Skip to main content

Full text of "Opera omnia : ex editione lugdunensi religiose castigata"

See other formats 


::;'^;:';- 


'ii,  Roon 


rlMh 


s 

: 

S-       1 

r 

^ 

;     1 

^         4 

' 
t 

■     3 

1 

s 

l 
t 

l 

V., 


n 


r 


Digitized  by  the  Internet  Archive 

in  2011  with  funding  from 

University  of  Toronto 


hftp://www.archive.org/details/operaomniaexedit26albe 


1 


''^>', 


D.  ALBERTI  MAGNI, 


RATISBONENSIS   EPISCOPI,    ORDINIS   PRJIDICATORUM, 


COMMENTARII 


IN    I    SENTENTIARUM 


(DIST.   XXVI-XLVIII) 


B.  ALBERTI  MAGNJ, 

RATISBONENSIS    EPISCOPI,    ORDINIS   PRJIDICATORUM, 

OPERA  OMNIA, 

EX    EDITIONE    LUGDUNENSI    RELIGIOSE    CASTIGATA,     ET    PRO    AUCTORITATIBUS 

AD   FIDEM   VULGAT.E   VERSIONIS   ACCURATIORUMQUE 

PATROLOGI^   TEXTUUM   REVOCATA,   AUCTAQUE   B.    AT.BERTI   VITA   AC   BIBLIOGRAPHIA    SUORUM 

OPERUM    A   PP.   QUETIF    ET   ECHARD    EXARATIS,  ETIAM   REVISA  ET   LOCUPLETATA 


CURA    AC    LABORE 


Steph.  G^s.  Aug.  BORGNET, 

Sacerdolis  dmcesh  Remensis. 

ANNUENTE  PAYENTEQUE  PONT.  MAX.  LEONE  XIII. 


VOLXJMEN  vicesimum:  sextum: 
COWME\TARII    Ii\    I    SE\Ti:\riARLM    (I)IST.    XXVI-XLMII) 


PARISIIS 

APUD  LUDUVIGUM  VIVES,  BIBLIOPOLAM  EDITOREM, 

13,    VIA    VULGO    DICTA    DELAMBHE,    13 

MDCGCXCIII 


IHE  INiSTITUTE  CF  r.'EDIAEVAL  STUC.ES 
10  ELMSLCY  PLACE 
^  TORONTD  5,  CANADA. 

DCT  2  2  1931 


D.  ALBERTI  MAGNI, 

KATISBONENSIS  EPISCOPI.ORDINIS  PRyEDICATORUM, 


GOMMENTARII 


IN  PRIMUM  LIBRUM  SENTENTIARUM 


DISTINCTIO  XXVI. 


De  his  i\uw  propric  ct  aplcrnalilcr  «lieimliir  de  Deo  seeiincliiiii  re- 
lalionein  sive  propricialcni  pcrsonalciii,  seeniKliiin  qiiod  ipsis 
persoiiis    assig-nantnr. 


A.  De  proprietalibus  personarum,  sed  prius  de  lioc  nominc  hypostasis  '. 

Nunc  de  proprietatibus  personanini,  quas  frequenter  in  lioc  tractalu 
commemoravimus,  aliquid  loqui  nos  oportet.  Sed  prinium  audiamus  quid 
de  hoc  nomine  hypostasis  llieronymus  dicit  :  Ait  enim  sub  hoc  nomine  ve- 
nenum  lalere  :  sed  Iioc  dicit  secundum  quod  hcuretici  eo  utebantur  ut  sim- 
plices  seducerent,  scilicct  pro  persona  et  pro  essentia  :  ut  sive  diceretur 
una  tantuin  hypostasis,  sive  tres,  minus  peritos  ad  inconveniens  deduce- 

'  'r-RoaTas'.:,  persoua. 

XXV[  1 


2  n.  AMi.  -M.vii.  oiii».  imm:!). 

,,„(    rn.nnui.  nat    l.nr  ..un.r.,   .1;.  a,....l  Calholin.s  vnl^alum,  ..(u:  ila  ."jns 

si..„iliralin  .l..|r.......ala  ..I    ...n.lo.  Kl  i.lco   lli.T.M.y.niis   (ii.-il   l.oc   ..........(^ 

non   ..l.'...l.i...    Inn«  si....  .I.sli..,l.......    v..l   (.x,,..sili...i.',  l...ic  sriliccl  (iua..(l.. 

,H...  I.a'.-cl.cis  c(...le..(lel,ah..-,  ila  s.rih.ms  de  Fidc  CalhoUm  ad  Damamm 
Papnm  :  .M.  .\.ia..(,.-u.n  ,..-a'sulc,  l.y,,..slasi...i  ....vcllu...   .....ue..   a  ...e  I...- 

,ni..e  IL.u.au..  e.vi^ilu.-.  I..le.T..^-a...us,  (,..i.l  l.-es  l.y,...slas.'s  a.l..l.-e..lu.- ..,- 
lolliui-.^  T.-es  ,)e.-sonas  suhsisleules   ai,...l.  Ues,)..u(le...us  u..s  .ta  ci-ede.e. 
Nc.u"  sullicil  .'isseusus  :  i,,su.u  .......eu  ema^ila..l  :  quia  iiesci..  (lui.l  veneni 

i„  syllahis  lalel.  (:ia...a...us,  S.  .,,.is  h-es  hy,,..slases,  id  est,  li-(3S  suhs.sle..- 
IGS  ,)c.-so..as  n..u  c....liletui-,  a..atl.e...a  sil.  Si  (,uis  a..le...  l.y,,oslas..n  cuaic^v 

inlelli^^ens,  ......  l.-ihus  i,ers....is  u.,a.u  l.vi,..sta.si.u  i..<licil,  alicnus  a  Ch.-.sto 

est  :  (lui  sciiicct   tres  hyi,ostascs  dicc.s,  s..h  .......ine  pictalis  tres  naturas 

cnatur  asscrere.  Sufficiat  n.,bis  diccc  uuau.  suhsta..tiau.  cl  tres  ,,ers(,nas 
|)e,-feclas  aMjualcs  :  tacea.nus  t.-cs  '  hy,,(.stascs,  si  ,)lacet.  No..,cn  l...c  ..on 
]H,na'  susi.icio.iis  est,  cuin  i..  cdc.n  vci-l,o  scnsus  disscnliuut.  Aut  si  re- 
ctu...  i.utatis,  trcs  l.yi,ostases  cuui  intcr,)rctati(,nihus  suis  dehcrc  nos  dice- 
re,  non  ne^-a.nus.  Sed  mihi  crcdite,  vene.iu..,  suh  melle  latet.  Trausfij^u- 
rat  eni.n  se  Angelus  Satance  in  Anj.elum  lucis.  llis  verbis  nun  uegat  uten- 
dn...  esse  nominc  hypostasis,  scd  hci3reticos  eo  i^rave  usos  ostendit :  cntra 
quos  caulelao,)us  erat  in  distinctionc  si-nincationis  :  alioqu...  s.h.  conlra- 
diceret,  qui  su,)ra  trcs  hypostases  confitctur 


DlVlSin    TEXTUS. 

«  Niaic  (lc  i,ioprirlalihn.s  personanim, 
quns  frcquenlcr,  elc.  » 

Hic  inci,.ilpai's  illa  (iu(E  esl  de  p,-opi-ie- 
latibus  (]istini,nientibus  personas. 

El  dividitur  in  ties  pa,tes.  In  i>riina 
delerminat  Magister  de  prop,-ietatil.us 
oninibus  sive  proi^riis,  sive  appiopriatis, 
sive  ab  aeterno,  sive  ex  tempore  J)eo  con- 
venientibus.  In  secunda,  delerminat  dc 
comparatione  pei-sonarum  ad  invicem 
secundu,),  l,ujusmo(li  proprietates  :  et  haec 
incipit  infra.  Disl.  -W.XH,  ibi,  A, 
«  Ilic  orilnr  quifslio  ex  prccdiclis  dedn- 


cta.  »  In  tertia,  agit  de  comparalione 
proprietatum  ad  essentiam  et  peisonam, 
ibi,  Uist.  XXXllI,  A,  iiPosl  supradicta 
interius  considerari  atque  inquiri  oportet, 

etc.  » 

Prima  lia,-um  a.lliuc  subdivitur  in  tres. 

Sunt  enim   proprielates  approprialai  ab 

ifcterno  personis  convenientes  :  et  de  his 

agit  primo.  Sunl  eliam  pi-oprietates  ap- 

,)roprialai  ex  tempore  Deo  convenicntcs  : 

et  de  his  agit  secundo,  infi-a,  Dist.  XXX, 

il)i,    A,    «  Sunt  enim  quxdam  qu;e   ex 

tempore  de  Deo,  elc.  »   Sunt  etiam   pro- 

prietates  pci-sonis  appropriatae  non  p,o- 

prie,  tamen  ab  aelerno  convenientcs  :  de 

quibus    agit  terlio,  ibi,  Dist.   XXXI,  A, 

«  Pnelcrea  considcrari  oportct,  cum  tres 

personse  co.Tquales  sibisint,  etc.  » 

Ilarum   prior    subdividitur   adliuc     m 


>  In  odil.  Joan.  Alleaume  deest  verbum  tres. 


IN  I  SENTEiYr.  DIST.  XXVI,   A,  ART.  I. 


tres  :  in  quarum  prima  detorminal  tres 
proprietates  personales  in  communi.  In 
secunda  delerminat  proprietatem  Patris 
qu(E  est  personse  non  personalis  :  et  ha?c 
incipit  in  Dislincl.  XXVIII,  ibi,  A,  «  Prx- 
terea  considerari  oporiet,  quod  non  tan- 
tum  tres,  etc.  »  Tertio,  determinat  pro- 
prietatem  personse  non  personalem,  quse 
est  communiter  Patris  et  Eilii,  s(m1  non 
Spiritus    sancti  :    et   luec    incipit,    infra, 


tres  hypostases,  est  subsistens  persona 
perfecta  :  hoc  enim  colligitur  ex  Littcra. 
2.  IIoc  etiam  vidctur  dicere  Boetius  in 
libro  de  Diiahus  naturis  in  una  persona 
Cliristi  sic :  «  Longe  significantius  natura} 
rationahs  individuam  subslantiam  uroiTa- 
(sitijQ  nomine  vocantes.  »  Ergo  secundum 
usum  (jreecorum  uTTocnracrii;  est  individua 
substantia  rationalis  naturpe  :  ergo  idem 
quod  persona.  Sed  co.ntra  :    Hypostasis 


Distinct.  XXIX,  ibi,   A,   «  J'Jst  prseterea     cadit  in  diffinitione  personoB  :  quia  supra 
aliud  noinen,  rnultiplicem  notans  rcla-      est  posita   diflinitio    personw,    quod   est 


tionem,  etc.  » 

Adhuc  prior  istarum  subdividitur  in 
duas.  In  prima  determinat  de  tribus  pro- 
prietatibus  personalibus  prout  propriis 
nominibus  significantur.  In  secunda 
prout  significantur  aliis  nominibus,  ibi, 
Dist.  XXVII,  A,  «  Ilic  quxri  potest, 
Utrum  proprielates  quas  llilariiis posuit, 
etc.  )) 

Distinctio  autem  isla  dividitur  in  duas 
partes  :  in  quarum  prima  determinat  de 


hypostasis  distincta  proprietatc  ad  digni- 
tatem  pertinente. 

3.  Praeterea  objicilur  fortius,  IIvpo- 
slasis  autquid  absohitum  dicit  in  divinis, 
aut  respectivum.  Si  absohitum  :  ergo  (h- 
cit  essentiam  :  sed  hee^i  non  (hstinguitur  : 
ergo  hypostasis  non  distinguitur,  quod 
falsum  est  :  quia  etiam  secunchim  San- 
ctos  et  Magistros  hypostasis  distinguitur 
proprietate.  Si  autem  dicit  relationem. 
(jOntra  :  Ilelatio  in  divinis  est  distinuruens : 


nomtne  /ti/postasis,  co  quod  proprietates      ergo  hypostasis  est  distinguens,  non  (h- 


ad  hypostasim  referuntur.  In  secunda, 
determinat  de  proprietatibus,  ibi,  D, 
«  Jam  de  proprietatihus  personarum, 
etc.  » 


AimCULlJS  I. 

Quid  sit  hijpostasis  ? 


Hic  quseritur,  Quid  sit  hypostasis,  et 
utrum  sit  in  divinis  eadem  ratione  qua  in 
inferioribus,  et  quomodo  se  habeat  ad 
essentiam,  et  etiam  qualiter  se  habeat  ad 
personam,  et  utrum  ipsa  per  inteliectum 
remaneat,  abstracta  personahtate  a  per- 
sona  vel  non  ? 

Au  PRiMUM  procedilur  sic  : 
1.    Hic    in  Littera  dicit   Ilieronymus, 
quod  hypostasis,  secundum  quod  dicimus 

»  Cf.  Iiifra,  Dist.  XXXIII. 


stincta,  quod  iterum  ost  falsum,  ut  dicit 
Magister  infra  ',  quia  Patcr  non  dicit 
tantum  proprictatem,  sed  hypostasim  di- 
stinctam  proprietate  :  ergo  vidotur,  quod 
liypostasis  nullo  modo  possit  ahquid  si- 
gnificare  in  divinis. 

i.  Si  forte  dicas,  quod  dicit  subslan- 
tiam  primam  :  unde  etiam  idem  est 
uTTOff-caati;  apud  Graccos,  et  suhstantia  pri- 
rna  apud  Latinos,  ut  dicit  lioetius.  Gox- 
TRA  :  Iha  substantia  pi'ima  est  ens  abso- 
lutum  :  in  nuUo  auteui  aljsoluto  distin- 
guunlur  l*ater  et  hiiius  :  ergo  in  hypo- 
stasi  non  distinguuntur,  quod  est  contra 
Sanctos. 

o.  Item,  Si  in  aliquo  subsfantiali  di- 
stinguerentur,  aliquid  substanlialitor  csset 
in  uno,  quod  uon  esset  in  alio,  quod 
hffiresis  est. 

G.  Item,  Magis  separantur  in  inferiori- 
bus,  qua)  separantur  per  totam  hyposta- 
sim,  quam  illa  quaj  per  quo  est  tantum, 
vol  per  quod  est  tantum  soparantur.  Pro- 


D.  ALH.  MAG.  OMl).   PH.EI). 


Solutio. 


Ad  1. 


A.l    2. 


Ad  3. 


nATio.  Sil,  quod  aliiini  unianlur  in  quo 
esl,  i't  non  in  (juod  esl  :  isti  scparantur  in 
parti!  su;p  esscntijr,  ct  non  in  toto.  Sit 
etiani,  (juod  aliqui  uniantur  iu  qnod  esl, 
cl  non  in  quo  esl  :  isti  etiani  non  sepa- 
rantur  nisi  in  parle  suae  essenliie.  Sed 
qui  s('j)aratas  liahcnt  liypostases,  in  toto 
sepaiantur.  l'jgo  videtur,  quod  si  alia  est 
liypostasis  i*atris  et  Filii  in  divinis,  quod 
haec  sit  niajor  alietas,  quani  si  essent  alii 
in  nalura  sola  :  et  hoc  argumentuni 
procedit,  si  hypostasis  dicit  substantiam 
individuam  :  ergo  videtur,  quod  Pater  el 
Filiusnon  distinguantur  in  hypostasibus, 
nisi  hvposlasis  dicat  proprictaleni  solam. 

SoLUTio.  Diflicile  est  hic  vilare  incon- 
veniens.  Potest  tamen  dici,  quod  dupli- 
cilerpotestconsiderari  nomen  hijpostasis, 
scilicet  secunduni  id  quod  est  hypostasis, 
et  secundum  quod  significatur  pernomen. 
Et  si  consideratur  secunduni  id  quod 
est  Jivpostasis,  tunc  verum  est  quod 
idem  est  quod  pcrsona.  Si  aulcni  consi- 
deretur  secundum  quod  signilicalur  pcr 
nomcn,  tunc  dicit  dislinetum  non  deter- 
minans  rationem  disliuctionis  :  j)ersona 
aulem  dicit  distinctum  detcrminando  ra- 
tionem  distinclionis  in  communi :  Pater 
autem  et  l*'ilius  dicuiit  distinctum  delcr- 
minando  ralionem  distinctionis  in  spc- 
cic. 

DicENDUM  igilur  ad  primum,  quod  Ilic- 
ronvmus  iiic  attcndit  rem,  et  non  nomi- 
nis  rationem. 

Ad  alud  dicendum,  quod  Boelius  lo- 
quitur  dc  usu  nominisapud  Graecos,  cujus 
usus  ratio  assignata  est  supra  distinclione 
pra^cedcnti  '. 

Ad  id  quod  contra  objicitur,  dicendum 
quoil  hypostasis  cadil  in  diflinitione  per- 
sonK  :  non  quod  minus  sit  secundum 
rem,  sed  quia  minus  dicit  secundum  mo- 
duin  signilicandi  per  nomen. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  hypostasis 
dicit  suppositum  relative  :  et  ideo  hypo- 
stasis  relativumest  etad  alterum  :  ct  idco 


in  livpostasihus  j)ersonae  non  unum,  sed 
j)olius  in  esscnlia.  I'^l  si  quaM'atur  ralio 
hujus,  dico  sine  pra'judicio,  quod  in  di- 
vinis  alitcr  esl  quam  in  infcrioribus  :  quia 
in  infcriorihus  rclatio  est  accidens,  et 
utrius(jue  naturam  servat  :  et  secundum 
quod  est  relatio,  est  ad  alterum  :  secun- 
dum  autem  quod  est  accidcns,  sic  cst  in 
rclativo  tantuin.  In  divinis  autem  relatio 
est  relalio,  et  non  accidens,  scd  potius 
substantia  :  el  ideo  ibi  non  est  accidens 
relativum,  sed  ipsuni  suppositum  rclativi 
realitcr  seipso  relativum  :  et  tamen  sub- 
stantia  ens  per  seipsam,  hoc  modo  quo 
substantiam  dicimus  suppositum.  Iloc 
autcni  modo  substantiam  accij)icndo,  sci- 
licet  j)ro  suj)posito  perfecto,  quod  quis 
est,  vcl  aliquis  :  in  divinis  personae  non 
communicant  in  substantia,  sed  distin- 
guuntur  :  et  suppositum  hoc  modo  est  ad 
ali(juid,  et  substantia  in  se  perfecta  :  et 
haec  non  rcpugnant  in  divinis,  ut  jam  os- 
tensum  est.  Unde  bene  concedo,  quod  in 
omnihus  quae  simplicitcr  absoluta  sunt, 
convcniunt  pcrsonae,  et  sunt  unum  :  ex 
hoc  tamen  non  scquitur,  quod  in  hujus- 
modi  substantia  quae  suppositum  est, 
sint  unum  :  quia  non  vidco  qualiter  ex 
hoc  non  sequitur  haeresis  Sabellii. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  hoc  verum 
est,  quod  id  quod  dicit  hyposlasis,  dicit 
per  modum  substanti;E  j)iimae  non  deler- 
minans  proprietatcm  distingucntem  ex 
noniine  suo  :  sed  haec  substantia  est  sub- 
stanlia  rclativi,  licet  non  dicat  eam  per 
modum  rclativi  vel  relationis  :  et  non  est 
secundum  modum  intelligcndi  substantia 
quae  communis  est  tribus,  licet  realitcr 
sil  illa  :  et  idco  illa  subslanlia  distingui- 
tur. 

Et  quod  objicitur,  quod  idcrn  sccundum 
moduin  intclligcndi  non  potcst  essc  di- 
stinguens  et  distinctum.  Diccndum,  quod 
hoc  verum  est  :  tamen  idem  re  potest 
esse  dislinguens,  et  distinctum,  ct  non 
distinctum  :  quia  essentia  et  persona  et 
relatio  sunt  idem  re,  et  relatio  est  distin- 


'  Cf.  praecipue,  Disf    XXV,  .\rt.  I.  Tora.  XXV      hujusce  edilionis. 


IN  1  SENTENT.  DIST.  XXVI,  A.  ART.  2.  5 

guens,  et  persona  dislincla,   et  essenlia  movetur,  est  materia  unum  :  materia  au- 

non  distincta.  tem  et  forma  sunt  principia  substantiae  : 

Ad  ALiuD  dicendum,    quod  si  in  aliquo  et  hoc  aliquid  est  substantia   composila. 

substantiali    simpliciter    absoluto    dislin-  ]n  divinis  autem  non  sic  causatur  distin- 

guerentur  personoe,    tunc    verum    esset  ctio  hyposlasum  :  quia  dicit  Damascenus 

quod  non  in  omnibus  essent  unum  :  sed  quod  in  omnibus  idem   sunt  tres  perso- 

substanliale  quod  est  hypostasis,  nou  est  nge,  praetcr  ingenerationcm,    et  gencra- 

simpliciter  absohitum  :  est  enim  relatum  tionem,  ct  processionem  :  et  Auguslinus 

per  modum  absoluti  dictum,  et  ideo  non  dicit,  quod  in  omnibus  idem  sunt,  proetcr 

potest  illud  impedire  unitatem  persona-  id  quod  ad  aUerum  est.  Ergo   distinctio 

rum  in  essentia.  in  superioribus  causatur  a  proprietatibus. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  in  inferiori-  Sed  contra  :  Omnis  proprietas  secun-  sed  contra. 

bus  secus  est  quam  in  superioribus  :  quia  dum   intellectum  est  consequens  subje- 

hypostases  in  inferioribus   differunt  per  ctum  cujus  est  proprielas  :  relationes  in 

materiam  et  foimam  et  per  substantiam  divinis    sunt    proprietates  hypostasum  : 

compositam  :  hypostases   autem  in  supe-  ergo  secundum  intellectum  consequuntur 

rioribus  distinguuntur  per  existentiae  mo-  eas  :  ergo  hypostases   secundum  intelle- 

dum,  ut  supra   dictum  est  :  et  ille  modus  ctum    disUnctte  sunt  ante   proprietates. 

existenticB  significatur  ut  rehatio,  et  ut  in  Prlma  probatur  ex    dicto  lioetii  in  com- 

relativo  :  et  secundum    quod  significatur  mento  super  Porphyrium,  qui  dicit,  quod 

ut  relatio,  sic  causat  in  divinis  notiones  :  licet  proprietas  seraper    sequatur  subje- 

secundum  autem  quod  significatur  in  re-  ctum  :  tamen  quia  non  est  de  constituen- 

lativo,  sic  est  distinctivus  hypostasum.  tibus   esse,  est  de  generatione  acciden- 

tium  :  sed  verum  est,  quod  est  accidens 

Si  autem  quseras,  Unde  venit  distinctio  fluens  de  principiis  speciei,  et  ideo  sem- 

hypostasum   in    quibus   sunt    relationes,  per  et  ubique  sequilur  speciem.  Skcunda 

utrum  scilicet  illae  habeant  distinctionem  autem  supponitur  a  sanctis. 
aliam,  quam  per  rolationes,  infra  in  hac 

quaestione  determinabitur.  Ulterius   qua?ritur,    Utrum  verius   sit     Qujgsi. 

h^^postasis  in  superioribus,  vel  in  inferio- 
ribus  ? 

AUTICULUS  II.  Videtur,    quod    in    inferioribus  :  quia 

ubi  verior  est  distinctio,  ibi  verior  salva- 

Viriim    hypostasis  sit  in  divinis   eadem  ^"^"  '"''^'^  hypostasis,  dummodo  sit  in  ra- 

ratione  qua   in  inferioribus  ?  et,  An  ^ionali  natura  :    sed  verior  est  distinctio 

veri^is  sit  in  inferioribus  quam  supe-  Pef  substantiam  quam  per  proprietatem  : 

rioribus  ?  ergo  verior  est   ratio   hypostasis    in  in- 

ferioribus,  quam  in  superioi-ibus. 

CoNTRA  :  Ad  Ephes.  iii,  15  :  Ex  quo  om-  g^^  cor.tra. 

Secundo  qu(Britur,   Utrum   in   divinis  nispaternitas  in  ccelis  et   in  tcrra  nomi- 

siteadem    ratione  qua   in   inferioribus?  ?2«/i/r.  Ergo  inde  huc  venit  nomen  hypo- 

Vidctur  autem  quod   non  :  quia  in  in-  stasis  et  personae  :  ergo  verius  est  ibi  :  et 

ferioribus  licet  hypostasis   distinctio  co-  lioc  supra  ostensum  est  in  quifstione  de 

gnoscatur  proprietatibus  quae  in  alia  non  generatione  Filii  *. 
inveniuntur,  non  tamen  causatur  ab  illis, 

sed  potius  ah  hac  materia  et  hac  forma,  Solutio.   Dico    sine  praejudicio,  quod     soiutio. 

secundum  quod  dicitur,    Per  quod  unum  hvpostasis  ab    alio   habet    distinctionem 

*  Cf.  I  Sententiarum,  Dist.   IV.  Tom.  XXV; 


6 


n.  ALR.  MAC,.  onn.  pn.T.n. 


in  sujioriorilnis.  cl  al)  ali")  iii  iiircrion- 
hus,  sicut  [)i()l)al  ohjeclio  ;  (j  uia  iu  su- 
pcMioril)us  nou  est  (lisliuclio  nisi  in  pro- 
prietatibus,  ct  nou  ossontia  quae  si|j:nili- 
cabilis  sit  ut  quo  est,  nec  etiaiu  ul  ({uod 
ost  :  tros  enim  suut  una  ossentia,  et  tres 
sunl  unus  Deus:  sed  veruni  est,  quod  tres 
nou  suul  unus  quis,  vcl  unus  aliquis  ; 
quia  quis  el  aTKjuis  dicuut  supposita. 
Ait  oi.ject.  Ad  id  auteni  quod  contra  objicitur, 
dico  quod  licet  propriotas  seounduni  se, 
secuuduiu  iutollecluui  sit  post  id  cujus 
ost  |)roprietas  ;  tauien  in  divinis  non  ost 
ila  ;  et  hoc  contingit  ideo,  quia  in  di- 
vinis  non  est  proprielas  tantum  in  ratio- 
no  proprietatis,  imo  hahet  aliquo  modo 
actuui  (liirorentiaB  constilulivae  respoctu 
personcB  :  est  enim  proprietas  constiluens 
personani  ;  non  dico,  quod  sit  dilleren- 
lia,  sed  quoad  hoc  habet  actum  similem 
sibi,  et  ideo  per  intellectum  est  ante  ; 
ct  ideo  distinctio  hypostasis  secundum 
modum  inlellij^rendi,  est  ante  omnem 
genorationem,  ut  causa  ante  causatum. 
Molus  autom  locaHs  in  isto  vel  illo  quod 
habct  molum  processivum,  est  post  ge- 
.  nerationem  istius  vel  illius. 

Ad  qusest.  Aum  fjuod  ultcrius  quaeritur,  facile 
est  respondero  :  quia  ros  verius  est  in 
superiorihus,  nomeu  autem  verius  saiva- 
tur  in  inferiorihus  :  sicut  etiam  diximus 
de  persona. 

Ad  objectlm  dicendum,    quod    divisio 

Ad  object.  .  .  ,  . 

non  est  do  ralione  hypostasis,  sod  potius 
oxistentiae  modus  sive  in  unitate  suh- 
stanliae,  sive  in  divcrsitate,  sicut  supra 
dictum  est. 


AllTIClJIJ  s  ni. 

Quomoflo  Jiijpostasis  se  habel    ad  vssen- 
liatn  ? 


Tertio    qua-iitur,  Ou(jmo(lo  hvposlasis 
se   habet  ad    essentiam  ? 


\  idotiir  autom,  quod  cssontia  sit  de 
inlolloclu  ojus  ; 

1.  Pracdicatum  onim  essentiale  est  de 
intolleclu  subjecti,  sicut  animal  de  intel- 
lcciu  liominis,  et  homo  de  intcllectu  Im- 
jus  liominis  :  sed  cum  dicitur,  haec 
liypostasis  est  Deus,  vel  esscntia  divi- 
ua,  cst  priedicatio  essentialis  et  in  recto  : 
ergo  haec  est  de  intellectu  hypostasis. 

2.  Praetorea,  'rrojtajii;  dicitur  ah  ipso 
^jT.rj  quod  ost  .sm/v,  et  o/;7'-;>  quod  est  posi- 
lio  :  ergo  est  alicui  suppositum  ;  est 
autem  eadem  ratio  suhjecti  et  sup[)osi- 
ti,  quaulum  ad  ly  Otto  sub  ;  ergo  hy[)Osta- 
sis  dicit  id  quod  positum  est  sub  natura 
communi  :  ergo  natura  communis  est 
in  ipso  :  ergo  se  habet  ad  naturam,  sic- 
ut  id  in  quo  natura  est  et  inlelligitur. 

'■).  Jtem,  Philosophus  dicit^  quod  di- 
cens  unum  quodammodo  dicit  mulla  : 
quia  dicit  ea  quae  per  inlellectum  sunt  in 
illo  actu  :  superiora  aulem  actu  sunt  in 
inferiorihus,  et  infcriora  potentia  in  su- 
periorihus  :  cum  ergo  hypostasis  sit  in- 
communicabile,  in  ipso  autem  actu  in- 
telligitur  natura  communis,  et  eaf(]om 
rationes  sunt  de  persona  :  ergo  videlur, 
quod  tam  hypostasis  quam  persona  hoc 
modo  signilicent  commune. 

Sed  contra  : 

1.  Omne  inferius  in  quo  aclualitor  iu- 
telligitur  suum  superius,  ex  addilionc  se 
habet  ad  suum  superius,  et  est  majoris 
compositionis  quam  illud  :  hvpostasis 
et  persona  non  se  hahent  ex  additione 
ad  superius  :  ergo  non  sunt  majoris 
compositiouis  quam  illud  ;  ergo  nou  se 
habout  ut  inferius  iucommunicabilc  ad 
essenliam. 

2.  Itom,  Si  hypostasis  aliquid  adde- 
ret  :  aut  hoc  esset  idem  ei  cui  additur, 
aut  diversum.  Si  idem  :  ergo  non  adde- 
retur,  quia  idcm  nou  additur  sil)i.  Si 
diversum  ;  tunc  necessario  inducoret 
compositionem,  quod  est  haeresis,  quia 
nihil  compositum  est  in  Deo.  Si  forte 
dicas,  sicut  communiter  dicitur,  quod 
additum  est  idom  re,  sod  diversum  in 
modo  iutolligendi.  Contra  :    Iluic  modo 


Seil  conl 


IN  I  SENTENT.  DTST.  XXVT,  A,  ART.  4. 


inlolligondi,  aut  aliquid  respondet  in  ro, 
aul  nihil.  Si  nihil  :  tunc  est  cassus  et 
vanus,  ut  dicit  lioetius.  Si  autem  ali- 
quid  rospondet  in  re,  tunc  sequitur 
idem  quod  prius.  Si  dicas,  quod  non 
est  cassus  ct  vanus,  quia  ad  esse  non 
refertur  :  sicut  dicit  Philosophus,    quod 


An  uoc  autem  quod  quserilur,  Utrum  Ad  qufcst. 
aliquid  a(hhit  ?  Videlur  mihi  quod  non 
addat  re,  sed  modo  intelligcndi,  qui 
modus  inteliigendi  realiter  signiiicatur, 
cum  dicilur,  hypostasis  est  dislincta, 
vel  liypostasis  est  incommunicahilis. 
Unde   dicendum,    quod  licet   non    omni 


abstralienlium  non  est  mendacium,  quia      modo  ad  rem    retorqueri    possit,  tamen 


non  roferlur  ad  esse  :  ot  sic  dicit,  quod 
non  est  mendacium  demonstrando  li- 
neam  esse  monopedalem,  quae  non  est 
monopedalis.  Ifoc  nihil  cst  :  iste  enim 
noft  est  intoUectus  Philosophi  :  nec  enini 
lioc  umquam  intellexit  aliquis  Plii- 
losophus,  quod  intellectus  rei  qui  nul- 
lo  modo  potost  referri  ad  rem,  non  sit 
cassus  et  vanus  :  licet  enim  demon- 
stratio  qua  demonstro  quod  rectum 
tangit  sphaeram,  non  possit  reforri  ad 
esse  roi  quanta^  quse  lignoa  est  vol 
plumhoa  :  tamen  refero  ad  rom  quse 
est  natura  quantitatis  :  et  licet  deinon- 
strarem  de  linea  non  monopodali,  quod 
sit  monopodalis,  tamen  refero  ad  rem 
quae  est  linea  intellecta  per  istam  quam 
protraxi  in  continuo  :  iste  autem  mo- 
dus    intelligendi  nullo     modo   potest  ad 


retorquetur  ad  rem  aliquo  modo.  Et  lioc 
ut  intclligi  possit,  nolanda  ost  sontontia 
antiquorum  Doctorum  de  hoc,  quia  ali- 
quid  addialii,  duobus  modis  cognoscitur, 
scilicot  quia  facit  compositionem,  vel 
quia  convenit  oi  quod  alii  non  convenit, 
et  in  inferioribus  est  utroque  modo  : 
hoc  enim  ot  hoc  faciunt  compositionem, 
et  huic  convenit  incommunicabile  esse 
et  distinctum  in  individuantibus,  quod 
non  convenit  homini  secundum  se  :  in 
divinis  autem  alterum  tantum  est,  quia 
addilum  non  inducit  compositionem,  eo 
quod  realiter  est  idem,  sed  inducit  di- 
vorsam  suppositionem,  ut  dicunt  anti- 
qui  ot  beno,  ut  mihi  videtur  :  quia  sup- 
posito  uno  non  supponitur  alterum,  eo 
quod  aliquid  convenit  uni  quod  non 
alii  :  convenit  enim    hypostasi  distingui. 


rem    de    qua   est,    referri.    Si     forte   di-      et  genorare,   et   esse    numerabilom    nu- 


cas,  ut  quidam  dicunt,  quod  iste  est 
modus  inlolligendi  pro  nomen  :  hoc 
nihil  ost  :  quia  de  communi  signilica- 
tione  nominis  non  quseritur  hic,  sod 
potius  do  re  divina  quae  signiiicatur  in 
nomine. 


mero  tali,  quabs  est  in  divinis  :  quorum 
nullum    convonit     cssontia\     Et     hujus 
inventionis  auctor  fuit  Prapositivus. 
Per  lioc  crgo  patet  solutio    ad    totum. 


Si  forto  proptor  hoc  dicatur,  quod 
nihil  addit  essentise.  Contra  :  QufBcum- 
quo  omnino  sunt  idcm,  quidquid  dici- 
tur  de  uno,  dicitur  otiam  do  altero  :  sod 
de  essentia  dicitur,  quod  unum  ost  re  : 
crgo  de  liypostasi  dicotur  idem. 

SoLUTio.  Dicendum  sine  praejudicio, 
quod  in  hyposlasi  significatur  cssontia, 
ut  natura  communis  significatur  ot  di- 
citur  in  suo  inforiori  :  non  quod  in 
divinis  sit  universale  et  particulare,  sed 
qiiia  ost  ibi  communicabile,  sicut  pro- 
bant  rationes  primo  inductse. 


ARTICULUS   IV. 

Qualiler  se  habet  hypostasis    ad  perso- 
nam  ? 


Ouarto  quaritur,  Qualiler  se  habeat 
hvpostasis  ad  personam  '? 

1.  Yidetur  autom,  quod  sicut  distin- 
guibile  ad    dislinctum   :  quia 

1.  Supra  posilam  diffinitio  claudit  in 
sc  distinctionom,  cum  dicitur,  Porsona  est 
individua   substanlia  rationalis   natura^  : 


8 


I).   ALB.  MAO.  ORD.  PH.I^.D. 


livp()sla>is  aulcm  noii  tlaudit  iii  so  fa- 
ctam  (listiiictionein. 

2.  IVteterea,  Maj^nster  dicit  s.epe,  quod 
pmprietales  sunt  in  hypostasibus  :  non 
auteni  sunt  in  ipsis  nisi  siciit  in  distin- 
ctis  :  ergo  liypostases  sine  proprietati- 
bus  sunt  distinguil)iles. 

Sed'onlra.  SeD  C0.\TK.\  : 

1.  In  divinis  nihil  est  in  posse  :  ergo 
ideni  est  ibi  distinguibile  ot  distinctum  : 
ergo  idem  est  hypostasis   el  porsona. 

2.  Itom,  Damasconus  dicit,  quod  in 
omnibus  idem  sunt  prceter  ingeneratio- 
nom,  el  gonerationem,  et  processionem  : 
erg:o  quidquid  ost  ante  hoc,  est  do  uni- 
tato  essentiae  :  erj^^o  si  hypostasis  est 
ante  hoc,  est  de  unitate  essentiae  :  sod 
hoc  falsum  est  :  ergo  hypostasis  habet 
intollectum  propriolatis  :  ergo  idom 
est  quod  persona. 

soiuiio.  SoLUTio.    Dicendum,    quod   in   divinis 

nihil  est  in  potentia  sicut  probat  ob- 
jectio  :  et  ideo  hvpostasis  secundum 
rem  est  persona  :  et  bone  concedo  ulte- 
rius,  quod  supposita  hypostasi  supponi- 
tur  persona  :  quia  hypostasi  convonit 
quidquid  convenit  persoHcB,  scilicet  dis- 
tingui,  generari,  generare,  procedore, 
et  omnia  hujusmodi. 

Verum  est  tamen  quod  aliter  signi- 
ficatur  per  nomen  hypostasis,  et  aliter 
por  nomen  persoriie.  Et  ad  hoc  intelli- 
geiidum,  notandum  quod  in  inferiori- 
bus  sunt  quatuor,  scilicot  res  natuiije, 
subjectum,  suppositum,  individuum, 
quibus  etiain  in  natura  rationali  adji- 
citur  quinlum  quod  est  persona  :  et  rom 
naturae  intolligiinus  compositum  ex  ma- 
teria  et  forma,  vel  quod  est  et  quo  est, 
in  natura  ot  sub  natura  communi,  ethoc 
esl  hoc  aliquid  in  natura.  Suppositum 
autem  addit  rei  uaturEe  respectum  ad 
naturam  cominunem,  cui  supponitur  ut 
incommunicabile.   Subjectum  autem,  ut 


dicit  Philosophus,    ost   ons    in    se   com- 

pletum,  occasio   altori    oxistendi   in  oo  : 

ot  lioc  habet  rospoctum  ad  accidens,  licet 

non  sit  in  inlelloctu  sui    noininis  habitus 

accidentis  :  ot    hoc  vocatur    ab    Aristo- 

tole  siibstanlla,  et  a  (jraecis  'jTtoaxaji;.  In- 

dividuum    autom   (!st   habons    accidentia 

individuantia.  Persona  autem  in    ratio- 

nali    natura  dicit    incommunicabil(i    se- 

cundum  modum,  pra^ter    solum    intcllo- 

ctum  compositionis,    qui  in    divinis   non 

ost.  A  Sanctis  autem  inveniuiitur  posita 

quatuor,  scilicet  res  naturae  quam   ponil 

llilarius,  et   suppositum,  et  hypostasim, 

et  personam  :  individuum  enim  et  singu- 

lare  non    proprie    sunt     in     divinis.    Et 

res   natuiae  erit   in     divinis     hic,     quis, 

vel  aliquis  in   natura    divina  :     supposi- 

tum  autem  per  habitudinem  ad  naturam   ^,,  ,  ^^ « 

communem  :  hypostasis  aulem  per  ha- 

bitudinom  ad  propriolatom  :    sed    perso- 

na  hyposlasis   distincta  propriotatc. 

Ad  i!OC  ergo  quod  objicitur  primo, 
dicendum  quod  non  sequitur  ex  hoc 
quod  sint  dislinguibiles  :  sed  sequitur 
ex  hoc  quod  important  in  nomino  habi- 
tudinom  distincti  ad  distinguens,  quam 
habiludinom  non  importat  nomen  per- 
sonae,  sed  potius  iinportat  ipsum  dis- 
linctum  secundum  quod  est  distinctum  : 
sicut  cuin  dico,  hoc  C(jelum  est  coelum, 
ly  hoc  ccBlum  imporlat  habitudinom 
materiae  ad  formam,  ut  dicit  i*hiloso- j^,|oi,jgj.,  , 
plius  :  non  tamon  sequitur,  quod  male- 
ria  illa  umquam  fuerit  sine  forma  se-  A.iohjeci.2. 
cundum   naluram. 

Ad  id  quod  contra  objicilur,  jani  re- 
sponsum  est. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  (ut  dictum 
esl)  distinclum  in  divinis  nieo  judicio 
secundum  intolloctum  ost  post  distin- 
guens  :  ideo  non  procedit  illa  objoctio  : 
et  tamen  non  habet  in  se  intellcctum 
propriolatis,  sed  potius  habitudinis  ad 
propriotatom   distinguenlom. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVI,  A,  ART.  5.  9 

ergo  hypostasis,  quia  hypostasis  nume- 

ratur    in    divinis.    Prima     probatur    pcr 

ARTICULUS  V  Boetiuni,  qui  dicit,  quod  essentia  conti- 

net  unitatem,-  sola  autem   relatio   multi- 

An  per  intellectum  remaneat  hijposiasis  pl'cat    trinilatem.    Et  per  Anselmum  in 

subiracla  proprieiale  ?  ^'bi;o  tle  Processione  Spiriius  sancti,  quL 

dicit,    quod   tres    in    omnibus   ibi    idem 

sunt,  ubi  non  distinguit  oppositionis  re- 

Quinto     quaeritur,    Utrum    per  intel-  latio  :  et  ergo   conclusio  sequitur. 

lectum    remaneat    hypostasis    subtracta  2.  Item,  Nulius  intellectus  aliquid  di- 

proprietate  ?  stinguit   in    natura    aliqua,   nisi  habeat 

Yidetur  autem  quod  sic  :  principium  aliquod  diversitatis,   vel   di- 

1.  Pater  enim  ab  eodem  habet  quod  visionis,  vel  distinctionis  :  sed  in  divinis 
est  quis,  et  quod  esl  Pater  :  aut  non  non  est  principium  distinctionis  nisi  op- 
ab  eodem.  Si  ab  eodem  :  sed  Fihus  positionis  relatio  :  ergo  cessante  illo 
etiam  est  quis  :  ergo  ab  eodem  habet  principio,  nihil  distinguitur  in  divinis.  Si 
quo  Pater  :  quis  enim  et  quis  in  eo  forte  dicas,  quod  remanet  hypostasis  se- 
quod  hujusmodi,  non  habent  dilleren-  ipsa  distincta  ab  alia  :  hoc  est  hseresis 
tiam  :  sed  Pater  paternitate  habet  quod  Arii  apertissima  :  quia  tunc  essent  tres 
est  quis  :  ergo  et  Filius,  quod  falsum  substantiae  divisse  per  id  quod  substan- 
est  :  ergo  non  ab  eodem  habet  :  ergo  tiae  sunt,  et  per  hoc  tres  dii  essent.  Si  au- 
separata  per  intellectum  paternitate  a  tem  dicas,  quod  remanet  hypostasis,  sed 
Patre,  adhuc  est  Paterquis,  et  FiUus  quis  non  potest  numerari,  sed  remanet  in  rati- 
et  Spiritus  sanclus  similiter  :  sed  non  one  alicujus  unius.  Contra  :  Illud  unum, 
est  quis,  nisi  liypostasis  :  ergo  hyposta-  aut  idem  numero  erit  in  omnibus  per- 
ses  remanent  abstracta  personalitate.  sonis,  aut  diversum.  Si  idem  :   tunc  tres 

2.  Item,.Omne  quod   cadit   in  diflini-  essent  una  hypostasis,    quod  falsum  est. 
nitione    alterius,    potest    remanere    illo  Si   diversum    :   ergo   proprietas     essen- 
separato  ab  eo  quod    addit   id   in    cujus  tialiter  dividit  ipsum,  sicut    fit   divisio  in 
diflinitione  cadit  :    hypostasis    cadit    in  inferioribus,  quod  falsum   est. 
diffinitione  personae  :  ergo    separato  iilo 

quod  addit  persona,  adhuc  remanet   hy-  Solutio.  Sine  praejudicio  loquendo  di-     soiutio. 

postasis  :  sed  non  addit   nisi    proprieta-  co,  quod  non  potest  abstrahi  proprietas 

tem  :   ergo  separata  proprietate,   adlmc  personalis  a  persona,    ita   quod   aiiquid 

remanet  hypostasis.  remaneat  :  nec  natura  enim   manet,  nec 

3.  Item,  Cum  dico  distinguens  et  di-  hypostasis  :  et  hoc  sic  probatur  :  Abstra- 
stinctum,  duo  dico  :  sed  duorum  quod-  ctio  non  potest  esse  nisi  duobus  modis, 
libet  unum  separabile  esta  rehquo,  quod  sciUcet  universaUs  a  parliculari,  vel  for- 
nonestinrationeejus:  distinguensautem  mae  a  materia  in  qua  est,  vel  ab  eo  in 
non  est  in  ratione  distincti  secundum  id  quo  est  ut  in  materia.  Si  primo  modo 
quod  est,  Ueet  forte  sit  in  ratione  ejus  loquamur  de  abstractione,  tunc  commu- 
secundum  quod  distinctum  est  :  cum  er-  ne  abstrahitur  ab  incommunicabili,  et 
go  hypostasisdicat  distinctum  secundum  non  e  converso  :  quia  abstractum  sim- 
id  quod  est,  videtur  per  intellectum  re-  pUcius  est  quam  id  a  quo  Ut  abstractio, 
maneresi    proprietates  separentur.  et  etiam   non  potest  abstrahi  aUquid  ab 

Sed  contra  :  allo  in  quo  est  per  potentiam    tantum, 

1.  Personffi  non  habent  numerum  nisi  sed  in  quo  est  per  actum  :  unde  cum  su- 

factum  per  relationes  :  ergo   remotis  re-  periora   sint  in  inferioribus  actu,  et  sint 

latiouibus  non  remanet  nisi  unitas  :  non  simpliciora   eis,  abstrahuntur   ab  eis.  et 


10 


I).  ALH.  MA(j.  UUD.   PR/Kd! 


nnn  V   convorso  :  cl    idoo  imlix  iduatione 
vcl  sin:;nlaritalo  abstracta   ai»    lioc  lionii- 
ne,  niliil  rcnianct  dc  isto  lioniinc.  I^t  lioc 
modo  non  potcst  liei-i  abstractio  naturae 
connnunis  a  personis  divinis  :    quia  nihil 
siinplicius  cst  natura  quam  pcrsona,  noc 
est  universalis  ad  illam,  sed  ut  idem,  ni- 
si  forle  velis  larjje  loqui  de  abslractione, 
ul  (licas  oam  abstralii  :  quia  sine    perso- 
nis  intellij^i  potest,  ut  Judiri    et    Pa^ani 
eam    intellij.;unt.  Si  autom  loquamur  de 
abstractione  forma^  a  subjccto  in  quoosl, 
iterum  non  potest  liaec   iieri  in  divinis  : 
quia  proprietatcs  in  divinis   non  liabont 
antc  so  subjeclum  velsupposiluni,  sed  po- 
tius  ipsaj  sunt  suppositum,  ut  palcrnitas 
el  Palor,  el  sic  dealiis:  licot  cnimsuppo- 
silo  Pat.re  supponatur   patcrnilas,  tumen 
proprietas  pro[)rie  loquen(bi  nibil    est   in 
Patrc,  ita  quod  ly  ///  notet  divcrsitatcm 
])roprietatis    ad     substanliam    ejusdem. 
Sed  hoc  vcrum  est,  quod  aliquid  conve- 
nil  pi'0|)rietati,  (juod  non  bypostasi,  sci- 
licet    distinguere  :    et    ali(|uid    convonil 
liy[)0stasi    quod  non    convenit    propi-ie- 
tati,  scilicet  distinclum  esse  :  unde   pro- 
prietatcs   secundum  quod  per   se  signi- 
licantur,  non  significantur   ut   res,   sed 
potius  ut  rationes  personarum  :  personae 
auteni   sccundum    quod    in     S(^    signifi- 
cantur  ut   rcs  :  patcrnitas  cnim  in  divi- 
nis  potius  cst  ratio  l*atr'is   quam    ros  :  ot 
hoc  dico,  ut  sumuntur  vocabulis  abstra- 
ctivis  :    cuni    ergo    per    intoUoctum    (ut 
probat  objectio)    proprietas  sit   ante  hy- 
postasim,  ut  distinj^-^uens  eam,  et   suum 
esse  est  esse    distinctum,  ct   nihil  aliud, 
oportot   quod  remola   proprietato,  niliil 
rcinaneat  de   hypostasi.  Sed  non   cst  ita 
in  infcrioribus  :    quia  esse  in  hypostasi- 
bus  inferioribus  non    est    esse    distincti 
tantum,  imo    est  esse   cujusdam  naturje 
et  substantiae  in  so  subsislentis,  non    in- 
indigentis  propriotate    ad  hoc  quod   sit, 
sed  ad  hoc   ut    cognoscalur.    Sic    autem 
non   est   in   divinis  ;  quia  si     hypostasis 
haberot  ab  aliquo  esse  hypostasis,  et    ab 
alio  esse  distincti,  oporteret quod  in  esse 
hypostasis  j)er  substanliam  absolute   di- 


ctiim  una  personaniin  dislinguerotiir  ab 
alia,  sicul  in  inforioribus  :  ct  hoc  fuil 
lueresis  Arii.  rnde  oportet  dicere,  (juod 
ab  oodcm  habct  osso  hypostasis  cl  esse 
distincti. 

