevart.
Proderit obscuro J Put. Reg. Thuan. Mazar. Pat. Petav. pr. Ambr. sec.Var. Lect.
e marg. Parm. Proderil ? obscuro velutiWcet. Aid. Isingr. et al. Proderit obscuro:
tres.Vat. et Farn. in Vat. sec. auteni et Rott. colon desideratur. obscuris Ambr.
pr. Leid. pr. m. sec. Sched. Gud. Heinsius ascripserat Lucan. Paneg. ad
Pison. p. 120. ed. Pithoti. sine remige Med. tert. sub mnig-e duo Vat. Pal.
Farn. Florent. un. Heins. — 225 Haud tamen hanc q. Med. sec. haudquaquam
Vat. pr. Farn. aut quisquam Var. LL. ed. Anv. cognoverit Vat. sec. Pai. Pric.
Pat. agnoverat Vat. tert. Florent. — 226 incertos Pat. Reg. Thuan. tres Petav.
ingratos Moret. sec. incestos decem scripti, Sched. Gud. Voss. a m. pr. niarg.
Isingr. animum INIed. tert. placaveris Vat. quart. m. pr. placaverit decem alii.
paccaverit Put. pacaverit Pat. Heinsius annotaverat seqq. incerti animi
(Fstus] Valer. Flacc. Lib. v. 303. ' Priecipue /Esonidem varios incerta per aestus
Mens rapit.' vid. Salmas. ad Hist. Aug. p. 181. — 227 longisque Florent. illic
NOTJE
221 Fato conjuncta potejiti] Virtus fluctuantem efficientes. Et jure qui-
Principum, quas solet nancisci fatura dem Theodosius jubet placari animi
magnum et potens. motus ; ad iram enim erat propen-
222 Vile lateiis] Virtus latens est sior, et hac inflammatus saevierat
viie negotium : ' Dulce sopor fessis.' atrociter in Tiiessalonicenses. Vide
Virgilius. Lib. ii, in Ruf. v. 280.
225 Ag)ioverit] Scientia est oraculo 227 Longis illuc] Ad virtutem,
digna, yvwvai ffeavThv, 7iosse seipsum, longa, ardua, salebrisque et anfracti-
et quid de se Deus, patria, parentes, bus plena via est. Sed ad eam con-
amici expectent. sequendam duo requiruntur, nosse
226 Incertos (cstus'] Animi atfectus seipsura, et placare animi cupidi-
instabiies, et maris instar, honiinein tates.
DR IV. CONS. HONOR.
253
Discc oi])i, qiiod quisque sibi. Cum conderet artus
Nostros, .Ttheriis miscens tcrrenn, Proniethcus,
Sinceram patrio menteiu iuratus Olympo 230
Continuit claustris, indignantemque revinxit.
Et cum non alit<M- possent mortalia lingi,
Adjunxit gcminas. Illai cum corpore lapsas
Edisce pro orhc, qiiod privatus ediscit pro se. Ciim Promethcus effingerct corpora
vostra, commiscciis les terrestres cccleslibus, rapicns ex Cwlo niitali animam spiri-
talem, eani cocrcuit lioc carccrc, et alligavit rcpugnantem : cum<iuc mortalia nun
possent aliter formari, addit djius aiiinias, scntienteni, et vegetanteni. lllce
Pat. Moret, sec. Med.qnart. — 228 orbis omncs Vat. l'al. Farn. Exc. Gevart,
orbi jNIed. tert. Tholos. Leid. pr. Anibr. tert. Florent. (lui Glossani adjnn^it
i. e. de orbe. orbis ycXorbil^ric. qtiod (juosqiie 1-Morent. Mazar. quodcumquc inc.
Heins. qiiod quisquc vel quodcumqtic L&v. a m. s. sibi cst Mcd. tert. orbis
qtiodcumipte Anibr. sec. sed in niar<rine aiia mann orbi qtwd quisquc. in Ex-
cerptis Schotti a Gronovio seq(|. ascripta erant, Discordis Uempster. p. 400,
Pliilostr. de vit. Apoilon, L. viii. c. 3. p. 392. Bartli. Advers. xv, 11.
Dionys. Long. p, UO.Isocrates ad Nicocl, p. 34. Veget. prolog. — 230 patrio
Raphel. Isingr. Pric, a ni. pr. et sec. Moret. sec. et Wolf. Cj prian, de ,Mor-
tal, c. 13. ' uara quou moriturus audivit, ad hoc audivit, ut diceret, audivit
non sibi ille sed nobis.' dum Jun. pr. Vat. terl, crederet id, Vat. tert, et Wolf.
palri qiiatuordecim alii, itein Var. LL. ed. Antv, — 231 rccepit IMed. pr, m. pr.
—232 frangi Vat. tert. Rott. ^Med. sec. m. pr. Jingi \e\frangi Pric,— 233 Ad-
Jungit inc, Heins, gemmas vel g^minos Thuan, ciim e corpore Vat, pr. Farn, —
NOT.E
228 Disce orbi, Sfc.] O Honori, lestibiis, hoc est corpus animaca-lesti.
disce pro orbe regendo, quod pri- 230 Sinceram mentctn] Aniniam sin-
vatus quisque discit, ad seipsum re- ceram, et puram ab onmi corporea
genduni, suamque familiam.
229 Promctheus] Filius lapeti, pri-
mus homincm e luto fmxisse dicitur,
et Mincrvae, opus ipsius admirantis,
ope iu Ccelum fuisse sublatus. Hic
ferulam seu virgulam rota; Solis ad-
movit, eaque accensa, igneni detuiit
face: animani rationis parlicipem,
spiritalem, immoi talem,
231 Claustris] Animam vehit in
carcere corporeo, repiiguantem co-
erciiit, atcjuc vinxit.
232 Non alitcr] Et cum honio mor-
talis non posset tiugi, ac fovmari ali-
in terras, quo hiteuni suum hominem ter, quam si aniina ejus spiritalis, ca;-
animavit. Dictus est Prometheus aTrh lestis, immortalis jungeretiir corpori
Ti\s npofx-qdeias, a providcntia Dei, qui mortali ac terreno, pcr vin< ulum ali-
' formavit liominem de limo terra.% et quod ; ideo Pronietheus addidit gemi-
inspiravit in faciem cjus spiraculuui nas animas, unain sentieiitem, alte-
vitie :' hoc est, aniinam rationis par- ram vegetantem, qua- essent velut
ticipem, spiritalem, quae velut igiiis
ccElestis hominem animat, Has fabu-
las ejL sacris historiis detortas esse
nenio nou videt.
.^lheriis] JMiscens lutum rebus coc-
nexus et vincula aniiuir immortahs
cum corpore mortali. Sic Virgilius
dat ' tres animas' Hei ilo,
233 lllce] Animasentiens,etauiiua
vegetans.
254 CL. CLAUDIANI VIH.
Intereunt : ha?c sola manet, bustoque superstcs
Evolat. Ilanc filla capitis fundavit in arce 235
Mandatricem operum, prospecturamque labori.
Illas inlcrius collo, praeceptaque summas
Passuras dominae, digna statione locavit.
Quippe opifex veritus confundere sacra profanis,
Distribuit partes animas, sedesque removit. 240
Iram sanguinei regio sub pectore cordis
Protegit imbutam flammis, avidaraque nocendi,
perettntes ciim corpore moriuntur : hecc renmnct una, et vivens post rogum exsilit,
Promethciis collocavit hanc in celso vertice capitis, imperaturnm facienda, ct pro-
risuram operihus. Posuit illas, sentientem et vegetantem, itifra cervicem, per-
laturas in loco aplo impcria Regina: suprema. Etenim Creator timcns miscere
sacra cuni impuris, separavit sedes animce et 7nansiones divisit ab invicem. Regio
qaEedam sub domicilio cordis sanguinem facientis/oie( iraciindiam incensam igne,
234 Intereani Vat. pr. Heinsius sequentia ascripserat : ' Haec et sequentia
omnia ex Timaeo Platonis haiisit. Cic. Lib. i. Tusc. Quafst. Ejiis auctor Pla-
to tripliceni fingit animam. vid. ibi seqq. Hanc Platonis sententiam Galenus
probat ac passim sequitur, etsi Aristoteli improbatam. vid. Jiil. Firmicuni
contra gentes p. 8. ed. Leid. in 4. Ouzel. p. 74. AVouvrer. in Minuc. p. 21.
Elmenhorst. p. 37.' — 236 prospecturamque laborum Lov. perspectricemque la-
borum Petav. pr. praspecturamque INIoret. sec. perspecturamque Reg. spectatri-
cemque kiborum Vat. quint. prospeciricemque Moret. pr. Jun. Vat. quart. nnns
Pet. Ambr. sec. ni. sec. laborum IMoret. pr. — 237 Illis Thuan. — 238 digne Reg.
— 239 conjungere sancta Moret. sec. committere Pal. Med. pr. sacra Vat. sec.
sancla sedecim alii. — 240 remisit Farn. m. pr. — 241 Iram, vid. Val. Maxira. ix.
3. Horat. Carni. i. 16. — 242 imbustam Leid. pr. — 243 rabies Jun. pr. tumescit
NOT^
234 J/<rc] Anima rationis parti- tius diviua providentia.
ceps sola vivit, sola superstes, cor- Sacra profanis} Metuens confun-
pore in pyra cremato, evolat in Coe- dere animam rationis compotem,qn^
lum. est sacra atque ' divina^ particula au-
235 Hanc'] Animam rationis parti- rae,' cum profanis, hoc est, cum im-
cipem collocavit in capite, tanquam puris terrenisque aniniabns sentiente
in arce, in qna, ut Regina, imperat et vegetante, qiiae e niateria coiiflatae
facicnda, providetque rebus omni- sunt, et quae secum trahunt pertur-
bus. bationes animi, ut iram, odiuni ; se-
236 Lubori] Quo vita humana con- des earum omniuni separavit, atque
stat: quippe vita labor est perpe- distinxit : adeo ut ex illis una pars
tuus. esset superior ; altera inferior.
237 Hlas'] Sentientem et vegetan- 241 Pectore cordis] Sub doraicilio
tem inferiiis collocavit, ut ex ipso cordis, sub intinio corde; ubi .•■edem
loco inferiore, in quo constitntae sunt, irae Platonici reponuni, simulque fon-
discant parere animae, superiori iu tem sanguinis ; qiiod iiltinium astrnit
sede regnanti. Aristoteles, et contia Gaienum alios-
239 Opifex] Pronietheus, vel po- que medicos muiti recentiores.
Dli IV. CONS. HONOR.
•25.",
Praecipitemque .sui. Rabie .succeiLsa tume.scit :
Contrahitur tcpeiUcta nietu : ciim<{ue oinnia secum
Duceret, et requiem menibri.s vesana negaret ; 245
Invenit pulmonis opem, madidumque turenti
Praebiiit, iit tinnid;v rucrent in mollia tiljrcT.
At sibi cuncta petens, nil collatura Cupido,
In jecur et tractus imos compulsa recessit,
Qiix, velut immanes reserat dum bellua rictus, 250
ct cupidam noctiuli, et se prcpcipitantem. Ea lesio injlammata furore turgct, ad-
hiic subcalidii, angustatur iimore ; et cum ira raperct curicta sccum, utque insana
non darct quiilem corpori, rcpcrit uuxilium pulmonLs, ct illiU!i ohjccit humidum ar-
dcnli, ut Jilme tur^eiitrs subsidcrenl lcnitcr. Sed cupiditas posccns pro se omnia,
et niliil datura, pulsa seccssit injecur,ct regiones iujimas. Qua ciipiilitas, suuf
vcl tremescitWAi. quart. — 244 tepcfacla tres Vat. Farn. Pric. Oisel. Exc. Liicens.
pr. stupifacta manu vel metu Lov. stupefacta Pal. Mcil. pr. Ambr. pr. et sec.
m. sec. eil. Pariii. Vicet. et sic edidit Gesii. iabefacta vet. Co<l. imde labe-
facla legit Heinsiiis. nt Lib. i. in Ruf. init. ' riirsiis lahrfacta cadoliat Reli-
j;io.' tremefacta Pric. tumcfacta IVIed. tert. tepefacta vel stupefacta Vat. pr.
tabefacta vel stupefacta Kes,. Oxon. fecit pro secuni Med, qiiart. — 245 Verteret
Moret. pr. rabies vc^ana Piit. levaret Thuan. — 2XQ furenti vi«;inti C!od(l. Exc. Ge-
vart. Lucens. seo. \'ar. LL. e inarjj. Parni. Jiuenti ed. ^ icet. furoris 1'iit. —
247 tiinidte pro tumidm Leid. pr. — 248 At sibi cuncta petcns. Heinsiiis ascrip-
serat lociim \'al. Max. ix. 4. m<a Var. LL. ed. Antv. ncc collalura ]Xv.%. nil
collatura^\c.\j?cX\. con^i/ura Exc. Lucens. pr. secumlatura \\^. cum lattira
Med. tert. celatura ed. Vicet. prtpstatura Pric. — 249 compressa Exc. Voss. —
250 iinmanis Med. tert. Rea. Pat. Oxon. pr. Exc. Liiccns. pr. et Var. LL. e
niarg. Parm. reserat Med. sec. reseret Jun. Leid. Lovan. Var. LL. e inarfir,
Panu. Ald. et alii, dum diio Med. Put. Var. LL. e marg. Parm. et Ald. duni
NOT;E
243 Prcrcipitemque smi] ' Fiiror ira-
que nienteni Prarcipitant,' et ad te-
inere ageiiduin impellunt.
Rabie succensa] Illa regio per iram
effervescit atqiie ebiillit, venis toto
corpore incensis.
244 Tepejacta] Adhuc subcalida,
et refrigescens ex illo ardore iraciin-
dia? contiahitiir, detumescit. Alii
legunt tremefacta metu, vel stupefacta,
iiec niale.
245 Duceret] Cum ira secuin om-
nia raperet, cverteret, et suo motii
totum corpus, velut torrens, oppri-
nieret atqiie pessiiindaret, ptilmonem
invenit, cujus luimido ct saliitari
flatu, fervorein cordis ardeutis atque
furentis leniat atque eventilet.
247 In 7nolUu] Ut fibriE tumentes
subsidant leniter, fiantipie molliores.
248 Cupido] Ciipiditas niater om-
nium scelerum, sed pra^sertim avari-
tiae et amoruin, in regione jecoris,
quap regio inferior est qiiam sedes
cordis, coUocata est. Hiiic distichum
illud: ' Cor sapit, et Piilino loquitur,
Fel concitat iras, .Spleu ridere facit,
cogit aniare Jeciir.'
249 Tractus imu.^i] Qnos piidor abs-
condit, et noininarc vetat.
Compulsa] Cupiditas et lihido, nisi
coerceanlur, emicant, et parteiu su-
periorem invaduut, inipudenterque
turbant.
256 CL. CLAuniANT viir.
Expleri pascique neqnit : nunc verbere curas
Torquet avaritia?, stimulis nunc tiagrat amorum :
Nunc gaudet, nunc moesta dolet : satiataque rursus
Exoritur, caesaque redit pollentius Hydra.
Hos igitur potuit si quis sedare tumultus, 255
Inconcussa dabit puree sacraria menti :
Tu licet extremos late dominere per Indos,
Te Medus, te mollis Arabs, te Seres adorent :
Si metuis, si prava cupis, si duceris ira,
bestia cum aperit guttiir ingens, non potest satiari et nutriri : modojlagcllo {mpeilit
curas avariiicE, modo lcetattir, modo tristis affiigitur; et saturata iterum exsurgit : ac
renovatttr valentius Hydra interfecta. Si aliquis ergo valuit placarc hos molus ani-
mi, prabebit animce sincera templa stabilia. Tu etiamsi regnes longius, per Indos
vltimos ; etiamsi 3Iedi adoj-eid te, ct Arabes et Seres: si times, si desideras i^n-
\el cum Yat. tert. Heinsius conjicit ceu. — 251 Cotnpleri INIoret. sec. neqult
Mazar. Ambr. pr. Exc. Lncens. sec. ed. Yicet. velit triginta alii, Yar. LL. ed.
Antv. et niarg. Parni. velit vel nequit Pric. nunc verbere vel contraria Lov. —
252 rfujny/flg-raf Exc. Yoss. amorisV&K. pr. Pat. Moret. item Ambr. pr. — 253
Tunc gaudet Ambr. sec. gaudet etiam habet Petav. tert. m. pr. mcesta silct marg.
Isingr. — 254 valentius Med. tert. paventius Reg. pollcntior Moret. sec. — 255 potuit
si quisYat. pr. et tert. Farn. Pric. Rott. Pal. Oisel. si quis potuit.Jaxi.in-.Vetav.
pr. Ambr. sec. Med. tert. diio Moret. inc. Heins. poterit Yat. duo. Ambr. sec.
foedure Yar. LL. ed. Antv. — 256 sacrariu mentis Moret. pr. — 257 longe Moret.
sec. dominare Yat. tert. Farn. Rott. Oisel. Med. sec. Petav. sec. — 258 adoret
duo Yat. Pat. adorat Moret. pr. adorant Med. sec. Oxon. pr. — 259 prava viginti
NOTiE
251 Expleri'] Ciipiditas enini e sua tium inter se cupiditatum bella, ani-
natura est insatiabilis, ac proinde ma ab omni motuum perturbatione
non potest expleri ; inimo ne quidem ac contagione pura atque tranquilla,
satis uuijuam pasci. Unde cum bel- in ipso pra-sidebit capite, tanquam
lua non immerito comparatur. quoddam numen in templo stabili et
252 ^iajvfia'] Cupiditas modo ava- inconcusso ; et in hac animae tran-
ritia, quasi verbere, torquetur et agi- quillitate posita esse videtur beatita-
tatur ultro citroque : niodo amore iu- tis humanEe ratio.
cenditur, &:c. 258 Medus'] INIedi, Arabes, Seres,
253 Satiataque'] Ciipiditatem cum Indi, sunt Asiee populi celebres.
putas esse satiatam atque conten- MoUis Arabs] Arabes moilitia et
tam, sicque edoniitam, ea tamen ite- luxu diffluere dicuntur.
rum exsurgit tortius ac valentius Scres] Po()uli sunt in extrema Asia
quam Hydra ; cui, cum caput abscis- ultra Tartariani, vulgo Sinenses vo-
sum est, duo pullulant. Ea nempe cant.
cupiditatum natura est, nt iternni Adorcnt] Reges adorare familiare
reviviscant, cum extinctas putamus : erat Persis, Seribus, et aliis populis
ideo improbo labore domand« sunt. Orientis.
256 Purce sacraria menti] Si quis 259 Si metuis] Si es obnoxius ti-
possit sedare tumultuaria pugiiau- mori, inalo desiderio, irae;eris ser-
DK IV. CONS. HONOR. 207
Servitii patiere jugum : tolerabis iniquas 260
Iuteriu.s leges. Tiinc onuiia juro tcnebis,
Cum potcris rex esse tui. Prodivior usus
In pejora datur: suadetque licentia luxum,
Illecel)risque cllVaMia lavet. Tum viv^ere caste
Asperius, cum promta Venus : tum durius irae 205
Consulitur, cum poena patet. Sed comprimc motus :
Nec tibi quid liceat, scd quid fecisse decebit,
proha,si ubripcris iracuHdia, fercs jugHin servituiis: feres duras leges inferius.
Tuin imiicrabis cunctis incrito, si valebis csse iniperator tui ipsiiis. Consuetudo pro-
nior ruit in iiial.i mujora, it libertas persuadct lu.vuricin, alque effranata indulget
voluptatihwt. Tum dijficilius cst vivere pudicc, cuinfacilis cst vobtptas: tunc iinpedi-
tur iracundia opcrosuis, cuinfacilis est vindicta. At cohibc affcctus piavos, ct co-
gites, non quid pcrmiitatur iibi, sed quid decorum erit agere: et contcmplatio liones-
qn.itiior Co<i<l. Exc. Gevart. Liicens. sec. Var. LL. e maig. Parin. ot Sclied.
Giul. p«ri(« iNlcd. quart. Botion. ct ed. Vicit. capis Jiin. pr. tt/w Pric. —
2G0 .S'i vitii Med. quart. putiure Vat. tert. Pat. Jiin. pr. Leiil. pr. nj. pr. tolc-
rabit Var. LL. ed. Antv. — 2(31 Intcrius Exc. Lwti et Liicens. pr. UltcriusKiX.
Vicct. Interius \iil Imperii Lov. nioxj/drt pro .;((»•<; Jun. pr. timebis Tliolos. —
263 iM.THA- Vat. quint.— 26-1 lllecebris effrcna Florent. Med. sec. Lov. et Ald.
;)rt(e< Moret. sec. <Hnc fUTre Vat. quart. et qnint. quain vivere Vat. pr. tuia
riiere tredecinialii, Exc. Gevart. et Lucens. sec. juste ]Med. quart. Put. —
265 tum prointa Pal. Med. j^r. piomta manus Exc. Voss. tunc durius Bcnon.
Pat. Tholos. tres Anibr. Moret. scc. lixc. Gevart.— 266 Consultum Reg. a ni.
sec. Tliolos. Consullus Petav. scc. Consulimus Vat. pr. Farn. Oi-el. Leid. pr.
Consulimur Vat, tei t. Pric. E\c. Voss. Consulitur decem aiii, Exc. Luceiis.
sec. itein Var. LL. e niarg. Parm.' Consuluimus Vicet. Parm. dum pana Piit.
petct \nv) patct Pal. iSIed. pr. pana pati Jun. pr. pkna patct lcgchat Heiiis.
supprime Pric. comprimc Exc. Voss.— 267 Ne tibi Vat. pr. ^iMed. sec. Bonon.
NOTyE
VHS cupiditatum tnarum, et servitu- mcmbris tuis repugnantem legi nicn-
tis jugo, bovis instar, opprimeris. tis tuae.' S. Paulus.
Ceterum hos versus mnlti viri docti 262 Proclivior usus'] Habitus seii
aureis literis ccnsent inscribendos in consiietudo prieceps ruit in pejora
institutione Princi[)um. magis ac magis. S. Angustiuus : ' E
Si duceris »<(] Jure Theodosius ait voluiitate pervcrsa facta est libido,
vitandam esse iram, qua ipse inflam- et dum .servitur libidini, facta est
inatus ita savierat in Tlics^alouicen- consuctudo, ct chim coiisuetudini noa
ses. Vide in Ruf. u. 280. Seiieca resistitur, facta cst necessitas.'
de ira : ' Si clfectus ejus damnaque 263 Liccntia:] Licentia et impuni-
intueri veiis, nulla pestis humano tas, pessima sunt vitioriim incentiva.
generi phiris stetit. Videbis ca-des Ciccro : ' Impiiuitatis spes maxinia
ac venena, ct reorum mutiias sordes, est illecebra pcccandi.'
et iirbium clades, ct totarum exitia 266 l>a;na patet] Ditficilius prospi-
gcntium,' .!v:c. cil»>' iia^ rctinenda<, cum ostenditur
2G1 Inlcrius] Iii te ipso patieris facilis vindicla, et occasio poenac su-
duras leges, et senties ' legem iii menda:.
£>clph. el fur. Clas. Cluud. li
258 CL. CLAUDIANI VIII.
Occurrat: mentemque domet respectus honesti.
Hoc to pragterea crebro sermone monebo,
Ut te totius medio telluris in ore 270
Vivere cognoscas, cunctis tua gentibus esse
Facta palam ; nec posse dari regalibus usquam
Secretum vitiis : nam lux altissima fati
Occultum nihil esse sinit, latebrasque per omnes
Intrat, et abstrusos explorat faraa recessus. 275
Sis pius inprimis : nam cum vincamur in omni
iatis superet animiim tiinm. Insuper hoc admonebo te verbisfrequentibus, ut scias te
vivere in ipsoconspectutotius Orbis, et luasactiones esse coram omnibus populvi,ne-
que ullum arcanvm locmii posse ijnari peccatis Regum. Etcnim splendor celsissimus
fati regalis nihil permittit manere absconditum, et penetrat per cuncfa latibula ; et
fama perscrutatur angulos occultiores. Esto pius et clemens ante omnia: etenim
Lov. inc. Heins. Var. LL. e marg, Parm. qiiod liceat Rott. — 268 Occiirret Lov.
dein domat Reg. Jiin. pr. item Oxon. — 2G9 Hfcc ]Med. quart. Mazar. manebo
Tliuan. docebo Anibr. pr. m. pr.— 270 Lt tu te toliens Vat, quart. m, pr. ore
Oxon. pr. Ambr. sec, Reg. m. pr. inc. Heins. Petav. sec. Exc. Lucens, sec.
orbe decem al, et ita edidit Gesn, ore vel orhe Leid. pr, — 272 Fata Oxon. pr.
Med. tert. Jisquam Med, tert, iinquam Jun, Var, LL, ed, Antv, et al,— -
273 lux altissima fati Gronov, in Exc, Sciiotti ascripserat locum Dion, Lib.
Lii, p, 559, — 274 nil qiiatuordeciui Codd. Exc, Lucens, pr. Var. LL. e marg.
Parm, Lovan, Lcid, edd, Vicet, Ald, Colin, — 275 ahstrusos Med, tert, Livin, Exc.
Lucens, sec. obtrusos Vat, tert, Farn, Oxon. pr. obstructos Jun. pr. obstrusos
Oxon. edd, Vicet, Parni. Ald. Isingr, Coiin, Exc, Gevart. Var. LL. e marg.
Parm. obstrusos ve\ obstructos Oxon. sec. obscuros marg. Isingr. ex cod. Barth.
implorat decem Codd. et Exc. Schotti cnm Glossa S. explorat. explorat decem alii
et Exc, Lucens. sec. — 27G Sis Leid. et edd, Vicet, Ald, Isingr. Colin. Grypb.
NOT^
267 Quid liceat] Plinius : ' Leges sunt iu oculis omnium gentium. Etsi
Principi nemo scripsii : non tamen e Seueca : ' Magna pars peccatorum
ei licet, quod libet, ac minimuni de- tollilur, si peccaturis testis assistat :'
cet licere, cui nimium licet.' Alexan- quo seni^u esse illi debent, qui facto-
dcr inT^lntarcho: TrdyTwv oloufvos 5e7v rum suorura ttoAAous pLdprvpas ex"^"''»
■jrepteTyai, toD 5i/coiou Se rp-raadai : Pu- t7tultos iiabent testes. Pindariis.
tans omnia sibi circumoccupari quidem, 273 Sccretuni] Euripides (Iph. T.
sedjustitice submitti se oporlere. 070,) to, yap tujj' /SacrtAeW ira077/xuTo
268 Rcspectus honesti] Coutempla- "laaci TrdvTes : Regutn vitia otnnes cog-
tio et reverentia honestatis, noscunt.
Honesti] ' Et incoctnm generoso Lux] Altissimus splendor eorum
pectus honesto.' Persius. fati, hoc est, niajestatis, quas ipsis
269 Crebro scrmone] Repetita sse- fato coutigit.
j)ius admonitione inculcabo, ne id ex 275 Ahstrusos explorat fama reces-
auimo excidat. O digna magno Priu- sus] Et quid fugere queat raonstrum
cipe monita! illud, cui quot plumae, tot oculi, tpt
272 Facta palam] Facta Regum linguae, tot ora, tot aures ?
DF. IV. CONS. IIONOR.
259
Muncre, sola Dcos aequat clementia nobis.
Neu dubie suspectus ag^as : neu falsus amicis,
Rumoruinve avidus. Qui talia curat, inancs
Horrcitit strcpitus, nulla non anxius hora.
Non sic excubia;, non circumstantia pila,
Quam tntatur amor : non cxtorqucbis amari.
lloc altcrna tidcs, lioc siraplex gratia donat.
Nonne vides, operum quo se pulcherrimus ille
280
cum supeyemur a Diis iii omni virtutc, una dementia nos assimilat Diis, Neve
ijuid facius animo dubio ct su-;picaci : necc sis simuhUor amicitia-, aut cupidus
rumusculorum, Qui sequitur ista, timebit cana inurmura, inquictus momentis
omyiibus. A'o?i itu custodiw, nun ita arma cingentia detendunt l'rincipcm, quam
amor subditorum. Non coges alios ad amorem tui. llunc fidelitus mutua
parit, hunc sincerus candor, An non aspicis, qua concordia mundus ille ornatissimua
Sic Farn. et inc. Hcins. infatis Pric. Exc. Voss. imprimis Hcins. Gesn. et ed.
Bipont. — 278 yec dubie Pal. Med. pr. Ne Jun. pr. l.eid. scc. inc. Heins. ne
falsns Pric. Lov. Jun. Lcid. Yoss. amicits Pat. — 279 Rumnrisre Vat. pr. currit
ed. Vicet. — 281 \ecsic Vat. sec. Pal. Med. pr. et qnart. non circumstantia sede-
cim scripti, Var. LL. e mara;. Parni. nec duo Vat. Pal. Farn. piln vel tcla Reg.
— 282 tutetur Put. extorquebit Med. quart.— 283 Ihcc allerna Vat. pr. (eterna
conjiciebat Heins. ««/(jjZcx Moret. sec. g-/ona Med. sec. — 281 (/«o .st Thuan.
Petav. tert. Med. quart, et sic legebat Heins. qui se Vat. pr. Farn. Lov.
Jun. pr. Oxon. pr. qnod se aiii magno nuniero, Exc. Gevart. Lucens. sec.
Voss. Ms. Pulm. Var. LL. e marg. Parm. et Sched. Gud. quod non Tholos.
j)ulcherrimus ille Med. quart. Put. Moret. pr. iste Pat. iitse deceni alii.—
NOTiE
Grcgorius Thaumatur- malc est cxtra legem viventibns !
276 Pius']
gus : ev(T4^iiap fj.r)Tepa (paffl twv apeTwv
opdws \4yovTes: Fietatem matrem dicunt
tirtutum, qui rcctc dicunt.
277 Clemcntia'] ' Pietate et Justi-
tia Principcs Uii fiunt.' Seneca pro
persona Auj.'usti. ' Animum vincere,
iracundiam cohibere, &c. H«c qui
faciat, non t-go cuin suinmis viris com-
paro, sed simillimum Deo judico.'
Ciccro.
278 Dubic suspcctus'] Ne indulgeas
suspicionibus dubiis ; ne credas ca-
lumniis, &c. Ipsam maleiiicentiara
sprevere Ca?sar, Augustus, et alii
magni Principes.
Falsus amicis] Ne simules te amarc,
ne decipias aniicos.
380 Anxivs] ' Dii DeaEque ! quam
(juod semel nieruerunt semper expec-
taut.' Petronius.
282 Amor] ' Amor subditorum, mu-
rus aheneus.' Id sa^pius usurpabat
Ludovicus XII. populi pater.
283 Alterna fides] Amor mutuus et
fidelitas reciproca. ' Kgo tibi mon-
strabo amatoriuni, sinc medicameuto,
sine herba, sine ulliiis veneficae car-
mine. Si vis amari, ama.' Scneca.
Simplex gralia] Simplicitas et can-
dor, qnie couciliant auiorem et gra-
tiam omnium.
281 Nonncvidcs] An non vides quo-
modo niundus ille piiicherrimus yar-
tes omnes suas contincat, velut qno-
dam amoris et concordiae vinculo iu«
ter so conjunctas f
260 CL. CL.\UDIANI Vllli
Mundus amore ligat, nec vi counexa per cevum 285
Conspirant clcmcnta sibi ? quod limite Phoebus
Contentus medio, contenlus iittore pontus ?
Et qui perpctuo terras ambitque vchitque,
Nec pvemat incumbens, oneri nec cesserit aer 1
Qui terret, plus ipse timet. Sors ista tyrannis 290
Convenit, Invideant claris, fortesque trucident :
Muniti vivant gladiis, septique venenis :
opcribus vivciat sesc, et elementa consentiant secum, non per tempns colUgata inter
se impttu aliquo ? an non aspicis, qiiod Sol conlentus via media sit, quod mare
contentum sit littorilms ; et acr (jni cingit et smtenlat semper terras, neque oppri-
tnat subsidens, neque opprimatur ponderc? Ille qui territut ■dVwfi, ipse magis me-
tuit : ea propria est Tyrannorum conditio, ut invideant viiis illustribus, occidantque
generosos ; vivant freti ensibus, et cincli venenis, incolatit lurres dubias, et timidi
285 ligat duo Vat. Pal. Rott. edd. Vicet. Parm. Junt. Isingr. Pulm. Ald.
Colin. Gryph. liget viginti duo Codd. Exc. Gevart. Var. LL. e marg. Parm.
Scalig. Heins. et Gesn. nec non connexa Pat. convexa quatuorVat. Farn.
Jun. pr. Ambr. sec. inc. Heins. connexa Pal. — 286 Aspire7it Tiiuan. Conspi-
rent octodecirn alii, Exc. Gevart. Lucens. sec. Var. LL. e niarg. Parm. et ita
Heins.etGesn. qui limite\ a.t. pr. Farn.Lov. qui Isingr, guo Juu.pr. qwoci viginti
Codd. Exc. Gcv. Luccns. sec. Sclied. Gud. et Var. LL. e marg. Parm. — 287
ContemptusMed. tert. portus inc. Heins. pontos\a.t. quart, pontus \elportusYat.
tert. — 288 perpetuus IMoret. sec. — 289 7iec pre77iat i7icu77ibe7is. cum reAeia ari-yiifi
Petav. tert. 07nen pro o7ie7-i Tholos. hoi7iinum Vat. quart. et quint. ne cessei-it
Mazar. — 290'i;)sc Exc. La?ti. fs(e ed. Vicet. <K;nei Pal. Med. pr. sors j^jsa Med.
quart. — 292 vivunt gladiis duo Vat.Petav. pr. et sec. ni. pr. septique venenis Pe-
tav. pv.fretique Vat. tert. Med. sec. m. pr. Veta.v. sec. fretiquc vel sepiique Flo-
NOT.E
Mundus pulcher7'imus'] Ornatissinjus easque undequaque cingere, sed et
pulcherrimis operibus, uude a Gne- eas ita sustentare, ut terra in medio
cis,/cda-|aos dicitur, id est, ornafus. aere velut librata remaneat. Ovi-
285 Nec li] Elementa inter se con- dius : ' Nec circumtuso pendebat in
juncta sunt, sed naturaii quodam a- aere tellus, Ponderibus librata suis.'
moris nexu, nou vi, iion inipetu. 289 O^ieri nec cesserit] Aer non ce-
286 Phoebus] Quod Sol sese conti- dat, non oppriniatur poudere orbiiun
neat in Zodiaco seu in mediis limiti- ccelestium.
l)us Coeli, ut luceat prositque omni- 290 Qui tciref] Salhistius : ' Fieri
bus. uon potest quenquam a multis metui,
287 PonfHs] Quodmarecontineatur quin ad eum e multis formido reci-
littoribus, ceu terminis, quos consti- dat.'
tuit divina providentia, quos praeter- 292 Scpiique vene7iis] Quod sepi-
ire non poterit. nientum ! Tyranni se defendunt mu-
288 A}7ibitquc] Multorum ea est niuntque giadiis, at sunt septi vene-
opinio, ut existiment aeris molem non nis. Hoc est, si qua vis ingruat, pa-
tautuin superimpositam esse terris, rata habent veneua, quibus se poenis
DE IV. CONS. HONOR. 261
Ancipites liabeant arces, trcpidique minentnr :
Tu civcni patremque «icras. Tn consnle cnnctis,
Non tibi : nec tna te nioveant, sed piibHca vota. 295
In commune jnbcs si quid, censesve tenendum,
Primus jnssa subi : tunc obscrvantior a^qni
Fit popnlus, nec lcrre negat, cum viderit ipsum
Auctorem parere sibi. Componitur orbis
Regis ad exempbnn : nec sic inflectere sensus 300
minitentur. Tu vero agas civem ct parenicm. Tti proiide omnilmn, non tibi. Non
desideria tua taniiunt fe, sed dtsideria populi. Si aliquid imperas pro Rep. aut
aliquid judicas observandum, tii prior e.vequere impcria tiia. Tunc populus est
retigiosior ciistos juslitiw, neque rccusat obtemperare, cum animadccrterit ipsuni
legislalorem ohedire suis legilnis. Mundus regitur ad imitationem Principis; neque
rent. fultique \e\septique INIorct. pr.^ — 293 Ancifiitcs arccs probat Hcinsiu3,ut
lil). 1. in pr. Cons. Stilich. 1-12. ' Ancipites rcruni ruituru culniinc la|)sns ;'
qui etiani Pracipites conjecerat : ut Ovid. Met. i. 97. ' Nondum pnrcipites
cingcbant oppida fossap.' artcs Med. sec. Jun. pr. m. sec. cd. Vicet. et Var. LL.
e niarc. Parui. arces Exc. Luccns. sec. aures Moret. scc. Anibr. pr. m. pr. —
294 geras Put. feras Pric. et Exc. Voss. — 29.5 No7i tibi viginti duo scripti, Exc.
Lncens. sec. Ald. et Var. LL. e marg. Parm. Nec tibi Reg. niox non tua te Pric.
Med. quart. Florent. Put. INIazar. netua Med. tert. publicafata Pnt. facta Pric.
nota pro vota \'ar. LL. ed. Antv. — 290 In commune jubes Exc. Scliott. ubi Gro-
novius ascripicrat, vid. Dio lib. Lii. p. 559. Justin. iii. 2. censes si quidque
IMcd. tcrt. si quid ccnscsque Vat. tert. Farn. Kott. Oiscl. censesve Ileg. dno
Med. Petav. pr. ambo Moret. Leid. pr. duo Oxon. tucndum Ambr. tcrt. Exc.
Gevart. iinde Heins. conj. censesce jubendum. — -297 Jussa subi primus Put.
si6j Vat. tert. subi \e] sequi Reg. sic observantiur Pat. Var. LL. ed. Antv.
cum servantior IVIed. quart. nnde Heins. lcgit conservantiur. — 298 ncgat duo
Vat. vet.Gyr. Med. tert. Reg. Tluian. lionon. Pat. Ambr. et Petav. pr. Exc.
J-.ucens. sec. Sched. Gud. vetat qiiatuordecim aiii. tctat vel ncgat Lov.
Oxon. sec. — 299 Autorem Exc. Lucens. pr. Actorem Vat. tert. Pai. Med. pr.
Petav. sec. Leid. V^icet. Ald. Var. LL. e marg. Parm. cum punitur Tliuan.
Petav. sec. — 300 ncc tantum Vat. scc. tantum ncctere Pal. tantum ficctere.
NOTiE
eripiant. Sic enses paratos habcnt veni, nt patrcm. Xenoplion : "Apx««"'
in hostes, venena in semetipsos. ayaQhs ohViv Sta^epei naTphs ayaOov :
293 Ancipites] Id est, arces ancipi- Bonus princeps non differt a bimo patre.
tes, pra^ruptas, altas, in qiias descen- Contra scntiebat Casar, de quo Lu-
dere quis non facilc qucat, nisi in pe- canus : ' Concessa pudet ire via, ci-
riculum haud dubium se adduccre vemque fatcri.'
velit. Ovidius : ' Ab ancipiti delap- Cuttsttte cunctis] Impcrator enira
jus acumine montis :' id est, excelso, eligitur, non ut sibi, sed ut ccteris
praerupto. provideat, iisque pacem pariat et
294 Tu civcm] Tu te geras, ut ci- trauquillitatem.
262 CL. CLAUDIANI VIII.
Humanos edicta valent, ut vita regentis.
Mobile mutatur semper cum principe vulgus.
His tamen elTectis, neu fastidire minores,
Neu pete praescriptos homini transcendere fmes :
Inquinat egrcgios adjuncta superbia mores. 305
JVon tibi tradidimus dociles servire Sabasos ;
Armeniae dominum non te praefecimus orse ;
Non damus Assyriam, tenuit quam foemina, gentem.
Romani, qui cuncta diu rexere, regendi :
Qui nec Tarquinii fastus, nec jura tulere 310
Caesaris. Annales veterum delicta loquuntur.
edicta sic possimt regere nnimos hominum, ut vita regentis regit eos. Populus
Tnutabilis perpetun mutatur cum Rege. Nihilominus his per/edis rebus, ne velis
contemnere inferiores, nece velis transgirdi terminos prafixos homini. Arrogantia
admixta dedecorat indolem eximiam. Non dedimus tihi Snbceos assuetos obedire ;
non constituimus te Rcgem regionis Armenice ; non tradimus tibi populum Assy-
rium, quem foemina rexit: gubernandi snnt tibi Romani, <jui gubernav^runt
omnia diu : qui nec passi sunt superhiam Tarquinii, ncque passi sunt leges Ccesaris.
Historicc referunt peccata aritiquorum. Dedecus remanebit. Ecquis non in crter-
Med. pr. no7i pro nec Thuan. — 301 tit vita Petav. pr. Moret. sec. 17110« vita
duo Vat. Pal. r"arn. Rott. Oisel. Jun. pr. duo Oxou. duo Lcid. Jura Leid.
pr. Med. quart. vita vel jura Vat. tert. dicla ed. Vicet. vita regentis Exc.
liffiti et Lucens. sec. ut vita regentis vel quamjura tenentis\a.\. pr. jura Jun.
— 303 neu dno Vat. Moret. sec. item Oxon. Exr. I.ucens. sec. non inc. Heins.
Moret. pr. Tliolos. Anibr. sec. nec tres Vat. Pal. Farn. Kott. duo Ambr. Exc.
Gevart. Voss. ne Pric. Leid. pr. — 304 Ncc duo Vat. Pal. Faru. diio Med.
Leid. sec. Put. Mazar. Nec te ed. Parm. Ne pete Thuan. Pric. hominis Pat.
hominum Pal. conscendere Vat. tert. transcurrere Pric. 7nores velfines Put. —
305 Inquinct Pric. adi7iota Florent. adjecta inc. Heins. — 306 No7i te Oxon.
duo et Leid. duo. Nec tibi Vat. quint. Thuan. Uunc tibi Mazar. dociles ser-
vare Moret. sec. dein — 307 nec tc prcefecimus quatuor Vat. Pal. Farn. te non
Put. noti te reliqui omnes fere, Exc. Lucens. sec. Lov. Ald. — 308 sic Med.
quart. Put. Mazar. duo Moret. Nec da^nus quatuor Vat. Pal. Farn. Rott.
Oisel. — 310 non Florent. tenere pro tulere duo Vat. — 311 edicta PaL loqueu'
NOT/E
301 Ut viial Pacatus : ' Blandissi- f»«, quod vim omnem et violentiam
uae jubetur exemplo.' Ceterum mag- superet. Et gravior est servitute
ni Duces si quid egregium amilitibus contemtus.
perfici volebant, primi manum operi 306 S^attsos] Populos Arabiae, thure
admovebant. Sic Germanicus apud divites.
Tacitum primus cespitem posuit in 308 Assyriarri] Assyria regio est
tumulo Varianis exstruendo. Asiap, quani Semiramis fcemiua rexit.
305 Supeibia} Ea enim est ruina 310 Tarquinii] Superbi, quem cum
virtutnm omnium, et qui altius se tol- filiis cjeceinnt Romanic
lit, eitius ruit graviore casu. Super- 311 Ccesaris'] Julii Csesarij, quem
bia dicitur, quasi vnip fiiav, supra occiderunt in ipso Senatu.
DE IV. CONS. IIONOR.
2(}3
ITaeicbunt mariila\ Quis uon pcr sa^cula damnct
Cacsarca^ portcnta donius ? qucm dira Neronis
Funcra, quem rupcs Caprcarum tetra latebit,
Incesto possessa seni ? victura ierelur 315
Gloria Trajani ; non lam quod Tigride victo
Nostra triumphati fuerint provincia Parthi,
nnm condemnct monstra /umllicc Cicsarea ? Ecqiiis non cof^noscet cades critdclcs
Ncronis / eetinis non cognoscet saxa prohrosa Caprenrum occiipata 'd sene impnris-
simo/ Laus Trajani munsiira celcbrabitur, non tam, qnia domito Tigride, 1'urthi
tur Vat. quint. Pal. inc. Heins. Pat. Petav. pr. Ambr. sec. Leid. loquuntur
septem alii. — 312 Horrehunt Med. tcrt. Oxon. Jnn. I.eid. pr. m. sec. UicrC'
bunt vel Horrebunt Reg. Oxon. pr. mox damnet Aat. sec. ^Meil. pr. Moret. sec.
Jun. pr. Oxon. sec. et AM. damnut octo alii. — 313 portenta manus iNIed. tcrt.
qnem Exc. Lzeli. quam Vicet. — 314 tnnnera coiij. Heins. Vamparutn Oxon.
sec. tecta A'at. pr. Farn. Aled. sec. m. pr. lattlmnt vel latehnut Vavw. late-
brce Var. LL. ed. Antv. — 31.) deest \\h; vcrsns In quatuor Vat. trilms iNIed.
itcni Florent. Piit. Rcir. Thiian. ^NIazar. ^oss. Jnn. pr. diiohus Pctav.
totidein Leid. et Oxon. nec nou Boiion. Tliolos. Pat. Sloret. sec. Lov. et
duoh. Amhr. sed in Pctav. |)r. et 'J'hoIos. manii recentiore maririiii ascriptus
erat. — 31G ntm tam qnod T. r. Pal. Farn. Pric. Oi>el. Exc. Luceiis. pr. tam qid
ed. Parm. Vicet. et Colin. tandem Vat. tert. tanquam Rott. Jun. pr. pro Ti-
gride inc. Heins. nec qui cum Var. LL. e marg. Parin. numquum Var. LL.
ed. Antv. victor Jun. pr. — 317 fiercnt provincia tres Vat. Pal. fuerut Vat.
tert. Exc. LaHi, Ald. Isingr. fuerant Rott. fnerit Vat. qiiint. Med. quart.
Pat. Mazar. Exc. Gevart. V^ar. LL. ed. Antv. fuerint quatuordecim alii, Exc.
NOT.E
Annales'] Historiae loquuntnr delic-
ta veterum Imperatorum ; quibus,
Cum Imperiiini male rexeriiit, sempi-
terua iuiiretur intamiac macula. In
hoc diftcriint Annales et Historia^,
qiiod Annalcs rclerant res gestas pln-
riiim annorum, sei vato anni ordine :
Historiie vcro referant res sine hac
distinctione.
. 312 Harebunt] Macnla- turpitudi-
nis ffiterniP, ob male gestuin Impe-
rium, pravis Iraperatorihus ha?re-
bimt.
313 CcEsarecEl Monstra domiis Caj-
sareae ; quie insignis fiiit variis ftcdis-
que crinuiiibiis, non solum ob Tibe-
lium, Caligiilain, Neronein, sed et ob
fceminas, (]uales fuere infames Juliai,
filia, neptisque Augusti Casaris.
Dirafunera] Parricidia infinita pa-
trata a crudelissimo Ncrone.
3H Caprcarum] Capreac, parva in-
sula ad oras Campauia; in Italia, nbi
Tiherins senex sese omni turpitudi-
num gencri totum pcrmisit ; iinde
dicitiir inccstiis senex, qiiia niilla li«
bido est, nulla impudicitia, (pia noii
se polluerit spurcissimum illiid por-
tentiim.
31G Trajani] Priucipis optimi atqiic
fortissimi ; cujiis liic prasertim nien-
tio facta cst, qiiod nonniilli diccrent
ex ejiis familia Thcodosiiim origincin
duxisse.
Tigiide] Tigris, vulgo, Tigil, et Eii-
phrates, viilgo, Frat, snnt tluvii, qui
alhuint Armcniani, iNIesopotamiain,
quae hic denotantur ; ut familiare est
poetis, per fluvios designare provin-
cias.
264 CL. CLAUDIANI VIH.
Alta qiiod invectus fractis Capitolia Dacis ;
Qiiam patria; quoO raitis erat. Ne dcsine tales,
Nate, sequi. Si bella tonant, prius agmina duris 320
Exerce studiis ; et stevo pra?strue Marti.
Xon brnma' requies, non hybemacula segnes
Enervent torpoie manus. Ponenda salubri
Castra loco : praebenda vigil custodia vallo.
Discc, ubi denseri cuncos, ubi cornua tendi 325
jEquius, aut iteruni flecti ; quae montibus aptae,
Quse campis acies, quae fraudi commoda vallis ;
etictifuerint dilionis nostrcv ; noii tam quia vectus in Capifulium cxcelsum, Ba-
cis subactis ; ijnam quia benignus erat in patriam. O Jili, ne cessa imitaritalts
Principes. Si bella imminent, ussucfac prius catervas disciplince severa; ctque
prapara oas mihtiiE asperw. Non otium hyemis, non hyherna einoltiunt luxu
vianus inertts : castra collocanda sunt iu situ stdutari : cxcubice vigilum dcponenda;
«iint in munitianibus. Edisce, ubi melius sit conglobari cuneos, «6? nieliiis cor-
nua explicari, vcl rursus sinuari : qni exercitus sint idonei in montibus, qui in
planitie, quce vatles aptce strategemati, quud iter sit arduum? Si hostis coujU
Lncens. pr. Scheil. Gnd. et ed. Vicot,— 318 inrjf .'«« Med, tert. inventusV^v.
LL. ed. Antv. fraclus Bonon. fractis maxinia Codd. pars, Exc. Gevart.
Lncens. pr. Sihed. Giid. Var. LL. ed, Autv. ed, Parm. et Viccf. in Mss.
Heins. invenit/rudMm.— 319 nec desine tres Vat. ne desinc q-.iatnordecini a!ii,
Exc. Gevart. et Lncens. sec— 320 tunant Vat. pr. et qnint, Pal. Farn. Pric.
Med. pr. Thnan. M.izar. Ald. et ed. Vicet. juvant Jnn. pr. simant Leid, sec.
canant phirimi Codd. Exc. Lncf^ns. sec. Sched. Gnd. et Var. LL. ed. Antv.
canant vel tonunt Vat. qiiart, Petav, pr. canunl Hehna-st. Jnn. pust ugmina
Petav, tert. f/iris Med. sec. divis Oisel.— 321 aut sccvo Med. tert, perstrue
Vat. pr. Farn. — 324 jugis custudia Ambr. tert, vigil vel jugis Reg, et. Lov.
gracis vel vigil Oxon. sec. Concordia inc. Heins. bclli pro vallo Jun. pr. — 32.5
denseri cuneos Livln. et Exc. Lncens. sec. et sic lei,'it Heins, (ini lectorem rc-
mittit ad notas in Ovid. iii. Fast. densariVat. Pnt. Gesn. diversns cuneus Jim.
pr. densus erit cuneus triginta alii, Exc. Gevart. Var. LL. ed. Antv. et e
marg. Parm. — 327 In campis Jmi. ^i: quccfruudi seihcim Codd. Exc. Gevait.
Lucens. pr. Var, LL. c inarg, Parm, et Ald, accommoda Exc. Lucen.s^pr.
ed. Vicet. Parin, Isiugr, Gryph, Colin, Raphcl, commoda reliqui omncs, Exc.
NOT.E
318 Dacis] Hi popnll erant Dann- cidant.
bio tinitimi, qnos vicit Trajanns, 325 Cuficos] Cunei snnt catervae
321 Exerce~\ Disciphna militaris e militum, in cunei formam cougioba-
Valerio Maximo : ' Pnecipnum decus ta?,
et stabilimentnm Romaui Imperii,' Cormia] Sunt catervag militnra, in-
322 Non bruma:] INIilites ne qnideui star cornn flexse atqnc sinnatae, ut
per hyemem et hyberna a labore ces- hostem facilius circnmveniant,
sent; ue emolliantur et enervcntur 327 VaUis'] Virgilins: ' Est cnrvo
otio, sicque in luxuni ct torporem in- anfractu vallis accommoda fraudi.'
DE IV. CONS. IIONOR. 2C5
Quae via diflicilis. Fidit si moenibus hostis,
Tum (ibi murali librctur machina pulsn,
Saxa rota : prccccp.s arics, protcctaquc portas 330
Testudo fcriat: ruat eraersura juvcntus
EfFossi pcr opcrta soli. Si lonjia morctur
Obsidio ; tum vota cave secura rcmittas,
dit mtnix, ttinc tibi muchina viln-abilur tormento murali ; contorqiie riipes:
aries impituosus, et testndo operta concutint portus. Juvenes latentex erumpant
per cuniculus terrce egestce. Si obsidium longius te retardet ; vide iunc, ne iutus
Cevart. Var. LL. cil. Anlv. item e niarg. Parni. — 328 Qua ria Vat. pr. Farn.
l'ut. Mazar. Pat. Anibr. sec. Petav. tert. lit ijua; vel Qua via Lov. sijidit Pal.
Me 1. |)r. /i(.'«f M('(l. spc. fidis a}. Vicct. — 3:i<J 7'«;« mihi Meil. sec. Jun. pr.
Oxon. sec. Tunc libi Vat. pr, Karn. Pric. 'l"iman. Morct. pr. Tunc tua Moret.
.sec. murali Ubrctur dno Vat. /i/Tt/iir ;Hi()(//i Oisel. Petuv. pr. TumtHjimuralis
Uhralo machina pulsu Sa.varutct Cicsn. — 330 Sii.va rola octodeciui liliri scripti.
rolat R( g. Var. LL. ed. Antv. rotet Pal. tres Mecl. et qnatuor Vat. profec-
taqne Petav. tert. inc. Heins. protectaque viginti Codd. Exc. Gevart. Luccns.
pr. Var. LL. e niarg. Parm. et Ald. pratectaque Vat. tert. Rott. Med. scc,
Jnn. pr. ed. Parni. et Vicet. pertectaque Var. LL. ed. Antv. projectaque
Honon. prutectaque ve! projcctaque Reg. portentaqne vcl prtitcctaque Plorent.
nnde ;)r<i//»H/</(/Me: lcgit Heinsius, qui ascrij^scrat secjq. protectaque I. pratenia-
que. apnd jNIartial. Spectac. Ep. ii. siniiiiter peccattim : ' Splendida jain tecto
cesscnl vciia!)ula ferro.' lcjje tcnto. etsi non ignorem Scaligerum ct Scri-
verium pro vtdgata stare, qiiod venatores domum reversi fasciis iiivolvant
venabula. — 331 ferict Pal. reseret Tholos, mox ruit Rott, emensuru Vicct. —
332 effusi Rott. aperta soli Vat. pr, Earn. opaca Var. LL. cd. Autv, — 333 tunc
NOT^
329 ^furali pidsu] ' Tormento mu- co bifurco ad impctendos niuros, di-
rali,' Virgilius, sen impulsu, qui mu- ccbatur -liics; quod fcriret, moxquc
ros subniat, atqiie evei tat, retroccdens, Arietis instar, ad ferien-
330 Ariei'] Est machiiia bellica, e diini majorc impetu concitaretur,
ligno ferro(iiic compacta, tain porten- Appellatnr testuilo, quod cen viva tes-
tosiE raagiiitiidinis, iit aliqiiando sex tudo, niodo caput exerat, modo ab-
hominuin millia eam iniptUerent, Di- scondat.
citur Aries,(]iiod arietis ins!ar,fronte 232 Effossi] Juvcntus erumpat
feriat et labcfactet. Alii legunt, sa.ra per cifossos cuniculos, qni sic dicti
ferat pneceps aries. In nltima obsi- sunt ab animali cuniculo, qiii ege-
dioiie Constantinopoiis Maclionietcs reudo Iiiimum, ct sibi speciis fodien-
Othomanus vix frahebat mQnstriim do, videtur docuisse hominem cffo-
a;reum cum loO bobiis. dere cuniculos, ut hostiiim nuini-
331 Tcstudo'] Est quoqc.e machina tiouibus iiiipiovi^us adsit ad urbium
bellica, tabidatis, et crudo corio, ne eversioncm. jMartiaiis : ' Gaudet in
comburatur, contcxta ; trabemingcn- efFossis habitare cuniculus antris,
tem funibr.s suspensain habens, quiu JMonstravit tacitas hostibus illc vias.'
si unco tantuni ferreo muniretur, ad 333 Vota secura] Cavc, ne pcr
avelleiida saxa,/t(/x dicebatur ; siun- ignavam securitatcm, tua viuceudi
266 cL. cLAUDiANi vnr.
Inclusumvo putes. Ptlultis damnosa fuere
Gaudia : dispci si pcrcunt, somnove soluti. 335
Saipius incauta) nocuit victoria turba3.
Neu tihi regificis tentoria larga redundent
Deliciis, neve iniljelles ad signa raaniplos
Luxurics armata trahat : neu fiantil>us Austris
Neu pluviis cedas ; neu defensura calorem 340
Aurea submoveant rapidos umbracula Soles.
Inventis utere cibis : solabere partes
minuas desideria \\ncet\(Vi; et credas cniidusum hosfern. Lcefitia fiiit pcriiiciosa
wi(i<is Piincipil)us, Milites diasipati, et nppressi vino occiduntitr. Vicloria fre-
quentius incommodavit exercitibiis itnprudeiiiibus. Neve iabernacula Ina copiosa
hnpleantnr tibi iUecebris regalibus, neve luxns armatiis diuat catervas inertes ad
hella : neve remitias te Notis fureutibus, neve imbrihus : ncve vela aurata (estum
repulsura arceant calores ferventissimos Soiis. Fruere aliinentis repertis : leiiabis
Ambr. Jun. pr. anibo Moret. — 334 Inclusive Med.tert. InclusumqueY at. sec.
Favn. Med. pr. ed. Vicet. Inclimimne Yat. qiiart. et qnint. p^ttas Oxoii. pr. —
335 sorttno perenntque Moiet. pr. somnoque jMed. tert. ed. Vicet. snmnt^que vel
snmnove Oxon. sec. somnove reliqni niagno iiunitro, Exc. Gevart. Lucens. sec.
Var. LL. e niarg. Parm. item ed. Antv. et Akl.— 337 Nec iibi Jun. pr. Var.
LL. ed. Antv. larga Exc. La>ti et Lucens. sec. longa Vat. pr. ed. Vicet.
redundant Jun. pr.— 338 neve Exc. LfPtl, cl Var. LL. e marg. Parni. non
Moret. pr. ed. Parm. et Vicet. magistros Med. tirt. ministros decem alii.
maniplos Moret. pr. inc. Heins. qui ascripserat. vid. de B. Giid. vs. 416. —
339 <ra/i;f Jun. pr. «fc inc. Heins. ?(£ Moret. sec. Lov. flxtnlilus Austris l,ov.
Jlatilms Austri Pal. Med. pr. Exc. Luceus. pr.— 340 Ne pluviisne Lov.Moret.
sec. Jun. pr. Leid. sec. Nec pl.c.nec decem Codd. Var. LL. eil. Antv. ed.
Parm. ne septeni alii, Exc. Gevart. et ed. Vicet. — 341 rabidos\-Al. qnint. Med.
sec. Thuan.— 342 utere plurimi Codd. Exc. Liicens. sec.. et Vicet. in Thuan.
NOT.E
cupiditas, vigorque obsldcntinm re- non dubitant, eo facilins vincnntur.
langueat: cave ne ita putesincUisum 339 Luxuries armata'] Nimius ap-
liostem, ut non possit erumperc. paratus aulicns, quales snnt Pistores,
Nam per istam stnltam securitatcm, (.'oqui, Pinci rn;v, mensanim asseclze,
quae initium e>t calamitatis, niilites qni non suiit milites, sed potins luxus
iiispersi vagantur, laetitia? vinoque armatus, qno castra miniine farcieu-
indulgent, sicqne facile mactantur. da sunt.
Nullus enini facilius opprimitur, Neujiantibiis Austris, neu pluviis ce-
quam qui nihil timet. dasl Id est, ne cedas pluviis Austro-
33G Incauto!'] Saepe nimia exnl- rum, qui nubili sunt, et plnvii : ne
tatio, ant niinia fiducia de victoria cedas tempestatibns, quod argumen-
refereiida nocuit turbae militum im- tum est aniini generosi.
prudenti ; qnibus, quo magis victo- 341 Vmbracida'] Vela. tapetes auro
ria certa speratur, eo certior clades texti.
imminet : qui quo magis de victoria 342 Inventis cibis] Sic Julium CiE-
DE IV. CONS. IIONOR. 2G7
<(3Equali sudore tuas. Si collis iniquus,
Priraus ini : sjlvam si ca^derc provocat usus-,
Sunita nc pudeat qnenum stravisse bipenni. '345
Calcatur si pigra palus, tuus ante proiundnm
Praetcntet sonipes : lliivios tu protere ciirsu
HGeientes j;lacie; liquidos tu scinde natalu.
Nuuc eques in medias equitum te consere turmas :
Nunc pedcs assistas pcdifi : tuin promtius ibunt 350
Te socio : tum conspicuus gratusque lcrctur
Sub te teste labor. Dicturum plura pareutem
tuos milites labore simili. Si mons est arduns, prior ascende. Si qua belli utilitas
postulat exscinderc sijlvam, ne eruhescas, capta securi, prosternere qucrcum. Sipa-
lus tarda transitur, equus tuu.s prius explnrcl profunditatcm, txi proscinde currendo
fiumina astricta pclu, tu seca naudo liqufntiu. Modo tn cqufS, o Wouori, cunjice te
in densas catervas equitum ; modo tu pedcs ustes ciim peditibus. Hli tunc progrc-
dientur alacrius,ie comitante : tunc sub tc prccsente, opusnobik eljucundum sustinc-
wlossa ascripta i. e. uieris. ulare Leitl. pr. Med. scc. Vat. tcrt. Rott. parfis
Vat. tert. itcm Petav. /jfiKc/A Jim. pr. Med. scc. m. sec. partliis\L-\ paucis
Reg. — 343 fnos Vat. tert. Oiscl. Mcd. scc. Fctav. tert. tuas Kcg. ruas Oxon.
sec. — 344 Primus uli Vat. pr. m. pr. provocat cestus Florent. m. pr. Kott.
Med. sec. Vat. tert.— 34.5 ne i^lurinn Codd. Exc. Gevart. Var. LL. e marg.
Parm. et ed. Vicet. nec pudeat Petav. tert. «jHcrciisMed. quart. rapuis^e \mbr.
pr. Exc. Schott.— 347 Pertcntet Vat. pr. Mazar. Farn. Exc. Lucens. pr.
Tentet equus sonipcs Pric. Exc. Voss. primus pro fluvios ed. Vicet. tum Med.
sec. Put. inc. Heins. fi(mi tres Vat. Pai. Farn. Pric. Oi^^pl. cursu Ambr. sec.
ni. pr. Exc. Lieti et Schotti. Vat. diio. cursu vel chith Med. pr.- 348 H«-
rentes sedecim scripti, Exc. Lucens. pr.Var. LL. e maig. Parm.ed. Vicet.
Horrentes Jun. pr. Med. sec. Mazar. Hcerentcs vel Horrcntes Kcg. Horgentes
Vat. tert. Rott. unde Torpentes conjicicbat Heius, liquido Oisei. Vat. tert.
Uquidas Vat. pr. tum inc. Heins. succinde Thuan. robttu Vat. tcrt. ineatu vel
naiatu Lov.— 349 conlere Put.— 3.50 txsistas Vat. quini. cquiti Vat. pr. Farn.
assistas. peditcs tum Juii. pr. tunc duo Vat. Farn. Rott. Floient. duo Mid. P«t.
Thuan. Petav. sec. protinus Pric. Med. terl. prorntins \dt. tert. protinus vel
promtius Med. sec— 351 teconspicuus Med. tert. cum Oxon, sec. /unc septcin
ISOT.^
sarcni circa victum adeo indiftcrcn- Virgilius.
tem fuisse aiunt, ut quondam ab 34.5 Ne pudeat} Sic Cicsar apud
hospite, condititium oleum pro viridi Lucanuin : ' raptam priinus vibrare
appositum, aspernantibus ceteris, so- bipennem Ausus, ct acriam ferro
lum etiam largins dicat appetisse pracidere qucrcuin.'
Suetonius, ne hospiteni nesiligentiie, 319 Eques] Imperator modoeque.s,
aut rnsticitatis arguere videretur. modo pedes pugnei, et prinius ag-
343 jEquali] Nunqiiain promtior grediatur pcricula. Ca^sar in peri-
adarmamiles, quam ciim Imperator culis, equum suum primus dimitte-
' opera inter talia primiis Hortatur bat. Suetoniu».
socios, paribusiiue accingitur arniis.'
268 cr- cLAUDiANi viir.
Voce subis : Equidcm, faveant modo Numina coeptis,
Haec effecta dabo : nec me Iratrique tibique
Dissimilem populi commissaque regna videbunt. 355
Sed cur non potius, verbis quae disscris, usu
Experior ? gelidas certe nunc tendis in Alpes.
Duc tecum comitem : figant sine nostra tyrannum
Spicula: pallescat nostro sine barbarus arcu.
Italiamne feram furiis praidonis acerbi 360
Subjectam ? patiar Romam servire clienti ?
Usque adeone puer ? nec me polluta potestas,
hitur. Honorius respondet voce, patvi Theodosio lociituro phira: F,go certe^
modo Dii asjiireiit coimtiis nieis, hcec ostemlam perfecta : et nationes et iniperiiun
traditum milii non asjiicient me dcgenerantem a te et fratre, At quare non 7nagis
re ipsa patefitcio qiia^ tsi dicis sermone tiio ? Yadis qiiidem nunc in Alpes fiigidas,
duc nie sociiim tuum. Permitte, tela nostra coiifodiant Tyrannum : permitte, bar-
baitis pertimescat arcuin noslrum. An ego Konorius sinam Italiam subditam
esse fiirori jjjwdonis crudelis '/ An sinatn Roinain famulari clienti suo ?
An usque udeo sum puer ? Neque inajestas violata movebit me, neque justa
alii. conspicuo Jiin. pr. prospicuus inc. Heins. perspicuus Ambr. sec. clarusque
Pnt. Pat. ftretur Anibr. tert. Leid. sec. geretur Vicet. et plurimi Codd. Var.
LL. e niarg. Parm. — 353 Hic versus manu recenti in margine ascriptus erat ia
Pefav. pr. subis tredecim Codd. Exc. Gevart. Lucens. pr. ed. Parm. et Vicet.
aubit Jun. pr. Ambr, sec. Vat. tert. Rott. Oisel. subis vel subitl^ow. faveant
equidem\av. LL. ed. Autv. — 3.54 fjfi/^i Jnu. pr. iion me Med. sec. Oxon. pr.
patrique vel tibique Oxon. sec. — 355 demissaque Pric. sacra videbunt Ambr. pr.
m. — 356 verbis potius Pric. dixeris Med. sec. Anibros. sec. itera Moret. nec
disseris Var. LL. ed. Antv. — 357 Experiar Oxon. pr. Leid. pr. certe gelidas
Jun. pr, Crete inc. Heins. mmc certe Pric. mittendus pro nunc tendis Vat.
pr. Farn, ad Alpes Med. quart. Moret. pr, Ald. — 358 comitem tecuin Pric.
fugiant Jun. pr. sine nostro Vat. quiut. en nostra Var, LL. ed. Autv. m.
pr. et hac nostra m. sec. tyranni inc. Heins.- — 359 ictu pro arcu Anibr.
pr. sclied, Gud. — 3G0 Italiamve Oxon. pr. furtis Oisel. fitrtis vel spoliis
Moret, pr. iniqui Pric. iniqui vel acerbi Oxon. sec. acerbi vel acervi Oxon.
pr. Reg.— 3G1 dicati pro clicnti Rott. — 362 iu Jun. pr. ab hoc versu
NOT.E
352 Teste'] Quis non niiles sub 360 PrcEdonis'] Arbogastis, homi-
oculis Imperatoris audacins provocet nis Galli, qui Eugenium armabat in
pcriculum? Italiam : de utroque supra.
358 Duc tecum] Sunt qui dicant 3G1 Clienti] Eugenio militi et
Theodosium contra Eugeniuui, e Granmiatico, cui Romam servire
Grammatico Tyrannum factum, pro- dedccebat.
liciscenteni, sibi comitem Honoriuni 382 Usque adeone puer] Generosa
assuuisisse : qui Eugenius, ut siipra pueri indignatio. Virgilius : * Usque
diximus, Arbogaste Gallo confide- adeone mori mi.-ierum est ?'
bat.
OE IV. CONS. HONOR. 200
Nec pia cognati tanget vindicta cruoris ?
Per strages equitare libet. D;i protinns arma.
Cur aiinos ohicis? pii!rn;\? cnr ur^uor impar? 3G5
^qualis mihi Pyrrluis erat, cum Perj^ama solus
Verteret, et patri non degeneraret Achilli.
.Deniqiic si Princeps castris haerere ncquibo,
Vel miles vcniam. Delibafiaulcia nati
Oscuia, miratusque refert : Laudanda petisti : 370
Sed festinus aiuor. Veniet robustior a^tas :
Ne propera. Nccdum decimas emensus aristas
ultio sanguinis affiniuin meoriiTn ! juvat equitare per cadcs: da mihi con-
tinuo tilii: qunve nbjicis mihi pueritiam? ijuarc rcprehcndnr ut nondum ap-
tus certamini / l'iirrhus crat aquavus mihi, cuni S(dus dc-frucret arcein Trojce, et
non degenerarct Achilli patri swn, Demuni si es;o non potcro adharescere castris
tiiis ut i-'nHi-py).'!, saltem projiciscar iit miles. T\\coi\os\i}s dat hlcuda osculajilio
Honorio, et admiransdicit: poposcisti, o fili, rein laudahilem ; ast amor tiius ni-
Tins propcvHS : juventus fortior adveniet. Ne festina, Tii nonduin permensus
rellqua desunt ad vs.463.~3G3 tangif Oxon. Leid. Lovan. et plurimi Codd.
tanget Anibr. sec. tangat conj. Heins. — 3G1 eqnitare Ucet\dX. \ir.'Fa.\n. —
365 Contra annos T\u)\os. — 3G7 .SVer^icrcf Oisel. dedignaret Lov. degcneravit
Ambr. sec. — 368 castris princcps Ambr. pr. — 371 fcstivus Med. quart. amor
Exc. Lucens. pr. honor cd. Vicet. himos "S^at. pr. Farn. LL. e marg. Parni.
venit et tredecim scripti, Exc. Schott. Var, LL. e marii. Pann. vcniet modo for-
tior Pric. Heins. conj. venit en. — 372 Neu propera O.xon. sec. Afc Petav. tert.
NOTvE
Potestasl Majestas Iniperatorum noverca. NoyerccE tamen aliqnando
violata a barbaris vilibusque liomi- niitiore nomine niatres appcllantur.
Tiibus, qui Imperatores trucidariint. K.v Addend.]
363 Cognaii] Valentiniani Impr- 366 /Equalis Pyrrhus] Cum liaec
ratoris, qni avuuculus crat Hoiiorii, diccrct Honorius, annuin agebat de-
qula frater Gallaj t>jus matris : quem cimuni e Claudiano, at cx aliis deci-
Valentinianiim occidit Arbogastes, nuim quartum.
iit Eugenium ad Iinpcratorium cul- 370 Laudanda] Rem petiisti lau-
men evebcret, ipse pro hac Impera- dabilcm, o Honori, cuin nie rngas, ut
toris umljra, mox, ut putabat, rcgna- te diicam ad Alpes coiitra Eugenium
turns. [Primas Karthii ciiras secuti et Arbogasten.
diximus Gallam niatrem fiiissc Ho- 371 Festinus] Sed amor ct rernni
norii, quod quideni a veiitate ab- pulcherrimariiin desidcriiim, quo tla-
horrere postea comperimus : siqui- gras, prieveiiit annos et robur : ni-
dem Flaccilla fiiit mater Arca<iii et inis proporas.
Houorii: at Galla, Valentiniani ii. 372 Ae propera] Ante tempus :
soror, post Flaccillaj mortcm a The- (TTreSSe fipao4us, feslina lcnle, aiebat
odosio Imperatorc in matrimonium Augustus Ca,*sar.
ducta, uoa mater fuit Houoiii, sed
270 CL. CLAUDIANI VIII.
Aggrederis metuenda viris. Vestigia magnae
Indolis agnosco. Fertur Pellaeiis, Eoum
Qui domuit Porum, cum prospera saepe Philippi 37$
Audiret, la^tos intcr Hevisse sodales,
Nil sibi vincendum patris virtute relinqui.
Hos video motus. Fas sit promittere patri :
Tantus eris : nostro ncc debes regiia favori,
Quae tibi jam NMura dedit. Sic mollibus olim. 880
Stridula ducturum pratis examina.regem
Nascentem venerantur apes, et publica mellis
Jura petunt, traduntque favos, Sic pascua parvus
Vindicat, et necdum firmatis cornibus audax
decein annos, suscipi^.vesformiiJurKhts viris ipsis. Animadrerto in te signa egre-
gi(f natnra:, Pellceus Alexander, qui subegit Porum Eomi, cum audirct.frequcn-
tius successu?, secundos patris Pliilippi, inter socios gaudcntes dicilur lacrymatus
esse,qx\Oiifortitudineputrisnihilsibi iinqueretur superunduni. Cernom ie affec-
tus similes. Liceat parenfi poUiceri sibi id de te. Tantus eris, qiiHntiis Alex-
aiider, nequc dehes ni>stric felicituti imperium quod natura jam tribuit libi : ita
uliquando iii pascuis tcneris upes udorant Regem e.rorientem recturum examina
resonanfia ; ac poscunt ab i'0 commmiem mellis coWigendi pntestatem, ct commit'
tuni ipsi fuvos: ita parvvs taurus tribuit sibi pruta, et nondum fretus cornibu^
Leid. pr. w.mi/j/j» Put. ?iedHm iMed. scc. — 375 PorMw Exc. Lapti. Ptjrrhum e6.
Vicet. Porlium Ald. pnpulvm Vat. qnint. portum Petav. tert. Var, LL. ed.
Antv. — 37G iterumjlccisseMed. tert. — 377 patria virtute \eg\l Heina. relinquit
Vat. tert. — 378 Hoc Mazav. fus est Anibr. tert, Moret. pr. fussi legit Heins.
Sat sit Ald. permittere Vat. pr.- — 379 Tantus eas Lov. m. pr. regna foveri
Leid. pr. iii. pr. Var. LL, ed. Antv. m. pr. favori vel foveri Reg. Oxon, pr.
— 380 nwlibus Reg. — 381 Stimula jMed. qnart. victurum Anibr. pr. partis
Reg. — 382 Pascentem \nc. Meins. I\\iscentes Moiet. pr. m. pr. Pascentes\a.t.
quint, viessis pro mellis Vat. quint. — 383 traditque Vat. qnint. tradique con-
jiciebat Hcins. niox parcus Var, LL. ed, Antv, — 384 Vindicat Reg. Petav.
sec. Vendicat duo Moret. Exc. Gevart. ncdum Reg^. nondum Ambr, pr. Exc,
NOTiE
Aristas] Decem annos, qui desig- indoli tnoe preestantissimac, qua;illn4
nantur per ajstales et aristas, tibi dedisset, si et fortnna et meus
374 Pellceus'] Alexandcr, qui in lavor abfuisset. Quasi Honorius
urbe Pella natiis est : Pella esi nrbs divinitus natus sit ad Imperandum.
Macedonia». 3S1 Siridula] Examina apum stri-
375 Poruml Alexander devicit dentia, et bombos suos tdentia,
Porum Eoum, id est, in India, qua; 382 Apes'] Kecte boniis Pnnceps,
est in Oriente. "Ecdj, Aurora, unde et divinitas natus ad iinjieiajidum,
'Eifos, qui perlinet ad Orientem. conipiualur cuni Rege apum : hujtis
379 Fuvori] Non debes Impe- eniin imperium est prorsus admira-
jium, 0 Houori, nostrae felicitati, sed bile. >
DF, IV. CONS. HONOR. 271
Jam rcgit armentura vitulus. Scd praelia difTcr 385
In jiivcnem, paticiisquc meum cum Iritre tucre,
Me bcllantc, locuin. V^os inipacatu> Aiaxcs,
Vos cclcr Euplnatcs tinicat : sit Niliis ubicpie
Vestcr, et cmisso quiccpiid Sol imbuit ortn.
Si patcant Alpes, Iiabcat si causa sccundos 300
Justior eventus, aderis, partesque reccptas
Suscipies : animosa tuas ut Gallia leges
Audiat, et nostros oequus moderciis Hiberos.
Vixlulis, jitm f^tibernat arinaitum. At differ certamina in Juventutem tiiam,
ac cerne libens cum fraire 7\.rc;nlio purtes meas, me pugnunfe. Vos Araxcs
indomitus formidet, vos Eupliratcs rapidus, Nilus sit vester ulnque, ct
quodcumque Hol spurgit prima luce. Si Alpes aperiantur ; si causu a-quior
nanciscatur exitum prospcriGrem, tii adccnies, et capesses imperium tibi tradi'
tiim : ut Gailia ferox obediat legibus tuis, et benignus rcgas Hispanos nostros.
Voss. Tholos. Tluian. Mcd. tert. — 3S5 rcgit V.at. qiiart. Exc. Lucens. pr. et
sec. TliiiHn. Vetav. pr. 'Iholos. ISIecl. tcrt. Anibr. tert. V;ir. LL. e m;u jr. P.uni.
tegit ed. \icet. regut Petav. sec. rcdit V;ir. LL. ed. Autv, in. pr. diffcrs Aid,
differt oc\o nVn. differ \(.l (/i^tit Reg. INIoret. pr. Pct;iv. tert. — 'i6G fnjuvc-
nem Amhr. tert. Vat. quart. diio INted. Reg. Thuan. Petav. pr. Exc. Gevart.
Sclied. Giid. In Venercm vel juvencm Florcut. Mazar, Moret. pr. O^on. sec.
Petav. tert. In tcmpns vcl In rerem 0.\on. sec— 387 Te bellanle duo \at. Rott.
Oisel. Lov. Bonon. Tholos, Ambr. pr. Petav. scc. Me Exc. Lati. — 3S8 sic
Nilus Lov. Piilinan. Jit Silus Bonon. pro ubique IL ius. conj. utriinque vel
Iberque, ut et versu se(j. ' eteiiierso quicquid Sol amhit ah ortu.' ct ascrip-
seiat locum 11. in Stilich. vs. 00. — 39:i Suscipicns Rott. Mcd. sec. Vat. tert.
Suscipias Leid. pr. m. pr. Suscipies Var. LL. ed. Antv. annosa Vat. quint. animose
Leid. pr. m, sec, et (Jallia Med. scc. — 3y3 vestros Med. quart. ilibernus Var, LL.
NOT.E
386 Cum fratre tuere] Cerne, cx-
pccta cnni fratrc locum, quein teneo
piignans iii bcHis : seu, locum tuere, id
est, sustine fortiter personam, quam
sustineo in i)ellis.
387 Aruxes] Fhivius, qiii alluit
Parthos, qui nun(.|uain bene domiti
sunt, et ideo dicitur impacatiis, pro
populis ipsis impacatis.
388 Euphratef] Euphratis accolae
vos timeant : ]Miphr;itcs alliiit Sy-
riura, Mesojiotainiam, aliasque re-
giones.
Nilus] Vcster *it ubique Nilus ; id
cst, regioues omues ciuaa Nilus alluit
in Africa, veslrcp ditioni subjiciantur.
389 Imbuit] Quicqnid Sol Oriens
prima luce s|iar!;it, atqiic calcfacit.
390 Si pateunt Alpes] Si Aipes,
quas obsederc Eugeiiius et Arbo-
gastes, milii patcant, ita ut possini
do illis hosubiis rcportare victoriani ;
sicquc Dii faveant icquitati meaj
causae.
391 rurtcsque receptas] Imperiuio
Occidentis suscipics.
392 Animosa] Ferox, iiidoiiiita
Gailia.
393 Hibcros] Hispanos nostros o
qiiibus duxi origiucin.
272
CL. CLAUDIAXI VIII.
Tunc ego securus fati, lastusque laborum
Disccdam, vobis utriimrjue resentibus axem. 395
Inteiea Musis, aniraus dum niollior, instes :
Et qu* inox imitere, le<i;as ; ncc desinat iinquam
Tecum Graia loqui, tecum Romana vetustas.
Antiquos evolve duces : assuesce futuras
Militiai : Latium retro te confer in cevum. 400
liibertas quaesita placet? mirabere Brutum.
Perfidiam damnas ? Meti satiabcre poenis.
Tttnc ego non curans fatum, et gaudens operibits ineis ahiho, vohis gubernantibtts
orbem geminuni. Interim studeas iMusis, dum animus est tenerior, et legas facta
quce mox po^sis cpmulaii : et antiquitas Graca nnn cesset colloqui tecum, nec cesset
Romana. Perlege ditctorcs priscns : assuesce bellis futuris. Repete sttperius s<xcU'
la Latia. An libertas parta jucttnda est tibi? Admiraberis Brutuin. A71 coji-
demnas proditio7iem? Sattiraberis supplicio Metii SitHcfn. Nimia severitasest
cd. Antv. — 394 lenisque Ambr. pr. Sched. Giid. — 395 oc6«n Med. sec. — 396 «f
moUior \ at. quiiit. instat Piic. Med. qnart. Pat. Aid. instet Kapliel. etal. inslet
et Eniend. instutheid. \)r.insta\iit. sec. insta \e\ instet Med. %ec. — 397 imi-
tanda Vat. pr. r arn. legas Vat. sec. diio ?.Ied. Aiiibr. pr. legat viginti alii, nt
et Exc. Gevart. Liicens. sec. Var. LL. e niarg. Parni. iteni ed. Antv. legas
vel legat Meii. quart, non desinat Pat. — 400 Latitin Vat. pr. vero inc. Heins. —
401 decet Med. qiiart. mirabile Oisel. — 402 damnes Med. qnart. Tholos. Oxon.
pr. Lov. 111. sf c. Var. LL. ed. Antv. dainnans Mazar. Mtttii Med. sec. Mitti
Moret. sec. 3Ietii Mazar. viitis Reg. Menti Med. quart. Metlii Pnt. Tiiuan.
NOTtE
394 Securus'] Non curans anipliiis
fata reruni liumanarnm.
Lcetusque laborum] Virgilius : ' Nec
veterum memiiii iaetorve malorum.'
395 Disccdam'] Abibo, et ad Co&luni
ascendam.
Utrumque n.rf/n] Utrumque Iin-
perium, Orientis scilicet et Occi-
dentis.
397 Legasl Facta Heroum monn-
raentis INIusarnm consecrata evolvas,
et ea tibi proponas ad imitaiidum.
Legas libros in quibiis te velut in
speculo inspicias, &c.
398 Tecum Gruiu] Antiquitas Gr»-
corum et Romanorum tecum collo-
quatur assiilne ; lioc est, legas per-
petuo Historias veteres Graeco-
sum et Romanorum. Inde enim
bonoram virtutes, improborum vi-
tia cosnosces : et vitas humauaj va-
rias mntationes, rerumque in ea con-
versiones. Talis Carolns Magnus erat,
de quo Saxo : ' Coenanti lector reci-
tans non deftiit unqiiam, perque vices
aliqiiod audlvit acroama. Res anti-
quorum gcstas, Regumque prioruiu,
ipse legi sibimet fecerat assidue.'
399 Duccs] Facta Ducum antiquo-
rnm lege.
400 Retro] Confer te retrocedens
in superiora sa^cula Latii, sen Italia?.
401 Brutum] Lurius Junius Bru-
tus, a stiiltitia, qiiam Tarquinii metu
simulabat, sic dictus ; expulsis ob vi-
olatam Lucretiam Tarquiniis, liber-
tatem populo Romano peperit: Iiunc
fato fuiictuin matres, ut pudicitiae
nuiliebris ultorein, per annum inte-
grinii deflevcrunt.
402 Meti] Vjdc v. 254. infra de
bdlo Giklouico.
DF, IV. CONS. IIONOR. 273
Triste rip:or nimius ? Tcrquati despuc morcs.
Mors impcnsa bonura? Dccios vcncrare rucntcs.
Vcl solus quiil fortis a2,at, tc pontc solnto 405
Oppositus Cocles, Muci te Uamma cloccbit.
Quid mora pcrfriugat, Fabius : quid rcbus in artis
qiiul fijsft? 7 Condcmna asfierUatem Torquati. Mors donnta patriac cst quid
pidchnim I Colc Dccios se dcvoventes. Horatius Coclcs ahnipto ponte ostendet
iibi qnid vir generosus faciat etiam solus, ignis Blucii ostcnelet tibi ideni. Fabius
nec tu Leid. pr. Mct/. Florent. Med. sec. dno Petav. inc. Heiiis. Bonon.
Leid. sec. 3Ieti et cnicnd. victi Lov. 3Ieti vel ncc tu Vat. tert. Mellti vel
merdi 0\on. scc. — 403 ri^'or vivus Ambr. tert. ni. pr. despue l*al. Pric. Tlman.
iVIed. tert. m. pr. respiceXi\t. qnint. despice deceni alii. dcspice\e\ despueVnt.
quart. dr.o Oxon. dlspice niars. Oxon. scnsus pro mores inc. Hcins. — 404 bo-
wis Pal.— 405 C7 soZms iMed. quart. FJr ao?«5 q«i niarg. Isingr. quifortis Rott.
Exc. Voss. ugas Var. LL. ed. Antv. — 408 juvenum pro Muci Med. tert. —
407 pcrf.ciat Exc. L-JRli. projiciat Vat. tert. Florent. JNIed. sec. perfrin}>:at un-
decini scripti, Ms. Isingr. Ald. et Exc. Gevart. ;);v:/VJH,i,'-f(< duo Petav. inc.
Heins. perstrinsit V'at. pr. perstringat Pal. Farn. Pat. duo Bled. Anibr. pr,
Sched. Gu<l. ^'ar. LL. ed. Antv. prostringat Tiioios. perfringat vel profidat
Pric. perstiingat vel perfringat Tiiuan.— 408 agat Vat. faec. ostc7idit Moret.
NOT/E
403 Triste rigor] Virgilius : ' Triste rideretur, qnod claudicaret : ' Per
lupus stabulis.' Id est, negotiuni est omnes,' inqiiit, ' gradus admoneor tri-
triste. . uniplii niei.'
Torqua/i] Titus INIanliusTorquatus 3Iuci] Mncius in castra ejusdeni
filium, (tsi ab hoste provocatuni, etsi Porsenna; solus intravit, ut Regem
eo occi-o victorcm, tamen quia con- occidcret: sed eluso circa purpura-
tra edietum pugnaverat, virgis ca3- tum ictu, injccta in loculum dextera
suni securi percuti jussit. sponte eani exnssit, quasi |>a>nam a
404 Decios] Et patrem et filium, manu exigerct, quod purpiiratum
et uepotcm, qui se pro salnte patria^. pro Tarquinio occidisset. Quo pro-
devoverunt, in bellis Latino, Hetrus- digio territus Porscnna, et eum et
co, etTareutino. Kumanos libtros esse jussit. Hinc
406 Coc/es] Horatius Cocles, cum Mucius dictus iS'crcro/a, quod pro dex-
Porsenna Kex Hetruscorum Tarqui- tera uteretur (XKata, hoc est, sinistra
nios restituerc tentaret, solus, cete- manu.
ris fugientibus, totam exercitus He- 407 rubius] Fabius Maximus Dic-
trusci molenisustinuitjdumpoussub- tator, cuni vidcret eos onnies qui
licius, q\iem defeudebat, abrumpe- contra Aunibaleni pugnarent, supe-
retur : quo abrupto, ipse iu Tiberim, ratos esse, novam invenit rationcni
ut erat aruiatus, iusiliit, et feuiore vincendi, non pngnando; sicque sem-
vulnerato, amissoque oculo, ad suos per, ' Cunctando restituit rem ' Ro-
tamen tranavit : iude ob amissum uianam ; copiis scilicet hostilibus,
oculum CocUtis nomeu gloriosum nia- mole sua ruentil)us. Inde Fabius
navit. Cumque a nonnullis post ir- Cunctator appellatus est.
Delph. et Var. Clas. Claud. S
Ji74 CL. CLAUDIANI VIII.
Diix gerat, ostendat Gallorura strage Camillus.
Discitur hinc nullos meritis obsistere casus:
Prorogat asternam feritas tibi Punica famam, 410
Regule : successus superant adversa Catonis.
Discitur hinc, quantum paupertas sobria possit :
Pauper crat Curins, Reges cnm vinceret armis :
Paupev Fabricius, Pyrrhi cum sperneret aurura.
Sordida Serranus flexit Dictator aratra : 415
Lustratae lictorc casae, fascesque salignis
patefaciat quid cmictatio pervumpaf, et Camillus clade Gallorum, quid Dux faciat
infortuna adrersa. Hinc coo-nostitur nullam Fortunam resistere virtuti. O Re-
gule, crudelilas Cartliaginiensis perpetuat tibi gloriam sempitemam. lufelicitas
Catonis vincit felicitntem omneni. Ilinc cognoscitur quantum paupertas moderata
valeat: Curius erat pauper, cum superaret Reges vi armorum. Fab ricius er?it
■pauper, cum contemneret aurum Pyrrhi. Serranus Dictator rexit aratrum vile.
Tugurium hiijus cohonestatim est lictoribus, etfasces alligati suut/ori6KS ligneis.
sec. ostendet quatuor alii. osteniat Moret. pr. ceede pro sfrageTlman. — 409 hinc
Med. tert. huic Rott. hic ^NIazar. mentis pro meritis Reg. — 410 hic et dno se-
<]uentes versii? desunt in Med. quart. Porrigat Med. tert. ceternum jMoret.
sec. — 411 superant Reir. suptrant vel superans Oxon, pr. — 412 hinc Leid. pr.
Moret. sec. duo Oxon. Var. LL. ed. Antv. hic Pat. et Ald. in octodecim alii,
Exc. Lucens. pr. ed. Parm. et Vicet. vid. Castal. in Rutil. p. 53. 54. [Lib. i.
46.] poscit Vat. tert. Rott. Florent. INIazar. possit septenj alii. prosit conj.
Heius. — 413 cum reges vinperet Med. quart. Exc. Voss. Ald. reges vicerat Var.
LL. ed. Antv. regem Moret. pr. — 414 Hic verstis in Moret. pr. margini est
ascriptus.- — 41.5 Dictutor Serranus Jiexit Vat. quint. Dictator Jiexit Serranus
Med. tertvOxoD. pr. Leid. sec. Exc. Lucens. pr. vertit Diclalor Ambr. pr. —
41G facts pro cascc Morct. pr. m. pr. silignis Moret. sec. — 417 affixit vet. Gyr.
NOT/E
408 CamiHus] Hic Bictator Gallos, guUis arte Xantippi Lacedaemonii
Romadirepta, Capitolium obsidentes, captus, nioxque de pernuilandis cap-
et e pacto, pendendo auro intentos, tivis Romam missus,conditionemdis-
uil taIeopiuantes,oppressisse dicitur. suasit, rejectisque a se conjiige et li-
Unde dictus est alter Romulus, al- beris, Cartliaginem, ut promiserat,
terque urbis conditor. Negat a Gal- rediit, ubi in arcam ligneam con-
lisaurum extortum esse, et docte pro- jectus clavis introrsum adactis, vigi-
bat Gosselinus noster, in Historia ve- liis ac dolore extinctus est. ' Regu-
teruni Gallorum. Cap. 40. lus toto corpore cruces patitur.' Ter-
409 Discitur hi)ic] E rebus gestis tullianus.
veterum Heroum cognoscitur niliil Adversa Catonis] Catonis adversi-
esse quod virtuti possit resistere. tates Heroica constantia toleratae,
' Invia virtuti nullaest via.' pra?ferendae sunt prosperis aliorum
410 Punica] Feritas Carthaginien- successibus.
sium, qui dicti sunt Poini, a Phoeui- 413 Curins, Fabricius, Serranus] De
cia regione Asia?, unde orti sunt ; et his omnibus Ub. i. in Ruf. v. 200. et
hiuc Funicus. seqq.
411 Regule] Marcus Attilius Re-
DF, IV. CONS. IIONOR.
275
Postibus affixi : collectae Consule raesses,
Et sulcata diu traheato rura colono.
Haec gcnitor pra^ccpta dabat: vcbit ille carinaj
Longa?vu.s nctor, variis quem sa^pc proccllis 420
Exploravit hycms, ponto jam fessus et annis
iEquoreas alni nato conuncndat habenas,
Et casus artcsque docet, quo dextra regatur
Sidere, quo Huctns possint moderamine falli :
Quae nota nimborum: qua? fraus infida sereni : 425
Frtiges dccerptic sunt a Cojisule, ct as^ri urdti siint diu ab agricola traheato. Pa'
ter Theodosius (/<j/)«^ Iicpc dncumenta Honoiio : sicut senex ille navis gnhernator,
quem tempcstas cxercuit frcqiienter turhinihus dircrsi^, fatigatnsjam 7nari et cctate,
tradit fHiu swo •j;uhernnculum marinum nnvis, ct mnnstral ipsi artem et eventus ;
(fuibus astris fclix puppis dirigatur, quo regiminc undce qucant cludi : quw sint
signa tempestutum imminentium : quam incerta sit species serenitatis : quid Sul
afflixi Bonon. collccti Var. LL. ed. Antv. — 119 velut ante Oisel. — 420 doctor
Med. tert. sava vel scrpe Oxon. sec. — 421 ciim /tssas duo Vat. Tholos. j<j»i
vel cum Rez. Petav. pr. confessus Yoss. forte pro confectm. annis Exc.
Laeti. anno 3Ied. fert. Austro Med. sec. armis vd. Vicet. jh finn/s Thuan.
— 422 olim pvo alni Vat. tert. Rott. Oisel. Ambr. pr. Med. scc. Flo-
rent. ni. pr. .Sched. Gud. harenas Vat. tert. — 423 caussas conj. Heinsius
artemque JNled. quart. Ueva regatur Rott. — 424 possint Jluclus duo Vat. Petav.
pr. Lov. Jluctus possint Vat. tjnart. Exc. Laeti. possit codd. tres et viginti,
iteni Exc. Voss. Exc. Lucens. pr. Oxon. duo. Leid. ed. Parm. et Vicet. —
-125 tnemhrorim \^t. tctt. serenis c<l. l^dim. et Vicel,— 427 Discolor\a.t. pr.
NOT^
418 Trabeato} Veste Consnlari in-
duto.
419 Hle] Usurpatur a Poijtis cm-
phaticws ad ornatum. Virgilius :
' Pocnoruni qnalis in arvisSaucius ille
Lco,' <Slo. (eterum navis et resp.
5a'pius siniul comparantur.
420 Procellis] Procella est vis ven-
ti cum pluvia, et in niari potius quam
in terra. Sic dicitnr quod omDia
procellat, agitet, concutiat. Tem-
pestas vero e.st Coeli quivis status tnr-
bidus, sed utrnmque saepius coufun-
diUir.
421 Hijems] Tenipestas, ajrh rov
vtiv, plueie. Virgilius : * Emissamque
hyememsentil Neptnnus,' &c. id est,
tenipestatcm. Vide hb. de iii. Cons.
Hon. vs. 9".
422 Alni] Navis ex arbore ahio
facta : ponitur cansa, scihcet mate-
ria, pro etfectu.
423 Arte.i'] Scientiam regendae
navis.
Dcxtra] Dexter, dextcra, vel dex-
tra, usurpantur pro eo quod est fe-
lix, et quod successns habet prospe-
ros.
424 Falli] Qua rationo, qua provi-
dae nientis sagacitate fluctus ehidi
possint,ne supervenientes nautas na-
venique opprimant : iioc enim a gu-
beriiatoribus providendum est.
425 Qua-fraus] Quani serenitas oTj-
noxia sit nuitationi dolosae ac fraudu-
lentae.
276 CL. CLAUDIANI VIII.
Quid Sol occiduus prodat : qiio sar.cia vento
Decolor iratos attollat Cynthia vultus.
Aspice nunc, quacumque raicas, seu circr.lus Austri,
Maane parens, seu te gelidi meruere Triones ;
Aspice : completur votum. Jam natus adaequat 430
Te meritis, et, quod magis est optabile, viucit,
Subnixus Stiliclione tuo; quem iVatribus ipse
Discedens clypeum deTensoremque dedisti.
Occidens des>gnet : quo ofTensa venfo Lunn sulrubens crigat faciein avdentem:
O Tlieodosi. pflfe»' «'/(g^cns Honorii, vide nunc, uliicumque ejfulgeas, sea circulus
Noti teneat te, sen Triones frigidi meriti sunt te liabere : vide, desiderium tuiiin
impletur. Jamjilius tiius cequiparat te virtute siia, et, quod tnagis e.rpetendum
est, superat v^fretus Siilichone tuo, quem tu ipse moriens commisisti duobiis fra-
Farn. Mazav. Anihr. pr. Lov. 'm. sec. Heinsius ascripserat, Discolor'] i. e.
rubens. aurat os An^hr. tert. injiatos coiijecerat Heins. attolUt Tboios. — 42S Ad-
spice vel Auspice ^Moret. pr. quocumque Vat. pr. Pal. duo Meil. quodcumque
Vat. tert. Rott. ceu circulus Med. tert. — -129 seu te gelidi Vat. pr. Pal. Med.
pr. geminiMed. qiiart. Austri Magne parens gelidi seu te meruercTriones A\(\.
et Colin. — 430 Complelnm IMed.quart. nam Petav. tert. Tholos. — 432 Deest
hic vcrsus in onmibus Vaticanis, quatuor Med. tribus Petav. totidem Anibr.
nec non in Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. Floreiit. Put. Reg. Thnan. IMazar.
Bonon. Tholos. Pat. Lov. Oxon. pr. Moret. sec. duob. Leid. inc. Heins. Exc.
Gevart. et Lucens. pr. Ald. ed. Parni. et Vicet. iteni Var. LL. ed. Autv. —
NOT^
426 Quid Sol occiduus] Nam e Sole 429 Gelidi Trio7ies'] Supra in iii.
Occidente signa, vel serenitatis, vel Cons. Hon. vs. 170.
tempestatum colliguntur. 431 Vincit'] Pergrata est parenti-
Saucia] Olfensa Luna, rubens, san- bus victoria filiorura, etianisi ab iis
giiinoienta, qiiasi vuhierata fuisset. virtute vincantiir. Sed a Theodosio,
427 Dtcolor] Luna nihil habens so- qnicquid Claudianus dicat, degenera-
liti coloris. vitHonoriiis.
Iratos] Faciem ardentem, accen- 432 Tuo] Stilichone tuo, id est,
sain, et irato similem. tibi caro, tibi probato, quem solnm
Cynthia] Luna, sic dicta a Cyntho, tutorem dedisti duobus fratribas.
monte Deli, ubi eain Latona peperit. Unde Stilicho arripuit occasionem
428 3Iicas] Instar sideris aliciijus, opprimendi Riifini, qui se Arcadii
in quod inutatus sis, instar Julii Cae- tntorem relictnm esse jactabat.
saris. 433 Clypeum] Firinum columen ac
Seu circidus Austri, Sfc.] Sen in praesidium.
tractu Aiistrali vel Meridiano ; seu Dtfemorem] Tiitorem : ' Nam,' e
iu tractu Septemtrionali sedem con- Servio Sulpitio, 'tutela est potestas in
stitueris. capite libero ad tuendum eum, qui
Austri] Seu Noti, qni ventns est per setatem se defendere nequit.'
flans a Meridie.
DE IV, CONS. HONOR. 277
Pro nobi.s nihil illc initi, nulliunque recusat
Discrinion tcntaro sui : non dura viarum, 435
Non inccrta maris. Libya^ squalcntis arcnas
Audebit superare pedes, madidaque cadeute
Plciade Ga^ulas intrat)it navita Syrtcs,
Hunc tanicn inprimis populos levitate feroces,
Et Rhenum pacare jubes, Volat ille citatis 440
Vectus eqiiis, nuUaquc latns stipante caterva,
Aspera nnbiieras qua RhaHia porriiiit Alpes,
Pergit, ethostilcs (tanta est fiducia) ripas
Incomitatus adit : totnm propgrare per amnem
tribus, iit piwesidiiim ac tiitorcm. Ille Stiliclio niliil rcnuit per/erre pro nobis, et
jiuUum experiri pcriculum capitis s/u; non rcmiit c\\i(i\'n\ (isperitntcm itinerum,
non inconstantium muris. Illc pedes andcbit trajictre arenas Libya- desertce, ct
VHuia ingredietw Si/rlcs Gtctiilas Pleiadc liumida Occidcntc. Imperus tamen prius
illum sedare gentcs/eras, ct placarc Ultenum. Ille invcctus eijuis r.locissimis erotal,
et nullo e.rcrcitu tegente latiis, it, (]ua ttlmtia saxosa e.rtendit Alpcs a'i:rius,et intrut
incomitatus littora hostilia, ianta cst confidcnfia ! Cernercs Reges trepidos dcmisso
434 vnliis Moiet. sec. nil IVIccl. sec. ipse Vat. qiiavt. et f|iii»t. Petav. pr. Mo-
let. pr. et Tiiolos. — 43G incerta magis. Mccl. tert. Libyesque cuhntis IMcd. cpiart,
i/7)i/t'S n/vn^-.v Vav. LL. ed. Aiitv. — 437 Audcbis P.il. iMeil. pr. serrare Meci,
tert. cudentem Tliiian. — 438 Syrtibus undus omnes Vat. Pal. Farn. Pric-. Rott.
Oiscl. Lcid. sec. et Gcsn. nnrita Syrtes Pctav. scc. et pr. ni. sec. ]\Ie<l. tert,
Raphel. Yar. LL. ed. Aiitv. navita Syrtes vel Syrtibus undus Reg. Oxoii. sec,
— 439 AVc- tumtn inc. Heins. Hunc igifur primum vcl Ilunc tamen in primis
Oxon. sec. /f»ii7V /VrotTS quatnor Valt. Farn. Pric. Rott. lcritatc/eroces Leu].
pr. pacare /crocesMed. \)r. — 4!0 rcgnum pacarc Mcd. tcrt. Rcij. a ni. pr. Ox-
on. pr. etLcid. pr. Reihnum Tliolos. placare diio Vatt. Petav. pr. Moret. pr.
Anibr. sec. Leid. sec. Exc. Gcvart. pacarc Vat. sec. Pal. peccare Var. LL. ed,
Antv. — 141 Vectus aquis Xat. tert. Rott. Med. sec. corona INIed. tert. —
444 amncni vel annum Florent. amnem vcl agmen Oxon. scc. IMed. qnart. ad
tirnianduni rii amnem Heins. ascripserat locnni ex Lib. i. Cons. Stilicli. 206,
ubi siniiliter de Regibns ait, ' truusvecti lintribus ainneni.' — 44j humili lU-
NOIVE
435 Dura viaruni} Dnras et aspe- vigare, qnod ortn siio tempns naviga-
ras vias. Hellenisnuis. Sic est, in- tionis iudicent : diciintur et IVrg-i/i**,
certamaris, id est, iiicertum dubiuni- c|iiod vcre oriautnr.
qiie mare, scu dubios ct incertos at- Gatulas] GaUulia regio est Li-
que inconstantes maris casus. bytK : liic ponitur pro Liiiya, ad
436 Squalcntis] Libya, ob niiuios ad qiiain suut illa? Syrtes nantis for-
Solis calores, partini sterilis, areuosa, luidandie. Dc his siipra.
sqnalida,deserta. -I-IO Rhenum pacare] Placare Ger-
438 Pleiadc] Pleiades sunt septem maniic j^opulos Rheni accolas, pace
stellee in signo Taiiri coclestis, quaj composita.
occasn suo pluvias et tempestates im- 442 Rhatia] Regio est Alpibns vi-
portant. Picuntur oiri» roi; irAe?»', na- ciua, Rhaetis subjetta,a«jr Grisons.
278 CL. CLAUDIANI VIII.
Attonitos hiimili Rcges ccrvice videres. 443
Ante ducem nostrum flavam sparsere Sygambri
Caesariem, pavidoque orantcs murmure Franci
Procubuere solo. Juratur Honorius absens,
Iraploratque tuum supplex Alamannia noraen.
Bastarnae venere truces ; venit accola sylvee 450
Bructerus Hercyniae : latisque paludibus exit
Cymbrus, et ingentes Albin liquere Cherusci.
mpUe accelerare pcr omnem fluvium. Sycambri effmlerunt crines flarentes coram
. Ductore nostro, ct Gnlli suppUcantes sitsurro timiilo, prostrati sunt liumi. Juratur
in nomen Honorii absentis,et Alamannia kumilis inrocat nomcntuum. Bastarnie
immitesadvcnerunt : Bructeri accolce sylra Hercynice advenerunt, et Cimbri egre-
diuntur e paludibus immensis, ac Cherusci proceri deseruire Albin. Ille Stilicho
ges Exc. Voss. Tluian. Reges liumili noveni alii. — 446 restrum Var. LL. ed-
Antv. Jlavi Pric. fudere Ambr. pr. iuc. Heins. Sclied. Gnd. Sygambri Vat-
qiiart. Exc. Lncens. sec. Sicambr i ScUe.d. Gud. — 447 pavidamque Vctfiy. sec.
puvidoque vel tumidoque numine inc. Heins. errantes Pric. Franci velfracti
Petav. pr. fracti Leid. a m. s. — 448 miratur niarg. Isingr. — 449 suum Vat. pr.
et quart. Farn. Petav. pr. simplex Pat. Pat. Alamania Vat. pr. Pai. Med.
tert. Exc. Lucens. sec. Alemannia quatnor Vat. Fain. Rott. Oisel. pro no-
men Heins. conj. numen. — 450 BalterncB Vat. sec. Basturni INIed. tert. Bus-
terncB Lov. Basiurna: Keg. Oxon. pr. Leid. pr. Basternce trts Vat. Pal. Rott.
Pric. Brtsfarn* Vat. pr. F'arn. ]Med. quart. Bonon. Tholos. Moret. sec. inc.
Heins. duo Petav. tres Ainbr. Exc. Gevart. Lucens. sec. et ed. Parm. mo-
vere Med. tert. duces Petav. tert. ed. Parm. et Vicet. item Var. LL. ed.
Antv. truces vel duces Vat. sec. uccola Exc. Laeti. incola Vat. pr. Farn. —
451 Buterus Florent. Bruteus Med. quart. Brutenus Vat. pr. Fam, Brutlie-
ms Petav. pr. Moret. pr. Leid. stc. Busterus ed. Vicet. Brusterus ed. Parni.
Bructurus junt. Brutterus E\c. Lucens. pr. Bruterus vigiuti alii, Lovan. et
Exc. Gevart. Bustcrus \e\ Bnrferus jNIazar. Hercynice Eyic. Laet. Erteni<B\at.
sec. Arceni<e Vat. tert. latusque Tliolos. — 452 Cimbrus omnes Vatt. Pah
NOT.E
445 Attonitosl Trepidos, obstnpe- rori sunt orbi terrarnm universo.
factos, faraa, celeritate, audacia tanti 448 Juratur] Jurare in nomen, in
Ducis. verba, in salutem Principis, solitum
^16 Sygambri]Ve\ Sycambri.Vopw- erat Romanis. Jurare etiam, est
li ad Rhenum : sparsere Ctesariem, id praestare atqiie obstringere fidem sa-
est, sparsis crinibus supplicavere, cramento.
vel sparsis crinibus, qnos pro more 450 Bastarnce] Vel Bastemce. Popu-
gentis, nodo constringere solent, tes- li versus Scythiam, iiqiie fortissimi-
tati sunt se, deposito more patriie, 451 Bructerus] Bructeri populi fe-
servire velle Romanis moribiis. rocissimi juxta sylvam Hercyniam,
447 Pavido murmure] Siisurro timi- versus eani regionem qu« nunc dici-
do, et verba premente atque impe- tur Boiohaemia.
diente. 432 Cymbrus] Cimbri erant Dani
Franci] Si tales extitere Franci, hodierni, ei Holsatii populi : nonnuUi
quod niinime reor, longealii sunt siib et hoc nomine Zelaudos continebant,
Ludovico Magno, cujusauspiciis ter- ubi tot paludcs.
l)K IV. CONS. HONOR.
:>79
Accipit illc preces varias, tardcque roEfatus
Annuit ; et magno pacem pro munere donat.
Nobilitant ^etercs Germanica foedera Drusos, 455
Marte sed ancipiti, sed multis cladibus emta.
Quis victum meniinit sola lormidine Rhenum ?
Quod longis alii bellis potuere mercri,
Hoc tibi dat Stilichonis iter. Post otia Galli
Limitis, hortaris Graias iulcire ruinas : 4G0
recipit supplicationes divcrsas, ct exoratus sero concedit pctita, datque paccm vclut
donum ingcns. I'ax Germanica celebrat Drusos antitiuos, scd quccsitn hcllo duhw,
et stragibus multis. Quis vero rccordatur lilunuin subactum cs.^e timorc solo f
Pro/ectio Stilichonis dat tibi, o Honori, quod Uiires ceteri valuerunt parare prci-
Uis longis. Post pacem redilitam iii Jinibus Giilliw, exhorturis Sliliclioiicm
Piic. Rott. Oispl. Cimber Reg. ni. pr. Oxoii. pr. Exc. T.ucens. sec. Aljm Vat.
pr. Farn. Albi \iU. tert. Albin octo ulii, itein Var. LL. e nuirj;. Parm. C't-
rochi Vat. pr. Karn. Chcruhi l'ric. Cherunti Rolt. 1'lorent. i'h(ruchi PaJ.
tres Vatt. totiilem JNIed. Moret. pr. Cheruci od. 1'aiin. Ceruchi (leccm alii,
Exc. Lucens. pr. ed. Vicet. Cheiunti Vat. tert. Chcrusci llxc. Lati. Ccruschi
vel Cheruchi tres Ambr. Tliolos. — 4o3 tardeipie Exc. L;i'li. tardrnue vel iandcm-
que Keg. LeiJ. pr. — 456 su/' «)ic//)i<t Sched. Guil. scr/ «Hc/y)i<( quattiordccim
alii, Exc. Lucens. pr. ed. Parm. et \'icet. sub vel sed ancipiti Keg. Amhr.
sec. 7nuttis sed cladibus Moret. pr. casibus Med. (piarl. cusibus vel cladibus
Reg. — 457 Quid Lcid. pr. vinctum Floient. Med. (iiiart. Rhetum Exc. Lati.
Rhetnum Rott. rf^n«w Petav. tcrt. — 458 Qho( Vat. (|uint.— 459 Hnc quocpie
inc. Heins. Quce et Ilcec tibi Put. Stiliconis Vat. pr. Gidlis diio Pctav. —
460 31ilitis niarg. Isingr. surcire ruinas Rott. Mazar.— 401 regitur velis Petav.
NOT^
Cherusci] Germaniae popuU Traus-
rhenani.
453 Tarde] MajestatisRoinana; esse
putant noii prointe, sed tarde con-
cedere petita ; id (juod ct Itali ct
Hispani liodierni observant.
455 ?iobilitant] Gcrmania pacata a
Drusis, ipsos nobiliores ac celebri-
ores facit: sed tanien id perfcctuin
nou est nisi beilo et multa strage.
Secus de Stilichonc, qui solo nominis
sui terrore, sine bello, sine cade,
Germaniam sedavit. Sic priscis He-
roibus pra?t'ertur Stilicho.
Drusos] Drusus pater et Drusus
tilius, qui ob res pncclaras contra
Germanos, Germanicus est cognomi-
natus.
456 Marte ancipiti] Bello, cujus sie-
pe anceps est ac diibius cventus.
457 Rhenuin] Populos Rhenuni ac-
coltntes solo Stilichonis timore sub-
actos. Mirum certe ita Rlienum
esse domituin : scd quae posteritas
non mirabitur eundein Rheniini, re-
luclante iiostiun» exercitii, a Ludovi-
co ISlagno ti ibiis horis esse ti ajectiim f
459 Iler] Sola Stilichonis via et
celeritas placans Germaniam, tibi dat,
o Honori, quod alii lacere nou pos-
sent longis bellis.
Posl otiii] Post redditam Gallis pa-
cem, deleto iu Alpibus Galliic tinibus
Eugenio Tyranuo, hortaris Stilicho-
nem, ut resarciat dainna Gnciae,
qua; ab Alarico Vandalorum et Ala-
noruni Rege vastata tuerat.
460 Uorturi^] Hortaris tantum, o
280 CL. CLAUDIANI VIII.
lonium tegitur velis, ventique laborant
Tot curvare sinns : servaturasque Corinthum
Prosequitur facili Neptunus gurgite classes.
Et puer Isthraiaci jam pridem littoris exul
Secura repetit portus cum matre Pala^mon. 465
Plaustra cruore natant : metitur pellita juventus.
Pars morbo, pars ense perit. Non lustra Lycaei,
sarcire damna Grcedce. Mare lonium statim operitttr navihus, et venti vix pos-
stint inflectcre tot vela : ac ?icptunus deducit mari secundo classes defensuras Corin-
thum. Et ptter Palcemon expulsus jamdudum ab ora Isthmiaca, redit in porttim
cum Malre tuta. Currus exundant sanguine : jtiventus pellita occiditur : pars
perimilur morbo, par.i giadio : non sylvtE Lyccei, non abundantia nemoris Erytnan-
tert. ventisqiie Med. qnart. — 4G2 servare sinus Med. sec. servaturusque vel
.servaturasque Reg. Oxon. pr. servatasque vel servutosque Var. LL. ed. Antv. —
463 celeri Aeptutius Moret. pr. facibus Neptutti Jun. pr. — 464 Isniaici Tholos.
/HSJffjacJ Vav. LL. ed. Antv. H ir tnaici OKon. Hismaici\\cet.~~Ati-5 SecuraqUe
petit Vat. pr. Farn. Securus Tliolos. portas Var. LL. ed. Autv. cum patre
Tholos.— 466 CaMra omnes Vatt. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. Plaustra vet.
Gyrald. Exc. Leeti. moritur pellita Ya.t. quint. Pric. Thuan. Jun. pr. Oxon.
pr. Leid. sec. ed. Parm. mettiit Med. quart. Moret. sec. »ie<j7!/r tres jNIed.
totidem Ambr. et Petav. 'Rcs;. Put. Pat. Bonon. Tholo«. Mazar. Exc. Lucens.
sec. Ald. et Var. LL. e niarg. Parm. metitttr vel tnotitur Vat. quart. Oisel.
mentitttr pelta vel tnetuit pellita Var. LL. ed. Antv. metitur \e\moriturvel
metuit Lov. polluta pro pellita Ambr. sec. — 467 Jam morbo Wolf. Pars morbo
NOT^
Honori, et statim Stilicho obedit : suos portus adventu Stilichonis. A-
nam naves ducit in Grcpciam. thamas Rex Thebarum, pnlsa uxore
461 lonititn'] Mare quod est inter Nephele, liberisque ejus, Phnxo et
Italiam, Epirum, et usque ad Cretam Helle, Ino Cadnii filiam superinduxe-
protenditur. Sic dicitur ab lo, Ina- ratnovercam: iinde in furorem ver-
chi filia, quae in bovem transformata sus, dum putat Ino esse leasnam, et
et oestro Junonio percita, ilhid mare filios suos Learchum et Melicertam
tranavit, et in ^gyptum transiit. ejus catulos, Learchum saxis iliidit ;
Laboranf] Tanta est naviura niulti- quod Ino videns cum ]MeIicerta se e
tudo, ut venti veiut fatigeutur ac rupe Leucotliea inmarepraecipitavit.
laborent tot impeliere vela. Ast anibo Deorum coraniiseratione
462 Corinthuin] Heec tamen, teste in Deos conversi suut : Ino in Matu-
Zosimo, jara spoliata erat, antequam tam, et Leucotheam : Melicerta in
Stilicho in auxilium veniret. Corin- Paiaemonem, quiet Portunus dicitur,
tlius est urbs Achaias in Grascia, in quod in portubus coleretur : anibo
Isthnio Corinthiaco. nautis favent.
463 Neptuntts'] Fictio Poetis fami- 466 Platistra'] Currus, vehicula,
liaris, Deos inducere suis Heroibus fa- quibus utuntur Geta?.
ventes. Pellita] Pellibus vestita, niore Bar-
464 Puer] Palaemon puer et Leu- barorum.
cotliea ejus mater, numina niarina, 467 Noii lustra] Sylvje Lycaei et
fugati aietu Barbarorura, rcdiere ad Erymanthi non sufficiunt ad rogos
UE IV. CONS. IIONOR.
281
Non Erj^mantheae jam copia suflicit unibra%
Inniuueris cxu.sta roi^is : nudataquc icrro
Sic llagrasse suas la^tantur Mauiala sylvas.
Excutiat cineres Ephyre ; Spartanus et Arcas
Tutior exsan«,nies pedibus proculcct acervos ;
Fcssaque pensatis respiret Grii^cia ponis.
Gens, qua non Scytliicos diflusior ulla Triones
Incoluit, cui parvus Athos, angustaquc Tlirace,
470
475
tliei absttmtd pijris iiifiititis satis est, et Maitala, spoliala securi, gatafent italucos
suos arsisst. Ephyre dissipet cineres : LacctUnnonii el Arcades sictiriores cakent
pedibus cumttlos mortuorttm : et Gracia defatigala qutcscat damnis coinpcnsatis.
yatio, qua nuUa latius habitacit TrionesScijthicus, cui Athos e.riguus erai, et Thra-
Var. LL. ed. Antv, periit Pctav. teit. cadit Pal. >If '1. pr. nuin Iti.^tra Vat.
sec. castra V;it. tert. Hott. Florent. ni. pr.— i09 exhausta Tholos. Ambr. sec.
inc. Hcins. Var. LL. e niarg. Parni. cxiita Exc. Voss. Jun. liartli. Cod. et
ed. Vicct. rogi Exc. Luceus. pr. jtigis vel rogisXat. sec. :Med. pr. nudataqtte
Exc. Liiceus. pr. exutaque cd. Vicet. niarg. Isingr. et Parm.— 470 latatitr
Farn. Med. qnart.— 171 Ephijre cineres hov. Nephere Jnn. \n-. Parthanus ed.
Vicet. Athlas pro Arcas Anibr. pr.— 472 conculcet Put. Pat. Bouon. Ambr. pr.
anibo INIoret.— 473 Celsaque Thuan. Bonon. pensatis vel pulsntis Oxon. sec.
pennis pro /w/ii,s Jun. pr.— 474 Gensqttic Rolt.— 47.5 Athas pro .If/tos Var. LL.
ed. Antv. inclusaque^Med. quart. aut grataqnc Juu. pr. terra; pro Thrace Vat.
NOT.Ti
ministiandos. Tanta est niortuorum
Getarnm multitudo !
Lycei] Lycajns nions est Arcadia?,
arboribus consitus variis in locis.
4G8 Erijmanthece] Eryniantliui iti-
dem est mons Arcadise sylvosns, ubi
stabuiabat aper Erymautbeus, qui
dicitur a Ciceroue, ' Aper Eryman-
thins.'
UmbrcE] Copia scu niultitudo arbo-
rum umbrani latam porrigeutium,sic-
que umbra pouitur pro arboribusj
effectus scilicet pro causa ; ut apud
Virgilium, ' Falce seces unibras,' id
est, frondes, quae faciunt unibras.
470 Mc^nala] Mffiualus, et in plu-
rali, Mzenala, mons itidem Arcadia: :
gaudet suas sylvas ardere atque im-
pendi ad cremandos Barbaros, qui
Provinciam illam vastaverant.
471 Ephyre] Urbsin Isthmo Corin-
tliiaco, quae ct Corinthus dicitur: lio-
dic Coranto.
Spartanus'] Sparta aut Lacedaenion,
urbs nobili^sima Peloponuesi, cujus
cives dicuntnr Spartani, aut Lace-
dieinonii.
Arcas] Populi Arcadia^, sic dicti
ab Arcade Jovis et Calistus filio.
473 liespiret] Greecia quiescere ac
liberius respirare incipiat, damnis et
suppliciis, (lu* a Barbaris passa est,
conipensatis morte ipsorum Barba-
rorum.
474 Triones] Gctariini gcns, quae
vastas occupavit Scythiai regiones,
versus Septemtrioncm. Triones su-
pra vs. 170. in iii. Cous. Hon.
47.5 Athos] ^lons est 'l'inaci;r, no-
tus ob Xerxem : etsi maximus, parvus
tamen erat prahostiuni niiiltitudine ;
et ipsa Thracia hos uon capiebat.
^82 CL. CLAUDIANI VIII,
Cum transiret, erat : per te, \ iresque tuorum
Fracta ducuin: lugetque sibi jam rara superstes.
Et, quorum turbae spatium vix praebuit orbis,
Uno colle latent : sitiens, inclusaque vallo
Ereptas quaesivit aquas, quas hostibus ante 480
Irriguas alio Stilichon deflexerat actu,
Mirantcmque novas ignota per avia valles
Jusserat averso fluvium migrave meatu.
Obvia quid mirum vinci, cum barbarus ultro
cia arctior, cum transgrederetur : deleta esl per te, et per virtutcm Ductorum tuo-
rum : acjam illa pauca velut post se superstes remanensjict. Atque bostes sepeliun-
tur in coUe unico ; hostes quorum multitudini vix mundus suppeditarit spatium : gens
sitibunda et circumsepta as^^ere requisicit aquas ude}ntas,quas Stilicho averterat ductu
diverso, priusjlueittes pio hostibus, et imperaverat fluvium admirantem valles insue-
ttis, pcr vias incognitas, fluere cursu conirario. Quid admirabile est superari a te
pr. Exc. Voss. — 470 transiret aquasTholos. ti-an snar et Jun. pr. — 477 htgentque
Ambr. pr. lucetque Put. licetque Tholos. jam rara vel gens rara Oisel. —
478 turbis Peta\. SGC. spatium turbce \at. pr. suflicit yioYet. pr. contulitXat.
quart. Petav. pr. INIoret. sec. invenit \'el contulit Med. — i79 jacens Vat. pr.
Farn. inclusaque colle Jun. pr. — 480 Erectas Vat. tert. Rott. Leid. — 481 Con-
tinuas Pat. Contiguas decera alii. Irriguas Moret. pr. alto Rott. Stilichon
Exc. Lfeti. Stilico Vat. pr. et quint. deduxerat Vat. quart. Petav. pr. de-
flexerat vel deduxerat Oxon. sec. arcu onines Vatt. Pal. Farn. Rott. Oisel.
actu Med. tert. Rejr. Thuan. Petav. pr. Bonon. Tholos. Ainbr. tert. Lov. vet.
Gyr. Oxon. pr. Leid. sec. Exc. Lucens. sec. Exc. Gevart. et Var. LL. ed.
Antv. Heinsius conjiciebat as<«, cui rh arcu minus probahatur, quia arcus tan-
tnm locum habet in Aqua>ductibus laqneatis vel fornicatis, de (|uibus hic non
agitnr : et iioc probatum ibat loco Stat. Lib. i. Sylv. 28. ' praecelsis qnarum
vaga molibus unda Crescit, et innuniero pendens transmitlitur arcu.' quo
allusit Rntil. Lib. i. Itin. 97. nhi agit de Roma, ' Quid loqnor aerio pendentes
fornice rivos, Qua vix imbriferas lolleret Iris aquas ?' Iiactenns Heins. —
482 per invia Florent. m. pr. — 483 arerso jNIed. tert. Reg. m. sec. Var. LL.
ed. Antv. adverso Exc. Voss. Oxon. Leid. Lovan. Wolf. Exc. Gevart. Lu-
NOT.E
477 Sibi superstes'] Quasi vivens avertere, ct sibi accommodare, heroi-
post niortem snani, id est, vivens, cum est.
ademta sibi gloria, qua; fortium vita Actu] Agendo et impellendo aquas
est. Vel rara superstes, id est, pauci alio ductn. Alii legunt arcu, id est,
ex Getis remanentes, vivunt sibi su- fossacnrvata flunien deflectere.
perstites, idest, snperstitessuaRgenti, 483 Jusserat] Quasi nunienaliqnod.
quae deleta fuerat maximam partem. Averso meatu] Cursu, qui aversns
479 Inclusa] Notaut Scriptores a sit et contrarius cursui naturali.
Stilichone inclusos esse hostes, et ab 484 Obvia] Quid mirum est a te
eodeni dimissos, sicque ab eo pecca- vinci obvia, id est, contraria, adversa,
tum esse contra Remp. Orosins. hostilia agmina, quacu;uque occuv-
481 Defiexerat] Fluvios ab hostibus runt.
I)E IV, OONS. IIONOR.
:283
Jarii cupiat scrvirc tibi ? Tua Siirmata discors 485
Sacranienta petit : projecta pelle tJelonus
Militat : in Latios ritus trausistis Alani.
Ut fortes in Marte viros, aninnsqiie paratos,
Sic justos in pace lcgis, lonijuin^iue tiieris
Electos : crcbris nec succedentibiis urges. 490
Judicibus notis regimur, tVuimiirque quietis
Milititeque bonis ; ceu bellatore Quiriuo,
contraria, aini Barbari spontejam e.rpetant ubcdire tihi ? Sarinaicr disscndentcs ro-
gant tuam militium. Geloni abjecta pclle pti^inant pro te : vos, o Alani, Iransmii^ras-
tis in mores Italicr. Sicut tii, o Hoiioii, deli^is viros i;;encrosos in bello, ct ]nomtusani-
mo, jfadeligis aquos in pacc, et diu rctincs eos delectos ; neque c.ri>ellis eos succes-
soribus continuis. Gubernamur a. i\fagistralibus connilis ; ct polimur omamentis
pacis ct bclli, quemadmodum potiil)amur liomulo pui;minte, qucmadmodum lcni
cens. pr. Sched. Giid. et cdd. Vicot. Ald. Parm. Colin. t ransire pro migrare
Anibr. pr. Exc. Schotti.— 48C pelunt Viic. l"xc. Vo>s. Ilic vcio vcrsus deest
Uoiion. projccta pellc vet. Cyr. ll\c. Liicciis. scc. tiliinue Piit. Pat. Ambr.
sec. Pelav. tert. Exc. Cod. RIkmii. prujccta fraude qiiatuor Vatt. Pal. Earn.
Pric. Jiiii. pr. duo Oxoii. totideni Leid. Kaplicl. Isiiigr. tibiqne \e\j'raude
Florent. Mazar. projectnquc ulba \'ar. LL. ed. Aiitv. — 4Hb/ortes in arma Med.
tert. animi>:que paratis ideiii Mcd. tert. animisque probutos Pat. ni. sec.
Heins. coiij. armisque paratos, ct asciipserat iocuni Ovid. iii. Fast. 21.j.
' acies ferro jNIartique paiatas.' — IsO in pace regis Oxon. pr. — 490 ae-
bris non Pal. !Med, pr. Moret. sec. sHadcntibus pro succedentibus Farn.
urgucs. cuni t€A€i'o aTiyfii) Put. Reg. diio Pctav. Moret. jir. — 41)1 Indicibus
Pal. regimur nolis Vat. pr. Farn. Kci;. iiic. llciiis. Var. LL. e inarg.
Parni. gcrimur Jiin, pr. vutis Oxon. sec. Petav. tert. fruimur regimurqne
Lov. Moret. pr. Pctav. sec. Ambr. tert. Oxon. etLeid. sec. Exc. Gevart. —
492 seu vel ceu Oxon. sec. cum belUilore ^lazar. — 493 t'um placido legit
NOT.E
485 Servire] Tibi veliit agnito
proprio Principi. Baihari porro hls
teniporibus in stipendia Romaiia
ascripti suiit. Imnio et eoiiini Duccs
Tlieodosius Impcratoria^ niensa: adhi-
bebat.