DicE.NDiM  crgo  ad  primum,  quod  ab 
eodem  habet  Pater  quod  est  Pater,  et 
quod  est  quis.  Kt  si  dicas,  quod  Kilius 
est  quis,  dico  quod  ly  quis  non  est  eis 
communo  por  intentioncm  unam,  sed 
polius  per  proportioncm  habitudinis 
unam  ad  diversa  :  quia  Pater  esl  quis 
habitudim;  hxpostasis  ad  suam  proprie- 
tatom,  et  Filius  est  quis  habitudine  suje 
hypostasis  ad  suam  proprietatem  :  ot  hifi 
habitudines  faciunl  coinniuno  j)roporlio- 
nis,  vel  j)ro[)ortionabirilatis,  (jua'  adliuc 
minor  communilas  cst. 

Ai)  ALiun  dicendum,  (juod  hyj)ustasis 
cadit  in  intollcctu  personae,  non  ut  di- 
versuin  in  re,  ut  dictum  est,  sed  ul  idem 
non  eodem  modo  signilicatum  j)er  no- 
men  :  et  ideo  illa  objoctio  non  proce- 
(lit. 

An  AHUD  dicendum,  quod  cum  dici- 
tiir,  dislinguons  et dislinclum,  secundum 
rationem  intelligendi  duo  dic-untur,  nec 
tamon  unum  soparabile  est  a  roliquo  : 
quia  distinctum  non  habct  esse  distincti 
nisi  a  dislinguenle  :  cl  hoc  jam  dictum 
est  :  quia  hoc  ost  suum  esse  secundum 
li3'postasim,  licet  non  sit  suum  esse  se- 
cundum  naturain  :  qiiia  in  natura  non 
numeratur,  noc  nuinorabilis  ost  hypo- 
stasis  :  unde  hypostasis  ut  hypostasis  est 
in  divinis,  et  distincti  esse,  licet  in  no- 
mine  babitudiiUMn  ad  distinguens  im- 
porlot,  et  non  distinctionem. 

Si  autem  objicias,  quod  non  intelle- 
cta  paternitate,  adbuc  Pater  est  quis, 
quia  innascibilis  :  hoc  nihil  ost  quia  in- 
fra  ostondotur,  quod  innascibilitas  non 
cst  proprielas  porsonalis,  sed  personae 
potius :  et  non  est  quis  in  aliqua  natura 
nisi  a  distinguento  personalitatem,  id 
est,  personalilatem  faciendo.  IJnde  Pa- 
l(M-  lunc  cssct  innascibilis,  sicut  natura 
diviiia  ost  innascibilis,  et  non  a  proprie- 


A.l   1. 


Ad  2. 


Ad  3. 


IN  I  si:mem.  dist.  xxvi,  b. 


H 


tate  distinguente  ab  alia  persona  ejus- 
dem  naturoe,  sed  potius  sicut  attributo 
naturiB  suud  dislinguente  ab  aliis  rebus 
qute  non  sunt  secum  in  eadeni  essen- 
tia. 


Rationes  auteni  adductse  in  conlra- 
riuin,  videnlur  mibi  necessariae  :  Ucet 
quidam  in  boc  articulo  aliter  dicant,  ut 
palet  inspicienti  scripta  eorum. 


B.  De  proprielalibus  personarum,  el  de  nominibus  earum  relativis. 

Jam  de  proprietatibiis  personariiin  videarnus  (qufle  etiaui  notiones  sive 
relationcs  in  Scriptura  ph^runique  dicuntur)  in  illa  sancla  Trinitate,  qua^ 
ideo  a  nobis  nipetitur,  ut  cordi  nostro  tenacius  infij^atur.  Ait  Augustinns 
in  libro  de  Fide  ad Petrum  :  Aliud  est  genuisse,  quam  natum  esse  :  aliud- 
que  est  procedere,  quam  ^enuisse,  vel  natum  esse.  Unde  manifestum 
est,  quod  alius  est  Patej',  alius  Filius,  alius  Spiritus  sanctus.  Et  est  pi"o- 
prium  solius  Patris,  non  quia  non  est  natus  ipse,  sed  quia  unum  Filium 
genuerit,  propriumque  scdius  Filii,  non  quia  ipse  non  genuit,  sed  quia 
de  Patris  essentia  natus  est  :  proprium  vero  Spiritus  sancti  est,  non  quia 
nec  natus  est  ipse,  nec  genuit,  sed  quia  solus  de  Patre  Filioque  proce- 
dit '.  Ecce  breviter  assignavit  tres  proprietates  trium  personarum  :  qua- 
rum  una  non  est  alia.  Hoc  enim  sig-nificavit  cum  dixit,  Aliud  est  genuisse, 
quam  natum  esse  :  aliudque  procedere,  id  est,  alia  proprietas  sive  notio 
esl  generatio,  alia  nativitas,  alia  processio,  qua?  aliis  nominibus  dicuntur 
paternitas,  filiatio.  Ilas  proprietates  designant  nomina  personarum,  scili- 
cet  Pater,  Filius,  et  Spiritus  sanctus  :  qucc  relativa  sunt,  et  ad  se  invicem 
dicuntur,  (|uia  notant  relationes  qucC  non  sunt  Deo  accidentales,  sed  in 
ipsis  personis  ab  ffiterno  sunt  imnuitabiliter  :  ut  non  modo  appellationes 
sint  relativcB,  sed  etiam  relationes  sive  notiones  in  rebus  ipsis,  scilicet  in 
personis  sint. 


DIVISIO   TEXTUS. 


«  Jam  de  proprietatibus  personarum 
videamus,  etc.  » 

Ista  pars  in  qua  Magistcr  agit  dc  pro- 
prietatibus,  dividilur  in  quatuor  partes  : 


in  quarum  prima  ostcndit  JMagister  tres 
proprietates  personales  trii)us  personis 
inesse.  In  secunda  ostendit  proprirtates 
illas  non  inesse  per  accidens,  ibi,  C, 
«  Quocirca  sciendum  est,  non  vuuie 
quod,  etc.  »  In  tertia  ostendit  Magister 
secundum  (juem  sensum  liliatio  et  pro- 
cessio  sive  donum  dicunlur  esse  perso- 
nales   proprietates  Filii   et   Spiritus  san- 


*  S.  .\u(;i-STiNL's,     I.il>.    (lo    Fi(l(^    ad    INMii 


im,       cap.  10. 


12 


I).  ALH.  MAG.  OIU).   PI{/EI). 


cli,  il»i,  I),  «  Hic  qiinpriliir,  Qnomo- 
<lo  dicntur  proprium  nnlo  Dco^  otc.  » 
Iii  (luaita  (Ifteniiinat  fju.Tdani  dubia 
circa  lioc,  ibi  (^i ,  «  llic  f/u,rri  polc.st, 
rirum  Palcr,  rcl  Filius.  » 

Kx   lioc    palet  scnlenlia,  quia   lAltera 
cxi^licahitur  in  (lis[)ulatinn(>. 


AHTICILUS  VI. 


An  in  divinis  sit  relatio  ? 


JIic  autem  incidunl  tria  quserenda, 
quorum  primum  est  de  reiationibus. 
Secunduin,  de  nolione.  Tertium ,  de 
proprietate. 

Circa  rclntionem  incidunt  liic  duo  du- 
bitabilia  ante  Litteram,  scilicet  utrum 
sit  in  divinis  relatio?  Et  secundum, 
Ulrum  ipsa  sola    multiplicet  Trinitatem  ? 

Ad  PRiMiiM  proceditur  sic  : 

1.  Helatio  aut  dicit  aliquis  ens,  aut  ra- 
tionem  solam.  Si  dicit  aliquid  ens  in  di- 
vinis  :  aul  illud  est  idem  quod  substantia, 
et  nibii  amplius  :  aut  est  aliquid  plus. 
Si  est  sola  substantia  :  ergo  idem  est 
esse  relativum  quod  est  esse  substan- 
tiam  :  ergo  ad  distinctionem  relativi  se- 
quitur  distinctio  substantiae,  quod  est 
hseresis  Arii.  Si  autem  esl  aliquid  plus, 
et  in  illo  plus  distinguuntur  personae  : 
ergo  persona  majoris  compositionis  est 
quam  substantia,  quod  iterum  est  haere- 
sis.  Si  autem  est  relatio  solum  ens  in 
ratione  :  tunc  tantum  secundum  ratio- 
nem  dilTerunt,  quae  relatione  distinguun- 
tur.  Personffi  divinie  sola  relatione  distin- 
guuntur.  Ergo  non  distinguuntur  nisi 
secundum  rationem,  quod  est  bseresis 
Sabellii. 

2.  It(;m,  Duo  sunt  in  relatione  si  res 
esse  ponatur.  Unum  est  quod  est  acci- 


dens  :  et  aliud  est  quod  est  respeclus. 
Aut  ergo  quoad  neutrum,  aut  quoad  al- 
tcrum.  Si  (juoad  ulriimque  manet  in  di- 
vinis,  aut  quoad  neutrum,  aul  quoad  al- 
terum.  Si  quoad  utruiiKjue  :  sed  omne 
accidens  exigit  subjectum  :  ergo  oportct 
j)onerc  subjcctum  esse  in  divinis,  qiiod 
su])ra  imj)rol)atum  est  '.  Si  quoad  neu- 
trum  :  tunc  non  erit  in  divinis  nisi  ralio, 
et  ex  hoc  sequitur  haeresis  Sabellii  ut 
prius.  Si  quantum  ad  altcrum  :  aut 
quoad  accidens,  aut  quoad  respectum. 
Si  quoad  accidens,  sequitur  iterum 
quod  compositio  sit  in  divinis.  Si  quoad 
lespeclum  :  sed  hoc  modo  (ut  dicit  Boe- 
tius)  est  assistens  :  ergo  in  divinis  sunt 
relationes  assistentes  exlrinsecus  :  et  sic 
relationes  non  erunt  Deus  :  ergo  videtur, 
quod   relaliones  non    sunt  in   divinis. 

•3.  Iteni,  Ininferioribus  videmus,  quod 
per  se  siinplicissima  seipsis  dislinguun- 
tur  et  denominanlur  :  sicut  unilas  seipsa 
est  una,  et  differt  a  puncto  :  cum  igitur 
in  inllnitum  simplicior  sit  quaelibet  per- 
sona  quam  unitas,  videtur  quod  seipsa 
referatur  ad  aliam,  et  non  per  relatio- 
nem. 

4.  Item,  Relationes  licet  non  sint  pro- 
prie  termini  motus,  tamen  non  innascun- 
tur  nisi  pcr  motum,  non  eniin  est  pater 
nisi  qui  genuit  de  sua  siibstantia  :  in  Deo 
auteni  nec  in  personis  est  motus  ali- 
quis  :  ergo  videtur,  quod  nec  relationes, 

o.  Item,  IMus  distat  Deus  a  creatura, 
quam  una  persona  ab  alia  :  sed  seipso 
sine  relatione  reali  dislinguitur  a  crea- 
tura  :  ergo  videtur,  quod  etiam  seipsa 
una  persona  distinguatur  ab  alia. 

6.  Item,  In  infcrioribus  invenitur  ali- 
quando,  quod  relativum  secundum  suam 
substantiam  est  relativum.  Ureatura  enim 
refertur  ad  Greatorem  :  aul  seipsa,  aut 
relatione  quae  non  est  ipsa.  Si  primo 
modo  :  babetur  propositum.  Si  secundo 
modo  :  ergo  separata  relatione  a  sub- 
stantia  creaturae,  jam  non  refertur  ad 
Creatorem,  quod  videtur   falsum  :  ergo 


*  Cf.  I  Sentenliarum,   Dist.  VIII.  Tom.    XXV, 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVI,  B,  ART.  6. 


13 


iu  ipsa  substantia  adhuc  est  relatio,  aut 
eadem  cuni  substantia,  aut  alia  :  et  sic 
ibitur  in  infinituni  :  ergo  necesse  est, 
quod  secundum  substantiam  referatur. 

7.  Item,  Illa  relatio  qua  creatura  ad 
Creatorem  refertur,  est  creatura  :  ergo 
et  ipsa  refertur  :  aut  eadem  relatione 
quse  ipsa  est,  aut  aba  :  et  sic  procedi- 
tur  in  infinitum,  ut  prius  :  ergo  aliquid 
refertur  substantialiter  in  inferioribus  : 
ergo  multo  magis  Iioc  convenit  personis 
divinis  propter   majorem    simplicitatem. 

8.  Item,  Materia  seipsa  (ut  quidam 
dicunt)  refertur  ad  formam.  Si  enim  di- 
cas,  quod  mediante  potentia  refertur  : 
illa  potentia,  aut  est  materia,  aut  forma, 
aut  compositum,  aut  substantia,  aut  ac- 
cidens.  Gonstat  quod  non  materia  :  quia 
sic  materia  esset  materiae.  Nec  forma 
quia  sic  forma  esset  ante  primam  for- 
mam.  Nec  compositum,  ut  patet  per 
se  :  quia  primum  compositum  est  a  pri- 
ma  materia  et  prima  forma.  Nec  suban- 
tia,  ut  patet  per  se  :  quia  esset  forma, 
vel  materia,  vel  compositum  :  et  hoc 
improbatur  ut  prius.  Nec  accidens  :  quia 
materia  non  est  susceptil)ilis  accidentis, 
nisi  per  formam  substantialem,  ut  in 
multis  locis  probatur  in  Philosophia  : 
accidentis  enim  adventus  est  motus  sub- 
jecti  ad  subjectum  :  et  ideo  quod  move- 
tur  secundum  accidens,  oportet  quod  sit 
actu  ens  :  ergo  ipsa  materia  per  seipsam 
est  potentia  ad  formam  :  aliter  etiani 
forma  non  esset  immediata  materise,  et 
sic  ex  materia  prima  et  forma  prima  non 
esset  vere  unum  :  qua)  omnia  cum  in- 
convenientia  sint,  videtur  quod  seipsa 
materia  referatur  ad  formam  :  ergo 
multo  magis  persona  ad  personam  refer- 
tur  propter  majorem  simplicitatem. 

contra.      Sed  contra  hoc  multiplicitcr  opponitur 
sic  : 

1.  Paler  habetse  ad  Filium  aut  seipso 
aut  aliquo  alio  secundum  modum  intel- 
ligendi.  Si  aliquo  alio  :  tunc  habeo  pro- 
positum  :  quia  lioc  erit  relatio  in  Patre. 
Si  seipso  tantuui  :  sed  cum  dicitur,  I*a- 
ter  spirat  Spiritum    sanctum,    ibi   etiam 


Pater  seipso  habet  se  ad  Spiritum  san- 
ctum  per  eamdem  rationem  :  ergo  eo- 
dem  modo  Pater  generat  Filium,  et  spi- 
rat  Spiritum  sanctum  :  ergo  Spiritus 
sanctus  est  Filius  :  quia  eadem  sunt  se- 
cundum  rationem,  quae  eodem  modo 
sunt  ab  eodem  :  sed  hoc  est  inconve- 
niens  :  ergo  oportet  ponere  relationes 
etiam  prseter  intellectum  personarum  in 
divinis. 

2.  Preeterea,  Generatio  est  in  divinis, 
et  solum  spiratio.  Aut  ergo  ista  eadem 
ratione  referuntur  ad  hypostasim,  aut 
diversa.  Si  eadem  :  ergo  generatio  est 
spiratio  :  quia  illi  actus  idem  sunt,  sup- 
ple,  ad  minus,  qui  eadem  ratione  re- 
feruntur  ad  agentem  :  sed  hoc  falsum 
est  :  ergo  diversa  ratione  referunlur 
ad  Patrem  :  ergo  necesse  est  ponere 
diversas  relationes  istis  actibus  respon- 
dentes. 

3.  Item,  Ut  dicit  Richardus,  personse 
distinguuntur  proprietate  originis,  et 
proprietate  sola,  et  proprietate  et  origi- 
ne  :  in  Deo  autem  distinguuntur  origi- 
nis  proprietate  :  originis  autem  proprie- 
tas  est  illa  quse  determinat  existenticB 
modum  :  sed  illa  non  est  nisi  relatio 
originis  :  ergo  in  divinis  necesse  est  po- 
nere  relationes,  ut  videtur. 

SoLUTio.  Dico  relationes  esse  in  divi-  Soimio. 
nis,  sicut  probant  ullimae  rationes,  et 
modo  loquor  de  relationibus  quee  sunt 
personee,  et  in  personis  secundum  mo- 
dum  intelligendi  :  quia  licet  realiter  lo- 
quendo  relatio  nihil  sit  in  persona  in 
divinis,  tamen  sccundum  modum  intelli- 
gendi  distinguens  est  in  distincto,  et 
supposita  persona,  relatio  non  supponi- 
tur  :  et  sic  ponimus  in  una  persona  plu- 
res  relaliones. 

Ad  m  ergo  quod  primo  objicitur,  di-  Ad  i. 
cendum  quod  relatio  dicit  ens  respccti- 
vum  quod  ad  alterum  est,  et  id  est  idem 
cum  substantia  :  tamen  non  supponitur, 
supposila  substantia  :  el  idco  ad  dislin- 
ctiouem  ejus  non  sequilur  distinctio  sub- 
stantise  :  quod  enim  in  inferioribus  facit 


It  1).  WM.   M\C,.  OHI).   PH.KI). 

(livorsilas  rci,  lioc  iii  (lixiiiis  fiicil  divorsi-  nos  oxislonliu'  modi,  sod  iii  infoiioribus 
l;is  siipponondi.  I*!t  osl  inslanlia  ad  ari^ii-  causanlur  o\  iiiodis  oxislenliic  :  ol  Iioc 
nienlurn  :  porsona  est  idoni  oiniiiiu)  cuui  ideo  esl,  (|uia  roialionos  sunl  dislini,'uon- 
nalura  :  sod  porson.T  sunt  pliiros  :  orj^o  tes,  ot  secunduin  inteilectum  anU;  rela- 
nalurjp  plur(^s  :  mulalur  oniin  |)r;o(lica-  liva  :  ot  lioc  paluil  in  pruHodonli  (iu;o- 
monluin  lliooloyicum,  ol  sic  incidit  falhi-  liono  i\c  liyposliisi  :  sod  lamcn  adliuc  in 
oiii  ligur;o  dictionis,  vol  oli;iin  accidon-  soquenli  distinctione  orit  de  lioc  qu;o- 
lis  :  quiii  licot  idom  sinl,  non  lamon  stio  :  et  ideo  non  ost  sul)stanli;ile  roiiitio- 
quidijuid  convonit  uni  ot  alii.  ni  (}uo(l  constituatur  ex  molu,   sod  acci- 

A.i.  2.  Ai)    Ai.ii  1)   (licondum,  quod    rolalio    in      dit  iiuic  roiationi  vol  illi. 

divinis   non    sorval    naturam  accidoiilis,  An  aliud  dicendum,   quod    m;ijor   (lil-       acI  5. 

sicul  Ma;jrislor  prol)al  in  soquonti  {^arto  ferentia  causat  majorom  distinctionom  : 
islius  iectionis  :  cl  iiujus  ralio  dicta  est  ol  idoo  cssontialiter  distin^^uitur  Dous  a 
supra'  :  quia  non  transsumitur  in  divina  croaturis  :  sod  a  supposilo  cjusdcm  nalu- 
rationc  yonoris,  sod  rationo  (liirorontiai  liB  divinjc  non  [)olest  distinj^ui  suppo- 
([uam  supcraddit  ^oncrationi  :  ncc  ta-  situm  ojusdem  naturte,  nisi  distinclione 
inon  soquitur,  quod  sit  assistons  :  quia  minima  :  ct  iuoc  non  est  essontialis, 
cum  in  inforioril)us  rciatio  lial)eat  duo,  quia  illa  maxima  est,  sed  [lotius  distin- 
scilicot  accidcntis  naluram,  et  quod  ost  ctio  rolalionis  :  et  ideo  [)cr  r(dationoni 
ad   aitorum  :  in  divinis  vortitur  in  sub-     necesse    est  distinj^^ui. 

stanliam  quoad  naturam  accidentis,  sic-  iVo  aliud  diccndum,  ([uod  l)enc  conce-  aiI  g  et  r. 

ul  omnia  alia  quic  nominant  accidcns,  et      do,  quod  aliquid  scipso  refertur  ad  aliud, 

dc  I)eo  praedicantur  :  ct  idco  reiatio  quse     sicut  Creator  et  ipsa  rciatio  croata  :  sed 

ost  in    inferioribus   incst   relalivo,  ct   ad     non  concedo  iioc  do  substantia,    vel   alia 

aiterum  roforri  facit,  in  divinis  est  reiati-  creatura.    Et     ad    objoctum    dicondum, 

vum  sccundum  substantiam,    ct  facit  i[)-  quod  si    soparotur    reiatio    crcatura;   ;il) 

sum  roforri  ad  aliud  :  el  idco   non  cst  ex-  ipsa  substantia  creatur.-E,  quod  non  orit 

Irinsecusassistens  tantum.  jani  creatura,  nec  referetur  ad  aiiud  :  et 

A>i  3.  Ad  aliud  dicendum,  quod  simpiicissi-  hoc  non  est  inconvenicns  sccundum  in- 

nia  distinguuntur  distinctione   essentiaii  lcllectum  :  dicit    enim   Boelius   in   libro 

sive  sui)slantiali  :  sed  relatio  non  impor-  de  nebdomadibus,  quod  ea  quiB  non  se- 

lat  talem   distinctionem   in   divinis,   sed  parantur    actu,  l)ene  seperantur  ,inteile- 

polius  tres  sunt  unum  in  essentia.  Unde  ctu :  benc  enim  intelliyitur  iapis  esse  non 

si  dicamus  punctum  a    puncto  dilTerro  in  crcalus.  Et  si    objicis,    quod    primo  non 

hoc  quod  unum  ost  principium,  et  altc-  inteliecto,    non    intolligilur  sccundum  : 

rum  linis,  et   unitatom  ab   unitate   ojus-  diccndum  quod  hoc  verum  est  de  primo 

dem  generis   in  simpiicissimo,  ponemus  ut  primo  et  secundo  ut  secundo  :  et  non 

adhuc    distinctionem    penes    relationes.  cst  verum  de  sccundo  secundum  id  quod 

Ita  est  in  divinis  :  quia,  sicul  in  sequen-  ost  :  lioc  enim  bene  inleiligibiie  est  sine 

li  arlicuio  patebit,  niliil   com[)onitur  ex  dependentia  ad  primum. 

hoc  quod  additur  oi  rcspectus   rclationis,  An    aliud    dicendum,    quod   hoc    non      Ad  8. 

sed    adhuc    m;mot    sim[)icx   sicut  prius,  credo  esse  verum,  quod   matcria    seipsa 

dummodo    tantum    rospcctus    rciationis  sccundum  id  quod  cst,  rcfcialur  ad  for- 

addatur  ci.  mam  :  quia  non  dico  potenliam  qua3  pri- 

A-J  •••  An  ALiuD  dicendum,   quod    reiationes  vatio  est,  esse  idem  oinnino  cum  mate- 

aliter  sunt  in  divinis,  ot  Jililor  in  inforio-  ria  :  sed    dico  eam    esse   ordincm   mate- 

ribus  :  in  divinis  enim  sunt  i[)saj  rolalio-  rige  ad  formam.  Et  si  dicas  :  Aut  est  ma- 

'  Cf.  I  Senlentiarum,  Dist.  VIII.  Toni.    XXV. 


IN  1  SENTENT.  DIST.  XXVI,  B,  ART.  7. 


15 


teria,  ,iut  forma,  etc.  Dicendum,  quod 
hoc  uon  valet  :  quia  potentia  esl,  ens  se- 
cundum  quid,  el  non  simpliciler  :  unde 
sicut  molus,  qui  est  cxitus  dc  potentia 
ad  actum,  dilTuiitur  per  potentiam  ad 
aclum,  eo  quod  est  existens  in  potentia 
et  inactu:  ita  dico,  quod  potentia  liahet 
aliquid  rationis  materiie  si  refcratur  ad 
id  cujus  est,  et  aiiquid  formae  si  referatur 
ad  id  quod  est.  Et  ideo  etiam  non  sequi- 
tur,  quod  non  immediate  uniatur  forma 
materise  :  quia  potentia  non  reducitur 
nisi  ad  esse  materiae  et  formse.  Licet  au- 
tem  omnia  ha^c  concederentui-,  adhuc 
non  sequitur  quod  persona  seipsa  refer- 
retur  ad  personam  aliani,  propter  cau- 
sam  jam  diclam  :  quia  seipsis  possunt 
aliqua  essentiaUter  distingui,  sed  non 
personahter  in  eadem  natura  existentia  : 
quia  illa  habent  minorem  distinctionem, 
quam  essentialem. 


ARTICULUS  VII. 

Utriim  relatio  sola  multiplicet 
Trinitatem  ? 


Secundo  quairitur,  IJtrum  relatio  sola 
multipHcet  Trinitatem  ? 

Videtur,    quod  non  :    quia 

1.  ^Summae  perfeclionis  sunt  personae 
divinae  :  relatio  autem  inter  entia  non 
est  sumnie  perfectum  ens,  sed  potius 
minus  quolibet  alio  ente  habens  de  ente  : 
erj^o  videtur,  quod  rehitio  non  debeat 
distinguere    Trinitatem. 

2.  Item,  Ens  cujus  esse  est  ad  alterum, 
posterius  est  ente  cujus  esse  est  ad  se- 
ipsum.  pROBATio.  Dato  quod  nihil  sit  ad 
seipsum,  nihil  erit  ad  alterum  :  sed  non 
converlitur  :  ergo  ens  in  seipso  prius  est 
ente  ad  aUerum  :  sed  ente  prinio  debet 
distingui  primum  omnium,  si  aliquo  en- 
te  distinguitur  :  cum  ergo  personte  sint 
in  primo,  videtur.quod  ente  absoluto  de- 
beant  distingui. 


'•\.  Item,  Substantia  non  causatur  ab 
ente  quod  ad  ipsam  reducitur  ut  ad  sub- 
jectum,  sed  potius  causat  ipsum  :  scd 
rehitio  in  (hvinis  reducitur  ad  personam 
sicut  cujusest  :  ergo  non  distinguit  eam, 
nec  facit  secundum  modum  inlelligendi 
in  esse  personali. 

Item,  Si  relatio  maUi[)Ucat  Trinitatem, 
ut  dicit  IJoetius,  muUi[)Ucat  eam  per 
esse  quod  habet  :  non  habet  autem  nis 
esse  respeclivum  :  ergo  non  dat  ei  nisi 
esse  respectivum  :  per  hoc  autem  non  est 
substantiaUter  :  ergo  [^ersonae  divinae  non 
erunt  substantiaUter  subsistentes,  quod 
est  ha^resis  Sabeliii  :  ergo  videtur,  quod 
non  sola  relatione  distinguatur  Trinitas. 

SeD  .  CONTRA  :  sed  conlra 

1.  Enlium  aliud  est  substantia,  aliud 
accidens  :  et  substantia  verius  est  quam 
accidens. 

Item,  Accidentium  aliud  est  ens  abso- 
lutum,  et  aliud  ens  respectivum  :  et  re- 
spectivum  minus  est  quani  absolutum  : 
quia  innascitur  etaufertursinc  mutatione 
aliqua  subjecti,  sicut  patet  ex  Boetio  : 
puer  enim  qui  nascitur,  per  annum  se- 
cundum  diversitatem  sui  incrementi,  in 
multis  faciet  similitudinem,  disparitatem, 
sequalitatem,  inaequaUtatem,  quae  ullo 
modo  mutantur  secundum  illud  genus 
mutalionis  :  ergo  relatio  minime  habet 
de  ente  :  ergo  sua  multiplicatio  maxime 
competit  muUipIicationi  simpUcissimi  : 
hoc  autem  est  Deus  :  ergo  inter  omnia 
pra?dicamcnta  nihil  ita  convenienter  mul- 
tiplicat  Trinitatem  sicut  relatio. 

2.  Item,  Aviccnna  in  prima  Philoso- 
phia  dicit,  quod  relationis  appositio  ni- 
hil  facit  compositum. 

3.  Item,  Detur  aliquod  simplex,  sicut 
est  Dcus,  illud  habet  relationcm  primi  ad 
secunda,  et  relationem  causje,  et  multas 
alias  relaliones. 

i.  Item,  IIoc  patet  in  unitate  et  pun- 
cto  :  qua-  licet  simplicia  sint,  tamensunt 
in  eis  diversre  rationes  relationum  :  ergo 
reialio  nihil  reddit  composituni  :  ergo 
sua  multiplicatio  maxime  competit  sim- 
pUcissimo. 


10 


D.  ALH.  iMAG.  Olli).  IMLED. 


Ad    1. 


."■).  Itoin,  Iiitor  lolationes  qua-dam  sunl 

simplioiorcs  aliis  :  qua^dam  onim    imine- 

diata'  sunt  relalivis,  ut  illae  qua;  sunl  se- 

cundum  modum    orij,Mnis,   ut  causa   re- 

fertur  ad  causatum,  ct  e   convcrso  :    sed 

non  sio    similis,    ol   jequalis  :  quia    ilhe 

fundantur  super  ens  ai)solutum,  sicut  su- 

per  qualitatem  :   et   eodem  modo   difTo- 

rens    sunt  dissimilis,  et   ina?qualis  :  er- 

go  cum  relationes    originis  super    niliil 

fundentur,    nisi    super    ipsum    existens, 

simplicioros  sunt  aliis:  ergo  illae  maxime 

competuut  pcrsonis  divinis  propter  sum- 

mam  simplicitatem. 

Soiuiio.  Ivr  Hoc  est  concedondum,  quod  in  nu- 
mcro  generum  niliil  ita  competit  sicut 
relatio,  et  in  speciebus  rolationis  niliil 
ita  competit  sicut  relatio  originis,  qua 
alius  est  ab  alio,  ct  pcr  boc  distin- 
guitur  ab  eo. 

DiCEXDUM  ergo  ad  primum,  quod  quid- 
quid  est  in  divinis,  est  perfectissimum  : 
cum  enim  preedicationcs  inferiorum  in 
.  divina  referimus,  omnia  imporfecta  reji- 
cimus  :  et  idoo  quod  relatio  est  ens  im- 
perfectum,  non  rofertur  ad  suporiora, 
sed  potius  quod  est  non  varians  in  essen- 
tia  simplicissimum,  et  ipsum  est  porfectis- 
simum  in  quantum  est  in  divinis,  licet 
imperfectum  sit  in  se. 

Ad  2  An  ALiLD  diceudum,  quod  hoc  est  ve- 

rum,  ubi  esse  ad  allerum  est  ut  natura 
accidentis  :  hoc  autem  non  est  in  divinis, 
sicut  prius  habitum  est  :  imo  rclatio  in 
illa  parte  accipit  sul^stantiae  praedicatio- 
nem. 

Ad  3  Ad  aliud    dicendum,     quod    oportet 

concedere  quod  dicit  Augustinus,  quod  in 
omnibus  Pater  el  Filius  sunt  unum, 
prfeter  id  quod  ad  alterum  cst  :  tamen 
illud  esse  ad  alterum  complectilur  illud 
quod  est  esse  vcrum  suppositum,  et  ve- 
ram  esse  personam  :  quia  haec  in  divinis 
non  repugnant. 


ARTICULUS  Vm. 

Quid  sil  nutio,  cl  in  qiio  di/[eil  a 
relatione  ? 


Dcinde  quieritur  de  notione,  scilicet 
quid  sit  notio,  et  in  quo  diHerat  a  rela- 
tione  ? 

i,  Dicit  autem  Boetius,  quod  nolio  est 
simplex  conccptus  mentis  :  talis  autem 
non  est  nisi  universale  depuratum  a  ma- 
teria  et  appenditiis  materiae  :  ergo  vide- 
tur,  quod  notio  sit  idem  quod  univor- 
sale. 

2.  Item,  Magistor  vult,  quod  notio  sit 
qua  persona  cognoscitur  :  sed  relatione 
cognoscitur  persona  :  ergo  videtur,  quod 
relatio  sit  notio. 

Sed  CONTRA  :  Sed  contra, 

1.  Relativum  est  cujus  esse  est  aliud  se  J 
habero  :   ergo    non    diffinite   est   relatio 

unius  personae  :  notio  autem  datur  per- 
sonae  uni  :  ergo  relatio  non  cst  iiotio. 

2.  Item,  Aliqua  cst  notio  quae  non  est 
relatio,  sicut  inycnitus,  quod  negalionem 
sonaro  videtur  :  ergo  videtur,  quod  non 
omnis  notio  sit  relatio  in  divinis. 

3.  Item,  In  infeiioribus  notio  rei  non 
abstrahitur  ab  co  quo  res  est  id  quod 
est  :  id  enim  quod  est  principiurn  formaie 
essendi  rem,  est  etiam  princi[)ium  intei- 
ligendi  eam  :  ergo  videtur,  quod  notio- 
nes  in  divinis  magis  debeant  sumi  a  par- 
te    essentia,  quam  a  parte   personarum. 


SoLUTio.   Dicendum,    quod    rolatio   ot    Soiutio. 

.  .  Ad  objer-t. 

notio  secundum  nominum  intentiones  i  et  3. 
differunt  :  quia,  sicut  probat  objectio, 
notio  est  quo  cognoscitur  res  :  relatio 
autem  quo  refcrlur  ad  aliud.  Sed  tamen 
in  divinis  non  accipitur  omnino  secun- 
dum  diffinitionem  Boetii  :  quia  in  divinis 
non  est  universale.  Et  praeterea  a  com- 
muni  personarum  non  accipitur  notio 
personarum,  sed  potius  a  proprio  :  ethoc 


\ 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVI,  B,  ART.  9. 


17 


ideo  fit,    quia   commune  non  est  princi-  et  Filio  :  ergo  iila    magis   est  commune 

pium    intelligendi   proprium.  Unde  cum  quam  proprium. 
personse   in  ratione  personarum,  cogno- 

scantur  propriis    suis,    oportuit    accipere  Ilem  quaeritur,  In  quo  diflerant    pro-     Queest. 

notiones  iacientes    cognoscere   ex  parte  prietates  a    relationibus,  et  notioniljus  ? 

propriorum,  et  non  ex  parte  communis  :  Et  videtur,  quod  in  nullo. 

et  per  hoc  patet  solutio   ad  primum,  et  1.  In  divinis  enim  non  ponuntur  a  Do- 

ultimum.  ctoribus  nisi  tria,  scilicet  notio,  persona, 

bject.2.      Ad  ALiuD    diceudum,    quod   relatio  et  et  essentia  :  ergo  ad  aliquod  istorum  re- 

notio  quandoque  sunt  idem  in  supposito,  ducitur    omne   quod  est  in  divinis  :  sed 

sed  tamen  secundum  nominum  intentio-  proprietates  non  possunt  reduci  ad  per- 

nes  non  sunt  idem  :   et  ideo   secundum  sonas,  nec  ad  essentiam  :  ergo  reducun- 

supposita  non  convertuntur  :  quia  inge-  tur  ad  notiones:  ergo  videtur,  quod  idem 

neratio    non   dicit    relationem  nisi  large  sit  proprietas  et  notio. 

loquendo,  prout  dicit  Augustinus  infra<,  2.  Item,  Qusedam   sunt  quae  inveniun- 

quod  negatio  est  in    eodem  genere  cum  tur  in    personis    non  constituentes  ipsas 

sua  affirmatione  :  etper  hocpatet  solutio  personas,    sicut  innascibilitas    non    facit 

ad  totum.  Patrem  esse  Patrem  :  cum  ergo  proprie- 

tates  constituant  numerum  personarum, 
videtur  quod  hujusmodi    non  sint  pro- 
prietates. 
ARTICULUS  IX. 

SoLUTio.   Dicendum,    quod  intellectus     Soiutio. 

Quse  sint   verse  proprietates  in  divinis,  proprietatis    est    uni    soli    convenire    et 

et  quomodo  differant  a  relationibus  et  semper  :  et    ideo   quidquid  invenitur  in 

notionibus?  persona  quod  uni  soli  convenit    et  sem- 

per,  hoc  est  personse   proprietas.  Et  ex 

hoc   patet,    quod  nulla  proprietatum  es- 

Deinde  quseritur  de  pro/?We/a^e.  sentialis    est  :    quia  quod  essentiale  est, 

1.  Dicit  enim  Philosophus,  quod  pro-  commune  est,  et  omnibus  convenit. 

prium  est  quod  convenit  omni  et  soli  et  Ad  trimum  ergo  dicendum,  quod  Phi-      Ad  i. 

semper.Hicautempropriumnonconvenit  losophus  assignat  proprium  speciei  :  et 

omni:  quiaquod  convenitPatri,  noncon-  quia  species  est  de   multis  et  in    multis, 

venit  Filio  :  ergo  videtur,  quod  non  sint  ideo  necesse  est,    quod    illud    proprium 

veree  proprietates  quse  hic  assignantur.  omnibus  suppositis  speciei  conveniat,  et 

2.  Prceterea,  Dicit  Boetius,  quod  pro-  soli  speciei,  et  semper,  eo  quod  semper 
prium  est  de  consequentibus  speciem  :  sequitur  essentialia  principia  specioi  :  et 
supra  autem  probatum  est  in  qusestione  sicut  essentialianon  relinquunt  rem  cujus 
de  hypostasi,  quod  proprietates  persona-  sunt  essentialia,  ita  nec  illud  quod  imme- 
rum  per  intellectum  sunt  ante  hyposla-  diatc  sequitur  ex  illis.  Sed  Sancti  assi- 
ses,  licet  realiter  sint  semper  simul  :  er-  gnant  proprium  personarum,  et  non  na- 
go  videtur,  quod  non  sint  proprictates,  turse  communis  :  et  ideo  non  est  necesse, 
sed  potius  formse  substantiales.  quod  ista  propria  omnibus  conveniant. 

3.  Prseterea/Videtur  quod^non  omnes  Ad  aliud  dicendum,  quod  licet  Philo-     Ad  2. 
sunt  proprietates^  :   quia    qusedam    sunt  sophus  in  Topicis  dicere  videatur,  quod 
quse  convcniunt  pluribus,  ut  principium,  propriura  aliquando  est  de  prioribus  na- 
sive  spiratio  activa   qure  convenit    Patri  tura,  tamen  in  veritate    essentia  proprii 


1  Cf.  Infia,  Dist.  XXVIII. 

XXVI 


i8 


1).  AIJJ.  MAG.  OKl).   Vn.VA). 


Ad   3. 


Ad  1. 


seni|>('r  rsl  de  poslefiorihus  :  (jiiia  si  di- 
eatur,  lioino  esl  animal  diseijtlinu}  perce- 
ptiliilc,  id  (juod  csl  ilii  piiiis  natuiM 
(juani  lionu),  niagis  (acil  ad  ])ro|Mii  l)o- 
nilaleni  (juain  ad  cssenliam  ij)sius  :  ijuia 
dicil  Moclius,  (juod  licel  projirium  s(Mn- 
per  comitetur  subjectum  el  ul)i(jue,  ta- 
inen  (juia  non  esl  de  constituenlihus  ij)- 
sum,  esl  de  genere  accidentium.  Sed  lioc 
modo  non  accij)itur  j)roprium  in  divinis: 
el  est  dissimilitudo  in  diiobu>  :  (juia  a 
Pliilosophis  assignatur  proprium  nalur;e 
communis,  qua?  est  spccies,  et  non  liv- 
postasis  incommunicahilis  :  in  divinis 
aulem  assignatur  j)roprium  incommuni- 
cahilis,  el  non  naluric  communis.  Alia 
dissimilitudo  est,  (juod  pioj)rium  in  infe- 
riorihus  non  constiluil  id  cujus  esl  pro- 
j)rium,  sed  potius  conslituitur  ah  illo  : 
in  divinis  autem  secundum  rationem  in- 
telligendi  esl  c  coiiverso  :  et  ideo  non 
est  ejusdem  rationis  in  toto  proprium 
Creatoris,  et  crcaturoe. 

Ad  ALiuD  dicendum,  (juod  in  divinis 
non  ponimus  formas  suhslanliales,  dua- 
hus  rationihus  :  quarum  una  est,  quia 
foruia  componit  :  ju"oj)rium  autem  non 
facit  essentialem  composilionem,  quia 
non  est  de  essentia  :  unde  transsumj)tum 
nomen  proj)rii  in  divina,  non  indicat 
conipositioncm  essenlialcm.  Alia  ralio 
est,  quia  forma  suhstantialis  est  forma 
partis  (jUeC  est  materia  :  j)roj)rium  autem 
niimen  perfecti  :  et  ideo  magis  compctil 
divinis  nomen  proprietatis,  quam  nomeu 
formae. 

Ad  AHiD  dicendum,  (juod  proprietales 
a  relatione  dilVerunt  secundum  nomen, 
et  quandoquc  ctiain  secundum  supposi- 
tiiin.  SiHundum  nomen,  quia  relalio  est 
ad  altcrum  :  proprietas  autem  non  respi- 
cilnisi  id  cujus  est  j)ropiietas.  Secundum 
supjiositum,  quia  commune  plurihus  he- 
ne  potest  esse  relatio,  non  tamen  potest 
essc  proprietas  proprie  loquendo  :  sicut 
cst  communis  spiratio  relatio  Palris  et 
Filii  ad  Spiritum  sanclum,  non  tamen 
esl  proprictas  :  et  similiter  innascihilitas 


jtrojirictas  cst,  cl  iiua  rclatio,  nisi  larjjfc 
sumendo  rclalionein,  sicul  inlra  dcter- 
ininahilur. 

Ad  ALiLD  dicendum,  quod  dilTerentia 
est  in  proprictatihus  :  quia  quaedam  a 
Pra'[)ositivo  dicunlur  personales,  quaj- 
dam  j)roprielates  j^ersonie  tantum.  Pcr- 
sonalcs  suiit  illa',  a  quihus  secundum 
ralionem  inlelliyendi  conslituuntur  et 
denominantur  persona',  ut  paternitas, 
filiatio,  spiralio  passiva.  Proprielates  au- 
tem  persona;  sunl,  qu;e  inveniuntur  in 
j)crsonis,  ita  qiiod  uni  soli  conveniunl, 
ul  iiinascihilitus  iii  Patrc, 

Kt  ex  liis  patet,  quod  proprietas  jicr- 
sonalis  et  proprielas  persouie  se  hahent 
sicut  superius  el  inferius  :  (juia  omnis 
pio[)rielas  personalis  est  etiam  j)roprictas 
persona?,  sed  non  convertitur.  Proprielas 
autem  person;e  et  relatio  se  liahcnt  sicul 
excedcntia  et  excessa  :  quia  quicdain  re- 
latio  est  proprietas  personte,  ut  jtatcrni- 
tas  :  et  qiia^dam  non,  ut  communis  sj)i- 
ratio  :  ct  e  converso  quiedam  j)roprictas 
j)crsonse  etiani  esl  rclatio^  ut  liliatio  :  et 
qua'dani  non,  ut  innascihililas. 

ritcrius  j)atet,  quod  j)roprietas  perso- 
nalis  et  relatio  sc  hahent  sicut  inferius  et 
superius  :  quia  omnis  proprietas  perso- 
nalis  est  relatio,  sed  non  convertitur  : 
quia  communis  spiratio  est  relatio,  non 
tamen  j)r()[)i-ietas  jiersonalis. 

llcni,  rilerius  j)atef,  quod  tam  pro- 
jirietas  personai  (juam  personalis  se  ha- 
hent  ad  notionem,  ut  superius  et  infe- 
rius  :  quia  omnis  proprielas,  sive  pcrso- 
nne,  sive  personalis,  est  notio  :  sed  non 
convertilur  :  quia  communis  spiratio 
esl  nolio,  et  non  proprietas.  Relatio  au- 
tem  ad  notionem  sicut  inferius  ad  suuni 
superius  se  hahct  :  quia  omnis  relatio  est 
nolio,  et  non  convertitur,  eo  quod  inna- 
scihilitas  est  notio,  et  non  relatio,  nisi 
large  sumendo  relalionem,  ut  dictum 
est. 

Itcm,  riterius  ex  hoc  palet  secundum 
communiorein  opinionem,  quoe  fere  ab 
omnihus  defenditur  hodie,  quod  quinquc 


IN  I  SEiNTENT.  DIST.  XXVI,  B,  AUr.   10. 


19 


sunt  notiones,  scilicet  innascibilitas,  pa- 
tcrnitas,  tiliulio,  coniniunis  spiralio  acti- 
va,  et  spiralio  passiva.  Quatuor  auteni 
relaliones  :  paternitas,  tiliatio,  communis 
spiratio,  et  spiratio  passiva.  Quatuor 
etiam  proprielatcs  personse  :  innascibili- 
tas,  paternitas,  liHatio,  et  spiralio  passi- 
va.  Tres  autem  tanluni  proprietates  per- 
sonales,  scilicet  patcrnitas,  filiatio,  et 
spiratio  passiva. 


ARTICULHS  X. 

Utrum  in  divinis  sint  finitse  vel  infmitie 
relaliones,  el  omnes  assistentes  ? 


Deinde  quicritur  de  boc  quod  dicit  in 
Littera,  ca[).  li,  u  Est  propriian  soliiis 
Patris,  non  qnia  non  est  nalus  ipse, 
etc.  » 

1.  Hoc  enini  vidolur  falsum  :  quia  in- 
fra  '  dicct  quod  innascibilitas  estproprie- 
tas  Patris,  eo  quod  soH  Patri  convenit  : 
ergo  proprium  est  Palris_,  quod  soli  Pa- 
Iri  convenit  :  ergo  proprium  est  Patris, 
quia  non  est  natus  ipse  :  et  hoc  negat 
bic. 

2.  Ttem,  Ex  hoc  quod  bic  dicit,  vide- 
tur  accipi,  quod  proprietates  sunt  tres,  et 
non  plures.  Et  si  dicas,  quod  inteUigitur 
de  proprietalibus  personaHbus  tunlum, 
quas  iMagister  bic  et  in  sequenti  distin- 
ctione  tantum  determinat,  videtur  saltem 
quod  rekitiones  sint  iulinitie,  sic  :  Qui- 
quid  sine  omni  mutatione  personic  et 
per  accidens  innascitur  et  ex  liabitudiue 
alterius  ad  ipsum,  boc  multipHcatur  se- 
cundum  iHas  babitudines  :  relalio  sic 
innascitur  :  ergo  muUipHcatur  secundum 
babitudines  aliorum  ad  ipsum.  Prinia 
supponitur  a  lioetio  in  Hbro  de  Trinitate, 
et  ab  Avicenna  in  prima  pldlosophia. 
Inde  procedo  ulterius  :  Habitudincs  alio- 
rum  ad  quodUbet  entium  sunt   inliniltje, 


et  vadunt  et  veniunt  continue  :  ergo  iu- 
linitie  sunt  rebitiones  in  quoUbet  entc  : 
ergo  muUo  uiagis  in  Deo  qui  se  imme- 
diatius  liubct  ad  quodbbet  ens,  quam  ali- 
quod  ens  creutum  ad  aHud. 

3.  Item,  Yidentur  etiam  ul)  oeterno  re- 
bitiones  infinitffi  in  Deo  fuisse  :  babiludo 
enim  unius  ad  aUerum  facit  relationem  : 
sed  secunduin  quodUbet  attributum  se 
habet  unus  ad  abum  ab  teterno  :  propter 
quod  dicuntur  tcqualos,  simik's,  idom,  et 
bujusmodi  :  crgo  cum  hujusmodi  attri- 
buta  inlinita  sint,  videntur  hujusmodi 
hal)itu(Hnes  esse  inlinitse  :  et  sic  ab  oeter- 
no  multse  fuerunt  rehitiones. 

'(•.  Item,  Ab  ceterno  fuerunt  in  Deo 
omniurn  rerum  rationcs,  quoe  non  cequa- 
liter  [jossunt  dici  rationcs  nisi  per  respe- 
clum  ad  res  creandas.  Eruo  iUre  ratiouos 
ab  aeterno  fuerunt  in  ipso  et  inliuit;e  : 
non  eriio  sunt  lantum  tres. 

.^3.  Si  dicas,  quod  ilkc  non  conslituunt 
personas,  scd  istoe.  Gontra  :  Majoris  di- 
versitatis  respectus  est  ad  res  diversas  in 
bypostasi  et  natura,  quam  respectus  ad 
res  distinctas  in  hypostasi  tantum  et  non 
natura  :  sod  non  distinguit  personas  re- 
speclus  primus  :  ergo  nec  secundus. 

Pr.wterea,  Videtur  quod  hujusmodi 
relationes  infinita^  ab  cetcrno  existentos 
in  Deo,  fuerint  assistentes,  et  non  Deus  : 
et  sunt  objectiones  (lilberti  Porretaui,  et 
Simonis  Tornacensis. 

1.  Aut  enim  eo  Putor  Deus  ost  quo 
Puter  est,  aut  alio.  Si  eodem  :  sed  ossen- 
tiu  Deus  est,  qua  otiam  Eilius  est  Deus  : 
ergo  Fiiius  est  Pater.  Velsic  :  Pateriula- 
te  Pater  est  :  crgo  paternitate  Deus  est  : 
et  cum  FiHus  sit  Deus,  1^'iHus  pateruitate 
Deus  est,  quod  cst  inconvcniens.  Si  aUo  : 
ergo  aliquid  est  in  Deo  quod  non  est 
Deus,  sed  aHud  :  et  tunc  babeo  proposi- 
tum,  quod  rckitio  Deo  assistit,  et  nibil 
est  in  ipso. 

2.  Item,  In  Posterioribns,  sup[)onitur 
isla  ul  inimediata  ;  Substantia  non  est 


Queest. 


'  Cf.  Inira,  Dist.  X.\.Vin. 


20  J).  ALB.  MAG.  OUI).   IMIyEl). 

qiiarililiis  :  cr^o  a   siinili,    cl    liaec,  Snb-  '•).  Tlcm,  Ouid(|ni(l  dislinyuilur  pcr  as- 

sUinlia  non    csl  rclalio,  ((uia  gcncralissi-  sistcns   exlrinsecus    lanluin,     illud    non 

niuin  in  ulra^inc  j^ralia  sui  ct  non  altcrins  distinguitur    ali    alio    seipso    :    pcrsonae 

rcmovclur  a  iicncralissimo  j)iinio   :  crf^o  diviiKc  dislin^uuntur  rclalionc  assislcntc 

rclationcs  cliam   in   divinis    niliil   piu-di-  extrinsecus  tanluin  suis  liypostasihus,  el 

cant  in  divinis.  seipsis  :  elhoc  iterum  vicinum  cst  harcsi 

3.  Itcin,  Hoc    cx()rcsse    dicil    Hoclius,  Sahcllii. 

(]uo(l  rtdatio  nihil    ()ra'dical    in  co   cujus  i.  Itcm,  Illud  assistcns  ah  fclcrno  Dco, 

est  relalio,  scd  assistit  ei  :  eldicit  qualiter  aut  cst  ens  crealum,  aul    increalum.  Si 

se  habcat   ad  aliud  :  er^o  vidctur,   ((uod  crcaluni  :  ergo  creatum  est    ab  aeterno, 

rcjationcs  assistant,  cl  non  sinl  Dcus.  ((uod  est    repuj^^nanlia    intcllcctus,    quia 

i,  Itcm,  Ilichardusde  sancto  Victoredi-  crcatum      o()positain      ralionem      liahcl 

cit,  quod  rclatio  non  tam  j^enus  est  entis,  iEtcrno.    Si   increalum  :  ergo  est  Dcus, 

quam  ens  in  oiuni  gcncre  entium  respcr-  vel  duo  dii,  vcl  ciiam  creati,  vel  inliniti 

suin  :  crt^o  vidclur,  quod  i()sum  sit  magis  cranl,  quod  falsum  est. 

ratio,  quam  natura  aliqiia  :  quia  nihii  in  Si  aulem  dicas,    sicut   dicunt  quidam 

rc  est  respcrsum    in  oinni  gencrc    entis.  inodcrnorum,    quod  relalio  est    medium 

sed  conira.       Sed  coNTRA  :  cntis,    ct    Ron    cntis  :  eo    quod  ipsa  est 

1,  Augustinus  su|)ra  dixit  ',  quod  si  ralio  rei,  et  non  res  :  ncc  est  etiam  ratio 
Deus  non  ea  maynitudinc  est  magnus  rei  ahsolute,  sed  est  ratio  comparationis 
quae  ipse  est,  sed  participatione,  quod  rei  ad  aliam  rem.  CoNrn.v  :  Ista  ratio 
major  est  sua  magnitudo  quam  ipse  :  aut  aliquid  |)onit  in  re  extra  mentem 
ergo  a  siinili,  si  non  ca  paternitate  Pater  ratiocinantis,  aut  nihil.  Si  aliquid  ponit: 
est  quoe  ipsc  est,  paternitas  sua  major  tunc  habeo  propositum,  quia  tunc  erit 
est  quam  ipse.  genus  entis,  et  non  ratio  sola.  Si  nihil  : 

2.  Ilcin  ohjicitur  fortius  :  Aut  Porreta-  ergo  ratio  ejus  estcassa  et  vana  :  et  quod 
nus  ponit  relationcm  suam  aliquid  esse  magis  diflicile  est,  ex  hoc  sequitur,  quod 
ens  in  divinis,  aut  nihil.  Si  aliquid  :  tunc  personae  divinae  quae  non  nisi  eo  quod  ad 
oportet,  quod  sit  substantia,  vel  acci-  altcrum  est  distinguuntur,  non  diirerunt 
dens  :  si  accidcns,  erit  in  aliquo  subje-  nisi  ratione  sola,  et  non  realiler  distin- 
cto,  ct  illud  erit  compositum  variatum  guuntur  :  quod  quia  dixit  SabelHus,  con- 
per  accidcns  :  quae   omnia    absurde    de  demnatus  est  pro  haerelico. 

Dco  inlclligunlur.  Si  est  substantia,  tunc  •>.  PraBterea,  In  praefatione  cantat  Kc- 

habeo  proposilum,    quod    non    assistit,  clesia  :  <(  Et  in  personis  proprictas,  et  in 

sed  cst  substanlia   ipsum  rclativum.  Si  «  cssentia  unitas_,  et  in  rnajestate  adore- 

autem  niiiii  cst  :  ergo  cum  pcrsonae  non  «  tur  requalitas  ^  »  Si  ergo  proprietasin 

distinguantur  nisi  solo  eo  quod  ad  allc-  pcrsonis  adoranda  est  ut  Deus,  non  erit 

rum    cst,    ut  dicit    Augustinus  et    lides  assistens  ut  extrinsecusadhaerens  tanlum. 
Catholica,  pcrsona'  nullo  distinguuntur  : 

quod  anlcm  nullo  distinguitur,   omnino  Solutio.  Diccndum,  ((uod  opinio  Por- 

nihil  cst  :    crgo   personae   omnino    nihil  rctanornm  et  falsa  ct  hicrctica  est,  et  ab 

sunt,  nisi  nomina  sola,  quod  est  haercsis  Alcxandro  Papa  inconcilio  Rcmensi  con- 

Sabellii.  demnata  '.    Unde  dicimus  nec   infinitas 


'  Cf.  I  Sontontiarum,  Dist.  XXI.  Toni.  XXV.  Pictaviensis  Episc.,de  SS.  Trinitate.  Huic  con- 

2  Pr.Tfatio  de  SS.  Trii)itato.  cilio  prffifuit  S.  IJcrnanlus.  In   concilio    Turo- 

^  Vidftur  liic  api  do  concilio  Romnnsi  lialiito  iionsi  (HO.Ji  lialjito  sul)  Alexandro  III,  ronova- 

die  xxiia  Martii  aiini    1148,    sub    Eugenio    III,  tae  fuerunt  condemnationes  adversus   Porreta- 

ubi  damnati  fuc^runt  errores  Gilberti  Porretani,  nos  (Acta,  apud  Baron.  H6.3). 


IN  1  SENTENT.  DIST.  XXVI,  B,  ART.  10.  21 

relationes    ab    aeterno   esse,     nec    eliani  ri  in  alio  ente,  scd  polius  fundari  in  alio 

relationes  assistere,  nec  relationes   nihil  sicut  in  causa  non  in  subjecto  :  sicut  dicit 

esse  :  sed  confitemur  relationes  quatuor  Philosophus,  quod  unum   in    substantia 

ab  eeterno,  et  has  Deum  esse  :  et  rehitio-  facitidem,  et  unum  inquantitate  aequale, 

nes  etiam  in  inferioribus  aliquid  esse,  et  et  unum  in  qualitale  simile  :  cum  tamen 

inesse,  et  adesse  :  in  superioribus  autem  utrumque,  scilicet  et  aequabtas  et  quan- 

nec  adesse,  nec  inesse,  proprie  loquen-  titas  in  uno  fundentur  subjecto  quod  cst 

do,  sed  esse  ipsa  relativa,  ut  supra  deter-  subslantia  :   ita  autem  non    substernitur 

minatum  est.  aliquid  in  quo  sit  paternitas,  vel   fdiatio, 

Ad  PRiMUM  ergo  dicendum,  quod  sunt  vel  aliqua  relatio   originis    :   quia  origo 

qugedam   relationes    secundum  rem  exi-  est  secundum  substantiam  hypostasis  :  et 

stentes  in  utroque  relativorum  in  inferio-  ideo  relatio  talis  immediatum  habet  or- 

ribus_,  ut  illse  quae  innascuntur  mulatione  dinem    ad  hjpostasim   originantem   vel 

utriusque,  sicut  omnes  relationes  origi-  originatam. 

nis,  et  hae  relationes  verissimum  dicunt  Dicendum  ergo  ad  primum,  quod  Ma- 

correspectum  ad  se  invicem,   et  semper  gister  Hugo  non  quaerit  nisi  personales 

exigunt   diversas  hypostases    in    quibus  proprietates  tantum,  quae  sunt  rehationes, 

sint,    sicut    pater   et  fdius   :   numquam  licet  non  solae. 

enim  est  pater   in   inferioribus    nisi   sui  Ad   aliud   dicendum,   quod   rehitiones     ^j  2. 

mutatione,  nec   umquam    filius   alterius  quai  realiter  existunt  in  relativo,   secun- 

mutatione  sed  propria.  Sed  quaedam  aliae  dum  originem  non  sunt  infinitae,  ut  jam 

sunt  dictae  quidem  semper  ad  converten-  patuit  :  sed  relationes  quae   non  surgunt 

tiam  et  ad  se  invicem,  sed  non  innascun-  ex  origine,   sed    ex  mutatione   alterius, 

tur  ex  utriusque  mutatione   necessario,  meo  judicio  non  sunt  relationes  reales  in 

sed  alterius  tantum  :  et  illae  sunt   quae  utroque,  sed  in  uno  tantum,  et  in  altero 

non  sunt  simplices,  sed  fundantur  super  ratio  correspectus  et  non  res  relationis  : 

aliud  ens  quantitatis,  vcl  qualitatis,  vel  ethaec  ratio  non  est  vana,  quia  fundatur 

aliud  hujusmodi,   sicut  similis,  aequalis,  in   habitudine  respectus  realis   in  altero 

dexter,  sinister,  et  hujusmodi.   Et  quae-  relativorum. 

dam    sunl  relativa,    quae  nec    utriusque  Ad  aliud    dicendum,    quod    habitudo      Ad  3. 

relatione  adconvertentiam  dicuntur,  nec  unius  ad  alium  secundum  attributa,  non 

utriusque     mutatione     innascuntur,    ut  est  habitudo  proprie,  sed    unitas   distin- 

scientia  et  scibile,  et  unum   et  multum,  ctorum  :  et  illa  non  imporlat  aliam  rea- 

ut    dicit  Dionysius    et    Philosophus,  ut  lem   relationem,  nisi   distinctorum    sub 

Creator  et  creatura.  Non  enim  sequitur,  illo  uno  :  et  ideo  cum  non  sit  relatio  di- 

si  scientia  ad  allerum  est,  quod  et  scibile  stinguens    nisi    quadruplex,    non    erunt 

secundum  id  quod  est  ad  alterum  sit :  nec  plures  relationes  quam  quatuor  ab  aeter- 

etiam  sequitur,    si    mutatus    est  sciens,  no.  Similiter  etaequalis,  et  similis,  ratio- 

quod  mutatum   sit    scibile.    Unde    quia  ne  ejus  in  quo  est  similitudo  et  a?quali- 

primo    modo    dicta   relatio    verissimum  tas,  non  dicunt  relationem,  sed  rationem 

habet  esse  relationis  et   simplicissimum  aequalium  et  similium,  et  tunc  important 

solum,  illa  ablata  mutatione  a  relativis,  easdem  quatuor  relationes  distinguendo, 

transsumitur  in  divina,  ut  prius  diximus.  sicut  supra  dictum  est  '. 

Et  si  objicias  mihi,   quod  in  inferioribus  Ad   aliud   dicendum,  quod    respeclus      Ad  4. 

omnis  relatio  fundatur  in  alio  ente,  cum  rationum  a?ternarum  est  ratio,  et  non  res 

sit  accidens,  et  accidentis  esse  est  inesse.  diversaa  Deo.  Et  si  quaeras,  In  quo  fuerit 

Respondeo,  quod  non  sic  intelligo  funda-  iUa  ratio  ?  Dico,  quod  ratio  tribus  modis 

'  Cf.  Sententiarum,  Dist.  XVIII.  Totn.  \XV. 


22 


1).  ALB    MAG.   ORI).  Vl\AU). 


Ad  5. 


Ad  qusest.l. 

Ad   1. 


Ad  2. 


Ad  3. 


iliiilur.  scilici'1  in  aiititudiiic  rc.i  dc  (jUii 
cst :  t'l  sic  csl  in  polculia,  cl  iu  raruuic 
raliocinaulis  croati,  ct  iu  raliouc  (Ircato- 
ris.  l*riino  auteni  cl  ulliuio  niodo  ralio 
poluit  cssc  ab  cctcrno  :  quia  nihil  aliud 
|)i»nil  quaui  Dcuin  :  incdio  vcro  niodo 
m^n.  L  nde  ex  hoc  nihil  potest  probari. 

Ai)  ALiLo  dicenduni,  quod  quoad  quid, 
esi  inajor  distinctio  iu  ndatiouc  rcspi- 
cienle  divcrsum  esse  in  nalura  et  hypo- 
slasi,  quam  ad  distinctum  in  liypostasi 
tantuin  :  cl  quoad  quid,  non  est  verum. 
Si  enim  major  est  distinctio  quae  fuuda- 
tur  super  majorem,  id  cst,  magis  distin- 
cta  :  sic  veruni  esl  :  sed  non  facit  rehitio, 
sed  potius  lit  cx  illa.  Si  auteni  dicatur 
niajor  distinctio  a  magis  distinguente 
rehitionc,  non  est  verun\  :  quia  nulla  ita 
distinguit,  sicut  iila  quae  est  secundum 
originem  :  quia  de  illa  dicit  Anselmus, 
quod  nec  inleilcctus  ca[)it,  nec  ratio  per- 
miltit,  quod  in  eodem  supposito  oppositi 
respectus  esse  possint. 

Al  ALiuD  dicondum,  quod  ea  re  Pater 
est,  qua  Dcus  est,  sed  non  ea  ratione  et 
modo  intelligcn^n  :  qui  modus  intclligen- 
di  in  divinis  non  nihil  est,  sed  potius 
realitcr  significabilis,  cum  supposita  dei- 
tate  non  supponatur  palcrnitas  :  ul  cuin 
realiter  lo(jUcntt;s  diciinus,  patcruitas 
distinjruit,  ct  deitas  non  distiniruit  :  (!t 
tunc  non  procedil  objoclio,  ut  patet  per 
se  cuilibet. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  sicut  supra 
liabitum  est  ',  Deus  sine  quanlitate  ma- 
gnus  est,  non  tamen  sine  reiatione  rela- 
tus  :  secundum  aliquid  euim  potcsttrans- 
ferri  relatio,  secundum  quod  Iranslcrri 
non  potesl  in  divinain  prccdicalinncm 
quantitns:  ct  hnjus  ralio  ibi  dicta  ost,  et 
ibi  quffiiatur. 

Ad  aliud  dicenduiu,  (pjod  Boetius  in- 
tendit,  quod  nihil  [)r;pdicat  absolutuui 
secundunij^quod  relatio  :  quia  sic  est  ha- 
bitudo  qu.edam  ad  alterum.  Tamen  so- 
cundum    id    quod    est,    aliquid   prsedical 


iii  r(dalivo  in   inrcrioribus,  ct  est  i[)suiu 
rchilivuiu  iii  su|)crioiii)US. 

Ad  aliud  diccnduui,  quod  Uichardus 
non  lo([uitur  secundum  quod  est  natura 
qu;jedam  divisa  conlra  alia  cntia,  sed  se- 
cunduiu  su[)[)Ositum  suuiu  el  causam  : 
causatur  cniin  aiiquo  luodo  ab  omnibus 
generibus  enlium  :  sed  tainen  est  nalura 
(|u;cdain  divisa  contra  oinne  ens. 


AUTfcrLrs  XI. 

Qiiomodo  et  penes  qind  (lljferant  notio- 
nes  in  divinis  ?  et,An  propriefates  plu- 
res  qiipe  siint  in  ima  pcrsona,  diffe- 
rant  in  illa? 


Deinde  qucX'ritur  de  hoc  quod  dicil, 
ibi,  B,  «  licec  breviler  assiynavit  tres 
proprietates  triuni  personarum,  elc.  » 

Ex  hoc  onim  vidctur,  quod  notiones 
secundum  proprielates  diircrant. 

VA  quneritur,  Qua  diHcrcntia  ? 

l.lu  divinis  cniin  non  est  diirerenlia, 
nisi  quae  est  secundum  origincm,  quod 
unuin  est  ex  alio  :  talis  auleiu  diircrentia 
non  esl  in  notionibus,  quia  una  non  est 
ex  alia  :  paternitas  enim  numquam  pro- 
ducil  liliationem. 

2.  PicEterea,  Haec  esl  falsa,  Paternitas 
■generat,  sed  haec  ost  vora,  Palcrnilas  dis- 
linguit :  ergo  videtur,  quod  non  diHe- 
rant  in  divinis. 

Ulteiuus   quaerilur     quod    magis    est     Queesi 
diflicile,   llruni  pr()[)rietates  [)lures  qufe 
sunt  in  una  porsona,  diirerant  in  illa  ? 

1,  Vidcturquod  sic :  quia  cuni  non  sint 
nisi  iu  [)ersona  illa,  si  in  illa  non  habe- 
rent  diirerentiam,  siinpliciter  nullam  ha- 
berent. 

2.  Praeterea,  Haec  est  falsa,  Innascibi- 
litas  iii  Patre  ost  paternilas  in  Patre  : 
ergo   cum   non   fiat  remolio  vel  negalio 


'  Cf.  I  Sentcnliarurn.  Dis^t.  VIII.  Tom.  X.XV. 


IN  1  SENTENT.  DTST.  XX V(,  B,  AHT.   12. 


23 


unius  ab  alia  nisi  ralionu  divcrsitalis,  vi- 
dotur  quod  ilicC  proprietates  in  persona 
in  qua  sunt,  habeant  diversitatoni. 

3.  Iteni,  Quidquid  in  ali([uo  habet 
numeruni,  necesse  est  ut  in  eodeni  ha- 
beat  dislinctioncm :  sed  dicimus,  quod 
tres  proprietates  vel  relationes  vel  notio- 
nes  sunt  in  Patre,  duae  notiones  sunt  in 
Filio  :  ergo  in  Patre  et  Filio  notiones 
illsB  distinguuntur. 
}d  coiitra  Sed  contra  ."  Sicut  sc  liabcnt  personae 
ad  essentiam^  ita  notioncs  ad  personam  : 
sed  persona;  in  essenlia  non  distinguun- 
tur,  sed  unum  sunt  :  ergo  notiones  in 
persona  non  distinguuntur,  scd  unum 
sunt,  ut  videtur. 

soiutio.  SoLUTio.    Dicendum,    quod     notionos 

distinguuntur  seipsis :  principia  enini 
quibus  distinguuntur  rcs,  ab  invicem 
seipsis  distinguuntur,  ut  homo  et  asinus 
dillcrunt  dilTorentiis  specificis,  et  ipsae 
dilTerentia3  non  aliis  ditrerentiis,  sed  seip- 
sis  dilTerunt. 

i.d  1  ei  2.  Ad  id  quod  contra  objicitur,  dicendum 
quod  distinctio  secundum  originem  est 
duplcx,  scilicct  ad  id  quod  est  ab  origine 
vel  origo,  et  ad  id  quod  est  originis  ra- 
tio :  et  lioc  sccundo  modo  distinctio  sc- 
cundum  originem  retorquetur  ad  distin- 
ctionem  notionum  :  et  pcr  hoc  patet 
solutio  ctiam  ad  sccundum. 

\ci  qusest.  Ad  m  quod  ultcrius  quoeritur,  dicen- 
dum  quod  notiones  non  sunt  nisi  in  por- 
sonis,  ct  in  ipsis  ha])cnt  distinctioncm. 

id  object.  Ad  id  quod  coutra  objicitur,  dicondum 
quod  personae  non  ita  uniuntur  in  essen- 
tia,  quod  sint  una  persona,  sed  potius 
suiit  una  essentia  :  et  ideo  dicuntur 
ununi,  non  unus.  Ita  etiam  notioncs  non 
ila  uniuntur  in  persona,  quod  efficiantur 
una  notio  :  sed  cfliciuntur  una  persona^ 
quee  tamcn  non  componitur  ex  eis,  sicut 
nec  essentia  ex  personis.  Sed  verum  est, 
quod  notiones  non  dicuntur  unum  pro- 
pter  unitatem  personae  in  qua  sunt :  quia 
ly  uniim  in  ncutro  genere  retorquetur  ad 
essentiam  :  unde  notioncsnon  sunt  unum 


proptor  p(M'sonam,  scd  pro[)tcr  essentise 
sim[)hcitatem  :  a  persona  auf(^m  non  ha- 
bont  distinctionem,  nec  etiam  unitatcm  : 
quia  seipsis  distinguuntur,  et  in  quantum 
r'cferuntur  ad  actus  nolionales. 


AUTICIJLUS  XII. 

Aii  siipposita  persona  supponltur  notio  ? 

Dcinde  quoeritur  de  hoc  quoddicit,  ibi, 
15,  nNotanl  rclationes  qim  non  swit  Deo 
accidentales ,  sed  in  ipsis  personis  ab 
selerno  sunt^  etc.  » 

1.  Videturenim,quodex  hoc  sequatnr, 
quod  supposita  persona  supponatur  no- 
tio  :  quiecumque  enim  penitus  idcm  sunt 
in  rc,  supposito  uno,  supponitur  et  alle- 
rum. 

2.  Prffitcrea  hoc  dicit,  quod  notio  est 
substanlia,  scd  immcdiatius  notio  ordi- 
naturad  hypostasim  quam  ad  essentiam: 
ergo  videtur,  quod  propria  et  immediata 
sit  ista  notio  in  persona :  sed  persona 
generat :  ergo  et  notio  :  et  sic  videtur, 
quod  supposita  pcrsona  supponatur  no- 
tio. 

3.  Itcm,  Non  est  ita  lidcs  determinata 
in  numero  notionum  sicut  in  numero 
personaruin,  et  non  condemnantur  qui 
dicunt  notiones  in  divinis  niliil  csse 
prseter  personas  :  ergo  videtur,  quod  se- 
cundum  fidem  Catholicam  notionos  nihil 
sint  preeter  personas  :  ergo  supposita 
[)ersona,  supponitur  notio. 

Sed  contua:  Queecumquc  ita  se  ha-  ged  contra. 
lient,  quod  supposito  uno,  supponitur  re- 
liquum,  in  illis  quidquid  attribuitur  uni, 
attribuitur  cl  alii  :  sed  non  sic  est  de  no- 
tione,  ct  porsona  :  quia  notio  distinguit, 
ct  non  distinguilur  :  porsona  autem  dis- 
tinguitur,  et  non  distinguit  :  ergo  suppo- 
sita  persona,  non  supponitur  notio. 

Quod  coNCEDiMus  :  diccntes  adprimum,  s^,imio_ 
quod  licet  persona  et  notio  non  difTerant  ^^'^  '• 
re,  ditferunt  tamoii  in  inodo  intelligendi ; 


24 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  m/EY). 


Ad  2. 


(jui  inodiis  iTalilci-  siynilicalur,  (.uni  di- 
citur,  nolio  (iisliiij^uit,  persoua  distin- 
guilur:  unde  ncc  suflicit  ad  hoc  quod 
supposito  uno  supponatur  ct  leliquuin, 
idontitas  lei  :  scd  oporlel  insuper  etiain 
adesse  hoc,  quod  quidfjuid  convenit  uni, 
convcnial  et  altcM-i. 

Ad  ALii.D  dicciKhim,  (juod  licel  notio 
sit  iininediata  personfp,  et  pcrsona  suh- 
stantiiT,  ilaquod  nuUuni  est  nicdiuin  pr.c- 
dicatuin  quo  personai  participent  nolio- 
nem  vel  essentiam,  non  lamen  hoc  suf- 
ficit  ad  hoc  quod  supposilo  uno,  suppo- 
nalur  et  reli(juum  :  scd  oportet  unum 
iininediatum  esse  ad  actum  et  altribuium 
alterius  :  sicut  generare  est  actus  perso- 
nae  :  et  lioc  non  convenit  notioni  vel  es- 


scntia'.  I^t  ideo  cuiu  sic  j)roceditur  ;  no- 
tio  cst  j)ersona  :  persona  generat :  ergo 
notio  generat  :  incidit  fallacia  accidcntis  : 
eo  quod  suinitur  e.xtraneum,  quod  non 
convenit    sccundum     lationem     intclH- 


gendi. 


Ad  ALiiJD  diccndum,  quod  licet  notio- 
nes  aUqui  dicant  non  esse,  hoc  refcrunt 
ad  hoc  secundum  (juod  abstractive  si- 
gniUcantur  :  sed  si  dicerent  nihil  distin- 
guere  personas  divinas,  hoc  non  csset 
CathoUcum  :  et  ideo  oportet,  quod  notio- 
nes  aUquo  modo  ponanlur  vcl  iinj)licite 
vcl  explicite  :  et  tunc  non  omne  (juod 
convenit  notioni,  convenit  personae  :  et 
ita  supposito  uno,  non  supponitur  reli- 
quum. 


Ad  3. 


C   Quod  non  omnin  qiirp.  de  Deo  dicuntnr,  secundum  siibstantiam  dicuntur  :  quse- 
dam  enim  secundwn  relationem  dicuntur,  nihil  tamen  secundum  accidens. 

Quociroa  sciendutn  est,  non  omne  quod  dicilur  de  I)eo,  dici  sccundum 
subslantiain  :  quia  qutcdam  dicuntur  secundum  relationeni,/jua3  non  est 
accidens,  quia  non  esl  mutahilis.  Unde  Augustinus  in  lihro  Vde  Tviniiate  * 
ait  :  Nihil  in  Deo  secunduin  accidens  dicilur,  quia  nihil  ei  accidit.  Nec 
tamen  omne  quod  dicitur,  secundum  suhstantiain  de  Deo  dicitur.  In  rebus 
creatis  atque  mutabililms  (juod  non  secunduin  substanliam  dicitur,  restal 
ul  secundurn  accidens  dicatur.  In  Deo  aulcm  nihil  quidem  secunchim  acci- 
dens  dicitur,  quia  nihil  in  eo  mutabile  esL  aut  amissil)ile.  Nec  lamen 
omne  quod  dicitur  de  Deo,  secundum  substantiam  dicitur^  Dicitur  enim  ad 
aliquid,  sicul  Paler  ad  Filium,  et  Filius  ad  Patrem,  quod  non  est  accidens : 
quia  et  ille  semper  est  Pater,  et  ille  scnqier  est  Fllius,  et  ita  semj^er  :  quia 
sernper  natus  est  Filius,  nec  coepit  umquam  esse  Filius.  Quod  si  aliquando 
esse  coepisset,  aut  aliquando  desineret  esse  F^ilius,  secunduin  accidens  di- 
ceretur.  YA  quia  Paler  non  dicitur  pater  nisi  ex  eo  quod  est  ei  lilins,  et 
Filius  non  dicilnr  (ilius  iiisi  ex  eo  quod  habet  patrem,  non  secundum 
suhstanliain  hcoc  dicuntur,  sed  ad  invicem  ista  dicuntur  :  neque  tanien  se- 
cunduin  accidens,  quiaetquod  diciliir  Pater  et  quod  dicitur  Filius,  et  aeter- 


'  S.  Algustinus,  Lib.  V  cle  Trinitate,  cap.  9, 
*  Idkm,  Ibidem,  cap  4, 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVI,  C,  ART.  13.  25 

nuin  atqiie  incommulabile  est  eis  '.  Ecce  aperte  his  verbis  ostenditur,  qucT- 
dam  dici  de  Deo  secundum  subslanliam,  quaidam  secundum  relationem,  ni- 
hil  tamen  secundum  accidens.  Ostenditur  etiam  proprietas  Patris  esse,  quod 
habet  Fiiium  :  et  proprietas  Filii,  quod  habet  Patrem.  Ideoque  cum  dixit 
eeternum  et  incommutabile  esse  quod  Pater  dicitur,  et  quod  FiHus  dicilur, 
ita  intelligi  voluit,  id  est,  proprietas  qua  Pater  est  Pater,  et  proprietas  qua 
Filius  est  Filius,  eeterna  est  et  incommutabiUs  :  quia  et  Pater  semper  Pa- 
ter,  et  Filius  semper  Filius.  Unde  et  Hilarius  proprietates  personarum  as- 
signans  in  libro  XII  de  Trinitate  ait :  Si  semper  Patri  proprium  est  quod 
semper  est  Pater,  necesse  est  semper  Filio  proprium  esse  quod    semper 
est  Filius.  Ubi  enim  semper  Pater  est,  semper  et   Filius  est.  Ergo  qui   non 
semper  Paler  est,  non  semper  genuit.  Item,  in  eodem  :  Nato  Deo    manife- 
stum  est  proprium  esse  quod  Filius  est. 


ARTICULUS  XIII. 


tur  :  ergo  cognoscitur  originis  proprie- 
tate  :  seu  originis  proprietas  in  divinis 
non  nisi  triplex  est,  scilicet  qui  non  ab 
alio,  a  quo  alius  per  generationem,  et 
Utrum  lantuni  Ires  sunt  notiones  in  qui  ab  alio  per  spirationem  :  ergo  vide- 
divinis  ?  tur,  quod  non  sint  nisi  tres. 


Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit  : 
«  Ostenditur  etiam  proprietas  Patris 
esse,  quod  Iiabet  Filium,  etc.  » 

Hic  enini  incidit  quaestio  de  numero 
notionum.  Supra  enim  probatum  est, 
quod  sint  linitoe,  et  in  personis  sunt,  et 
nonassistentes.  Videtur  autem,  quod  sint 
tantum  tres,  et  est  communis  objectio  : 

1.  Omnis  enim  notio  est  aliqua  trium 
personarum  :  sed  personae  non.  multipli- 
cantur  nisi  per  tres  :  ergo  nec  notio- 
nes. 

2.  Item,  Persona  una  ut  persona,  non 
potest  cognosci  nisi  uno  modo,  sicut 
ipsa  non  nisi  uno  modo  est  :  cum  ergo 
notio  sit  ad  persona?  cognitionem,  vide- 
tur  quod  notiones  non  sint   nisi  tres. 

3.  Item,  Originis  proprietas  in  divinis 
facit  personas  :  sed  unumquodque  co- 
gnoscitur  eodem  modo  quo  in  esse  se- 
cundum  rationem  intelligendi  constitui- 


VmETUR  autem,  quod   sint    sex  :  quia 

4.  Ita  dicit  Anselmus  in  libro  de  Pro- 
cessione  Spiritus  sancti:  «  Porro  sex  sunt 
differentise  Patris  et  Filii  ex  his  nascen- 
tes  nominibus,  scilicet  habere  patrem, 
non  habere  patrem,  habere  lilium,  non 
habere  filium,  habere  Spiritum  sanctum 
de  se  procedentem,  non  habere  Spiritum 
sanctum  de  se  procedentem  :  »  cum  igitur 
hic  enumerentur  sex,  et  insuper  sit  inna- 
scibiHtas  qute  hic  non  tangitur,  videtur 
quod  septem  sint  notiones. 

5.  Item,  Nos  habemus  notionem  unam 
quae  non  est  ab  alio  :  ergo  habebimus 
aliam  quse  est  ab  alio,  et  a  quo  alius, 
et  a  quo  nullus,  et  qui  ab  alio,  a  quo 
alius  :  ergo  videtur,  ad  minus  sunt  sex 
notiones. 

().  Item,  Videtur  quod  non  sunt  nisi 
tres  :  quia  innascibilitas  est  in  uno  :  sed 
videtur,  quod  paternitas  et  filiatio  sint 
una :  eadem  enim  est   via  a  Thebis  ad 


^  S.  AUOU3TINU9,  Lib.  V  de  Trinitate,  cap.  5.  «  Edit.  Joan.  Alleaume,  dixerit. 


26 


n.  Al.n.   MAC.  ORI).  PR/RD. 


.Vllienas,  (jua.'  esl  de  .VtliLMiis  ad  '\'\iv- 
bas  :  ergo  a  simili,  eadoni  in  essentia  esl 
eonij)ai-alio  Putris  ad  l''iliiini.  ct  l"'ilii  ad 
Palrcni  :  sed  Patris  ad  l-^iliuni  eouipara- 
tionem  nominat  paternilas,  filiutio  au- 
tem  e  eonverso  :  ergo  eadem  est  pater- 
nitas  et  liliatio.  I^adem  ratione  eadem  est 
spiratio  aetiva,  et  passiva  :  ergo  non  sunt 
nisi  tres  notiones. 

7.  Item,  Videtur  quod  non  sint  nisi 
duije  :  quia  negatio  nihil  facit  cognosci : 
cum  igitur  innascibilitas  sit  ncgatio,  vi- 
detur  quod  non  sit  notio  :  et  pateruitas 
et  liliatio  etspiralio  aeliva  et  passiva  suul 
duoe  :  ut  jam  prohatum  est,  videlur  quod 
non  sint  nisi  duie. 

soiuiio.  SoLUTio.  \d  hoc  leve  est  rcspondcre, 
supponeudo  quod  Iria  exigunlur  ad  hoc 
quod  ipsuui  sit  nolio  porsonae.  Pei-sona 
eniniesl  nonien  perlinens  ad  dignitatem, 
siculsupra  determinalum  est  :  ergo  non 
cognoscitur  nisi  proprietate  ad  diguita- 
tem  perlinente.  Dico  igilur  quod  opor- 
tet  (juod  pcrlineat  ad  dignitatem,  et  illam 
dignitatem  in  specie  exj^rimat^  cl  quod 
sit  principium  cognitionis  personoe  :  cum 
(M"uo  non  essc  ahalio  uon  conveniat  nisi 
uni  soli,  patel  quod  hoc  quod  in  specie 
dicit,  dieit  eti;im  diguitatcm  :  (juia  uon 
esse  ab  alio  dignitas  est,  et  dieit  ratio- 
nem  cognoscendi  :  et  ideo  iiinascibilitas 
uotio  et  dignitas  est  Patris,  quia  in  or- 
dine  naturje  duae  personiE  non  esse  ah 
alio  non  possunt.  I'^sse  autem  ab  alio, 
non  delerminat  in  specie,  ^et  in  genere, 
non  dieit  dignitatem  :  el  ideo  non  est 
uolio  sed  consequens  nolioncm.  Siinili- 
ter  a  quo  alius,  lieet  dicat  vel  dicere  vi- 
dealur  «piaindam  dignitatem,  tauuMi  quia 
in  specie  non  determiuat,  non  diriinit 
notionem  dignitalis  :  et  ideo  ^non  est  no- 
tio.  Sed  esse  ab^alio  gper  gcnerationeni 
esl  dignitatisj  quod  imjiorlat  naturte 
a^qualitalem  et  communicationcm,  et 
similiterjesse  ab  alio  perj  spirationein  : 
et  ideo  illa  dicunt  notiones.j^Similiter  a 
quo  alius  jpcr  generationem,  et  a  quo 
alius  p(M'  sj)iratiouem  specilicanl   princi- 


j)ium  eoguosceudi,  el  ideo  illa  eliiim  di- 
gnilatem  important.  iNotiones  igitur  sunt 
quiiujue  tanlum,  scilicet  qui  non  ab  alio 
quod  dicit  innaseibilitatem,  a  quo  alius 
per  generalionem,  et  a  quo  alius  per  spi- 
rationem,  el  (jui  ah  alio  per  generalio- 
nem,    el   qui    ah   alio    jier    sj)irationem. 

Ad  1'Ri.Mr.M  ergo  dicendum,  quod  liret  Ad  i  ei  2. 
quaelibet  notio  sit  aliqua  trium  perso- 
narum,  non  taincn  sequilur  quod  non 
sint  nisi  tres  :  quia  nou  accijiiunt  uume- 
rum  a  pcrsonis,  scd  j)otius  a  seipsis,  se- 
euudum  quod  por  ipsas  porsonre  dividuu- 
tur  diversimode  in  essc  personali,  et  di- 
gnitates  cognoscuntur. 

Ad  ALiLDdicendum,  quod  oiigiuis  pio-      j^^  3 
[irietas  multij)lex   est,  secunduiu  comj)a- 
rationem  ad  antc  et  post,  et  non  est  tan- 
tuin   sccundum    numerum    eoruni    qu;e 
originantur   illis    pioprietalibus. 

Ad  ALiiD  diceiidum,  quod  Aiiselmus  A114. 
voeal  diirerentias,  distiucliones  persona- 
rum,  penes  oa  quse  communiter  vel  pro- 
prie  personas  consequuntur  :  sicut  non 
habere  liliuui  est  coinmune  quoddam, 
ex  quo  non  cognoscitur  aliqua  dignitas  : 
unde  ibi  non  intendit  j)rol)are  numerum 
notionum. 

Ad  ALiLi)    dicondum,    quod  non    esse      ^,|  5 
ah  alio  dieit    dignitatem   et    in   speciali, 
esse  autom  ab  alio  non  sic  dicil  :    et  ideo 
nou  est  est  simile. 

Ad  ALiuD  dieendum,  quod  illud  argu-  AiI  0. 
nuMitum  quidam  concedunt.  Scd  aliter 
est  diccnduin,  (juod  sicut  in  actiono  et 
est  idijuod  aceidens  est,  et  est  secunduin 
hoc  inagenle  :  el  est  id  quod  esl  aelio, 
et  secundum  hoc  est  ah  agentc  in  pa- 
tienle  :  ita  in  relatioue:  unde  paternitas 
est  iii  Patre,  et  soeundum  (juod  est  ad 
Filium,  sic  cst  udhue  in  Patre  respeetu 
Kilii,  et  e  converso  de  filiatione  :  ot  ideo 
iclatio  secundum  id  quod  est,  non  est 
nisi  inielativo  quod  denomiuat,  licet  jhm- 
rospectum  cointelligatur  suuiu  correlati- 
vuin  :  et  ideo  relatio  secundum  id  quod 
est,  non  est  in  medio.  Unde  non  est  si- 
mile  via  ab  Athenis  ad  Tliehas  :  quia  illa 
secunduui  id  quod  est,  in  medio  ost  :   sed 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVI,  D. 


27 


est  siiiiile  de  comparationeThebarum  ad 
Atlienas,  et  e  couverso  :  quia  termini 
viae  licet  ad  se  invicem  comparentur, 
tamen  difreruntsecundum  id  quod  sunt : 
et  idem  est  de  paternitate  et  iiliatione. 
De  processione  activa  et  passiva  omnino 
eadem  est  ralio  :  et  ideo  ditrerunt  illae 
relationes. 


Ad  aliuu  dicendum,  qaod  non  est  Ad  7, 
absolute  ne^atio,  sed  })onit  aliquid  in 
Patre,  ut  infra  patebit '.  Vel  dicatur,  quod 
negationes  notum  faciunt,  sicut  supra 
probatum  est.  Sed  prima  solutio  verior 
est. 


D.  Qiiare  dica(u)'  esse  proprium  unigojiili  qiiod  est  Filius  Dei,  cum  cliam  homlnes 

sint  '  filii  Dei  ? 


Hic  qutTPitur,  Quomodo  dicatur  proprium  nato  Deo  quod  est  Dei  Filius, 
vel  yenitus  ex  Deo  :  cum  eliam  hominesfiliiDei  dicantur  etsint,  secundum 
illud,  FlUi  Excelsl  omties  '\  Et  ad  Moysen  de  populo  Israel  Dominus  ait  : 
Filins  ?neus primofjenitus  Js?'ael\  Sed  magna  est  distantia.  Ilomines  enim 
filii  Dei  sunt  factura,  non  nativitatis  proprietate  :  Deus  autem  Filius  ori- 
ginis  proprietate  Filius  est,  et  veritate  nativitatis,  non  factura  vel  adop- 
tione  :  et  illi  quidem  ante  sunt,  quam  filii  Dei  sunt.  Fiunt  enim  filii,  non 
nascuntur  filii  Dei.  Unde  Ililarius  solum  Deum  natum  ori^inis  proprieta- 
te  Dei  Filium  ostendens,  inter  ipsum  et  homines  lilios  Dei  evidentissirne 
distinguit  in  libro  XII  de  Tr i n ita te  iiii  dicQm  :  Vero  Patri  solus  qui  ex  eo 
nascitur,  vere  Filius  est  :  et  nos  quidem  filii  Dei  sumus  sed  per  factu- 
ram.  Fuimus  aliquando  (ilii  iracundicc  %  sed  liliiDei  per  ado[)tionem  eflecti 
siimus  potius  quam  nascimur  :  et  quia  omne  quod  sit,  antequam  fiat  non 
fuit,  nos  cum  filii  non  fuissemus,  efficimur.  Anle  enim  filii  non  eramus, 
sed  per  gratiam  facti  sumus,  non  nati,  neque  generati,  sed  acquisiti.  Ac- 
quisivit  enim  nos  Deus  sibi,  ct  per  hoc  dicitur  nos  genuisse.  Genuisse  enim 
Deum  filios,  num({uam  cum  proprietatis  significatione  cognoscimus  dici. 
Ex  adoptione  enini  homo  factus  est  filius  Dei,  non  ex  generatione  :  neque 
ei  proprietas  est,  sed  nuncupatio  :  ac  per  id  non  vere  filius  cst,  quia  nec 
proprie  natus  dicitur,  nec  semper  fuit  filius.  Unigenitus  aulem  Deus  nec 
fuit  aliquando  non  Filius,  nec  fuit  aliquid  antequam  Filius,  nec  quidquam 


'  Cf.  Infra,  Dist.  XXVIII. 

■^  Edit.  Joan.  Alieaume,    simt. 

^  Psal.  Lxxxi,  6. 

*  Exod.  IV,  22. 