Sarmata] SarmatvE vel Sauroinatai
populi sunt, qni Sarinatiam vastissi-
main regionem incolebant : duplex
erat Sarmatia, Europaia et Asiatica :
utraque Huvio Taiiai dividebalur.
Discors] SarmatvE perpetuo inter
se tniuultu agitaii solebant.
486 Sacramenta] Petit, vel Sacra-
niento vel Jurcjurando sese tibi
astringat, tuisque sub auspiciis luili-
tet.
Gclonus] Gcloni popiili sunt Scy-
tliia», qui te Diicc niilitare gestiunt,
et patria-i pellcs, niorcinquc percgri-
iiiim abjiccrc.
4S7 Abini] Popiili craiit Scythiae
versus (luviiiin ranaiin.
488 Ut fortcs, ifc.] Jani describit
Principem jiistuni ct nioderatuiu in
pace.
489 Longumque tucris] Crtbriores
Magistratuum inutationes pcruicio-
s» siint.
492 Bvllatore] Laudat Ilonorium,
quod iisdcni artibiis pra?ditus sit,
quibus Quirinus scu Komiilns, Rex rei
inilitari addictissimus ; et Nuina Poni-
pilius, secundu» Roiuauorum Kex,
284 CL. CLAUDIANI VIII.
Ceu placido moderante Nuraa. Non imminet ensis :
Nullce nobiliv.m coedes : non crimina vulgo
Texuntur : patria raoestus non truditur exul, 496
Impia coiitinui cessant augmenta tributi :
Non inleiices tabula^, non liasta reiixas
Vendit opes : avida sector ncm voce citatur :
Nec tua privatis crescunt a^raria damnis.
Aima regnante. Non gladius minntur : nulhe snnt cades nobilium ; non scelera
excogitantur passim. Exul tristis non expellitur e patria. Incrementa nefaria
rectigaiium assidiwrum desinunt. Non suiit proscriidioiies infaustce : non dicitice
'Dommis e.vtoria' publicantur siib hasta: creditornon uppellaiur clamore cupido ;
neque Jiscus tuus augetur jacturis privatomm. Tu liberalis das aurum copiosum,
Hcinsius. miserante "Vat. quint. numerante Bonon. veniet pro hmninet Var. LL.
ed, Autv.— 494 nec crimina Lov. funera Var. LL. ed. Antv. crimina vulgi
Vat. sec. vulgi vel vulgo Med. pr. — 495 traditur Moret. sec. Hic versus to-
tus ad margineni scriptus erat in Var. LL. ed. Antv.— 496 contigui Med.
tert. ni. pr. ad voceni vero aug-/nen<a notaverat Heinsius sequentia: ' Aug-
mentum tribntum vocabant et incrementum posterioris sevi scriptores, vid,
Casaub. ad Hist. Aug. p. IG. tributorum auctionem dixit Tacitus in vita Agri-
colae apud Casaub. in Hist. Aug. p. 215.'— 497 cumfelices Var. LL. ed. Antv.
rejixa Vat. sec. Pal. Med. sec. Anibr. pr. Jun. pr, Lov. m. sec. Var. LL. ed.
Antv. refixa vel refixas Florent. Med. pr.— 498 avidis emtor quatuor Vat.
Farn. Pric. Rott. Petav. jir. Lov. m. pr. Tholos. ambo Moret. Oxon. sec.
Leid. sec. Ambr. tert. Var. LL. e marg. Parni. Aid. et Exc. Gevart. avidas
septem alii. aridus Med. quart. acidas vel avidis Florent. Med. pr. Mazar.
non emtor Moret. pr. avida sector vet. Gyr. Exc. Lucens. sec. Heinsius ad vo-
cem sector nolaverat locum Cicer. Philipp. ii. p. 186. ed. Faern.— 449 Non tua
Med. quart. Tholos. Notaadum vero, versum 499, et 500. iuversoordiue posi-
NOT^
pacis tuenda» peritissimus. Rejixas] Doniinis ereptas, extor-
493 Ensisl Semper cjedi paratus, tas.
495 Tcxuiitur] Delatores uon fin- 49S Sector] Hic est vel creditor,
gunt, non machinanlur, uon dolose qui jure antiquo debitorum, qui sol-
texmit nova crimina. vendo non essent, corpora in partes
496 Impia] Augmenta tributorum secare poterat : vel sector est qui
collecta per impietateniTyrannorum, bona proscriptorum emit, et quasi iu
uon locuni habent, Honorio impe- partes secat : vcl sector denique est
rante. delator qui per fas et nefas accusat
497 Tabulce] Vel proscriptionum, aliquem, tit partem ejus bonorum aut
vel mulctaruni, qure tisco addiceban- mu!ct£e auferat.
tur, Avida voce} Praeconis scilicet, qui
Non hasta] Sub hasta vendebantur lucri avidus sectores citat, ut solvant,
bona proscriptorum : hasta antem quas licitati sunt.
praefigebatur publicis venditionibus.
DK IV. GONS. IIONOH.
285
Miinificus largi, sed non et prodigus, auii. r^OO
Pcrdiirat non cmta lides : ncc pcctora merccs
Alligat. Ipsa suo pro pignorc castra laborant.
Te miles nutritor araat. Qua; deniqiie Romae
Cura tibi ? quam fixa manct revcrentia Patrum ?
Firmatur senium juris, priscamque rcsumuut 505
Canitiem lcges, emendanturque vetusta%
Acceduntque novae. Talem scnscre Soloneni
Res Pandionia) : sic armipotens Laccda;moa
Despexit muros rigido raunita Lycurgo.
sed tamen non es pro/usus. Fidcs uon cinta roiKviet, neque lucrnin constringit
cnrdii. Ipxce cohvrles solicilec sitnt prit suo itmore. .MiHlts altores diligtint te, o
Honoii. Qucd demuni est studium Romitnorum jiro tt r Quam infi.vu animo est
reneratio Senutoruin in te? Sic untiijuitus consuetudiuum stabiiitur, it legcs reci-
piunt rtvcrentiani antiiiuitm, ac vctcrcs corriguntur^ novccque adduntur. Imperium
Athenicnsium criiertum est Solonem tulcm: ita ."^'jiurta bnlicosa frcta legiljus L'j-
tosesse in Var. LL. ecL Antv. — 500 ?<( rg^i Petav. pr. m. sec. Oxon. pr. largis
Med. tert. Kaphel. Isinjir. Tliiian. Var. LL. ed. Antv. laudis oinncs Vatt. Pal.
Farn. Pric. Rott. Oisel. Jun. pr. Oxon. sec. duo Leid. B.ir;h. largi vcl laudi'i
Reg. lauti conjecerat Heins. non es Vat. quiiit. hon ct \ia:i:!ti sex alii, Exc.
Lucens. pr. Sclied. Gud. Ald. et Var. LL. e niarL'. Parni.— oOl non pcctnre
Anibr. tert.— .504 qiice Ji.va Heg. Jiin. pr. scnicntia Oxon. a ni. pr. sciitcntia
vel revereniia Oxon. sec. — 505 Finnavit Jnn. pr. — 500 vttustns Jiin. — 507 Ac-
cenduntque Vat. qiiint. Sidonem Vat. tcrt. Ois'jl. Med. tcrt. Mazar. Moret. pr.
— 509 Hic versns deest Vatt. oninii)ns, quatuor Mtd. tribus Petav. et Aiiibr.
nec nou Pal. Farn. Rott. Oisel. FlorfMit. inc. Heins. Put. Re?. Tlman. Mazar.
Pat. Bonon. Tliolos. Lov. Jun. pr. duoi>us Lcid. et Oxon. aiubobiis Moret.
Exc. Lucens. pr. iicni Ald. ed. Parin. et Vicet. et Var. LL. ed. Antv. Jie-
XOT.E
501 Fides] Fidcs militum erga te
perdurat, stabilis est, sed uon est
mercenaria, ct lucro qua?sita, sed per
virtiites tuas tibi conciliata.
]\Ierces] Non liicruin tibi conciliat
ligatque animos, sed virtiis tua. Ipsi
milites, qiii te intcr signa aluerunt,
te spectant ; laborunt, soliciti sunt
pro te, ut pro vcri sui ainoris venera-
bili pignore.
501 Reverentia Patruni] INIarcus
Imperalor, vel in rebus arctis.simis,
non capiebat, sed petebat pecuniam
aSenatu,adeo eum venerabatur !
506 Canitiem] Vt canities in ho-
mine, sic antiquitas in legibus vcn«-
rabilis.
507 Solonem] Atheniensium lcgis-
latorein sapicntissiiuum.
508 l'andiimi(e] Imperium .Atheui-
ense a Pandione Rege.
50'J Lycurgo] Spartanorum legis-
latoic admirabili ; cniiis leges Spar-
ta; pro luuris trant. Sparla sine mu-
ris rcj^nabat, verani tortiludinein,non
iii murorum, sed iu aiiinioruui robore
sitain esse dictitans. Et inerito : sic
enim diu (loruit : at cum muris solis
ccepit fiderc, cito periit.
280 CL. CLAUDIANI VIII.
Quae sub te vel causa brevis, vel juclicis error 510
Negligitur ? dubiis quis litibus addere finem
Justior, et mersura iatebris educere verum ?
Quae pietas, quantusque rigor, tranquillaque magni
Vis animi, nulloque levis terrore moveri ;
Nec nova mirari facilis ! qnani docta facultas 515
Ingenii, lingua^que modus ! responsa vcrentur
Legati, gravibusque latet sub moribus aetas.
Quantus in ore pater ! radiat quam torva voluptas
eurgi severi contemsit muros. Qikb causa vel brevis, vel culpa 3Iagistraius sub te
spernitur ? Ecquis aquior imponere metam litigationibus ambiguis, et eniere veri-
tatem sepultam in tenebris? Qualis pietas, et qualis gravitas, et vis ptacida animi
ingentis, non facilis concuti ullo metu ; neqtie promta admirari novitates ! Quam
erudita copia ingenii, et lepos sermonis est tibi ! Oratores venerantur oracula tiia,
etjuvcntus tua occuUatur sub moribiis plenis gravitate. Quanta species patris tui
speiit Pric. — 510 caussa gravis tres Vatt. Pal. IMed. pr. et quart. Exc. Laeti.
brevis viginti diio alii, Exc. Lucens. pr. ed. Vicet. Var. LL. ed. Antv. gravis
vel brevis Reg. Pptav. pr. Var. LL. e marg. Parm. Heinsius hic sequentia
iiotaverat. brevis caussa^ compendii caussam dixit Capitolin. p. 27. ). 34. p. 32.
1. 30. ' praetore m repveliendit, qui cito reorum caiissas audierat.' sic horti bre-
vissimi pro parvis. Spartian. iu Sever. p. 65. 1. 28. p. 127. 1. 20. p. 187. l. 16.
vid. Casaub. p. 16S. d. qui errat, dum putat, sic recentioves tantum loqui.
Ovid. iu Fast. rus fcreie dixit. Haec Heinsius. — 511 ]S egligitur Reg. Oxon.
pr. Leid. pr. m. pr. et cum nota interrogaudi Livin. Exc. Schott. Non legitur
Vat. tert. Pal. Pric. Oisel. Florent. duo Med. Mazar. Tholos. Jun. pr; Leid.
pr. m. sec. Nunc legitur Rott. Nec legitur quatuor Vatt. duo Med. quis Exc.
Lucens. pr. qui Med. tevt. Petav. tert. dno Moret. Var. LL. e marg. Parm.
et ed. Vicet. legibus pio litibus Vat. sec. m. pr. Mazar. — 512 Certior Med.
quart. Moret. pr. tmersum Vat. pr. m. pv. deducerc inn. pr. — 513 Quod pietas
Vat. pr. quantusque Ambr. sec. quuntusve duo Vatt. Pal. Med. sec. et quart.
• duo Pctav. Bonon. Tholos. Moret. sec. Ambr. tert. Lov. ri.»or Vat. pr. Reg.
Thuan. Petav. sec. Movet. sec. vigor duodecim alii, Exc. Gevart. Vicet. rigor
vel vigor Ambr. pr. Leid. pr. — 515 mutari Pal. Med. pr. quam docta Reg.
Thuan. duo Petav. Oxon. pr. Lcid. pr. Moret. sec. Ambr. tert. Exc. Lucens. sec.
Isingr. quccdocta novem alii. — 517 timel Jun. pr. — 518 Q. in o.pater! Petav. tert.
Parm. Isingv. Colin. Gryph. puter? ciim signo intevrogationis ed. Vicet. radias
Vat. quint. radiat ! cum signo exclamationis Lov. duo Movet. AKI. Exc. Ge-
vart. et ita edidit Gesu. parva vohtptas Vat. tert. Rott. Oisel. Med. sec. m. pr.
marg. Isingr. volunfas Petav. tert. parva vel torva Florent. torva Gesn. —
NOT^E
510 Error'] Si quis judex vel tan- crederet juvenem esse, qui tam sa-
tillum erraverit, id sub te non negli- pienter ta.-nque graviter loquatur.
gitiir. 518 Radiat] Qiiasi in Honorii vultu
516 Slodus] Vel lepos, vel modera- diviua qu^edam Theodosii magni inia-
tio, vel gravitas quaedam sermonis. go radiare videatur.
517 Latet] Adeo ut quis non facile Voluptas'] Ipsa species frontis tujc,
Dli IV. CONS. IIOXOR.
287
Frontis, et augusti nmjcstas «^iata pudoris!
Jain patrias iniples jj^alcas : jam cornus avita ;V20
Tentatur vibranda tihi : proniittitur injiens
Dextra rudinuntis, Ronianaque vota nioratur.
Quis decor, inccdis cpiotics clypcatus, et auio
Squameus, ct rutilus cristis, ct casside major !
Sic cum Thn icia prinium sudarct in hasta, 025
Fhmiina hivernnt pucrum Khodopcia jMartem.
Quae vires jaculis ! vel cum Gort\ nia tendis
Spicuhi, quam felix arcus, ccrtiquc pctitor
Vulneris, ct jussum mentiri nescius ictum !
micitt iii vuUh Uio \ Quanttr ilhcehire ruUiis tiu beUicosi ! Et qn.im juc-uj»/« cst
viajcstas tiia pltnn verecundia renerahUi ! Jam tii, ctsi |iupr, rcples cassidem l'a-
tris tui : jam liasta avi explmatur iihi torquenda: inagna /urtitudo espectatur e
primis tiiis exercUiis, et occupat desidcria Jiomana. Quie prastantia tua est,
quotiexaimque radis scutatus, et liabens ioricam e squamis aureis, tt juhas mican-
tes,ct procerior oi) e-a/cnw i|)sam. Ita flurii Rli(idi<peii irrigaverunt Martem pue-
rum, cuni lahoraret primuiu in cw^pide Tltracia. Qui impctus est in telistuis!
Aut cum vihras jacula Gortynia, quani arcus tuus cst fortunalus, ct infligens certo
519 dfcoris Put. Pat.— 520 implens Med. tert. conus Leid. pr. acuta Med. sec.
avitas Put. Petav. sec. — 521 vihranda tibi. cum TfXda ariyfx^ Lov. IMoret. pr.
Ald. Exc. Gevart. vihranda tihi,Y.-i<c. Lat. et Lucens. pr. ti7)ra/aVat. pr.
Pal. Farn. Pric. Med. pr. Mazar. Exc. Schotti, Exc. Voss. Bartliii cod. et
ed. Vicet.— 522 moraris Pat. et Ald. moratus Vat. j-ec. Pal. INled. tert. inc.
Heins. Moret. pr. Leid. sec. duo Petav. Bonon. Ambr. sec. Var. LL. e marj;.
Parm. moratur vel moratus Florcnt. et Exc. Liiccns. pr.— 524 rutUis Thoios.
— 525 Thraicht Pric— 526 purum Vicet. — 527 rd qu<e P.onon. et quum Mcd.
tert. cumtu ^NIoret. scc. Coi/ynia omnes Vatt. Pal. 1'iit.Thuiin. :Ma/ar. Petav.
pr. iMoret. pr. Vai. LL. e niarj^. Parm. Gorthinia vel Corinthia Lov. trndis
Lov. diio Moret. totidem Oxcn. ct Ltid. Jun. pr, Ald.— -529 .Suiii; KJnw Med.
quart. jussum tres Vat. rJsuw viginti septem alii, Exc. Scholt. Gcvart. item
NOTiE
niasculiT, bellicosae, et vehit ad lio-
ncstam quandam ferociam et torvita-
teni accedentis, voluptatcm nescio
quani habet.
519 3Iajestas pudorisl Id cst, plena
pudore augusto et venerando.
520 Cornus] Hasta e corno arbore
facta. Jam tentas torqncre eandein
hastam, quani oliiii avus tuus torqiic-
bat.
522 Moratur] Promitlitur. injiens
fortitudo e priuiis tiiis exercitationi-
bus militawbus ; et dctinet, occupat
vota nostra, qua tota snnt in ca cx-
petenda.
523 Casside major] Major, altior,
procerior vidcris, ob allam cassidcm.
520 lihodopeia] Thra( ia, a nionte
Rhodope. Mar< natiis dicitnr apud
Thraces, quod pnpuii sint bellicosi.
527 Cyilnn, Gortynia spicula] Id
est, praestantissima, a Gortyne ct
Cydone oj^pidis Creta^ ubi popuU
eraut peritissimi ad sagiltas \ibran-
das.
529 Mentiri] Arciis ita fciix, ut si
288 CL. CLAUDIANI VIII.
Scis quo more Cydon, qua dirigat arte sagittas 530
Armenius ; refago qua; sit fidiicia Partho.
Sic Amphioniss puicher sudore palECstrge
Alcides jiharetras Dircseaque tela solebat
Pra?tentarc feris, olim domitu.ra Gigantas,
Et paccm latura polo : semperque crueiitns 535
Ibat, et Alcmense prsedam referebat ovanti.
Coeruleus tali prostratus Apolline Python
Implicuit fractis moritura voiuniina sylvis.
Cum vectaris equo, simulacraque Martia ludis,
plagam, et qui iiescit abcrrare a scopo proposUo ! ^ Nosti qna ind:(stria Cydon, quu
dextcritate Armcnius torqueat spiculn, et qu(B sit" confidintia Partho fugienti. Ila
Hercules dccorus lahore palaslrw Thebancc consuererat priits exptriri sagittas, et
jacula Dircaa in feris occideiidis, jacula occisura aliquaiulo gigantes, it datura
paccm Ccelo ; et semper satiguinole^itus incedebat, ac reportabat pradam Alcmena
gaudenii. Python Uiidus domitus a Phaebo simili impedint gyros suos morientcs
in sylvi<: ruptis. Cum vekeris equo, et agis exercitia armorum, qtiis vegctior cur-
Sched. Gnd. visu Mazar. invisum Jnn. pr. visum Var. LL. ed. Antv. — 530 Si-
don duo Vat. Med. qnart. Citon Oxon. sec. Cython INIazar. dirigit Vat. pr. —
631 sii qua-fiduciaVat. — 332 satus Amphione Farn. i^o/i//meMoret. pr. pul-
chrum sudare Var. LL. cd. Aiitv. — 533 Dicteeaque Vat. quart. et quint. Farn.
Reg. Petav. pr. Moret. pr. O.von. pr. et Leid. ni. sec. Med. tert. Dircccaqne
vel Diciceaque Moret. sec. Dircceaque \v\ directaque Oxon. scc. regna pro tela
Rott. — 53 1 feros Vat. pr. Med. sec. Var. LL. ed. Antv. fuga Tliolos. Gigan-
tes omnes Vatt. Pal. Farn. Pric. Rott. Oi.sel. Gigantas Bonon. Petav, sec. — •
535 Ut pacetn Vat. tert. Rott. creatus Put. — 536 Armeno Jun. pr. — 537 Plii-
ton duo Moret.— 538 Implevit Vat. tert. Rott. Med. sec. Mazar. Petav. tert.
Exc. Cod. Rheui. Explicuit Petav. pr. m. sec. Implicuit vcl Implevit Vat.
quart. Florent. factis Var. LL. ed. Antv. moribunda malit Heins. — 53{>
mOTJE
jusseris hunc vel illum scopum pe- fontem Dircen prope Thebas com-
tere, petat fideliter, nec unquam fal- mutata. Alii legunt, Dictcea, et bene,
lat mendaci vanoquelctu. id est, optima, a Dicte, monte Cretoe,
531 Armenius'] Parthos Ainienios- in qua spicula exquisita.
que intellige telorum torquendorum 536 Alcmena oranti] Filii sui Her-
itideni peritissimos. culis virtute gaudenti, triumphanti.
532 Amphionia] Thebanae, ab Am- 537 Cceruleus] Niger, lividus, hor-
pliioue qui condidit Thebas Herculis ridus.
patriam futuram. Python] De Pythone, in Prsef. lib.
533 Dircaa'] Id est, Thebana seu i. in Ruf
patria tela, a Dirce Lyci Thebarum 538 Fractis'] In sylvis, quas ipse
Regis uxore, quae a Zetho et Amphi- spiris et cauda rumpebat, dum ex-
one ob vexatani matrem suam Autio- tremosimpelus torquet in arbores.
pam, equis indomitis alligata et trac- 539 Simulacraque Martia ludis] Agis
ta est, ac Deorum commiseratione in per ludum incruenta armorum exer-
DK IV. coNS. noNoR. 289
Qui.s mollcs sinuare ruiras, quis tcndrre eoutuni 540
Aciior, a»it subitos melior llexi:ise reeursus ?
\on te Massatrola^ non gcns excrcita campo
Thcssala, non ipsi potcrunt a?(piare Uimembrcs.
Vix coniites alap, vix te suspensa sequnutur
A<^mina : ferventcsque tument post terjira dracones. 545
Utquc tuis primum sonipes calcaribus arsit,
Igncscunt patula; narcs : non sentit arcnas
Uugula, discussjequc juba} sparguntur in armos.
Turbantur plialerae : spumosis morsibus aurura
Fumat : anhelantes exuudant sanguine gemmce. ryA)
vare gyros lcnes fugiendo, quis vihrnre hnstnm, rel qiiis doctior detorqucre circuitus
repentiiws J Non Massngeta-' rnlchunt iinitnri te, nun iintio Thessalia; excrcitnta
cursu, non Centauri ipsi: vix turintr sociw, rix cxercitns currentts stquuntur tc, >'t
serpcntes ardenlcs turgescunt post ttrna tiia. El stntim ntque cquus incnluil sti-
mulis tuis, narcs ejiis npertfc inccnJuntur : pes non tnnfiit pulcerein, et juhw ex'
cussie diffumluntur in humcros : phakric agitantur : tr;vmim nureum Juinat e
spuina dentiuin: /<ijj///t liabenanim eqiii un/u/«H<is replentur cruore. Ipse lahor
Martia vcl inollia Reg.— 540 moUis Vat. tort. Rott. Oiscl. simulare marg.
Isingr. comptuin Moret. pr. cuHcht/n Tliolos. cum tu Jim. j)r. contuin \c\coiara
Petav. pr.— 541 .4y;/ior Put. Pat. Acrior vel Ai>tiorl.ov. Acrior vel Doctior Te-
tav. pr. Doctior Voss. subito Med. sec. itcruin pro incHor Put. Pat. fnxisie
Pric. Oisel. Mcd. scc. Mazar. fxisse Ambr. pr. Sclicd. Gud.— 542 campos Vat.
quiiit.— 513 poterJH^ conj. Heins. /«j/ormes Vat. pr. Farn.— 544 feruniur \no
sequuntur Petav. sec. sequentur inc. Heins. Put.— 545 post bclla Pric. inc.
Heins. Exc. Voss. timcnt Vat. tert. Rott. Mcd. (piart. Jim. pr. Piif. Sclied.
Gud. Var. LL. cd. Antv.— 546 tuus Pal. Pat. dtio Mcd. tuus primus Jun. pr.
sonipes priinum Pat. h(csit\e\ arsit Ma/.ar. ad illa vcro, Isncscunt pntuUr nnrts,
Heins. ascripscrat not. Oiizcl. ad Minuc. pa£;. 42.— 517 /wi//t7ias Schcd. Oud.
—549 Ti/r/w7i/i/r Ald.— 550 Spumnt 3 nn. pr. Lci«l. scc. ExC. Gevart. cxudunt
Lov. e.vudut Oiscl. Exsudant Mcd. diio, .Vmhr. pr. Kvc. Schott. exundnnt Fio-
rent. Med. pr. et quart. Put. Rcg. Tiiuan. Maxar. trcs Pctav. Bonon. Tliolos.
Pat. Ambr. tert. Exc. Lucens. pr. Var. LL. e inarg. Pann. ct ed. ^ icet.—
NOT.E
citia, quze sunt veiut quaedam pra^lio- sali, optiini cqnitcs habiti snnt.
r»m cruentonim pneliidia. 544 Suspcnsn^ Ita ciirrcntia, iit in
540 Sinuare fu^ns] Equiim levi fu- altnm siiblata vix tcrrain tan«ant.
ga, hoc est, levi cursu, in varios orbcs 545 Dracones] Depicti in vcxillis
flectere. turgcnt ob cursum celeriorem ; tunc
542 Massageta] Populi Scythiae enim magis vento distenduntur.
Asiatica; ultra marc Caspiuin, equis 550 Anhelunles gcinmcc'] Gemmie iii
doinandis nobilcs. Equorum sangui- fraMiis Hononi: ««/iWuh/w autcm,uou
iiem cum lacte bihere dicuntiir. quod anhelcnt, sed quod sangninco
543 Bimembrcs] Ccntauri inembris cqui halitu cruentats videantur.
humanis eqniniscpie conflati, et Thcs-
Delph. d Var. Clas. Claud. T
200 CL. CLAUDIANI VIII.
Ipse labor pulvisque decent, confusaque motu
Caesaries : vestis radiato raurice Solem
Combibit : ingesto crispatur purpura vento.
Si doniinus legeretur equis, tua posceret ultro
Verbera, Nereidum stabulis nutritus, Arion : 555
Serviretque tuis, conterato Castore, fraenis
Cyllarus, et flavum Xanthus sprevisset Achillem.
Ipse tibi faraulas praeberet Pegasus alas,
Portaretque libens : melioraque pondera passus
Bellerophonteas indignaretur habenas. .560
Quin etiam velox Aurorae nuntius ^thon,
Qui fugat hinnitu stellas, roseoque doraatur
et pulvis, et crines tui turbati cursu decent te. Vestimeyitum tnnm pwpnrami-
canti attrahit Solem : ostrum tiuim ventilatur vcnto impulso. Si dominus eligere-
tur ab e^juis, Arion pastus in prcBsepibus Nereidum peteret sponte imperium tuum;
et Cyllarus Custore spreto famularetur habenis tuis, et Xanthus neglexisset Achil-
lem Jiaventem. Ipse Pegasus offerret tibi pennas servientes, et volens ferret te,
gerensque onus prwstantius respueret lora Bellerophontis. Prceterea JEthon nun-
tius celer Aurorcc, qui ^tlion expellit sidera hinnitu, et domitatur a Lucifero pul-
551 decent duo Vatt. Var. LL. ed. Antv. concussaque Oxon. sec. Med. tert.
t>M/<u Med. quait. 7nundoJi\n.pr. — 552 radiantimurice Mazar. tnoderato An^hr.
tert.— 553 Conbibit Put. Cum bibit Var. LL. ed. Antv. invecto vel ingesio Mo-
ret. sec. — 554 dominilegerentur Moret. sec. — 555 Orion Vat. duo Farn. Tholos.
Ambr. pr. Exc. Voss. Leid. sec. Exc. Gevart. — 556 contento inc. Heins. —
557 clarum AchiUem Pric. et Exc. Voss. fulvum Exc. Lucens. sec. fiavum vel
rigidum Oxon. sec. — 558 famulans Reg. famulus Exc. Voss. — 559 pro passus
Heins. conj./assus. — 560 harenas pro habenas Jun. pr. — 561 ^ifto?j Vat. tert,
Pal. Rott. Oisel. Med. tert. inc. Heins. Put. Thuan. Jun. pr. Leid. pr. duo
Moret. et Ambr. tres Petav. Exc. Lucens. sec. Athos Med. sec. Aton Oxon.
pr. m. pr. Ethon vel Alhon Reg. Athon vel Alchon Lov. — 563 equidem pro
NOT^
551 Pulvis'] Horatius : * Duees, equi Achillis. Politianus : ' Quos Ze-
Non indecoro pulvere sordidos.' phyro peperit geminos Harpyia Po-
552 Solem combibit^ Adeo ut ex darge.'
aspectu Solis, purpura videatur esse 558 Pegasvs'] Equus alatus, Nep-
aidentior, plenior, et speciosior. tuni et Medusae filius, quo Bellero-
555 Arion] Adrasti equus a Nep- phon usus est contra Cliiman-am.
tuno datus, nutritHS aNereidibus, vo- 560 Bellerophonteas'] Propertius,
calis esse dicebatur. ' Bellerophontei qua fluit humor
557 Cyltarus] Equus Castoris. equi.'
Flavum} Heroiis non raro flavi di- 561 ^Ethon] Id est, ardens, airh rov
cuntur. Oiiditi', ardere. yEthon quoque fuit e-
Xanthvs'] Balius et Xanthus eraut quus Solis, et Paliantis Virgiliaui.
DE IV. CONS. HONOR. 291
Lucifero, quoties equitem te ccmit al) astris,
Invidct, inque tiiis mavult spumarc lupatis.
Nunc quoque quos hal)itus, quanhc iniracula pompai 5C5
Vidimus, Ausonio cum jara succinctus amictu
Pcr Ligurum populos solito corispcctior ircs,
Atque inter nivcas alte vehercrc cohortes :
Obnixisque simul pubes electa lacertis
Sidereum gestaret onus ! sic numina Memphis .O/O
In vulgus proterre solet. Penetralibus exit
Effigies ; brevis iHa quidem : sed phirimus infra
Liniger et posita suspirat veste saccrdos,
chro, qtiotiesaimque videt e Cwlo te equitantem, a^mulatur ct malit spumescere sub
habeuis tui.i. Jam etiam quas aspcximus vcstcs^ quauti prodigia apparatus, cutn
tu, 0 Hoiiori, dccoratus tos^a Homana, spcctaliiliitr moio consucto, incederes pcr
gentes Ligurum, it portareris excclsc intcr catcrvas candidas, et juvcntus delecta
ferret te veliit onus coeleste manibus una laborantihusf lla Mgyptus consucvit pro-
ducere Deos suos in populum. Imago eoruni egrcditur ex adtjtis, illa certe parva:
ast infra multus Saccrdos cum veste linca, anlielut, baculo supposito, signijicans
equitem Vat. tert. Florent. anstris Rcjj. Oxon. pr. — 561 mallet duo Ambr.
Exc. Voss. — 505 Tunc quoque duo Vat. Fani. Moret. pr. Nuiic vel Tunc Vat.
quart. miracula formce Moret. sec. Oxon. sec. quanti jwnti Vat. pr. Farn.
pompcB vel formte Keg. Oxon. pr. — 567 solito spcctantior ires Exc. Cod. Rhem.
iret Petav. sec. — 56S varias alte Moret. pr.— 570 gcstarat Reg. vcl numina
Exc. Voss. nimphis Kott. Var. LL. ed. Antv. ISijmphis Vicet. Parm. Isingr.
Colin. — 571 In vulgus gestare ^NIed. tcrt. Ambr. pr. Sclied. Gud. solenl Mazar.
penetrubilis Coiin. vitiose. — 572 pluribus Put. Bonon, Petav. tert. infra Oisei.
intra Pric. Exc. Voss. — 573 Linigcr Vat. sec. Pal. Med. pr. et quart. Put.
Tliuan. Mazar. Ambr. pr. duo Petav. Exc. Lieti. Laniger viginti alii, Exc.
NOT^E
506 Ausonio amictu'] Trabea seu nitur pro tota iEgypto, ubi diebus
veste Consulari, Ausoniis seu Roma- solcnnii)us effigies Deorum ia publi-
nis propria. cum delerebantur. [Sic ego scntie-
567 Per Ligurum populos'] Ligures bam secutus Carolum Stepbauum,
latius accipit, pro tota Gallia Cisal- Calepinnni,et alios ; sed monitus sum
pina. Nam Honorius sumsit bunc a doctissimo Huetio, Mempbin tuisse
Consulatum INIediolani, quod est in ad Occidentalem Nili ripam, Cairum
eadem Gallia Cisalpina. vero esse ad Eoam ripam ; ideoque
568 Veherere] Manibus railitum te Cairum esse potius Babyloniam, id
gestantium. quod tradit etiam Munsterus ; quan-
Niveas cohortes] Candida veste in- quam tamen, ut ait idem Huetius,
dutas; id quod fiebat in testificatio- Babylon erat ad rij^am Nili, a quo
nem gaudii. tantisper distat Alcairum. Ex Ad-
570 Memphis] Urbs /Egypti cele- dend.]
berrima, vulgo, Le grand Caire : po- 573 Liniger] Mgyptn Saceidate»
292 CL. CLAUDIANI VIII,
Testatus sudore Deum. Nilotica sistris
Ripa sonat, Phariosque modos ^Egyptia ducit 575
Tibia : submissis admugit cornibus Apis.
Omnis nobilitas, omnis tua sacra frequentant
Thybridis et Latii soboles : convenit in unum
hoc lahore esse Denm. Littora Niliaca resotiant sistris, et fistula JEgyptia cantat
vielos patrium: Apis admugit cornibus demissis. Nobiles omnes, omnes populi
Roma et Italite celebrant ccerimonias tuas, Quicquid primorum extitit in mundo,
Gevart. et Lucens. pr. et ed. Vicet. et posita Lov. inc. Heins. Oxon. sec.
Leid. sec. duo Med. anibo iNIoiet. Exc. Gevart. et ed. Vicet. et posito Tholos.
Anibr. tert. imposita vocc Pric. Anibr. pr. imposita suspirans resfe tres Vatt.
Exc. La^ti. Laniger et posita suspirans veste duo Vatt. Pal. Farn. Rott. suspirat
Pric. Florent. tres INIed. inc. Heins. Put. Thuan. Mazar. Reg. m. pr. duo
Petav. Bonon. Pat. Jun. pr. Oxon. pr. duo Anibr. duo Leid. Exc. Gevart.
suspirat voce Sclied. Gud. svspijans Ambr. tert. suspirant Var. LL. ed. Antv,
imposito vecte Med. tert. Thuan. Reg. m. pr. Oxon. pr. Leid. pr. m. pr.
Bonon. Petav. sec. et ed. Gesn. vecte etiain emendaverat Gronov. ad
Exc. Schott. Heinsius ascripserat: imposito vecte] qiiserendum qui sint
fj.(\avT](p6po{, in veteri Inscriptione nondum edita. sic dendrophori, cistophori,
thyrsophori. — 574 Tcstatus Med. tert. Thuan. jNIazar. Oxon. pr. Leid. pr.
Testatur Vatt. onines Pal. Oisel. Exc. Laeti. stridore Med. quart. Heinsius hic
uotaverat, non opus esse lcgi Deam. vid. Fabri Semestria. nam intelligendum
esse de Anubi. vid. Spartian. p, 76. 1. 28. et ad iUum locum Salmas. p. 151. vid,
Casaub. p. 23, 96, 97. 134. Lamprid. in Commodo p. 49. 1. 23, ' sacra Isidis
coluit, ut et caput raderet et Annbin portaret.' Spartian. Caracall. p. 89.
' cum Antoninus Commodns ita ea (sacra Isidis) celebraverit, ut et Anubin
portaret et pausas ederet.' Salmas. p. 166. Niliaca Med. qnart. sistris Farn.
ripis ed. Vicet. Sirtis Vat. tert. Rott. — 575 Ripa sojiat vel Turbn Oxon. sec.
fractosque Jun. pr. Phariosque viginti dno alii, Exc. Gevart. Ald. Var. LL. e
marg. Parm. et Sched. Gnd. — 576 Submissisque Moret. pr. adjungit Petav.
tert. Var. LL. ed. Antv. — 577 tuaque omnia sacra Vat. pr. Farn. frequentat
tres Vat. Pal. Rott, Oisel. frequentant novem alii. — 578 Tigridis Vat. quint.
Tybridis vel Tigridis Florent, Moret, pr, — 579 ubique pro in orbe Moret, pr.
NOTiE
linea veste utebantur; unde Juvenali 575 Pharios modns'] Concentnm pa-
et Martiali, Linj^m dicuntnr, trium sen yEgyptiucum, a Pharo in-
574 Testatus sudore Deum'] Tanto sula ad ostia Nili.
et labore et sudore testantnr esse 576 Apis] Seu Osiris, Argivorum
Deum, quem gestant, ob majns scili. Rex, Jovis filius et Niobes, trajecit
cet hujusce pondus. Deos enim esse in j^igyptum, ubi populos ad mitio-
graviores, aut pntabant aut simula- rem vivendi rationem traduxit : do-
bant, ad augeudam popnli supersti- cnit eos segetum sationem, et post
tionem, obitnm adoratus est sub vivi bovis
Sistris] Sistrum est crepitaculum specie,
aeneum, qno iEgyptii Sacerdotes nte- 577 Tua sacra] Velut nnmiuis ali-
bantur in sacris Isidis, Dicitur, anb cujns, cairiuiouias Cousulatus tui ce«
rov cTfkii', quatere, quod quatiatur et lebraut.
souum edat.
DF. IV. CONS. IIONOR. 203
Qiiicquid in orbe fuit proccruni : quibus auctor honoris
Vel tu, vel «renitor. Xinneroso Consule Consul T^SO
Cins^eris, et socios p^auiles iidinitttre Patres.
Illustri te prole Tafjus, tc Gallia doctis
Civibus, et toto stipavit Ronia Senatu.
Portatur juvenuni cervicibus aurea sedes,
Ornatuque novo gravior Deus. Asperat Indus 5R5
Velanienta lapis, pretiosaque fila smara<^dis
Ducta virent. Amethystus inest ; et fulgor IJibenis
Temperat arcanis hyacinthi cajrula llammis.
Nec rudis in tali sullecit gratia textu :
congregutum e$t in unum locum, quihus Proceribus vel tu dedisti ^f(u:ii>tr(itus, rel
jJaffr tmis Theodosius. Tii Cuusul stijmris a mulli.s Consulihus, et hrtaris ad-
sciscere Senutores socin^. Hispunia circumdedit te (tcculis suis elarissimis, ('.(dlia te
inc(dis erudilis, ei Kuma circiniidedit tc Senatii univer.so. Sella ciiriilis aurata
fertur humeris jurenum, et yumen venerabilius urnamentis novis. Ve.-itis rig-eseit
gemmis Indicis, et fila ditia rirescunt deducta e Smaragdis. Amethystu.<t inseritur,
ft splendor Ilispanus mudtratur hiiacinthum subnignun ignihus secretls. Neque
renustas impolitu salis fuit in hoc opeie contcxto: acus a((jungit jiretium, et lahor
in ore Exc. Voss. nclor honoris Pal. Oisel. Med. pr. inc. Heins. Bonon. Amhr.
pr. dtio l*etav. ed. Vicet. — .584 JKceHJs Put. — .580 Vestimenta vcl Velamenta
0.\on. sec. signa ytro fihi inc. Heins. smaragdo Pric. ni. pr. smarngdus Vat. sec.
m. sec. Farn. — .587 Busta Leid. pr. m. pr. Ducta vel Structa Oiscl. Ducta vei
Mixta Oxon. sec. nitent Exc. Voss. fulgor hibernus\ar. LL. ed. Antv. — .588
Hyacinthus Vat. fiuiiit. hyacinthia conj. Heias. — 589 Greecia Piit. Voss. — 590
NOT.«
581 Socios] In Consnlatu eodem,
et simnl in incessii comites.
582 Gallia] Cisalpina scilicet, in
qna Mediolamiin, qua urhe delecta-
hatur Honorius, et ante ipsnm Tlieo-
dosius, puto oh prapsentiam sanctis-
simi Preesulis Ambrosii.
584 Aurea sedes] Sella curulis ex
ebore, sed auro variis in locis mixto.
In hac conspicuus Imperator niore
niajoruni sedehat.
•585 Deus] Honorius instar Numi-
nis gestabatnr.
Asperat] Ipsa Trahea seu vestis
cousularis, gemmis contexta, aspera
est, rigescit.
587 Amethystus] Gemma est diluto
viola; colore, et colore etiam purpu-
riv non prorsus igneo, sed in vini co-
lorem desincnte. Grapce afifOv(TTns
ab o privante, et ixfdvffKu, inebrio,
quod ehrietati crcdatur resistere.
1'ulgnr Hiherus] Innuitur fuigor
Carchedoniorum, seu carhunculonim,
qui sic (iicti suiit a Carthagine niagna
Hispaniarum domitrice : et eos vocat
Hispanos in gratiam sui Principis cx
Hispania oriundi. Vel Fulgor Hibe-
rus, i;i est, fulgor aiiri e Tago, ct ex
Hispania allati.
588 Ilyacinlhi] Gemina colorcm
habens ametiiysto non absimilcm, sed
tamen dilutiorem.
589 Rudis] Naturalis; impoiita.
294 CL. CLAUDIANl VIII.
Auget acus meritum, picturaturaque metallis 590
Vivit opiis, multaque ornantur laspide cultus,
Et variis spirat Nereia bacca figuris.
Quae tantura potuit digitis mollire rigorem
Ambitiosa colus ? vel cujiis pectinis arte
Traxerunt solidae gemmarum stamina telae ? 595
Invia quis calidi scrutatus stagna profundi
Tethyos invasit gremium ? quis divitis algae
Germina fiagrantes inter quaesivit arenas ?
Quis junxit lapides ostro ? quis miscuit ignes
Sidoniirubrique maris? tribuere colorem 600
Phoenices, Seres subtemina, pondus Hydaspes.
pichis e metallis spirat, et vestes decorantur laspide plurima, et concha marina quasi
animatur fortnis diversis. Qucc colus superba eraluit emoUire digitis asperitatem
tnntam? Vel atjus industria pectinis duxit fila e Marguritis, ad telas solidas faci-
endas? Ecquis rimatus loca inaccessa maris ccstuantis, ocatpavit sinum Tethyos?
Ecquis indagavit foetus musci marini pretiosi inter arenas tepentes? Ecquis con-
junxit lapillos cum purpura? Ecquis conjunxit flammas maris Phanicii et rubril
Phaniccs dedcrunt colorem, Seres fila, et liydaspes pondus gemmaruni, Si tu, o
picturarumque Farn. metallus Oxon. pr. — 591 multoque Petav. tert. hortatur Va.t.
pr. ortatur Farn. oneratur Oisel. honeratur Mazar. ornatur Pal. Pric. Tlrolos.
Ambr. pr. Moret. ^wvariantur Med. tert. remorantur Exc. Lucens. pr. cultus
Med. qiiart. Moret. pr. Oxon. Var. LL. ed. Antv. vultus noveiu alii. vultus
vei cultus Oxon. pr. — 592 Nercida Put. variasfiguras conj. Heins. — 593 potuit
tantum Oxou. sec. — 594 Ingeniosa vel Ambitiosa Reg. manus Put. Pat. manus
vel colus Moret. pr. artem Vat. pr. — 595 Texerunt Vat. quint. Pric. Anibr. pr.
Moret. pr. Exc. Voss. Texentnt vel Traxerunt Lov. Heins. conjiciebat Texue-
runt, ut et gemmantia. flamina Med. sec. Lov. Pat. Ambr. tert. flamine Rott.
stamina velflamina Pric. Heins. conjiciebaty?«»iina. ^awuna ttEdce Exc. Voss. —
590 /nrirfa Exc. Voss. scru<a<uj- Leid. sec. regna Amhr. pr.— 597 inrisce 3 ao.
pr. digitum inc. Heins. — 598 Gramina Vat. quint. inc. Heins. Floreut. Jun.
pr. /raganfes Pric. flagrantes vel flaventes Med. quart. — 599 vinxit Exc. Ge-
vart. aut quis mvscuit Jun. pr. tin.vit conj. Burm. — GOl subtegmina Vat. sec.
ambo Moret. Var. LL. ed. Antv. pondera Vat. pr. pontus Reg. Oxon. pr.
NOTvE
590 Auget acus] Opus superat ma- 599 Ignes] Gemraas, ignis instar,
leriam. niicantes.
592 Nereia bacca] GemmaR e mari, 601 Pondus] Gemmarum, quae quo
seu Nereidum regno advectae. graviorcs sunt, eo pretiosiores. Sue-
597 Tethyos] Quasi tot gemmae e tonius ait Caesarem, ' Britanniam pe-
Tetliyos ornatu avulsee sint. tiisse spe Margaritarum, quarum am-
Algw germina] Coralia nempe, et plitudinem conferentem, interdum
alii ffEtus maris. sua uianu exegisse pondus.*
nr, IV. coNS. fionor. 20.">
Hoc si McToiiias ciiutii irradorcre por url)o.«!,
In to panipincos translorrot Lydia lliyrsos,
In te Nysa choros. Dnbitarent orsria Bacchi,
Cui turoront : iront l^laiula' snb vinonla tiiircs. (H).'»
Talis Erythraus intextus ncbrida gcmniis
Liber agit currus, et Caspia flectit cburnis
Colhi juuis : Satyri circuni, crincmquc solutaj
Mainades astringuiit hcdcris victricibus Indos :
Hoiioii, inceJercs hac vesteper urbes Liidia; Li/dia eadem darei tiln hastas pam[>i.
tieas, Nysa daret tihi choros Baccliantiiin. Orfiia Bacchi amhigerent pro quo bao-
charenlur: tigres blandientes venircnt sub habenas tuas. Sic JJacchus liubens vesti-
mentum conte.rtum e nuirgariti^ maiis rubri,ducit currum, et e scde eburnea domat
colla tigriiim Hyrcanarum : Salyri circum eunt, et Jiacchantes habentes capiUos
nudus Jiin. pr. — 602 Muoyiidas Vat. tert. Kott. Oisel. Petav. tcrt. cinclu
Tliuan. Mazar. ed. Parm. cum tu Med. scc. m. pr. Oisel. cultu dno Vatt. Farn.
l'ut. Fat. inc. Heins. Aid. Var. LL. c niarg. Parin. v^illu viginti cniatuor alii,
Evc. Liicens. scc. Var. LL. ed. Antv. vultn vel cinctu Vat. rultu vel cultu Vat.
quart. Med. pr. Pctav. tcrt. Exc. Schotti. gradcrere vel vehcrere Vat. quint.
—603 tran.s/eiret Pric. Florcnt. Reg. Tliiian. vet. Gyr. Jnn. pr. Leid. pr.
Med. vct. Kxc. Liicens. sec. Isingr. /iro/trrft novem alii. pnc/errct ed. Panii.
/uscos pro </ii/rso.s Vat. pr. — 604 ?^' isa Lov. visa Vicet. choors Lov. choros vel
choors Vat. tert. cohors vel choros Moret. pr. dubitarent quatuor Vat. Pai. Farn.
Pric. dubitassent viginti aiii, Exc. Gevart. Liicens. sec. ed. Pann. Sched. Giid.
Var. LL. cd. Antv. — 60.5 Cum /urerent Put. Petav. sec. Quoi Med. tert.
hhmdos Petav. sec. — 606 £ri/</kris Put. Reg. Tliuan. Mazar. Pctav. pr. Erittis
Oxoii. pr. Leid. scc. Eritheis Vat. tert. cum vitreis Vat. pr. Farn. Erktieis
Ainbr. scc. Tholos. Leid. pr. Erycteis\ a.Y. LL. ed. Antv. 7,nt</im Vat. sec.
Moret. pr. Erilhreis Moret. sec. Aristceis Exc. Voss. intcxtis Pal. Med. pr. —
607 Caspidu howjlexit Tholoi. nectit veljiectil Oxon. sec. ahenis Vat. quiut.—
NOTyE
604 Sysa] Urbs vel Arabia^ vel 607 Caspia] Colla Tigrium Cas|)ia-
India?, a Baccho condita,qui inde di- rum, scii Hyrcanarum, ad mare Cas-
citur Dionyiius, quasi Dcus Nysce. pium.
Org^tn] CDerimonia; Bacchi, velBac- 608 Jugis] Jngum est ctiam sedes
chantes, quac eas celebrant, onr^ t^s in qua sedet qui currum ducit.
opy^s, a/urore, quo incitabantiir. 5a<i/ri]Monstraiibidinosissima,viil-
605 Tigres] Qua' traliiint curruni tu humano, capite cornuto, simis na-
Bacchi. Id qiiod finxerunt ob crude- ribus, pedibus caprinis, qua; ut Nu-
litatem ebrioruin. mina rustica coluit autiquitas. Di-
606 Erythr^eis] Mare (pvdpaiov, id cuntiir et Fauni, Vanes, Sylvani, .^-
est, mare rubrum, ab Erythra Rege, gipanes. De Faunis et Satyris S.
quemEdom,id est, rufunijEsaufuisse Hieronymus in vita S. Pauli Eremi-
qiiidam pntant. tee.
Nebrida] NejSpis est vestis Bacclii 609 ^lcrnadcs] Bacchantes, avb rov
e pellibus contexta. fialviaQai, /urcre.
296 CL. CLAUDIANI VIII.
Ebrius hostili velatur palmite Ganges. GIO
Auspice niox laitum sonuit clamore tribunal,
Te fastos ineunte quater : solennia ludit
Omina libertas : deductum Vindice morem
Lex cclebrat, famulusque jugo laxatus herili
Ducitur, ct grato remeat securior ictu. 615
Tristis conditio pulsata fronte recedit.
sparsos, conslringunt Inilos hederis triumphaUbtis. Ganges inehriatus cingitur
raniis vinea; inimica;. Solium Consulare gratum resonuit statim acclamationibus
auspicatis, tc intrante quartum fastos. Libertas exhibet ccerimonias solennes. Lex
frequenlat consueludinem dcrivatum a Vindice, et servus solutus e potestate domini
sui adducituT, et redit tutior, ob alapam jucundam. Conditio mcestissima extinguitur,
608 Jutis Moret. pr. tigris Ainbr. sec— 610 hastili pro hostili Med. tert.— 611
Auspice Tholos. Ambr. pr. Exc. Lucens. sec. atque ita in Exc. Schotti emen-
daverat Gronovlus. Asjnce omnes Vatt. Pal, Farn. Pric. Rott. Oisel. clangore
Med. quart.— 612 Tefasces Exc. Cod. Rhem. ludos Pat. ludit Exc. Schotti, in
quibus Gronovius ascripserat locum Amm. Marcell. 1. xxii. p. 226. et Claud. in
Eutrop. I. 310. ludit vel dedit Vat. quint.— 613 Omnia tres Vatt. Oisel. Ominu
tredecini scripti, Exc. Lucens, sec. Ald. ed. Parm. Exc. Schott. et Gevart.
item Sched. Gud. Judice pro Findicc Vat. sec. Med. tert. pollice Ambr. pr. m.
pr. — 614 serrusqne Exc. Voss. famulumque Ambr. tert. lapsatus Lov. Exc.
Gevart. laxalur duo Vatt, Farn. Rotf. Med. quart. lassatus Reg. m. sec.
Bonou. Moret. sec. Oxon. sec. diio Petav. duo Ambr. Var. LL. e marg.
Parm. et ed. Antv, harili Var. LL. ed. Antv.— 616 resedit Vat. pr. recedit.
cum T€\€ia (TTiyfifi Put. Thi-an. duo Petav. ambo Moreti,— 617 In civem. hic
NOTyE
610 Gaugesl Ganges ipse ebrius Finrfice] ' Vindex servus Aquileio-
cingitur palmite ab hostibus, et tra- runi, qui cum patefecisset conjurati-
hitur in triumphum, Adeo nihil re- onem contra populum Romanum, a
sistit Bacchi, seu vini, potentiae ! Regum fautoribus initam, primus vin-
611 Auspicel Clamore seu accla- dicta publice manumissus est. Vin-
matione fausta, bene omnia auspi- dicta autem manumittere,est virgula
cante, incipiente, quadam amice percutere, in signum
612 Te fastos ineu7ite quater] Te in- datae libertatis; quod tum servus ul-
euntequartum Consulatum, etnomine timo sic percutiatur, postea liber fu-
tuo in Fastis quartum inscripto. turus, et a verbere immunis. Id au-
Ludit] Libertas exhibet vehit ludo tem e Servio fiebat in templo Fero-
quodam caerimonias ; vel c£erimoniae nia;, libertorum Deae.
celebrantur in dandalibertate, in qua Blorem] Qui a Vindice ad posteros
manumissus tangitur alapa, virgula, manavit.
quae omnia ludus quidam gratissimus 615 Grato ictu] Alapa gratissima,
videri possint. qua percutiebatur is qui manumitte-
613 Omina solennia] Felicitatem batur : ut scilicet, exuta serviliimpu-
Rolennem. Alii legunt, omnia solennia, dentia, disceret indueretque rubo-
id est, solennes omues caerimonias. reni ingenuum.
()-20
I)E IV. CONS. HONOR. 297
In civem iiibiicrc genaj : tergoque removit
Vorbera permissi t'( li\ injiiria voti.
Prospera Konuileis sjMMantur tempora rebus,
In nomcn ventura tuum : permissa futuris
Dant exempla tidcm. Qiio(ies te cursibus a3vi
Pra^fecit, tolies accessit laurea patri.
Ausi Danubinm quondam tranare Grutlumgi
trenis vercussis. Vultus ejns erubiiit iiistar civii, et ignominia fortunata post li-
bertatcni e desiiferio concessam repulit flagra ex ejus dorso. Anni cusuii m nn-
men tuum expectantur fore /elices Imperio Ilomano. Exempla pru:terita cxciiant
ad h\ credendum. Qui>tiescum<iue |)ater tiius Tlieodosiiis pra-pusuit teanniscur-
rentibus, toties cictoria ipsi patri contigit. Olim Grutkungi audcntes trajicere
interpiin-^ittir in qiiatuor Vatt. tribucre pro ruhuere Anibr. tcrt.- GIS pcrmi.Hsi
Rott .■Med nuai t. Kti;. l'ut. 'liiuan. lionon. Pat. Moret. .sec. inc. Heius. duo
Petav". t..ti.lein Oxoi.. et Leid. tre> Anibr. Ald. F.xc. Gevart. et Lncens. sec.
item Var. LL. e niarg. Parni. promissi noveni alii. promissise\ pernmsi 1 etav.
pr Verbera. vermissi Lov.— G19 Aspera Pnt. Jun. pr. inc. Heins. secula Ani br.
pr.— 620 promissa futuris Put. Anibr. pr. prumissa ed. Gesn.— 621 casihus
Var LL. ed \ntv. tiuotiesque rccursihus Mid. sec. ni. pr. Moret. pr. ni.
pr _C'i-J Profecit Vat. quint. Dcfccit iuc. Heins. succcssit laitrea Exc. \ oss.
concessitXat. sec. V.x\. Med. pr. gloria inc. Heins -62;i <r«n.^^»re Vit. sec.
Med. pr. Pal. transnare Florent. Med. sec. inc. Hcnis. Vicct. Ald. Isinfjr.
Colin.Grvph. tranare Keg. Petav. pr. Ambr. sec. Go</t.<»;u Exc. La^ti. (.r«-
thongi Bonon. Petav. sec. Grithiingi Thuan. Grotunm \ at. duo, 1 al. !• arn.
Put. Grotonun Vat. qiiart. et quint. Petav. pr. Groiunni Pric. Med. pr. 1 at.
Moret pr ed Parm. Gruihunni Florent. Gru^/ning-i Vat. tert.Rott. Grolungi
Exc. Gevart. Grotungui Ke<r. Grutonni Oxon. sec. Grutongi duo Med Lov.
Leid sec Petav. tert. Gnit/wng^i Tiiolos. duo Ambr. Moret. sec. ^ ar. LL. ed.
Antv. Gruthungi Oisel.Vet. Gyr. Leid. pr. Gr«</i»»Hi IMed sec. Mazar. .\ld;
Grutungui Exc. Lucens. pr. Grutungi Oxon. pr. Sched. Gud. Lxc. ( od. Kl.c-
nieus. Grutunni Jun. pr. Ambr. sec. Vicet. Grutunni vel Gruthongi \ ar. LL.
NOT^
618 Fe/a-l Injuria est alapam pati, q- vellet. Accipiebat et pr«>nomen
sed pati ad iiiitatem accipiendam Patroni sui, muie Persms: mon.en-
felixea est. Felix: vnti, id est,teli- to tu,b.n.s ex.t Ma.cus Dama, .vc.
citer conseq,.ens votum, se» libe.- 620 In nomen^ Ann. casur. .n
tatem e voto sen desiderio contin- Consulat..u. tuum, et tuo no.n.ne
designandi.
^TXm] Quiaservuspostmanu- 621 Cursilnis] Q..o.ies Theodo-
missfonem civis est, id oqne non sius dedit tib. Consulatum, et pru.-
amTuns " rbe^a timeVe debet. Nan. fecit te curricu.o ann. regend., tot.e.s
' scelus est verberare civem Ko.na- n.essuit novas lauros.
bceius csi. Yc u . ■ , , M-i GrutlMnL^i} He» Gothunni, iitiis
num ' Cicero. Haec omn.a in danda OiJ orui/iu"s'j -^ >^
num. ^.iceio. iia^^ K„ir,pnsa c Goth s ct Hiiuu.s cou-
libertate peragebantnr, sed et q..i bellicosa c uou
nianumittebatur, circumagebatur, ..t Hata.
disceret sibi esse potestateiu euudi,
298 CL. CLAUDIANI Vlll.
In lintres fregere nemus. Ter mille ruebant.
Per fluvium plenae cuneis immanibus alni. 626
Dux Odothaius erat: tantae conamina classis
Incipiens aetas et primus contudit annus.
Submersae sedere rates: fluitantia nunquam
Largius Arctoos pavere cadavera pisces.
Corporibus premitur Peuce : per quinque recurrens 030
Ostia barbaricos vix egerat unda cruores.
Confessusque parens Odotha^i regis opima
Retulit exuviasque tibi. Civile secundis
Conficis auspiciis bellum : tibi debeat orbis
Jstrum, everterunt sylvam ad naves aedificandas : rates ex alno, ter mille repletcr
catenis ingentibus irrumpehnnt per jiumen. His Ductor erat Odothaus: cetas
incipiens et prior anmis subruit conatus classis tanta. Naves merscB, depressw
sttnt : nunquam cadaverafluctuantia nntriverunt liberalius pisces Septemtrionales.
Peuce obruitur corporibus mortiiis. Fluvius exonerans se per ora quinque, vix eje-
cit sanguinem Rarharorum. Et pater tuus Theodosius fassus est se reportavissc
tua felicitate opima spolia de Rege Odothceo, et prcedas. Tn vero perficis secundo
e marg. Parm. — 624 manus Vat. quint. naves Vat. pr. m. pr. Farn. rates ideni
m. s. tum mille Vat. quint. cum mille Arabr. pr. Sched. Gnd. tibi mille Vat.
pr. Farn. Oisel. Mazar. ter mille vigiuti octo aiii, Exc, Lucens. sec. Ald. Var.
LL. e marg. Parm.— 625 pena; Jun. pr. Petav. sec. navalibus Pal. Med. pr.
immanibus vel navalibus Vat. sec. alvi Vat. pr.— 626 Othodeus Petav. sec.
Moret. sec. Edotheus Pric. Pal. Vat. quart. Med. pr. Moret. pr. sequente
hac glossa: ' In anno primo Consulatus hujus victus est a patre suo Edo-
theus Rex Grotunnorum, et exercitus ejus submersus.' Ethntheus Mazar.
Edocheus Petav. pr. Othodovus Lov. turbcB pro classis Vat. sec. fraudis vel
classis Oxon. sec— 627 cestas Med. tert. contudit quatuor Vatt. Pal. Farn.
Florent. tres Med. Put. Mazar. Tholos. Ambr. sec. Moret, sec. Lov. Exc.
Lucens. pr, Ald. ed. Vicet. item Var. LL. e marg. Parm. condidit Med.
quart. contulit quatuordecim aUi, Exc. Gevart, Sched. Gud. Var. LL, ed,
Antv. contudit vel contulit Petav. pr,— 628 Subtractce Jun, pr, Succensce
Puhn, scdere Med, quart, cecidere duo Vatt. Pal. Pric. Oisel. tres Med. Flo-
rent. m. pr. Put. m. sec. Mazar. Moret, pr, Jun.pr. et Leid. Exc, Cod, Rhem.
sedere \el cecirfere Vat, quart, — 629 LongiusYnt. quart, Leid. a m. pr. iar-
gius vel Longius Petav. pr. Aretheos Rott.— 630 Peuce premitur Vat. quint.
recursus Jun. pr. — 632 pares Parni. Othodcei Moret. sec. Edothei Vat. quart.
Pal. Pric. Moret. pr. Edochei Petav. pr. Odethei Med. sec. Othotheti Mazar.
— 634 Conspids Put, Bonon. Pat. Petav, sec. Moret. sec. debuit Petav. tert.
NOTiE
G27 Incipiens'] ^tas tua incipiens incolae dicuntur Peuceni.
vicit hostes, hoc est, hostes tni feli- 631 Vix egerat] Re vera Promo-
citer victi siint prima aetate, tus unus e Ducibus Theodosii Odo-
629 Arctoos'] Pisces Danubii, qui thajum navigiis aggressus, tantam
fluvius est versus Septemtrionem, stragem edidit, nt flumen cadave-
630 Peuce] Insula Dauubii, cujus ribus lepleretur.
DE IV. CONS. HONOR. 209
Fata Griithuntioruni, dobellatuniquc tyrannum. Vhio
Ister sanguineos ejj^it, tc Consulc, Uuctus.
Sed patriis olim fucras successiljus auctor,
Nunc eris ipse tuis. Scmper vencre triuniphi
Cum trabeis, seciuiturquc tuos Mctoriu iasccs.
Sis precor assiduus Consul, Mariiquc relinquas (>40
Et senis Augusti numcrum : qua* jjaudia raundo,
Per tua lanugo cum serperc coeperit ora,
tuo Consulatu civile prtrlium. Mundus debet tibi funera Cirulhun^orum, et Tyran-
ntim proftif(utum. Daniibius, Consule te, volcit acervos niortiioiiim cruentos. At
quondam auctor extiteras fclicitatis paternce, tiunc eris ipse aiictor tute. Tropica
temper contigerunt cum Consulalu tiio, et victoria comitatur fasces tuos. Utinam
sis Consul perpetuus, et expleas numerum Coiisulatiiiiii) Marii tt Augusti scnis.
Veruui quw latitia eiit Orbi, cum piinia barba inceperit vestire gcnas tua-t, cum
Lov. in. sec. quod deheat Farn. deliberat Vat. pr. — 035 Facta Med. quart.
Gothunnorum Exc. La>ti. Grolonnorum Vat. pr. F^arn. Grotongorum diio \'at.
Petav. pr. Grothontorum Lov. Grothutigornm Florent. Grothumpnorum Reg.
Grothundorum IMazar. Grothunnorum Vat. tert. Rott. Grotuntwrum Vat. sec.
Pal. pr. Med. pr. Piil.Moret. pr. Gruthutmorum Med. sec. Ald. Gruthungorum
Tliuaii. Oxon. pr. Leid. pr. INIed. quart. Exc. Lucens. sec. Grututifiorum Exc.
Cod. Rliem. Sched. Gud. Grututinorutn Jun. pr. Ambr. scc. Pat. iiic. Heins.
cd. Parin. et Vicet. Grutotmorutn INIoret. sec. Gru<<wi°rt(i/»n duo Ainhr. Med.
quart. Petav. tert. Exc. Gevart. Gruthongorum Oisel. Tholos. Petav. sec.
Leid. sec. Var. LL. ed. Antv. — 630 sanguineos e.xegit consule Med. sec. montes
quatuor Medd. tres Petav. totidem Anibr. duo Oxon. et Leid. Florent. Thuan.
Mazar. Ronon. Tholos. Pat. Jun. pr. Lov. anibo Moret. Reg. Put. iuc. Heins.
Exc. Liicens. sec. ed. Parm. et Vicet. Jster satiguincose.t. c.fluctus : Alpinps
getiitor rupit te consnle montes. Gesn. et al. recentiorcs. — 037 actor onines
Vatt. Pal. Rott. Oisel. duo Med. Petav. sec. Ambr. ser. inc. Heins. — 638
.Von erit ed. ^Mcet. erit Oxon. et diiodeciin scripti. eris vel erit Florcnt.
tuns Vat. quait. Oisel. Var. LL. ed. Antv. erit ille tuis Mazar. Exc. Cod. Rliem.
tuus vel tuis Reg. Oxon. pr. — 640 assidue ed. Vicet. assiduus viginti duo
Codd. Exc. Gevart. et Lucens. sec. item Ald. Heinsius rescribit asxiduum.
nt II. Cons. Stilicli. vs. 212. ' Adsis perpetuuMi Latio.' matris^iue 0\tm. d m.
pr. matrisque vel Mariiquc Oxon. sec. relitiqucs inc. Heius. relinquctis Oisel.
Lcid. pr. — 641 mundi tres Vatt. Pric. Rott. Oisel. mundo Vat. pr. et sec.
PaL Med. pr. Exc. Lucens. sec. — 642 crescere cceperat Jun. pr. — 643 tua
NOT.E
035 Tyrannum'] Odothaeum, quem mimoruni Marii, qui septics fuit
Tlieodosius vicit sua virtute, sed e Consul ; et Augusti, qui ter decies.
Claudiano, felicitate Honorii. Gi2 Latiugo cum serpere ctrperit]
636 Sanguineos fluctus] Alii moti. Ouam la-tabitur Orbis, cum te virnm
tes, acervos mortuorum crueutos et videbit ! Lanngiuem ponere magno
sublatos instar moutium. cuni gaudio, magna cum caerimonia
641 Numerum] Utinam expleas soiebant apud antiquos.
300 OL. CLAUDIANI VIII.
Cum tibi prodiderit festas nox pronuba taedas !
Quas tali devota toro, quae murice fulgens
Ibit in araplexus tanti Re^na mariti ? 645
Qua^nam tot Divis veniet nurus, omnibus arvis
Et toto dotanda mari ? quantusque feretur
Idem pcr Zephyri metas Hymenacus et Euri !
O mihi si liceat thalamis intendere carmen
Connubiale tuis, si te jam dicere patrem ! G50
Tempus erit, cum tu trans Rheni cornua victor,
Arcadius capta? spoliis Babylonos onustus
vox nuptialis protulerit tibi faces soleiines ! Quce Tmperatrix dcstinatn efit tali
viro, quce mican.s purpura veniet in conjugium sponsi tanti ? Quee mtrus reniet
tot Divis, locupletamla terris omnibus, et mari universo ? Et quantus hymenmis
idem celebrabitur per fines Orientis et Occidentis? O si permiltahtr milii canere
rersus conjugales in nuptias tuas, o si permittatur laudare te patrem ! Tempus
adveniet, cum tu triumphator trans brachia Rheni, cum Arcadius oneratus exuviis
Babylonis captiva, nominabitis annum communem cum Majestute grandiori, et
Med. sec. Moret. pr. pertulerit Leid. pr. protulerit Med. quart. Tliuan. 0x0«.
pr. Exc. Lucens. pr. Isingr. Gyrald. yrodiderit Florent. duo Med. fetas Pat.
vox Jun. pr. pernuba Put. improba Pric. — 644 devota viginti scripti, Exc. Ge-
vart. Lucens. sec. Sched. Gud. viro Vat. tert. munere Jun. pr. — 646 Quidnam
Tholos. ejus pro arvis jNIed. tcrt.— 647 fanto Farn, dotanda Ambr. tert. dotata
Vat. pr. Farn. Leid. sec. Exc. Gevart. donanda octodecim alii, Exc. Lucens.
sec. Exc. Voss. donanda vel dotanda Anibr. pr. — 649 O modo Rott. modo vel
mihi Vat. tert. impendere carmen legit Heins. qui sequeutia ascripserat.
impendere carmen] sic impendere operam alicui rei. Similiter apud Spar-
tian. peccatum. vid. Salmas. p. 1-J. noster alibi [Cons. Mall. 66.] ' Aut
curam impendit populis aut otia Musis.' ut in vet. Cod. Gallico legitur. et
[Bell. Gild. vs. 89] e Mss. ' impensaque scecula bello.' Capitolin. in Anto-
nin. ' tantumque operis ac laboris studiis impendit, ut corpus afficeret.'
Valer. Flacc. iv. 581. ' Ne vanas impende preces.' — 650 Jam te Ambr. tert.
patrem. cum TeXeia anyn^, et glossa, i. e. si liceat. Exc. Gevart. — 651 Hic
TfXiiav <TTiyfj.Tiv habent Reg. et Put. — 652 spoliis captw Mazar. Babylonos Pric.
NOT.E
643 Nox pronuba'] Nox nuptialis, Zephyrus.
gerens officium pronubae, qua de- 649 Intendere carmen] Lyra tensa
dncere solet novam nuptam. cauere carnien nuptiale, seu Epilha-
644 Miirice] Purpura Imperato- lamium, de quo mox.
ria. Purpura quippe e Murice pisce 651 Trans Rheni cornua'] Suhacta
manare credita. Gerniania ultima, ubi Rhenus in duo
646 Tot Divis] Tot Imperatori- cornua immania funditur : unum di-
bus, qui in Deoruni numerum as- citur Vahalis,et aherumlsala.
cripti sunt. 652 Babylonos] Intellige Persas
648 Zephyri et Euri] Per lios et Parthos, populos invictos. Hi eo
ventos intelligit Orientem a quo flat anno quo uatus est Honorius pacem
Eurus, et Occideutem a quo flat a TliPQdosio pev legatos petieruot.
nE IV. CONS. irONOR.
301
Communeni majorc tofia siu;nabitis annum,
Crinilusque tuo sudabit tascc Sucvus :
Ultinia iVatcrnas liorrcbunt Bactra sccurcs. (>•'}'>
Suni aipilluti labornhuut iii Jascibus tuis gcstuiulis, seil Oriens ultimus timeliil
secures fiatris tui Arcudii.
Rott. Oisel, Florent. Tlinan. Pat. Bonon. Lov. iti. sec. diio Leid. ni. pr. toli-
dem Petav. E\c. Grv. [Martial. p. lOS. ex vet. Cod. Piit.] liubiiliinisoiwws
Vatt. Pal. Farii. Babyloiws vd Bubijlonis Oxoii. pr. — (iSIi meliure E\v. Voss.
niarfi. Isiiigr. signuveris Petav. tert. — C')! suilubis Pal. signubit Put. Pat.
sudabit vel sifpiabit Heg. Ltjteus tres Vat. Farn. Rott. Jiin. pr. inc. Heins. et
edd. Vicet. Parin. Ald. Isinijr. Ciypli. Colin. LiVeHS Vat. sec. ni. scc. Lyubus
Florent. quatiior Med. Hoiion. Tliolos. .\ni!)r. sec. LttfcHS Oisel. Pal. Pric.
Thiiaii. iNIazar. IMoret. pr. Petav. scc. dno Oxon. totidein Leid. Var. LL. C(i.
Antv. Libieus l'eta.\. pr. iMoret. sec. Libeus \os-i. \'at. (|iiart. et (piint. Lice-
bus Lov. Liabus vel Libaus Refi;. Suerus vel. Gyr. Ainbr. tert. 1'xc. Gcvart.
et Liicens. sec. iii (juo pnvfixo -j- sisno notabatnr, vetereni lectioneni ibi cra-
sain aut interpolatain esse. UUru vel Ultinux Lov. honebant Oxon. sec.
Rructea pro Bactra Moret. pr.
NOT;E
653 Communem (innum] Id est, si-
niul gpietis Consulatuin : majore toga,
ciim majestate grandiore, statuque
Orbis clariore.
654 Tuo /((St-e] In tua miiitia, in
tnis stipendiis.
Suevus] Sucvi populi ad Danu-
bium, denotant Iinpcriiim Occidcn-
tis. Criniti autein diciintiir, (juod
comam alerent, id (|uod et barbari
pierique faciebant.
655 Bactrul Urbs et regio, in
Scythia Asiatica, designant Impe-
rium Orientis.
IX.
CL. CLAUDIANI
EPITHALAMII IN NUPTIAS
HONORII AUGUSTI
ET
MARI^
P R iE F A T I O.
A R G U M E N T U M.
Ut nuptiis Thetidis et Pelei Dii adsiuit, Apolio Muszeque cannnt, sic et in
uuptiis Honorii et Mariae.
SuRGERET in thalamiim ducto cum Pelion arcU,
Nec caperet tantos hospita terra Deos ;
Cum Pelion mons fornkatis aiitris attoUeretur in formam thaldmi,
neque tellus hospita contineret tanta Numina; cuni socer marinus et ingens
Tn Vaticano quarto et Petaviano piimo inscribitur Cl. Claudiani Liber de
Nuptiis Honorii et Maria. in Petav. tert. Moret. sec, et Var. LL. e marg.
Parm. Epithalamium de Nuptiis Honorii et Marice. in Exc. Lucens. sec. erat
Incipit Epithalamium de Nuptiis Honorii Aug. Prcef. Vat. pr. exhibet, ProC'
mium in Nuptias Honorii et Marice. et dein post praefationem Incipit Epithd-
lamium metro Heroico, in Petav. pr. Piaefatio manu recenti asrripta erat.
— 1 Surgerat Med. tert. cum ducto Oxon. pr. — 2 Non caperet Med. tert. terra
NOT^
Epithalamii] Hymnus in nup- Diicis fortissimi, de quo multa jam
tiis cani solitns. Dicitur ab iirl, diximus.
super, et ed\aiJ.os, cubiculum conjugale. 1 Surgeret] Attolleret fornices,
Marice'] Hjec erat filia Stilichouis ut Peleo et Thetidi thalamum prae-
DE "NUPT. HONOR. ET MAR. PR.IFAT.
:30n
Cum soccr Eeqiioreus uumcrosaque turba sororum
Certiireut cpulis contiuuarc dies ;
PraBbcrctque Jovi coiumunia pocula CUiron,
Molliter obliqua parte refusus equi ;
Peneus s^clidos mutaiet ucctare foutes,
QiltaMS flucrent spumca vina jugis;
Tcrpsichore facilem lascivo pollice movit
Barbiton, et molles duxit iu antra choros.
10
muUitudo Nympliaium sororuin conarevtur perpetuare dies in cnnviviis ;
ac Chiron leniter iiiclinatus parte infte.va equi, ministraret rinum idcm Jori, it
hominibns ; vnm l'cneus transformurd aquas fri^idas in nectar, et rina copiosa
effiuerent ex monte (Ettco; Terpsiclwre tetigit citkaram moUem digitis lu.rurianti-
dies Oisel.— 3 Dcorum Thuan. Med. pr. Ambr. sec. m. pr. F.xo. Pat. rec.
suontm Exc. Laeti. sororum vel Deonim Reg. Vat. sec. Ursini CoiJ. —
4 thulamis Lov. ni. pr. diem Thuan. dapes Pal. dapes vel dies Med.
pr. diem vel dapes Vat. qiiint. diem vel dies iNIoret. sec— 5 prahi-
heretque Bartli. ed. pr. pabula Med. sec. Ckiro Pric— 6 reflexus equi Tlio-
los. pro oWJ7ii<i Heins. obliqui k'sit.— 7 Penusque pro Peneus\ar. LL. ed.
Antv. mutarat Lov. m. pr. misceret Vat. tert. Med. pr. Pal. Thuan. niarR.
Isingr. mutaret vel miscerel Florent. Put. nectaris amncs Pat. ncctaris amnes vcl
nectare fontcs Put.— 8 (Eteis vel Otreis Moret. sec. punica Jun. a m. pr.— 9
gracilem marg; Isingr.— 10 moUis Lov. et edd. ^icet. Parni. Ald. ducit
NOTiE
beret : hoc est, ctim Pelion mons partim equi figuram habens. Possi-
Thessalia magniticentius exornare- debat regionem Thessalicam, circa
tur, ac velut majori pompa allius montem Peliuni : erat optimus, et
assnrgeret, exleutis sinuatisque, in Mcdicus, et Astrononuis, Achillisqno
arcus speciem, antri sni tbrnicibiLs, futurus praeceptor.
ad celebrandas Pelei Thetidisque 6 MoUiter refusus'] Chiron in latus
nuptias, ad quas Dii ipsi convenirent.
3 Socerl Nereus pater Thclidis,
quiE nupsit Peleo, cujus Pelei
proinde erat socer.
Snroruni] Ncreidum, maris Nym-
pharum, quae filive sunt Nerci et Do-
ridis, ideoque Tlietidis sorores.
leniter reclinatus, ea parte qua equus
erat.
7 Peneusl Fluvius Thessaliae iu
Graecia.
8 (Etccis'] (Eta mons est Thessalise ;
unde Qitzeus dicitur.
9 Terpsichore] Tip^^its, dekclatio,
5 Communia pocula] Cura Chiron xop^^» chorus, saUatio, iiinc dicta est
vinum idem Jovi, Diisque aliis,at(iue Terpsichore ima cx Musis, quasi de-
hominit»ns ministraret, ipse commu- lectatio, vohipiasquc chori seu salta-
nis omnium pincerna : tuin eniin Dii tionis.
dignati sunt communibiis epulis uti, 10 Barbiton] Barbitos est instru-
cum mortahbus nientum musicum, niuitis intentum
Chiron] Ccntaurus, partim bominis chordis.
304 CL. CLAUDIANI IX.
Carmina nec Superis, nec displicucre Tonanti,
Cum teneris nossent congrua vota modis.
Centauri Faunique negant. Quae flectere Rheeton,
Quae rigidum poterant plcctra movere Pholum?
Septima lux aderat coelo, totiesque renato 15
Viderat exactos Hesperus igne choros.
bus, et traxit in cavernum choros lascivientes. Cantilena Terpsichores neqve Jovi
injucunditfuerunt, neque Diis aUis, cuin agnoscerent nuptias esse convenientes
cantibus tenellis. Centuuri et fuuni infciantur canUis esse jncimdos. Sed qucB
carmina valebant tangere Rhcetum, qua valtl)ant tangere Pholum agrestem?
Septima dies advenerat Coclo, et vesper toties resurgens aspcxerat sua luce saltutio-
Pnc. Ambr. pr. Med. tert.— 11 hi sex seqq. versns desiderantur in Pal.
— 12 nossent teneris Moret. pr. possent Petav. tert. essent Jun. pr. m. sec.
cognita ed. Vicet.— 13 Faunique negant Jun. pr. Oxon. pr. edd. Vicet!
Parm. Ald. et al. notant Var. LL. ed. Antv. Craton Oisel. Lov. inc. Heius.
Vicet. Ald. Parm. Junt. Isingr. Colin. Gryph. Crathon quatuor Vatt. Rott.
Petav. tert. Chaon Exc. Gevart. Var. LL.*ed. Antv. Craion Leid. pr. Trachon
Mazar. Traihon Reg. Chraton Petav. sec. Var. LL. e marg. Parm. Caron
Tholos. Cruton Moret. sec. Rechon Moret. pr. Rhceliim Med. quart. Rhceton
Farn. Med. tert. vet. Gyr. Exc. Luceus. sec. Rheton Oxon. pr. Rhetum Med
pr. et sec. et Thiian. Craton vel Charon Pat. Chaonxel Craton Vat. tert. Cra-
thon vel Chaon Put. Chaon vel Cheton Floreut. Cruthon vel Rhetum Petav. pr.
Craton vel Raton Ambr. sec. Crathon vel Herchon Exc. Voss.— 14 Etrigidum
mc.Uems. poterat edd. Ald. Isingr. Gryph. Colin. Pulm. poterant Lov. Rholum
Ald. Fotum Exc. Gevart.— 15 rejiato viginti Codd. Exc. Cod. Rhem. et Lu-
NOT^
12 Vota] Nupti», qu» sunt vota ticis cantibus assuetos ?
et desideria parentum atque virgi- 15 Septima lux aderatl Numerus
"'""• septenarius apud antiquos celebralus,
Congrua vota modis] Id est modi et praesertim in nuptiis. Donatus in
cantusqiie congrui et convenientes Phonnione Terentii ; ' In nuptiis
yotis seu nuptiis; vel carmina digna septimns dies instaurationem voti ha-
festivitate nuptiarum. bet, ut iu funere nonus dies, quo pa-
U Fauni] Suut rustica Numi- rentalia coucluduntur.' Macrobius :
"*• ' Hic numerus cst, qiii hominem con-
Neganf^ Centauri et Fauni negant cipi, formari, edi, vivere, ali, ac per
molles Terpsichores cantus placere. omnes jetatum gradus tradi senectze,
Claudianus perCentauros Faunosque atque omniuo constare facit.' Exhis
creditur carpere quosdam ineptos Donat. Macrobiique locis satis pa-
aitatis sua: censores, quibus versus tet numerum Septenarium nuptiali-
suos non placuisse cognoverat. bus Gentilium festivitatibus fuisse
Qtue flectere Rhaton] Quie porro destinatum. Id moiis ab Hebraeis
plectra seu carniina niovere possent hausisse Pagani videntur. Unde La-
Khatum, Pholum, et alios Centauros ban [Gen. c. 29.] ' Imple,' ait, ' Heb-
agrestes, duros, intractabiles, et rus- domadam dierum hujua copula :'
DR NUPT. IIONOR. ET MAR. TR/EFAT. 305
Tum Phoebus, quo saxa doniat, quo pcrtrahit ornoSj
Pectinc tcntavit nohiliore lyrani.
Venturuniquc sacris tidibus jam spondct Achillem :
Jam l'hryi,nas caedes, jam Simotinta canit. 20
Frondoso strcpuit Iblix llymcnanis Olyinpo :
Reginam rcsonant Othrys et Ossa Thctin.
ncs perfectas. Tiinc Apollo impuUt citharam phctro diviniore, quo mollit rupes,
quo trahit arhores ; etjam, Lijra sacrata, prumittit Achillem nasciturum esse,jam
pradicit clades Trojanas, jum Simoeyitem. IJymen fortunatus personuit pcr Olijm-
pumfrondentem: Oihrijs et Ossa repetunt noineii Regina: Tlwtidis.
rcns. pr. Var. LL. ed. Antv. rcnatus edd. Vicet. Gesn. Bipont. renatos duo
Vatt. Med. teit. Tbolos. Mazar. iteni tres Petav. remotos IJonon. ni. pr. re-
ducto Anibr. pr. rcnato vel rcnatus vel rcnntos Keg. ()\on. pr.— IG cxhaustos
Florent. Var. LL. e niarir. Paini. et cd. Antv. torus Exc. Oevart. — 17 Tunc
pyia/xw Vat. quint. Pric. liott. Florent. Tliolos. Petav. pr. duo Moret. tres
Med. Cum I^hcebus Aiubr. pr. Exc. Gevart. Saxa moict Med. tert. protrahit
Vat. sec. Farn. Florent. Jnn. pr. Anibr. pr. et Moret. Cod. Ursini, item Exc.
Lnceus. sec. apposito + signo, ut significetur, erasam vel interpolatam esse
veterem lcclionem. alnos Ainbr. pr. alnos vcl ornos Med. sec. — 18 mobiliore
Mazar.— 19 pandit Pat.— 20 scdes Put. Med. quart. Exc. Voss. sedes vel ccf-
des Med. pr. Simoonta Reg. duo Petav. ambo Moret. Exc. Gevart. Voss. Cod.
Siineonta Var. LL. ed. Antv.— 21 tepuit Oisel. l'ur. Pat. Florent. Lov. Petav.
sec. m. sec. Var. LL. ed. Antv. strepuit vel crepuit Anibros. tcrt. item Cod.
Epigr. Ambr. Exc. Gevart. strcpuit vel crepuit Exc. Pat. in antro pro Olympo
Put. Pat.— 22 rcsonut Med. tert. resonans Ambr. tcrt. resones Rcg. Thetin
Oi«el. Cod. Ursini, Ald. Vutim Vatt quatuor, Pal. Farn. Pric. Thctin vel
Thetim Moret. sec.
NOTiE
quanqnam tamen hebdomada hic an- hausfum cruditionis et humanitatis
nornm est non dierum, ut et apud fontcm, confugere solco.
Ansoninm : ' Clandius hebdomaden lu //<,-.s;jcn/sJ Seu Vesper,est stelU
dupiicem traliit.' Unde non miruni serotina, quie matutinis horis dicilur
est hunc diem usurpari, et pracipue Lucirercl Pliosphorus.
cum agatur de Peleo et Thetidc, nn- 17 Ornos] Quaslibet arbores : spe-
de nasciturus Achilies patre major. cies pro genere.
Forte et conjngium per sex dies ce- 18 Nobiliore] Apollo canit nobilius
lebratuni, et die septimo consumma- diviniusque quam Tcrpsichore.
tum. Id quod conjicitur ex verbis 19 Spondet Achillcm] Apollo fati-
sequentibus, ' Frondoso strepuit,' dicns pra-cinit nasciturum esse Achil-
&c. Ha?c perbenigne niilii suppedi- lem, ex hoc Pelei et Thetidis conju-
tavit nobilissimus doctissimusque gio : ipsumque editurum esse Tioja-
Huetius; ad quem, si quis in Claudi- norum caedes ad fluviuni Simoeutem
ano uostro locus est difficilis, aut in- in Troadc.
terpretibus intactus, velut ad inex- 21 Frondoso Ohjmpo] Olympus
Delph. et Var. Clas. Claud. ^
306 CL. CLAUDIANI X.
NOT^
mons est aUissimus Thessalia?, sylvis loco.
frondentibns variis in locis consitns. 22 Othrys et Ossa] Sunt Tliessaliaa
Virgilius: ' Frondosum Olympuni.' niontes, qui saepius in liac nuptiarum
HymencEUS^ Vel Hymen, Deus celebritate, resonant nomiue Regina»
Nuptiarum, vel Hymnus, qui cani- Thetidis, quae nupserat Peleo Thes-
tur in laudem nuptiarum, ut in hoc salioe Regi.
X.
CL. CLAUDTANl EPITHALAMIUM
HONORII ET MARIiE.
A R G U M E N T U M.
HoNORirs amat, suspirat, poscit Mariam sibi promissam, conqueritur de
mora. Subridet Cupido, volat ad montem Cyprium, matri Veneri denuntiat
suum Triumphum. Venus gaudet, festinat, et Diis maris plaudentibus Tri-
tone invecta, Amoribusque comitata, Mediolanum petit: ejus adventu rece-
dunt nubes, arma; succedunt serenitas, lyrze, flores ; paratur Thalamus.
Hinc Mariam vestit, ornat, eamque ducit venienti obviam Honorio. Post ex-
ercitus gratulatur Theodosiique Manibus, et Stilichoni, cujus laudes cele-
brantur : votumque additur in gratiam nepotum.
Hauserat insolitos promissae virginis ignes
Augustus, pronoqiie rudis flagraverat ccstu.
Honorius Imperator conceperat amorem insttetum Puella sibi desponsatce, et iu-
1 Progressce Lov. m. pr. — 2 pronoque Cod. Ursini et plurimi alii, Exc. Schott.
NOT^
1 Hauseraf] Honorius hauserat hoc est, ex puella omnium maxime
amorem ex Maria Stilichonis filia, amabili.
velut ex fonte amorum plenissimo» 2 Prono cestu^ Amore promto et
DE NUPT. IIONOR. ET iMAR. 307
Nec noviis unde calor, nec quid suspiria vellent,
Noverat incipiens, ct adhuc ij^narns amandi.
Non illi venator equus, non spicula curai : fl
Non jaculum torqucre libet. Mens omnis aberrat
In vultus, quos fin\it Amor. Quam sa^pc mcdullis
Erupit gemitus ! quotics incanduit orc
c.rpertus, incemus fuerat ardore promto ; et amens, et adhuc imperitus amoris TKm
cognoscebat unde flamma illa recens nasccretur, nec <iuid tremitus signiflcarent. Nvn
iUe curat cquum venatorem, non tela: nonjuvat illuin rihrare sag^ittas. Totus ani-
mus occupatur in iclu, t/uem (Jupido fecit. Quam crebro suspiria exienmt ex pec-
/ore intimo ! quotits rubor prodens arcana anlnu exarsit in im/(h ojus ! et i\»o-
Lncens, sec. et Gcvart. cd. Pann. et Vicct. item Var, LL. e marjr. Parm.
primoque Vat, tert, Pal. Pric. rimnii. primoque vel pronoque Vat, pr. Put, Fio-
rent, Oisel. Heinsius ad firinandani icctioneiu />/(mo(/«e, ascripserat locum ex
Fescen. vs. 41. ' Primisque sese junf^ct amorihus.' — 3 Exc. Voss. ita hos
versus exhibent : Scd 7iovus unde calor, sed adliuc securus amandi Noverai
incipiens, nec quid suspiria possent. — 4 Itisipicns Heins. et al. — 5 nec spicula
duo Vatt. — 6 aberrat Florent, duo I\Ied, Put, Rci;;. Thuan, Mazar. Bonon.
Tliolos, duo Ambr. tres Petav. Cod, Epig. Ambr, Exc. Lucens. pr, edd, Vi-
cet. Gesn. Bipont. obetTat Vat. scc. Farn. duo INIed. Ambr. pr. m. sec. Lov.
m. sec. Leid. pr. Moret. sec. Cod, Ursini, Ald. et Exc. Gevart. aderrat in-
cert, Heins. qui remittebat ad Gronov, Gust, in Stat. p. 403. — 7 pinxit Put.
INIoret. sec. Val. Livin. Var, LL. e marg. Parm. Sched, Gtid. rulnus quod fixit
Vat. quint. Reg. iuc. Heins. Oxon. pr. Leid. pr, Exc. Pat. et ed. (jcsu. et
Bipont, vultus quos fixit vet. Gyr, culnus quod punfj;it Pat. vulnus quod finxit
Florent. Med, sec. Ambr. sec. vulnus quod punxit Tliuan. Jlazar. Petav. sec.
vulnus quod pinxit Twn. <\no Med, duo Petav, Cod. Epigr. Ambr. Tholos.
Ambr. tert. Exc. Gevart. ct Lucens. pr. ed. Vicet. finxit Exc. Laeti, Pai. ed.
Parm. pinxit Ursini Cod. et decem alii. punxit \e\fixit Oxon. pr. vulnus quod
fixit vel vultus quos pinxit Petav. pr. Lov. vulnus quo punxit vel vultus quos pinxit
Vat. quart. — 8 Eripuit Farn, Erumpit Vat. scc, Coil. Ursin. Eruinpunt ^lazar.
NOT.E
proclivi, quod iVIariae forma videri ' Aninia est magis, ubi amat, qtiam
nonposset, qiiin amor concipcrotur, itbi animat.' Itaqiie Houorii totus
Alii legunt primo cestu, id cst, primo animtis videtur esseextra illum,aber-
amore : priini amores sunt vchcincn- rat, exulat, et nihil spcctat, nisi vul-
tiores. nus,quod amor fecit ; hoc, est semper
Rudis] Rndis et imperitiis in arte se pascit amore Marivu,
amandi. 7 Tn vultus, quos finxit .iwor] i, e.
3 Nec novus unde calor] Negligit Aninius ejiis tottis est in vtiltii Maiia?,
venationem, et alias exercitationes : quein Amor ipsi rcpr.csenfavit for-
ardet, suspirat, nec taiiien cognoscit niavit(iitc. Alii legitnt vulnus. Vul-
adhuc ea omnia cx amore provenire. nus, igues, llainmaiu dc amore dici
4 Incipiens] Sc. amarc, Alii le- notissinium. Virgilitis : ' Vulnus alit
giint inaipiens, i. e. amens, et velut venis, et cicco carpitur igni.'
extrase positus. iVedullis] Ex intinio cordis re-
6 Aberrat] Notum Proverbium, cessu.
308 CL. CLAUDIANI X.
Confessus secreta rubor, nonicuque bcatuni
Injussae scripsere manus ! Jam munera nuptas 10
Praeparat, et pulchros, Mariae sed luce minores,
Eligit ornatus ; quicquid venerabilis olim
Livia, Divorumque nurus gesscre superbae.
Incusat spes ajgra moras, longique videntur
Stare dies, segnemque rotam non flectere Phoebe. 15
Scyria sic tenerum virgo flammabat Achillem,
ties wjrtnj/s ejns vlfro si^naverunt felix nomen Mariae ! Jam deligit donapro
sponsn, et restes magnijicas, sed iiiferiores tnmen pulchritudine ^larice ; deligit
scilicet, quicquid Livia veneranda tiilit quondam, et quicquid nurus gloriosce De-
orumtuterunt. Spes Honorii inquieta damnat moras ; et dies longiores videntur
consistere, et Luna videtnr non rolvere currum inertem. Jta Ueidamia puella
Scyri, ignara adliuc doli, infiammubat Achillem juvenem ; et instruebat manus bel-
— 9 beatcE Moret. pr, — 10 Inmste Florent. Moret. sec. Var. LL. ed, Antv.—
11 populos vel pulchros Jun. pr. dignos MaricE Pat. Murice pulchros sed Moret.
sec, swfc iuce vel seM /«ce Vat, pr. jure pro luce Jun. a m. pr.— 14 spes longa
Med. tert. — 15 moram vel rotam Vat. pr. rotnm vel currum Rott. fiectere tri-
gintafere Codd. Exr. Gevart. et Liicens. sec. Silied. Gud. Var. LL. e marg.
Parm. et ed. Autv. item Ald. Heinsius ascripserat locim Ovid. Lib. x. Met.
vs. 11. ' Flexerat obliquo plaustrum tenioiie Bootes.' jam vohere Pat. nec vol-
rereThuan. roZiece quoqne babet ed. Parm. et \ icet. volvere rotam Silinm
Lib. VI. et alios quoqiie dixisse notaverat Heiiis. Phabe Exc. Pat. rec.
Pluebi Vat. quint, Phwbus vel Phoebe Vat. tert, Reg. — 16 fiammavit Pal. Med.
NOTiE
9 Rubor"] Rnbor snbitus frontis apgra, sed quod cnris continuis red-
inter amoris iiulicia reponitur. Ovi- dat soiicitum et aegrum amantem.,
dius: ' Et rubor in vultii pignoramen- Vir<.'ilins : ' jEgram vana spe insit
tis habet.' amantem.'
10 Injusso''] Manus scripserunt no- Moras] Sallustius : ' Animo cupi-
men beatum Mariae, sed sponte, sed enti nihil satis festinatur.'
injussae,quasi non ipse Honorins sen- 15 Stare] Dies non fluere, sed
tlret. Id quod accidit amantibus, stare videntur ; adeo longi appa-
suaque natura cogitatione aliqna de- rent,
fixis, qui etiam canunt, nec canere 16 Scyria] Apud Lycomedem Scy-
se sentiunt, ri JEgsei niaris insnlae regem Achil-
11 Luce] Pulchritudine micante les aniatre Thetide belliim Trojanum
lucis instar, filio fimestum timente, habitu mnlie-
12 Ve7ierabilis Livia] Angusti con- bri occultatus fuerat, Tum Deida-
jux, quae intcr Deos relata est, ideo- niia Regis filia, ab Achille compres-
que veneratione digna. sa peperit Pyrrhum, Neoptolemum
13 Nurus gessere] Adulatio Poetica, dictum.
quasi liaec ornamenta jure haMcdita- Flanmabat] Amore vehementerin-
tis ad Honorium veuirent. flammabat.
14 Spes agra] Non quod spes sit
DE NIPT. IIONOR. ET MAR. 30f)
Fraudis adhuc expors : bellatricesque docebat
Duccre fila manus, ot, niox. (juos horruit Ide,
Thessalicos roseo pcctebat pollic c crines.
Haec etiam queritur secum : Quonam usque verendus 'Ji)
Cunctatur nioa vota sucor ? quid Jungore differt,
Quani popigit, castas(pio preces implore rccusat ?
Non ego, hixurieni Reguni moremque secutus,
Qua^sivi vuhum tabulis : ut iiuntia formae
licosns .Vchillis ail fila ncnila ; ct pnlUce purpureo pcctcbat capillos Tliessalicos, quos
mox Trojafurmidarit. Honoritis sic (/uoque conqueritur secum: Quoiisque soccr
renerandus Stilicho iliffcrt mca desidcria? Quarc procrastinat conjunfcere mWn vir-
g\i\cm, quam promisit, ct rc/u^itcumulare prcces meas ptulicas? Haud ego imitatiu
pompam ct cunsuctudinem rcgum, cxquisivi pulchritudinem per simulacra aliqiu, ut
pr. injiammabat Morrt. pr. — 18 /Jc plnrinii Codd. Exc. Gevart. Luccii.s. scc. et
Cod. Rheni. Sched. Giid. itcin Aid. Ida Med.quart. Exc. Schott. Idcm Parni.
idemvel /dcReg. — 19 Tliessnlicos roseoVaru. inc. Hcins. Ursin. Cod. Mazar. Mo-
ret. sec. Vat. Livin. cdd. Gesn. et Bipont. Thcssalico roseos tres Vat. Val. Pric.
Kott. Thessalicos roseo vel Thcssalico roscos \at. pr. et scc. m. pr. Thessalicos
roseo nectebat pollice 1'at. Cod. Epijjr. Ambr. Exc. Lucens. sec. pectebat pollice
Florent. Put. vet. Gyr. Exc. Scliott. nectebat Vat. pr. et sec. in. sec. Pric.
Oisel. pcctebat Re£t. Tluian. Mazar. Petav. pr. Amhr. et Jun. pr. Lov. ambo
Moreti. H('c<t'/;a< /u'c<in<' Vat. tcrt. cod. Ursin. Med. scc. Tholos. duo Petav.
pectebat pcctine duo Vatt. Pal. Farn. Rott. Med. tert. inc. Heins. pcctebat et
emcndatum wec<eiat Med. pr. pectebat vel nectebat Reg. Oxon. pr. Ambr. sec.
Jieclcbat, \e] nectebat, \e\ pectebat Oxon.sec. — 20 Hoc Vat. scc. Med. quart.
iiic. Heins. Petav. sec. duo Oxon. Exc. Lucens. pr. Var. LL. e rnarg. Parni.
Sic Kott. — 21 senex Pat. senex vel socer Put. quid jungere Vat. Livin. qui jun-
gere Ald. — 22 Quod pepigit Moret. pr. pcpigi legit Heins. — 23 iii diio vei-
sus manu recenti ascripti sunt in Vat. pr. luxuriam duo Vat. Pric. Kxc. Pat.
rec. Lucens. sec. Cod. epigr. Ambr. ed. Vicet. luxuriem viginti tresalii, edd.
Parm. Heins. Gesn. et Bipont. item Var. LL. e marg. ejusdeni. bixuria Vat.
qiiart. moresque duo Vatt. Petav. pr. moremve Jiin. pr. moremque Vat. pr. et
tert. Pal. Pric. Rott. Oisel. moremque vel patrumque Med. sec — 21 Queesie-
rim Med. sec. muUum vel lultum Petav. scc. tabulis Var. LL. ed. Antv. tha-
lamis omnes Vatt. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. Jun. pr. Leid. pr. diio Oxoii.
tabulis \el thalamis Moret. pr. ut mulua Med. tert. noxia Aiubr. pr. Scbed.
NOT^
17 Fraudis adhuc] Nondum gnara nes Achillis Thessali : liunc enim
fraudis, qua Achilles veste puellari Phthia urbs ThessaliaE genuerat.
indutus seipsain decepit. 20 Queritur] Ob ainoris impaticn-
18 Horruit Idc] Ida mons 'froja', tiam.
seu potius ipsa Troja tremiiit, adveu- 23 Non ego] Non petivi, iit pul-
tu Acliillis pulchre capillaii. Lucia- clierrimarum Principum imagjnes
nus : ' Quam speciosa ceesaries! pictae ad me niittercntur; id quod
quam terribilisin bellatoribus! quam faciunt Reges ad pompam et ostcu-
decora in adolescentibus !' &c. tationem.
19 ThesMlicoa erines] Pectebat cri-
310
CL. CLAUDIANI X.
Lena per innumeros iret pictura penates :
Nec va'iis dubium thalamis lecturus amorem
Ardua commisi falsae conmibia cerae.
Non rapio praeceps alienae foedera taedae,
Sed qnae sponsa mihi pridem, patriisque relicta
Mandatis, uiio materni sanguinis ortu
Communem partitur avum. Fastigia supplex
'^D
30
imago illa adidatrix nuntia pukhrittidinis circumferrctur per domos innumerahilei,
Neque ego electurus amorem ambiguum factiinini tlioros diversos, crcdidi speciei
fallaei conjugia difficilia. Non eo;o temerarius aufero pactum ulieni matrimoniis,
sed eam, guce desponsata est 7nihi, et data imperiu patris mci, vindicat sibi atum
communem una origine generis materni. Ego precaturus abjeci majestatem impera-
Giid. — 25 £ena viginti Codd. Exc. Gevart. Sched. Gnd. Var. LL. e marg.
Parm. Plena octo alii, Exc. Liicens. sec. Lava Rolt. Med, tert. Thuan.
Ambr. tert. Cod. Epigr. Ambr. et ed. Vicet. Lena vel Plena Vat. pr.
—26 Non variis Tliuan. thalamis varium dubiis Jun. pr. tabulis Exc. Schott.
lalurus Vtic. Oisel.lecturapudoreiniac. Heins. — 27 co7iubiaE.\c. Gevart./or-
mce Thuan. — 28 Nec rapio Moret. pr. princeps pro prceceps, et mensce pro tadce
Jun. pr. et Oxon.— 29 patriisque Vat. pr. Farn. ambo Moret. Lov. patrisque
Vatt. quatuor. Pal. Pric. — 30 Mandantis Thuan. uno vel immo Oisel. — 31 par-
\OT/E
23 Lenal Ut imago adulatrix, leno-
cinans, et amoris conciliatrix circum-
ferretur per domos. Lena autcm di-
citur, quasi fungatur officio lenee,
dum puellas minusderoras, adulaiite
penicillo depictas ostentat principi-
bus, quos sic ad amorem et raatrinio-
niura accendit, de eo nunquam cogi-
taturos, nisitalibus lenociniisdecepti
fuissent. Ovidius : ' raaxima lena
mora est,' id est, maximaamoriscon-
ciliatricula. Alii hoc verbum lena
aversati legunt lceva, id est favorabi-
lis, ut apud Virgilium, 'Numinalaeva
ainunt.'
Pictura'] Mos ille antiquus mittendi
puellarum principum imagines, etiam
a nostris observatus. Missa enini est
Henrico INIagno Mariae Medicceae
efRgies. Ceterum, Claudianus ar-
gnit tacite factum Eutropii, qui Fla-
vii Promoti filiam, vel Neptim,egre-
gie depictam Arcadio ostentaus, illum
vel sola pictura pellexit ad nuptias.
2G Nec variis, <^c.] Non elegi amo-
rem dubimn, Iioc cst instabilem, et
toties miitandiini, variisqne thalamis
occasionem daturum, quoties nova
virginurn aliarum iniago mjhi propo-
neretur.
27 Ardua commisi] Non ego expo-
sui, credidi imagini cereae saepe fal-
laci, conjugium meuni, cum arduura
ac difficile sit optime eligere, ac prae-
sertim cum videntur tantum imagi-
nes.
28 Non rapio fcedera'] Non rapio
nuptas, aut foedere pactoque aliqiio
aliis desponsatas. Sic Augiistus ab-
duxit Liviam etiam praegnantem.
29 Patriisque relicta mandatis'] Pro-
babile est Theodosium, antequain
moreretur, mandavisse, ut Honorius
Mariam Stilichonis filiarn duceret in
uxorem.
31 Partitur avum^ Tbeodosium se-
DE NIPT. IIONOR. ET 1\IAR. 311
Deposui, gessique procum : dc limiuc sacro
Oratuiu uiisi proccrcs, «pii proxima nobis
Jura teneut. Fatcor, Stilichou, nou i^arva poposci :
Sed certe mereor Princcps, hoc Principe natus, 35
Qui sibi tc iicncrum fratcrna prole rcvinxit,
Cui jNlariam dcbos. Fanus milu solvc paternum.
Redde suos aulae. Mater fortasse yo^axi
MoUior. O patrui gcrmcn, cui nominis haires
toriam, ct eni inc procum. Priinores, ijiti occitpitnt locum propinquum iinbis, missi siint
ex aula sucriita rof;aturi. Confiieor, o Stilicho, nnn petiri rein exigiium, at nuidem
liac dignus sum vgo Iinperalor oriundus tuli 1 inperatore 'lheoi\os\o,ipti dcvinxit sibi
te gennum per Jiliamfratris, cui debes tMariain. Repende inihi usurain paternam :
restitue suospaliitio. Sereiia materMiiriaJorsanfaciliorcsi exorari. O soboles pa-
trui inei Hoiiorii : cui ego Honorius successi hares nominis ejusdcni.o Serena
timur Thuan. fastidia Vat. pr. siinplcT Farn. — 32 cessique procul Med. qnart.
procum vol procul Med. sec— 33 Ortatum Farn. misi qnatnor Vatt. Pal. Pric.
Kott. missi Vat. tcrt. Med. scc. Piit. Petav. tert. Ambr. tcrt. misi vel missi
Mcd. pr. jNIorct. pr. Stilicho Vat. pr. Stilico Vat. sec. fateor Stilico Iriginta
fere Codd. Exc. Lncens. pr. Var. LL. e niarg. Parin. ct edd. Vicet. Parm.
Isingr. Giyph. Colin. parva vel prava Put. poposci vel reposci Oxon. sec. — 3.5
hic j>finci>e Cod. Epigr. Ambr. Si principe Meii.tcrt. et prJHcJ/)e Vat. quint.
ac principe Vat. quart. hocprincipe viginti alii, Exc. Schott. et Lucens. pr. Var.
LL. c ;niargine Parm. d£ principe vet. Gyr. Var. LL. cd. Antv. sed prin-
<:i>e Jun. pr.— 30 mole Oiscl.— 37 diJTers? Akl. t/etis viginti duo Codd. Exc.
Lucens. pr. Var. LL. e marg. Parm. ed. Vicet. fenus Bonon. fadus quatuor
Vatt. Pal. Rott. fcenus Oisel. Petav. sec. fcenus vel fcedus Vat. pr. Petav. pr.
etPric. Heiusinsascripseratloca Propert. Lib. i. EI.7. et Lib. iii. Eleg. 1.—
38 tuos Farn.— 39 ob CoU. Ursini. patrium Jun. pr. Heinsius legit pa^rwum. cui
NOT.E
niorem, qui filios habuit Theodosium dans uxorem Serenam fratris sui
Magnuin, et Honorium seniorein: Honorii tiliam, et a se adoptatam, te
hujus Honorii filiam Serenain Stili- tecit suum generum.
cho nxorem duxerat : ex Serena ct 37 Cui debes] Cui Theodosio debes
Stilichone uata est Maria, qiiic niibit Mariain : hanc eniin accepisti a con-
Honorio jiiniori: hinc et Hoiiorius juge Serena, quam ipse tibi dedit.
junior et INIaria agnosciint coiinnn- roenus solrel Da mihi MariHin, quaj
nem, ha?c proavum maternuni, ilLe milii erit velut fccnus et merces am-
avum paternnm, Thcodosium scilicet pla eorum, qnae debcs patri meo
seniorem. Theodosio.
Fastigia] Ego, qui Impcratoris ti- 38 Aulce'] Redde saas Principes
tulo imperare poteram, me suppli- auhe Ca^sareae.
cem exhibui. 39 O patrui gertnen] O Serena filia
33 Misi proceres] Haec dicta sunt patrui mei Honorii senioris, cujus
ad Stilichonisiaiidem. nomen cgo Ilonorius velut hxres
36 Qui sibi te gena-um] Mereor gero.
Maiiam ego natus Theodosio, qui tibi
312 CL. CLAUDIANI X.
Successi, sublime decus torrentis Hiberi, 40
Stirpe soror, pietate parens, tibi creditus infans,
Inque tuo crevi gremio, partuque remoto
Tu potius Flaccilla mihi. Quid dividis ergo
Pignora? quid juveni natam non tradis alumno?
Optatusne dies aderit? dabiturne jugalis 45
Nox unquam ? tali solatur vulnera questu.
Risit Amor, placidaeque volat trans eequora Matri
Nuntius, et totas jactantior explicat alas.
Mons latus lonium Cypri praeruptus obumbrat,
altushonor Iberi rapidi,'soror gente, sed mater affectu, ego infans com^nissus suin
tibi, et cretiin slnu tiio, et partu excepto, tupotius es milii Flaccilla. Cur igitur se-
parasflios tiios ? Cur non das alumno ti\o juveni Jiliam tiiam ? An non dies exoptatus
veniei ? an non nox nuptialis concedeturunquam ? Honoriiis tmdcet vidnus siium hac
querela. Cupido subrisit, et statini crolat tdtra tnuria, nuntius futiirus matri blanda,
utque superbior porrigit pcnnas omnes. 31ons altus tegit latus lonium Cypri, mons
germen Farn. tibi nominis Oxon. pr. — 41 Stirpe sata Thuan. Stirpe parens
pietate soror Moret. pr. pietate potens Jun. pr. m. sec. carens Tliuan. mihi cre-
ditur Var. LL. ed. Antv. creditus Ambr. pr. creditur Oxon. et alii. creditur
vel creditus Put. — 42 cretit Oxon. f<ec. thalamo \e\ gremioVax. quint. partum-
que Oxon. pr.— 43 potior Exc. .Srhotti. Placcilla Ambi . ttrt. Placcella Tholos.
Pladlla Rott. FacillaMed. tert. Petav. tert.Mazar. Fascilla Oxon. sec. Flacilla
Florent. duo Med.Exc. Lucens. pr. ed. Vicet. et ^Rrm.' Flascella Med.pr. Floc-
ciHa Moret. sec. Facilla vel PlacellaYteg. Placellavel Facella Oxon. pr.— 44 na-
tamjuvcni inc. Heins. Anibr. sec. reddis duo Vatt. Pal. Florent.Med. pr. Leid.
pr. Thuan. Mazar. tradis Med. sec. credis inc. Heins. Exc. Schotti ; Heinsio
improbatur hffic lectio, quia jam prwcessit creditus. — 45 dabiturque Farn. Pric.
'Lox.dabiturue Pat. — 47 placidoque Vat. f\\\a.Yi. placidusque \e\ placidfcque Oxon.
sec— 48 Jioras Petav. tert. Lov. Var. LL. ed. Antv. horas vel alas Petav. sec.
— 49 Jonium viginti Codd. Exc. Gevart. Lucens. pr. Var. LL. e marg.
Parm. item ed. Antv. et Vicet. in Moret. sec. ascriptum erat, Descriptio
Palatii Veneris. Eoum Vat. pr. Pal. Pric. Oisel. et ed. Gesu. et Bipont.
Eoum vel Jonium Vat. tert. Florent. Lov. Cypri praruptus Bonon. Pat. Exc.
Schott. Vat. Isingr. Pulm. Delr. Cyprecs rupis tredecim alii. ruppis \aT.
NOTiE
40 Torrentis Hiberi'] Fluvii Hispa- minus dicenda est niater,quae afFectu
niae, scd ponitur pro ipsa Hispania. materno educavit, quam quaB genuit.
41 Stirpe soror~\ Naui Sereua adop- 44 Pigtwra'] Quid separas Mariani
tata fuerat a Theodosio patre Ho- et Honorium, quos aut spectas, aut
norii. spectare debes, ut pioprios Hberos.
42 Partuque remoto'] Si partum de- 49 Latus lonium Cypri] Cyprus in-
raas, tu potius mihi niater es, quam sula inaris Mediterranei credita est
Flaccilla. Hzec obiit, Honorio puero V^eneri sacra sedes, ob amoenitatem ;
adraodum relicto. Ea porro non et quia ad eam nata est ; lonium latus.
DR NUPT. HONOR. ET MAR. 313
Invius humano gressu, Phariumque cubile 50
Proteos, et septem despectat cornua Nili.
Hunc neque canentes audcnt vestiie pruinae ;
Hunc venti pulsare timent, himc la^dere nimbi.
Luxuria? Venerique vacat. J*ars acrior anni
Exulat : a^terni patet induljientia veris. 5o
In campum se fundit apex : hunc aurea sepes
Circuit, et fulvo defendit prata metallo.
Mulciber, ut perhibent, his oscula conjugis emit
Moenibus, ettales uxorius obtuHt arces.
inaccessus pedibus hominum, despicit lectum JEgyptium Protei, et septem ostia \ili,
Glacies albcr non nudenl te^ere hunc montein ; venti metuunt hunc percutere. Nubes
metmml ujfendere hunc: hiv senit vuluptnti et Veneri. l'ars violentiur anniex-
pellilur. Clementia veris perpetui aperilur. Vertex montis extendit se in pla-
nitiem. Aurata sepes cingit hunc, et tuetur prata metallo fulvo. Vulcanus, ut
aiiint, emit basia iLXoris suze his muris, et ipse uxorius dedit tales turres. i/i-
LL. ed. Antv. abundat vel obumbrat Oxon. sec. — 50 gressu vel gressui Reg.
generiXat. Liv. gressxi ve\ generi Vat. pr. Phariique Pric. — .51 despectans Med.
quart. despeclant Vat. quart. Farn. Koit. dcspectat Florent. diio Med. Alazar.
Vat. Livin. Jun. pr. Leid. pr. Exc. Lucens. sec. cornua vel hostia Anibr. sec.
— 52 Hunc ncfjue canentes Exc. Laeti. Vat. pr. m. pr. 1'ric. Oisel. cadentes
Vat. quint. candentes et eniend. canentes Lov. ccedentes Exc. Lucens. sec. appo-
sito -j- signo, ut notetur, veterem lectioneni esse vel erasam vel interpola-
tam. spectare vel sperare pro vesiire Jun. pr. — 53 nimbus Moret. pr. — 51 Vene-
rique Exc. Laeti. ventrique inc. Heins. Petav. pr. An»l)r. tert. Oxon. sec. Cod.
Epigr. Ambr. Exc. Gevart. e(J. Vicet. ventrique vel Veneriqiie Rcg. Oxon. pr.
Moret. sec. duo Petav. — 56 fundit Exc. Laii. fudit Farn. Pctav. sec. Anibr.
tert. Lov. Exc. Gevart. ed. Vicet. dcsidit vel se fundit Ambr. sec. huc aurea
Med. tert.— 57 Jiavo pUirima pars Codd. Exc. Schott. Gevart. et Lucens. pr.
Sched. Gud. Var. LL. ed. Antv. item Oxon. Leid. Lovan. et ed. Vicet. rura
Med. sec. — 58 Mulcifer Mazar. Oxon. pr. ni. sec. — 59 artes pro arces Pal. aurts
NOT^
id est, qiia Cjprus respicit marc lo- neris niillam hyemeni, ver perpe-
niuni, quod ad .ligyptum usque ex- tuum tribiiit. Hai-c enim l)ea est
tenditur. serenitatis, risiiumque et voluptatis.
50 Phariumque] Id est, .Egyptium, 55 Patet] Aperitur, porrigitiir:
a Pharo parva olim Nili insiila, ad omnia quippe veruo tempore expli-
quam Proteus illc formarum muta- cantur, a|)eriiintur.
tione insignis stabiilabat. 58 Mulcibcr] ^iilcanus omnia ope-
51 Septem cornua] Septeni ostia ra insignia, et duratiira, facere tin-
Nili, qui inde dicitur a Virgilio, gitur.
' Septemgeminus.' 59 Uxorius] Qui uxori placere
S3 Venti pulsare timcnt] Monti Ve- gestit.
314
CL. CLAUDIANI X.
Intus rura inicant, manibus quas subdita nullis
Perpetuum tlorent, Zephyro contenta colono :
Umbrosumquc nemus, quo non admittitur ales,
Ni probet ante suos Diva sub judice cantus.
Quaj placuit, fruitur ramis : quae victa, recedit.
Vivunt in Venerem frondes, omnisque vicissim
Felix arbor amat. Nutant ad mutua palmae
Foedera : populeo snspirat populus ictu ;
Et platani platanis, alnoque assibilat alnus.
Labuntur gemini fontes : hic dulcis, amavus
Alter, et infusis corrumpit mella venenis,
Unde Cupidineas armavit Fama sagittas.
60
65
70
tiis agri splendent, qiii nuUis sulincfi jnnnibtis, et contenti Favonio cultore, fio'
rent continun: et iiitns sylva esi frondij^a,'\n qua avis nnn recipitur, nisi prius
sub Dea judicanle probet concentus suos. Qute avis probata est, potitur sylva;
qucB superata est, abit. Folia vivunt pro Vcnere, ct arbor oninis fortunata amat
mutuo. Palince unnuunt ad amicitiam reciprocam: populus gemit impulsu po-
puleo ; et platani admurmurunt platunis, et abius ulno. Fontes duo hic fiuunt.
Unus dulcis est, aller est amarus, et inficiunt mella venenis immixtis, quibus
Vat. quart. — 60 rura micant Pat. Mazar. Vat. Liviii. ed. Parm. prata diio Vatt.
Farn. Rott. Pric. Med. sec. Reg. Thiian. duo Petav. Lov. Moret. sec. Ald.
Exc. Gevart. rura vel prata Vat. pr. Med. pr. Florcnt. Jun. pr. vircnt Vat. sec.
m. pr. Florent. ni. pr. maribus Oxon. pr. morbis Oxon. alt. a m. pr.— Gl Perpe-
tuo Vat. pr. Thuan. Jun. et Moret. pr. — 63 sub Diva judice Vat. sec. Cod. Ur-
sin. — 66 nutanlque Jun. pr. mitant Vicet. — 68 platani vel plalanus Oxon. pr. p/a-
tanis platani Florent. nnus Heins. platuni platanis Med. tert. Petav. tert. Vat.
Livin. inc. Heins. Exc. Lucens. pr Vicet. platano platanus tres Vatt. Med.
sec. Put. INIazar. Petav. pr. Tholos. Moret. pr. Jun. pr. Ald. platanus pla-
tano Vat. tert. Farn. platani platanus Rott. Petav. sec. platanus phttanis PaL
Pric. Oisel. Florent. duo Med. Exc. Gevart. platani platanis vel platanis pla-
tnni Reg. alnusque assibilat alno Jun. pr. — 70 corrumpit tres Vatt. corrumpunt vi-
ginti quinque alii, Exc. Gevart. Lncens. pr. Ald. ed. Parm. et Vicet. Var. LL.
ed. Antv. corrumpit vel corrumpunt Put. — 71 armavi Leid. pr. armari duo Vatt.
PaL OiseL Florent. quatunr Med. Put. Thuan. Mazar. Petav. sec. inc.
NOTiE
61 Zephyro'] Carus Veueri ventus,
cnjus uxor Flora, seu Zephyritis,
Veneri itidem cara.
66 Felix arbor] Frugifera,foeciinda.
Arbores autem a Poetis amare lin-
guntur, cum levi Zepbyro pulsae sese
osculantur.
Nutaiit pahme] In palmis duplex
sexus agnoscitur: si hiuc iude ad
ripas exsurgant nias et ftpraina, incli-
nare et admovere sese videntur velut
ad oscula.
69 Dukis, amarus] Fontium montis
Venerei, alter dnlcis est et nielle
pleniis, cnni felix anior ; alter auia-
rus, et felle infectus, cum infelix
amor est.
71 Unde^ lu utroque fonte amor
DE NUPT. IIONOR. ET MAR. 315
Mille pharetrati ludunl in margine fratres,
Ore pares, similes hal)itii, gens mollis Amorum.
Hos Nymphfc pariunt : illum Vcnus aurea sohnu
Edidit. Ille Deos coehimque et sidera cornu 75
Tempcrat, ct snmmos dii^^natur fiirere resres :
Hi plebem icriunt. Nec cetera numina desunt.
Hic habitat nullo constricta Licentia nodo,
Et fiecti faciles Irt^, vinoquc madentcs
Excubiae, Lacryma?que rudes, ct gratus amantum 80
Pallor, et in primis titubans Audacia lurtis,
Jucundiquc Metus, ct non secura ^'ohq>tas ;
Et hisciva volant levibus Perjuria pcnnis.
fama armnvit iela Cuindinit}. MiUe fvntres iiltnvdvuti, qui siiiit a^.tih? blnn-
duin Atnovum, coUudunt in »('/)«, simiUs vuUu, simiU's reste. Niimphce pvo-
ducunt lios: pulchva Venus peperU iUum soUim Cupuliiicni. lUe modevatur
arcu sno Deos, Coelum, et Astra ; et difinatuv fevive veges supvemos: /ij Anio-
res percuttunt rulgus. Seque numina alia hic absunt. Hic Licentia nuUis com-
pressa catenis manet, et Ivce pvomter e.vcUari, ac VigtUce ebritt rino, et FUtusjure-
7iUes,ct l^aHorjucundus ainantum, et Audacia treinens in furtis prioribus, ct 3Ietus
dulces, £t Voluptas non tuia, cl l'erjttvia iinpudica voUtant veittis velocibus. Inter
Heins. Bonon. Pat. m. pr. diio Ambr. Exc. Lncens. sec. Var. LL. ed. Antv.
armatit trcdecim alii, Ald. et ed. Vicet. armarit Sched. Gud. armavit vel
urmari Vat. fiuart. Pric. Lov.— 72 phareirata INled. (juart.— 73 Mente pares
Rott. Ore pares duo Vatt. Pal. habitu similes Pric. \ at. Livin. similes habitu
Vat. pr. Oisel. Florent. Med. pr. Tiiiian. Mazar. Jun. pr. Heinsius ascrip-
serat locum Cons. Hon. vi. 178. ' Hoc Deus etfulgens liabitu,' &c. avo
similes tres Vatt. duo INIed. Pal. Farn. <rvo vel habitu Put.— 75 Deum Vat.
quint. — 77 netjue Leid. pr. iHU/ieca Oxon. sec. m. pr. — 78 habittU E\c. hxti.
habitant Vat. qiiint, m. pr. dislricia Farn. vet. Gyr.— 79 plectifaciles Med. tert.
—80 grattts amoruin Pric— 81 tiitibant Vat. tert. factis Tiiuan. tactts vel
furtis ISIfd. pr.— S-i Jocuiidiqite Vat. pr. et sec— H:i pennis Florent. ventis
triginta todd. Exc. Luccns. pr. Gevart. et Cod. Kiiem. Ald. Parni. Vicet.
NOTiE
sagittas tingit : est enim et melle et amorem : tales sunt Licentia,Irffi,&c.
felle fcecundus. 79 Irec] Terentius : ' Amantium
75 Deos Ccrlumque] Omnia vincit iia?, amoris ledintegratio est.'
amor, supcros quoque. Muretus : Vino madentes] Item Terentius :
Pottae tamcn ' in Minervam et in stu- 'Sine Cerere et Liijcro friget Veniis.'
diorum prasides Musas nibil Veneri, 80 E.rcubicE] Solitae agi ad fores
nihil Cupidini, juris esse voluerunt.' Amasiarum.
76 Dignatur] Keges tantuin dignos Laenjime rudes] Effusa' a juvonibus
pntat quos suis figat telis. rudibus, et primos tum amores ex-
77 Numina] Alia suut Numina, vel pertis.
potius aliJe pesles, qu?e comitantur 83 Perjuria] Ovidius : ' Jupiter ex
316 CL. CLAUDIANI X.
Quos inter petulaus alta cervice Juventas
Excludit Seniura luco. Procul atria Divae 85
Permutant radios, sylvaque obstante virescunt.
Lemnius haec etiam gemmis exstruxit et auro,
Admiscens artem pretio, trabibusque smaragdis
Supposuit caesas hyacinthi rupe columnas.
Beryllo paries, et iaspide lubrica surgunt
quos Deos Jurentus impudens ceUo capite expellit ex sylva Senectutem. Palatium
Deas longe mittat splendorem, et florescit nemore invito. Vulcanus construxit hoc
etiam ex gemmis et ex auro, cvnjungens industriam, et subjecit trabibus smaragdis
columnas recisas ex lapide Hyacinthi. Murus ex Beryllo, et limina levia ex iaspide
90
et Colin. ventis vel pennis Med. pr. et sec. Leid. pr. inc. Hcins. — 84 Quos
inter duo Vatt. Pal. Pric. Oisel. Florent. Med. pr. Thuan. Mazar. Vat. Livin.
lasciva alta cervice Pal. juvenca inc. Heins. jnventa Vat. sec. Med. quart. Lov.
duo Oxon. ed. Vicet. juventus duo Vatt. Oisel. Fiorent. vet. Gyr. Med. tert.
Petav. sec. Ambr. tert. m. pr. Bonon. Tholos. Vat. Livin. Exc. Schott. Lu-
cens. sec. ed. Parm. juventus quatuordecim aiii. juventus vel juventas Vat.
quart. Pat. Ambr. pr.— 8.5 ludo Put. Reg. Petav. tert. lutu Reg. ui. pr. luco
procul. cum rfXeia aTiytifj Moret. sec. — 86 permutant Exc. Lucens. pr. per-
mittant Vat. quint. ed. Vicet. — 87 huc Var. LL. ed. Antv. hoc vel hac Med. pr-
instnixit Med. tert. astrinxit tres Vatt. extrusit Voss. construxit Pal. Pric.
Med. pr. Keg. Thuan. Moret. sec. — 88 Conjuiigens Moret. pr. gravibusque tres
Vatt. Farn. Rott. &nfli«gdi Med. pr. Vat. quint. Pal. Oiscl. trabibusque\a.X.
pr. Pal. Pric. Oisel. Med. pr. Mazar. Ambr. sec. Var. LL. ed. Antv. trabi-
busque Smaragdis cum glossa /. e. Smaragdinis Leid. pr. gravibusque Smaragdis
vel trabibusque mnragdis pro maragdinis Petav. pr. et sec. Heiusius ascripse-
rat seqq. ' Similes appositiones niultaa in Historia Augiista. sic Spartian.
vit. Hadriau. pag. 2. lin. 27. adamantem gemmam pro adamantina. , Statuce
CollosscE pro Colosseis. pio quo male Casaub. [). 164. Colosseas reponit. vid.
Salnias. ad Hist. Aug. p. 63. et 196. homo pi'ostibulus idem Salmas. p. 170.
miles podager pro podugricus p. 194. i-atio fabrica pag. 209. sic Bajee aquce pro
Bajanis Propert. lib. i. Eleg. xi. Ah pereant Baja; crimen anioris aquae !'
<!i:c. h<ec Heinsius ad edit. Lugd. A. 1551. Zmaragdis \a.t. pr. — 89 Supposuit
celsas Ambr. tert. cotumbas Pal. Med. pr. Heinsius notaverat Supponere esse
verbnm Mechanicum, et citaverat Casaub. ad Hist. Aug. p. 133. non antem
superponere, miraturque id Salmasio non visuni p. 165. — 90 lubrica Jaspide
NOTJE
alto perjuriaridetamantum, Etjubet 87 Lenmius'] Vulcanus, qui habitat
^olios irrita ferre Notos.' At con- modo Leinnon insulam, in mari .^E-
tra Propertius : ' Non semper placi- gaeo, modo yEtnam.
dus perjuros ridet amanles Jiipiter.' 88 Trabibusque smaragdisl Trabi-
86 Permutanfl Palatia aiirea ob bus, qua> sunt smaragdi. Sic Statius
variuni lucis rt-percussum radiosiden- dixit turmas hostes: Persius Heroas
tidem permiitare videntur. sensus. Smaragdus autem est gemnia
Virescunt] Etiam invita et obstante coloris viridis.
sylvarum opacitate. Vel Palatia 89 Hyacitithi, Ifc.'] Vide vs. 587. et
binc auro, iude smaragdis nitentia, 588. iv. Cons. Hon.
modo radios flavos, modo virides 90 Beryllo] Gemma subviridis in
emittuut, atque permutant. India frequens.