2  Ad  Ephes.  n,  3  et  seq.:  Eramus  nalura  filii  irw,  etc.  Ipsias  (scilicel  Dei)  sumiis  factura,  etc. 


28  D.  ALB.  MA(;.  OHI).  VM/EY). 

ipso  nisi  l'iliiis.  Alqin»  ila  sciiipor  (!sl  iMliiis,  nns('il)ilitalis  i^roprietiile  ac 
veritalo  Filiiis  est  solius  qui  genuit,  el  ille  lanliiin  qui  j^enuit  Pater  ipsius 
est :  quia  siciil  ille  Filius  origine,  ita  ille  Pater  gcneratione. 


E.  Quod  honio  dicitur  filius  Trinitatis,  et  Trinitas  ijotest  dici  puler  hoiainum. 

Jioino  vero,  qui  filius  Dei  est  factura,  non  lantuni  Patris,  sed  et  Filii,  et 
Spiritus  sancli  filius  est,  id  est,  lotius  Trinilatis  :  etTrinitas  ipsa  pater  ejus 
dicipolest.  Unde  Auf;ustinus  in  libro  V  de  Tvinitale  dicit :  Non  potest  dici 
Trinitas  Pater,  nisi  forte  ti'anslative  ad  creaturain,  propter  adoptioneni 
filioruin  '.  Quod  enini  scriptuin  est,  Aadi,  Israc.l,  Dominus  Dcua  noster, 
Dominus  unus  est,  non  utique  excepto  Filio  aut  Spiritu  sancto  oportet  in- 
telligi :  queni  unum  Dominurn  Deum  nostrum  recte  dicimus  :  etiam  Patreni 
nostrum,  per  gratiam  suani  nos  regenerantem.  De  hoc  etiam  Ililarius  in 
libro  VI  de  Trinitate  ait :  Omnibus  per  fidem  Deus  Pater  est,  qnibus  est 
Pater  per  eam  fidcm,  qua  Jesum  Christum  Dei  Filium  confitemur.  Kcce 
ostensum  est,  quare  ])roprium  dicatur  esse  Dei  nati,  quod  Filius  est  : 
quia  scilicet  ipse  solus  nalus  proprie  dicitur.  Unde  Ililarius  in  libro  III 
de  Trinitate  aii:  Dominusdicens,  Clarifica  Filium  twirn^ ,  nonsolonomine 
contestatus  ^  est  se  esse  Filium,  sed  et  proprietate.  Nos  filii  Dei  sumus, 
scd  non  talis  hic  Filius.  Ilic  enim  verus  et  proprius  est  F^ilius  origine, 
non  adoptione,  veritate  non  nuncupatione,  nativitate  non  creatione. 


F.  Quod  Spiritus  sanctus  dicitur  proprie  donum  Dei,  quia  proprietate  est   donum, 
ut  Filius  nativitate  :  et  utroque  modo  dicitur  relative,  et  secundurn  eamdem  rela- 
tionem. 

Ita  etiam  de  Spirilu  sancto  dicendum  est,  qui  proprie  dicitur  donum 
Dei,  cum  tamen  et  alia  plurasint  dona  Dei.  Sed  Sj)iritus  sanctus  ita  pro- 
prietate  immulabili  et  cCterna  donum  est,  sicut  Filius  proprietale  est  Fi- 
lius.  Eo  enim  dicitur  donum,  quo  Spirilus  sanctus  :  et  utroque  utique  no- 


*  S.  AuGBSTiNus,  Lib.  V  de  Triuitate,  cap.  11. 

*  Joan    xvii,  1. 

*  Edit.  Joan.  Alleaume,  contentans. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVI,  G.  29 

mine  relative  dicitur,  eademque  relatione  dicitur  Spiritus  sanctus  et 
donum,  licet  ipsa  relatio  non  ita  appareat  in  hoc  nomine,  Spiritus  san- 
ctus,  sicut  in  lioc  nomine,  donum.  Unde  Augustinus  in  libro  de  Trinitatc 
ait  :  Spiritus  sanctus  qui  non  est  Trinitas,  sed  in  Trinitate  intelligitur,  in 
eo  quod  proprie  dicitur  Spiritus  sanctus,  relative  dicitur,  cum  et  ad  Patrem 
et  ad  Filium  refertur  :  quia  Spiritus  sanctus  et  Patris  et  Filii  spiritus  est. 
Sed  ipsa  relatio  non  apparet  in  lioc  nomine  :  apparet  autem  cum  dicitur 
donuui  Dei.  Donuin  enim  est  Patris  et  Filii,  quia  ^  a  Patre  procedit,  et  a 
Filio  :  ergo  Spiritus  sanctus,  ineffabilis  quaidam  Patris  Filiique  communio 
est.  Et  ideo  fortasse  sic  appellatur,  ut  jam  diximus,  nec  iterare  piget,  quia 
PatrietFilio  potest  eadem  appellatio  convenire.  Nam  hoc  ipse  proprie 
dicitur,  quod  illi  conununiter :  quia  etiam  Pater  spiritus,  et  Filius  spiritus, 
et  Pater  sanctus,  et  FiUus  sanctus.  Ut  ergo  ex  nomine  quod  utrique  con- 
venit,  utriusque  communio  significetur,  vocatur  donuni  amborum  Spiritus 
sanctus.  Ecce  habes  quare  Spiritus  sanctus  proprie  dicatur  donum,  et  quod 
relative  dicitur,  sive  donum  sive  Spiritus  sanctus  :  et  quod  nomen  sibi  pro- 
priuni  tenet,  quod  communiter  Patri  et  Filio  convenit,  sed  divisim.  Et  est 

sciendum,  quod  cum  Pater  vel  Filius  dicitur    spiritus  sive   sanctus,   neu- 
trum  relative  dicitur,  sed  secundum  substantiam. 


G.  An  Pater,  vel  Filius,  vel  Trinitas  ipsapossit  dici  Spiritus  sanctus  ? 

Hic  qua3ri  potest,  Utrum  Pater,  vel  Filius,  vel  etiam  ipsa  Trinitas  possit 
dici  Spiritus  sanctus,  sicut  disjunctim  dicitur  et  spiritus  et  sanctus  ?  De 
hoc  Augustinus  in  libro  V  de  Trinitate  3  sic  ait  :  Trinitas  nullo  modo  pot- 
est  dici  Filius  :  Spiritus  vero  sanctus  potest  quidem  universaliter  dici,  se- 
cundum  id  quod  scriptum  est,  Quoniam  Deus  spiritus  est  '\  Itaque  Pater  et 
Filius  et  Spiritus  sanctus,  quoniam  unus  Deus  est,  et  utique  Deus  sanctus 
est,  et  Deus  spiritus  est,  potest  appellari  Trinitas  et  Spiritus  sanctus.  Sed 
tamen  tunc  Spiritus  sanctus  relative  non  dicetur  "  secundum  essentiam  : 
quia  proprie  Spiritus  sanctus,  qui  non  est  Trinitas,  sed  in  Trinitate,  dici- 
tur  relative. 


*  S.  AuGusTiNus,  Lib.  V  de  Trinitate,  cap.  11. 

*  Edit.  Joan.  AUeaume,  qui. 

^  S.  AuGusTiNus,  Lib.  V  de  Trinitate,  cap.  11. 

*  Joan.  IV,  24  :  Spiritus  est  Deus. 

^  E  dit.  Joannis  Alleaume,  dicitur. 


M)  D.  ALB.  MA(;.  OUI).   Pn.KI). 


II.   (Juidina   piilanl  Spirihmi  saiicliim  non  dici  relatirc  ad  l*atrem  et  filiiiin.,  (/iiia 
non  riciasini  rcspondenl  siOi  cucabula,  sed  falso. 


Quidam  laiiHMi  |)iilanl  Siiiriliiiii  sancliiiii  vcl  (loniim,  iion  (iici  relalivc 
ad  Palivm  vol  ad  iMJinm.  Si  eiiim,  iiiqiiiiinl,  ha*c  rclativc  ad  se  dicunlur, 
suis  invicem  sibi  respundeiiL  vocahulis  :  ul  sicnl  dicilur  Paler  Filii  Pater, 
et  Filius  Palris  Filius  :  ita  dicatur,  Paler  Sj)irilus  sancli  vel  doni  Pater,  et 
Spiritus  sanctus  vel  donum  Palris  spiritus  vel  douum.  Sed  non  ila  esl  in 
omnihus  relalivis.  Nou  eiiim  onuiia  qua;  relative  dicunlur,  suis  ad  se  invi- 
ccni  respondent  vocahulis.  IJnde  Augustinus  horum  elidens  '  opinionem  iii 
quinto  lihro  dc  TrinUaie^  :  Non  1e  inoveat,  inqiiil,  quoniam  di.ximus  Spi- 
i'ilum  sanctum  non  ipsam  Trinitatcm,  sed  eum  qiii  esL  iii  Trinilale,  rcda- 
live  dici,  licet  non  ei  respondeat  vicissim  vocahulum  ejus  ad  quem  refer- 
tiir.  Diciinus  enim  Spiritum  sanctum  l*atris,  sed  non  vicissim  dicimus 
Patrem  Spiritus  sancti,  ne  filius  ejus  intelli^alur  Spiritus  sanctus.  Item,  Di- 
cimus  Spirilum  sanctum  Filii,  sed  non  dicimus  Filium  Spirilus  sancti,  nc 
pater  ejus  inlelligatur  Spiritus  sanclus.  In  inullis  enim  relativis  hoc  con- 
liufiil,  ut  non  inveniatur  vocahulum  quo  sihi  vicissiin  respondoant.  (lum 
ergo  dicimus  dunum  Patris  cL  Filii,  non  quidein  pussumus  dicere  PaLrciii 
doni  aut  Filiuni  doni :  sed  ut  luec  vicissim  resj)ondeant,  dicimus  donuiii 
donatoris,  et  d(;naLorein  doni  :  quia  Iiic  jioluiL  inveniri  usitatum  vocahu- 
luin,  illic  iion  potuil.  Donuin  cryo  donatoris,  et  donator  doni  cum  dicimus, 
relalive  ulrumque  ad  invicem  dicimus  :  donalor  lamen  noii  fuil  Dcus,  nisi 
ex  lempore,  cuin  Spiiilus  sanctus  sil  douuni,  etiam  '  ah  a^terno. 


'  Kdil.  .loan.  Alleauino,  cludcns. 

^  S.  AuGUSTi.NLS,  Lib.  V  de  Trinitnto,  cap.  12. 
'  Edit..J.  .\lloaumc,  ct. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVI,  II,  AUT.  14. 


31 


AIVnCULUS  XIV. 

An  liceat  in  dioinis  sine  peccalo  diversi- 
mode  opinari  et  loqtii  de  notionibus, 
cum  quidum  ponunt  plures,  quidum 
pauciores  ?  e/,  An  fulsa  opinio  faciat 
haereticum  ? 


Deiiide  quyeriiur  de  hoc  (|uod  dicil, 
ibi,  D,  «  Ilic  quseritur,  quomodo  dicatur 
proprium  nato  Deo,  etc.  » 

llic  enim  oporlct  duo  deterniinare, 
scilicet  qualiter  ausus  est  aliquis  in  divi- 
nis  notiones  poncre,  praecipue  cum  sihi, 
ut  videtur,  in  matcria  lidei  Doctores  con- 
tradicant  ?  Et  sccundo,  Quid  exigitur  ad 
gratuitam  hlialionem  ? 

Ad  prlmum  proceditur  sic  : 

1 .  Alius  dicit  nuUam  proprietateni  sive 
notionem,  aUus  ponit  intinitas,  aUus 
quinque,  aUus  tres  :  quffidani  autcm  is- 
tarum  contradictorie  opponuntur,  scili- 
cet  nuUam  esse  notionem,  et  aliquam 
esse  notioneni  :  ergo  altera  erit  falsa  : 
mendacium  autcm,  ut  dicit  Augustinus, 
quod  est  in  doctrina  tidei,  maximum  est 
omnium  mendaciorum  :  ergo  videtur, 
quod  taUs  diversitas  opinionum  non  pos- 
sit  esse  sine  peccato  mortaU. 

2.  Item,  Supra  '  habitum  est,  quod 
nusquam  periculosius  erraiur,  quam  in 
materia  de  Trinitate  :  cum  ergo  iste  error 
sil  in  materia  de  Trinitate,  videtur  esse 
periculosissinms. 

3.  Si  dicas,  quod  Scriptura  non  deter- 
minavit  :  et  ideo  opiniones  cii'ca  hoc 
esse  poterunt.  Quseratur,  Quid  vocatur 
Scriptura?  Si  canon  Biblige  scripturu 
vocatur  :  sicut  non  determinat  quinque 
notiones,  ita  etiani  non  determinat  tres 
esse  personas  :  ergo  etiani  de   hoc  pos- 


sunt  esse  diversse  opiniones  :  quod  fal- 
sum  est  :  quia  hsereticus  repularetur, 
qui  assereret  non  esse  tres  personas.  Si 
autem  canon  Patrum  dicitur  scriptura, 
plane  falsum  videlur  :  quia  infra  habebi- 
mus,  quod  Augustinus  nonunat,  ot  po- 
nit  notiones  ^ 

Ad  hog  dicendum,  quod  propter  diffi-  soiuiio, 
cuUatem  materiae  non  ex  praesumptione, 
sed  ex  ratione  hic  diversa  opinantes,  ex- 
cusantur  :  quia  falsa  opinio  non  facit 
hcTreticum,  scd  potius  pra3Sumptio  as- 
sertionis  ct  defensionis,  ut  dicit  IMauisier 
infra  ^ 

Ad  PRiMUM  ergo  dicendum,  quod  non  ,^| 
contradicunt  in  re  nuUam  diccntes  esse 
notionem,  et  aliquas  dicentes  notioncs 
esse  :  quia  iUi  qui  nuUam  dicunt,  ponunt 
quod  personai  seipsis  distinguuntur,  et 
ita  implicite  ponunt  notiones,  sed  non 
distinctas  a  personis  nisi  secundum  in- 
tcntioneni  :  quia  impossibile  est  ponere 
distinguens  ei  distinctum  per  intentionem 
esse  idem.  IIU  autem  qui  ponuni  nolio- 
nes,  non  dicuni  cas  rc  differre  a  personis, 
sed  suppositione  et  modo  iuieUigendi. 
Nec  esi  mendacium:  quia  non  dicunt  in- 
tentione  faUendi,  sed  potius  id  opinantur 
quod  verum  esse  credunt.  Qui  autem  di- 
cii,  quod  non  est  verum  ei  putat  esse  ve- 
rum,  non  menlitur,  ut  dicit  Augustinus. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  numerus  ^jg. 
notionum  refertur  ad  numerum  persona- 
rum  :  et  ideo  non  hal)ei  ai'iiculum  sym- 
boU  specialem,  et  ideo  non  cst  ibi  tan- 
tum  periculum,  sicui  in  alio  quod  ex- 
presse  a  Patribus  est  determinaium. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  Ucet  Augu-  ^^^  3 
stinus  nominet  notiones  et  proprietates, 
non  tamcn  osiendii  quaUier  distinguun- 
tur  a  personis  :  et  non  deicrminat, 
uirum  sint  ut  notiones,  vel  in  noto  per 
eas  tantum,  vel  utrum  ponendse  sint 
per  se  :  et  ideo  circa  illud  possunt  csse 
opiniones. 


'Gf.  I  Sentenliarum,Dist.  II.  Tom.  XXV. 
«  Gf.  Infra,  Dist.  XXVllI. 


3  Cf.  Infra,  IV  Sententiaruni,  in    tractatu   de 
Eucharhlia,  Dist.  XIII,  cap.  ultimo. 


32  I).  AMt.   MAG.  ORI).  1»R^D. 

Sed  quia  do    lioc  alihi  >  plurima   {iicla     soiuiio. 
sunl  ibi    rcfjuiranUir  :    (juia   ibi  dispula- 
tum  csl  de  lilialionc  adoplionis,  ct  liMa- 
ARTIGULUS  XV.  tione  per  nalurain  ct  gratiam   unionis, 

et    factura.    IIoc    solum    hic    notandum 

Quid  exUjalur  ad  (jraluilam  est,  quod   licct   aliae    res    sint  factai    ad 

fiiuitioncm?  exemplar  quod   babcnt  in]  mcnte   divi- 

na,   non    tamcn    Deus    proprie    dicitur 
patcr  carum,  ncc  illa;  fdii    :    quia    liHus 
Dcinde    quairitur,     Quid   cxigatur  ad      est  qui    alio    modo  habct    imagincm  fa- 
jzratuitani  lilialioncnfincommuni,  quam      cicntis,  ut    liomo,  ct  An-clus. 
iMagister  videtur  liic  tangere   tripliccm,  Quse  autcm  in  scquenti  parte  dicuntur 

scilicet  factura  sive^creationc,  et   rccrca-     a  Magistro,  satis  plana  sunt  pcr  ca  quiE 
tione,    et  seterna   gcneratione,    etc.  tractata  sunt  dc  Spiritu  sancto. 

*  Vide  in  Sentenliarum,  Disl.  X. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVII,  A. 


33 


DISTINGTIO  XXVII. 


Dc  propriclaiibus   pcrsoiiariim,    sccuiKlniii  qiiocl  diversis   noiiiiiiibiis 
cxpriiiiunliir  pcr  Aocabula    nia;i>-i8   nsilala. 


k.  An  easdem  proprielates  assignent  Aiigustinus  el  Ililarius  ?  et,  An  istx  sint  quas 

dicuntur  paternitas,  filiatio,  et  processio  ? 

Hic  queeri  potest,  Utrum  proprietates   quas    Ililarius    supra  assignavit, 
scilicet  quod  Pater  semper  est  Pater,  et  Filius  semper  est  Filius  :  sint  ilia3 
ea3(lem  proprietates  quas  Augustinus  superius  distinxit,  dicens  proprium 
esse  Patris,  quod  genuit  Filium  :  et  proprium  Filii,  quod  genitus  est  a  Pa- 
tre  :  et  proprium  Spiritus  sancti,  quod  ab  utroque   procedit  ?  Ac   deinde, 
utrum  et  ista3  sint  illcX3  qufle  dicuntur  paternitas,  filiatio,  processio?  Videtur 
quod  non  sint  ea^dem  proprietates  quas  ponit  Hilarius,  et  ilke  quas  ponit 
Augustinus.  Si  enim  esedem  sunt,  idem  est  ergo  Patri  esse  Patrem,  et  ge- 
nuisse  Filium,  quod  utique  quidam  concedunt.  Si  autem  hoc  est,  cui  ergo 
convenit  ut  sit  Pater,  ei  convenit   genuisse  Filium.   Natura  ergo  divina  si 
Pater  est,  genuit  Filium  :  si  vero  non  genuit,  Pater  non  est.  Sed  quis  au- 
deat  dicere,  aut  quod  ipsa  genuit  Filium,  aut  quod  ipsa  Pater  non  sit?  Si 
autem  ipsa  Pater  est,  nec  Filium  genuit  :  non  est  ergo  idem  dicere  aliquid 
esse  Patrem,  et  gignere  Filium.    Et  ita  non  videtur '  una  eademque  esse 
proprietas. 


DIVISIO  TEXTUS. 


«  Hic  quseri  potest,  Utrum  proprieta- 
tes  quas  Hilarius,  etc.  » 

Hic  incipit  pars  illa  in  qua  Magister 
delerminat  de  eisdem  tribus  proprietati- 


•  Edit.  Joan.  Alleaume,  vidcbilur 

XXVI 


bus   personalibus,   de   quibus     habitum 
est,  prout  significanlur  aliis  nominibus. 

Et  dividitur  in  quatuor  partes  :  in 
quarum  prima  tangit  Magister  alia  verba 
in  quibus  significantur  eaedem  proprieta- 
tes  sub  alio  modo  significandi.  In  se- 
cunda  tangit,  qualiler  istae  proprietates 
distinguunt  personas  insecessibiliter, 
ibi,  I),  «  Illee  enim  proprietates  singulse 


34 


I).  ALH.  MAG.  OIU).   IMLKD. 


si)i(julis,  ctc.  »  In  lertia  tangit,  qualilcM- 
aliis  nominihus  si;^Miilicanlur  qua-ilani 
persona}  cuni  cisdeni  relationibus,  \n'x- 
cipuc  persona  Filii,  ibi,  E,  «  Ilic  noii  est 
prxtcrmittendum,  quod  sicut  Paler  et 
Filius,  etc.  »  In  quarla  tanyit,  qualilcr 
nominibus  esscntialibus  positis  pro  pcr- 
sonalibus,  etiani  expriniunlur  personae 
ct  proprietates  caideni,  ibi,  II,  «  JJic 
quieritur,    Cum   dicitur   Deus  de   Deo^ 

etc.  » 

In  prima  harum  sunt  tria  capitula  :  in 
quorum  primo  niovct  qua^stioncm.  In 
secundo  solvit,  ibi,  B,  «  Ad  quod  sine 
prccjudicio,  etc.  »  In  tcrtio  assignat  ra- 
tioncm  solutionis,  ibi,  C,  «  Nec  tamen 
vidctur  nohis  omnino  idem  esse,  etc.  » 


piictas  :    ergo   non  idcm  signilicalur,  ut 
vidclur. 

I.Siii)  co.MUA  videlur,  (juud  ba.'C  sit  sed  comi 
falsa,  cssentia  est  Patcr,  sicut  liiEC,  es- 
senlia  genuit  :  si  enini  essenlia  est  Pa- 
tcr,  non  cst  Pater  nisi  l''ilii  :  crgo  hcEC 
est  vera,  essenlia  cst  Paler  Filii  :  crgo 
scquitur  ulterius,  quod  cssentia  gcnuit 
l''ilium,  ct  quod  essentia  dirilur  relative, 
et  quod  distinguitur  :  quae  omnia  supra 
negata  sunt  :  ergo  videtur,  quod  proba- 
tio  Magistri  niliil  valeat. 

2.  Item,  Si  aliee  sunt  istfe  proprietatcs 
quam  illse,  tunc  eadem  ratione  etiam 
alise  sunt,  cum  dicitur,  Patcr  distingui- 
tur  a  Filio,  et  rcfcrtur  ad  Filium,  et  pro- 
ducit  FiHum  :  crgo  multce  valdc  essent 
rclationes  :  ergo  videtur,  quod  sint  pcni- 
tus  e£Edem. 


ARTICULUS  I. 

An  idem  sit  genuisse  Filium,  et  esse 
Patrcm  ? 


Incidit  autcm  hic  qua?stio  primo  de 
intentione  Magistri,  Utrum  idcm  sit  ge- 
nuisse  Filium,  et  esse  Patrem? 

i.  Et  inducit  unamrationemMagisterin 
Littera,  quod  non  sit  idem  :  quia  si  esset 
idem,  cui  conveniret  unum,  conveniret 
et  aliud  :  sed  cssentiai  divinse  convcnit 
esse  Patrem  :  ergo  essentia)  divinse  con- 
venit  genuisse  FiHum,  quod  falsum  est. 

2.  Ad  idcm  potest  objici  sic  :  Non 
idem  est  si  baptismus  fiat  in  nomine  ge- 
nitoris  et  gcniti,  et  in  nominc  Patris  et 
Fibi  :  si  enim  fiat  in  nomine  gcniloris  ct 
geniti  ct  doni,  non  reputatur  baptismus  : 
sed  si  fiat  in  nominc  Patris,  et  Fibi,  et 
Spirilus  sancti,  baptismus  reputatur  : 
ergo  vidctur,  quod  non  idem  significent. 

3.  Prseterea,  Magistcr  dicit  in  tcrtio 
capitulo  istius  parlis,  quod  cum  dicilur 
pater,  significatur  hypostasis  cum  j)ro- 
prielate  (alias,  paternitate)  :  cum  aulem 
dicitur  genuit,  non  significatur  nisi    pro- 


SoLUTio.  Diccndum  ad  hoc,  quod  sunt 
esedem  re  sub  alio  modo  significandi. 
Iste  autem  modus  significandi  diversus 
est,  proptcr  tria  :  quorum  primum  et 
praecipuum  est  quod  Magistcr  tangit  in 
Littcra,  quod  Pater  ct  FiUus  et  Spiritus 
sanctus  sunt  nomina  h^-postasum  ct  pro- 
prietatum  :  gcnerari  aulcm  ct  generare 
sunt  nomina  proprielatum  tantum.  Se- 
cunda  ralio  est  :  quia  cum  pater  signili- 
cct  proprictatcm  concrctive,  ct  generare 
concrctivc,  divcrsus  est  modus  concre- 
tionis  :  cum  enim  dicitur  album,  signifi- 
calur  subjcctum  cum  albedine,  eo  quod 
ipsum  est  substantia  nominis  :  cum  au- 
tcm  dicitur  albcscere,  significatur  acci- 
dcns  inha?rcns  sine  subjecto  :  et  hoc 
idco  est  quia  actus  habet  in  se  substan- 
tiam,  sicut  a  qua  sit  :  et  hcet  sit  in  aH- 
qua  substantia  sccundum  quod  cst  acci- 
dcns,  tamen  quia  significatur  ut  actus, 
non  signilicatur  in  ipso  hujusmodi  sub- 
stantia  in  qua  sit  :  et  ideo  significatur  ut 
non  claudcns  in  suo  significato  subje- 
ctum  ct  substantiam.  Tcrtium  cst  :  quia 
gcnerarc  et  liujusmodi  signilicant  pro- 
prictates  in  genere,  et  non  in  specie  : 
non  enim  sequitur  si  aHquid  general 
aHquid,  quod  sit  pater  ejus  :  nec    si  aH- 


solutk 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVII,  B,  C. 


33 


bject.  1, 


quid  g-cneratur,  quod  sit  filius  ojus,  sicut 
habemus  ab  Augustino  determinatum  *. 
His  habitis,  conccdendae  sunt  rationes 
primo  inductoe. 

Ad  id  autem  quod  contra  objicitur,  di- 
cendum  quod  cum  dicitur,  essentia  est 
Pater,  duplex  est  locutio  ex  eo  quod  ly 
Pater  potest  teneri  adjective,  et  sic  est 
falsa,  et  in  hoc  sensu  improbalur  :  vel 
substantive,  et  in  hoc  sensu  conceditur 
a  Magistro,  hoc  est,  essentia  est  ille  qui 
est  Pater. 


Ad  aliud  dicendum,  quod  non  potest  Adobject. 
muUiplicatio  fieri  ullra  tres  proprietates 
personales  :  quia  hujusmodi  verba,  di- 
stinguere,  et  referre,  et  hujusmodi,  si- 
gnificant  potius  id  quod  consequitur  ex 
proprietatibus,  quam  proprietates,  etnon 
specificant  eas.  Ergo  cum  genus  nihil 
addat  supra  speciem,  et  non  connumere- 
tur  ci,  non  dicuntur  notiones  spcciales 
hujusmodi  verba  :  tamen  nota  quod  Por- 
retani  infinilas  ponentes  notiones,  illas 
concesserunt  objectiones. 


B.  Responsio,  ubi  ostendit  easdem  esse  proprielates. 

Ad  quod  siiie  praejudicio  aliorum  dicimus,  quod  eadcm  proprietates 
notavit  uterque,  licet  diversis  verbis.  Quod  enim  Ililarius  ait,  ita  intel- 
ligi  debet,  Proprium  Patris  est  quod  semper  Pater  est,  id  est,  proprie- 
tas  Patris  est,  qua  semper  Pater  est.  Semper  vero  Pater  est,  quia  sem- 
per  genuit  Filium.  Ita  et  proprium  Filii  est,  quod  semper  Filius  est,  id 
est,  proprietas  Filii  est,  qua  semper  Filius  est.  Filius  vero  semper  est,  quia 
semper  genitus  est.  Ergo  proprietas  qua  Pater  pater  est,  est  quia  sem- 
per  genuit :  et  hffc  eadem  dicitur  paternitas,  vel  generatio.  Et  proprie- 
fas  qua  Filius  semper  est  filius,  est  quia  semper  genitus  est  a  Patre  : 
et  hasc  eadem  dicitur  filiatio,  vel  genitura,  vel  nativitas,  vel  origo,  vel  na- 
scibililas.  Sic  et  proprietas  qua  Spiritus  sanctus  est  Spiritus  sanclus  vel  do- 
num,  est  quia  procedit  ab  utroque  :  et  ha3C  eadem  dicilur  processio.  In 
pr<emissis  ergo  locutionibus  esedem  significatse  sunt  proprietates. 


C.  Quomodo  non  est  omnino  idcm  dicere,  esse  patrem,  et  genuisse  vel  habere  filium, 

ita   et  de  aliis  ? 


Nec  tamen  videtur  nobis  omnino  esse  idem  dicere  aliquid  esse  Patrem, 
et  genuisse  Filium  :  vel  aliquid  esse  Filium,  et  habere  Patrem  :  vel  esse 
Spiritum  sanctum,  et  procedere  ab  utroque  :  alioquin  Pater  non  esset  no- 


Cf.  III  Sententiarum,  Dist.  V. 


3(i 


1).  ALIi.  MAG.  OUI).   IMl/El). 


incMi  liyposlasis,  id  osl,  jjersonic,  sed  jiroprieUilis  landiin  :  siniiliier  Filius, 
ct  Spiritus  sanctus  :  et  ita  non  p(M'  tria  noniina  significaieniur  tres  persoucc. 
Ideoque  dicMums,  (juia  Palris  noinen  non  lanluin  relationein  notat,  sed 
eliam  liy])ostasiin,  id  est,  subsislenliaiii  sii^nilicat  :  iia  ci  Filius,  ct  Spiritus 
sancliis.  Uelaiionum  vcro  vocal)uIa,  scilicct  patcrniias,  lllialio,  processio  : 
vel  gignere,  {figni,  procederc,  ipsas  tantuni  relationes,  non  hypostases  si- 
gnificant,  sivc  liaberc  Filium  ct  habcre  Patrem  :  iil  verbi  gratia,  cuin  di- 
cimus,  Deus  est  Paicr,  noinine  Pairis  et  relationcm  notamus,  ct  divinam 
hypostasim  significanuis  :  ut  sit  iniclligenlia  talis,  Deus  vel  divina  esscntia 
est  Pater,  id  esi,  illc  qui  gciiuit,  id  esi,  hypostasis  qua3  liabct  Filium.  Simi- 
liicr,  Deus  est  Filius,  id  esi,  hypostasis  gcnita,  vel  habens  Patrem.  Ita 
eiiam,  Deus  est  Spiriius  sanctus,  id  est,  hypostasis  proccdens  ab  utroque, 
sive  ille  qui  procedii.  Cum  vcro  nomina  relationum  ponimus  in  prccdicatis, 
notiones  ipsas  lantum  significamus,  non  hyposiascs  :  ui  cum  dicimus,  Deus 
gcnuii,  id  est,  habct  Filiuin :  et  Deus  genitus  est,  id  est,  habci  Pairem.  Et 
tunc  o])ortct  intelligi  in  subjeclis  hyposiases  tantum,  non  essenliam,  qucC 
illis  proprietatibus  dcterminantur. 


Sed  contra. 


ARTICULUS  II. 

Utrum  Palor  est  Pater,  quia  genuit, 
vel  genuit  quia  est  Paler  ?  et,  An 
proprietales  determinent  personas,  et 
imde  venit  deierminatum  ? 


Deindc  quserilur  de  hoc  quod  dicit  \n 
secundo  capiluloB,  «  Sempcr  Paterest, 
quia  semper  genuit  Filium,  etc.  » 

Videtur  enim  ex  lioc,  quod  sit  Palcr, 
quia  genuil :  crgo  sccundum  rationem 
intelligendi,  prius  est  generare  quam 
esse  Patrem. 

Sed  contra  : 

1 .  Xon  generat  nisi  pcrsona  distincta  : 
non  enim  sunt  aclus  nisi  parlicularium 
distincloruin  :  ergo  generans  est  persona 
distincla :  non  aulem  dislinguitur  nisi 
paternilate  :  crgo  Pater  est  ante  genera- 
tionein  sccundum    modum  intelligendi: 


et   ita   non    Pater    est,  quia  gcnuit :  sed 
potius  genuit,  quia  Pater  est. 

2.  Item,  Separemus  per  intellcctum 
proprietatem  a  personis :  aut  igitur  ali- 
quid  remanet,  aut  nihil,  Si  nihil ;  tunc 
habeo  propositum,  quod  proprietates 
faciunt  personas  :  et  sic  gcnuit,  quia  est 
Pater.  Si  aliquid  :  aut  illud  est  essentia 
sola,  aut  aliquid  aliud.  Si  essentia  sola  : 
ergo  proprietas  adveniens  determinal  cs- 
sentiam,  et  ponitur  circa  eam,  quod  su- 
pra  est  improbatum,  et  iterum  infra  im- 
probabitur.  Si  aliquid  aliud  :  aut  hoc  est 
distinctum  in  personis,  aut  non.  Si  dis- 
linctum  :  ergo  in  divinis  aliquid  est  dis- 
tinctum  ante  distinguens  secundum  ra- 
tioncm :  quia  nihil  distinguit  nisi  pro- 
prietas,  et  illam  posuimus  non  esse.  Si 
iilud  non  est  distinclum:  crgo  est  essen- 
tia  :  quia  nihil  est  indistinctum  in  per- 
sonis  nisi  essentia,  et  ex  illo  sequitur,  ut 
prius,  quod  circa  essentiam  ponuntur 
notiones,  et  quoddeterminant  eam,  quod 
falsum  est. 


TN  I  SENTENT.  DIST.  XXVIl,  C,  ART.  2.  37 

st.  1.  Item,  In  secunda  parte  hujus  distin-  quain  in  inferioribus  :  quia  in  inferiori- 
ctionis  dicit  jMagister,  quod  proprielates  bus  relationes  sunt  tanturn  relationes,  et 
determinant  personas  :  et  quseritur,  Unde  ex  mutationibus  innascuntur.  In  divinis 
veniat  determinatum  ?  Bene  enim  vide-  autem  non  tantum  sunt  relationes,  sed 
mus  unde  veniat  indeterminatum  in  per-  etiam  proprietates,  et  etiambabent  actum 
sonis,  scilicet  essentiam  :  et  bene  vide-  quemdam  similem  differentiae  constitu- 
mus  unde  veniat  determinans,  quia  hoc  tivae  in  hoc  quod  constituunt  personas  : 
est  proprietas.  Tertium  autcm  quod  est  et  ideo  in  superioribus  relationes  sunt 
determinatum,  cum  illud  manere  non  ante  actus  notionales  secundum  intelle- 
possitsublata  proprietate,  quaeritur^  unde  ctum,  ut  probant  objectiones  :  et  Au- 
veniat?Non  enim  potest  dici,  quod  lioc  gustini  dictum  quod  hic  dicit,  referen- 
secundum  modum  intelligendi  sit  pro-  dum  est  ad  relationes  secundum  quod 
prietas  :  quia  tunc  idem  esset  secundum  relationes  tantum  sunt :  quia  verum  est, 
intellectum  determinans,  et  determina-  quod  Pater  non  refertur  ad  Filium  in 
tum,  quod  esse  non  potest.  quantum  persona    constituta  in    seipso, 

sed  potius  quia  genuit  ipsum. 
2.        Item,  Objiciunt  quidam  :  Aut    generat         Ad  hoc  quod  ulterius  quseritur,  Si  se- Adoiject.^. 
quia  Pater,  aut'quia  Deus,  aut  quia  Deus     parentur     notiones      sive     proprietates, 
Pater,    aut   quia   innascibilis,    aut    quia     utrum  aliquid  remaneat,  vel   nihil?   Di- 
principium  spirativum  :  non   enim    plu-     cendum  meo  judicio,  quia    nihil    manet 
ribus  modis  potest   considerari.  Si  gene-     nisi  essentia  forte  quae  commune    est    in 
raret,  quia  Deus  :   cum  ergo    Filius    sit     personis,   non  ut    determinatum    a  pro- 
Deus,  et  ipse  generaret,  quod  falsum  est.      prielatibus. 
Si  generaret,  quia  Pater  :  hoc  est  contra 

Anselmum  in  libro  de  Processione  Spi-  Et  quod  ulterius  quairitur,  Unde  ve- 
rilus  sancti :  quia  dicit,  quod  ridiculum  nit  id  quod  distinguitur  ex  quo  non  ma- 
est  dicere,  quod  propter  relationem  Pa-  net?  Dicendum,  ut  supra,  quod  dislin- 
tris  tota  essentia  divina  sit  in  Filio.  guens  secundum  quod  distinguens,  non 
Unde  Anselmus  ibidem  dicit,  quod  gene-  est  nisi  in  distincto  :  et  distinctum  se- 
rat,  quia  Deus :  et  spirat,  quia  Deus.  Si  cundum  quod  distinctum,  non  esl 
quia  Deus  Pater :  hoc  esse  non  polest,  nisi  in  distinguente.  In  divinis  autem 
cum  gratia  neutrius  conveniat  ei,  ut  non  accipiuntur  proprietates  ut  entia 
jam  probatum  est.  quaedam,   sed    tantum   secundum  actum 

Item,  in  Littera  videtur  dici,  quod  distinguendi :  nec  hypostases  ut  entes 
potius  ipse  est  Deus  Pater,  quia  generat,  quidam  absolute  per  substantiam  divisi, 
quam  e  converso  generat,  quia  Deus  sed  tantum  ut  per  ad  abquid  divisi :  quod 
Pater  est.  Si  autem  quia  innascibihs :  tamen  in  divinis  non  est  accidens  se- 
hoc  non  videtur :  quia  sic  non  compara-  cundum  rem,  sed  substantiale  :  et  ideo 
tur  ad  Fihum,  sed  potius  adjprincipium  uno  posito,  ponitur  utrumque  :  et  altero 
ante  se  per  privationem.  Si  autem  quia  sublato.aufertur  ulrumque;etitapatet  so- 
est  principium  spirativum  :  tunc  potius  lutio  ad  totuni  quod  de  hocest  quaesitum. 
spirat,  quam  generet. 

Prseterea,  Cum    idem  principium    sit         Ad  id  quod  ulterius  quaeritur,   Utrum  ^d  usest  2 
Filius,  et  Fihus  generaret.  Ergo  videtur,      generat  quia  Pater,  etc.  Dico,  quod    ge- 
quod  nullo  modo  conveniat  ei   generare.      neratquia  Deus  Pater  :  et  Ansehnus  cuni 

dicit,  quod  generat  quia    Deus,  non  tan- 
j       Solctio.    Dicendum  sine    praejudicio,      git  nisi  partem  causae  :  quia  virtus  gene- 
sicut  etiam  supra  diximus  in    qucestione     randi  est  a  natura  in  Patre,  sed  acfus  et 
de  liypostasi,  quod  in    divinis    ahter   est     proprietas  est  Patris. 


Ad  quaest.  1. 


38  I).  AlJi.  MAC.  Oni).  Pn/EO. 

An  II)  quocl  ronlia   ohjicilur,  jani   pa-  delicias  suas.  Sed  illi,  salva  pace  eoruni, 

tet    solutio  :    quia    oslensuni    est,    quod  non  intellij^unl    qu.nestioncm  :  quia   cuni 

quia  Pater,  general  :  el  non   qnia    yene-  qu;eritui',  riruni  (juia  Paler,   vel  e  con- 

rat,   esl    l*ater.    Sunt  lanien  quidani  qui  verso,  quairilur  de  ratione  generantis,  ut 

dicunt,  quod  generat,   quia   innascibilis,  esl  generans,  et  non  quarc  gencret. 
quia  sic  qua?rit  socium   cui   communicet 


D.   Qnod  p7'oprietatcs  determuiaiit  Jn/postases,  non  substantiam,  id  rst,  naturam. 

lllai  ciiiin  pioprielates  singulcJG  singulis  proprie  conveniunt  personis  :  ct 
pcr  eas  personcC  deterrninanlur,  ct  a  sc  invircm  (lifTcrunt,  sed  a  se  non  se- 
cedunl.  Undc  Joannes  Daniascenus  :  Non  dincrunt  ab  invicein  hypostases 
secunduin  substanliain,  sed  secunduni  cliaracteristica  idioinala,  id  cst,  de- 
tcrminativas  proprietates  '.  (lliaraclcristica  vero,  id  est,  deterininativa, 
sunt  hy])ostaseon  et  non  naturtT  :  ctcnim  hypostascs  determinant.  Item, 
esse  (luidcm  inteinporablcr  ct  aeternaliter  dicimus  divinain  Vcrbi  hyposta- 
siin,  simplicem,  omnia  habcnlcm  qucc  liatcl  Patcr,  ut  ejus  c/^iscufftcy,  id  est, 
consubslanlialem  :  nativilalis  modo  ct  habitudine  a  palernali  hyj)Ostasi 
difrcrcnlcm,  numquam  vero  a  paternali  hyposlasi  secedentem.  Idein  aper- 
tius  exprimens  personales  proprietates,  in  eodein  ait :  Diirercnliam  hyposta- 
seon,  id  est,  personarum  in  Iribus  proprictatibus,  id  est,  paternali,  et  filia- 
li,  ct  processi])ili  rccognoscimus.  Insecessibiles  aulcm  ipsas  hypostases  et 
indistabilcs  invicein  et  unitas  quidein  inconfusibililer :  tres  cniin  sunt  etsi 
unita} :  divisas  autem  indistanter.  Etenim  singula  perfecta  est  hypostasis, 
et  propriam  proprietatem,  scilicet  exislenlia^  inodum  proprium  possidet  : 
sed  unitffi  sunt  substantia,  et  non  distant  neque  secedunt  a  paternali  liy- 
postasi. 

Ecce  hic  habes  dislinclas  trcs  illas  proprietales,  quffi  supra  diversis  si- 
gnificala}  sunt  modis. 


ctionis,  ibi,  «  Illse  enim  proprietate  sin- 
gulm  singulis,  etc.  » 

IIoc  enim   videtur  falsum  :   quia  in- 
Expositio  textus.  communicabile  non    habet  determinari, 

sed  potius  commune  et  universale  :  ergo 
videtur,  quod   cum   nihil    sit  commune 
Deinde    quaeritur    do    hoc   quod   dicit     nisi  essentia,  quod  illa  habeat  distingui 
Magister  in  secunda  parte  istius    distin-      et  derterminari. 

*  S.  JoANNEs   Dam.\sce.nus,    IjI),    HI   de    FiJe      ortliodoxa,  cap.  8. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVII,  E,  ART.  3.  39 

.lutio,         Ad  hoc  dicendum,  quod  est  commu-  convenit  singulis  suis  suppositis,  et  hoc 

ne    ut    universale,  et  hoc  hahot   deter-  non  habet    determiiiari,    sed  est  potius 

minari  et  distingui  secundum  quod  con-  hypostasis,  quee  non   est  commune  nisi 

trahitur  ad  hoc  vel    ad  illud  :  est  etiam  ratione,  ut  supra  probatum  est. 
commune   re  tota,  id   est,    quod  totum 


E.  Qiiod  sunt  alia  nomina  pei^sonarum  easdem  proprietates   notantia,  scilicet  geni- 

tus,  genitor,  verbum,  imago. 


Ilic  non  est  prffitermittendum,  quod  sicutPater  et  Filiuset  Spiritus  Stin- 
ctus  nomina  personarum  sunt,  et  proprietates  personales  designant,  ita 
etiam  sunt  et  alia  nomina  personarum,  id  est,  quffi  ipsas  personas  signifi- 
cant,  et  earum  proprietates  denotant,  et  easdem  quas  et  nomina  preedicta. 
Unde  et  relative  dicuntur,  scilicet  genitor,  genitus,  verbum,  imago.  Unde 
Augustinus  in  libro  V  de  Triniiate  ait  :  Videndum  est,  inquit,  hoc  signi- 
ficari  cum  dicitur  genitus,  quod  significatur  cum  dicitur  filius.  Ideo  enim 
filius,  quia  genitus  :  etquia  filius,  utique  genitus.  Sicut  autem  filius  ad  pa- 
Irem,  sic  genitus  ad  genitorem  rcfertur  :  et  sicut  Pater  ad  Filium,  ita  geni- 
tor  ad  genitum  '.  Idem,  in  libro  VI  de  Trinilate:  Verbum  quidem  solus 
Filius  accipitur,  non  simul  Pater  et  Filius,  tamquam  ambo  sint  unum  ver- 
bum.  Sic  enim  verbum  dicitur,  quomodo  imago,  non  autem  Pater  etFilius 
simul  ambo  imago :  sed  Filius  solus  est  imago  Patris,  quemadmodum  et 
Filius  '^  Idem,  in  libro  VII  de  Trinitate  :  Verbum  secundum  quod  sapienlia 
est  et  essentia,  hoc  est  quod  Pater  :  secundum  quod  verlnim,  non  hoc  est 
quod  Pater,  quia  verbum  non  est  Pater,  et  verbum  relative  dicitur,  sicut 
Filius  \  Idem,  in  eodem  :  Sicut  Filius  ad  Patrem  referlur,  ita  et  verbum  ad 
eum  cujus  est  verbuin  refertur,  cum  {\'\.Q.\iuv  verhiun.  Et  propterea  non  eo 
verbum,  quo  sapientia  dicitur  :  quia  verbum  non  ad  se  dicitur,  sed  tantum 
relative  dicitur  ad  eum  cujus  est  verbum,  sicut  filius  ad  patrem.  Eo  quippe 
est  Flius,  quo  verbum:  et  eo  est  verbum,  quo  Filius :  sapientia  vero,  quo 
essentia,  et  ideo  quia  Pater  etFilius  sunt  una  essentia  et  una  sapienlia. 
Itein,  iu  eodem  :  Non  est  Pater  ipse  verbum,  sicut  nec  filius,  nec  iinago. 
Quid  auteui  absurdius  quain  imaginem  ad  so  dici?  Idem,  in  libro  V  do  Tri- 


'  S.  AufiusTiNus,  Lib.  V  de  Trinilaie,  cap.  G. 
*  Idem,  Ibidem,  Lil).  VI,  cap.  2. 
^  Idem,  Ibidem,  Lib.  YII,  cap.  2. 


40  D.  ALB.  MAG.  ORn.  PH^D. 

iiitatc  :  IJicilur  i'(3laliv(!  liliiis,  relalivcj  oliaiii  (licilur  vcrbuiu  uL  iiua^o  :  vX  iu 
oiuuihus  liis  vocahulis  ad  Palivui  rcfcilur,  iiiliil  aulcui  lioriiiu  Palcr  di- 
cilur'. 


F.  lircciler  sitmmam  collifjil  inlcllujenlue  pnedictorum. 


Aperte  ostensum  est,  quod  sicut  Filius  vel  geuitus  rclalive  dicitur  ad 
Patreui,  ita  verhuiu  etiiuago  :  et  quod  eo  dicitur  verhuiu  sive  iiuago  quo 
Filius,  id  est,  eadein  j^roprietate  sive  notione  dicitur  verhuiu  et  iinago  qua 
Fiiius  :  sed  non  eo  quo  verhum,  dicitursapientia  vel  essentia,  quia  non  uo- 
tione  qua  dicitur  vcrhuin,  dicitur  sapientia.  Nam  sapientia  dicitur  secun- 
dum  essentiaiu,  non  secunduin  relationein. 