DE NUPT. HONOR. ET MAR.
317
Limina, dcspcctusqiie solo calcatur achates.
In medio glebis rcdolcntibus arca divcs
Pra2bet odoratas messcs. Hic mitis amomi,
Hic casiio matura seges, Panchaniquc turgent
Cinnama, ncc sicca frondescunt vimina costo,
Tardaque sudanti prorepunt balsama ligno.
95
attoUuntur, et ex Achate sprcto pailmentum .ilratum est. In meJio planitics locuples
/undit messes /rufirantcsjruslis bene olentibus. Uic cst copia e.T(iuisitissima amomi
suavis, et via steiuitur casia. Cinnama Arabica abundant ; neque rami sylccscunt,
costo arenle, neque balsamnsera stiUant ex caudice lacrymanti. Quo posteaquam Cu-
Med. qiiart. — 91 Lumina Auiijr. jec. Var. LL. ed. Aiitv. despectoque Florent.
— 92 glebis rrdeuntibus Farn. rndiantibus Pric. — 93 udoratas Bouoii. I'at. Tho-
los. m. seo. tres Anijjr. hinc mitis amomi, Ilinc casite IMoret. pr. — 94 natica vel
mtttura Oxon. sec. I^anchaiu Pal. riorent. Med. pr. Tliiian. vet. Cyr. Punchaa-
9««.' Vat. pr. l'ric. Oisel. l'anfitiuquc Lov. ]'an<^u'uque vel /'«hc/k/ o(/(«' qiiatiior
\ att. turgent viginti (|uatiior Codd. E\c. Oevart. Lucens. sec. et Pat. rec.
\ar. LL. e inarg. Parm. suriiunt vel tur^mt Florent. Moret. sec. — 95 no»
Florent. Moret. pr. suto omnes Vatt, Fal. P^arn. Pric. .«icca Oisel. Reg. Ambr.
tert. Moret. pr. jun. pr. Oxon. pr. Petav. sec. m. pr. qui tainen et casto ex-
liibet. cum sicco vvA nec casto Oxon. sec. casto Honon. gramina IMed. sec. Petav.
tert. ^ramina Jim. pr.m. pr. ri(/«t'rrt idem,in.scc.irra;«/«a velri/n/na Vat. tert.HU-
miJia vel limina Florent. succu \ at. sec. Pal. Kott. Uisin. Cod. conto vel succo
Aat. quart. Med. pr. vid. Laciant. de PlKcnicc. acantho vet. Gyr. Lxc. Liicens.
sec. Heinsius ascripserat : ' acantlms Sidonius' Stat. Lib. iif. Silv. Hercule
Surrent. vs. 37. Salmas. ad Solin. — 90 prorcpunt qnatuor ^att. Oisel. duo
Med. Oxon. pr. Leid. pr. Exc. Lurens. pr. Ald. ed. Vicet. prorcptaut Exc.
Cod. Hliem. pr<erepunt Anibr. pr. pruruntpunt Rott. Moret. sec. Petav. tert.
Var. LL. ed. Antv. prasumant Florent. m. pr. pr^rsudant Vat. tert. l'al. Med.
pr. Thnan. Jun. pr. ni. pr. prorepunt vel prorumpunt Keg. Petav. pr. Oxon.
NOTE
Lubrica'^ Limina levia, facta ex jas-
pide levi, politissima. Jaspis cst
gemma e\ genere viridium, sed ta-
men varii sunt hiijus colores et spe-
cies.
91 Calcatur'\ Quasisolum sternatur
Achate, ex quo stratum sit pavimen-
tnm. Achales cst gemina versicolo-
ribus venis ita distincta, ut nemorum,
iluviorum, inontiuiu, nonuunquam et
curruum speciem reterat. Laudatur
a Plinio Pyrrlii achates, in quo uo-
vem Musa; et Apolio spectabantur.
92 Glebisl Hasc suut fru>ta aut
thuris aut myrrhaE.
94 Matura seges'^ Coilecta in ipsa
raaturitatc, et ideo exquisitior.
Panchau] Pancha^i populi habitant
desertaSabap,ubi thus optimuin. Alii
legunt Panchaia ob Panchaiain re-
gionera Arabiie thure et aromatis di-
vitem.
9.5 Ftwina] Suut rami lenti, qui
facile flectuntiir.
Costo'^ Costiim est Persidis arbor,
quae unguentiini prctiosissiiiium fun-
dit, in monte Veneris, non sicco cau-
dice, sed abundante.
96 Prorepunt] Non balsama lcnta
guttatim prorepuut,stillant, sed uber-
tim effluunt.
318 CL. CLAUDIANI X.
Quo postqiiam dilapsiis Amor, lougasque peregit
Penna vias ; alacer, passuque superbior intrat.
Caisariem timc forte Venus subnixa corusco
Fingcbat solio. Dextra laevaque sorores 100
Stabant Idaliae. Largos ha3c nectaris imbres
Irrigat : baec morsu numerosi dentis eburno
Multifidum discrimen arat : sed tertia retro
Dat varios nexus, et justo dividit orbes
Ordine, neglectam partem studiosa relinquens. 105
Plus error decuit. Speculi nec vultus egebat
pido descendU,et ala ejns absolvit iter longum, ingreditnr lcrtus, et gJ.oriosior in^
cessu, Tumforte Venus innixa solio micanti comehat capillos. Sorores Idalice Clia-
rites astahant ad dextram et sinistram. Hcec aspergit comae ipsius copiatn ingen-
temambrosicc : hcec separat differentium multi plicem crinium, cum pectine eburneo
habente multos dentes: at tertia retro nectit cincinnos diversos, et discriminat
rotuUis serie cequali, omittens consulto partem comarum velut contemtam.
Negligentia mugis convenit. Neque facies indigebat upprobatione speculi, .Si-
sec. prorepunt vel prasudant Florent. Cinnama Aml)r. sec. sncco tres Vatt.
Farn. Med. sec. Petav. scc. Put. inc. Heins. ligno Med. quart. Jun. pr. rivo
octodecim alii, Exc. Lucens. sec. rivo vel ligtto Lov. Exc. Schotti. Heinsius
ascripserat seqq. de Balsamo. Piinius Lib. xii. cap. 25. corrupto loco, cnjus
initium ' Suavitatis eximiae.' Justin. Lib. xxxvi. Rhodius ad Composit. 33.
Scribon. Largi. — 97 dilapsus Jun. pr. m. sec. Oxon. sec. Var. LL. ed. Antv. rfe-
lapsus Raphel. Ms. Pulni. Exc. Lucens. sec. etal. Heinsius conjiciebat delatus.
peremit Vat. quart. — 98 Pinna Exc. Lucens. pr. — 99 tumforte Ambr. pr. Jun.
pr. Moret. sec. Cod. Epigr. Ambr. — 100 Figehat Farn. Cingebat Vat. quint.
Pectebat vel Fingebat Oxon. sec. Fingebat vel Pingibat Pctav. pr. — lOl Idali-
des Farn. latos Pric— 102 hoc Med. quart.— 103 Multifidum Exc. Laeti et Lu-
cens.sec. 3IuItimodum decem alii, Exc. Scliotti et Gevart. Sched. Gud. Oxon.
Lovan. ed. Parm. et Vicet. Var. LL. ed. Antv. MuHifidum vel Multimndum
Petav. pr. — 101 nexus varios Aml)r. sec. orhem Jun. pr. orbis duo Vatt. — 105
relinquens Med. sec. reliquil Vat. pr. Pal. Florent. ^led. pr. relinquit octo alii,
Var. LL. e niarg. Parm. Heinsius relinqui conjiciebat. — 106 speculi. cum ri\ila
NOT.E
97 Qi/o] Quem locum, quod Veue- 104 Orbes'] Rotulas, spiras, coma-
ris palatium postquam Amor attigit. rum, seu capillos in orbem replicatos,
98 Superbior^l Gloriosior, et ipso et ut ait Ovidius, ' in statione posi-
incessu jactantior, quod fixerit Hono- tos.'
riuni. 106 Error deciiif] Non est error,
100 Sororesl Ciiarites seu Gratiie sed negligentia qua?dam, quae videri
administrffi Veneris. Charites porro posset error, et quae magis decora
sunt tres Aglaia seuPasithea, Tlialia, est, quam si coma composita esset
et Euphrosyne. diligeutia accuratissima.
103 Multifidum discrimen arat~\ Speculi] Non indigebat speculo,
Crines ita pectit, ut arare videatur, quia tota domus crystallina et geai-
eosque discriminaro fissos in multas mata spcculum erat,
partes.
DE NUPT. IIONOR. KT MAR. 319
Judicio. Similis tecto monstratur in omni,
Et rapitur, quocumque videt. J)um sinijula ccrnit,
Scque probat, nati venieulis conspieit umbram ;
Ambrosioque sinu puerum complexa terocem, 110
Quid tautum gavisus, ait? quae praMia sudas,
Improbe ? quis jacuit telis? iterumne Tonantem
Inter Sidonias cogis niugire juvencas ?
An Titana domas ? an pastoralia Lunam
Rursus in antra vocas? durum mairnumquc videris 115
Debcllassc Deum. Suspensus in oscula matris
Ille refert : La^tare, parens : immane tropaeum
milis Vciuis apparet in tota domo, et trahitur quemcumque aspicint lo-
cum. Dum ridet omnia, et approbat .'it', spectal umhram filii adreiiientis.
Ac Vemis amplexata gremio suo immoriali natum superbum; Cur, inquit,
adeo lataris? ob quw sudas certamiiia inaligiic ! Quis prostratus est jacuiia
tuisl an cogis rursus Jorem mugire inter buves Pliopnicite ? an vincis Solem? an
evocas iterum Lunam in cavernas pnstorales? Videris milii superasve Deum ali-
quem ferocem et in^tntem. llle C-iipido inclinans se ad matrem osculandum.
crriynfj, Med. tert. noti vuUus Pal. Moret. sec. vulg^is Rott. — 107 Indicio Amhr,
sec. Judicio vel fndicio Vat. tert. monstratus Vat. qiiint. — 108 quocumque sede-
cim scripti et Ald. quircumque Oisel. quodcumque vet. Gyr. tres Vatt. quodcum-
que vel quocumque ().\oii. pr. Petav. sec. quodcumque vel quacumque Oxoii. sec.
quicumque vel quodcumque vel qnocumque Reg. — 109 umbras pro umbrum inc.
Heins. — 110 Ambrosiceque Vat. tert. Put. Oisel. m. sec. umbrosoque Petav.
tert. — 111 gavisus, ait, tantum Pal. Florent. Thuan. prcelia sudas. Heinsius
ascripserat locum Prudent. Catiiem. p. 68. ' Sudavit impar pradium.' — 112
iterumne Put. Thuau. ipsumne vel iterumne Vat. tert. iterumve Var. LL. ed.
Antv. — 114 Titana vel Tilona Lov. Iiic pastoria Wolf. tu pustoria Var. LL. ed.
Antv, — 115 ad antra vocas Ambr, pr. (/irum Tholos, c/tiru»/i Bonon. «(((^'■««mre
Vat. tert, Pal, Florent, Med. sec, — 117 triumphum, Med. sec. m. pr, inc.
NOT.E
108 Et rapitur] Quocumque vertat Phceniciiv, ut Europam aliquam ra-
oculos, ea ra{)itur, hoc est tota effi- piat r
gics trahitur atque exhibetur in muris 113 Sidonins] Sidon est urbs Plice-
crystallinis, aureis, Kemniatis. niciae ; unde Sidonius et Phrenix pro-
109 Seque probal] Dnm se appro- niiscue usurpantur : pars pro toto.
bat, et con*iderat, esploratque, an llt Titana] An vincis Solem, seii
sua pulchritudo ex ipsa ciystalli in- Phrebum; qui aiuavit Daphnen, et
spectione sit probatissiina. alias.''
1 10 Ambrosio] Bporhs mortalis : &n- Lunam] An evocas Luiiani in antra,
$f)OTosimmortalis: hinc ambrosius, id ut Endymioni pastori placeat? En-
est fragrans spiransque suavitatcm dyniio pcr annos 30. observavit Lunas
immorlalitatis. cuisum ; iiuie habitus est Lunae ama-
112 Tonantem mugire] An iterum sius.
cogis amoris vi Joveni se in tauruin 115 Durum] Nullis vacantem deli-
trausformare, ct niugire iuter boves ciis.
320 CL. CLAUDIANI X.
Rcluiimns. Nostium jam sentit Honorius arcum.
Scis Mariam, patremquc ducem, qui cuspide Gallos
Italiamquc fovet ; nec te praeclara Serenae 120
Fama latct. Propera. Regalibus annue votis.
Junge toros. Greraio natum Cytherea removit:
Et crines festina ligat, peplumque fiuentem
Allevat, et blando spirantem nnmine ceston
Cingitur, impulsos pluviis quo mitigat amnes, 125
Quo mare, quo ventos, irataque fulmina solvit,
respondet : Gaude, o mater. Reportavi vidoriam maximam. Honorius nunc
sentit tela nostra. Nosti Muriam et patrem ejiis ductorem Stiliclioiiem, qxii regit
hasta sua Italiam ct Galltis: neque fama illustris Serencc incognita est. Festina,
/ave nuptiis Imperatuiiis. Conjunge lioruni thulumos. Ve7ius repulit filium ex
sinu .siio, et protnta riiigat comam, et attoUit vestem laxiorem, utque circutndat
sibi cingulum respersum odore Diva.' amubilis, quo ringiilo temperat fluvius tumen-
tes imbribus, quo placat mare, qiio tentos, etfuiminafurentia. Postquam \ enus
Heins. — 118 Deiulimvs Leid. pr. Detulimus vel Retulimus Reg. Oxon. pr.
sentit Vat. sec. Pal. Med. pr. Tliiian. Jun. et Oxon. pr. sumpsii Moret. sec.
sensit Leid. edd. Viret. Parni. Junt. Ald. Colin. Isingr. Grypli.— 119 Cis 3Ia-
riam Var. LL. ed. Antv. patrimque Exc. Lucens. pr. frutremque ed. Vicet. —
120 liaiiamquefovet, rrgalibus, iiiteruiediis illis, nec te...propera, oniissis. Moret.
pr. — 121 Fornm conj. iJurni. — 122 Junge iliorum Vat. Livin. Pric. thoro Mo-
ret. pr. clwros Rolt. Reg. Thiian. diio Anibr. Oxon. pr. Lov. cod. Epigr.
Anibr. E\c. Gevart. Var. LL. e niarg. Parni. ed. Vicel. ihorum vel choros Vat.
pr. choros vel thoros Pat. 'l"iiiiaii. Piit. Petav. sec. gremio natum Florent. dno
Med. Reg. Tliuaii. Jnn. pr. Oxon. pr. ^'at. Livin. Exc. Liicens. pr. natum gre-
inio Rott. Enc. Liieti. retnovit iresXatt. Med. quart. Vat.refovit triginta Codd.
Exc. Scliott. Gtvart. Lucens. pr. Sclicd. Gud. ed. Parin. et Vicet. rcmovit vel
refovit Vat. sec. Florent. Med. sec. Heinsius ascripserat. refovere pro fovert
Spartian. p. 5. 1. 8. ' Equites Romanos, ac libertinos visitavit, solatiis refovit,
consiliis sublevavit.'^ — 123 festiva Ambr. pr. plerumque Med. sec. m. ^v.fluenti
Vat. sec. ni. pr. — 124 Ablevat Petav. sec. Adlebat Exc. Lucens. sec. Allevat
vel Colligit Reg. Oxon. pr. Allevat vel Allidut Petav. pr. nivere pro numine inc.
Heins. cestem Oisel. — 125 pluviis Med. qiiart. inc. Heins. Exc. Lucens. pr.
ed. Vicet. ^«dis tredecim .scripti. pluviis vel fluviis Jun. pr. Lov. — 126 /wi-
NOTiE
119 Cuspide'] Hasta, potentia ; non vulgo Cerigo, insula maris Mediter-
enim Stilicho est Imperator, sed Im- ranei, in qna colebatur.
peratoris vices obit. 123 Peplum] Peplus est vestis fce-
Gallos, Ituliam'\ Stilicho praefectiis minea, laxior.
eratOccidenti, sedltaliampra>sertim 121 Ceston] Cestus, KfcTThs airh toZ
Galliamque noininat, quia dulcius id Kcvrelv putigere, est cingulum acu pic-
Stiliclioni, qui eos a Barbaris libera- tum quo utebatur Venus, et qno pla-
verat. care dicebatur fluvios, mare, <&c.
120 Serence] Haec uxorStilichonis, 125 Impulsos pluviis amnesl Id est
Mariaeque mater. torrentes.
122 Cytherea] Venus a Cytheris,
DE NUPT. IIONOR, F.T MAR. 321
Ut stetit ad littiis, parvos aflatur alumiios :
Kcquis erit, puori, vilrcas qui lapsus iu undas
Huc rapidum Tritona vocet, quo vocta per aUum
Deferar ? haud unquam tanto mihi venerit usu. 130
Sacri, quos pctiuuis, thalarai. Pcniicius omnes
Qua.^rite, scu concha Libycum circuuUonat fcquor,
^gaeas seu frangit aquas. Quicumque repertiun
Duxerit, aurata donabitur ille pharetra.
Dixerat ; et sparsa diversi plebe ferunlur 135
Exploratores. Pelagi sub fluctibus ibat
constilii ad Uttus, sic alloquitur nmoics alumnos teneros : Quis erit, o pueri, qui
currens ad aquas nitentcs, huc adducat Tritoiicm vcloccm, quo ejio invecta rapiar
per marc? I\'un(piam 'l^riton vetiit ad mc, iii ((iii(« opcrc. Conjuzia, qutc nos adi-
mus, sacrata siint. E.vploratc omncs citius Tiitoiieni, scu ])crs(mat mure Libijcum
liuccina, seujindit aquas maris Mgai : quicunxpic addu.vcrit invcntum, ille ornabi-
tur pharctra aurea. Veuus sic locuta crut, ct statiui indagatores varii ex vaga-
mina Med. qnart. Bonon. limina Ohel. Jlumina qnatnor Vatt. Pal. Farn. Pric.
Kott.^«mi«(( vel/H/»i!«aYat.pr. sohit Exc.Lffiti. solvit vel .<!«<?< Vat.ser. Reg.
Ursin. cod.— 127 Ft stctit dno Amhr. Pat. cod. Kpigr. Anibr. parvis Ohal.
pttrvishcrc\dt. pr, Vat. Livin. et ed. Gesn. et Bipont. parvosque Pat. — 128 ec(]uis
Vat. qnint. vot. (lyr. dno Ambr. Pat. cod. Epigr. Anibr. Raphel. Exc. Lncens.
pr. od. Vicct. En quis :\Icd. scc. ni. pr. Et qitis Leid. pr. Oxon. sec. Med. tert.
dno Petav. Exc, (ievart. Hei quis Pal. IJcu quisVnc. Oisel. Med. qnart.Put.
Var. LL. ed. Antv. Heus quis dno Vatt. Farn. Rott. Jun. pr. Hcc quis Med,
pr. Heu vei En quis Yat. pr. Hcus vel Hec quis Vat. tcrt. Petav. pr. Hcu (yius
vel Et quis Oxon. pr. Ecqiiis vcl Et quis Exc. Schott. primum pro pucri Pat.
— 129 Qui rapidum Mazar. Huiic rapidum Farn.— 131 Sacris—thulamis Oisel.
Sacros—thiilamos Med. tert.— 132 circiimtonat Vat. sec. Pal. Floreuf. Med. qua-
tuor, Pnt. Petav. tert. Pat. duo Anibros. Lov. cod. Ursiu. Leid. pr. f)xon. sec.
Exc. Luceus. pr. Var. LL. ed. Antv.cd. Virct. circum.sonut diiodecim alii. circum-
tonat vel circumsimat Reg.— 133 Ogijgias duodcciin scri()ti, Exc. (Jevart.
Schott. Lncens. pr. edd. Vicet. Bipont. el Gesu. Ogigias Leid. pr. duo Oxon.
Var. LL. cd. Antv. jEgceas diio Vatt. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisei. Ogijgias \cl
^^--ei/sVat.quart. Petav.sec.Tholos./rf/)i.5^(«<Florcnt.!Moret.sec.— 134</«na//»<ur
vel dominahitur Reg. Oxon. pr.— 135 sparsadiversi plebc 3i\n. pr. m. pr. Vat. Lj-
vin. spargi Bonon. Ui.rerat ; atsparsi legit Heinsiiis, .sparsidiversa plebe ti e.> Vatt.
Pal. Pric. Rott. spar.si diversa parie decem alii, Var. LL. <- marg. Parin. item
cd. Antv. pars adversi de plebe vel Spar.si diversa partc Vat. pr. divcrsa plcbe
Kott. Oisel. Petav. pr. Jiin. pr. Leid. pr. diio Oxon. divisa vel divcrsa Reg.
Oxon. pr.— 136 Exploratorcs. ciim reAeia (T-ri-yixji Vat. sec. Rott. Floieut. Bo-
nou. Tholos. Cod. Ursin. duo Ambr. cod. Epigr. Ambr. Var. LL. e marg.
Parni, ed, Vicet. Exploratores pelagi. sic interpiingitur iu Val. pr. et qnart. —
NOT^
129 Triinna] Tritones snnt Veneris salacitatem.
vectores, ideoque Veneri sacri, nt Pa- 130 Tanio u.su] Nunquam mihi Tri-
lumbi, quod fingnnt Poiitai ob corum ton fuerit utilior.
Dclph. et Var. Clas. Claud, X
322 CL. CLAUDIANl X.
Carpathii Triton, obliictantemqne petel)at
Cymolhocn. Timet iila rerinn, seseqne sequenti
Snrripit, et duris elabitur nda lacertis.
Heus ! inqnit speculatus Amor : non vestra sub imis 140
Fnrta tegi potuere vadis : accingere nostram
Vecturus dominam. Pretium non vile laboris
Cymothoen facilera, quae nunc detrectat, habebis.
Hac mercede veni. Prornpit «rurgite torvus
Semifer : undosi verrebant brachia crines : 145
Hispida tendebat bifido vestigia cornu,
bundii Amoriim muUitudine eunt. Triton nahat suh nndis maris Carpathii, et per-
sequehatur Cymothoen reluctantem. Illn metuit hestiam, et suhtrahit sese illi pre-
menti, et ipsa luhiica ejfugit ex brachiis ejus crudis, Heus, nnus Amorum intuitus
illum, ait : num amores vestri potuerunt occultari suh aquis profundis ] prcepara
te, portaturus Reginam nostram Venerera : consequeris mercedem non partum operis
tui, scilicet Cymothoen docilem, qua: nunc renuit. Adveni ob hoc prwmium. Se-
mifer terrihilis festinavit per mare, cupilli madentes verrebant lacertos ejus. Qiia
137 CarputhiiT.Ydt. sec. Ambr. sec. Put. inc. Heins. cotl. Ursin. Var. LL. e
marfi;. Parm. Triton Carphatii duo Vatt. Carpathiis tres Vatt. Farn.Pric. Rott,
Petav. pr. et Vat. sec. ni. sec. Carpathius Pal. Med. pr. Thuan. Exc. cod.
Rhem. pntehat Leg. tenehat Pric. — 138 Cymothoen Florent. duo Med. Put.
Thuan. Petav. tert. Tymothoen Var. LL. ed. Antv. feram Med. quart. Oxon.
pr. petenti Med. tert. Ambr. pr. Sclied. Gud. — 139 suhtrahit Pat. unda lucertis
duo Vatt. Rott. Oisel. inc. Heins. Put. Reg. m. pr. cod. Ursin. Var. LL. ed.
Antv. — 140 inquam Med. sec. m. pr. spoliatus amor Rott. non vestra qiiatuor
Vatt. Pa). Farn. num Exc. Luceus. sec. item edd. Gesn. et Bipont.' quap, post
rh vadis signum interrogationis exhibent. num vel non Vat. pr. furta suh imis
Vestra tegi, i^-c. Mazar. — 141 vadis. tniyjx^ reXela Vat. sec. Piic. Rott. vestram
Pal. ?,Ied. pr.—li2 Ductiirus Pric. Lahuus Thuan. — 143 Cymothoem¥\orent.
Med. sec. Pnt. Thuan. Mazar. Petav. sec. se dclrectnt Florent. — 144 prorupit
Vat.pr. Florent. Exc.Lteti et Lucens. sec.;jro?-u*n/>i<octoalil. — 145 Semifer vel
Semivir Vat. pr. humosi Pal. Florent. Med. pr. verrehant vet. Gyr. Exc. Lucens.
sec. velahant omnes Vatt. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. — 146 Hispida Florent.
duo Med. Thuan. Mazar. Aspcra viginti quinque Codd. Exc. Gevart. Schott. et
Lucens. sec. ed. Vicet. et Var. LL. ed. Antv. Aspera vel Hispida Vat. qaart.
Put. tentahant Rott. Med. tert. tentahat Exc. Scliott. certahant Vat. sec. Ursin,
cod. Var. LL. e marg. Parni. tendehat Vat. quart. Med. quart. Ambr. sec.
Exc. Lucens, pr. iendehant quatiiordecim alii, ed. Panu. et Vicet. terrebat
mOTJE
137 Carpathii] Mare Carpathium destinl.
dicitur ab insula Carpatlio ad oras 143 Detreciafi Coucubitum.
Asiae minoris, inter ^gyptum et 146 Bifido cornu] Triton cum de-
Rhoduni : 3Ier de Scurpanto. sinat in pisccm, non habet pedes bi-
138 Ci/woi/toen] Est Triton fcemina, sulcos, sed brancliias quasdam bisul-
sic dicta quoil per fluctus currat : cas sub ventre, crurura siuiilitudinem
Kvp.a jluctus, et Qiu curro. habentes.
141 Fuii,a] Amores furtivi et clan-
DE NUPT. HONOR. liT MAR. 323
Qaa pristis coramissa viro. Ter pectora movit.
Jam qnarlo Paphias tractu sulcahat areiias.
Unibralura Deaui rt-tro sinuatur in arcuni
Belhia : luin vivo squalentia murice terga 150
Purpurcis nioHita rosis. lloc naviiiat ostro
Fulta \'cnus : nivea? dehbant aequora plantae.
Proseqnitur vohicrumlate comitatus Amorum :
Tranquillumque choris quatitur mare. Serta per omncm
parte piscLs coujunclus cst homiiii, ferchnt pedcs hirsutos cnrnu hisulco : ter aij^itavit
metnhra. VXjain quarto inotu findcbat inare l\tphiuin. Tritvii pone curralur in or-
bcm, ohumhraturus Dcuin. Tunc dorsum ejns rigens ostro rivo teinperatuin est rosis
purpurcis. Venus inni.ra hac purpura imcif:^at : pedes candidi perstrins^unt mare.
Turha Amorum alatorum comitatur liaiic undiipte ; et mare placidum vcrheratur
Rrg. tendehant vel tendebat Vat. pr. tcndchat vcl terrehat Oxon. pr. — 147 pis-
tris Vat. tert. l'al. Florciit. riiio Med. Piit. Tlmaii. IMazar. Jiin. pr. pistrix
quatiior Vatt. Tarn. Pric. Rott. Leid. pr. Vicet. Parin. AKl. diio Oxon. coin-
jiiixta Pm. coinmissa vel cominixta Rc<j. pcr peclora \ at. pr. lu. pr. Parin. tuin
peclora Mcd. (piart. — 148 Fharias Aiiibr. pr. tiactu quarlo I^aphias Piic. Piit.
Ambr. tert. — 149 Vihratura Oxon. sec. Linhratura vel Vihratura Ueg. Oxon.
pr. Deum Mcd. tert. curvatur Oxon. sec. sinuatur vel sinuantur Piit. arcu
Florent. — l-iO liellua tum vel Vela tainen Put. tunc tivo Vat. pr. Pric. Petav.
sec. inc. Heiiis. Med. quart. Tliolos. Mazar. — 151 comis Pat. toris Med.
tert. Reir. diio Petav. Exc. Lucens. pr. ed. Vicet. thoris\At. sec. Jun. pr.
Leid. pr. diio Oxon. rosis tres Vatt. Pal. Florent. duo Med. Tliuan. Mazar.
Vat. Livin. coinis vel rosis Put. hiec inc. Heins. antro quatuor Vatt. Pal.
Farn. Pric. Rott. Leid. pr. diio Oxon. antro vel ostro Florent. antro vel arcu.
Moret. pr. Mazar. antro vel alte Oisel. ostro vel arcu Med. sec. ostro Vat.
qiiint. Jnn. pr. — 1.>2 Pulchra Vat. tert. Pal. Oisel. Tluian. ^lazar. duo
Med. Falta Pat. Fulta vel 1'ulchra Vat. pr. Put. — 153 late volucer Mazar.
Pat. volucrum Vat. quiut. Pric. Med. quart. Juu. pr. Moret. sec. Exc.
Gevart. Ald. ed. Parni. et Vicet. volucer septeiu alii. voHjs Med. tert.
cod. Ursiii. inc. Heius. Ltid. pr. Ambr. sec. dno Oxon. totideni Petav.
cod. Epigr. Ainbr. Exc. Schott. Lucens. pr. Var. LL. ed. Antv. votis vel
tolucer Lov. Petav. pr. Vat. et Med. sec. — 154 Tranquillisque choris Lov.
per orbein Vvic. o/H/jew domi/MJ \ at. diio Rott. Pal. Oisel. Florent. Med. pr.
Thuan. Mazar. Vat. Livin. Juu. pr. domus Med. tert. omnes domos tres Vatt.
NOT.^E
147 1'ristis] Geuus piscis longissiiui, tonis squaiens rigensque squamniis
sedhic pouitur pro ea parte Tritonis, rubris aiit violaceis, ideoque miirici
qua viro couimittitur. aut purpnra; siniilibns, mitigatur ro-
148 1'uphias] Paphos est urbs Cy- sis Vciiiri sacris.
priVeneri .>acra. 151 R<isis] Vestibus, aiit contexta
149 Umbrutuia] Triton, qua parte ex rosis siragula purpurea, seu Tri-
bellua est, iucurvat caudam iinmcn- tone taiiquam navi vehitur. Flores
sam, ut bac, quasi fornice aut arcu spargcre adveiitn Heroum sokbant :
triumphali nbiimbret Veiiereiii, eam- id accidit Alexaiidro, cui totas vias
que a Solis ardoribiis «leteudat. populi floribus vtcrnebant.
150 Squalentia muiice] Dorsum Tri- 152 Nivea] Candidae instar nivi».
324 CL. CLAUDIANI X.
Neptuni dispersa domum. Cadmeia ludit 155
Leucothoe, fraenatque rosis delphina Palaemon.
Alteinas violis Nereus interserit algas.
Canitiem Glaucus ligat immortalibus herbis.
Nec non et variis vectae Neieides ibant,
Audito rumore, feris. Hanc pisce volutam 160
Sublevat, Oceani monstmra Tartessia tigris :
Hanc timor ^gaei, rupturus fronte carinas,
Trux Aries. Ha3c coerulcce suspensa leajnge
Innatat : hasc viridem trahitur complexa juvencum.
ab Ins ccetihus: flores sparsi simt per totiim palatium Ncptnni. Leucothoe Cad-
tneia lascirit, ct Pahemoti infrccnat rosis Dclphinum. JSereus adjungit violis algas
vicissim. Glaucus alligat canos graminibus aternis, et Nereides accepto murmure,
invcctfc bestiisdirersiSfferebaJitur. Tigris Tartessia, portentum maris, tollit hanc
ixctam pisce. Aries crudelis, terror radiYii> JEga'i,fracturus fronte naves portat
iUam, Una sublimis in lewna marina mttat. Altera rapitur ampkxata bovem
Fain. Moret. sec. tranquilla donium Tliuan. — 155 ludis Pat. — 156 frenatque
rosis E\c. Schotti, in (juibus Gronovius ascripserat locum Sidonii carm. xi. —
157 violis fere triginta Codd. Exc. Gevart. Schott. et Lucens. pr. Ald. ed.
Parm. et Vicet. Var. LL. ed. Antv, Nereus violis V^at. sec. Pric. Thuan.
violis Neretis Farn. Rott. ijttraserit Med. tert. interserit Ursin, cod. et duo
Med. intexerat Leid. pr. violas inlerserit algis Moret. sec. — 158 immortalibus un-
dis Ambr. sec. — 159 in i-ariis Farn. nexce Tluian. Tiiolos. — IGO rumore Jun. pr.
Leid. pr. duo Oxon. ambo Moret. Lov. Bonon. Pnt. Exc. Laeti, Scliott. cod.
Rhem. item Lucens. pr. et Gevart. Var. LL. e marg. Parm. et ed. Antv.
audilo Tritone ed. Vicet. et Parm. pisce vohdam Vatt. duo, Ambr. pr. et Ald.
volulo septem alii. vohiio vel vohitam Vat. pr. Petav. sec. volentem Exc.
Scliott. — ICI SuUcvat Med. pr. Lov. Tartesia Ambr. tert. Exc. e marg. Parm.
Tarcheia Med. sec. Tarchesia Med. tert. Lov. Exc. Gevart. Var. LL. ed.
Antv. Tracesia Oxon. pr. Cnrcheia Vat. tert. Caithesia Rott. Carchesia vi-
ginti duo alii, et ed. Vicet. Cartiesia Exc. Lucens. pr. — 162 rupturtts sedecini
scripti, Exc. Lsti. Lncens. sec. Var. LL. ed. Antv. rapturtts Vat. sec. frac-
turus Med. pr. Thuan. fracitirus vel rapturtis Vat. tert. Pal. Put. rapturus vel
rupturus Anibr. pr. ambo Moret. fonte Tholos. Pric. fronte Ambr. pr. — 163
ctsruleiE le(ence\'a.t. pr. et sec. Farn. Oisel.inc. Heins. Mazar. Vat. Livin. Exc.
Lffiti et Var. LL. e marg. Parm. ccerttha leana viginti duo, Exc. Lucens. pr.
NOT/E
154 Quatitur'] Chori Amortim V^e- maris, quod visitur frequens cltra
ueri faniulantes remis quatinnt mare. lartessum nrbem Hispanise in extre-
155 Cudmeia Leucothoe] Ino Cadmi ma Andaluzia : liabet similitudinem
filia. Vid. IV. Cons. Honor. vs. 464. aliquam cum tigride, unde ipsi no-
156 Frcenat rosis'] Fra^nis roseis men inditum est.
vel ex rosa nesis relinet Delphinum. 163 Aries, lecena, jueetuus] Sunt
Apuleius : ' Auriga parvulus Dcl- totidem monstra niariua, ab auima-
phini Palaemon.' lium terrestrium similitndine sic ap-
161 Tartessia tigris} Sloustruni pellata.
DE NUPT. HONOR. ET MAR. 325
Certatimque novis onciant coiniul)ia donis. 165
Cingnla Cjmothoc, larum Galatcamonilc,
Et gravibus Spatale baccis diadcma lcrcbat
Tntextum, rubro quas leijerat ipsa profundo.
Mergit se subito, vellitque coralia Doto.
Vimen erat, dum stagna subit : processerat undis : 170
Gemma fuit. Nuda Venerem cinxere caterva :
Plaudentesque simul tali cum voce sequuntur :
Hos Mariiij cultus, hajc munera nostra, precamur,
Reginaj Regina feras. Dic talia nunquam
Promeruissc Thetin, nec cum soror Amphitrite 175
riridem. Et cumulnnt certatim malrimonium muncribus rccentibus. Cymotlwe
'ifftTebat zonam ; Galatea turtjuem pretiosum, et Siiatule diadema insignituni gein-
viis pukherrimis, (juas ipsa collegcrut in mari rubro. Doto mergit se repente, et
arellit coraliuin ; qiiod frutex erat, cuin iiitrut aquas, ciiin exivit aquis, margarita
fuit. Catus nudi circumdederunt V'cnerem, ct una applaudcntcs prosequuntur eani
hoc sermonc : Rogamus tc, o re/i«s Regina, ut ojferas Mariw Rcgiiuc hac orna-
menta, el hccc doiui nostra. Dic ipsi Thctidem nunquain consecutam esse hos
Id. ed. Parni. et Vicet. — 1C4 hccc riridcm velaquoreum Vat. tert. — 1C.5 honerant
onines Vatt. Pal. Farn. Kott. ornant 'riuian. Pat. Moret. sec. Exc. La-.ti. ornant
vel onerant Florent. connbia Exc. Gevart. — IGG Cyinothec Fani. Cymodoce
Vat. sec. C(/»ie(/oe Var. LL. ed. Antv. carum Petav. tert. — 1G7 /^«<(j/e Vat.
sec. Mazar. Racale Aled. quart. Spalale Jiui. pr. l'atale Reg. Oxon. pr.
Spectale ed. Vicet. Pigmea vacis OiseL Piginea bucis Vat. pr. m. pr. dacis
diadema Exc. Gevart.— 1G8 Intextum. cuiii nXeia. (TTiyfxrj Tlnian. illa Vat.
quint. Rott. Ambr. pr. — 169 Mcrsit Mazar. vellitve Pai. corallia Vat. pr.
Farn. Rott. Ret;. Do<o Petav. sec. Med. tert. cod. Epis^r. Aiiibr. Exc. Lu-
cens. sec. Var. LL. c marg. Parm. Coto Ambr. pr. Dotho Exc. Schott. ct
Pat. Dote duo Vatt. Pal. Oisel. Med. pr. et sec. ni. i)r. Put, duo Petav. Leid.
pr. Var. LL. cd. Antv. Dothe Vat. quint. Pric. Florent. INIed. quart. Exc.
Laetl. Lotho Ald. C7o<o Vat. quart. Moret. pr. Clotho Keg. Thiian. duoPetav.
C7oe Vat. sec. cod. LVsin. Clote Rott. inc. Heins. Ainbr. sec. Mazar. Exc.
Gevart. Clothe ed. \ icet. Doto et emcnd. Clote Lov. Dote vel Cote Jun. pr.
Doto vel Clyto Moret. sec. — 171 texere pro cinxcre Var. LL. ed. Antv. niidcc
cateri-ts quatuor Vatt. Pal. Pric. Oisel. Anibr. sec. Exc. La;ti. »11«/« caterva
decem alii, Exc. Luccns. pr. cd. Parm. et Vicet. nuda coroiia Bonon. Pat.
nuda caterva vel corona Oxon. sec. Ambr. pr. nuda caterra vel nuda: caterva
Med. sec. Reg. Lov. Oxon. pr. nuda' cutervcc vel nuda corona Vat. pr. Piit.
Petav. tert. — 173 prctmia Pat. precuntur vel precamur Med. pr. — 17.5 Thctim
tres Vatt. Thtlin Florcnt. inc. Heins. Ainphitrite Bonon. Ainphitrites Farn.
NOTiE
165 Onerant connubia'] Cymothoe, et ideo pulchrioribus. Vide iv. Cons.
Galatea, Spatale, Doto, Nymphce Hon. vs. 601.
marinje, onerant Venerem gemmis 170 Vimen erat] Ovidius : ' Sic
suis, quibus Venus ornet connubia, quoque coralium, quo primuni surgit
oneretque novos conjuges. in auras Tempore durescit, molhs
107 Gravibua'] Gemmis gravibus fuit herba sub uudis.'
326 CL. CLAUDIANI X.
Nostro nupta Jovi : devotum sentiat aequor,
Agnoscat lamulum virjio Stilichonia pontum.
Victricis nos spem patriae, classemque paternam
Veximus, ad tristes cum tenderet ultor Achivos,
Jam Ligurum terris spumantia pectora Triton 180
Appuk rat, lassosque fretis extenderat orbes.
Continuo sublime volans ad moenia Gallis
honores, neque Amphitriteii sororem nostram, cum ea ducta est a Jove nostro Nep-
tniio. Puella Stiliclwnia experiatur mare sibi esse addictum, cognoscat aquas
famnlanies. Nos frequenter tulimus nuves Iriumphales, et classem patris ipsius,
cum rindex rcdiret, G/wcis projligatis. Jam Triton admoverat finibus Ligurwn
pectus spumosum, et purrexerat arats fessos in aqiiis. Et statim illa rolilans in
altum advenit ad urbem ccdificatam a Gallis, ostendentem pellem suis media parte
AmphitriadcB Vat. pr. — VlQNoslrumnuptasibiX&t. pr.m. pr. — 177 TritoniaVe,-
tav. tert. Stiliconia Vat. soc. — 178 victricis nosspem patriceMed. tert. Ambr. tert.
cod. Epigr.Ambr. Exc. Leeti^ed.Vicet. VictricesnossaperatesEsc. hncens. sec.
ct ita edidit Gesn. Virtutes wos sccpe patris Petav. tert. Victrices nos esse Var.
LL. ed. Aiitv. Victricis nos sape patriip, et emem\. ratem Leid. pr. Viclrices
nos scepe rates vel Victricis nos vela patris Reg. Oxon. pr. Victricis spem patrice
vel victrices rates Lov. Oxon. sec. pro sccpe Heinsius nempe legebat. classesqjie
j)fl<erHas Rott.— 179 ad tristes Achivos tiea^ntt. Va\. Farn. Rott. Med. tert.
ad tristis Achiris Petav. sec. m. pr. a victis Achiris Vat. tert. attritis Achivis
Vat. pr. Oisel. vet. Gyr. Vat. Livin. Bonon. Pat. ni. pr. Exc. Liicens. sec. et
Heins. ad hanc lectionem contirmandam Heinsius ascripserat seqq. ' attrilis']
Aurel. Victor apud Casaub. ad Hist. Aug, p. 79. attritis jam barbaris ne
permitteret vires recipere. Capitolin. in Clodio Albiuo : Ad eas civitates
instauraudas, quas Niger attriverat, pecuniam niisit. Trebell. PoUio in
Claudio. Hos igitur Clandius ingenita virtute superavit, lios brevi tempore
attrivit : et paulo post, Trecenta viginti millia armatorum delevit, oppres-
sit, attrivit. Vopiscus in Aureliano Ernmpentes tjarmatas in Ulyrico
cum trecentis prissidiariis solus attrivit.' ajfiictis Achivis Pric. Florent. ad
fictos Achivos vel attritis Achivis Put, ajfiictis Achivis vei ad victos vel ad tristes
Achivos Med. sec. nfflictis Achivis Heinsio quoque non displicuisse videtur,
qui ascripserat loca Vopisc. in Aureliano p. 211. ' Gallos irruentes per totam
Galliam afflixit.' et p. 219. ' IUic Carpornm copias atflixit.' contenderet Pe-
tav. tert. — 180 <en«s vel fems Med, pr. campis \e\terris\At. tert. Heinsius
ascripserat locum Fescenn, vs. 47. ' Ligures favete campi.' litora Jun. pr,
Vat, sec. Cod. Ursin. — 181 Impiderat Jun, pr, lapsosque Pric. laxosque Med.
sec. Pat. /rtssosqi(e Vat. sec. st'(/i(e«s Pric. /re(/itens Pal. Med. pr. Vat. Livin.
/re^uens vel/?'dis Vat. pr. et tert. Oxon. pr, Oisel. — 182 sullime Med. pr.
NOT.E
175 Thetiii] Thetis, etsi mater fu- tone dicitur.
tura esset Achillis, haec tanien non 181 Lassos orbes] Triton fatigalus
e*t consecuta. extendebat in aquis caudam orbicu-
17G Jovi] Jupiter aequoreus pro latam, qua obumbrabat Venerem.
^eptuuo, Jupiter Stygius pro Plu-
niC NUTT. nONOR. f:T MAR. 307
Coiulita, laniffrri siiis ostcntantia pcllcni,
IVi venit. Advcntu \ cnciis spissata rcccdiint
Nubila : clarescunt puris Aquilonibus Alpcs. 185
Lactitia" causas iynorat dicerc milcs ;
La^taturquc lanicn. Mavortia signa rubcscunt
Floribus, et subitis animantur froudibus hastse.
Illa suum dictis aflatur talibus airmcn :
Gradivum, nostra'; comitcs, arcetc parumpcr; 190
Ut soli vacet aula mihi. Procul igneus horror
Tlioracum, gladiosque tcgat vagina minaces.
8tent bcUatriccs aquilae, sajviquc dracones.
lanati. Niihes expulstc diffugiunt, udinitu Vciieris ; ^ilpes vilescunt, /liiuilonilms
xiccis: inilcs ncscit Hjfcrre rutiunes gaudii, rt tainen f^audtt : vexitla Martis ver-
nant floribus rubciitilius, ct Cuspidcs truduiit folia repcntina. Jlla >'emis allmiuitur
his vcrbis clwros suos : O comilcs nostri, remvvclc tantispcr Martcin, ut aula sit
Diilii soli. Horribilis splcndor loricarum longc sit, et vagina occultet cnses mini'
tantes. Aquilce bellicie Jigantur, ct drucones crudclcs. Decet iiodie castra cedcre
roiant Jun. pr. — 183 lanigeri suis Vat. Livin. lunigercc suis Florent. m. pr.
Kapliel. lanigeris ovis quatuorfiecim alii, Exc. Gevart. Ald. et Var. LL. ed.
Antv. lanigeri suis Juu. \)r. m.pr. ct lanigeris ovis m. s. ostendenlia Jun. pr.
ostentantia Vat. pr. E\c. Laui. obtestuntia Rott. IMed. tert.— 184 spissata
duo Vatt. tresMed. Anibr. tert. Tbolos. Cod. Epii.'r. Amljr. ed. Vicet. pidsata
Exc. Lucens. sec. Isingr. Vat. pr. ed. Gesn. et al. pulsata vel sjussr/fa Vat.
tert. Kott. Reg. Petav. pr. I»ut. Oxon. pr.— 185 Agmina Pat. m. pr. Nubila
vel ^g/HiHa Put. rarfscHH< viginti duo Codd. Exc. Lucens. pr. Var. LL. ed.
Antv. rarescunt vel clarescunt \ai. quart. Put. pulsis Med. tert. nudis Pric.
Heinsius SMtiisconjiciebat. Alpes Exc. Lucens. pr. iinbres Vat. sec. Kott.
Lov. Moret. sec. Tliolos. Ambr. tert. Cod. Lrsin. Cod. Epigr. Ainbr. Exc.
Gevart. Var. LL. e marg. Parni. ed. Vicet. Alpcs vel imbrcs Loid. pr. duo
Oxon. Alpes probat Heinsius, qui ascripserat locuni iv. C^ons. Hon. 179.
' tota rc|)nlsis Nubibus exnitur 'Jhrace, Panga-a rcnident,' A-c. — 18« ducere
Med. sec. ni. pr. discere Reg. Oxon. pr. — 187 Mavortis signa Thnan. — 188
animanturjioril>us\3it. tert.— 189 JaiiKiue suuin Mazar. ferum Med. tert. verhis
Leid. pr. — 190 nostrce Vat. sec. Ursin. Cod. nostri Gesn. Heius. et ed. Bi-
poiit.— 191 Et soli Moret. sec— 192 regat Oxon. sec. terat Moret. pr. Var.
NOT/E
183 Lanigeri suis'] Mediolanuni a scilicet, sine nube.
Gallis Insubribns condituni, ubi tunc 180 Ignorat diccre] Dicit se igno-
degebat Honorius, sic dictum a siie rare.
niedia parte lanato in fundanientis 188 Animantur] Hastap. trudunt
reperto. ' Urbs qufe lanigero de sue froiides, quasi animatae essent ab ipsa
nomen liabet.' Sidonius Apoliinaris, parente tcrra.
185 Puris Aquilonibus] Id cst, pu- 1 3 Dracones'] Signis insculpli.
r>un aerem reddenlibus, sine pluvia
328 CL. CLAUDIANI X.
Fas sit castra raeis hodie succumbere signis.
Tibia pro lituis, et pro clangore tubarum 11)5
Mollc lyrse festumque canant : epulentur ad ipsas
Excubias : mediis spirent crateres in armis.
Laxet terribiles majestas regia fastus,
Et sociam plcbem non indignata potestas
Confundat turbae proceres. Solvantur habenis 200
Gaudia : nec leges pudeat ridere severas.
Tu festas, Hymenaee, faces ; tu, Gratia, flores
Elige; tu geminas, Concordia, necte coronas.
Vos, pennata cohors, qiiocumque vocaverit usus,
vexillis meis. Tibia sonet pro Utuis ; et pro slrepitii hucdnarum, lyrce per.wnent
leniter et feliciter. RHlites genio inihilgeant inipsis stationihus: paterce spument
in medio armorum, Majestas imperatoria remittat superbiam vercndam ; et potes-
tas imperatoris non repudians societatem populi misceat primores multitudini.
Frcena laxentur Uetitice: neque leges rigida' erubescant riderc. O Hymencee, tu
delige twdas sulennes, tujiores o Gratia ; tu o Concordia para coronus duas. Vos,
o ccetus alatuSffestinate, turba vestra separata, quocumque utilHas impellit ; et ne
LL. ed. Antv. minores Vat. quint. m. pr.— 194 cuncta Ambr. pr. procumbere
Tliolos. — 195 clumore tuharum Vat. quint. plangorc Med. tert. — \96festH7nque
tres Vatt. Pal. Fani. Pric. Rott. Oisel. fastumque Med. tert. Put. m. pr.
Pat. vet. Gyr. Exc. Gevart. faustumque quatuordecim alii, Exc. Scliott. Lu-
ceus. scc. Gyrald. Sclied. Gud. Var. LL. ed. Antv. faustumque vel festumque
Lov. Reg. Florent. Oxon. duo. canent Pric. canant vel sonent Vat. sec. Cod.
Ursin. eputemur vel epulcntur Reg. Oxon. pr. ad omnes Tholos. — 197 spirant
Oxon. pr. spirent Reg. et Florent, cum glossa. i. e. redoleant. spirent, forte
spument est in Lov. spircnt vel spumcnt Vat. quint. m. sec. — 198 Ignet Petav.
pr. m. pr. Voss. a m. pr. Lasset Ambr. sec. terribilis Exc. Lucens. pr. ed.
Vicet. — 200 Confundat octodecini scripti, Exc. Scliott. Var. LL. e marg.
Parm. Conftindunl Exc. Luc. pr. ed. Vicet. — 201 pudeat leges Med. quart.- —
203 Collige Morct. pr. sclige, ex conjectura, Lov. — 204 pinnata coliors Vat.
tert. m. sec. Oisei. Reg. diio Petav. Oxon. sec. Exc. Gevart. et Lucens. sec.
NOT^
197 Spirenf] Crateres reddant op- neris, seu adolescens Atheniensis,
tlmum odorem, spument et implcan- qui post liberatas a Piratis virgincs
tur vini copia, qu£e spirare facit, seu iutactas, data optione, unam ex iis
quaB spiritibus vivis et igncis homi- duxit, cum ea feliciter vixit ; ideo-
nes implet et inflammat. que est in nuptiis invocatus.
200 Confundat turhcc procercs'] Li- Faces] Nuptiales : has pingeban-
centia nuptiali. tur in manu Hymena-i ; Hymenaeus
201 Leges ridere] Non leges ri- cum face et corona pingi solitus.
dent, sed Legislatores et Judices se- 203 Concurdia] Ea in nuptiis in-
veri : causa pro effectu. vocari solita, et merito.
202 Hymencee] Est hic filius Vc-
DJi NUPT, IIONOK. KT MAR. 329
Divisa propemte manu : ncu niarcoat ulla 205
Sej^nitics. Alii tunalibus ordine ductis
Plurima vcnturag susp(;ndite lumina nocti.
II i nostra nitidos postes obduccrc niyrto
Contendant, pars nectarcis asperi;ite tecta
Fontibus, et t^anima lucos adolete Sabaeos. 210
Pars infecta croco velaniina lutea Serum
Pandite, Sidoniasque solo prosternite vestes.
Ast alii thalamum docto componite textu.
Stamine geniraato, picturatisque columnis
uUa pigritia Jangueat. Alii catulelahris ordine rite dispositis, svspcndite face.f
muttas nocti imminenti. Hi coucntitr ornare jannas micantes mijrto nostra : pars
yestram irriffate domum ai]uis amhrosiis, et incendite i.^ne sijlms Sahaas: parx
e.rplicate restes fulras Seritm tinctas croco, et sternite solum slrairuHs purimrcis.
Sed alii concinnate cuhite te.xtu erudilo. Veitex lecli extoUulur Jitis gemmeis et
pinnata vel pennata Petav. tcrt. qiiosciimque Bonon. qito quemque lcgit Hein-
siiis, qiii asciipserat locuni Epitli. Pallatl. vs. 10. ' Pennati passiim pueri,
quo quenuiue vocavit Umbia,jaccnt.'— 20.5 Diversa Mcd. quart. ne marceat
INIoret. sec. non mnrceat Pal. Med. pr. Tiuian. aula Med. quart.— 206 fuga-
cihus Var. LL. ed. Antv.— 207 Sacratce suspendite nuhila Oxon. felici Voss. a
m. pr.— 20S Hi Med. quart. Hac Hott. Lcid. pr. Hic dccem alii, Exc.
Schott. Lucens. pr. et Gcvart. Var. LL. ed. Antv. positis pro postes Petav.
tert. ohducite vel ohdiicere Moret. pr.— 209 Vontendut Kott. tres Med. Cod.
Ursin. inc. Heins. Rc^. Tholos. duo Petav. Leid. pr. Moret. sec. duo Oxon.
Cod. Epigr. Ambr. Exc. Gevart. Lucens. sec. Contemlat vel Contendant Mo-
ret. pr. conspergere Exc. Schott. adspergere Gesn. — 210 fvntihus Exc. LKti
et Lucens. pr. Jluctihus Pric. frundihus Pat. Var. LL. ed. Antv. frontihus
Vat. quint. m. pr. floribus Farn. Morct. pr. ed. Vicet. Heinsiiis roribus le^it..
flammis Pat. adolere duo Vatt. diio Med. et ed. Gesn. aholere Vat. sec. iidolete
quatuordecim alii. uholere vel adolere Ursin. Cod. Sahinos\v\ .^WosMed. pr.
—211 /;?!<£« .SVn(m Faru. Ambr. tert. iteni Cod. Kpigr. Ambr.— 212 proster-
nito Leid. pr. duo Oxou. prastemite Raphel.— 213 (/«du Florcnt. m. pr. docte
iextum Pal. Ambr. pr. Med. pr. m. pr. ilocte vel tloctum Thuan. Petav. tcrt.
docto vel ducto Vat. quint. docto textu vel docte textum Oisel.— 214 gemmarum
Med. sec. m. pr. tergemino Leid. pr. gemmato vel tergemino Reg. Petav. pr.
NGTiE
208 Nosira myrto] Myrtus est ar- tur.
bor sacra Veiieri. 211 .S'crH)H] Hi sunt populi extre-
210 Lucns Sahccos'] Incendite tan- nii Orieutis, ultra Sinenses, unde Se-
tam thuris copiam, ut sylvae ipsae in- rica advehiintur.
cendi videautur. Copiam thuris ma- 212 Sidonias] Purpureas, a Sidoue
jorem tibi, o Leonida, mittimus, aie- urbe Phcenici.» purpuris connnen-
bat Alexander, ne sis parcus inDeos. data.
SabcBi autem sunt populi Arabia thu- 213 Thalamum] Vetcres genialem
re divites, dicti cnro rov aifiicreai, ve- torum impeusius oruare cousueve-
ntnirt, colere, quod Dii thure colau- raut.
330 CL. CLAUDIANI X.
^dificetur apex : qualcm non Lydia dives 215
Erexit Pclopi : nec quem struxere Lyaeo
Indorum spoliis et opaco palmite Bacchse.
Illic exuvias oranes cumulate parentum:
Quicquid avus senior Mauro vel Saxone victis,
Quicquid ab innumeris, socio Stilichone treraendus, 220
Qufesivit genitor bellis : quodcuraque Gelonus
Armeniusve dedit : quantum crinita sagittis
Attulit extrerao Meroe circumflua Nilo :
Misit AchEemenio quicquid de Tigride Medus,
Cura supplex emeret Romanam Parthia pacera. 225
Nobilibus gazis opibusque cubilia surgant
Barbaricis : omnes thalamo conferte triuraphos.
columnis picturatis; qunlem 7ion Lydia opulenta exstruxit Pelopi ; qvalemnon
Bacchantes condiderunt Biiccho ex prceda Indnrum, et ex umhracuUs vitis. IUic
congerite spolia omnia parentum ; quicquid avus Theodosius senior comparavit dele-
tis Mauris vel Saxonibus: quicquid metuendus pater Theodo&ni^, Stilichonecomitante,
collegit a hcllis innumerabilibus, quodcumque Gelnni, vel Armenii dederunt ; quantum
Meroe capillata telis, circumdata Nilo idtimo apportavit ; quicquid Medimiserunt de
Tigridc Achamenio, cum Parthia humilis emeret pacem Romanurum: lectus attol-
latur gazis Regalibus, et divitiis barbarorum, aggerite omnes victorias in lecto.
Voss. a m. s. Leid. et Oxon. pr. — 218 cumidare Farn. — 219 Santone victo
Amhr. tert. — 220 in i7inumcris vel ab innumeris Jmi. pv. a ni. s. socero Med.
quart. Stilicone Vat. sec. tremendis Reg. Mazar. Petav. sec. duo Anihr.—
221 Hic versus margini asrriptus est in Petav. pr. et in Bonon. desi-
deratur. quodcumque viginti Codd. Exc. Gevart. Var. e marg. Parm.
qucecumque Vicet. Ald. et alii olim editi.— 222 Armcniusqtie Oxon. pr.
dabit vel dedit Petav. tert. quidquid vel quantum Reg. Oxon. pr. cri-
nata Lov. sagittas Moret. pr.— 224 Misii Med. sec. 3Iittit Vat. tert.
Pal. Pric. Oisel. Florent. Med. pr. Achwmenio Exc. Lucens. pr. Achimenio
Leid. pr. duo Vatt. Pnt. Reg, Thuan. Moret. pr. Petav. pr. — 227 thalami
Arahr. sec. thalamis V'at. sec. Cod. Ursiu. Voss. conferre Pal. —
NOT;E
21.5 Lydia dives] Regio minoris 222 Armenius} Armenia regio est
Asiae, Crceso et aurifero Pactolo in- Asiae.
signis. 223 3Ieroe] Insula facta a Nilo,
216 Pelopi] Tantali filio. vulgo Gufg-ueres, cujus populisagittas
Lyceo] Bacciio ; airh toD Xwiu, sol- suis crinihus indebant.
vere, quod solvat curis animos. 224 Achcemenio] Persico : Achae-
219 3Iauro] Mauri sunt Africae nienia enim est pars Persidis, a Rege
populi : Saxones Germaniap. AchaEmene.
221 Gelonus] Geloni sunt populi 227 Omnes triumphos] Omnes cn-
Scythiae. mulate fnictus omnium triumphorum.
DE -NUPT. UONOR. KT 1\IAR. 331
Sic ait ; et Sponsiv pc tit impiovisti peiuitcs.
lUa autem, seciira \o\\, ta dasque parari
Nescia, divinai fruitur scmione parentis, 230
Maternosque bibit mores : cxemplaque discit
Prisca pudicitia\ Latios nec voivere libros
Desiuit aut Graios, ipsa genitrice raagistra ;
Meeonius qua?cum(pie senex, aut Thracius Orpheus,
Aut Mitylenivo modulatur pectine Saj^pho. 235
Sic Triviam Latona monet : sic mitis in antro
Mnemosyne docili tradit pra^cepta Thaliae.
Cum procul augeri nitor, et jucundior aer
Attonitam lustrarc domum, fundique coraarum
Gratus odor. Mox vera fides, nuraenque refulsit. 240
Venns j7rt Inquitur, ct inexpedala vndit domuin spmuia' Maria-. lUaautcm Maria
non sulicita de malrimonio, et if^nara nuptias prtiparari ^ilii, potitur colloquiis
matris divina SeTcmv, ct imhibit animo virtutes maternas,atque ediscit exempla
antiqua: caslitatis, neque cessat lei^ere libros Latinos rcl Gracos, mutre ipsa pra-
ceptrice. Leait quiecumque senex Maonius canit, aut Orpheus Thracius, aut
Sappho canit phctro MUylenao. Latona itu admonct Dianam: ita Mnemosyne
lenisdai in rccessu suo documenla Thaliie ingenua: His Maiia vacat, cum splen-
dor longe coepit crescere, etaer purior illustrare domum admirantem, ac suavis odor
2-28 sponte Leid. pr. Var. LL. ed. Antv. et ed. Gesn.— 229 chori Vicet.—
230 divino ]Moret. pr. divina vel divino Vat. pr,— 2;J1 exempUique dicit Rott.
—232 priscos pro LatiosV^\. Med. pr.— 234 quodcumque Med. tcrt. Tliiian.
quoscumque Anibr. tert.— 235 moderatur Mazar. pectine veltw/n/Ht' Vat. tcrt.
—230 Hwitf Rott. Ambr. sec. Juii. pr. Leid. pr. m. pr.— 237 Hemo.iyneMo-
ret. pr. Heumonie Lcid. pr. ^eumusie Oxon. pr. ?semasuiie Rcs:. Isicmosme
Vicet. Nesimone Var. LL. e marg. Parm. tradit docili Hvii. Mattr casta
piiEtradit Oxon. scc— 238 Tuitc procul Pat. Tholos. fwcundior VAX.jocximhor
Lov. omnes Vatt. Pal. Farn. Pric. Oisel. Pnt. Petav. pr. Ald.— 240 lumenque
NOT/E
228 Improvisa] Ipsa inexpectata, 235 Mitylenao] Mitylene est urbs
et ex improviso adveniens. in Lcsbo, maris j^gaei insula, ubi nata
230 ^escia] Felicem virginem, cui Sapplio poLnria exccllcntissima.
Numina student impensius, dum va- 230 Tnria/n] Dianam in triviis coli
cat ipsa, et tVuitur iniiocentia irtatis. soUtam.
Divincpfruitur sermone parentis] Se- 237 Mnemosyne'] Haec, ex Jove in
rena?, qua; docta erat, ct doctorum serpentem verso, novem Musas pe-
patrona, ut Proba matcr Probini et pcrit.
Oljbrii, et Cornelia mater Graccho- Thalia:] Una est Musarum, sic dic-
j.^m, ta oTrb ToD edWeiv, Jiorere, quod Poe-
234 Maonius senex} Homerus, na- tarum laudes iu dies magis ac magis
tus, secundum aliquos, ad Maeoncm, efflorescaut.
Buvium Asiae minoris.
332 CL. CLAUDIANI X.
Cunctatur stupefacta Vcnus. Nunc ora puellas,
Nunc llavam nivco miratur vertice matrem.
Haec modo crescenti, plenae par altera Lunae.
Assurgit ceu forte minor sub matre virenti
Laurus, et ingentes ramos, olimque futuras 245
Promittit jam parva comas : vel flore sub uno
Ceu gemimc Paestana rosae per jugera regnant.
Haec largo matura die, saturataque vernis
Roribus indulget spatio : latet altera nodo,
Nec teneris audet foliis admittere soles. 250
Astitit, et blande Mariam Cytherea salutat.
Salve, sidereee proles augusta Serenae,
Magnorum soboles Regum, parituraque Reges.
capillorum dispergi. Statim vcritas patuit, et Dea effuhit. Venus attonita rema-
net: modo obstupescit pulchritudinem igneam filice, modo matrem micantem capiie
cano : una similis est Luna; crescenti, altera plence Lunce : quemadmodum laurus
forte inferior attollitur sub matre virescente, et parva jam pollicetur ramos magnos,
et verticemfuturum ali(]uando: vel quemadmodum duce rosce triumphant sub uno
ramido per agros Pastanos: hcec matura ob multum fempus, et satiata roribus Ve-
ris, porrigitur in loco ; altera delitescit sub nodo, neque uudet recipere calores frondi-
Ims delicutis. Venus stetit prope, et alhquitur officiose Mnriam. Ave, o filia au-
gusta Serenw dirince^progenita ab Imperutorihus ingentibiis, et progcnitura Lnpc-
decem Codd. lumenque vel numenque Vat. pr. — 242 crinem Jiin. pr.— 243 hi
quinque versus nianu recenti ascripli erant in Vat. pr. modo crescenti Vat.
sec. Oisel. tres Med. Reg. Moret. sec. Petav. tert. Ald. et ed. Vicet. nota
Leid. pr. cum duodecini aliis, Exc. Laeti. Lucens. sec. et Colin. nova vel modo
Vat. tert. Petav. Lov. pars altera Oisel.— 244 Assurgit. cuni reAeia cmyfj.-^ Vat.
sec. et tert. seu forte I^ov. duo Petav.— 246 Permutat jam parrrtjun. pf. sub
imo Thuan. Mazar. Tholos.— 247 seu Reg. Pcessana Var. LL. ed. Antv. inju-
gera Vat. pr. nova per juga Pric. — 248 securaque Pric. veris Moret. pr. —
249 Floribus Med. tert. Cod, Epigr. Anibr. Imbribus Moret. sec. Solibus
Med. sec. Roribus vel Florihus Oxon. sec. Rorihus vel Solibus Vat. tert. jacet
altera Jun. pr. — 250 committere Pat. committere vel admittere Reg. solem
Pric. Oisel.— 2.51 Constitit Med. sec. Mariam blande Pric. jnatrem vel Ma-
aoTm
241 Cunctatur] Venus stat velnt 246 Comas] Ostendit spem comae
dubia et suspensa, quam magis admi- cujusdam eximire.
retur, an matrem Serenam, an filiam Flore sub tino] Sub uno ramulo flo-
Mariam; quarum hffic, forma ignis rido.
instar micante ; illa, venerabili cani- 247 Pastana] Urbs Paestum est in
tie, conspicua est. Calabria, Italiae regione, in qua bis
244 Submatre] Arborenimestma- per annum nascuntur rosa?. Virgi-
ter alterius. Horatius, ' Sylvae filia lius : ' biferique rosaria Pasti.'
""^^'''^•' 248 Matura] Quasi matura sit, quod
DR NUPT. HONOR. ET M AR. 3:33
Tc proptcr Paphias sedcs Cypruinque reliqui,
Te proptcr libuit tantos explerc labores, 25.*)
Et tantum tranasse niaris : nc vilior ultra
Privatos patererc larcs : neu tempore longo
Dilatos juvcnis nutrirct llonorius ijijncs.
Accipe fortunam gcncris : diadema rcsume,
Quod tribuas natis, et in hfec penctralia rursus '2ii0
Unde parcns proi^rcssa, redi : lac nuUa subesse
Vincula cognatas : quamvis alicna fuisscs
Principibus, rcgnum potcras hoc ore mercri.
Quas propior sceptris facies ? quis dignior aula
ratores : tui causa deserui palatium Paphi et Cyprum : tui causa juvit perficere
tantum laborem, et irajicere tuntum maris : m: tudiutius, minus honorala (piain j)ar
est, remancres in domo pricata, neve llonorius juvenis aleret pcr temjius loniiius
amorem dilatum. Fruere /elicitate gentis tuw, et recipe diadema, qnod desfiliis
tiiis : ac revertere itcrum in hanc Rei;iam, unde muter tua orta cst. Esto nulla
supersint jura cognationis : etsi non /ores cognata Imperutoribiis, poteras tamen
promereri Imperium ob hanc pulchritudinem. Qu(C /orma dignior eiat sccptro }
riam Petav. soc. — 232 suholes Augusta Exc. Liicens. sec. — 25-1 Phasias Var.
LL. ed. Antv. tcdes dno Vatt. Farn. Med. teit. Cod. Epia;!'. Ambr. Exc. Lu-
cens. pr. ed. Vicet. sedes Lov. ex conjectura, cuin octodecini aliis. ades vel
scdes Oxon. j^r. Cij]tronque Oisel. relinqui Rott. Lcid. pr. — 2.55 tantos libuit
Jnn. pr. Rcff. Tliolos, licuit Oxon. pr. magnos Florent. tantos Oxon. pr.
implere Ambr. pr. tantum complere laboris 3Ied. qnart. — 256 tranasse diio ]\Ied.
Rcff. Put. Petav. pr. Ambr. tert. Exc. Lucens. pr. Var. LL. e marg. Parin.
franare tres Vatt. Pric. Pal. Thuan. Mazar. transnare duo Vatt. Jun. pr,
Oisel. Florent. Med. pr. Cod. Ursin, neu vilior Jiin. pr. et Moret. Exc.
Schott. et Gevart. Var. LL. ed. Antv. nec vilior octo alii.— 257 putercre
Florent. tres Med. Jnn. pr. Moret. pr. Thuaii. Pnt. Vat. Livin. Mazar.
pat iar e duo \Rtt. Rotr. Med. quart. inc. Heins. Exc. Lucens. pr. ed. Vicet.
paliere Vat. sec. m. pr. Pat. diio Ambr. putiare vel patcrere Petav. scc. nec
tempore Put. Cod. Epigr. Anibr. ne tempore Med. quart. Reg. Pat. .\mbr.
sec. — 258 Duratos Ambr. pr. Schcd. Gud. Dilato Bonon. Juveni Ambr. sec.
inc. Heins. dijfcrret Res;. nutriret vel dififerret Oxon. sec. — 259 gnieris: hic
TiXdav (xriytx^v habent Florent. Med. pr, Pnt. Mazar. duo Petav, aiiil)0 Moret.
— 2G0 Quid tribuas Oisel. ad hac Vat, sec. Ursin. Cod. — 261 egressa Pat.
Moret. pr. vcni vel redi Oxon. sec. subesse ve\ subisse Vat. quart. Florent.
— 203 Principibus regum Florcut.— 264 proprior vcl propior Oxon. pr. qui
NOT.E
largani etcopiosam multornmdiernm tibi cominune cum Honorio, et prop-
lucem hauserit. ter pulchritudineni luani.
257 Paterere] Nc snstineres lc rc- Diadema resume] Quod jure cogna-
iiianere diutius in privata doino, qua; tiouis cum Theodosio habere debebas.
te indigna erat. 261 Parens progressa] Tua quippe
259 Fortunam] Fruerefelicitate ge- niater agnoscit avum Theodosinm se-
neris tui, hoc est, angusta dignitate uiorem, ciijus ueposest Honorius.
qute libi debetur, ct propter geuus
334 CL. CLAUDIANI X.
Vultus erat ? non labra rosae, non colla pruinee, 266
Non crines a^quant violae, non lumina flammae.
Quam juncto leviter sese discrimine confert
Umbra supercilii ! miscet quam justa ruborem
Temperies ! niraio nec sanguine candor abundat.
Aurorae vincis digitos, humerosque Dianae. 270
Ipsam jam superas matrem. Si Bacchus amator
Dotali potuit coelum signare Corona,
Cur nullis virgo redimitur pulchrior astris ?
Jam tibi molitur stellantia serta Bootes,
Inque decus Mariae jam sidera parturit aether. 275
qu(E facies dignior Regia? rosw 7ion adaquant labra, non nives cnllum, non vioke
capillos, nnn ipiis oculos. Umbra snpercilii quam leniter producit sese differentia
conjuncla ! quam cpqualis temperies affundit ruborem ! neque candor affluit sanguine
nimio! superas digitos AurorcE, cermcem Diance. Jam rincis matrem ipsam. Si
Bacckus amans potuit caelum insignire corona conjugali, quare puella furmosior
Ariadne nullis ornatur sideribus ? jam Bootes prceparat tibi serta siderea,et ccehtm
dignior Exc. Lucens. sec. — 265 erit Gesn. ed. Bipont. et al. erat Pal. IMed.
pr. Thnan. Heins. — 266 ccquent malit Heins. — 267 leviter vincto Put. leriter
vel pari<e»- Reg. Oxon. pr, jitnc^o Leid. pr. et duodecini alii, et Exc. Scliott.
juncti septeni alii, Var. LL. e marg. Parm. vincto Exc. Laeti. Vicet. Parni.
Ald. victo Med. quart. inc. Heins. vincti Cod. L^rsin. Exc. Lucens. pr. et
ed. Vicet. juncti vel vincti Oxon. pr. junclo veXjuncti Oisel. jugi Moret. sec.
differt Pat. — 268 ruborem Jun. pr. Ald. pudorem vel ruborem Vat. pr. et
qiiart. rutorem e.r pudore interpretatur Vat. quart. — 269 abundans luc, Heins.
Petav. sec. — 270 digitos vincis Pric. — 271 Jam superas ipsam matrem Mazar.
sed Bacchus Cod. Epigr. Anibr. si vel sic Vat. pr. Bacchus amorque Oxon.
sec. m. pr. — 272 donare Med. sec. Petav. tert. ]\Ioret. pr. ditare Med.
tert. Ursin. Cod. Reg. Tholos. duo Oxon. Moret. sec. Anibr. tert.
Cod. Epigr. Ambr. Exc. Gevart. Var. LL. e marg. Parni. ed. Vicet.
signare inc. Heins. Exc. Laeti. et Lucens. pr. donare vel signare Vat. tert. sig-
iiare vel redimire Va.t. quart. dignare vel signare Petav. sec. rfjfare vel signare
Lov. signare vel signireViiX. \iY. wndeinsignire con]. Heins. — 273 Cummdlis
Mazar. Petav. tert. Var. LL. ed. Antv. rutilis Oxon. sec. ni. pr. Cur vel
Cum Vat. pr. — 274 signa Vat. quint. — 275 Jamque decus Ambr. pr. et Cod.
NOTiE
266 Violcp'] Non aequant criues sub- habcns.
nigros, et violis similes. Humeros Diancr'] Cervicem lacteam.
268 Supercilii'] Snpcrciliasese pro- 271 Superas matrem] Pulchrior es,
ducunt, sese conferunt, separata a se quanifuit tua tnater.
invicem quodam discrimine, qiiod tani 272 Corona] Ariadnem Minois fili-
leve est ut juncta esse vidt^antnr. am amavit Bacchus, ejusque coronain
269 Candor] Ita tenipeiatiis est, inter astra retulit.
huic ut iiimiiis sanguis non oHiciat. 27-1 Bootes'] Supra in ili. Cons.
270 Digitos] Koseos : Aurora di- Hon. vs. 170.
citur po5o5dKTv\os, ijl est, digitos roseos
DE >iUPT. HONOR. ET MAR. 3^5
I digno nectenda \iro, tantique per orbem
Consors impevii! jani to veiuriihitur Ilister.
Nomon adorabunt popuii. .lam Hlieuus et Albis
Serviet : in medios ibis Rej^ina Syi>ambros.
Quid numerem irentes, Atlanteosquo recessus 280
Oceani ? toto pariter dotaberc nnmdo.
Dixit; et ornatus, dederant quos nuper ovantes
Nereides, collo membrisque micantibus aptat.
Ipsa caput distinguit acu, substriuiiit amictus :
Flammea virgineis accommodat ipsa capillis. 285
Ante fores jam pompa sonat, pilentaque sacram
Praeradiant ductura nurum. Calet obvius ire
jam parit astra in honorem Maria-. 1 ^laiia aminngenda riro merifo, et socia
futura imperii taiiti per orbem. Jam Danubius cnlet te. G entcs on\nc9, cnlent
nomen tuiiiii, Jam Rhenus et Alhis nbedient tibi : inccdes tu Imprratrix in Si-
cambros medios. Quare commemorem pnpulos, et fines Atlanlens (iceanii Dota-
beris a'(jualiter orbe universo. Veniis sic Incuta est ; et uccommmlat cerrici, et
corpori Miwhv splendcnti, ea ormnnenta, qua- modo yertides gaudentes trihuerant
ipsi. Ipsa Veniis discriminat acu c apillos capitis, constriugit vestcs ejus : ipsa
adaptat velum nuptiale comis piiellaribus. Jam comitattis resonat ante pnrtam, et
Ep. Anibr. athra Aiiibr. pr.— 27G / dif^no vet. Oyr.Exc. Lucens. sec. atfine ita
correxerat Heinsius. O (/;>ho onines Vatt. Pal. Farn. Pric. Rott. Oiscl. Jam
digno Petav. tert. C'o)!f/(>>io Pat. In digno Med. lert. /h(/ja'«o Var. LL. cd.
Antv. / digno vel O digno Petav. sec— 278 Rhenus et Alpis Farn. Pctav. tert.
—279 Sigamhros Oisel. Sicamhras Yat. tert. Sijcamhros Gesn.—2S0 Atlantei-
quelegit Heins.— 281 do(a6cTe (luatuor Vatt. Put. Thuan. Mazar. duo Pctav.
donab^re Vat. pr. Leid. pr. Pal. Pric. Vat. Livin. dnminabere MecL quart.
Tholos. ditahere Moret. ^ec. m. pr. ditahcre vel dominahere Oxoii. sec. dona-
bere vel dntuherc Med. pr. Anibr. sec. donabcre vel dnminabcre Exc. Schott.
Gronovius asciipserat locuin iv. Cons. Honor. C48. ' Et toto dotanda niari.'
dotabere vel dunahcre vel dominabcre Oxon. pr. ditahere vel donahere v.l domina-
bere Reg. ca^lo pro mundo ^NIed. sec— 282 dedit aut Piit.— 281 conslrinxit acu
Leid. pr. constringit Vat. sec Kott. dno Med. Trsin. Cod. diui Oxon. Reg.
Pat. Tholos. duo Petav. totideni Anibr. F.xc Liicens. sec confringit \ar.
LL. ed. Antv. dislin^uit vel constringit inc Heins. succingit amictus Med.
(piart. amictumXnt. pr. INIed. pr. l*al. Vat. Livin.— 28G pilenta sonant Moret,
pr. Heinsius lectorem abUgavirat ad not. Casanb. ad Hist. Auj;. p. 145. sa-
crani Oisel. Ainbr. scc sacra onines tere Codd. Exc Lucens. pi. Var. LL. e
iuarg. Parm. iu (juibus et sacram ex conjectura, Ald. edd. Parni. Vicet. et Colin.
NOTyE
279 Sijgumbros] Hi sunt bellicosis- lum nupiiale, sic dictum a colore fla-
simi Germania- popnli. vo flamma^ imitante.
280 Atlauteosque recessus] Loca re- 28G PomjHi] Comitatus egrcgms,
mota Africv, tjuffi alluit Oceanus quo pompa nuptianim cclebrior eflli-
Atlantfcus. citnr.
284 Substringit] Ut Maria tennior Pilenta] Si^ecies currus, (pio vir-
graciliorque appareat. gines sacrai^, seu sacrorum anlistitas,
2S!i Flummea] Flammeum esl ve- vehi solcbant. Sed postea hicmos ad
336 CL. CLAUDIANI X.
Jam Princeps, tardumquc cnpit discedere solem.
Nobilis haud aliter sonipes, quem primus amoris
Solicitavit odor, tumidus quatiensque decoras 290
Turbata cervice jubas, Pharsalia rura
Pervoiat, et notos hinnitu flagitat anmes,
Naribus accensis : mulcet foecunda magistros
Spes gregis, et pulchro gaudent armentamarito.
Candidus interea positis exercitus armis 295
Exultat socerura circa ; nec signifer ullus,
Nec miles phiviae flores dispergere ritu
Cessat, purpureoque ducem perfundere nimbo.
currus portaturus nurum sacratam prafnlget. Imperator Honorius ardet proce-
dere obviam, et expetit Solem longiorem ubire. Ita imignis equus, quem odor
primus amoris impulit, pratrepiduns et concutiens jubas pulchrus, collo undante,
atrsitat per agros Thessalos, ac petit hinnitu suo fluvios cogniios, naribus
infiammatis ; liic equus spes ahundans gregis recreat rectorem ejus, et
armenta lcEtantur marito prastanti. Intcrim exercitus togatus, armis deposi-
tis, gaudet prope socerum Stiliclionem, neque ullus vexiUifer, neque nl-
lus miles desinit spargere flores instar imbrium, et aspergere ductorem Sti-
— 288 tantumque Oxon. sec. m. pr. — 289 priscus amorisYat. pr. et tert. m. pr.
Pric. Oisel. Florent. primus vel priscus IMed. sec. inc. Heins. — 291 Turbata
cervice Exc. Lucens. sec. apposito -f" signo, ut ilji erasa vel interpolata fuerit
vetus lectio. Curvata onines Vatt. Pal. Pric. Rott. Oi.«el. Curvafas Farn.
Cri7iata Tholos. Pharsalica duo Vatt. Petav. pr. Exc. Laeti. — 292 totos Pal.
atque novos Mazar. totos vel notos Med. pr. Pervolat hinnitu conceptos Exc.
Cod. Rhem. efflagitat Exc. Lirti. amnes Exc. Lucens. pr. omnis ed. Vicet.
annis Med. tert. ignes Leid. pr. m. sec. et decem alii, Exc. Schott. Var, LL.
e marg. Parm. cd. Gesn. et Bipont. amnes vel ignes Vat. quart. — 293 accensos
Petav. tert. accensis Exc. Lucens. pr. accensus viginti Codd. Exc. Schott. et
Gevart. ed, Vicet. et Parm. accensis vel accensus Med. tert. Reg. Mazar.
Oxon. pr. mulget Vat. pr. m. pr. magistrum inc. Heins. Ambr. sec. ed. Gesn.
et Bipont. magistros omnes Vatt. Pal. Farn. Pric. Kott. Oisel. — 294 magisiro
pro marito Med. sec. m. pr. — 296 socerumjuxta-ed. Vicet. circa triginta alii,
Exc. Gevart. Schott, et Lucens. pr. Schott. et Lucens. pr. Sched. Gnd. Ald.
Var. LL. e marg. Parm. item ed. Antv. signifer ullra Exc. Gevart. — 297 ritu.
dispergere ftores Vat. sec. Pric. Ursin. Cod, Tholos. Pat. Exc. Ge-
vart. ritu pluvia; duo Vatt. Petav. pi-. diffundere Jun. pr. flores vel
rores Reg, Oxon, pr, — 298 diem perfundere Pal. Med. pr. Put. Thuan.
NOT^
virgines principes, quae quodammodo 291 Pharsalia'] Thessalica : Thessa-
sacrae dici possunt, transiit. liae autem eqni optimi.
289 Haud aliter sonipes~\ Vel ex hac 295 Candidus'] Vel togatus placi-
comparatione disces paganorum tur- dusque, armis depositis : vel revera
pitudinem. Hauc tamen compaiati- alba veste indutus ad liilaritatem.
onem laudat Scaliger Pater.
DE MJPT. nONOn. ET MAR. o37
Haec quoquc velati laiiro myrtoque canebani :
Dive parens, seu te compleciifTir axis Olympi, 300
Seu colis Elysias, animarum pviVur.a, valles,
En promissa tibi Stilichon jam voia peregit.
Jam •:^ratai rediere vices. Cunabula pensat:
Acceptum reddit thalamum: natoque reponit,
Quod dederas genitor. Nunquam te, sancte, pigebit 305
Judicii : nec te pietas suprema fefellit.
Dignus, quem iegeres : dignus, cui pignora tanti
Principis, et rerum commendarentur habenae,
llclionem nnheflnrea, Milites eliam cnronati laurn et myrto cantahant hac: O Dicc
jtater, Theodosi, seu sedes caeli possidet te, seu hnlntas valles Elysias, quae
sunt merces animanim fortiiini, ccce Stilicho coinj^lerit vota prnmissa tibi.
Jam vicissitiulo jucunda rcrersa cst. Compcnsat te ob cunas suas : rcstituit thula-
7num acceptum a te : rcdditque ftlio tuo, f/uod tii puter concesseras. Nunquam
fccnitebit tc, Dive Theodosi, dcleclus lui. Neque voluntas extrema decepit te.
Dignus eiat Stilicho, qucm dcligeres ; dignus crat, cui Imperator, qiii est tanturn
Bonon. Pat. m. pr. diem vel ducem Vat. pr. et tert. profundere Farn.
— 299 Hoc quoque Reg. myrraque Med. tert. — 300 Dure parens Jun. pr.
— 301 premis Vat. Pr. Pai. Piic. Oisel. Med. pr. Tliuan. Mazar. colis
vel premis Jun. pr. Vat. tert. Florent. sedes Pat. colles Vat, sec. Cod.
TJrsin. sedes vel valles Piit. — 302 pramissa Jun. pr. Stilico Vat. sec. —
303 hic versiis deerat in Pal. En gratcc duo Vat. Oisel. Jun. pr. Florent.
Med. quart. Ald. gratcs Vat. sec. jam ctce pro grata; Var. LL. ed. Antv. cu/ia-
hula vet. Gyr. Leid. pr. Ambr. sec. Pat. m, pr. Moret. sec. Med. tert. duo
Oxon. Cod. Epigr. Ainbr. conuhia omnes Vatt. Pal. Farn. Oisel. connubia vel
cunabula inc. Heins. Mazar. Exc. Lucens. pr. pensant Vat. tert. Put. duo
Petav. ed, Parni. — 304 votumque reponit Pric. rependit Farn. Med. quart. re-
ponit Exc. Scliotti, in quibus Gronoviiis ascripserat lociim ex i. land. Stilic.
vs. 70. rependit vel reponit Lov. Florent. Med. pr. — 305 Qucs dederat Moret.
pr. dederas Petav. pr. et Jnn. m. sec. Ursin. Cod. IMazar. Bartli. dederat duo
Vatt. Pal. Pric. Rott. Oisel. genitor dederas Tliolos. Ambr. dederat vel dederas
Moret. pigcscit Var. LL. ed. Antv. — 306 extrema fefellit Farn. — 307 quem
legcres duo Vatt. Pal. tres Med. Put. Thuan. duo Pelav. Leid. pr. Oxon. pr.
m. pr. Lov. Bonon. Vat. Livin. Exc. Laeti et Lucens. cui leges duo Vat. Pric.
Kott. Reg. Mazar. quem leges, vel, cui lcges Petav. sec. cui leges vel quem legerei
Vat. tert. Jnn. pr. Farn. Med. sec. pignora tanta Ambr. pr. — 308 regni Jun. pr.
tantce Vat. pr. et tert. Pal. Pric. Oisel. Med. pr. Put. m. sec, Thuan, Mazar.
rerum Med. sec. tantce vel rerum Florent. — 309 dicere nuncpossem Vat. sec. Med.
NOTX
303 Rediere vices'] Grata redit vi- Cunabula pensat"] Te compensat ob
cissitudo, qua, nt tu, Theodosi, dede- cunas et educationem suam, Stilicbo
ras filiam adoptivam Serenam conju- quippe edncatus fuerat a Theodosio.
gem Stilichoni ; hic vicissim dat Ma- 306 Pietas] Supremus piac volunta-
riam filiam Honorio, sicque reddit tis actus, quo Theodosins Stilichonera
thalamuni, scn matrimonium alteruin, dedit Honorio tutorem.
seualternatim, vicissim.
Del}.h, tt Var. Clat, Ckud, Y
338 CL. CLAUDIANI X.
Dicere nunc possem, quas praelia gesta sub Haemo,
Quaeque cruentarint fumantem Strymona pugna? : 310
Quam notus clypeo, quanta vi fulminet hostera,
Ni prohiberet Hymen. Quce tempestiva relatu
Nunc canimus. Quis consilio, quis juris et a?qui
Nosse modum raelior ? quod seraper dissidet, in te
Convenit: ingenio robur, prudentia forti. 315
Fronte quis aequali ? quem sic Romana decerent
Culmina ? sufficerent tantis quae pectora curis ?
pignus, et habena Imperii committerentur. Nunc possem referre bella, qua; gesla
siint a Stilichone sub M.mo, et certamina, quce infccerint Strymonem calentem.
Possem referre, quam insignis est armis, quatitafortitudinedejiciat ho!ftem,nisi
miptia- liouorii impedirent : nunc catitamtis, quce sunt idonea dictu. Quis pree-
stantior est Stilichoae protidentia? quis praestantior cognoscere rationem justitice
et ecquitatis? Quod tibique disjungitur in aliis, conjungitur in te, scilicet fortitudo
cum ingenio, et sapientia cwm fortitndine. Quis est simili dignitate oris? Quem
ita fastigium Romanumdeceret? Quis animus par esset tantis laboribus? Etiarnsi
tert. Cod. LTrsin. vet. Gyr. Moret. sec. Leid. pr. Ambr, tert. Lov. Exc.
Gevart. et Lucens. Discere Petav. pr. Mazar. Exc. Gevart. possemus trede-
cini alii. possent Petav. tert. Cod. Epigr. Ambr. possent vel possemus Oxon.
sec. possem vel jjossohhs Petav. sec. proelia justa Farn. — 310 cruentarint Exc.
Lucens. pr. cruentarunt iuc. Heins. Med. sec. Jun. pr. Var. LL. e marg. Parra.
cruentarent octo alii et ed. Vicet. — 311 fulminat Rott. Med. tert. hostes Vat.
sec. Cod. LTrsin. hastam Reg. m. sec— 312 quem tempcstivu Med. tert. Cui
tempestiva leg. Heins. — 313 Non canimus Pat. qui consilio Jun. pr. Consilii Vat.
tert. conscilio Farn. — 314 dissidet Tlinan. Petav. Mazar. Ald. et ed. Parm.
dissilit tredecim alii, Exc. Lncens. pr. Var. LL. ed. Antv. m. pr. et ed. Vicet.
dissilit vel dissidet Oisel. Reg. duo Oxon. Lov. Exc. Gevart. — 315 in gremio
Vat. tert. m. sec. ingenio vel invicto Florent. prudentia vel patientia Jun.
pr. — 316 cequalis Pric. Kott. Florent. Ambr. pr. Moret. sec. Med. qnart. Lov.
Exc. Gevart. Jun. a m. pr. cequalis vel cequali Vat. pr. quam sic Exc. Lucens.
sec. apposito + signo. decorent Vat. pr. — 317 sufficient Jun. pr. tantis quce qua»
tuor Vatt. quce tantis Vat. pr. Pal. Med. pr, et Moret. Thuan. Mazar, Vat.
Liviu. culmina Reg, terris pro curis Exc, Gevart, — 318 Stet Aiubr, tert. Sis
NOTiE
309 Hcemo] Monte ThraciaB, ubi terpretatio. Ut si quis transilierit
Tlieodosius, comitante Stilichone, muros ad tuendam urbem: si sutu-
Thracas Scythasque vicerat, muni jus spectes, necandus ; si aequi-
310 Fumanfem] Strymonem,fluvium tatem, reniunerandus. jEquitas dici-
Thraciae, calido hostium sanguine fu- tur fnmKita.
niautem. 316 Quem sic Romana decerent cul-
311 Notus cli/peo'\ Exercitatus in- mina^ Quem sic deceret regere Im-
signisque armorum tractatione. Vir- peritim Romanum, et in solio sedere?
gilius ; ' Quantus in clypeum assur- Miror tamen, cur ista Claudianus
gat,* id est, quam fortis sit. dicat, auget quippe suspiciouem, quze
313 Juris et cequi] Jus est summus in multorum animis insederat, Stili-
rigov: aequitas, est bcnigna legis in- chonem de imperio cogitare.
DE NUPT. HONOR. ET MAR. 331)
Stcs licct in populo ; clamat, qnicnmqne videbit,
llic est, liic Slilichon. Sic sc testatur ct oftert
Celsa potestatis species ; non voce feroci, -320
Non alto simulata «jradn, non improba gestu.
Aftectant alii quicquid, ling;ique laborant,
IIoc donat Natura tibi. Pudor emicat una,
Formosusquc rigor : vultusque auctura verendos
Canities lcstina venit. Consorte remota, 325
stes intcr ruls^us; quicnmque aspiciet, exclamabit, Ilic est hic Slilicho. Ita alla
miyestas pi/tcstatis (istcndit et cxhibet sese, nonuffectata sertmme superbo, non urro-
^anti pas»u, 7ion lasciva gestu. Quicquiit alii exquirunt, ct teulant formari, natura
tribuit hoc tibi. l'udor ct pulchra graritas simul nitent iii te ; et caiii citius adve-
niunt, aucturi vcneralionem oris tui. Kxpulsce fato pro aliis suut tibi ct gracitus
Jun. pr. Sis vel Stes Vat. quart. ct quint. Petav. pr. populis Tholos. chimat
tres Vatt. Pal. Fain. Piic. Uott. Oisel. clament et videbunt Moret. sec. chunct
ed. Bipont. et Cesn. atqiie ita leg. Heins.— 319 Hicest, hic Stilico chiodecini
scripti et Sclied. CUui, Ilic vel Hoc Petav. pr. Ilic ille est tres Vatt. Rott. Hic
€st hic Slilico sese Vat. Livin. qui sic Med. tert. sic se Farn. atque ita leg. Heins.
sese Leid. pr. et tiedecim alii, iteni Sched. Gud. Sic te vel sic se Vat. pr. Rott.
Med. sec. effnrt t)xou. sec. Heinsius ascripserat locuin vi. Cons. Hoiior. vs. 11.
' quem mons Evaiidrius eftert.' ut ibi in Cod. Oxon.coinpaiet.-S20 potestati
iiic. Heins. nec voce Rott. Rejr. Ambr. pr. Bonon. Tiiolos. — H21 stimulata diio
Vatt. Petav. sec. m. pr. Var. LL. ed. Antv.— 32S Hoc donat triginta Codd. et
Var. LL. e marg. Parm. Ilcccdunat Cod. Epigr. Anibr. — 321 Formosusque rubor
Thuan. vultus aucturaJun. pr. Vat. sec. Med. quart. Keg. Mazar. Cod. Ursin.
auctore Pelav. tert. vultuque actura vercndo Var. LL. ed. Antv. vulluque auctura
rerendo Med. pr. aciore vcrendo Cod. Epigr. Anibr. actore verendo vel auctura
rerendos Petav. sec. veremlos Fetav. sec. — 325 festiva Exc. Gevart. festina vel
festiva Petav. sec. festiva vcnit vel canit Vat. quint. Heinsiiis ascripscrat
/ocum Plin. in Panegyrico. nbi ' testinatai senectutis insignia' vocat Cani-
tiem, quain in Trajano commendat, quac Claudianus videtur respexisse : vide
locum apud Casaub. ad Hist. Aug. p. 239. cum sorle Leid. pr. et duodecim
alii, itcni Exc. Lucens. sec. non sorte Pric. cum sorte remota: ed. Gesn. et
Bipont. consorte remoto duo Vat. Jun. pr. duo Oxon. Cod. Ursin. item Ald. et
sic leg. Gevart. Rutinum intelligens, iu Epist. ad Heinsium. remota vel remoto
NOTjE
319 Hic est] Pcrsius : ' At pul- gravi, sine ulla affectatione.
chrum est digito monstrari, ct dicier 321 Improba] Effoeminata, lasciva,
Hic est.' turpis, ob gestum indecoruni.
320 Cclsa potestatis] Status erectus 322 Fingique laborant] Quicquid
et exceisus cum quadam majestate alii essc cupiunt, quascumque tormas
conjunctus, seu aninius illc victor, induere conantur, eas omnes Natura
Regiinique tutor, sese prodit eximia tibi libcraliter impertita est.
quadain ipsius corporis specie, et ser- 325 Caniticsfestina] Sic Plinius de
mone, incessu, gestuque quodani Trajano, ' Nec siue quodam munere
310 CL. CLAUDIANI X.
Contingunt gravitasque seni, viresque juventae.
Utraque te cingit propriis insignibus aetas.
Omatur Fortuna viro. Non ulla nocendi
Tela, nec intecti jugulis civilibus enses.
Non odium terrore moves, nec fraena resolvit 330
Gratia : diiigiraus pariter, pariterque timemus.
Ipse metus te noster amat: justissime legura
Arbiter, egregiae custos fidissime pacis,
Optime ductorum, fortunatissime patrum,
srnectulis, et rigor jiwentutis. JEtas utraque ornat ie ornamentis propriii. For-
fnnacomniendatur te tali viro ; nulla sunt urma ad nocendnm , neqxie gladii polluti
sanguine cicinm: non excitas odium terrore, ncque gratia relaxut habenas: amamus
te simul, et simul timemus: ipse nnster timor colit te, moderator ccquissime legum,
conservator religiosissime pacis eximi{B,Jidelissime ducum, felicissime patrum ; plus
Pnt. Petav. pr. — 326 Contingunt octodecim scripti, Exc. Gevart. et Lncens.
pr. Var. LL. e marg. Parni. ed. Vicet. Contingat Vat. tert. Pric. Med. sec.
Contingani Med. lert. Contingit Vat. Livin. Aid. Contingunt vel Contingat\at.
pr. Continguitt vel Contingant Exc. Sehott. gravitas senio Vat. sec. Farn.
Pnt. Anibr. tcrt. Exc. Laeti et Gevart. senio gravitas Vat. pr. et tert. Pal,
Pric. Oisel. Florent, duo Med. Cod. Ursin. Thnan. Mazar. Moret. pr. Vat.
Livin. Exc. Lncens. pr.gravitus senii decem alii, Exc. Lucens. sec. ed. Parm.
et Vicet. nec non Var. LL. e marg. Parm. gravilasque seni pro senii dno Med.
inc. Heins, Moret. sec. duo Petav. Leid. pr. Ald. item Var. LL. cd. Antv.
gravitasque seni vel gravitas setiii Oxon. pr. gravitasque seni, vel graviias scnii,
vel senio gravitas Exc. Schott. tiresque regendi Pal. Thiian. Med. pr. — 328 non
ima Mazar. nocenti leg. Heins.— 329 infesti Exr. Scliott. infensi vel infefti
Reg. infecti vel infesti Vat. qnart. Oxon. pr. — 330 movct Jnn. pr. non frena
Florent. Mazar. removit pro resolvit Petav. sec. — 333 custosJidissimcB pacis 6no
Vatt. Petav. pr. justissime Jnn. pr. pacis fidissime custos tres Vatt. Pal. Farn.
Pric. Rott. Oisel. pacisfidelissime cusfos Vicet. et Parm. vitiose. — 334 doctorum
Vat. pr. m, pr. Ambr. sec. ra. pr. Bonon. Pat. doctorum et emend. tutorum Put,
NOT.E
Deum festinatis senectntis insignibus munem.
ad augendam majestatem ornata cae- 327 Insignibus] Insignia senectutis
saries.' suntcanities; insigniajuventutissunt
Consorte remota'] Id est, aegritudine, robur. Utrumque habet Stilicho.
(lolore, languore, qui cousortes et 328 Ornatur Fortunn i-iro] Sic for-
socii sunt canitiei seu senectutis. fiina ornabatnr Alexandro. Plular-
Nam ex Horatio; ' Multa senem cir- chus.
cumveninnt incommoda.' Alii legunt 330 Frcno] Non gratia qiiicqnam
cum sorte remotce : id est, tibi et gra- remittit cx justa sua severitate.
vitas senii seii senectutis, et vires ju- 332 Metus'] Qiialis .scihcet est fi-
ventutis, sorte, seu ipsa natiira remo- liorum in paientes, quos metuunt of-
tae pro aliis senibus, tibi contingunt fendcre.
praeter sortem conditionemve com-
d
DE NUPT. IIONOR. F,T M AR.
011
Plus jara, plus domino cuncti deberc fatemur, 335
Quod gcner est, invicte, tuus. Vincire corona:
Insere te nostris, contemto jure, choreis.
Sic puer Euclierius superct virtute parentem:
Aurea sic videat similes Thermantia taidas :
Sic uterus crescat Maria^: sic uatus in ostro 340
Parvus Honoriades genibus considat avitis.
jam, plus omnes confitemur, o insiipcrabilii Stiliclio, nos dehere impcratori, quod
est gener tuus: circumda tibi coronum ; miscc te clioris nostris, magislrutu sepusito.
Hoc annuas, et sic Eucheriusfilius tims vincat te patrem virtute; sic Thcrmanlia
formosa filia tua aspiciat nuptias talcs: sic vcnter Mariof turgeat : sic tencltus
Honoriades natus in purpura, sedeat in genibus uci Stilichonis.
doctontm vel ductorum Moret. sec. — 335 Plus tibiplus Vat. sec. Ursin. Cotl. Plus
tibi quam Reg. Oxou. scc. Morct. sec. Plus libi phis vel Plus tibi quam Oxon. pr.
plus til/i jam iiiar>?. Isingr. functi Oisel. cunctis Ami)r. [\r. fatcntur vel futcinur
Med. pr. — 33G Et gener est Moret. pr. tuum genus Mec). qnarf. tuis Vat. qiiarf .
tui Ambr. pr. Med. sec. ni. pr. Sclied. Gud. innccte coronas Moret. sec. innectc
vel vincire Reg. coronam idem. Reg. Exc. Lajti. Vicet. Parni.— 337 Insercrc
Pal. iinde Heinsiiis /?!St'rere Oiegit. contento jureVetav. tert. iropa:is Oxon.
sec. ni. pr.— 338 parentum Vicet. Parm. — 339 jubeus similcs Pric. m. pr. simi-
les videat Med. quart. similis Exc. Lucens. pr. Tcrimantia Oxon. pr. — 340
proles crescat Reg. uterus vel proles Oxon. pr. — 341 Honorides Vat. sec. considct
Lov. Tholos. Moret. sec. Exc. Geyart. ed. Parm. et Vicet. in calce Vat. pr.
ascriptnm erat, Epithalamium HoNORii Explicit. Incipit de Bello
GlLDOKICO LlB. I.
NOTiE
337 Confemto jure] Seposita illa silica
dignitatis tuae gravitate, quae debet
renioveri a turba hominum, ob laeti-
tiam nuptialem.
338 Eucherius] Stilichonis filius.
339 Thermantia] Stilichonis filia,
qua; simiiiter nupsit Honorio ; sed
paulo post exlincta fato praecoce.
Zosimus addil Serenam, regnandi cu-
piditate incensam,ope veneficae effe-
eisse, ne Honorius susciperet liberos.
340 Marice] Claudiani vota ventus
rapuit; nam haec nympha delicatula
non suscepit liberos, quia immatura
morte abrepta est, et sepulta in Bu-
S. Petri. Ejus sepulcbruni
haud ita pridem patuit RomsB; ubi
ejus peplum, pila lusoria, et alia cre-
pundia, quibus viva delectabatur, in-
venta sunt, cum hac inscriptione,
Maria fiorentissima.
341 Honoriades considat] Parvus
Honorii filius, natus in purpura, im-
ponatur genibus avi Stilichonis, seu
statim excipiatur ab avo. Veteres
recens natos liberos tollebant, subla-
tos genibus imponebant. ' Ingrcdere
ad illam, ut pariatsuper geuua uiea,'
aiebat Raclicl, Geu. t. 30.
XT.
CL. CLAUDIANI
IN NUPTIAS^
HONOPtll AUGUSTI
ET
FESCENNINA.^
ALCAICUM.*^
ARGUMENTUM.
Laudatur Honoriiis a foima, a dexteritate in jaculando et eqnitando :
praefertur Heroibus Diisqne : ejus pulchritudo digna est, quiB nioveat Deas,
quae flectat Scythas, Aniazonas ; unde beatior est, quae tam pulchro nubet
Principi.
Princepr comsco sidere pulchrior,
Parthis sagittas tendere certior,
O Itnperator formosior astro micanti, peritior Parlhis vibrare tela, eques auda-
Hi\?c Fescennina in Mss. omnibns Epithalamio prEefiguntur. In Moret.
sec. hoc carnien sequitnr post libros in Entropium. In Morct, pr. et Exc.
Gevart. nulla est inscriptio, et seqnuntur haec post iv. Cons. Honor. In Vat.
quarto crat, Incijnt proamium Honorii et Marice Epitlialamium. et in margine,
Incipit Epithalamiuni ctirmni vet Fcscenninum. In Petav. pr. legebatur, Inci-
pit Fesccntiina de Nuptiis Honorii Aug. 1. ii. Tholosamns habet, Incipit Fecen-
NOTjE
^ Nuptias'] Dehisnnptiis cogitavit lata snnt.
Stilicho, ut rudi Principe in gpnerum '^ Alcaicum] Hoc carminum genus
ascito securius imperinm regeret. sic appellatum est ab Alcaeo Lesbio
^ Fescennina] Sunt species carmi- inventore.
luim, quae majori cum licentia com- 2 Parthis'] Asiee popnlis, qui in sa-
posita sunt : sic dicta ab Urbe Fes- gittis vibrandis soiertiores erant ; ad-
vennia in Hetruria, nnde prinium al- eo ut vel fugiendo vincerent.
FESCENNINA. 343
Eqiies Gelonis iniperiosior,
Quai di<;na mentis huis crit arducTe ?
Qua? difrna forma^ laus erit igneae? 5
Te Lcda mallct, quam darc Castorem :
Pra?fert Achilli te proprio Thctis :
Victum fatctur Dclos Apollinem :
Credit minorcm Lydia Liberum.
Tu cum pcr altas impiger ilices ' 10
Prajdo citalum cornipcdem regis,
Luduntque ventis instabiles comas,
cior Gdonis, quud meritum erit elogium animi tui excelsi ? qttod meritum
erit clogium pulchritudinis tiiae radiantis ? Leda malltt pq}ei'isse te, quam Cas-
torem: Tlictis anteponent te AchilU suo filio. Delos confitealur Phwbum supe-
ratum a tc. Lijdia putat Bacchum inferiorem. Tu cum venulor diligens im-
vinade Nuptiis Honoiui Aug. Fescenna est in Bonon. Lucens. pr. exliibet Inci.
pit Fescennina de Nuptiis Ilonorii Augusti. Aickis Epitkalamium inscribit. In
Var. LL. c inarg. Parm. simiiiter legitur Epilhalnmium super Nuptias Honorii.
Fescennina. in Lov. Exc. Schott. et Sched. Gud. Fesceninn vocatur. Heinsius
ascripserat loca Senec. Med. p. 223. Casaub. de Satj r. Poesi p. 235. Horat.
Epist. ad Aug. et Sciioi. p. 694.
1 clarior Vat. tert. m. pr. Var. LL. e niarg. Parm. clarior vel pulchrior
:Mazar.— 2 sugittis vel sagitlas Vat. tert. mitlere Pal. Med. pr. tendere est in
vulgatis. Heinsius ascripserat se^iq. < Videndum an tendere sagittus sit L,a.t\-
num. Tcndere arcum ilicitwr. intendere spicula Epithal. Pallad. 20. : Mollialas-
civis intendunt spicula Faunis. quomodo ct Bell. Gild. et intentos capiti cir-
rnnispicitenses.' doctior Vat. pr. Exc. Put. Var. LL. e marg. Parm.— 3 Equis
Tliolos. Eques vel Eqnis Vat. tert. Heins. ascripserat Auson. Ep. xxi. init.
—6 Lede Vat. pr. malet Mazar.— 7 Profert Oxon. pr. propior Thetis Exc. Cod,
Rhem.— 9 Credii vel Condit Rott.— 10 TM//ii«m Florent. tresMed. Anibr. pr.
Tholos. Exc. Lucens. pr. Tum quum edd. Vicet. Parm. Isingr. Colin. Gryph.
Tunc qtium Med. quart. Ursin. Cod. Cum tu inc. Heins. / nunc Lov. — 11 Prado
Vat. pr. vet. Gyr. Farn. et Exc. Luceiis. sec. apposito + signo. Prada Koe-
nig. Gesn. et ed. Bipont. Rheda vel Freno conjecerat Heinsius, sed Rheda de-
leverat. regis Vat. quint. Rott. Petav. sec. reges quatuor Vatt. Pal. Farn.
Pric. Oisel. Vicet. Parm. Ald. Kaphel. Isingr. regas Leid. pr. Oxon. pr. Lu-
cens. vet. Gyr. Reg. m. pr. .Med. tert. Heins.— 12 Luduntque Rott. Reg. Oxon.
pr. Ludantque octo alii, item Gyr. Exc. Liicens. sec. et Heins. Ludentque om-
NOTiE
Ceriior] Adeo, ut nullns ictus a lestis, divina?.
scopo aberrarct. C Leda] UxorTyndari (Ebaliae Rc-
3 Gelonis'] Hi sunt Scytliiae populi, gis, mater PoUucis et Castoris.
equitandi peritissimi. 10 Per altas ilices] Per sylvas aliis
Imperiosior] Adeo ut equum vertat invias.
quocumque voluerit. 11 Prado] PraKdator venatorqiie
i Mentis arduw] Rebus excelsis oc- ferarum. AWi lesuat, prada citatum,
cupata;, vel animi sublimis. quasi ipse equus inflammatus pracda
5 FornuT; ignece] Excellentis, coe- volet.
344 CL. CLAUDIANI XI.
Tclis jacebunt sponte tuis ferae,
Gaudensque sacris vulneribus leo
Admittet hastam, morte superbior. 15
Venus reversum spernat Adonidera,
.Damnet reductum Cynthia Virbium.
Cura post labores, sub platani voles
Virentis umbra, vel gelido specu,
Torrentiorem fallere Sirium, 20
Et membra somno fessa resolveris :
O quantus uret tum Dryadas calor ?
pellas eqinm stimulatum per sylvas excehas, et crines tici mobiles dijfundantnr
vejitis, fercB ultro cadent jaculis tuis, et leo lcttatus plagis sacratis, gloriosior
sua mortc recipiet cvspidem. Venus contemnat Adonidem redeuntem: Diana
condemnet Hippolytum resuscHatum. Sed cum post venationem voles eludere Si-
rmm ardcntiorem sub tegmine platani viridantis, vcl sub antro frigido, et cum re-
laxaveris sopore corpiisfatigatum: o quantus amor itiflammabit Dryndes? Quot
iies Vatt. Pal. Farn. Ald. Raphel. Isingr. Gesn. et ed. Bipont. Laudantque
Bon. Pat. Ludentque Leid. a m. s. Ludentque vel Plaudentque Petav. pr. —
13 harebunt Exc. Lucens. sec. — 15 Admittit Florent. studium pro hastam
Oxon. Jun. pr. superbior Var. LL. e marg. Parm. superior Petav. tert. ed.
Vicet. et Parm. Var. LL. ed. Autv. — 16 adversum vel adductum Jun. pr. Exc.
Voss. spernet Vat. tert. m. sec. spernit octo alii. spernat Vat. pr. m. sec.
Thuan. Moret. lib. unus Ambr. atque ita corrigit Heinsius. — 17 Damnet Vat.
m. sec. Thuan. Moret. pr. Damnat decem alii. reductum vel revinctum Reg.
Dclium pro Virbium Thuan. — 18 voles Med. quart. inc. Heins. duo Ambr. Pat.
Cod. Epigr. Ambr. ed. Parm. et Vicet. cubes Leid. sec. cura duodecim aliis,
item Sched. Gud. viles Exc. Voss. Var. LL. ed. Antv. Cibi Pal. vires Vat. pr.
Farn. Oisel. Pat. m. pr. jaces Rled. tert. Oxon. pr. jaces et emend. voles Leid.
pr. petes Exc. Lucens. sec. jaces vel cubes Reg. jaces vel voles Vat. pr. et quiut.
Farn. vires \e\jaces Petav. sec. cubes vel voles Pric. Moret. pr. et Lov. cum
glossa sc. fallere. jaces vel vires vel voles Tholos. vires vel soles vel cubes Flo-
rcnt. Heinsius corrigebat lubet. — 19 gelida Vat. pr. et tert. Pal. Farn. Med.
pr. — 22 uret tunc Thuan. Jun. pr. Ambr. sec. item Moret. uret tum duo Med.
Exc. Lucens. pr. ed. Vicet. tum deest Moret. sec. uret tam Oxou. pr. uret in
Dryadus septem alii et Var. LL. ed. Antv. uret tum vel iret in Put. iret in
Diyadas Vat. tert. Pal. Oisel. duo Med. Mazar. Petav. tert. Var. LL. ed.
NOTiE
11 Sacris vulneribusl A principe 20 Sirium^ Stella in ore Caniculac,
sacro jllatis. ex Servio. Ponitur et pro toto si-
16 Reversuml Ex fato, alternis se- dere Caniciilae. Graece etipios, diro
mestribus, postquam ab apro occisus arelpfiv, exsiccare, ex Vossio : quod illa
est. Hunc dicunt fuisse Solem, qui stella ardeutissima crederetur a vete-
per sex nienses hyemis hirsuta facie ribus,
a nobis longius recedit. 22 Dryades] Dicuntur airh dpvhs, a
17 Virbium] De bello Getico, vs. qucrcu. Suot Nymphae sylrarum.
440.
FESCEi<NlNA. 345
Quot aestuantcs ancipiti gradu
Furtiva carpcnt oscula Naides?
Quis vero acerbis horridior Scythis, 25
Quis belluarum corde furentior,
Qui, cum micantcm tc prope viderit,
Non optet ultro servitiimi pati ?
Quis uon cateuas arripiat libens,
Colloqne poscat vincula libero ? 30
Tu si nivalis pcr juga Caucasi
Ssevas petisses pulcher Amazonas,
Peltata pugnas desereret cohors,
Sexu reccpto : patris et iuunemor
Inter frementes llippolyte tubas 35
Xaides fluctuantes pede suspensn ddibabunt basia occidta? Ecquis aulem inhuma-
iiijr Scytkis diris, ecquis crudelior yiatura ferarum, (;ih cuin aspexcrit proptus te
fulgentem, non sponte expetat ferre jugum tuum ? Ecquis non rapiat vokns catenas,
t^t poscat tincula cervice libera/ Si pcr culmina Caucasi nivosi tu formosus laces-
iisses Amazonas crudeles, cclerva peltata desisteret praliu, re.sumto ingtnio nmlie-
bii,fi Hippolyte oblita patris, abjiceret mollila bipennem dislrictam inter buccinas
Antv. m. pr. Barth, cod. ibit vcl iret in Vat. pr. iret vel uret in Florent. Dry-
(idas Med. tert. Reg. duo Anibr. Vet. Gyr. Oxod. pr. Leid. pr. Exc. Lucens.
sec. Dryades sex alii. Dryadas vel Dryudes tres Vatt.— 23 Quo te Oxon. pr.
Petav. sec. Med, tert. Bonon. duo Ambr. Cod. Epii;r. Amhr. Quut te Vat.
sec. iMoret. sec. Reg. Cod. Ursin. Exc. Lacti, ed. Parni. Quod te ed. Vicet.
Quantum Vat. tert. Leid. pr. Quantce Pric. Quot te vil Quam <e Kott. Qua te
E\c. Voss.— 24 capcrent Mazar. Naiades oiunes Vatt. dno Leid. l'al. Farn.
Oisel. Natdes Lov. m. sec. Exc. Lncens. sec— 25 hoiiidis pro acerbis Vat. pr.
acrior pro horridior Mazar. Getis pro Scyihis Pric. Scrtis vel Gttis Exc. Voss.
—26 bestiarum Jun. pr. ferocior Leid, sec. m. sec. Med. «piart. Exc. Gevart.
—27 Quis Vat. tert. Med. qiiart. Cod. Ursin. Raphcl. Quis vel Qui Vat. pr.
Qui septem alii.— 29 accipiat tres Vatt. Jun. pr. Kott. Petav. pr. Cod. Ursin.
Exc. Pat. rec. ambiai Med. tert. Pal, qui ot ambierit ex conjectuia exhibet.
accipiat vel arripiat Put.— 32 scera Leid. pr. Petav. sec. peiisses vei peiisti Rcg,
Amaznnts Vat, pr. Farn. Pric. Florent. Med, tert. m. pr. Reg.Thuan, Mazar.
duo Morct,— 33 Peltataque pugnas deseret Mazar. desererent Boiion,— 31 pntris
vel Martis Pctav. pr. Voss,— 35 In te frementes Mazar. frequentes Exc. Pat.
NOTiE
24 Naides] ^dw, nato,fluo, sunt hae licet mammam dextram exnrerent,
Nymph» aqnaruni. qiio essent ad jaculandum peritiorcj.
31 Caucasi] Mons hic Scythiae. Vel dicuutur quasi apa ^wff at, simul
S2 Amazonas} Mnlieres bellicosae, viventes, ab omni virornm consortio
habitantes in Scythia ad fluvium separatae.
Thermodoontem : ' sic dictae ab a 34 Pa/ris] Hippolyte Regina Ama-
privante, et na^os, mamma, quod sci- ronura oblita patris Martis.
346 CL. CLAUDIANI XII.
Strictam securim languida poncret ;
Et seminudo pectore cingulum
Forti negatum solveret Herculi,
Eellumque solus conficeret decor.
lieata, quse te mox laciet virum, 40
Primisque sese junget araoribus.
clangentes, et mamma exerta exuerel Baltenm recusatum llerculi generoso : atque
una pulchritudu absolveret pugnam. Fclix illa, qua reddet mox te marilum, et
conjunget sese tibi primis amoribus.
rec. — 37 seminidum Jnn, pr, m. sec. E seminudo Cod. Epigr. Ambr. — 38 tra-
deret marg. Isingr. — 40 nox te Farn. Mazar. te nox Vet. Gyr. Ambr. sec.
Exc. Liicens. sec. Cod. Rliein. Var. LL. e niarg. Parm. mox te Tliiian. mi>x
onines Vatt. Pal. Pric. Rott. Oisel. faciat Leid. sec. — 41 Primisque Lov.
Nocisque Mazar. Jungi Pal.
NOT^
38 Negatum'] Hercules, secmidum trahere non potuit, priiisquam ex-
quosdam, dum contra Amazonas bcl- tincta foret.
lom gerit, balteum Hippolytae dc-
XIT.
ARGUMENTUM.
In nuptiis Honorii laetentiir omnia, terra, nemora, fluvii, campi, montes.
Astrepat Athesis, Mincius, Padus, Tiberis, Roma : gaudeat natalis Hispa-
uia, ejusque fluvii, et Oriens et Occidens : taceant onines venti, unus regnet
Zephyrus. ■•
Age cuncta nuptiali
Redimita vere tellus,
i^ia o terra universa coronatafloribus genialibus,honora matrimonium domini tui
Hic in vulgatis Ode secunda scribitur. in Moret. pr. et Exc. Gevart. hasc
inscriptio deest, duo nltimi versus hujus odes in unum committuntur in tribus
Vatt. dnobus Med. et Petav. Reg. Pal, Moret. sec. et Exe, Gevart. A!d. ed.
Parm. et Vicet. — 1 Auge Reg. m. pr. Oxon. pr. Lege Tholos. cuncta tkoro nup-
NOTjE
Sunt hi Versus Trochaici lambici, Trochseus et lambus.
in quibus scilicet dominantur pedes 1 Cunclu'} Nuptiis Rcgum ct Im-
FESCENNrNA, 047
Celebra toros heriles.
Omne nemus cum lluviis,
Omne canat protuudum. 5
Ligures favete campi :
Veneti favctc montcs :
Subitisquc sc rosetis
Vestiat Alpinus apex :
Et rubeant pruina?. 10
Athcsis strepat chorcis ;
Calamis flexuosus
Leve Mincius susurret,
Et Padus elcctriferis
Admoduletur alnis. 15
Honorii. Omwis sylra cuin Jiuininibus, omne mnre resonet ; plaudite 0 agri LigU'
rnin, plnudiic o iiwntes f cnctoruin, ct cacumen Alpium ornct se rosiiriis repentir.is,
tic niresjlorc.icdnt. Alhcsis rcsonet cltoris, ct Mincius sinuosus athnurmurct lenitcr
cmii iirundinibus suis; ct Eridanus accinat alnis eleclri/cris. Ac Tibris personet,
tinli Petav. sec. — 2 Delius pro telbis Pal. — 3 Celebret Jun. pr. m. sec. Petav. pr.
Vatt. dito cehbra vel celebret Floient. choros tredcrim CodfK Exc. Cod. Rliem.
torns\elchonis Rcg. eriUs Leid. pr. herilis Yat. pr. Vicet. viriles Med. scc. Put.
Mazar. Am!)r. sec. Exc. Cod. Kiiem. heriles vel tirilcs Petav. tcrt.— 4 foliis
Oson. pr. Mfd. sec. m. sec. Pat. Anibr. sec. duo Pulman. item Morct. Jluviis
ve 1 /o/iis Vat. quint. Rott. Rcg. Put. Petav. pr.— .5 cin^a Med. scc. m. pr.
canct Lov.— 0 fncttc inc. Heins. campis cd. Parm.— 7 Venere favete Pal. ^Med.
pr. Mazar. Venetici ]Med. tcrt. Vcneri vel Veneli Put.— 8 jam rosctis Ambr.
sec. se rosis Mcd. sec. m. pr. Mazar. se deest Tliuan. et Moret. pr. — 10 Et
rubeaiit pndiue rcsis Thuan. nibescant inc. Hcins. inndo pruincc Morct. scc. —
11 Athos Med. quart.— 12 Ctdamisijue vel Claniusquejluv. Oisel. Jlexnosus Flo-
rcnt. Med. tert. Jlexuosis Lov. Voss. Bavth. lib. ct alii. — 13 Leve quatuorde-
cim Cod.l. et ed. Vicet. Lene duo Vatt. Pal. F^arn. Jun. pr. Oxon. Ambr. pr.
Parni. Ald. nuncius pro I\]incius Vat. pr. qni et micius exhibct. viitius Var.
NOT-E
peratoruni Izptentur omne.', coronas terra prodcuntibus.
euniant, chorcas ducant. 10 Uubeant pruinee] Vertantur in
Nuptiali rere] Vere nubant omnia, rosas rubentes.
FloracumZephyro,avescum avibus, 11 Alhcsis] Athcsis, Mincius, ct
5^-c, Padus, totidem fiuvii in Gallia Cisal-
3 Toros heriles] Oninium rerum pina.
dominum fucit Houorium. 14 Electriferis] Ad Padi ripas so-
6 Ligures] Mediolani celebrataB rores Phacthontis versas esse in ar-
sunt nnptize, non longe ab Alpibus, bores electrum ferentcs Poetas fabu-
Liguribus, <^c. lautur.
S Subitis] Repente natis, sponte
348 CL. CLAUDIANI XTI.
Epulisqiie jam lepleto
Resonet Quirite Tybris :
Dominique loeta votis
Aurea septemgeminas
Roma coronet arces. 20
Prociil audiant Iberi ;
Fluit unde semen aulse :
Ubi plena laurearum,
Imperio foeta domus,
Vix numerat triumphos. 25
Habet hinc patrem marltus,
Habet hinc puella matrem,
Geminaque parte ductum
Caesareum flumineo
Romanis jam plenis dapum, et Roma pidchra giiudens nupiiis Imperatoris sui, co-
ronct colks septemplices. Audiant Hispani longe, ex quibus sunguis Imperatorum
dcducitur: ubi domus est repleta lauris, et fcecunda imperiis vix recenset tictorias.
Sponsus traiiit inde putrem Tbeodosium ; sponsa trahit inde mairem Seienam : et
Sobilitas CcEsarea deducta ex parte duplici redit \ e\ut origine fluminea. l/iri-
LL. ed. Antv. HlinciusqueV-dt. sec. Med. sec. — 15 altisVat. pr. — 17 Resones
Pat. Quirine Ald. Quirite viginti qnatuor scripti, Exc. Gevart. Scliott. et
Lucens. sec. ed. Vicet. et Parm. T/g^m Tholcs. — 18 Dominique Exc. Lucens.
pr. Deumque Med. sec. m. pr. Mazar. Denique Vat. quint. Donumque Vat.
pr. Deitiumque Rott.Tholos. Amhr. sec. Moiet. sec. Cod. Epigr. Ambr. ed.
Vicet. Demumque vel Dominique Keg. Dominique vel Omniquetl^c. Laeti. jocis
pro votis Ambr. sec. — 20 coronat Vat. quint. Tliolos. arces \t]fores Mazar. —
22 Fluit viginti ccto Codd. Exc. Schott. et Lucens. scc. Sched. Gud. Var.
LL. ed. Antv. item e marg. Parm. et Ald. unde omnes Vatt. Farn. Lov. inde
Ambr. pr. Vat. lert. m. sec. Put. Effluit pro Fhdt unde Med. pr. unde vel
inde Exc. Schoit.— 24 fata duo Ambr. Med. quart. Cod. Epigr. Ambr. Exc.
Luceus. pr. ed. Vicet. f(ta Vat. quart. ferta inc. Heins. frcta Liid. sec. et
vigiuti septem alii, Exc. Gevart. Sched. Gud. fceia \e\freta Petav. pr. Mo-
ret. sec. — 25 tiumeret Vat. tcrt. post hunc versum Tholos. tres alios inserit :
Theodosium fnventibus Cunctis apud Sirmium Purpuram itiduit.— 27 matrem
puella Pal. Med. pr.— 28 ductus lioH.—29 Jlamineo Kott. tres Vatl. Pal.
Farn. Ambr. sec, Med. quart. Mazar. Exc. Laeti. flammeo vet. Gyr. Oxon.
NOT.E
IG Rfplcto'] Daplbus ab Impera- ob tenipla aurata,
tore datis ; in magnis euim celebrita- 20 Coronet'] Postes aedium novis
libus publicum dabatur epulum, nuptis destiuatarum sertis coronaban»
18 Votis] Nuptiis, quae ita optatae tur,
sunt : Lctta votis, id est, gaudens vo- 22 Semen'] Theodosioruit), qni nati
tis satiatis. sunt ia Hispania.
19 Aurea] Pulchra vel splendida,
FESCENNINA. 349
Steinma recnnit ortu. 30
Dccovent vircta Beetin ;
Tagus intumescat auro ;
Generisque procreator
8ub vitreis Oceanus
Luxurietur antris. So
Oriensque, regna fratruni,
Simul Occidensque plaudant.
Placidae jocentur urbes,
Quaequc novo, quaeque nitcnt
(hirin nrnent lirtin ; Ta^un exundit auro, et Ocennus auctor gentis lasciviat ^nh
citrernis crystallinis, el Oriens Imperium fratris Arrndn, et una Occidens applau-
dujit. Urbes IriinijuHlte ridcant, et quie splendent Sole Oriente, et qua: Occidente.
pr. Leid. sec. Morot. sec. trcs Med. Piit. Pat. Tliolos. Lov. cod. Epigr. Anibr.
Kxc. Lncens. pr. Vicet. ed. fliiraine Vaf. quart. Oisel. Pclav. tert. flameo
Vat. tert. n». pr. Pric. flnmij^ero Ambr. sec. flnmineo \c\ flammeo Vat. pr.—
30 Stegma ]Med. pr. Scema Vat. quint. Rott. cucurrit Pat. recurrat Oiscl.
Anibr. sec. — 31 tineta Jun. pr. Var. LL. ed. Antv. qnoil prohat Schottus.
virecta Oxon. pr. Leid. scc. I^ut. E\c. Gevart. liietin Florent. Bcctini Jnn.
pr. Bathim Farn. Betim Exc. Lucens. pr. Batken Vat. tert. Pal. Rott. Oi-
sel. tres Med. Bethem qulnque alii et cd. Vicet. Bethem Boni)n. Pat. cod.
Epigr. Anibr. Bethen Put. Tliuan. Mazar. Ambr. pr. Beten Lcid. pr. Reg.
Oxon. pr. Betem duo Petav. Leid. sec. Lov. Bcethem vel Ba-lhim Vat. pr. —
33 Generis, sine copula, Mazar. Re<r. Oxon. pr. procunitor Vat. tert. —
35 Insidietur Petav. tert. undis duo Vatt. ed. Vioet. aiitris Codd, plurimi,
Exc. Lucens. sec. Ald. ed. Parm. item Var. LL. ed. Antv. — 3G Oriensfjue
Pric. Exc. Luccns. scc. Oriens, sine copula, trcs V'att. PjI. Med. pr, s'gna
Ambr. sec. Cod. Epigr. Ambr. regna Petav. Ambr. sec. — 37 Similisque Rott.
plaudiint Vat. pr. Faru. plaudas Pal. Med. pr. Thuan. pluudens Vat. quint.
laudet Vat. sec. Cod. Ursin. pangat Pat. pangat vel plaudat Put. Gesn. Krc-
nig. et ed.Bipont. Occidens, sinc copula, Moret. scc. Hic vcro versns deest
in Med. quart. et Oxon. pr. Jun. pr. vero duos itlos versiis sic transponit
simul Occidensgue plaudant Oriensque regna /laf. — 3B jocenlur Pric. Mcd. tert.
Reg. Mazar. duo Petav. Anibr. pr. Moret. pr. E\c. Gevart. Lucens. sec.
\ ar. LL. ed. Antv. loccntur octodecim alii, Cod. Bartii. ed. Vicet. et Parni.
locanlur Lov. cum glossa i. e. lcetentur. loqueniur Var. LL. e niarg. Parin.
Itetentur duo Med. Tluian. Ambr. sec. Ald. latentur vel locentur duo Vatt.
Pal. jocentur vel tocentur Oxon. pr. — 39 quccquc tepent Ambr. pr. Sched, Gud,
NOTiE
29 Flumineo recurrit ortu'] Nobilitas mineo recurrit, ob Mariam sciiicet
conjugum ex latere patcrno et ma- nuptam Honorio,
terno recwrit ortu flumineo, id est, se- 31 Batin] Bxtis et Tagus sunt flu-
rie non interrupta, ()uasi fluxu perpe- vii Hispania;, vnigo Tcyo ct (iuidal-
tuo ex eadem Hispania nascens re- qHivir.
ciirrit, redit, conjiingitur in Honorio 33 Gencris procreator] Quia ad
et Maria, Claverius legit, Ortu fee- Oceanum Theodosius natus cst.
350 CL. CLAUDIANl XIII.
Deficiente Phoebo. 40
Aquiloniae procellce,
Rabidi tacete Cori :
Taceat sonorus Auster :
Solus ovantem Zephyrus
Perdominetur annum. 45
Sileto tempestates BorecB ; Silete o Cauri furentes ; sileat Nott(s turhulentus,
nnus Favonius muderctur annum florentem.
— 41 Aquilone Esc. Gevart.- — 42 Rabidi dno Leid. cum viginti quatuor aliis,
Exc. Gevart. Lapti, et Lncens. pr. eii. Vicet. Rapidi Vat. quint. Pa!. Fain.
Reij. Rapidi vel Rabuli Tholos. Cliuri pro Cori Var. LL. ed. Antv. — 43 Te-
neai Tholos.— 45 domiuetur annum Vat. pr. per annum dominetur Rott. Pro-
dominetur Ambr. sec.
NOTyE
39 Novo] Nonuulli ex Philosophis denuo in diem accendi.
«'icebant, Solem nocte extingui, et
XIII.
ARGUMENTUM.
Stilicho coronetur, tiibas expellat taeda nuptialis t sanguis ab auia tract-s
recurrit in aulam : Stilicho et gener est et socer Imperatoris.
SoLiTAS galea fulgere comas,
Stilichon, molli necte corona.
Cessent litui, saevumque procul
O Stillcho cinge corona jiorea crines consuetos micare casside. Tubce taceant,
Hoccarmenbis legitur in nonnullis libris, hic et posteriori loco in fine libri de
Bello GHdonicn. Put. Liher Gyrald. insciibit Ad Stiliconem. in Petav. pr.
vocatur Epinitium Epigr. — 1 Solis Petav. tert. solitas galea Lov.— 2 Stl-
lico tres Vatt. Stilicho Vat. qnart.— 3 racuumquc procul Put. Lov, Pe-
tav. pr. Barth. lib. Voss. Wolf! Oxon. sec. Heins. conj. tiduumriiie. —
NOTiE
Vcrsus Anapfestici, in quibus pes 2 Molli] Florea, miptiali.
Auapacstus dominatur.
PESCENNINA. 351.
Martem felix tcTda relc»;:ct.
Tractus ab aula lursus in aulam .'>
Redeat sanguis palris oHiciis.
Jungc potcnti pignora doxtra.
Gencr Au'4usti pridem fucras,
Nunc rursus cris soccr Auj^usti.
Quae jara rabies livoris erit ? 10
Vcl quis dabitur color invidiae ?
Stiliclion socer est : patcr cst Stilichon.
et faces i\u[)t\!in\in forlunattc e.rpcUant longe !\Iartem lerrihUeni. Sii^isnisjiiien.t
ex palatio recurrat iterum ad paUitium, ojficiis patris .Stilichoiiis. Coiijiiiigc, o
Stiiicho, lilieros tiio* firmo fadcre. Jumdudum fueras gencr Impcraloris 'I heo-
dosii, nunc itcruiii erissocer Iiuperutoris Honorii. Quis jain furor eril iinidice?
Quam zelotypia speciem suinet / Stiliclw socer est, Stiliclio pater est.
4 relesrat Vat. qnint. — 5 Gratus pro Tractus Vat. pr. ad aulam Pric—
0 matris vei patrisVat. qnart. — 7 fedcra Petav. pr. m. sec. Srhed. Ciul.
Cod. Ciijac. fcrdera vel pignora Florent. — S pi-imum Florcnt. jirius Vat.
pr. fueras \'c.\ fucrat Jnn. pr. fuisti Moret. sec. — 9 eris vel erit .hin. pr.
— 10 Quce jam rabies in heid. sec. hic erat hiatus aliqnot foliorum. — 11 kc-
^uis dabitnr iMed. sec. cloor Pal. calor Ambr. scc. color ve! locus Oi^cl. quid
dahitur co/o»i Pat. Stilico socer (st ! Stilico pater est. Oxon. sec. SiiUco
pater est,socer est Slilico Florent. Pal. Med. pr. Put. Moret. pr. Lov. Jun. pr.
Oxon. pr. Petav. pr. Ambr. tert. Scaliger voiebat Stilico socer est, gtner tst
Stilico.
NOT.a:
7 Pigjioral O Stilicho junge filios ligitur per dextram, quam jnngebant
Honorium et Mariam ; non quod convcnientes in inatrimoninm.
Honorius sit filius, sed quia a StiJi- 8 Gener Auguiti] Ob Sercnam a
chone tutore educatus est ut filius. Theodosio adoptatara, q.iam iii ux-
De.vtra] Firmo fcedere, quod iutel- orem duxerat.
052 CL. CLAUDIAM XIV.
XIV,
ARGUMENTUM.
CxADDiANVa proscquitur Honorium euntera ad thalamum nuptialetn, hor-
taturque omiies ad cantus et jocos.
Attollens thalamis Idalium jubar
Dilectus Vencri nascitur Hesperus.
Jara nuptae trepidat solicitiis pudor ;
Jam produnt lacrymas flammea simplices.
Xe cessa, juvenis, cominus aggredi, 5
Impacata licet saeviat unguibus.
Non quisquam fruitur veris odoribus,
Ilyblaeos latebris ncc spoliat favos,
Si fronti caveat, si timeat rubos.
Armat spina rosas : mella tegunt apes : 10
Crescunt difficili gaudia jurgio :
Accenditque magis, quae refugit, Venus.
Heipcrus charus Veneri cxorilur, effcrens radios IdaUos pro nuptiis. * * Neyno
conseijuitur odoraminta suaiissima, neque refert mella Hybleea ex altearibus, si
parcttt vultui suo, si metuat senliceta. Vepres de/endunt rosas, apes defendunt
1 Sidereum Vat. tert. — 2 Dilectus Ventri Petav. pr. cnm liac Glossa. Virgil.
^n. VIII. 589. ' Liicifer uiida, Quem Venus ante alios astrorum diligit ignes,'
Kc. — 3 pudor Exc. Lucens. pr. timor Pa!. Med. pr. Thuan. cd. Vicet. — 4 lacrimcp
Thuan. — 5 AVc cessa Vat. pr. et quart. Pric. Rott. inc. Heins. Bloret. pr,
Ald. Oxon. Voss. Nec cessat Amb. tert. Var. LL. e marg. Parm. propius Pric.
— 6 Inpacata octodecim scripti, Exc. Lucens. sec. Var. LL. e niarg. Parm.
Jam pncata inc. Heins. ed. Parm. et Vicet. Nam pacata Ambr. tert. serviat
Var. LL. ed. Antv. — 7 N ec quisquamV at. tort. Oxon. pr. Non, fruitur quis-
(juam Lov. coloribus vel odoribus Oxon. pr.— 8 tenebris Mazar. Hyblaum fa-
\um Pric. spoliet Oxon. pr. m. pr. non siiuliat duo Med. Ald.— 9 Si fronti
timeat, si careat rubos Vat. sec. Cod. Ursin. timeat tubas Jnn. pr. m. pr. —
10 tegent Voss. a m. pr. tuentur id. a m. s. — 12 Acceditque1'\\\\2LX\. Pal. Petav.
tert. Barth. lib. xiii. Hic versus deest in Vat. pr. tulerim Med. pr. oscul^
NOTiE
1 Idalium jubar'^ Seu radios Ida- tur in thalamo sponsi, et ideo dilec-
lios, id est, Veneri sacios ; ab Idalo t«s Veneri et amantibus Hespeius.
Cypri monte. 8 Hyblcros] Ab Hybla nioute Sici-
2 Dilectus'] Orieiite Hespero, scn lia', ubi apcs optimae.
stella vespertina, sponsa collocaba-
FESCKNNINA. 353
Qnod flonti tnloris, plns siipit, oscnknn.
Dices o qnotics, lloc milii dnlcins,
Qnam flavos doci«*s vincoio Saimatas ! 15
Aspirate novam pectoribus lidom,
Mansnranupio lacem tradite sonsibns.
Tam jnnctis manibns nectite vincnla,
Qnam frondons hcdera strin<jitur a?sculus,
Qnam lonto promitur pabnile popidus. 20
Et murmnr, queruhi blandins alito,
Linguis assidui reddite mntnis.
Et labris animam conciliantibus,
Alternum rapiat somnus anholitum.
Amplexu caleat purpura roirio, 25
Et vestes Tyrio sangnine {'ulgidas
Alter virgineus nobilitet cruor.
Tum victor madido prosilias toro,
Noctumi relbrens vulnera praelii.
Ducant pervigiles carmina tibia% 30
mella. * * O quoties diccs ! lioc est gmtiiis milii, quam superare dccies Sar-
rnatas ^flavos. Infundite vestris cordibus novam fidelitatem, et figite inii!> scnsilnis
flammam duruturam. * * Quam asculus frondescens constrinsitur ab Itedera,
quam populus compriinitur ramis lentis. * * Tibice vigiles resonent canlibus, et
Med. tert.— 14 Iwc quotiesXat. pr. Put.— IG Aspirare Bonon. facem Pal.—
17 Mansuram<jue fidcm Pai. Tliol. diio Med. Cod. IJartli. mensihus Moret. sec.
gentibus Ji\n. pr. ni. pr. — 18 vinctis diio Mcd. rit<<,s- l'al. Med. j^r. ct qiiart.
traditc tres Vatt. Florent. Med. sec. Cod. Irsin. Jnii. pr. Moret. pr. Lov'.
tres Petav. Var. LL. e niarg. Pami. traditc vel neclitc diio Vatt. Kott. —
20 lato Jnn. pr. plamite Var. LL. ed. Antv.— 22 assidui Farii. atf|ue ita
Heinsius lejKit. assiduo octodecini scripti, F.xc. J>ucens. pr. ed. Parin. et
Vicet. assiduis 'Jhuan. Oisel. Med. scc. Mazar. Pctav, tert. Exc. Schott. et
Cod. liheni. assidue Var. LL. e niaiir. Parni. assiduo et a m. sec. assiduis Juu.
pr. assidui vel assiduis J'ut. nuncii Oisel nunciis diio >!ed. Mazar. Petav. tert.
Kxc. Cod. l^lieni. Var. JJj. ed. Antv. mvtuo Thiiaii. niutui Jiiii. pr. mutuis\el
nuncu Vat. pr./HH<insvel 7)i/nt/w Vat. tert. Piit. nunciis \cl laliiis Pal.— 23 ani-
nm»!omnes Vatt. Pal. Pric. Kott. Oisel.rt/uwaw Ew. Schotti.— 21 capint Vat. pr.
Farn. /irt«c/(<i(m Var. LI>. ed. Antv.— 25 calcat lieg. Moret. pr. ni. sec. Vat.
tert. Exc. Schott. rubeat I>at. Ald. careat visinti quinqiie Codd. txc. Lucens.
pr. Lov. Jun. Oxon. Leid. Exc. Voss. ed. I>arin. ei Vicet. caleat vel careai
Leid. pr. Oxon. pr. — 2(i Tyrias Vat. pr. alio sanguine Moiet. scc— 27 nohi-
litet virgineus Mcd. tert. nohtlitat Tholos.^2S Tunc (|iiiiideciin scripli. Dtim.
Ambr. pr. /»rosJ/ia< Pal. Tiuiau.— 29 referas Keg. Ambr. pr.— 31 Promissisque
NOTiE
30 Tibia: pervigiles'] Per totam noc- nes canant.
tem tibicines pervigilcs seu iusom-
Ddpk. et Far. Clas. Claud. Z
354 CL. CLAUDIANl XIV. FKSCENNINA.
Permissisque jocis turba licentior
Exultet tetricis libera legibus.
Passini cum ducibus ludite milites,
Passim cum pueris ludite vlrgines.
Haec vox aetheriis insonet axibus :
Haec vox per populos, per mare transeat:
Formosus Mariam ducit Honorius.
35
risu concesso, caterva Uberior, soluta severis legibus, saltet. O tnilites, colluclite
promiscue cum ductoribus : o virgines coHudite promiscue cum adolescentibus. Hac
vox resonet per Polos ccelestes ; hcec vox pervolet per terras, per mare : Pulcher
Honorius ducit Mariam conjugem.
Pal. Oisel. Med. pr. permissis Auson. Epigr. 2. ' Ludat permissis sobria Mtisa
jocis.' uti est iii vet. Cod. Ms. locis duo Vatt. Pric. Bonon. Med. sec. loris vel
jocis Pnt. licentius Petav. pr. ni. sec. — 34 Deest hic versus in Med. sec. —
35 intonet Med. qiiart. insonet omnes Vatt. consonet Florent. axibus Med.
tert. aurihus quatuordecim Codd. et Exc. Gevart. — 36 sc(^ulos vel populos
Vat. pr. — 37 famosus Ambr. pr. Formosum Lov. Moret. pr. m. pr. Mariem
0\&e\.duxit Jun. Leid. pr. et sedecim alii. in Vat. quart. et quint. Ducit
Honorius novum constituit versum.
NOTiE
36 Populos'\ Per terras, quje continet populos : Metonymia.
XV.
CL. CLAUDIANI
DE
BELLO GILDONICO
LIBER.
A R G U M E N T U M.
PoETA exultatob lestitutam a Stilichone Libyam, Res nariatur. Roma
macilenta queritur apud Jovcm, quod olim rerum domina, ob ademtani sibi
a Gildone Libyam, pane indigeat. Diique Deaeque moventur. Adest et
AtVica querula et praeferens serpentes suos Gildoni tyrauno, latroni, inipuro
et venefico. Jupiter motus promittit Gildonem ab Honorio victum iri.
Hinc duo Theodosii Avus et Pater petunt, hic Constantinopolim, ille Italiam :
ambo detestantur inimicitias fraternas, perfidiamquc Gildonis ; et hortantur
fratres Arcadium et Honorium ad concordiam. Post Honoritis ardet vin-
cere, sed ab boc bcllo, ut indigno, hunc deterret Stilicho, qui eo auspicc
armat, et stat-.iit petere Africam, Gildonemque vincere.
Hunc librum nonnulli Codd. inscribunt tertium in Rtifinum. recenti manu
scriptus erat in Petav. pr. In Moret. pi'. legitur post Panegyricum Theo-
doro diclum. In Moret. sec. et Exc. Gevart. secundo loco legitur. FIo-
rentinus Codex inscribit, ' De Victoria Stiliconis et Honorii contra Gildo-
uem.' Valicanus quartus simpliciter, De Gildone sive Bello ejus. Vat. sec.
NOTyE
De Bello Gildonico'] Hoc bel- aut Africas magnam partem invase-
Inm susceptum est contra GiUio- rat. IUe autem Gildo, auspiciis Ho-
nem, qui niortuo Theodo>io, mini- norii, a Stilichone devictus est, sic-
mam speni iu parvulis Arcadio et quc Imperlo Romano restituta est
Honorio fore arbitratus, Africam, Africa.
356
CL. CLAUDIANI XV.
K.EDDITUS imperiis Auster, subjectaque rursum
Alterius convexa poli. Rectore sub uno
Conspirat geminus fraenis communibus orbis.
Junximus Europen Libyae. Concordia Fratrum
Plena redit. Patriis quod solum defuit armis.
5
Pars Meridiana restituta est ditioni Ronianae, et convexitas pnli alterius est
iterum subdita : uterque Mundus conjurut sub unn moderatore le^ibus iisdem.
Co7ijunximus Eurnpam cuiii Africa. Concnrdia fratrum perfecta i-evertitur. Ty-
Rott. pr. Exc. Schott. Scbed. Giid. inscribiint, De Bello Gildonico. Exc.
Laeti prajtigtint PraRtationem, qiiae ante lib. ii. in Rufin. legitnr, cum in-
scriptione Belli Civilis Liber Tertius. Tn Anibr. sec. et Leid. pr. erat,
Incipit liber de Gildone. Petav. pr. habet dictam Pra?fationeni, ut et
Leid. pr. in quo erat, Incipit Propositio Libri de Gildone. In Vat. tert. vet.
Gyr. iteni Vat. Livin. Pra^fatio desideratur, In Gyraldi Cod. ascriptura
erat, ' De Gildone vid. Oros. in vii. et Diaconns xviii.' Hic vero liber cura
Mss. Luceusibus coUatus non erat.
1 Redditur Put. Pat. Redditus\'e\ Subditus Oise\. rursu^ tres Vatt. Oisel. rur-
su>n Put. — 2Allerius decem scripti. AlterniMoret.pT.poli.ciimTf\fla(Triyij.ijtves
Med. Thuan. Put. INIazar. Lov. duo Petav. totidem Ambr. — 3 Conspirat gemini
orbis Vat. pr. Oisel. Vat. Livin. Conspirant gemini orbes quatuor Vatt. Pal. Farn.
Pric. Rott. Ijov. — 4 F.uropam Farn. Pric. Rott. Europem tres Vatt. Pat. Florent.
]\Iazar. Petav. pr. Eurnpen Vat. pr. Pal. Oisel.Med. ytr.factum pro fratum ed.
Vicet. — 5 Lata redit Vat. quint. Exc. Pat. rec. Leta Petav. pr. patriissolumquod
duo Vatt. et totidem Med. Oisel. Vat. Liviii. patriisque solum quod Pal. Pat.
Med. pr. arnm Exc. Leeti. arvis ed. Paim. et Vicet. annis iuc. Heins.
NOTiE
1 Austerl Ventus est Meridianns:
ponitnr pro Africa, qufe terrae pars
est Meridiana, comparatione Roma-
norum. Id est, altera pars Orbis,
Africa nempe, sen pars Meridiana :
in quo Orbe Iniperatores Arcadius
et Honorius regnant,
2 Alierius convexa poli] Duo Inipe-
latores rcijnant in orbe terrarum, ve-
lut duo Nuniinaiu suo polo seu Crelo.
Polus autem duplex; Arcticus seu
Septenitrionalis, quem Romani con-
servabant : et polus Antarcticus, seu
Meridianns, quem Gildon invaserat.
At duce Slilichone bic polus, seu
convexitas hujus poli, seu potius re-
gio vergens ad hunc pobim, scilicet
Africa, reddita est Impeiio Romano.
Rectore subutw] Stiliclione, qiii, Ru-
fino sublato, rector erat Arcadii et
Houorii, ac proinde totius Orbis.
3 Geminus orbis^ Orieus et Occi-
dens, vel potius Septemtrio et Me-
ridies.
FriPiiis communibus] Legibus, ini-
periis, quibus tanquam habenis lio-
mines regantur. Mens antem ea fu-
erat Tlieodosii, ut Arcadius et Hono-
rins simul orbem possiderent : at
Rufinus invasit Illyricum, Eutropius
partem Africae ; paitem aliam Gil-
don ante occupaverat: tres illi ty-
raiini a Stilichoiie sublati sunt : quo-
rum tertius est Gildon.
4 Liby(E'\ Africa? : pars ponitur pro
toto ; vel Libyap, quia Gildo magnani
Libyae interions partem expilarat.
5 Plena'] Absoluta, perfecta fra-
trum Arcadii et Honorii renovatur
coucoidia, quae artibus Rutiui turbari
DE BELLO GILDONICO.
357
Tcrtius occubuit nati viitute tyrannus.
Horrct adhuc animus, nianil"cs(;u[uc «iaudia differt,
Dum stupct, ct tanto cunctatur crcdcrc voto.
Necdum Cinyphias exercitus attigit oras,
Jam domitus (Jildon. NuUis victoria nodis
lla^sit, non tcrra; spatio, non objicc ponti.
Congressuni, profugum^ captum vox nuntiat una.
10
rannus terthts i>vostnitus est Jortitudiiie Jilii Hoiioiii, iil ijiiod uiiuni dtfiiit triuin-
pltis patris Tlieoilosii. Aniinus iiieiis lidrrescit udliuc, ct differt taiii aperlam
lcititiaiii, duin obstupescit, ac luorutur crcdere tiiutis oplalis. Exercitus nou adliuc
pervenit ad tractus Africanos, et (iHdon juin supcrutus est. Triumplius iiun iin-
peditus cst uUis dijicultutibus, non longitudine riaruin, non obstaculix inaiis. Vox
eadein rejlrt euin Uikloneiii certasse, fugisse, et captuin esse, et rictoria prcever-
annisvel arris Exc. Pat. rec. — 7 tempora differt iiic. Heins. gaudia desunt Pal.
Med. pr. lilj. P.arlli.— 9 Sonduin trcs Vat. Uci;. yonduin Cinyfeas Leid.
Cimiiihias vel Ccjiluas Med. sec. alas pro oras Vat. sec. m. pr. — 10 Gildo do-
mitiis Moiet. sec. Gildon Vat. tert. Fric. Florcnt. diio Med. totideni Petav.
Bonon. Tliolos. Lov. Anibr. et Oxon. sec. ed. Parni. et Vicet. (iildo scptein
alii. Oxon. pr. scc|ucntein de Gildoiie Giossani exhibet. ' Mortuo Tlieodosio
Jiiniore Gildo Coines Africae, arbitratus parvain in parvulis spein forc sc.
Arcadioet Honorio, Africani viribiis propriis C(cpit usurpare. Hujus trater
Mazelzer geniiani pertidiam perborrcsccns in Italiam rediit. Gildo diios ejus
filios, qiios pater rcliqucrat, circumventos occidit. Mazelzer sciens a Tiieo-
dosio quantuni oninino honiines in rebiis desperatis per tidem iinpetravennt,
Scapanain insulam adiit, inde seciim sanctos viros abducens, cuin quibus dies
aliqnot jejiiniiim continuavit ante triduum quani hosti contigiiiis tierct.
Cernit nocte bcatuni Ambiosiuin panllo ante dcfunctum, (juo victoriain ca-
peret, diem sibi indicantem ac locuin. Ac tertio die hostes suos et Gildo-
nis anxiliares sine bello dci nutii in deditioiiem acccpit. Gildo ipse tugam
arripiens adscensa navi .Africam rediit, ct ibi post aliquot dics strangidatus
interiit.' — 11 nec spatio Moret. sec. ter
Res. anibo Morct. Lov. Tholos. Petav. p
aOTIE
rtB spatio Vat. quart. Pal. duo Mcd
pr. Ambr, tert. spatioterric trcs Vatt
atque imniinui videbatur.
Defuit] Theodosiiis non vicit Gil-
donem, ac proinde hicc victoria cjiis
felicitati dctiiit.
6 Nati virtule] Honorius non in-
terfuit liiiic bello, sed belliim liujus
auspiciis aStilichoue gestnm est.
8 Cunctatur credere] Etsi victoria
de Gildone clara est, tamen tam ad-
inirabilis est, tam snbita, at(]iie in-
sperata, iit dubitem huic credere.
Tanio votu] Taiitis victoriis ex voto
seu ex dcsiderio contingentibus, vel
ita desideratis.
y Cinijphias] Africanas, a tluvio
Cimjphe. Ciiiyphis, vel Cinyphos, inter
duas Syrtcs in colle gratiarum nasci-
tiir, teste Herodoto, et grandes hir-
cos alit, dictos inde Ciniphios, vel
Cinyphios.
11 Ha-sit] Virgilius: ' Hectoris
yEnea?que nianu victoria Graium Hae-
sit,' &c.
Spatio terra] Poterat enim Gildo
in immensa Africa- spatia recedere,
sicqnebellum producere : idnefieret
Stilicho mira prudcntia providit :
vel potius spatio terrae, id est loco-
rum distantia.
12 Congressum] Mira victoriu; ce-
358 CL. CLAUDIANI XV.
Rumoremque sui praevenit laurea belli.
Quo, precor, ha?c eflecta Deo ? robusta vetusque
Tempore tam parvo potuit dcmentia vinci ? 15
Quem veniens indixit hyems, ver perculit, hostem.
Exitii jam Roma timeus, et fessa negatis
Frugibus, ad rapidi Hmen tendebat Olympi,
Non solito vultu, non qualis jura Britannis
Dividit, aut trepidos submittit fascibus Indos. 20
Vox tenuis, tardique gradus, oculique latentes
tit famam hdli sui. Quo, quaso, Deo anspice hcec res perftcta e&t? Aa insania
riotenta et inveterata superari potuit tam brevi tempore? quem hyems adyeniens
dcclaravit hostem, ver pro/iigavit emicleni. Roma jam metuens perniciem, ac
fatiguta frugibus sibi ademtis, ibat ad portam Cceli voluhilis, non vidfu consueto,
7iec qualis dat leges Britannis, aut subjicit imperiis suis Indos timentes. Vox ipsi
crat infirma, et gressus lenti, et oculi languentes : gence ceciderunt interius : macies
Oisel.— 13 suum vel sui Put. toti Reg. mundi Rott. Med. tert. Tholos. Lov. et
Leici. m. pr. helli vel mundi Oisel. mundi vel voti Oxon. pr. belli vel voii Oxon,
sec.—\4 effata Put.m. pr. effata Mazar. effetaVeit. pr. ni. pr. et qnart. Oisel.
Bonon. Pat. effata vel effecta Reg. Florent. Anibr. sec. loco pro Deo Pal. Med.
pr.— 16 induxit tres Vatt. Pric. Oisel. indixit octodecim alii, Exc. Gevart. et
Pat. rec. ed. Vicet. indixit, vel indnxit duo Oxon. et Vat. tert. perdidit
hostem Pat. pertuKt Farn. Exc. Gevart. proterit Lov. vet. Gyr. percuUt
vel vendidit Vat. pr. perculit vel pertulit Oxon. pr.— 17 E.xitium Mazar.
Exicium quatuor Vatt. Farn. Pric. Oisel. E.ritii duo Vatt. Rott. duo. Med.
totidem Heins. et Petav. Reg. Timan. Bonon. Tiiolos. Lov. Ambr. tert. duo
Oxon. Exc. Pat. rec. Exicii vel Exicium Petav. sec. — 18 rabidi Farn.—
19 vuUu Vat. tert. Pal. Farn. Pric. Oisel. ed. Parm. nisu Oxon. sec. visu
septemdecim alii, Exc. Pat. rec. Var. LL. ed. Antv. luxu Vat. sec. vultu vel
visu Vat. pr. Put. non qualis Vat. sec. Pal. Pric. tres Med. Reg. Mazar.
Moret. pr. rura marg. Isingr. — 20 tepidos Ambr. tert. submittat Petav. sec.
legibus duo Vatt. Reg. Petav. pr. Tholos. Leid. Moret. sec. Exc. Pat. rec.
fiuctibus Med. sec. ra. pr, fascibus vel legibus Oxon. pr. — 21 tardusque Oxon.
NOT.E
leritas, et Caesarianae sirailis, Veni, jacent:' Cicero. ' Mortis timens,'
vidi, vici. Lucretius.
Profugum] Gildo tentabat fiigere, Negatis frugibus] Gildo frumenta-
et ideo profugus dicitur, et raox cap- rias Romae naves ita in Africa reti-
tus est. nuerat, ut jam Proceres timerent ne
13 Prcevenit] Victoria paene ante plebs ob annonae caritatem efFerata
beihim nuntiata est. inseditionem erumperet.
IG Quem venien^] Hyeme bellum 18 Olympi rapidi] Cceli, quod ra-
indictum est, vere hostis velut ful- pido motu voivitur.
mine aliquo perculsus est. 20 Fascibus] Fasces sumuntnr pro
17 ExitiijamRomatimens] Utho- Imperio, cujus signa sunt : siguum
minibus, sic et nrbibus sunt sua fata. pro re signata, Metonymicws.
' Tot oppidorum cadavera projecta
DF; FRI-!iO GILDONICO. 059
Intcrins : fuijrrc jrcnre : jcjuna lacertos
Excdit macies: humcris vix sustinct aegris
Squalcntem clypcum : laxata casside prodit
Caniticm, plenanuiue traliit rubiginis hastam. '-iS
Attig:it ut tandem ca^hmi, genibusque Tonantis
Procubuit, tales orditur moesta querelas :
Si mca mansuris meruerunt moeuia nasci,
Jupitcr, au^uriis ; si stant immota Sibylloe
Carmina, Tarpeias si necdum rcspuis arces ; 30
orta. e\jcjimio uttenuavit bruchia : ccgrc sustentat huincris infirmis scutumtriste :
^alea soltita ostendit canos, tt trahit cxispidem oppktam rubigine. Postquum tan-
demcontigit Calum, et accidit ad gctmi Joris ; mKrevs incipit hns questus. Si
muri mei meriti suiit surgere, auspiciis cetirnis, o Jupiter ; si pradictiones Sibyllte
remanent constantes ; si non adhuc contemiiis turres Tarp€ias,venio ad te rogans,
soc. hitentcs Pctav. pr. Moiet. pr. Exc. Riiben. ed. \icct. jacentesE\c. La>ti.
jacentes vel latentes Exc. Pat. rec— 22 Interius. ciim reAeia (mynri diio Vatt.
Petav. pr. Vat. Livin. Gesn. Koeiiii,'. et ed. Hipont. jaccntcs: Interius fugere
Heins. sedere Thuan. ed. Vicet. Gesn. Kcenig. ed. Bipont. Rnben. in Exc.
suis notat ita lej-i in aliis, et Lipsium hoc maluisse. /vgcre vel sedere Exc.
Pat. rec— 23 Excdit iiniis Heins. Excedit Petav. sec. cd. Vicet. E.vtendit
Tliiian.— 24 lassala Vat. quint. Pal. Florent. duo Med. r.nus Hcins. Bonon.
Tholos. Lov. Oxon. sec. Ambr. tert. niarg. Isingr. dno Pulm. et
Barth. tres libri. la.vata vel forata Pric cuspide Mazar. in. pr. Ambr.
pr. Petav. sec Sched. Gud. cuspide vel casside Med. sec Reg.— 25 Ca-
nicicm vel Canicies Vat. pr.— 2G genibusque gravatis Pric— 27 talesque cd.
Parm. et \'icet. tales duo Moret. Lov. Ald. Raphel. Exc. Gevart. voce
querelas Med. quart. Exc Pat. rcc loquelas Ambr. pr.— 28 meruisset oc-
todecim scripti, Var. LL. ed. Antv. meruissent Oxon. duo, Voss. duo,
Lov. mcruerunt Exc. Pat. rec. m. sec meruisset vel mcTuerunt Vat. qiiart.
Pal. Leid. pr. Moret. sec mania Exc Laeti. nomina ed. Vicet.— 30 nccdum
Mazar. nondum Leid. pr. et quatuordecim alii, Ald. Var. LL. ed. yVntv.
Tespicis ^at. sec despicis dno Vatt. Pal. Farn. Rott. respuis Vat. tert. Pric.
vet. Gyr. Florent. Pat. Mazar. respicis vel rcspuis Vat. pr. despicis vel respuis
NOTiE
22 Fugere gencc] Gena; olim ru- niittentibus.
bentes, etsucco optimo plenac, mar- 29 Sibylke carmina] Quae ilidem
cent, fugiunt, cadunt, fluunt. populo Romano imperiuni Romanum
2:i Canitiem] Velut senectus argu- sempiternuni promiserunt : Sibjila
mentum esset fati imminentis. dicitur, quasi 2toD $ov\h, consilium
Trahit] Qiiasi onus molestum, cui Dei.
ferendo viros tenues non snfficiant. 30 Tarpeias arccs] Capitoliiim, sic
28 Mansuris auguriis] Pra>sagiis ex dictum a Tarpeia vestali, Tarpeii
avium inspectione observatis, ct custodis filia, a Sabinis, quibus arccm
aiternitatem Imperio Romano pro- prodiderat,oppressa.
360 CL, CLAIIDIANI XV.
Advenio supplex, non ut proculcet Araxen
Consul ovans, nostrajve premant phraretrata secures
Susa, nec ut rubris Aquilas figamus arenis.
Hciec nobis, haec ante dabas. Nunc pabula tantum
Roma precor. Miserere tuae, pater optime, gentis. 35
Extremam defende famem. Satiavimus iram,
Si qua fuit. Lugenda Getis, et flenda Suevis
Hausimus : ipsa meos exhorret Parthia casus.
Quid referam morbive luem, tumulosve repletos
Stragibus, et crebras corrupto sidere raortes ? 40
non vt consul triumphans proterat Araxen, et potestas nostra contundat Susa Pha-
retras ferentia, neque ut figamiis signa ad rubrum mare. Hac nobis, heec prius
indtilgebas. Ego Ro7na nunc solum rogo alimenta : o pater optime, miserere populi
tui. Rcniove faniem ultimam. Explevimus iracundiam tuam, si qua fuit. Pertu-
limus niala dcflenda Getis,et dolcnda Suevis : Parthia ipsa horret calumitates meas.
Quorstim narrem contagia morbi, et ingentes strues cadaverum, ac funera assidua
Put.— 31 Oaxen Vat. pr. Oaxem deceni alii. Exc. Ruben. Oraxem Leid.
pr. Oxon. pr. Lov. Vat. quart. Rott. Reg. Mazar. Pat. Tholos. Araxem
duo Med. Tluian. Anibr. sec. Moret. sec. Vat. qnart. pro varia lectione, vet.
Gyr. Exc. Gevart. Ouxem vel Oraxem Moret. pr. Med. pr. — 32 nostrceve
duo Med. inc. Heins. Put. Reg. Tluian. duo Moret. et Anabr. totidein
Oxon. tres Petav. Var. LL. ed. Antv. noslraque duo Vatt. Pal. Pric.
Oisel. Ald. nostrane ed. Vicet. prement Oisel. — 33 in rubris viginti octo
Codd. ed. Parm. et Vicet. Exc. Gevart. rubeis Med. quart. fugiamus
Pat. — 34 vobis ed. Parm. — 35 Roma tamen vel Roma petit Med. sec.
dux optime Med. quart. — 36 Hcins. conj. satiarimus. — 37 Si qua fuit vel
forent Moret. sec. — 38 e.xhorret vet. Gyr. horrescit Moret. pr. horreret om-
nes Vatt. Pal. Pric. horrebat Farn. ed. Vicet. Exc. Pat. rec. m. sec. horret
jam Vat. pr. m. sec. Kott. Med. sec. Bonon. Put. Vat. Livin. en horret corri-
gebat Heinsius.— 39 mundive Aml)r. pr. morhique Farn. Med. sec. tumulosve
Vat. quart. Pal. Pric. Rott. Oxon. pr. Leid. pr. tumulosque alii. cumulosve
Med. pr. m. pr. Vicet. Ald. Isingr. Raphel. et Gesn. et ed. Bipont. cumu-
losque vel tumidosve quatuor Vatt. Farn. Oisel.— 40 crebris Vat. quint. —
NOTiE
31 Araxen'] Fluvium Armeniae, sed immanissinii, qui Romauos sa;pius
accipitur pro Asia : pars pro toto. infestarunt.
33 Susa'] Regia est Persarum peri- 38 Parthia] Parthorum Persarnm-
tissimorum usu sagittarum. que regio tangitur casibus meis; sic-
Aquilas] Non ut signa Romanorum que swmvel hosti miseranda: adagium.
figamus ad rubrum niare. 39 Luem] Ex fame pestis, ex peste
35 Tua gentis] Ex te ort^ ; nam mors iate grassabatur.
Roninhis Martis fihus; Mars filius 40 Corrupto sidere] Non quod sidus
eratJovis; sicque Romani originem corruptum sit, sed quod astrorum
ducunt ab ipso iove. maiignitate aijr corrumpatur.
37 iietis} GetiE, et Suevi, populi
DE IJLLLO GILDONICO,
361
Aut fliivlum per tecta vaguin, sunimisque minantem
Collibus ? ingentes vexi subniersa carinas,
RemorunKiue sonos, et Pyrrhaj sa^cula scnsi.
llei mihi, quo Latiae vires, Urbisque potestas
Decidit? in qualem pauhitim lluximus umbram ?
Armato quoiuhim populo, Patrumquc viiicbam
Consiliis : domui terras, urbesquc revinxi
Legibus : ad Solcm victrix ntrumquc cucurri.
Post(piam jura fcrox in se communia Ca^sar
45
f.r astro maligno? Vel flumen errans, per dumos, cl prope assurgens ad vcrticcm
jnontium? E.ao mersa tuli magnas nares ; uc passa sum murmur remorvm, at^jue
niala atatis Pyrrlui'. O me infflicom ! quo impcrium Itidicum et potcntia url)is
Romaj ahiit ? lu (juam dcrcnimus scnsim umbram ? Olim ejifo ridclinm armis
populi niei, ct prudcntia Scnatorum: suhegi Orbem, et astrinxi iino impaio
homines: ejro triumphans volavi ad Orientem et Occidentem. l'ost(juam
Ceesar fortissimus tra'ismisit in se pvtestatem communein, et viores corrupti
41 Aut qnatuor Metl. nnus Heins. Kcg. Lov. Moret. pr. dno Amhr. Exc.
Gevart. \'am Pric. An Oisel. Au Ambr. sec. An vel Auf Vat. pr. minacem
(Jxon. pr. tnimttum vel minantcm Vat. pr. — 44 lle milii Vat. pr. Ei milii
Florent. .Med. tert. Petav. sec. Lov. lleu diio Vatt. Reg. Pric. Tiiuan. Petav.
pr. Med. qiiart. ed. Vicet. Latia gcntcs Med. pr. nnus Heins. gcntis Pal.
urbisque vet. (iyr. Vat. Livin. Exc. Lani. orbisque duodecim alii, ed. Parm.
et Vicet. Ald. Exc. Pat. rec. item Gevart. urbisque vel orbis^iue Oisel. —
4.5 Recidit Pal. Heins. Gesn. et ed. Bipont. 1'rocidit ^Moret. sec. (luales um-
bras Kott. ^led. sec. talem Reg. talem vcl (imdem Oxon. pr. fleximus Vat.
quint. Tliolos. fiximus Petav. sec. — 1« Armato populo vet. Gyr. Armatis populis
quatuor Vatt. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. Armatis vel Armentis\:it. \n:
patrumque omnes Vatt. Pal. Farn. Rolt. Oisel. pfttriisque Leid. pr. Amjjr. pr.
Mazar. Exc. Cod. Rliem. Heins. Gesn. et ed. liipont.— 47 Conciliis \'at. pr.
NOT/E
41 Fluvium] Tiberim exundantem tres dicti sunt, quod consilio, aucto-
perdomos: niira enim et prodigio ritate, et fide patria Rempublicam
similis estTiberis exundatio. regerent.
43 ryrrhce scicula] Diliivium, qiiale 47 Vrbcsque rerinxi'] Alii legunt,
tempore Deucalionis et Pyrrha! con- homincsquc revinxi. i. e. Ego qnasi om-
tigit in Grspcia. nium hominum parensatque Inipera-
45 Umbram] In vanani lcvemque trix eos unis legibus, nno imperio,
speciem atiiue inanem effigiem dcvc- vclut communi vinculo, retinui, atque
nimus ; nos, (|u<e caputeramns totiiis
Orbis, ac solido imperio omnia re-
gebamns.
46 Armato] Populo Martio, et ar-
ma victricia gestanti.
Vigcbani] Valebam, florebam sa-
pientia Senatovum meorum, qui Pa-
parere assueteci.
48 Solem utrunuiuc] Id est, iitrain-
que Solis oram, Orientem et Occi-
dentem.
49 Ferox Casar] Julius Casar, ar-
niis acerriuius.
362 CL. CLAUDIANl XV.
Transtulit, et lapsi mores, desuetaqiie priscis 50
Artibus in oremium pacis servile rccessi,
Tot mihi pro meritis Libyam Nilumque dedere,
Ut dominam plebem, bellatoremque Senatum
Classibus aestivis alerent, geminoque vicissim
Littore diversi complerent horrea venti. 55
Stabat certa salus : Memphis si forte negasset,
snnt, atqite oblita antiqua disciplincp abii in sinum turpis pacis, Inipe-
ratoies pro tantis meis beneficiis donaverunt mihi Libtjam et JEgyptum, ut
nidrirent navibus a-state missis populum, I'rincipem,et Senutum bellorum arbitrum,
et ex duobus liltoribus venti altcrnatim replerent granaria publica urbis, Tuni
victus certus manebat : si forsan Mgyptus recusabat frumentum, rependebam pro-
urhesque Reg. Oxon. pr. Leid. pr. m. sec. omnesque Vat. pr. orbemque Moret.
sec. Ald. urbesque Tholos. Heinsins ascripserat m. Paneg. Stilic. 284. ho-
miuesque tres Vatt. Farn. Pric. Rott. Oisel. hominetnque Va.\.Med. yr. unus
Heins. urbesque vel hominesque Petav. pr. — 49 rura Oisel. — 50 elapsi Vat. pr.
et tert. Pric. Oisel. Ambr. tert. Exc. Laeti. et lapsi Leid. pr. et octodecim
alii, ed. Vicet. Exc. Gevart. item Var. LL. ed. Antv. et lapsi vel clapsi Vat.
quart. — 51 Arcibus Med. pr. Ambr. sec. nnus Heins. senile ed. Vicet. servire
coujiciebat Heins.— 52 Nilum Libyamque Moret. pr. Vat. sec. Libyam ISIilum-
que Exc. Schott. Gronovius ascripserat locum Tacit. ii. Ann. c. 59. dederunt
Pric. — 54 alerem Pric. inc. Heius. ad illa Classibus astivis ascripserat Heiii-
sius locum Spartiani in Commodo. ' classem Africanam constituit, quae sub-
sidio esset, si forte Alexandrina frumenta cessassent.' de his classibus vide
Lipsii Electa et Contarenum de re frumentaria. — 55 divisi Leid. pr. et Vicef.
complerant Pric. — 56 Nimphis Kott. — 57 parilem Vat. pr. Oisel. Florent. m.
NOT^
50 Priscis artibus'] Antiqnae oblita late regem ; Senatum bellatorem, cu-
disciplinae, quae fovebat frugalitatem, jus nutu bella gererentur.
removebat luxnm, qui paci successit. 54 Gemino littore^ Ex littore et
' Quippe reraoto Carthaginis metu Libyae et vEgypti.
snblataqne imperii aeniula, non gradu, 55 Complerent^ Non venti quidem
sed prapcipiti cursu a virtute disci- ipsi afflantes ex variis regionibus,
tum, ad vitia transcursum.' Velleius. Libya scilicet et iEgypto, replerent
Idque futurum preedixerat Scipio horrea, sed impellerent classes onus-
Nasica, dum contra Catonem proba- tas frnmento, quod repleret horrea,
bat Carthaginem non esse delendam. quae iu urbe numerata sunt plusquain
51 Servile] Servili niodo, turpiter trecenta.
elanguescere coepi in sinu pacis tutas 56 Stabat] Firraa erat, et fixa re-
ac profundae. manebat salus, seu certus victus, cer-
52 Libyam] Aucto populo Romano, tum alimentum, quo vita seu salus
fruges Italae Sicuiaeque non sufficie- fovetur.
bant: additae classcs, quee ex Africa, Memphis] Urbs ^Egypti, vulgo Le
et iEgypto, ubi est Nilus, frumentum gratid Caire, ponitur pro tota jEgypto,
asportarent. pars pro toto. Vide iv. Cons. Honor.
i'i Dominam plebem] Populum alias 570.
i
Dli CRLLO GILDONICO. 300
Pensabam Phariuiii G.Tetuli.s messibus annum.
Frnjjiteras ccrtarc ratcs, latccpic vi(lcl)am
Punica Niiiacis coiicurrcrc carba.sa vclis.
Cum subiit par Roma mihi, divisaque sumsit 00
^quales Anrora toiras : yl'iryptia rura
In partem cessere novam. Spes unica nobis
Restabat Libye, quae yix aegreque fovebat
ventum Mgyptium frugihus LihycB. Cernebam undiqne naves frumentarias con-
tendcre, et naves Carthazinievses accderare cum navihus .Enyptiis. Cum Rotna
ultera wqualis milii exorta esl, et Oricns separutus cvpit togas similvs: agri /Egyptii
fecerunt partem novam. Lihya spes una supererat nubis, quce nos alehat magna
pr. Mazar. maig;. IsinKr. Pharium vel parilem Put. Vat. Livin. Pharium annum
vel Phariam alnum Fotav. pr. Pkarum eri. Vicet. mevsihus Florent. Pal. Petav.
sec. — 5S Frugiferasquc rates lale ccrtare l*ut. certasse l''arn. Moret. sec. ed.
Parni. et Vicet. cices vel rates Lov. — 5!) occurrere AIaz;»r. JMoret. sec. ventis Piit.
— (iO Quum subiit Moret. sec. Var. LL. ed. Antv. subit Farn. subito diiodecim
alii. Tum subilo Pat. divisaque Aid. diversaque Vat. sec. Pal. INIed. scc. Tliiian.
unus Heins. Moret. sec. — 61 tura Pal. jura Med. pr. Ambr. sec. iinus Heins.
qiii lioc probat, et ascripserat vs. 4.j4. intVa ' jns Latiiim,'Otc. item Vopisc. iii
Probo p. 239. ' Copton et Ptolemaidem Romano jiiri addidit.' — (Vi nova; tres
Vatt. diio Oson. totidem Med. et Petav. Leid. pr. Reg. Tliiiaii. Hoiion. Pat.
Mazar. inc. Heins. Moret. pr. et sec. cum ciossa i. e. Romcc. Exc. Cevart. item
Cod. Rliem. novam duo Vatt. Pal. I*ric. Petav. sec. m. scc. ed. Parm. novcc vel
novam Put. Notki Farn. unica tnundi Med. tert.— 63 Libycc Vat. sec. Libye vi-
ginti Codd. item AM.fovebat Exc. Laeti. favehat Lov. ferebat Med. quart. ed.
NOT/E
57 Pharium annuml Annonam an- rium Orientis, divisuni ac separatum
nuanijubertatemque .^gyptiam. Pha- ab Imperio Romano, qiiod est in Oc-
ros olim insuln ^gypti, a Nilo de- cidente, sumsit ' evqnales togas,' id
structa ; inde iEgyplus dicitur Terra est, aeqiialia Imperii et s;cntis insig-
Piiaria. Ovid. ' Fluctib\is ambitaB nia. Porro cac^aw Pi/nica dicta siint
fuerant Antissa, Pharosqiie, EtPlioe- a Phcenicia, qiiae pars est Asiac, quo<l
iiissaTyros, quarum nnnc insula nuUa populi Liby<» et Carthaginis ex
est.' Phcenicia advenerant. Nec omitteu-
GcElulis^ Gaetulia pars est Libya? : diim est, translatum in iirbeni Cou-
ponitur pro ipsa Libya, pars pro stantinopolim Imperiuin, omen mni-
toto. tis visum esse Iinpcrii Romani labau-
■59 Punica carbasa] Id est, vela scu tis atque morientis.
naves Carthaginienses, seu Libycas, 62 Cessere novam] jEgyptns a novo
cum velis, seu navibus vEgyptiis, ad domino occupata est, scilicet ab Ar-
afferendum milii frumentiim certatim cadio Iniperatorc Oiientis.
contendire atque concurrere vide- 63 Libye] Vel Libya. Haec sola
bam, cum exorta est Constantinopo- nobis restabat, spesqiie erat unica
lis, qua; est altera Roina, mihiqnc frumcnti advehendi, si Auster sccun-
siinilis ; et cuai Aurora, seu Iinpe- dus afflarct.
364 CL. CLAUDIANT XV.
Solo ducta Noto : nunquam secura futuri,
Semper inop.s^ ventique lidem poscebat et anni. 65
Hanc quoque nunc Giklon rapuit sub fiue cadentis
Autumni. Pavido metiraur coerula voto,
Puppis si qua venit, si quid fortasse potenti
Vel pudor extorsit domino, vel pra^do reliquit.
Pascimur arbitrio Mauri : nec debita reddi, 70
Sed sua concedi jactat, gaudetque diurnos,
difficuUate impulsa iino Austvo, nunquam tuta profuturo, usque pav.per, et rogabat
favorem venti, et anni. Gildon ademit nobis eliam hanc Libyain, sub exitum Autumni
ftnientis. Prospectumus mariu, desiderio timido, si aliqua nuris adrenit,siforsan aut
verecundia expressit aliquid u tijrunno formidando, vel si pra'do omisit aliquid. Nu-
trimur ad nutum Muuri, et iste gloriatur non rependi debita tVumenta, sed sua dari,
Vicet. — 65 et anni vel in ajinum Reg. — 66 duin pio n?t>icPetav. sec. Gildon Exc,
Laeti. Gildo oniiies Vatt. Pal. Farn, tenuit Pal. Med. pr. inc. Heins. lib.
Barth. tacentis Anihr. sec. cudenles vel potcntis Lov. — 67 metitur Oisel. Pat.
Put. m. pr. Leid. pr. Oxon. sec. Puhnan. Anibr. tert. Exc. Gevart. ponto
Mazar. — 68 Siqua venit Oxon. pr. quod Oxon. sec. parato Pric. — G9 prado Pal.
Med. pr. unus Heins. Reg,. Thuan. Lov. Tholos. Oxon. pr. Ald. prceda noveni
alii. prado vel praeda Med. pr. Exc. Pat. rec, Heinsins ascripserat locum
Spartian. in Severo pag. 71. ' postea invadentibus niultis Rpmpublicam,
res Romaua praidonibus direptui fuit.' — 70 non debita Thuan. Ald. nec Vat,
Livin, reddi Vat. sec. reddit octo alii, Var, LL. ed. Antv. — 71 gaudet jactatque
NOTiE
64 Solo ducta Noto] Non quod Li- tumque expectantes, sed timido voto,
bya ad nos Austro adducatur, sed seu desiderio : ssepius enim despera-
frumentum in Libya contentum, mus, seu metimur, id est, spectamus
Auster sive Notus, ventus pluvius, quam longo mari interjecto distet a
sed in AtVica serenus, favet nautis nobis frumeutum,
ex Africa in Itaham venientibus, Ccerulal Maria sic dicta a colore
Nunquam secura futuri] Libyca an- coeruleo,
nona nunquani satis tuta ac certa erat 69 Vel puJor] Si pudor aliquid fru-
nobis, pro futuro tempore, ob incer- menti extorsit a Gildone tyranno
tani anni Libyapque sitientis spem, potente,
incertamque navigationeni : sicque Vel prcedo^ Si Gildo, qui Africam
ut adveheretur, optabamus ut annus, przedatus est, aliquam terras partem
seu proventus Libyae anninis esset reliquit, quam non sit depopulatus.
fidus, et bene responderet votis agri- 70 3Iauri'] Gildonis, qui interiorem
colae ; optabamus etiani, ut venlus Africapi partem, ubi Mauri sunt, diri-
Auster faveret fideliter : nam alio- puit.
quin Romam advehi non posset an- N'ec debita'] Gloriatur se non red-
nuus iile proventus. dere frnuienta, quae deberet Roma;
67 3Ietimur] Prospectamus maria rerum doraina^, sed dare ut famula;,
oculis, ut solent frumentum alimeu- qute sua sunt.
DE HKI.LO GILDONICO. 8015
Ut faraulae, prcTbere cibos : vitamque famemque
Librat barbarico fastu, vuliriciuc supcrbit
Flctibus, ct tauta? suspcudit fata ruiu;\3,
Romulcas veudit segetes, et possidct arva 75
Vulucribus qua^sita mcis. Idcouc tot anuos
Flcbilc cuui tumida bcUum Carthaginc gessi ?
Idcirco voluit contcmta luce reverti
Rcgulus ? li;\?c damnis, gcnitor, Canncnsibus emi ?
Incassum toties lituis navalibus arsit 80
et latalur ministrarL' alimenta qmtidiaua mihi Roina^ sicut ancilhc ; et ambitione
barbara irutinatur vitam it/amem me.iin, uc tur^escil lacrijmis populi,atijue dijfert
fata tauli exitii. Vcndit frumenta Romana, atque occupat afrros partus ;)7(|ow
meis. An idcircu pcr tot annos feci bellum lacrymabile cum Carthaf(iue superba?
An ideo Regulus optarit redire, rita spreta! Jloc actptisiri, o Pater 3u\nH'r, clade
Canncnsi/ An mare Siculum ct Hispanum tutics frustra inccnsa sunt tuhis nara-
Tholos. INIcd. sec— 72 prare pio prabere Pat. — 73 Vibrat Meil. tert. — 76
ideoque Mazar. annos quatuor Vatt. Pal. Pric. Rott. Oisel. annis Vat. sec.
Farn. Oxon. pr. Moret. seo. Amhr. tert. Lov. ni. pr. annus vel annis Reg.
— 77 timida Vat. pr. Rej?. Petav. sec. gessi Carthagine bellum IMoret. sec.
— 78 contcmla Vet. Gyr. Vat. Livin. Pnt. Reg. Thiian. Mazar. Lov. ^Moret.
sec. tres Ambr. Exc. Gevart. (.OH^p/i/a Vicct. Aid. Parin. et edd. pluvini»
contempta Pat. Tholos. Sched. Gud.— 79 huc Put. Reg. Thuan. Mazar.
qnatuor Med. duo Hcins. Lov. Pat. Moret. pr. tres Ambr. Var. LL. ed.
Antv. /icrc Vicet. Parra. Junt. et al. genitor damnis Med. tert. (/rtmni Pal.
Med. pr. /iffc rfawHW Petav. pr. e;nJ Vat. pr. et tert. Pric. Oisel. Pat. Piit.
m. sec. Florent. Med. sec. inc. Heins. Ald. emit Med. pr. Tluian. egit lib.
Barth. cgi tres Vatt. Farn. duo Med. totidem Oxon. tres Petav. duo Ambr.
Reg. Put. m. pr. Bonon. Tholos. Lov. Leid. pr. Moret. scc. ed. Parm. et
Vicet. Exc. Gevart. Var. LL. ed. Antv. egi vel emi Rott. Ambr. sec— 80
tacuis Med. tert. Latiis Vat. pr. m. sec. terris Pal. transtris conjiciebat
NOTiE
73 Librat] Pendit, at(|ue librat, probavit non esse permutandos, cau-
uon vitani, non fameni, sed vel ampli- satus eos capi non potuisse, si gene-
orem annonam, vel pauciora grana, rose mori voluissent : mox^iue rediit
qna; aut vitam fovent, aut famem Carthaginem, dissuadentibus aiuicis,
pariunt : quasi diceret : Do friiges non ignarus ' quid sibi barbarus tor-
amplas, vivant : do exiguas, patian- tor pararet.'
tur esuriant. Damnis Cannensibus] Vicus Apuliae
74 Suspendit] Vel ditiert riiinam in Italia prope fluviiim Aiitidum,
Romffi, quasi esset iu sua potes- vulgo Lofanto, ubi qiiadraginta Ro-
tate. manorum miHia fusa suiit.
79 Regulus] Atilius Regulus, qui a SO Lituis navalibus\ Tuljis seu prffi-
Carthagiuiensibus missus Romain, ut liis uavalibus : signiim pro rc sig-
ageret de permutatioue captivorum, uata.
3(J6 CL. CLAUDIANI XV.
Hispanum Siculumque fretum ? vastataque tellus,
Totque duces caesi, ruptaque emissus ab Alpe
Poenus, et attonitas jam proximus Hannibal Urbi ?
Scilicet, ut domitis frueretur barbarus Afris,
Muro sustinui Martem, noctesque cruentas 85
Collina pro turre tuli ? Gildonis ad usum
Carthago ter victa ruit ? hoc mille gementis
Italiaj clades, impensaque saecula bello ;
lihus? An ideo agri mei dcpopulati simt, totque dudores interfecti, et erupit ab
Alpihus effractis Annibal Carthaginiensis, et jam propin(juus urbi obstupefacta; ?
Nempe, ut Gildo barharus potiretur Afris superatis, sustentavi hellum muris meis,
atque passa sum noctes sanguinolentas ante turrim Collinam ? Carthago ter subacta
cecidit pro emolumento Gildonis? Mille struges ItaliiE conjiictatcB, et sacula insumta
Heitisius.— 82 raptaque Put. m. pr. ed. Vicet. einissus Vat. pr. inmissus Vat.
Livin. aula pro Alpe Moret. sec. m. pr. — 83 hosti Put.— 84 Solis pro Scilicet
Var. LL. ed. Antv. in domitis vel ut domitis Med. pr. hostis pro Ji/risTliuan.
—85 Muro Exc. Leeti. Mauro Vat. tert. Farn. Med. sec. ra. pr. Put. Reg.
Ambr. sec. Moret. sec. duo Oxon. Vat. Livin. ed. Vicet. et Colin. Muro
vel Mauro Lov. Med. pr. mortesque Med. tert. noctemque cnientam Pric. — 86
Collinam Vat. pr. sub turre duo Vatt. Petav. pr. Voss. Exc. Pat. rec. turre vel
parte Put. — 87 ter victa fere Lov. victa ruit Vat. pr. et tert. Florent. inc.
Heins. Mazar. Pat. Anibr. sec. Exc. Pat. rec. ed. Parm. etVlcet.fuit viginti
quatuor alii, Exc. Gevart. fuit vel ruit Ambr. pr. hoc mille Leid. pr. duo
Oxon. arabo Moret. Lov. Ald, Wolf. /trt-c duo Vatt. Petav. pr. Thuan. edd.
Parni. Vicet. Jiint. Gryph./itE Isingr. Raphel. elapsa litera.— 88 iinpressaque
Leid. pr. Pat. inc. Hcins. Ald. impensaque Fiorent. quatuorMed. tres Petav.
totidem Ambr. unus Heius. Put. Reg. Timan. Mazar. Bonou. Tliolos. ed.
Vicet. Hcinsius ascripserat loca Spartian. in Hadriano. ' Socrui suas praeci-
puos honores impendit ludis gladiatoriis casterisque officiis.' pag. 5. 1. 20.
NOTiE
82 Alpe'] Hannibal siiperavit Al- mara explorabat: Fulvius Flaccus
pes, ruptis aceto ignique cautibus. non tidit, sed armata manu illum in
83 Proximus~\ Hannibai tertio ab castra sua recedere coegit. Die pos-
Urbe lapide castra metatus est : unde tera, et adhuc sequente, ambo exer-
Proverbium, ' Hannibal ad portas,' citus alacriter piignare apparabant,
ad indicandum maximum Roraano- sed exorta subita tenipestate, semel
rum terrorem. Sed ille imbriura, atque iterum perculsi, a pugna de-
ventorumque violentia, velut divini- stiterunt. Ceterum quam Livius Coi-
tus, ab urbis moenibus summotns est. linuni vocat,Vaierius Maximus appel-
85 Muro'] Sustinui meis murisMar- lAt portam Capenam, qua scilicet itur
tem, hoc est Hannibaiem, circuin Capuam. Sic enim ille : ' Capenam
mea moenia cum duobus equitum portam arrais Annibale pulsante.'
millibus obequitantem. 88 Stccula'] Tribus belli.s Pnnicis,
Noctesque cruentus Collina pro turre] vel Carthaginiensibus, Roma diutis-
Hannibal a porta Collina usque ad sime fatigata est.
templum Herculis obequitans, Ro-
DE BELLO GILDOTS[ICO.
367
Hoc Fabius, fortisque niilii Marccllus agebant,
Ut Giklon cnmularct opcs ? lianrirc vcncna 90
Compulimus dirum S\ i)liuccm, iVactumquc Mctcllo
Traximus immanem Marii sub vincla Jugurtham?
Et Numidji3 Gildonis crunt ? pro fiincra tanta!
Pro labor ! in Bocchi rcgnum sudavit utcrquc
Scipio? llomano vicistis sanguine Mauri? 95
ad belluin, lioc facithttnt ; Fdhiiis ct Marctihis hellicosus hnc faciel)ant mihi, ut
fjildoucciiimiliiret iliritius? coef^imus Sypluicem cruilelem hihere virus, et rupuimus
in calams Mnrii .higurtluim efferum,y,im eilomitum a Metello! Et \\xc pertiiuiiunty
ad Giklouem \itmidam? O mortes taiita! o lahor ! amho Scipiones sudareruvt, ut
Bocchus regnaret? o Dlnuri superastis cruore Romano? Ille populus tamdiu belln-
PtTrebell. Pollio. in Odenato, p. 192. ' impenderc sudoieni.* iv. Cons. Honor.
M9. ' O niilii si liceat thalaniis inipendeie carnien !' nl)i vide, quac in liis
Var. LL. notuta snnt. et in Lnnd. Serena^ vs. 112. ' non ante suis inipcndit
amoreni Pignoribus.' ct Eidyll. ii. vs. 31. ' Nec ni>i servanda? jactiis inipen-
dere vitiv.' infVa vs. 4.)0. ' Qiias visrilat Veneri, castris inipendere noctcs.'
hellis Vat. sec. hello Vat. pr. et tert. Pal. Pric. Oisel. Mazar. Vat. Ijvin.—
89 Hunc Vat. (piint. simul tres Vatt. Pal. Farn. Rott. milii Vat. pr. et tert.
vet. Gyr. Pric. Oisel. rioient. inc. Heins. Mazar. I'at. Lcid. pr. Anihr. pr.
Vat. Livin. E\c. Cod. Rhem. Sclied. Gud. mihi vel siinul Piit. agehat trcdc-
cim Codd. et E\c. Gevart. — 91 Siphacem ho\. Sijphacem diruin Mvi\. (|uart.
rfi/rum Vat. quiiit. Lov. Leid. j)r. Oxon. pr. metallnm Vat. quart.— 9:i profunera
Vat. pr. ni. pr. Pni. r/urt?i<u Vat. quint. lanta vel qiiunta \m\n- . sec. — 91 (/o/orVat.
qnart. Farn. Pric. duo Ambr. lahor Oisel. Florent. ni. pr. duo Med. l'ut. Tbuan.
Petav. sec. Bonoii. Pat. Tholos. Ambr. tert. Lov. Vat. Livin. Exc. Gcvart. dolor
vel labor IMed. pr, Oxon. pr. et sec. Bochi Vat. pr. Boci Var. LL. ed. Antv.
regnum Bochi tres Vatt. Moret. pr. sudahit Vat. pr. sudaret Petav. tert. m.
pr. unde sudarit corrigit Heins. \iterque vel uiroque Tbolos. — 95 vicisti Oxon,
NOT7E
91 Sijphacem] Hiq Rex NumidiaR
Scipioni per La;liuni conciliatus, vio-
lata fide, Hannibali adba-sit, sed vic-
tus a INIasinissa, et a Scipione, in
triuinpbo dnctiis est. In carcere in-
edia periit : non tanicn venenum
bausit, sed Hannibal. Unde non-
niilli legunt, Compulimus dirum Han-
nibalem. Ovidins Syphacein producit
in secunda syllaba: ' Snperat Masi-
nissa Syphacein.'
92 Jugurtham] Micipsa Rex Numi-
diae Jngnrtham fratris sni Manasta-
balis fiiium, cuni duobus filiis siiis,
hjcredem relinquit : at Jni;urtha fra-
tres patrueles inipuberes occidit, nt
solus rCKnet. Romani criiueii ulluri
buic bellum indicunt: variis cladibus
ille a Metello affligitnr at(jiie fran-
gitur; sed tandcm captns, atque a
Mario in triumpho dnctus, post in
carcerc, doiore contabiiit.
93 Et Numidce Gildonis erunt] Et
ha!C ernnt in potestate Gildonis? qui
modo Manrus modo Numida dicitur,
quia bis popnlis iinpcrabat.
94 In Bocchi ref;num] Ut Boccbi
posteritas Africa potiretur? Boccbus
autein fuit Rex Manritania; ct Ga;-
tulicE.
95 Mauri] Popiili Africa; : vicis-
tisne effuso sanguine Romanorum .'
An ideo effusus esteorum sanguis, ut
vinceretis ?
368 CL. CLAHDIANI XV.
lllc diu miles populus, qui praefuit orbi,
Qui trabeas et sceptra dabat, quem semper in armis
Honibilem gentes, placidum sensere subactae.
Nunc inhononis, egens, perfcrt miserabile pacis
Supplicium, nulloque palam circumdatus hoste, 100
Obessi discrimen habet. Per singula letum
Impendet momenta mihi, dubitandaque pauci
Prasscribunt alimenta dies. Heu prospera fata !
Quid mihi septenos montes, turbamque dedisti,
Qu8s parvo non posset ali? felicior essem 105
Angustis opibus : mallem tolerare Sabinos,
^07', qui impernvit Orbi, qui donahat consulatum et regna, quem nalimien e.rperta
sunt formidahilem in bello, domita lenem in pace : ille populus, nunc inglurius et
paiipcr, patitur panus dcplorandas otii, et a nullo cinctus hoste aperie siiffert
pericula obsidionis. Mors imminet mihi per momenta quefque, et annona dubia
prafinit mihi dies exiguos. O sortem secundam ! qunre, o Jnpiter, tribuisti milii
colles septem, et multitudinem, quce non posset nutriri parfo conimealii ? /omn
pr. Mauri? Florent. Mauros Petav. tert. Mauri. cnm TeXeia o-Ti^jup Gesn. ed.
Bipont. et Kcenig. — 96 populis Tliuan. Moiet. pr. Yoss.pro/ia'< Vat. quint. Urhi
Vat. qnart. urbi vel orbi Med. pr. — 97 sceptra dedit Ald.^ — Qi placidum gentes\ aii.
sec. Moret. pr. coactce ]Med. tert. solutcc vet. Gyr. coacta; vel suhactce Put. — 99
inops\>xo egens Petav. pr. prcefert Pai. Pric. Rott. INIed. pr. Lov. ni. pr. Oxon.
pr. Put. Pat. Petav. sec. Tliolos. Amljr. pr. ambo Moreti,ed. Parm.Exc. Ge-
vart. ]JCT/er^ Var. LL. e marg. Parm. pacis vel paucis Florent. Ambr. pr. — 100
nuUo palam Farn. miseroque palam Leid. pr. tn. sec. circumdatur Ambr. pr. — 101
adit conj. Heins. — 102 Impendif Tliuan. Leid. pr. Moret. pr. Petav. sec.
m. sec. monimenta Var. LL. ed. Antv. dubitataque vel duhitandaque Reg. —
103 /je«.s pro,s;;era Vat. quart. ^NIazar. perfida Med. tert. prospera fati ex con-
jectura Lov. — 104 trabeamque Reg. dedisli Leid. pr. cum viginti aliis, ed.
Parm. et Vicet. dedistis Yat. tert. Pric. Rott. m. sec. Oisel. Florent. duo
Med. inc. Heins. Mazar. — 105 puero Yat. quint. Pal. m. pr. Med. pr. possit
Farn. — lOG Anguslis Put. Reg. Tluian.Mazar. tres Petav. tolerasse Oisel. Med.
NOT^
97 Trabeas'] Consulatum, qni desig- dubia atque incerta est, mihi praefi-
natur per trabeas, qua; sunt vestes nire ac praescribere videtur paucos
consulares. ad vivendum dies.
99 Pacis supplicium] Patior niala, lOi Heu prospera fata] Quasi dicat,
quai longa pax peperit. Juvenalis : Heu ! nimis prospera nobis fiierunt
' Nunc patimur longa; pacis mala.' lata, quae tantam milii dederunt ci-
101 Obsessi discriinen'] Populus, viura multitudinem, quee ali nunc
etsi non cinctus ab hoste, tamen ob non posset.
famem in pericuhmi vitae incidit,qua- 106 Sabiiws et Veios] Primos Ro-
si obsideatur. manorum bostes.
102 Dubitandaque'] Annona, quas
Di: H1'LL0 GILDONICO.
0(i!)
Et Veios : brevior diixi securius aevum.
Ipsa noret molcs. Utinam remeare licerct
Ad vetercs lines, et maMiiu paupcris Anci !
Sufficerent Etrusca mihi Campanaque culta, 110
Et Qiiinti Ciiriitpieseges, patria^que ])cfcn(i
Rusticus inicrret proprias Dictator arislas.
Nunc quid agam? Libyam Gildon tenet, altera Xilura.
Ast ego, qua3 terras humeris pontumque suljegi,
heatior divitiif exignis ; salitis esset ])ali Suhinos et Veios. E£;o miiior traduxi
vitam tutius. Ipsa mafinitiulo iiicommuilnt iiiihi. Ctimtm permitteretur milii re-
dire ud priscos liiiiites, et muros Aiiei pauptris! agri Iletruri(B et Campanicc, et
fruiies Qniiiti ac Curii satis es^nnt wilii,ac Dictatnr anrestis afferret sjiicas suas
patriie roganti. JSunc quid fuciam? (iildo possidet Libijam, uliera Auiora occu-
pat Mgyplum: ast ego, qucn domui terras et mare dextra niea, dcrclinquor, Mcr-
quart. Exc. Coi!. Rliem. — 107 liejos Vat. j)r. ]\7i(o.« Vat. quart. Pal. Leid.
|>r. Exc. La>ti. du.vit Oiscl. — IQO Jiiies vtieres Pat. cives l'arn.— 110 Sufficicnt
3Ied. (juart. culta vel rura Mcd. pr. — 111 L't Quiiiii Leid. pr. Quincli Flo-
ront. petenti Vat. tert. Med. sec. I*at. Anibr, tert. Exc. Licti. et Ruben.
potenti visiinti scpteii) Codd. Oxou. Leid. Lo\an. tres Pulnian. cd. Vicet. et
Exc. Cevart. poteiiti vel pitenli Med. pr. — 112 iiiferret proprias Floient. Put.
Reg. lliuan. ^Mazar. Bonon. Pat. Lov. Tliolos. ^at. Liviu. duo Hein». tres
Petav. totidetn Andjr. qualnor iVIed. ed. Parni. Exr. Gevart. Sciied. Gnd. ct
proprias Jerret ed. Vicet. harenas pro aristas \at. tcit. ni. pr. Pric. — IIS Nuik
Vat. Livin. ]2xc. La>ti. Num Vat. pr. ni. pr. IJeu Ainbr. pr. Ald. Sclicd. Gud.
Nam octodecini alii, lCxc. Clevart. ed. Vicet. Heu vel yam Var. LL. c niarg.
Parin. altcra Silum Florent. cuni (Jio.-sa, i. e. Constantinopolis. vid. vs. (51. —
111 Atque ego \e\ Ast ego Vnt. ^ki Pctav. s-ec. humerisquc subegi Movet. sec.
armis Vat. jjivin. Exc. La^ti. et Kuben. (pii numeris les;el)at. ad qu.p sequeu-
tia in niar<rine notavit Heinsius. humeris] ' ita lefienduni censiiit IMiilippus
Kiiljeniii.s in l"lcctis suis, ciii non accedd. probo nia<^is rh armis. vel etiam rt»
m .MEHiSjUt (Jionovius explicat in Slaliiiin.' peregi Leid. pr. Heinsius ad vul-
i^atam /iM/Hcr/s .sii/if^g-i tirmandani ascripsiiat loca Claudian, de 15. Get. 571.
' molemque laliantis Inipeni t'ulcite linnieri'.' ct Vopisc. in Probo p. 23().
' Scieudum tibi est tuis uunc liumeris incubuissc reinpublicaiu.' ct Ovid. 1. ii.
NOT.E
107 Brevior] Minor, et breviores Regcni Epirotaruni victiim Italia
liabens Iniperii limites. expnlit, Samnitnin munera contem-
109 -iHiiJ .Vucus Martius fuit quar- sit, sedens iu scamno, rapasque in
tus Rex Roinanoruin, pauper quidem, foco torrens.
si cum inimensis Iinperatorum divi- 112 Dictator] Lucius Quintius
liis censns eju.s coniparetur. Cincinnatus, de quo supra modo dixi-
111 Quiriti] Liicins Quintius Cin- nuis.
cinuatus ab agro evocatus, ut Dicta- 113 Altera] Aurora, Impcrium Oii-
tor fierct, sua nianu senieu spargeus entis, Constantinopolis, in qua iinpc»
invcutnscst. rabat Arcadiiis.
Curii] Curiiis Romanus civis for- 114 Ilumcris] Tolis viribus, onini
tissiinus et frugalissimns, Pyrrhnni conatu.
Velpli. d Var. Clas. Cland. ii A
370 CL. CLAUDIANI XV.
Deseror. Emeritae jara praemia nulla senectcE. 115
Di, qnibus iratis crevi, succurrite tandem :
Exorate patrem ; tuque o, quae vecta per altum,
Sponte Palatinis mutasti collibus Idam,
Praelatoque lavas Plirygios Almone leones,
Matcrnis precibus natum jam flecte, Cybebe. 120
Sin prohibent Parcae, falsisque elusa vetustas
ces nnlla est senectutis mex defessw. O superi, qmhus indignantibus aucta mm,
gubvcnite inilii tandcm : rognte Jovem parentem ; et lu, o Cybele, fiUiC advecla per
mare ultr» permutasti Idain montem, cwm collibus Romanis, et ubluis Leones Tro-
janos in Almune anteposito, nunc move Jilium Jovem precibus maternis. Sinfata
Trist. ad Aiigiistuni. 221. ' Non ea te moles Romani nominis nrpiiet, Inqiie
tiiis hunieris tani leve fertur onus.' — 115 et meritce Moret. sec. tam Rott. —
116 »j /enis Piit. sxccwnere Thuaii, — 117 £.rora<a vel £.TpZ(»ro<a Med. pr. et
si Moret. sec. O 7;«^ sponte Oisel. Pat. Med. sec. E\c. Cod. Khem. si vel
fju{t Pric. sic vel tjuce Florent. qu(E vecta per altum Sponte, 8fc. Vat. pr. et tert,
si sponte per altum Vecta Gesn. ed. Bipont. et Kcenig. altum si sponte per 0 qu<£
Vat. Livin, ultam Leid, pr, Med, tert.— 118 Palestims Ambr, pr. mutastis
Oxon.pr. mutatis Pat. Petav, sec. Med, tert.— 119 levas Vat, sec, m. pr.
Pric. Stigio Sulmone Vat. tert. Armone Var. LL. ed. Antv.— 120 natum preci-
hus Mazar. precibus natum omnes Vatt. Pal. Farn. Kott. Oisel. Cybele duode-
cim scripti et ed. Parm. Cybelle Gesn. et ed. Bipout.— 121 Sin Moret. sec.
NOT.E
115 Emeritce] Beliicis laboribus ma», dictus primo Palantium, deinde
defessae senectutis, quae mitius ex- Palatium: inde Palatinus,
cipi deberet, instar emeritoruin, qui Idam] Montem Phiygiajj in quo
post multos labores vacationem a lu- Cybele colebatur,
dis obtinuerunt, 119 Almone'] Fhivius Romae vici-
IIG Quibus iratis'] Ego Roma, Diis nus, in quo Cybeles simulacrum
iratis, crevisse videor, si tantam inihi saxeum ablutum est a sacrificulis :
coucessere magnitiidiiiem, ut fame qui mos quotannis renovabatur die
pressa miserabiliter perirein. 12. Aprilis, tuinqne Dea mitigari cre-
117 Exorate] Precibns vestris evin- dita, et cum sordibus deponcre quic-
cite, expugnate, reddite propitium, quid malevolentiae contra Romanos
Vecta per altum] Tuquc, o Cybele concipere potuisset. At simulacrum
Deorum mater, quje advecta mari ablutum iu urbem referebatur. Sed
inutasli Idain montem cum coUibns et Cybeles Sacerdotes fanatici et
Rouianis. Cybele autem, seu Cybe- turpes.
les siinulacrnm arlvectum est ductu Leones] Hi finguntur trahere cur-
Ciaudiye virginis Vestalis, qiiaj navim rnm Cybelts : quia Cybele, seu Vesta,
in qiia illiid siuuitacrum erat, ad- seu Terra, mater communis omnium
verso Tiberi, Zona sua traxit, ' prc- animalium.
cata propalain, ut ita dcninui seque- 121 ParccB] Seu fata, quae sunt
retur si sibi piidicitia constaret.' Siie- etiam snpra Jovem. Sed fatuin illud
louius, uihil est aliud quam verus Deus, qui
118 Palatinis] Mous Palatiuus Ro- est supra omues Deos.
DL HELLO GILDONICO.
'.m
Auspiciis : alio saltem prosternite casu,
Kt poeiiiT; nmtate genus. Porsoinia rediicat
Tarquinios ; rcuovet leralcs AUia piignas.
IVFe potius sa3vi nianibus permittite Pyrrhi : 12')
Mc Scnoiunn iuriis, Brcnni nic rcdditc nanimis.
Cuncta tanie lcviora nulii. Sic tata, rciiisis
Obticuit lacrymis. Mater Cytherea, parcnsque
Flet Mavors, sanctaeque memor Tritonia Vestae.
vetant, el antiqttiliii dccepta est auf^uriis faUncUnui, siiltcmpcrcellite nie aiia ruina,
ct cominutiite ^enus suijplicii. l^orsenna revucet 'raniuinios : Allia rediiitiifret
fiinesta prcelia: tradile me potius potestali Vijrrhi crudclis; tradite me furori Seno-
num, tradite ine i^nibut lircnni. Oinnia simt leciora inihifame. Ita Roina /o-
cuta, siluitjietibu^ ubortis. lenus maier jict, et Murs patcr, et Pallas rccordatn
Si duo Vatt. Rott. Morct. sec. Med. quart. falsis eiusa Farn. Moret. pr. —
122 Auguriis^lfi. Piilman. alins s<dtem\iir. LL. ed. Antv. — 124 remnvet l^fciiL
pr. revocet Vat. tert. Rott. fcralis Fut. Alca Tliolos. Allia Florcnt. duo .Med.
tres Petav. Gallia Vat. sec. Pal. Put. Rci:. Tluian. Oxon. \)\-. Anibr. tert.
Gallia ve\ AUia Mcd. pr. .Moret. sec. Lov. Mazar. })((g^«(is Vat. pr. Florent.
Oisel. vet. G\ r. Mazar. Vat. Livin. Exc. Cod. Rheni. tedas Tliuan. cccdcs frcs
Vatt. Pal. Farii. Rott. pugnas vel ccedes Vat. tcrt. Put. — 12.5 munibus sccci
Lov. Med. quart. pmsternite Pal. et quatuor Vatt. committite Pat. permittite
Vat. pr. Pric. Oisel. Florent. Mazar. Vat. Livin. Heiiisiiis ascripserat lociim
Spartian. in Didio Juliano: ' Vespera in Senatiiin vciiit, tofunKiiie se seuatui
permisit.' puni pro fyrrlii Mazar. — 127 meliora Vat. quinf. Pat. Med. sec.
NOTvE
122 Auspiciis] Diiodccini vultu- 128 Mater Cythcren] Veuus sic dic-
rum, quos vidit Koniulus antequam ta a Cytliera, insiila contra Cretaui,
Romam coiidcrct. Vencri dicata : vocatur auteni mater,
123 Porscnna] Rcx Hetruriic re- quia Roma ex iEnea, /Eneas ex Ve-
ducat Tarquinium superbum, et ejus nerc ducebat origincni.
filios libidinosos, quos mei cives eje-
cerunt.
121 Allia] Fliivius, qiii influit in
Tiberim, insignis cladc Rouianorum,
qui ibi a Brenno Galiorum duce pro-
fligati sunt. Unde Lucaniis : ' Et
danmata diu Romanis Allia fastis.'
12-7 Pyrrlii] Regis Epirotarum in-
ter infcnsissimos Komauorum hostcs
rcponendi.
12G Me Senonuin] Senones, Brenno
duce, Romam incciideriint.
127 Cunctafamc] Oninia mala po-
tins feram, quam famcm. Homerus,
A(;uy 5' otKTiaTov daviuv, fame perire
tniscrritnum.
Parcns Macors] INLirs pater erat
Romuli, ac proinde Romanie gcn-
tis. Multi fcrre noii possunt Dcos
flentes : sed talcs erant Dii Honie-
rici.
12*) Tritonia] Pallas sic dictaaflu-
vio Tritone in Africa, quod primum
virginali habitu ad hunc vcl niiviiim
vcl lacum apparuerit : qui Hiivius vel
laciis crumpit ex Paludc Tritonide:
hinc Pallas dicta Tritonia, et Tritonis,
idis.
\'estce memor] Palladium, seu Pal-
ladis simulacrum ciistodiebatur apud
Virgines Vestalcs; ideo Tritonia seu
Pallas recordatur Vestae.
372 CL. CLAUDIANI XV.
Nec Cybele, sicco nec stabat lumine Juno. 130
Moerent Indigetes, et si quos Roma iccepit,
Aut dedit ipsa Deos. Genitor jam corda remitti
Coeperat, et sacrum dextra sedare tumultum :
Cum procul insanis quatiens ululatibus axem,
Et contusa genas, mediis apparet in astris 135
Africa. Rescissae vestes, et spicea passim
8crta jacent: lacero crinales vertice dentes,
Effractum pendebat ebiir, talique superbas
Vesta sandiF : neque Cijbele manehat siccis nculis, ncqne Juno. Indigetes lugent,
i-t ii, si qiins Deos Ruma uccepit, rel ipsa dedit. Patcr Jiipiter jrtw incipiebat mol-
lirc pecliis, ct placare manu inurmur sucrum, cuin longe Africa concutiens Caluni
lameiitis liorrendis, et laniata per ginas, ostendit se in medio athere : vestimenta
ejiis discerpta, ct serta aristarum jacent, peclen scissus, et rttptum ebur suspcndeba-
Ambr. trrt. modo pro mihi Tholos. — 130 Ciihcle sicco Vat. Farn. Florent. Reg.
'flman. IMazar. duo Petav. quatiior Jled. inc. Heins. ed. Parni. et Viret.
sicco Cybcle Bonon. Tholos, Pat. Lov. INlorct. sec. et Petav. sec. Anibr. tert.
iinus Heins. duo Oxo«. Var. LL. e niarg. Parm. Exc. Gevart. item Gesn. ed.
Bipont. et Ranig. — 132 corda duo Vatt. et JMed. Keg. Put. Bonon. Lov.
Leid. pr. duo Oxon. totidem Ambr. tres Petav. Exc. Gev. Var. LL. ed. Antv.
corde sex alii. conla vel corde Oisel. ISIed. sec. remittit ed. Vicet. — 133 sacrum
Flor. ra. sec. sacra Med. quart. — 135 contiisa Vat. pr. et sec. Oisel. Petav. sec.
con/usa Fain. concussa viginti alii, iteni Exc. Gevart. contusa vel concussa Reg.
INled. pr. genis Florent. m. pr. — 136 discissw Morct. pr. decisce Moret. sec.
jctisir PaL Put. Petav. sec. Exc. Gevart. (/fSc/.ssa' Vat. sec. Farn, recscisscc
vcl descissce Reg. sparsim octodeci-m scripti, cd. \'icet. Exc. Gevart. — ^^138 Et
slratum Exc. Laeti et Rul>en. Et fraclum decem Codd. ed. Vicet. Var. LL.
NOT.E
130 Cybcle] Mater Deorum : non- tamen apnd eos omnium superstitio-
nuUi eaui ciim Vesta confundunt, num colluvies coiiflnxerat.
131 Indigetes] Homines praestan- 132 Aut dcdit] Roma dedit Romii-
tissimi, qui in Deorum numerum lum et Cwsares, qui inter Deos re-
ascripti sunt : ut Ronudus, &c, ferebantur.
Roina recepit] Roiua, ut CcEkim ali- 133 Sacrum tumultum] Excitatiim
quod, recepit gf-ntium oniuiura de- a Diis Roniae calamitatem indignan-
victaruin Deos, nequis scilicet rema- tibus.
neret in urbil)us aiit provinciis suum Dextra scdare] Mos eorum, qui e-
lionorem ulturiis. Lepidam certe su- rant locuturi. Lucanus : ' Dextraque
perstitionem ! Roma taiiien sobim silentia jussit,'
Hebracorum Denm non consecravit, 137 Dcntes, et ebur] Id est, dentes
quia is juhebat se coli soluni, ceteris eburnei, seu pecten eburneus, quo
exterminat.» ; et Deum aliquem co- Africa utitur ad pectendos crines.
lere alio, quo ipse jussisset modo, Huic autein datur pecten eburneus
iiefas. At Romani phues Deos vole- propter Elephantos quos alit.
bant, ut forte nullum haberent : sic
DE BRLLO GILDONICO.
373
Trrupit claniore forcs : Quid magne moraris
Jupiter, avulso nexn. pelairique solutis 140
Lcgibus, iratum populis immittere iVatrem ?
Mergi prima peto. Veniant pr^Krupta Pachyno
/Equora : laxatis subsidanl Syrtibus urbes.
Si mihi Gildonem nequeuut abducere tUta,
Me rape Gildoui. Felicior illa perustas 145
Pars Lil)ya», nimio quas sc munita calore
Detendit, tautique vacat secura tyranni.
Crescat zona rubens : medius flagrantis Olympi
tur e\ cnpile laccmln: illa iniiU iii Creli liminn, hac voci/erans: Quare cuncta-
ris, o ma^ne Jiipiter, liuriire Jrntreiii Neptmiiiin iiidi;r,iantein iii terras ruptis vin-
culis, et diisolutis legibus miiris ! l'usco primu submerfri : erumpnnt maria prcccipi-
tantia cx Pachinio : oppitla obruuntitr Sijrtibus apertis. Sijata non possunt eri-
pcremihi GiliUmem, eripe mc Gilitoni. llla regio LibijtE ardentis /ortunatior est,
ijtue dej\nsa ardore immodico tutatur se, tjuiescitiiue tula a tijruuiio lauto. Zona
e.l. Antv. Eff^radum viginti alii. superbas omiies Vatt. Pal. F.ini. Pric. Rott.
Oisel. Florcnt. cuin jilossa, i. c. nohiles. supernas Med. scc. ni. sec. itcm Gesu.
cd. Bipont. Ktvnii;. qiiod probaro visus Heiiisiiis, qui asciipseiat seqq. sic
VI. Cons. Hoiior. 9.5. ' seniore supornas Jam repctente plagas.' nbi similis
varietas. et in carmine de piis Fratribus 2S. ' docinnenta snperna' Justitiaj.'
id est calestis. ct 1. ii. de Raptu 239. ' quaj tc fortiina supcrnis Abstiilitr' et
1. III. Rapt. 107. ' Inqiie siiperna ret*er.'— 130 Inruiiipit Vat. scc. IMoret. pr.
vias pro /ores Pric— 1 il Legibus vel Sexihus Oiscl. popuUs E\c. LaUi. terris
ed. Vicet. Colin. ttrris vcl populis Exc. Pat. rec. /renum ytvo/ratremVric.
/reni Var. LL. ed. Antv. m. pr.— 142 cunclapeto Ambr. pr. prarepta JNIed. pr.
Cod. Barth. Pachynno Vat. pr. et sec. l'uchijnon Colin.— 143 laxutis E\c.
Lffiti. lassatis 0\Qn. sec. IMed. tert. edd. Vicct. et Parm. subsistant Med.
qiiart,— 144 nequcant Ambr. pr. obdiuere Pat. ahrumpere Exc. L.cti. —
14.) pneusttc Leid. pr. Oisel.— 140 nimio Exc. Pat. rec. medio Pat. ed. Mcet.
—147 D^cndut ed. Vicet. (pia Vat. pr. tuntiiiue vel tandemiiue Med. pr. —
148 Crescit Petav. sec. Ambr. tert. E.\C. Gevart. Med. tert. Crescit vel Cres-
cal Rcjj. Oisel. melius Thiian. Mazar. Tholos. Vat. sic. Med. tert. Pctav. scc.
ambo Moret. tres .Vmbr. Exc. Gevart. Var. LL. ed. Antv. mcdius vcl melius
x\OT-E
140 Avulso ne.xii, ^c] Avulsis illis
limitibns, qiii quasi vincula inarc re-
tinent: etdissolutis illis lcgibuj,quae
niarc vetant transgredi terminos.
141 Iratum /ratreui] Neptnnnin,
qui pouitiir pro niari.
142 Pachyno] Pacliynus nnus cst
ex promontoriis Siciliic, respicit AtVi-
cam : hodie Capo Passaro,
143 Laxatis Syrtibus'] Ita Syrtes
Afrirac laxentur, et aperiautur, ut
paleat via facilior undis erumpcnti-
bus, et obrutae nrbes snbsidant. Syr-
tes diciintnr, anh tov crvpeiv, trahere,
qnod naves trahere videaiitiir. Avie-
nus : ' Late trahit aHpiora Syrtis.'
14.5 Pcrustci:] LibyiE interioris, qua?
perpctuis Zona; torridic fervoribns
aduritiir.
148 Crcscat] Zona torrida, ct totiis
illc circnlns, qno illa continetnr, cres-
cat, et me (juoquc comburat, ut fiam
stcrilis. Imprecatio cst.
374 CL. CLAUDIANI XV.
Me quoque limes agat. 3Ielius deserta jacebo
Vomeris impatiens. Pulsis dominentur aratris 150
Dipsades, et sitiens attollat glcba cerastas.
Quid me temperies juvit? quid mitior eether ?
Gildoni fwcunda fui. Jam Solis liabenae
JBis senas torquent hyemes, cervicibus ex quo
Haeret triste jugum : nostris jam luctibus ille 155
Consenuit, regnumque sibi tot vindicat annos.
Atque utinam regnum ! privato jure tenetur,
Exigui specie fundi, quod Nilus et Atlas
forrida avgeatur : semitamedia Cceli ardentis rapiat me quoque. relicius jaceho
sterilis, non fcreus aratrum. Dipsades regnent, spicis remvtis, terra siticulosa
pro/erat cerastas. Quid salubritas profuit milii? Quid aer Unior? Fertilis fui
pro Gildone. Jam Sol cum loris volvit duodecim hycmes, ex quo tenipore
ferale jugum adliarcscit collo mco : ille jam senivr fuctus est inltr calamita-
tes nostras, ct per tot annos sumit sibi imperivm. Et utinnm imperium !
quicquid est inlev Nilum et Atlantem, occupatur lege privata, quasi campus par-
Reg. Petav. pr. inc. Heins. — 149 Me ^wo Bonon. agit Heg. meliiis heid. pr.
Oxon. pr. melior vel melius Vat. pr. jacerem Med. tert. — 150 dominetur Vat.
pr. aratris Vat. pr. et tert. Oisel. Med. qnart. Pat. jNIazar. Exc. Pat. rec. ed.
Vicet. aristis octodeciin alii, Exc. Gevart. Var. LL. e marg. P^grm. Sched.
Gud. ai-atris \elarisiis Oxon. sec. Petav. tert. Florent. — 151 Dipsas Vat. pr.
et tert. m. pr. Florent. marg. Isingr. Das]ies Mcd. qnart. Aspides Tlinan.
Cerastes Med. quart. Moret. sec. — 152 vivit Lcld. pr. inivit Med. sec. mitior
aer Pric. Mazar. — 153 fecunda fui? cum not» interrogationis, Mazar. —
155 Hasit Vat. sec. m. pr. Harct vel Hasit Rcg. — 156 Conscnuit vel Consue-
vit Vat. pr. regnumque sui Moret. pr. regnum quod tot sibi Vat. pr, vendicut
Moret. pr. Exc. Gevart. antios Vat. pr. Oisel. m. pv. Vat. Livin. annis octo
alii. — 157 pnvuti Tiuian. privati vel prirato Oxon. sec. rure terremit OiseL
jure tcnetur Vat. pr. et tert. Pat. Petav. sec. m. sec. Vat. Livin. ienemvr
tres Vatt. Pal. Farn. Rott. tencrem Moret. sec— 158 Exilis vel Exigui
Put. Florent. specie rcgni Vat. pr. m. pr. fundi specie Put. Lov. Pe-
tav. sec. speciem Moret. sec. fundi vel rcgni Vat. tert. qva Ambr.
NOT^
151 Dipsades] Sunt serpentes dicti ret, et huic parerem libentins ; sed
airb ToD hi^S.v,sitire, (\\\\^ ab his per- quis non doleat se servire praedoni
cnlsi, quo plus potant, phis sitiunt, inimani^simo ?
sitique pereunt. 158 Exigui fvndi"] Quasi Gildo vi-
Cerastas'] Cerastae sunt etiam ser- lem vel parvani Africaj possessionem
pentes, sic dicti, quod cornua exe- rcputet.
lant, Kepas cornu. Quod Nilus et Atlas'] Immcnsa illa
156 Consenuit] Alii legunt, consue- vastitas terrae, per quam Nilus et
vit, nec male : consuevit luctibus, ac Atlas, Barce et Gades, Ganges et
proinde non movetur. ^gyptus disjuiiguntur, seivit prte-
157 Atque utinutn regnum] Si enira doni Gildoni.
Rex esset Gildo, me blandius excipe-
DK BELLO GILDONICO. OT^
Dissidot : occidnis quod Gadibus arida Barce,
Quodquc Pava^tonio seccdit littorc Gaugcs, ItiO
Hoc sibi transcripsit proprium. Pars tcrtia mundi,
Unius pra?donis ager. Distantibus idcm
Inter sc vitiis cinctiis : quodcumquc prolunda
Traxit avaritia, luxu pejore refundit.
Instat terribilis vivis, morientibus bccres, l(j5
Virtjinilms raptor, thalamis obscoenus adulter.
Nulla (juies : oritur pr^eda cessante libido :
Divitibusque dics, et nox metuenda maritis.
Quisquis vel locuples, pulchra vel conjuge notus,
Crimiue pulsatur falso. Si criraina desunt, 170
vu$. Sccimdwm (iiiod Barce sitiens recedit a Gadihits occidentalibus,et sf'cun(him
quod GangeS rcctdit ab ora /Epyptiaca, hiijiis sibi Gildo tribnit proprintatem.
Pars tertia Orhis est campus lalronis uniits, ipse stipalus vifiis 7nultuin dijlacnti-
bus : quicquid rapuit iinmensa araritia, dissipat lu.vu deteriore. Formidahilis est
viventibus, hares morientihus, raptor puellis, adnlter infamis connuhiis. i\'uUa cst
illi requies; deficiente pra'da,nascitur impudicitia: ct diestimendus cst locuidctibus,
et nox conjugihus. Quicumque est aut dives, aul co{::nitusfortnosa u.rore, accusnlur
falso scekre. Si non sunt scelera, invitatus in convivium vcciditur. Aultum mortis
tert. quo Lov. Var. LL. e marg. Parm. — 15".) Possidet pro Dissidet
Leid. pr. (hio Petav. occiduis ambo 31orct. Ahl. occidiius Exc. La^ti.
quodque Gadibus Florent. quo Var. LL. e marg. 1'arm. qua Ambr. tert.
Burce Vat. pr. dno Med. Exc. Lvcti. Parce Lov. liouoii. Pat. tres Ambr.
Parthc viginti Codd. Oxon. dno. Voss. diio. od. Vicet. Var. LL. ed. Antv. —
IGO Quaque Paratonio l'hnan. Ambr. tert. I'harctonio cd. Vicet. gurgitc Exc.
Cod. Kliem. pinguis pro Ganges Vat. pr. m. pr.— IGl Hic sibi Uott. traiisscripsit
vct. C>r. transcrihit omnes Vatt. Pal. Farn. Pric. Kott— 1G2 agcr vel crit
Oiscl. Pctav. tcrt. — 1G3 quaxiimquc Pnt. Mazar. quocumque vcl quodcumque
Oxon. pr.— IGl Ti)i.rit Med. (piart. profundit Pat.— IG.) risus pro riiw Morct.
pr. Med. tcrl. unus cd. Vicct.— IGG ruptu Vicet.— 1(19 pulchra vcl conjuge qiia-
tiior Valt. Pal. Farn. Kott. Oisel. vel pulchra conjngc Vat. scc. Mcd. sec. Piit.
IMazar. Moret. pr. Ambr. sec— 170 desunt trcs Vatl. i'al. Farn. Rott. desint di\o
Vatt. Med. tert. Keg. Tbolos. Petav. pr. m. pr. duo Oxon. Var. LL. e marg.
159 Barce] Oppidnm Pentapolcos contrariis vitiis fortior; qnasi vitia
in Africa. sint ejus comites ct satellitcs.
IGO Para^tonio] ^gyptiaco : nam 1G5 Moricntibus] Persc()nitur vi-
Parietoniumoppidumest Alexandriie ventes, quibus eripit bona : perse-
vicinum. quitur morientes, ut scipsum faciant
Gan^e«] De hoc sippius alibi. hKredera : rapit puelhis, conjuges,
162 Dislantibus vitiis} Avaritia et &c.
luxnquasiobsessiiscst,velcinctuscst 170 Pulsatur] Accusatur, everti-
atque septus ; vehU suis ipse, iisque lur.
37G CI.. CLAUDIANI XV.
Accitus conviva perit. Mors nulla refugit
Artiticem : varios succos spumasque requirit
Serpentum virides, et adhuc ignota novercis
Gramina. Si quisquam vultu praesentia damnet,
Liberiusve gemat, dapibus crudelis in ipsis 175
Emicat ad nutum stricto mucrone minister.
Fixus quisque toro tacita formidine libat
Carnifices epulas, incertaque pocula pallens
Haurit, et intentos capiti circumspicit enses.
Splendet Tartareo furialis mensa paratu, 180
geniis latet inventorem sceleris Gildonem : vestigat liquores diversos, et spumas
lividas draconum, et lierbas incognitas adlinc novercis. Si aliquis vultu arguat
statuni prcescntem, et ingemiscat liberius, satelles scbvus inter ipsa convivia exsilit
nudo gladio ad arbitrium Gildonis. Quisque affixus lecto cum tacito tnetu gustat
cibos mortiferos, ct expallescens vacuat scyplios dubios, atque circumspectat gladios
invniiientes capiti. Slcnsa futiesta rcfulget pompa inferna, exundans strage, criidelis
Parm. — 171 Acscitus Pric. Ascilus Boiion. Arcitus Var. LL. ed. Antv. Adsci-
tus legebat Heinsiiis, et inter alia ascripserat locinn Ovidii iv. Pont. Ep. ix.
' Tu certe scis lioc Superis adscite videsque Caesar.' — 172 fucos Med. quart.
spumamque Mazar. reliquit Tliolos. Moret. pr. — 173 Serpentes Pal. Med. pr.
adhcEc Put. — 174 damnat Pric. Med. tert. — 175 Libertusve Tluian. gemit Vat.
tert. m. pr. in ipsis vel eisdem Oxon. pr. in ipsis vel herilem Reg. Oxon. sec. —
177 tacita y/e\ tacilusThna.n. — 178 Carnijicis Vat. quart. — \79 instantes capiti
Moret. sec. lateri Vat. tert. Pric. Oisel. Pat. Mazar. unus Heinsii. lateri vel
capiti Vat. pr. Florent. Med. pr. Put. iuc. Heins. — 180 feralis Pric. Lqv. et
NOT^
171 Accitus cnjiviva^ Invitatur in rerum statum vel vultu arguere. Sic
convivium, iibL vel gladio vel veneno, tyrannus flentes et gementes occidit;
seu boletis pestiferis perit. L^nde sic Caligula, Nero, et aliiinter pocula
Distichum : ' Defiingi fungis homi- occiderunt convivas.
nem, Macrine, putabas : Boleti leti 177 Fixus'] Quisque in lecto seu
caiisa fuere tiii.' Martiali tribuit hoc triclinio fixus, ac veliit altonitus ob
Distichum Cujacius. timorem gustat epulas, quce ssepius
172 Artijicein] Gildo sacvus mortis necantcomedentes, ideoquedicuntur
artifex scit omnes artes, quibus quis carnijices cpulce.
occidi possit ; et nemo tam callidus 178 Incertaquc pocula'] Dubiaetan-
est, ut effugere valeat ejus dolos. cipitia : postquam enim ea quis haii-
174 Graw?«rt] Herbas, venena, qua- sit, dubitare potest, an non raortem
lia nondiim norunt novercae, id est, simul hauserit.
teterrima. NotiE novercarum insidiae. 179 Intentos capiti] Videt, metuit-
Ovidius: ' Lurida terribiles miscent que enses capiti imminentes, instar
acooita novercje.' Damoclis Horatiani, ' Districtus ensis
176 Emicat] Satelles ad arbitrium cui super impia Cervice pendet,' &c.
GJIdonis emicat, ut occidat eum, qui 180 Tartareo] Apparatu, qiii con-
liberius ausit gemere, et praesentem vivas saepius sub tartara mittat.
DR r.ELLO GILDONICO, 377
Caede madens, atrox gladio, siispecta veneno.
Ut vino calef\icta Aonus, tiiin sasvior ardet
Luxnries : inixtis rrdolent unguciita eoionis.
Crinitos inter famulos, pul)emque canoram,
Orbatas jubet ire nuriis, nupcr(iue peremtis 185
Arridere viris. Phalariu tormenlacpie tlamma?
Profuit, et Siculi mugitus ferre juvenci,
Quam tales audire choros. Nec damna pudoris
ol) enses, timcnda ob virus. 1'ostqunm amor incensus cst vino, tunc lihido atrocior
infiiimmatur : coroncf frngrant un^uentis permixtis. Gildo cogit incedere uxorcs
riduatas inter servns comnlos et pucrvs sijmphoniacos, et urriderc sibi post conjuges
modo iiiterfccios. Prastahat pati Vhalarin, ct supplicia ignium, et pnferre bonlus
tauri Siculi, (luum adesse his saltationibus. \cque iiifamis jactura hunoris, satis
sic conjiilcbat Heinsins. — 181 spcctata Pric. m. pr. — 1S2 vitro Mftret. sec-
calefacta manus Tliolos. tiinc savior Vat. tcrt. Farn. Pric. Florent. Thiian. Pat.
diio Anibr. urguet Pric. Oi->el. Mazar. Pat. Med. qnart. ardet vel urget Flo-
rent. Pnt.— 183 rcdolet Lov.— Ibt Crinilus Oistl. LrinitosExc. hxll. famulos
inter Vat. qnint. plcbemque Pat. Exc. Gevart. ptebemque vcl pubcmque Pnt.
coronam Fain. Thnan. canoram tres Med. dccoram Vat. tert. Pric. Oisel. 'Sled.
scc. Vat. Livin. Mazar. Moret. sec. Exc. Cod. Uheni. et Rnbcn. cd. Vicet.
decoram vcl canoram Vat. pr. Florent. Pnt. Pat. itcm Exc. Pat. rec. Heinsins
ad confirmandani lectionem decoram ascripserat lociini Capitol. in Vero, ubi
comissationes cjns describit p. 36. I. 75. ' donatos antem pueros dccoros, qui
ministrarent, singnlis.' sc. convivis. ntitnr et voce decori passini. sic p. 39.
1. 22. sic ' pneri decori' Spartiano in Helioi^abalo p. 103. 1. 42. notaverat
tamen canoram rectnm esse. vid. Casanb. ad Hist. Ans;. p. 160. Sabiias. j).
215.— 185 ornatas Pat. — 1S6 Phalarim omnes Vatt. Kott. Oisel. 1'halaris
Thuan. — 187 Profuit Exc. Lati. Prafuit Vat. sec. Farn. Rott. Med. qnart.
ed, Vicet. Profuit vel Prastitit Ambr. sec. in niargine item Vat. pr. manii
Viri docti correctum Praestilit. scirc juienci Thnan. Siculi Tyran«i Schcd. Gud.
Var. LL. ed. Anlv. m. pr. — 188 ambire choros Mazar. sonos Put. pudori Anibr.
NOT.E
182 Vino calcfacla Vemis] Qnaesine tcria, ad cautus scnsmimque volup-
Cerere et Libern frigere solct, tatem,
183 Coronis] Coroua; redoIent,sua- 185 AiirMs] Fccminas, uxores mari-
vissimumquc afflant odorem, quia tis orbatas ; vel nurus proprie : quasi
niistiESuntnngucntis,sensuffimentis: Gildo eas jul)eat ire in conspectuni
in conviviis autem veteres coronaii socerorum, id quod est crudelius :
floribus solebant, et ad voliiptatem, casqucjubeat sibi Gildoni arridere,
et ad retundendos vini vapores. qnarum maritos modo occiderit: id
184 Crinitos] Servos illos crinitos qnod est crudclissiniiim.
atque calamistralos antiqui niagno 186 Phalarin] Tyrannum Agrigcn-
pretio parabant, et epulis ministros tinornmin Siciira,quihoniincs in tauro
praeficiebant. aenco inclusos flainniis suppositis omni
Pubemque cnnorani] Nec minore de- immanitate torrebat.
lectu conquirebant pueros symplio- 188 Qiiam] Phaiarin feirc profuit,
niacos, psaitriasque, et lasciva minis- quam choros, iiitellige pro/nit polius.
378 CL. CLAUDIANI XV.
Turpia snfficiunt. Mauris clarissima quaeque
Fastidita datur : media Carthagine ductae 190
Barbara Sidonias subeunt connubia matres.
^thiopem nobis generum, Nasamona maritum
Ingerit : exterret cunabula discolor infans.
His fretus sociis, ipso jam Principe major
Incedit. Peditura praecurrunt agmina longe. 195
Circumdant equitum tnrma?, Regesque clientes,
Quos nostris ditat spoliis. Proturbat avita
Quemque domo : veteres detrudit rure colonos.
Exiliis dispersa feror. Nunquamne reverti
est : illustrissima quaque fwmina contemtn traditm Mauris. Matrcs Carthagini-
enses maritatcB in luce medice Carthaginis tolerant matrimonia barbara. Gildo
obtrudit nobis JEthiopem pro gcnero, yamasonem pro conjuge : infans degenerans
territat ipsas cunas. GMo stipatusfccdcrntis his nionstris, et jam potentior est
ipso Imperatore. Cnterva: peditum procul antevolant: catervce equitum cingunt
cum, et Regesciientcs, quos locupletat exuviis nostris : ejicit umimquemque ex arita
domo : cxpellit agricolas antiquos suis pradiis. Errabunda agitor exiliis : annon
tert. — 190 ducta Rott. — 191 connubia Exc. Gevart. convivia\e\ connubiaYat.
pr. et tert. Oisel. Florent. Put. — 192 generum nobis Med. quart. Nasona Put.
— 193 exterret Exc. Lasti. et terret ed. Vicet. discolor tres Vatt. Pal. Farn.
Pric. Rott. decolor Xmhr. pr. degenerV-at. pr. ettert. Oisel. Mazar. Vat. Livin.
Gesn. et ed. Bipont. degener vel discolor Florent. Med. sec. Put. inc. Heins.
et Vat. pr. pro diversa lectione. — 194 Hic Moret. pr. Hic vel His Oxon. sec.
populis pro sociis Exc. Pat. rcc. — 195 pecudum Pat. procurrunt Tliolosi prcEce-
dunt Mazar. Moret. pr. — 196 Circumstanl Moret. sec. — 197 proturbat Vat. pr.
Pric. Florent. duo Med. Put. duo Petav. Bonon. Tliolos. Anibr. sec. Lov.
NOT^
Livius dixit ' orationem precibus, sint.
quam jurgio simileni.' Tacitus, ' pa- Nasamona] Nasamones sunt populi
ceni, quam belluni optabant.' Africae.
Choros'] Cantus saltationesque im- 193 Ingerit] ObtruJit invitis ac
purissimas. repugnantibus.
189 Sufficiunf] Nec satis est vio- Discolor] Alii lepunt Dcgener, i. e.
lasse pudorem feminarum nobilium ; Infans discolor, seu degcnerans a co-
cum Gildonis satiata est libido, fasii- lore et virtute parentum, qui eos
diuntur, Maurisque exponuntur. terret, immo et ipsa cunabula non as-
191 Barbara] Matres Carthaginen- sueta his monstris tcrrilare videtur.
ses coguntur nubere barbaris : Sido- 194 Sociis] jEtliiopibus et Nasa-
ui?e autem dicnntur ab Urbe Sidone monibus superbiens, Regum ipsorura
iu Phoenicia, unde primi Carthaginis potentiam superare se putat.
iucolae adverti sunt. 196 Regcs clientes] Quos iu fidem
192 jEthiopem] iEthiops dicitur et clientelam recepit : quod invidio-
dirb ToC atdeiv^ardere, et JiJ/,o7rbs, vultus, sum est, tantum potuisse Gildouem.
quod lii vultu nigro, et velut ndusto 199 Exiliis} Ego Africa sum dis-
Di; iu:llo gildonico. 370
Fas crit, errantosque solo jam rcddere cives ? 200
Iret adliuc in v(Ml)a dolor, ni .liipift^r allo
Coppissct solio : voces adaniaiUc nolabat
Atropos, et Lacliesis jimgjebat stamina dictis :
Nec te, Roma, diu, ncc ic palionnir inidtam,
Africa. Communem prosternet IJunorius hostcm. 205
Pcrgite secura". Vestrum vis nulla tenorem
Separat : et soli famulabitur Africa Roma3.
Uceiit unquam redirc, ac restiluere terris nostiis cives vagunles? Maror ulterius
pro^cdiietur in sermonem, nisi Jujiiter ex solio excelsu incei>isset lotjui : Atropos
imprimelnit cerba Jovis iii adamunte, et Ijuchesis inserebut fila verbis jungendis:
Neque feremus diu te, ait Jiipiter, sine vindicta, o lioma. neifue te o A/rica.
Honorius projli^abit liostem utriu's«iue. Ite sine eura ; nulla violenlia sejungct
vesfram conjunctioncni ; et Africa obediet uni lioma. Locutus est, et inspi-
Vat. Livin. E\r. La:ti et Govart. perlurbut (iuodeciin alii. — 200 Faserit?
Errantesque solo natali redd. cives Aniljr. tcrt. atque solo nutuli Vat. sec. Moret.
pr. Tiioios. erraniesque solo jam tres \'att. me reddcre Heg. ."Moret. sec. mihi
reddere Rott. ISIed. sec. Exc. Gevart. atqiie ita conjecerat Heinsiiis. — 201
Isset Exc. La ti, ct Hiil)cn. in multa dnlor '1 hiian. ni Jupiler qiiatiior Vatt. dtio
Petav. et Heins. tres ^led. Pric. Oisel. Florent. He^. l'dt. Ainbr. sec. Mazar.
Vat. Livin. non Jupiiir Pal. n" Jupiter Tiiuan. Petav. tert. — 202 nolabat Lov.
Leid. pr. Vat. tert. anibo Moret. diio Oxon. Ald. Exc. Gevart. notavit Vat.
jir. Oisel. Pat. notabat vel notavit Elorent. Med. pr. — 20:? uigebat Med.
(]uart. jungebat Exc. L*ti. jungebat vei urgebnt Exc. Pat. lec. — 204 Son
te Rorna — ««« te Ambr. pr. inultam vcl imiltas Val. pr. — 205 disperdet V\o-
rent. — 20G nostrum Pal. ienorem vel a-uorem 0.\on. sec. — 207 Separet ]Mo-
NOTiE
persa; id est, iDcolse mei variis cxiliis
a Glldone di-;persi sunt.
Nunquamvc reverti'] An non licebit
civibus meis redire in Africam nata-
lem ? An non licebit eos exuies resti-
tuere solo natali, seu patria; ?
201 Iret adhuc] Africa adliuc mce-
rens pcrgeret loqui, nisi Jupiter ipse
vetaret ac loqueretur.
203 Atropos] Una cx Parcis, sic
dicta ab a sine, et rpiirftv vcrtere, (juod
haec non possit verti aut mutari. Par-
cae autem sunt Jovis amanuenses ; et
ejus vcrba cxcerpunt, exscribuntque,
et quo tirmiora sint, in adaniante uo-
tant atqiie incidiint.
Lachesis] Altera ex Parcis, dicta
oiri 700 Aayxa^ftv sortiri, quod sortia-
tiir seu sorte trahat fiia, siniulquc iio-
ininiim vitam. Ha-c vero jungebat
nectehatqiie fila seu staniina,ad dicta
Jovis siinul ronjungenda, nielius ut
pO!-sent ciistodiri, qiia^ dicta Jovis sunt
fata irrevocabilia. Stalius: ' Grave,
et immiitabile sanctis Pondiis adcst
verbis, et voceiu fata scqiiiintur.' Alii
fata siipra Jovem constitiiiint, scd hoc
liberuin Poetis iu varictatc fabula-
riiin.
20G Vergite securcc] Pergitc essc
securaj, et niliil de Gildonis tyranuide
tiiiicte.
Tcnorem] Vestram conJunctioDeni,
vestrain illain Homas in iinperando,
Afric2e in obediendo coiistauiiaiu im-
niutabilem, vis nulla separabit.
880 CL. CLAUDIANI XV.
Dixit, et afflavit Romam meliore juventa.
Continuo redit ille vigor, seniique colorem
Mutavere coma;. Solidatam crista resurgens 210
Erexit galeam, clypeique recanduit orbis,
Et lcvis excussa micuit rubigine cornus.
Humentis jam Noctis equos, Lethaeaque Somnus
Frasna regens, tacito volvebat sidera curru.
Jam duo Divorum proceres, seniorque minorque 215
ravit llomcB juventutem vegeiiorem. Statiiii vis illa renovntur, et crines
vertcnait cotorem seiiectutis : crista clata siimil extulerunt cassidem firmum,
et rotunilitas scuti i-efulsit, ac celer hasta enituit, rubigine detcrsa. Jam
Somnus ducens ecpios humidos noctis, et habenas Lethaas, torquebat astra cur-
ru silenle. Jam Theodosii bini, primores Divorum, et senior et junior incede-
ret. pr. m. sec. — 209 Continue Thnan. rigor Ambr. scc. rigorem pro colorem
Moret. pr. Vat. sec. Ambr. tert. — 210 soHdatum Lov. m. pr.— 212 conus
tres Vatt. Farn. Rott. Oisel. cnrnus Vat. pr. et tert. Pal. Pric. m. sec. Flo-
rent. ni. pr. Pat. Lov. m. sec. Vat. Livin. conus, cro7ius vel cornus Med. pr. —
213 Hiimenles Heidis. Gesn. ed. Bipont. Koenig. Humenlis Vat. qnint. Petav.
pr. — 214 ferins Pric. gerens Vat. pr. Oisel. Florent. marg. Isingr. Put. l'at.
gerens vel regens Vat. pr. volabat Med. pr. uniis Heins. tapsu Ambr. sec. curru
Vet. Gyr. Vat. Livin. Pric. Oisel. Vat. pr. Fiorent. ni. pr. cursu qnatiior
Vatt. Pal. Rott. cursu vel fi(nM Put.— 21-5 Et jatn 0'ise\. Jam duo \e\ Et jam
Vat. pr. seniorqiie Vat. pr. Oisel. Pric. Florent. Mazar. Pat. Exc. Cod. Rhein.
mnjorque Gesn. et ed. Bipont. mnjorque vel seniorque Vat. tert. Med. pr. —
NOTiE
208 Afflavil] Deoruni afflatu om- scnlptis imaginibus, et praeclaris in
nia reflorescunt. bello gestis : vel o7rb rov KaXiirreiv,
209 Vigor'] Vis illa antiqua Romae tegere, ita ut dicatur chjpeus per syn-
renovatnr, adeo ut crines qui modo copen, qnasi calujieus.
erant cani, mntaverint colorem illum 212 Corrius] Arbor ex qua fiunt
senectutis, et colorem jnventutis in- hasti^, lanceip, tela : hic ponitur pro
duerint. hasta aut lancea : causa pro cflTecta,
210 Crista'] Crista, quae dejecta materia scilicet pro materiato.
erat a Roma seniore, quae langiiida, 213 Humentis'] Equos noctis rore
ac debilis videri poterat, resurgit, et madentis.
simul galcam ostendit erectiorem at- Somnus] Deus liabitus ab antiquis ;
que firmiorem : sic Poetae dant sen- isqiie placidissimus ; fingitur spargere
sum rebus inanimis. ' molles suasura papavera soinnos,'
211 Clijpeique recanduif] Orbis cly- regere habenas Letlizeas, hoc est, in-
pei refulsit, atque novo candore emi- ducentes oblivionem ; nam per soni-
cnit. Ti)'icttar cliji)eus,ve\ cHpeus: hic nnm videas ' corda oblita laborum.'
airh rov KKiimiv, tegere, furari, quod Somnus noctis frater. Tfces cibeXcphv
tegat et quasi furf tur oculis la^vani toD davaTov rhv virvov ovofid^ovcriv, qui-
hominis partem : ille dicitur oTrb tov dam fratrem mortis sommnn vocant :
y\v(piiv, sculpcre, quod coeletur in- Athenagoras.
UE BKLLO GILUONICO.
:38l
Thciidosii paccra latiiri gcntibus ibant :
Qui Jovis arcanos monitus, mandataqnc icrrcnt
Fratribus, ct gcminis sancircnt Idcdcra rcgnis.
Sic cum praecipites artera vicere procellce,
Assiduoqnc ijemcns nndarum vcrbcrc nutat
Desccnsura ratis, cana snb noctc vocati
NautVaga Lcdaei sustentant vela Lacones.
Circulus nt patuil Luna3, secuere mcatus
Diversos. Italas senior tendcbat in oras :
2-20
hmt, datiiri pacem popitlis: qiii Tlicoiiosii ri'pnitnirnt diKibufi fratriljux secr(ta«
adimmiliones, ctjussa Joiis, ac stuhilirent /(rdera in iluohus Iinperiis. Ita cuin
turbulentw teinpestates superuvcrunt inilustriain ;;iilji'n)aloris, et naeis perculsu
agitalione conlinua flacluuin vacillat mox suhineriicnda ; Lacones Leilai invocati
iiiter caliginein ohscuram, sustiitcnt naviin niox fcicturani nwifraf^ium. Vbiglobus
Lunw apcrtus lsI, 'J"lieodo>ii feccrunt sibi vias varias: scnior uvus ihat in tractus
21G Theudosius Vat. sec. Tluodosii 0\oii. diio, Lcid. Lovan. Vlret. Parm.
7/ie(/«.siJ Lciil. pr. (liio Oxon. Alil. Jiiiit. (Jrypli. Coliii.— -il" arcaniKpte Leiil.
pr. Oxon. — 218 saciarent Anibr. pr. sociareni Vat. (]uiiit. ati|ue ita conjeccrat
Heinsius. regni Okoii. pr. — 210 artem (jiiatuor iNJed. duo Hciiis. Kc<;. Pat.
Thuan. Mazar. trcs l*etav. E\c. LcPti, ct Var. LL. c niai«;. Pdrm. arcem Pal.
Oisel. Florent. Put. Ismgr. Vicet. Panii. Ald. .luiit. Colin. (irypli. arcem vel
artem Lov.— 221 Dectssura (iiio Moict. Lov. Ald. K.\c. (ievart. et Kuben.
Descensma Exc. La?ti. Defensura Kolt. Dcscessura Vat. quart. Desessura \c-
«jebat Hcinsius. (juaUs suh nocle Morct. pr. jrttdii Vicet. Parni. — 222 osten-
duiit bella dracimLS luar^'. Isin<;r. — 22S ut Lunw patuit Vat. sec. — 224 ad oras
Pal. Farn. Kott. in oras \ ct. (Jyr. 3Ioret. pr. Anibr. sec. Pat. 3Iazar. ad urces
NOT.E
21G Theudosii] 'llieodosiiis niajor,
sci senior avus ; et Tiieodosins niinor,
seu junior, pater Arcadii et Honorii :
neque Uii tautuni dicimiiir, sed pro-
ceres eiiiinentes inier Deo.^ : iiiinc
fastum invexit Poetarum Etlinico-
rum vcl anibitio vei adulatio. Thco-
dosius avus, vir bello strenmis :
sed malevolorum invidia, et ^'a-
Icntis Imperatoris superstiliosa sus-
picioiic op|)ressus est. Etenim hic
princtps aiidicns ab aruspiclbiis sibi
funestas fore literas, 0. E. O. A. mul-
tos occidit, (iiiorum noniina ab iis li-
teris incipici)aiit, et inter cos 'Uico-
dosium seniorcni, cnjus caput Carllia-
gine amputatum est.
218 Fratribus] Arcadlo ct Hono-
rio.
Geminis rrgnis'] Duobus Imperiis,
Oricntis et Occidcntis, stabiiircnt
paccm, quit! velut quodam f(cdere
inimutabili rata et sancita floreret.
219 Sic cuin] Hxc comparatio
' haiid satis niagna' visa est Scaligero
patii.
222 Ledtri Lacnes} Ut Castor et
Polbi\ ex Jove et Leda gcniti in La-
conia Gra;ciae regione naiitis sunt
propitii, et pulsa tenipt-state navtm
sustcntant, sic duo Tlieodosii, avus
ct patcr, Rcipublica^ navim fluctnan-
tem servaverunt.
223 Circulus] Potits; finxeriiut cir-
382 CL. CLAUDIANI XV.
At patcr, intrantem Pontuin qua Bosporos arctat, 225
Arcadii thalamis, urbique illapsus Eoa3.
Quem simul ut vidit natus (nam clara nitebat
Cynthia) permixto tremuerunt gaudia fletu,
Complexuquc fovens, quos non speraverat, artus,
O mihi post Alpes nunc primum reddite, dixit, 230
Unde tuis optatus ades? da tangere dextram,
Qua gentes cecidere ferae. Quis tale removit
Praesidium terris ? ut te mortalia pridem
Implorant, lugentque pium, fortemque requirunt !
ItalicB : sed pater, qua parte Bosporus Thraciiis angustat mare ingrediens descen-
dit in culnculum Arcadii, it iii iirbem Orientis. Quem statim atque Jilius aspexU
(etenim luna nitida micabat) lcetitia ejus horruil mislis lacrymis, ct constringens
amplexu corpus, quod nnn cxpectaverat, ait, O rediens ad me nunc primiim post
Alpes, unde venis expetitiis a tuis filiis ? permitte contingere manum, qua barbarce
nationes oppressce sunt. Quis avertit te tantum columen a terris ? Quomodo te
homines mortales invocant jamdudiim, et defient ut clementem, et desiderant ut ge-
dno Vatt. Moret. sec. — 225 intravit partem Thnan. intratum Leid. pr. m. sec.
pontum Vat. Livin. portum Leid. pr. cuni viginti qninque aliis, iteni Ald. Lov.
et Oxon. duo. pontum vel portum Petav. pr, Florent. Mazar. Bosporos Vat. pr.
Exc. Laeti. Bosporus Gesn. et ed. Bipont. hastat Med. sec. m. pr. — 226 illap'
sus Vat. Livin. tnlapsus Vat. pr. e/apsus octodecini scripti, Ald. et ed. Vicet.
vrbi delapsus Med. sec. — 227 simut ut Vat. quint. Pal. Farn. Rott. ed. Parm.
suusut Exc. Cod. Rhem. sic iit Vat. pr. et tert. Pric. Oisel. Mazar. Pat. simul
ac Med. quart. Vet. Gyr. Lov. m. sec. Put. Leid. pr. Oxon. pr. Var. LL. e
marg. Parm. Gesn.et ed. IMpont. jam clara Var. LL. ed. Antv. — 228 tenue-
runt Med. quart. — 229 Conspccluque conjecerat Heinsius. — 230 tunc primum
Vat. tert. nec primum ed. \\cet. primum vel pridem Put. — 251 jungere Vat.
tert. Pal. 'Jhuan. — 232 remotus Fiorent. m. pr. — 234 implorent Pat. longeque
NOTiE
culum lunae esse superis ad nos ve- Deli insnla, ubi Diana nata est ; quae
nientibus ostiura nUimum : sub quo Diana eadem est ac Luna.
circulo positasuntea oninia, quae sunt Tremuerunt gaHdia~\ Arcadius ipse
morti obnoxia. gaudens tremuit ob visum ex impro-
225 Pater] Theodosius pater Arca- viso patrem, quein non sperabat se
dii et Honorii. visurum.
Bosporos] Thracius ; ad quem est 229 Arius] Non artus, quos mortui
nrbs Conslantinopolis, nbi scdes Im- non habent, sed nescio quam paterni
perii Eoi; id est, Orientis, seii Aiiro- corporis iniagineni,
ra;. "Ews et 'Hws, Aurora. Bosporus 230 l'ost Alpes] Ubi Theodosius
dicitur quasi ^oos Tr6pos, transitus bo- tanta dederat virtutis documenta, ut
vis ; quia inare ibi tam angustum est, supra dixinuis.
ut bos hac traiisire queat. 234 Fortcmque reqitirunt] Ob tu-
228 Cyntkia} Luna a Cyntho monte muUus secutos, quos tamen feliciter
DK HKLLO GILDONICO.
88:3
Ciii pater in tales rupit suspiria voccs:
lloc erat ? in thitrcs mcdiu discordia Mauro
Nascitur : el niundus germanaquc dissidet aula ?
Gildonisque salus tanti sit palnia luroris ?
Scilicet cgregius moruni, magnoquc tucndus,
Et cujus meritis pictas a fratro recedat.
'^oo
240
nerosumf A<\ qucm Arcadium pater abrupit suspiria in hac verba: IJoc erut !
ccrtamen oritur inter fralrcs, Mauro interposilo, atqiie Orhis ct Aiila fralrum dis-
scntit ? An incolumitas Gildonis erit pra-mium tantorum odiorum ! V.hinempe
ille excellens virtutilms, ct conservandus ingentl pretio, ac digaus cujus cirtute
Oisel. lugentque Vat. pr. m. pr. Pric. — 235 Tunc jmter Farn. Tum ed. Vicet.
CuwiTlmuii. Cui Kxc. Lajti. re;>(< Moret. pr. rumpit Thwdn. reddit velrupit
Put. — 236 Hoc erat infatis. ciim reXeia <niyfj.fi vcl signo interrogandi ? Ambr.
pr. Bonon. diio Med. Kxc. Lieti et Gevart. item Riibcn. infratres? diio Vatt.