G.   Generalis  reyiila  eorum  quae  ad  se,  et   eorum  quse   relative   dicuntur :   quidquid 
enim  ad  se,  simul  ambo  dicuntur :  sed  non  ita  in  prsedictis  relaiivis. 


Et  est  hic  advertenda  qua3dani  generalis  regula  corurn  quce  ad  se,  et  eo- 
rum  quee  relative  dicuntur  de  Patre  et  F^ilio.  Quicquid  enim  ad  se  dicitur 
(ut  ait  Augustinus  in  lihro  VI  de  Trinitate)  non  dicitur  alter  sine  altcro,  id 
est,  quidquid  dicuntur  quod  suhstantiam  corum  ostendat,  amho  simul 
dicuntur.  Ergo  nec  Pater  est  Deus  sine  F'ilio,  ncc  Filius  sine  Patre,  sed 
amho  simul  Deus  :  sed  non  ambo  siniul  Pater,  non  amho  siinul  Filius  vel 
verbuin,  vel  iinago. 


tendum,  ctc,  »  ubi  dicit,  quod  verbum,  et 

imajo,  et  genitor^  ct  hujusmodi,  easdem 

dicunt  hypostases  ct    notiones,   quas  di- 

ARTICULUS  III.  cunt  Paler  et  Filius  et  Spiritus  sanctus. 

Sed  quia  de  genitorc    salis  dictum    est 
Quid  sit  verbum  ?  supra  S  et  de  imagine  infra  habebitur  tra- 

clatus,  quaeranlur  liic  de  verbo  quinque, 

scilicct,  Quid  sit  verbum,  et,  Quse  conve- 

Dcinde  quoeritur  de  terlia  partc  distin-     niant  verbo?  Quid  sit  summo  spiritui  di- 

ctionis,  ibi,  E,  «  Ilic  non  est   prxtermit-     cere?  Utrum  sit  vcrbum  esscntiale  sicut 

*  S.Algustimp,  Lib.  V  ilo  Trinilalc,  cap.  1.  2  Cf.  I   Seiilentiaiuiii,  Dist.    IV.  Tom.  XXV. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVII,  X  ART.  3.  41 

dicere  quandoque?  et,  Ad  cujus  verbi  si-  bum  a  mcnle,  sicut  Filius  a  Patre,  sicut 

militudinem  in  inferioribus  dicatur?  dicitur  in  Psaltno  xliv,  2  :  Eructamt  cur 

meum  verbum  bonum.    Et  quia  non  per- 

CiRCA  PRLMUM  proceditur  sic  :  fecte  est  a^qualitas,  ut  dicit    Augustinus, 

1.  Dicit  Augustinus  in  bbro  X  de  7r<-  nisi  cum  mens  dicit  se,  et  tunc  semper 
nitate  :  «  Verbum  quod  nunc  discernere  est  notitia  cum  amore  :  quia  tantam  di- 
et  insinuare  intendimus,  est  cum  amore  cit  se,  quanta  est  :  et  tantam  se  amat, 
notitia'.»  Ergo  verbum  est  notitia  ama-  quanta  est  :  et  ideo  tunc  semper  ver- 
ta  :  sed  notitia  non  dicitur  personaliter  :  bum  esl  cum  amore. 

ergo  videtur,  quod  nec  verbum  :  hoc  est  Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  no-      ^^  ^^ 

contra  ea  quae  hic  determinantur.  litia  dicitur  dupHciter,    scihcet    ars  sive 

2.  Item,  Augustinus,  in  libro  LXXXIII  sapientia,  et  hcec  essentialiter  convenit 
Quasstionum  dicit,  quod  Gra3ce  \o-(oc,  et  tribus  :  sed  appropriatur  Filio.  Notitia 
verbum  et  rationem  Latine  significat  :sed  etiam  dicitur  dicentis,  ut  procedens  a  di- 
hocloco,  In  principio  erat  Verbum*,  me-  cente  qua3  est  ut  manifestativa  dicentis, 
lius  interpretamur  ut  significetur  non  so-  et  non  ut  habita  ab  ipso  dicente  ut  forma 
lumrespectusadPatrem,  sedetiamadilla  rei  scibiUs  :  et  htec  dicitur  personaliter, 
quae  per  Verbum  facta  sunt  operativa  quia  illud  est  verbum  quod  relative  di- 
potentia.   Cum  ergo    operativa   potentia  citur  :  et  de  hac  Augustinus  intendit. 

sit  essentahs,'et  non   tantum  personalis,  Ad  aliud  dicendum,  quod  Augustinus      ^^  ^. 

videtur  quod   verbum    non    semper  sit  in  libro    LXXXIII  Qusestionum   accipit 

Fihus.  verbum   secundum  quod  notat   effectum 

3.  Prseterea,  Verbum  dicitur  expressio  in  creatura,  et  per  consequens  significat 
conceptus  in  corde  dicentis,  id  est,  per  essentialiter  et  personaliter,  vel  essen- 
intellectum  intuentis  :  et  hoc  nons  em^  tiam  in  persona  :  et  ideo  non  est  ad 
per  est  notitia  amata,  sicut  ibidem,  in  propositum  :  quia  Augustinus  intendit, 
libro  IX  de  7r«u7rt/e3  dicit  Augustinus  :  quod  in  Evangelio  significat  utroque 
ergo  videtur,  quod  male  diffinitur  per  modo,  scilicet  personaliter  cum  dicitur, 
notitiam  amatam.  Dicit  enim  Augusti-  In  principio  erat  Verbum :  essentialiter 
nus  quod  quorumdam  notitiam  impro-  autem  connotando  notionem,  cum  dici- 
bamus.  tur,  Omnia  per  ipsum,  scilicet  Verbum, 

4.  Item,  Verbum  est  de  re  de  qua  est,  facta  sunt ,  et  sine  ipso  factum  est  nihil 
et  inanifestivum  illius  :  cum  ergo  dicens  quod  factum  est". 

se  manifestet,    non  videtur    idem    dicere  Ad  aliud  patet  solutio  per  ante  dicta.       ^,^3, 

distinctionem    personalem   :    et  ita  non  Ad  aliud  dicendum,  quod  diccns    non 

convenit  Filio.  manifestat  se  nisi  eo    quod    procedit  ab 

5.  Item,  Quare  est  hoc,  quod  Filius  ipso  :  et  ipse  processus  dicit  distinctio- 
natus  exprimitur  in  canoneper  Verbum:  nem  personalem.  In  hoc  enim,  ut  dicit 
cum  Filius  magis  dicat  distinctionem  et  Damascenus,  abundat  Dei  verbum  a 
personalem  perfectionem  in  natura  com-  nostro  verbo,  sicut  Dei  spiritus  a  nostro 
muni,  quam  Verbum  ?  spiritu. 

Ad  aliud   respondendum    est  per  ver-      ^^  ^^ 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  Augustinus  bum  Chrysostomi  insecunda  homilia  su- 

diffinit  vcrbum   secundum  quod  manife-  per  Joannem,  ubi  dicit  sic    :     «  Verbum 

statur  in  imagine  in  qua    procedit   ver-  vocavit  Evangclista  :  quiaenim  debet  do- 

*  S.  AuGUSTiNUs,  Lib.  X  de  TrinitaLc,  cap.  9.  10. 

»  Joau.  I,  1.  4  joan.  i,  3. 

'  S.  AuGUSTiNus,    Lib.    IX  de   Trinilate,    cap. 


Ad4. 


42 


[).  ALH.  MAG.  OHD.  PH^D. 


core,  (jiKid  Iioc  Vci'buni  uui^cMulus  ost 
l"'ilius  Dci  :  ut  non  passibiloni  (juis  cxi- 
sliniel  {^cncralioncni,  pioivcnicns  Vcrl)i 
nuncujiationc  onincni  dcslruit  pcrnicio- 
sani  suspicioncni,  et  csse  ex  co  Filiuni 
ostendens  et  inipassibililcr.  » 

\']\  lioc  colligitur,  quod  Sancti  volunt 
verbum  esse  id  quod  immaterialitcr  pro- 
cedit  a  dicente,  manifcslans  complctc  di- 
centem,  in  co  quod  in  sc  non  babct  plus 
nec  minus  quam  dicens. 


ARTIGULUS  IV. 

Quse  sunt  quie  a  Sanctis  attribuunl  ver 
bo,   et  poies   quid  accipiuntur? 


Secundo  quypritur,  Quae  conveniant 
vcrbo  ? 

Et  accipiantur  dc  hoc  quatuor  au- 
ctoritatcs,  scilicct  Ilicronymi  in  Proae- 
mio  galeato,  ubi  dicit  sic  :  «  a6yo;  Graece 
«  multa  significat  :  nam  et  vcrbum  cst, 
«  et  ratio,  ct  supputatio,  et  causa  unius- 
«  cujusque  rei,  pcr  quam  singula  sunt 
«  quas  subsistunt  :  quae  universa  recte 
«  inlclligimus  in  Ghristo  '.  » 

Item,  Damnascenus  dicit,  quod  «  Yer- 
«  bum  Dci  cst  subsistcns  in  se,  electi- 
«  vum,  et  operativum,  ct  omnipotens-.  » 

Hasilius  autcm  dicit  sic  :  «  Filio  Dci 
«  attribuuntur  sensus,  sapientia,  virtus, 
«  lumon,  vorbum  :  scnsus,  quo  omnia 
«  cognoscunlur  :  sapientia,  qua  omnia 
«  disponuntur  :  virtus,  qua  omnia  pcr- 
«  (iciuntur  :  lumcn,  quo  omnia  dccla- 
«  rantur  :  vcrbum,  quo  omnia  enuntian- 
«  tur.  )) 

Dionysius  in  libro  dc  Divi?iis  nomi- 
nibus,  dicit,  quod  «  Dcus  dicitur  ver- 
«  bum  :  quia  sapientiae  et  intcllectus  lar- 


«  gitor,  ut  omnium  iiabens  causas  in  se, 
«  ul  j)or  omnia  capicns  et  incedcns,  ut 
«  omni  simj)licilato  sini|)licior  ^  »  (iUin 
igitur  sunt  tot  divcrsitatos  Sanclorum 
circa  attributa  l"'ilii,  quce  omnia  convc- 
niunt  ei  sccundum  quod  vcrbum,  et 
non  sccundum  quod  Filius  :  quaeritur, 
penes  quid  accipiantur. 

i.  Item,  Gum    Filius  co  dicatur   Yer-     Qutest, 
buin,  quo  Filius,   ut  infra  patebit,  quae- 
ritur,  Utrum  ipse  dici  possit  verba  plu- 
ra,  sicut  bene  dicitur  rationes  plures,   et 
ideae  plures? 

2.  Praeterea,  Gum  ratio  dicatur  hic 
ratio  roi,  et  non  ratio  raliocinantis  actus, 
quia  illo  non  convenit  Deo,  eo  quod 
compositus  sit  ab  uno  proccdens  in 
alium,  secundum  qucm  modumconvenit 
ei  supputatio  ?  Illa  enim  videtur  consiste- 
re  in  multiplicatione  quadam  actuali  fmi- 
ta,  ot  ita  ropugnat  simplicitali  verbi,  ut 
videtur. 

3.  Praeterea,  Quod  sit  causa  uniuscu- 
jusquc,  hoc  non  videtur  esse  appropria- 
tum  Filio,  sed  potius  Patri  cui  allribui- 
tur  potentia,  cum  omnis  causa  magis 
sonct  potentiam  quani  verbum. 

i.  Item,  Ea  quae  dicit  Damascenus 
non  videntur  esse  propria,  sed  cssentia- 
lia  omnibus  personis,  vcl  nulli  posse 
convenire  :  subsistcre  enim  in  se,  et 
esse  operativum,  ct  omnipotens,  non 
magis  convcnit  uni  quam  alii,  et  sic  non 
sunt  propria  Filii.  Electivum  autcm  esse, 
cum  non  sit  electio  nisi  ignorati,  ut 
idem  Damasccnus  dicit,  non  vidotur 
alicui  compclcrc  :  non  enim  eligitur  nisi 
de  quo  ante  fuit  inquisitio  et  consilium  : 
et  consilium  habetur  de  dubio  vel  igno- 
rato. 

.').  Eodem  modo  omnia  quae  dicit  Dio- 
nysius  vidcntur  oequalitater  omnibus 
convenire. 


*  S.  IIiERONYMUs,  Procrmium  galealum,  circa         ^  S.  Dionysius,  Lib.    de   Divinis  nominibus, 
niedium.  cap.  7. 

^'  S.  J.  Damascf.nus,  Lib.  I,  cap.  7. 


IN  I  SEi\TENT.  DIST.  XXVII,  Zf,  ART.  4. 


43 


SoLUTio.  Dicendum,  quod  diclum  Ilie- 
ronymi  explanat  multiplicitalem  nomi- 
nis  apud  usum  Graecorum,  licet  omnia 
ad  Filium  possunt  retorqucri  :  et  hoc 
verum  est,  quod  revertuntur  ad  ipsum, 
secundum  quod  ipse  est  Yerbum.  Et  du- 
plex  est  consideratio  Filii  in  quantum  est 
Yerbum,  scilicet  secundum  quod  accipi- 
tur  notionaliter  tantum  :  vel  secundum 
quod  accipitur  notionaliter,  connotando 
essentiam  per  respectum  ad  creaturas. 
Primo  modo  dicitur  verbum.  Secundo 
modo  potest  accipi  tribus  modis,  scili- 
cet  in  ratione  finis  qui  est  forma  exem- 
plaris,  et  sic  dicitur  ratio  rei.  Secundo 
modo,  in  ratione  formalis  exemplaris, 
et  sic  dicitur  supputatio  propter  respe- 
ctum  exemplarium  adnumerum  propor- 
tionis  existentiffi  rerum.  Tertio  modo, 
secundum  causam  efficientem  per  for- 
mam  cxemplarem,  et  sic  dicitur  causa 
per  quam  subsistunt  res.  Nec  hoc  est 
inconveniens  :  quia  exemplar  extra  lia- 
bet  hsec  tria  in  se,  scilicet  quod  finis  est, 
et  quod  exemplar,  et  quod  est  operati- 
vum,  in  quantum  est  intellectus  pratici : 
et  sic  se  habet  exemplar  arcse  in  ar- 
tiQce  qui  facit  arcam. 

Damascenus  autem,  ut  mihi  videtur, 
non  intendit  assignare  proprietatem  Yer- 
bi  in  quantum  est  Verbum,  sed  ea  quae 
ostendunt  in  eo  perfectionem  personae  in 
comparatione  ad  nostrum  verbum,  quod 
est  imperfectum,  et  accidens  intellectus. 
IlGec  autem  perfectio  est  in  duobus,  sci- 
licet  in  substantia,  et  potestate.  In  sub- 
stantia  tangit,  cum  dicit  subsistens  per 
se,  sicut  convenit  personse  subsistere. 
Dicit  enim  Boetius,  quod  subsistentia 
est  id  quod  in  se  et  per  se  est,  et  nuUo 
indiget  ad  hoc  ut  sit.  In  potestate  antem 
dupliciter,  scihcetnaturali,  et  illa  quoe  est 
ad  opus  extra.  Naturalis  exprimitur  per 
hoc  quod  dicit  electivum,  quasi  potens 
ex  propria  electione  voluntatis  ab  libi- 
tum.  Ad  extra  autem  est  potestas,  vel 
ante  opus  indeterminate  completa,  et  sic 
est  omnipotens  :  vel  in  opere,  et  sic  est 
operativum.  Et  bene  concedo,  quod  hoc 


convenit  cuilibet  personae  divinae,  ut  os- 
tendens  perfeclionem  personalem  inipsa. 

IIoc  autem  quod  dicit  Basihus,  ad  Fi- 
liuni  retorquetur  secundum  quod  est 
Yerbum  connotans  respectum  ad  creatu- 
ras,  et  etTectum  in  creaturis  :  et  ideo  non 
convenit  ab  seterno  Fiho,  nisi  secundum 
hal)itum,  et  non  secundum  actum.  No- 
tandum  igitur,  quod  verbum  est  intellc- 
ctus  practici,  secundum  quod  a  Basilio 
accipitur  :  et  sic  habet  aUquid  cognitio- 
nis,  et  ahquid  operis.  Secundum  autem 
quod  habet  ahquid  cognitionis,  illa  est 
duphciter,  sciHcet  absolute,  aut  ordinata 
ad  ahum.  Siad  ahum  :  tunc  est  verbum 
quo  fit  enuntiatio  :  quia  hoc  operatur 
in  nobis.  Si  absolute  :  autest  per  modum 
principii  ad  cognoscendum,  et  sic  est  lu- 
men,  quo  omnia  nobis  dechirantur.  Aut 
per  modum  cogniti  :  et  hoc  est  duobus 
modis,  scilicet  simpliciter,  vel  in  ordine 
ad  Deum  :  et  primo  modo  est  sensus, 
secundo  modo  sapientia  :  quia,  ut  ipse 
dicit,  sapientia  consistit  in  ordine.  Si  au- 
tem  habet  opus  :  tunc  est  potentia  ulti- 
mata  qutE  summa  est. 

Divisio  autem  Dionysii  accipitur  tota 
secundum  quod  verbum  connotat  respe- 
ctum  ad  creaturas,  et  connotat  effectum 
in  cis.  IUe  autem  effectus  attenditur  du- 
pHciter,  scihcet  secundum  actum  pro- 
prium  verbi  et  immediatum  :  vel  secun- 
dum  id  cujus  vel  de  quo  est  verbum  :  pro- 
prius  enim  actus  vcrbi  est  dare  sapien- 
tiam  et  intellectum  per  auditum  inte- 
riorem,  sicut  dicit  Psahnus  lxxxiv,  9  : 
Audiam  quid  loquatur  in  me  Dominus 
Deus  :  et  sic  est  sapientise  et  intellectus 
largitor.  Si  auteni  accipilur  per  compa- 
rationem  ad  rem  de  qua  est  :  hoc  con- 
tingit  tribus  modis,  sciHcet  ut  in  causa, 
ut  in  elTectu,  ut  in  proprietate  primfe 
causce  regentis  effectum.  Primo  mo- 
do  est  omnium  habcns  in  se  causas  exem- 
plares.  Secundo  modo  omnia  videns. 
Tertio  modo  est  omni  simplicitate  sim- 
pHcius  :  quia,  ut  dicit  Philosophus,  omnia 
regit  penetrando,  prfeterquam  quod 
commisceatur  eis. 


44 


D.  ALB.  MAG.  OHI).  PHyED. 


Ad  qujcst. 
AJ  1. 


Ad  2. 


Ad3. 


Ad  4. 


Ad5. 


Ai)   ALiUD  (liceiuluin,  quod  Filius    uon  processuui  veibi  a  diccnlL'.  I^jgo  videlur, 

polest   dici   veiha   plura  :    quia  verl)uin  quod  lioc   loqui  non  conveniat  Palri  di- 

cst  proprie  dicenlis  verbuin  ut  piincipa-  cenli  et  {.^encranli  verbuin,  propriusenim 

liter  principii  :  sed  ratio  liabet  intenlio-  actus  verbi  est  dare  sapienliani  :  sed  po- 

ncin  suani  non   ab  eo  a  quo  est,  sed  po-  tius  suinatur  ad  siniilitudinein  loculionis 

tius  a  parlc  ejus  de  quo  cst  :  ct  curn  lioc  exterioris. 

niultiplcx  sit,  admitlit  pluralilalcm.  Ta-  2.  Prtctcrea,  Sunmii  spiritus  non  vi- 

mcn  non   propric   Filius  dicitur  esse  ra-  detur  csse   excogitatio  proprie  :  quia  co- 

tiones  plures,   scd   liabcrc   rationcs  plu-  gitatio  est  coagitatio,  et  Jiabet  quamdam 

res  :   et  licct  ipse   sit  boc    quod  babet,  collationcm  et  compositionem  :  ergo  non 

tamen  divcrsus  modus    cst  inteHigcndi.  convenit  ci. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  supputatio  Si    autcm   dicas,  quod    boc  loqui   cst 

non  liabct  multitu(bncm  cx  partc  suj)pu-  videndo  intucri,  vidctur  quod  boc  loqui 

tantis,   sed  ex  parte  crcaturae  :   ct   ideo  conveniat  ei  etiam  sine  Filio.   I*onamus 

illa  mulliplicitas  non  inipodit  siin[)licita-  enim  non  esse  pcrsonas  boc  modo  quo 

tem,  sicut  nec  multiplicitas  idearum.  distinguit  cas   Ecclesia,  adliuc  Deus  vi- 

Ad    ALiUD  diccndum,  quod   cst  causa  dendo  per  intellectum  intuctur  se  :  crgo 

per  quam  rcs  subsistunt,  ct  ba?c  cst  for-  loquitur  se   sccundum  istas  diflinitiones 

malis,  qu<e    convenit  exemplari  :  ct  est  dicendi. 

causa  per  quam   sunt,    ct  baec  efiiciens  Si  forte  dicas,  quod  habet  similitudi- 

quse  atlribuitur  Patri.  nem[^ad   loqui   nostrum   exterius  :  sicut 

Ad   aliud    dicendum,  quod  elcctivum  videtur  velle  Damascenus,  quod  verbum 

non  dicitur  ab  elcctione  secundum  quod  manifcstatur   in   spiritu  attracto,   qui  fit 

est  rci  exquisitae  ex  consilio,  sedpotius  a  vehiculum   cjus,  et  matcria  in  qua   for- 

libertate    cligcntis,   scilicct  quia  facit  et  matur  et  llguratur.  Contra  hoc  est  quod 

ponit  boc  quod  vult.  dicitur  in   (jlossa  Bedae   super  Joannem 

Ad  alu  d  per  divisioncm  patct  rcspon-  in  principio,  et  in  libro  XV  de  Trinitate 

sio.  ab  Augustino,    qui  volunt,  quod  qui  pot- 

cst  viderc  vcrbuni  mentis,  non  solum 
ante  vocem  corporearn,  sed  etiam  antc 
imagines  vocum  interius,  quod  ille  potcst 
pcrpendere  aliquani  similitudincm  Vcrbi 

AHTICULUS  \\  increati. 


Quid  cst  dicere  summo  spiritui  ? 


Tertio  quaeritur,  Quid  sit  dicercsummo 
spiritui  ? 

I .  Dicit  autem  Anselmus,  quoddiccrein 
corde  niliil  aliud  est  quam  cogitando  in- 
tueri.  I^t  Damascenus  dicit,  quod  ratio- 
nale  dividitur  in  interius  dispositum  scr- 
monem,  cl  prolatum  :  ct  quod  interius 
dispositus  sermo  cstmotus  animaj  in  cx- 
cogitati(mc  liens  sine  aliqua  enunliatio- 
ne  '.   Ilujusmodi   autem  loqui  non  dicit 


SoLUTio.  Secundum  intentiones    San-     Soiuiio. 

Ad  I. 

clorum,  dicere  Dei  cst  ad  similitudinem 
dictionis  inlcrioris,  ct  est  cogitando  vel 
videndo  sc  inlueri  :  sed  tamen  differt  di- 
cerc  ab  intelligerc  se,  et  cognosccre  se  : 
intelligcre  cniin  se,  non  dicit  nisi  con- 
vcrsioncm  intellectus  supra  sc  :  cogno- 
sccrc  se,  cst  notitiam  sui  apud  se  tenere 
vel  habcre  :  diccre  autcm  se,  est  mani- 
festare  se  per  aliquid  procedens  ab  ipso, 
quod  simile  est  sibi  intclligenti  sc  :  sicut 
verbum  nostrum  manifestat  nostrum  con- 
ceptum. 


*  S.  .Jo.\.NNF.s  D.\MAscE.NUs,  Lib.  II,  cap.  21. 


m  I  SENTENT.  DIST 

Ad  hoc  autem  quod  objicitur  de  co- 
gitatione,  dicendum  quod  cogitatio  pro- 
prie  non  est  in  Deo  :  sedponitur  cogita- 
tio  pro  conversione  sui  supra  se  :  non 
quod  etiam  ibi  proprie  sit  conversio, 
quia  etiam  conversio  dicit  compositio- 
nem  :  sed  quod  cognoscatur  videndo  se 
ut  ipse  est. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quodmeo  judicio, 
dicere  est  sequivocum  ad  esse  naturale, 
et  esse  personale  :  non  enim  video,  qua- 
liter  posset  dici,  quod  Deus,  non  intclle- 
ctis  personis,  non  possit  dicere  se,  et 
manifestare  se  :  imo  etiam  videtur  impo- 
tentia  si  non  potest  :  sed  hoc  dicere  erit 
essentiale,  et  non  respondet  ei  verbum 
personaliter  procedens  ab  ipso  :  diccre 
autem  quod  est  manifestare  se  in  verbo 
personali  simili  sibi,  non  convenit  nisi 
Patri,  et  verbum  non  nisi  Filio. 


ARTICULUS  VI. 


XXVIl,  ^,  AIIT.  6.  45 

fecte  manifestans  dicentem  in  eo  quod 
dicens.  Si  non  :  tunc  erit  impotentior  no- 
bis. 

3.  Item,  In  inferioribus  nos  possumus 
omnia  dicere,  ita  quod  quolibet  verbo 
manifestamus  conceptum  nostrum  :  ergo 
hoc  magis  competit  summo  spiritui  :  er- 
go  videtur,  quod  verbum  non  uno  modo 
dicatur. 

4.  Item,  Ponamuspersonas  quas  ponit 
fides  non  esse,  qusero,  An  Deus  adhuc 
dicat  se,  vel  dicere  possit  ?  Si  dicit  :  aut 
perfecte  potest  manifestare  se  dictione 
quanlum  est  de  se  :  aut  non.  Et  inde 
proceditur  ut  prius. 

SeD   CONTRA   :  Sed  contra. 

1.  Augustinus  hicin  Litfera  SeTpius  di- 
cit,  quod  eo  dicitur  Yerbum  quo  Filius  : 
sed  esse  Filium  non  convenit  essentiee  : 
ergo  nec  esse  Verbum. 

2.  Item,  Anselmus  dicit,  quod  mirum 
quiddam  et  inexplicabilc  video,  quod 
unusquisque  dicit  se,  et  quemHbet  alio- 
rum  :  et  tamen  non  est  nisi  unum  ver- 
bum. 


Utrum     verbum     quandoque      dicalur 
essentialiter  sicut  dicere  ? 


Quarto  quoeritur  id  propter  quod  tota 
quffistio  mota  est,  Utrum  vcrbum  quan- 
doque  essentialiter  dicatur,  sicut  dicere  ? 

Videtur  autem  quod  sic  :  quia 

1.  Dicit  Anselmus  quod  Pater  dicit  se, 
et  unumquemque  aliorum  :  et  Filius  et 
Spiritus  dicunt  se,  et  unumquemque  alio- 
rum:autergo  perfecte  dicuntse^autimper- 
fecte.  Si  imperfecte  :  tunc  sunt  impoten- 
tesad  dicendum  se.  Si  perfecte :  cumper- 
fectifi  dictionirespondeat  verbum,  erit  ali- 
quod  verbum  dictum  ab  unoquoque  eo- 
rum  :  hocautemnoneritnisiessentia,  vel 
queecumque  persona  :  ergo  verbum  pot- 
est  dici  essentia,  ct  quaecumque  pcrsona. 

2.  Item,  Aut  Pater  potost  dicerc  Spi- 
rilum  in  co  quod  Spiritus  sanctus,  aut 
non.  Si  sic  :  habeo  propositum,  quod 
Spiritus  sanctus  crit  verbum  Patris  pcr- 


SoLUTio.  Ad  hoc  praBnotandum  est  soiutio. 
dictum  Anselmi  ante  finem  Monologii, 
ubi  sic  dicit :  «  Certe  Pater  et  Filius  et  eo- 
rum  Spiritus,  non  sunt  tres  dicentes, 
quamvis  singulus  quisquc  sit  dicens  : 
nec  sunt  plura  quae  dicuntur,  cum  unus- 
quisque  seipsum  et  alios  duos  dicat.  »  Et 
infra  :  «  Sicut  ejus  est  scientia  et  intelli- 
gentia  :  ita  enim  est  scire  et  intelligerc, 
quod  nihil  aliud  est  quam  dicere,  id  est, 
proesens  intueri  quod  scit  et  intelligit  : 
necesse  est  enim  quod  quemadmodum 
singulus  Pater,  et  singulus  Filius,  et 
singulus  eorum  Spiritus  est  sciens  et 
inteUigens,  et  tamen  simul  hi  Ires  non 
sunt  plures  intclHgcntes  et  scientes,  sed 
unus  sciens  ct  unus  inteUigens  :  ita  sin- 
gulus  quisque  sit  dicens,  nec  tamon 
omnes  simul  tres  dicentos,  sed  unus  di- 
cens.  »  Ilic  Uquide  constat,  quod  cum  hi 
trcs  dicunlur  a  semetipsis  et  a  se  invi- 
cem,  non  sunl  plura  qu;e  dicuntur.  Quid- 
namibi   dicitur  nisi  eorum   essentia?Si 


46 


D.  ALB.  MAG.  Om).  PB/ED. 


erj^o  illa   una  sola   osl,  uiiiini  solum  est 
quod  dicilur. 

E.x  iiocpatfl,  (|iiutl  (/iccrc  (licilur  cs- 
sentialiter,  el  personaliler  :  et  ideo  dico 
sinc  pripjudicio,  quod  verbinn  accipitur 
Iribusmodis.  Uno  modo,  secundum  quod 
convertilur  cum  diclo  manifeslante  in- 
tellectum  dicentis  :  et  sic  dicetur  genera- 
liler  rcspectucujuscumque  dicentis.  Alio 
modo,  secundum  quod  addit  super  lioc 
processionem  et  distinctionem  persona- 
lem  a  dicentc  :  et  sic  dicere  non 
convenit  nisi  Palri,  et  verbum  esse  non 
convenit  nisi  Filio  :  et  sic  accipitur  pro- 
prie  a  Sanctis.  Terlio  modo,  secundum 
quod  addit  super  ba-c  duo  respectum  ad 
creaturas  :  et  sic  significat  personas,  et 
nolat  essentiam.  Et  primo  rnodo  unus- 
quisque  dicit  se,  et  quilibet  alium.  Se- 
cundo  modo  solus  Pater  dicit  solum  Fi- 
lium.  Terlio  modo  Deus  dicit  omnes 
creaturas,  secundum  quod  dicitur,  Dixit, 
ct  facta  sunt\  id  est,  verbum  genuil  in 
quo  erant  ut  fierent. 

Adobject.i.  r*er  hoc  patet  solulio  ad  ea  quas  obji- 
ciuntur  primo. 

Adobject.  2.  ^D  ALiuD  diccndum,  quod  unum  so- 
lum  est  verbum  :  quia  essentia  divina 
non  facit  numerum  cum  aliquo  quod  sit 
in  divinis  :  sed  tainen  non  est  uno  mo- 
do  dictum,  sed  tribus  modis,  ut  jam  pa- 
tet. 


ARTICULUS  VIL 

Ad  cKJus  verbi  sirnilitudinem    in   in/e- 
rioribus  dicatur  vcrbum  in  divinis  ? 


Quinto  et  ultimo  qureritur,  Ad  cujus 
vcrbi  similitudinem  dicatur? 

Distinguit  enim  Auguslinus  in  lil)ro  L\ 
de  Trinitate    quadruplex  verbum  sic  di- 


cens  :  «  Aliler  enim  dicunlur  verba  quaB 
spatia  temporum  syllabis  tenent  sive 
pronunlieiilur,  sive  cogitenlur  :  aliter 
omne  quod  nolum  est,  verbum  dicitui-, 
animo  impressum  quamdiu  de  memoria 
proforri  et  difliniri  polest,  quamvis  ros 
ipsa  displiceat  :  aliler  cum  placel  quod 
mente  concipilur".  »  Ergo  quadruplexest 
verbum,  scilicet  duplex  cum  syllabis, 
scilicet  cogitatum,  et  pronuntiatum  :  et 
duplex  anima;  impressum  placitae  rei,  el 
iion  placitaj.  Damascenus  autcm  :  «  Yer- 
bum  est  naturalis  intellectus  motus  se- 
cundum  quem  movetur,  et  intelligit,  et 
cogitat,  velut  lux  ejus  et  splendor.  Ver- 
bum  rursus  est,  quod  internum  et  in 
mente  promitur.  Et  rursus  verbum  cst 
angelus  intelligentise^  »  Super  Joannem 
aulem  innuitur  triplex  verbum,  scilicet 
cordis  quod  est  in  ipso  conceptu  ante- 
quam  imagines  vocum  meditentur,  et 
verbum  quod  liabet  imaginem  vocis,  et 
verbumvocis.  Magistri  distinguunt  otiam 
triplex  verbum,  scilicet  rei,  vocis,  et 
speciei  vocis. 

Est  etiam  verbum  intellectus  specula- 
tivi,  et  intellectus  practici. 

Et  quaeritur,  Cum  quo  istorum  vcr- 
borum  magis  conveniat? 

Ad  hoc  dicendum,  quod  fere  omnes 
istae  divisiones  referuntur  ad  idem  :  quod 
enim  dicit  Augustinus,  verbum  cimi 
syllabis  non  pronuntiatum,  hoc  est 
idem  ei  quod  Damasccnus  in  secunda 
divisione  ponit  in  corde  enuntiatum, 
et  quod  in  tertia  divisionc  ponilur 
baberc  imaginem  vocis,  ct  in  quarta 
dicitur  esse  speciei  vocis,  et  non  vo- 
cis,  quando  scilicet  meditatur  cor  spe- 
cies  vocum  in  quibus  exprimit  suam  in- 
tentionem.  Quod  autem  Augustinus  vo- 
cat  verbum  enuntiatum,  boc  est  idem 
quod  Damasconus  in  sccunda  divisione 
vocat  angelum,   id  est,   nunlium  inlelli- 


Quwst. 


Solulio. 


'  Psal.  xx.xii,  9. 

^S.  AuGCSTi.NUs,  Lib.  IX  de  Triiiilate,  cap.  iu. 


^  S.  J.  Damascenus.  Lib.  I,  cap.  ponuUinio. 


Cr 

IN  I  SENTEiNT.  DIST.  XXVII,  j^,  ART.  8.  47 

gentijE,  ct  quod  iii  tertia  divisionc  dicitur 
vcrbum  vocis,  et  similitcr  in  quarta. 
Quod  autem  Augustinus  vocat  verbum 
animo  impressum,  id  est,  notitiam   pro- 

nuntiabilem  sine  specie  vocis,  et  sine  vo-  AUJTGULUS  Vlll. 
ce,  id  est,  quod  antcquam  vox  profera- 

tur,  sit  apud  meditantem  vel  cogitantem,  Utrum  Filius  dicitur  imago  Palris  ?  cl, 

hoc  est  quod  Damascenus  in  secunda  di-  An  Spirilus  sanctiis  sit  imago  Filii  ? 

visione  vocat  motum,  vel  lucem  intelli-  et,  Quid dicatur  imago  ? 
gentiffi  :  et  in  tertia  divisione  dicitur  ver- 
bum  cordis,  et  in  quarta  dicitur  verbum 

rei,  quia  nihil  est  plus  in  verbo  illo  quam  Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit,  in 

res  dicta  :  sic  autem  non  est  in  aliis,  ubi  ^i^e  cap.  E,  «  Dicitur  relative  filius,  re- 

plusestquam  res  dicta  :  quia  vel  species  ^«^'^'^  ctiam    dicifur  verbum   et  imago, 

vocis,  vel  vox  ipsa.  Scd  verum  est  quod  ^^^-  >^ 

Augustinus  hoc    subdividit  in  notitiam  1- Imago  enim  convenit  toti  Trinitati  : 

pLicidam,  et  in  notitiam  non  pkicidam  :  ^rgo  non  dicitur  relative. 

quod  non  faciunt  alii.  2.  Item,  Eo  dicitur  verbum  quo  hlius  : 

Dicendum  ergo,  quod  Verbum   seter-  ergo  eadem  est,  ratio  verbi,  filii,  et  ima- 

num  tripliciter  potest  considerari,  scihcet  ginis.  Et  hoc  falsum  est,  cum  Damasce- 

secundum  processionem  a?ternam,  et  sic  nus  '  dicat,  quod  Filius  est  imago  Patris, 

maxime    convenit  cum    verbo    cordis    :  et  Spiritus  sanctus  est  imago  Filii   :    ct 

quod  patet,  quia  de  illo  dicit  Damasce-  tota  Trinitas  dicatur  imago. 
nus,  ibidem  :  «  Primum  quidcm  verbum 

intellectus,  naturale  est  germen,  ex  ipso  Ad  hoc  dicendum,  quod  imago   quan- 

semper  naturaliter  scaturiens.  »  Verbum  doque  dicit    repraescntationem   principii 

autem  in  carne,  hoc  est  verbum  habens  operantis  in  diversitate  essentice   :  sicut 

simiHtudinom   cum  verbo   vocis    :    quia  imago  imperatoris  est  in  solido  aureo,  ut 

sicut  illud  habet  plus  quam  res  dicta,  ita  dicit  Augustinus  :  ct  sic   dicit  essentiam 

Fihus  plus  quam   Pater  de  carne  assum-  unam  in  tribus  personis.  Quandoque  au- 

pta,  in  qua  manifestatus  estnobis.  Et  hoc  tem  dicitur  imago  principii  in  oadcm  es- 

dicit  Aui^ustinus  in  libro  XVJ  de  Trini-  sentia  exprimentis  se  in  simili  secundum 

tate  et  super  Joannem.  naturam,  ct  iHa  imago  in  omnibusaequat 

id  cujus  est  imago.  et  sic  dicitur  imago 

Ad  ULTIMUM    autem   dicendum,    quod  Patris  solus  Fihus. 
verbum  illuminat  ct  operatur  :  et  quan- 

tum  ad  actum  illuminandi  convenit  cum  Ad  primum  dicendum,  quod  eadem  ra-      xa  i. 

verbo  speculativo  :  undc,Eccli.  i,  o  :  Fons  tionc    qua    est  relatio  personalis,  dicitur 

sapientise  verbum  Dei   in  excelsis.    Sed  F'ilius  verbum  et  imago,  sed  non  eadem 

quantum   ad    actum    operativum   magis  ratione  nominis  et  modi  significandi  :  di- 

convcnit  cum  verbo  intellectus  practici.  citur  enim  lilius  in  quantum  est  res    na- 

Quantum  vcro  ad  utrumque  simul  con-  turae  per  actum    naturse  qui  est  genera- 

venit  cum  verbo  intelligenti*  extendcnte  tio  :  verbum  autem  dicitur  in  quantuin 

se  de  speculatione    in    praxim,    id  e.st,  est  manifestatio  omnium  intcriorum  Pa- 

operationem.  tris,    quoe    sunt    intima    cordis,   ct   idco 

eructari  dicitur  verbum  ex  corde  :  imati^o 
autem  dicitur  in    reproesentationo  quasi 

'S.  JoANNRs   Damasge.nus,   Lib.  I  do  Fide  or-  thodoxa.  (^ap.  iS. 


Solutio. 


48  D.  ALB.  MAU.  ORI).  VWm). 

exlerioruni  :    quia    alius  ab    ipso,   sicut  lialeni    sccunduni    quani  quilibet  dicitur 

ipse  a  Patre,  ut  dicit  llichardus.  imai^^o  alterius.  Daniascenus    autein  non 

A.i  2  Ap  Ai-UD  dicendurn_,  quod   Spiritus  di-  lacit  vini  in  Iioc  quod  iniag-o    dicitur  ab 

citur  iniago,  non  quia  proccdat  ut  inuif^o,  alio  quasi  exemplata,  scd  tantnni    in   si- 

sed   potius    ut    donum,   sed     secundum  militudine  essentiali  et  aequalitatc. 
quod  iniago    dicit   siniililudineni    essen- 


H.  An  secundum  suhstaniiam  dicalur  Dcus  de  Deo,  et  hujusmodi  ? 

Ilic  qiHPrilur,  ('iini  dicitur  Dcus  de  Deo,  lumcu  de  luniine,Gl  hujusmodi, 
utruui  dicantur  secuiulum  substuuliam  ?  Nani  sccundum  rehitionem  con- 
stat  ista  non  dici.  Si  vero  secundum  substantiam  dicunlur  simul  aml)o,sci- 
licet  Pater  et  Filius,  possuiit  dici  /)eus  de  Deo,  lumen  de  lumine,  sec'un- 
dum  pra'diclam  re^ulam.  Ad  quod  dicimus,  quia  licet  Deus  secundum 
subslanliam  dicalur  etlumen,  et  sapienlia,  el  hujusmodi,  el  numquam  re- 
lalive  accipiantur  :  aliquando  tamen  pro  relalivis,  id  est,  pro  personis,  sed 
non  relative,  accipiuntur  :  ut  cum  dicitur,  Deus  genuit  Deum,  alterum  pro 
Patre,  alterum  pro  Filio  ponimus  :  similiter  cum  dicitur,  Deus  de  Deo,  lu- 
men  de  lumine.  In  aliis  quoquc  locutionibus  sa^pe  reperiuntur  nomina 
essentia»  ad  significationem  personarum  deducta :  ut  cum  dicilur,  Deus  na- 
tus,  Deus  mortuus,  Deus  passus,  ubi  Filius  tantum  significatur.  Itaetdesolo 
Filio  inbdligitur,  cum  dicitur,  Deus  de  Deo.,  et  liujusmodi.  Unde  Augustinus 
qutcrens  quomodo  hujusmodi  dicantur,  in  IibroA'ITde  Trinitate  dXi  :  Quo- 
modo  Deus  de  Deo,  lumen  de  lumine  dicitur?  Non  enim  simul  ambo  Deus 
de  Deo,  sed  solus  Filius  de  Deo,  scilicet  Palre  :  nec  ambo  siuuil  lumen  de  lu- 
mine,  sed  solus  Filius  de  luinine  Patre  '. 


I.  Quod  toulum  srcwidiim  noynen  substantise  dicitur    illud  dc   illo,non  secundum 

nomina  personarjim. 

VA  est  sciendnin,  quod  secundum  nomina  substantia3  tantum  dicitur  illud 
de  illo,  licct  ibi  illa  noinina  substantiam  non  significent.  Secundum  vero 
eadem  nomina  personarum  numquam  dicilur  illud  de  illo,  sicut  verbum  de 

^    S.  Alglstinus,  I.ib.  VI  dc  Triiiilale,  cap.  2. 


IN  1  SENTENT.  DIST.  XXVII,  I,  AUT.  <J. 


49 


verbo,  vel  filius  de  filio  :  quia  hujusiiiodi  uoniiua  diversis  personis  couve- 
nire  non  possuut.  Quod  Augustiuus  licet  obscure,  iu  eodein  libro  '  ila  di- 
cit  :  IIoc  soluui  de  eis  dici  nou  potcst  illud  de  illo,  quod  simul  ambo  non 
sunt,  id  est,  illo  solo  nomine  nou  j^ossumus  uti.  ad  osteudendum  unum  de 
uno,  quod  simul  ambobus  non  convenit:  sicut  Verbum  de  verbo  dici  non 
potest,  quia  non  simul  ambo  verbum,  nec  imago  de  imagine,  nec  filius  de 
filio,  quia  non  simul  ambo  filius  vel  imago.  Et  sicutnominasubstantia3  ali- 
quando  intelligentiam  personarum  distincte  faciunt,  ita  etiam  interdum 
totius  Trinitatis  simul.  Unde  Augustinus  in  eodem  libro  ait :  In  Patris  no- 
mine  ipse  Pater  per  se  pronuntlatur :  in  Dei  vero  nomine,  et  ipse  Pater, 
et  Filius,  et  Spiritus  sanctus :  ut  cum  dicitur,  Nemo  bonus  nisi  solus 
Deus  '  :  quia  Trinitas  est  unus  solus  Deus  '. 


ARTIGULUS  IX. 


An  solus   FUius  dicalur  Deus  de  Deo  ? 


Deinde  quseritur  de  ultima  parte  ubi 
dicit:  <!.  Non  enim  simul  ambo  Deus  de 
Deo^  sed  solus  Filius  Deus  de  Deo,  sci- 
licet  Palre,  etc.  » 

1.  Secundum  hoc  enim  videtur,  quod 
Spiritus  sanclus  non  sit  Deus  de  Deo, 
quod  falsum  est :  et  contradicit  Augusti- 
nus  supra  *,  ubi  expresse  dicit,  quod 
Spirilus  sanctus  est  Deus  de  Deo,  et  Fi- 
lius  est  Deus  de  Deo. 

2.  Item,  Cum  dicitur,  Spiritus  sanctus 
est  Deus  de  Deo,  et  Filius  est    Deus   de 


Deo  :  aut  sunt  idem  Deus  de  Deo,  aut 
alius  Deus  de  Deo.  Si  idem  :  ergo  Filius 
et  Spiritus  sanctus  non  sunt  alius  et  alius. 
Si  diversi  :  ergo  non  sunt  unus  Deus  : 
quorum  utrumque  falsum  est. 

Ad  hoc  dicendum,  quod  Spiritus  san- 
ctus  est  Deus  de  Deo  sicut  et  Fiiius  :  et 
ly  solus  non  excludit  nisi  respectum  Pa- 
tris  :  et  hujus  ralio  est,  quia  exclusio  est 
opposili :  cum  autem  dicitur  Deus  de  Deo, 
non  signiticatur  propria  notio  Fihi,  sed 
potius  communis,  quae  est  esse  ab  alio  : 
in  hac  autem  non  opponitur  Spiritu 
sanclo,  sed  Palri  lantum  :  ergo  non  ex- 
cluditur  nisi  Paler. 

Ad  aliud  jani  supra  responsum  est. 
quod  nec  idem,  nec  alius,  sed  idom  in 
essentia,  et  distinctus  in  persona  :  et 
hujus  ratio  dicta  est  ibi*. 


Solutio. 
Ad  1. 


Ad  I. 


'  S.  AuGUSTiNus,  Lib.  VI  de  Triiiitate,  cap.  2. 

^  Luc.  xvjii,  19. 

^  S.  AuGusTiNus,  Lib.  V  de  Trinitale,  oap.  8. 


*  Gf.  Sententiarum,  Dist.  X. 
^  Cf.  Ibidem,  Dist.  IV. 


<-t3^V=Jr:^ — •  ■ 


XXVI 


50 


1).  \L\\.  MAG.  OIU).  IMl.ED. 


DISTINCTIO  XXVIII. 


I)('  liis  qiia'  propru'  cl  aHoriuililcr  <li<Miiiliir  <!<;  D^^o  s<mmiii<Iiiiii  rc- 
ialioiuMii,  seu  proprielsiliMii  iioii  persoiiiileiii,  <piie  esl  liiiiiiseibi- 
lilas. 


A.  Qaod  non  lantiim  Ires  prsedictai  proprietates  sunt  in  personis,  sed  etiam  quse  aliis 

significantur  nominihus,  iit  ingenilus. 