Piit. Petav. .sec. fratres veifatis Reg. — 237 gtrmana ().\on. \}Y. Thuan. Mazar.
gcrman".iue Grypli. et Exc. Schott.— 238 GHdunisve Fain. Florent. Gildonisne
Gesn. ecl. Bipont. K<Enig. sit tanti Vat. sec. tanti sit Florent. qiiatuor Med.
Tholos. Amhr. tert. uims Heins. ainbo Moret. E.\c. Kubcn. fit pnlma Leid. pr.
Exc. Cod. Khcm. fit vel sit Put. palma Piic. Oisei. Oxon. sec. m. pr. Mazar,
Petav. sec. vet. (iyr. Pat. duo Ambr. Exc. Lieti, Sched. Gud. Var. LL. ed.
Antv. caussa qualuor Vatt. Pa!. Farn. Rott. Ambr. tert. cau^sa vel palma
Vat. tert. Med. pr. Florent. Put.— 239 Si licet Farn. timcndus cd. Parm. et
Vicet. Exc. L*ti. tuendus vel timendus Florcnt.— 210 /•:< quovis ed. Vicet. a
fratre Pric. infratre Vat. pr. Oisel. Med. sec. INIazar. inc. Heins. Petav. pr.
Ambr. etMoret. sec. E.\c. L'.Eti, Gevart. et ed. Parm. infracta qualuor Vatt.
Stilicbo compescuit.
23.'5 Rupit suspiria'] Pater Thcodo-
sius abruj^it silentia imo pectore sus-
pirans, et allo(|uens tilium .\rcadium.
230 Hoc erat] Ironica indignatio :
quasi diceret : Hscc ergo erat causa,
cur vobis tVatribus tantum Imperiiim
relinquerem, ut intur vos dissensio
excitaretur? ' Hoc erat aima parens
quod me per tela, per ignes eripis,'
&c. Virgilius.
Medio Mauro] Giidone interposito,
quem aggrediebatur Houorius, sed
Arcadius eum tutabatur, et ideo inter
fratres nascebatur discordia.
237 Germaud aula] Aiila Orientis
in urbe Constaiuinopoii, et Auia Oc-
cidentis lu urbe Roma, qua- tVatnim
Aiila una esse deberet, et uno animo
administrari.
NOT;E
238 Salus'] An sahis Gildonis esse
debet pra-mium, merccsque tantoruui
inter frafres odiorum, tantarumqii«
cladium, Hoiiorio illtim lacessente, et
defendente Arcadio, ut scilicct ab
hoc contra iiluni ejus vita conserve-
tur ?
239 iVorum] Virtutum, nani mores
sunt omne genus virtutis. * Maxima
enim moruin semper paticnlia vir-
tus ;' Cato. ' Egregiusque animi/
Virgilius : reticetur, viriute.
Magno] Pretio. Viigilms: ' Cum
magno optaveiit emtum lutactum
Pallanta.'
240 l'ietas] C.ildo dignus est, qui
efliciat, nl fiater a fratre rccedat, ut
frater fratiem o.lerit? Pietas dicitur
de Deo, de patria, de parentibus, de
fratribus, inc.
384 CL. CLAUDIANM XV.
lu primo gcnitore, vide, civile calebat
Dissidium. Dubio stabant Romana sub ictu.
Quis procul Armenius, vel quis Maeotide ripa
Rex ignotus agit, qui me non juvit euntem ?
Auxilio fovere Getse, venere Geloni. 245
Solus at hic, non puppe data, non milite misso,
Subsedit, fluitante fide. Si signa petisset
Obvia, detecto submissius hoste dolerem.
«mor fratris mertatur afratre. Considera prbnum hi me palre tuo merita Gil-
donis. Bellum civile ardebat : res Romance stabanl suh ictu ancipiti. Quis longe
Armenius Rex, aut quis Kex incognitus in littore Mceotico vicit, qui non adjuverit
me proficiscentem ad bellum ? Gette sustentarunt nos suis viribus, Geloni adve-
nerunt: sed iste unus GiUlo amhigua fide remansit, navi non ministrata, non missis
militibus. Si ruisset in vexilla milii contraria, minus irasccrer, ipso hoste aperto.
Pal. Favn. Rott. infratre et emeiul. a frafre Leid. pr. Exc. Ruben. infratre
vel infracta Fiorent. Tliuan. infracta, infratre vel afratre Vat. tert. fraterna
kg. Heins. recedit Vat. (|uint. Pat.— 241 rides Med. quart. videt Pric. vide
vel vides Petav. pr. colebat Med. sec. m. s.— 242 Discidium triginta Codd.
Exc. Gevart. male. vid. vs. 237.-243 </»(« tH Vat. sec. Pric— 244 agit ye\
erat Put. non mejuvit Leid. pr. et viginti alii, ed. Parm. et Vicet. me non ad-
juvit Pal. Med. pr. non me quis Oxon. sec. uicif Petav. sec. wori^ pro JMivi
Florent. egentem Amhr. pr. — 24.5 auxiUo cum o-ti7^^, Petav. sec. Hein-
sius ascripserat, 'jnvet] recte hffic leguntur ; nil muta. sic etjuvare absolute.
Vulcat. Gallican. in Avidio Cassio : sed et aliis civitatibus, qua^ ilium juve-
lant, ignovit. ^al. Flacc. 1. iv. 618. Iiosteuique juvabis Auxilio.' focere
Leid. pr. m. pr. Pric. Oisel. Ald. Exc. La?ti. favere viginti duo alii, ed, Parm.
et Vicet./<irc/c vel/orerc Vat. pr. Put. /orpre Geloni Exc. Riiben. — 24G Solus at
/(ic marg.Parm. et Var. LL. ed. Antv. m. pr. .S'o/i<s arf/ua- Vat. pr. Pric. Oisel.
Exc. Ruben. ed. Parm. et Vicet. pube Thuan. Mazar. puppe vel ptibe Oxon.
sec— 247 tulissft Pal. jNIed. pr. nnus Heins. petissent Med. sec ni. pr. — 248
dejecto Tholos. defccto Vat. pr. Oisel. Florent. m. pr. detecto Leid. pr. duo
Oson. detecto vel dejecto Ambr. sec. Heinsius ascripserat locura Lamprid. in
Alexandro Severo. p. 120. ' ne aliquando detectus capitali suppiicio subde-
retur.' et p. 129. ' siatim in furto detectus est.' dolorem pro dolerem ed. Parm.
NOTiE
241 Videl In me patre tuo vide tabat ictum subitum, qui dubiam effi-
merita Gildonis, qui me solus non ad- ceret ejns sahitem.
juvit, cum reges onmes me adjuva- 243 Armenius] Arnienia est regio
rent. Asis.
Civile'\ Cnm Maximo et Victore, qui Mccotide] Palus Msotis est supra
a Theodosii virtute oppressi sunt. Pontum Euxinum,cujus ripam Ma?o-
De iTiaximo .supra ; rit<or autem erat tidem incolunt varii populi.
hujusce tilius: utrumque Theodosius 245 Geto', Geloni] Sunt populi vcr-
in urbe Aquileia morte multavit. sus Septemtiionem.
242 .Su/>u(u] Imperium Romanum, 2-18 Dctccto] Hoste aperto. Alii
quasi victima, stabat, et velut expec- leguut defecto, i. c. Ipso Gildoue de-
DE BELLO GILDOMCO. 385
Rcstitit in spcculis fati, tiirl)aque reductiis
Libravit gennuas, cvcntu judice, vires, 250
Ad reruni uiomeuta dieus, sescque daturus
Victori : fortuua simul cum IVIarte pependit.
Et si non cupidis essem prnereptus ab astris,
Exempluui seqncror Tulli, lauiaudaque dumis
Impia diversis raptarem membra quadrigis. 255
Germani nunc usque tui responsa colebat :
En iterum calcat. Tali tc credere monstro
At mansit m consideranda sorte fulimi, ct se}u7utus a catervis pepcndit vircs utras-
que exitujudicaturo, cliens pro varietate reruin, ct susceplurus partes victoris: /or-
tuna ejiis suspensa cst nna cum belln. l.t si ego Tlicodosius non /uissein raptus a
Ccelo desidcrantc iiie, imitarer e.veniplum Tulli Hostilii, et trahcrem per quadrigas
oppositas corpus impii Giklonis laccranduin senlihus. lile ad hoc usque tcmpus
renerabatur imperia/ratristui : ecce rursus proculcut ea. Ajiparas coiijidcre tali
— 249 Hic versiis deest in Pat. turbamque Var. LL. ed. Antv. m. pr. — 252
cum Martesimul Fortiinu pepcndit Med. pr, Pal. Piit. ed. Vicet. /ortuna prior
Mazar. una pro simul Tlman. mcnte Farn. Pric. Oisel. Florent. IMazar. Pat.
vet. Gyr. E\c. Kuben. Marte. Lov. Moret. sec. Exc. Gevart. morte ed. Vicet.
Marte vel nwntc diio Vatt. Med. scc. Put.— 2.53 O si Vat. tert. Pai. Farn.
Pric. Rott. Oisel. Florent. Tiuian. Mazar. Exc. La?li. 17 si Vat. f|nart. Et si
Leid. pr. cum duodccini aliis, cd. Parm. et Vicet. Scd si Lov. vet. Gyr. Moret.
sec. Ac si vel O si Var. LL. e marg. Parm. praceptus Farn. et nnus Heins.
praraptus Tliuan. ^icet. Parm. praruptus Florent. m. pr. — 251 laniandaque
Vat. tert. Pat. laniataque viginti quatnor Codd. Exc. La;ti, Var. LL. e niarg.
Parm. ed. Antv. et ed. Vicet. — 255 uptarem decem scripti. Raptarem Exc.
Ruben. ed. Vicet.— 25C calcbat Med. sec. m. pr.— 257 En Vat. tert. Pric.
vet. Gyr. Vat. Livin. Amtjc iteruin Leid. pr. cum viginti tribus aliis, Exc.
Gev. Var. LL. e marg. Parni. et Ald. Nunc vel En Put. A h»i Ald. vitiose.
NOT/E
ficiente, factoquc ho«te manifesto, hsereret, et co penderet, quo res mc-
minusdolerem ; sed ferrc non possum lius verterentur.
hominis perfidiam. 252 Fortuna^ Giido fortunam suam
249 In speculis /ati~\ Remansit, qna- suspensam teniiit, ncc ciiiciiiani favit,
si speculalurus quod fatiim, qua; sors donec sors belli remausit dubia atque
futura esset belli, et pepeudit utrius- suspensa.
qne exerritus vircs ex cvcntu judica- 253 FrcEreptus'] Si uon fuissem
turus, et fortioris partes susceptnrus. morte prajreptus,et iu Coeium ascrip-
Cicero : ' Kex seniper in speculis tus.
fuit.' 254 TxdW] Albani ' Fideuate bello
251 Cliens'] Gildo scilicet imitans missi in auxilium Rouianorum cx foe-
libraa ancipitis motiim, clieutcm se dere, medii inter duos expectavere
profitebatur pro moinentis, seu motu, fortunam.' At Tullus Hostilius ter-
seu varietatc rerum atquetemporum, tius Roma; Rcx ' hoste victo rupto-
adeo ut cui fortuna, eidem ipse ad- rcm foederis Metiura Suffetium,' seu
Dclph. et Vur. Clas. Claud. 2 B
386 CL. CLAUDIANI XV*
Post patrem fratremque paras ? sed magna rependit,
Inque tuam sortem mimerosas transtulit urbes.
Erj^o fas pretio cedet? mercede placebit 260
Seditio ? taceo, laesi quod transfuga fratris,
Quod levis ingenio. Quamvis discrimine summo
Proditor apportet suspensa morte salutem,
Nusquam gratus erit. Damnamus luce reperta
jjorlento post patrem et fratrem ? At vero Gildo reddit magna, et trunsmisit
7nulla oppida in tiiatn partetn. JEquitas igitur vincetur mercede? Perfidia pla-
cebit oh munera? Sileo, quod iste sit desertor fratris tui offens', quod sit incon-
stanti indole. Etiamsi tanien pcrfidus iste ingcnti cum periculo ajferat litatn
quoB fluctuabat in morte, nunquam eritjucundus: lita restituta condemnamus prodi-
calcat Farn. calcat vel temptat Pric. reddere Leid. pr. tali sub judice Pat. — 258
fratrem patrcmque diio Med. mairemque vel fratremque Moret. pr. rependis
Med. tert. — 259 tuas sortes duo Vatt. Reg. Petav. pr. addicit pro transtulit
Vat. quart. — 260 7/if7is pro/rts Med. quart. — 2G1 Seditio dao Vatt. Keg. inc.
Heins. Var. LL. e niarg. Parm. Proditio Heins. Gesn. et ed. Bipont. Proditio
vel SeditioVat. pr. Petav. pr. patris Leid. pr. Petav. sec. Med. tert. Oxon.
pr. Ami)r. tert. Reg. Tliuan. Tholos. tres Vatt. fratris vel patris Vat. pr.
Farn. Pric. Med. pr. Petav. pr. Lov. iteni Moret. pr. — 263 apparet Vat. pr.
ni. pr. Pric. suspensa cum glossa, i. e. dilata Florent. cum decem aliis. suspen-
sam Ambr. sec. qui et Marte pro morte exliibet. luce vel jnorte Thuan. suspen-
sam probat Heins. — 261 Nusquam Leid. pr. Nutnquam decem alii. Nunquam
Gesn. ed. Bipont. Kcenig. justus pro gratus Var. LL. ed. Antv. reperta Oxon.
pr. recepta vet. Gyr. Med. tert. Put. Petav. tert. reperta vel retenla Pric,
NOTvE
Fufetium, ' religatum inter duos cur- 263 Salutem'] Etsi de honore, de
rus, pernicibus equis distraxit : Al- Imperio, de vila periclitemur, tanien
bamque ipsani, quamvis parentem, non placet salus, quam attulerit pro-
aemulam tanien, diruit.' Florus. ' Rap- ditor.
tabatque viri mendacis viscera Tul- Suspensam salutem'] Salus quae suS"
lus Per sylvani, et sparsi rorabant pensa sit et incerta, quae vacillat
sanguine vepres,' Virgilius. modo casura morle impendente, non
25S Post patrem fratremque'] Quos placet, si proditor eam afFerat.
Gildo fefellit, elusit. 264 Damnamus] Nos certiores facti
Sed magna] Objicitur, sed Gildo salutis, de qua desperaverimus, dam-
reddit Arcadiomagnas urbes, et Afri- liannis tamen eum, qui nos perfidia
cam ipsam Honorio ereptam parat aliqua a periculo liberavit : placet
ipsi tradere. Quasi vero id proditor enim aliquando perfidia, semper dis-
faceret. plicet perfidus. Augustiis apud Pln-
260 Ergofas] Responsio : ergo fas tarchum, «701 irpoSotriav (pt\a>, irpoSoTas
seu cequitas vincetur niercede '( Et ovk iiratvw : ego proditionem amo, prodi-
placebit perfidia ob talia munera ? tores non laudo. Philippus prodituros
261 Frairis] Deseruit fratrem amabat, non proditores.
tuum, cujus erat cliens.
DE BKLLO GILDONIOO. 387
Porfidinm : nec nos patimur committcrc tali 265
Hoc genus cmtori. Cives cum m^rnibus oirert?
IIoc vendit patriam. Plcriquc iu tcmpus abusi
Mox odcre tamen. Tcnuit sic Graia Philippus
Oppida. Pclla^o libcrtas concidit auro.
Romani scclerum scmpcr sprcvcre ministros. 270
Noxia poUicitum domino miscere vcncna
Fabricius Ilesji nudata traudc rcmisit,
Infesto qucm Martc petit, bcllumquc ncgavit
Per famuli patrare nefas : ductosquc Camillus
tionem ; neque nos sinimits credere hanc gentem nostram cjusmodi emtori : iste
proponit cit^es venales cum xtrbihus? istevendit patriam. Multi ahusi ad tcmpus,
statim tamen odentnt : ita Pliilippus ocrupavit urhes Gra^cas, lihcrtas cvcrsa cst
pccunia PclUca. Romani scmpcr cuntcmserunt (tdministros criminum. Fahricius,
detecto dolo, rcmisit Pyrrlio niccliciiin promittentcm darc virus mortijerum dnmimi
suo; quem Pyrrhiun i^abriciiis laccssivit pugna infcnsa, ct notuit conjiccre hcllum
Oxon. sec. Claver. Bartli. — 2G5 vos Lov. ^lazar. Anibr. sec. Vat. tcrt. concur-
rcre \c\committere Med. pr. — 2CG Iloc gcnus ciiniT€A.6ia a-Tiynfi Vat. jir. ojfert
Thiian.Pctav. tert. ejfcrt Oif^cl. assnnt Lov.in. pr. aii/crtLckl. pr. Oxon. pr. Mo-
ret. sec.Vat. tert. Rci;. Petav. pr.«/ft')f deccni a.Vn.itJfert vel ojfcrt "Vled. pr. Oxon.
sec— 267 Hic vcndit Vat. qnint. Exc. Laeti. Et vcndit Med. (piart. IJac Vat.
tert. Petav. scc. Med. tert. //oc Leid.pr. cnm octodecini aliis, iteni ed. Vicct.
populifiue Pal. duo Med. Moret. pr. ni. sec. populnjue vel plcrique Med. pr. —
2G8 renuit Oisel. gruta pro Graia Pal. ^NIed. pr. — 2GU anno pro aitro Tliuan.
■ — 270 sempcr scclcrum duo Vatt. Pric. Keg. Petav. pr. Moret. sec. prodidere
raarg. Isingr.- — 271 1'ijrrho pro domino marg. Isingr.^ — 272 mandata ^Moret.
sec. fronte vel fraude INIoret. pr. remittit Mazar. — 273 infcstum Tholos. in-
fausto Reg. Oxou. pr. Var. LL. ed. Autv. — 274 ductosque vei duclusijue jNIo-
NOT/E
2GG Emtori] Nec unquam nos pa- pcriit, cversa est auro Piiilippi Pel-
tiemur hoc gcnus nostrnm Imperato- la-i, sic dicti ab urbe Macedoniae
rium, liosce nostrosfilios, credere em- Pella, Piiiiippi et Alexandri natalibus
tori perfido, qui veiidet cives iirbes- inclyta.
que : non feremiis hanc eis iniiri ina- 272 Fahricius] Cum vicina castra
culam, ut alter alteriiis Impeiiiiin mi- ipse Fabricius, et Rex liaberent, Ti-
nuatartibiis ciijiisciiinqiie prodiloris. niochares medicns l'yrrhi, vel Nicias
267 Ahiisi] jMuIti ad tempus abiisi aiiiicus, nocte ad eum venit, promit-
proditoribiis, mox tamen eos ode- tens se Pyrriinm veneiio occisurum,
runt. si sibi quicquam pollicitaretur : quem
268 PhilippHs] Rex Macedonum, Fabricius vinctiim rediici jussit acl
pater Alexaniirijdictitabat nullani ar- domiiiuin, Pyrrboquc dici, qiise con-
cem esse inexpugnabilem, iu quam tra capiit «jus spopondisset. Hoc
introduci posset aselhis aiiro onus- factum Curio tribuit Flonis.
tus. 274 Patrarc] Conficere, et ad fi-
2G9 Libertas] Libertas Graecoruui ncm perducere. Ciccro : ' promissa
388 CL. CLAUDIANI XV.
Trans muriim pueros obsessae reddidit urbi. 275
Traduntiir pceuis alii, cum praelia solvant;
Hic manet, ut moveat. Qiiod respuit alter in hostem,
Suscipis in fratrem. Longi pro dedecus asvi !
Cui placet, australes Gildon condonat habenas,
Tantaque mutatos sequitur provincia mores. 280
Quashbet ad partes animus nutaverit anccps:
Transfundit secum Libyam, refluumque malignus
per criinen scrii: atque Camillus restituit civibus oJtsessis pueros adductos ad se
trans inurum. Ceteri expommtur suppliciis, cum diriinunt pugnas : liic GWdo re-
manct, ut excilet belliiin. Id aggredcris contra fratrem, quod alius renuit contra
hostem: O opprnbrium non visum Jonga atate ! Gildo dat Iinperium meridiaiium
cui lubit, ct provincia tanta ohtemperat levitati inconstanli, quamcuinque iupartcm
mens dubia propendeat, transfert sccum Libijain, et iinprobus ille prccbet regmim
let. pr. — 275 Pos^ »n/)'Hm Put. credidit Pal. — 276 jjr^rfia Med. sec. preEinia
Fani. Auibr. pr. solvnnt Pric. solvant vel toUant Vat. pr.-— 277 Hcec Yar. LL.
ed. Antv. maneat Yicet. Parni. moneat vel moveat Put. quod respuit decem
("odd. quem Lov. Gesn. ed. Bipout. Ka?nig. in hode Thuau. Tholos. — •
2T8 Suscipit Rcg, SuspicisMed, sec. ?»j /ro/res Thuan. infratrem cum TeKeia
rrriyp.rj Med. pr. Put. Lov. Ald. Exc. Gevart. cuni signo interroff. Gesn. ed,
Rinont. Kanig. pro dedecus Yat. pr. post dedecus Put.— 279 Qiii placet
Oiscl. cuni donat Pat. Morct. pr. condonat Vy\c. Oisel. Pat. m. sec. ciiin
prodit inc. Heins. cum tradit viginti duo Codd. Yar. LL. ed. Antv. cum
tradat I''arn. Reg. Moret. sec. cwm /)-ade< Yat. quint. cumturbat et eniend.
tradat Leid. pr. contradit Sched. Gud. contradat Med. quart. Exc. Gevart,
cum donnt vel cnin tradit Put, eondonat vel cum Iradit Yat. pr. condonat
vel cuin tradat Florent. cnm donat vel condonat Yat. tert. Heinsius conji-
ciebat ?iHm /?-adif. habenas! cuin signo interrogationis, Petav. pr. uti et vs.
seq. viores? — 281 QHascH»i(/He Moret. sec. Exc. Gevart. animus mutaveritX dt.
quart. et quint. animum inutavcrit Leid, pr, Yat. tert, Pal, Farn. Pric. Rott,
Oiscl. Florent. Oxon. pr. Ald. animus vel animinn Petav. pr, aninuim Rcg,
Pat. ed. Parui. mdaverit Yat. sec. Rled. quart, tres Petav. ed. Parm. muta-
verit deceni alii. uniimts nutaverit vel aniinum mufarcrit Yat. pr, Med. sec,
aniinis nutaverit Lov. Heinsius legit animi nutaverit anceps. — 282 Transfudit
Pric. Exc. Lzeti. Transtundit Yar. LL. ed. Antv. Libyam seciim viginli octo
NOT.^
patravit,' id est, perfecit. magister Faliscoruni rapiuntur ad
275 Pueros~\ Primorura urbis Fa- pcenas, quod dolo et scelere tentent
liscornm fiUos, quos ludimagister solvere et finire pra?lia.
sermonibus variis pertraheiido usque 278 Longi ccvi^ O dedecus tale,
ad castra CamiUi perduxerat, ipsiqiie quale nec visum nec videudum est
Camillo prodiderat : sed hic vinctum per longa sa-cula.
ludimagistrum urbis proditorem uU 280 Jiu/a<os] Sequitur mutationem,
tra remisit, sicque Faliscos beiieficio et inconstantiam niorum, levitatein-
niagis, qnam armis superatos portas que Punicam Gildonis,
»ibi pandere officiose coegit, 282 Rcjluumque'] Gildo Maurus
276 Solvantl Medicus Pyrrhi, ludi- quocumque inclinct, transfert seciini
VV. HF.LLO CILDONICO.
389
Coramoclat imperium. INIauri fuit Africa mumis.
Tollite Massylas fraudes : rcmovete bilingucs
Insitlias, ct vcrba soli spirantia virus. 285
Nc consanguineis certetur cominus armis,
Ne, precor: lia?c trucibus Tiiebis, ha>c digua Myceuis ;
In Mauros Iioc crimen eat. Quid noster iniquum
Molitur Stilichon ? quando non ille jubenti
Paruit? an quisquam nobis devotior extat? 290
mobile. Africa fuit donnm Mauri. Rejicite astutium HIus>iijlum, rcjiciie dolos
ambiguos, et sermones rcdoleptes vencnum loci. Ne puf!;nctur prope tclis fraternis,
ne qutpso, piiguettir. Ihec prvcWn dignuTliebis crudclibns ct Mijccnis: Uoc scelus
rertutur contra Muuros. Quid nosler Stiliclio macliinalur injustnm/ Quando non
ille obeditit impcranti .' An aliquis est addictior nobis / Lt taceani facta diversa,
Codd. refugumque Tliolos. vialignis Exc. Lati et Iluben. — 283 7nundus pio
viunus Moret. pr. m. pr. Maurique jit Africa mnnus lcfjit Hoinsius. In Vatic.
quarto rerKjua desuut usque ad lib. i. in Eiitrop. sul) tiucni. — 281 Massilias
duo Oxon. Massaliiis Pat. Lov. Massi/lias tredecini scripti et Exc. Cod.
Rliem. — 285 doli l'ric. soli Lcid. pr. cuui vijiiiuti aliis, Exc. Gcvart. Ald. ed.
Parni. et Vicet. Var. LL. ed.Antv. sperantia Vdvu. solispiraiitiafraudcsVvLt. —
28G Nec qnatuordccini (^odd. Exc. Gevart. cd. Parni. ct Vicet. Var. LL. ed,
Antv. — 2ri7 Ne prccor octodccini scrijJti, Ylse. Rubcn. Livti ct Pat. rec. ni.
sec. cd. Parm. Nec prccor Xai. svc. Jlac prccor Vat. scc. IMcd. quart. Ke:^.
Anibr. pr. Morct. j^r. duo Petav. et Oxon. ed. Vicet. Dcprecor Farn. Med.
tert. Te precor^lcA. scc. Morct. scc. Ne precur ct ni. scc. cniend. tlac precor
Lov. Ne precor vel Dcprecor Vat. pr. Pric. Tliebis irucibus Pric. vei dignu
Pric. — 2S8 instaiiras Var. LL. ed. Antv. erit Put. — 289 Stilico Vat, sec. Sti-
liclion Exc. Lwti. minunli Var. LL. ed. Antv. — 290 aul quisquam Morct. pr.
NOT.E
Libyam, et simul Imperium, instar
niaris reflui, cofiimodat, pro luitu id
ut arcnam traliens at(iue retrahens,
et ex Africa donuin lacicns ; quod nii-
rum, AtVicam essc latronis iiiunus.
284 Massijlas] Massyli suiit populi
AfricK, quos omnes arguunt ut per-
fidum, ut perniciosuni, et fugienduni
lioinlnum genus ; qiiorum verba ve-
nenata sunt, quia niira proiuittunt,
moxque falliint, ideoqiie biliugiies
tlicuntnr. Virgilius : ' Quippe do-
mum timet ambigiiam, Tyriosque bi-
lingues.'
28G Ne consanguineis] Ne frater in
fratreni pro Gildone arma capiat.
Hoc cuiin tentabaut vel Gildo vel
Juitropius, nt fratribus iiilcr se com-
missis seciiri forent.
287 lliebis] Pradia fraterua digna
suut Thebis, ubi Etheocles, ct Poly-
nices fratres iiitcr scsc criidelissinie
piignarunt, et scse invicem occide-
runt.
Mycenis] Hac pra;lia digua suut
ctiam Mycenis, ubi fratrcs itideni
Atreus et Tliyestes sese iuviccin odio
nefario persccjucbaiitur. 'Jliebae et
Mycena; sunt in Gnecia, liac iu Pe-
lopouncso, illa iii lUeotia, uude The-
bai IJaotiiv dicta; sunt.
288 In Maiiros hoc crimcn cat] Sole-
bant omnia mala precari hostibus.
390 CL. CLAUDIANI XV.
Ut sileam varios, mecum quos gesserit, actus ;
Qua3 vidi post fata, loquar. Cum Divus abirem,
Res incompositas, fateor, tumidasque reliqui.
Stringebat vetitos etiamnum exercitus enses
Alpinis odiis, alternaque jurgia victi 295
Victoresque dabant. Vix haec amentia nostris
Excubiis, nedum puero rectore, quiesset.
Heu quantum timui vobis, quid libera tanti
Militis auderet moles, cum caeca remoto
qua: edidit mecum, dicam ea, qucB aspexi post mortem. Cum ego Divus fierem,
deserui, confiteor, res itwrdinatas et inquietas. Ttnic etiam exercitus ob seditiones
Alpinas nudabat gladios illicitos, et victi et victores ricissim prabebant occasiones
Tixarum: hcec insania cegre sedata fuisset nostris curis, et minus adhuc a puero
gubermitore. Ah ! quantum ego solicitus fui pro vobis, ne multitudo tot militum,
liberata nietu Principis, tentaret aliquid, cum jam amens et gaudens effervesceret
haud qtdsquam legit Heinsiiis. vobis Tiiolos. nodis Exc. Ruben. ed. Parra.
vobis \el nvdis Exc. Laeti. clementior Moret. pr. devinctior omnes Vatt. Pal.
Farn. Rott. devotior Pat. et Ald. atque ita conjecerat Heinsius. — 291 taceam
Ambr. pr. mecum quos Vat. pr. et quint. Oisel. Mazar. Pat. Petav. pr. Vat.
Livin. gesserat Lov. jnsserit Anibr. tert. gesserit vel gesserat Florent. — 292 lo'
quar Voss. sequar vel loquar Reg. — 293 timidasque ed. Vicet. Numidasqu£
Moret. pr. ni. pr. rclinqui Vat. tert. — 294 Stringebant etiam vetitos Ambr. pr.
Var. LL. ed. Antv. etiamnum Pric. Exc. Lasti. jam tunc Med. diio, Pat.
jam nunc Pal. IMed. pr. unus Heins. Exc. Gevart. etiam nunc duo Vatt. Farn.
Oisel. Med. tert. ed. Vicet. ctiam tunc Petav. sec. Lov. Leid. pr. Ald. etiam
tunc Oxon. sec. Moret. sec. jam non Florent. — 295 victis Med. tert. — 296 de-
mentia Moret. sec. — 297 necdum sex Mss. ed. Vicet. Var. LL. ed. Antv.
fictore Vat. quint. Tliuan. Oxon. quiescit Leid. pr. ni. pr. Oxon. pr. Moret.
sec. Reg. duo Vatt. quiescet Vat. tert. Pal. Farn. Rott. Oisel. Vicet. quiesset
Pric. Med. sec. m. pr. Mazar. Ambr. tert. Vat. Livin. Lov, ex emendatione,
Exc. Lajti, ac Ruben. Var. LL. e marg. Parm. quiesset vel quievit Vat. pr. —
21)8 tiinui nobis Thuan. timui liber Vat. quint. qui Reg. quod duo Vatt. PaL
quid Leid. pr. et duodecim alii. quod vel quid Put. per Tholos. ne Pat. Ambr.
sec. ed. Vicet. prcelia vel libera Put. tanti Exc. Laeti. tantum Pal. Med. pr.
— 299 carcere moto Vat. tert. Pric. Oisel. Florent. m. pr. INIed. sec. Ambr.
pr. Varr. LL. e marg. Parm. carcere moto, vel terra remoto, vel cceca remoto
isOTM
292 Cum Divus abirem'\ Cum ex vita 297 Nedum puero'] Hos motus ego
abiiem iutcr Divos referendus. non potui sedare meis curis, meis ex-
293 Tumidns~\ Res male quiescen- cubiis ; a fortiori puer rector Imperii
tes, et adhuc agitationera ostenden- sedare non potuisset.
tes instar tumidi maris. 298 Libera'] Neqnid moverent mi-
295 Alpinis odiis~\ Remanebant ad- lites liberati metu Principis, qui eos
buc semina odii Alpini ; hoc est, quod sua auctoritate compescere poterat.
Eugenius et Arbogastes excitave- 299 Moles} Multitudo, roburque
rant ad Alpes coutra Imperiura. militunj.
DE BBLLO GILDONJCO. 301
Fervcret jam la^ta mctu. Disscnsus accrbus, 30O
Sed gravior conscnsus crat. Tunc ipsc palcrna
Successit pictatc mihi, tcncrumquc rudcuKiue
Fovit, et in vcros cduvit Principis annos :
Rufinumque tibi, qucm tu trcmuissc latcris,
Depulit. Ilunc soluin memorcm, solumquc fidelem 306
Experior. Volui si quid, dum vita mancrct,
Aut visus voluisse, gerit : vencrabilis illi,
Ceu numen pricsensque, vocor. Si tanta rccusas,
pulso timore: discordia atrox inter cos orat, sed concordia atrocior cotilrn Prin-
cipein. Tum ipse Stiliclio successil mihi amore patrio, ct fovit te tenellum et
ignnrum, et educaiit te ad Ui^itimam atatem Imperatoris ; et amoiit Rufinum,
quem tu tmpiter tibi timori fuisse confiteris. Aguosco hunc Stilichonem solum
gratam, et si)tum fidum: siquid volui, aut siquid visus sum voluisse, dum vita
su peresset milii, iUv facit. Jlle mc invocat, ut Divum vcreyidum, ac prccsentem :
Vat. pr. — 300 jam lata Ambr. sec. Meil. qiiart. Vat. Livin. Var. LL, e marg.
Parm. tam Iwta viginti Codd. Ald. et ed. Parm. tum lata Exc. Gevart. tam
vel ja/« Med. pr. /tcfa 'riiiian. sHis pro wf<« l*ric. mt<M vel TnonK Piit. novis
dissensus acervis Oisel. disccssus Tliiian. ucerbis Pric. novis dissensus acervis
vel metu. dissensus acerbus Vat. pr. — 301 Scd Med. qnart. Exc. Gevart. Et
gravior omnes Vatt. Pal. Farn. Pric. Hott. Oisel. At gruvior Ambr. sec. inc.
Heins. confcssus Farn. 7iunc Med. sec. nonne leg. Heins. iste Vat. pr. —
302 miserumque rudcmque ed. \'icet. — 303 m certos Rott. veros i. e. legitimos
ascripserat Heinsius. produxit Tliiian. reduxit Med. qiiart. — 30t quem te
Med. qiiart. renuisse Oxon. sec. m. pr. metuisse Thuan. fremuisse Rott. ti-
muisse Florent. Petav. pr. — 305 Reppulit Moret. sec— 30G volui dum si quid
Oxon. pr. fata manerent Pat.— 307 videor voluisse Vat. soc. visus voluisse Med.
quart. Adjussus pro Aut visus Thuan. vcnerabilis uUi Med. tert. — 308 numen
yrasensque octodeciin scripti. Exc. Lacti. prcesens yiumenque tres Vatt. Pric.
NOT/E
300 Dissensus] Inter militcs tumul- modo sprevit, sed etiam in cum dira
tuantes gravis erat dissensio, aliis statuit. Qua de re cum cogitaret
alia volentibus ; sed gravior et magis Arsenius, hanc vocem audivisse dici-
timenda consensio, simulquc pericu- tur, ' fuge, sede, tace.' Hinc deser-
luin, ne spreta stiipe Theodosii, tum petiit, sicque /ug^i7, set/it, tacuit,
novuni Imperatorem ingererent, ut et ob suam virtutem inter Sanctos
sippe ante a militibus factitatuni. est ascriptus.
302 Tenerumquel Arcadius tamen 303 In veros cduxif] Formavit an-
moriente Thcodosio annum agebat nos tuos talcs, quales esse debent
vigesiinuni, sed quie in tali setate re- anni Principis veri, Principis optimi,
rum experientia .' Huic erat nigra 301 Tremuisse] Erat certe, quod
caesaries, et prava statura, sed in Arcadius tinieret Riifiniim ; nisi enim
pingendo vel scribendo magna dcx- obstitisset Stilicho, Rufinus aut inva-
teritas : hunc docuerat ilhistris sanc- sisset aut oppressisset Imperiura.
tusque Senator Arsenius, queni non 308 Prasens^ Numina antiqui pu-
392 CL. CLAUDIANI XV.
At soceri rcvererc foces, at respicc fratris
Connubium, pi^nusque meae regale Serenae. 310
Debucras etiam Iratcrnis obvius ire
Hostibus, ille tuis. Quae gens, quis Rhenus et Hister
Vos opibus janctos, conspirantesque tulisset?
Sed tantum permitte cadat : nil poscimus ultra.
Illc licet sese prsetentis Syrtibus armet, 315
Oppositoque Atlante tegat, licet arva referta
si renuis laUa ; honnra sallem affinilatem soceri : cnnsidera sallem malrimonitim
fratris iiii, ct nuptias i-egias ScrencB mecr. Immo debuisses progredi oppositus
hostilmsfratris ttii, ille tnis : qiia; nalio, </«(s Rhenus et Danuhius sustinuissent vos
conjunctos copiis, et consenlientes? At patere sohim iit Gildo opprimatur : nihil
•petimus amplius. Iste ctiamsi muniat se oppositis Sijrtibus, ac prolegat se Atlanle
Oisel. numenque vocor prascns Gesn. et ed. Bipont. vocet Med. quart. sijussa
Oxon. pr. recuses Thimn. Mazar.— 309 Aut soceri Pal. Pric. duo Med. Exc.
Leeti. At Leid. pr. Put. Mazar. Bonon. Tliolos. Lov. Vat. Livin. diio
Petav. totidem Ambr. Exc. Gevart. ed. Parm. At vel Aut Arabr. sec. atit
respice tres Vatt. Farnes. Pric. diio Med. at respice Vat. Livin. Mazar. Flo-
rent. inc. Heins. ut vel «m^ Vat. pr. duo Med. Put. Ambr. sec. unus Heins.
ed. Vicet.— 310 Connubium Rott. Conjugium Pric. Oisel. Fiorent. Pat. Con-
jugium vel Coymubium Vat. tert. Put. Meil. pr. pigmtsqne metim Med. sec.
m. pr. legale Put. m. pr.— 311 hostibus ire Obvius IVled. sec— 312 qtiis gens
Pal. Med. pr. qnis Rhenus Leid. pr. et sedecim alii, item Exc. Gevart. qui
edd. pleraRque praeter VLcet. Parm. Colin. fi/u^Hs Var. LL. e mary;. Parm.
— 313 junctos Vat. pr. Exc. La;ti. opibusjunctis Oisel. victos ed. Vicet. junctos
opibtis Moret. pr. Vos conspirantes opibus junctosque viginti quatuor Codd.
Exc. Gev. Var. LL. e marg. Parm. AUl. ed. Vicet. nec non Var. LL. ed.
Antv. conspiratis vel conspirantes Leid. pr. iulisset tres Vatt. Rott. tulissent
Leid. pr. duo Vatt. Pric. Gesn. ed. Bipont. Kcenig.— 314 promitte Lov.
Ambr. pr. dimitte Pat. cadat Vat. pr. ed. Vicet. cadct plurima pars Codd.
Ald. Exc. Gevart. poscitnus vel possumus Lov.— 316 adamattte tegat Pric.
NOTvE
tabant ubique praesentia, et nihil nou fratri tuo Honorio, cujus est socer.
videntia. 310 Sereitie] Reverere nuptias re-
Recusas] Si non te niovent talia gales Serenae, tVatrismei tiliae, soro-
monita, si nou virtus Stilichonis, at risque tua^ patruelis, et filiae meae
saltem moveat te observantia ei de- adoptiva', quae nupsit Stiiichoni ; et
bita, qui socer est fratris tul Honorii, quae tibi velut certum pignus esse
quique te, ut pater, fovet ; sicque deberet et mei et tui in Honorium
avertaris a fovendo Gildone hoste Stilichonemque amoris.
publico. 311 Debueras] Debuisses, o Arca-
309 Soceri] Vocat Socerum, qui di, proiicisci contra hostes fratris
erat socer, non Arcadii, sed Honorii, Honorii, et ille contra tuos.
Faces] Reverere affinitatem Stili- 315 Sijrtibus] De his supra alibi.
chonis, qui per faces, hoc est, conju- 316 Atlante] Hic mons est Mauri-
gium, dedit filiam Mariam conjugem taniae in Africa.
ni' III.LLO GILDONICO.
tm
Anguibus, et Solis meclios objrcerit ocstus :
Novi consilium, no\ i Stiliclionis in oinncs
iEqualeni casus aninunn : i)cnt'tr<i!)it arci:as :
Inveniet virtute viani. Sic Diviis : ct indc
Sic natus : Jussis, <2,cn!tor, parcbitur ultro.
Amplcctor pricccpta lubcns : nec carior alter
Cognato Stiliclione uiilii. Commissa profanus
Ille luat : redcat jam (uiior Atrica tVatri.
Talia duni longo secum scMinone retcxunt,
Hesperiam pervenit avus, castumque cubile
Ingreditur, Tyrio qua fcsus Honorius ostro
320
•325
ohjecto: etiamsi iste opposuerit as;ros plaios serpet^tihiit, et calores nrdcnlissimns
Solis: cognvsco prudenliain Stiliclionis, coi^twsco Jorliliulinein c}»s piireiu casibus
cunctis: pcrvadet urenas, reperiet ittr virtute siia. Itu 'llieoilosius Dicus locutus
est, et ita deinde filius ejiis Arcadius <lixit : Sponte obedictur impcriis tuis, o pa-
ter : recipio vohns nutnduta tiia: luijue alius at m\h\ dilcctior Sliliclwne u(lini:
iste iinpius Giido puniatur ob dclictn: Afiica jnin sccurior rcslitualur fratri iikm)
Honorio. Dum liac Tlieoilosiiis pater et Arc;idiiis rcvoliunt inter sc vcrlyin
muUis, Tbeodosius uvus altigit Ituliam, it intrat cubindum pvdicum iii quo Ho-
Arabr. pr. Mert. sec. Atlante vel adamante Morct. sec. Exc. Pat. rec. regut
pro tcgat ed. Vicet. arina Rott. I\led. sic. ni. pr. Pttav. sec. Exc. Gevart.
nrma vel arva Lov. — .317 mcdiis ohjecerit Rott. Wed. sec. ni. pr. ohjeccrut
Vatic. pr. ni. pr. ictus pro (cstus Lov. in. pr. — 318 Sliliconis Vatic. pr.
ct sec. — 3'Jl Sic gnatiis Vatic. priin. ct f)ise!. parehitur Vatii-. prini. ct
tert. Flcrent. Vat. Livin. ed. Parni. parcbiinus dao Vatt. totideni Oxon.
Pal. Farn. Rott. Moret. sec. Lov. Ald. A'icet. Grypli. Var. LL. e niarg.
Parm. itein cd. Aiitv. parehiiuiis vel parebitur Pnt. — 322 non carior Med.
qiiart. — 323 Voi^natus Moret. sec. Siilicone Vat. sec. promissa vel commissu
Reg. luat illc profauus Commissuin JMed. sec— 324 mitior Pat. Ald. Affrica
tres Vatt. — 32") secum longo Vat. qniiit. iMed. tert. Put. retexuut Florci;t.
Oisel. Pat. Vat. Livin. volutat ed. Vicet. volutant tres Vatt. Pal. Farn. Pric.
Rott. ]Moret. scc. vidutant vel retexunt Vat. pr. et tert. — 32G convcnit Vat. pr.
ni. pr. — 327 Tyrio quaXat. pr. fusus Fiorent. IMed. (luari. Mazar. inc. Heius.
NOT.E
317 Anguihusl Africa scatet omni
serpentiim gcnere ; cpiorum pulclira
descriptio apnd Lncanum l. i.\.
Medios'] Licet se ahscondat in re-
gionibiis Zona' inediic, seii torridae
subjectis, ac perinde in locis qnec
ardentissimo Solis calore torrentur.
S19 Xijuulcm] Novi fortitndineni
et prndentiain Stilichonis niliil uoa
posse aggredi, sustiuerc, vincere.
PciKtrahit'^ Permeabit destrta are-
nosa Afi icic, et uihil tain arduum est,
quo uoii penetret ejus virtus. ' Invia
virtnti nulla est via.' Ovidius.
323 Profanus'] Iinpius, qui violat
sacram luiperatoris sui majcsta-
teni.
327 Ostro'] Vestes purpurcie an-
tiquis pro stragulis erant in lectis
sterneudis. Purpura Tyria in pretio
394 CL. CLAUDIANI XV.
Carpebat teneros Maria cum conjuge somnos.
Assistit capiti : tunc sic per somnia fatur :
Tantane devictis tumuit tiducia Mauris, 330
Care nepos ? iterum post me conjurat in arma
Progenies vesana Juba3, bellumque resumit
Victoris cum stirpe sui ? Firmumne jacentem
Obliti, Libyam nostro sudore receptam
Rursus habent ? ausus Latio contendere Gildon ? 335
Germani nec fata timet? Nunc ire profecto
Nunc vellem, notosque senex ostendere vultus.
norius cubans in purpura Tijria fruebatur sopore dulci cum uxore Maria. Astat
prope c«;5M< cjns : tum ita alloquitur eum iu somnis : A}i confidentia tanta cepit
Mauros subactos, O nepos dilecte ? Post piaelia mea gcnus insunum Jubce rursum
conspirat in certamina, et instaurat pugnas cum prole dotnitoris sui? An obliti
sunt Firmum tyianniim deletum ? possident ilerum Libyam restitutam nostris
laboribus? Ciildo audet pugnure contra Italiam? ncque metuit calamitatem fratris
sui ? Nunc certe, nunc ego senex arderem projicisci, et ostentare illi ora cugnita.
Exc. Laeti,ed. Paim. fortis octodecini alii, Exc. Rnben. Var. LL. ed. Antr.
ed. Vicet. fultus Moret. sec. foi-tis vel fusus Pnt. — 329 Adstitit et capiti Reg.
tum Med. quart. — 330 derictis tenuitf. Mauris vet. Gyr. devictis tumuitf. M. duo-
decim scripti, Exc. Laeti, Var. LL. e niarg. Parm. item ed. Autv. devictos tu-
tnuit f. Mauros ed. Vicet. detectos Piit. ti/nMJf Med. tert. Oxon. sec. timuitxeX
tenuit Med. pr. devictis tumuit dementia M. Reg. devictos te7iuit f. M. Heins.
Gesn. ed. Bipont. — 331 conjaref Tliiiaii. — 332 rf su/Hftf Thuan. resuwwii Tho-
los. — 333 Victori Moret. pr. Firmum jacentem Med. quart. fratremne
Florent. m. \)r. Petav. pr. Thuan. cum glossa i. e. Firmum. — 335 Rvrsus habent
Exc. Schott. in quibus Gronovius ascripserat legendum forte <«•«?}(<; an sub
Latio pro au^us Latio Leid. pr. Gildon Exc. Leeti. Gildo vel bello Oxon. pr.
— 336 nec Vat. Livin. non Moret. sec. Aid. nunc inc. Heins. qui inde num
corrii;ebat. facta Pal. Fain. Pric. Petav. tert. Lov. m. pr. Oxon. marg. Isingr.
fata ed. Vicet. et Parm. fata vel facta Med. pr. Oxon. sec. non ire ed. Vicet.
scire Med. tert. ipse Pat. ire vel ipse Vat. tert. — 337 seyies Reg. Petav. sec.
NOTyE
fiiit : dicitur ab Urbe Tyro in Phoe- trem peremerat, et ne, ut contumax,
Jiicia. damnatus perimeretur, a Romanis
■i^O Tantane] Alludit ad ilhid Vir- desciverat ; hinc pressus a Theodo-
gilii : ' Tantane vos generis tenuit sio seniore homo crapulae deditus, ia
tiducia vestri !' mortem niit vohintariam.
331 Cojijural] Quasi non tam bel- 336 Germani] Neqne Gildo timet
liim sit, quam conjuratio. Sic tamen fatalem casnm Firmi fratris sui, qui
Virgilius : ' motu ConjiMat trepido a Theodosio seniore debellatus est.
Latium.' 337 Notosque] Qiiasi solo viiltu
332 Juba] Hic Rex erat Mauri- posset profligare Gildonem : et re
taniae in Africa. quidem ipsa aiunt in Theodosio avo
333 Firmu7nne] Firmus Gildonis fuisse Maitiam vultus torvitatem.
frater insolens Tyrannus Zamam fra-
DE BKLLO GILDONICO. 305
Nonne mcam fugiet Maurns, cinn vidcrit, umbram ?
Qnid dnbitas ? exsnrgc toris : invadc rebcllcm.
Captivnm miiii rcddc menm : dcsistc morari. 340
Hoc };cneri latale tuo ; dnm santjnis in orbe _
Noster erit, scniper pallcl)it llcgia Bocchi.
Jungantnr spoliis Firnii Cildonis opima.
Exornet ficminos Manrusia laurca cnrrns.
Una domns toties una de gente trinniphct. 315
Di bcne; qnod tantis intcrlabcntibns annis
Servati Firmusqnc mihi, fraterquc ncpoti.
Dixit, et afflatus vicino sole rcfngit.
An non Gildo Maurus ejfugiet cnm aspe.-erit vel speciem meam ? Quiil cuncfaris,
O Honori f surge ex tltaUimo, tiggredcre ribcllcm Oikloiicm. Heslitue milii cap-
ticum meu7n : noli cuncturi. Huc wwmis fsl fatalc giutis tucc : dum genus nos-
trum rcgnut)it in miindo, piilutiu Bocchi pcrpctuo e.rtiinescent. Opiina spolia
(iitdonis conjnngantur ciim exuciis Firmi, Luurus Muuritunu decoret currus duos :
una domus triumphct tolics de stirpe ima. () Superi, bcne tccis-tis ! qund spatio tot
anniirum interjiuentium reservuti siint, et Firmm tnihi, et Gildo Firmi frater ne-
poti iiieo Honorio. Sic Tlieodosius avus loculus est, et mox tactus radiis Solis
inc. Helns. senes vcl senex Oxon. pr. — 3:58 Numne Petav. tert. fugict Morct.
sec. fugerct Timan. iinde Heinsiiis lcgebat fugiut. cum viderit Pul. — 339 </i//»i-
tusexire Mazar. invudere bellum Vat. pr. et tert. Oisel. Mazar. inrade rebelliS
Leid. pr. et viginti octo alii. Oxon. uterque. Lov. Ald. Parni. Vicet. Junt.
Colin. Var. LL. ed. Antv. inradere belliuH vel invude rebcllem Put. Florent.
— 340 C'«/)<Mn/m Farn. — 3Jl in itrbe Keg. orie vel i(r//e Oxon. sec— 312 jm-
rcbit Vat. sec. Ainhr. tert. Voss. pr. ot alter a m. s. pullcbit vel parcbit Petav.
pr. liochi Vat. [^r. l>ov. diio Med. Docci Vicet. lioci Parm. Bucchi Var. LL.
ed. Antv.— 344 K.vorcnt Put.— 34.5 friumphut Farn.— 346 armis Lov.— 347
Servulus Thuan. \ ar. LL. ed. Antv. — 34S uffatus vicino Tbolos. Vat. Livin.
NOTiE
341 Fatnle'] Hoc munus a fatis lauro ornabantnr.
concessum est generi Tlicodosiorum, 34r> Dii bcne^ Gloriae nostrac con-
ut vincant Manros, Firmum, Gildo- suluerunt, quod milii avo Firmum
neni, aliosque, qui Docclii Mauri- Tyrannum vincendum dederunt;
taniae Regis Palntium occupant. quodqiie triginta circiter annis elap-
S42 rallebit] Non Regia pallebit, sis, tibi nepoti Gildoncm Firmi iVa-
sed ii Reges qui sunt in Regia ex- treni superandum reservarunt.
timescent pallescentque. Sic poni- 348 Afflutus] Impulsus radiis So-
tur contineus pro contento, et etfec- lis appropinquantis ; tamdiu enini
tu8 pro causa, quia pallor est timoris umbr£e versari poterant ciiin morta-
effectus. libus, (luamdiu Sol non oriretur ; tum
843 Opima] Opima spolia sunt ea enim evanescebant. Virgilius : ' Et
quffi dux duci eripit. nie saevus cquis oricns afflavit auL<;-
344 Lawea] CurruR triunipliales lis.'
896 CL. CLAUDIANI XV.
At juvenem stimulis immanibus aemula virtus
Exacuit: jam pnppe vehi, jam stagna secare 350
Fervet, et absentes iuvadere cuspide Mauros.
Tum jubet acciri socerum, dextramque vocato
Conserit, et quse sit potior sententici, qugerit.
Pcr somnos mihi, sanctc pater, jam saepe futura
Panduntur, multgeque caimnt pra^sagia noctes. 355
Namque procul Libyco venatu cingere saltus,
Et juga rimari canibus Gtetula videbar.
Mcerebat regio sa^vi vastata Leonis
Incursu : pecudum strages, passimque juvenci
appropinquantis evanuit. Sed fortitudo indtatrix excitat juvenem Honoriuni
stimulis ingentibus : jam ille urdet ferri yiacibus, jam findere aquas, et aggredi
gladio Mauros remotos. Tum imperat advocari socerum Stilichoneni, et jungit
dextram cum eo accito, ac pclit quod consilium sit melius. Res venturajam
aperiuntur mihi per somnia, o Socer venerande, et noctes plures cantunt mihi certn
frcesagia. Etenim mihi videbar circumdare in venalione sykas Libycas longe, et
vestigare cam canibus ynor.tes Gtetulio:: iractus ille squalebat depopulatus excur-
sionibus leonis crudeUs: cecdes pecorum cernebantur et tauri semianimes undique,
divino Vat. sec. recessit Med. quart. Pat.— 330 quippe Lov. ni. pr.— 351 Ardet
Pat.— 352 Tunc Vat. quint. Tum Leid. pr. et septem alii, iteni Exc. Ruben.
videt Florent. ni. pr. ac sciri Pric— 253 melior Pal. Med. pr Petav. tert.
ambo Moret. unus Heins.— 354 care pater Pal. Med. pr. unus Heins. parens
Ambr. sec. inc. Heins. qui ascripserat seqq. modvs loquendi usitatus : Vopisc.
sub finem Taciti pag. 233. ' Claiidius Capellianus Cercio Mctiano S. Obti-
nuinnis^, pater sancte, quod seniper optavimus.' et iljidem : ' Anlronio, justo
patri, Autroniiis Tiberianus S. Nunc te, pater sancte, inieresse decuit senatui
amplissimo.' sic Socer Sancti«simls, vetus luscriptio apud Castalion.
p. 79. in Rutilium. tam scepe Var. LL. ed. Antv. perscepe Moiet. sec. — 355 mul-
tasque Vat. pr. ni. pr. Pric. ra. sec. — 356 Jamque procul duo Vatt. Ms. Pulman.
et Barth. videor mi Petav. sec. Thuan. qui tamen et veuatu exliibet. visus dis-
tringere INIazar. Exc. Cod. Rhem. Isingr. venatu ciugere vel visus dislringere
Vat. pr. Pric. Oisel. Florent. ni. pr. Put.— 358 Marcbat vel Mccrebar Exc.
Laeti.— 359 Jncursu et pecudum Thuau. sparsimque idem Thuan. pro juvenci
NOTiE
349 Slimulis immnnibus] Ingeuti- vcrtat mucronem, aut jam se conver-
bus, SKvis, ad ciedeni et sanguineni tere putet. ' Savit in absentes' Vir-
impellentibus. gilius de lupo furente in aguos in-
^mula] Virtus, seu fortitudo a?nui- ciusos, et muro remotos.
la, atque imitatrix virtutis Theodosii, 354 Sancte] Sanctus est vene-
intiammat Honorium. randus, qiiem qui violat capitali
351 Abscntes'] Honorius tanto supplicio puniri debet. Justiniamis
Martis oestro percitus est, ut inMau- de rerum divis. §. 10.
ros, licet abseutes ac lemotos, coii-
DE HELl-0 GII.DONICO.
^07
Semincccs, et adhiic infecta mapalia tabo, 360
Sparsaquo .san^jtiincis pastonmi fiincra campis.
Aggredior latebras monstri, niirumqnc relatu
Conspicio. Dilapsiiis honos : cervice minaces
Dcfluxcre juba? : fractos insjlorius armos
Supposuit, servilc gemens, ingcstaquc vincla 3G5
Unguibus, et subitai collo sonuere catena?.
Nunc ctiam paribus sccum cerJare tropteis
Hortator me cogit avus. Quonam usque morati
et tiiguiia (idliuc cvmindculuta sanif, it ciuluvcru pwitorum (liyectn in iigris cruen-
tatis. Invddo lutiliulu portcnti, et vidco ran udmirubilciii dictu : dccus ijns crit-
nuit : villi/(irinidabilcsdeinissi sitnt iii cnllo. Ipsc inhonorus subjccit huincros sub-
actosingeinisccns scrriliter : et compcdes iiijcctie unguibus f^jnfi, ac cutciui' rcpcn-
tincB rrsiinuerunt supcr cervicem. \unc etiam nvus Tlicovlosiiis suusor iinpcllit
me pugniirc sccuiu pro victoriis similihus: (juo liuc nos scmpcr Unti harcinus /
rivcnti Vicot. vitiose.— 3G0 sed udhuc Leid. pr. in/csta mapalia Piit. Loid. pr. —
361 corpnra Fric— 363 Aspicio Ambr. pr. Conspicio vcl Concipio Petav. pr.
delapsus Reg. Tliiian. Oxon. scc. Pftav. tcrt. Mazar. /io?j<)r Farn. Pric. Ronon.
Amt»r. pr. bxon. sec. Med. tert.— 364 strictos Mefl. quart. /ractosque Florent,
Pat. Lov. m. pr. edii. Parm. Junt. Ald. Colin.— SG5 injectaque quatuor Vatf.
Pal. Farn. Pric. Rolt. Oiscl. ni^ev/dr/Kc Med. tert. Pttav. ?ec. m. jir. Honon.
Morct. pr. ni. scc. duo Oxon. inccnsa>iue V.ar. LL. ed. Antv.— 36G fo//i(m
Ambr. pr. «ojjKtcf qnatuor Mcd. Mazar. unns Heius. Exc. L;rli et ed, Vicet.
subicre duo ()\on. duo Leid. Lovan. ct alii, itcm Var. LL. ed. Antv, sonucre
vel subierc Vat. pr. Put. — 367 triumphis Farn.— 36S Hortator Florcnt. Mazar.
Vat, Livin. ed. Pann. Hortatur Vat. tert. Pric. Put. Horlutu Lcid. i)r. ct
triginta a!ii, E\c. Cod. Rhem. Var. LL. e mar?. Parui. Ald. cl ed. Vicet.
Hortator vel Hortalu Mcd. scc. Horlatiir vcl Hurlatu Vat. pr. taiigit acus.
Leid. pr. Anibr. sec. inc, Hcins, cogis ed. Vicet. murari Vat. pr. Exc. Lxti.
remoti omncs Vatt. Pal. Farn. Pric. Oisel. rcmote Petav, scc. remoti vel
NOT.i:
360 MapaUa] Sunt casae pasto- bcstias, fluxa cst, ac marccsccre vi-
rura Lil)ycorum, seu ca^^ai Punicae. detnr.
Virgilins : ' Et raris habilata Mapa-
lia tectis.'
361 Funera] Vcv sparsa/unera, in-
tellige disjccta cadavera. Virgilius :
* Aut funus lacerum tellus habet ?'
• Funus lacerura :' id est, cadavcr la-
veratum. Cicero de Clodio : ' Neqne
ullo in loco polius mortem ejus lace-
rari, quam in quo vitae>>sptdamnata.'
Per ' mortem' intelii^e cadaver.
363 Dilapsus honos] Ea forma, ea
species, quse Leoni regi animantium
couciliat honorem ac decus inter
364 Defliurcre jubcc'] Qua; alioqui
stant ita crcctte, ut niinari putes.
365 Scrvile'] Serviliter : quod ar-
gumenturacst Gildonem Regem, mox
instar Leonis popiilaris esse vincen-
dum, ac serviii jugo prcmendum.
367 I'aribus] Avus meus Tiieodo-
sius hortatur n;e eertare, hoc est cer-
tatim,et ad sui iniitationem pugnare,
iit vincam Cildoncra, sicut vicit Fir-
nium Gildouis fVatrem, ct talia de
lioc tropaea crigam, quaiia de Firmo
ipse erexit.
396 CL. CLAUDIAN! XV.
Ciinctamur ? decuit pridem complere biremes,
Et pclagi superare minas. Transmittere primus 370
Ipse paro. Quaecumque meo p^ens barbara nutu
Stringitur, adveniat. Germania cuncta feratur
Navibus, et socia comitentur classe Sygambri.
Pallida translatum jam sentiat Africa Rhenum.
An patiar tot probra sedens : juvenisque relinquam, 375
Quaj tenui rexique puer ? bis noster ad Alpes
Alterius geuitor defensum regna cucurrit.
Jamdudum oporluit replere naves, e.t vincere iras maris. Ego ipse prior apparo
trajicere ilhid iiiare. Nationes barbane, quacumque cohibentur imperio mto, ac-
currant : Germania tota portetur navibus, et Sicambri stipentur nie classibus
auxiliaribus. Jam Africa timens e.rperiatur Rhenum esse transmissum. contra
se. An ego otiosus tolerabo tot opprobia? An juvenis deseram ea, f/!/a? ego puer
jiossedi et gubernavi ? noster parens bis properavit ad Alpes tutaturus Imperium
mnrati Moret. pr. remissi conjiciebat Heins. — 369 Conamur vel Cunctamur
Pric. quondam complere Pat. — 370 moras Vat. pr. Farn. Oisel. minas Leid. pr.
cum qiiatuordecim aliis, iteni Var. LL. ed. Antv. wjinds vel »norasVat. tert.
Florcnt. Piit. duo Oxon. transmittere poritnm Exc. La?ii. iransmittcre pinus
Ambr. pr. Med. sec. Voss. primus vel pinns Florent. Petav. pr. Heinsius
primo conjiciebat pinu, sed postea rh primus pro vera lectione agnovit,
ascripto loco Tertulliani p. 172. Not. Rigalt. iibi ex veteri Cod. legendum
' nauta transmittit,' quK illic ex «^jus sententia vcra est leclio. primus vel
Divus Vat. tert. — 371 quacu)nque Exc. Lapti. Ald. quocumque ed. Vicet. et
Parni. quacumque vel qucecumque Lov. ?-t(/^M Farn. — 372 adveniet Exc. Laeti.
adveniens Lov. ni. pr. Gcrmania cuncta Oisel. Pat. Med. quart. tota septeiu
alii. cuncta vel tota Vat. pr. Florcnt. Vat. Livin. vet. Gyr. — 373 socii Reg,
Tholos. comitantur Reg. Var. LL. ed. Antv. nave vel classe Put. Sychambri
V'at. pr. Sycambri Reg. Sicambri Gesn. et ed. Bipont. — 374 remum Lov. m.
pr. Rhenum vel remum Vat. tert. — 373 patior Farn. dno Med. Put. Bonen.
Lov. Moret. sec. Petav. tert. inc. Heins. ed. Vicet. tam probra Rott. Med.
sec. sencx pro sedens Pat. m. pr. — 376 Quod tenui Reg. rexique Vat. Livin.
texique Bonon. vet. Gyr. vexique Ald. nani vel his Put. — 377 Alterius Vat.
pr. Pric. Ambr. tert. Isingr. Ulterius Leid. pr. et octodeciui alii, Ald. ed.
Parm. Exc. Cod. Rhem. item Var. LL. ed. Antv. Ulterius vel Alterius Petav.
SOTJE
372 Stringitur'] Xationes qna? nieo 376 Alpes] Contra Eugenium, et
imperio ad nutum meiim coustringun- Arbogasten ; contraqne Maximum,
tur, retinentur. de quibus omnibus supra.
iJ^ Sygambri]\e\ Sycambri,Yiopuli 577 Alterius'] Valentiniani Impe-
Rheni accolie, de his supra. ratoris ; cujus, post Gratiani cacdem,
374 Rhemim] Africa sentiat Rhe- iniperium ut proprii filii tutatus est
num, id est universas gentes, quai grato animo Dux couspicuus Thcodo-
Kheuum accolunt, qusque mihi sub- sius.
ditte suat.
DK l$KLLO GILDONICO. 399
Nos praedai fuciles insultandique jaceraus?
Finierat. Stiliclion conlra ciii (alia rcddit:
Advcrsinc tiil>ani, Princc[)s, di<;iuil)crc Maurit 380
An feret ignavus clari solatia fati,
Te Ijcllantc niori ? dccernct Honorius inde,
Hinc Gildon ? prius astra Chaos niiscchit Avcnio.
Vindictara raaudassc satest. Plus nominis horror,
Quam tuus ensis aget. Minuit praesentia fanuuu. 08.^
alterius. Nos exjiositi \^o\m\n{\on\ facili et opprimenili torpescimus? Honorius
ahsolverat serinonem siium, cui Sliliclio respondet huc cmitra: An piit;il)is hiilu/n
Mauri oppositi te ili^ttum, o Imperalor ? An istr iners referet consulntioncin
tnortis illiistris, caJere scilicet te diinicaiite ? Honoriu^i indc puffnabit, hinc Giklo /
Chaos ante confitndet sidera cuiu Inferis: siijfficit imptrare uttionem: teiTor noini-
nis tai plusfaciet, quam gladius tuus : prcescnlia iinminuit fainam, Vrince[)s : ijui
pr. Vat. tert. defendere Rott. defensaque Morct. pr. — 378 Non pradic inc.
Hcins. pra-do ed. I*arm. prccdiV Sar. LL. c marijf. Parm. ivsultandaiiuc l*ai.
insultantiqueXdil. qniiit. Kott. duo Med. Leid. pr. Moret. pr. Lov. duu Oxcni.
Ald. Vicct. Parm. Juiit. Colin. uiAu/ffi/K/fV/Ht' uovem alii et Exc. l*at. rcc. ?;i-
■sultoTidique vei insiiltantique Med. pr.— 371) ['inis crat ^at. tert. m. sec. Stilico
Vat. scc. Med. quait. Stilichon Exc. Lwti. contra quein Mazar. cui contra duo
Vatt. Tlman. ed. Parm. et Vicet. contra sic Pat. fatur pro reddit Fiorent.
Tholos.Mcd. tert. m. pr. — 380 .Imsi/ic Med. tcrt. Adrersumne 'Ihnnu. tuham
Vat. pr. tubas Oxon. pr. beHi pro Princeps Vat. pr.— 381 Anferet VaX. Lov. Ac
fcret Scalis. Exc. Schotti, in quibus Gronovius notaverat in Grypii. ed. lcgi
Affcrat. Affert Honon. Auferet Raphel. Isingr. Vat. pr. Pric. Oisel. llorcnt.
m. pr. Vat. Livin. Put. Var. LL. ed. Antv. Afferet viginti quatuor Codd.
iteni duo Leid. ed. Parm. et Vicet. Atferel Barth. ed. pr. tanti solutiu Vat.
qnint. lcti qnatuor Vatt. PaL Farn. Pric. fati vel lethi Moret. pr.— 3S2 decer-
tet Med. sec. m. sec. dccurret edd. Vicct. Parni. Ald. Junt. Isinsr. I'ulin. et
al. decernet viginti qnatuor alii, Exc. La.'ti, Gevart. et Kuhen. nec non Var.
LL. e marg. Parm. deccrnct vel decertct Moret. pr. — 3S3 Gildon Exc. Laiti.
post pro prius marg. Isingr. miwebis Pal. Mcd, pr.— 384 Vindictis vel Vin-
divtam Reg. -mandare Thuan. nominis eiror Put.— 385 ugit \'at. pr. TholoB.
NOTjE
37S Nos prad<E facilcs] Nos jace- nio quod sis jugulatns AchiHc.'
mus, torpesciinus, tanquam ii, qui 382 i/onoriusj Inde pugnabit Ho-
facile expilari possunt, et quibus fa- novius Augustus Imperator, iiinc
cile est insultare. Gildo pr*do Africa- !
380 Tubain dignahere] Anjudica- 383 Clmos] Cliaos Poetis est re-
bis conflictum bellicum sonante tu- rum omniuni horrenda conlusio, quac
ba cum Mauro cemmissum, diq^nura crat antc orbeui conditnin.
essete, tanto Imperatorer Tuha [no Acerno] Avurnus Jacus Italia?, de
bello ponitur, signnm pro re signata, lioc alibi.
MetonymicoJs. 381 Noininis horror] Alcxandcr
381 Solatia] yVb Augusto victore plus terrore uominis sui quain armis
superari gloriosum est. Ovidius : superavit.
* solamea habeto Mortis, ab ^ijno-
400 CL. CLAUDIANI XT.
Qui stetit, acquatur campo, collataque nescit
Majestatem acies : sed quod magis utile facto,
Atque hosii gravius, sensus adverte, docebo.
Est illi patribus, sed non et moribus, isdem
Mascezel ; fugiens qiii dira piacula fratris, 390
stclit in airtm, f.t aquiiUs ; d cxcrciiiis histruclus non respicit Mnjestatem. At
quod magis accommoildtiim est oncri, atque acerbius hosti ostendnm tibi, adhibe
mciitcm. Est illi Gihioni frater Muscezcl cudcm genere, sed non eodein
ingenio, qui cvitans crimina cmdeUa fratris sui, crcdidit, et spes suas, et
inc. Heins. ugat Vat. sec. Ambr. tett. uget Exc. La--ti. Anict Pric. minuit
Leid. pr. IJei;. ni. stc. diio 0.\un. totidcm Petav. Vat. Livin. Pat. Moret. sec.
Ai)ii)r. tert. vet. GjT. »«»n(f?if Florent. m/nw?;?i< tres Vatt. Rott. Oisel. minuit
vel minitunt duo Med. minuet vel minuimt Put. — 386 Qui stctit Med. sec.
Heins.hic notavit st<ire\ivo pugnure quandoqne inveniri, et ascripserat locum
Spartiaiu in Caracalla p. 87. ' contsa ieonem etiam stetit.' — ^S7 qua magis
Rott. si quod magis Florent. m. pr. sed quid magis legebat Heinsins, facfum
Mazar. Oisel. Moret. sec. facto dno Vatt. Pal. Pric. Rott. Tliuan. Moret. pr.
Petav. scc. Oxon. sec. duo Leid. Ald. et Exc. Gcvart. factu Reg. Pat. Vet.
Cyr. Bonon. Med. quart. duo Petav. Vicet. facto vel factu Lov. Oxon. pr.
factum vel fncfo vel futu Pnt. facto Sched. Schott. in quibus a Gronovio
notatum erat in aliis cerno legi. Heinsius ascripserat locum Spartian. in
Didio Juliano. ' Convocato Senatu, qua^sitisque sententiis, quid facto opus
esset.' et Victor in Severo. ' qnac factu ardua.' animos adverte Vat. tert. avcr-
te Farn. — 389 patribus duo Leid. et viginli alii, Ald. ed. Parm. et Vicet. Exc.
Cod. Rhem. et Ruben. patruus septeni alii. pafnais vel patribus Vat. pr. Oxon.
sec. frater nonviro sed non et ^led. i\na.vt. non cst moribus Farn. idcm Pric.
Oisel. Reg. Thuan. Moret. pr. idem vel isdem Vat. pr. — 390 Mascczel Xdt,
pr. Med. pr. Ambr. tert. ver. Gyr. Exc. La>ti et Ruben. M«scf:«- Rott. !\Ia-
zar. Marcesiel Thuan. Mascczes Leid. pr. Petav. sec. Ambr. sec. Thoios. Exc.
Gevart. Mascetes Vat. sec. Put. Ambr. pr. Sched. Gud. Masceses Oisel. Mas-
celzes Vat. tert. Mascerzes inc. Heins. Massdes Bonon. Blasceres Pal. Mus-
celzer Pric. Florent. Marcczer Med. sec. Moret. pr. Macczer ed. Vicet.
Malcelvor Petav. pr. Malcetcr Var. LL. ed. Antv. Mazelcer Oxon.
pr. Massautcs Farn. 3Jussagetes Vat. quiat. Bled. tert. Lat. Massegetes
Moret. sec. Massegetes vel Macczer Rlid. qnart. Mascezcs vel Mas-
sagetes Leid. sec. Mascelzcs vel Massacales Lov. Murcclzer vel Massezir
Petav. pr. Massetes vel 3Iascezcs Oxon. scc. effugicns Exc. Rubcn. durit
Vat. quint. Florent. Bonon, Pat. Ambr. pr. Oxon. sec. Petav. tert. dura
vel dirjReg. pcricula V&vu. Put. Pat. Anibr. sec. patris Pal. IMed. pr.
NOT.^
386 Qui stciit] Princeps qui se est : studia fratnim siint saepe diver-
commisit, qui stetit in acie, fit quo- sa, et inter se pugnantia. Ovidius :
dammodo aequalis in campo, etexer- ' Fratrnm quoque gratia rara est.'
citus inter tubas non respicit am- 390 Mascezel] Magna certe saga-
plius Majestatem Principis Romani. citas Stilichonis, qui cum noniine
Unde Principes in bello cum inferio- Honorii non posset bcllum inferre
ribus pugnare non debent : nam si Gildoni sine offensa Arcadii, INIasce-
vincant, gloria exigua est ; si vin- zelcm privata injuria accensum snm-
cantur, grande dedecus. misit in fratrem Gildonem, qni mox
389 At non ct inoribiisl Ncc mirum vcrsus iu desperationera seipsum oc-
DE HEI.LO GII.DOxNlCO. 401
Spesquc suas vitamqiie tuo commisit asylo.
Ilunc ubi tcntutis frusfia niactaio iiequivit
Insidiis, patrias iu pignora contulit iras ;
Et quos ipse siuu parvos gestaverat, luui
Obtruiuat javcucs : inluuuataquo curpora vulgo 395
Dispulit, ct tuniulo coguatas arcuit uuihras :
Naturamque simul, tVatremque, hominemque cruentus
Exuit, ct tenucui ca^sis invidit arenam.
Hoc facinus rcfugo damiuivit Solc Myccnas,
vitam suain prcesidio tuo. Postquum Oildo mni pntuit immolarc /tunt- Mas-
cezelem, dolis exftatis inutiliter, coiucrtit odiuin luUris in filios ipsiiis, et quos
ipse tulerat tenellos iii gremio, trucidat siiiiutjucenes, ac disjccit passim cadacera
eorutn inscpulta, atque rcmocit umljras consanguineas a scpulcro, et crude-
Us expulit scnsiis naturcB siinul, et fratris, et homiiiis ; atque pricacit intcrfectoa
jntlvere exiguo. Talc crimen injamavit Mycenas, Solc fugientc, cl ainorit luccm :
— 891 Speimiue tuam .\U\. Spesque suas Vat. Livin. sno F*al. Med. pr.— 392 ut
tentatis Pai. Med. sec. jacfuiixTiiolos. mactare\clmutareViH. sec. (fn<«)c()isel.
uude Heinsius coiijiciebat ««nfiv/rc— 394 Et quosipsc sinu Vat. pr. l'ric. Oisel.
Florent. Pat. Leid. pr. Vat. Livin. vet. Gyr. /•.'< qitos ipse munu pnrvos Anibr.
.sec. iuc. Heius. Var. LL. c marg. Parni. Quosquc inunu pucros parcos tres Vatt.
Pal. Qiiosquc sinu pueros parvos lioXt. Ambv. \n-. Qiiosque manu pueros parvos
vel Et quos ipse sinu parvos Piit. sinu vcl manu Lcid. pr. Med. pr.— 39.j Ob-
truncat Vat. pr. Pric. Oisel. Floreut. INLizar. Pat. vct. (Jyr. Vat. Livin. Occt-
dit tres Vatt. Pal. Farn.— 396 DistuUt Put. Tliolos. Depulit Pric. Moret. sec.
cumulo Med. quart. arsitit Vat. pr. Lov. Ambr. pr. Petav. sec— 399 Mijcema
NOTiE
cidit. Et victor Mascezel post, signo couceperat, in filios ipsius. Patriaa
u Stilichone dato, in poiite quodam i;a.'i active, ut vocant, sumi potest, et
ambulans in aquam detrusus atque passive. Nam vel est ira qua pater
dejectus est. Hanc Mascezelis, Fir- filios suos insectatur ; vel est ira qua
mi, et Gildonis tratrum, et Cyriai pater ipse ab aliquo vcxatiir. Ita
sororis opibiis abundantis familiam Symmacliiis ' injiiria Agaiiiemiionis,'
landat S. Hieronymus ob fidem in quam fecit, vel qiiain excepit. Vir-
Africa susccpiam, nbi aniplum pa- f^iiio, ' vnliius' dicuur, quod ([uis fe-
trimonium habiierunt. cit, vel (piod (piis excepit.
Piacu/a] Crimina, quae expiari me- 39.j Jiuents] Occidit filiosMasce-
reantur. zelis fratns jiiiiioris.
391 Asylo^ Ad te confiigit, tan- 39S lncidit\ Invidere *epiiltiuara
quam ad asyluin. Asylum enin est mortiiis, lisque fratribus, aiit fralris
locus tutissiiiiiis,acsanctissinius:(ruA7j sui fiiiis, lioc sapit patmi tiMerrimani
et avXov spolium; &a-uKos inspottatus, iiiimaiiitatmi. Cicero, ' ^poliaais il-
^U qui non ilcbet spoliuri ; aaoKov locus litis diei siiprcuii celeuritdi. , quam
in quo nejas quenquam spoliare. coucederc cti.iiii iiiimici solent.
393 Patrias tras] Convertit iras, 399 Uoc Jacinus damnacil .Mycenas']
quas in patrein eorum Mascezeleai Hoc cst Myccnji damuat.c suut, et
Delph. et Var. Clas. Claud, 2 C
m
CL. CLAUDIANI XV.
Avertitque diem : sceleri sed reddidit Atreus 400
Crimen, et infandas excusat conjuge raensas.
Hic odium, non poena fuit. Te prodita jura,
Te pater ultorem, te nudi pulvere Manes,
Te pietas polluta rogat. Si fientibus aram,
Et proprium miseris numen statuistis, Athenae : 405
ast Atreus rependil scelus pro scelere, et purgat mensas crudeles ob uxorem violatam.
Hic ftiror fuit, non sHpplicium. Leges derelictcB invocant te, o Honori, pater
Mascezel orat te punitorem, te umhrcB privntce cinere, te pietas violata orat. Si
decrevistis, o Athence, altaria lugentibus, et Deos proprios pro afflictis: si Inachides
Oisel. — 400 Advertitque Med. fert. Petav. sec. inc. Heins. sceims Pal. Rott.
duo Med. dno Heins. totidem Oxon. et Leid. Bonon. Tholos. Ainbr. sec. Var.
LL. ed. Antv. diem sceltri. cuni TeXeia aTiyfifj, Farn. Pric. Fiorent. Petav. pr.
Var. LL. e niarj;. Parni. Lov. Woiff. Vicet. Parm. Aid. Junt. Isingr. Colin.
Grypli. Raptiel. Barth. et al. diem. sceleris scd Put. Keg. Tliolos. duo Petav.
Lov. Exc. Gevart. diem. sceleri sed Morel. aec. diem. sceleris sic Moret. pr.
Mazar. — 401 immanes vel infuuslas Keg. — 402 Uinc odium Leid. pr. duo Vatt.
Pric. Oisel. Florent. duo Med. Exc. Laeti. Hoc Vat. sec. Pal. Farn. Rott.
Med. pr. Keg. Petav. pr. ra. pr. Lov. Moret. sec. unus Heins. Huic Vat.
quint. duo Ambr. Ald. Barth. Hic Put. Thuan. Boii. Pat. Tliolos. Oxon.
sec. Leid. sec. Med. tert. ed. Parm. et Vicet. Exc. Gevart. sed prodita Pric.
Moret. sec. atqne ita Heinsius legit. per proditu qiiatuor Vatt. Pal. Oisel.
viia Var. LL. ed. Antv. jura vel vita Ambr. sec. — 404 Te polluta rogat pietas
Moret. sec. fietibus Vat. pr. m. sec. Med. tert. — 405 Si proprium Keg. Pe-
tav. pr. Vat. qnint. Si vel Et pi-opritim Oxon. i^ec. statuistis nomen Moret.
sec. numen viginti sex Codd. itcm duo Leidd. ed. Parm. et Vicet. Exc. Ge-
NOTiE
jnfamata? ob tale facinns, sive ob
ca^dera puerorum, qiios Atreus ex
uxore /Erope a Thyeste fratie adiilte-
rata siisceptos eidem Ihyestae dedit
epulandos. Quod facinus ita Sol ex-
horruisse dicitur, ut revocato ad au-
roram cursu diem averterit. Ovidi-
us : 'Si non .Eropen frater sceleratus
amasset, Aversos Solis uou legere-
mus equos.'
Mycenas] Mycena, vel Mycenee,
urbs Peloponnesi, ubi regnavit A-
treus.
401 Conjuge'} Atreus reddidit sce-
lus pro sceiere, et ideo fdctura excu-
sat, quod uxor suii a Thyeste fratre
constupiata fuerit.
402 Hic] Aireoodiuiii fuit Thyes-
tes, non poena : hoc est pro scelere
reddidit scelus, quod est impetus
animi eifervescentis ; non vero puni-
vit Thyestcn, ut fuit justitiae et a»qni-
tatis ; hoc est, odio persecutus est
Thyesten ; non eum prena mortis affe-
cit ; sed in odiiim ejus, mactavit pue-
ros ex ^rope natos.
Prodita] Jura namra», humanitatis,
sanguinis, quac ab omnibus fideliter
servari debent, a Gildone prodita, ne-
glecta, proculcata sunt.
403 Pater] Mascezel pater libero-
rum a Gildone interfectorum rogat te
futiirum ultoreiii impiae caedis.
Nmli pulvere] Manes horum jnve
uum, qiii niidati sunf , exiguo pulvere,
vehii iiidumento necessario exuti,
destituti snnt a Gildoue, qiiod sum-
mae est inipietatis.
404 Flentibus] Ara MisericorcKae
et Ciementiae in foro Atheniensium
DE BELLO GILDONICO. 403
Si Pandionias planctu traxere phalangcs
rnachides, belloque rojros merucre maritis :
Si moestc^e squalore coma', lacryniisqne Senatum
In Numidas pulsus solio cominovil Adherbal:
Hunc (pioqne nunc Gildon, tanto quem fnnere mersit, 410
Hunc doleat venissc ducem, scseque minorera
Supplicibus sciat esse tuis. Quem sede fugavit,
Hunc praeceps fugiat : fregit quem clade, tremiscat ;
rapucrunt fletu catervas Athenienses, et promerita sunt pugna siia pyras pro conjU'
gibus siiis : si Adherhal dctrusus ex solio siio incendit surdibus capillorum trislium
et fletihus Senatum contra \umidas : Gildo pariter mcerehit ol) hunc Mascezelem
quem ujflixit tuntis wortibus, iiKBrebit iiunc adesse hunc ductorem, tt cognoscet
iu/eriorem se esse clientibus tuis. Ille CJildo effw^iat celer euw, ipiem expulit ex
vart. Var. LL. ed. Antv.— 40« Et Pandionias Vat. qnint. Tliolos. Inachiw
Vat. sec. /mitAi(/<r Tholos. Mcd. tert. duo Oxon. Var. LL. ed. Antv. mariti
Moret. pr. Oxoii. sec in. sec. maritos legit Heins, — -108 moesto sijwtUore duo
Leidd. et viginti scptem alii, Exc. Laeti, Gevart. Ald. et Var. LL. e marg.
Parm. m/cps^/^s^. c»»»kc Exc. Cod. Rliem. m«sta: squalore comcp E\c. Rnhtn.
sparsa comat Pnt. iinde Heinsins passa: legit. mcestas comus ed. Vicet. coma
ciiio Lcidd. lotideni Oxon. et Heins. ambo Moret. tres Anibr. «piatuor Med.
Florent. Bonon. Pat. Tliolos. Lov. Vat. Livin. Ald. et Exc. Gevart. —
409 solio pulsus Petav. sec. socios Leid. pr. m. pr. Oisel. Florent. ni. pr. snlio
vel socjr*', Put. commissii Pal. Mcil. pr. .4</AtTW Vat. quint, AlherbalVlo-
rent. Adherbas l'ric. tres Mcd. Anibr. pr. ,4J/icr/)rts vel //iar^i/s Petav. scc.
— 410 lluc quoiiue Mazar. Nunc quoque duo Va't. Farn. Oisel. Lcid. pr.
Oxon. sec. Moret. sec. Exc. La-ti, Gevart. ed. Vicet. Iltmc octoderim alii,
Ald. Var. LL. e marg. Parin. et ed. Antv. nil Gildo Kott. Gildon F,\c.
Laeti. i/ue»J<un<rt Vat. qnint. Med. qiiart. Reg. Petav. pr. Tholos. — 411 Hunc
doleut duo Leidd. cuni fedeciin aliis, Exc. La^ii, Gevart. Aid. \'ar. LL.
e inarg. Parm. et Var. LL. ed. Antv. Hut: Bonon. Nunc Pat. Tholos. tres
Ambr. ed, Vicet. venisse vei creiisse Med. sec. sj7<i pro dHccm Thuan. —
412 Svpplicibus Exc. Laeti. stippliciis Med. sec. m. pr. Pat.Moret. sec. Vicet.
tttis inc. Heins. ca-dc Med. sec— 41» llunc plurinii Codd. Exc. Gevart.
L«ti et Kuben. Ald. item Var. LL. ed. Antv. princeps Vat. qiiint. Farn.
NOTiE
coDstituta, miseris et afflictis fiitu- Atiienienses, ut bellum gerercnt con-
rum perfugiura. tra Crcontcm : quo implicato hac
406 Pandionias] Athenienses a Pan- pugua, iliap meruerunt liac arte, ut
dione Rege. sibi maritos suos sepoliie liceret.
407 Inachides] Argivie muiieres, 409 Adhirbal] Atiicanus victus, ct
dictae ab Inacho tiuvio Argos allu- pulsus a Jugurtha, siippiire liabitu
ente. connnovit Koinanos in Jugiirtham
Belloque rogos'] Creon Thebarum Numidia' Ke«eiii.
Rex Argivos occisos vetabat sepeliri, 410 Mcrsii] Veiut in malorum gur-
volebatque essc praedain canuin, avi- gite. Virgilius : ' His mcrsere ma-
nmque : at mulieres Inachides, seu lis.'
Argiva?, suis fletibus eo impulerunt 413 Ciade'] Filioram suorum.
404 CL. CLAUDIANl XV.
Agnoscatquc suura, trahitur dum victima, fratrem.
Haec ubi sederuut genero, notissima Marti 415
Ilobora, praicipuos electa pube maniplos
Disponit, portuque rates instaurat Etrusco.
Herculeam suus Alcides, Joviamque cohortem
Rex ducit Superum : premitur nec signifer uUo
Pondere : festinant adeo \ exilla moveri. 420
Nervius insequitur, meritusque vocabula Feiix,
Dictaque ab Augusto legio, nomenque probantes
Solio : tiincat cum, quetn dejecit strage filionim : et cognoscat eum fratrem esse
stium, etiaii) dumrapitur.xU hostia. Fostquam hcec statutasunt a genero Honorio,
Stilicho praparat cuttrvas eximias e selectujucirdute, corda probatissima bello,et
rejicit naves in pnrtu Hetruria. Hercules favms ducit turbam Herculeam, et
Rector Deorum Joviam : veqiie signifer fatigatur ullo onere : adeo signa ipsa
propcrant proinoveri ! Nervius scquitur, et felix promeritus hoc nomen, etlcgio
Reg. Petav. pr. m. pr. Tholos. Moret. sec. prceceps vel princeps Oxon. sec.
tremiscut Vat. Livin. tremescat Oisel. tumescat Aid. — 414 cum victima Leid.
pr. Vat. pr. Oisel. Pat. Floreut. victima Martia Vat. pr. m. pr. — 415 natissi-
ma Pric. novissima Piit. m. pr. Hlartis Karn. — 416 pkbe Farn. Med. sec,
Reg. Petav. pr. m. pr. Tholos. Lov. ni, pr. puppe IMed. tert. pube vel plebe
Florent. ministros Thwdn. tnai-itus \e\maniplos \dt. pv. — 417 Disposuit Vtic.
Med. qiiart. Reg, Leid. sec. mox disponit pro instaurat Pal. Med. pr. —
418 Herculeam Lov. Moiet. sec. liuo Oxun. et Leidd. Ald. Exc. Gevart. et
Ruben. Herculiam vet. Cod. Heracleam Isingr. Pulni. Colin, Gryph,
Jovimmque Oxon, pr, Joniamque Farn, Moret. sec, Exc, Gevart. Ald. Vi-
NOT^
414 Du)n victima^ Dum trahetur tem a Diocletiano Jovio, qui eas iu-
orans, obsecrans, et immolandus ut stituerunt.
victima, De Morle Gildonis, histo- Alcidcs] Hercides sic dictus, airJ)
rici non satis consentiunt : Zosimus ttjj a\Kris, a robore.
eum sua mami, Orosius ab aliis ait 419 Premitur~\ Nec signiferi labo-
esse strangulatuni, rant in avellendis signis, quod bo-
415 Sederunf] Postquam talia se- num erat onien victoriae referendae :
derunt, id est, rata ac fixa fuerunt in contra, si eegre signa avellerentur
animo Honorii, qui gener erat Stili- pro infelici portento habebautur, Id
chonis, Dicitur optime, ' Haec ani- quod et Flaniinio, quem delevit An-
mo sententia sedit,' vel, ' Quae aniaio nibal, el Crasso, quem Parthi profli-
sententia siirgal P' garunt, evenit.
417 E<j«scoJ Vel Hetrusco, inurbe 421 Nervius'] Unus e Ductoribus,
Pisis, quiE urbs est Hetruriae cum Feli.r'} Unus quoque e Ductoribus,
portu commodo. cui res prospere ct felicitergestae no-
418 Herculeam'] Herciiles suus, id men Felicis pepererunt.
est, favens ducit legionem a siio no- 422 Dictaque'] Legio Honoriana
mine dictam, Legio Herculea dicta dicta ab Honorio Imperatore Au-
est a Maximiano Herculio ; Jovia au- gusto.
DE HKLLO CII.nONlCO,
405
Invicti, clypeoque animosi (esle Leones.
Dictis anle tiimen Princeps ronliinuil ituros
Agg:ere conspicuus. 8tat circumlusa juvcntus 425
Nixa hastis, pronasque terox accommodat aures :
Gildonem domitura maniis, promissa minasqne
Tcmpus ai^i : si quid pro me doluislis in armis,
Ostentate mihi. Justo majiciioque triumpho
Civiles abolete notas. Sciat orbis Eous, 430
appellata ab Aufcusto ; et conjirmantes vocem Invicti, ac Leones itnlnmiti sciito tcs-
tante, Priits tamen Imperator spcctaliilis iii cispite excelso excitat rcrbis suis
milites pro/ecturos. JuveHtu.i circum ejfiisa astat fulta lanccis, vt animosa adhibtt
aures attentas : o exercitus superature Gildonem^ydm tempiis est impleri promissa tt
eomminationes. Si ijuid imli^Hati estis pro me in bello, ostendite mihi, eluile ma-
eulas civiles Triumpho pleno ct ingenti. Imperium Oricutis cognoscat, ct sit notum
cet. 1'arm. Isingr. Colin. Piilin. Joviamquc Lov. — 423 Invicto Vicet. l'ann,
— 424 injormat ()xon. pr.ilurus Oisel. — 42.5 stat circumfusa riorent.TluKin. iliio
Petav. qiiatuor Med. diio Heins. Tut. Keg. ed. Parin. et Vicel.- 420 ,V(.r«
Exc. L*ti. .V((<u ed. Vicet. iras pro ««les Tliuan. — J28 o^j Pric. Rott. Oisel.
Ms. Moret. Sched. Gud. agit onnies Vatt, Pal. Farn. Lov. Moret. sec. E,\c.
Schotti etGevart. age ed. Vicet. ag-iMel «^'i Moret. jir. meruistis in armis
Put. Petav. pr. vet. Gyr, ed. Parni. et Vicet. doluistis diio Leidd, et vigiiiti
quatuor alii, Exc. La;ti, Kuben. et Gevart. Sclied. Giid. Var. LL. e inarg.
Pariu. iteni ed. Antv. doluistis, in armis o. ita distinf^uiint Gc>n. ed. Bipont.
Ka-nig.— 429 uihil pro w»i7ii Exc. L-*ti et Rul)en.— 430 Imbelles Exc. Ruben.
ed. Vicet. Civiles vel Imbelles Exc. Pat. rec. n<?ces Med. sec. m, pr. uiarg.
Isingr. notas vel neces Vat. tert. Pric. Put. omnis pro orbis Leid. sec. Rott.
NOTiE
423 Invicti] Legio /»a-it<« nomina- incenditque milites eloquentia sua,nt
ta, ciijus milites probant sua virtute tiim nioris erat.
uon immerito legionem suam appel- 42.5 Aggere] Spectabilis in aggere,
lari Invictam. id est, in Tribunali castrensi, quod ces-
Clijpeo teste] Quia praecldra facta pite congesto exstructum inmedio al-
sua in scutis depingcbant; unde Vir- tollebatiir,
gilius, ' picti sciita viri,' ideoque lor- 420 Ferox] Vel in ipso silentio mi-
tes, qnod facta edant diKna, (ina- de- lites prirferunt ferociam Martis.
pinKantiir iii scuto. Contra parnia 427 Minasijue] Quas toties intcn-
pura et alba de iis dicitnr, qni niliil tastis in barbarnm Gildonem.
adliuc niemoral)ile feccrunt, ideni 428 .S'; r/i/i(/ rfo/i«is<M] Si qiio dolore,
Virgilius, ' Parmaqne inglorins alba
Leones] Legio Leontim dicta, (|iiod
bujus inilites leonum gestarent insig-
nia, Leones autem animosi, id est, nii-
lites Legionis Leonum, animosi et indo-
si qiia indii,'nationc nccf nsi t-stis con-
tra Gildoiieiii in nici gratiam.
42!) Justii] Trnimplio pleno, et nu-
meris omnibiis absoluto.
430 Civiles notas] Eluite maculas,
— ^ , — - ^ ^ . ...
jni<i instar Leouum, quorum gerebant seu deileciis siisccptuni in bcilo civili,
insignia. in quo pro Eugcuio, et Maximo,Ty.
124 Princcps] Honorius bortatur rannis, arma tulistis contra Romam.
406 CL. CLAUDIANI XV.
Sitque palam, Gallos causa, non robore, vinci.
Nec vos, barbariem quamvis collegerit omnem,
Terreat. An Mauri fremitum, raucosque repulsus
Umbonum, et vestros passuri cominus enses ?
Non contra clypeis tectos, galeisve micantes 435
Ibitis. In solis longe tiducia telis.
Exarmatus erit, cum missile torserit, hostis.
Dextra movet jaculum ; praetentat pallia laeva ;
publice, Gallos miperttri eB(fidtate causa, non vi. Neqve Gildo terrilet vos, etiamsi
congregnverit totam Barbariam. An Mauri sufitinehunt prope impdunt vestrum,
et repercussus stridentes scutorum, et gladios vestros ? Xon irructis contra homines
munitos scutis, et rtjulgentes casside. Confidentia eoriim est injucuUs sotis ex lon-
ginquo : hostis inermis remanebit, cum vibruveril telum. Dextera eorum impellit
Exc. Gevart. orbis Exc. LvEti. — 432 barbariam Petav. pr. Vat. quint. bar-
baries Rott. — 433 luiud Mauri Vat. Livin. aut Mauri Vat. qiiiut. Rott. Ambr.
pr. Oxon. sec. Med. tert. vet. Gyr. edd. Vicet. Parm. Junt. Isingr. Ald.
Pulm. et al. en Mauri Mazar. Var. LL. ed. Antv. an Mauri Florent. Piit.
Reg. Bonon. Pat. Tholos. Lov. dno Heins. tres Med. totidem Petav. et
Ambr. Var. LL. e marg. Parm. Exc. Gevart, fremitum Vat. pr. Pric. rauco-
que Exc. Schott. in qnibus Gronovius notaverat in Gryphianaed. sicquoque
legi. tantosque \air. LL. ed. Antv. — 434 Umbonem Pnt. t*»i6one Exc. Ru-
ben. ed. Vicet. Umbrorum Oxon. pr. m. pr. nostros duo Vatt. Pal. vestros
Leid. sec. Vat. Gyr. cnm multis aliis, item Exc. Gevart. enses Exc. Gevart.
— 435 Nec contra dno Med. Amhr. tert. Non etiam Var. LL. ed. Antv.
clypeo Med. tert. gladiisque Vat. pr. Moret. sec. galeisque Vat. tert. galeaque
Pal. duo Med. iinus Heins. radiisque Oisel. galeisve Reg. Med. qnart. ga-
leisque vel gladiisque Put. — 13G solis Med. pr. solitis Oisel. solis vel solitis
Pric. inc. Heins. Ambr. sec. — 437 miserit Thuan. Pat. — 438 prcttcndat Bonou.
NOT.E
In exercitu Honorii multi erant mi- dovici Magni in praeliis omnibus tri-
lites, qui Eugeniuni, Maximumque, et umphant.
bellum civile secuti fuerant. 432 Barbariem'] Gildo non terrebit
431 Causa'] Galli erant in exercitu vos, licet coUigat omnes gentes bar-
Honorii, aitque eos nunquam posse baras,imrao licet armet ipsam barba-
superari nisi causa legitima destitu- riem.
antur. Id quod contigit, cum Euge- 433 Fremitum] Milites ruentes, et
nium et Maximum sequerentur. Et arma quatientes cum tVemitu, et cia-
vero cum sequantur nunc Honorium more.
Principem legitimum, rogat eos, ut 43T Exarmatus] Cum Mauri vibra-
probent se ante victos esse causae verunt tela, in quibiissolis confidunt,
aequitate, non vero robore, et vi ar- remanent exarmati.
morum. Gallorum fortitudinis infi- iliissi/e] Telum omne, quod jacitur,
nita sunt propemodum cxempla : hos quod iiiittitur.
Julianus Impeiator Romanis prapfe- 438 Pallia] Quod designat tnmnl-
rebat. Sed ciim semperfortesfuerint, tuariara Maurorum, et impcditam
nunquam tamen fortiores, quam bis quandam pugnandi rationem ; contra
tomporibus, quibus snb auspiciis Lu- Romani erant sine pallio expeditiores.
Ui: HHLLO GILUONICO. 107
Cetera niulus eques. Sonipes ignarus habcna^ :
Virrra rcijit. Non iilla iides, uon anininis ortli). tlO
Arma oneri, liig^a praisidio. Coniiubia milie :
Non uUi si^eneris nexus, non pignora curae ;
^ed nnnieio lan'j;uet pietas. H;\,'C copia vulgi.
Umbratus dux ipse rosis, et marcidus ibit
Unguentis, crudusque cibo, titubansquc Lyaio, 44.0
Confectns seuio, morbis stupris(|ue solutus.
Excitet incestos turmalis buccina sonmos;
Imploret citharas, cantatricesque choreas,
spiculum ; at sinistra opponit pallia : quoad cetera cques est detecln.i. Fquus est
imperitus hri : virna ilucit himc. I'ides nulla est inter illos, nuUus ordo cxercitus.
Arma \\a i^unt o7ieri,effugiuin c^t auxilio: viilk cutijugia sniU illi« : iiulla snnt
rincula consang^iinitatis : liberi nun snnt WscurcE, sed pietas eorum minuitur mul-
titudine: hac facuUus e>t plebis. Ipsc ductor coopertus roais, et emollitus aiuma-
tis, et onustus dapibus crudis incedct : et vacillans viuo, opprcssus senectutc, murbis,
et enervatus libidim. Tuba bcUica cxcutiat soporem impudicum ; invocct hjras, et
pratentant Put. m. pr. lceta vel laxam Tliuan.— 439 ^iirtrus Pric— 440 perit
Oisel.— 441 hominum Med. tert. conubia Exc. Gevait.— 442 \on illi Farn.
iMwqnatuor Vatt. Pal. Rott. nUi iSIazar. Pat. Oxon. pr. Ainbr. sec. ullig
Petav. pr. m. pr. iUis vel ulli Pric. Med. pr. Put. np.ri/« gencris Ambr. sec.
sexus Bonon. Oxon. sec. Med. tf rt. Petav. tcrt.— 443 languit numcro Med.
nuart.— 444 rcx Vat. sec. m. pr. Rott. Med. sec. Oxon, pr. Moret. sec. ibat
Ambr. pr.— 445 Unguento Put. vudusque ed. Vicet.— 416 Confructus Moret.
scc. sluproque ideni.— 447 Excitat :Med. tert. Exc. LcCti et Var. LL. cd.
Antv. ing-estos Vat. pr. Oisel. inf e.stos Vail. inccstos veMnfestos O\on. sec. —
448 Implorat Vat. tcrt. puellas Pal. Med. pr. unus Heins. sorores Oxon. sec.
m. pr. catervas Moret. sec. joculatricemque cohortem vel cantatriccsquc clutreas
NOTjE
441 Arma] Arma eis onerosa et corona, quae umbraE instar illiim opc-
molesta sunt : fuga salutaris praefer- riat.
^„r. 445 Lyceo] Baccho, (|ui dicitur
Connubia^ Habent niultas conju- iirb tov \vtiv, solrere, quod solvat cu-
ges : nuraerus cerlus pro incerto po- ras. Hic Lyteus suinitiir pro vino.
nj(„r 447 Incestos] Soinuos non soluni
442 Non pignora cura^ Nulla ha- impndicos sed etiam in.csios, quod
bent inter se generis et consanguini- forte Gildo, barbaroiiiii) more, cum
tatis vinrula; non curant liberos ; fceminis consangnincis et affinibus
qnorum ob multitudinem, multum dormire non perhorresceret.
minuitur, immo evanescit fere amor 448 Imploret] Ironicws: ipse nimi-
patiius. Ovidius : ' Alteiins vircs rum Gildo pie>sns Romanoriiiu telis,
subtrahit alter amor.' immo l.Pfii^ solo tubuF clHiigore im-
443 Copia] Hzec est copia, haec ploret, invocei, in auxiliuin citliaras,
est facultas populi : tale est vulgus. chorosque mulierum ar pu. lornra in>
444 Umbratwt] Tectus grandiori ter cocnam saltantium ct canentium.
408 CL. CLAUDIANI XV.
Offensus stridore tubas : discatque coactus,
Quas vigilat Veneri, castris impendere noctes. 450
Nonnc niori satius, vitae quam lerre pudorem ?
Nam quae jani regio restat, si, dedita Mauris
Regibus, Illyricis accesserit Africa damnis ?
Jus Latium, quod tunc Meroe, rubroque solebat
Oceano cingi, Tyrrhena clauditur unda? 455
Et cui non Nilus, non intulit India metas,
Romani jam finis erit Trinacria regni?
Ite recepturi, pra^do quem sustulit, axem,
Ereptumque Notum. Caput insuperabile rerum
Aut ruet, in vestris aut stabit Roma lacertis. 4G0
Tot mihi debetis populos, tot rura, tot urbes
Amissas. Uno Libyam defendite bello.
Vestros imperium remos, et vestra sequatur
saltationes cnnentium, ipse lcesus clangore tiiha, et invitus discat insumere in castris
twctes, quas insumit in voluptatibus. An non prastaret emori, quam pati lioc d-e-
decus vitee ? Etenim quce jam ora superest uobis, si Africa, subucta a. regibus
Hlauris, addatur jactui-(E Illyric(E? Imperium Italice, quod consueverat tunc ter-
minari Meroe, et mari rubro, terminatur aquis Hetrurice ? Et Sicilia jam erit
limes Impcrii Romani,cui non Nilus dedit limites, non India. Propei'ate imVites
restituturi regionem, et tractum Australem ablatum, quem Gildo prcedo eripuit
«obis. Roma caput indomitum Mundi, uut cadet in brachiis veslris, aut stabit.
JJebetis niihi tot gentes, tot agros, tot oppida erepta: tutamini Libyam uno prcelio.
Imperium comitetur vcstras naves, et vela vestra. Reducite trans maria lcges
Med. quart. — 449 Offensas Oxon. sec. Ostensus Exc. Laeti. — 450 vigikt Put.
jugulat Vicet. vitiose. castrisque ed. A'icet. — 451 quamvitcs quatuor Vatt. Pal.
Fior. Med. sec. Leid. sec. Tluian. Pat. Ambr. tert. vitce quam Rott. Oisel. —
452 qucenam Mazar. quce jam vel quccnam Exc. Laeti. icstut regio Moret. sec.
debita Florent. Put. Oxon. pr. Moret. pr. duo Med. — 453 illicitis Vat. pr.
ni. pr. Farn. — 454 Latio Vat. tert. latum Exc. Gevart. nunc Pric. tunc Leid.
pr. Petav. pr. Put. — 455 jungi Sclied, Gud. — 456 jam Nilus Oxon. pr. —
459 Erectumqne Oxon. sec. — 460 Vel rvet et vel stabit Moret. sec. ruat in
»ios/jis Pal. Florent. Med. pr. unus Heins. Tholos. dno Ambr. Cod. Bartli. —
461 dilectos Pal. Med. pr. unus Heins. jura Vat. sec. Pal. Rott. Thuan.
Mazar, duo Petav. rura duodecim alii. rura vel jura Vat. pr. — 463 vestra
NOTiE
453 Illyricis'] Illyria capta fuerat 457 Trinacria] Sicilia a.Trh rwv rpiwv
ac vastata ab Alarico. aKpwv, a tribus promontoriis, ut su-
454 Bleroe'] Hodie, Gueguere, in- pra dictum est.
sula quam Nilus efficit. 459 Notum] Tractum seii Africam
455 Tyrrhend] Hetrusca, seu ma- Australeni, vel Meridiauam.
ri infero, quod et Tyrrhcnum appel- 463 Imperium] Quocumque remos,
latur. navesque agads, vincatis, et sic vos
Dli BRLLO (MLDONICO. 409
Carbasa. Dcspectas trans a^qiiora ducitc lcges.
Tcrtia jain solito ccrvix imirroiic n>(ctur, 4().'3
Taiidcm luncrcis linem posidira tyranuis.
Omina conveniunt dicto, fulvusquc Tonantis
Armitjcr ad li^iuidiun, cunctis spcc(antil)us, a^thram
Corrcptum pcdibus curvis inncxuit hydium.
Dumque reluctantera morsu partitur obunco, 470
Ha3sit in uni^ic caput : (runcatus dccidit anguis.
Ilicet auguriis alacres pcr saxa citati,
conteintas. Jam caind tertium'tyrannornm demefatur cnse coiisuetn, allaliirum
tandein fiiwm tyraniiis funislis. i'iwsn!^iu cunsentiiint liis rerhis lioiinrii, et
aqiiila, /ulra armiii^era Joris, omnihus ridentibus, unplicuit unf^nihus uduiicis ser-
pentem raptum in aere sereno, et duin dilaniut Wlnnt resistentem rostro recurro,
caput ejiis adliu:sit iiiter un^ues, cor|)iis draconis multlatum corruit. .Statiiii
militcs hilarcs e.vcituti liis auspiciis currunt per rupes, et flurios, non mons rcmo-
sequeturMeil. (\nart. Leid. sec. m. sec. Exc. Gevait.^ — 46.5 solito cerrix Pat.
Mazar. Moret. sec. Vat. Livin. cerri.r solito diio Vatt. Pal. Farii. Rott. suhito
vel solito iMed. sec. Oxon. sec. notelur ed. Vinet. — KiG Tertia /uncreis Fal.
Med. pr. iiniis Heins. ciiramus nro tijrannis Var. LL. ed. Antv. ruinis Moret.
sec. ruinis Vfl tiirannis Kej;. — 407 Oinnia l'al. Farn. Oisel. Leid. sec. Petav.
tert. ni. sec. Aid. Omina vet. Oyr. ciiin decem aliis. dictis Vat. tert. Florent.
diictos Vat. pr. m. pr. dicto vel dictis Put. /ulcistiue Var. LL. ed. Antv. —
468 ad liquidum Ami)r. pr. ad liiiuidain (luatiior Vatt. Pric. Oisel. ohliquida
cethra Rott. ah li^juida alhra Leid. sec Ambr. tert. duo Oxon. E\c. Gevart.
et Riiben. a liquida cethia Mpteiu alii er Exc. Lieli. ohliqua cethra vel ad iujui-
dam athram Florent. Med. sec.~4li9 Vorrepluin Vat. pr. et lert. Florent.
Mazar. Pat. Ambr. sec. m. pr. inc. Heins et ed. Vicet. Collectuin Leid. sec.
Cinn viginti «piatuor aliis et Exc. Gevart. Arrcctum Vat. (|uint. Arrectam
Ambr. pr. Arreptam Sched. Gud. cunis pedibus Pal. Med. sec. in. pr. saris
octo alii, Exc. C;od. Rhem. Heiiisiiis ascripscrnt locum Pr'<rf. iii. Cons.
Hon. vs. 10. ' Unjiuibiis liunc s.wis ira p.nerna ftrii.' saris vel cnrvisVdt. pr.
intexuit E\c. L.t ti et Rubtii. Ihjdram Sclicd. (hkI. annucm Pric. Hic Exc.
Rnbenii desinunt et finis de-ideratnr, qiiia Ms. Itulien. Iiic deficiebat. —
470 oiuHco Oisel. Med. pr. ahunco Kott. Moret. pr. Sclied. Giid. ed. Vicct.
acerbo Mazai. Exc. Cod. Kliem. aditnco qiiindecim scripti, Oxon. et Lov.
obujuo ve\ adunco Pat. — 171 decidil uiiffuis Vat. sec. — 472 citatiin Pat. rotati
aOTJE
Imperium sequatnr. 466 Fttnereis] Qni perpetuo gaii-
464 Leges] Romanas leges redu- dent civde, sangiiine, fiincre.
cite trans maria, in Africam scilicet, 468 Anniirer] Hxv compHiatio poe-
ubi a Gildonc impie contemlie siint. tis familiaris, Homero, Virgilio, \:c.
iG5 Tertia cerrix] Cervix Gildonis 471 Triinculus] Id qiiod indicabat
tyranni rotetiir, id est, gladio rotato Gildoni caput esse ampntandum, e-
amputetiir.ei addatur cervicibus am- jusque corpus truncum rcuiansurum
putatis Eugenii et Maximi tyranno- esse,
rum, de qiiibus supra dictum est.
410 CL. ULAUDIANl XV.
Torrentesque ruunt : non morts, non sylva retardat.
Pendnla cen parvis nioturae bella colonis
Ingenti clangore griies a^stiva relinquunt 475
Thracia, ciim tepido permutant Strymona Nilo.
Ordinibus variis per nubila texitur ales
Litera, pennarumque notis inscribitur aer.
Ut fluctus tetigere maris, tunc acrior arsit
Impetus, arripiunt naves, ipsique rudentes 480
Expediunt, et vela ligant, et cornia summis
Associant malis, Quatitur Tyrrhena tumultu
ratur illos, non sylrce. Quemadmodtim grues indicturce pugnas in aere siispensas
incoUs exiguis desenmt magno strejntii ustimThracice, cum mutant Strymonem
cuni Nilo lepenti: i:olatus celer impticutur per aerem serie dicersa, et der notatur
signis alarum. Postquum m'iV\te% uttigerunt iindas maris, tunc vis vehementior
incaluit : occupant 7Mves, et ipsi explicant funes, atque constringunt veki, et con-
jungunt malis altis aiitejwas. Littus Hetruscum concutitur hoc motu, et Pisce
Rott. — 473 Torquentesque Petav. tert. nec mons aut silva Vat. pr. et tert.
Oisel. Mazar. Pat. aut silva Vat. Livin. retardat Florent. retardat. cum
TeAeia <myfxfj, duo Vatt. Farn. Oisel.— 474 Pendula sic vet. Gyr. Pendula.
cum VeAeia (TTiyp.-^, Fiorent. Med. tert. Mazar. Moret. sec. — 475 clangore
Vat. Livin. clamore viginti octo alii et ed. Vicct. clamore vel clangore Put.
Hic versus non exiat in Med. quart. — 476 tunc Pal. Med. pr. uiius Heins.
pro Florent. pertnvtut Pat. — 477 alis tres Vatt. Pal. Farn. Pric. Rott. alcs
Vat. pr. ni. pr Lov. ex correctione, attiue ita legit Heins. qni ascripserat,
ita ' ales arundo' apud Prudent. p. 37. — 478 notas Petav. sec. conscribitur
Vat. pr. Oisel. Pat. Vat. Livin. inscribitnr vel consciibitur Put.— 479 manus
Tliolos. ardet Pal. ardet vel arsit Med. pr. — 480 ipsceque Mazar. — 481 Expe-
diunt vel Exsolrunt Lov. ligant l.ov. Pat. Petav, pr. Moret. sec. Med. qiiart.
Vat. quint. legunt Ambr. sec. m. sec. Heinsius ascrip!.erat Lucan. iii. 44.
* legere rudintes' Valer. Flacc. I. ii. initio, ' Vela legunt, reniis insurgitur.'
legunt vel ligant Vat. pr, et tert. Pric. Florent, Med. sec. Put. — 482 Queritur
NOTiE
474 Parvis colonis'] Pygniaeis po- Nilo] Fluvio .Sgypti notissimo ;
piilis Thraciae, cum quibus bella ge- tepidus dicitur, est enim sub ardenti
rere grues dicuntur ab Aristotele. coelo.
Pygmzei pugnaturi insident arieti- 477 Ales litera] Volatus grunm
bus, armati lanceis scirpeis. Pygmzei celer ac velox, imitaturque literaiu
appellantur ctTrb ttjs irvyfi^i, pngno Graecam A. De gruibus tempestate
aut cubito, ciijus mensurani magnitu- sparsis Lucanus : ' Et lurbata perit
dine non excednnt. dispeisiM litera pennis.'
475 jEstira] Lora Tliracise, in 482 Tyrrhena ora] Hetrnria, quae
quibus a>stalem traducebant. dicitur 'lyrrhenia a Tyrrheno Atyos
476 Strymuna] Strymon est fluvius filio, qui ex Lydia in hanc regionem
Thraciae, ob grues satis notus. Hinc colonos deduxtt.
dicuutur Stryraoniae.
Db; BKLLO GILDONILO. 411
Ora, ncc Alphea? c.ipiunt navalia Pisae.
Sic Ajjanieinnoiiiain vindex cum Grapcia classem
Solverot, innumcris li rvobat vocihiis Aulis. 485
Non illos strepitus, iinpcn(len(is(|iu' [^rocellae
Signa, nec adventus dubii deterruit Austri.
Vellite, proclamanl, socii, jam vcUite funem.
Per vada (jildoncm (piamvis adveisa petamus.
Ad belluin nos trudat hyems. Per devia ponti 400
Quassatis cupio tellurem fiirerc rostris.
Heu nimiuin segnes, caula qui mentc notatis,
Alphece non comprchenduiit tot naves. liu ciim (Jraxia ultrix emilterel navrr
Agamemnonias, Aulia incoidehatur clainoribus infinilis. Aon murmur, et indicia
tempestatis imtninentis averlif j7/'m iuilites, neijue acccssus ynti incerti: e.icla-
mant, Kapite, o cominilitones, rapile jamfunem: uggrediamur Gildonem perfnta,
etsiin/esta: tempestas impeliat nos ad prwlia : cxopto penetrare tcrrain rostris
navimii concussis pcr antractus maris. Ileu ! vos niinis incrtes, <iui animo
Florent.— 483 neque Pal. Med. pr. uiiiis Heins. — 484 classim Tliolos.— 485
Solverit Tholos. Solveret Leid. sec. Soherat Pal. Med. pr. Lov. ni. pr. Rar
|)liel. uniis Heins. /remebat Tliuan.— 486 trcpidus Var. LL. cd. Antv.— 487
nequeVn\. Med. pr. diio Heius.— 488 Vellite Vat. pr. et tcrt. Oisel. Itumpite
vet. Cod. teste Heinsio, qui ascripserat lociiui Lncan. v. 422. * Runipite
quae retinent fclices vincula proras.' Solvile jain clamant socii, jam vellite
Mazar. Solritc jnin socii chtmunt aiit ruinpitc duo Vat. l'al. K.un. Rott.
VeUite proclumant sociijam rellite /. Vat. Liviii. Pat. Oisel. Vellite proclamavt
socii,dissolvite/.Vv'\c. jam ruinpile/uneinTUiy:i\\. Amhr. sec. inc. Heins. qui
ascripserat solvere /unein freqnens esse apiui Anctores, citans Passurat. ad
Propert. p. 179. abrumpite funem Vat. Livin. ni. sec— 490 irudat Vat.pr. et tert.
Oisel. Mazar. tradat Vat. qiiint. trudit dno Leidd. totidem Oxon. cutn
vlginti aliis, Var. LL. ed. Antv. ed. Vicet. deriu ponti Oi>el. ta?ri(/« Pat.
j)er<;u£ am Vatt. duo.— 491 cupidi tellurem figiteV'dvn.—A92 caula diio Mcd.
NOT.E
483 AlphecE Pisce^ Pisa nrbs est lius : ' Eniissamque liyemem sensit
Hetruriap., condita a Pisanis, qni Ar- Nepiiinus,' &c.
cades erant, et qnos allnit fluvius l>er devia] Etiamsi ego miles Ho-
Alpheusin Klide regione Gra^cia-. norii cursum teneain p»-r ipsos an-
485 Aulis] Pnrtus est Bocotiae in fractus niaris, hac tanien via volo fi-
GiJEcia, uhi sub Agamemnone con- geie, ac velnt supcrare terramAfri-
gregatae Gra-corum naves contra cam rostris naviniu concussis aiquc
Trojanos itnr»', et raptam a Paride vibrali^.
Helenam ultura>. 491 lugere] Superare, confoderc
486 lllos] Milites Honorianos dic- non terrani, scd rebelles qni sunt in
tosaStilichone. terra Africa : poiiiinr contincns pro
490 Hyeins] Ipsa teinpestas nos contenlo, Meton>mic(is.
impellat ad bellum Gildonicuin : 492 Cuuta] Vos eslis nimiunn pni-
Hyemem pro tempestate ponit Virgi- dentes, immo inertes, si obserTatis
412
CL. CLAUDIANl XV.
Si revolant mergi, graditur si littore cornix.
Ora licet maculis asperserit occidiius Sol,
Lunaque conceptis livescat turbida Coris, 495
Et contusa vagos jaculentnr sidera crines,
Irabribus humescant Ha?di, nimbosaque Taurura
Ducat Hyas, totusque fretis descendat Orion ;
protulo (inimadceititis, sj mergi redcitnt, si cnrnix sputiatnr iii arena. Eti-
amsi Sol occidens inficiat os simni viaculis, et Luna turbuknta suhruhescat ventis
fortnatis, et astra confusa emittant comas erranles: et si Hcedi madefiant pluviis,
et Hyas aquosaregat Taurum, et Orion iotus delabatur in mare, indicia Cali certa
Reg. Tlnian. Put. Maziir. Tliolos. Bonon. tres Petav. totidem Ambr. inc.
Heins. Var. LL. e marg. Parm. Sched. Gud. ed. Vicet. tanta Moret. sec.
capta Pal. Fiorent. Pat. nniis Heins. captos Yar. LL. ed. Antv. tanta vel
ca»<<tt Med. sec. (,«/>/« vel cai/fa Med. pr. Oxon. sec. gu/d Ambr. pr. locetis
Pal. vocatis Mcil. pr. Yar. LL. ed. Antv. — 493 volitant Leid. sec. m. sec.
retolent Thuan. litora Rott. Thiian. per litora Farn. — 494 consperserit Ainbr.
sec. inc. Heins. conspexerit Leid. pr. aspexeril Leid. sec. et decem alii,
Var. LL. ed. Antv. et ed. Yiret. assiduus sol Med. pr. iinns Heins. — 495 com-
ceptis vel contemptis ISIed. pr. lucescat Yat. quint. turhida Florent. m. sec.
dno Heins. turgida trigintn alii, Yar. LL. e inarg. Pani). et Exc. Gevart.
Cauris Yat. pr. item Yiit. Livin. clwris Lov. Var. LL. ed. Antv.— 496 confusa
Farn. ed.Vicet. contusa Leid. pr. Vat. quint. Florent. Med. tert. Reg.
Bonon. Tliolos. Lov. vet. Gyr. Movet. sec. dno Oxon. duo Ambr. tres Petav.
A'ar. LL. e marg. Parm. concessa Pat. concussa Leid. sec. cum quatiiordecim
aliis et Sched. Gud. conc^issa vel confusa Med. sec. jaculantur 3Ioret. sec.
NOT^
alia signa, qnam qnae dat Honorius.
493 Si revolant mergi^ Mergi sunt
aves, quas continuo mergnntiir, ideo-
que si immergi desinant, attpie revo-
lent, hoc contra naturam esse credi-
tur, et idcirco auspiciuin navigaturis
inauspicatum, quasi iinmineat tem-
pestas aliqua turbulentior.
CornJa"] Et ilhid quoqne est au-
spicium intaustum ex ^ irg. ' Si cor-
i)ix plena pluviam vocat iniproba
voce, Et sola in sicca seciim spatiatiir
arena.'
494 Maculis] Sol habet suas ma-
culas : nemo dubitat : sed hic nubes
intellige.
495 Conceptis Coris] Coil vcl Cauri
sunt venti flantes ab occasu solstitia-
li, hoc est, ab iis regionibus in quibus
Sol occidere videtur tempore bruma-
li : hic ponuntur pro veutis violentis,
et ex Yirgilio, ' Semper frigora spi-
rantibus.'
496 Crines] Etsi astra contusa, seu
obtusa, vel cojifusa, ac tnrbida osten-
dunt, ac vibrant crines terribiles, ibi-
mus in hosteni. Cometas intelligit,
quos antiqui timebant, vehit certa
calamitatum imminentiiim priesagia.
497 Htedi] Uuo sunt signa coeles-
tia Septemtrionalia in manu sinistra
Auriga- seu heniochi qua3 creant
pluvias: undc Yirgilio dicuntur,
' Pliiviales haedi.'
498 Hijas] Hyas seu Hyades sunt
septem steilap in capite raiiri signi
coelestis, qiia? ortii sno creant plu-
vias: hinc dicuntur Hijades, airh tov
viiv pluere: Latinis dicuntur sues et
subucida', quod sues imbribus, et luto
im UKLLO (JlLDONICO,
U:J
Certa fides coeli; scd major llonorius auctor.
lllius auspiciis iniin(M»sa por icipKua milos, 500
Non Plaustris Arctovo rciror. Contoiuno Booten,
Navita : turbinibus niodiis pcrinitto carinas.
Si mihi t( lupostas Libyani vouti(pio uoiral)unt,
Augusti rortuua dabit. Jani classis in altuui
Provchitur. Dextra Lijjures, Etruria la?va 505
Linquitur, ct ca-cis vitatur Corsica saxis.
lluniuuix.' in spcciem plantu) sc magna lijrurat,
sunt, sed Hnnorius est auctor cerlior. Ego miles siib ansinciis ipsius Honorii ; per
maria infnita non diicor Phiustris aut trsa : o naiitn, ilcspice sijjiinm lioottr :
trade naves piucillis ipsis, si lcmpistus ct venti non dent mihi Libijain, /eticitas
Imperatiiris dnbit •■;nn inilii. Jmn ctnssis proi^rcditiir in niurc priifuiHlum. Ligu-
riartliuquitur a dextrn, Ihtruria a sinistia, el Corsirn cvitutiir dh nipis liitciiics.
Insulu iugcns formal sc in Jiguram pcdis hitmaiii {auli<iui incoUc appcllarunt eani
jactentur >Jeil. pr.— 498 /n/rws Meil. |)r. ni. pr. totisiiue Hci;.— 199 actor Rott.
Petav. pr. Med. ^cc. actor v.l aiictor Moret. pr. Var. LL. cd. Aiitv. .>()0 in-
mcrsa Oxon. pr. ni. pr.— .>01 Arctoqiie duo Valt. Farn. Prir. Oisel. Arctove
duo Leidd. «iini vii;iiiti alii^, \ ar. LL. e inaif;. Pann. item ed. Antv. ed.
Vicet. regor Vat. pr. ni. sec. regar Vat. qiiiiit. itim Vat. Livin. contrmno
Med. pr. /ioo<am Vat. qninl. yioc/cHi Lov. Ifoo<t'm viyinti alii et ed. Vicet.
Booten Amt>r. tert. Ald.— .502 inmiite iinus llcins. cnrinain Mcd. (iiiart. —
503 negnbant Vat. pr. m. pr.— .>01 l'ortuna vel formido Vat. tcrt. in Aiistrum
inc. Heiiis.— 50.5 Etruria diio Vait.— 50(i casis Florciit. m. pr. inc. Heins.
cesis vel cecis Put. cessis vel cacis l'etav. pr. Ueinsius celsis conjiciel)at. ver-
satur Var. LL. ed. Antv.— 507 Humanji speciem tn plantce Farn. Kott. ed. Vi-
NOT^
gaudeant : ' et amica luto sus.' Ho-
ratins.
Orim] Signuni itideni cadeste est,
inter sif>na nieridiana reposituni :
diciturqne vel ctTr' oCpov, ab Lrina,
quod gcHitiis sit e.\ Urina triiiin Deo-
rum, Jovis, Neiituni, Mercurii, aiit
Apollinis ; vel ciTrb too opivfiv, cxcitnre,
quod e\.citet teniptstates per niare
et tcrras ; unde et aquosus el nimbosus
Orion passiin dicitur.
499 Certa fdcs] Ctclo signisque
coelestibus certa fides habcnda est,
sed major habenda est Honorio, qui
anctor est, qiii jnbet: satis enim est
eiim imperasse ; fieiit eniin, quac-
cunique imperavit. Sic Poctae adu-
lautnr.
500 lllius auspiciis] aiilcs INlartio
furore abreptus pro ineptiis liabet
sigiia cotlestia, qimc nautvc ob.servant
ad viain in inari regeiidam.
501 Aon l'laustiis Arctove, Sfc.]
Sunt sigiia Septcmtrionalia. De Lis
supra 111. Cons. Hon. vs. 170.
504 Fortuna] Julius in Suctonio :
' (inid timcs, iiaiita P Ca^sarcm vchis
et ('icsaris fortuiiiim.'
505 Ligurcs] Lisuria, Cotc de Gc-
ncs, in ijiso liminc Itaiia?.
Eiruriii] Ilalia' rcgio, dicta quasi
eTfpopia, a<p' kripov Spov, ab altcro Jine,
tcrmino, qiiod ad altcrain Tiberis ri-
paiii cMendcrctiir, <|ui tcrminus cst
inter Latiuni et Etruriain.
50G Corsica] Corsc, oii Corscguc, in-
sula ad oras Etrurize.
414 CL. CLAUDIANI XV.
Insula (Sardoam veteres dixere coloni)
Dlves n^ieA- fiugum. Poenos Italosve petenti
Opportuna situ. Quae pars vicinior Afris, 510
Plana solo, ratibus cleniens : quae respicit Arcton,
Tmmitis, scopulosa, procax, subitisque sonora
Flatib s. Insanos infamat navita montes.
Hinc liominum pecudumque lues, hinc pestifer aer
Saevit, et exclusis regnant Aquilonibus Austri. 515
Quos ubi luctatis procul eflugere cariuis ;
Sardiniam ) tcrra est f<ecuvda messihus : commoda ob sitiim natitae eunti ad Car'
thaginienses aut ad Italos: ea pars, qiiae propior e&X Africce habet ylanitiem,
camporum, et est benigna navibns: quce pars spectaf Septemtrionem est aspera,
lapidosa, molesta, et stridens Jiuminibus rcpentinis. Nauta ntaledicit niontibus in-
sanis hiijiis insulae ; hiric pestis hominum et hestiarum, hinc aer insalubris furit el
Noti dominantur pulsis Aquilonibus. Quos Nolos postquam milites procul evita'
cet. in speciem Pric. Thuan. Pat. Hnmance specie duo Leidd. cuni triginta
aliis, Exc. G^evart. Var. LL. e marg. Parm. — 508 Sandaliam Exc. Laeti. Sur-
daniam Pr.t. Durdaniam Petav. sec. m. pr. Sardiniam octo alii. Sardoniam
Pal. Med. pr. Mazar. unus Heinsii, qui Sardoam legit. — 509 ager Med. quart.
ed. Vicet. agerque Med. tert. Italosque Pat. Italosve ambo Moret. Lov. duo
Oxon. duo Leidd. Ald. — 510 quo Tholos. Austris vet. Gyr. Farn. Tliuan.
Afris ve\ Austris Med. sec. — 511 1'hna Leid. pr. Vat. quint. — 512 Inmunis
Var. LL. td. Antv. — 513 Ftuctibus Esc. La?ti. Gesn. et ed. Bipont. Flatibus
diio Leidd. et triginta ahi, Exc. Gevart, Sched. Gud. ed. Pann. et Vicet.
Fluctibiis vel Flatibus Vat. pr. Floient. Med. stc. — 514 Uic hominum et hic
pestifer Reg. Pat. si pcstifer Oxon. pr. pestis et aer Var. LL. ed. Antv. —
515 excussis Med. tert. excussis vcl exchisis Mazar. — 516 Quos ut Med. sec.
NOT.E
508 Sardoam'] Sardinia dicitnr a Infamaf] Nanta?, qni saepius hic
Sardo Herciilis lilio ; nam antea dice- nanfragiiim patiuntur, reddiint sco-
batur Snndidia et Sandaliotis, airb rou pulos illos infames, et conviciis cre-
ffav5a\lov, solea vel calceo, cnjus figu- bris detestandos, dirisque ab irato
ram imitatur. Sallustius, ' Sardinia nautarum genere devovendos,
facie vestigii hnmani.' 514 Hinc] Ex hoc insalubri, ac
511 Arcton~\ "ApitTov, Ursam, signura pestilenti situ insulap, in quam ideo
Septemtrionale : hic poniturpro Sep- exules nonnunquam mittebantur.
temtrioiie. Martialis : ' Nulio fata loco possis
512 yVoca.r] Obnoxia Austris pro- exchidere; cum niors Venerit in me-
cacibus, et nautas crudeliter impe- dio Tybure Sardinia est.'
tentibu.s. 5ld Austri] Morborum, pestis,mor<
513 Insanos] Nihil enim gentiura tisque parentes.
feritas, atqne insanorum niontium 516 Luctatis carinis] Hoc est, navi-
(nam ita vocantur) * immanitas pro- bus hictando seu magno conatu et
fuere.' Florue, discrimine ax^ersis ac detortis.
DR BELLO GILDONICO. 415
Per diversa ruunt simiosas littora terroe.
Pars adit antiqua ductos Carlhn«j:ine Sulcos :
Partem littoreo coniplcctitur 01l)i;i muro.
Urbs Libyam contra Tyrio fundata potenti 520
Tenditnr in loniium Caralis, tenucmquc per undas
Obvia diniittit iVacturum tlamina collcm.
Efficitur portus medium mare : tutaque ventis
Omnibus ingcnti mansuescunt staaiTia recessu.
Hanc orani peticre manu, prorisque reductis 525
runt detortis navUtus, eunt per varia littora terrce curvuta. Pars niilitiim intrat
ShIcos condilos a ('nrtha^ne: Olhia recepit partein mllitiini in mcenibus littoreis.
Urbs Calaris e reg^ione Libyce exstructa a Carthaginiensil/us potentibus porri^ilur in
longum, et opposita protendit per aquas montem exiicuum rupturum ventos: mare
intermediutn fit portus: et stagna mnTis difen-iu a ventis omnihus sedantur cum
secessu magno: milites eunt iii hanc iirbein cum omni impelu, et proris navium
jactatis vet. Gyr. simul Anibr. pr. Sched. Gud. — 517 sinuosa; vel/umostEPric.
— 51S Sukos ^ at. pr. et tert. Oisel. Mazar. vet. Gyr. Var. LL. ed. Antv. Mau-
ros Vat. quiiit. muros Vat. scc. Pal. Farn. Pric. Kott. diio (Jxon. diio Leidd.
muros vel suUos Piit. — 519 Olbia Ambr. tert. Olcia vet. Gyr. Ovia Pat. Ob-
bia Vat. pr. Ohvia tres Vatt. Pal. Farn. Pric. Uott. Oisel. Vicet. Ald. Isingr.
—520 coiitra Lihyam Tliiian. — 521 Caralis diio INIed. Piit. Bonon. P.it. Tliolos.
Anibr. pr. ed. VKet. Karalis Vat. tert. Med. pr. iiniis Heins. Ccralis Petav.
pr. Carahis Oisel. CaUiris Pric. Florent. iuc. Heins. Var. LL. e marg. Parm,
Curalis Med. s»c. tenuesiine Put. urbes Lov. m. pr. umbras Vat. tert. undam
^led. tert. Ald. undas viginti octo Codd. ed. Vicpt. — 522 Ovia Pat. demittit
Med. sec. Vat. tert. facturum Oisel. Leid. sec. Jlunuyia Farn. Med. pr. Tliiiau.
Mazar. Anibr. pr. Petav. sec. Pat. Tliolos. vet. Gyr. Jiamina ve\Jlumina Pric.
— 523 ruptaque Moret. pr. — 524 urguenti Tliuan. Petav. tert. saxa Ambr.
sec. recursu vel reccssu Oxon. sec. — 525 niari pro manu Pat. reducti Med. sec.
NOTiE
b\7 SinuoscE terra] Circnmeuntjru- Sardiniap, optimo portu insignis, quo
untque per diversa liitora terra», va- naves Honorii convenisse testatur
rjis anfractibus plenap. Claudianus. Floro Calaris dicitur
518 Sulcos\ Urbein Sardinias a Car- ' urbs iiri)ium.'
thaginiensibus conditain. Aliidicunt 522 Dimittit'] Protendit collem
Sulchos, et Plinius hiijus urbis inco- veliit promontorium.contra impetum
las, Sulchiranos. ventorum.
519 Olbia] Vel Ulbia, Urbs itidem 523 Medium mare] Sed qiiod inter
SardiniiP, recipit militcs in suis mce- urbem, et collem illiim prominentem,
nibus ad iittus exstriictis, ideoque dic- portum facii commodum.
tis littoreis. 525 Hanc] Calarini oiiini conatu
520 Tyrio] Urbs condita a Cartha- peterc cnntendiint.
giniensibiis, qiii ex Phoenicia oriundi Rcductis] Proris retroversis versus
sunt, ubi urbs Tyrus. mare, adeo ut puppes in tcrra tigan-
521 Cttra/M]VelCaiaTO,metropolis tur.
416 CL. CLAUDIANI XV. DE BELLO GILDONICO.
Suspensa Zephyros expectant classe faventes.
retro versis opperiuntur ventos secundos, classe retenta.
m. pr. in Excerptis Lasti erat * Deest sequens Liber de Gildone et desideratur
finis teniponim injuria.' Vat. pr. liabet Explicit de Bello Gildonis : incipit
lALS Stiliconis libri NiMERo III. in Aid. erat, ' desiderantur reliqua.'
NOT^
526 Suspensa'] Classe funibus re- Zephyros'] Ventos prosperos : po-
tenta et coercita, sicque ventos fa- nitnr species pro genere, Syuecdo-
ciles expectante. chicais.
OBSERVATIO.
Mnltis deesse videtur Liber secundus : alii negaut phira dicenda fuisse,
propter simultates, quae erant iuter Arcadium et Honorium Imperatores.
Ceterum omittendum non est, in hujus operis gratiam Claudiano nostro
statuam aheneam erectam essc. Sed hac de re infra in Piaefatione de Bello
Getico.
XVI.
CL. CLAUDIANI
DE CONSULATU
FL- MALLII THEODORI
V. c.
PANEGYRIS.
PROLOGUS.
ARGUMENTUM.
PoKTA increpat Mus?e susc andaciani, quod sese exponat judicio Senafus ;.
qui tantus est, ut queniadujodum Jupiter Aqnilarum ope orbem cognoscere
potuit, sic et Honorius Senatorum concilio possit orbcm metiri.
AuDEBiSNE, precor, doctaB subjecta cater\-a3
Inter tot proceres, nostra Thalia, loqui ?
O Thalia Musa nostrn, an nudcbis, quaso, loqui exposita ca:tui erudito, inier tot
Recitavit hunc PaneRyricum Claudianus, ut patct ex Praefatione vss. 19.
et 20. Mallius autem vocandus hic Consul. vid. Onnphr. in Fast. p. 302. cd.
Commelin. De consuiatu Mallii Theodori meminit Augustin. de Civ. D.
NOTyE
Fl.] Flavius Mallius Theodorus, gam habuit in Oriente Eutropium :
vir clarissiraus atque doctissimus, nam alter Consul erat in Impcrio Ar-
Consul fuit anno Domini 399. Colle- cadii, altcr in Iniperio Honorii, at
Dclph. et Var. Clas. Claud. 2 D
418 CL. CLAUDIANI XVI.
Nec te faraa vetat, vero qiiam celsius actam
Vel servasse labor, vel minuisse pudor 1
An tibi continuis crevit fiducia castris ? 5
Totaque jam vatis pectora miles habet ?
Culmina Romani majestatemque Senatus,
Et, quibus exultat Gallia, cerne viros.
primorea? Neque fama prohibet te, quam famam difficile est, uut conservare elatam
jam altius merito tuo, aut pudendum est imminuere? An confidentia aucta est tibi,
o INIusa, bellis assiduis, et audacia militis possidet jam totum animum poetee. As-
pice magniludinem et majestatem Curite RomancP, et viros, qu.ibus Gallia trium-
lib. xvni. cap. ult. Ejnsdem tamquam Christiani meminit in libro Retracta-
tionum, ubi citat libruin Theodori de Vita beata. Gyrald. Theodori Prsef.
Praet. mentio est in Cod. Tlieodos. p. 488. et 489. In Moret. pr. sequitnr
hic Panegyricus post Epitliaiamium Honorii ; in Moret. sec. post Quartum
Cons. Honorii. Rotteud. habet, Panegyricus dictus Tiieodoro Consuli. Vat.
pr. Incipit de Consulatu Manlii Theodori. in Vat. tert. erat, Liber Cl. Claudiani
de secundo Mallii Theodori Consulatu. Prafatio. Leid. pr. quoque exhibet, Li-
her de secundo Consuhiiu Theodori. in Petav. pr. a m. pr. erat, Liber de secundo
Consulatu Theodori. Prohgus ad lihrum sequentem de secundo Consulatu Theodori.
dein manu recenti, Cl. Claudiani Prologus in Panegyrim Manlii Theodori Cons.
Petav. sec. habet, Incipit Panegyricus dictus Theodoro Consuli. Prafatio. Porro
in Schedis Gudianis, item Excerptis Scliotti, Vossii, et Codicis Rliemensis
nulla erat Pra-fatio.
1 prior pro precor Jun. pr. tantce Vat. pr. subjecte Tholos. — 3 Nec vero tefama
vetat Oxon. sec. negat Petav. sec. vetat vel negat Reg. quam vero celsius duo
Vatt. Pal. Med. quart. 7io n umquam celsius Mazar. f alsius Pat. actam Mazav.
auctam Leid. pr. et duodecim alii, item Exc. Laeti. auctor Reg. m. pr. altam et
m. sec. emend. auctam Var. LL. ed. Antv. actam vel (wc^aw Thuan. — 4 ser-
vare Mazar. meminisse jMed. sec. Tholos. duo Leidd. meruisse Vat. sec. ni.
pr. Lov. minuisse vel meminisse Oxon. pr. wiininssf vel meruisse Reg. — 5 At
tibi Med. sec. m. s. Oxon. sec. Aut tibi Jun. pr. Non tibi Oxon. pr. Num tibi
Reg. Num\e\ NamtibiPat. Heinsius iVi/m legit. rebus \'e\ castrisTliolos. —
7 Culmina omnes Codd. Heinsius correxerat Lumina ex Cod. Vet. et ascrip-
serat locum Cic. Philipp. ii. ' IUos ego tot przEStantissimos viros, Lumina
NOT^
Eutropius hic damnatus est, ipsinsque cant.
nonien ex fastis erasum. 3 Fero celsius'] Elatam altius merito
Prologus'] Praefatio : Trph, ante, et nieo, vel elatius quam quisquam vere
A(J7os, smno; quasi esset id quod di- dicere queat. Jam statua Claudiano
citur ante sermonem aliquem longio= erecta fuerat, quem honorem vix cre-
rem. dibilem, et supra veritatem esse poe-
1 Subjecta] Exposita judicio viro- ta innuit.
rum doctissimorum. 6 Miles] Tuni Claudianus arma ge-
2 Thalia] Musa : aTth tov edWfiv, rebat : niilitaverunt ante illum Eu-
Jlorere ; quod Poetarum gloria, vel nius, Ovidius, Horatius.
quod laudes versibus Poetaruni com- 7 Ctdmina] Senatores, qui snnt co-
prehensae magis ac magis efflores- lumina Senatus : alii legunt Ixmina,
DK MALLII TIIEOD. CONS. PROLOG. 410
Oranibiis audimur tonis, mundiquc pcr aures
Ibimus, ah nimius ('oiisulis un^ct auior. ]0
Jupitcr, ut pcrhibenl, spatiuni cum disccrc vcllet
Naturae, regni nescius ipsc sui ;
Armigcros utrimquc duos aniualibus alis
Misit ab Eois Occiduisquc platjis.
Parnasus geminos fcrtur junxisse volatus ; 1.5
Contulit alternas Pythius axis aves.
pkat. Terra universa audiet nos, et dicta nostra volabunt ad aures tolius Orhis.
Tene te, 0 Miisa. Sed «/».' nimius amor ii) consuleni 'lheo(\oiHm impellit me.
Jupiter.iU aiunt, cum vellet cognoscere vastilalem Drliis, non cognoscens ipse impe-
rium suum ; emisit hinc inde a finibus Orientis et Occidentis duas afjuilus pentiis
similibus. Parnassus dicitur cotyunxisse volatum ulriusque. Ora ApoUinis Pythii
Reip. vivere volebani ; tot consulares, tot piiEtorios, tot lionestissinios Sena-
tores.' Ideni eadeni Orat. p. 21. b. ed. Faiirn. et p. 22. a. scd culmina tanien
ferri posse notavcrat, qucmadmodinn apices dixit Ammianus I. xxix. ' Hor-
ret animus reminisci, quo justitio humiliati tot rerum apices visebantur, et
przecijme Consulares.' — D auditus Med. tert. auditi leg. Heins. tnuris Flo-
rent. ni. pr. — 10 Ivimus Oxon. sec. ac tiimius consule surgit Vat. pr, ni. pr. a
nimius Petav. pr. ac Vat. tert. ha duo Leidd. duo Oxon. Jnn. i)r, Kot(.
Thuan. Mazar. Put. ambo Moret. duo Petav. ttimiuin Jun. pr, Med. quart.
urgel vel urit Reg, Oxon. pr. — 11 vid. Lncian. p. 511, dum Pric— 12 conscius
Rott. Oisel. iNIed. sec. m. pr. — 13 Crinigeros \el Armigeros llos^. utrumque
Var, LL. cd. Antv. «Ko.f Tholos. an?ji5 vel rt/ts Vat, quint, /jori.s Med, scc. —
15 Parnasus Reg. Put. Tiiuau. Mazar, anibo Moret. tres Petav. Ald, —
NOTiE
nec male : de quibus Regi Pyrrho est, ut quicquid in ea dictuni fnerit
interroganti legatos suos, quid dehos- putare quis debeat dictum orbi iini-
tium sede sentirent, ii responderunt, verso, Unde nLijor est difficultas :
' urbem temphim sibi visum, Sena- nnde,o Musa, te teneredcbes ; .sed ni-
tum Reguni esse consessum.' Florus. mius amorTlicodori impellit te,quam
8 Gallia^l Mediolanum urbs a Gal- ut silere possis.
lis condita, et in Gallia Cisaipina re- 13 jiLqualibus'] Id est, Aquilze eraut
posita : ibi tnm degebat Impcrator aequales letate et robore.
Honorius. Hanc urbem nonnulli Im- 14 Eois]"£us \e\ riws, Aurora: int\e
peratores Roniie pra:tulenint. Atti- Eous, ad Orientcm .Vuroramve per-
la, Suida teste, videns Mediolani Im- tinens.
peratores in aureis soliis sedentes, 15 Parnasus] Hic mons dictus est
Scythas vero ad eoruni pedes depic- terra; niubilicus, qiiasi in medio ter-
tos ; se iii solio sedentein, Komanos rarnm existeret.
vero Imperatorcs saccos huineris fe- 10 Contulit] Siiniil recepit, et com-
rentes, et ante pedes suos aurum cf- paravit voiatiini utriusquc.
fundentes, piiigi voluit. Pijthius] Vidc Praef. lib. I. iu Kuf.
9 Audiinur] Haec urbs tam celebris
420 CL. CLAUDIANI XVII.
Princeps non aquilis tenam cognoscere curat :
Certius in nobis aestimat imperium.
Hoc ego concilio collectum metior orbem :
Hoc video coetu, quicquid ubique micat. 20
recepit simul ambas volucres. Imperator non laborat noscere Orbem ope aquila-
rum : noscit imperium certixis per nos. Ego definio in hoc conventu mundum con-
gregatum : aspicio quicquid splendet ubique terrarum in hoc consessu.
17 mundum Piit. terras Moret. pr. Exc. Lncens. sec. — 18 vobisVat. pr. m. pr.
Exc. Lucens. sec. — 19 concilio Oisel. consilio Leid. sec. cum duodecim aliis.
annum Med. tert.— 20 Et video Jun. pr. certus pro catu Med. quart. tecum
pro costu Var. LL. ed. Antv. m. pr. ccctti vel catum Reg. in orbe quatuor Vatt.
Pal. Farn. Reg. duo Med. totidem Petav. Pat. Oxon. pr. Ambr. tert. ubique
vel in orbe Vat. pr. meat Pal. Rott. micat vel manet Oxon. sec. in orbefuit
vel ubique micat Put.
NOT^
18 Ih nobis ccstimat'] Satis noscit Claudianus.
Imperium per nos ; satis judicat ex 19 Metior'\ Reputo, ex tanto tali-
nostro consessn, qnantum sit Impe- que Senatorum coetu,quantus sit Or-
rium. In nobis. * Se quoque principi- bis : cogito hic esse quicquid est in
bus permixtum agnovit' Senatoribus Orbe prsestantius.
XVII.
CL. CLAUDIANI DE CONS. FL. MALLII
THEODORI V. C. PANEGYRIS.
ARGUMENTUM.
HoNORES ambiunt virtutem in Theodoro, qui in adolescentia sapiens fuit
et eloquens : rexit Libyam et Macedones. Hinc factus Quaestor rexit Pro-
vincias Occidentis, postea incumbit studiis, excutit varios Philosophos de
Physica, Morali, Mathematica. His eum vacantem adit Justitia, hortatur
Curiam rej>etere, vivere cum Stilichone virtutum fautore. Cunctatur ille,
▼itam rusticam causalus, sed tamen obedit : tit Rector Italiae, Libyee, Illy-
riae, Sardiniae, semper constans, jiistus, incorruptus, moderatus, iras iuimicus,
nunquam superbus ; omnibus admirandus ob probitateni et eloquentiam.
Fit Consul ab Honorio unis virtutibus favente. Laetatur Helicon, et potissi*
mum Urania, quas bortatur Musas ad gaudia et ludos £quorumj Pugilum,
DE MALLII THEOD. CONS. 421
Venationum : Jiortatur ad Risus, Facetias, Coinoediam, Tragocdiam, ct omoia
cantuum laetitiaeque genera. Sic colitur doctus Tlieodorus, cui similc» op-
tantur nepotes.
IpsA quidem virtus pretium sibi, solaque late
Fortunae secura nitet : nec fascibus ullis
Erigitur, plausuve petit clarescere vulgi :
Nil opis externac cupiens, nil indiga laudis,
Divitiis animosa suis, immotaque cunctis 5
Casibus, ex alta mortalia despicit arce.
Attamen invitam blande vestigat, et ultro
Ambit Honos. Docuifc toties a rure profectus
Virtus certe ipsa tnerces cst sibi, et una micat passim, non curans /ortunam :
neque attollitur ullis lionoribus, aut poscit celebrari acclamntione populuri: non
avida ornamentorum alienorum, gloriosa ornamentis propriis, et inconcussa eventi-
6iiS omnibus, despectat res caducas ex turre excelsa. Honos tamen qucerit leniter
hanc refugientem, et sponte huic blandilur : lictor toties veniens ex agris id proba-
1 De variis Philosophorum opinionibus vid. Minncinm Fclicem, ibiquc
Commentatorcs, et imprimis Elmeuborstium. — 2 viret Florent. fastibus duo
Leidd. cuni viginti aliis. Exc. Gevart. Scbott. et Cod.Rheni.Sched. Gud. iteni
Gesn. et ed. Bipont. fascUms tres Vatt. Pal. duo Petav. Tholos. Moret. pr.
fastibus vel fascibus Florent.— 3 plausuve Farn. plausuque Vat. pr. Reg. Vat.
Livin. tumet Pric. tugi pro culgi Pal. lib. Barth.— 4 hcsterna: duo Vatt. Leid.
exile Var. LL. ed. Aiitv. nihil Med. tert. non Pric. — 5 inmutaque semper Mo-
ret. sec. inmntaquc mundi Anibr. pr. — 6 Cassibus Pat. Casibus vel Cassibus
Med. tert. — 7 Hanc tamen Faro. Exc. Lucens. pr. ed. Vicet. Var. LL. ed.
Antv. Et tamen \at. pr. At tamen\at. sec. Jun. pr. duo Lcidd. totidem
Oxon. Hanc tamen vcl At tamen Pric. Petav. tert. Vat. quart. in vitam divisis
vocibus Junt. Ald. invitam vel itiventam Anibr. pr. — 8 ho7ws Mazar. honor
decera alii. docuit ed. Parm. sed in ea dccuit emendatum erat manu diversa
ab illa, qua cetera? Variae Lectiones notata: erant. Ut incertum sit, an haec
ex Vet. Cod. sit deprorata lectio. hxc Heinsius ad Lugd. ed. 1551, qui vul-
gatam tamen non mutabat. quoties Med. tert. a rure Bonon. Tholos. Ambr.
NOT^
1 rir<«s] ' Virtutum oranium pre- spectat peritura. Ipsa sibi arx est,
tinm in ipsis est.' Seneca. ipsa sibi turris inexpugnabilis : ve-
2 Fascibus] Nullis extollitnr hono- teres Sapientiae arcem constitnerunr,
ribus, quoruni insignia sunt fasces. quae nihil aliud cst, quara securitas
5 Animosa] Freta, audax, gloriosa. et constantia, quibus munitum pec-
Sic vir constans, ' sua se virtnte in- tus omnia despicit, taaquam mous
volvit.' Cicero. Olympus.
6 Ex arce] Virtus supra res mor- 8 Ambit honos] Honor et gloria se-
tales constituta, velut ex arce de- quuntur fugientes.
422 CL. CLAUDIANI XVIT.
Lictor, et in raediis Consul quaesitus aratris.
Te quoque Naturae sacris mundique vacantem, 10
Emeritum pridem, desudatisque remotum
Judiciis, eadem rursus complexa potestas
Evehil, et reducem notis imponit habenis.
Accedunt trabeai. Nil jam, Tlieodore, relictum,
Quo virtus animo crescat, vel splendor lionore. 15
Culmen utrumque tenes. Talem te protinus anni
Formavere rudes, et dignum vita curuli
vit, et Consul accersitus ab aratro ipso: purpiira eadem iterum cingens te extollit
ctiam, et tradit te redeuntem cognito regimini ; te occupatum in arcanis naturce et
Mundi, defunctum officiis jamdudum, et recedentem a Curia, in qna sudasti: vesiis
Consularis adjicitur tibi. Nihil jam, o Theodore, deest, quo virtus augeatur in
nnimo tuo, aut gloria tua magistratibus. O Theodore, attigisti fastigium utriusque,
virtutis et gloriae : cetas tenera tulit te statim talem; et vit a tua. institit via
pr. ajure Moret. sec. ru/)e Var. LL. ed. Antv. qucesitus ConsuZ Vat. pr. Med.
tert. Reg. Thuan. Leid. pr. Oxon. pr. Vat. Livin. inc. Heins. Exc. Lncens.
sec. Consul qucesitus quatuor Vatt. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. arenis Exc.
Voss. — 10 sacris vel certis Vat. quart.— 11 hic versus in Petav. pr. niargini
aseriptus erat. primis pro pridem Vat. quint. dissudatisque Var. LL. ed. Autv.
dcsudatisque vel deheUatisque Oxon. sec. removit Rott.— 12 Judiciis Vat. Livin.
Indiciis Rott. Ald. Colin. Exc. Cod. Rheni. mrsus omnes Vatt. Pal. Pnc.
Rott. rursum Leid. pr. et uudecim alii, Exc. Lucens. sec. — 13 Evehat Exc.
Voss. ac reducem Vat. quint. votis Oisel. impellit Var. LL. ed. Antv. harenis
Tholos.— 15 Quod Ambr. pr. 7« quo animo Virtus duo Vatt. in ore pro honore
Pric— 16 proximusanni Leid. pr.— 17 Formavere vel Firmavere Reg. Oxon.
NOTyE
9 Consul] Quintius Cincinnatus ab 12 Potestas'] Idera Magistratus te
aratro ad Dictaturam accersitus est. sua purpura complectitur.
Ideni de Serrano : quidam eum cum 13 lieducem'] Redeuntem ex alio
Cincinnato confundunt. vitee instituto ; ex recessu ad Sena-
10 Vacaiitem] Theodorus erat ver- tum.
satus in Philosophia, Geometria, As- Habenis] Potestas tibi habenas tra-
trologia ; sed in rebus gerendis mi- dit, hoc est, rtgimen seu administra-
nus forte fuit felix : unde Claudianus tionem reipublica;.
pauio post in eum scripsit Epigram- 16 Talem'] Talis eras vel a prima
ma, et S. Augustinus dolet se ad ip- pueritia, hoc est plenus virtute, et
sum, librum scripsisse, et quamvis dignus gloria.
docto ac Christiano viro, phis tribu- Anni rudes] Adolescentia, quae iu
isse, quam debuisset. aliis est aetas rudis et imperita.
11 Emeritum] Defunctum officiis IT CuruU] Sella eburnea, qna Se-
militiffi, et armatae, et togatae. natores vehebantur. Hic ponitur
Desudatis] Remotum a foro, et a pro Senatoria vel Consulari digni-
judiciis ferendis, in quibus multum tate.
•desudasti.
PK MALLII TIIEOD. CONS. 423
Traxit itcr, primaeque scnes cessere juventfe.
Jam tum cunities animi, jani dulcc loquendi
Pondus, ct attonitas serm») qui iluccrct aures. 20
Mox undare Ibro victrix opulcntia lin^ua?,
Tutarique reos : ipsa ha^c amplissima sedes
Orantem stupuit, bis laudatura rc^cntcm.
Hinc tc pars Libya' modcrantcm jura proljavit,
Quae nunc tota probat: \on^j^\ scd pi^rnus amoris 25
Exigua) pcperere morae : populumquc clientem
Publica mansuris testantur vocibus ajra.
Inde tibi Macetum tellus, et credita Pellae
digna Consulatu, ac senes cesserunt ndo!cscenti(F tme prim(e. Jam titm maturihis
judicii erat tibi, j«m gracitas grata sernwnis, el oratio, qua: traheret auditorcs ad-
mirantes. Continuo post ubertas triumpliaus oris tiii capit profluere in Cnria,et
defendcrc reos. Ipsc liic Senatus Augustissimus admiratus cst te dicenlem, bis prcc-
dicaturus te moderatorem Keipui>. Postea pars Libijcc approbavil te dantem leges,
quce Libya nnnc universa approbut te : al brcvc tempus dedit tibi monumentum
nmoris aterni, et statuce publicte ostendunt inscriptionibus duraturis gentem illam
clienlem. Inde terra Macedonum, ct urbs Pella com,missa est tibi, quam Pellani
pr. vitta Pat. curulis Oisel. Med. tert, Put.— 18 <raa:it Exc. Cod. Rliem. Hein-
.sius conjiciebat Stravit. — 19 Jam tum Vat. pr. Lcid. pr. Rcg. Vat. Liv. E\c.
Liicens. sic. Jam nunc Tliolos. Cesn. et ed. Bipont. iteni Heins. in ed. pr.
tunc quatuor Vatt. Pal. Pric. Fain. Rott.— 20 attonitos Petav, sec. quod duce-
ret Put. redderet Reg. — 21 orare Mazar. undantc Vat. tert. Rott, Florent, ni.
pr. ?n(<»/.r Jun. pr. genitrix Rott. — 22 Deos Rott. ipsamque Vat. — 23 Orante
instupuit idem. — 24 Jam te Pric. — 25 tenet Ambr. tert. nota probat ed, Vicet.
— 26 et reperc Tholos. — 27 mansuetis Leid, stc, Lov. niarg. Isingr. et al.
mansuris Petav. pr. Bonon. mens fucrut et emcnd. mansuetis Var. LL. ed.
Antv. mansuris vel munsuetis tres Vatt. Florent. Keir. Morct. pr. 0\on. pr.
testatur Med. tert. ccre Vat. pr. m. pr. ora Pal. Farn. Thiian. Tholos, icra vel
nm Vat. pr. et tert. Florent. Moret, pr. Petav. tcrt, — 28 Macclum Kott. Med.
pr. Put. Bonon. Mazar, Anibr. sec. Vat. Livin, Lov. inc. Heius. duo Petav.
Exc. Gevart. et Luc. sec. Macedum duo Vatt. Farn. Pric. Petav. pr. Oxon,
NOT.E
19 Canities] Maturitas quaedam ju- que regentem statum Reip.
dicii, quas vlros graves canitie spec- 24 Moderantem jura] Libya te pro-
tabiies deceat. bavit Proconsulem, seu moderatoreni
21 Undare'\ Eloquentia tua, sicut suum.
torrens, co-pit exundare. 26 Exigua; morcp] Breve spatium
Opulentin] Fusa abundansque di- tempor4s, quo tu Libyam rexisti, pc-
cendi copia. perit tibi pignus ct monumentuni
22 Tutarique reos] Principum Ro- amoris Libycorum. Id videtur in
manorum Liberi illustri aliqua aut tabulis irreis, qnibus inscriptaj res
accusatione aut defensione famam tuae ostendunt te fuisse patronum
quirrebant. Ini.ius populi.
23 Regentem] Bis Consulem, idco- 28 7I/afc^i/»i] Macedonum, nam ct
424 CL. CLAUDIAT^I XVII.
Moenia, quae famulus quondam ditavit Hydaspes.
Tantaque coramissae revocasti gaudia genti 30
Mitibus arbitriis, quantum bellante Philippo
Floruit, aut nigri cecidit cura regia Pori.
Sed non ulterius te praebuit urbibus aula :
Maluit esse suum. Terris edicta daturus,
Supplicibus responsa, venis. Oracula Regis 35
Eloquio crevere tuo : nec dignius miquam
Majestas merainit sese Romana locutam.
Hinc sacrae mandantur opes, orbisque tributa
Possessi ; quicquid fluviis evolvitur auri :
Quicquid luce procul venas rimata sequaces 40
Hydaspes subactus locupletavit. Et leni imperio renovasti tantam latitiam populo
cr edito tihi, quantum viguit Philippo belUgerante, aut cuni Palutium Pori nigri
eversum est. Sed Regia Imperatoiis non commodavit te diutius urbibus externis.
Maluit te esse suum. Advenis pronuntiaturus edicta orbi, et responsa rogantibus.
Rescripta Imperatoris aucta sunt eloquentia tua: neque majestas Imperatoria re-
cordatur se unquam elocutam esse splendidius. Hinc gaza sacrata committitur tibi,
et vectigalia mundi possessi : quicquid auri affertur ex fluviis, quicquid industria
pr. condita Farn. Med. tert. credita duo Leidd. vet. Gyr. et viginti quinque
alii, iteni Exc. Lucens, sec. condita vel credita Reg. — 29 dictavit Pric. Rott.
Florent. Med. sec. Leid. sec. Put. Reg. Pat. duo Petav. ditavit Reg. a m. sec.
Hic versus deerat in Mazar.— 30 commissce Pal. conversce vel commissce Vat.
quint. revocasti vel renovasti Vat. pr. et quart. gentis Med. quart. Moret. sec.
Lov. — 32 gloria Pori Petav. tert. Bonon. Ambr. pr. Moret. sec. Oxon. sec. —
34 daturum Faru. — 35 Simplicibus "Bonon. riris Pal. Farn. venis vel viris Med.
pr. Heins. rm conj. /niracu/a Bonon. regis vel regnis Oxon. sec. regum Pal.
Med. pr. — 36 Colloquio duo Vatt. Med. pr. — 37 majora Jun. pr. locutum duo
Med. — 38 moderantur Oxon. sec. mandantur vel moderantur Reg. Oxon. pr.
Heinsius ascripserat seqq. ' Praetectum' vel ' Procuratorem sanctioris aerarii'
notat. vid. Salmas. ad Hist. Aug. p. 175. 176. ' sanctas opes' vocat Statius.
Posteriori aevo hic ' comes sacrarum Largitionum' dictus. vid. Zitzmann. in
Rutil. p. 111. 112.— 39 possessi. cum reAe/a o-tj^/u^, Florent. Med. pr. Petav.
pr. Reg. Thuan. Heins. aliter distinguit, ut Lucan. Panegyrico vs. 108.
' Ipsaque possesso mens est opulentior auro.' fluviis quidquid Vat. tert. — 40
rimas pro venas Vat. quart. sequacis Reg. secaces vel sequaces Vat. quart. — 41 Ab-
NOTjE
KoKfrta Macedonia est. 35 Oracula'] Rescripta Imperatoris,
Pellce'] Haec est nrbs Macedoniae quae hic appellantur oracula.
Alexandri natalibus insignis, et ejus 36 Crevere'] Ampliora et illustriora
Tictoriis ad Hydaspen Indise fluvium facta sunt eloquentia tua.
relatis ditata. 38 Sacrce opes'] Mallius fuit Quaes-
32 Pori] Regis Indiae, qui ab Alex- tor, quia ei gaza servanda committi-
andro victus est. Regia pro regno tur, et ore ipsius loquitur Imperator.
dicitur.
DE MALI.II THKOD. CONS. 425
Abdila pallentis fodit solertia Bessi.
Ac velut exertus lentandis navita tonsis
Praificitiir lateri ciistos ; liinc ardua proraj
Tempcrat, et fluctus tempcstatesque futuras
Edocet: assiduo cum Dorida vicerit usu, 45
Jam clavum totamque subit torquerc carinam :
Sic cum clara diu rernm documenta dedisses,
Non te parte sui, sed in omni corporc, sumsit
Imperium, cunctaque dedit tellure regendos
occultala Bessi pallidi effodlt scrutans venas se^iucndas lon^e a lumine. F.l quem-
admodum nauta protmtiis rcmis a^itandis constittiitur custos lateris, cx huc loco
re^it altam proram, et ostendit undas, ac procellas imminentes, cum superaverit
mare continua experientia: ctjam incipit moderari gubernaculum, et totam yiatim :
ita tu, cutn prabuisses jamdudum itisigncm scientiam rerum, Uonianuni Imperium
adhibuit te, non in parte sui regenda, scd in tota mole, et commisit tibi guberna-
rfiYa Florent. qnatnor Mcd. ed. Vicet. lExc. Lncens. sec, /ai/atJs /o</j< Pric.
fovit Moret. pr.fudit Rott. Mazar. — 42 excitus ed. Vicet. Var, LL. e marg.
Parni. et ed. Antv. Ald. Exc. Schott. et Ruben. crectus Jun. pr. exertus iiuo
Leidd. cum viginti diiobus aliis et Exc. Lucens, sec. in Ambr. scc. etiam
exertus est cuin glossa i. e. paratus. exei-tus vel ereptus vel erectus \dt. pr.
letaridis Reg. Med. quart. tonsis Vat. pr. remis vel tunsis Vat. (jiiart. —
43 Frojicit ur J\\n. pr. Perficitur Med. quart. /«(ens Vat. pr. m. pr. Fiorent.
prora vel prolem Reg. Oxon. pr. — 44 sonoras Vat. tert. Florcnt. duo ]Med.
Mazar./u<Mras vel sonoras Oisel, Vat. pr. Med. trrt. — 45 Prcedocet conj. Heins,
concordia pro cum Dorida Jun. pr. cestu Moret. sec. — 46 tortumque Jnn. pr.
cnrine Vat. pr. ni. pr. carina Jun. pr. — 47 Sed Mazar. mentis documenta Vat.
pr. itcm Vat. Livin. Exc. Lucens. scc. mentis vel rcrum Med. tert. tccum vel
rerum Med. tinart. dedisset decem scripti.— 48 sui Vat. sec. Pal. Ambr. pr.
sua duo Leidd. cum viginti quatnor aliis, Exc. Gevart. Lucens. pr. Var. LL.
ed. Antv. tempore Jiin. pr. Ambr. sec. Var. LL. cd. Antv. ni. pr. lemp«re\el
corpore Med. tert. sensit Oxon. pr. Mazar. Ambr. pr. Moret. sec. sumpsit Exc.
L.dcli.fudit Oisel. ed. Vicet. Exc. Kuben. sumpsit \c\fudit Florent. scnsit vel
sumpsit Med. quart. Non sensit te parte sua sed corpore in omni Reg. — 50 Duc-
NOT^
41 Abdita'] Solertia abdita Bessi, id exerta,' id est, promta, experta.
est, Bessi in terra abditi et occultati. Lentandis'] Id est, remis lente ob-
Pallentis] Perpetuus ille color luctaHdo agitandis : vel lentare re-
est ejusmodi operarum. Silius Itali- mos dicimus, quia remi ex lenta ar-
cus : * Et redit infelix effosso concolor bore facti curvantur. Virgilius : ' Ante
auro,' et Trinacria Icntandus remus in unda.'
Bessi] Bessi suntThraciae populi, Tonsis] Remi qui dicuntur tonsae a
quos Pacatus appellat Qucesitores, tondendis decutiendisque tluctibus.
quod anrum in terriE visceribus ex- 4.^ Latcri custos] Inspcctor Nauti-
qnirant. carum operarum, ideoquc iu navis
42 Exertus] Probatns, paratus, ex- latere constituitur.
peditus. Sic a Statio dicitnr, ' Diana 45 Dorida] Doris est Dea marina,
426 CL. CLAUDIANI XVll.
Rectores. Hispana tibi Germanaque Tethys 50
Paruit, et nostro diducta Britannia mundo :
Diversoque tuas coluerunt gurgite voces
Lentus Arar, Rhodanusque ferox, et dives Hiberus.
O quoties dohiit Rhenus, qua barbarus ibat,
Quod te non geminis frueretur judice ripis ! 55
Unius fit cura viri, quodcumque rubescit
Occasu, quodcuraque dies devexior ambit.
Tam celer assiduos explevit cursus honores.
Una potestatum spatiis interfuit aetas,
toi-es gubernandos per terram universam. Mare Hispanutn et Germanum tibi obe-
diverunt, ct Anglia separata ab orbe nostro : et Arar tardus, et violentus Rhodanus,
et opulcntus Iberus venerati sunt tua dicta in alveis variis. O quoties Rhenus in-
gemuit, qua parte alluebut bat-baros, quod non te potiretur moderatoread utrumque
suum littus ! Quodcumque rubet Sole occidente, quodcumque cingitur luce procli-
viore,fit cura uniusviri: tam promtus cui^sus absolvit prcefecturas non interruptas!
tores Med. tert. — 51 deducta Vat. sec. m. pr. et tert. ni. sec. Leid. pr. Reg.
Oxon. pr. m. pr. inc. Heins. — 52 voluerunt Tholos. tollunt in gurgite duo Vatt.
Petav. pr. Voss.— 53 Arabs Pric. Oisel. celer quatuor Vatt. Pal. Pric. Rott.
Oisel. Put. ferox Leid. pr. Vat. Livin. Petav. pr. Med. tert. Exc. Lucens.
sec./ero.r vel celer Vat. pr. Oxon, pr. Reg. Med. tert. Iberos Vat. pr. m. pr.
— 54 Rlietus Var. LL, e marg. Parm. quod inc. Heins. quo Moret. sec. quam
Jun. pr. Ald. — 55 non te duo Anibr. vindice Tholos. — 56 sit duo Vatt. Pal.
Rott. Med, pr. Moret, sec. Var. LL. e marg. Parin. caussa Anibr. pr. Pric.
Var. LL. ed. Antv. Ducis Vat. sec. tibi Oxon. sec. ra. pr. quicumque Farn.
Lov. quocumque Med. duo,Moret. sec. ed. Vicet. — 57 Occasu Vat. pr. Oisel. m.
sec. Med. tert. Exc. Laeti. Isingr. Junt.^Raphel. Occasum Exc. Lucens. sec.
Occasus Leid. sec. cum viginti quinque aliis, Exc. Gevart. Ald. ed. Parm. et
Vicet. item Var. LL. ed. Antv. Oceanus tres Vatt. Med. pr, quicumque Lov.
quacumque Vat, quart. — 58 Nam Ambr. sec. Jam Moret. sec, exiguos Var.
LL, ed, Antv, adversos Thuan. currus Leid, pr, Vat. tert, — 59 studiisVa.t, sec.
m. sec. interfluit Juu, pr. interfuit vel inteixenit Vat. pr. astas vet. Gyr. —
NOTiE
Nereidum mater. Hic sumitur pro 54 Rhenusl Hic fluvius erat limes
mari, Imperii Romani, ac proinde pars tan-
50 Tethysl Tethys est itidem Dea tum Germaniee subdita erat Roma-
marina quae sumitur pro mari. nis.
51 Britannial Domita a Julio Cae- 57 Dies devexior'\ Sol ad occasum
sare, veliit in alio orbe collocata dice- pronior, procHvior,
batur, Virgilius: ' Etpenitus toto di- 58 Cursus] Tam celeri vehit cnrsu
visos Orbe Britannos,' Tlieodorus ivit per omnes gradus Ho-
53 Rhodanus ferox, et dives Hiberus'] norum, non interruptorum, sibiqne
Id est, Galli feroces, divites Hispani, invicem velut adhaerentium,
Theodorus autem praefectus Gallia- 59 Una a;tas'] Una juventus inter-
rum, sub quibus Germaniae et Hispa- fuit, suftecit tot variis temporibus
niae partes continebantur. Honorum gerendorum.
DE MALLII THEOD. CONS. 4(27
Totque gjadus fati juvcnilibus iiitwlil annis. 60
Postquam parta quios, ct suninuim nacta cacumcn,
Jam sccura pctit privalum «jloria portum ;
Ingcnii rcdcunt rruc(ns, aliiquc lal)orcs,
Et vita3 pars nnlla pcrit. Quodcumque rcccdit
Litibus, incumbit stndiis, anlmustiuc vicissim 65
Aut curam imponit populis, aut otia Musis.
Omnia Cecropia^ rclcgis sccrcta scnccta^,
Discuticns quod quisquc novum mandavcrit aevo,
Quantaquc diversae producant agmina secta?.
Namque aliis princeps rerum disponitur aer : 70
Una atas,ju\ei\tui, stiffecil sAvWstemporibus Honorum, et dcdit alaiijuicnili tot
gradusfelicitatis, Posteaquam requies acquisita est tihi, et gloi-ia tiia uttigit itr-
ticem altum,jam ea tutaintrat secessum privutum. Fructus mentis revertuutur, et
laborcs atii, et pars 7iuUa vitcc amittitur. Qiiodcumque eripitur negotiis foitnsibus,
additur studiis, et mens tua alternatim, aut impendit labores populis, aut quietem
Musis. Recolis arcana omnia antiquitatis Graca, examinans quid novi unusquis-
que prodiderit litcris, et quantos vuria secta puriant catus. Ut enim aer constitui-
fiO fati vel fatum Reg. juvemdibus Exc. Lucens. sec. induit Moret. sec—
fil Post quod Ambr. tert. vasta Rott.— 62 tenet Var. LL. ed. Aiitv.— 63 redi-
tnit Ambr. [tr.Jiuctus Leid. pr. et decem aiii./nu<UA' vel ftuclus Vat. pr. Rc^.
Floreut. studiique Pat. aliique vel anitniquc Reg. Moret. sec— 64 quocumque
Farn. Lov.— 65 Hlitibus Med. lert.— 66 impendit legit Heins. vid. supra iv.
Cons. Hon. sub finem. apponit Gesn. et ed. Bipont. sludiis Pat. gladiis Anibr.
pr. m. pr. Missis pro Musis Jun. pr.— 67 Cicropice Ambr. sec CijcropicB
Moret. pr. pracepta Exc Rnben. si ccrta Med. tert.— 68 quid Vat. pr, Farn.
tres Med. quod Reg. Petav. sec Tiiolos. Oxou. pr. Var. LL. e niarg. Panu.
(juod quisciue vel quocumque Vat. pr. quodcumque duo Vatt. Pctav. pr. m. pr.
1WV0 Jun. pr. Vat. tert. novi legebat Heinsius. wj«n(iafm< Moret. pr. mandave-
rat Pal. diio Med. Jun. pr. Lov.— 69 percurrens Moret. pr. producunt Med,
quart. producant Moret. sec Exc Lucens. pr. perducant ed. Vicct.— 70 vid.
Column. in Enuium p. 275. et seqq. Firmic p. 6. Varias Pliilosopborum
NOT/E
60 Eati'] Honorum fato conccsso- penditur.
rum, contingentium. Qzwdcumque] Secundum quanicum-
62 Privatum portum] Ex longa diu- que partem recedit a litibus. Heiu-
turnorum laborum agitatione Thco- sius legit recidit, id esf, quodcumque
dorus se in vitam privatam, tanquam demit a litibus, dat studiis.
iuportumplacidissimum,recipit,Mu- 67 Cecropia senectce] Antiquitatis
sis operam daturus. Graecje. Graeci dicuntur Cecropid<e
63 Fructus] Doctrinae, quac velut a Cecrope Athenarum Rege.
fructus suavissimus animum pascit. 69 ^a^ «"antis agminibus, quan-
Virtus enim et scientia anims sunt ta velut familia stipati sint var.arum
nutrimenta. sectarum auctores.
64 Perit] NuUa vita> pars male im- 70 Aer] Anaximenes ponit aerem
428
CL. CLAUDIANI XVII.
Hic confidit aquis : hic procreat orania flaramis.
Alter, in ^tnasas casurus sponte favillas, .
Dispergit revocatque Deum, rursumque receptis
Nectit amicitiis, quicqiiid discordia solvit.
Corporis hic damnat sensus, verumque videri 75
Pernegat. Hic semper lapsurae pondera terrae
Conatur rapido coeli fulcire rotatu,
tur ah aliis, ut princijnum rerutn: alter constituit aquam: hic producit omnia ex
igne. Ille lapsjuus ultro injlammas JEtncB diffundit, et retrahit animam Mundi, et
conjungit iterum renovato fcedere quicquid contrarietas dissolrit. Hic condemnat
sensus corporis, et inficialur veritalem posse cognosci. Ille tentat sustinere vertigine
volubili Cceli, onus terrce semper cusurcB, et injiammat Solem vortice lapidis immensi.
opiniones hisce similes vide apud Minuc. Felic. p. 19. atque illic interpretes.
— 71 confundit Vat. sec. ed. Vicet. Ruben. confidit Moret. pr. Exc. Lucens.
pr. vid. Exc. Jul. Firniic. initio Operis. et procreat Med. sec. Petav. sec. —
72 CEtheas Mcd. sec. ni. pr. Enchenias Jun. pr. cethereas Farn. Auson. Ludo
VII. Sapient. Solone. i'uinas Farn. — 73 Jjm Vat. tert. Pric. Rott. Oisel. Med.
sec. Reg. m, sec. Tholos. Jun. pr. Oxon. sec. m. sec. Moret. sec. Petav. sec.
dein Thuan. Voss. a m. pr. Var. LL. ed. Antv. deum vel diem Vat. pr. Put.
cursumque Pat. rursusque Pric. Med. tert. Reg. rursumque Leid. pr. et octode-
cini alii. receptum Moret. pr. — 74 Nutrit Vat. sec. Nectit vel Nectus Reg.
— 75 damnat sensus Exc. Lucens. sec. clamat ed. Vicet. sexus Petav. sec. — 77
Conatu Oxon. sec. Exc. Voss. Var. LL. ed. Antv. coeli rapido duo Vatt.
Petav. pr. coelum Mazar. meatu vel rotatu Moret. sec. — 78 turbinis axe
NOT^
pro rerum principio: Thales Milesius,
aquam ; hinc Virgilius : ' Oceanum-
que patrem rerum.' Heraclitus ig-
nem pro principio statuit. Hippo-
crates aereni, aquani, et ignem. Ce-
terum hic Claudianus attingit rerum
principia.
71 Procreafl Procreata putat.
72 Alter} Empedocles ' totum se
Catanensium yEtnaeis donavit incen-
diis.' TertuUianus. Ille statuebat qua-
tuor elementa,'aquam, ignem,terram,
et aerem, et (quod et dixit Anaxago-
ras) mentem sacram per omnia diffu-
sam movere omnia, et eam in singula
rerum creatarum corpora recurrere
dicebat. Unde et Virgiiius : ' totam-
que infusa per artus Mens agitat mo-
lem, et magno se corpore miscet.'
73 Deum] Animam Mundi per om-
uia diffusam,quam esse Deum crede-
bant Empedocles et Anaxagoras, dis-
pergebant ad res generandas, revo-
cabant ad res destruendas.
74 Discordia'] Elementorum, quo-
rum amicitia et inimicitia omnia aut
facit, aut destruit : haec dissolvit, illa
connectit.
75 Verum] Pyrrhon sectae Pyrrho-
niorum auctor, negat veritatem posse
videri, ideoque de omnibus dubita-
bat. Pyrrhonei dicti sunt (TKenrtKol,
id est, contemplatores. Nihil enim sta-
tuunt, sed in quaerendo et contem-
plando toti sunt: dicti snut etiam
aTrop7]TiKol, id est, dubitantes, quod nihil
affirmando de omnibus dubitent. Et
immerito sane, unum enim saltera
scire deberent, se dubitare.
76 Semper lapsurcB] Casum seraper
minitantis.
77 Rotatu'] Quasi volnbilis Coeli
rapiditas suo impetu sustineat uiolem
terrze ; seu quasi terra quiescat iu
DR M.VLLII THKOD. CONS.
429
Acccnditque dicm pra?rupti turbine saxi.
Ille fcrox, unoque teg:i non passus Olympo,
Immeiisum pcr inane volat, linenuiue pcrosus
Parturit innumeros angusto pectorc mundos.
Hi va^a coUidunt ca^cis primordia plagis.
Numina constituunt alii, casusque relcgaut.
Graiorum obscuras Romanis floribus artes
Irradias, vicibus gratis formare loquentes
80
85
lUe violentux, et non ferens se operiri nno Ca-lo, voUtat pcr aerem infinilum, et
abhorrens ve^finitas, procreat in animo arcto mundos innumerabiles. lli commit-
tunt principia veTwm errantia hamulis occultis. Illi statuunt providentiain Dei,
et expeUunt casum. Tii o Tlieodore illustras doctrinam obscuram Grcecorum
elegantia Latina, solitus instruere dicentes dialogisfestivis, et concinnare alternatim
Vat. pr. ni. pr. ISIed. sec. turbinis axem Pat. — 79 imoque Vat. tert. Rott.
Exc. Gevart. regi Farn. Pat. — 80 ruit Med. sec. perosos Vat. pr. m.
pr. — 81 Paruit Put. Concipit diio Vatt. Petav. pr. augusto 0.\on. duo Leidd.
et al. pectore velprincipe Moret. sec. ccelos Pat. Heinsius notaverat seqq.
Paiiurit innumeros] ex Democriti sententia. vide Lindenbrog. in Amniian. p.
30. VaL Max. Lib. viii. E. xiv. n. 2. Extern. angusto pectore. Minuc. Feli.x
Octav. p. 18. de Deo, ' nobis tero ad intellectum pectus an{ni>tum cst.'
—82 vada Rott. Put. Var. LL. ed. Antv. conchulunt Leid. pr. conlidunt Vat.
pr. caca legis vel ccecis plagis Med. tert. caussis duo Vatt. plagis vel caussis
Petav. pr.— 84 arces Vat. tert. Pric. artis Rott.— 85 iiradiat Put. Jun. pr.
NOTiE
suo centro ob cursum Cceli rapidissi-
mum. Aristoteles, (priarly ^Efj.Trf5oK\Tjs
TT/f yfj;' virh rTJs Slvrjs r)pefxiiv, ait Em-
pedocles terram quiescere ob rapiditatem
Cceli.
78Saxi] Anaxagoras, Solemsaxnm,
et glebam auream esse dicebat. De
hoc Pliuius, ' Celebrant Graeci Anax-
agoram Clazoraenium Olynipiadis 78.
anno secundo praedixisse coelestiura
literarura scientia,qnibus diebus sax-
um casuruni esset a Sole. Idque fac-
tuni interdiu in Tliraciee parte ad JE-
gos flumeu,' 6cc.
79 Ferox] Violentus, furiosus.
81 Parturit] Quasi hi niuodi sint
tantum ejus stultje imaginationis fce-
tas.
Innumeros mmdos] NonnuUi tot
raundos esse volebant, quot sunt stel-
1e. Democritus, Epicurus, et Me-
trodorus admittebant infmitos. Et
Anaxarchus ille, qui lacrjmas excus-
sit Alexandro : 'A\«|ov5pos 'Ava^dpxov
Trepl k6(Tijmv anetpias aKOvuiv, fSaKpve :
Ale.vander Anaxarchum de Mundorum
infinitate audiens, lacrijmatwi est.
82 Vaga primordia] Dcinocritus et
Epicurus diccbant Muudiim ex tur-
bulenta et temeraria quadam atomo-
rum incursione esse conflatum : ato-
mos antem illas, seu lag-a primordia,
sibi invicem ha?rere per plagas seu
hamulos quosdam.
83 Numina constiluunt] Platonici
contra Epicurum.
85 Irradias] Illiistras nitida orati-
ouis luce et anin>nitate Philosophos
Graecos, qui de Etliica egerunt.
Vicibus gratis] Dialoyis, quos ' Prin-
ceps Philosophorum' Socrates invc-
nisse dicitur, et ' Pbilosopbiam mo-
430 CL. CLAUDIANI XVII.
Suetus, et alterno verum contexere nodo.
Quicquid Socratico manavit ab ordine, quicquid
Docta Cleanthea? sonuerunt atria turbae,
Inventum quodcumque tuo, Chrysippe, recessu,
Quicquid Democritus risit, dixitque tacendo 90
Pythagoras, uno se pectore cuncta vetustas
Condidit, et major collectis viribus exit.
Ornantur veteres, et nobiliore magistro
veritatem sertis flonim. Scilicet quicquid fluxit ab inslitutis Socratis, qtticquid
schola erudita ccetus Cleanthei emisit : quicquid excogitatum est, o Chrysippe, in
secessu tuo: quicquid Democrittis ridendo dixit, et Pythagoras edocuit silendo :
tota antiquitas inclusit se in una menle Theodori, et inde copiosior prodit riribus
conjunctis. Antiqui auctores illustrantur, et sub doctore illustriore Academia
Leid. pr. gratis vicibus Anibr. pr. servare ed. Vicet. — 86 Connectere Exc. Voss.
—87 Sacra tuo Jun. pr. — 88 Cloanthea tres Vatt. Pal. Farn. Florent. Put.
Petav. pr. Tholos. Med. sec. duo Ambr. ambo Moret. agmina Mazar. Ambr.
sec. Exc. Cod. Rhemens. atria vel agmina Vat. quart. inc. Heins. — 89 recursu
Cod. Barth. — 90 didicit risitque Jun. pr. dixit vel didicitque Vat. pr. Fam. —
91 j<no vel jmo Med. tert. ^rt/i<a Jun. pr. — 92 collatis legit Heins. qui ascrip-
serat lib. i. Stilichon 35. ' et quaa divisa beatos Efficiunt, collata tenes.' ut
ibi Codd. pro, coUecta. arsit Vat. tert. exit vel arsit Rott. exul Tholos. —
NOT^
ralem e Crelo evocasse.' Cicero. intentus tanta voluptate perfrueba-
86 Alierno iwdo verum contexere^i tur, ut eum, tanquam extra se posi-
Id est, per dialogos elegantes concin- tum, cibi potionisque caperet oblivio.'
nare et explicare veritatem, quasi M. A. Muretus.
contexeres rosasin sertanodis jucun- 90 Democritus] Summnm bonum in
dissimis. tranquillitate aninias pouebat, cetera
88 Cleanthea;'] Cleanthes vir labo- oninia ridebat ; uiide dictus est ■yiXa.-
riosus, et ideo Hercules dictus, Ze- alvos risor, quod semper rideret : con-
noni aiihaEsit, et a Cicerone dicitur tra Heraclitus perpetuo flebat.
' Stoicorum pater.' Tradunt enm 91 Pythagoras] Samins Philoso-
fuisse pauperrimum, et noctu aquam phus, docuit apud Crotoniatas in Ita-
hausisse, unde se per diem in studiis lia. Ejus discipuli quiuqnennii taci-
alere posset, eunique praeterea, quze turnitate initiabantur ipsius sacris,
a Zenone audierat, ossibus boum et utad Ccelestiacapiendaessent idonei.
testis fictilibus perscribere solitum. 92 Major] Copiosior, tauquara flu-
89 Chrysippe] Chrysippus Tarso vius, qui cum tantisper retinetur,
oriundus Philosophus Stoicns, Dia- postea exit major et abuudaniior.
lectica excellens ; cum Asinum ficus 93 Ornantur] lllustrantur a Theo-
comedentem videret, effusus in gau- doro, scriptiselegantibu.Xjet snbTheo-
dium risumque obiisse dicitur. In doro, Nobiliore Magistro quani Plato
recessu autem, quia Chrysippus se- fuit. Academia, hoc est Philosophia,
cessu delectabatur, et ' saepe studio omnisque doctrioa,transit ia Italiam.
DE MALLII THEOD. CONS. 431.
In Latiura spretis Academia niifjrat Athcnis,
Ut tandcra propius discat, quo linc bcatura !)5
Dirigitur ; (jua.' nornia boni, (juis linus lioncsti ;
Quaenam raembra sui virtus divisa donumdis
Objcctet vitiis ; qua^ pars injusta rccidat,
Qua3 vincat ratioue mctus, qnx IraMict araores.
Aut quoties elementa doces, semperquc tluentis 100
Materia3 causas : qnae vis aniraavcrit astra,
Impulerit(iue clioros : quo vivat raacliina motu ;
transit in Latium, Athcnis contcmtis, ut landem ediscnt certius, qnu in re summnm
bonum consistat, nme re^ula honi, quis terminus honcstatis, quasnam sui partcs fir-
tus seiiurata opponat ritiis superandis ; quw pars amputct res iniquas ; quic pars
superet timorem ratione ; quit pars comprimat amorcs ; vel iyHo<ifs, o 'riicoilore,
monstras clementa it causas materia perpctuo motii', vcl doces, quw virtus ani-
mam dedcrit sideribus, ct cxciturit Ilarmoniam ; quo spiritu 7noks agititur ;
93 Orantur Oxon. sec— 94 Tn Latiis Jiin. i)r. sumtis Lov. ni. pr. transit Piit.
Pat.^ — 9.5 discas Vat. tert. Pric. riorent. discunt Tiiolos. — 9G quis limcs omnes
Vatt. Pai. l'arn. Kott. qui limcs Leiil. pr. Oisel. Piit. Tlman. l'elav. sec.
Bonon. Oxon. sec. Mcd. ()uart. iti-ni (iesn. et cil. Bipont. — 97 suis Keji. inc.
Heins. diversu Mazar. domandum \c\domandis Reg. — 89 Objcctut Leid. pr. cnni
octodecini aliis. iniicta Vixt.Low invcctu Jun. pr. rccidut duo Vatt. Lo\. rccidit
Med. sec. ni. pr. recedat Vat. pr. et sec. Mazar. Leid. pr. ni. pr. Anii)r. pr. iMo-
let. sec. — 99 Qua Med. quart. Pat. Qua vel Qu<c IMed. pr. Moret. pr. vincat
amores Jun. pr. Med. quart. Vat. quint. freimt ReK. Oxon. \)T.servat \e\J'renat
Med. tert. amorc Reg.— 100 Aut \ar. LL. e niarg. Parni. .-If quatuor Vatt.
Pal. Farn.Pric. Rott. Jnn. pr. duo Lc-idd. totideni Oxon. Vicet. l'arni. Jiint.
Ald. Colin. Cryph. Isingr. Pulni. Ah Vat. Livin. Ila Florent. At ^el Ah Vat.
pr.fluentesVr\c. Oxon. pr. — 101 Materie Farn. quamvis Jun. pr. animuverat
Put. armaverit vel animaverit Vat. qiiiut. Heinsius ascripserat locuni Minuc.
Felic. p. 5. ' Sidera licet ignis accondcrit, et culuin licet sua niatoria suspeii-
derit.'— 102 Impleritque Moret.pr. Parm. Junt. Isingr. Colin. Grypli. Impkrent-
NOT/E
94 Academia'] Locns prope Athenas sit, cnr matcria, instar (luininis, pcr-
datus ab Academo ; in Imnc Plato petuo lliiat, et una re corrupta gcne-
Platoniciqiie contlueljant. retnr altera.
96 Boni] Qua; sit regula justitiiv, 101 .lH(m«rOTf] Veteres astra ani-
a?quitatis. mata esse putabant, iisrjue Genios
99 Hletus, amores] Duoe turisF, aut niotores ascribebant.
duce tranqnillitatis hiimana.' pcstes, 102 Impukritque choros] Id est, ex-
qiia parte, seu qua virtute frafnanii.c citarit illud agmen, iilaiii harmoniam
gint_ Astrorum, qiue ita siios cursus ab-
Franet] Velut cquum indomituin. solvnnt, ut qiiasi in cliorea ad niime-
100 Ekmenta] Hic tractantur ele- rum in coroiiam orbeniqiie cocant.
nienta, astra, meteora. Alii legunt, Impkrilque choros, id cst,
Fluentis materitE] Doces quae causa absolverit, perfecerit numeros, scu
432 CL. CLAUDIANI XVll.
Sidera cur septem retro nitantur in ortus
Obluctata polo : variisne meatibus idem
Arbiter, an gerainae convertant aethera raentes : 105
Sitne color proprius rerura, lucisne repulsu
Eludant aciem : tumidos quae Luna recursus
Nutriat Oceani : quo fracta tonitrua vento.
quare sepiem Planetee obsistentes Coelo conentur ire retro ; an idern moderaior
rapiat Ccelutn cursibus diversis, an duce Intelligenticc ; an color propnus hareat
in rebus, an res fallant oculos repercussu lucis ; qui Luna alat cestus reciprocos
tumefacti maris ; quo vento fulmina placentur ; quid attrahat nimbos pluvios, qua
queed, Vicet. Impuleritque duo Leidd. et vigiuti diio alii, Exc. Gevart.Schott.
et Lucens. pr. Var. LL. e niarg. Parm. Ald. Impuleritque polos Ambr. tert.
Impuleritque choris Jun. pr. choros duo Leidd. totldem Oxon. Reg. Mazar.
duo Vatt. duo Petav. chaos Med. quart. Put. Thuan. Bonon. Pat. Oxon. sec.
Leid. sec. m, sec. Petav. tert. Var. LL. e marg. Parm. Ald. chaos\c\ choros
Vat. pr. Lov. Exc. Gevart. vincat Pal. Florent. Med. pr. Jun. pr. Tholos. —
103 cum Mazar. mittantur Vat. quint. ortum Pric. Reg. — 104 tariisne Reg.
Thuan, Mazar. Petav. pr. Bonon. Ambr. pr. Moret. sec. Jun, pr. Oxon. pn
Med. tert. Vat. Livin. Exc. Lucens. sec. variisqxie Awo Vatt. Pal. Rott. Oisel,
variisve Vat. pr, et quart, Sched. Gud, — 105 Ambitus Pric, m, pr, cum rergant
Jun. pr. sidera Med. quart. Var. LL. e marg, Parm, Exr. Rnben. Ald. et ed.
Vicet. eethera Vat. Livin. Exc. Laeti et Lucens. pr. — 106 Sitve Mazar. Pat.
rerum proprius Pric. stellisque Petav, tert. m. pr. lucisve Pat. Tholos. lucisns
tres Vatt. Farn. Pric. Med. tert. Reg. Thuan. Mazar. m. pr. Leid. pr, duo
Oxon, Exc, Lucens. sec. lucisne vel lucisque Petav, sec, repulsoe Moret. sec.
repulsus Leid. sec, m. sec. Pric. Florent, Mcd, sec. Pat. Vat. quint. Exc.
Gevart. — 107 Elidant Vat. Livin. Put. m. sec. Ambr. sec. timidos Var. LL.
ed. Antv. recursiis Pric. Med. sec. recursus vel recessus Med. tert. lumina
cursus Jun. pr. — 108 facta tres Vatt. Leid. sec. m. sec. Exc. Gevart. facta
NOTiE
numerosam illam Harmoniam, Intelligentiee, aut duo Geuii, unns
Quo vivaf} Quo spiritu machina Ccehim, alter Pianetas torqueat.
Coelestis ita agatur, ut videatur vi- 106 Color] Dispntant Philosophi
vere. an color revera haereat in rebus, an
103 Retro nitantur] Ex priscis Phi- tantum vario hicis repercussu varia-
losophis Coelum incredibili rapiditate tus, hidat ac velut fallat oculos, qni
niovetur ab Orieute in Occidentem, putant veruni esse colorem, et jn re-
septem Planetae eodem motu rapi- bus ipsis haerentem, Virgilius : ' Re-
untur, sed alio motu sibi proprio bus nox abstulit atra colorem.'
quasi retrocedant, nitantur ire ab 107 Lu7ia] Certum enim est Ln-
Occidente in Orientem, sicque ob- nam domiuari aestibus Oceani. Idqne
luctantur Coeli motui. Sic Sol motu nonniilli tribuunt aeri a Luna presso,
Cceli raptus facit dies ; niotu proprio qui preniat agitetque maria. Quic-
facit annum : sive unus raoderator quid sit, ' Mirabiles elationes maris.'
sic vertat Ccelum et Plauetas moti- 108 Vento] Qua vi fulmina fractis
bus contrariis ; sive duae Mentes aut et elisis inter se nubibus erumpant.
DE MALLir TIIEOD. C0N8. 433
Qiiid tiahat imbiiferas nubes : quo saxa creeiitur
Graiulinis : uiule rigor ni\ ibiis : (\u;v: nannna per auras 110
Excutiat rutilos tractns : aut iuhnina velox.
Torqueat, aut tristem tigat crinita cometen.
Jani tibi coni[)ositam tinulaverat anrhora puppim :
Telluris jam certus eras : luecunda phicebant
anSB. grando saxea prodncufur ; niide frigus s\t nicilms ; fiui i;^nis per acrcm vihret
fulffura micantia, aut rapidusjaculetur tonHrua,aut crinilus nffigat Calo ina-stum Co-
metam, JamanchorastabiUeratlibi, o Tlieodore, navem placidam : jam altingebastuto
veXfractn Florent. 7notu Vat. tcrt. m. pr. — 109 Quid Vat. qnint. Florcnt.
Quis qiiatnor Vatt. Farii. Piic. Lov. Quas Hott. trahit Lov. Ainhr. tert.
ignifiras Pric. umbrifcras Piit. Jiin. pr. Moret. .<ec. uinbrifcras imhres \a.T.
LL. ed. Aiitv. quo vel (ptid saxa ()\oii. pr. creentur Vat. pr. Ronoii. Exc.
Lucens. j^r. creantur Leid. pr. et decein alii, Var. LL. e niarfj. Parin. ed.
Vicet. rotantur Exc. Cod. Rliem. teruntur Med. tert. feruntur Petav. pr. m.
pr. ftrantur Leid. sec. Vat. sec. Pal. duo Aled. Ainbr. tert. Exc. Gevart.
Ald. eted. Parm. ruantur Vat. tert. liott. Petav. sec.fcrantur \c\creentur Reir.
Morct. sec. Petav. tert. rotantur vel creentur Mazar. Ambr. sec. ruantur vel
rotantur Florent. ruantur vpI ferantur Oisel. creentur vel fcruntur duo Vatt.
rotentur Iej;it Heinsiiis, qui citat Ovid. Met. lib. ix. p. 2-29. nbi de nive simi.
liter, ' Inde nives fieri : uivibns qiioqne molle rotatis Astringi et spissa
glomerari i;randine coi piis.' fiabra duo Leidd. cnm viirinti duobiis aliis, Exc.
Gevart. Luceus. pr. Sched. Gud. Var. LL. ed. Autv. et e marg. Parni. item
ed. Vicet. ftagra ve\ftabra Lov. per aures Pat. ftabra vel aurcc vel ftabra per
flnras Vat. pr. — 111 ExcutiuntXnr. I.L. ed. Antv. £.rcu<WHf duo Lcidd. to-
tidem Oxou. Excruciant Petav. sec. ignes Vat. quiut. Med. pr. vel ftumina
Vat. pr. yfiim/Hrt etiam Ambr. pr. Petav. sec. Pat. inc. Heius. Var. LL. ed.
Antv. m. pr. /n/wina velyfu/HiHrt Florent. — 112 stcllata Rott. Leid. sec. Vat.
tert. Aml)r. tert. Exc. Gevarr. stellata vel crinita Fiorent. Reg. Heinsius
crinita probat ascripto loco Capitolin. in Autouino Pio : ' Appariiit et stella
crinita.' et in Commodo Li. 34. tomf/uH duo Med. co»Hcfen ed. Vicet. cometen
vel cometcs Med. tert. coinetem Leid. pr. et duodeoim alii. De Iiis Pliiloso-
phoniiu opiuionibus vide Probum et Scrvium in Virgil. Eclog. vi. — 113 fun-
darant ccquora puppem Put. puppem Ambr. sec. Moret. sec. — 114 erat Bonon.
NOT.E
109 Imbriferas'] Poeta^, secuti vul- tium calaniitatumque nnutiuin : Lu-
gus,pluvias tribiiunt Joviper cribrum canus : ' Et nunquam terris specta.
meienti. Sed pluviarnm causa Aus- tum impune Cometen,'
tro tribuitur. Ovidius : ' Pluvioquc Figat] Credebaut quippe non suo,
madescit ab Austro.' sed astheris motu ferri Cometam.
iSa.Ta grandinis] Xon raro grando 113 Compositam puppim] .Ancliora,
durescit ut lapis. Hnjuscc rei ex- &yKvpa, seu quics amica, stabilierat
einpla passim leguutur, videntur. puppim tiiam placidam, quiescentcm;
111 Excutiat] Vel fulgura, vel hoc cst, vitam tuam subtractam tu-
quandam potius stellarum cadentiiim multibus humanis.qui vitani nostram,
speciem. Ovidius : ' Qua? si non cc- cea navcm Huitantem in alto, instar
cidit, potuit cecidisse videri.' tempestatis agitant.
112 Tristem cometen] Rerum tris- 111 Ccrtus] Ccrto scicbas te ad
Delph. ct Var. Clas. Claud. 2 E
434 CL. CLAUDIANI XVII.
Otia : nascentcs ibant in soecula libri : 115
Cura subito liquida cessantem vidit ab aethra
Justitia, et tanto viduatas judice lcges.
Continuo frontem nimbo velata pudicam
Deseiit Auturani portas, qua vergit in Austrum
Signifer, et noctis reparant dispendia Chelas. 120
Pax avibus, quacumque volat : rabiemque frementes
terram : quies ubundans libris j«i-aftn^ te : libri edili a te tendebant ad {pternitatem :
cum statimJusiitia aspexit a Cwluclaro te otiantem, tt citriam jiricttlam tantojudice.
Illa liabens viiUum castiim tectuni fasciti longti relimiiiit limen Autumni, qua parte
Zodiacus inclinat so.in meridiem, et brachia Scorpioiils resarciunt damnum noctis.
Quacumque Justitia volat pax cst volucribus: et ferce crudeles abjeceritnt furorem.
Petav. tert. /acuHcZa cjnatiior Vatt. Rott. Oisel. fecunda Vat. sec. Pal. dno
Med. Jun. pr. Oxon. sec. Lov. m. pr. Tliolos. Pat. Moret. sec. inc. Heins.
Anibr. sec. fecunda vel facunda Reg. Oxon. pr. Med. tert. fecunda probat
Heinsius ascripto loco Claudian. Epist. ad Olybrinm vs. 21. ' Crebraque
fecundo festinet litera cursu.' placebmt Lov. jacebant Vat. pr. — 117 Justitiam
Juu. pr. Put. Oxon. sec. tanttis Vat. scc. ra. pr.— 118 Continuam Put. nimbo
Ambr. tert. Exc. Cod. Rhem. limbo, vide omnino Herald. in Amm. p. 102. —
119 Dffegit Exc. Lucens. sec. Arctoumportum Vric. autunmi partesYoss, am.
s. Var. LL. ed. Antv. vertit inc. Heins. mergit Jun. pr. — 120 thelts Var.
LL. ed. Antv. chela: vel thile Vat. tert. — 121 quecumque Vat. pr. qucccumque
Oxon. sec. volat tres Med. inc. Heins. Put. Reg. Tbuan. Bouon. Pat. Tholos.
duo Petav. Var. LL. e marg. Parni. volant cluo Vatt. Med. tert. Jun. pr.
Mazar. Exc. Ruben. Lucens. pr. et ed. Vicet. furentesJim. pr.ferentes Oisel.
frementes duo Leidd. Oxon. sec. Vat. quart. ni. pr. Exc. Lieti. frementes vel
NOT^
terram et quietem, tanquam ad por- tia : -Kapdevos tTKvdpuTTT] ypdcperai, Kot
tum, raox perventurum. crwicrTTjKos l'xou(ra tc» -Kpoau-nov koI
115 Otia fcecundtt] Qu2e producunt evTovov,Kal5fdopKus0\^irovffa,&aTeTo7s
praeclaros ingeniifcBtus, libros doctos fj.lv aSlKois tpofiov iix-rroielv : Virgoseve'
scilicet. Otia auteni vocantur teni- ra tlescribitur, et habens vultum constan-
pus, quod docti studiis consecrant. tem ac vchementem, et acres oculos, ut
Virgilius : ' Ilio Virgiliura me tem- improbis terrorem incutiat.
pore dulcis alebat Parthenope studiis 119 Autumni portasl Justitia seu
llorentem ignobilis oti.' Virgo sedem fixit prope Libram, quae
118 Isimbo] ^' imbus, \el limbus, est primum est Autumni signum.
fasciola trausversa, ex auro,assuta in 120 Signifer'\ Zodiacus, qui gerit
linteo, quod est in fronte foerainarnui, signa duodecira. De hoc supra in
et quod ut ninibus Soli, sic vultui ob- Cons. Prob. vs. 241.
tenditur. Virgines autera non pro- Cheltc] Brachia Scorpii, quae a
cedebant olim in publicuni, nisi vela- nonnullis pro Libra accipiuntur; et
ta fronte. Est et alia causa, cur reparant damna uoctis, quam post
Justitia veletur, quod scilicet aequita- a'quinoctiura Autnnini efficiuut die-
tis tantum, non personarum rationem bus longiorcm.
Uabeat. Ex Chrysippo tamen Justi- 121 Pax acibus] Justitia regnante,
Dli MALLII TIILOD. CONS.
4dG
Deposuere feiae. Ljetatur tcna rcvcrso
Numinc, quod prisci post tempora perdidit auri.
Illa per occnltum Lisrnrnm se nucnibus inlert,
Et castos lcvibns planlis iniiressa Penates 125
Invcnit a^therios signantem pulvcre cnrsus ;
Qnos pia solicito deprendit pollicc Memphis.
QucC movcant momenta pohnn, quani certus in astris
Error : quis tenebras Soli, causisquc meantem
Detectum indicat nnmerus: quai linca Phoeben 1:30
Terru ^audct Dea rcdeuytti', qinim iimiicrat /)ov< scrculum atitujuum aurece d^ta-
ti». Ula Ju^titia tacita iufircilitur urbcm Lii^uruin Midiolaiumi, ct intraus
pcde celtri domum sanctam Tlii-odori, rciicril euin dclincantcm luolus ca'ltsteihi
puhere, (juos motus Memitliis rcligiosa e.vcou;itav!t upera curioS't. Dt^i<,'nat
iienipe, quie veliit pondcra uidtait Cwlum, iiuam staliilis sit circuitus lu
riniutis, nuis calcutus dcnolct cuiiginein Solif, tt eclipsin udicuiciitcm cerlis de
/urentes^MeA. feit.— 122 Deposuere suum Oxon. sec. ni. pr.— 123 dicidit Med.
tert. ni.pr. ««/liidcm. — 121 iinidein occulte Moret. pr. vastis se inanibus \-dt.
pr. et Vat. Li\ in. offcrt Vat. ^ec. et tert. m. pr. Pal. Meil. scc. infert vel
ujftrt Oxon. sec. Med. tcrt.— l:i j pcnnis Moret. sec. planlist\c> .MeJ. inc. Heins.
Ptit. Tliiian. Pat. Boiion. Vat. Livin. duo Anibr. et Fetav. Exc. Liicens. sec.
Sched. Gud. plauslris Farn. Rott. Florent. Mazar. Vat. sec. Leid. sec. Anibr.
tert. plautris vel pcnnis Lov. plauslris vci phitUis lleg. O\on. sec. Med. tert. iteni
Petav. teit. — 12G sj^^mix^s Petav. stc. puhere duo Leidd. cuin viijinli trihus
aliis, Exc. Cevart. Lucens. pr, Var. LL. td. Antv. currus Put. — l'Jl7 Quctn vel
Qhos Reg. pollicitn l holof. depcudit Oxon. sec. — liS/ovtant conj. Kcins. in Aus-
tris Rott.— 129 Soli Pal. INIed. pr. Mazar. Var. LL. e niarir. Parm. Exc. Cod.
Rliem. Ald. ed. Vicet. iS'o/is oiniies Valt. Rott. Oisel. Kes;. F--xc. Lucens.pr.caws-
susque Exc. Sdiott. in (luibiis Gionov. conjecerat quunlusque. casitsque vel caus-
sisque Oxoii. sec. Heinsius caussansque conjiciebat. — 130 sig:utt nuincrus vet.
Uyr. vidcut Rt <r. Var. LL. e niar§r. Parni. indicitXnK pr. indicut diio Leidd. riiiu
vigiuti duobus aliis, Exc. Gevart. Lucens. pr. et Cod. Rbciiiens. itutucut \i\t.
NOr.E
oinnia pacata : etiam aves et terjj
luilliiin sibi beliiim interunt ; hoc
enim injustitiiB est.
122 Reverso nutninc] Olim in sapcu-
lo aureo Justitia scu Astraea coninio-
rabatnr cnm hominibiis, sed polliitos
furtis, sceleribus, et,ex Ovidio, 'Ca*-
de madentes Ultinia Cwlcstuin tcrras
Astra^a rtliquit.'
126 Pulvcre] Quo utebantur ad
fignras signandas. Cicero, ' Eruditus
pulvis Matiienialicoriiin.'
127 Mcniphis] Urbs yEpypti, poni-
tur pro ipsa jEgypto, quas niater et
nutrix Mathcmaticariim discipiiiia-
riim. Pia dicitiir, (juod siiperstilioiii-
bus indulgeret. Porro (|uis nescit
doctrinas apiid yEgyplios tloruisse?
Iinmo etmiiltarum artiiiin.Egyplii di-
ciintiir fuisse inveutores.
12S Moincnta] Qu<e vcliit pondera
moveant Calum, iit movetiir Horolo-
giuni.
130 Linca] Liina cclipsin patitnr,
cuin est in linea ediptica, ipiod non
accidit, nisi plena luna. Ecliptica li-
nea dicitur oTro tou iKXiinui', deficere.
436 CL. CLAUDIANI XVII.
Damnet, et excluso pallentem fratre relinquat.
Ut procul aspexit fiilgentia virginis ora,
Cognovitque Deam, vultus vcneratus amicos
Occurrit, scripta?que notas confundit arense.
Cum sic Diva prior : Malli, sincera bonorum 135
Congeries, in qiio veteris vestigia recti,
Et ductos video mores meliore metallo ;
Jam satis indultum studiis ; Musaeque tot annos
Eripuere mihi : pridem te jura rcposcunt.
causis: qii<vlinea noceat Lurne, et deserat \\\am nbscurutum, ihtercluso fratre Ipsinn
Sole. Statitn atque 'l'lieodonis vidit tonge vnltuin micantem rirginis Jiistitise, et
sensit Diva>n, cnlensjuciem cnvam sil)i, it obviam, et turbat signa pulverisjigurati.
7'um Dea prior loqtutur ita : O I\Ialli,'\n quo cumulus est sincerus virtutum
omnium, in quo aspicio indicia ccquitatis, et mores factos ex metallo excellentiore,
jam satis datum est literis ; et jam satis Musce subtraxerunt te mihi. Leges
quart. Thuan. Reg. m. sec. Pat. Tiiolos. Moret. sec. duo Oxon. m. sec. Exc.
Scliott. Rulien. Sched. Gud. ed. Vicet. item Var. LL. ed. Antv. dicat et
eniend. discat Florent. indicut vel inducat Vat. sec. 7iumerum INIed. quart.
numerus Exc. Liicens. sec. 7uimeris Put. Pat. Iholos. Exc. Ruben. ed. Parm.
et Vicet. Fliabum Rott. Phoebem duo Vatt. Leid. sec. Florent. Mazar. Lov.
tres Med.totidem Petav. — 131 rcliquit Vat. (\\\\xii.—\o2 fu1gent'ia\^\ pallcn-
tia dno Vatt. — 133 Agnovitque Vat. (luint. in Lov. hic versus deest. veneratus
Vat. pr. Farn. Bonon. Vat. Livin. Moret. pr. Petav. tert. Exc. Lucens. sec.
vcneratur Leid. sec. et duodecim alii. venerantur Pal. Petav. sec. — 13-1 Occur-
rit vel Accunit jNIazar. Occurrunt Oxon. sec. s.:riptoque Var. LL. ed. Antv.
sprctcvque Moret. pv. confudit Reg. Leid. sec. Ambr. tert. Exc. Gevart. —
135 C!<w Pal. jMed. pr. Rloret. scc. Tum duo Leidd. Oxon. pr. duo Vatt.
Pric. Reg. Thuan. Petav. tert. Vat. Livin. Exc. Gevart. Lucens. sec. Var.
LL. e marg. Parni. Tunc Gesn. ed. Bipont. Malli Farn. Manni Moret. sec.
vialim Med. tert. Manli duo Leidd. et quatnordecim scripti, Exc. Lapti et
Gevart. Ald. Var. LL. ed. Antv. — 136 quetn Mazar. veterum Vat. quart. vete-
ris vtlvcterumVetav. pr. — 138 satis inductum Vat. tert. Farn. Rott. Oisel.
Petav. sec. iyidictum vel indultum Vat. qnint. Stigiis Rott. annis Reg. m. pr.
annis \elannos Med. tert. — 139 Eripuere mihi pridcin. cunrreAeia ffrijix-^, Med.
NOT.E
131 Excluso frutrc] Sole excluso a habent omnes boni.
terrsE giobo, qui inipcdit, quominus Recti^ Vestigia priscae simplicita-
Luna, ut solet, iumen a Sole fratre tis, acquitatis, et mores aureos, hoc
uiutuetnr. est, dignos s*cnlo aureo, quod, ex
134 Arena'] Pulveris INIathematici Ovidio, ' Sponte sua sine lege fidcm
notas confundit pric gaudio, quo per- rectumque colebat.'
fundebatur, q-.od Justitiaui videret. 137 Duclos meliove jnetallo^ Mores
136 Covgcries] In qao est congeries, aureos, et meliore metallo ductos at.
seu cumulus bonorum, seu virtutum ; que contlatos. ISIetaphora sumta ah
vel in quo omnes boni videntur iu- auro, quod couflatur. Alludit autem
ess« : quasi Mallius habcrct tantam Potita ad mores sjecuU aurei.
virtulem in se congestam, quantam
I)E MALLIl TIIKOD. CONS. 437
A^grcderc, ct nostro rursiun te roddc lal)ori. 140
Nec til)i sutiiciat transuiissiv i^loria vila\
Humauuui curare geuus, quis tcruiiuus unquam
Praescripsit ? nullas rccipit prudcntia nictas.
Addo, quod luTC niulfis potuit contini:;oro sodcs :
Scd mcriti tautum rodeunt, actusquc priorcs 145
Commendat repetitus honos: virtusquc rcducit,
Quos Fortuna legit. Mclius niaguoque petendum
Credis, in abstrusa rerum ratione morari ?
Scilicet illa tui patriam praecepta Platonis
repetunt te jamdudum. Age, et restitue te iterum operi nostro: ncque Iwnos vitce
prceterit(t satis sit tibi: quisfinis utuiuam vetuit regere gcntem humanamj pru-
dentianullos ugnoscit limites. AiOice quod hic honos potnit evcnire wuliis. At
hoiiores rercrluntur solum, s-i meriti siint, et dignitas rcnovata prudicat aclioncs
prtecedintis, et virtus revocat, quosfortuna eligit. Aii putus justius, ct iil paran-
dum magno pretio, remancrc sciiicet in causis rcrum perscrutandis.' yimirum illa
docununta Flutonis lui cxtuUrunl magis patriam, quum Tlieniistoclcs, qui obc-
tert. poposcunt Pric. Petav. sec. Yar. LL. ed. Antv.— 1 10 Egredere \'e\ Aggi-e-
dcre Oxon. sec. rursum no^tro Vat. scc. Pal. 'Mcd. pr. rursus tres Vatt. Rott.
Florcnt. Petav. pr.— 141 Ihic libi Pal. ripce Vat. pr. ripce vcl vitcr Vat. quart.
Ilumamim curare getius. ciim reXeia oTiyfxri, \a\.. pr. Moret. pr. Tiiuaii.
142 Quhi Leid. pr.— 143 1'rascripti Pat. ni. pr. Prascriplis conjiciolwt Hcin-
sius.— 1 14 hic Put. multis potuit Lcid. pr. Oxon. pr. Re^. Vat. Livin. l\led.
tert. Exc. Lucens. scc. potuit muUis (niatuor Vatt. Pal. Farn. Pric. Oisel.—
14.5 meritis quatuor Vatt. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. meriti Vat. pr. itcm
Vat. Livin. atque ita leg. Heins. cuni Gevart. et sic Florent. m. pr. habmssc
videtur. rcdiit vel redeunt Moret. sec. morcsque Pric. — 14G honor l*al. Prio.
honos duo Leidd. cum viirinti tribus aliis, Exc. Luccns. sec. rcccdit Pat.—
147 /c^/f E\c. Cod. Rliem. (/a/it Mcd. tert. Icgit KoxMm. rcir/f onines \ att.
Pal. Farn. Pric. gcrit vcl rcgit Oxon. scc. Heinsius legit proliat, et lianc
emcndationcm ante annum (icvartio se Jam indicasse notJivcrat.— 148 o6-
s/niM Jun. pr. Oxon. pr. Vat. quint. Petav. pr. Andir. pr. angusta inc. Heins.
ab intrusa Vat. lert. Rott. an ahstrusu Vicet. Parm. abstrvsa vcl ohstrusa Med.
tert. milius ratione Vat. tcrt. mernfi Vat. pr. et sec. m. pr. vocari Pric. m. pr.
—149 secreta quidam Codd. teste Heinsio, qui decrda liinc conjicit. prwccpta
Exc. Schott. in quibus Gronovius annotavcrat locum desumtum esse ex Cic.
NOT/E
143 Prascripsitl Qnis nnquam ter- 144 5«/«] Honoris ctdi-nilalis.
minumsibifinemquepra>scripsit,cum 14G Commendat] Di^mitas repelita
cura babcnda e.t liumani generis r reddit commcndabilcm priorem dig-
tum enim prudentis est, nullas sibi nitatem, ad (p.am nuUi ilerum ite-
poneremetas. rurnquc rtJtHH*, "isi mcn/i sint.
yullas recipit prudenlia metas'] Immo Viriusque reducit] Virtiis revocat ad
metas ipsa priescribit aliis virtutibws, seciindam dignitatem eos, qui casu ad
et sine ipsa uulla virtus est. primam electi fuisse viden possiut.
438 Cfc. CLAUDIANI XVII.
Erexere magis, quaiii qui responsa secutus 150
Obruit Eoas rlasscs, urbcmque carinis
Vexit, ct arsuras Medo subduxit Athenas?
.Spartanis potuit robur prssstare Lycurgus
Matribus, et sexum leges vicere severae :
Civibus et vetitis ij^navo credere miiro 15*5
Tutins objecit nudam Laced^emona bellis.
At non Pythao;orae monitus, annique silentes,
Famosum CEbalii luxum pressere Tarenti :
dioix ornciilo opprcssit naves Orietifis, et porttndt urhem Atlienas in navihus, et eri-
pnit Athnias iiiccmlendas Persisl Lycurgus potuit inspirare vircs matrUius Lace-
(tfemomis, et leges ejus rigidte superaverunt sexum muliebrem ; uc proliibitis civi-
lius fidere mcenibus inerlibus, exposuit securius prceliis Spartam midatam mmis.
6Vrf admnnitiones, et anni taciti Pythagorce, non represserunt luxuriam infamem
de Offic. lih. T. Catonis Med. tert. ine. Heins.^ — 150 qnam (juis Pnt. quamvis
l*at. — 1,51 Ohruis Petav. sc.r. aratas classes Pric. urbesque Farn. ed. Vicet.
wr/;t»)(7i/e Florent. qnatiior Med. inc. Heins. Moret. sec. Reg. Put. INIazar.
Bonon. Pat. Tliolos. tres Pe.tav. totidem Anibr. Lov. Ald. Exc. Gevart. et
Lucens. pr. — 152 arsnros medio Var. LL. ed. Antv. 3Jedis Reg. Medio Jun.
j>r. Oxon. pr. m. Med. sec. m. pr. Moret. sec. Exc. Voss. — 153 reparare
Anibr. pr. m. pr. rires reparare '!\lore.t. sec. Ligurgus duo IMoret. Lygurgits
Lov. Exc. Gevart. — 154 Matribus ct sexum vel Meniibus et matrum Pat. sexus
Pric. matrum \>vo sexum Tliolos. mutres \n-o leges inc. Heins. — 155 Cursibus
Leid. pr. Curtibus vel CivibusMed. teit. vetitos Var. LL. ed. Antv. ignaro
Leid. sec. Exc. Voss. — 157 An tot Var. LL. e marg. Parm. At nunc Rott.
iinnique Exc. Laeti. animique Jnn. pr. Moret. sec. Med. quart. inc. Heins.
Vjic. Ruben. Var. LL. e marg. Parm. ed. Vicet. Samiique conj. Heins. anni-
ijue vel animique Med. tert. — 158 Formosum Jun. pr. Med. sec. Famosum vel
NOT^
150 Responsa'] Oracula qua', Xerxe pngnarent.
in Grasciani irrunipente, nionebant 154 Sexum viccre] Foeminei sexus
salutem quaercndam esse in domibus solitam imbeciilitatem superavernnt.
ligueis. TJnus Tlicmistocles id feli- 15G Tutius'] Lycurgns credidit lu-
cnter explicuit de navibus, fclicius- tius esse et forlins Spartam confidere
()ue patriam liberavit, quam omnes virtuti, quam muris, sine quibus re-
Platonici fecissent. niansit nsque ad Cassandri tempora,
151 Eoasl Acies ab Oriente in post morteni Alexandri Graeciara vas-
Gra^ciam irruontes. tantis.
152 Mcdo] l^ersaruni Regi Xerxi, 157 Anniqne silcntes'] Nam Pytba-
Medis imperanti. goraei ■KevTo.eTiav fiauxa-to^i l^ovov rhv
153 Lycurgus] Lacedapmoniornm Xoyov KaTaKovovTts, pcr quinquennium
bic Legisbator jussit exercitia mulie- sikbant, solum ijus sermoncm audientes.
ribus et viris esse communia, ut foe- Laertius.
minae snsciperent liberos valentiores, 158 CEbalii Tarenti] Id est, ab (E-
et pro patria, si ita res postularet, baliis sen Spartauis v.el conditi vel
DE MALMl TIIEOD. CONS, 430
Quis voio insiirnom tanto sub Principe curam
llespuat ? aut(iuanilo moritis mujora patobunt IGO
Pra?mia ? quis domcns adoo, {[ui juii^oro sonsus
Cuni Stiliclione ne<j;et? similcm qua^ protnlit ajtas
Consilio vol Marte virum? nunc IJrutus amarct
Vivorc sub ro<iiu) : tali succumberct aulaj
Fabricius : cuporont ipsi scrvire Catones. 166
Nonne vides, ut nostra soror, Clomentia, tristes
Obtundat jiladios, fratresque amplexa sereuos
Assursrat Pietas ? Iractis ut lugoat armis
Periidia, ot laceris morientes crinibus hydri
Tiirenti CEbalii. Ecquis autem recuset laborem sub tanto Impcratore Honorio ?
vel quando merces ampUor dabitur lirluti ? Ecquis ita amens est, ut renuat con-
jung:ere consiliu siia cum Slitichnnc/ Qua: s<rcula tuterunt parem prudentia tel
/ortitudine .' JSunc Brutus rettct vicerc sub re^no. Fabricius sulijiceret sc tati Imr
perio. Catones ipsi gcstiratt /amulari. An nnn aspicis, ut Clemenlia snror nostra
liabetet enses immites, et Pictas complexa /rutres placidos, attoUatur.' An non
vides, ut Perfdiajieat armis ruptis, it colulni pereuntes capitlis laniatis tingant
Formosum ISIcil. tert. frcgerc ^Mazar. pra/crre Lov. m. pr. Tarenti INIecl. tert.
Talenli Leid. sec. euni viffinti sex aliis, Exe. Voss. ot Gevart. et Var. LL.
ed. Antv. cnni Giossa i.e. Atexamlri. Tarcnti vel Talcnti Vat. pr. et tcrt.—
159 Qui inc. Heins. — 100 quomlam O.xon. sec. majora duhuntur Pal. Metl. pr.
€od. Barth. pduntur 1'ric.— IGl quis Bonon.— 1G2 Cum Stilichone Vat. sec.
A Stiliconc Jun. pr. simitem qu<c\at. \n: et tert. gKcw Leid. pr. ct sctlecim
alii, Exc. Gevart. et Lucens. sec. pertuUt Pric. Pal. prututit dno Leiil. cum
octoderim aliis, Exc. Lieti, Scliott. Gevart. Kuben. ct Lucens. sec. Ald. ct
Var. LL. e marg. Parni.— 1G3 Conscitio Farn. 3Iarte tuo Var. LL. ed. Antv.
nunc Brutus Vat. Livin. tunc Ald. vcl Brutus vel nunc Brulus Med. tcrt. —
IGl sub rcgno. trcs Vatt. Florcnt. Reg. Thuan. duo Petav. tres Amhr. Honon.
Pat. Moret. pr. Lov. regno tali. Vat. sec. Pal. Farn. Pric. procumbcret Honon.
duo Vatt. trcs Ambr. succumberct vel procumbcrct Petav. pr.— 1G5 regnare
Med. sec— IGG tristis Kott. Oisel. Thuan. Pat. 'I'holos. duo Petav. Ambr.
tert.— 1G7 Obtundit ed. Vicct. Occumbat Put. /rutrcs quatuor Vatt. Pal.
Farn. Pric. Kott. Oisel. fratresque Vat. pr. Leid. pr. Oxon. pr. INIed. quart.
Reg. Vat. Livin. Exc. Lucens. pr.— 108 Assurgit Lov. luccat Rott.— 170 tn
SOTJE
aucti: cnius urbiscives deliciis dif- norii, tutore Stilichonc.
fluentes summuni bouum in voluptate 165 Fabricius] Civ.s notae frugali-
ponebant. Ha-c urbs est in sinu Ta- tatis, et Reip. amans, Regum itidem
rentino in extrema Italia. osor, sicut ct Catones.
103 Consitio] Qu^ eetas tulit simi- ICG Tristes gtadtos-] Tr.stU.a; effec-
lem Stilichoni, vel consilio in pace, torcs. , . ,■
velfortitudine in bello.^ 107 Fralres sercnos] Arcad.um et
Brutus] Etsi Regura osor ct cx- Honorium, serenos, plac.dos, et 1.q:Io
pulsor, amaret vivere sub Kcgi.o Ho- aut numinibus trauquillis s.miles.
440 CL. CLAUDIANI XVII.
Lambant invalido Furiarum vincla veneno ? 170
Exultat cum Pace Fides : jam sidera cunctae
Liquimus, et placidas inter discurrimus urbes.
Nobiscum, Theodore, redi. Subit ille loquentem
Talibus : Agrestem dudum me, Diva, reverti
Cogis, et infectum longi rubigine ruris 175
Ad tua signa vocas ? nam quae mihi cura tot annos
Altera, quam duras sulcis mollire novales ?
Nosse soli vires, nemori quee commoda rupes,
Quis felix oleae tractus, quag gleba faveret
Frugibus, aut quales tegeret vindemia colles ? 180
Terribiles rursum lituos veteranus adibo,
catenas Fitriarum veneno debili? Fides triumpliat citm Pace: jam nos omnes dese-
ruimus Calum, et cursifamus pcr Urbes pacatas. Revertere nobiscum, o Theodore.
Ille Theodonis respondet his verbis locuta- Jnstitia'. O Dea cogis redire mejam-
fvidem factuni riisti.cum, et revocas ad vexilla tiia nie marcentem situ longo agro-
rum ? Etenim quis labor alius milii per tot annos, quam subigere agros duros vo-
mere, quam cognoscere naturam terra ? cognoscere quce loca saxosa idonea sint
sylvtB, quis campus fcecundus oleis, quce arva utilia sint segeti, vel quos vitis vestiret
ciivos ! Ego veteranus iterum repetam tubas metuendas^ et ego ut nauta senex ex'
medio Petav. sec. vincla Vat. pr. colla Vat. sec. Med. pr. Pal. — 171 ExsuUet
Vat. quint. cumsidera inc. Heins. comia pvojam sidera Jun. pr. sidere Vicet.
cuncta Exc. Ruben. ciinctce vel cincfce Med. tert. — 172 Liquimus Vat. pr. Kott.
Oisel. Leid. sec. Med. tert. Ald. Exc. Voss. Gevart. et Lucens. pr. Linquimus
viginti alii, ed. Parni. et Vicet. Isingr. Gryph. Colin. Raphel. et al. ades vel
urbes Florent. — 173 redis Vat. pr. veni vet. Gjr. Exc. Lucens. sec. — 174 Roma
Put. — 175 longa Vat. pr. jitris Moret. sec. — 176 sigua Rott. Oisel. castra
Anibr. tert. sed quce Reg. nam qtice Vat. pr. vet. Gyr. Leid. pr. Vat. Livin.
Exc. Lucens. sec. mtmquam quatuor Vatt. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. nam
gua Exc. Voss. <i6i Oxon. sec. m. pr. caum Thoios. annos Anibr. sec. annis
quatuor Vatt. Farn. Pric. — 177 diras Put. ditris Florent. m. pr. — 178 Solis
vosse vias Exc. Laeti. Solis tres Vatt. Farn. Rott. Oisel. qttce et commoda ed.
Vicet. accomoda nialebat Heins. — 179 olei Pric. Ambr. sec. inc. Heins. Quce
fclix olece rcgio Med. quart. — 180 Fructibits Moret. sec. aut qiiales Exc. Laeti.
et quales Vat. pr. qualis Leid. pr. Oxon. pr. INIcd. tert. inc. Heins. Mazar. Pat.
Tholos. Bonon. Moret. pr. Petav. tert. duo Ambr. ed. Vicet. Exc. Gevart.
eollis Petav. sec. colles! vet. Gyr. — 181 cursim Med. sec. ni. pr. rursus Jun.
pr. Moret. pr. Vat. sec. Pal. Pric. in Leid. sec. hic denno lacuna erat aliquot
NOT/E
170 Fttriarum'] Ubi Justitia reg- 174 Agrestem'] Me factum agres-
nat, regnant et ceterae virtutes, exu- tem longa mea in agris mansione, et
lant et scelera, scelerumque auctores quasi infectum situ ac rubigine, hoc
jTyf jjg^ cst, otio ct diuturno secessu.
172 Inter discurrimus] Permistae 181 Lituos] Pugnas, praelia, per li-
populo, ut olim aetate aurea, discur- tuos designata.
rimus.
DE MALLII THF.OD. CONS. 441
Et desueta vetiis tentabo coerula vcctor ?
Collectamque diu, et certis utcumque locatam
Sedibus, in dubiiun patiar deponcre iianam ?
Nec rae, quid valeat Xatura lortior usus, 185
Pra;terit, aut quantum ncdccta? dclhmt arti.
Desidis aurigtX non audit verbera currus :
Nec mauus agnoscit, quem nou exercuit, arcum.
Esse scd injustum fatoor, quodcumquc nc<iatur
Justitia). Tu prima homiacm sylvcstribus antris 100
Elicis, et foedo detergis sa^cula victu.
Te propter colimus leges, animosque ferarum
periar mariu desuetu ? Et sustiiubo exponere foi tiinse dubicc gloriitm mcam partnin
/ong-o tenipoic, «-< stahilituin quudamiiwilo in Ivcis sccuris / Ncjuc lutd iiie, quid
cOiisnetudo pntiiitior natuni valcal, vcl quantuiii dcpcrdalnr c\ iiulustria contiinta.
Equi uun obediunt flagcUo rcctoris if.niavi: ncqueinahuscognusciljaculum^quod
non experla est. At conjilci.r iniquuin esse, quud ricusalur Justili^e. Tu prima
eduxisti hominem ex cacernis sijlvarum, ct puruas orbcm a i(t'a turpi. Ob te nnc-
folioruni.— 182 deserta vel dcsucta Moret. pr. ridor Vat. tei t. Prie. Kott.
Vicet. ed. vector vel rector Moict. pr.— 183 rdiquis utcumque Pric. (liu ccrtis
Vat. quart. Anibr. sec. Med. tcrt. ubicumiiue diio Mcdd. utrumque Vat. tert.
:Mazar. ulrimquc Oxon. sec. IJonon. Tliolos. retav. tcrt. utcumquc vcl utrim-
que Mcd. tcrt.— 181 in dubiain Vi\c. Piit. l?onoii. Pctav. lert. d dnbiuin Tlio-
los. ut dubiam Med. tert. forinam Mcd. scc. ni. pr. Jlamain Tiiolos.— 18') Son
Vat. sec. Pal. iVe Lov. AdfiMw Vat. pr. Piit. Pat. Tholos.— 18G etquaiitum
Petav. tert. dcfuit veldefluat .Aled.qnart. cirlis Petav. pr.— 187 augcrt pro
aarigcE Vat. tert. cursus Vat. pr. Oxoii. sec— 1S8 agnocit vel aiinoscU Oxon.
sec, qua Vat. qnart.— 1S9 qmecumijuc negantur Vat. qitart. A ar. LL. cd,
Antir.— 190 Justitia Mcd. pr. <iH»is Voss. a ni. pr.— 191 drhr^fs Lcid.pi-.
Oxon. pr. Hcf;. Ald. Exc. l.wccn-^. scc. ddcrgts \(i\ ddcrgis Med. tert—
192 se Var. LL. ed. Antv. proplcr te Pric. lcgimus xci colimus Med. tert.—
SOTIE
182 Desueta] An maria, qnas non progredi, rcgredi est.' Ex ea enim
suctns Mim amplius percrrare, pcrer- paulatiin ip«a incnria et dcsuetudine
rabodeinccps? hoc est, an illas bclii aliquod dcfluit, evanescit, depcrdi-
forique tcmpestates vis nie dcinccps tur.
experiri ' 187 Currns'] Eqni qui sunt in citr-
Vector] Is est, et qui vcliit, et qui ru. Virgilius : ' Neqne audit currus
vehitur. Hic sumitnr active. babcnas.'
183 Certis sedibus] Faniam ita sta- 188 Rrercuit] Maniis non cognos-
biUtam,iit inomniiini animis quasi in cit arcnm, nisi sc in arcu vibrando
certo qiiodam poi tii, in certis scdibus excrcucrit.
infixa vidcatur. 191 Fado vidu] Rcvocasti primos
185 Lsus] ' Consnetudo natura po- homines belluarum morc viventes a
tentior,' Curtins, fcetlo et inlmmauo vietu.
186 Dejiuat] ' In virtutis via uon
442 CL. CLAUDIANI XVII.
Exuimus. Nitidis quisquis te seusibus hausit,
Irruet intrepitius flamuias, hyberna sccabit
/Equora : contertos hostes superabit iuermis. 195
Ille vel ^Ethiopum pluviis solabitur aestus :
lUum trans Scytliiam vernus comitabitur aer.
Sic fatus, tradente Dea, suscepit habenas
Quatuor, ingenti Juris temone refusas. '
Prima Padum Tyberimque ligat, crebrisque micantem 200
Urbibus Italiara: Libyas Poenosque secunda
Temperat : Illyrico se tertia porrigit orbi :
Ultima Sardiniam, Cyrnon, trifidamque retentat
ramnr leges, et reUnqnimus ivttnramferarum. Quicnnique imhibit te puro pectnre,
irrumpet audax in ignes, finitct maria hyberna: inermis vincct hnstes densos: ille
refrigerabit vel ardorem JElhiopum imbribus: ccelum serenum sequetur illum irans
Scijthiam. Ita locutus, Tlieodorns, diva dante, recepit qnatuor frcena religuta
raagno nexu Justitice. Prima liabena nectit Eridanum et Tiljrim, et Italiam ful-
gentem tirbibus inultis: secunda regit Libyam et Carthaginienses : iertia extendit
se tractui Illyrico: idlima moderatur Sardiniam, Corsicam, et Siciliam triangula-
193 sensibus vel mentibus Reg. Oxon. sec. — 194 irruit Vat. pr. m. sec. Moret.
sec. irruct in Jiammas Woiet. pr.^ — 195 confectos Pric. confertos Leid. pr.
Oxon. sec. diio Med. totidem Petav. Piit. Re<;;. Tlman. Pat. Ani))r. sec. Lov.
Vat. Livin. inc. Heins. Exc. Scliott. Gevart. et Liicens. pr. iteni Var. LL. ed.
Antv. c«n«erf 0.S octo alii. /(««</« Vat. tert. Rott. Bonon. njfjvnes Rott. Petav.
sec. inermis Leid. pr. Jiui. pr. Put. Petav. jir. Lov. Sixtin. duo Oxon. ambo
Moret. Exc. Schott. Gevart. Ald. et Var. LL. ed. Antv. — 196 per JEthiopum
Bonon. Ambr. pr. ]Moret. sec. Oxon. scc. fiuciis Florent. r>Ied. quart. —
197 Thanaim l'al. Tanaim jNIed. pr. Syriam vel Schythiam Med. tert. —
191) vires Oxon. pr. revulsas Pric. — 200 Tibrimque Farn. Tyberinque Florent.
TrMamque Blondellus legit. meantem Oisel. INIazar. Oxon. pr. duo Petav.
"Piolos. ilxc. Cod. Rhem. mcantem vei manentem Lov.^ — 201 Lidos pro Libyas
leid. pr. duo Oxon. Ludos Jun. pr. Lydos omnes Vatt. Pal. Farn. Pric. Kott.
'Jisel. Piit. — 202 lllyrica — orbi Oxon. scc. Illyricce urbi Jun. pr. Illyricas — pro-
egit urbes Vat. pr. — 203 Cyrnum Exc. Lucens. sec. Vat. pr. m. pr. Cyrnen Pe-
NOT^
193 Tehausit'] Quisquis tua docu- ' Justum et tenacem/ <SlC. Horatius.
n;enta imbibit, impressit animo puro, 198 Habenas quatuor] Moderamen
spernct omnia pericula, tlammas, fri- quatuorProviuciarum,Italiae, Libya;,
gora, maria, hostes. lllyria;, et Insularnm. His pra?erat
196 .Elhiopum, Ifc,] Vir justitia et piapfectiis Pra^torii Occidentis.
onuii tranquillitate fretus, vel in ar- 203 Cyrnon] Kvpvos vwh rwv'Pufj.altiiv
dentissimis iEthiopum terris se sua KaXurai KopatKa : Cyrnus a Romanis
virtutc, tanquam pluvia solabitur, in vocatur Corsica. Sirabo.
gelida Scythia se eadein virtute, ve- Trifidam] In tria promontoria fis-
lut verno flore recreabit. Vir justus sam ac distiuctam Siciiiam.
uUique beatus est, ubique victor :
DK MAi-Mi 'rm.oi). coNS. 443
Sicaniain, ct qiiicqiiid Tyrrhcna tunditiir unda,
Vel gjcmit lonia- \cc te tot liiuina rcruni, 205
Aut tantum turl)avit onus: sed ut altus Olympi
Vcrtex, qni spatio ventos hyemcsquc rclincpiit,
Perpetuum nulla temeratus nubc scrcnum,
Cclsior cxsur^it phiviis, auditque ruentcs
Sub pcdii)us nimbos, ct rauca tonitrua calcat: 210
Sic patiens animus, per tanta negotia libcr
yrvi, nc qiticqnkl rcrhcratitr fiictihus Ihtruscis, vel soTiut lotiiis aqiiis. Neque
susccpiio tot ncsrotiorum, aut pnndus tuntuin pniurbarit te. Al quemadmodnm
culmm c.rcclsuni Olijmpi, qund ihsrrit infra se rentos tt tempcstutcs interrallo
mairno, nulla iiabens infcctant cidi;:ine Sfrcnitutcm atcrnani, attollituc suhlimius
imbrihiis, et audit siib pedilms nuhes hacchuntes, tt protcrit fulmina mug^icntia ; itn
Tiieodorus constanti mente exit lihir in rebiis tantis, et semper par sibi ; mquti
tav. sec. Sirmum Oisel. Pnt. Reir. ^Mazar. Lrici. ?ec. tres Petav. Smirniim Pal.
Tliolos. Oxon. nr. Smirmum ^Moret. sec. Smiiriim duo Vatt. Pric. Rott. Pat.
dtio Amljr. E\c. Gevart. Sijrlim Farn. Siiriniim Lov. Sijriam Moret. jir.
.Sirjrtmdiio Vatf. Smirnnm cd. Vicet. Smijrnam Thnan. Vat. pr. ni. sec. .S7/ii;-
7nnm Jnn. pr. Siirmum m. pr. ct Sijriam ni. sec. Var. LL. eii. Antv. rclinquit
Piit. Pat. rccepit .Tiin. pr. — -201 fijrriicnc Pctav. sec. tcrrena Pal. Rott. fin-
dititr Med. qiiai t. fuiiditur Jun. pr." duo Oxon. qiiatiior Vatt. Farn. ]\Icd. sec.
rctundititr Rolt. Oisel. tundiliir Ambr. spc. Var. LL. e mar;;. Parni. Lnv. ex
conjectnra, et sic Gronovins lecit in Exc. Schott. clauditur Vat. scc. Pal.
Med. pr. rcfiinditiir Pric. Rcs. Timan. Mcd. tert. m. pr. Exc. Scbott. et
Gcvart. /««(/(/«r vel rcfunditur inc. Heins. duo IVtav. urmi Pal. Tliolos. E\c.
Cod. Rbeni. ulna Petav. sec. unda vel urna .Moret. pr. Med. sec. Heinsiiis
variisconjecturis tentavit liuiic lociwn, et legebat vcl plauilitur vel affundititr
ve! tunditur, fpiod povlremum tamlcm amplecti visiis : ad firmandiim rh urnitm
ascripserat locum Alcim. Avit. Lii). iv. vs. 02.— 205 ?:cnuit Roma Var. LL.
ed. Antv. lumina Jiin. pr. Lrid. pr. m. pr. Oi-el. Floreut. duo Med. Put.
Mazar. Petav. spc. Ronon. l*at. diio Ambr. Exc. Luccns. pr. ct Cod. Ulicm.
lumina vel luinina Vat. Pr. molimina Ambr. sec. tvt Umina vel molimina Petav.
tert. me UminaTho^o^. culmina lcgit Heiusius vt-l te molimina. sic j'astii:ia re-
rum S2Ppe vocat.--20G turlmbit Vat. pr. tantus honos Morct. pr. honor ?iIoret.
sec. m. pr. opus Vat. quart. nltcr Olijmpi Vat. sec. Rott. Oisel. inc. Hcins.
Oxon. scc. Tlioios. Ambr. tert. diio Pc:av. tiltus vcl u//tr Vat. quart. Med. pr.
—207 rcliquit Pal. Faru. Me<i. pr. l»ul. duo Petav. Bonon. Pat. Ambr. sec.
Moret. sec. item Oxon. ed. Vicct. et Parm.— 208 riolatus Med. quart. Ald.
temeratus Flon nt. Put. Rcji. Tlman. INLazar. 15onon. Pat. Tholos. tres Mcd.
totidem Auibr. et l>ctav. Vat. Livin. ed. Parm. et Vicct. Exc. Luccns. pr.—
209 Ccrtior Put. Bonoii. Pat. Pctav. tert. rucnlis Vat. pr.— 211 animi \\o-
NOTiE
204 Tyrrhcna'] Mare Tyrrheniim, tum et Cretam.
seuThuscum,dicitur niare infcrum. 200 Olympi] Hic mons est Thessa-
205 lonia] loniuni mare dictiim ab lia^ altior niibibiis. Lucanus : ' Nu-
lo Inaclii tilia : porrigitur ab extrciua bes dcspcctat Olympus.'
parte Siciliai et Epiri usque in ^gyp- 21 1 Libcr] In tautis ncgotiis liber
414 CL. CLAUDIANI XVII.
Emeigit, similisquc sui : justiqiie teiiorem
Flectere non odiiim cogit, uon gratia suadct.
Nara spretas quis opes, intactaque pectora lucro
Coiumemoret? fucrint aliis ha3C forte decori : 215
Nulla potest laus esse tibi, quae crimina purget.
Servat inoirensam divina modestia vocem.
Temperiem servant oculi, nec lumina fervor
Asperat, aut rabidas sufFundit sanguine vcnas,
Nullaque mutati tempestas proditur oris. 220
Quin etiam sontes expulsa corrigis ira,
Et placidus delicta domas : nec dentibus unquam
hiimicitiu cogit luinc detorquere seriem (cquitatis, neqne favor persumlet. Etenim
Ciir referamuiiitias contcmtas, et auiinum tnum intemeratum auro? hcec forsan
tideantur aliis pukhra, mdla ghria potest astimari a ie, qucc eluat scchra. Mo-
destia tiia dir.tna con^^ervat sermoncm placidum ; oculi tuiconserrant moderationem:
neque ardor injicit eos, aut replet corpus acccnsum bile, et nuUa imbes vultus tiii
}Mutati ostenditur. Prccterea emendas nocentes ira rcmota, et lenis punis crimina,
fent. 111. pr. Reg. m. sec. Heins. Gesn. ed. Bipont. Koenis;. animo Jiin. pr.
Oisel. Rejr. Pnt. Bonon. Pal. Tholos. Ainbr. pr. Lov. duo Petav. inc. Heins.
animos Rott. animo vel animus Oxon. sec. mille negotia Med. teit. tonitrua
duo Vat. Petav. pr. tonitrua vel ncgotia Yat. quint.— -212 timorem Jnn. pr. —
214 Non Tholos. A'()?( vei Nam Med. tert. suntptas Lov. pignora Petav. sec.
— 2L5 Commemorat Rott. Lov. fuerunt Reg. ni. pr. ^fiunt velfuerint Oxon. pr.
decori Val. (>r. ni. pr. Bonon. Anibr. pr. Petav. tert.— 217 pol entia Jwn. pv.
Vat. qnint. mentem Jun. pr. — 218 scrvcnt Vat. qiiint. servat oculis Florent. —
219 rabidas duo Vatt. Florent. INied. sec. Put. tres Petav. Pat. rapidas Vat.
pr. Pal. FaVM. Pric. dno Oxon. tres Med. inc. Hein<. Reg. Mazar. Bonon.
Anibr. sec. Lov. Moret. sec. Exc. Schott. et Gevart. rrt/,'/£'s Tliolos. diffundit
Exc. Laeti. suffumlit Leid. pr. el viginti oclo alii, E\c. Schott. Lncens. pr.
Var. LL. e niarg. Pami. ed. Vicet. Sched. Gnd. Var. LL. ed. Antv.— 221 ex-
cussa ino. Heins. corrigit Petav. sec. — 222 placidas Pal. Med. pr. 7ion dentibus
NOT.E
et constans Theodorns servat semper sine cnjusquam offensione pronun-
enndein auinuini, euudenijustitia^ ri- ticutur.
goreni, et veliit strictani lineam ; ne- 219 Asperatl Neqne fiiror reddit
que defiictit vel transversuni on- oculos tuos asperos,et terribiles scin-
guein, vel adductus odio, vel gratia tillis eruinpentibus.
potentionim. Venas] Hoinini irato tuineut venje,
216 Nnlla potest laus'] Nequidem sanguis effervescit, vuitus, ut Ccelum
vis laudrtii, quod nnindum purges cri- teiupestate furente, mutatnr, turba-
niinibus. tur, raodo ruhet, niodo pallet.
217 Inoffensam] Tua modestia efR- 222 Et placidus] Placide punisson.
cit, ut sermones tui sint semper iu- tes, quasi iuvitus : legibus poenas tum
offensi, hoc est placidi, tranquilli, et exigeutibus parere videaiis.
DK MALLII TIir.OD'. CONS. 415
Insfrepis horrcnduni, fremitn ncc verbera poscis.
Qui fruitnr poena, ferus est, Icc^umque videtur
Vindictani prccstare siui : cum visccra fcllc 2*25
Canduerint ; ardct stimulis, ferturque nocendi
Prodigus, ij^narus causae. Diis proximus ille est,
Qucm ratio, non ira, movct: qui, facta rcpcndcns,
Consilio puuire potest. Mucronc crucnto
Se jactcnt alii, studcant feritate timevi, 230
Addictoque hominum cumulent ajraria censu.
neqiie frerules nnqunm (lenlUius honihiliter, neque petis flageUa vociftrando. Qui
delectatur cruciatu, crudtlis csl, ac vidctur prabere sihi uUinuem h^um. Vum jireC'
cordia cjiis incensa fuerint furore, inflammatur desidcrio iiialo, el ra/'tur ad no-
cendum Uirgius inscius causa-. Ille similis est Diis, quem ratio flectit, non iracun-
dia : qui considerans actiones, potest casligare sna /JcaJoif j»/, non oilio. Alii iflo-
rie7itur securihus nudalis, velint formidari ferucitate, et repleant flscuni ailjudicatis
Reg. — 223 Impetis horroreni Pric. horrende inc. Heins. horrendo Vat. pr. ni.
pr. horrendis Anil)r. pr. Moret. sec. fremitus Pat. fremitum Petav. tert. stre-
pitu Jnii. pr. fremitu vel strepitu JMed. tert. O.xoii. sec. membra repnscis
inc. Heins. ui. pr. verba reposcis Leiil. pr. duo Oxon. Vat. sec. Pal. Pric. Rott.
Oisel. Med. qnart. Tliuan. ?.Iuzar. duo Petav. Reg. ni. pr. Bonon. dno .\nibr.
Lov. Exc. Scliott. Gevart. Lucens. pr. ed. Vicet. Var. LL. ed. Aiitv. verhera
poscis vel verha reposcis Ttlovci. pr. Petav. tcrt. duo Vatt. — 221 pacnis Vat.
qnint. legumque videtnr, \'e\ nec lege triovcturMoret. \tr.— 225 patrare vel pra-
stare Vat. quint. ciii tiscera vet. Gyr. stelle Var. LL. ed. Antv. — 22G nrdcnt
Pat. ferroque iuc. Heins. — 227 curce Lov. ille Vat. sec. Pal. Med. |ir. inc.
Heins. Ambr. sec. tlle est tres Vatt. Farn. Pric. Rott. Oisel. — 228 movenl
inc. Heiiis. reprendens Mazar. Exc. Gevart. reponens vel rependcns Keff. —
229 munire Vat. pr. m. pr. — 230 jactant Jun. pr. Moret. sec. Pnt. Vat. qiiint..
aliis Vat. pr. m. pr. Tyranni vel timeri Petav. pr. duo Vatt. — 231 Adductuquc
Oxon. pr. ni.sec. Addictoque Fhneni. quatuor Med. Put. Kcs;. Thtian. Mazar.
tres Petav. Bonon. Pat. Tliolos. Moret. sec. Lov. tres Aniljr. Exc. Geyart.
Lncens. pr. Ald. ed. Paim. et Vicet. Addictumque — ccnsum Vat. qiiintn. nimum
Tholos. omni Pric. animum vel hominum Keg. Oxon. sec. simutent Juu. pr.
NOT/E
224 Quifruitur] Ferina rabies est 230 Sejactenf] Barbarum est jac-
sanguine et vulneribus gaudere. ' Ip- tantiac genu.i, gloriari sua crudelitate,
se Nero subtiaxit oculos, jiissitqne quac ita displicuit veteribus, ut ne-
scelcra, non spectavit.' Tacitiis. quidem cum cocis et venatoribus ani-
Legumque] Videtur vindictam exe- maliuiu saiiguine gaudentibiis habi-
qui, non ut pareat legibus, sed ut pa- tare snstiuerent. In sacra Scriplura,
reatsuisaffectibus, sua^, ciudelitaii. ' Robustus viuator coram Doniina'
227 Prodigus'] Nimis larga raanu argiiit inipium et crudelem.
pcrnasintligit. 231 Jf/i/iV^o cc/is«] Cuniulcnt arcas
/gnarus causa^] Iracuudia et cupidi- suas bonis alienis, duin proscribunt
tas non sinunt enm perpendere, an et fisco addictmt alionmi tbrtuuas.
causa sit pa?ua; iufligendae.
446 CL. CLAUDIANl XVII.
Lene fluit Niliis, sed cunctis amnibus extat
Utilior, nullo confessus murmnre vires.
Acrior iic rapidus tacitas praetermeat ingens
Danubius ripas, eadem clementia sani 235
Gnrgitis immensum deducit in ostia Gangen.
dhitiis liominum, T^ilusfliiit lenitcr, sed est fructuosior omnihus flumimbus, osten-
dens tirtutem nullu fremitu. Ister magnus violentiur et prceceps praterfluit tanun
tacite littus siuim. Lenitas similis ulcei ptacidi defert Gangcn vastum in ora
fructu })io ccr.su Vat. sec. m. pr. — 232 Lene fluit Nilus Lucan. lil). x. 315.
Amniian. iiU. xxii. copiose. p. 247. ed. Lindenbrog. cunctis sed (tmuntibus
Vat. pr. exifMdmr. Jiin. pr. — 233 nullo Vat. pr. Ald. nullo vel nullas Med.
quart. confectus Var. LL. ed. Antv. robore Anibr. pr. Exc. Schott, 7nurmure
vel robore iNIoret. sec. ripas Vat. quart. voces Vat. tert. ni. sec. voces vel vires
Moret. pr.— 234 ac Vat. pr. Med. tert. Put. Petav. pr. Lov. Pat. Tholos.
Moret. pr. Amhr. tert. Vat. Livin. Var. LL. e marg. Purm. at tres Vatt.
Farn. Kott. et Vat. sec. Jun. pr. Leid. pr. item Oxon. Pal. Reg. Mazar. ut
Amhr. pr. aut Moret. sec. at vel ac inc. Heins. aut vel et Fiorent. flrf rapidas
Exc. Lucens. sec. tantas Med. tert. tacitas Vat. pr. Farn. Bonon. Vat. Livin.
iaclas Leid. pr. m. sec. Flortnt. Med. sec. inc. Hein-;. Thc.an. Mazar. duo
Petav. Lov. duo Ambr. Var. LL. ed. Antv. fractas Vat. scc. raptas et emend.
tactas Moret. sec. tractas Tholo-. Ald. tactos Vat. tert. Rott. OiseL tacitus
Put. ReiT. Petav. pr. rupidas tacitus Jun. [u: tactas \elfractas Reg. m. sec.
/radus vel /rtcifas Oxon. sec. et rapidus fractas vd tactas Med. pr. ac ve\ at,
rapidus fractas vel tactas Pric. — 23.5 clementia Lov. demenlia Leid. pr. et tre-
decini aiii, item Exc. Gevart. sari tres Vatt. Med. sec. ed. Vicet. Saii Flo-
rent. et sic Heinsius conjecerat. SaJii Leid. pr. cum viginti scriptis, Exc.
Lieti, Gevart. Schott. Ruhen. Cod. Rhen). Lucens. sec. Ald. iteni Var. LL.
ed. Antv. savi vel sani Vat. quint. Petav. pr. vani, vel savi vel Alani Pric. —
23G ingentem aioret. sec. emensum Ald. dcducit triginta Codd. Exc. Gevart.
Lucens. pr. Ald. ed. Parm. et Vicet. Var. LL. ed. Antv. diducit Rapliel.
Barth. Heius. Gesn. Ka>nig. et ed. Bipont. deduxit Isingr. Colin. Giyph.
Gangen Thuan. Gungem duo Vatt. quatuor Med. Put. Reg. Mazar. Bonon.
NOT.E
232 Lenefluit Nilus] Quasidiceret, legunt, Acrior at Rhodanus: hunc ut
Tyranuifremantetomniapessumdeut, Nilo opponat lene fluenti.
torrentum instar : Reges optimi mo- 235 Danubius'] Lenitas Dannbii ef-
derati sunt, et prosunt omnibus, sicut fecit, ut hic diceretur a Gerinanis
i^ne^^uit A'i/«s,tyc. Rapidus tanieu est omnium fluviorniii n\nr, ut Rheuus
et violentus ad cataractas. est maritus ob streniiitateu).