Pra3terea  considerari  oporlct,  quod  non  lantuin  tres  prredicta^  proprieta- 
tes  sive  notiones  in  personis  sunt,  vcrum  ctiani  alia",  qua'  aliis  nolantur 
nonunibus.  Xarn  etiaui   hoc  nonien,  imjeuitus,  relative  dicitur  de  Palre 
tantuin  :  et  aliani  designat  notionem  quam  Paler  vel  genitor.  Non  est  enim 
idem  esse  Patrem  et  esse  ingenilum,  id  est,  non  ea  nolione  Pater  dicitur 
quia  '  ingenitus.  Pater   enim   (ut  prffidictum   est)  dicilur   sccundum    pro- 
prielatem  generationis,  ingenitus  auteni  secundum  proprietatem  innascibi- 
lilatis.  Differt  ergo  Paler  a  Filio  auctorilate  generationis,  difTerl  etiam  pro- 
prielale  innascibilitatis,  id  est,  quia  ingenitus.  Unde  Augustinus  distinguens 
inter  proprietatem  qua  Paler  dicitur,  et   illam   qua  dicitur  ingenilus  in 
libro  VI  de  Trinitate  -  sic  ait  :  Non   est   hoc  dicere   ingenitum,   quod  est 
Patrem   dicere  :  quia  etsi  Filium  non   genuisset,   nihil  prohiberet  dicere 
eum  ingenilum.  Et  si  signat^  quisque  Fiiium,  non  ex  eo  ipse  est  ingenitus  : 
quia  geniti  homines  gignunt  alios.  Non  ergo  ideo  dicitur  Pater,  quia  in- 
genitus.  Ideo  cuni  de  l)eo  Patre  utiumque  dicatur,  alia  notio  est  qua  intel- 
ligilur  genitor,  alia  qua  ingenitus.   Genilor  enim   dicitur  ad  genilum,  id 
est,    iMlium.   (Uim  vero  iiKjcnitm   dicitur,  non  quid  sit,   sed  quid  non  sit 
ostendiliir.  Ifoc  exemplis  planum  faciendum  esl.   Quod  dicitur  iwjenitas, 
hic  ostendilur  quod  non  sil  filius :   sed  genitus  et  ingenitus  conuuode  di- 
cuntur^  lilius   autem  latine  dicitur  :  sed  ut  dicatur  infilius  non  admittil 
loquendi  consuetudo,  niliil  tamen  inlclleclui  demilur  si  dicatur  non  filius: 


^  Edil.  .loan.  AUeaume,  7?/a. 

*  S.  Algustinls,  Lib.  VI  de  Trinitate,   cap.   6. 
3  Edit.  Joan.  Alleaunie,  (jicjnal. 

*  Ibidein,  dicitw. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVIII,  R.  51 

quemadmoclum  eLiam  si  dicatur  non  genitus,  pro  eo  quod  dicitur  ingeni- 
tus,  nihil  aliud  dicitur.  Ideo  non  est  in  rebus  considerandum  quid  vel  si- 
nat,  vel  non  sinat  dici  usus  sermonis  nostri,  sed  quis  rerum  ipsarum  intel- 
lectus  eluceat.  Non  ergo  jam  tantum  dicamus  ingenitum,  sed  etiam  non 
genitum,  quod  tantum  valet.  Numquid  ergo  aliud  dicimus,  quam  non 
lilium?  Negativa  porro  parlicula  non  id  efficit,  ut  quod  sine  illa  relative 
dicitur,  eadem  proposita  '  substantialiter  dicatur,  sed  id  tantum  negatur 
quod  sine  illa  aiebatur:  sicut  in  aliis  prtedicamentis  cum  dicimus,  homo 
est,  substantiam  designamus.  Qui  ergo  dicit,  non  homo  est,  non  aliud 
genus  pra^dicamenti  enuntiat,  sed  tantum  illud  negat.  Sicut  ergo  secun- 
dum  substanliam  aio,  homo  est :  sic  secundum  substantiam  nego,  cum 
dico,  non  Iiomo  est.  At  si  tantum  valet  quod  dicitur  genitus,  quantum  valet 
quod  dicitur  filius  :  tantumdem  ergo  valet  quod  dicitur  non  genitus,  quan- 
tum  valet  quod  dicitur  non  filius.  Relative  autem  negamus  dicendo,  non 
genitus.  Ingenitus  porro  quid  est,  nisi  non  genitus?  Non  ergo  receditur 
a  relativo  prccdicamento,  cum  ingenitus  dicitur.  Sicut  enim  genitus  non 
ad  se  dicitur,  sed  quod  ex  genitore  sit :  ita  cum  dicitur  ingenitus,  non  ad 
se  dicitur,  sed  quod  ex  genitore  non  sit  ostenditur:  utrumque  tamen  re- 
lative  dicitur.  Quod  autem  relative  pronuntiatur,  non  indicat  substantiam. 
Quamvis  ergo  diversum  sit  genitus.et  ingenitus,  non  tamen  indicat  diver- 
sam  substantiam  :  quia  sicutfiliusad  patrem,  et  non  filius  ad  non  patrem 
refertur  :  ita  genitus  ad  genitorem,  et  non  genitus  ad  non  genitorem  refe- 
ratur  necesse  est.  Ecce  evidenter  ostendit  quod  ingenitus  relative  dicitur, 
et  de  solo  Patre  accipitur.  Alia  notio  est  qua  dicitur  ingenitus,  alia  qua 
Pater.  Atque  tantum  valet  cum  dicitur  iugenitus,  quantum,  non  genitus, 
vel  non  filius. 


B.  An  sicut  solus  Pater  dicitur  ingenitus,  dici  debeat  iwn  grenitus,  vel  non  filius  ^ 

Ideo  solet  quoeri,  Utrum  sicut  solus  Pater  dicitur  ingenitus,  ita  ipse  so- 
lus  debeat  dici  non  genitus,  vel  non  filius:  ut  nec  etiam  Spiritus  sanctus 
possit  dici  non  filius,  vel  non  genitus?  Quibusdam  videtur  quod  Pater  so- 
lus  debeat  dici  non  genitus,  vel  non  filius  :  Spirilus  vero  sanctus  sicut  non 
dicitur  ingenitus,  ita  (inquiunt)  non  est  diceiidus  non  genitus,  vel  non 
filius.  Debet  quidem  dici  et  credi  Spiritus  sanctus   non  esse  genitus,  vel 

1  Edit.  Joan.  Alleaume,  praeposita. 


52 


1).  ALH.  MAG.  OUI).  PH.EI). 


iKin  cssc  liliiis  :  sed  iioii  dobcl  (lici  osse  non  gcnitus,  vel  non  filius.  Aliis 
autoni  xidoliii',  quod  (11111  Spiriliis  sanclus  iioii  |)ossitdi(i  iiif>onitus,  potost 
tainon  dioi  iion  fionilus,  vol  non  liliiis.  Qiiod  autoin  Augusliiius  supia  ait, 
lantuin  valoro  ciim  dicitur  ingoiiitus,  quanlum  cum  dicilur  non  {^onitus  vel 
non  lilius,  olymolofiiani  noininis  ostendondo  ouin  lioc  dixisso  dicunl,  non 
ralionom  '  |)iaMlicalionis. 


DlViSlO    TEXTUS. 


«  Prxlcrea  considernri  oporlet,  etc.  » 

II ic  iMagistcr  incipit  Iractare  de  pro- 
prielatihus  personarum  non  persona- 
lium,  quse  sunt  duse,  scilicet  innascibi- 
litas,  quae  est  unius  personae  :  et  ideo 
de  illa  agit  primo  in  liac  distinctione :  et 
dc  coiiimuni  principio,  scilicet  spiratione 
activa,  quo  Pater  et  Filius  sunt  princi- 
pium  Spiritus  sancti,  quae  est  proprie- 
tas  duarum  personarum  :  et  de  hac  agit 
in  secunda  parte,  ibi,  «  Est  prxterea 
aliiid  nomcn,  eic,  »  in  distinctione  se- 
quenli. 

Ista  autem  distinctio  dividitur  in  qua- 
tuor  partes:  in  quarum  prima  Magister 
investigat  ralionem  innascibilitalis.  In 
secunda,  inducit  Andjrosium  arguentem 
novitatem  nominis,  cum  in  Scripturis 
non  legatur,  ibi,  I),  «  Illud  aulem  ta- 
cere  non  oportet,  etc.  »  In  tertia  quierit, 
Utrum  eodem  intellectu  dici  possit 
Pater  non  esse  Filius,  quo  dicitur  aliud 
esse  ingenitum  et  aliud  genitum?  ibi,  1'^, 
«  Prseterea  qiiieri  solet  etc.  »  In  quarta 
et  ultima  quserit,  Utrum  solus  Filius 
dicatur  nata  sapientia  sicut  solus  dici- 
tur  imago  et  verbum?ibi,  F,  «  Scien- 
dum  quoque  est,  quod  sicut  solus  Filius, 
etc.  » 

Prima  barum  subdividitur  in  Ires.  In 
prima  probalur,  quod  ingenitus  est  in 
praedicamenlo    rclationis,    et   quod  idem 


est  quod  non  genitus,  sivc  non  lllius. 
In  secunda  quaeritur,  Utrum  solus  Pater 
dicitur  non  genitus,  sicut  solus  Pater  di- 
citur  ingcnitus  ?  ibi,  R,  «  Ideo  solet 
quxri,  etc.  »  In  terlia,  determinatur  no- 
mcn  notionis  qua  Pater  dicitur  ingeni- 
ius,  ibi,  C,  «  Si  autem  vis  scire,  etc.  » 
JXota  autcm  hic,  quod  supra,  Dist. 
XIII,  cap.  E,  «  Nunc  considerandum  cst, 
cum  Spirilus  sanctus  non  sit  genitus, 
etc,  »  determinatae  sunt  quaestiones  tres 
de  innascibilitatc,  quae  adduci  possunl 
bic,  scilicet  quot  modis  dicatur,  et  quali- 
ter  est  notio  solius  Patris,  et  qualiter 
convenit  Patri  et  Filio  et  etiam  essentiae 
divinae.  Quod  ergo  ibi  determinatum  est  ^ 
hic  supponatur. 


AIITICULUS  I. 

An  si  ingenitum    sit   notio,   plures   sint 
notiones  quam  quinque  ? 


Incidunt  autem  hic  duae  aliae  quaestio- 
nes  ante  Litteram,  scibcet,  Si  ingenitum 
sit  notio,  utrum  sint  eadcm  ratione  ])lu- 
res  notioncs,  quam  quinque? 

Et  secundo,  An  ingodlum  posset  esse 
notio,  etsi  non  sint  plures  notiones, 
quam   quinque? 

Ad  PRiMUM  proceditur  sic  : 
1 .  Si  tam  negatio  quam  affirmatio  faciunt 
notionem,  cum  quoelibct  persona   possit 


'  Edit  Joan.  Allfaume,  ratione. 


2  Cf.  I  Seutentiarum,  Dist.  XIII,  cap.  E. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVIIl,  H,  ART.  1.  53 

innotescere    quatuor    modis,  videbuntur  '4.  Item,  Relationes  iu  divinis  sunt  ra- 

esse  duodecim  notiones  trium    persona-  tiones  vel  proprietates  distinguentes  per- 

rum.  Probatio.  Gonvenit  enim  Patri  non  sonam  a  persona  :  ergo  qufe  tales   dicunt 

esse  ab  alio   per   generationem,   et    non  oppositiones,  et  possunt    convenire    Tii- 

esse  ab  alio  per    spirationem.     Siniiliter  nitati,    illa   sunt   proprietatcs :  sed    non 

Filio  convenit  non    esse  ab  alio  per  spi-  esse  ab  aiio,  et  esse  ab   alio,    taleni    ha- 

rationem,  et  esse  ab  alio    per  generatio-  bent  opposilionem  in    divinis  :    crgo  fa- 

nem  :  a  quo  alius  per  spirationem,  et  non  ciunt  duas  proprietates. 

a  quo  alius  per  generationem.    Simiiitcr  4.  Item,  Esse  ab    alio    per    generatio- 

Spiritui  sancto  convenit  esse  ab  alio  per  nem,  et  non  esse  ab  alio   per  generatio- 

spirationem,  et  non  esse  ab  alio  per  ge-  nem,    iterum    talem    faciunt    oppositio- 

nerationem  :  a  quo  non  est  alius  perspi-  nem  :  ergo  illa  etiam   faciunt  duas  :  et  sic 

rationem,  et  a  quo    non    alius    per  ge-  erunt  quatuor. 

neralionem.  Ergo  videtur,  quodnotiones  5.  Item,  Esse  ab  alio  per  spirationem, 

sint  duodecim,   si   non  esse  ab  alio    per  et  non  esse  ab    alio  per    spirationem  fa- 

generationem  vel  spirationem    est  notio  ciunt    etiam    duas :    et  sic  erunt   sex  ad 

Patris.  minus.  Si  dicas,  quod  superiori   negato, 

2.  Item  in  prima  littera  primi   capituli  negatur  etiam  inferius  :  et  ita    non   esse 

habemus  ',  quod   «  difTert  Pater  a  Filio  ab  alio,  ncgat  etiam  non  esse  ab  alio  per 

«  auctoritate  generationis,  diflert    etiam  spirationem,  et  non  esse  ab  alio  per  ge- 

«  proprietate    innascibilitatis.  »   Ex  hoc  nerationem  :  et  sic  illa  non  faciunt  notio- 

concludo    duas    conclusiones  :    quarum  nes.  Hoc  nihil  videtur  esse  :  quia   secun- 

prima    est,    quod   per  se   facere  differre  dum  hoc  non  esse  ab  alio  erit  notio  Pa- 

personam  a  persona  est  ratio  quare    po-  Iris  :  et  hoc  a  nullo  ponitur,   sed    potius 

natur  in  divinis  notio  et  proprietas  :  cunl  innascibilitas  ponitur  sibi  notio.  Constat 

ergo    differat    Pater  a    Spiritu    sancto,  autem,  quod  una  specie  emanationis  ne- 

quia   non   est   ab   alio   per   spirationem,  gata  ab  aliquo,    non    necessario   negatur 

oportet  quod  etiam    inspirabilitas  sit  no-  alia  :  unde  cum  innascibilis  vel  ingenitus 

tio  Patris  respectu    Spiritus    sancti.    Se-  neget  tantum  esse  ab  alio  per  generatio- 

cunda  est,  quia   cum   in  divinis  non   sit  nem,    oportet  Patrem    adhuc  alio  modo 

differentia  nisi  penes   oppositionem    re-  innotescere,  quo  ipse  etiam  ab   alio    non 

lationis,  si  dilTert  Pater  a  Filio    innasci-  est  per  spirationcm. 

bilitate,  in  Filio  est  relatio  opposita  re-  (3.  Praterea,  Secundum  hanc    respon- 

spondens  illi   quse   est   innascibilitas :  et  sionem    licet    superiori    negalo,  negetur 

sic  Filius  habet  tres  notiones,  scilicet  in-  infcrius  :  non  tantum  superiori  posito  po- 

nascibilitatem,    filiationem,    et   spiratio-  nitur   inferius   :  ergo    vidctur,    quod    in 

nem   activam.    Si    forte   dicas,    quod  in  aliis  personis  debent  esse  notiones  aflir- 

Filio  sequitur  una  ad  aliam  :  quia  sequi-  mativce,  scilicet  csse  ab  alio  :  et  sic  Filio 

tur  :  est  Filius  :  ergo  est    natus,  sed  non  et  Spiritui  sancto   convenit  una  notio  in 

convertitur :  genus  autem  cum  specie  in  communi. 

eodem    non   facit  numerum.   Hoc    nihil  7.  Itcm,  Dicit  Hoetius,  quod  sola  rela- 

est  :  quia  aliquid   innotescit  per  modum  tio  multiplicat  trinitatem,  essentia  autem 

nati,    quod    non   innotescit   pcr   modum  continet  unitatem :  ergo    inter  quee    op- 

fdii,  sicut  innuit  Augustinus  in  libro  III  positio  relationis  non  est,  illa  erunt  idcm, 

istius  voluminis  2.  Cum  ergo  lioc  sit  no-  vel  in  eodem  :  sed  esse  ab  alio  pcr  gcne- 

tio  in   divinis,    quod    innotescere    facit,  rationem,  et  esse  ab  alio  per  spirationem, 

erit  notio  Filii  nascibilitas.  nullam  habent  oppositionis  relationcm  : 

'  Cf.  Supra,  in  principio   luijus  dist.  XXVIII.  2  cf.  Lib.  III  Sententiarum,  Dist.  V. 


J)i                                         I).   AL1{.  I\IA(i.  ORl).   PR/ED. 

ergo  conveniunl  eidom  :  ct  sic  Filius  qui  tia.  Pcrsona  nutem  non  convenit  nisi  roi 

est  al)  alio  por  ^oneralionom,    cst  etiam  natui;c    dignioris    :  ct  ideo    pcrsona  ut 

al)  alio  pcr  spiraliononi  :  ct  simililor  Spi-  porsona,  non  innotcscit    nisi   proprielato 

ritus  sanctus  :  crgo  pluros  sunt  nolionos.  dignilalis  vol  habitudine. 

8.  Itom,    Hna  notio    est  in  qua  Pater  DiciMis    ergo    ad    primum,  quod  non     Ad  i. 

convonit  cum  Filio,  licet  Filius  sit  a  Pa-  essc  ab  alio  pcr  generationom,  non  ponit 

tro  :  ergo  alia  notio  dobct  csso  in  qua  Pa-  absolutain    dignitatcm   secundum    ordi- 

tcr  convonit  cum   Spirilu  sancto  ct  alia  ncm  naturtE  qui  cst  in  divinis  :  et  ad  hoc 

in  ([ua  Filius  cum  Spiritu  sancto :   alitcr  intolligondum,  notandum  quod   in  omni 

cnim    non    vidorcntur    csse    suflicienter  natura  in  qua  ponitur  ordo    natursB  quo 

distincti  :  dislinguitur  enim  Pater    solus  altcr  sit  ex  altero,  et  non  alter  prior   al- 

a  Filio   solo,   et    Filius   solus  a  Spiritu  tcro,   necessc  cst  poncro   principium  il- 

sancto   solo,   ct    Pater  ot  Filius  simul  a  lius   ordinis.   Non   dico    initium    :   quia 

Spirilu  sancto   solo :   ergo   et   Pater    et  initium  magis  respicit  durationis   princi- 

Spiritus    sanctus  simul  a   Filio  solo,  et  pium  quam   ordincm    natura.    Ergo   si 

Filius  et  Spiritus   sanctus  simul  a  Patrc  principium   neccsse  est  ponerc,    oportet 

solo:  et  sicvidetur,  quod  multae  debcant  quod  illud  principium  aliqua  notione  in- 

esse  notiones,  si  alisesunt  notioncs  quam  notescat   :    principium  autem   cum   non 

pcrsonalos,  ut  i^Iagistcr  dicit  hic.  haboat  prius,  non  potest  innotcscere  per 

affirmationem  priorem  se  :  crgo  necesse 

Soiutio.         SoLUTio.  Dicendum,  ut  supra  supposi-  est,   quod    innotescat  per   negationcm  : 

tum   est,    quod   notiones    non   sunt  nisi  ergo  innotoscet  per  non  esse  ab    alio  se- 

quinque,  et  relationcs    quatuor,   ct  pro-  cundum  ordinem  natura^.    Utrum  autem 

prietates  personae  quatuor,  et  proprieta-  nihil  ponat,  vel  aliquid  ponat,   non    esse 

tes  pcrsonalcs  trcs,  sicut    supra    proba-  ab  alio,   in    sequenti  articulo  quaestionis 

tum  est.  Pcrsona  enim  ut  persona,    non  dctcrminabitur.    Ergo    patct,  quod  qua- 

innotescit  nisi  per  iUud  quod    sonat  na-  cumque  speciali    negationc    posita,   non 

turee  dignitatem  :  aliter  cnim  innotescit  innotescet  principium    totius  divinitatis 

res    naturae,    et   ahter  innotescit  indivi-  secundum  ordinem  naturce  hoc  modo  ut 

duum,  ct  ahter  innotescit  persona.    Res  principium  :  et  sic  patot,   quod  non  csse 

cnim  naturae  ut  res  naturae  per  actum  et  ab  abo  pcr  generationcm,  ct  non  esse  ab 

rationem  naturae  habet  dignosci,    secun-  alio  per  spirationem,  non  sunt    notiones 

dum   quod    dicimus,    quod    res    naturae  Patris,    nec  possunt   esse.   IUud    autcm 

est,    quae    actu    naturae  producilur,   hoc  idem   principium,  quod    est  principium 

est,  actu  quo  communicatur  natura  h}'-  hujus  ordinis  naturae,  oportct  quod  inno- 

postasibus  sive  suppositis    suis  :    et    illc  tescat  :  non    dico    ex  parte    posteriori, 

actus  in  divinis  est  duplex,  scilicct  gcne-  quia  non  est    ibi  prius  et  posterius,  sed 

rare,    et    spirare   :    sed     per    utrumque  ex   partc  illa  qua  altcr  cst  cx  ipso  :  et 

actum  innotescit  res  naturae    dupliciler  :  hoc  sccundum  genus  non  ponit   dignita- 

quia  res  naturae  esl  genita,  et  res   natu-  tem,  sed  quandoquc  indignitatom  :    sed 

rae  est  generans  :  et  res  naturae   est  spi-  in  spocie  ponit  dignitalem  in  actu  in  quo 

rata,  et  res  naturae   est  spirans  :    tamcn  natura  communicatur,  sicut  est   gencra- 

non   sunt  quatuor  res    naturae     divinae,  tio,  ot  sicut    cst  spiratio   :  crgo   ab   illa 

quia  spirantom  esso  non  habent  opposi-  parte  erunt  notiones   Patris,   paternitas, 

tionem  ad  generantem  esse,  nec    ad   ge-  et  spiratio  activa.  Sed  supposito   codcm 

nitum  csse  :  et  ideo   n' cessario  gencrans  ordinc  naturae,  id  quod   cst   a  principio 

et  genitus  sunt  unum  principium  spiran-  secundum  generalem  modum  esscndi  ab 

di.    Individuum  autem    proprio  non  est  alio,    non   innotescit  ut  persona,  sed  in 

in  divinis,  sed  innotoscit  pcr  individuan-  speciali  modo  in   quo    virtutc   specificae 


IN  T  SENTENT.  DIST.  XXVIII,  H,  ART.   I.  33 

(liirerentiae  ostenditur  sibi  dari  natura  di-  cit.  Et  ideo  nasciijilitas  non  est  notio  : 
gnior  :  et  illi  actus  sunt  generatio,  et  et  pcr  Jioc  patet  solutio  ad  sequens. 
spiratio  :  ergo  esse  ab  alio  per  gencra-  Ad  aliud  dicendum,  quod  non  esse  ab  Ad4. 
tionem,  et  esse  ab  alio  per  spirationem  alio  idem  est  quod  esse  ingenitum,  ut 
sunt  notiones  Filii  et  Spiritus  sancti  :  supra  probatum  cst  ^  :  et  ideo  illcE  sex 
sicut  in  inferioribus  esse  ab  homine  non  revertuntur  ad  quinque  :  quia  non  esse 
communicat  naturam  dignam   ad  consti-      ab  alio  per  generationem,  non  ponit  ra- 

tuendam  personam,  quia    ab  homine  est  tionem  principii  in   ordine  naturai  :   ncc 

quandoque  res  indigna  :  sed  esse  ab  ho-  etiam  non  esse  ab  alio  per  spirationem  : 

mine  per  generationera  hominis  naturam  sed  non  esse  ab  alio   simpliciter,  Et  ideo 

communicantcm.    Non  esse    autem     ab  non  possunt  esse  notiones  alicujus  :  non 

alio  per  generationem,  et  non    esse    ab  enim  dicunt  rationem  princi[)ii  in  ordinc 

alio  per  spirationem  (sicut  jam  probatum  naturee,  nec   rationem  acceptiohis   natu- 

est)  non  constituunt,  nec  innotescere  fa-  rse  dignae,  queraadmodum    generalio   ct 

ciunt  aliquam  naturie  dignitatcra.  Et   sic  spiratio, 

patet  quare  non   duodecim,   sed  tantum         Ad  aliud  dicendum,    quod   innascibili-      Ad  s. 

quinque  esse  possunt  notiones  pcrsonse  tas  secundura   quod  soli  Palri  convenit, 

ut  personse.  et  non  Spiritui    sancto,   est  ideni    quod 

Ad  aliud  dicendura,   quod    diffcrentia  non  esse  ab  alio,  hoc  modo  quo  non  esse 

distinctionis  non  simpliciter  facit    notio-  ab  alio  facit  innotescere  principium    to- 

nem  personoe,  sed  difTcrentia  distinclio-  tius  divinilatis. 

nis  persona?  ut  personae.  Principium   au-         Ad  aliud    patet    solulio  per   dicta,  et      ^d  6.    ^ 

tem  non  de  principio  per  modum  perso-  similiter  ad  sequens. 

nse  potest  innotescere  tribus   modis,  sci-         Ad  aliud  dicendum,  quod  licet   genc-      Ad  7. 

licet  ad  ante  per  negationem  :  et  bcne  rari  et  spirari    non  opponantur  relative, 

concedo,   quod    ingenitus  non    dicit    ibi  tamen  spiratus  et  genitus  relative   oppo- 

negationem    craanationis    specialis,    sed  nuntur  :    quia  hoc  bene  concedo  secun- 

generalis   non  esse  ab  alio  :   cujus  ratio  dura  supra  dicta%    quod  Graeci    errant, 

supra  determinata  est  *   :    et  sic  cessat  et    ideo   qualitcr  ipsi    Spirilura  sanclum 

priraa    qua^stio.   Alio    raodo     innotescit  a  Filio  distinguant,  non  laboro    hic  de- 

respectu  eorura   quibus  est  principium,  terminare  :  quia  videtur  milii    impossi- 

et    una    notione   ad   unuin,    et   alia    ad  bile  esse  quod  unus  non  sit  alius,  si  inter 

aliura,    secunduni   quod    sunt  duo  actus  eos  non    est    oppositio    rclationis,  sicut 

communicationis  naturae  dignee,    scilicet  supra  est  determinatum  :  et   ideo  Pater 

generatio,  et  spiratio  :  et   hoc   supra  de-  et  Filius  sunt  unura  in  spirando,  et  Spi- 

terminatuin  est.  rilus  sanctus  distinguitur  ab  utroque. 

Ad  aliam  quaestionem  patet    jam   so-         An  aliud  diccndum,    quod   non  potest      Ad  ?. 

lutio  :  quia  nascibilitas,  vel  esse  ab  alio,  essc  notio  in  qua   Pater    conveniat  cum 

de  se  non  dicit  notionem  personae  ut  pcr-  Spirilu  sancto,  et  alia  in  qua  Filius  con- 

sonse  :  quia  non  omne  quod  nascitur  dc  veniat  cura  S[)iritu  sancto  :   quia   illa  in 

aliquo,  accipit  naturara  dignitatis  ab  eo  :  qua  Paler  comnmnicaret    Spiritui    san- 

nec   omne    quod    est  ab    aliquo,    accipit  cto,  notarctur  ordo  naturae,   et  sic  opor- 

naturam  dignitatis  :  sed  orane   quod  na-  tcrct    a   Patre    ct    Spiritu     sanclo    csse 

turalitcr    hlius    est,    naturain   dignitalis  qucnidam  quarlum,   quod  su})ra   irapro- 

generantis  accipit.  Sic  etiam  vis    spirati-  batura  est,  et  sic  fieret  inullitudo  in  infi- 

va  nihil  nisi  sibi  simile  in  natura  produ-  nitum  :  ct  sirailitcr  alium  oporteret  esse 

'  Cf.  ISententiarum,  Dist.  Xlll.  Tom.  XXV.  ^  Cf.  I  Sciil.Miliamm,  Disl.  X.  Tom.    XXV. 

*  Ibidem. 


56 


1).  ALH.  MAG.  OIU).  PII.ED. 


secimdum  illain  notioncm  in  qua  conve- 
nii't'l  l''ilius  cum  Spirilu  sanclo  :  ol  sic 
duo  cssent  procedentes  a  Spirilu  sancto. 
Proeterea,  Illa  in  qua  Pater  conveniret 
cum  Spiritu  sanclo  non  haheret  opposi- 
tionem  ad  l''ilium  :  erj.;o  in  illa  convcni- 
ret  cum  ois  ot  Kilius  :  orgo  illa  notio  jam 
conveniret  trihus,  ol  sic  esset  communis 
trihus  :  cl  niliil  cst  cis  commune  nisi  es- 
scntia  :  crgo  illa  notio  jain  diceretur  se- 
cundum  essentiam  de  ipsis  :  ct  idco  illa 
argumentatio  non  proccdit.  Undc  patot, 
quod  innascihilitas  est  notio,  et  quod 
non  sint  nisi  quinque  notiones. 


ARTICULUS   II. 


Aii  innascibililas  sit  notio  Palris  ? 


Secundo  quaeritur,  Utrum  innascihili- 
tas  sit  notio  Patris? 

Videtur  autem  quod  non  :  aut  enim 
innascihilitas  oxponilur  ncgative,  aut 
privative.  Si  negativc.  Contra  :  Negalio 
de  se  nihil  certilicat  :  ergo  ncgatio  non 
potest  esse  notio  :  quia  notio  esl  quae 
facit  innotescere.  Si  autem  exponatur 
privative,  sequitur  multiplex  inconvc- 
niens  :  quoruni  unum  est,  quod  privatio 
dicit  imperfectionem  :  et  secundum  hoc 
persona  dignitatis  innotesceret  pcr  im- 
perfectionem,  quod  csl  inconvenions. 
Secundum  est,  quiu  privatio  roliuquit 
aptitudinem  :  ot  sic  Paler  innascihilis 
aptus  esset  ad  nasccndum,  non  autem 
natus  esset,  quod  iterum  falsum  est. 
Tertium  est,  quia  opposita  [)rivativc  ha- 
bent  liori  circa  idcm  :  ergo  nascihilis  et 
innascihilis  liahont  ficri  circa  personam 
oamdom  secunduu)  natur»  ordinem  :  sed 
nascihililas  convenit  l''ilio  :  crgo  ot  in- 
nascihilitas  hahoret  liori  circa  h^ilium,  ot 
non  circa  Patrem  :  orgo  vidotur,  quod 
innascihilitas  non  sit  notio  Patris. 


Si  fortc  dicas,  quod  negalio  facil  in- 
notescore,  ut  dicit  Rahhi  Moyses  ^l^gyp- 
tius  in  lihro  qui  dicitur  Dux  neiitrorum  : 
praecipue  in  divinis.  Et  Augustinus  con- 
iirmat  dictum  suum,  dicens  quod  si  non 
potes  cognoscere  quid  ost  Deus,  non  pa- 
rum  tamen  pcrfecisti  in  cognitionc  si 
cognoscas  quid  non  est.  Contra  :  Socun- 
dum  hoc  una  negatio  non  suflicicnter 
notificat.  Si  cnim  dicam,  Dous  non  est 
elementum,  relinquendo  quod  Deus  sit 
aliquid,  non  facit  h£BC  negatio  secundum 
doctrinam  illius  Philosophi  notitiam 
Dei :  quia  adhuc  multa  alia  sunt,  quae 
non  sunt  elementum,  et  etiam  non  sunt 
Deus  :  ergo  oportet  addere  plures  nega- 
tionos  restringcntes  :  quanto  enim  uni- 
vorsalius  est  quod  negatur,  tanto  nega- 
tio  est  minus  communis  :  et  quanto  par- 
ticularius  est  quod  ncgatur,  tanto  noga- 
tio  est  magis  communis  :  non  enim  So- 
crates  de  plurihus  verilicatur,  quam  non 
homo,  vel  non  animaL  Ergo  videtur, 
quod  etiam  hic  oportet  addere  plures 
negationes,  antequam  sufficiens  notitia 
principii  ordinis  naturae  habeatur. 

Ulterius  quaeritur  quod  magis  tangit 
propositum,  Cum  notio  principii  non  dc 
principio  sit  non  esse  ah  alio  ahsolule, 
sicut  prohatum  est  in  quaistione  prsece- 
denti,  quare  non  dicitur  generali  no- 
mine  Patris  notio  esse  non  ens  ah  alio, 
sed  speciali  quod  est  ingenitus,  quod 
sonat  idem  quod  non  ens  ab  alio  per 
generationem?  Si  forte  dicas,  quod  ge- 
neratio  ct  spiratio  ordinata  sunt,  et  se- 
cundum  ordinem  naturae  generatio  est 
ante  spirationem,  et  negato  priore,  nc- 
gatur  secundum,  scd  non  convertitur : 
hoc  nihil  est  :  quia  hoc  supra  est  itnpro- 
batum  ',  uhi  ostonsum  ost,  quod  Spritus 
sanctus  non  proccssit  Filio  jam  nato,  nec 
non  nato  :  quia  utrumque  a-ternum  cst, 
et  ncutrum  ponit  ordinem  prioris  ad 
aliud,  nec  etiam  ordinem  causae  :  crgo 
per  hoc   quod   dicitur   Pater    ingenitus. 


«  Cf.  I  ScMlciitiariMn,  Disl.    .\ll.  Toiii.  X\V. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVIII,  B,  ART.  2.                            57 

non  intelli{,ntur  improcessibilis,   vel  alio  mationem  quoe  prior  est  quam   negatio, 

modo  non  ensab  alio.  et  prior  est  negatis.  Si  autem  dicam  pri- 

Si  forle  dicas,  quod  generatio   est  ad  mum  anle  quod  nihil  est,  tu  dices   quod 

esse,  et  spiratio  ad  bene  esse,  et  emana-  hoc  verum  est.  Si  autem  quieram,  Quare 

tione  secundum    esse    negala,     negatur  hoc  est  verum  ?  tu  dicis,    quia  primum 

emanatio     secundum    bene    esse   :    hoc  est  primum  :  el  ponis  quidem  affirmatio- 

etiam  haereticum  et  falsum  est  ;  quia  spi-  nem  quoe  prior  est   negatione,    sed  non 

ralio   in   divinis    accipit    Spiritus   sancti  ponis  aflirmationem  priorem  eo  de  quo 

substantiam,    et   esse,    et   bene  esse  :  et  fuit  negatio,  quia  negatio  fuit  de  primo  : 

idemestibi  bene  esse,  quod  esse.  Falsum  ergo  illud  per  affirmationem  innotescere 

autem  est,  quia  nihil  prohibet  me  non  non  potest  :  et  ita   innotescit  per    nega- 

esse  ab  aliquo  per  esse,   et    tamen  bene  tionem,    ut  dicit  hic   Augustinus. 

esse  meum  dependere  ab   ipso  :  sicut  a  Dico  ergo,  quod  innascibilitas  non  pri- 

rege  potest  esse  bene    esse   meum,  cum  vative,  sednegative  habet  exponi :  sed  est 

tamen  ego  non  sim    filius   regis.    Ergo  duplex,  scilicet  in  genere,  et  extra  genus. 

videtur,  quod  hsec    solutio  non  conve-  Si  ergo  negatio  negat  totum   quod  est  in 

niat.  genere    principii,   tunc   innascibile  idem 

erit  quod  non  ens  ab  alio   principio   se- 

SoLUTio.    Sine   prcejudicio   dico,  quod  cundum  naturae  ordinem.   Si  autem  tan- 

innascibilitas  est  notio  principii  non  exi-  tum  negaret  quod  est  in  suo  opposito  in 

stentis  de  principio.  Unde  intelligendum,  genere,tunc  supra  dictum  est,  quod  con- 

quod  est  negatio  fundata  super  ens  :  ali-  veniret    etiam     Spiritui    sancto     secun- 

ter  enim  est  negatio  de    primis,    et  ali-  dum  verba  Hieronymi  a  Magistro  posita 

ter  de  posterioribus  :  sicut  si  dicam,  ho-  ibi,  et  a  nobis  exposita. 

mo     non    est   animal,    homo    non    est  Quod  autem    objicitur,    quod    negatio 

asinus    :    negalio    sequens    causatur  ab  non  facit  aliquid  innotescere  :  dicendum 

oppositione    vel    disparatione    praedicati  quod  hoc  verum  est  per  se,  et  de  nega- 

et  subjecti  :  quse   disparatio  causatur  ab  tione  extra  genus  :    talis    autem  negatio 

oppositis  differentiis  constituentibus  prae-  non  est  quse  cadit   in   ratione  primi,  et 

dicatum    et    subjectum    :   et     ideo    illa  principii. 
negatio    habet  aliquid  prius   se  in    quo 

fundatur,    quod    non  est    omnino  idem  Ad  m  quod  ulterius  quaeritur,    Quare  Ad  queesi 

cum    illis    de    quibus    est    negatio,    sed  dicitur  innascibilitas,  et  non  existentia  ab 

est  prius  eis.  Cum    autem    dico  primum  alio  ?  potest  dici  si  placet,  quod  licet  ge- 

quod  ante  se  nihil  habet,  negatio  funda-  neratio  et  processio  non  habeant  ordinem 

tur  super  naturam  primi,  quae   non  est  prioris  et  posterioris,  vl4    immediati   et 

prius  primo,  quia  prius  primo  nihil  est,  mediati,  ut  supra  probatum  est,    tamen 

sed  est   ipsum  primum    :    et    ideo   non  habent  ordinem   natura?,  quo    procedens 

potest  exponi  per  aflirmationem,    sicut  sit  ex  genito  :  et  hoc  palet  in  imagine  : 

alia  negatio.  Si  cnim  quaeram  et   dicam  quia  amor  non    procedit  a   mente,    nisi 

sic  :  homo  non  est  asinus,  tu  dices,  quod  supposita  notitia,  quae  ametur,  et  amet  : 

verum  est.    Si    quaeram  ulterius.  Quare  et  ideo  dicil  Richardus  quod   amor  in  al- 

hoc?  tu  dices,  quia   ipse  est  animal   ra-  terum  tendit.  Et  Gregorius  quod   chari- 

tionale,  el  rationale  animal  et  irrationale  tas  minus  quam  inter  duos  esse  non  pot- 

a  se  per  oppositas  ditTerentias  removen-  test  '.  Et  ideo  sublata  generalione  secun- 

tur  :  et  sic  causas  negationem  per  affir-  dum  principium,  aufertur  etiani  spiratio : 

*  S.  Greoorius,  Homilia  XVII    in    Evangol.    :  «  anior    ct    proximi  :    et    minus,    quam    inter 

«  Duo  sunt    praecepta   chaiilatis,    Dei  videlicet  «  duos,  charilas  haberi  nou  polest.  » 


58 


1).  ALB.  MAG.  ORO.  PRyED. 


ct  ideo  non  ens  al)  alio  per  generalio- 
nem,  cum  lollil  principium  goncrativum, 
lollil  ctiam  piincipium  spiralivum,  quia 
non  spirarcl  amorem,  nisi  cuni  co  quem 
gcnuit  :  non  autcra  esl  e  convcrso  :  ct 
hoc  cst  valdc  contra  (jraecos.  Ex  lioc 
enim  necessario  concludilur,  (^uod  Spi- 
ritus  sanctus  est  a  Filio,  ct  quod  Filius 
liabcl  lioc  a  Palre,  sicut  l*ater  si  ab  alio 
esset  spiratus,  nccessario  oporteret  quod 
illc  alius  alium  gcnuisset  cum  quo  Pa- 
trem  spiraret. 

Et  pcr  lioc  patct  solutio  ad  totum  : 
quia  licet  spiratio  et  gcneratio  non 
habeant  ordincm  prioris  et  postcrio- 
ris,  causa,  vel  natura,  vcl  dignilalc, 
vcl  tempore,  tamcn  liabent  ordincm  na- 
turse,  qui  cst  in  divinis,  ut  scilicet  geni- 
tus  sit  principium  spirati  :  et  ita  spiratus 
sccundum  liunc  ordinem  ponit  gcnitum 
spirantcm  :  si  crgo  Fater  esset  spiratus, 
oporlerct  alium  genitum  esse  a  patre  alio. 
Cum  ergo  per  oppositura  ingenitum  ne- 
get  esse  spiratum  eumdem,  el  non  e  con- 
verso  :  haec  est  ratio  quarc  dicitur  inna- 
scibilis,  et  non  inspirabilis. 

Si  AUTEM  quaeratur,  Quare  non  dicit 
generali  nomine  improccssibilis,  ut 
utrumquc  simplicitcr  tollalur  ?  Dicen- 
dum,  quod  Paler  est  principium  non  de 
principio  sccundum  ordinera  naluroe  :  et 
ideo  in  sua  notione  oportet  exprimerc 
rationem  hujus  ordinis,  secundum  quam 
sit  non  dc  principio  :  non  autem  i-atio 
liujus  ordinis  exprimitur  nominc  genera- 
li,  sed  speciali  :  ergo  negatio  de])uit  esse 
in  speciali,  quod  tamcn  sccunchim  ordi- 
nera  natura  est  principiura  altcrius  actus, 
sicut  genitus  spirati. 

Si  AUTiiM  qua-iilur,  Ulrum  Palcr  pos- 
set  spirare  Spiriluin  sine  Filio  ?  hoc  su- 
pra  solutura  est  '. 


ARTICIIFFS    III. 

Ulrurn    inndScibiHtas  cl   pdtcrnitas  sint 
nna  notio,  vel  duse  ? 


Deinde  rpuTritur  de  hoc  quod  dicit,  il)i, 
A,  «  Aliam  dcsignat  notionem  qnam  Pa- 
genitor.ter  vel  »  lloc  enira  falsura  vide- 
tur :  (|uia 

1.  Innascibilitas  in  Palre  idem  videtur 
quod  [)alernitas  :  proprietas  eniin  aut 
constituit  personam,  aut  persona  inno- 
tescit  per  ipsam  :  sed  sufiicientcr  innote- 
scit  ct  constituilur  persona  Patris  a  pro- 
prielate  quoe  est  paternitas  :  ergo  innasci- 
bilitas  aut  eadem  est  in  Patre,  aut 
superfluit. 

2.  Item,  In  divinis  non  dislinguit  nisi 
relationis  oppositio  :  non  autem  est  rela- 
tionis  oppositio  inter  paternitatcm  et  in- 
nascibihtatem  :  ergo  sunt  eadera  notio 
secundura  rem. 

3.  Itera,  Nihil  videtur  dicere  innasci- 
bilitas  nisi  coraparationera  quamdara  Pa- 
tris  ad  privationem  principii  antc  :  com- 
paratio  autem  talis  nihil  addit  nisi  ne- 
galionem  :  ergo  cum  negatio  niliil  faciat 
differre,  videlur  quod  non  dicat  aliara 
notionera  quarn  patcrnitas. 

4.  Itera  In  divinis  non  est  nuraerus  ni- 
si  ex  hypostasi  :  ergo  proprietatcs  non 
nuraerantur  nisi  ex  numero  hypostasis  : 
ergo  omnes  proprietates  ojusdem  persomB 
suntuna  secundum  quod  sunt  in  ipsa  : 
ergo  innascibiMtas  in  Patre  non  diflert  a 
paternitate  in  Patre. 

").  Ilem,  In  Filio  nascibilitas  non  est 
alia  proprietas  a  liliationc  :  ergo  videtur, 
quod  noc  in  Patre  innascibihtas  sit  alia 
a  paternilate. 

SoLUTio.  Dicendura,  quod  alia  est  no-    soiutio. 
tio  in  Patre   innascibihlas,    et   patcrnitas 


>  Cf.  I  Scntenliarum,  Dist.  X,  Tom.  XXV 


IN  r  SENTENT.  DIST.  XXVIII,  B,  AIIT.  i. 


59 


alia  :  quia  dislinctio  notionum  est  secun- 
dum  modum  innotescendi  pcrsonam  ut 
personam,  hoc  esl,  secundum  rationem 
dignitatis  :  sicut  aulem  supra  dictum  est, 
in  ordine  naturae  oportet  principium  esse 
non  de  principio  :  et  illud  innotescit  in 
omni  re  qua  est  principium  non  de  prin- 
cipio  :  erit  ergo  unus  modus  innotescen- 
di  ipsum  ex:  parte  illa  qua  non  est  de 
principio,  ct  alius  ex  parte  illa  qua  est 
principium,  et  unus  modus  non  est  alius. 
Ex  parte  illa  qua  innotescit  ut  non  de 
principio,  est  innascibilitas  notio.  Ex 
parte  altera  innotoscit  secundum  rationes 
quibus  est  principium  totius  divinitatis  : 
hoc  autem  est  generando,  et  spirando  : 
et  ideo  erunt  dute  notiones  Patris,  una 
paternitas,  et  aha  communis  spiratio. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  inna- 
scibilitas  non  superQuit :  quia  paternitate 
sufficienter  innotescit  Pater  in  ratione 
principii  :  non  tamen  ipse  sufficienter  in- 
notescit  in  quantum  est  non  de  princi- 
pio  :  et  hoc  convenit  ei  pcrsonaliter,  et 
pertinet  ad  dignitatem  person;ie,  secun- 
dum  quod  in  ordine  naturse  ipse  Pater 
ponitur  principium  non  de  principio. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  realitcr  non 
distinguit  in  divinis  nisi  relationis  oppo- 
sitio,  id  est,  quod  distinctio  faciat  rem 
per  se  entem  et  subsistcntem  :  et  sic  non 
distinguitur  notio  a  notione,  sed  potius 
secundum  modum  supponendi  et  attri- 
buendi,  utsuperius  dictum  est. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  non  dicit 
comparationem  patornitatis,  sed  ejus  qui 
est  Pater  secundum  ilhim  rationom  qua 
est  principium  non  de  principio  :  unde 
illa  ratio  cx  falsis  procedit. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  non  est  nu- 
merus  rerum  distinctarum  in  divinis,  ni- 
si  personarum  tantum  :  nec  notio  in  divi- 
nis  habet  esse  distinctum  extra  personas, 
et  numeratur  secundum  rationes  inno- 
tescendi  et  attribuondi.  Tamen  bene  di- 
co,  quod  rclatio  et  notio  est  res  in  divi- 
nis,  licet  non  numeretur  extra  pcrsonam : 


sed  divcrsitas  cjus  innotescit  secundum 
diversitatem  modi  significandi  in  attri- 
buendo,  ut  supcrius  dictum  est. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  nascibilitas  Ad  5. 
secundum  idem  in  ratione  facit  innote- 
scere  Filium,  sccundum  quod  facit  eum 
innotescere  filiatio,  secundum  scilicet 
quod  est  dc  principio  in  ordine  naturce  : 
et  ideo  non  est  diversa  notio  in  Filio  na- 
scibiHtas  et  filiatio  :  sed  non  secundum 
idem  facit  innotcscere  Patrem  innascibi- 
litas  et  paternitas,  secundum  ■  quod  in 
ordine  naturse  est  principium  non  de 
principio  :  et  ideo  in  Patre  est  alio  modo 
notio  innascibilitas,  et  paternitas  :  sicut 
etin  Filio  aha  notio  est  fifiatio,  et  com- 
munis  spiratio  :  quia  non  secundum 
unam  rationem  innotescit  FiUus  per  eas, 
secundum  quod  refertur  ad  ordinem  na- 
tui-pe,  ut  principium  de  principio. 


ARTICULUS  IV. 

Ulrwn  non  intcllecta   patcrnitate  Pater 
csset  c/iiis,  cjuia  ingenitus  ? 


Deinde  quiLM'itur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  A,  «  Non  est  hoc  dicere  ingenituni, 
quod  est  Patrem  dicere,  etc.  » 

1 .  Ergo  vidotur,  quod  non  intellecta  pa- 
ternitate,  adhuc  Pater  esset  quis,  quia 
ingenitus  :  ergo  hoc  est  falsum  quod  su- 
pcrius  vidotur  probari ',  quod  abstracta 
personalitate  a  persona,  non  remanct  hy- 
postasis. 

2.  Si  forte  dicas,  quud  ita  est  in  Patre, 
sed  non  est  itain  aliis.  Contua  :  Quia  oa- 
dem  ratione  non  est  idem  dicere  Filium, 
et  spirantcm  :  ergo  non  intellecta  filia- 
tione,  adhuc  Filius  erit  quis,  et  ita  rema- 
not  hypostasis  Filii. 

3.  Item,  IIoc  probatur  alia  ratione. 
Bene  conceditur,  Istc  est  gonilus  :  ergo 
est  ab   alio  :    scd  non  convortilur  :  eriro 


1  Cf.  Supra,  Disl.  XXVI. 


lill 


I).  ALB.  MAG.  OIU).  HItED. 


esse  ab  alio  per  inlelleclum,  est  prius 
quani  geuerari  :  cr-^o  polest  inlelli;.,^i  sine 
illo  :  er;j;o  non  inlcUccta  lilialione,  atlliuc 
intelliyilur  ens  al)  alio  :  hoc  autem  non 
convenit  nisi  hypostasi  :  ergo  ahstracta 
personalitate  intelligitur  hypostasis,quod 
supra  negatum  est. 

i.  Item,  Augustinus  dicit,  et  habetur 
in  Liitcra,  quod  aliud  est  Patrem  esse, 
et  aliud  est  esse  Patrem  :  non  enim  ea- 
dem  est,  est  Paler,  et  l*aler  est  :  et  est 
Filius,  et  Filius  est  :  sed  eodem  Pater 
est  quo  Filius  est,  quia  Pater  est  essen- 
tia  :  et  Filius  eodem  est,  quia  in  divinis 
quidquid  est,  essentia  est  :  ergo  videtur, 
quod  esse  liypostasim  secundum  intelle- 
ctum  dependet  ah  essentia  :  et  non  intel- 
lecta  notione,  adhuc  essentia  est  :  ergo 
cum  hypostasis  esse  sit  ab  essentia,  hy- 
postasis  in  divinis  potest  esse  non  exi- 
stente  nolione. 

.').  Item,  Absolutum  est  in  omnibus 
ante  respectivum  :  supra  autem  habitum 
est  saepe,  quod  persona  ahsolutum  est  : 
ergo  et  hypostasis  :  quia  cum  duo  sint  de 
intellectu  personae,  scilicet  hypostasis  et 
proprietas,  esse  absoluti  non  potest  ha- 
here  persona  a  proprielale  :  ergo  relin- 
quitur,  quod  haheat  ah  hvpostasi  :  ergo 
hypostasis  est  absolulum  :  ergo  per  in- 
lellectum  est  ante  respectivum. 

Soiutio.  SoLUTio.  Adhuc  persislimus  in  hoc 
quod  non  inlellecta  proprietate,  non  in- 
telligatur  nec  remanet  hypostasis  :  quia 
non  videmus,  qualiter  declinctur  hferesis 
Arii,  vel  haeresis  Sabellii,  si  per  intelle- 
ctum  ponitur  liypostasis  ante  propriela- 
tem  :  et  hoc   supra  satis  probatum  est  '. 

A.j  1.  Unde   dicimls   ad   primum,  quod   non 

intellecta  palcrnilale,  etc,  quod  hoc  pol- 
est  esse  duobus  moclis  :  est  enim  pater- 
nitas  relalio,  et  proprietas  pcrsonalis  :  et 
potest  non  intelligi  paternitas  ut  rclatio 
est,  quia  polest  intelligi  non  genitus  non 
Iiahens  Filium  :  et  sic  verum  est  quod 
(licit   Auguslinus.    Sed    deslruilur    ordo 


natura^  :  oi-dincm  cniiu  naturo;  non  ha- 
i)et  Pater  ad  Filium  nisi  palernilatis  ra- 
tionc.  llndo  sic  non  intclhxla  patci-nitate 
verum  est,  quod  remanet  hypostasis  Pa- 
tris,  et  non  Filii  :  quia  ordo  naturie  de- 
slruitur  quo  altcr  sit  ex  altero.  Alio  mo- 
do  est  proprietas  constituens  personam 
in  esse  pcrsonali  :  et  cum  negalio  non 
constituat,  intellectus  innascibilitatis  non 
constituet  Patrem  :  et  hoc  modo  non  in- 
tcllecta  paternitate,  non  erit  Pater  quis  : 
et  tollitur    hypostasis,    proprietate  sub-  | 

lata. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  licet  spiratio  ^^  2. 
sit  notio  Filii,  tamen  non  cst  personalis 
proprietas  cjus  :  et  ideo  spiralio  secun- 
dum  rationem  intclligendi  praesupponit 
sibi  liliationem,  ut  est  proprielas  perso- 
nalis  :  non  enim  potest  spirare  nisi  per- 
sona  constituta  :  et  hoc  fit  per  liliatio- 
nem. 

Ad  ALiUD  diccndum,  quod  hocsequitur  ^d  3 
in  his  in  quibus  universale  abstrahilur  a 
particulari,  et  simplicius  a  minus  simpli- 
ci  :  et  tamen  secundum  esse  est  c  con- 
verso.  Unde  cum  dicitur,  iste  est  gcni- 
tus  :  ergo  est  ab  alio  ;  intellectus  noster 
non  sistitur  supcr  esse  ab  alio,  sed  transit 
usque  ad  generationem,  eo  quod  illa  de- 
terminate  figit  inlclleclum  :  non  enim 
sumitur  res  in  univcrsali  nisi  in  poten- 
tia  :  undc  intellcctus  quaerens  naluram 
rei  et  esse,  non  quicscit  in  universali  : 
et  ideo  secundum  essc  personae,  esse  ab 
alio,  est  post  esse  ab  alio  per  gencratio- 
ncm,  et  post  esse  ab  alio  per  spiratio- 
nem  :  et  secundum  rem  est  idem,  et  non 
simplicius  illis  :  quia  abstractio  talis  in 
divinis  fieri  non  potest,  ut  supra  proba- 
tum  est  :  et  si  csset  in  divinis,  non  esset 
nisi  secundum  rationcm,  et  secundum 
esse  esset  e  converso, 

Ad  ALiUD  diccndum,  quod  henc    vide-      j^d  4. 
tur  mihi   esse  concedenduin,    quod   hy- 
postasis    habct   habiludincm     ad   essen- 
tiam,    et   habitudinem  ad  propriclatem  : 
et  ab  habitudine  ad  essenliam  habet  esse. 


'  Cf.  I  Senlenliarum,  Dist.  XXI  el  XXVI. 


IN  I  SENTEiXT.  DIST.  XXVIII.  B,  ART.  5. 


1)1 


et  similiter  proprietas  :  quia  omne  esse 
in  divinis,  est  esscntioe,  et  ab  essentia  : 
sed  tamon  numerum  et  esse  hypostasis, 
id  est,  quod  hypostasis  est  hypostasis,  ex 
parte  post  habet  a  proprietate  :  quia  per 
numerum  et  per  esse  hypostasis  ut  hy- 
postasis  pendet  a  proprietate. 
15.  Ad  ALiuD  dicendum,  quod    hypostasis 

non  est  absolutum,  ut  supra  probatum 
est  *  :  quia  si  ponatur  absolutum,  se- 
quitur  hoeresis  Sabellii,  vel  Arii  ine- 
vitabililer,  ut  mihi  videtur  :  sed  respe- 
ctivum  dicitur  duobus  modis,  sciHcet 
ut  ratio  respectus,  et  sic  respectivum 
est  notio,  et  rehitio  sive  proprietas  :  et 
ut  id  quod  dicitur  ad  aliquid,  et  hoc 
est  suppositum  relationis,  quod  est  hy- 
postasis.  Et  si  quseratur,  Unde  veniat 
hoc  suppositum,  ex  quo  non  manet 
sublata  relatione  ?  Respondendum  est, 
quia  ponitur  posita  relatione  ut  est  dis- 
tinguens  :  aliter  enim  relatio  in  divinis 
non  ponitur.  Tamen  argumentum  non 
valet  :  quia  multiplex  est  relatio,  ut  su- 
pra  dictum  est,  scilicet  simplex,  et 
composita.  Et  simplex  est  secundum 
origineiTi  :  et  quoedam  illarum  nascun- 
tur  ex  mutatione,  ut  causa  et  causatum, 
ct  pater  et  fdius  in  inferioribus  :  ct  hsec 
praeponunt  sibi  secundum  intellcclum 
supposita  sua.  Quiedam  sunt  ad  esse 
suppositi  constituendo  ipsum,  quibus 
positis  ponitur  suppositum  :  et  ideo  qui- 
dam  dicunt  non  male,  ut  videtur  mihi, 
quod  proprietates  ista;  secum  ferunt 
supposita  :  et  ideo  istse  rehationes  sunt 
secundum  rationem  inteUigcndi  ante 
supposita  sua. 


ARTICl  LUS  V. 

A)i  genitum  et  ingenitum  dicant  ens  in 
eodem  genere  prsedicamenti  ? 


Deinde  quseritur  de  hoc  quod  dicit, 
ihi,  A,  circa  medium  :  «  Negativa  porro 
particula  non  id  efficit,  ut  quod  sine  illa 
relative  dicitur,  etc.  » 

1.  Hoc  enim  videtur  falsum  :  cum 
enim  non  habeat  ordincm  ad  praedica- 
raentum  nisi  per  coordinationem  prse- 
dicabilium,  si  negatur  ab  eo  coordinatio 
prsedicabilium,  negatur  ab  eo  (ut  videtur) 
prffidicamentum  :  sed  coordinatio  prse- 
dicabiUum  ncgatur  ab  eo,  quia  negatur 
ab  eo  praedicatum  proprium  prisdica- 
menti,  sicut  est  genitum,  vel  subjectum 
proprium  genus  aUcujus  :  ergo  videtur, 
quod  genitum  et  ingenitum  non  dicant 
cns  in  codem  genere  prsedicamenti. 

2.  Ttem,  Quidquid  est  in  praedicamen- 
to,  est  in  ipso  sicut  generaUssimum,  vel 
sicut  subaUernum,  vel  sicut  speciaUssi- 
mum,  vel  sicut  individuum.  Ingenitum 
autem  nihil  taUum  dicit,  quia  nihil  ho- 
rum  perficit  per  negationem  :  ergo  fal- 
sum  videtur  esse^  quod  genitum  et  in- 
genitum  sint  in  eodem  genere. 

3.  Item,  Nihil  uno  et  eodera  modo 
ordinem  habet  ad  diversa  genera  :  sed 
ingenitum  dicitur  de  relatione,  et  non 
relatione  :  ergo  ingenitum  non  dicit  ens 
in  prsedicamento  detcrminato. 

4.  Item,  Rchitio  et  non  relatio  non  dif- 
ferunt  nisi  per  negativam  particuhim 
quge  apponitur  aUeri  :  ergo  pcr  ratio- 
nem  Augustini  hic  positam,  sunt  in  eo- 
dem  genere  :  quidquid  autem  est  in 
genere,  de  iilo  priEdicatur  generalissi- 
mum  :  ergo  de  non  relatione  prsedi- 
catur  genus  rehitionis  :  ergo  non   relatio 


'  Cf.  Sn\n\\,  Dist.  XXVi. 


()2 


I).  AIJ5.  iMAG.  OUI).  PH/EI). 


esl  relulio,  quod  esl  impossibilc  :  eryo 
falsum  esl  quod  liic  dicit    Augulinus. 

.").  Ilcm,  Secundum  lioc  esseut  duo 
generalissima  in  (jMolibel  praulicamen- 
lo  :  non  enim  minoris  communitatis 
est  non  relalio,  quani  lelatio  :  et  hoc 
ilerum  ridiculosum  vidclur,  et  conlra 
uucloritateni     urtis      praidicamcntorum. 

Si  forte  dicas,  quod  lioc  verum  est, 
quod  nomen  |)ra?dicamcnti  ncgctur,  cum 
dicitur  subslantia  non  substantia,  relatio 
non  relatio,  qualilas  non  qualitas,  et 
liujusmodi.  Contra  :  Quia  negatio  quan- 
to  adjuiigitur  ad  minus  commune,  tanto 
esl  communior  :  si  ergo  negatio  magis 
communis  secundum  ambitum  praedica- 
tionis,  facit  ipsum  cum  aflirmatione  non 
posse  manere  in  eodem  praedicamento, 
multo  magis  facit  hoc  negatio  minus 
comnmnis,  ut  vidctur. 

Soiutio.  SoLLTio  verc  una  est  ad  omnia  ha?c 
argumenta  :  quia  cum  dicitur  non  geni- 
tus,  A'cl  non  substanlia,  vel  quselibet 
alia  negatio,  potcst  considerari  negatio 
gratia  negationis  :  et  sic  cuni  negatio  sit 
non  ens,  non  cadit  in  aliquod  genus,  nec 
ordinatur  ad  genus  aliquod.  Yel  potest 
considerari  ratione  rei  negatae  :  et  sic 
negatio  necessario  ordinatur  ad  affirma- 
tionem  praecedentem  ipsam  secundum 
inlellectum,  ut  diximus  in  primo  arlicu- 
lo  quaestionis  ',  et  sic  non  substantia  re- 
ducilur  ad  substantiam,  ut  ad  genus,  et 
non  relatio  ad  relationem  ut  ad  genus  : 
sicut  enim  non  cognoscitur  privatio 
nisi  per  habitum,  et  divisio  per  com- 
positionem  :  ila  negatio  hoc  modo  in- 
telligitur  per  affirmationem.  Unde  dicit 
Philosophus,  quod  in  non  esse  intelli- 
gitur  esse,  et  omnino  in  affirmatione  ne- 
gatio  :  et  hoc  modo  dicit,  quod  rectum 
est  judex  sui  et  obliqui  :  recto  enim  cog- 
noscimus  et  ipsum  et  obliquum. 

Ad  \.  Ad  1'HiMLM  ergo  dicendum,  quod   gra- 

tia  rei  negatie  relinquilur  ordo,  licet 
non  gratia  negationis. 


Ad  alild  dicendum,  quod  illa  pro-  Ad  2 
positio  est  falsa,  scd  vera  est  dc  diieclc 
ordinalis  in  pra-dicamcnto  :  sunt  cnim 
quffidam  in  pra*dicamenlo  ut  pra^dicata 
et  subjecta  cjiisdem  pra'dicamenti,  et 
quaedam  sunt  in  ipso  sccundum  rcdu- 
clionem  :  ct  hoc  duplicitcr,  scilicct  sicut 
j)rincipia,  ut  matcria  et  forma  ad  sub- 
slanliam,  et  punctum  ct  unitas  ad  quan- 
titatem,  et  hujusmodi.  Oua'dam  autem 
sunt  rcducta,  sicut  dc  quibus  habetur 
judicium  per  illa  :  et  sic  privationes  et 
negationes  reducunlur  ad  genus  :  quia 
per  habitum  generis  cognoscuntur. 

Ad  alild    dicendum,    quod  ratio   illa      Ad  3, 
procedit  ex     parte    negalionis,    et    non 
ex  partc  rei  negatae. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  non  oportet,      Ad  4, 
quod  gcnus  prtedicamcnti  pradicetur  de 
liis  quae  quocumquc  modo  sunt  in    prae- 
dicamento  per  reduclioncm  ad  illud,  sed 
tantum  de  direcle  conlenlis  in  eo. 

Per  idem  palct  ctiam    solutio    ad  sc-      Ad  6. 
quens  :  quia  non   facit  generalissimum, 
scd  reducilur  ad  idem  quod  cst   habitus 
affirmationis. 


AUTICUI.IJS  VI. 

Utrum  innascibililas  potest  pnp.dicari  dc 
paternitalc  ?  et,  Utrum  paternitas  est 
innascibilis?  et,  An  essentia  est  inna- 
scibilis  ? 


Deinde  quaerilur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  A,  sub  (inem  :  «  Sicut  filius  ad  pa- 
trem,  ct  non  filius  ad  non  patrem  refcr- 
lur  :  ita  (jcnitus  ad  genitorem,  et  non 
(jenitus  ad  non  (/enitorem  rcfcratur  nc- 
cesse  est.  » 

I.  Yidetur  enim,  quod  licct  paternitas 
nou  sit  cadem  nolio,  quae  est  innascibi- 
litas,  ut  dicit  Auguslinus  hic,  co  quod 
patcrnitate  refcrtur  I*atcr  ad  Filium,  in- 


^  Cf.  Ailic.  1  el  2  islius  dislinctionis. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVIII,  B,  ART.  G. 


63 


genito  autem  ad  non  patreni  :  tamen 
videtur,  quod  una  proedicetur  de  alia, 
ut  dicatur,  paternitas  cst  innascibilitas. 
Quoecumque  enim  uniuntur  in  eodcni  in 
divinis,  de  se  habere  non  possunt  oppo- 
sitionem  :  paternitas  et  innascibilitas 
uniuntur  in  una  h)'postasi  :  ergo  non 
Iiabent  oppositionem  :  ergo  unum  pot- 
est  preedicari  de  altero,  ut  dicalur,  pa- 
ternitas  est  innascibilitas. 

2.  Item,  Licet  attributa  divinse  natu- 
rse  dilTerant  secundum  rationem  intelli- 
gendi,  cum  dicitur  bonitas,  et  divina  sa- 
pientia  :  tamcn  propter  simplicitatem 
ejus  in  quo  sunt,  unum  prsedicatur  de 
aUo  :  et  dicimus,  divina  sapientia  est 
divina  bonitas  :  ergo  a  simiU  cum  pa- 
ternitas  et  innascibiUtas  uniantur  in 
Patrc,  non  ut  diversse  rcs,  sed  secundum 
modum  intelUgendi,  videtur  quod  pro- 
pter  personse  simplicitatem  ununi  prffi- 
dicetur  de  aUo  :  et  possumus  dicere,  pa- 
ternitas  est  innascibilitas. 

3.  Item,  Bene  sequitur,  Pater  non 
est  FiUus:  ergo  paternitas  non  est  fiUa- 
tio  :  ergo  a  simiU  per  oppositum,  inna- 
scibiUs  cst  Pater  :  ergo  innascibiUtas  e^t 
paternitas. 

sest.  1  Item  quaeritur  uUerius,  Utrum  posset 
dici,  Paternitas  est  innascibiUs  ? 

Videtur  quod  sic  :  quia  paternitas  est 
Pater  :  et  Pater  est  innascibiUs  :  ergo 
palernitas  est  innascibiUs. 

Item,  Pater  est  non  nascibiUs  :  et  non 
nascibiUs  est  idem  quod  innascibiUs,  ut 
patet  haberi  ex  Liltera  :  ergo  paternitas 
cst  innascibiUs. 

leest.  2.  Item  quferitur,  Lllrum  posset  dici 
essentia  innascibilis  ? 

Vidctur  quod  sic  :  quia  essentia  est 
non  nala,  nec  ab  alio  :  ergo  est  innasci- 
biUs. 

oiutio.  SoLUTio.  Dicendum,  quod  una  ista- 
rum  notionum  prcedicatur  de  aUa  :  et 
non  potest  dici,  Paternitas  est  innasci- 
biUtas  :  sicut  non  potest  dici,   ratio  co- 


gnoscendi  Patrcm  in  quantum  non  est 
de  principio,  est  ratio  cognoscendi  in 
quantum  cst  principium  FiUi  :  et  sicut 
non  potest  dici,  relatio  qua  refertur 
Patcr  in  quantum  Pater  non  est  de 
principio,  est  relatio  qua  Pater  referlur 
ad  Filium  :  notio  enim  accipit  essc  no- 
tionis  a  ratione  innotescendi,  et  relatio 
accipit  esse  relationis  a  ratione  refe- 
rendi. 

DicENDUM  ergo  ad  primum,  quod  pa-  Ad  i. 
tcrnitas  et  innascibilitas  non  habent  op- 
positionem  aliquam  secundum  aliquod 
genus  oppositionis,  sed  disparationcm 
habent,  secundum  quod  accipiuntur  ut 
notioncs  et  relationes,  non  secundum 
quod  accipiuntur  utres  quseestres  Pater, 
vel  persona  Patris,  vel  essentia  divina  : 
hoc  enim  quod  uniuntur  in  persona  una, 
non  confert  eis  rationem  notionis  unam, 
nec  ratio  relationis  unam  :  sicut  in  in- 
ferioribus  ex  hoc  quod  albedo  et  musica 
uniuntur  in  Socrate,  non  confertur  eis 
esse    quaUlatcm  unam,  sed  quale  unum. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  aliud  cst  Ad  \ 
de  altributis  :  quia  iUa  non  retinent  pro- 
prium  modum  praedicandi,  scd  accipiunt 
praedicationem  substantise  :  relationes 
autem  retinent  proprium  modum  prae- 
dicandi,  et  ideo  per  iUos  proprios  modos 
referendi  et  preedicandi  differunt  ab  in- 
vicem. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  bene  scqui-  ^^^  3 
tur  :  sed  duplex  est  causa  :  non  enim  tan- 
tum  hujus  causa  cst  distinctio  supposito- 
rum,  sed  etiam  diversitas  relationum  :  et 
altcra  iUarum  causarum  salvatur  in  pro- 
prietatibus  quse  sunt  in  eadcm  persona  : 
non  enim  sequitur,  si  concretum  de  con- 
creto  priedicatur  gralia  subjecti,  quod 
abstraclum  prcedicetur  dc  abstracto  : 
unde  non  sequitur,  album  est  musicum  : 
ergo  albedo  est  musica. 

Ad  hoc  quod  ulterius  quaeritur,  Utrum   A.iquee- 

T-  _         _  ...  stiunculas. 

paternitas  sit  innascibiUs,  et  essentia 
innascibilis  ?  Dicendum  quod  utraque 
duplex  est,  cx  eo  quod  ly  innascibilis 
potcst    teneri  adjcctive,   et    sic   non  est 


«it  I).  AlJi.  MAG.  OKI).  VnJED. 

concedtMidum,  (iuia  sic    iiiliaeronter  prie-     nascihilis   est   Paler :  el    sic   ulraquc  est  j 

(licarelur  innascihilis  de     ulroque  :    vel      concedenda. 
potesl  teneri   sul)stantive,    hoc  est,    in- 


C.  (Jucf  sit  proprieias  scciindum  quam  dicilur  Pater  ingenitus  ? 

Si  aiiloni  vis  scire  qiuw  sil  proprietas  secundum  quam  dicitur  Pator  in- 
^enitus,  audi  Ililarium  ipsam  vocantem  innascibililatem  in  libro  IV  de 
Trinitatc,  ita  aientem  :  Est  unus  ab  uno,  scilicel  ab  ingenito  genitus,  pro- 
prietale  videlicet  in  unoquoque  et  originis  et  innascibilitatis.  Significata 
ergo  in  Scripturis  personarum  inlelligentia,  et  distincto  innascibilitatis 
iiativitatisque  sensu,  solitarius  Deus  non  est  opinandus.  Discretio  ergo  vel 
distinctio  personarum  in  Scripluris  posita  est,  in  nullo  aulem  natura'  di- 
stinctio. 


D.  Ariani  nitebantur  probare  alterius  substanti/e  Patrem,  alterius  Filium,  quia  ille 
ingenitus,  iste  genitus  :  quibus  respondens  Ambrosius  dixitse  hoc  nomen  in  Scri- 
pturis  non  legisse  divinis. 


Illud  etiam  taceri  non  oportet,  quod  Ariani  ex  eo  probare  nitebantur  al- 
terius  su])stanlice  esse  Patrem,  alterius  Filiuin  :  quia  ille  ingenitus,  et 
iste  genitus  dicilur  :  cum  diversum  sit  esse  ingenilum,  et  esse  genitum. 
Unde  Ambrosius  eorum  qua^stioni  respondens,  dicit  se  in  divinis  Scriptu- 
ris  hoc  nomen,  scilicet  ingenitus,  non  legisse,  ita  inquiens  in  libro  IV  de 
Spiritu  sancio  '  :  Cuin  dudum  audierint  quidam  dicentibus  nobis  Filium  Dei 
qui  generatus  est,  Patri  qui  generavit,  inccqualem  esse  non  posse,  quam- 
vis  ille  generatus  sil,  iste  generavit :  quia  essentia  vel  generatio  est  na- 
turcC  :  adversus  quidem  illam  quffistionem  vocem  sibi  arbitrantur  acclusam  : 
sed  tergiversatione  damnabili  in  eodem  loco  vestigiuin  vertunt,  ut  ])utent 
mutalionem  fieri  qua^slionis  mutatione  sermonis,  dicentes  :  Quomodo  pos- 
sunt  esse  ingenitus  et  genitus  unius  naturco  atque  substantia;  ?  Ergo  ut 
respondeam  inihi  propositce  quccstioni,  primo  omnium  in  divinis  Scriptu- 
ris  ingenitas  nusquam  invenio,  non  legi,  non  audivi.  Cujus  ergo  mutabili- 

•  Edit.  Joaii.  Alleaunie,  In  libro  de  Incarnationis  Dominicx  sacramento. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVIII,  E.  r»o 

tatis  sunt  hoinines  hujusmodi,  ut  nos  dicant  ea  usurpare  quae  non  sunl 
scripta  :  cum  ea  quff?  sunt  scripta  dicamus,  et  ipsi  objiciant  quod  scriplum 
non  sit?  Nonne  ipsi  sibi  adversantur,  et  auctorilatem  calumnia3  succ  de- 
rogant?  Attende,  lector,  quoniam  hoc  nomine,  iwjenibis,  nolebat  uti  Am- 
brosius  propter  hcTreticos.  Ita  et  nos  subjicere  '  qucedam  oportet  propter 
calumniantium  insidias,  qutii  cathoHcis  ac  piis  lectoribus  secure  credi  pos- 
sunt.  Sunt  etenim  quanlam  qucL^  non  lantie  sunt  religionis  et  auctori- 
tatis,  ut  eis  nos '  oporteat  semper  confitendo  ac  recipiendo  inservire,  ve- 
rum  silentio  alioquin  '  prcTteriri  queunt :  nec  ilHus  tamen  sunt  perversita- 
tis,  quin  cum  opportunura  fuerit  eis  uti  liberum  habecamus. 


tatem  :  non  autem  dicit  filiationem,  quia 

ab  origine  est  etiam  Spiritus  sanctus  et 

ARTIGULUS  VII.  habet  originem  :  ergo  videtur,  quod  sint 

plures  notiones  quam  quinque. 
Aii  origo  etiam  possit  dici  notio  ? 

SoLUTio.  Origo   simpliciter  intelligitur    soiutio. 

secundum  emanalionem   ad  esse  :  talem 

Deinde   quseritur  de  hoc  quod  dicit  in      autem   originem    dicit  generatio  secun- 

verbis  HUarii,  cap.  C,  «  Proprietate  vi-      dum  nominis  rationem  :  et  ideo   pro  ge- 

delicet  in  unoquoque  originis  et  innasci-     neratione  passiva  FiUi  hic  ponitur,  licet 

hilitatis,  etc.  »  secundum    nomen    aliquid    communius 

Ergo  videtur,  quod  origo  dicatproprie-      dicat  quam  generatio. 


E,  An  diversum  sit  esse  Palrem  et  esse  Filium  ? 

Praeterea  queeri  solet,  Cum  supra  dictum  sit,  quia  aliud  est  dicere  inge- 
nitum,  aliud  Patrem,  et  quod  diversum  sit  genitus  et  ingenitus  :  utrum  si- 
militer  diversum  sit  esse  Patrem  et  esse  Filium,  an  idem  ?  Ad  quod  dici- 
mus,  quia  ex  eodem  sensu  quo  dicitur  diversum  genitus  et  ingenitus,  et 
quo  diciturnon  esse  idem  dicere  genitum  et  ingenitum,  potest  dici  non 
esse  idem,  sed  diversum,  esse  Patrem,  et  esse  F^ihum,  vel  esse  Spiritum 
sanctum  :  quia  non  ea  notione  Pater  est  Pater,  qua  Filius  est  Filius,  vel 
qua  Spiritus  sanctus  est  Spiritus  sanctus.  Ideoque  ex  hoc  sensu  concedi- 
mus,  quod  aliud  est  esse  Patrem,  et  aliud  est  esse  Filium  :  quia  aHa  notio 


*  Edit.  Joan.  Alleaume,  auhticere. 

-  Ibidem,  non. 

^  Ibidem,  aliquando. 

XXVI 


GG 


I).  ALH.  MAG.  OUI).   PH/KI). 


est,  qiia  Pater  est  Paler,  alia  qiia  Filiiis  esl  iMlius.  Sed  si  transponas  ut  di- 

cas,  (diiid  esl  Patrein  esse,  aliud  Filiimi   esse,   variatur   intelli^eiilia  :  et 

ideo  non  conceditnr.  Est  eniin  sensus  lalis  ac  si  dicalur,  aliud  est  (|ii()  Paler 

est  non  quidein  Pater,  sed  est,  aliud  quo  Filius  est,  non  quidein  Filius,  sed 

est  :  (juod  penitus  falsuin  est.  Fo  eniin  Paler  esl,  quo  Patcr  Deus  est,  id  est, 

per  essentiain  vel  uaturain.  Ac  Filius  eo  Deus  est,  (juo  Pater  Deus  est.  Eo 

ergo  Filius  est,  quo  Pater  est :  et  i(a  idein  est  Patreni  esse  quo  Filiuiii  essc  : 

sed  non  est  idein  esse  Patrein,  et  esse  Filium.  Unde  Augusliniis  iii    li- 

bro  V  de  Trinilate  ait :  Quamvis  diversuin  sit  essc  Patreni  et  esse  Filium, 

non  est  tamen  diversa  substanlia  :  quia  non  hoc  secundum  suhslauLiam 

dicitur,  sed  secunduin  relativum  :  quod  tamen  relativum   non  est  accidens, 

quia  non  est  mutabile  '.  Ecce  diversum  esse  dicil  esse  Patrem  et  esse   Fi- 

lium,  quod  juxta  rationem  pi\Tdictam  accipi  oportet :  quia  scilicet  alia  no- 

tio  est  qua  est  Paler,  alia  qua  esl  Filius.  Xon   enim  secundum  essentiam 

Pater  dicitur  Pater,  vel  Filius  Filius,  sed  secundum  relationem. 


ARTICULUS  VIll. 

An  accidens  possit  separari  a  suo 
subjecto  ? 


Deiiide  quoerilur  de  hoc  quo J  dicit : 
«  Quod  tamen  relaticum  non  est  acci- 
dens,  quia  non  cst  ynulahile,  ctc.  » 

Hoc  autem  non  videlur  sequi  :  quia 
mulla  sunt  in  inferioribus  accidenlia  quae 
non  mulantur,   ut  accidens  inseparabile. 

^  ,   .  Ad  hoc  autem  dicunt   quidam,    quod 

Soluiio.  ^  ^ 

accidens    duplicilcr  comparalur  ad  sub- 
jectum,  scilicet  propinquuin  ct  remotura  : 


et  licet  quandoque  sit  scparabilc  a  pro- 
pinquo  et  immediato,  tamen  separabile 
est  a  remoto  :  ut  liaberc  tres  angulos 
aiquales  duobus  rectis,  licet  non  separc- 
tur  a  triangulo  rectiiineo,  separatur  ta- 
men  a  figura  vel  triangulo  simplicitcr  : 
quia  triangulus  qui  liabct  unum  latus  ar- 
cuale,  polest  liabere  tres  majores  duobus 
rectis. 

Aliter  potest  dici,  ct  forte  melius,  quod 
accidens  comparatur  ad  aliquid  sicut  ad 
subjectum  tautum,  et  ab  illo  semper  se- 
parari  polest :  comparatur  ctiam  ad  ali- 
quid  sicut  ad  subjectum  et  causam,  et 
ad  id  quod  cadit  in  diffinitione  ipsius^  et 
ab  illo  non  separatur  :  scd  hoc  non  cst 
ex  rationc  subjccti,  scd  polius  cx  rationc 
csse  et  diflinitionis. 


'  S.  AuGUSTiNUs,  Lib.  V  dc  Triuitate,  cap.  o. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVIII,  I\  67 


F.  Quomodo  dicatur  sapicntia  genita  vel  nata  :  an  secundum  relationem,  an  sub- 

stantiani  ? 


ScienduHi  quoque  est,  quod  sicut  solus  Filius  dicitur  verbum  vel  inia- 
go,  ita  eliam  ipse  solus  dicilur  sapientia  nata  vel  genita.  Et  ideo  quscritur, 
Utrum  lioc  relative  dicatur  ?  et  si  relative  dicitur,  an  secundum  eamdem 
relationem  quffi  '  dicitur  verbum  et  imago  ?De  hoc  Augustinusin  libro  VII 
de  Trinitaie  ita  ait :  Id  dici  accipiamus  cum  dicitur  verbum,  ac  si  dicatur 
nata  sapientia,  ut  sit  Filius  et  imago.  Et  h^c  duo  cum  dicuntur,  id  est,  nata 
sapientia  :  in  uno  eorum,  eo  quod  est  nata,  et  verbum  et  imago  et  Filius 
intelligatur.  Et  in  his  omnibus  nominibus  non  ostendatur  essentia,  quia 
relative  dicuntur.  At  in  altero  quod  est  sapientia  etiam  essentia  demonstre- 
tur,  quoniam  et  ad  se  dicitur  :  seipsa  enim  est  sapiens,  et  hoc  est  ejus  esse 
quod  sapere  :  unde  Pater  et  Filius  simul  una  sapientia,  quia  una  essen- 
tia  ^  Cave,  lector,  qualiter  lioc  intelHgas,  quod  hic  dicit  Auguslinus.  Vi- 
detur  enim  dicere,  quod  cum  dicitur  nata  sapientia,  ibi  sapientia  essentiam 
signiflcet,  et  nata  relationem  notet.  Quod  si  ita  est,  cogimur  dicere  essen- 
tiam  divinam  esse  natam  :  quod  superioribus  repugnat.  Sed  ad  hoc  dici- 
mus,  quod  in  altero,  id  est,  in  eo  quod  nata  est,  eadem  notio  intelligatur, 
qufe  notatur  cum  dicitur  verl)uin  et  imago.  In  altero  vero  scilicet  sapientia, 
demonstratur  essentia,  id  est,  demonstratur  quod  Filius  sit  essentia,  quia 
sapientia  secundum  essentiam  dicitur.  Et  ideo  cum  dicitur  nata  sapientia, 
intelligatur  quod  ipse  qui  natus  est,  essentia  est,  ibi  tamen  sapientia  non 
pro  essentia,  sed  pro  hypostasi  facit  intelligentiam  :  ut  sicut  quando  dici- 
tur  verbum  vel  Filius,  intelligilur  hypostasis  cum  sua  proprietate.  Item, 
cum  dicitur  nata  sapientia,  idem  intelligitur,  id  est,  genita  hypostasis.  Ideo 
vigilanter  ait  idem  esse  intelligendum  cum  dicitur  verbum,  el  cuni  dicitur 
nata  sapientia,  id  est,  eadem  relatio,  eademque  liypostatis  cui  inest  illa 
proprietas.  Et  ex  hoc  adjuvatur  illud  quod  superius  diximus,  sciHcet  cum 
dicitur  Pater  vel  FiHus  vel  Spiritus  sanctus,  non  tantum  \\\'M  proprietates 
significantur,  ut  cum  dicitur  paternitas,  fiHatio  :  sed  eUam  liypostasis  cum 
suis  proprietatibus. 


^  Edit.  Joan.  AUeaumc,  qud. 

•  S.  AuGusTiNus,  Lib.  VII  de  Triftitale,  cap.  i. 


G8 


D.  ALB.  IMAG.  OUI).  Pll/EI). 


(i.  Quod  imafjo  uliqumulo  dicilur  secundum  cssoitiam. 

Illud  eliani  sciri  opoiict,  quia  cuui  su|)r(i  (licliim  si(  iinagincui  relalive 
(lici  (l(!  Filio,  sicut  verbuin  vcl  Filius,  interduui  taincn  reperilur  secunduin 
suhslantiain  dici.  Unde  Aiiguslinus  in  libro  de  Fide  ad  Petnim  dicit,  cjuod 
uiia  est  sanctii)  Trinitatis  essentialiter  divinitas  ct  iinayo,  ad  (juani  factus 
esl  lionio  \  Ililarius  etiani  in  libro  V  de  Trinitate  ait :  Homo  fit  ad  commii- 
iieiii  imaginein.  Nomen  non  discrepat,  natura  non  differt.  Una  est  enim 
ad  qiiam  homo  creatus  est,  species.  Ex  his  verhis  ostenditur,  quod  imago 
aliquando  cssentioe  intelligentiam  facit  :  et  tunc  ad  se  dicitur,  et  non  rela- 
tive. 


AimCULUS  IX. 


Utrumimago  dicatur  relative?  et,  Utrum 
solus  Filius  dicatur  imago  ? 


Deinde  quserilur  de  hoc  quod  dicit  in 
ullima  parte,  ibi,  F,  «  Sciendum  quoque 
est,  quod  sicut  solus  Filius  dicitur  vcr- 
bum  et  imago,  etc.  » 

Ex  hoc  enim  vidctur,  quod  imago  di- 
citur  relative.  Et  hoc  non  videtur  : 

1.  Imago  enim,  ut  dicit  Ililarius  (et 
ponitur  infra  ^  est  rei  ad  rem  cocnequan- 
dam  et  imaginandam  indiscreta  ct  unica 
simililudo  :  hoc  autem  videtur  conve- 
nire  tam  Fiho,  quam  Spii-itui  sancto  : 
cum  tamen  Filius  et  Spiritus  sanctus  in 
nulla  notioncconveniant  :  ergo  non  pot- 
est  dicere  relationem. 

2.  Item,  Damascenus  dicit,  quod  Spi- 
ritus  est  imago  Filii  :  ergo  videtur,  quod 
non  dicat  relationem. 

3.  Itcm,   Duorum  simihum  et  duorum 


'  S.   AuGUsTl.NUS,    I,il).    ilc   FiJc   ;ul    1'etniiii, 
cap.  1. 


aequalium  utrumque  est  aequale  alteri,  et 
simile  est  aiteri  :  cum  ergo  imago  non 
ponat  nisi  similitudinem  et  sequaHtatem, 
videtur  tam  ad  unum,  quam  ad  alium 
referri :  et  sic  tam  Pater  est  imago  Filii, 
quam  Fihus  Patris.  Forte  dices,  quod 
Filius  est  imago,  quia  proccdit  ut  na- 
tus  :  Spiritus  autcin  sanctus  non  procedit 
ut  natus,  sed  quomodo  datus  :  quod  au- 
tem  datur  ab  aliquo,  non  habct  simihtu- 
dinis  rationem  ex  hoc  quod  donum  :  sed 
quod  nascitur,  ex  ipsa  ratione  processio- 
nis  suae  habct  rationem  simihludinis. 
CoNTRA  :  Supra  habuimus,  quod  magnus 
est  qui  dat  tale  donum  sicut  ipse. 

Praeterea,  Non  licet  nobis  dicere,  quod 
Spiritus  sanctus  non  sit  aequalis  Patri  : 
nec  licet  nobis  dicere,  quod  Spiritus 
sanctus  non  sit  similis  Patri  :  cum  ergo 
ex  his  duobus  conficiatur  imago,  videtur 
quod  non  bceat  nobis  dicere,  quod  Spi- 
ritus  sanclus  non  sit  imago  Palris  et 
Fibi. 

■i.  Item,  Dicere,  quod  Filius  ex  ratione 
processionis  habct  quod  sit  imago,  et 
non  Spirilus  sanctus  :  aut  inteHigitur  se- 
cundum    processionis  intellcctum  gene- 

2  Cr.  Infia,  Disl.  XXXI. 


4 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVIII,  G,  ART.  9. 


09 


rali  nomine,  aut  specialiter  in  divinis,  Si 
primo  modo :  lioc  nihil  est  :  quia  sic 
non  quaeritur  de  personis,  quia  eadem 
ratione  posses  dicere,  quod  Spiritus 
sanctus  ratione  processionis  estaccidens  : 


ductio  imaginata  in  duos,  ut  duo  sunt : 
sed  mediata  potest,  scilicet  quod  primo 
ducat  in  unum,  et  per  consequens  in 
alium  :  unde  Pater  ut  est  alius  a  Filio  in 
persona,  non  potest  habere  imagincm 
quia  quod  procedit  generaliter  per  mo-  quae  ex  aequo  ducat  in  suam  personam, 
dum  amoris,  est  accidens,  et  non  perso-  et  in  personam  Filii  :  et  ideo  non  potest 
na.  Si  autem  altenditur  processio  in  Spir-itus  sanctus  esse  imago,  qui  secun- 
divinis  ;  tunc  nihil  valet  ratio  :  quia  per-  dum  ordinem  naturai  refertur  ex  sequo 
fecta  unitas  et  similitudo  naturae  commu-  ad  utrumque  :  nec  potest  etiam  habere 
nicatur  Spiritui  sancto  spirando,  sicut  duas  imagines,  etiamsi  poneretur  Spiri- 
Filio  generando.  tus  sanctus  ab  eo  sohj  procedere,  ut  di- 

Prseterea,  IUa  ratio  non  ost  nisi  secun-  cunt  Grseci :  quia  illae  imagines  secun- 
dum  rationem,  cum  nos  rem  et  rei  ratio-  dum  unam  ralionem  assimiUirentur,  et 
nem  quaeramus  :  ergo  videtur,  quod  hoc  sic  in  se  nullam  haberent  distinctionem. 
nihil  sit.  Tertium  est,  quod    perfectc   impleat  :  et 

hoc  convenit  Filio  et  Spiritui  sancto 
Si  propter  hoc  velis  dicere  quod  supra  aequaliter,  Hcet  non  eadem  ratione  :  quia 
diximus,  quod  imago  ponit  convenien-  Fiho  ratione  filiationis,  quae  in  sua  ra- 
tiam  cum  exlerioribus,  scilicet  figura,  et  tione  ponit  impletionem  istam  per  actum 
coiore  :  et  ideo  refertur  ad  Fiiium  se-  naturre,  quia  est  generatio  :  Spiritui 
cundum  proprietatem  quae  quasi  extrin-  sancto  autem  convenit  per  spirationem 
secus  adest  in  hoc  quod  a  Filio  alius  est,  quae  habet  in  sui  ratione  actum  spirati- 
sicut  a  Patre,  non  autem  a  Spiritu  sanc-  vum  qui  est  actus  amoris  :  et  per  hoc 
to,  et  illa  est  ratio  Richardi.  Contra  :  patet  qualiter  solus  Filius  imago  dicatur. 
Secundum    hoc    apud  Gracos  non  esset  Dicendum  ergo  ad  primum,  quod  ima-      A^d^i 

Filius  imago  Patris  :  quia  illi  non  ponunt     go  secundum    modum  intelligendi  plus 
Spiritum  sanctum  a  Filio  procedere.  ponit  quam   similitudinem   et  aequalita- 

tem,    ut  dictum    est :    et    per  hoc  patet 
etiam  ad  tertium. 

Ad  ALiuD  dicendum,    quod   Damasce-      Ad  ?. 
nus  non  attendit  in  imagine    nisi    id   in 
quia   in  fiiio  est  per   naturam,  in  solido      quo   notatur   impletio  imaginis  :   et  hoc 
aureo    in    extranea  natura  impressa  :  et     est  unitas    substantiae  :    et    ideo-    vocat 
vult    distinguere    inter  hoc   quod    Filius      Spiritum  sanctum  imaginem. 
Bei  dicitur  imago,  et  quod  homo  dicitur  Ad  aliud  dicendum,  quod  nihil  prohi-      ^^,  ^ 

ad  imaglnem.  Et  ideo  videtur  mihi,  bet  dicere,  quod  Filius  ratione  processio- 
quod  ad  intellectum  imaginis  tria  con-  nis  habeat  simihtudinem  naturae,  et  Spi- 
currunt,  scilicet  primum  quod  sit  in  al-  ritus  sanctus  liabet  eamdem,  sed  non 
tero,  quia  nihil  sibi  imago  est  :  et  ideo  cadit  in  ratione  suai  processionis,  quia 
cum  Pater  ad  nihil  ante  se  sccandum  or-  non  piocedit  ut  natus,  ut  supra  dictum 
dinem  naturae  referatur,  non  potest  dici     est  ex  verbis  Augustini. 


SoLUTio.  Augustinus  dicit  in  libTO  de 
Decem  chordis,  quod  aliter  cst  imago 
regis  in  fiiio,  el  aliter  in    solido  aureo  : 


imago  :    et    ideo  dicit   ililarius    infra  % 


quod  Filius  refertur  ad  innascibilem,   et  Ad  aliud  dicendum,  quod    Richardus 

quod  hoc  modo  dicitur  Pater  caput  Filii.  atlendit  signum  imaginis  :    quia    scilicet 

Secundum    est,    quod    ducat    in    unum  Filius  cst  unus  ab  uno  :  et  hujus  signum 

tanlum  :  non  potest  enim  esse  immediata  est,  quod  ab  ipso  et  a  Patre  est  alius  :  et 


Ad  queest. 


1  Cf.  Infra.  Dist.  XXXI. 


7.0 


1).  ALIJ.  MA(i.  OUI).  P1M:I), 


lunc  ratio  sua  atleiulil  ptM-  si^^^iiuni  illlud 
secuuduin  quod  cst  de  iniaginis  in- 
telieclu. 


Sed  contra. 


Qusest.  1. 


AUTICI  LUS  X. 

Utrum  verhiim  cl  sapienlia  nala  sint 
ideni  ?  el,  Utrum  in  verbo  semper  intel- 
lirjilur  respectns  ad  creaturam  ?  et, 
Quid  addit  dicere  super  intelligere  ? 


Deinde  quaeritur  de  lioc  quod  dicit, 
ibi,  F,  «  Id  dici  accipiarnus  cum  dicitur 
verbum,  ac  si  dicatur  nata  sapientia, 
etCi  » 

Ergo  vidctur,  quod  verbum  et  sapientia 
nata  sint  idem. 