233 Utilior] /Ejiyptum, mulieres, Saiii] Placidi et sapientum more
pecudesque fcecundat. TibuUus ad euntis ; contra torrentes dicuntur in-
Nilum : ' Te propter nullos tellus tua sani, quod ruant prvecipites instar in-
postulat imbres, Arida nec pluvio sup- sanientium.
plicat heiba Jovi.' 2ZQ Gungen'] Danul)ius et Ganges
•IZi Acrior ac rapidus] Magis acer primo sunt rapidi ; sed postquani uia-
qiuun rapidus; velaciiorac rapidus jores facti suut, fiunt leniores.
primo, at cimi crescit leuior est. Alii
I
DE MALLIl TIILOU. CONS. 447
Torrcntes imraane Iremant, lassisqne minentur
Pontibus : involvant spuraoso vortice sylvas.
Tax niajora decet. Peragit tranquilJa potestas,
Quod violenta nequit : niandataciue lorlius urget 240
Iraperiosa quies. Idem praedurus inicnuis
Accepisse preces : rursus, quEe digna pelitn,
Largiri facilis : nec, qua? comitatur honores,
Ausa tuam levitcr tcntare supcrbia mentem,
Frous privata manet : non se mcruissc latetur, 2 15
Qui crevisse putat : rigidi sed plena pudoris
Elucct gravitas, fastu jucunda modcsto.
maris. Torrenfes mugiant cnideliter, ct minitcntur pontihus fali;:<itis, rapiant
vortice spumuuti ntjhus. Quics decd Jiuvios majnres. Impirium mite cfficit, id
quod vis non potest facere, et munsuetudo reguutrix impellit iwhutius ud jussa
perageiida. Idem 'I heoilonis ine.rorabilis est recipere preos iujuntas, ot contra
beni^nus vii eouccdtie fa, quce mermtur posci. Neque urro^^uutia, qute seipiitur
dignitates, ausa €st nggredi \el levitei- uiiimum luum: viiltus rcmuuet piiiatus,
qui credit se auctum esse, non ostcndit se meritum esse, sed gravitus vmiciit in te
plena verecundiie severtB, et grata elatione juvdirafu. Qui tumuUus uon iiiucatus
Tholos. tres Petav. Exo. Liicens. pr. ed. Vicet.— 237 /rfH/nn/ Moret. ^rcc.
lojcisque Anibr. tert. lupsisnue Vat. sec. Pal. Farn. Anibr. sec. lassiisque Exr.
Luceiis. sec. la.viiiue Jun. pr. lussisque Florcnt. duo >Ied. Puf. 'riiuiiii. Lnid.
pr. Oxon. sec. tres Petav. Bonon. J holos. Pat. Ainbr. pr. Morel. sec. Lov.
Vat. Liviu. Exc. Sciiolt. lassisque vel lupsisque Med. pr. lassisque vt 1 laxisijiic
Vat. pr. Reg. Oxon. pr. minantur Moret. sec. — 238 funlihus duo Vait. ii.vvl-
vunt ^loret. sec. verlice omnes Vatt. Pal. Farn. Pric. Rott. Oi.se!. — 239 decct
Exc. Lucens. pr. docet Pctav. .«iec. ed. \'icct. peragi Piit.— 240 Quie viuUuta
Moret. pr. l\r violenfa Put. violala Reg. O.\on. pr. Mcd. scc. — 241 faines
Vat. tert. Rotf. faincs \^e\ fules Vat. sec. — 242 qiioque uigjm Jun. pr. Med. ,sec.
pctiti Pat. — 243 Largiri.'i Re£r. ni. sec. Largiri Lov. ni. sec. duo Med. E\c.
Gevart. jL«c^i<or duo Vatt. Pric. Rott. Oisel. Floreiit. i\uo Med. Largitur
Petav. pr. ni. pr. Auibr. pr. Moret. sec. Vat. qiiiiit. Largior etfacilis Vat. pr.
m. pr. Farn. Exc. Lucens. sec. Largitor vel Largiiitr Oxoii. sec. Largiri vel
Largior et Vat. sec. — 244 dextram pro mcntem Rotf. — 245 Frons Exc. Lucens.
pr. Mens Leid. pr. O\on. pr. ed. Vicet. .ye/is vel Frons Reg. Med. tert. vonse
quatuor Vatt. nec sc Pal. Bonon. Anibr. pr. Vat. sec. Gesn. et ed. Bipont.
nec te Jun. pr. Oxon. scc. Var. LL. ed. Antv. — 246 Qiicm Var. LL. ed. Antv.
Qui vel Quas Rcir. Qui, Qua- vel Quoii Oxon. pr. pufet ed. Vicet. rigida Vat.
pr. iij. pr. tiuwris Aar. LL. ed. Antv. — 247 modesto trcs Vatt. Put. Mazar.
SOTJE
237 Lassis pontibus^ Quasi poutcs honoribus, ostendit senenesse virtute
fatigati sint ferendis torrentibus. meritum hos honores. Ex Stoicis sa-
245 Fruns privata~\ Oualis dccet piens non tantuin tribiiit turtuna;, nt
privalum homineni sine dignitate vi- lionoribus crevisse existimetur : uuo
venteni. tenore \itaiu obeundani esse putat.
240 Crevissc'] Qui putat se crevisse 247 Fastu modesto^ lu Loc cst gra-
4^
CL. CLAUDIANI XVfl.
Quae non seditio, quae non insania vulgi
Te viso lenifa cadal ? quae dissona ritu
Barbarics, medii quam non reverentia frangat? 250
Vel quis non sitiens sermonis mella politi
Deserat Orpheos blanda testudine cantus ?
Qualem tc legimus teneri primordia mundi
Scribentem, aut partes animae : per singula talem
Cernimus, et similes agnoscit pagina mores. 255
]S~ec dilata tuis, Augusto judice, merces
Oificiis : illumque habitum, quo jungitur aulae
comprimatur, te conspectol Quis furor multitttdinis non compiimatur ? Qu(B
barbaries rani discors est mnrihus, quam non veneratio fni interpositi rincat? Aut
quis cupiens dutcedinem oratinnis mellete, non reliwinut concentus Orpheos editos
lyra suavi / Qualem ecolcimus te describentem cunabula muJidi 7iuscentis, vel partes
spirilus mundi euntis per omnia corpora, videmus talem te, et libri tui indicant
viores cBquales. Neque preemium relurdatum est iuis laboribus, Imperatore cesti-
matore: et Imperator, anno absoluta, dedit tibi vestem illam Consularem, qua
Pat. Jmi. pr. diio Petav. Ald. Exc. Schott. Sched. Gnd. remoto Vat. pr. et
sec. vet. Gyr. Pal. Fiorent. m. sec. Med. pr. Thiian. Bonon. Ambr. sec. ]Mo-
ret. sec. m. sec. Vat. Livin. Perav. tert. inc. Heins. E\c. Lati et Lucens. sec.
Var. LL. e marg. Parm. remoto vel mode^to Reg. Amhr. pr. Lov. Oxon. sec.
Med. tert.— -248 vesania Pric— 249 cadit Vat. sec. Pal. Med. pr. Jun. pr.
cadet Put. rictu Reg. ritu vel rictu Oxon. pr. — 250 media Jun. pr. duo Oxon.
omnes Vatt. Vd\. Farn. Rott. Oise!. Jledia barbaries Vat. Liviu. mediam Pe-
tav. pr. media \t\mediani V\\c. j/ifd» Ambr. tert. atque ita Gronoviusleglt
in Exc. Schott. quem Pal. frangit Med. pr. Vat. sec. — 2.51 qui Med. sec.
Mazar. verba politi ;\Ied. tert. m. pr. — 252 blandi Thuan. formidine Vat. pr. m.
pr. didcedine Amhr. pr. m. pr. — 254 per singula. cum Te\eia ffTiyp.^, Aid. animcB
|)e/- sin^ijZa, ita distingijunt Heins. Gesn. Kcenig. et ed. Bipont. adeptcc pro
talem Vat. pr. ni. pr. — 255 Cernimus vel Credimus Reg. Oxon. sec. agnos^
ctit Reg. Oxon. pr. m. pr. — 256 Non dilatadno Vatt. Florent. Petav. pr. Tho-
los. delata Vat. pr. m. pr. meta est pro merces Ambr. tert. — 257 habitumque
illum Med. tert. jungimur Var. LL. ed. Antv. auJa Curis duo Vatt. Leid. pr.
NOT.i:
vitas alta qnadam et generosa modes-
tia temperata.
249 Te viso'] Augustus CaKsar solo
aspectu s( diriones compressit.
250 Medii] NuUi suut barbari tam
di^cordantts. taii efteri, qui si in sese
invicem ferociter irrumpere pararcnt,
iion retiuerentur ac frariiierentur re-
verentia Theodori medii, tioc est, se
interponentis, eosque reconciliantis.
Metaphora sumta ab iis, qui sese iu-
terponunt furentibus. Sic Lucanus :
' Crassus erat belii medius nr^ra,' id
est, bello obstahat inter Pompeium
et Ca;sarem erupturo.
251 Sitiens] Tpocpat yap twv ^vxiev
oi KaXol \6yoi: Pabula animorum sunt
pulchrcB orationes. Athenaeus.
254 Partes ajiimcc] Supra versu 72.
' Dispergit revocatque Deum.'
Talem] Ut tu beue scribis, ita et
beae vivis.
DR MALLII TIIEOD. CONS. 440
Curia, qni socio proceres cimi l^rim ip(> ncctit,
Qnem qnatcr ipse gerit, perfecto detulit auno,
Deposnit(|nc suas te succedentc curnlos. 200
Crcscito, virlutcs, tiecuudaqiu' llorcat a:tas;
Ingeniis patuit campus, certusquc mercnti
Stat favor: oruatur propriis industria donis.
Surj^itc, sopitic, quas olu iiit ambitus, artcs.
Nil licct invidiaj, Stilichon dum prospicit orbi, 205
Sidcrcusquc ucncr. Xon hic violata curulis,
Tnrpia iiou Latios iuccstaut uouiina lastos.
Senatus coiyungitur Itegice, qua a)njini;::it primures cum Impenitore coUcga, i[Uitm
ipse tulit quater, et reliquit scllum suam ebiirncain, te succexsure. O rirtute$
augeamini, et hoc sccculum ubundans nieiitis iie:eat. Curriculum gloriiv uptrilur
ingmiis, et favur staliilis manet prumeritos. Industria cumulutur prainiis dcliilia
sihi. O artes sepuUw, quas ambilio oppressit, e.rcitate vos : niUil pcrmiltitiir
livori, dum Stilicho providet mundo, et diim gener ejiis divinus Honoiius imperat.
Non hic Consulatus polluitur, nomina famosa non contaminant fustos ItalicE :
m. pr. Rott. Oisel. Piic. m. pr. Fiorent. iuc. Heiiis. Thiian. ^NIazar. Tliolos.
Petav. sec. Morct. pr. diio Amhr. Exc. Gevarf. Var. LL. ed. Aiitv. curaa
Reg. aula Curis vel auUc Curiu Oxon. sec. Med. tert. — 2.58 quam .liin. pr.
socio Leid. pr. Vat. tpiint. Thuan. Oxon. pr. (piod socius Petav. sec. — •iJO qm-
ter Exc. Lucens. pr. puter Bonon. inc. Heins. ed. Parm. et Vicet. illc Ainljr.
sec. — 260 tuus Vat. tert. Kott. Reg. Oxon. pr. Petav. sec. iuas vcl suuin Pe-
tav. tert. — 261 Crescunt Vat. pr. Jiuruit Oisel. reftoruit Amhr. tcrt. Cesn. et
ed. Bipont. reftoreut vel refloruit Ambr. sec. inc. Heiiis. Var. LL. e iiiarg,
Parm. cetas. cum aTLyfifi, Rott. duo Vatt. — 262 Ingeniis pntuil diio ^ att. Rott.
Leid. pr. Jiin. pr. Lov. Moret. pr. E\c. Gevart. ct Cod. Rluni. Ald. Var. LL.
ed. Antv. Ingenii Florent. lugenuis Bonon. Petav. terl. Ingcniis \el Ingenuis
Oxon. sec. pateat Farn. diio Vatt. Ainbr. jir. Petav. pr. iiic. Heins. putuit vel
pateat Amhr. sec. Oxon. sec. cuinpos Vat. pr. m. pr. — 203 Dat Morct. pr.
Stat Lov. Jun. pr. Leid. pr. duo Oxon. Ald. E\c. ("od. Uiiem. Var. LL. ed.
Antv. Stit diio Vatt. Petav. pr. Aiiibr. i>r. l<il>or vel fucur \'at. \>r. ornctur
Moret. sec— 264 (ims Vat. tert. Rotr. Pric. Put. Bonon. Pat. diio Ambr. —
265 Nil licet vel licitum ^led. tert. Stiliclio Vat, sec. cum pruspicit Jiin. pr.
proftcit Piit, Pat. urbi Pat. Juii. pr. Ambr. «ec. — 266 vinUntu Juu. pr. curules
Put. Pat.— 267 Tam pia Leid. pr. iiifestant Vat. pr. ni. pr. Pal. Mid. pr. inc&s-
NOTiE
2.58 Socio cum Principel Consularis 2M Sopiltr] Artcs ingeniiiP sopita,
dignitas efiicit proccres collcfras so- et (iiia>i const piiltie, propter aiiihiti-
ciosque Imperatoris, et a-quat cos oiiein.
quodammodo in hoc magistralu. 266 Son hic] Purpnra Consiilaris
260 Curidcs'] .Sellas ehurneas, qiia.' noii Koma^ polluitur, iit Coiistautino-
repositae siint inter Coiisiiluiii insii;- poli ; nam ciim Thcodonis Consid
iiia. factus esset iii Occidente, siinul fac-
263 Slatfuror] Favor Principis cx- tus est in Oriente Cousul Eiitropius
pectat, manet mereiites. effcEiuinatus.
Delph, et Var. CUls. CUiud. 2 F
450 CL. CLAUDIANI XVII.
Fortibus haec concessa viris, solisque gerenda
Patribus, et Romfie nunquam latura pudorem.
Nuntia votonim, celeri jam Fama volatu 270
Moverat Aonios, audito Consule, lucos.
Concinuit felix Helicon, fluxitque Aganippe
Largior, et docti riserunt floribus amnes.
Uranie redimita comas, qua sajpe magistra
Mallius igniferos radio descripserat axes, 275
Sic alias hortata Deas : Patimurne, sorores,
Optato procul esse die ? nec limina nostri
Consuhs, et semper dilectas visimus sedes?
fuEC dignitas datur tantum viris generosis, et ferenda e«t a solis Senatoribns, et
nunquam paritura est i^nominiam Romtje. Fama nuntia successuum bonorum,
pennis velocibus excitavernt sijlvas Pierins, acceplo Consulatu Tlieodori. Helicon
/ortunatus consonuit, et Aganippe fluxit copiosius, nc ftuvii Phcebei luxuriaverunt
fioribus. Uranie, qua docente MalUus designaverat virs;ula frequeuter Cwlum stel-
Uferum, Uranie habens crines coronatos, ita exhortata est Deas reliquas: An si-
nimus, o sorores Miisae, longe esse die tam jucundo ? neque vnisimuf atria Consu-
lis nostri, domum semper amicam? Domus haec celebrior est ipso Helicone : juvat
tant vel infestant Vat. quint. nomine diio Vatt. Rott. Oisel. Thnan. Petav.
sec. nomina\At. pr. m. pr. — 268 contussa Jnn. pr. regenda vel gerendaYat.
qnint. — 270 ventorum Jun. pr. votorum vel nntorum Petav. tert. votorum vel
fatorum Reg. dno Oxon. Roma pro Fama Moret. sec. — 271 Noverat Pric.
Achivos pro Aonios Oisel. — 272 Et cecinit Jun. pr. Concinuit vel Et ce-
einit Med. tert. flexitque Leid. pr. — 273 rubuerunt Vat. pr. iteni Vat.
Livin. — 274 Vimineas pro Uranie Pric. — 275 Moliius Jun. pr. Mallius
Fara. Moret. pr. Manlius oranes Vatt. Pal. Oisel. Leid. pr. Oxon. pr.
Moret. sec. Lov. Ald. ignifero Oxon. pr. radios Rott. Med. pr. Ambr. pr.
Oxon. sec. Exc. Gevart. prcescripserat Moret. pr. orlus Vat. pr. m. pr. axis
Rott. Med. pr. Ambr. pr. Oxon. pr. Exc. Gevart. axis vel arcus Oxon. sec.
radios axis vel radio axes Lov. — 277 Optatce Dea Farn. Optata Exc. Gevart.
DetB Pat. tumina Rott. Florent. m. sec. Med. sec. m. pr. Put. Bonon. Pat.
Lov. Jun. pr. duo Petav. 7iosti Vat. sec. — 27S arces Bonon. Ambr. pr, Sched.
Gud. arces vel «ydes Oxon. sec- -279 StilichoneV^t. pr. Notior hac Helicone
NOTjE
271 Moverat Aonios] Excitaverat, 273 Risentnt'] Luxuriavernnt, ver-
repleverat sylvas Aonias. Aonia narunt. Sic ' rident prata.'
pars est montana Bceotize, Musis sa- Docti amnes] Qui doctos faciunt
cra. ipsorum potores.
272 Aganippe] Seu Hippocrene, 274 Uranie'] Quae praesidet Coelo
fons Pegaseus, Musis itidem sacer ; et Astrologiae : Ovpavhs, Ccelum. Mal-
sicut et mous Helicon : 'Imros, equus, lius autem Astrologiam callebat.
et Kp^vn,fons, &yav,valde, 7nmis ; fons 277 Limina] Alludit ad officia Ro-
sciiicet, qui creditur factus ungula manorum, qui amicos producebant,
equi Pegasi, quasi diceretur,/ons f^!» comitabanturque in petcudis honori-
ci/piosus. bus.
DE AIALLII THi:uD. CONS. 451
Notior est Helicone donuis. Gestare curiiles,
Et fasces subiisse libet, Miracula plebi 280
Colligite, et clarisnomcn celebrute theatris.
Tu Jovis a^quorci submersani lluctil)us aulam
Oratum volucres, Erato, jam perge, quadrigas,
A quibus Iiaud unquam palmam rapturus Arion.
Illustrct Circum sonipes, quicumque superbo 285
Perstrepit hinnitu Baetin, qui splendida potat
/crre selhis chnrncAs, etfcrre fasces. Cofiquirite prodigia ad populum rocrean*
iiiun, et pradiciitc nomeiiThcodori \n theatris insignibus. Tu, o Erato, jam pcte
aidam Joris marini exundanlem aquis, nygatura equos citatog, quibus .irion equus
nunqiium ablaturus Git victoriam. Equus ornet Circum, quicumque personat Bii>
domus cnni Gevartio liic lejienduni nionnit Hcinsins. Dosideratnr liic versus
in qnatnorVatt. Pal. Farn. Pric. Kott. Oisei. seii in Lo\ . erat niarL'ini ascrip-
tus. curulc Leid. pr. — 280 En fasces Lxc. Lucens. pr. El vcl En Vat. qnint.
licet Med. sec. Thoios. Exc. Gevart. libet Var. LL. e niarf^. Parm. novos Exc.
Rubcn. ed. l*arni. noros vel libet Vat. qnint. Med. pr. ptebi vet. Gyr. Moret.
pr. Exc. Lati. Phoebi Vat. pr. m. sec. Pal. dno Med. inc. Heins. Jnn. pr.
Leid. pr. ni. pr. Oxon. scc. Lov. ni. sec. Mazar. Petav. tert. Ald. Var. LL. e
niarg. Parni. l'hebi Bonon. Tliolos. ^loret. sec. tres Anibr. Fhocbi vel plebi
Vat. quart. Res. Oxon. pr. — 281 Colligit Leid. pr. tijaris Jnn. pr. choreis inc.
Heins. — 282 Et Joris Anil)r. sec. inc. Heins. aquoreis diio Vatt. Petav. pr.
in. sec. aquoream Farn. alcum Var. LL. ed. Antv. — 283 Oratum ct volucres
Farn. sparge Farn. Oisel. Leid. pr. vte quudrigas Pat. — 284 O quibus Exc.
Lucens. sec. Aut quibusOxoii. sec. aut numquam Med. quart. /)a/win.s Tliolos.
Arion Mazar. Orio7i Med. sec. m. pr. Tliolos. Pelav. sec. Quus trahit haud um-
quam palnmm amissurus Arion Ambr. tert. — 285 ///«.s<ra( Moret. sec. Jllustra
Jiin. pr. sonipes circum Mazar. qucccumque Med. tert. — 286 Persirepct Florent.
Petav. pr. Praslrepit Moret. sec. Instrepit Jnn. pr. Butim Pal. Bcthin Lov.
Bcotin oranes Vatt. Oisel. tres Med. totidem Petav. Put. Keg. Tlinan. Bo-
non. Pat. Tholos. Ambr. pr. inc. Heins. Ald. potat Exc. Lajti. portat Leid.
pr. in. pr. Jun. pr. Oxon. sec. Oisel. Florcnt. Bonon. Ainbr. pr. Vat. quart.
NOT.E
280 Miracula'] Bestias portentosas valde utiles sint in amoribns ; vel
ad ludos edendos. potius quod Mailius amatoria scrip-
281 Theatris] Qiarpov, anb tov Ofd- serit.
tffOai, spcctare; est enira spectandi lo- 284 Arion] Equus in fabulis notis-
cus. Ideo autera Uranie loquitur de simus.
theatris, quod haec musicisinstrumen- 285 Circum sonipes] Circiis Maxi-
tis personarent. mns dedicatus Neptuno, qui primus
282 Jotis a-quorci] Neptuni : sic e terra tridentis ictu percnssa equum
Jupiter infernus Plnto dicitur. fudisse dicitur.
283 Erato] 'A-rh rod ipau, amare. 286 Bcetin, Tagi] Hi sunt flnvii
Praesidet araoribns ; sed cur ha-c ro- Hispaniae, vulgo, Taio et Guadalqui-
gat Neptnnnm eqnos ? nisi quod lir, ad quoruin ripas aluntur equi
equos Neptunus prodnxerit, et equi optimi.
452 CL. CLAUDIANI XVII.
Stagna Tagi, raadidoque jubas aspergitur auro.
Calliope iiquidas Alciden posce pala^stras.
Cuncta Palaemoniis manus explorata coronis
Adsit, et Eleo pubes laudata Tonanti. 290
Tu ju^a Taygeti, frondosaque Majnala, Clio,
I Triviae supplex. Non aspernata rogantem
Amphitheatrali faveat Latonia pompae.
Audaces legat ipsa viros, qui colla ferarum
Arte ligent, certoque premant venabula nisu. 295
tinhinnitiiarroganti, quicumque bibit aquas micantes Tagi, et irrigatur per jubaa
auro humenti. O Calliope, pete jib Hercule palastras nitidas: omnis caterva pro-
bata in ludis Palccmoniis adveniat, et juventus probata Jori Olympico. Tu vero, o
Clio, ito humilis ad Dianam ad cuhnina Taygeti, et Manala sylvosa ; et fac ut
hdsc Latoncs filia, non contemncns supplicantem, adjuvet apparatum amphitheatra-
lem, Ipsa eligat viros animosos, qui constringant industria sua cervicem bcllua-
— 287 madidasque Ambr. pr. Moret. sec. aspergit in auro Vat. pr. — 288 d^lec'
*as Leid. pr. J/c/riis Mazar. Ainbr. pr. Alcid(s duo Med. Alcidem tres Vatt.
Pal. Florent. duo Med. inc. Heins. Put. Bonon. Pat. tres Petav. Exc. Lu-
cens. pr. ed. Parni. et Vicet. Alciden duo Vatt. Farn. Reg. Tliolos. Ald. posse
Var. LL. ed. Antv. pharetras Tholos.— 289 Lncta conj. Heins. coronis Pric.
colotiis Farn. Vat. quint. ni. pr. Mazar. Exc. Cod. Rhem. theatris vel coronis
Oxon. sec. — 290 Assit Moret. pr. Exc. Gevart. Heleo Var. LL. ed. Antv. m.
pr. Eleo vel athereo Med. tert. — 292 Et Trivia- Moret. sec. Intinme Var. LL.
ed. Antv. I vel Et Trivia: Oxon. pr.— 294 Audaces Leid. sec. vid. de hoc ioco
Salmas. ad Hist. Aug. p. 258. illa Reg. Mazar. Tholos. Oxon. pr. ipse Farn.
co//a Exc. L*ti et Lucens. pr. cocria Exc. Ruben. ed. Parm. et Vicet. — 295
NOT/E
287 Madido aurol Aqnis aureis lebrabantur in honorem Jovis, Palae-
Tagi. monis, c^c.
288 CuUiope] Ka\os, pulcher, ei oip, Corojas] In ccetibus, et ludis, certa-
dirhs,vox; «piasipulchra voce prapdita: minibns, victoriis.
praesidet Heroicis versibus, et idco 290 Eleo Tonanti] Jovi Olyrapico,
petit ab Heroe Hercnle pahvstritas, cujus Indi celebrabantur in Elide re-
inquibus debetesse robur Hcroicuni : gioiie Peloponnesi.
vel quod ha^c amica sit Mallii vatis 291 Trtj/g^t<<, 3/«JiaZo] Hisunt mon-
Heroici. tes, Mauiahis Arcadiap, Taygetus La-
Alcideti] Hercnlem,dirt) rrjs aXicris, a coniae : in his venatur Diana.
Tobore. Ideo aiitem rogatur Hercu- C/Jo] KAtos, ^/oria. Hsec Musa prae-
les, quia luctatoriim fortissiuius. sidet historiis. Sed cnr hic Clio ?
PalcEstras^ UaAaia-rpa, vel lucto' lo- nisi quod ainica sit Mallii historia-
cus, vel luctatorum certamen: iraA.aia), riim scriptoris optinii.
luctor ; iraA.7), lucta ; TraXaKrrpirris, luc- 292 Trivia\ Diaiiap, quap. LatODS
tator. est tilia, \euaioruiu Dea, in triviis
Liquidas paUestras] Nitidas et li- adorata.
quentes ab olei unctione. 29.5 Prcinant'\ Prementes manu ve-
289 Palamoniis] Ludi in Elide ce- nabula, certo ictu bestias percutiant.
I)K MALLII TIlKOn. CONS.
45.1
Ipsa IrQccs foitiis, captivaqae durat al) anlris
Prodiiiia, ot tivdis siticiitrin diHcral arcuni.
Conveniant iirsi, niai;na quos niolo rndenles
Torva Lycaoniis Helice miretur al> astris :
Perfossic|ue ruant, populo pallente, leones, 300
Quales JNlygdonio curru IrnMiare Cybcbe
Optct, ct Herculei niaUcnt fregisse lacerti.
Obvia fulminei i)ro])eren( ad vulnera paidi
Seuiine pcrmixto iicnili, cum forte lcaMiiio
rutn, ct compriinant vcnalinla conalu ccrlo. //(Sd ailducat e cavcrnis snis bvstius
immites, ct monslra li^uta, ct rclardet juculum aridnm crnoris. Ursi concurrant,
quos fremcntcs raslo corporc /Irctns zelotypu ohstnpcscat cx sideribus Li/caoniis ;
et Leones confi.xi cadant, fmpnlo timcntc, qualcs Cybcle crpetat junffcre iii cnrru
Myfidonio, tt manns Hcrculis malhi projligasse. l^ardi lcrribiles /cslinent ad tela
opposita, paidi riali ex scmine misto, cuni fortc maculosus adultcr ritiavit vc7i-
premnnt Rott. tti.ru Ald. visu Vat. sec. Oiscl. — 29G fretus Med. sec. —
297 «'(/t' \ at. pr. m. pr. fa-cw Jiin. desinat 3 nn. pr. def crat \-dt. tert. Kott.
Oisol. Var. LL. c mai}:. Paiin. dct<f;ut IVIazar. dijfcrat tres Vatt. l*ric. Farn.
«Ino Meti. Ijo\ . Vat. Livin. Lciil. \)i. E\c. Hiil>i ii. Liuciis. pr. e<L Parm. ct
Vicet. dijfcrnt vel defcrat Prir. "Moret. pr. — 298 rucntcs tres Vatt. Pal. Parn.
Rott. Vat. Livin. rudcntes Leid. pr. dno Vatt. Pric. Oisel. inc. Hcins. Pnl.
Mazar. diio Pctav. Bonon. Pat. Tliolos. Lov. tres Ambr. Var. LL. e niarg.
Pdiiii. Kxc. Gcvart. .\ltl. Var. LL. etl. Antv. rucnlcs vel rudentes Petav. pr.
Oxon. sec. sic vet. Codtl. rudenles. aputl Spartian. in Antonino («cta p. 92.
««tire nrA/ tlicnntur. vid. Gloss. Ms. ct Ovid. tle Pliiloiuela. vitl. Salnias. p.
168. — 299 miratnr Piic. inc. Heins. Lov. diio Ainbr. Moret. scc. cd. Vicet.
antris Oisel. l>cg. Tholos. lustris vel ((;i/r(s Oxon. scc. — 300 ['rofessique Kcg.
petfusique niarg. Marcil. populo mirante Med. {\\\A\t. pascente Vii\. — 301 Qunlis
Med. qnart. Ke}?. Tlinaii. frcnata Vat. tert. Pric. Kott. Oisel. Med. scc. diiO
Petav. Tliolos. Lov. Jnn. pr. Exc. Gevart. Cijbele tres Vatt. Reg. Cybetle Lov.
—302 Optet Leid. pr. cnm vifjinti t|uatuor aliis, Var. LL. eniarR. Parm. Exc.
Gevart. et Liicens. pr. Ald. et od. Vicet. malcntXixt. tcrt. malknt tics Vatt.
Pal. Farn. Oisel. ;nu/in< Vat. tpiart. Med, scc. itom edd. Gesn. IVipont. et
Koenig. — 303 properant Lov. ad Jiumina inc. Heins. — 304 genito inc. Heins.
NOT/E
Venabula] ©ijpio^cixoi, id cst, qui con-
ira feras pugnabant, ant agilitate cor-
poris in bestias irrucbaut, et colla
arte constringebant, ant eariini pec-
tora venabnlo confodicbant.
298 Kudentes] Rudere dicitnr de
Asinis, Leonibns, Ursis. Alii legunt
ruentes, nec inale.
299 Lycaoniis] Ex Astris, in tjnsc
ipsa Calisto Lycaoiiis filia, et Aicas
iilius Culistns mutati snnt.
Ilalice] Ursa major, quas dicitur
Helice: Ixiico, vertigo, circumvolntio,
qua vertitur illnd sidns septemlri-
onale.
301 Cybehc] Deornin inater, ado-
rata in MygdoniaPhrygia! regione, et
leonibus vchi j-.olita : hinc dicitnr,
' Currns Mygdonius Cybebes.'
302 Hcrcuki] Adducaiit<ir Loones
quos malit Hcrcules vicisse, (inam
Leoncm sylvai Neinea?ae.
303 Fulminei] Ob velocitatem et
impctum sic appcUautur pardi.
454 CL. CLAUDIANl XVII,
Nobiliorcm iiterum viridis cornipit adulter ; 305
Hi maculis patres referunt, et robore matres.
Quicquid monstriferis nutrit Gaetulia campis,
Alpina quicquid tcgitur nive, Gallica quicquid
Sylva timet, jaceat. Largo ditescat arena
Sanguine, consumant totos spectacula montes. 310
Nec molles egeant nota dulcedine kuli.
Qui laetis risum salibus movis.se facetus,
Qui nutu manibusque loquax ; cui tibia flatu,
Cui plectro pulsanda chelys ; qui pulpita socco
Personat, aut alte graditur majore cothurno ; 315
trem lecence gencrosioris : hi pardi reddunt patres notis, ef matres fortitudine.
Quicqiiid Gatulid alit in a,2;ris monstriferis, quicquid hitet sub niribus Alpium,
qtdcquid GaUica sylrn metuit, occidatur. Circus abundet cruore copioso, Ludi ab-
stimant bestias montium omnium. Neque vero ludi jucundi pricentur suaviiate so-
lita. Adsit, qui urbanus est e.rcitare risum dictis jocosis, qui loquax est nutu et
diqitis; cui tibia animanda est spiritu, cui tangenda est cithara pectine, qui reso-
nut per theatra, gerens soccum, aut incedit excelse cothurno altiore, vel qiii impeU
cumfnrte Put. leonis Pat.— 305 corrumpit dtio Vatt. Piic. Med. sec. Piit. Bo-
non. Ambr. pr. Oxon. sec. — 306 maculis patres Petav. pr. patres maculis tres
Vatt. referunt patres Moret. sec. fralres Bonon. reftrant Vat. pr. Med. qnart.
Vat. Livin. Qui — referant conjiciebat Heins. — 307 monstrifcris Var. LL. ed.
Antv. »nrtnf?/em Med. tert. ni. sec. mittit \el nutrit Oxon. sec— 308 tegiiur
quidquid Pric. Lov. si quid tegitur Jtm. pr. Med. sec. regitur Pefav. sec. GaU
lica si quid Leid. pr. Jnn. pr. onines Vatt. diio Oxon. Pal. Kott. Oisel. Vat.
Livin.— 309 timet Vat. Livin. tenet dno Vatt. Farn. Med. quart. Rcg. m. pr.
Ambr. pr. Moret. sec. Ald. Exc. Gevart. Lucens. sec. tenet vel timet Tbuan.
Petav. pr. longa durescat Var. LL. ed. Antv. discedat Jnn. pr. distentet Oxon.
sec. m.sec. artnds Jun. pr. arenflm Vat. quint. — 310 consument ed. Vicet.coM-
sumant Fiorent. quatiior Med. tres Petav. totidein Anibr. Put. Reg. Thuan.
Bonon. Pat. Tliolos. Lov. ambo Moret. Vat. Livin. inc. Heins. Exc. Scbott.
et Gevart.— 311 Ne tnolles Pnt. Mazar. nota dulcedine leg. Heins.— 312 Itetus
'V Sit. pr. fatetur pro facetiis dno Vatt. Pric. m. sec. Med. qnart. — 313 Qua:
Rott. nictu\sit. Livin. mnnibus nutuque Moret. sec. manibusque loquux Med.
tert. Heinsius ascripserat locum Petronii in Fragmentis, ' Manu puer lo-
quaci Tinctus colore qoctis.' sagax inc. Heins. — 314 plectris et niox
succo Var. LL. ed. Antv. qui vel cui Med. tert.— 315 Personet Vat. pr. m. sec.
NOT.^
305 Viridis'] In pardis videntur latione animi sensa expromentes, ri-
qtiaedam maculze, velut viriditate no- sum moveant.
tabiles. 314 Socco] Calceamentum est Co-
^07 GiBtulia^l Regio Africae leoni- micorum, sicut cothiirnus Tragico-
bus famosa. rum. Sed soccus ponitur pro <3onioe-
312 Qui saUbus'\ Mimi dictis scur- dia, et cothurnns pro Tragoedia: sig-
rilibus utentes, aut manuum gesticu- num pro re signata.
DK MALLII TIIF.Ol). CONS. 455
Et qui m;\i;nalevi dotrudons nuirmura tactu,
lonumeras voccs seji^ctis modciatus ahcmv,
Intonct eiTanti diu,ilo, penitusciuc tiabali
Vecte laborantcs in carmina concitct undas.
Vel qui morc avium sese jaculcntur in auras, 320
Corporaquc a diticcnt, cclcri crcsccntia ncxn,
Quorum compositam puer amcntatus in arceui
Emicet, et, vinctus plantse vel cruribus haerens,
Inis sonos iiisi^enfrs tactii e.ri^no, et regens voces innumcrabilcs tuborum cpreoruin,
dispusituruni instar spicariini, pcrsonet digitis excurrcntibus, et intus vccte in-
genti inipellat ad cautiun acjuus geinentis. Vel ddsint, qui instar volucruin einH-
tant sese in aercm, et attollunt corpora evehentia sese gyro veloci, quorum puerulm
ligatus vinculo exsiliut iu turrcm consuito factam, et constrictus adharens pedu
gradilur alte Aled. quart. late Rott.— 31G tractu\a.t. quint. Pal. Farn. Pric.
ui. sec. dno Med. Jun. pr. Tholos. tactu vcl tractu IVIed. tert. Mazar. — 317 In-
numeras voces tegctis, id cst, tegminis, legcbat Heinsius, postea tanien scgetis
aniplexus est, ut seges armata pro liastiiibus apud Synipos. JEnb^m. 29. segctes
Yat. pr. m. pr. morftTatur Vat. quint. Oisel. Tliuan. Jun. pr. Leid. pr. duo
Oxon. moderatus duo Valt. Rcg. Petav. pr. et sec. m. pr. Lov. Exc. Lucens.
pr. ed. Vicet. nwdulatur Vat. pr. et sec. Med. pr. Vat. Livin. ahcncc Lov.
avcnce Vat. pr. ni. pr. niarg. Isingr. — 318 Intonal quatuor Vatt. Pal. Farn.
Pric. Rott. Oisel. Intonet Vat. pr. Jun. pr. Vat. Livin. Qui tonat Kxc. Ge-
vart. Intonat vel Intonet Med. tert. — 319 carmine Jun. pr. Med. quart. qui
et concitus liabet. concitet Vat. pr. Oisel. dno Med. Bonon. Pat. Ambr. pr.
Put. Tlman. Mazar. Petav. sec. Jnn. pr. Oxon. scc. Lov. Vat. Livin. Var.
LL. e mars;. Parm. Ald. Exc. Lucens. scc. concital deccni alii. — 3'20 Vix Pat.
jacidenlur Vat. pr. Lcid. pr. Reg. Thnan. Oxon. pr. Med. tert. Exc. Lucens. sec.
jacH/«<«r Vat.qnint. jrtCM/rtM<«r tres Vatt.Pal. Pric.Rott. Oisel. inaltum Pric. —
321 cedificent Vat. pr. tfrf(^c«H< (|uatnor Vatt. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. —
322 amentatus Vat. pr. Ambr. tert. agmcntalusO\fic\. Petav. tcrt. Lov. augmenta-
iwstres Vatt. Pric. Vat. pr. m. sec. ngmcntalus \e\auginentatur Put. in artem duo
Vatt. Rott. arcem Leid. pr. Jun. pr. Put. Reg. Mazar. Tholos. Bonon. Pat.
ambo Moret. duo Oxon. Lov. Pctav. scc. tres Ambr. quatuor Med. Exc. Ge-
vart. et Cod. Rhcm. — 323 Eminct Leid. pr. Oxon. pr. Emicat Vat. sec. Pal.
duo Mcd. Reg. m. pr. Emicet Vat. pr. Farn. Pric. et junctus Vat. Livin. vet.
Gyr. Mazar. Exc. Gevart. vinctus Lov. evinctus Petav. pr. curribus \at. pr,
NOT.^E
310 Delrudeivi murinurn] Intelligit atornm, qnia antc sublati fuerant a
instrumentum, quod vocant organum Constantino.
musicum. 321 Corpora cresccntial Id cst, fun-
318 Penitus] Alii iegunt pedibus, ambnli, qui cx fune in fimcni tran.s-
iiec malc ; musici enim utuntur pedi- eunt, et gyro multiplici corpora siia
bus ad tangendaorgana majora. attollunt.
319 Laborantes uiidas] Alii legimt 322 Arcem] Ex miilti» hominibus
relabentes. Intelligit organa hydraii- velut qu»dam arx ellicitiir, in cu-
lica, hoc est, aquis resonantia. Ho- jns arcis vcrtice puer mirificos saltus
rum inventor fuit Clesibius. Nota- edit.
bis Buliam esse Uic mcutionem gladi-
406 CL. CLAUDIANI XVII.
Pendula librato fioat vestigia saltu.
Mobile pondcribus descendal pegma rcductis, 3^
Inque chori speciem spargentes ardua flammas
Scena rotet : varios effingat Mulciber orbes
Per tabulas impune vagus, pictaeque citato
Ludant igne trabes, et non permissa morari
Fida per innocuas errent incendia turres. 330
Lascivas subito confligant aequore lembi,
Stagnaque remigibus spument immissa canoris.
bus vt^l criirihus, ponat pedes susperisos sallatione libratu. Machina lignea mohilis
delubatur poruUribus retio adductis,et instar chori theatrum elafutn vibret ignesin-
nocuos. Vulca7ius efformet gyros diveisos, errans sine damno per tabidata, et
trabes puJchrcE liixurient flummis celeribus, et ignes von permissi cunctari, excur-
rant henigni per arces illasus. Naces lascivientes pugnent in muri repenlino,
et aquce introducta: agilentur u nautis resonantihus. Theodonis Consul, et idem
ni. pr. Florent. Leid. pv. inc. Heins. ed. Vicet. cruribus Lov. Put. Thuan.
Mazar. Keg. ni. sec. Bonon. Pat. Tholos. tres Ambr. tres Petav. quatuor
Med. Sdied. Giul. cum curribus aut vel curribus Moret. sec— 324 vibrato tres
Vatt. Florent. Med. sec. Thuan. Jun. pr. libato Med. tert.— 32.5 peugma
Leid. pr. — 326 tholi Med. sec. ni. pr. et sic conjecerat Heins. pergentis in ar-
dua Vat. pr. ni. pr. pergentis in ardua vel spargentes urdua Oxon. sec. Heinsius.
T<fi spargentes obeli notam apposuerat.— 327 effigat Tholos. Oxon. sec. Var.
LL. ed. Antv. infigat Med. tert. effinget Pat. et fingat Vat. pr. Vat. Livin.
effingant Vat. quart. Mulcifcr Mazar. ignes Vat. sec. m. pr. orbes vel ignes
Pric— 328 vagas Moret. pr. — 329 Laudant Rott. niarg. Marcil. — 330 in-
nocuos Moret. pr. hcerent Ambr. pr. cernunt Farn. — 331 LascivcB tres Vatt.
Pal. Farn. Med. pr. Lascive Petav. pr. Vat. Livin. Ambr. sec Lascivi duo Vatt.
Pric Rott. Oisel. Vat. pr. m. pr. configunt Var. LL. ed. Antv. concurrant Vat.
tert. et quart. Petav. pr. percurrant Vat. quint. confligant vel concurrant Pric. —
332 inversa_ Florcnt. inmersa Mazar, Petav. pr. Jun. pr. itein Moret. ed.
Parm. inmesa duo Vat. Faru. Oisel. immensa Vat. quart. Petav. tert. Med.
quart. Var. LL. e inarg, Parni. inmissa Lcid. pr. duo Oxon, Flo-
rent. inc. Heins. Put. Reg. Timan. Petav. tert. Bonon. Tholos. Pat. tres
Ambr, Lov. vet, Gyr. Vat, Livin, Moret, sec, Exc, Gevart, Lucens. sec.
NOT.E
325 Pegma] Uiiyvvp.i, irriyvvw, cedi- ant ad nuraerum, et per quaedam in-
fico, hoc est machina lignca in sub- tervalia numerata, more saltantiuni.
lime surgens, ad sustentandas statu- 329 Ludant] Trabes ligneae, qua-
as ; qute machina in sccnam, pueris si colludant cum igne lido et non no-
insidentibus, aut alio ludicro ornatu, cente.
deducebatur, et sic quodammodo de- 331 Suhito cnquore:] Unda subito
scendebat in Circum, ponderibus ul- emissa in arenam, naumachia exhi-
tro adductis, ne caderet deorsum. beatur.
327 Scena] 2Kr)vn, tentorium, quia 332 Remigibus canoris] Ad hoc ad-
tentoriis et umbraculis theatra tege- hibitis remigibus, et simul instrumen-
bantur. Scena vibret ignes, tanquara tis musicis.
dioros ; quasi ignes prodeant et saii-
DE MALI.II TIIEOD. CONS.
457
Consiil pcr populos, idouupie tfravissimus auctor
Eloquii, duplici vita subnixiis in fpvuni
Procedat, libris pariter fastisque lc<;endus. .3;15
Accipiat patris excmplum, tribuatcpie ncpoti
Filius, et co^ptis ne desit lascibus ha?res.
Decurrat trabeata donuis, tradatque secures
Mutua posteritas, ser\ atoque ordine fati
Mallia c ontinuo numeretur Consule proles. 340
Orator spictatissimus eloquentia sua, ct frctus faiiia f^emina, eat per populos legen-
dus ceiimHter iii Libris siiis et iii Fastis. rHius cius sequatur exeiniilum patris,
et det nepotihus, et hures non deficiut Consulatui incepto. Doinus cjus vestita
purpiira C!on>iilaii pnuedat, et posteri (•jii.s (/,;,< sihi invicein secures ; et serie
tatorum conservata, {(cm Mnllia ccnsealur Cousulil/us perpetuis.
Sclied. Guil. Var. LL. ed. Antv. inmissa vel immensa Mcd. tert. in altcro
Cod. Gyrald. erat inmersn. niale. unde emersa coii)iciebat Hcin>iiis. ca-
rinis Fiorent. ni. pr. canoris Lov. — 323 ptr proprios Vat. pr. ni. pr. aucior
Vat. Livin. actor Bonon. Anibr. pr. Oxoii. scc. Ald. E\c. Govart. — 334 vitta
Med. sec. Tholos din) And)r. ( od. .Sixtin. K^c. Sclioit. Luccns. pr. Sched.
Cud. Hij7r<j Vat. scc. Pal. Petav._pr. Moret. pr. iinde meritu conjiciebat
Heins. vitio Var. LL. ed. Antv. iiUa Juii. pr. niitrn vd ritta Med. pr. rita
vei /a»«(i Vat. quiiit. subnixus 0\on. sec. ?t7«/i(,s Vat. sec. Pal. Moret. pr.
— -SS.} lihris pariter 'Mdziir. pariter /iim oiniies Vatt. Pal. Fani. Pric. Rott.
Oisel. facti^iue Leid. pr. Lov. Mazar. Oisel. et sic Heinsins lejjit. fastisque
vel/fltf<V/Mt' Med. quart. le^endis Bonon. Pat. — 330 Fxcipiet Vat. Livin. —
337 fastibus Vat. scc. Pric. Florcnt. m. pr. t-.i- coeplis Vat. Livin. inceptis nec
Med. qiiart. non desit Farn. Mazar. — 338 inanus Vat. qiiart. tradetque Petav.
sec. — 339 pneteritas inc. H«-ins. deest hic versiis in Var. LL. ed. Antv.
340 Manlea Petav. pr. Maidin Moret. pr. Munlia oinnes Vatt. Pal. Farn.
Rott. Oisel. Lov. Leid. pr. duo Oxon. Exc. Gevart. in O.xou. pr. hic in calce
leguntur versus quidain alio loco iiiserendi.
NOTyE
334 Duplici vita'] Seu duplici faina
aut nierito, ductriiise scilicet et Con-
siilatiis, eat in Kviiin, hoc est, conse-
cretur aetcrnitati omnium swculorum.
Alii legunt duplici vitta, cpiasi Theo-
donis sit Sacerdos quidani gloriie et
aeternitatis, qiiam consequatur el
doctrina et Consiilatu, qaibus con-
junctis promittebatur iinmortalitas.
Consulum enim nomiua semper in
Fastis legebantur, et doctorum nomi-
na semper loquuntiir historiaf.
335 Legemlus] In Libris ob doctri-
uam, iu Fastis ob Consulatiim.
338 Trabeata] Perpetiia Consula-
tus purpura venerabilis.
331) .Sei-viitoque ordine fati] Ne fi-
lius nioriatiir ante patrem : quod cum
accidit, tieii dicitur ' turbato ordine
niortalitatis.'
340 yumeretur] Posteritas Mallii
niimerttur per Consules, adeo iit
omnes Mallii uepotes sint oliiu Cun-
sulcs.
XVIII.
CL. CLAUDIANI
IN EUTROPIUM
LIBER I.
ARGUMENTUM.
Insectatur Consulis Eunuchi creationem portentosam, servitutem, ven-
ditionem, verbera, infamiam, deforraitatem, vilitatem, insolentiam, crude-
litatem, superbiam, avaritiam, orbitatem : insectatur eum in judiciis, in
armis ; cui judici, con&tili, duci nulluni est par monstrum, quod a se suisque
Roma deprecatur.
Semjferos paitus, metuendaqiie pignora matri,
Moenibus in mediis auditum nocte luporum
Mundus cesset obstupcscere fcctus biformes, etjHios timendos matri, et ululatum
In ambobus Moret. Lov. et Exc. Gevart. hi duo libri sequebvantur post
Bellum Gildonicum. in Exc. Laeti insciibitur Belli Civius Liber in
EuTROPiuM. Thuan. exhibet, Claudiani in F.utropium Eunuchum. in
Vat. pr. el Petav. pr. erat, Incipit in EuTRepiuM Liber I. Leidensis pr.
item simpliciter habet, Incipit Liber de Eutropio. Ceterum in Lucensi
sec. huic Libro pia fiiritur Eiegi(lir)n, quod ante lib. ii. in Rnfinum legitur.
1 patri vel matri Mazar. — 2 et mediis duo Leidd. et triginta duo alii, Exc.
NOT.E
Eutropiuml Hic erat a'muius Stili- Consul factus.
chonis, gratia valens apud Arcadium 1 Scmi/eros'] Biformes, et humaoa
Orientis Imperatorera, et ab eo bis ferinaque natura commixtos, Diisque
CL. CLAUDIANI XVIII. IN EUTROP. LIH. I.
4.50
Miirmur, et attoiiito pccudes pastore locutas,
Et lapidum diras hycmes, nimboqnc minacem
Sanguinco rubuisse Jovem, putco.sque cruore
Mutatos, visasquc polo concurrere Lunas,
Et ireniiuos Soles mirari desinat orbis.
Omnia cesserunt, Eunuciio Consule, monstra.
Heu terras coelique pudor ! trabeata per urbes
Ostentatur anus, tituluraque efFoeminat anni.
10
hipnrum anditum noctu in medio urbium, et bnvcs Inculu.s, pnstore obsfupefacto, et
tempestates saxens srandiniim, et aercm iratum infcctum riube crucnta, et puteos
conversos in sanguinem, et Lunas obscrmtas puf^narc in Calo, et Soles duplices.
Prodigia omnia nulla sunt, Eunucho Coiisule. O dedecus terrce et cceli ! Vetula
vestita purpura consulaii monstratur per oppida, et enirvat nomen anni. O Pon-
Gevart. \ ar. LL. e niarg. Parm. et ed. Antv. in mediis Farn. Pat.— 4 duras
qiiatuor Vatt. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. diras vel duras Med. sec. minan-
tem Pric. Thuan. micantem Farn.— 5 cruorem Med. (luart. duo Leidd. Var.
LL. cd. Antv.— G visasque E\c. Laeti et Lucens. scc. binasque Vat. sec. Pal.
Farn. duo Medd. unus Heins. Thuan. He{r. Mazar. Var. LL. e niarg.
Parni. Ald. et ed. Vicet. visasiiue vel binusque Lov. ambo Moret. Exc.
Pat. rec— 8 Kunucho judice Pat.— 0 ttrne ccelique quatuor Vatt. Pal.
Farn. Pric. Rott. Oisel. Put. coeli terruque Reg. Pat. Tliolos. Oxon. pr.
duo Ambr. Med. tert. Gesn. et ed. Eipout. per urbem Ambr. scc. atque
NOT.E
indignantibus editos, ad prapnuntian-
das hominibus quasdam calamitates.
Metuendaque matri] Lucanu« : ' Ma-
tremque suus conterruit inlans,' quia
monstrosns.
2 Luporum] Lnpus in urbe visus
inter prodigia Labebatur. Virgilius :
* Per noctem resonare lupis ululan-
tibus urbeni.'
3 Locutas] ' Bello Piinico secundo
constitit Cneo Domitio bovcin dixisse,
Cave tibi, Roma.' Valer. Maxiinus.
Inimo et S. August. tradit armeuta
olim esse locuta.
4 Lapidum] Imber lapiilum, plu-
\ia, foutesque crucnti refcrebantur
inter prodigia, sicut et plures luna-,
geminique soles: cjiisniodi exemplis
plenus est Titns Livius. Quoruni
prodigiorum causam uatiiralcm in-
vestigant Pbilosophi ; at niagniis
inde populo timor, qui haec oinnia
expiare tentabat et averruncare.
8 Cesserunt] Omnia monstra mino-
ra suiit Ennucbo consiile.
FAtnucho] Euriuchiis dicitiir, airh rov
fX^^" fv^^V", '''^ habcndo sernimloipie hc-
to, cui rei impendebaiUur : vel dici-
tur, qiiasi eZ vovv «x<*"'j habens bonam
tnenlem,
10 Anus] Eiitropius imberbis, et
vetul.e riigis obsi»a> similis.
Etfwminat] Facit, ut aunus nomi-
nctiir ab cftaminato Euuiicho ; sic-
quc effaMiiiiiat, dedecorat tituliim
aniii solis viris tribtiendiim. Anni
a Coiisiilibiis nominabaiitur. Verbi
giatia, (liccbatiir lioc aiino, ' Thco-
dnro ct Eiitiopio CouMilibus.' Sic
Eiitropius eftocmiiiatus facit ut an-
nus qnodainmodo videatur effoerai-
natus.
460 CL. CLAUDIANl XVIII. ^
Paiidite, Pontifices, Ciimanse carraina vatis,
Fulmineos solers Etiuria consiilat ignes,
Immersumque uefas fibris exploret haruspex.
Quce nova portendunt Superi ! Nilusne meatu
Devius, et nostri tentat jam transtuga mundi 15
Se rubro miscere mari ? ruptone Niphate,
Rursum barbaricis Oriens vastabitur armis ?
An morbi ventura lues? an nulla colono
lificis aperite rersiis SihyUa Cummue, Thuscia saiiux consuhit flammns fuhnineas,
et haruspex scrutetur scelus lntens in risceribus. Qiue Dii prcesagiunt poi tenta
insueta? An Nilus aberrans ab alveo, et jam perfuga orbis nostri conatur confun-
ilere se cutn mari Erythra-o'] An Niphate fracto, Oriens iterum diripietur pree-
liis burburorum ? An contagia pestis accitlent ? An messes nihil reddent agricolis ?
ita ronjecerat Heinsius.— 11 Cumalce Var. LL. ed. Antv, Ciimette Exc.
Wolf. foisan pro Ctimcpce. — 12 Etruria vel EtrusciaXsit. pr. ignis Bonon. —
13 Immersumqve Metl. pr. Piit. Leid. sec. Inmensumque qnatnor Vatt. Pal.
Farn, Oisel. Tlman. Inmissumque Rott. Inmsumque Pric. Florent. INIed, pr.
Moret. pr. spiris iiic. Heins. explorat Velhw sec. imploret Pat. Ambr. lert.
implorel vel e.rploret Florent.— 14 Quanam Put. ni. pr. portendant qnatnor
Vatt. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisei. Pat. Anibr. tert. Vicet. Parni. Junt. Ald.
Isingr. Colin. Rapli. portendunt leg. Heins. Nilusvc Piit. Oxon. pr. — 13 nostri
mu7idi NB. qnia Clandianiis jFgyptiiis. jam teutat Vat. quint. tentet jNIoret.
sec. m. pr. tendatjam Pric. tempiat vel tendat Oxon. spc. — 16 rubeo Med. sec,
ni. pr. rupiore Reg. Oxon. pr. ruptoque Farn. Put. 'Jliuan. Pat, Anibr. pr.
Moret. pr. ed. Parni. et Vicet. Var. LL. ed. Antv. ruptone Moret. sec. Exc.
Lucens. sec. — 17 Kursnm Ano Vatt. Oisel, Exc. Lucens. sec. Rursvs Vat. pr.
et sec, Pal. Farn. Rott. duo Med. et Heins. Put. Thuan. Pat. Moret. sec.
duo Anibr. Ald, ed. Paini, et Vicet. — 18 mcliora yto vtntura Var, LL. ed.
NOTiE
11 Pontifices'] O Poiititices aperite liara seu victima inspicienda, Ha-
scrinia, in quibiis continentur versns ruspex autem scrutetur scelus latens
Sibyllini, ut cognoscatur, quid mali in tibris, boc est, scriifetur ex fibris
portendatnr ? Libri Sibylliiii consu- latentibus, quod scelus, quod infor-
lebantur, quoties Keip. grave aliquod tiinium immineat.
periculum imminebat. 15 Nostri mundi] Alludit forte ad
Cumance] Ab urbe Cumis in Cam- Africam, ex qua erat oriundus Clau-
pania. Hic habilabat Ciimapa Si- dianiis ; erat eiiim Alcxandrinus.
bylla, Transfuga] Quasi Nilus, Africa re-
12 Etrurial Etrusci sive Hetrusci licta, transiens ad alium orbem, sci-
scientissime interpretabantiir, quid licet Asiam, velit transfugere et se
fulgurum fuliiiiniimque portentis os- miscere cum mari riibro.
tenderetur. Cicero: ' Hetruria scien- 16 Niphate'] Hic est vel mons, vel
tissinie interpretatiir, quid quibusqiie fliivius Armenia», vel uterqiie,
ostendatur portentis?' Supra de bel- 18 Nulla colono responsura^ Becep-
lo Gild. vs. 505, tura spem agricola; ; sicque erit ubi-
13 Haruspex} Sic dictus est ab (lue/undus tnendax,€t ingratus.
IN EUTROPIUM LIJ5. l.
46i
Responsura scges ? quae tantas expiet iras
Victima? qiio diras ju^ulo placabiinus aras?
Consule lustraiuH fasces, ipsoque litanduni
Prodigio : quodcumque parant hoc omine fata,
Eutropius corvice luat. Sic omnia volvis?
Hoc roi^ni Fortiuia tenes ? quaiuam ista jocandi
Saevitia ? humanis (piantum bacchabere rebus ?
Si tibi servili placuit Ibedare curules
20
25
Qu(E hnstia purf^et tantum ftironm Dcorum? Qno san^iume seJuhimus altaria
crudelia.^ Fnsces expiundi siint cr\ioie ipsius ConsuUs, et sacrificundum est
mo7istrum ipsum. Qnotlcumque Dii prcenuntiunt hoc prasagio tristi Eulropiwi
persolmt capite siio. O /twtuna, siccine verstts omnia! Siccine ttintum possides
imperii/ Qna-ntim est ista crudeUlas irridendi nos? Qtiantum furis in rcbus
mortalibus? 67. tu voluisti conlaminare Ctmsulatum probro servili, Consul prodetU
Antv.— 10 expiat Ainl)r. teit. aras Leid. sec. Voss.— 20 diram irum Exr.
Lapti. duras Mazai. pticahimns Exc. Hat. ree. iras Petav. pr. Tiiiian. Moict.
pr. artis vel iras l'arn. Lov. Leid. sec. Exc. Gevart.— 21 lustrtintlcc l»at.—
22 quacumiiue Oxon. pr. (juodcumqne (|natiior Med. dno Heins. Piit. Reg.
Thnan. Moiet. sec. diio Petav. tres Ainbr. Lov. E\c. Cevart. Lncens. sec.
Ald. Var, LL. e niur-;. Fanu. cunant lil). Isingr. cawiut vel parant Vat. tert.
■ — 23 si tjua omiua \iH. Livin. omina nobis 0\s^\. Mud. ciiiait. Tlinan. Ald.
Exc. Licti et Florent. ciim Glossa, Si permittis. omnia ?io/;i,s (|iiatiior Vatt.
Pai. Farn. Pric. Kott. duo Oxon. diio Ltidd. nohis vd nostra? Petav. pr.—
24 iftfc Vat. tert. m. pr. ed. Vicet. Uoc Reg. Piit. Tlinan. Mazar. Bonon.
Pat. Tliolos. Lov. Moret. sec. duo Heins. tres Petav. totidem Amlir. quatuor
Med. Exc. Lucens. sec. Ald. Var. LL. e niarg. Parni. regnum Keg. m. sec.
licet vel tenes Florent. vocimdi Tliolos.— 25 quonum haccliabere conj. Heins.
NOT.E
21 Lustrundi] Petit Claudianiis,
qui expiaiidiim sit lioc portcntiim ;
inox sibi respondet, dicitriiie i[)suni
imniolaiidiim.
Litandum] Placandi Dii iinmolato
ipso prodigio, scilicct Eiitiopio. Sic
olim Androgyni deportaljantur in
raare: aves timcstJH captap- exiire-
bantur ; sicque, ipsiscivsis, litaliatur.
' Litare est per iinmolationem lios-
tiarum impetraie qiiod postulas.'
Ipsoque litundum prodigio] Quasi
Poeta diceret, IMicstat immolare pro-
digium ipsiim, (|iiani alii pereant. S.
Angust. ' Meliiis est, ut peieat unus,
quam uiiilas.' Xirgilius: ' l'iiuui pio
uiultis dabitur caput.' Et aiibi :
' AnimaqiK; litaudtim Arifolica.'
22 Hocomine] Hoc tristi pnvsagio,
aiigiirio.
23 rolvis] O tiirtuna, au volvis ver-
sasque oiiinia tanta inconstantia ?
24 Hoc re^^ni] Tantiim liHbes iiu-
perii ? Virgilius : ' Tii mihi quod-
cumque lioc regni,' Ac.
Jocandi] Cuin lortuna evehebat in-
dignos, ilignos premebat, eam ludere
etjocari dicebant. Horatiiis : ' Lu-
dum inNoiintem liidere pertiiiax.'
25 Hacchaheie] Veliit ebria, furcus,
et inscia quo pes ferat, ebrioriim et
tiiieiitiuni uiore.
20 Servili] Si servum aliqucm vo-
luibti tacere Coiisulem, etsic Curules.,
462 CL. CLAUDIANI XVIII.
Crimine, procedat laxata compede Consul :
Riipta Quirinales sumant ergastula cinctus.
Da saltem quemcumque virum. Discrimina quaedam
Sunt famulis, splendorque suus ; maculamque minorem 30
Conditionis habet, domino qui vixcrit uni.
Si pelagi fluctus, Libya^ si discis arenas,
Eutropii numerabis hcros. Quot jura, quot ille
Mutavit tabulas, vel quanta vocabula vertit !
Nudatus quoties, medicum dum consulit emtor, 35
Ne qua per occultum, lateat jactura dolorem !
rinculis sohitis. Carcer fractus excipiat purpuram Consularem. Sattem prasta
rirum aliquem. Differentia idiqua ist servis, et laus sua; et ille qui servierit
tantiim uni clomino suscipit leciorem infamiam conditionis snap. Si recenseas undas
maris, et arenas Lihijcn, poteri>i recensere dominos Entropii. Quot ille permutarit
dominia, quot talmlai, quot nomina? F.utropius quoties expositus est nudus, dum
emtor consulit medicum, ne quod damnum delitescat per morbum tectum ; poenituit
— 26curuZJsBonon. — 27 laxato O\on. pr. /a.ssa<« Med. teit.— 28 Ruptaque rica-
les Moret. pr.— 29 Da saltcm Vat. pr. et tert. Reg. Thuan. Mazar. Vat. Livin.
Das Rtitl. Alil. Des diio Vatt. Pal. Farn. Pric. Vicet. Parm. Isingr. Colin.
Gryph. Raphel. Var. LL. ed. Antv. Des ulium niarja:. Jungr.— 31 mu Pric.
Oisei. Rcg. Pat. uno tres Vatt. Pal. Farn. Kolt. Oisel. Gesn. ed. Bipont.
Rwnig. uni vel u7io Florent. Vat. tert. Med. sec. Put. Oson. sec. Heinsius
ascripserat locum Auson. Epigr. 91. ' Jnrisconsultus, cni vivit adultera con-
jnx.'— 34 Mutahit Vat. pr. Mutabat Reg. Oxon. pr. tiibulas Med. pr.— 35 3iu-
tapus Pric. duo Med. Thuan. Petav. sec. Moret. sec. Tiiolos. tres Ambr, Ald.
Exc. Gevart. Sched. Gud. Var. LL. e marg. Parm. Nudalus vel Mutatus Lov.
Moret. pr. Leid. sec. Med. sec. duo Petav. tuties Pric. Moret. scc— 36 jaceat
NOTtE
seu sellas eburneas dedecorare, pro- 31 Fi.rmf MniJ Procul dubio hones-
deat Consul aiiquis ex metallis, qui tior et mclior cen.setur ille servus, qui
saltem sit vir, non Eunuchus. Servi addlctus fuerit uni domino. Quippe
compedibus vincti retinebantur in servi nequamsaepevendebantur,s3epe
fodinis. niutabant doniinos.
28 Quirinales] Vestes, seu purpn- 33 Jura'] Quotics mutavit dominia,
ram consularem, a Quirino seu Ro- quoties in his, in illis scriptus est ta-
mulo institutam. bulis, dum huic, vel illi venderetur;
Sumant ergastula] Non carcer, sed quoties mutavit noniina, dum hujus
servns aliquis in carcere inclusus: vel alterius servus esse diceretur.
continens pro contento. Ergastu- 35 Nudatus] Servis venaiibus de-
hini porro est locus, in quo ad opus tracta vestiracnfa, ut corpus non tan-
faciendum servi viuciuntur: anh tov tnm ab emtore, sed et medico inspi-
ipyd^eueat, opernri. Forte alhidit ad ceretur tractaretmqne. Rem paga-
Spartacumgladiatorem iusignem,qui norum olim, et hodie Turcaruni in-
etfracto Lentuli ludo fasces Prjetoris famia dignam !
occupavit. De hoc alibi. 36 Latcat jactura] Lateat vitiura,
;n EUTROPIUM LIB. I.
463
Omnes poenituit pretii, venumque redibat,
Dum vcndi potuit : postquum defonue cadaver
Mansit, et in rugas totiis defluxit aniles ;
Jara specie doni certatim limine pellunt, 40
Et foedum ig;iuiris properant obtrudcre munus.
Tot transiata jugis submisit colla vctustum
Servitium, semperque novum : nec destitit unquam ;
Saepe tamen coepit. Cunabula prima cruentis
Debita suppliciis; rapitur castrandus ab ipso 45
omnes solvere prilium pro isto, et rccertebntur rcndlin, duin potucrat vendi-,
1'ostcaquiiin turpe corpui rcmansit, et abiit totus in rugas seniles,jani cjiciunt illutn
cerlutiin, loco inuneris, et /cstinani ingercre insciis lioc donuin infainc. Vctus lioc
inancipiuin suhjecit cervicem transmissuin tot jugis, et tanien semper est novum.
Non unqnain ccssarit esse serrus, vt laincn frequenter incepit. Cuncc hiijus pci/nfl?
e.vposilu: siiiit tormentis crudclibus. * » * * »
Med. tert. tactura pro jactura Vat. sec. — 37 Owhm Ambr. sec. IMed.tert. Exc.
Liioens. sec. Omncs vel Oinnis iVled. sec. — 39 doclus i*ric. totuin Tholos. anilis
Bonoii. — 10 sub specie Tliiiaii. /n speciein Med. c|iuirt. Var. LL. e iiiarg. Parm.
ex conjectiira. dono Exc. Liicens. scc. limina Tholos. — 41 cupiunt dctrudere
Pric. Moret. sec. rcmis pro munus Pal. — 12 locis Oisel. Med. sec. m. pr.
Mazar. O.\on. pr. locis \t\jugis Vat. pr. Put. Petav. tert. ininisit inc. Heiiis.
— 43 nec deslitit Keij. Var. LL. ed. Aiitv. non 'l'iiiicin. ncc v«-l non Mazar. — 44
Ccepit s<rpc taincn diio Vatt. Pal. Fani. Pric. Oisel. S<epe tamrn cwpit Vat. pr.
et tert. Pric. Florent. Leid. pr. Oxon. pr. Aiiibr. sec. .Med. tert. inc. Heins.
Reg. Petav. pr. iNIazar. Exc. Lucens. sec. Ruhenius in Epi^tola ad Heinsiuin
data viu. Kal. Maj. mdcxi.v. liunc lucuni ita interpuiigit, 7iec distitit umquam,
Coepit scepc, tamen,Sfc. i.e. non destitit unquani, sed capit sa;pe servire do-
niinos mutans, quanivis castratus esset.— 45 Debet Mazar. Oisel. Debita Vat..
NOT/E
quod Mangoni jacluram ali^iuam, aut
damnum impoitet.
37 Poenituit^ Tam vilis erat servus,
ut ne quidem venderetur, diim vendi
posset, hoc est in foro venalis expo-
neretur ; sicque redibat alia occa-
sione vendendus.
38 Cadacer] Corpus glabrum, et
ita rugis obsitum, ut cadaveri simile
videri posset.
40 Specie doni] Non inittunt, sed
nibus inscientibus esse tam turpe
mancipium.
41 Jgnaris] Non cogitantibus : ete-
niin non ins|)icitur propius, quod do-
natur. Alioqni (tifficile est non nosse
servum, cum titulum gerat. Proper-
tius: ' Aut quorum titulus per bar-
bara coUa pependit.' Ulpianus I. i.
§. 1. D. de a-dilitio edicto : ' Qui
mancipia vendiint certiores faciant
emtorcs, quid niorbi vitiique cuique
pellunt tanquam incommodum ali- sit, quis fugitivus, errove sit,' &c.
quod; non dant, ut donuin, sed spe- 42 Jugis] Tanquam junientum aut
ciein aliquam doni ; seu gaiident spe- bos.
ciedoiii turpem illum servum ejicere, Fetus<«m] Mancipium atate con-
araandare; obtrudere, ingererc homi- fectum; et vetus, quia scmpet ser-
4614 CL. CLAUDIANl XVIIP.
Ubere : suscipiunt, matris post viscera, poenae.
Advolat Armenius certo mucrone recisos
Edoctus mollire mares, damnoque nefandum
Aucturus pretium, foecundum corporis ignem
Sedibus exhaurit geminis : unoque sub ictu 50
Eripit officiumque patris nomenque mariti.
Ambiguus vitae jacuit, penitusque supremura
fn cerebrum secti traxerunt frigora nervi.
Laudemusne manum, qua; vires abstulit hosti ?
An potius fato causam tribuisse queramur? 55
Profuerat mansisse virum : felicior extat
Opprobrio : serviret adhuc, si fortior esset.
Inde per Assyriae trahitur commercia ripae ;
Hinc fora venalis Galata ductore frequentat,
Ayi commendemus manum, qua: vigorem eripuit ho.sti? An magis conqucramw
ascripsisse cansam fato. Prcestitisset enm virum remanere. Fortunatior estob
siiam infamiam : serviret guuque, si robustior foret. Inde rapitur per nundinas
sec. Pal. Tliolos. Exc. Laeti. Dedita duo Leidd. cum octodecim aliis, Exc.
Gevart. Lucens. sec. ed. Parm. et Vicet.Var. LL. ed. Antv. Heins. Gesn. et
ed. Bipont. Del)et vel DeditaVHt. pr. m. pr.— 46 post matris riscera Vat.
quint. Pric. Petav. pr. Moret. sec. Med. quart. verbera Moret. pr. viscera
vel ubera Med. sec. Vat. tert.— 47 certe Petav. sec. certo vel creta Exc.
Lieti. reciso Petav. sec. — 48 viros Ambr. sec— 49 Acturus Tliolos. Anibr. pr.
Put. Med. sec. Oxon. sec. duo Petav. Var. LL. ed. Antv. inguen Tliolos. ignem
Put. Re^. Thuan. Mazar. Bonon. Pat. inc. Heins. tres Med. totidem Petav.
et Ambr^ Exc. Luceni». pr. ed. Pann. et Vicet. inguen vei ignem Farn. Pric.
Kott. Florent.— 50 exhausit Reg. Farn.— 51 officium Vat. quint. Pal. Farn.
Kott. officiumque tres Vatt. Pric. Oisel. Reg. Florent. inc. Heins. Exc. Lapti,
Ald. et ed. Parm.— 54 Ai(dtmusne Pal. Gaudemiisne Vat. sec. malum Ambr,
tert. munumqua \tl ?nagis quia £\c. Lwcens. hostis inc. Heins.— 55 caussam
fato Pal. Med. pr. Put. caussas Vat. pr. et tert. Oisel. Florent. Mazar. facto
Pat. /oiissc Med. quart./trawMr Tlnian.— 56 mcfExc. Lteti.— 57 sevirel Farn.
serviius 3Ied. quait. /orfjor Pal. grandior Oisel. m. pr. niarg. Isingr. — 59 Hic
NOT.E
viit ; et novum, quia sarpe mutavit facientis, causam dedisse fato, vel
dominos. causam extitisse fati, seu turpitu-
45 Suppliciis] Statim atque natus dinis fatalis.
est, patitur poenam. 57 Si fortior'] Ejus effoeminata ira-
54 Manum"\ Qiieb Eutropiuin fa- becillitas facit ne serviat, sicque eum
ciens Eunuehuiii, ipsi eripuit vigorem sua ignoiniuia felicem reddidit.
virilem. 58 Assyria] Trahitur in urbem Ba-
55 Anfato] An conqueremur ina- bylonem, quae est nobilissimum em-
uuiit Mangouis Eutropium Eunucbura porium in Assyria.
IN EUTROPIUM LIU. l. 465
Pcrmutatque domos varias. Quis nomina possit 00
Tanta scqui ? milcs stabulis Ptolcmaius in illis
Notior. llic longo lassatus pcllicis usu
Donat Arinthaeo : neque enim jam dignus haberi
Nec maturus cmi. Cum fastiditus al)irct,
Quamgcmuit! quanto planxit divortia kictu ! 65
Iltec erat, haec, Ptolema^e, fides ? hoc profuit 3cta.s
In grcmio consumta tuo, lcctusque jugalis,
Et ducti totics intcr praescpia somni ?
littoris Assyrii : hinc vendendus duce Galata visitat emporia, ac mutat domidHa
diversa, Ecquis valeat persequi tot tiumina emtoriim .•■ * *
/ora Vat. pr. Heinsius ascripserat Lncian. p. 893.-00 poss(t Pric. Petav. pr.
Tliolos. Anibr. pr. Moret. sec. duo Puluian. — Gl thuhunis Pat. vid. infr. vs. \:',6.
tabulis \mhr. pr. .Sched. Gud. a/((6ii/ia duoVatt. Kott. Oi^^cl. stabuli Med. (juarf.
et sec. ni. sec. Petav. scc. Exc. Lucens. sec. Med. scc. habet giossam, stabulis
i. e. prostibulis Sodotniticis vel tabulis: vel miles slabuli, id est ()uidani arniiger.
dabulis vel stabuli Vat. pr. Pric. ni. sec. tabulis vel stabulisXat. tert. Pric. m.
pr. Med. pr. Mazar. Lov. tauulis \(.'\stabuH Farn. atque ita Kubcuius in liteiis
ad Heinsium datis, ct Vales. ad Annuianum. Kubenins quidem (abulis conji-
ciebat, ut »upra vs. 34. vel miles stabuli ; ut milites stabuli sint Hippocomi, (pii
militabant sub pra^fecto aut Comitc stabuli, quod probare videbatur vcrsus
68. et l.j.j. PtoUmaus Pal. Tolomints ambo Moret. Tulemaus Petav. pr.
Thuan. Tlwlemaus Put. Res. duo Petav. Thohmcus tres Vait. Farn. Lov.
Oxon. pr. duo Leidd. Exc. Cod. Rhem.— (52 tm/a^o Tliolos.— G3 Arintluo Keg.
Med. sec. Ambr. sec. Vat. Li\in. Aristeo Kott. Ariatheo Florcnt. Arithco
Oxon. pr. Vatt. qnint. Exc. LiPti, Ald. Colin. et ed. Parm. Arenao duo Vatt.
Pal. Farn. Pric. Arentino ^Moret. pr. Erentheo Leid. jir. Artntheo Bonon. Tho-
los. Lov. Leid. sec. Oxon. sec. duo Med. totidem Ami)r. tres Petav. Exc.
Gevart. et Luccns. sec. Arentheo vel Aristwo^SloxcK. sec. Mcd. quait. nec tnim
Med. sec. Pnt, Thuan. Bonon. Pat. duo Ambr.— ()4 ^on Pric. trat Exc.
Lati. emi Vat. sec. Pal.— O-j Qui gemuit Exc. Gevart. Qua geiiui .' cd. Parm.
Quam^cmuJt Vat. quint.Pric. vet. Gyr. Keg. I^v. ambo Moret. duo Pctav.
Med. quart. Exr. La?ti, Schcd. V,iu\.'Qua: trcs Valt. Pal. Farn. Kott. Oistl.
Put. Thuan. Mazar. Petav. scc. Quam Anibr. pr. Leid. sec. duo Oxon. Exc.
Pat. rec. gcmuit Bonon. Pat. Tholos. tres Ambr. genuit Med. pr. Ambr. pr.
ni. sec. ed. Vicet. genuit vel gemuit Florent. inc. Heins. Med. scc. Kiiben. iii
eadera ad Heinsium Epistola lei;it qua gemuit ! quanto, ifc. planxit quunto Vat.
pcc. Pdl. quanto planxit Ano Med. planctu quanto Med. pr.— 60 hac 1'tolemae
Vat. pr. et teit. Oisel. /icit Gesn. et ed. Bipout. /«?« vel O Kcs. T/io/fmae
Pnt. Mazar. duo Petav. et Leidd. Tholomae Oxou. pr. h<ic pro/uit Leid. pr.
Pat. Moret. pr. Ambr. pr. Reg. Vat. quint. Petav. pr. inc. Hcm*. quid pro-
/uit Tiiolos.— 67 thulamo Moret. pr.— 68 ductus—somiius Keg. Oxon. pr. Med.
NOTiE
59 Galata] Galatae populi Asiae mi- 60 Nomina] Emtorum, ciiii cmcrunt
noris niercatura mancipioruni insig- Eutropium.
nes, sicnt et Babj lonii.
Delph. ct Var. Clas. Claud, 2 G
466 CL. CLAUDIANI XVIII.
Libertas promissa perit ? viduumne relinquis
Eutropium ? tantasque premunt oblivia noctes, 70
Crudelis ? pro sors generis durlssima nostri !
Foemina cum senuit, retinet connubia partu,
Uxorisque decus matris reverentia pensat.
Nos Lucina fugit; nec pignore nitimur ullo.
Cum forma dilapsus amor : defloruit oris 75
Gratia. Qua miseri scapulas tutabimur arte ?
Qua placeam ratione senex? sic fatus acutum
Aggreditur leuonis opus : nec segnis ad artem
Mens erat, officiique capax, omnesque pudoris
Hauserat insidias. Custodia nulla tuendo 80
Fida toro, nulli poterant excludere vectes.
llle vel aerata Danaen in turre latentem
Eliceret : fletus domini fingebat amantis :
Indomitasque mora, pretio lenibat avaras,
Lascivasque jocis ; non blaudior ullus euntis 85
Aucillge tetigisse latus, leviterque reductis
Vestibus occulto crimen maudasse susurro ;
sec. — 69 viduumque Pal. ]Med. pr. Mazar. Tholos. ^loret. sec. — 71 Crucleles
Reg. pro Vat. ])r. proh Vat. quint. Pric. Tliiian. Petav. pr. Tholos. vet.
Gyr. Oxon. pr. ^NIoret. sec. I>Ieil. quart. tenuisyiima Reg. iiostris Vat. pr. inatri
Var. LL. ecl. Autv. m. pr. — 72 consoiuit ed. Parni. et Vicet. reticet Ambr. pr.
conubia Exc. Gevart. — 74 llos Mazav. nititur tres V^att. Pal. Farn. Rott. Oisel.
Put. Thuan. iNIazar. Petav. sv.r. nilimur Reg. Oxon. pr. Moret. sec. Leid. pr.
Pat. Vat. quiut. inc. Pleins. dno Petav. et Ainbr. Sched, Gud. utimur Med.
quart. nititur vel nitimur ^"at. pr. ]Med. sec. 0\on. sec. Heinsius ascripserat
locum Laniprid. in Diadiuneno: ' Fuit quidem tain amabile illis temporibus
nomen Antoninorum, nt qui eo non niteretur, mereri ron videretur impe-
rium.' ubi pro niterctur le^^cndnm monmi uteretur. — 75 t/j/a(«s Pat. delapsus
Pric. Bonon. Moret. sec. honor inc. Heins. Moret. pr. m. pr. — 76 miseras
Thuan. miseris Var. LL. ed. Antv. scopulos ^lazar. scapulas cum obeli signo
Heins. — 77 sic futus. cum reAeia ffriy/xfj, Med. tert. — 78 Aggredimur Farn.
1» artem Farn. — 79 fuit Ambr. sec. inc. Heins. omnisque viginti Codd. Exc.
Gevart. Var. LL. ed. Autv. omrdsque vel omnesque Floreiit. pudon conjiciebat
Heinsius. — 80 tuenda vel timenda Vat. sec. — 81 Fixa Xnt. sec. Pal. Med. pr.
vectes \e\ vestes O\on. pr. — 82 IHe pharetrata Moret. pr. sul> turre ed. Parm.
e turre Vat. pr. Vat. Liviii. in turre diio Leidd. et viginti quatuor alii, F2xc.
Lseti, Gevart. Lucen«. sec. Sched. Giid. Var. LL. ed. Antv. intrare PaL
Moret. pr. — 83 cingebat Put. — 84 mero Oxon. sec. m. sec. — 85 noii blandior
Oxon. pr. qiiatiior Med. Piit. Reg. Maz.ir. Boiion. Pat. Tholos. tres Ambr.
inc. Heins. Exc. Lucens. sec. blandior alter Vat. sec. Pal. Med. pr. Moret.
sec. Vat. Livin. — 86 reductce conjiciebat Heinsius, i. e. scductcc. — 87 mandasse
IN EUTROPIUM LIH. 1. 467
Nec furtis quaesisse locum, nec fraude leperta
Cautior clusi fremitus vitarc mariti.
Hand alitcr juvcnuni (lammis Lphyrcia Lais 90
E gemino dotata nmri, cum serta reiundit
Canitics, jam turba procax, noctisriuc rcccdit
Amljitus, ct raro pulsatur janua tactu ;
Sequc rcformidat spcculo daumare senectus.
Stat tamen, alquc alias siiccingit lcna ministras, 95
Dilectiunque scmcl, quamvis long.xva, lupanar
Circuit: et retinent mores, quod pcrdidit aitas.
Hinc honor Eutropio, cumque omnibus unica virtus
Vat. pr. et teit. Oisel. Ambr. sec. mandare quatuor Vatt. ambo Moret. tres
Petav. Lov. Lekl. scc. Oxon. scc. Pat. TIiolos. Ronon. Piit. ilno Anibr. E\c.
Lucens. sec. ed. Parni. et Vicet.— 88 -Vy/i Pric. — b9 /niudis pro /icmitus
Moret. pr. vilasse Pric. Tlnian. Moret. sec. — 90 JiaiiuuisJHvcniun Tiinan. F.phy-
reia vel Corinthia lle^. Lais tres Vatt. Tais Moret. pr. in marg. Exc. LiPti.
Lais vel Nais vcl Thais Vat. pr. cle Laide vitl. oniiiino Vinet. in Auson. Epigr.
Mv. — 9i De gemino Vat. sec. Et gemino diio Med. inc. Heins. Put. Reg.
Tliiian. diio Petav. Bonon. Pat. Tbolos. tres Ainbr. ambo Moret. Lov. Vat.
Livin. diio Oxon. Exc. Luccns. sec. Sclied. Gud. Var. LL. cd. Antv. edd.
Gesn. liipont. etKcrniir. In f^emino Exc. La-ti. E gemino l*al. Farn. Rott. Oise!.
Mazdr. Est geniino\a.l. (|uint. dilata quatuor Vatt. Pal. Farn. Pric. Oisol.
'^ched. Gud. dala Pctav. pr. m. pr. nnde dotata Iv^. Heins. Ciiin seita Oxon.
j)r. cum serta vel conserta Pctav. tert. re/udit Vat. pr. et tert. Pric. Vat. Liviii.
rt/undit viginti diio Coild. Exc. Luceus. sco. Ald. od. Parin. et Vicet. r,/ugit
Vat. Liviu. pro varia lectione. re/utut vet. Cod. teste Hcinsio. qui re/utat.
probabat, et eodem --ensu liic poni notaverat, ut apiid Spartian. in i^isccnnio.
vid. Salnias. p. 110. et oninino sic locutus Ldinpridius in Hcliogabalo p. lO.j.
' posteaquam senes vidit erubesccre, vel quia zetas vel quia di^nitas tulia
refutabat,' id est, non aiiniittcbat. sic rcfulare honores pro recusare. .Sparti in.
in vit. Antonini Pii p. 18. ). 42. et recusare Vopiscus in Aureliano p. 212.
' levia bac sunt, sed curiositas nihil recusat.' Casaub. p. 10. Salmas. p. 09.
postea tamen ha-c deU;verat. re/undit vel re/utal Leid. sec. Exc. Gevart. —
93 tactu vet. Gyr. tractu Med. quart. ductu Ambr. pr. Sched. Gud.— -91 /<(ci//o
Exc. Cod. Kbem. damnate Florent. damnarc Kott. Mcd. sec. inc. Heins. .Mazar.
duo Petav. diio Ambr. Tliolos. Oxon. scc. duo Leidd. Exc. La^ti. damnante
tres Vatt. Pal. Farn. Pric. duo Med. Put. Tbuan. Petav. j)r. E\c. Gevart. ed.
Vicet. damnanle vel dumnare Vat. pr. Med. sec. Keg. Lov. Oxon. pr. Moret.
sec. m. pr. de speculo Laidis y'n\. Auson. Ei». i.vui.— 9.') Heinsius ascripserat
locum Vopi-ci in Tacito. p. 229. ' ^leritoria intra uibcnistaie vetiiit ;' pro
prostare. ante alias Rott. utque Vicet. Basil. aliis l'at. succindit Lov. lula Anibr.
pr. tena Lov. leva Pal.— 90 semel Oisel. Florent. Alazar. Vat. Livin. diu vcl
smc/ Vat. pr. et tert.— 97 retinet Pal. Rott. Med. tert. Thuan. Ambr. pr.
relinent Leid. sec. cum vii;inti quatuor aliis, Exc. Gevart. et Lucens. scc.
retinent qua; Mazar. retinct vel retinent Med. scc. quos Rott. Vat. tert. Thuan.
Petav. sec. Ambr. pr. qnod Vat. pr. et scc. Farn. Put. Keg. Honon. Pat.
Tholos. Vat. Livin. vct. (Jj r. Lov. ambo IMoret. duo Ambr. tres Med. Petav.
tert. inc. Heins. Exc. Gevart. et Lucens. scc. quos vel quod Petav. pr. Med.
4G8 CL. CLAUDIANI XVllI.
Esset in eunuchis, thalamos servare pudicos,
Solus adulteriis crevit : nec verbera tergo 100
Cessavere tamen, quoties decepta libido
Irati caluisset heri : frustraque rogantem,
Jactantemque suos tot jam per lustra labores,
Dotalem genero nutritorique puellae
Tradidit. Eous rector Consulque futurus 105
Pectebat dominae crines, et sajpe lavanti
Nudus in argento lympham gestabat alumnae.
Et cum se rapido fessam projecerat aestu,
Patricius roseis pavonura ventilat alis.
Jamque £evo laxata cutis, sulcisque genarum 110
Corruerat passa facies rugosior uva.
Flava miuus presso finduutur vomere rura :
Nec vento sic vela tremunt. Miserabile turpes
Exedere caput tinecc ; deserta patebant
Et jam cntis soluta sencctiUe, et ruttus asperior uva siccata conciderat ob rugas
genarutn. Agri Jiacentes videntur tninus sulcati aratro impresso, tieque carbaaa
sec. — 98 Hinc Exc. Lucens. sec. Hic Pal. Med. pr. ed. Vicet. — 99 HtBC sit
vel Extet in Eunuchis legit Heinsius. pudoris Pal. Oxon. pr. pudicos vel pudoris
Med. pr. — 102 ntgantem Anibr. pr. Moret. pr. — lOi jam tot Med. quart. —
104 puero Ambr. pr. nutritoremque Exc. Lucens. sec. nutritoremte Ald. ed.
Vicet. — 105 Eois Bonon. Petav. sec. — 106 persape Florent. — 107 portabat
Farn. Put. de ministratione hac aquae vid. Casaub. ad Hist. Aug. p. 92. et
Salmas. p. ,'515. — 108 rabido Exc. Laeti m. pr. ed. Parm. dejecerat inc. Heins.
projecerit Moret. sec. projiceret Farn. — 109 pavonis Put. paconem Pric. Med.
tert. Petav. sec. Tholos. Ambr. tert. pavonem vel paronum Lov. ventilat vel
vestit et\a.\.. pr. — 110 laxata Florent. Med. quart. inc. Heins. Put. Reg.
Thuan. Mazar. Lov. Tholos. Bonon. Pat. Vat. Livin. Mort-t. sec. duo Ambr.
tres Petav. Exc. Gevart. Var. LL. e mara;. Parm. lassata Vat. sec. Pal. Pric.
Rott. tres Med. Exc. La?ti. lapsata Ambr. pr. Heinsius ascripserat Martial.
Lib. XIV. Ep. 67. — 111 facies passa Med. sec. passa vel pressa Moret. sec. re-
spexit locum ex Priapeis, * Uvis aridior puelia passis.' ul)i vide Scaiigerum.
Capitolin. in Clodio Albino Jicus passurias pro passis dixit p. 83. I. 21. Luci-
lius apud Noniuni, ' Rugosi passi^iue senes eadem omnia quaerunt.' pulsa
Ambr. pr. — 112 munus Farn. finduntur Pal. Rott. Oisel. Put. frauduntur Pric.
— 113 Non rento Vat. quint. Pric. Petav. pr. trtment Rott. tument Thnsia.
turpes vel tristes Oxon. sec. — 114 dcfecta Vat. Liviu. detecta Exc. Schott.
NOT.E
111 Rugosior'\ Virgilius: ' Etfron- non tot sulcos rugasque trahunt, quot
tem obsccenani rugis arat.' vultus Eutropii.
113 Vela tremunf^ Vela trcmentia,
IN EUTROPIUM LIB. I. 4G9
Iiitcrvalla coma? : qualis sitientibiis arvis 115
Arida jtjunai sej^es interhicet arista? ;
Vel qualis g:elidis pluma lal)ente pruinis
Arboris inimoritur trunco brumalis hirundo.
Scilicet ut trabeis injuria cresceret olim,
Has in tVonte notas, hoc dedecus addidit oris 120
Luxuriae Fortuna suae : cum palUda nudis
Ossibus horrorem dominis j^raiberet imago,
Dccolor ct macics occursu laederet omnes.
ita agitantur rento : tinea deformcs perederunt caput niisellum : sputia crinium
apparcnt destitula pilis. Sicut in campis arentil>u/<, messis sicca spicarum sterilium
inlermical ; rel sicut hirnndo hyberna obit in stipite arbori^, pluma cadente, tent-
poribusfrigidis. Mmirum, ut dedecusforet mujns consulatui, fortuna petulantia
sua adjunxil has ru^as in rultu Juitropii, et hauc deformitatem /aciei. Cum
apeclrum palkns osiibus nudatis canic incuteret terrorem dominis ejii»;, et riim
macies deformis offenderct omncs aspectu, aut datura timorem pueris, aut Jastidia
deserta Florent. quattior Med. inc. HeinK. Piit. Reg. Tliiian. Mazar. Bonon.
Pat. Vat. Livin. Lov. tres Ambr. tres Petav. Exc. Gevart. Lucens.
pr. ed. Parni. et Wcet. petebarit Vat. pr. m. pr.— 115 comis Pat. Heinsius
tectorem ahlcfiaverat ad J. P. Lotich. (^omni. in Petron. Lib. il. cap. 4.
p. 171. 172. not. Brassican. p. 50. aAwTrri^ Callimacho. vid. not. Frisch-
lini p. 25.— 117 pluria Jun. pr. Oxon. sec. Florent. m. sec. Leid. a m.
pr. Exc. La-ti, Gevart. Aar. LL. ed. Antv. pluma vcl pluria Pric. Leid.
6CC. labante Vat. quint.— 118 arundo Jun. pr. O,xon. sec. et pr. ni. sec.
ed. Vicet. harundo Floient. ni. pr. Oisel. Put. m. \)r. Petav. sec. Bonon.
Tholos. Morct. pr. Exc. Gevart. hirundo vel harundo Pric. Reg. Oxon,
pr. m. pr.— 119 Cresceret vel Conderct Oxon. sec— 120 abdidit Farn. —
121 tumpnllida Med. tert. pallia Jiin. pr.— 122 dojnino Thuan. domini Ainbr.
tert.— 123 Discolor Jun. pr. Morct. sec. Exc. Lacti m. sec, decursu^ Med.
quart. Petav. tert. Bonon. Tholos. Anibr. pr. Lov. Lcid. scc. E\c. Gcvart.
Var. LL. cd. Antv. occursu vel decursu Put. Oxon. sec. Vat. quint. omnts
NOT/E
116 Jcjuncc] Arista jcjuna est, quac si non habuit Eutropius, habere roe.
non tuinet, qua; est sterilis. ritiis est.
118 Brumulis hirundo] Plinius tra- 122 Ilorrorem] Vetercs ejiciebant
dithirundines quasdam hybernis men- tam deformes homulos, velut spectra
sibus seqiii inontiiiin rccessus, ita ut intausta.
inveniantur jani i.ud.v ac deplumes. 123 Occursu...procedentiLus omen] An-
119 Trabeis] Veste seu dignitate tiqui occursiim ;Ethiopum, hoinulo-
Consnlari, quam adepturus erat vilis rum turpium nionstrorumve, pro ma-
iste servus. lo omine acceptum, velut mali iiiinii.
120 Notas] Inscriptionem,stigma- nentis iudicem, fugiebant.
ta in fronte servoruin inuri solita, quee
470 CL. CLAUDIANI XVIII.
Aut puerls latura metus, aut taedia mensis,
Aut crimen famulis, aut procedentibus omen ; 125
Et niliil exhausto caperent in stipite lucri :
(Sternere quippe toros, vel caedere ligna culinee,
Membra negant : aurum, vestes, arcana tueri
Mens infida vetat. Quis enim committere vellet
Lenoni thalamum ?) tandem ceu funus acerbum, 130
Infaustamque suis trusere penatibus umbrara.
Contemtu jam liber erat. Sic pastor obesum
Lacte canem ferroque ligat, pascitque revinctum,
convivis, aut scelus servis, aiit augurium triste occurrentibus ; et cum domiiu
vullam tralierent utilitatem ex trunco isto rcsiccuto: nam corpus ejus debile recu-
sat aptare thalamos, vel scindere Ugna cuUncv: nnimus ejns pfrfidus proliibet ser-
vare pecunium, veslimenta, secreta. Etenim ecquis vellet credere lcctum conjugalem
lenonil demum cxpulerunt illum sua domo, velut cadaver tnolestum, et lurvain
infelicem. Jamliber remanebat oh fastidium. Ita pastor alligat newi ferreo, et
nutrit alligatum canem pinguem lacte, dum fortis est ad gregem defendendum, et
Med, teit. Bonon. Pat. Tliolos. tres Ambr.— 125 prcecedeniibus Me(\. (\n!irt.
Heiijsius ascripserat locum Lucian. p. 536. et C23. et 893. sic de ,'Etliiope
apud Spartian. Severo. p. 75. Apostolius p. 213. — 126 Cum nihil Vat. quint.
Pat. Ut niliil Med. tert. Thuan. Ambr. tert. Qui nihil Jun. pr. Quod nihil
Med. sec. ni. sec. Et \e\ Cum nihil Viic. E\c. Ljti. cupiens Viic. e slipile
conj. Heins. cespite Leid. sec. Pric. Thuan. l'ut. ni. pr. duo Petav. Bonon.
Pat. Tholos. duo Ambr. Lov, Oxon. sec. Exc. Gevart. Sched. Gud. ed.
Vicet, Var. LL, ed, Antv, stipite Leid, pr, 3Ioret, sec, Ambr, sec. Exc.
Lzeti et Lucens. sec. cespite \el stipiteVetav, pr. Z«cri veH»cji.s Med. quart.
— 127 nempe inc. Heins. aut ccedere Pal. Faru. Vat. sec. jMed. pr, Moret, pr,
et Vat. quint, ^h Jun, pr, unde Heinsius bene conjiciebat, quod in Florent,
extat. cubili pro culina: inn. pr,— 129 negat Vat. tert. Rott. Put. m. pr. Keg.
Thuan, Mazar, Leid, pr. Petav. tert,— 131 Infaustumque IsleA. pr, Jam fau-
stumque Jun, pr, tnisere Lcid. sec. Vat. sec. Pal. Pric. Med. pr, Oxon, sec.
Put. Bonon, Tholos. Moret, sec. duo Ambr, tres Petav, Exc, Gevart, Sched.
Gud, Var, LL, ed, Antv, truscre vel misere Reg, Oxou, pr, — 132 Contemtus
Ald, — 133 Vecte conj. Hcius. libat ed. Parm. vitiose. — 134 validum Var.
NOTtE
124 Tcpdia mensis'] Cujus monstri quam succi ex trunco exsucco et ex-
turpis et foetidi aspectu taedebat om- hausto.
nes diutius in mensa commorari. 131 Umbrnm'] Larvani, cacodaemo-
125 Crimen famulis'] Tanta erat nem, malum genium.
monstri turpitudo, ut servi si cum 132 Libcr] Liber erat ob contcm-
iiio habitarent, se crimine et oppro- tum, quia nemo sibi illum vindicabat
hrio polliii crederent, tanquam si ca- ob turpitudinem.
daver tetigissent. 133 Lacte] Canes teneros pane et
126 Stipite] Cura domini non plus lacte bubulo nutriri praecepit Con-
utilitalis trahereut ex Eutropio, stantinus. Egregium praEceptum !
IN EUTROPIUM MR. I. '171
Diim validns scivaic gicgcm, vigilique rapaces
Latratii tcrrcre liipos ; cum tardior idcm 135
Jam scabic laccras dcjecit sordidus aurc;s,
Solvit, et exuto lucratur vincula collo.
Est, ul)i dcspcctus nimius juvat. Undiquc pulso
Per cunctas licuit Iraudes impunc vagari,
Et fatis aperirc viam. Pro ! quisquis Olympi 140
Summa tcncs, tautone libct mortalia risu
Vertere ? qui servi non cst admissus in usum,
Suscipitur regnis : et quem privata ministrum
Dedignata domus, moderantem sustinet auia.
Ut primum vetulam traxcre palatia vulpera, 145
ad lupos raptores territandos lalratu impigro ; ut cum idem canis lcntior jatn
dimisit turpis aures de/ormutas scubic, exsolvit illimi, et cercice spoliuta lucrifacit
catenam, Occasio cst, in qua comtemtus immodicus prodest. Fas fuit Eutrojiio
cjecto undequaque errare libere per dolos omnes, et pandere adilum fatis. Pro, qui-
cumque occupas Ccelum altum, anjuvat te ecertere res humanas tunto ludibrio .' Iste,
qui non est receplus, ut serrirct, recipitnr in imperio regentlo, ct quem domus pri-
vaiorum recusuvit administrum, Regia patitur esse rectorem. Stalim alque Regia
accivit vulpcm senioran, ecquis non commotus est 1 Ecquis non indignalus, cadavtr
LL. ed. Antv. rapacis Ambr. pr. Petav. scc.Bonon. Tholo?. — 136 dcmisil
eil. Vicet. Exc. Liseti. dejecit Leid. sec. cum triginta aliis, Exc. Gevart. Lu-
cens. sec. l'at. rec. Sched. Gud. Var. LL. c marg. Parm. itcm Var. LL. ed.
Autv. sordibus duo Vatt. Pal. Farn. Florent. tres Med. Lov. Thuan. Mazar.
duo Petav. inc. Hcius. Exc. Lucens. pr. ed. Vicet. sordidtts Med. quart. Put.
Keg. Petav. tert. Oxon. sec. duo Moret. Ald. Exc. Gevart. Var. LL. e marg.
Parm.— 137 e.vusto Med. quart. luctatur Farn. m. pr. Exc. Lceti. — 138 Est ut
Juu. pr. Ast ubi Petav. sec. Med. tert. >7(in«s];^pro /ifm/us Med. quart. juvet
conj.Heins. — 139 liceat vel licuit Moret. sec. cunctasquc licet Thuan. m. pr.
Leid. ni. pr.— 140 /osti.s Vat. pr. et tert. fatis \t'\ fftstis Pric. itas Thuan.
jiro quisquis \sit. pr. E\c.. Lati. Olympo Vat. quint. — 1-11 tantone licet Thuau.
tnnto licuit Keg. Oxon. pr. Hcet Kott. ianto libuit Vat. pr. et tert. Oisel.
Florent. Mazar. Exc. Cod. Khem. «isit duo Vatt.— 1 12 Fo/tcre Tholos. ad
vsum Jun. pr. Oxon. sec. Vat. quint. Pric. duo Med. Put. Petav. pr. iionon.
Ambr. pr. Moret. sec. in vel nd usum Oxon. pr. E\v. Lvcti. — 143 sccptrvs
Aat. sec. m. pr. minisirisXdi. pr. m. pr.— 1 14 mvderaiamsnsiinet aulamJnv.
pr. sustulit Lov. m. pr. aulam Vat. pr. Ambr. pr.— 1 lo traxere Vat. sec. Pal.
iSOTiE
137 Lucratur] In lucro putat cate- 144 Moderantem] Eutropius fult
nam, alterius coilo applicandam. praifectus Prartorio, quiu dignitas
Quasi catena melior sit morboso dlcia at ^aaiKda, regiium ; nihilque
cane : nihil ad iusectandum Eutro- ei dcfuit, prtEter purpuram iuipera-
pium mordacius. toriam.
140 Fatis aperire'] Eutropio licuit 145 Vulpem] Eutropium, qni instar
dare aditum fatis se ad honores evcc- vulpis veteris caute ac perfide sese
turis. gerebat.
472 CL. CLAUDIANI XVIII.
Qiiis non int^emuit? quis non irrepere sacris
Obsequiis doluit toties venale cadaver ?
Ipsi quin etiam tali consortc fremebant
Regales famuli, quibus est illustrior ordo
Servitii, sociumque sibi sprevere superbi. 150
Cernite, quem Latiis poscant annectere fasti^ :
Cujus et eunuchos puduit. Sed vilior ante
Obscuraj latuitpars ignotissima turbae,
Donec Abundanti furiis (qui rebus Eois
Exitium, primoque sibi produxit) ab imis 355
lioc toties venditum insinmre se viandatis sacratis Imperatoris? Praterea ipsi
servi imperatorii, quitnis gradus ministerii est honoratior, tali socio commurmura-
hant, et contemserunt arroganlius eiim sodalem. Videte, quem petant adjungere
fastis Romanis, et quem ipsi Eunucld erubescunt. At prius iste abjectior delituit,
ceii pars maxime incognita caterta ignobilis, donec a cubilibus injimis grassatus
est ad dignilates supremas, elatus insania Abundantii, qui peperit perniciem im^
perio Orientis, et prius sibi ipsi. Quam sapienter constitutum est in Mundo, vi
Florent. Med. qnart. Mazar. Jnn. pr. Moret. pr. Exc. Lucens. sec. Var. LL.
e marg. Parm. ed. Vicet. de trahendi verbo vid. Passerat. ad Propert. p. 148.
texere tres Vatt. texere vel traxere Vat. pr. Moret. sec. Lov. Exc. Pat. rec.
—146 Q«os Juu.pr, irrepere Vat. pr. Exc. Laeti et Lucens. sec. obrepere
Vat. sec. Pal. ed. Vicet. irrumpere Farn. Moret. pr. irrcpere vel irrumpere
Keg. irrepere vel ohrepere 'Exc. Pat. rec. — 148 tremebant Farn. — 150 Senitiis
Med. pr. Serviciis Vat. sec. Pal. Servitiis vel Servilii Oxon. pr. Servitii vel
Serritium Reg. sibi duo Vatt. Pal. Farn. Med. pr. Thuan. Vav. LL. e marg.
Pann. ed. Vicet. diu Vat. quint. Pric. Rott. Oisel. Exc. Laeti et Lucens.
sec. sibi vel diu Vat. pr. et tert. Florent. — 151 poscant Latiis Florent.
Latii Med. sec. certant Vat. tert. certant vel poscant Moret. pr. fata vel
fastis Pric. — 153 Obscurus Med. tert, Obscure Thuan. turbis Thuan. —
154 Abundantii inc. Heins, Abundati Pal. Med. pr, Put. Lov. Moret. pf.
Abudati Var. LL, e marg. Parm, Abundatii Florent. duo Med. Ambr. pr.
^bundacii Leid. pr. Vat. quint. Rott. Oisel. Vat, tert. m. sec. Thuan. MazaUi
Ambr. sec, Habundantt Vat. sec. Farn. Pric. Habundacii Pefav. sec. Habutt-
datii Petav, pr. Leid. sec. anhclanti vet. Gyr, — 155 primumque Vat, tert.
Oisel. Oxon. pr. Ambr. sec. Mazar, Ald. Isingr. Pulm. Exc. Laeti. primoque
NOTiE
146 Iirepere] Se?e leniter insinu- Aulam.
are ad sacra Imperatoris mandata 154 Ahundanii] Abundantius Dux
exeqnenda, more vulpis, quae astuta fuit clarissimus ; Consul fuit cum
est, Persius : ' Astutam vapido ser- Theodosio, promovit Eutropium, cu-
vas sub pectore vulpem.' jus suasu postea ab Arcadio dignit».
151 Cernite,quem] Quem hominem, tibus spoliatus, Aula ejectus, obiit
quod hominis monstrum, proceres Sidone in Phoenicia. Sicque et se
petant inscribere in fastis consulum perdidit, et res Orientis ; dum effe.
Uomanorum, cit, ut omnia committerentur isti
152 Aute] Antequam irreperet in monstro.
IN KUTROPIUM I.IH. I. 473
Evectus thalamis sunimos invasithonores.
Quam benc disposituni (erris, nt diiinus iniqui
Fructus cousilii primis auctoribus inslct!
Sic multos lluvio vates arente per annos,
Hospite qui c.tso monuit placare Tonantem, IGO
Invcntas primus Busiridis imbuit aras,
Et cecidit sa?vi, quod dixerat, hostia sacri.
Sic opifcx tauri, tormcntorumque rcpertor,
Qui funcsta novo labricaverat xn\ dolori,
Primus inexpertum, Siculo cogente tyranno, 165
Sensit opus, docuitque suum mugire juvcncum.
merces merita consilii mali cadat primum \n consuUores ipsos. Ita flumine Si\o
sicco per annos complures, vatcs, qui admonuit jiccicre Jorem, hospitc immolato,
prior tinxil altaria excogitata a Busiride, et fuit rictima sacrificii crudilis, quod
indicarerat. Ita macliinator bovis aerei, et artifex cruciatuum, qui conjlarerat <rs
fatale ad nora supplicia, prior, Turanno SicHia; I'lialaride jubente, expertus est
opus intentatum, ac docuit bovem suum reboure, Eutropius occupavil divitias ne-
Vat. =cc. Rott. qnatnor ^led. inc. Heins. Pnt. Tlinan. trcs Petav. Bonon.
Pat. Tliolos. dno .4mbr. Lov. IMoret. scc. Exc. Gevart. Lncens. pr. ed. Vicet.
et Parm. primumquc vel primoque Vat. pr. primoque etiam est iii Lov. iu qno
ascriptnm : sic de Bcil. Gild. 241. intVa 15S. et 161. produxit Exc. Lucens.
sec. perduxit Pnt. E\c. La?ti. edd. Vicct. et Parm.— 156 Evectum Pat.
Ejfctus Mazar. cd. Parm. Excivit Jnn. pi-. stabulis Vat. sec. Mazar. Ambros.
Pal. ed. Parm. stabidis vcl ihalamis jNIed. pr. tabulis conjiciebat Heinsius. —
157 dispositum est Jnn. pr. Lntioque potenti ]>to ut di^us iniqui Petav. sec.
iniquis Vat. tert. Rott. Oisel. Pnt. Petav. tert. Bonon. Leid. sec. Exc. Gevart.
— 158 Aujiilii fructus Ambr. tert. Consilium Tholos. actoribus Vat. tcrt. PaL
Med. pr. Moret. pr. instat Ambr. pr. instet vel obsit Vat. tcrt. Petav. pr.
obstet Leid. — 159 fluvio tnullos .Vmbr. .«iec. vatesjluvio mulios Med. sec. errat.te
Moret. pr. qni et sub annos liabet. — 160 movit Jnn. pr. meruit vel wionui< Pirt.
parentem Vat. tert. Oisel. m. pr. — 161 Inventus primas Med. qnarr. primum
Vat. pr. Exc. Larti. primo Lov. primus dno Leidd. cum viginti duobus aliis,
Exc. Gevart. Lucens. sec. ed. Vicef. Var. LL. cd. Antv.— 162 sccvi ceculit
Vat. qnint. Pric. Petav. pr. et tert. Moret. pr. ed. Parm. quod dixerat dno
Leidd. ct triginta alii, Exc. Gevart. Lucens. sec. ScJied. Gud. ed. Vicet.
91« Pric. Med. sec. m. scc. a Lov. quo vel qui Exc. Lseti. quod vel qui Oxon.
NOTiE
156 Thalamis'] Alii legunt Stabulis. tiorum tyranni.
158 Primis auctoribus] Hcsiodus, 163 Opifcx tauri'\ Perillus Atheni-
iii KOKTi $ov\T]Tf $ov\evaainiKaKicrTr]. ensis, qni a Plialaride conjectns cst
Consultum male, consuUori pemiciosum. in taurum aenenin, quem ip^e invene-
159 Vates^ Tlirasius Cypro oriun- rat, et flammis .subjectis voces mise-
dug. rabiles iustar niugitus moriendo edi-
101 Busiridis] Crudeli.tsimi iEgyp- dit.
474 CL. OLAUDIANI XVIII.
Nulliiis Eutropius, quam qui se pvotnlit, ante
Ereptas possedit opes, iinllumque priorem
Perculit exilio : solumque hoc rite peregit,
Auctorem damnare suum. Postquam obsitus sevo 170
Semivir excelsam rerum sublatus in arcem,
Quod nec vota pati, nec tingere somnia possent,
Vidit sub pedibus leges, subjectaque coUa
Nobilium, tantumque sibi permittere fata,
Qui nihil optasset plus libertate mereri, 175
Jam jam dissimulat dominos, alteque tumescunt
Serviles animi : procerum squalore repletur
Carcer, et exulibus Meroe campique gemiscunt
^thiopum; pcenis hominum plaga personat ardens:
minisprius populatas, quam Abundantii, gui evexerat sese, et neminem prius condem-
navit exilio : et hoc tantum rectefecit, quod condemnnverit patronum suum. Postea-
quam effceminatus iste confectus a-tale, evectus est adfastigium altum imperu, (quod
neque desideria ejus sustinere pntuissent, neque somnia excogitare) spectavit leges sub
pedibus suis, et capita Frocerum supposita sibi, etfata indulgere tantum sibi, qm nihil
expetivisset ampUus, quam acquirere libertatem : jam fingit se non noise dominos
suos ; et animi serviles toHunturaltius : carcer pleyius est sordibus Primorum,et Me-
roe et agri /Ethiopum ingemiscunt exulibus : zona torrida resonat suppUciis iiominum :
sec. quo Va.rm. Junt. Ald. Isingr. Colin. Gryph. hostia vel obviaJwn. pv —
167 quasXat. pr. m. pr. sibi protulit Sched. Gud. prcetulit Exc. Lucens. sec.
contuUt Pric. m. pr. prodidit Moret. sec. m. pr. pertuUt Leid. pr.— 168 Erep-
tas Oxon. pr. inc. Heius. Directas Farn. Deceplus Tholos. Direptas Heins,
Gesn. ed. Bipont. Dereptas Kcenig.— 169 PertuUt Farn. Pric. Bonon. Tholos.
exitio Exc. La;ti, m. sec. exilio qiiatuor Vatt. Pal. ha;c rite Petav. scc. jure
Pal. rite vel jure Med, pr.— 170 Actorcm Vat. sec. Pal. Rott. Ambr. pr. Leid,
sec. duo Med. obUtus Florent,— 171 suUatus Vat. sec— 172 nonfiugere Petav,
tert. Med. quart. somnia fingere Florent. Jun. pr. possunt tres Vatt. Pal.
Farn. Rott, Oisel. Exc, Laeti. possint vel possent legebat Heinsins.— 173 legis
Kott. — 174 promiitere Jun. pr. Lov. Pat. Moret. pr. — 175 nil Med. quart. ap-
tusset Vat. tert. m. pr. tueri vel mereri Med. sec. — 176 aUoque Exc. Laeti m. sec.
timescunt Tholos. — 177 animos Farn. animce Exc. LcEti m. pr. repletus duo Vatt.
repletur duo Leidd. cum viginti quatuor aliis, Exc, Lasti, Gevart. et Vat. Li-
vin. — 179 plagis hominum Med. sec. resonat Farn. arens conjiciebat Heinsius. —
NOT^
172 Votd] Sunt haec proverbia': US^Mei-oe] Insula Nili, hodie Gue-
' Id tantum est, ut nec optare ausus guere.
esseni, nec niihi tingere : Dignitas 179 Panis] Cruciatibus, gemiti-
quae contingitsupra vota, supra som- bus exulum ab Eutropio ejectorum
iiia ipsa, vel magnificentissinia.' resonant campi jEtliiopum, et ronae
177 Procerum] Quos in carcerem torridae solitudines.
coujici jubebat Eutropius.
IN EUTROPIUM IJI5. I. 475
Marmaricus claris violatnr cajdibus Ilammon. 180
AspcTins niliil ost hnniili, cuin sin;;it in altuni :
Cuncta lcrit, dinn cnnc(a limct: desjovit in omnes,
Ut se posse putcnt: ncc bcUua letrior ulla
Quam scrvi rahics in libcra tcriia rtirrntis.
Agfuoscit ijemitus, cl pcrnfv parccrc ncscit, 185
Quam subiit, dominique raemor, quera verberal, odit.
Addc, quod cunucluis nulla pietatc movclur,
Nec gcneri natisve cavet. Clementia cunctis
Ammon Marmariais pnlluitur strugc nohilium. ^ihil est cruilclius homine
abjeclo, qui extoUitur ad di<jtnitates altus. 1'ercutit omiiiu, dum metuit oinnia :
furit conlra omne^, ut iii c.ristiment ipsum polentcm : neqne feru ullu est immanior,
quum scrvus rabidus stiviens c<mtru corpnru iiomimim inf^enuorum. lS,'nscit dolorcm,
et non potesl moderari supplicium, (piod ipse pussus est, ac recordutusdomini, aver-
satur iliiim quem pleclit. Adjice, (juod eunuchtLS nullo Jlectitur sensii pictatis,
neque providcf genti snae autJHiis. Munsuetudo cst omnibus erga (cquuhs siios, ct
180 Marmoricus Farn. Jmi. pr. Var. LL. ed. Antv. cludis Viic. — 181 Aspe-
rior Petav. teit. surgat Lxc. Liicens. sec. et LiPti ni. scc. dum surgit Tliolos.
dum tendit Jiin. pr. consnrgit Rott. Pefav. tert. cnnsurgere inc. Heins. —
182 dum sarit Farn. — 183 Dum se posse pulat E\c. Gevait. putefPdt. putet
vel putc}tt Florent. diio ^Med. non tctrior ii\c. Heius. Stfriorjim. pr. tristivr
Pctav. pr. Vat. qiiint. tctrior vcl saiior Moret. sec. ullu Lcid. pr. ct octodc-
cim alii, Exc. Gevart. Lncens. pr. ulla est Vat. sec. Pal. Farn. Amijr. tert.
Exc. Lati. — 184 colla Pal. Pric. Florent. Med. pr. Parm. ed. tcrga diio
Leidd. cum vigiuli qnintjiic aliis, Isingr. Exc. Gevart. Var. LL. c marg. Parin.
et ed. Antv. colla vel tcrga Vat. sec. Exc. Laeti. — 185 scd pacnce Oxon. pr. —
186 Qtiam subiit E\c. Liic<!is. pr. QuemeA. Vicet. quos verberat Reg. Jun. et
Oxou. pr. (luem vei quos .Morct. sec. vcrbcra totis Vat. pr. m. pr. — 188 ISon
generi Florent. Leid. pr. Amlir. sec. Med. lert. inc. Heiiis. gcncris Vat. pr. et
quint. natisve Exc. Lucens. pr. natisque Vat. tert. Farn. Rott. Lov. Put.
NOT.E
180 ?Iurmarictts'\ Jupiter Ammon 183 Se posse ptUentl Quicontravo-
in Marmarica AtVicae regione, in de- tum facti sunt potenles, non credunt
sertis Libyae : liodie dicitur, Le pais se liaberi pro potentibus, nisi deut
de Barcha. indicia immoderata? violcntajque po-
Claris violatur cadibus] Qiiod in his testalis ac tyrannidis.
desertis viri illustres aut occidantiir, 183 Gemilus] Qualcs ipsi verbera-
ant detcnti pereant. Notal)ile quod tus cmisit.
dicit Strabo ex Eratosthene, rdxa Si> 180 Odit] Vir geneiosus non odit,
ico) T^ ToD "Anixuvos Uphv TTpoTfpov ini sed miscratur, qiicni punit, non sibi,
T?iseaKdTrriSov:fortassi.«etiumAmmonis sed lcgibus. At Eutropiiis odit, sic-
templttm aliqttundo in mari j(tcui.^se, ifc. quc atrocius puiiit illiim ipiem ver-
182 Desaivit] Valde vchementer- berat, qua>i iu illo viiidicaret accep-
que saevit: alias descBvit, id est, pla- t^s o'"" a •-"''^ dominis plagas.
calur. Virg. ' Dum pelago desjevit 18' i'ietute] iNullo sensu amoris iu
hyems.' ^l ios aut cogalos.
^6 CL. CLAUDIANl XYIII.
In similes, animosque ligant consortia damni.
Iste nec euniichis placidus : sed pejus in aurum 190
^Estuat. IIoc uno fruitur succisa libido.
Quid nervos secuisse juvat ? vis nulla cmentam
Castrat avaritiam. Parvis exercita furtis,
Quae vastare penum, neglectaque sueverat arcae
Claustra remoliri, nunc uberiore rapina 195
Peccat in orbe manus. Quicquid se Tigris ab Hsemo
Dividit, hoc certa proponit merce locandum
similitudo malorum eonciliat nientes. Iste neque milis est eunuchis, sed ardet
deterius desiderio pecunice: cupiditas resecta potitur hae sola peciinia. Quid
prodest amputasse nervos? Nullum ferrum resecat avaritiam crudelem. Manus
Euti opii expei'ta mfurtis exiguis, quts mauus solita erut populari cellam, ct expug-
nare ceram arcte sepositam, nunc pradatur furto copiosiore, in mundo. Secundum
id omne, quo Tigris separatur ab Mmo, Eutropius venditor regni et venditor
Mazar. Med. quart. Exc. Laeti et ed. Vicet. natis generive Moret. sec. timet
Med. sec. dementia Vat. pr. m. pr. — 189 legant Vat. pr. m. pr. cnmmercia Jim.
pr. regni Bonon. damni vel regni Put. — 190 iste duo Leidd. et plurimi alii, Exc.
Gevart. Luceus. pr. Ald. et ed. Vicet. Ille vel Iste Exc. Laeti. EunuchusFa.rn.
A^at. tert. m. pr. pro /wyasHeins. conjecerat pronus. — 191 su4:censa Anibr. pr. inc.
Heins. — 192 nercos Exc. Lucens. sec. numeros Put. Med.quart. ed. Vicet. vis
ulla Bonon. — \9'i amicitiam Bonon. exterritnPa.t. — 194 neglecta suerei-at ed.Yi-
cel. arcce Vat. pr. vet. Gyr. Exc. Laeti et Scliott. archce Exc. Lucens. pr. arce
Med. pr. ed. Parin. arte Pal. Rott. Oisel. tres Med. inc. Heins. Leid. pr.
Moret. sec. Thuan. Mazar. tres Petav. Exc. Gevart. Sclied. Gud. Var. LL.
ed. Antv. et ed. Vicet. ante Vat. sec. arte vel arce Farn. arcce vel arte Florent.
Mazar. m. sec. arche, vel arce, vel ante Reg. Oxon. pr. — 195 non uberiore
Exc. LaBti m. pr. item Ald. et Isingr. qui in margine nunc vel num. nec
ed. Vicet. nunc duo Leidd. cum viginti quatuor scriptis, Exc. Gevart. Sclied.
Gud. Var. LL. e marg. Parm. et ed. Antv. liberiore Med. quart. — 196 Peccet
in orbe tnanus? Exc. Laeti. Portut ed. Vicet. Peccat duo Leidd. et plurimi
Codd. Exc. Gcvart. Lucens, pr. ed. Farm. et Vicet. Peccat vel Parcat
Florent, manus Moret. pr. Exc. Gevart. Htrmo vel imo vel Hermo Oxon.
sec. — 197 hic Vat. quint. Med. quart. mercede Tholos. — 198 Institor vel
NOT^
189 Consortia damni] Similitudo men nervos alterius libidinis et cupi-
maloruni, quae quis pati potest, vel ditatis in aurum.
in se, vel in iiberis, coiiciliat animos. 196 Quicquid se dividif] Est phrasis
Virgilius de Didoue : ' Non iguara Gr»ca: hocest, /caro, secundum quic»
mali miseris succurrere disco :' quid dividitur.
191 Libido] Est vel amoiis in fot;- Tigris] Fluvius Armeniam, Assy-
minas, vel in aurum. Sic succisa libido, riani, aliasque provincias alluens.
id est, Eutropius succisos habens ner- Ilcemo] Vel Mmo, Hic QSt mons
vos libidinis in fcemiuas, retiuet ta- Thracice.
IN EUTROnUM LIB. I,. 477
Iiiijtitor imperii, caupo fiimosus hononnn.
Hic Asiam viila pactus rej^it ; illc rcdemit
Conju«^is ornalu Syiiam ; dolet ille palerna 200
Bitliynos mutassc domo. Suflixa patenti
Vestibulo pretiis distinq^uit rcgula «jcntes,
Tot Galata\, tot Pontus cat, tot Lydia lunnmis.
Si Lyciam tcnuissc vclis, tot millia ponas :
Si Phrygas, adde ; parum. Propria: solatia sorti 205
imiffnin tnagislrntuum hnc c.r/)0H/< vendendum ccrto pretio. Ilic minleratur Asiam
emtaiii pradio : ille einit Syriam gemmis ud-oris sua? : ille gemit pennutasfe
Jiithyniain ciiin hareditate paterna. Inscriptii) praji.ra in restiljulo uperlo
discriminat merccde certa pijefectiiras populorum. Galalw rendantur tanto
jireiio, tanto l^onlus, tanlo Lydia. Si vis regere Lyciam, opoitet ut sohas tot
millia: si l^hrygium, adjice tantillum. Slatuit signa \i;nd\l'wnis essc pubiica acl
Venditor Vat. pr. imperiis \'ar. LL. e niarg. Parni. campo Oxon. scc. caupo
vel campo Farn. iii. pr. Kxc. LiPti. formosus Vat. qnint.— 199 villain \'iit. jir.
Farn. Asia villam Lov. partus vel pactus Farn. — 200 Conjugis Lmulii Anihr.
pr. Syriam vet. Gyr. Vat. Livin. Thiriam Lov. Tiriain Honcn. Pat. Tijriam
Vat. lert. ni. pr. Leid. pr. Oxon. sec. Pnt. Rej;. dno I'i:tav. Moret. sec.
iSIeH. sec. et cpiart. Ald. Exc. Gevart. De Proviuciis venditis Laniprid. iii
Commodo. p. .51. I. 1.5. in Hiliogabalo p. 103. palernum BilUinis m. domuin
Pric. paternas domos Vat. (|uint. Aloret. scc. paternnin doinum Jiin. pr. — 201
Bithinios Leid. sec. Bilhynios Vat. sec. Moret. sec. Bilhyniis 'riiuan. BitUijnas
domos Petav. pr. ni. pr. domo Exc. Lucons. scc. domi eil. Vicet. domu Leid.
pr. Oxon. sec. Lov. Petav. sec. in. pr. Bonon. Tliolos. iNIed. tert. duo
Ambr. petenli Anibr. tert. potenti Lcid. pr. et viginti Codd. Exc. Gevai t.
Luccns. pr. ed. 1'arm. et Vicet. pafenti vel potenti Leid. sec. — 202 cedula
Pat. uiide schedula conjiciebat Heinsius. Rubeniiis in Kpistola ad Hcinsiiiin
tegula conjiciebat, ut alludat anctor ad luterculum honorum, de qno C^edreniis,
'H irap' "EWr^aiv ottttj nXivdos, \aT(pKov\ov iTapb. 'Vuip.alois \ey(Taf ijv Se
•tt\ivQos Brjnoaia, i(p' ov Tare twv ^ov\(vraiv koL Ta. twv (TTpaTfVfiaTiiiv dv6fjiaTa
aTrtypdipeTo- nihil tamcn mutanduni censuit. Regula eniin liic ipsi erat
Catalogus, Kaviiv. — 203 erat Put. erit Med. tert. inc. Heins. antt Farn. eant
legit Heinsiiis. Libya Lov. — 201 Si Lituam Jiin. pr. ni. .scc. Siliciam Leid.
pr. Ciliciaui ed. Vicet. Si Lihyam Vat. sec. Siciliam Pric. Farn. Pat. 'l'hoIos.
Ambr. pr. Leid. sec. Jun. pr. in. pr. Exc. Gcvart. Si Lyciam vcl Siciliain
Moret. pr. Vat. tcrt. domuisse ine. Heins. m. pr. pones duo Vntt. Pal. ]Mcd.
pr. pendas Pat. ponas vel pendas Farn.— 203 1'hrygiam Tliiian. Pliryges Mazaf.
Stygas VdLT. LL. ed. Antv. abde Rott. adde. pnruin est. Vat. pr. propriw Exc.
Lucens. sec. duro! Farn. Exc. Pat. rec. ed. Vicet. mortis .Mcd. sec. m. pr.
*or<M tres Vatt. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. Vat. Livin. Exc. LaDti. /or/i
NOT;E
198 Institor'] Est qui a mercatore denotat pretiiim prxfectnrarum, ut
negotiationi alicui prippositiis est. inscriptio cauponum denotat prctium
201 Bithynos] Bilhynia est regio vini.
niinoris Asi*, sicut Syria, Galatia, 203 Eal] In possessioncm mcrcan-
Lycia, Phrygia, Lydia. tis.
Suffixa. regu.la'] Inscriptio est, quiu
478 CL, CLAUDIANI XVIII.
Communes vnlt esse notas, et ^enditus ipse
Vendere cuncta cupit. Certantum sajpe duoium
Diversum suspendit onus : cum pondere judex
Vergit, et in gerainas nutat provincia lances.
Non pudet, heu Superi, populos vaenire sub hasta? 210
Vendentis certe pudeat. Quid jure sepultum
I\Iancipium tot regna tenet, tot distrahit urbes ?
Pollentem solio Croesimi victoria Cyri
Fregit, ut eunucho fluerent Pactolus et Hermus ?
consolationevi sua; coiiditionis, et ipse tenditus, expetit vendere omnia : frequenter
pcndit prelium varium duoruni cvmulornm, et mox ipse judex inclinat cum onere
graviore, et provincia regenda pendet in Hbram alterutram. Pro Dii! non
pudet vos, gentes rendi sub liasta? Venditor quidem ipse erubescat, Quid?
Servus mortuus civili jure possidet tot imperia, vendit tot oppida? Triumphus
Cijri dejecit imperio Crcesum potentem, ut Pactolus et Hermus fluerent pro
Boiion. sorti diio Leidd. et sedecim alii, Exc. Gevart. Lucens. sec. Var. LL.
t marg. Parni. Ald. — 207 jubct Ambr. tert. petit Florent. parat jNIoret. sec.
certat tum Put. — 208 suspendit vel supponit Exc. Lseti. ponderis index Scalig.
— 209 Pendit vei Vergit Put. nutat provincia Exc. Lsti et Lucens. sec. vertit
ed. Vicet. setia [i. e. sententia^ Jun. pr. provincia vel sententia Reg. duo
Oxon. vid. Herald. not. in Minucium p. 7. ed. Leid. Elmenhorst. et Agapet.
admonit.41. — 210 Nonpudet quatuorVatt.Pal. Farn. Pric. Exc.Laeti. Necpudet
Leid. sec. A^ion put/ff Mazar. Non pudor O\on. pr. Xum /jut/or volebat Heins.
venire Floreut. inc. Heins. Leid. pr. Med. tert. Exc. Lucens. sec. item Var.
LL. e marg. Parra. Gesn. ed. Bipont. et Krenig. vcenisse Vat. Livin. veyiiisse
duo Vatt. Pal. Farn. Kott. venire \e\ venisseYcit. pr. sub hasta? cum nota
interrogatiouis, Mazar. suh hastam Pat. — 211 Vendentes Med. quart. Vendenlis
duo Vatt. Exc. Lseti. Rubenius ita distinguit, Vc7identis c. pudeaf, qui
jure, ^c. quod jure tres Vatt. Pal. Farn. Pric. Oisel. quid IMazar. qui vel
quo jure Vat. pr. m. pr. Exc. La^ti. quid vel quo legebat Heinsius. deest hic
versus Flor. — 211 potcntum \e\ scpidtum O\on. sec. — 212 jhtu Vat. sec. Pal.
Med. pr. rura leg. Heius. distrahat Put. possidet inc. Heins. distrahit vel
destruit Vat. pr. detrahil vel destruit Moret. sec. — 213 Pallentem Jun. et
Oxon. pr. Drusum pro Cra-sum Val. pr. ni. pr. curis pro Cyrijun. pr. — 214
in Eunucho Tholos. fluent Vat. pr. Jun. ct Oxon. pr. — 216 proscripto Pat.
NOT/E
206 Communes] Vult quasdam csse 211 SepuUuml Servus jnre civili
notas publicas, (|uibus posset vendere niortuus, ut qui est in domini potes-
omnia ; sicque solatur se, qui toties tate.
alias venditus p>t. 213 SoUo] Imperio : signum pro
210 Non pudct] Antiqui rcs niale re signata.
Euccedentes Diis cxprobrabant. 214 Pactolus et IJermus] Fluvii au-
Sub hasta] Ex more hasta prretixa, riferi Asiae niinoris, Lydiam Croeso
res, servi vendebantur. legnatam alluentes.
IN FATTROIMUM I>1H. I. 479
Attalns ha^rcdcm voluit tc, lloma, rclinqui ; 215
Roslitit Antioduis pia^scripto maij^inc Tauri ;
Tndomitos curru Scrvilius cgit Isauros ;
Et Pharos Augusto jacuit, vel Creta Mctello,
Nc non Eutropio qua^stus numcrosior cssct ?
In mcrccm vcniunt Ciliccs, Juda\), Sophcnc, 220
Romanusque labor, Pompcianique Iriumphi.
Quo struis hos auri cumulos ? qua? pi^nora tantis
Suoccdcnt opibus ? nubas ducasvc liccbit ;
Nunquam raater cris, nunquara pater. Hoc tibi ferrum,
IIoc natura negat. Te grandibus India gemrais, 225
Eumcho? Attahis voluit constilul te hcctrcdem, o noma: vesnum Antidchi
tcrminatum est limitihus pvtrfixis Tauri niontis ; Servilius duxit in curru
triiimpiiali Igaurus iniictus, et jlLgyptxts suhacta est ab Auguslo, vel Creta a
Mctello, ne non lucrum copiosius foret Eutropio ? Cilices, Judaa, Sophene,
et triictus laboris [iomanorum, et vicloriarum Ponipcii coniputantur pro
prctio. Quo fine aggcris hos acervos auri ? Qui filii adibunt tantas divitias,
0 Eutropi? • * Indiu lotupietet te unionibus magnis,
prcescriptos Tholos. pr^rscripti conjicicbat Hoinsius. 3Iauri inc. Heins. —
217 Indomitus Oisci. cursu Pat. 'lliolos. Servihs Var. LL. ed. Antv. Isauras
Exc. L;rti ni. scc. Ilisauros Vat. sec. — 218 his Creta Exc. Pat. rec. — 219
.Vif no/i Meil. pr. ct icc. ni. pr. cii. Vicct. Venit pro Ne non ^loret. sec.
quffstor Jmi. pr. — 220 In mcrces Exc. Lirti ni. pr. In lapidem Oxon. pr. /«
mercem Exc. Scliott. in qnibus ascriptum, Etna p. 50. mercem vei lapidem
Petav. sec. Sophonc Leid. scc. m. sec. Jiin. pr. INIoret. scc. Pal. Farn.
Florent. Piit. Pctav. sec. trts ^ait. totiden! Mcd. inc. Hrins. ICxc. Luceiis..
pr. ed. Vicet. — 221 Romanosfpie \'at. pr. Pompij'inusque Iriumphiis Pat. iro-
ph<n Moret. sec. ni. pr. — 223 Succcdcnt Lrid. sec. ct setlecim alii Codd. Exc.
Gcvart. Lncens. pr. cd. Vicct. ct Var. LL. etl. Antv. Succcdunt Pric. diio
Mcdd. Succcdant Kcir. ducasve Exc. Lucciis. pr. ducasne ed. Vicet. diicasipie
inc. Hcins. E.xc. La;ti. in. pr. dncas nubasve Tliolos. Anibr. pr. — 22(i pholiis
SOTJE
21^ Altalus] Ditissimiis Perjjami 218 P/iaros] Parva olim Nili insula;
Kcx, Pojiiihim Romanum instituit ponitur pro .Eicrypto, seu Aloxandriai
b«rc(!cm. Luxus Attalicus, id cst, rcgno, quod Augastus, victis Antonio
niriximiis. ct Clcopatra, occiipavit.
21G Tuiai] Montis Cilicia?, cujus Creta] Cretam insiilamdomuit Me-
finibus terniin-itum est rejrnnm An- tellus, et hinc Crcticus dictiis est.
tiochi, qui maicnam Asia^ partcm te- 220 In mercem vtniunt] Compu-
ncliat. tantur pro pietio, venduntur.
217 Isauros] Populos Cilicia^, qiio- SopUene] Regio Asikc, sicut ct Ju-
Tuni ar.x Isaurns dicta, latrociniis fa- da^a.
niosa: hanc subegit Scrvilius, inde 225 Grandibui gcmmis] Pretiosio-
dictus isauricus. ribus ; uani gcmiud; quo niajorcs eo
480 CL. CLAUDIANI XVIII.
Te foliis Arabes ditent, te vellere Seres :
Nullus inops adeo, nullum sic urget egestas,
Ut velit Eutropii fortunam et membra pacisci.
Jamque oblita sui, nec sobria divitiis mens ;
In miseras leges hominumque negotia ludit. 230
Judicat eunuchus. Quid jam de Consule miror?
Prodigium, quodcumque gerit. Quae pagina lites
Foemineas meminit ? quibus unquam sajcula terris
Arahes locupletent te aromatis, te Seres velleribus: nemo est tani paiiper,men-
dicitas ita vexat neminem, vt velit liabere opcs Eutropii cum corpore ejns. Et
jam animus immemor sui, et ebrivs opibus, ludibrio liabet kgts afflictas, et res
mortalium. Eunuchusjudex tst. Quid Jam admiror de Consulc ? Quicquid facit,
7nonstnm est. Quce historict testantur litigationes muliebres^ quibus in regionibus
Tliolos, spoliis marjT. Isingr. Arabes. ciini reXda (xriyfjirj, Moret. pr. ditent. cum
crriyfifj, Pat. te dilent Vat. tert. e rellere Oxon. pr. et vellere Vat. pr. —
227 adeo e>,t Jnn. pr. urget \-dt. pr. Oisel. Med. tert. Reg. INIazar. Ambr.
sec. Exc. Laeti et Lucens. f^ec. coget Vat. sec. Pal. Farn. i\Ied. pr. Moret.
pr. duo Petav. Bon. Pat. Anibr. pr. Oxon. sec. Var. LL. e marg. Parm,
ed. V'icet. cogit diiodecim alii, et ed. Parm. coget vel urget Put. — 22Sformam
Pal. Florent. Med. pr. Eunuchi fortunam Ald. — 229 non sobria inc. Heins.
Var. LL. e marg.Parm.de vitiisOson. sec. — 230 En miseras conjecerat priranm
Heinsius, sed postea improbavit, ascripto vs. 190. ' pronus in auram jEstuat.'
mentes Med. qnart. ludit Exc. Lncens. scc. renit ed. Vicet. venit vel ludit
Mazar. Exc. Pat. rec. — 231 quidnam Exc. Lieti. quid tam Rott. iantutn
Consule mirum Thuan. mirer ? leg. Heins. — 232 Prodigium Vat. qiiint. Farn.
Oxon. pr. Prodigium est tres Vatt. Pal. Pric. Rott. Oisel. Exc. Laeti.
quocumque Fani. — 233 Sic actas pro fcemineas Vat. Livin. marg. Isingr. et
lib. Barth. Philetaeros rex Eunuchus. Lucian. p. 911. Sic atas et emeud.
NOT^
pretiosiores. Sic Julius Cjesar pon- 231 Judicaf] Ita divitiis est ebrius,
dus gemmarum exigebat in Britan- ita obcwcatns, ut judicet per ludum,
nia. et res humanas ludibrio habere vide-
226 Foliis'] Odoralis, ex quibus atur.
fiebant aroinata, sen unguentum 232 Lites fcemineas] Fceminas ia
foliatum. Senatum venire nefas erat ; et inferis
Seres] Populi Asiae, qui ex arbori- ejus caput devovebatur, qui miilieri
bus depectunt lanngineni quandam aiictor erat hnjus violandaj legis.
admirabilem. Supra de iii.Cons. Hon. Valerius Maximus. Dido tamen ex
vs. 210. Virgilio, Jove pennittente, ' Jura
228 Fortunam ct memhra pacisci] dabat, legesque viris.' Huic Jupiter,
Tamen, florente Eutropio, multi se ' Justiiiaque dedit gcntes fra>nare
euniichos fecerunt, ut eunuchi eiinu- superbas.' Et Justiiiianus Theodo-
cho fierent juciindiores, sicqne ad ram uxorein ad Reipub. consilia adhi-
honores pervenirent. Quid non mor- buit, &c.
talia pectora cogis, Ambitio !
IN EUTROPIUM LIB. I. 481
Eiiniichi videre forum ? Scd nc qua vacaret
Pars i^nonunia, ncu quid rcstaret inausum, 235
Arma etiam violare parat, portentaquc monstris
Aff^erat, et secum pctulans amcntia certat.
Erubuit ^Mavors, avcrsa^iuc risit Enyo
Dcdecus Eoum ; quotics intenta sagittis
Et pharetra iuli^cns anus exercetur Amazon ; 240
Arbiter aut quotics belli pacisquc rerurrit,
Alioquitur Getas. Gaudct, cum viderit, hostis.
Senalus Euiiuchi speclatus est unquam per wtates oiniies ? At ne qun pars care^
Tct in/amin, neve quid remaneret intentatum, apparat quoque poUuere arma,
ct vaania inipudens Eiitropii accumulat prodigia prodi!iiis,ct pugnat secum. Pu-
duit Marlem; et Eiujo faslidicns irrisit ii^nomiuiam Oricniis; qiwtics illc
Eutropiiis Amazon vctula indulgciis teli<i, ct micans pharctra exercelur ;
vel quoties redit nwderator belli et pacis, et affatur Getas. Hoslis, cuni aspexerit
Sic actas Vat. pr. novit Moret. sec. fcedera Mcd. tcrt. — 235 ignominia Rott.
duo Med. iiic. Heins. iij^nominio' Leid. pr. ouin octodccim scriptis, Exc.
Luceiis. scc. iteni Cod. Rhein. ignominia vcl igiioniinia' Vat. pr. Mcd. pr.
nec quid Pric. ne plurinii Codtl. Exc. La-ti, cil. 1'arni. Var. LL. td. Aiitv.
inusuni Petav. sec. Med. tert. inuusum vel inusuin Oxon. sec. — 236 monstruin
Vat. pr. monstri Farn. — 237 Augeiat Juii. pr. Aggregat Bonon. E\c. La>li,
et ed. Vicet. Aggerat Leid. pr. et trif^inta fere alii, Exc. Lnccns. sec.
et ed. Parm. — 238 aversnque Vat. pr. Pric. Elorent. Med. tert. Petav. pr. Rei;.
Oxon. pr. vet. Gyr. Vat. Livin. dno Ainbr. inc. Heins. E\c. Gcvart. et
Lucens. sec. adversaque tres Vatt. Pai. Earn. Oisei. in Uamo pro Enijo Rott.
— 239 Eoum; Lov. Eoum. cnm T€\eia ffnyfxf], Morct. pr. Piit. diio Pctav. —
240 pharetris Ainbr. pr. Pat. surgens Farn. excrceret ed. Vicet. e.rercctur vel
exerccbat E\c. La;li. — 241 cucurrit Med. tert. requirit Petav. sec. recurrit
vel cucurrit Exc. L«ti. — 242 Allwpdturve Pric. Oisel. Vat. Livin. Anibr.
pr. Petav. tert. Med. quart. Put. Pat. f.Vtis Vat. tert. xa. pr. kostes Jun.
NOTjE
234 iVe qun pars] Reriim luiniaiia- arma gerat : utrumf]ue in Euuucho
rum, fiuariiin pars est bcilum, arma. ait iiisaniim esse.
230 Violnre] Qiiasi Eunuchus pro- 238 Enyo] r.ellona soror Martis,
fauaret Marti virisque sacra : haMt vel ancilla.
tamen gloriose gessit Narses Eunu- 240 Ainazon] Sic dicitiir ab a, sine,
chus,Gothis expulsis, et Totila inter- et p.a.^os, mamina, ipiod Ainazoncs
fecto, lesuiii viiidex, Romic repara- sibi manimam exuiercnt, fjuo iorent
tor, ChrisliaUiP lidei custos aocrri- vibraudis sagitti> liabiliores.
luus; scd hicfuit post Claudiaui tem- 242 (Jetas] Geta; et Gothi ununi
pora. et idem siiiit ; sed lictcc nomen, (juia
237 Amentin certat] An jiidicet, an lenius, Roiuani usurpare inalunt.
Dclph. ct Var. Vlns. Claud. 2 H
482 CL. CLAUDIANI XVIII.
Et sentit jam deesse viros. Incenclia fumant :
Muris nulla fides : squalent populatibus agri,
Et medio spes sola mari. Trans Phasin aguntur 245
Capj)adocum matres, stabulisque abducta paternis
Caucasias captiva bibunt armenta pruinas,
Et Scythicis mutant Argei pabula sylvis.
Extra Cimmerias, Taurorum claustra, paludes
Flos Syriae servit : spoliis nec sufficit atrox 250
Barbarus : in caedem vertunt fastidia prajdae.
eiim, lcetatur et cognoscit jain non esse viros. Incendia fumant : nulla fiducia
in niuris,campi desolanlur direiitionibus, et spes una e&l in muri medio. Matres
Cappadocum captap ab lioste ducuntur trans Phasin, et armenta captu, abducta
ex stabuHs avitis potant nives Caucasias, ac permutant pascua Argai cum nemori-
bus ScythicB, Ultra paludes Cimmerius, (jiiee simt munimenta Taurortu7i,juven-
tus Si/rice serva est : neque crudeks barbari sufficiunt exuviis refercndis : con"
pr. — 243 Cum sentit Petav. pr. sensit Mazar. — 244 Mauris Med. tert.
Euris Florent. Mures Vat. pr. populantibus Oisel. Reg, duo Oxon. ed.
Vicet. Parn). Var. LL. ed. Antv. — 245 In niedio spes sola Med. quart.
Anibr. pr. In mcdio spesnulla Sched. Gud.^ — 246 vatcsjun. pr. adducta Moret.
pr. Put. stabulis, sine copula, Farn. Thuan. Oxon. pr. Pat. Ambr. pr. inc.
Heius. tabtUis Anibr. sec. assueta Tliuan. — 247 armcnta b. captiva Reg. — 248
Aggai Tholos. Algci tres Vatt. Rott. Argeis Jun. pr. Argem pabula legebat
Heinsius.— 249 Ultra Vat. sec. Med. quart. Extra vel Ultra Lov. INIed. tert.
Cinifias pro Cimmerias Pat. Caurorum Jun. pr. palnstres Lov.- — 250 Flos
Syriw servit Exc. Lati. tres Med. totidem Petav. Lov. Tlinan. Exc. Lucens.
sec. ed. Paim. Hos Syria savit Sched. Gud. Assyriis fervet Put. Petav.
pr, Mazar. Tholos, Assyriis fervent Rcg. Pat. m. >iec. Assyriis servit Vatt.
duo item Vat. Livin. Assyriis servit vel Flos Asia servit Vat. pr. Oisel. Florent.
Flos SyricB si-rvit vel Assyriis fervent Oxon. sec. servit Bon. duo Ambr. Moret.
Bec. sevit duo Ambr. non sufficit jMed. quart. Tholos. — 251 incedit pro in ccedem
Jun, pr. vertitXres, Vatt, Pai, Farn. Pric. Rott. Oisel, vertunt Keg. Oxon. pr.
NOTiE
243 Deesse viros'] Siquidem niilitat omnium altissimo.
Eunuchus. 249 Cimmerias] Cimmerii populi
244 Populafibus] Gothi omnia po- trans Pontum Euxinum, ita inter
pulantur, pugnante rontra Eutropio. montes abscondontur, ut apud eos
245 Pliasin] Hic est fluvius Colchi- densissiniffi sint tenebrae ; usque eos
dis. Ue hoc supra. Homerus, teste Strabone, apud Infe-
247 Caucasias] Armenta pelluntur ros collocavit. Inde proverbium,
longe versus Caucasum, ob metum * Cimmeria- tenebrap,'
arniorum Entropii. Taurorum] Tauri snnt Sarmatice
248 Argui] Hic mons, pascuis no- Europ<Ece populi ad Bosporum Cim-
bilitatus, e.st Cappadociae in miuore merium ; apud quos estTaurica Cher-
Asia. Stiabo, virh r^ 'Apyaiw 6pei sonesus.
irdi/Twv ^r]\oTiiTcfy sub Argao monte
iN rrTRopiUM r.iB. i. 483
Ille tamen (quid enim servum, inollomque pudcbit?
Aut quid in hoc vultu poterit ilairraie rnboris?)
Pro victore redit. Peditum vcxillM s(Mimintur,
Et turmae similes, ennnc honnuciue manipli, 255
Hellespontiacis le«?io dip^nissima siirnis.
Obvius ire cliens, dctensoremqne rovcrsum
Complecti. Placct ipse sibi, laxas(|ue lai>orat
Distendisse genas, tictuniquc inflatus anhelat,
Pulvcre respersns tineas, et solibus ora 260
Pallidior, verbisquc sonat plorabilc quiddam
Ultra ncquitiam fractis, et prcelia narrat :
vertunt in stragem contemtiun spnliorum. Et tamen iste Eiitropiiis fnnm (/uid
servus tt cJTwminittus cnihcscct, et quis rubor poterit ardere in facic hujwsl )
retertitur quasi triumjihator. Signa peditum comitantur liiiiu-, ct calcrae aquales,
scilicct multitudo llunuchorum, cxcrcitus dif^nissimus vc.rillis Ucllcsiiontiacis,
Clicns ca-pit irc obriam, et ampkxdri propugnatorcm rcdcuntcm : ipsc plaudit
sibi, et conatur tume/acere acnas pcndulas, ct tumidus simulal anhclitum : liabcns
capiit tineosum spursum pulvcre, et vultum paUidiorem calore, ft dictis mollioribus
ipsa mollitie pronuntiat uliquid lacnjmabile, et recenset certamina ; ac rocc tremente
Vat. Livin. E.vc. Liicens. sec. rertunt vcl vertit Vat. pr.— 2.53 vultu poteritX^t.
qiiint. Pric. Floreiit. Tliolos. potuit vultu Piit. cultu Mvd. skc. poferit lUio Amhv.
potuit pliirimi Cod<l. Exc. Lapti cl Liicens. sec. cil. Parni. et Vicet. s-upcrare
Exc. Gevart. pudoris tres Vatt. Bonou. Pat. Anibr. pr. Morct. sec. Pctav.
tert. Lov. Exc. (levart. Var. LL. eil. Antv. ruboris vcl pudoris Petav. pr.
Put. Aut quid in hoc rili p. vultu Jia^rare pudoris Jiui. pr.— 2.54 peditum Anibr.
pr. Vat. Livin. tum cum Piit. Ite<;. dno Petav. inc. Heins. tunc cum Pric.
Med. tert. Bonon. Pat. Tliolos. Oxon. sec. dno Anibr. Exc. LaUi. Ald,.
Tt Jiin. pr. tunccum vel peditum Vat. pr. truncum conjiciebat Heinsiiis, .piia
trnncatus. unum vet. Gyr. Exc. Lncens. scc— 2.56 Hic versns deest in Tiiolos.
— 258 illeMeii. qi\ni t. ' laxansquc Rott. lapsasquc Petav. tert.- 2.5'.) Kxtcn-
disse Lov. Oxon. pr. Vontendisse \ at. quiiit. Oi.-el. Reir. et Vat. pr. ni. pr.
fractumque Anibr. pr. rictumifue conjicicbat Heiiis. rtH/i(/«K Jiin. i^r. hanclat
Var. LL. ed. Antv. — 200 dispersus inc. Hcins. tutiicas Exc. Gtvart. timcag
Jun. pr. solibus vel sordibus Med. sec. sordibus nras Squullidior legebat
Heiusius.— 2G1 scna Farn.— 202 UUra Exc. Ljrti. Cltm Med. tert. lltra vcl
Citra Pric. fraclis Exc. Lucens. sec. fractas Jun. pr. factis Med. tcrt.
NOTiE
252 Quid servum pudebit] .Scrvilcs pontnm.
animaj pndoris nescize. Seneca : 25'J 1'ictum anhclat] Non rcvera
' Optininm in adolescente signuni anlieiat, scd lictiim, seu ficto modo.
verecundia.' Quasi miiltum laboris exliaiiserit.
255 Eunuchorum] Militnm inertis- 202 \cquiliam] H;uc est amatoria
6iinornni duce Eutropio militantium. niollities.
256 Jlellespontiacis] Eutropii digna Fructis] Verbis mollibus addit lle-
legio, <]ux militaret sub auspiciis tum ; verbis plusquam effa-uiiiiatis.
Priapi iufamis, qui natus ad Hellcs-
484 CL. CLAUniANI XVIII.
Pcrque suam tremula testatur voce sororem
Defecisse Vc\»as ad publica coramoda vires.
Cedere livori, nec susteutare procellas ^(jo
Invidiae, meri^ique fretis spumantibus orat.
Exoretque utinara ! Dum talia fatur, ineptas
Detergit lacrymas, atqae inter singula dicta
Flebile suspirat : qualis venit arida socrus
Lono;inquam visura nurum : vix lassa resedit, 270
Et jam vina petit. Quid te, turpissima, bellis
Inseris, aut sajvi pertentas Pallada campi ?
Tu potes alterius studiis ha^rere Alinervae ;
Tu telas, non tela, pati : tu stamina nosse,
teslijicatur per sororem shmu vires defecisse ad iitilitatem patrice, se cedere invidice,
jiequeimsaeperferretempestutesiemulorum, et cupit submergi aquis frementibus.
Et utinam exorasset ! Dum dicit liwc, abstergit lacrymas stuttas, atque iuter verba
mnnia, suspiratjiebiliter. Sicut socrus siticulosa udcenit invisura nurum longin-
quam: cegre sedit fatigata, et jam postulat vinum. Quare misces te armis defoi--
missima, vel experiris Pallademin arena terribili? Tu potes applicare te artibus
ulterius Palludis ; tu polesferre tdas, non tela; tu ducere fila; tu sagax instare
Jictis vet. Gyr. ed. Vicet.— 2G3 suum dolorem Jmi. pr.— 264 commoda publica
Anibr. pr.— 266 jungique Ambr. pr. spirantibus Pat.— 267 ineptus Vat. pr.
— 268 De<e7'gi< Vat. quiiit. Pal. Farn. Deterget Leid. pr. cuni septenulecim
aliia, et Exc. Luceus. sec. Detergerct Vat. pr. — 269 horrida Vat. quint. —
270 Lo?ij»<Kram Vat. quint. Zoaa Lov. Var. LL. ed. Antv. recedit TY\\\an. duo
Petav.— 271 ^M/Tjissiwc tres Vatt. Rott. iurpissima Pal. Farn. Med. pr. Mo-
ret. pr. turpissime vel turpissima Florent. — 272 s<Etis INIazar. et scevis Jun.
pr. diio Petav. Seiis et einend. Medis Vat. tert. sceiis campis Vat. pr. Pal.
Farn. Rott. Tholos. Vat. Livin. Exc. L^eti. sceri campi Florent. Jiin. pr. duo
Oxon. Put. Reg. Tlitian. i\Ied. tert. tres Petav. tres Ambr. Bonon. Pat. Lov.
iuc. Heins. Ald. Sclied. Gud. prwlia pro Pallada Vat. tert. Reg. Tiiuan.
Petav. tert. duo Oxon. — 273 anterius Ambr. tert. alterius vel alternis Reg.
— 274 Et ttlas Leid. pr. et viginti qiiatuor alii, Exc. Lucens. sec. Var. LL. e
marg. Parm. siqui Pal. Med. pr. 7wsti Leid. pr. nosce Anibr. tert. nosse
quatuor Vatt. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. Exc. Lseti. nesse Heins. Gesu. et
NOTvE
263 Sororeni] Per uxorem suam, tropium, qui similisest vetulaj turpis-
quacum vivebat ut cum sorore. simae.
266 IMergiquc] Optat mergi, et de- 272 Suti pertentas Pallada campi]
vovet caput suum ad tidem dictis fa- Hypallage : id est, experiris .sajvum
ciendam. campum Palladis armorum pra-.sidis;
267 Exorttque utinam] Eutropius vel experiris Palladem, saevi campi
orat se submergi ; et utinam exoret, seu belli pra?sidem.
boc esf, obtineat qnod petit. Sic 273 Alterius Minerva] Qua; praeest
enim infelicitas publica in caput tjus telis ai(iue laniticiis.
ccuverti piitabitur. 274 Tu tthts, non tela, pati] Sic So-
271 Turpissima] Sic compellat Eu- phia Justiniaui Imperatoris conjux
IN F.UTROPIUM LIB. I. 485
Tii scgncs openim solcrs iirtrcTc pucllas, 275
Et niveam domina' ])Ciisis involvcrc lanam.
Vel, si sacra placcnt, habcas pro Martc Cybcbcn :
Rauca CdaMuvos ail tympana discc fnrorcs.
Cymbala fcrrc licct, pcctusquc illiderc pimi,
Injruinis ct relicpuim Phrviriis abscindcrc cultris. 280
Arma rclinquc viris: ireminam quid dividis aulam,
Conarisquc pios odiis committere tVatres?
Te magis, ah demens, veterem si respicis artem,
Conciliare decct. Gcstis pro talibus annum
virginibus pigris ad lahorem ; tu potes implicare pro domina lanam albam aH opua
facien(inni. Aut si saa-a ^rnta simt til»i, elii^as Cybelcn pro Murte. F.disce
resaniam l'lirygiam <«/ tympannstriditln : permiititur tibi grstnrc ('ijmlmla, ct (pia-
tere sinum pinu. * * Reliiiqiie bella riris. Quart turhas Rtgium ilujiliccm, ct lcntas
armare fratres pio-i \n odia mntiiii ^ conrenit tibi potius, lieu insane, conciliare, si
spectas artcm tuamantiquam. Rrofactis similibus, Eutropius postukl consulatum,
ed. Bipout. nesse vel Seiiim Vat. quint. — 27G tictam pro niveam Metl. tert.
Put. m. pr. tinclam Pric. Amijr. sec. inc. Heins. junctam ^led. pr. Anibr.
pr. vinctain Leid. pr. cuiu tredccini aliis, Sclied. Cud. Var. LL. ed. Antv.
vinctam vcl tinctam Oxon. sec. niveam vel vinctam Vat. pr. evolvere \'at. sec.
inf'ng'e Jun. pr. lanam vel lanam Oxon. pr. Rea;. cum Glossa. \ irgii.
' Tyrioque ardentcm niurice lEenain.' — 277 At si Med. qiiart. sacra vcl tela
Vat. pr. adeas conj. Heins. IMatre Vat. pr. Ci/tc/ie/j Vat. sec. lu. pr. item edd.
Heins. Gesn. et iiipont. Cyhelen Ald. Exc. Lepti. Cybelem tres Vatt. Pal.
Oisel. — 278 Cclcnccos Exc. Laeti. Cileneos Oxoii. pr. Cihelcns Jun. pr. Cihe-
Ueos vel Celuncos Petav. tert. — 279 disce Vat. pr. pecfvs sine copida, Vat.
quint. Pric. Exc. Laeti. «///^^^6' vet. Gyr. nam et pectiis pinu illidebant IskWs
sacerdotes. Lainprid. in Comujodo. vid. Casaub. p. 90. et Saluias. de 13en-
droplioris in Indice. — 280 abscindere Petav. pr. occidere Pat. abscidere Oiseh
Med. tert. Pui. Tluian. Bonon. Ainbr. pr. Petav. tert. ed. \icct. — 2S1 riro
Rott. — 282 Conarisve Vat. sec. odio Tliuan. — 283 O demens Jun. pr. Tliolo^
Petav. pr. \'at. quint. a demens Vat. pr. Exc. L*li. hadtmens Leid. pr. \'arr
sec. l'al. Rott. Florcnt. duo Oxon. tres Med. Put. Reg. Thuan. Mazar. diio
Petav. totidcm Moret. inc. Heins. conspicis Reg. «ra/n Tliolos.— 281 Hcin-
sius ascripserat locuin Ovid. i. .Amor. Eleg. xiii. 42. ' Nuni me nupMsti con-
NOTyE
Narsen eunnchum ad fusum et telas ade KtKaivas Kwp.i]v, Celtcnas pagum,
contumeliose vocabat : at ille Longo- In Plirygia, Cybeles celebrabantur
bardis in Italiain accitis telam orsus sacra furiosa, in quibus Galli furen-
est, quani ueino potiiit dissolvere. tes sibi Riniim pinu quaticbant, et
275 Vrgcre piielias] Quod oHicium omnes corporis partes gladiis defor-
eiinuclioruni est in Gyiiarceis, sive mabant.
atriis mulieruni. 282 Piosfraires] Arcadiiim et Ho-
277 Cybehcii] Cujus sacris desti- noriuiu, inter (pios ista vnlpcs .-Vlecto
nati semiviri. pcjor semiiia discordia" jaciebat.
278 Cc'/a'»tfos] Phrygios : ' Cela?- -ISX Conciliare] Fuiuinas viris, le-
nsB urbs, capiit qiiondani Phrygia; nonis cst, cujus alias Euiropius arleni
fuit.' Livius. Strabo agiioscit ia Tro- exercebat.
48(5 CL. CLAUDIANI XVIII.
Flagitet Eutropius, ne quid non polluat nnus ; 285
Dux acies, judex praitoria, tempora Consul.
Nil adeo foedum est, quod nou exacta vetustas
Ediderit, lougique labor commiserit aevi.
Q^dipodcs matrcm, natam duxisse Thyestes
Cantantur : peperit fratres Jocasta marito, 290
Et Pelopea sibi. Thebas ac funera Trojae
Tristis Erechthei deploret scena theatri.
nequid non sohis contaminet, Ductor e.rercittis, Judex Senatum polhiat, Consul
annum. Nihil tam turpe est, quod antiquitas prceterita non produxerit, et qiiod
nou series longce atatis admiserit. QLdipus memoratur duxisse matrem, Thyestes
filiam ; Jocasta genuit fratres conjugi sno (E<V\po, ct Pelopea sibi. Scena miseru-
bilis theatri Alheniensis luget Tliebas, et fata TrojcE, Tereus transformutus est in
ciliante senir' vid. Salmas. ad Hist. Aug. p. 486. — 285 FlagitatYAt. pr. m.
sec. Pric. Exc. Lwti. Flagitet Leid. pr. Jiin. pr. dno Oxnn. Moret. pr. et
sec. ni. sec. Re?. Thiian. Mazar. tres Petav. Piit. quatuor IMed. Exc. Lncens.
sec. niimquid Med. tert. ne vel non Exc. Laeti.— 287 fadum Ambr. tert.
fcedum est qnatnor Yatt. Pal. Farn. Rott. Oisel. Exc. Laeti. exhausta duo
Med. volujitas Med. tert.— 288 Ediderat Tholos. wif wor pro /a/w Vat. quint.
Med. sec. m. pr. anni Tlinan. Oxon. pr.— 280 CEdopodas Farn.— 290 Canta-
tur quatnor Vatt. Pal. P^arn. Pric. Rott. Exc. Lvvti. Cantantur Oisel. Bonon.
Tholos. Leid. sec. Oxon. sec. duo Ambr. tres Petav. Exc. Lucens. sec. —
291 Thebas INIazar. inc. Heins. fratres pro Thebas Pat. labes dno Leidd. cuin
viginti quatnor aliis, Exc. Laeti, Gevart. Lncens. sec. Sched. Gud. ed. Parra.
et Vicet. Var. LL. ed. Antv. Troja; vel Thebas Petav. tert. Thebas vel labes
Vat. pr. Med. sec. Put. Thebas vel ia>das Florent. Thebes conj. Heins. ac
funera Vat. tert. Exc. Laeti. e( /une/a Rott. Mazar. Oxon. pr. — 292 Erictai
^OTJE
Anmim...tempora'] Flagitat annum, des tnmebant. Ab aliopastore suscipi-
id est, munus consnlis, qui dominus tnr, et delatus ad Polybii Corinthio-
est anni ; sed hnnc pollnit Eutro- rnm Kegis uxorem, alitnr: hic gran-
pius, simnlque tenipora, qua» de- dior factus patreni perqnirit, et in
decet ab eunucho gubernari. qnodam Phocen^inm tumnltu patrem
287 Exacta~\ Hactenus acta, prae- Laium incognitnm occidit: raox in-
terita vetustas. terfecta Sphinge Thebas intrat, ma-
288 Commiserit] Velnt crimen ali- tremque Jocastam insciens uxorem
quod : monstrum enim, naturaj Deo- dncit.
rumque criraen et dedecus, appella- Thyestes'] Frater Atrei Mycena-
bant. rnm Regis in Peloponneso.
289 CEdipodes'] Laius Rex Theba- 291 Pelopea] Filia Thyestis ex suo
rura discit ex Oracnlo se occidendum patre peperit sibi fratrera /Egisthum.
esse a filio : hoc ut vitet, filium natum, Thebas] Thebarum casns et calarai-
pastori dat occidenduni. Pastor mi- tates.
sericors,perforatis pedibus, enm sus- 292 Erechthei] Atlienieusis, ab E-
pendit ex arbore : hinc nomen, olSdco, rechtheo alias Rege.
tumeo ; ttoIs, irohhs, pes ; inde enim pe-
IN EUTKOIMU.M LI H, F.
487
In volucrem Tereus, Cadnius se vcilit iii iiiiiiuoni.
Scylla novos niiruta cancs. llunc arhoic liiiil,
Elevat hunc pluma, sciuaniis Inuic faliula vcstil, i295
Hunc solvit Ihivio. Xu.squani spaih» ('(tnstil in urhc,
Xec jndcx ductorvc, luit. Quo(lcunu|uc Niroruni
Est dccus, cunuchi scchis cst. J]\einj)Ui crcantur,
Quas socci superent risus, luctusquc cothurni.
Quam pulchrc conspcctus erat, cnni tcnderet artus ^300
ufcm, Ciiilmusin scrpculcvi: SciiUdohstupuit cancs novos o\ sc natos : /(tbuhi hunc
factiim nrborcm plantat, c.vtollit illum pennis, hunc operit stptamis, illum li(]ucfa-
cil hijluvium. Nusquam euntichus e.rtitit Consul in inundo, neiiue JuJc.r, nei/ue
JJu.v : (juiapiitl honestum est viris, erimen est (unuchi) ; e.rempla produeuntur, (jme
tincunt Jucitiits comaditv, et trislitiam trugadiw. Qitum belle Kutiopius ((*;;(cic'«
dao Vatt. Pal. Eritrei INIoret. pr. £»•(//((( i\Iorct. scc. Aristci Piic. Aric-
tci Jun. 1)1-. Eristei C)\on. sec. ccena Kotl. Oiscl. Lcid. sec. Med. tert. Piit.
duo Pctav. ino. Hoins. E\c. I^ucens. pr. ed. Vicet. Var. LL. ed. Antv. cena
Moret. scc. Hi duo vero versiis in 'riiuan, desideraiitur, — 2<.)l mutata Oisel,
O\on. pr. mutaiu vcl miraiu vel imilaiu Vat. |)r. hiinc riorciit. /ihhc Vat,
Livin. hanc \cl hiinc Ald. signut Vat. (iniiil. Jinf^il Lov. Uonon. Pat. Piit,
Tliuan. Leid. scc. in. pr. Med. scc. ni. pr. diio ()\on. et Petav. E\c. (jcvart,
Jin.vit Pric. Jigit vel Jigunt Vat. tert. — 29.3 Elebut pro Elevat Vat. pr. iii, pr.
Revehit Aled. (|uart, Evehit E\c. Gevart. hanc Vat. tert. Florent. hunc tres
Vatt. Pal. Earn. Oi>cl. plumis IMazar. pUima diio Leidd. et ()\on. Jiin. pr.
Put. Kcsr. ainl)o Moret. Lov. tres Petav. Ald ed. Plantiii. iteni Var. LL. cd.
Antv. Iianc Jubula (|iiatiior Vatt. Pal, Farn. Oiscl. rcrlil Mazar. — 2',)G Hiinc
quatiior ^att. i'al. I'arn. Pric. Rott. Oiscl. ciiin glossa, i. e. Marsijum Tlio-
los, tres Aiubr. IC\c. Laeti. Iiunc Ms. Delr. /iHnt- iibiipic liabcnt e(Jd. Vicet.
Parm. Denist. Ca:sii, Elzev. Karlli, ter hunc ct (jiiarto loco hunc Ald. Jiint.
Colin. contra tcr hunc et qiiarlo loco hanc I^ing. (Jiypii. (lavcr. primo vero
loco hunc, deindc tcr hanc cd. prini. Heinsii. nunKpium i|iiatiini' \'att. Pal.
Farn. Oisel. nusi/uam Keu. ()\()ii. pr. in urbe l'"ain. in. pr. - "ii)? duetonpie
Pal. Med. pr. Tliolos. ductorve E\c. Luiti. (luodcumque E\c. Liiccns. sec.
quicumque cd. Aicet. — 298 Eunuchi ires \'att. Farn. EunuchisXdl. sec. Morct.
sec. \'ar. LL. e niarg. Parni.— 299 socii usus pvo socci rMHAjiin. pr. supcrant
Leid. pr. Anibr. sec. Med. tert. Pat. inc. llciiis. luxusquc Pat. — 300 pulchre
NOTiE
293 /« volucrcm^ In Upiipani Te-
reus mutatns est, ob l*liiloinclani
iixoris suae Prognes sororem constii-
pratam.
294 Scyllu] Se lavans in fonte, a
Circe zelotypa infecto, vidit inferio-
res corporis paitcs in rictus caninos
transformatas, sc(|ue in marc praeci-
pitans, versa est in giirgitem cogno-
mineni, Fuit et alia Scylla Nisi filia
in alaudam niutata.
Arbore fg^it] l t I)aj)liuen, Myr-
rhani.
29.3 Pluma] Ut (Acniini, (|ui rcx
erat Ligiirum, (|!ii inorte Pliaelliontis
contabuit, et versus est in avein cog-
nominem ; ut eliam Picas, (juaicraut
Pieri tilia-, et (|ihp ob garriilitatem iil
picas conver^a siint.
SiptitmLs] Ul Glaiiciim.
290 Solritjiuriu] l t Protciiin illuni,
(luieK Virgilio : ' Omnia trausformat
488 CL. CLAUDIANl XVIII.
Exsangiies onerare toga ; cinctuque gravatus,
Indutoque senex obscoenior iret in auro !
Humani qualis simulator simius oris,
Quem puer arridens pretioso stamine Serum
Velavit, nudasque nates ac terga reliquit, 305
Ludibrium mensis. Erecto pectore dives
Ambulat, et claro sese deformat amictu.
Candida pollutos comitatur Curia fasces,
Forsitan et Dorainus : praebet miracula lictor
hatur, cum comiretur operire vcste consnlari membra exsuccn, et oppressiis vcsti-
mento, ac vctulus turpior incederet in ve.stibiis nureis indutis. Sicut simius imita-
torvultushominis, quem puer illudens texit ornatu dirite Serum, uc deseruit clunes
vudatos et terga ludihrium finnvmn convivis: siniins locuples ingreditur sinu sub-
Mo, et deturpat se veste insigni. Senalus nlbatu.i sequitur fasces contaminatos ab
Eiinnclio : et forte dominus sequitur. Lictor clarior conside monstrat prodigia :
Vat. ]n: duo Leidd. et Oxon. piilcher duo Vatt. Farn. Pric. Petav. pr. Mo-
ret. sec. Ambr. tert. Tlioios. duo Med. ornntus Med. qiiart. tonderet Jun. pr.
nrcus Tbolos. Anibr. sec— 301 onera7ite Florent. iii. pr. Pat. Exc. Lucens. pr.
orvante Ambr. sec. Med. tert. ornare diio Leidd. et octodecini alii, Exc.
Gevart. Var. LL. ed. Antv. ornare vel onerare Put. Ambr. pr. Oxon. sec.
Lxc. L»ti. otierare vel onerante Vat. pr. cinctusque Petav. tert. m. pr. cinc-
tuque quatiior Vatt. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. Exc. La?ti. ed. KfPiiig. cinc-
tumque Jnn. pr. cinctuque \e\ cinctusque Reg. g^»m-«<ur Vat. tert. gravatus
tres \att. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. Exc. Lati. gracatur \el gravatus
Oxon. pr. cinctumque gravatos Gesn. cinctuque gravntos ed. Bipont.— 302 /n-
diictoque Vat. sec. et tert. m. pr. Pal. Farn. Pric. Rott. Oisel. Induioque duo
Med. Petav. pr. Thoios. Ambr. sec. Moret. sec. Vat. Livin. inc. Hein« iret
obscenior Rott.— 303 similator Tholos. imitalor Jun. pr.— 304 ndridcns Vat.
qumt. ah ridcns Rott. irridens legit Heinsius. ubridcns Mei\. sec. flumine
Exc. Laeti m. pr. rectum pro iSerum Med. tert.— 305 nudasque gcnasVnv^^.
m. pr. atterga Rott. relinquit Oisel. Leid. pr.— 307 m nctu\n\ amictu Jiin. pr.
—308 Candidave\ Callida Moret. pr.— 309 dominus duo Vatt. Pal. Rott. Oisel.
NOTiE
sese in miracula rerum, Ignemque tinnt.
Lorribilenique ferain, fluviumque li- 304 Serum] Hi sunt populi extre-
quentem.' jnae Asiie, inira arbonim lanugine
301 Gr«fa<i(s] Qiiasi itamacilentus celebres, vel potius vermium in kis
atqueinfirmus toret,utnequidemto- arboribus stabiilantium exnviis pre-
gam ferre posset. tiosis divites.
302 O<»sca?n!or]0/;.scoiusdiciturqua- 307 Sese de/ormat] Optiine, quo
si abs scenu, quod in scena et in thea- enim veste lautior est simius, eo tur-
tro dici non debet, quia turpe : vel pior.
obscoenus deducilur ab oh et caenum ; 308 Candida] Albata, scu novis
velab oi<et coKo, hoc est, contracano, vestibus induta in bonorem Consit-
quodsit verbummali auspicii. Ihide lis.
% irgilius dixit, ' Ol)scocnas volucres, 309 Dominus] Aliquis ex vcteribus
obscoenamque famcni.' Alii alia sen- servi Eutropii dominis.
IN EUTROPIllM LIH. f. ]80
Consnlc nobilior, liboitatcnKiur datiims, 310
Quum nondum memit, scaiulit sul>limc tribunal ;
Atquo intor proprias laudcs J^iivptia jactat
Sonmia, prostratoscjue canit se vate tyrannos.
Scilicet in dubio vindcx IJoHona pcpendit,
Dum spado Tiresias, enervatusquc Mclampus 315
Rcptat, ab cxtrcmo rctcrc!is oracula Xilo.
Obstrepuere avium voces : exhorruit annus
it Eiitropiiis largiturus libcrtatcm, qitam nomUtm promerilus csl, consccndit
tribunal altum, ct inlcr chgiu sua, rcntitat ileliria JEgyplia, ct cantat Tii-
rannos dcbellatos, sc retVrente valicinia. Nimirum Bcllona ultri.r hasit dubi-
tans, dum Tircsias cunuchus, et Mclampus cviratus arrcpit, reportans nracula
u Nilo tdtimo. Garritus volucrum occinueruni, annus horruit nomcn, ct Janus
Exc. Lseti. doviinis^Mei]. qiiait. vet. Gyr. dns Florent. diio Med. iiic. Heins.
Lov. Tiiolos. Piit. Mazar. diio Petav. tres Ainbr. (ini.s diio Vatt. Pric. ^led.
sec. Tliiian. Petav. tert. Jnn. pr. marg. Parm. dns vel dnis ()\on. pr. —
311 Quod vel Quam Exc. La^ti. nondum duo Vatt. Farn. Pric. r.\c. La?ti.
nccdum Leid. pr. ct quindecini aiii, I'\c. Lnceiis. sec. Var. LL. ed. Antv.
itein ed. Bipoiit. nutuit Ge>n.— a!2 laudes prvprias Vat. scc. — 311 vclox
Ambr. pr. — 31.5 Malamjnis Jun. pr. — 316 Htctat Jiin. pr. Rcplat qnatnor
Vatt. Pal. Farn. Rott. Oisel. Moret. sec. E\c. Gevart. Raptct Med. quart.
Raptat Piic. ;Med. sec. m. sec. Bonon. l'at. Ambr. pr. Lcid. scc. Oxon. see.
Lov. duo Petav. Reptat vel Raptus Ke;:. Reptel vel Rapins Oxon. pr. Exc.
La'ti. ctLrno .Xmbr. pr. oblivia \el oracnla \<iX. <piint. — 317 Ohstupucrc Pnt.
Tlnian. Rct^. m. pi. Pat. Moret. sec. Oxon. pr. ed. Vicet. Obshcpucrc vcl Ob-
stupucre Vat. pr. de strepitn hoe avimn vid. Pas^erat. ad Piopcrt. Lib. i.
p. 221. acium Exc. La^ti. animi Piic. unimo Med. tert. Arnus Exc. Pat.
NOT;E
310 LibcrtutenKjue daturus] Moreno-
vorum consnlum, (iiioruin priinus ac-
tus erat datio libertatis.
312 JEgyptia somnia] Tiicodosiiis
contra Eiigeninm pugnatnnis, misit
Eutropiiim iii jLgyptiim ad (|iieiidain
virnin piuin Jounnem appcllatiim, (pii
cladem Maxinii tyrauni pra^dixerat.
Ille vero privdi.xit (|uoqiie Thcodosi-
uni victoriam reiaturnni esse, se(i non
incruentam ; ct pauio post in Italia
obitunini. Ona; cuin ita contigerint,
nihil est quod somuia vocentiir : siint
enim ea ccrte Oracuia.
313 Canit se vate} Falsiim igiliir
est ablativos, quosabsoliitos vocant,
poni nou posse, nisi rebiis et pcrsonis
ditierentibns. Ovidiiis, ' Me diice
ad hiinc voti fincin, mc inilite veni.'
Ciccro : ' Quje ornanicnta ctiain iii
sexto Clodio, te Consule, esse volii-
isti,' cS:c.
315 Tircsias] Sic vocatiir Eutro-
pius, (|iiod Tiresias vates tuerit apiid
Thebanos, ct utrum(|ue sexuin exper-
tus tiicrit.
Milampus] Nonicn aiigiiris apiid
Hoinfcnim.
310 Replui] Quia inajjna cst tardi-
tas corporis cncrvati.
317 Obslrcpuirc] .Vvcs testatic siint
siio strepitii aversari ( onsiilein eu-
iiiiciiiiin, veliit rcm portcntosam.
Annua] Auni noininabantur a Cou>
490 CL. CLAUDIANI XVIII.
Nomen, et insanum gemino proclamat ab ore,
Eunuchumque vetat lastis accedere Janus.
Sumeret illicitos etenim si foemina fasces, 320
Esset turpe minus. Medis levibusque Sabseis
Impcrat hic sexus, reuinarumque sub armis
Barbaria?- pars magna jacet. Gcns nuUa probafur,
Eunuchi qua? sceptra ferat. Tritonia, Phoebe,
Vesta, Ceres, Cybele, Juno, Latona coluntur : 325
Eunuchi quae templa Dei, quas vidimus aras?
Inde sacerdotes : ha^c intrat pectora Phoebus :
Inde canunt Delphi. Trojanam sola Minervam
Virginitas Vestalis adit, flammasque tuetur.
roci/erahir ore duplici horrendum esse, «c proliibct eutnichum admovere se fastis.
Nam si mulier usurparet /asces vetitos, mimis pudemlum /oret. Hic sexus domitm-
tur 31edis et Sahais celeribus, et pars mag-na Barbaritc subjecta est armis Regitia-
rum, Nullus populus metnoratur, qui paiiatur itnperiutn eunuchi. Pallas, Luna,
Vesta, Ceres, Ctjbele, Latona adorantur. Qiuc delubra sutit Dei eunuchi ? Quce
conspe.rimns altaria? Inde sacerdotes: Apollo ingreditur hcec corda : itide Delphi
vaticinantur. Una virgitiitas Vestalis accedit ad Minercam Trojanam, et custodit
rec— 318 Nottien vel Otnen Exc. Leeti. ut insatium Mcd. tert. insatio geminum
Exc. Cod. Rhem. orbe Vat. pr. Oisel. Floient. orbe vel ore Vat. tcrt. Keg.
Oxon. pr. — 319 /afisMed. tert. tristis Varn. /astis accedere /astis Leid. sec.
Janus accedere /astis Xat. Livin. A\d. tantis acc./astis Heg. tantis pro Janns
Pric. Med. tert. Bonon. Tliolos. Oxon. sec. Jatius vel tantis Leid. pr. Oxon. pr.
— 320 ///iricos Jun. pr. /astus Amhv. sec. — 321 Esset turpe mitius Moret. pr.
Exc. Gevart. inediis Ald. leribusque Tholos. — 323 probatur duo Moret. —
324 rc^na Thuan. g^fraf Anibr. sec. — 325 Fesfa Med. pr. inc. Heins. Mazar.
diio Petav. Exc. Lucens. pr. ed. Vicet. Terra duo Leid. et viginti alii, item
Exc. Gevart. Terra vei Vestn Vat. pr. Oisel. Lov. Tellus pro Jutio Lov. ni.
pr. — 326 Jii/)««c/usg. <. Deis Vat. quint.— 327 intrat hcec Vavn. intret Petav.
tert. ititratque Iubc Exc. Gevart. hac inter Oxon. sec. — 329 habet Ald. —
NOTyE
suiibns ; sed hic annus horruit nonii- Tritotiia^ Pailas a palude Trito-
nari ab Eiitropio ; et Janus bifrons nide in Africa, ubi nata dicitur.
ore duplici clamavit rem esse insa- 327 Inde sacerdotes^ Ex foeminis
nam, insuetani, horrcndani, si eunu- eliguntnr sacerdotes, quarum pectora
chiis fastos intraret, hoc est, Coiisul Phoebus afflat, et quae vaticinantur
esset : id quod liebat Calendis Janu- Delpiiis ad radicem Parnassi.
ariis. 328 Trojatiatn 3Iincrram] Vel po-
321 Medis, Sabceis] Asia? populis. tius Palladium, seu simulacrum
324 Sceptra] Aristoteies tamen Trojaua; Minervae, qiiod Vestales
apud Lucianiini Regem eunuchum ita sola; magna cura asservabaut ; ut in
miratus est, ut illi periude ac Diis quo Ronia? fatum poiiebatur.
gacra faceret. 329 Flammasque] Vestales ignem
IN KUTROPIUM Lin. I. ^Ol
Hi nulliis mcriti vitlas, serapoKiuo proiani. '330
Nascitur ad tVuctuni nnilicr, pndcuuiuc luturam :
Hoc «icnus invcutuni cst, ut scrvial. llcrculis arcu
Conciilit Jlippolytc: Danai fugere bipenncm,
Penthcsilca, tuam : claras Carthaijiuis arccs
Crcditur, et centum portis Bab\lona supcrbam 335
Foemincus struxissc hibor. Quid nobile «^cssit
Eunuchus ? qua? l)ella tulit ? quas condidit urbes ?
Illas prajterea rerum natura creavit :
Hos fecere manus. Scu prima Semiramis astu
Ass) riis meutita virum, ne vocis acuta^ 340
Mollitics, levesve gcn;« se prodere posscnt,
ignem safniin. Hi cumiclii nullas promcriti smit vittas, et profani scmpcr rcma-
nent. Fccmina pruducitur (ul fatuin, ct lihcro.i suscipiendos. Ihcc natio cmni-
clionnn rcpcrta cst, ut famuhiur. llippolijtc victa est sa^ittis Ilerculis: (irttci,
o PenthcsHea, effugerunt sccurim tuain: labor mulieris putatur cundidissc turres
illuslris Curtlia^inis, et Balnjlunem tumentem portis centum. Quid clarum cunu-
chits fecit I Qucc gessit pralia .' Quas e.rstru.rit arccs ? Insuptr natura prndu.rit
illas Vwminas: industria fecit hos eumiclios. Seu Simiramis priitia simuluns
dolose se es^e virum ai)ud Assyrios, ne mollitudo vocis entrvata:, ct gcncc imbcrbes
330 OTm<isMazar.— 331 arf/cNjm wuiuT Hcinsius prinunn legerat, sed niox
improWavit ascripto loco l. ii. in Eutrop. vs. .51.-332 arcu vel arcuin Ambr.
sec— 333 Occidit Farn. Condidit Oisel. Concidit vel Condidit Ainbr. scc.
pavere Ambr. tert. bipennim Florent. — 334 claram Carthaginis arcem Vat.
qnint.— 337 condidit urbcs Vat. pr. et tert. cnndidit w(i\cuntudit IVIed. scc.^arces
dno Vatt. Pal. Farii. 1'ric. Rott. Exc. Lieti. urlws Fiorcnt. diio M<d. iiic.
Heins. Mazar. Vat. Livin. Leid. pr. Jun. pr. vet. Gyr. Exc. Liiccns. sec.
arces vel urhes Put. Reg. Leid. pr. m. sec— 339 Has ii.c. Heins. Hunc OiscL
Hoc Vat. pr. Tholos. Gyrald.— 340 nai vocis Exc. Laeti, Ald. cd. Vicet. nec
Oisel. Vat. Livin. liicis Jun. pr.— 341 lencsve Vat. quint. Pal. Piit. Ucrcsve
duo Med. Leid. pr. Lov. Jun. pr. duo Oxon. anibo Moret. Anibr. pr. lionon.
NOT/E
sacrum custodiebant : si qiia neglex- quae fortiter militavit in bcllo Troja-
isset, fia£?ris casdebatur ; ignisque ex- no. Virgil. ' Mcdiis in millibus ardet
tinctus, ope speculi, ignc Solis exci- Pcnthesilea fiircns,' <Vc.
tabatur. 330 1'acmineus lahor] Didonis, qiiae
330 Profani] Nullas merentur CarUiaj^niiein ; Semiramidis, qiw Ha-
vittas sacerdotum, niillis mysteriis bylonem inter mundi miraciila rcla-
admittuntur, a sacris vasisqiie puris tani coiididit. Nam ex Ovidio, ' Ui-
arcentur. Galli tanien evirati erant citur olini Coctilibus iniiris cinxi.sse
sacerdotcs Cvbeles. Semiramis urbem.'
333 Hippolyte] Regina Amazonum 339 Manus] Homines manu sua
victa ab Heicule. et cultro teceniiit eunuclios. Chris-
334 Penthesilea] Alteia Amazon, tus apud S. ]\Iatth. c. 19. « Siinl eu-
492 CL. CI.AIIDIANI XVIIT.
Hos sibi coiijunxit similes : seu Parthica ferro
Luxiiries vetuit nasci lanuginis lunbram,
Scrvatoque diu puerili llore cocgit
Arte retardatam Vdneri servire juventam. 345
Fama prius falso similis, vanoque videri
Ficta joco. Levior volitare pcv oppida rumor,
Riderique nefas : veluti nigrantibus alis
Audiretur olor, corvo certante lic^ustris.
Atque aliquis gravior morum, Si talibus, inquit, 350
Creditur, et nimiis turgent mendacia monstris ;
Jam testudo volat, profertjam cornua vultur :
Prona petunt retro tluvii juga : Gadibus ortum
posscni indicare se, adjimxit hos eunuclios similes siln: seu luxus Parthicus prohi-
buit cultro oriri umbram barba, etjiore pueriti conservaio long^im, coegit juxentutem
fractam industria vacare voluptati. Primo fama Cdepit apparere par falsitati, et
excogitata per ludum inancm : murmur levius ccepit currere per urbes, et crimen
irrideri : quasi corvo candidiore ligustris, Cycnus pennis nigris audiretur. Tuni
quidam gravior moribus ait, Sijides adhibetur hisce rebus, et mendacia tument pro-
digiis immodicis : jam testudo volat, jam vultur ostendit cornua, Jtiimina retro
euntia ascendunt culmina montiiHTi. Carmani Indiit populi videnint solem
Par. Tliuan. Mazar. tres Petav. inc. Heins. Exc. Lucens. pr. ed. Vicet.
levesque Exc. La?ti m. pr. lavesne Leid. sec. ievesque vel ienesque Med. pr.
procedere Vat. tert. possunt Med. ser. — 342 Hos tibi Vicet. Has legebat
Heinsius. contruxit Thuan. connexit Med. quart. Purthica E\c. Lucens. pr.
Parihia Vat. tcrt. Reg. Mazar. Jun. pr. 0.\on. pr. percita ed. Vicet. pertica
Leid. pr. — 343 orbam Med. tert. — 344 coegit vel peregit Petav. tert. — 345
Arle vel Ante Reg. O.von. pr. retardandum Lov. ni. pr. servare E\c. Leeti
ni. pr. servire vel servare 0\on. sec. — 346 falsce leg. Heins. — 347 facta O.xon.
sec. — 348 veluti Vat. pr. Floient. Reg. Mazar. Exc. Lucens. pr. sicut duo
Leidd. et viginti (juatuor alii, Exc. Gevart. Var. LL. ed. Antv. et ed. Vicet.
sicut vel vcluti Exc. Ljeti. — 349 lustrante Vat. quint. luctante Med. (jnart. —
350 C7<</Me E\c. Lajti ni. pr. ed. Parm. morum gravior ihiian.— 3.j1 miracula
inc. Heins. qiii ejusinodi notam/. apposiierat. miniis Pric. — 352 profert jam
Lov. mitvus iMed. tert. — 353 petent Petav. tert. fluvii rctro Pric. Petav. pr.
vada tres Vat. Pal. Farn. F^lorent. duo Med. Put. Tliuan. Petav. pr. vada
tres Vatt. Pal. Farn. Florent. duo Medic. Put. Thuan. Petav. sec. Exc.
Lasti m. pr. juga vet. Gyr. Vat. Livin. Lov. Oxon. sec. duo Med. totidem
Petav. et Ambr. Bonon. TIjoIos. Exc. Litti, Lucens. sec. Gevart. Sclied.
NOT^
nuclii, qui facti sunt ab liominibus.' tropium esse consulem ; quod sine
346 Fama] dim celebravit Eu- crimine fieri non poterat.
IN EUTROIMHM LM5. I. 493
Carmani texere diem: jain truiiilms aptinn
yEquor, ct advoctiini sylvis dclphina vidclx) : :35">
Jam cochlcis homincs junctos, cl (jnicquid inanc
Nutrit, Judaicis quaj pingitur India velis.
Snbjicit ct mixtis salijjus lascivior alter :
Miraris? nihil est, quod non in pectorc maj^num
Concipit Eutropius: semper nova, ^randia sempcr OiJO
Dili«rit, ct cclcri dcg:ustat singula scnsu.
Nil timet a tergo : vigilantibus undique curis
Nocte dieque patet : lenis facilisque movcri
Supplicihus, mediaque tamcn mollissinuis ira.
Nil ncgat, ct scsc vd non poscentibus ollcrt. 3()0
Quidlibet ingenio subigit, traditque fruendura.
orientem iii Gudihus, et ipsi occultant occidentem, Jnm mare idoneum est se^eti,
et conspiciaiti Delphinum allatum ex sijlcis : jam conspiciain homines conjunclos
conchis liniacuni, et quodcumque India alit vanum, India quce dcpingitur tupelibus
Judaicis. ***•••••*
Gnd. juga vel vada Vat. pr. Petav. pr. inc. Heins. — 3.)-l Germani Exc. Lu-
cens. sec. cuni ^^igno -\-, ipio indicatiir loctionein vetcrein eiasam aiit inier-
polatam esse. Quarmenii Pric. Sarmenii Var. LL. ed. Antv. Carmcnii J^etav.
sec. 3Ied. tt rt. Arminii Rott. Armcniis Vat. pr. Armenii tres Vatt. Pal. Oi:,el.
Exc. La*li. <ra.rfrt' Farn. Jun. pr. Tluian. Mazar. IVIed. quart. inc. Hein». —
355 adductum Reg. aductiim Leid. pr. avcctum Vat. <iuiiit. advectiim Leid.
sec. et vigiuti quatuor alii, E\c. Cevart. Lucen>. pr. Sched. Guii. ed.
Vicet. Var. LL. ed. Antv. adventum Pric. assuettiin Vat. pi. et tert.
Oisel. Florciit. Mazar. Med. tert. advectnm vel assuetum inc. Heins.
Exc. Lajti. adjunctum vel assuetiuit Moret. pr. silvis vel Jluviis Vat. pr.
— 356 Jamque Deis inc. Heins. qui et vinctvs [trojuiatos cxliiljet. — 3.J7 Indai-
cis Vat. qiiint. Imliacis VslI. iu Vat. pr. ante Juduicis lilera videtiir erasa,
spatio aliqno relicto : prinunn qiioqiie i \idetiir a fuisse. — 3.JH sulibus mistis
Vat. qnint. salibus \e\ sabiis ViW.—i^t^J uj ;)idora 'l'liiian.— 3(i() giiindta Med.
tert. ^nudiu Oisel. Jun. pr. Florent. iii. pr. Mazar. Pat. Exc. Loi\. Ulieni.
i^audia \el i:randia Vat. pr. Exc. La;ti.— 3(il Diligat inc. Heins. Dirigil Vat.
quint. Rott. Tholos. Leid. sec. m. pr. Moret. sec. Amhr. tert. duo Petav.
Oxou. pr. Exc. Gevart. DUigit vel Dirigit Vat. pr. def;ustan.s iNloiet. pr.—
3G3 lutus Put. m. pr. Jun. pr. Leid. a ni. pr. lcntus Pat. alque ita conjece-
rat Heinsins. l<enis vel tatus Rcfj. Lcctus vel levis Oxon. pr. levis Leid. a
ni. s.— 3G5 enseseO\se\. prcesentibus Pvtav. stc.—i(i6 Quidlibet Rott. Lov.
NOT/E
354 Carmani] *H 5e Kapnavia rfXfv- giint in Attalicis, id est, siiperiiis :
Tota n4v iari. rrjs a.Trh tov'IvZov (k^o- alii iSiliacu, id est, /Egyptiis, seu
Kris, Carmania ab Indi ostio ultima cst. Alexandrinis, apud qiios in aiila>is
Strabo. niiranda,» species pingc liantiir. Uude
357 Judaicisl India et res Indica; Plaut. vocat ' Alexaiidrina belluata,
portentosie depingebantur in tapeti- Concliyliata tapetia.'
bus, seu aulaiis Judeeorum. Alii le-
494 CL. CLAUDIANI XVIII.
Qiiicquid amas, dabit illa manus : comrauniter omni
Fungitur officio, gaudetque potentia flecti.
Hoc quoque conciliis peperit meritoque laborum :
Accipit et trabeas, argutae praemia dextrae. 370
Postquara vera fides facinus vulgavit Eoum
Gentibus, et Roma? jam certius impulit aures :
Eutropiumne etiam nostra dignabimur ira ?
Hic quoque Romani meruit pars esse doloris ?
Sic eliata, rapit coeli per inania cursum 375
Diva potens, unoque Padum translapsa volatu
Castra sui rectoris adit. Tum forte decorus
Posteaquam sermo verus dissemindrit apnd populos crimen orientis, et feriit jam
veriKS aures Romo! : An reputahimus quoque Eutropium digmim furore nostro?
Au hic eiiam promei-itus est esse pars luctus Romanorum '! Hac locuta Diva po-
tens Roma, arripit viam per spatia Coeli, et trajiciens Eridunum nno ctnsu, petit
castra gubernatoris sui. Tum forte gener pidcher Honorius cum Slilichone socero
Blorct. sec. Petav. pr. Thiian, Mazar. IMecl. qnart. Quodlibet Vat. tert. Pal.
Pnc. Oisel. Vat. pr. m. pr. Exc. Lati. Quilibet vel Quodlibet Med. pr. Qua.
libet vel Qmmlibet Var. LL. e marg. Parni. ingenio vel ingenuo Vat. pr. Exc.
Lncens. pr. subicit Vat. pr. et tert. Florent. Oisel. Jun. pr. Vat. Livin. Leid.
pr.Oxon.pr. truditque K\c. 'Lxti. truditque nefandum ed. Vlcet. traditque
vel truditque Florent. nocendum Lov, m. pr. Leid. sec. ni. pr. Tliolos. Mazar.
Med. tert. diio Petav. Exc. Gevart. nocendum vel ncfandum Exc. Pat rec.
nocendnm vel fruendum Re^. Petav. pr.— 367 ille Groiiovius in Exc. Schotti,
qui asciipserat locum Ovid. de Art. iii. 657. * Sed semel est cnstos longnm
rcdimendiis in annum, Saepe dabit, dederit quas semel, ille inanus.'— 368
vicruit Ambr. pr. meritumque laborum conj. Heins.— 370 Accepit trabeas IMed.
quart. augustcE vel argutce Lov.— 371 vulgarat Jnn. pr. Eois Med. tert.—
372 ccrtior Moret. sec. conscius Reg. Oxon. sec. m. pr.— 373 Euiropiine Pe-
tav, sec. dignabinmrY-dt.U\\n. dampnabimur Ji\n. \)r. dignabitur Leid. pr.
in pr. \ ar. LL. e marg. Parm. Ald. Colin. et Exc, Laeti, dignahitur vel dig-
nabimur Oxon. sec- 374 Hoc quoque Romani Oxon. pr. Romanis Vat. quint.
iaboris Ambr, pr. Med. tert. doloris Put, doloris vel laboris Lov,— 375
petit IMed, sec. m. pr. celerem Med. tert. cceli, celerem, vel cekri Vat. pr.
cursu Petav. sec, cursus Farn.— 376 translata Thnan. dno Ambr. inc. Heins.
translaxa Jiin. pr. transgressa Vat. tert. duo Mcd, Reir. Oxon, pr.— 377 victo-
rts Med. sec. Cum forie Ambr. sec, inc, Heins. Ut Med, tert, tunc Farn.
NOT.E
371 Facinus Eoutn] Crimen Ori- tem, Andragathinm, Riifinnm, Scc.
entis, qui Eutropinm fecerat Cousn- 376 Padum] Vt Ravennam pete-
'^"'- >et, iu qua uibe tum Houorius sedein
373 Etiani] Post tot inoustra do- fixerat.
mita, Maxinuim, Eugeniuni, Aigobas-
IN EUTR()1ML'.M LIH. I. 495
Cum Stiliclioiie gener p;u cin implorantibus ultro
fiermanis responsa dal)at, leucsipie Caiieis
Arduus, et ilavis sisjnabat jura Siie\is. 380
His tribuit Rc<;es, his obside ta^dera sancit
Indicto : bellonini alios transcriliil in usns,
AJilitet ut nostris detonsa Sygamljria signis.
Lseta subit Romam pietas, et gaudia pa.Mie
Moverunt lacrymas, tanto(|iie exultat alumno. 386
Sic armenta suo jam defensante juvenco,
Celsius assurgunt erectae cornua matri.
Sic jam terribilcin stabnlis, domiiium^pie ferarum,
Crescere miratiir genitrix Mass\la leonem.
Dimovit nebulam, juvenique apparuit ingens. 390
reddebiit spontn uracula Gerinatiis pcteniihus [laccm, et suhlimis iii solio iiiipoiiehat
lesces Caucis, iic (lesifcnnhat jnra Sueris Jiaventihus. Dat his lle^es, cnustituit liis
fwdera, nbsidilius imperulis: destinat alius in suhsidium bellurum, ut Sijcumhriu
rasa bellig;eret siib re.rillis nustris. Sensii<i pii.tiifis jucundw muvct Unmnm, et
latiiia e.rciiavit ferc Jiitus, ac Iriumpliut aluiitnu lantu Hoiioiio. Ila iauru siio
jain tutaute armcnta, curnua attulluntur hitic mutri e|ii^ altius. Ita iniiter
Massijla ohstupcscil leunem adulcsccre Jam mclueiulum stiihulis, lic^cmijuc tii-
tunini bestiarum. Roma reiiwvit nubeiii, et magnn visa est juveni lioiiorio.
Mazar. Pctav. sec. fronte Anibr. pr. forte vel fronte Florent. — S7S Stilicone
Vat. sec. Vl\c. La?li. — 379 les:emijue Petav. pr. Caijcis Med. sec. Caicis Vat.
quint. Faiii. Kott. Piit. Kei;. Maz^ir. Petav. sec. ^Nloret. pr. inc. Heins. Caucis
vet. Gyr. Kxc. Liicens. sec. Caijchis Florent. Cahicis Vat. tcrt. Cltaicis \al.
sec. Pal. Med. pr. Tliiian. Petav. sec. Chaycis lixc. La-ti. Chaucis Vat. pr.
Oisel. Cahucis Med. tert. Caichis Jiin. pr. Caceis Leid. pr. Caijcis vcl Cuuccis
Lov. — 380 si^narit Moret. pr. Suaris Oisel.— 381 Reges Floreiit. (iiio Med. Tiit.
Kci,'. ni. pr. Petav. sec. Bonon. Pat. Tiiolos. Lov. Ainbr. sec. iMoret. sec. diio
Lcidd. in. i>r. F.xc. Gevart. Liicens. sec. /f/r*"*" Jnn- pr. Farn. M<d. sec. diio
Vatt. diio Leidd. ni. sec. sedcs Mcd. qiiart. .sancit Vat. pr. Oisel. sun.rit Pric.
lieg. Pat. Tliolos. Jiin. pr. 0\on. |ir. Lov. Moret. sec. san.rit vel suncH Morct,
pr. — 382 Inducto Lov. ni. sec. Indictoque Moret. pr. tninsmitiit MimI. -i'C. —
383 innustris Leid. pr. Sicamhria Piic. Exc. Laui iii. pr. Sii;amliriit \ at. pr.
— 384 pietas Romam Moret. sec— 38.") Moreliir Mtd. quart. tutunui. Pctav.
tert. iimtUat Med. tert. e.rsullat Re^.— 380 armata Vat. sec. Var. LL. ed.
Antv. defeiidtute Vat. quint. Farn. de/cnsante Fxc. Lnceiis. pr. de.icendcnte
Exc. L?eti, ed. Vicet. et Parni. decessante et enieud. defendcnte Lov. dcfcn-
dente vel def ensante \ar. LL. e inarg. Parm. defcndente \f\ difnsuta lUiirfi.
Isingr. et Piilm.— 387 armatoc Vat. sec. ni. pr. — 389 Massijla vcl (iatula Pat.
Malea vcl Massijlu IMoret. sec— 390 nehulas Exc Laeti. Juvenisque Aiubr. pr.
NOT.E
379 Caiicis, Sucris] Hi siint Ger- erant.
inaniaj popnli, sicut et Syganibri : 389 Massijla] Massyla rcgio Afri-
de liis siipra. ca-, fanio.-a leonibus.
383 Detonsa] Insigniim victoria^ 390 \ihulam] Dii Ucaqiie «oliti
Koiuana; : alioquiu, Sygainbri couiati tegi uubibus.
496 CL. CLAUDIANI XVllI.
Tnm sic orsa loqui : Quantum te Principe possim,
Non lonoinqua docent : domito quod Saxone Tcthys
Mitior, aut fracto secura Britannia Picto.
Ante pedes humili Franco tristique Suevo
Perfrnor : et nostrum video, Germanice, Rhenum, 3i>5
Sed quid agam ? discors Oriens felicibus actis
Invidet, atque alio Phoebi de cardine surgunt
Crimiua, ne toto conspiret corpore regnum.
Gildonis taceo magna cum laude repertam
Tunc Roma ita incepit loqui : Qumtum laleam, te imperatore, o Honori, Jion
facta remota testaiitur ; quod, Saxone prujiigato, mare est tutiiis, aiit qund An-
glia tuta est Pictis debellatis. Fruor Francis summissis, et Suevis asperis jaceii-
tibus ad pedes meos, et intueor Rhenum in nostra potestate, o Honori Germa-
nice. At quidfaciam? Imperium Orientis cemulatur facta nostra fortunata, et
scelera oriuntur ex alia via Solis, ne Imperium consciitiat in partibus univeTsis.
Sclied. Gnd. — 391 Tum Leid. pr, Vat. Livin. Med. quart. inc. Heins. Exc.
Lucens. sec. Tunc duo Vatt. Pric. Farn. Rott. Oisel. Exc. Laeti. possuin Vat.
quint. Farn. Rott. Med. tert. Reg. Petav. pr. Leid. pv. item Oxon. Exc.
Lasti, Ald. Jnnt. Parm. Vicet. possem Vat. pr. Oisel. Florent. Jun. pr. —
392 Nos longinqua vet. Gyr, ISum conjiciebat Heins. domino Exc. Lafti ra. pr.
jam Saxone Med, quart. quo Pal. q Jnn. pr. quod vel quo Med. sec, quod vel
jam Leid. sec. Santone Ambr. tert, Rhenus pro Telhijs Farn. et Ambr. tert.
—393 strato Am!>r. pr. Sclied. Gnd. Picto Exc. Lurens. pr. Brito ed. Vicet.
— 394 fracto pro Franco Jun. pr. Leid. sec. Oxon. sec. duo Petav. Pat, tres
Ambr, inc, Heins. Var. LL. e marg. Parm. et ed. Antv. Franco vel frncto
Vat. pr. Lov. tristive Jiin. pr. — 395 vestrum Vat. Livin. rerum pro RJienum
Tholos, Retum inde conjiciebat Heins. — 396 actis vel armis Oxon. sec. —
397 carmine Jun. pr. sumunt Lov, m, pr, — 398 Carmina Pric, Oisel, Ma-
zar. nec toto Med. tert. ordine Jnn, regum Jun, pr. — 399 taceam Pat.
NOT^
Ingens'] Major erat Romee species, cipe virtutes omnes heroicaj absque
392 ISon loiiginqua doce7il] Non ulla vitii niacula elucebant,
opus est factis longinquis ac remotis, 398 Crimina] Eutropius, qui uovo
ut ostendatur, quantum possim, te crimine ad consulatum evehitnr,
Imperatore. Conspiret] Ne Imperium non per-
iSfixoMe] Saxones, Picti, Franci, fecta concordia fruatiir in toto cor-
Suevi, Gerniani, dliique populi a Sti- pore, in partibus omnibus ; ne non
lichone aut victi aut compositi sunt uno et eodem spiritii animoijue rcga-
sub auspiciis Honorii. tur ; ne non sit fortunatuin, surgunt
395 Germanice] Roma bianditnr crimina in Oriente, Eutropio facto
Honorio, <hmi vocat eum Germani- Consule.
cum, alhidens ad Germaniciim illum, 399 Repcrtam] Ahi legunt recep-
urbis orbisque delicias, iu quo Prin- tam. Taceo perfidiam Gildouis male
IN EUTROPIUM LIB. I. 497
Perfidiam, et fretos Eoo roborc Mauros. 400
Quara snspecta fames, quantum discrinunis Urbi !
Ni tua vel soceri nunqiiam non ])rovida virtus
Australcm Arctois pensassct frujril)us annum.
Invectae Rhodani Tyberina per ostia classes,
Cinyphiisque ferax Araris succcssit aristis. 405
Teutonicus vomer, Pyrenaiiquc juvenci
Sudavere mihi : segetes mirantur Hiberas
Horrea : nec Libyae senserunt damna rebellis
Sileo injidelitatem Gildonissubactam cum gloria ii)<renti, et Mauros snbactos, etsi
nunitos ririlms Oricntis. Quaiii faims fiiit timcinla ! Qiiantum periculi impcrt-
dit urti Roma'! Nisi /ortiludo tua tcl soceri Stilichonis stmper prospicietis com-
pensasset annonain meridianam messibus SeptemtrionaHhns. 2<ares advecto' sunt
Jihodano pei- ora Tyberis, et Araris fcecundus successit spicis Africanis. Aralrum
Teulonicum, et boves Pyretuei laboraverunt pro me : granaria nostra admirantur
taagna tacco cum laude Petav. sec. cum magna laude inc. Hein». inagna
cum fraude conj. Heins. clade Pal. Med. pr. repertam Oxon. pr. forte
bene, pro detectam. Lib. u. in Kutrop. vs. 88. receptam Ge«n. cd. Bi-
pont. et al. — 400 muros Mazar, — 401 Qiiam snspecta duo Vatt. Pric. Med.
qnart. Rcg. Tholos. duo Petav. Jun. pr. Oxon. pr. Moret. scc. Esc. Pat. rcc.
QueE suspecta \ at. sec. Pal. Farn. Uott. Oisel. Lov. tres ]Mpd. inc. Heins.
Qua suscepta Exc. Laeti. sustenta Petav. ni. pr. suspecta vet. Gyr. duo Leidd.
tres Ambr. Exc. Gevart. suscepta vel suspecta Vat. pr. Florent. Tluian. vrbis
Pric. Rott. Thnan. duo Petav. Tholos. Jun. pr. duo Oxon.— 40S Eois Vat.
quint. pensaret ^led. quart. pensassent Jun. pr. atque ita legebat Heins.—
404 Heinsins legisse videtur Subtectcp, nani ascripserat locum Tarit. Lib.
XV. Ann. ' Naves, qnae frumentum Tiberi subvect* essent.' ita enira con-
stanter libri scripti, non subvcctassent. conjiciebat tamcn, subvcctura cssent.
vid. Salmas. ad Hist. Aug. p. 119. Rhodaiii tres Vatt. Pal. Rott. Reg. Exc.
Cod. RLem. et Lucens. pr. Rhodan Oxon. sec. m. sec. Rhodanum Pric.
J?/wdanos Jun. pr. RJiodano \ ixU pr. Farn. Med. quart. Florent. m. pr. Put.
Mazar. Petav. pr. Ambr. et IMoret. pr. Lov. Vat. Livin. Exc. Lati et ed.
Yicet.— 405 Ciniferisque Jun. pr. fcrox Rott. Tliuan. succedit Put.— 40G Ttc-
tonicis Vat. tert. Teutonicusque Moret. pr. Pyiinceique Vat. pr. Phiretcitiue
Var. LL. ed. Antv. Pyrenmque vel Phylereique Exc, Laeti.— 40» rebcUes \ at,
NOTiE
receptam, subactans, vindicatam, tentiorem esse ratus.
dum iste Maurns Libyam tentabat 403 Arctois frugibus^ Frngibns ad-
Imperio Romano avellere. Quod vectis ex Gallia, qua- est versus sep-
cum moliretur, annonae penuria ur- temtrionem liabita ratione Koma?.
bem Romanam infestasset, nisi Stili- 405 Cinyphiis] Africanis, ex Libya
cho providisset. sciiicet venientibus. Supra de bello
400 Eoo robore] Viribus Orientis. Gildonico v. 7.
Eutropius quippe tentabat annectere 406 Tevtonicus] Cimbri ct Tcuto-
Libyam Iraperio Orientis, ut bellum nes, eam quam DanJ, partem terra-
inter fratres aleret, in bello se po- rum teucbant,
Delph. et Var. Clas. Ckud. 2 I
498 CL. CLAUDIANI XVIII.
Jam Transalpina contenti messe Quirites.
Ille quidem solvit meritas (scit Tabraca) poenas, 410
Ut pereat, quicumque tuis conflixerit armis !
Ecce repens isdem clades a partibus exit,
Terrorisque minus, sed plns habitura pudoris,
Eutropius Consul. Pridem tolerare latemur
Hoc genus, Arsacio postquam se regia fastu 415
Sustnlit, ct nostros corrupit Parthia mores.
Prasfecti sed adhuc gemmis, vestique dabantur
Custodes, sacroque adhibere silentia somno.
Mihtia eunuchi nunquam transgressa cubile,
Non vita spondente fidem, sed inertia tutum 420
fruges Hispania ; et cives Romani jani saturati frugibus Transalpinis non cogita'
rerunt de dctrimento Libya rebellantis. Iste Gildo certe luit supplicium dignum,
(Tabraca testatur) ut quisquis pugnarerit coatra.urma tua, ddeatur. EnEutropius
Consul, causa exitii suhiti, erumpit ex iisdem regionihus, parituia niitius timoris,
sed plus dcdecoris. Confitcmur iios pati jamduduni huuc nationem eiuTiirhonim,
posteaquam Aula c.vtulit sese superhia Arsacia, et Parthia infecit morcs nost7'os,
Verum eunuchi fiehant adhuc tantum pra-positi lapillis servandis, et custodes vesti-
mentis, et ad curanda silentia somni sacrati. Bclla eunuchi nunquam praterie-
pr. Piit. m. sec. rebeUis \e\ libclUs Moret. ]^r. — 410 solrit meritas dno Leidd.
cum viginti duobiis aliis, Exc. Lucens. pr. ed. Parm. et Vicet. merifas solvit
Isingr. Grypli. Kapiiel. sii Vat. pr. m. pr. Ta^')u-a Tholos. Leid. sec. Voss.
Exc. Cod. Rliem. Tabrica \e\ Tabraca Lov. — 411 Ut pereant Med. tert. prout
pereant Lov. Et pereat conj. Heins. in Tluian. deest hic versns. conjluxerit Vat.
pr. m. pr. iteni quint. Rott. Jun. pr. effiixerit Ambr. pr. — 412 repens Vat. pr.
vet. Gyr. Vat. Livin, Exc. Lucens. sec. clades ab eisdem partibus Med, quart.
isdem cladesXat. pr. idemPetav. tert. de partibus Fhirent. Tholos. — 414 tole-
rasse Vat. pr. m. sec. Ambr. pr. Lov. tolerare quatuor Vatt. Pal. Farn. Pric.
Rott. Oisel. Exc. hveti. fatctur Jwn. pr. — 416 ad nostros corrupit Rott. cor-
rumpit Vat. quint. — 417 Perfccti IMoret. pr. adhcec Put. vestisque Thuan. —
418 solatia Med. qnart. — 419 trunsgressa Vat. sec. Pal. Med. pr. progrcssa
tres Vatt. Farn. Rott. Oisel. Oxon. sec. duo Leidd. Exc. Laeti. progressa cu-
bili Oxon. pr. — 420 Nec Lov. Oxon. sec. m. sec, Med. quart. vitas Petav.
sec. spondente Exc. Lucens. sec. spondere Exc. Lscti, ed. Vicet. spondere vel
spondente Exc. Pat. rec. splendtnte Jides Barth. tutum Vat. pr. Pric. Vat.
NOTiE
410 Tabracn'] seu Tv^adpa, urbs 417 Dabantur adhibere'\ Phrasis
Libyre, ad quani victns est Gildo, Grasca, id est dabantur, ut curarent
412 Clades^ Eutiopius causa tot silentia sacri somni Principum An-
cladiinn, tanti exitii, exiit ex Africa. gustorum : quoruni somnus dicitur
415 Arsacio] Superbia simili su- sacer, quia Pcrsona; sunt sacrae. In-
perbiae Aj-sacidarum, qui Partborum nuit Eutropium fuisse praepositum
erant Reges. sacri cubiculi.
IN EUTROPIUM LHJ. I. 41K)
Mentis pignus erat. Secrcta monilia scrvent,
Ornatus curcnt Tyrios : a iVontc rcccMlant
Impcrii. Tcncro tractari pectorc ncscil
Publica majcstas : nunquam vcl in a-cpiorc pnppim
Vidimns cunuclii chu o parcrc ina<::istri. 1'2:')
Nos adco spcrni iacilcs ? orbisquc carina
Vilior ? Auroram sane, qua3 talia lcrre
Gaudot, ct assuctas sceptris mulicbribns nrbcs
Possideant. Quid belliicrani communibus urunt
Italiam raaculis, nocituraque probra severis 430
Admisccnt populis? Pcrcgrina piacula forti
Pellantur longe Latio, nec transeat Alpes
rvnt hctutn, vila eorum r.on prnmittcnte fidditalem, at ignaiia eral wonumcnluin
accurum animi. Cuxtodiani i.i;itiir gemmas sepositas, inrigilent reslilius Tijriis :
sed removeantur a guhcrnacnlo Ucgni. Aucloritas lleipublicie non potcst f;cri al»
hoc effccminato. Nunquani vcl in mari uspc.rimus nariin obcdire gubtrnacuto eu-
nuchi recioris. A'os tam facile contemnamur! An naris mu7idi iilijectior est navi
niaris i Ha>c monstra habeant certe Oricntcm, (pn latalur pali tulia. ct cirilatcs
us.<iuefactus potestati fceminca'. Qiuire injiciunt communi dcdccorc Itulium hellico-
sam, et miscent dedecora no.ria cuni gcntibus tenacilus virlutis r criiiiina extcrna
e.rpellantur •rocul ex Itaiia, neque liEce infamia trajiciut Alpis: adlicerescat in
Livin. raruiti- .' a*. rec. tantum Vat. scc. Pal. Fran. Rott. Oisel. E\c.
Lceti. <7i duo Vatt. tiUum vel tantum Florent.— 421 serrel Vicct. Parni.—
422 a sorie Var. LL. e niarc Parm. a fronte Esc. Livti. /rvnle vrl sorle Lxc.
Pat rec — 4-'3 publica nescit l'cctore Vat. qiiint.— lii I puppim Tliolos. pitppem
Leicl. pr. cum triginta aliis. puppcm vcl clas-.cm Oxon. scc.-4-.'5 wagi.ilro \ at.
pr. eunucho pcndere lijranno inn. i>r.-427 saltem Pat Aurora cirtccst Moret.
ur Exc Livti, ed. Vuet. Aiirora s«He duo Petav. .\ld. Aurora cst A at. sec.
Pal. Fain. Med. pr. .lHn;n/<H Vat. pr. Florent. trcs Med. Hcii.Tlit.an. ^lazar.
Petav ur Pnt. IJonon. riiolos. tres Amiir. Lov. vet. Gyr. i^loiel. -ec. Vat.
Livin.h.c. Heins. Exc. Gevart. Cod. Rl.em. et Lnce..s set- cnm appos.to -f-
signo, ed. Parm. sane duo L.idd. cttiiuinta Codd. Lxc. Li.cens. sec. Cod.
Rhe.n.Va.-. LL.cd. Antv. ed. Pa.m. item Kxc Gevart. snne sc^\ sallem \^X.
pr. Put.-428 Gaudeal Juu. pr.-42y Possideat Med pr. (/«.< yei ,pu 1 elav.
pr. qui Vicet. et Parm. bcUa geram Med. quart. Tl.uan.-UO nocturnaquc
L.-. Isinc.r. probavit n..rli.. in pr. cd.-43l ,,, nc»/« ^ at <,u.nt. Pmc.
Pu . heu. Mazar. Pat. TUolos. Aml.r. pr. m. scc. Lnc. Cod K h.n,. piacuU
ZpM Vat. pr. Petav.pr. Oxon. sec.-432 /^"^"' '"''£^ ''""'nliurExc"
tuoi Vatt. Pal. Farn. Rott. OiseL ncc Le.d. pr. diio Med. inc. Hems. Lxc.
NOT/E
422 Fronte] A guhernaculo, seu brosis.
capite imperii. 130 Sereri^ Popul.s v.rtntnm r.-
428 Sciptris muliebribus] Ut Scmi- gidis cnstodihus, et lucc monsl.a
ramidis, Zenohir, Amazonu..,. severe expellcuUhus.
42y Uriinl] Vtlut stig.uatis pro-
500 CL. CLAUDIANI XVIIJ.
Dedecus. In solis, quibus extitit, haereat arvis.
Scribat Halys, scribat famae contemtor Orontes.
Per te, perque tuos obtestor, Roma, triumphos, 435
Xesciat hoc Thybris, nunquara poscentibus olim
Qui dare Dentatis annos Fabiisque solebat.
Martius eunuchi repetet sufiragia campus ?
^mihos inter, servatoresque Camillos
Eutropius? jam Chrysogonis tua, Brute, potestas, 440
vnis agyis, in qiiibusest. Halys inscribnt lu.c , Orovtes seciirus fawxE suje imcribat
hoc monstriim. Scd ego [iomaoroXe per te ft per victurias tuas, ut Tybris von
videat hoc ; TvWris. qui coiisuecerat distribuere consv.Jrttus quondam Dentatis et Fa-
biis nunqunin ambientibus. Camptis HJaitius recitet sitjfr:ts:ia eumuhi? Eutropius
sit inter /Emilios, et Camillos custudes ? O Brute, jam ^■^tentia tua conceditur
Lticens. sec. Alpis Petav. sec. — 433 exiit malebat olim Heins. horreat
Oxon. sec. oris Med. sec. arris vel oris Petav. tert — 434 JZis Vat.sec. Pal.
Yar. LL ed Aniv. /ama scribat Med. pr. Thnan. Leid. pr. Oxon. sec. Lov.
Moret. sec. Binon 1 holos. Ambr. tert. tres Petav. scribat fama Vat. pr. et
tert. foriiLie i.eifi. pi. m. pr. niarg. Isingr. — 435 liic veisns deerat in Mazar.
et Exc. Cofi. fthem. Roma vel/ama Oxon. pr.— 436 Nesciat vel Nescict Reg.
Oxon. (>r. numqiiid Lov. m. pr, numqunm vel numquid Reg. pascentibus Jun.
pr. — 437 Quid Exc. Lucens. sec. Dentatos annj.s Vat. tert. m. pr. de tantis
Mazar. Exc. Cod. Hhtni. Dentatis vel de tayitis Fiorent. Med. pr. animos pro
annos Petav. teii Var. LL. ed. Antv.— 438 repitat Florent. tres Mcd.
Pnt. m. pr. Thiian. Mazar. Bonon. Pat. Anibr. sec. Moret. pr. inc. Heins.
Var. LL. c mavg. Parm. Ald. et Exc. Gevart. repetit quatnordecini a!ii,
Exc. Lucens. pr. ed. Vicet. repetat et emendatmn repetit Oxon. sec.
repetet \dX. sec. Mfd. pr. repetet vel repetat Vat. pr. constil vel campo
Moiet. pr. — 439 bellatoresque Lov. ex conjectnra : et sic etiam conj. Heins.
— 440 Grisogonis tres Vatt. Pal. Rott. tres Med. inc, Heins. Mazar. Pat.
]<iOTJE
434 Scribaf] Halys et Orontes in- 437 Denlatis, Fabiis] Hae veteruni
scribant in fastis nomen nionstrosi erant Ronianorum famiiiae, magna et
Consnli>-. Strabo : ' Clv6p,acrTai. 5' a-nh frngalitate et fortitndine spectabiles.
TSivaXSivtLS -napa^^it- exfi 5e ras Trr^yb.s 43S Marlius] Quasi per indigna-
iv r^ p.fyaKri KaTr-KaloKia. Halys womi- tionem diceret, fierine potest nt in
nalur a salihus, quos prcetcrlabitur. campo Martio creandis magistratibus
Fonfes hubet in magna Cappadocia, destiuato repefantur videanturqiic
Alluit Galaias et Paphlagonas. suffragia eunucho data P Fierine po-
Famn' c>.ntemtor Orontcs] Fluvins tcst ut Eutropius videatur inter no-
Syrioruiir, (|ui niolles sunt et famam mina /Emiliorum et Camillorum, tani
contemhiint. De hoc Strabo : Tb 5' illustiium Romae Ducuni r
vvop.aairbTov-yicpvpMcravTos avThy'Op6y- 439 Servatores'] Camiilns urbem
Tov ^eTe'Ao/3€, Ka\ovnfvos irp^Tfpov Tu- servavit, Gallis expuisis ; nnde ct
^iiiv Nomen ab Oronte qui in ipso dictus, ' alter Romee conditor.'
pontem fecit, accepit, dictus antea Ty- 440 Chrysogonis ..„ Narcissis] Hi
erant liberti ; bic Claudii Ceesaris,
IN EUTROPIUM Lin. I. 501
Narcissisque datur ? natos hoc dedcrc poenaj
Profuir, et misero civem pra^ponerc patri ?
Hoc mihi Jamculo pusiti.s Ktruriu «.aslris
Quaesiit, et tantum tluvio Porsenna rcmotus ?
Hoc mcruit vel ponte Cocles, vel Mucius ignc ? 445
Visceribus frustra castum Lucretia fcrrinn
Mersit, et attonitum tranavit Cioelia Tybriui ?
Eutropio fasces asservabantur ademti
Chrysogonis et Narcissis ? An ideo juvil tradere supplicio filios, el pripfcrrc cintn
parenti afflicto ? An Thuscia peperit hi>c mihi, castris mctatis iit Juniculo, ct
Porsenna exclusus sotum Jiiiminc ! Horatiiis Coclcs huc mcritus est pontc (Ictenso,
vel Mutius Sccevola fiamma spieta r Lucrctia condidit inutiliter pui^ioncni pudicuni
'm pracordiis, et Clalia tn{}ecit Tybrim obstupe/actum? An /asccs ercpli Tar-
Moret. pr. qui etiam Chrysi^onis exhibet.— 441 natos hic Moret. sec. Alil.
quidnatos Moret. pr. natis panas Pal. INIcd. pr. Tlnian. Pelav. sec. uatis
has d. pcenas Meil. qiiart. natis Farn. Rott. Oisel. Vat. tert. in. pr.
Anibr. pr. nufos tretlecim scripti, Kxc. Luccns. sec. ed. Parin. et Vicet. natos
vel natis Rez- Petav. pr. Oxon. pr. natos vel natis Iwn d. punas Florent. hic
dedere Farn. /i«c Piit. an Ainbr. tert. hic vel hoc Oxon. pr. hic vel h<ec vel
hoc Reg.— 442 proponere inc. Heins. patri Exc. Lncens. pr. /ratri cd. Vicct.
—443 Non mihi Vat. quint. Num Reg. jam pro mihi Piit. ni. sec. hi duo
versus non comparent in Med. sec. alter desideratur in Lov. et Fxc. Cevart.
—444 tanto Tholos.— 445 sponte Leid. pr.— 447 Mcrscrit Jun. pr. transnaiit
Thnan. Mazar. duo Petav. Coclya Jun. pr. CUelia Exc. Lucens. pr. Colchia
Med. tert. Coclea Vat. tert. Farn. Florent. Cwlia Vat. sec. Pal. Pric. Rott.
tres Med Put Res;. Thuan. ambo Moret. tres Petav. Lov. inc. Heins. Exc.
Gevart Var. LL. '^ed. Antv. ed. Vicet. Tibrin Fiorent. Oisel.— 418 ohserva-
buntur jun. pr. conservabantur Petav. tert. conscrvahuntur Vat. qiiint. Pctav.
pr. adsercahuntur Pric. Tholos. Oxon. sec. ni. sec. adsercabantur Vat. pr. ct
sec. duo Med. Vat. Liviu. vet. Gvr. Tliuan. duo Anibr. inc. Heins. Exc. L-.cti
et Lucens. sec. obsercabantur Farii. Florent. Med. qiiart. Put. Rej;. Mazar.
Leid pr Oxon. pr. Bonon. Pat. Moret. pr. Ald. ed. Parm. et Vicet. \ ar.
LL. ed. Antv. an sercabanlur Vat. tert. Med. sec. adservabanlur vcl obscrva-
NOTiE
ille Syllsd. *°' restituere tentabaf.
441 Dedere poena^ An ideo Post- 446 Lucrctia^ Casta iixor Collatini,
humius Tubcrtus et Manlius Tof- violata ab Arunte Tar.,uinii Supcrbi
quatns filios proprios exposneriint filio, «e occidit, cognatos prnis ct
supplicio, et sic pra.|ulerunt animos amicos ad pHdicitiat .us ullionem ex-
civis, animo et amori paterno i' An hortata
ita se ge-erunt in honorem Rom«, Castum /crrum] <Juo terut castum
ut Roma serviret Eutropio ? pectus.
443 JanJcuio] In laniculo, uno ex 447 a<r/.al Nobilis Virgo Romana,
septc.n Rom<p collibus, Porsenna Rex data cum al.is V.rmmbus obses Por-
Thuscorum consederat ; ubi, exclu- senn*, Tybnm vei nataudo vel equi-
8iK solo fluvio Ty bri, Tarquinios cjec- tando trauavit, patnamque rcpetut.
502 CL. CLAUDIANI XVni.
Tarquiniis ? quemcuraqiie meae vexere curules,
Laxato veniat socium aversatus Avemo. 450
Impensi sacris Decii prorumpite bustis,
Torquatique truces, animosaque pauperis umbra
Fabricii : tuque o, si forte infeina piorum
Jugera, et Elysias scindis, Serrane, novales.
Poeno Scipiade, Poeno praeclare Lutati, 455
Sicania, Marcelle, ferox : gens Claudia surgat,
Et Curii series ; et qui sub jure negasti
Vivere Caesareo, parvo procede sepulcro,
Eutropiura passure, Cato. Remeate tenebris,
Agmina Bnitorura, Corvinorumque caterv^e. 460
qmniis cnnscrvabantur Eutropiol llle, quemcumqne mecc sella; fthwTxxeT^ gesta-
verunt, inferis solufis adveniat, persccuturus liitnc coUegam. O Dccii devoti
\mUim, emergile ex tumulis sacratis, et vos o Torquati sevcri, et manes gene-
rosi Fahncii pauperis, et tu, o Serrane, si fursan proscindis agros infcros piimim,
et cidta Eli/sioriim caniponim. O Scipio et Luiuti illuslres Cartliaginiensibus
victiSjO Marcclle superbe Sicilia siibact-a, genus Claudiorum exsurgat, tt
progenies Curii : tt tu, o Catn, qui rccusasti vivere sub potestule Casaris, egrc-
dere tumulo exiguo, toleraturus Eutropium. O turma- Brutorum, et cohortes
hantur Lov.— 449 Tarquinii Med. qiiart. quemcumque Vat. Livin. vet. Gyr.
quecumque \dt. pr. quicttmqiie AU]. ei ed. Vicet. quocumque Jmi. pr. quacum-
tnte Petav. terf. quodcumque Tlinan. tuce Exc. Cod. Rhem. mcis Vat. pr. m.
pr. invexere Thiian. — 450 Lassato Florent. socium aversatus Vat. Livin. socii
speciator tres Vatt. Pal. Farn. Pric. Oisel. ni. sec. sociiim aversatus vel socii
spectator Vat. pr. speculator INiazar.— 451 sic Exc. Luceiis. pr. Infensi
Var. LL. e niarg. Parni. ed. Vicct. pcrrumpite Pa!.— 452 ducis Jnn. pr.—
453 tu qui Med. qnart. infanda Rott. nefandn Med. sec. priorum Var. LL.
«■d. Antv.— 454 Elysios Ambr. pr. Eiisios Oxon. sec. ni. sec. Jindis Rott!
Sarane Moret. sec— 455 Fcenos Scipiada, Pccnos prcedate Med. tert. Sci-
piadcB Vat. pr. Scipiade tres Vat. Pal. Farn. Pric. Reg. Thuan. Mazar.
tres Petav. Sapiade vel Scipiada Put. pradare Put. pradatc Moret. pr.
Litati Petav. sec— 456 Sicaniam ISled. tert. mercede ferox ]Med. sec m. pr.
gens Ludin ^led. tert. stirgit ftlazar.— 457 Cwrji veteres Vat. pr. et tert.
Kott. Oisel. aiazar. series Leid. pr. Vat. sec Oxon. sec. vet. Gyr. Lnv. Jun.
pr. Moret. sec Piit. m. pr. Bon. Pat. Tholos. Tiuian. inc Heins. tres Petav.
totidem Ainbr. quatuor Med. Exc Gevart. Lucens. pr. Sciied. Gud. ed.
Vicet. Var. LL. ed. Antv. negari Tholos. neganti Rott. negusti Exc. Lati.
negusti vel neganti Oxon. pr. Petav. tert.— 459 visure Tholos.— 4G1 nustro&
NOT.E
452 Torquati] Supra V. 441. &c nus, ' Marmoreo funiulo Liciuusja-
455 Lutaii] Lutatius Catulus civis cet : at Cato parvo, Pompeius nuUo,'
Romanuscuni SOOnavibus, Poenorum &c.
naves 600 vicit apud ^gates, inter 460 Corvinorumque'] M. Valerius
Siciliam et Africam. Corvinus, duce Camillo, in Gallum
458 Parvo sepidcro] Varro Ataci- provocatorem solus processit : cor«
IN EUTROPIUM Lin. I.
503
Eunuchi vestros habitus, iusignia sumuut
Ambigui Ronmnii mares. Rapucrr tremeudi\s
HanuU)ali Pyrvhoque togas. Fhibclla perosi
Aspiraut traheis. Jaui uou umbracula gestant
Virginibus, Latias ausi vibrare sccures. -^^^
Liuquitc {'opmiueas, iuielix turba, latebras,
AUer quos pepulit sexus, nec suscipit alter;
Exsecti Veneris stimulos, et vulnere casti ;
Mixta duplex £etas ; inter pucrumque scuemque
Ts^il medium ; lalsi completc sedilia Patres. 470
Itc novi proceres, infoecundoque Senatu
Eutropium stipate ducem. Celebrate tribunal
Coninovum, cxUc inf.ris. Eumuhi gmmt resfcs «s^r«,s ,«am d.^ii perunt
vwnumcntavcstra: praripucvunt vcstimenta timcncla ohm Anmbub c 1 yv,ho
exZi vcntilubra, affcctait vestcs consulares. Jam non/crunt umbclas puelhs
audnt tor,ucrcseLcs Italic. Exite e scccssibus muhcrum, o c.|fcrr,, «/or-
tunata c«. nri.onnn, quos sexus altcr v.r.l.s cxpuht, nciue aller » 1'^bm
recipil; hahentes a.piditatcm Wndinis amputatam, '^ /'"'^'" /^^ J^ '» " -•
nuibuscst atasgemina; uihil mcdium cst inter pmrum ct scnem ; patnsjalsi,
SplcteM^ novi primorcs, ct cingite Eulropium ductorcm vcstrum
ral. inc. Heins.-4G2 et flahra Ambr. tert.-464 trabc, Med. tert. Aspiciunt
trabeasselAspirant trabeishoy. g^'^^^!..^^^^'-^' ^'l^.l^pl:^^^^ Jel
m sec toUunt Leid. scc. c.m viginti ah.s, Var. LL. e nwrg. 1 ann. l.xc. oe
vart nec . on Var. LL. ed. Antv. gestant vel tollunt P«t. Petav pr. Exc.
Lae ;.^46. «.,si Latias Pal. dno Med. secur,s ^^^■.^^'-'^'J"^^^^
mTin Tl.olos. „e<,«. Med. sec. quo Jun. p.-. susp^cit Lei^. pr. suspi.cttEKC. .
f"evat-468 ExLpti Put. Exccpti Far... E.vcsii Jun. pr. Ejcclycl Ex^
tctTxM. pr £ JSel E.rsccti Va(. tert. Vcneristimuhs Uott. stn»uk.s Vennis
NOTjE
vus, ab ortu Solis, Valerii saleam in- cet ambitionis.
sed e,etitao.a ocnlosque Galli ver- 466 Latebras] Seccss..s, cub.cula,
beraJit, ut vinceretur l Valerio, q«i in quibuseunuch. astant fem.n.s ope-
inde dictus est Corvinus. '•am praest.tun.
462 imbigui mares] De quibus du- 469 Intcr pucrumque scnemque nil
bitatur, an si..t mares, an fceminj«. mcdium] Inter puerum et senem est
463 Flahella] Exosi et lelinquen- vir, sed eunuchue v.r non est, ac pro-
tes ventilahra, quihus a >i.ginibus inde nil midium inter utru.nque. Lu-
nobilibus aidore.n nimiu.n remove- nuchus uec vir est, nec fc.nina.
bant; aspirant, alfectantq..c consn- 470 Falsi Patres] Cum ven esse
latum. Aspirant, alludit ad alium spi- non possitis. Alludit ad Patres Con-
ritum, ad aliam auram, auram scili* seriptos.
504
CL. CLAUDIANI XVIII.
Pro thalamis. Verso jam discite more curules,
Non matrum pilenta sequi. Neu prisca revolvara,
Neu numerem, quantis injuria mille per annos 47.5
Sit retro ducibus : quanti foedabitur £evi
Canities ! unam subeant quot saecula culpam !
Inter Arinthaei fastus et nomen herile
Servus erit, dominoque suos aequalis honores
Inseret. Heu, semper Ptolemaei noxia mundo 480
7nZf£'''% f r.9M.«fafe tribunal pro lectis. Jam consuetudine muialti, discite
comttan seUas eburneas, non currus matronarum. Neve referam antioua neve
recenseam, quantis dedecus sit ductoribus per annos miUe prateritos. Quanti tem
porisantiquitascontaminabitur? Quot scecula patientur unam ignominiamf Inter
magnitudmem Armthai, et nomen Domini, servus E.itropius invenietur, et similis
miscebit magtstratum suum cum domino. Pro/ servos Ptolemai semper funestos
Exc. LtEti deest hic versus in Bonon. Tholos. et Oxon. sec.-474 neu prisca
Med. sec. Thuan. duo Leid. inc. Heins. Exc. Gevart. ne Vat. pr. et tert.
Kott. Oisel. Ambr. pr. non Med. quart. Jun. pr. Moret. sec. nec septemdecim
alu. nec velneu Petav pr.-475 A'.« numerem Ambr. sec. Exc. Lucens. sec.
Heu Florent. Non Med. quart. Nec duoVatt. Pal. Farn.Pric. duo Med. Put.
Keg. Thuan. tres Petav. Bonon. Pat. Tholos. duo Au.br. Moret. sec. duo
Uxon et ed. V.cet. Ne Jun. p.-.-476 Sic retro Rotl. Fit Heinsius conjicie-
bat ducibusxe\divitibusF\oxent. Leid. pr. Put. sedabitur Put. Mazar. Petav.
Th:^'" ." ^^'^i y"""- \^- ^^- Antv.— 477 subeunt duo Vatt. Pal. Farn. Keff.
Tholos. tres Med. tot Jun. pr. quod Exc. Gevart. et Lucens. sec.-478 ArintCi
Vat. L.v.n Med. quart. Reg. Exc. L.iceus. sec. Aritha^i Med. sec. Exc. Lsti.
Arenth^i Ambr. tert. Arestei Jun. pr. Arist<ei duo Leidd. cum octodecim
al..s et Scl.ed. Gi.d Ansteru Lov. EristeiMoxeU sec. Arith<Ei^e\ Aristei vet
Gyr. Arenthei vel Aristai Med. pr. fastus vet. Gyr. Med.sec. Exc. Pat rec
ed. Parm. et Vicet. fastos duo Leidd. et plurima pars Codd. Exc. Gevart'
Lucens. sec. Cod. Rhem. Sched. Gud. Ald. item Var. LL. e marg. Parm --
4-9 cequabit Vat. sec. Rott. Med. quart. Mazar. Amb.-. pr. Moret. sec. marg.
Is.ngr. Var. LL. e marg. Parm. Sched. Gud.— 480 Et seret Med. quait. /n-
fethov. InferetUeii te.t. Thuan. Ambr. pr. Var. LL. e marg. Parm.
.Sched. Gud. Jnsent Pulm. Ptolemceus Ambr. pr. Ptolomanis Put. Tholemami
Keg. Thuan. Mazar. duo Petav. ThoUtmceus Var. LL. e marg. Parm. Tholomcei
Lov. ainbo Moret. Ptolemm vel Ptolemwus Vat. sec. regia Moret. sec regia
semper Vat. sec. m. pr. noxia vel Itegia Lov. mundo vel semper Oxon. sec:—
NOT^
476 Sit retro ducibus-] Vident omnes, fastis iisdem legatur nomen Arinthjei
quanta injur.a facta sit tot d.icibus consulis, et nomen consulis Eutropii,
retro praete.-.ti temporis, cum factus qui fuit Arinthffii servus ? Ariothsus
est consul indignus, qui inter eos nu- autem ft.it vir illustris, togata et ar-
meratur. Id dedecus omnia ferent mata militia clarissimns.
Bsecula. , 480 ptolemai] Regis /Egypti, c«-
477 Canities'] Antiquitas veneran- jus servus Pothinus ad dignitates sub-
da, ut canities in sene. latus occidi jussit Pompcium Mag-
478 Arinlhcei] Fierine potest ut in num.
IN EUTROPIUM LI15. I. 5P0
Mancipia ! en alio laedor graviore Pothino.
En patior majus Phivrio scehis. Ulc cruoreni
Consulis unius Pellajis ensibus hausit:
Inquinat hic omues. Si nil privata movebunt,
At tu principibus, nostra^ tu prospicc causa?, 485
Regalesque averte notas. Hunc aspicit ununi
Aula magistratum : vobis Patribusque recurrit
Hic alternus honos. In crimen euntibus annis
orbi! Ecce offendor Pofhino altero pemidosiore. Ecce fero criinen acerhius ^Tlgyp-
tio criiiiine. Hle PoUiinus exsorbuit siinf(uinem xinius consulis Pompeii gladiis
Alexandrinis : hic Entiopiiis inficlt omnes. Si ics priratcc nihil te commovebuut,
at tu, o StilicUo, consule 1'rincipibus, tt causce nostrcc, et remove macuUis [mpera-
torias. Regia intuctur hunc mum magistraluw. Hic honos coiisulatiis redit vobis
tt Senatoribus aiteinatim. O StiliGlio, (juarlum cvnsul, succurre annis labentibus in
481 heu aho Med. tert. lcrdi Jun. pr. Pothino Exc. Lucens. sec— 482 En pn-
tinr Vat. scc. Pal. Med. pr. Thiian. Lov. Moret. sec. Anibr. tert. Phario ma-
jus Vat. tert. Pric— 483 Lagceis Exc. L<e«i. menibus pro ensibus Moret. pr.
— 484 movebunt Exc Liiceiis. sec monebunt Farn. manebant cd. Vicet. —
485 At nunc Vat. quiut. Petav. pr. nostrcetu Mazar. Ainhr. sec tu nostrwxnc,
Heins. restra Exc Luceiis. sec ed. Gesn. et ed. Bipont. hos/iw Jiin. pr.
Moret. sec nobis Oxon. pr. nostriv circumspice Mazar. Anibr. tert. nostra vel
conspice Oxon. sec conspice diio Vatt. Pal. Earn. Pric Rott. tres Med. et
Petav. Bonon. Tholos. Exc Gevart. Var. LL. ed. Antv. compice vel consule
Moret. pr. Cvrtspice vel prospice ut et cnussce vel certe Lov. in quo ascriptum
erat, cerce. ' forte recte. nam Notarius fiiit.' respice vel prospice Vat. lert. con-
suic legebat Heins. — 486 [iegales udverte Med. sec Regalesque nolus udv. Bo-
iion. Oxon. sec. advertenntas tres Vatt. Pal. Pric. Farn. Rott. Med. pr. Reg.
Petav. sec. averte Jun. pr. Florent. duo Med. inc Heins. Thuai». Mazar. Pe-
tav. pr. Put. ni. sec tres Anibr. item Vat. Livin. hinc\i\X. tert. Rott. Florent.
Keg. Piit. hunc vel hinc Oxon. pr. Med. sec accipit tres Vatt. Pal. Farn. Pric.
Vicet. Paini. Ald. Isingr. aspicit Med. sec. Oxon. sec Put. Pat. Tiuian. duo
Ambr. Var. LL. ed. Antv. — 487 nobis Vat. tert. parihusque Anilir. pr. —
488 yU alternus inc Heins. Hinc vel liic Med. sec honor diio Vatt. Pal.
Pric Rott. Florent. duo Med. Put. Mazar. tres Petav. Bonon. Pat. Lov.
NOT/E
481 Mancipia] Non quod Eutropius 480 Regales notas] Averte dedecus
fiierit servus Ptolemaei, sed quod na- Imperatoris Arcadii, ciijus Aula lioc
tus fuerit ex Africa, in qua regnavit nionstro inficitur.
Ptolemseus, 487 Recurril'] Recurrit consulatus,
482 Majus] Majus scclus quam et vos post Eutropium illuin gercre
Pharinm, seu quod patratum est in sustinebitis ?
.aEgypto, qua Pharia dicJtnr a Pbaro 488 /« ci imen enntibus] Anni qui
insulaNili. noininantiir a consulibiis, dedecora-
483 Pellcris] Alexandrinis. Alex- biintnr tam turpi coiisule, e' nemo
andriaenimurbs yEgypticonditafuit deinceps nisi turpis, volet • ^se con-
ab Alcxandro Pellse nato. sul. Nempe majores dignita es de-
48.5 NostrcE causce] Quk dedecora- decorantur ab hoininibiis abjectis: et
tur a tam turpi Consule. dignilatcs vcl miniraa: nobilitantuT a
3^06 CL. CLAUDIANI XVIII.
Parce, qiiater Consul : contagia fascibTis oro
Delendas ignava tujs : neu tradita libris 490
Nomina, ve^^titusque meos, quibiis onme, qnod ambit
Oceanus, domui, tanta caligine raergi
Calcarique sinas. Nam quae jam beila geramus
Mollibus auspiciis? quae jam connubia prolem,
Vel frugem latura seges ? quid fertile terris, 495
Quid plenum sterili possit sub Consule nasci ?
Eunuchi si jura dabunt, legesque tenebunt,
Ducant pensa viri, mutatoque ordine rerum
Vivat Amazonio confusa licentia ritu.
scelus: rogo te, ut arccas a.fascibus tuis contagionem hiertem: 7Kve pcrmittas 7iomi-
7ia tot consiiliini proditafastis, et vcstes meas, quibiis supcravi id om7ie, qtiod Ocea-
7iusci7igit, sepeliri tantis te7icbris, et proteri. Eteniin qu(s ju7n faciamus prulia,
ducibus effwminatis ? Qua ja/n mntrimonia paritnra sunt sobolem, qu<c scgcs ])ari-
ttira 7iiessem ? Quidfcecundui/i in orbe, quid maturuin queat produci sub Consule in-
fcecundo ? Eunuclii si ferent jura, et si moderabuntur bges, viri traha7it pe7ua, et
scrie reruia conversa, libertas effrceuata agat more Amazo7iu/n. Qiutre i/wror a??i-
IMovet. pr. Oxon. sec. Exc. Gevart. ed. Viret. honos Exc. Liicens. sec. amor
vel ho7ior Reg. Oxon. pr. — 489 pater Co/isul Metl. sec. in. pr. ed. Vicet. Var.
LL. ed. Antv. pater vel quater Oxon. sec. fuslibus Tliolos. — 490 ne tradita
duo Med. — 491 ISomina Ambr. tert. Pat. lu. sec. qnod piobat Reinsins, qiii
notat No/nina etfasios conjtiiigere Spartiau. in JEl. Vero p. 16. 1. 4. Tcgi/ii/ia
Exc. Laili. O/ni/ia PaL Farn. Pric. Esc. Gevart. et Lncens. sec. Ald. Ho-
inina Med. tert. Lov. O/imia tres Vatt. Rott. Florent. Med. sec. Oxon. sec.
Petav. tert. Mazar. Bonon. ed. Vicet. Car/nina vel Cidmina Med. qiiart.
O/ni/ia vel Nomi/ia Petav. pr. Leid. pr. Nu/nina vel Onmia Vat. tert. Pric.
restitusque Lov. conventusque ?.Ied._sec. m. pr. vc.ititusque vel ccnventusque Vat.
tert. tuos Med. qiiart. — -VJ2 ta/ita dui pro do/nui tanta Jnn, pr. — 493 nefas Pat.
7ion quadam V^at. scc. ferumus Vat. teri. Rott. Reg. Mazar. ed. Vicet. gei-cinus
Petav. tert. iuc. Heius. gcra/nus duo Leidd. ciun viginti aliis, Exc. Gevart.
Lucens. sec. Var. LL. e inarg. Paim. — 494 aut quce connubia Farn. quarjai/i
INIed. pr. Mazar. Moret. sec. Vat. Livin. co/iubia Moret. pr. — 495 Aut Farn.
ed, Vicet. Vcl duo Leidd ct septemdecini alii, Exc. Gevart. Lucens. sec. Aki.
item Var. LL. e niarg. Parm. fruge/n Vat. tert. ed. Vicet. fruges Farn. latu-
riwager quatuor Vatt. Pal. Piic, marg. Isingr. latui^a sfgesMazar. Vat. Livin.
Udura scgcs vel luturus ager Vat. pr. Farn. — 490 pulchru/n Pulm. et Ms. Delrii.
poterit Oxoii. sec. m, sec, possit sterili Med. qiiart, principeVn^. Med. pr. —
4^7 teneba/it Petav. sec, — 498 /nuta/idoque Put, Petav, sec. — 499 .sistro pro
NOT/E
viris magnis. Sic Epaniinondas, cnm aiispicia, seu consulebantur aves, an-
viarum stcrnendaruin ciira ipsi cou- tequam bella gererentiir.
tumeliose demaiidata fuit, ' abjectis- 498 Fe/isa] Viri tralient pensa, ne-
siranni negotitiiu pro aniplissiino or- buiit instar miilierum, si eifoeminati
namento expeleuduui Thebis reddi- negotia virilia obire velint.
dit.' Val. Maxuinis. 499 Amazonio ritu] Muliercs viris
494 Auspiciis] Olim cai^tabantur doininabuutur : alii legunt sisfro; uec
IN EUTROPIUM Lin. I.
507
Qiiid frahor iiltevius ? Stilicho, quid vincere difTcrs, 500
Dum ccrtare pr.dct? nescis, quod lurpior hostis
Lcntitia majorc cadit? Piratica Maiiiuun
Erigit : ilhistrat servilis laurea Crassum.
Annuis. Apnoscd frcinitum, quo palluit Eurus,
Quo INIanvi CJikloquc ruit. Quid Martia signa 505
Solicitas ? non est jaculis hastisve petendus :
Conscia succambent, audito vcrbere, terga,
Ut Scyilia post muKos rcdicns cxercitus annos,
pUus? O StHicho,quare prncntsthiiis siijwrare, diiin erubescis dimicare? An igno-
vds, quod ho^tis de/ininior rincitur cmn t^aiidio niujore ? 1'iiatica victoria cjrtollit
.Vagnuni l-ompciiim. Luurus serrilis nobilitul (Jrussmn. Concedis pclita. Cvf^-
vosco tnurniur, quod tirruit Orienlem, quo Munri it CHldo victi sunt. Quid requiris
vexilla HJiirtis? A'«;i liostis iiggredicndiis est arcuhus it cuspidihns: terga lioniinis
lonscii dijicientur jlagro audito, sicut exfrcitus Scytharuni reverlens post multos
ritu vet. Gyr. Exc. Lncens. sec. — 500 Quid trahor? uUerius Bonon. Stilicq Vat.
tert. Mcd. rjnait. dijfert Fain. Piit. Tliiinn. dno Pctaw differs duo LeiJd. et
sciiecini alii, K\c. CJevart. Lncens. .sec. Sclieil. Guil. et \ ar. LL. eil. Antv. —
.'iOl Quid ecrlare Metl. teit. Dum vel Ninn eertare pudet Vat. pr. ccrlare/ugis
Oisel. Vat. Livin. /ugas Kott. pudet \'e\/ugis Mazar. ct Vat. pr. ncscit Pnt.
Petav. tert. quam vd quod Mecl. sec. vUior inc. Heins. — 502 cadit Exc. Lxti
etLncens. pr. eadct Leitl. sec. ct vijrinti alii, iten» Exc. Gevait. et etl. Vicet.
— 503 Egerit Jiiii. i)r.— 501 Annuis Exc. Liiccns. sec. Ua nimis Mcd. qnart.
Animus cd. \'icet, At vix agnoscit inar.<;. Isingr. /remitn An)i>r. aec. Leid. sec.
Exc. Gevart. quem puHuit eonyicicbai Heinsius ascripto Silii loco lib. i. 101.
' Non ille enantis MassyliC pniliiit iras.' sed postca nintavit sententiinn, nt
patet : nani ascripserat locmn iv. Cons. Hon. 359. ' pallescat nostro sine
jjarhariis arcii.' palleat liehrus Oxon. sec. m. scc. Elmis Prlc. E6'" Jun. pr.
Ilcmus et einendatmn Ilehrus Oxon. pr. Eimts et ni. scc. Hehrus Ucf^. ciiin
{;lo>sa seq. Ilchrusjlitvius 'Ihraciic, uhi Stilico Getas devicit, vnde ait 1'o'ela, I. i.
in Riifin. 332. ' Qiios tamcn inipavidiis contra snmnantis ad Heljii Tendis
aquas.' — 505 gelidoijue pcril Leid. pr. G/Woh</!«.' E.\c. La>ti. pcrit ^Med. tert.
hustisjaculisque 'Iholos. jacuiis hastisque Fiun. Anibr. tert. — 500 hastisjaculisve
tres Vatt. Pctav. pr. Vat. Livin. jacuUsve hastisce Oisel. hostisve Tluian. —
507 succumbunt Med. sec. audito noiuine Med. tert. — 508 per multos Anibr. pr.
NOTiE
male: ffe7a-Tpov,a.Trh tov (reietv, quatere, coini)aravernnt.
est crepitactilmn apieuni, qno Aina-
rones in bello ntebantur, et Isidis
Sacerdotcs in saciis, et TEL^yjitii etiam
in bello : nndc Virgiliiis de Cleo-
patra : * patrio vocat agmina sis-
trc'
502 Pirutica'] Ponipeius vicit pira-
tas, Crassiis Spartacum aliosqiie ser-
vos, ct aiubo multaui hinc laudein sibi
507 Conscia tcrga] Honiinis scrvum
se esse conscii.
508 Ut Sciithit] Scytliapi ex Justino,
tcrtia e\pcdiliinic Asiana, octo anuis
absunt a conjugilms : liae servis nu-
bunt, qiii armati dominos rcdcnntes
vcliit advcnas finibus prohibcnt. Scy-
tha; post varia pralia, inopinantibus
verbera intentant : adeotiue Ulos per-
508
CL. CLAUDIANI XVIII. IN EUTROP. LIB. I.
Cum sibi servilis pro finibiis obvia pubes
Iret, et arceret dominos tellure reversos, 510
Armatam ostensis aciem fudere tiagellis.
Notus ab inceptis ignobile repulit horror
Vulgus, et adductus sub verbere torpuit ensis.
amos,cumjuvenlus servilis vcniret sihi ohviam ad conjinia renionh, et repelleret
dominosredeu7ites iii terram \)a\ii?im,flugrisnionstnitis vicerunt turbam armutam:
timor erpertns dettrruit a captis tnultiiudinem sei voium obscuram, et gladius sub-
latus ad plagatn subflagro elanguit.
— 509 Cum sibi Put. Petav. sec. ed. Parni. prafinibus conjiciebat Heins.
fimibus marg. Marcill.— 510 revulsus Ambr. pr. — 511 offensis Leid. pr. Rott.
Oiscl. Pnt. Petav. tert. ostensis vel offtnsis Vat. tert. fudere vel Irudere Ma-
zar. — 512 inceptis Exc. La?ti. incertis Moret. sec. incestis vel inceptis Vat.
tert. ignnbile Exc. Lucens. sec. inmobile Mdzar. ed. Vicet. — 513 adductus Jun.
pr. duo Vatt. Med. quart. Floreiit. m. sec. Reg. Mazar. Pctav. pr. Ambr.
tert. abductns Pal. Vat. sec. Med. pr. et sec. Var. LL. e marg. Parm. obductus
Ald. abductis Rott. addiclus Med. quart. inc. Heins. Florent. m. sec. Pat.
Tholos. Put. Moret. scc. Petav. tert. Exc. Lucens. sec. ed. Parni. et Vicet.
item Exc. Schotti, in quibus Gronovius notaverat seqc!. addictus i. e. servilis.
male mutat Bartliius. atdictus lionon. abjectus Vric. «ddu/us et emendatnm at-
dictus Lo\. adstrictus Thuan. Leid. sec. Exc. Gevart. quod Hein.sio placere
visuni est. addictus vel astrictus Ambr. sec. addictis vel adductus Aat. pr. ab-
ductus vel addictus Vat. tert. sub puhere Rott. Reg. m. pr. Oxon. pr. terbere
qnatuor Vatt. Pal. Farn. Pric. sub verbera vet. Gyr. et vet. Cod. Petav. teste
Heinsio, qui ascripserat, i-ecte. i. e. imminentibus verberibus. sic sub cantum tibice
Horat. Od. vij. lib. iii. siib pectora quoque apiid Valer. Flacc. Yi.C03.ex
Msto Carrionis, et Stat. ii. Theb. 145. siniiliter ex Mss. verbere vel pulvere
Vat. tert. P«l. corruit Med. tert.
NOTiE
cellunt, nt qnos ferro non poterant,
metu verberum vincerent : alii oc-
cisi, alii capti et cruci affixi. Sic ex
Pacato : ' tanta vis conscientiae fiiit,
nt ab inermibus verterentur armati :
et qui obtulerant mortibus ptctora,
darent terga verberlbus.'
513 Adductus'] Sublatus in plagam
ferendam ; vel addiclus, id est, servilis
gladiiis, nam oliin quidain nexi in
servitutem creditoribus addiceban-
tur : i<lque pctitum est ex ipsis Juris
fontibus.
C^
SE^T JlJN2 2t9?^
PA Claudianuc, Clau.dus
6372 Opera oinnia
A2
1821
v.l
PLEASE DO NOT REMOVE
CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET
UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY
r
H
t