GoNTRA  :  Verbum  ordinatum  et  perfe- 
ctum  non  procedit  nisi  a  sapiente  secun- 
dum  sapientiam  :  Filius  autein  veil)um 
est  cui  nihil  deest  :  ergo  ipse  procedit  a 
sapientia  :  ergo  procedendo  a  dicente  ac- 
cipit  sapientiam  a  sapientia  dicentis.  Ha- 
buimus  enim  supra  ',  quod  bonus  bonum 
genuit,  et  sapiens  sapienlcm  genuit  :  er- 
go  videtur  secundum  ordinem  naiurfe 
verbum  sibi  sapicntiam  praeponere. 

Sed  contra  hoc  est  quod  dicitur,  Eccli. 
I,  .'*)  :  Fons  sapientise  verbum  Dei  in  ex- 
celsis.  Ergo  verbum  est  fundens  sa[)ien- 
tiam  :  sed  quidquid  funditur  ab  aliquo, 
est  posterius  illo  per  intellectum  :  ergo 
sapientia  est  posterior  verbo. 

Ulterius  hic  quaeritur,  Utruin  in  ver- 
bo  semper  intelligatur  respectus  ad  crea- 
turam  ? 

Hoc  enim  videtur,  quia 

1.  Omnia  per  ipsum  facta  sunt  *  : 
crgo  omnia  fuerunt  in  ipso  ab  seterno  vi- 
ta  et  lux  :  ergo  cum  vita  et  lux  ponunt 
respectus  ad  creaturas,  verbum  etiam 
ponet  eundem. 


2.  Item,  Verbum  est  ars  F*alris  :  ars 
auteiu  (ut  dicit  Auguslinus)  est  plcna  ra- 
tionum  omnium  vivenliuin.  Cum  ergo 
illa,'  rationes  ponant  respectum  ad  crea- 
turam,  videlur  quod  et  verbum  in  quo 
sunt  raliones  iilae. 

;i  Item,  Anselmus  dicit,  quod  eodem 
verbo  dicit  se  Pater  et  omnem  creaturam : 
ergo  videtur,  quod  respectus  creaturarum 
sit  in  verbo. 

4.  Item,  Dixit  et  facta  sunt  ^  Super 
illud  dicit  Augustinus,  id  est,  Verl)um 
genuit  in  quo  erant  ut  lierent.  Et  dicit 
super  Genesim,  quod  non  est  credendum, 
quod  Pater  toties  dixerit  quoties  ponitur, 
dixit  Deus,  in  textu  litterai  ;  quia  unum 
solum  verbuin  ille  genuit,  per  quod  om- 
nia  fccit.  Sicut  etiam  dixit  Job,  xxxiii, 
1  i  :  Seniel  loquitur  Deus,  et  secundo 
idipsum  non  repelit. 

Sed  gontha  :  Cum  dicitur,  Pater  dicit 
se,  non  ponitur  respectus  nisi  ad  Patrem 
tantum  :  cuin  ergo  ibi  gencratio  verbi 
exprimafur,  videtur  quod  vcrbum  non 
necessario  ponat  respectum  ad  creatu- 
ram. 

Ulterius  hic  quaeritur,  quid  dicere  ad- 
dat  super  inlelligerc  ? 

I'^t  vidctur,  quod  nihil.  Dicit  enim  An- 
selinus,  quod  summo  spiritui  hoc  est  di- 
cere,  quod  cst  cogitando  inlueri  :  hoc 
autem  totum  fit  actu  intellectus  :  ergo 
videtur,  quod  nihil  addat  :  et  sic  idem 
est  dicere  et  intelligere 

Item,  Si  vis  cogitativa  Deo  non  conve- 
nit  :  hoc  nihil  est  :  quia  tunc  ponam  ibi 
videndo,  et  tunc  habeo  propositum. 


Item  tunc  quaero,  Quid  dilfercns  dicat  q 
ly  videndo  ad  intueri?  Si  enim  idcm  di- 
cunt,  lunc  alterum  superfluit  in  diffini- 
tione  diclionis  quam  ponit  Anselmus.  Si 
autem  non  idem  dicunt :  aut  referuntur 
ad  eanidem  potentiam  intellectivam,  aut 
ad  aliam.  Si  ad  eamdem  :   tunc  videtur. 


Sed  cor 


I 


Quees 


uae 


*  Cf.  I  Sententiarum,  Dist.  IX.  Tom.  XXV. 

*  Joan.  i,  3. 


3  Psal.  XXXII,  9  etcxLviii,  o. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXVJII,  G,  ART.  10. 


71 


quod  unum  actum  dicant  :  et  sic  super- 
fluit  alterum.  IIoc  ctiam  videtur  per  no- 
niinis  rationcm  :  quia  intuilus  est  idem 
quod  visus  :  ergo  idem  est  videndo  in- 
tueri,  quod  est  videndo  videre  :  et  ibi  est 
abundantia  hujus  dictionis,  intuihis^  ut 
videtur.  Si  autem  dicas,  quod  referuntur 
ad  aliam  potentiam  :  ergo  dicere  non  est 
solius  intellectus  actus,  nec  est  simplex 
actus,  sed  compositus. 
contra.  Si  PROPTER  lioc  dicatur,  quod  idem  est 
dicere  quod  intelligere. 

CoNTRA  :  Intelligere  actus  essentialis 
est  :  ergo  et  dicere,  quod  falsum  est.  Prte- 
terea,  videtur  quod  dicere  in  divinis  non 
conveniat  intcllectui  :  quia  intcllectus  in 
imagine  refertur  ad  Filium  :  cum  ergo 
Filius  verbum  dicalur,  oportetquod  mens 
in  divinis,  quse  Patri  attribuitur,  dicat  et 
non  intellectus. 


)iuiio.  SoLUTio.  Ad  primum  dicendum  vide- 
lur,  quod  verbum  non  semper  ponat  re- 
spectum  ad  crcaturas,  sed  quandoque 
ponit  respectum  ad  solum  dicentem,  se- 
cundum  quod  tantum  notionaliter  sumi- 
tur  nori  consignificando  essentiam  divi- 
nam  per  respectum  ad  creaturam,  ut  su- 
pra  in  praecedenti  distinctione  habitum 
est.  Unde  quando  quaeritur,  Utrum  se- 
cundum  inteileclum  praeponat  sibi  sa- 
pientiam  ?  Distinguendum  est,  quod  est 
duplex  sapientia  :  a^terna,  et  creata  :  et 
constat,  quod  ipsam  sapientiam  creatam 
fundit  per  respectus  ad  creaturas,  secun- 
dum  quod  cst  ars  plena  rationum  om- 
nium  viventium.  Sapientia  autem  ceterna 
essentialis  est.  Et  bene  puto,  quod  secun- 
dum  ralionem  intclligendi  illa  est  ante, 
lioc  modo  quo  dicimus  essentialc  ante 
nolionale  et  personale  in  divinis,  non  re, 
sed  rationc  quadam. 

Et  por  Iioc  pntet  solutio  ad  omnia  ob- 
jecta  primi  articuli. 

ueest.i.      Ad  id   quod    ultcrius    quapritur,    patet 


ctiam  solutio  per  distinctionem  prius  fa- 
ctam. 

Ad  iD  quod  ulterius  quneritur,   dicen- Ad  queest.  2. 
duni   secundum    quosdam,   qui  (ut  puto) 
benc  dicunt,  quod  ^«cere  addit  secundum 
rationem    intelligendi    super    inlelligere 
tria  :  quorum  unum  est,  quod  intelligere 
non  dicit  nisi  assimilationem  intelligibilis 
ad  intelligentem,   et  idco  non  habet  nisi 
comparationem  ad    objectum    quod    est 
non  ab  ipso  intelligente  procedens,   sed 
potius  manens  in  ipso  et  unitum  ei  :  sed 
dicere  dicit  comparationem  ad  objectum 
quod  dictum  est,  et  ad  efTectum  quem- 
dam  quem  eflicit  :  et  ille  esl  verbum  sive 
dictio  quae  procedit  a  dicente.  Secundum 
est,  quod  utrumque   quidem,  scilicet  in- 
telligere,    et  dicere,  sonat  manifestatio- 
nem  quamdam  intellecti  et  dicti  :  sed  est 
difTerentia  in  modo  :  quia  intelligere  ma- 
nifestat  sibi  et  intra,  sed   dicere  manife- 
stat  quasi  alii  et  cxtra  :  et  ideo  in  dicere 
magis  notatur  distincliopersonalis  :  unde 
dicimus,  quod  dicere  notat  actum  notio- 
nalem,  intelligere  autem  numquam,  sed 
est  seinper  essentiale.  Tertium  est,  quod 
dicere  notat  etiam  quandoque  operativam 
potentiam  ad  ea  quae  fiunt  in  verbo,  sed 
intelligere  numquam  :  et  ideo  non  dici- 
tur,  Intellexit,  et  facta  sunt  :  sed  Dixit, 
et  facta  sunt  ^. 

Ad  id  autem  quod  quaeritur  de  diffini-  Adquaest.3. 
tione  Anselmi,  bene  puto  quod  cogitando 
intueri  non  est  adeo  proprie  dictum  sicut 
vidcndo.  Et  quod  qufleritur,  utrum  dicant 
eumdem  actum  ?  Dicendum,  quod  sic  : 
sed  secundum  hunc  modum  quo  diffini- 
vimus  dicere  per  illa  duo,  diceinus  quod 
licet  dicant  eumdem  actum,  non  tamen 
eodem  modo  significandi  :  et  ideo  non  est 
nugalio  :  et  vidondo  accipitur  ibi  prout 
compctit  agenti  intellectui  qui  noii  videt 
recipiendo  aliquid,  sed  potius  lumen  de 
se  emittendo  :  hoc  enim  competit  pro- 
cessioni  et  generationi  Filii.  Emissionem 


'  Psal.  XXXII,  9  ot  cxLviii,  o. 


72 


D.  ALH.  I\IA(..  OHI).   Vn.VA). 


Ad  object. 


igilur  istam  luiuinis  dicit  ly  vidoidi) :  in- 
tucri  autein  est  visuni  figere  cuni  dili- 
geuti  considenitione  :  et  huc  coni[)etit  as- 
siniilatioui  peifect;e  verbi  ad  dicentem,  ut 
scilicet  omnia  sint  in  verbo,  quoe  sunt  in 
dicente,  intantum  ul  videalur  se  alterum 
dixisse,  sicut  dicit  Anselmus  in  Monolo- 
gio,  et  Augustinus  iu  principio  septimi 
de  Trini/ate,  quod  l^ater  dicens  verbum, 
se  alterum  dixit  :  non  enim  perfecte  se 
dixissel,  si  aliquid  minus  esset  in  verbo 
quam  in  ipso,  non  quod  se  personaliler 
genuit,  sed  quia  dicendo  genuerit  similli- 
mum  sibi. 

An  ALiuD  dicendum,  quod  licet  in  ima- 
gine  ita  sit,  quod  est  mens,  intelleclus, 
et  volunlas,  tamen  in  divinis  hiec  ita  non 
sunt  :  quia  Pater  non  est  mens  trium 
vel  memoria,  nec  Filius  intelligenlia 
trium,  nec  Spiritus  sanctus  voluntas 
trium  :  sed  ista  sunt  essenlialia  in  divi- 
nis  :  et  ideo  dicere  proprie  convenil  pa- 
terno  intellectui,  secundum  quod  dicere 
notionaliter  sumitur. 


AKTIGULUS  XI. 

Utrum  sicut  dicitur.  Verhum  esl  idem 
quod  nata  sapicntia  :  ita  dici  possil, 
quod  Spiritus  sanctus  est  proccdens 
bonitas  ? 


Deinde  quaeritur  de    hoc  quod   dicit, 


ibidem,  V,  «  Filius  verhum  est  idem  (fuod 
nata  sapientia,  elc.  » 

1.  Ivulem  enim  ratione  videlur  posse 
(lici,  quod  S[)iritus  sanctus  est  [)rocedens 
bonitas. 

2.  Itcni,  Si  \y  nata  dicit  notioncm,  ut 
dicit  Augustinus,  et  sa[)icntia  essentiam, 
sicut  Pater  est  essentia  quam  habet  Fi- 
lius  natus,  ita  videtur  Pater  esse  sapiens 
sapienlia  nata  vel  genita,  cum  sa[)ientia 
essentiam  notal,  ut  dicit  Auguslinus :  et 
hoc  falsum  est. 

SoLUTio.  De  lioc  infra  tractalus  habe- 
tur  in  Liltera  '  :  et  ideo  hic  breviter  po- 
test  dici  adprimum,  quod  non  est  eadem 
ratio  de  bonitate  et  de  sapientia  :  quia 
bonitas  non  dicit  nisi  objectumcharitatis, 
sed  sapientia  dicit  aliquo  modo  secun- 
dum  rationem  nominis  id  quod  est  Ver- 
bum,  ut  est  dicens  Palrem,  et  omnia 
creata  :  et  ideo  sapienlia  magis  potest 
recipere  notionem  Verbi,  quam  bonitas 
Spiritus  sancti. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  licet  sapien- 
lia  sit  essentialis,  tamen  nata  sapientia 
simul,  est  tractum  ad  notionale  :  sicut 
etiam  Magister  exponit  in  Littera,  quod 
idcm  est  nata  sapientia  et  natus  sapiens  : 
et  idco  Pater  non  potest  dici  sapiens  sa- 
pientia  genila  :  ncc  hoc  sequitur  :  est  sa- 
piens  sapientia  quiE  est  Filius  :  ergo  sa- 
piens  estsapientia  genita  :  quia  mutatur 
quid  in  ad  aliquid. 


A(l 


1  Cf.  Infra.  Disl.  X.XXI. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXIX,  A.  73 


DISTINGTIO  XXIX. 


I)e  liis  qiia^  proprie  et  apternalitei*  (lieiintiii*  <le  l>eo  seeiiiKluin  re- 
iationein  seu  proprietatein  iioii  personaieiii,  qiur  est  eoininiinis 
spiratio   signifieala    per    iioe    iioinen,    principium. 


A.  De  principio  quod  relative  dicitur,  et  mullipliceni  notal  relalionem. 

Est  praeterea  aliud  nomen,  multiplicem  notans  relationem,  scilicet  irnn- 
cipium.  Dicitur  enim  principium  semper  ad  aliquid  :  et  dicilur  Pater  prin- 
cipium,  et  Filius  principium,  et  Spiritus  sanctus  principium  :  sed  difTeren- 
ter.  Nam  Pater  dicitur  principium  ad  Filium,  et  ad  Spiritum  sanctum.  Unde 
Augustinus  in  libro  IV  de  Trinitate  *  ait. :  Pater  est  principium  Hotius  di- 
vinitatis,  vel  si  melius  dicitur,  deitatis  :  quia  ipse  a  nullo  est.  Non  enim  ha- 
bet  de  quo  sit  vel  de  quo  procedat,  sed  ab  eo  et  Filius  est  genitus,  et  S})iri- 
tus  sanctus  procedit.  Non  ergo  dicitur  princi|)ium  totius  deitalis,  quod  vel 
sui,  vel  divinse  essentise  principium  sit :  sed  quia  principium  est  Filii,  et 
Spiritus  sancti,  in  quibus  singulis  tota  divinitas  est.  Filius  ad  Spiritum 
sanctum  dicitur  principium.  Spiritus  vero  sanctus  non  dicitur  principium 
nisi  ad  creaturas,  ad  quas  Pateretiam  dicitur  principium,  etFilius,  et  Tri- 
nitas  ipsa  simul,  et  singula  personaruui  principium  dicitur  creaturarum. 
Pater  ergo  principium  est  sine  principio  :  Filius  principium  de  principio  : 
Spiritus  sanctus  principium  de  utroque,  id  est,  de  Patre  et  Filio. 

spiratione  quae  nec  proprietas  personce, 
nec  personalis  est,  sed  notio  et  relatio. 
Dividitur  autem  distinclio  ista   in  tres 
nivisio  TEXTUS.  partes  :  in  quarum  prima  ostendit  com- 

munitatem   hujus   nominis,  principium. 

In  secunda,  quahter  Pater  et  Fihus   sunt 

«  Est  praeterea  aliud  nomen,  multipli-     principium  Spiritussancti,  ibi,  C,  «  Dein- 

cem  notans  relationem,  etc.  »  de  in  eodem  libro  continue  ostendit,  etc.  » 

Hic  determinat  Magister  de  communi      In  tertia  quajrit,  Utrum  sint  una  notione 

*  S.   AuGusTiNUs,     Lib.      IV      dp     Trinitate,       cap.  20. 


74 


D.  ALn.  MAG.  OUD.  PRyED. 


principium,  vcl  divcrsa  ?  ihi,  D,  «  /  /""'* 
(lulein  principium  sunt   Paler  et  Filius, 

clc.  » 

Priina  liabct  Iria  capilula  :  in  quoruni 
primo  (licit,  qnod  triplicitcr  dicilur  prin- 
cipium,  ut  palet  iu  Litlera.  In  secundo 
ostendit  quod  pcrsonalitcr  dicilur  ab 
.Ttcrno,  cssentialitcr  voro  ad  crcaturam 
dicitur  cx  tcmporc,  ibi,  15,  «  El  Pater  ab 
c-cterno  principiiim  esl  Filii,  ctc.  »  In  ter- 
tio  dcterminat,  cx  quo  sensu  omnia  di- 
cuntur  csse  a  Deo  sicut  a  principio,  ibi 
in  mcdio  cap.  JJ,  «  Cum  errjo  omnia  au- 
divimus  esse  ex  Deo,  ctc» 


ARTICULl  S  L 

An  principium  sit  nnivocum  in  triplici 
ratio)te  sua,  scilicet  notionali.  perso- 
nali,  et  essentiali  ?  et,  An  Pater  dica- 
tur  principium  Filii,  et  Pater  et  Fi- 
lius  principium  Spiritus  sancti  uni- 
voce  ? 


Hic  autcm  antc  Liltcram  sunt  duo 
quaercnda  :  quorum  primum  cst,  rtrum 
principium  sit  univocum  iu  Iriplici  sua 
ratione  ? 

Secundum ,  Tltrum  prius  per  in tellectum 
sit  esscntialiter  dictum  vel  personaliter  ? 

Ad  PRiMUM  proceditur  sic  : 

1 .  ^tornum  et  temporalc  non  univo- 
cantur  in  uno  :  scd  in  LJttcra  habemus, 
quod  principium  crcaturarum  cx  tcmporc 
est,  personarum  autcra  ab  aeterno  :  ergo 
in  uno  non  univocantur  :  ergo  princi- 
pium  notionabler,  el  personaHtcr,  et  es- 
sentialitcr  dictum,  non  sunt  univoca. 

2.  Rem,  Principium  ad  creaturas  et  ad 
personas  dictum,  non  fundatur  supor 
rcspectum  cumdom,  vol  unius  rationis  : 
quia  unus  est  essontise^  ct  altcr  non  nisi 
personae  :  crgo  principium  quod  causatur 
a  talibus  non  est  unius  rationis. 

'■\.  Itom,  Si  osscnt  unius  ralionis,  opor- 


teret  quod  in  aHquo  unirontur  ad  unam 
naturam  existcntem  in  eis  :  ct  hoc  non 
cslverum,  quia  essentia  non  est  princi- 
pium  Spiritus  sancti,  cum  tamen  essen- 
lia  sit  principium  creaturarum. 

4.  Item,  Diversi  actus  por  rationem 
sunt  crcare,  et  spirare,  et  generarc  :  er- 
go  videtur,  quod  principio  in  una  ratio- 
ne  non  convouiant  :  quia  ratio  principii 
suniitur  ab  hujusmodi  actii)us. 

1'LTiiRius  quicriturgratia  prinuc  partis,  QaEesiiul 
scilicet   quod    dicitur    Pater    principium 
Filii,  et  Pater  et  Fihus  principium  Spiri- 
tus  sancti,    utrum   dicatur  univoce? 

Et  videtur^  quod  non  :  quia 

1.  Generare  et  spirare  non  sunt  actus 
univoci  :  crgo  nec  ratio  principii  quse  su- 
mitur  ab  hujusmodi  actibus. 

2.  Item,  Principium  Filii  ct  principium 
quod  est  Filius,  impossibile  est  quod  sint 
ejusdom  rationis  in  divinis  :  quia  princi- 
pium  Filii  numquam  potest  esse  Filius, 
sed  ipse  est  principium  Spiritus  sancti  : 
ergo  non  sunt  ejusdem  rationis. 

3.  Item,  Eamdem  notioncm  non  nomi- 
nant  :  ergo  ejusdem  rationis  non  sunt, 
ut  videtur. 

Sed  CONTRA  :  Sed  conJr 

1.  Basibus  dicit,  quod  accipere  Filio 
cum  omni  creatura  est  commune,  habere 
autem  per  essentiam  proprium  :  sed  quod 
accipit,  causat  rationem  principii  :  ergo 
ratio  principiiFiUi  etcreaturae  est  sccun- 
dum  commune  aliquid  :  crgo  univocum. 
Eadem  ratione  erit  etiam  univocum  prin- 
cipium,  quo  Patcr  et  Filius  sunt  princi- 
pium  Spiritus  sancti. 

2.  Item,  Multitudo  et  paucitas  suppo- 
sitorum  non  faciunt  terminum  aequivo- 
cum  :  sed  principium  creaturarum  con- 
vonil  tribus,  principium  autem  Spiritus 
sancti  duobus,  et  principium  Filii  uni  : 
orgo  vidotur,  quod  non  diffcrant  nisi  pe- 
nos  pluia  ct  pauciora  supposita  :  ergo 
non  est  principium  aequivocum  in  signi- 
hcationibus  illis. 

:i  Itcm,  Species  cum  gonoro  non  facit 
tequivocationem  :  cum  igitur  principium 


\ 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXIX,  A,  ART.  2. 


ir, 


Ad  1. 


Ad  2. 


(licatur  communiler,  el  specificetur  ge-  acceptione  communi  per  analogiam  di- 

nerando,  spirando,  crcando,  non  habebit  ctam. 

cequivocationem  in  specicbus  iUis.  Ad  aliud  diccndum,    quod   rat.o    illa      ^,  ,. 

i.  Item,  Gratia  principii  notionalis  ob-  procedit   dc   ralione  prmc.pii  a    spociah 

jicitur,  quod  relatio   non   erit  fcquivoca,  modo   accipiendi   dicto,  et  iUud  non  est 

ut  videtur,  dummodo  illud  univocum  sit  univocum. 
super  quod  fundatur  :  principium  autem 

quo  Pater  ost  principium  Filii,  fundatur  Ad  id  quod  ulterius  quffiritur,  dicen-  ^,  ^^^^, 

super  actum  natur^  quo  Filius  accipit  es-  dum   quod  illa^  rationes  mductae  omnes 

sentiam  a  Patre,  et  eodem  modo  accipit  procedunt  de  ptMncip.o  a  specie  d.cto,  et 

Spiritus   sanctus   essentiam  totam   sicut  non  a  communi  in  genere,  vel  propor- 

Filius  :  ergo  principium  videlur  dici  uui-  tione  :  et  verum  est,  quod  lUud  non  est 

^Q^g  unius  rationis  ad  Filium  et  ad  Sp.ritum 

sanctum. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  principium  Ad  ea  autem  quse  in  contrarium  obji-  Adobject.i. 

dupliciter  potest  accipi,   scilicet   a  com-  ciuntur,   dicendum    quod    Uasihus    non 

muni  rationc  accipiendi  ab  aho  :  et  hoc  atlen.ht   acciperc    n.si    in    communitate 

communc  est  a^terno  principio,   et  tcm-  analogia^,  ct  non  in  communitate  univo- 

porah  per  prius  et  per  postorius,  ut  in-  cahonis. 

nuit  Basihus  :  et  ihud  est  univocum   ad  Ad  aliud  dicendum,  quod  non  est  tan-  Adobject.2. 

gcncrationem  et    spirationem,   univoca--  tum  multiludo  et  paucitas  suppos.torum, 

tione  non  generis,   vel  speciei,  sed  pro-  sed  etiam  alia  et  aha  ratione  dici  dc  ihis, 

portionis  :  hsec  autem  prcportio  fundatur  secundum  quod  sumitur  ab  actu  spec.ah 

super  hoc    commune,    quod  sicut  Fihus  raho  ipsius  principii. 

ab  aho  et  non  a  se  habet  essentiam,  ita  Ad  aliud  jam  patet    solutio  per    d.cta  A,,object.3. 

ncc  Spiritus  sanctus,    et  e  converso.  Si  in  principio  solutionis  istius. 

autem  accipiatur  ratio  principii  a  speciah  Ad  ultimuxM  dicendum,  quod  licet  uter-  Adobject.4. 

modo  accipiendi,  scihcet  per  generatio-  que    accipiat,   non    tamen  accipiunt  ea- 

nem,   spirationem,   creationem,   tunc   in  dem    rationc,  nec  eodem   actu  :  et  super 

tribus  rationibus  dicetur  de  tribus   :    et  iho  fundatur  rclatio  principahter,  et  non 


per  hoc  jam  patet  solutio  ad  totum. 

Ad  pRiMUM  autem  dicendum,  quod  h- 
cet  nihil  sit  univocum  temporah  et  seter- 
no,  tamen  ahquid  est  analogum  analogia 
superius  ssepe  dctenTiinata  :  et  l.oc  est 
sequivocum  in  hoc  quod  potest  inducere 
locum  sophisticu.ii,  qui  est  eequivocaho  : 
sed  non  est  a?quivocum  per  casuni  et 
fortunam,  sed  sccunduin  prius  et  poste- 
rius  dictu.n  :  et  hoc  innuit  Basilii  dictum 
dicentis  quod  accipcre  Fiho  cum  omni 
ceatura  est  com.iiune,  habere  autem  per 
naluram  propriuin  est,  qui  solus  cx  na- 
tura  est  Patris 


super  naturam,  sicut  supponit  objiiclio. 


AUTICULUS  II. 

Ulrum  seciindiim  rationem  intcllirjendi 
principinm  sccundum  cssentiam  di- 
cfum,  sit  ante  principium  notionaliter 
dictum,  vel  e  converso  ? 


Secundo   qu.Tritur,    rtru.n    secuuduiii 
ratione.n  intoihgouti<T  principium  secun- 


Ad  3. 


Ad    al.ud    dicondum,   quod    respeclus  du.u  ossentiam  dictum,  sit  ante  princi- 

incommuni   analogiffi  est   uiius,  ut  jam  pium   diclum   notionaliter,    vel    e    con- 

dictuni  cst,    quo    detcrminatur    accipce  verso? 

hoc  et  ihud  in  communi.  Et  videtur,  quod   cssontialiter  dictum 

Ad  aliud  dicendu.ii^  quod  uniuntur  in  sit  ante  :  quia 


7(i 


D.  ALB.  MAr..  Oni).  PH.EI). 


1.  Secunduinralionem  intflligiMili;i' es- 
sentia  est  anle  personani  :  ergo  dictuni 
essentialiter  est  anle  dictum  personaiitcr. 
Pkima  probatur  per  id  quod  supra  liabi- 
tnm  est,  quod  persona  esi  ab  essentia 
quasi  formaliler,  et  non  e  converso. 

2.  Item,  In  omni  natura  in  qua  est  or- 
do  naturae,  natura  est  ante  illum  ordi- 
nem  secundum  rationem  intellicrentiai  : 
sed  principium  creationis  cst  naturae,  et 
principium  notionale  est  ordinis  naturae  : 
ergo  principium  crcaturarum  est  ante 
principium  personaliter  dictum. 

3.  Item,  Absolutum  est  ante  respecti- 
vum  :  quia,  ut  supra  diclum  est  ab  Au- 
gustino,  omne  relativum  est  etiam  aliquid 
aliud,  et  aliler  nec  relativum  esset,  quia 
oporteret  aliter  quod  relatio  in  niliilo 
fundai-elur  :  ergo  cum  principium  crea- 
turarum  sit  de  dictis  absolute,  quia  de 
essentia,  et  principium  pei'sonaliter  di- 
ctum  sil  de  respectivis,  erit  principium 
essentialiler  dictum  ad  creaturas  antc 
personaliter  dictum  ad  personam  Filii  et 
Spiritus  sancti. 

Sed  contra         SeD    CO.NTRA   : 

1.  Ab  aelerno  Paier  est  principium  V\- 
lii,  et  S])iritus  sancti,  ex  tempore  autem 
est  principium  creaturarum  :  et  aeternum 
est  ante  temporale  :  ergo  principium 
dictum  notionaliter,  est  ante  principium 
dictum  essentialiter, 

2.  Item,  Anselmus  vult,  quod  proces- 
sio  personarum  causa  sit  processionis 
crealurarum  :  et  hoc  etiam  innuit  Augu- 
stinus,  cum  illud,  Dixit  Deus,  fiat  hoc 
vel  illud,  sic  exponit,  id  est,  verbum  ge- 
nuit  in  quo  erat  ut  fieret. 


SoluHo. 


SoLLTio.  Ad  hoc  facile  est  solvere  : 
quia  similis  quaestio  supra  habita  est  de 
potentia  generandi,  et  de  potenlia  crean- 
di.  I^t  (licendum,  quod  principium  di- 
ctum  nolionaliter,  est  antc  principium 
dictum  essentialiter  ad  creaturam  siiii- 
pliciter,  sed  secundum  quid  est  e  con- 
verso  :  quia  si  sumatur  principium  ab 
habitudine  sola,  vel  ab  eo  in  quo  est  ha- 
bitudo,  srilicet  essentia,  tunc  ab  eeterno 


Deus  est  [)iiiici[)ium  crealuiaium,  et  hoc 
esl  priiicipium  secundum  quid  et  non 
actu  :  et  ita  procedunt  rationes  primae. 
Si  autem  accipiatur  in  vera  ratione  prin- 
cipii,  sumetur  ab  actu  :  et  sic  proccdunt 
rationes  factae  in  contrarium. 


ARTICULUS   HI. 

Secundum  quamrationem  sumatur  prin- 
cipium,  cum  dicitur,  Paler  est  princi- 
pium  sine  principio  :  aut  essentialiter , 
aut  notionaliter  ? 


Deinde  qua^ritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  in  fine  cap.  A,  «  Pater  ergo  princi- 
pium  est  sine  principio,  etc.  » 

I.  Quaeritur,  Secundum  quam  rationcm 
sumatur  principium ,  cum  dicitur,  Pater 
est  principium  sine  principio  :  aut  essen- 
tialiter,  aut  notionaliter ?  Si  essentiali- 
ter  :  ergo  in  eadem  ratione  sumetur, 
cum  dicitur,  Filius  est  principium  de 
principio  :  et  sic  habebit  principium  es- 
scntiale  :  ergo  aut  sic  quod  ipse  sit  ab 
essentia,  sive  sic  quod  sua  essentia  ha- 
lieat  initiumsicut  creatura  :  et  ulrumque 
haereticum  est  :  ergo  non  sumitur  princi- 
pium  cssentialiter.  Si  autem  sumitur 
personalitcr  :  ergo  eodem  modo  sume- 
tur,  cum  dicitur,  quod  Spiritus  sanctus 
est  principium  dc  utroque  principio  :  et 
hoc  iterum  falsum  est,  quia  Spiritus 
sanctus  nullius  personae  est  principium. 
Si  autem  dicas,  quod  aliter  sumitur, 
quando  dicitur  de  Patre,  quod  ipse  est 
principium  non  de  principio  :  et  aliter 
de  Filio,  cum  dicitur,  quod  ipse  est  prin- 
cipium  de  principio  :  et  aliter  de  Spiritu 
sancto,  quando  dicitur,  quod  ipse  est 
principium  de  utroque  principio  :  hoc 
niliil  est  :  quia  cum  istasit  assignatio  di- 
visianis  cujusdam,  nulla  erit  divisio 
nisi  principium  in  una  ratione  acci- 
piatur. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXIX,  B. 


77 


2.  Item,  Cum  Pater  dicitur  princi- 
pium  non  de  principio  :  aut  eodem  mo- 
do  sumitur  principium  negatum  et  affir- 
matum,  aut  non.  Si  eodem  modo  :  ergo 
sicut  ipse  est  non  de  principio  generando 
et  spirando,  ita  erit  principium  et  Filii  et 
Spiritus  sancti,  quia  dictione  semel  posi- 
ta  non  est  utendum  sequivoce  :  ct  hoc 
falsum  cst.  Si  autem  diversis  modis  : 
tunc  sine  arte  loquitur. 

Eodem  penitus  modo  objicitur  de  ista, 
Filius  est  principium  de  principio  :  et 
ista,  Spirilus  sanctus  est  principium  de 
utroque  principio. 

Soiutio.  SoLiTio  autem  ad  hoc  est  levis,  si 
prsedicta  in  duabus  qusestionibus  priori- 
bus  adverlantur.  Et  dicendum  est,  quod 
principium  accipiatur  in  communi  ratione 


analogiie.  Unde  cuui  dicitur,    Pater    est 
principium  sine  principio,  accipitur  sine 
principio  in  communi  quocumque  modo, 
eiprincipiumes&e  in  communi  quocum- 
que  modo  :  et  similiter  de  Filio  :  sufli- 
cit  cnim  veritati  propositionis,  quod  uno 
modo  veriilcetur  de   ipso  :  sicut  si  uno 
modo  homo  est  albus,  ipse  est  albus.  Ita 
uno  modo  ens  a  principio,  est  de  princi- 
pio  et  non  sinc  principio  :  et  uno   modo 
ens  principium  est  principium  :  sed  non 
sic  est   in  negativis  :  et  idco  non  valet 
argumentatio  quam  quidam  faciunt,  Fi- 
liusuno  modo  non  cst  de  principio,  quia 
non  est  de  principio  creando,  et  alio  mo- 
do    est  de    principio    generando    :  ergo 
tantum  dici  potest  non  de  principio  sicut 
de  principio. 

Et  per  hocpatet  solutio  ad  totum. 


B.  Quod  ab  ceterno  Patcr  cst  principium,  ct  Filius  sed  Spiritus  sanctus  non  :  imo 

coepit  esse  principium. 

Et  Pater  ab  ffiterno  priiicipiiim  est  Filii,  et  Pater  et  Filius  principiuin 
Spiritussaiicti:  quia  Filius  est  a  Patre,  et  Spiritus  sanctus  ab  utroque. 
Spiritus  vero  sanctus  non  al)  teterno  principiuni  est,  sed  esse  ccppil,  quia 
non  dicitur  principium  nisi  ad  creaturas.  Cum  ergo  creaturcXi  esse  cwpe- 
runt,  et  Spiritus  sanctus  esse  coepit  principium  earuin :  itaetiam  Pater  et 
Filius  esse  ctKpit  cum  Spirilu  sancto,  unum  principium  creaturaruin,  quia 
creaturoe  esse  cceperunt  a  Patre  et  Filio  ct  Sj^iritu  sancto  :  ct  dicuntur  hi 
tres,  non  tria,  sed  unnm  principium  omniuin  creaturarum,  quia  uno  eo- 
demque  modo  principium  rerum  sunt.  Non  enim  aliter  sunt  res  a  Patre, 
etalitera  Filio,  sed  penitus  eodem  modo.  Ideo  Ai)ostolus  intelligens  hanc 
Trinilatem  esse  uuum  principium  reruin  ait  :  Ex  ipso,  et  per  ipsum,  et  in 

ipso  snnt  omnia  \ 

Cum  vero  audimus  omnia  esse  ex  Deo,  ut  ait  Auguslinus  in  libro  de  Na- 
tura  boni  \  omnes  ulique  naturas  intelligere  debemus,  et  omnia  qucT.  ua- 


•  A(l  Uoiiuui.  xi,  iiO. 

^  S.  .\uuLsTiNUs,  Dc  naluru  boiii,  cup.  20. 


78 


J).  .\M{.  MAf..  OHI).  PU/EI). 


Uiialia  siiiiL  iNoii  oiiiiM  ex  ijiso  siiiil  jxHJcala  qua3  naluraiii  iioii  servaul,  sed 

viliaul,  (lua»  cx  voliinlale  i^ercanliuin  nascunlur.  Oiniiiiiin   er^o  qua'  na- 

tuialiler  suiil,   iiiiiini  |»ii!i(ij)iiiin  esl  l^iler  cuin   Filio  el  Spiiilu  sanclo  :  et 

hoc  esse  ccrpit.  Ab  ielerno   auleni  Pater  principiuin    est  Filii  generatione, 
el  Pater  et  Filius  ununi  princi])iuin  Spiritus  sancti.  Unclc   Auguslinus  in 

libro  \'  (le  TriiiUale  ita  ait :  Dicitur  relalive  Patcr,  ideinque  relative  dicitur 

princij)ium.  8ed  Pater  ad  Filiiim  dicitur,    j)rincij)ium  vero  ad  oinnia  qua» 

al)  ipso  sunl.  Kt  j)rincipiuni  dicilur  Filius.  Cuin  enim  diceretur  ei,  Tuqiiis 

e.s  ?  Resjjondil,  Princlpiiim,  qui  ct  loquor  vohis  \    Sed  numquid  Patris 

principium  cst?  imo  creatorem  se  voluit  ostendere,  cuin  se  dixit  osse  prin- 

cipium  :  sicut  et  Pator  jjrincipium  est  creaturio,  quia  ab  illo   sunt  (jmnia. 

Cum  vero  dicimus  et  Patrom   principium,  ot  Filium  j)rincipium,  non    duo 

principia  creatura3  dicimus  :  quia  Pater  et  F'ilius  simul  ad  creaturam  uiiiim 

j)rincipium  est,  sicutunus  creator.  Si  autem  quidquid  in    se   manet  et  gi- 

gnit  vel   operalur  aliquid,  princij)ium  est   ejus  rei  quam  gignil,    vel  ejus 

quam  opcratur,  non  possumus  negarc  etiam  Spiritum  sanctum  recle  dici 

principium,  qiiia  non  eum  separamus  al)  appellatione  crealoris  :  quia  scri- 

j)luin  est  de  illo,  quod  operetur :  et  utique  in  se  inanens  operatur*.  Non 

cnim  in  aliquid  eoruin  qua' operatur  ipse,  mutatur  et  verlilur.  Umim  ergo 

principium  ad  creaturam  cum  Palre  et  Filio  est  Spiritus  sanclus,   non  duo 

vel  tria   principia  ^  Kcce  aperte  ostendit  Augustinus  Patreni  et  Filiuin  et 

Spiritum  sanctum  esse  ununi  j)rincij)ium  rerum  creatarum,  id  est,  uno  eo- 

demque  niodo  esse  principium  :  et  illum  modum  satis  aperuit:  quia  scilicet 

operanlur  omnia,  et  quia  similiter  operantur  lii  tres,  ideo  unum  principiuni 

esse  dicuntur. 


ARTICULUS  IV. 

An  Pater  ct   Filins  sint  unnm   princi- 
pium  Spirilns  sancli,  vcl  plura  ? 


Dcindc  quaeritur  de  hoc  quod  dicit  : 
«  Pater  et  Filius  principium  snnt  Spiri- 
tus  sancti,  elc.  » 

Aut    igitur    sunt    unum     principiuni^ 


aut  plura.  Si  plura  principia  :  lioc  no- 
gatur  in  Litlera  capitulo  ultimo  et  pen- 
ullimo  istius  dislinctionis.  Si  autcm 
unum  sunt  principium. 

CONTRA  : 

1.  Quaccumque  noimcrantur,  accij)iunt 
numcrum  a  suppositis  :  sed  Patcr  ct  1^'i- 
lius  dicuntur  plura  supposita,  ergo  cum 
ly  principium  ponatur  in  suppositis  illis, 
necessario  accij)it  pluralitatem  :  et  sic 
Pater  et  Filius  sunt  plura  principia  Spi- 
ritus  sancti. 


*  Joan.  viii,  2:».  nihm. 

2  I  ad  Corinlh.  xii,  G  :  l)ivhionc$  operalionum  3  g^  Augustinus,  Lib.  V  do  Trinitale,  cap.  14. 

sunt,  idem  vero  Dcus,  qui  operalur  omnia  in  om- 


IN  I  SENTENT.  DIST,  XXIX,   B,  AllT.  4.  79 

2.  Item,  Si  sunt  uimiii  principium  :  Patre  et  Filio,  ct  unum  sunt  in  essontia. 
aut  unum  quod  est  Pater,  aut  unum  Et  hffic  opinio  non  est  multum  irraliona- 
quod  non  est  Pater.  Si  unum  quod  est  bilis,  licet  quidam  reprobent  eam  ox  lioc 
Pater  :  ergo  Pater  et  Filius  sunt  Pater,  quod  non  videtur  bene  esse  intellecta  in 
quod  falsum  est.  Si  unum  quod  non  est  expositione,  qua  hic  exposita  est. 
Pater:  ergo  Pater  non  estprincipium  Spi-  Alii  dicunt,  quodly  unurn  dicit  hic  uni- 
ritus  sancti,  quod  iterum  falsum  est  :  er-  tateni  convenic^ntiae,  et  non  unitatem  es- 
go  in  illo  sunt  unum  Spiritus  sancti  sentiee,  vel  personae,  vel  notionis :  et  ideo 
principium.  sensus   est,  Pater    et    FiHus  sunt  unum 

3.  Item,  Aut  principium  dicit  essen-  principium,  hoc  est,  suntuno  principium  : 
tiam,  aut  notionem,  aut  personam,  Si  ut  sumatur  unum  quasi  adverbialiter.  Et 
essentiam  :  ergo  conveniret  etiam  Spiri-  hoc  nihil  est  :  quia  unitas  convenientite 
tui  sancto,  quod  falsum  est.  Si  notio-  non  facit  notionem  unam  numero  :  con- 
nem.  Contra  :  Proprietas  una  numero  stat  autem,  quod  una  notio  numero  est 
non  convenit  distinctis  suppositis  :  Paler  qua  Pater  et  Fihus  spirant  Spiritum  san- 
autem  et  Filius  sunt  distincta  supposita  :  ctum,  sicut  in  tractatu  de  Spiritu  sancto 
ergo  non  determinantur  notione  una.  Si  est  ostensum. 

personam  :  tunc  Pater   et   Fihus   erunt  Alii   dicunt,   quod    unum    notat    tan- 

persona  una,  quod    iterum  falsum  est   :  tum  signum   unionis    in    amore,    ut  sit 

ergo   nullo    modo   Pater  et  FiHus    sunt  sensus,  Pater  et  FiHus  sunt  unum  prin- 

principium  unum.  cipium    Spiritus    sancti,   hoc  ost,  Spiri- 

Praeterea,  Si  unum    sunt  principium,  tus  sanctus  signum  est,  quod    sit   ab  eis 

quid  unit  eos  in  ratione  principii  ?  nihil  in     quantum    unum    sunt   :    quia    sicut 

enim  uniens  est   personas  in  divinis  nisi  ab  eodem  in  quantum  idem,  non   esi  nisi 

essentia    :    ergo    videtur,    quod   spirant  unum  :  ita  unum  in  quantum  unum,  non 

Spiritum   sanclum,      in    quantum     sunt  est  a  diversis   in  quantum  diversa  sunt  : 

unum  in  essentia  :  et  hoc  expresse  dicit  et  hanc  introduxit  Simon  Toi-nacensis. 

Anselmus.  Sed  cum  unum  essentia  cum  Quarti    dicunt,    quod     unum    princi- 

eis  sit  Spiritus  sanctus,  sequitur  ex  hoc  pium    est   nomen  ad  hoc  specialiter  iii- 

quod  ipse  spiret   Spiritum  sanctum    :  et  ventum,  ut  ipso  exprimatur  niodus   exi- 

hoc  falsum  est.  stentise  Spiritus  sancti  a  Patre   et  FiHo  : 

et  ideo  non  requirit  numerum  pluralem 

SoLUTio.  Notandum,  quod  circa  istud  propter     distinctionem    suppositorum    : 

quinquc   sunt    opiniones  diversae.  quia  est  inventum   ut    ipso   exprimatur 

Quidam  dicunt,  quod  cum  dicitur,  Pa-  modus  existentiae  Spiritus  sancti  a  Patre 

ter  et  FiHus  sunt  unum  principium  Spiri-  et  FiHo  :  et  ideo  non  requirit  numerum 

tus  sancti,  quod  ly  unwn  dicit  unitatem  pluralem  propter  distinctionem  supposi- 

essentiae.    Et   iUi   innituntur    auctoritati  torum,  quia  est  inventum  ad  hoc  quod 

Ansehni.  Et  ad  argumentum  quod  con-  dicat  unitatem  notionis    in  duobus  sup- 

tra    est  factum,   respondent  quod    dicit  positis.  Sed  si  ab  istis  quaeratur  ratio  in- 

unitatem    essentiae  non  simpHciter,   sed  ventionis    hujus    nominis    potius   quam 

in  personisPatris  et  FiHi  prout  se  habent  alterius,  tunc  oportet  eos  redire  ad  qucT- 

uno  modo  ad    Spiritum    sanclum  quem  stionem  :  et  ideo  inter  omncs  ista  opinio 

spirant  :  et  Hcet  sit  eadem    essentia    in  minus  probabiHs  est. 

Spiritu   sancto,   non  tamen  comparatur  Quinti  dicunt,  ct  hoc  mihi  niagispLicet, 

ad  idem,  quia  non  ad  eamdein  rationem  quod  dicit   unitatem   notionis  in  duobus 

principii  :  et  iUi  necesse  habent   dicere,  suppositis  unitis  in  natura,  et  invi  spira- 

quod  principium  dicat  rationem   quse  est  tiva  vel  principiativa  Spiritus  sancti. 

ratio  actus  spirandisecundum  quod  est  in  Et  seclxdum   lianc    respondondum  ost      Ad  i. 


80 


1).  MA\.  iMAd.  OIU).  VWMD. 


;i(l  (tiimuin,  (juod  ly  /triiicl/fiuin  dcler- 
ininal  personain  Palris  el  I''ilii,  nun  in  co 
quod  distincliL'  sunl,  (^o  (juod  ralio  dis- 
linclionis  earum  non  cst  ralio  (juare  sit 
ab  cis  Sj)iritus  sanctus  :  (juia  j);iternitas 
dicil  rationem  communem  (jua  l""ilius  est 
a  l*atre,  et  liliatio  dicit  rationem  quare 
se  Iiabct  Filius  ad  Patrem  :  sed  in  co  de- 
lerminatur  a  j)rinci|)io  quod  est  in  eis 
vis  sjjirativa  :  et  quia  in  illo  unuin  sunt 
Patcr  et  Filius,  idco  non  j3otest  trahere 
numerum  principium  denolans  illud  a 
pluralitatc  suppositorum.  El  est  simile, 
sicut  si  ponamus  l*aulum  ct  Joanncni 
esse  unum  in  essentia,  etdivcrsos  in  per- 
sonis,  at  essc  aliquid  ab  eis  in  quantum 
unum  :  illud  enini  non  pluraliter  praedi- 
cabitur  dc  ipsis  :  quia  licct  conveniat  sup- 
positis  illorum  facere  illud  et  non  cssen- 
tiae,  ratio  tamcn  illius  non  sumitur  a  ra- 
tione  distinctionis  eorum.  Et  ita  cst  hic : 
quia  Patri  et  Filio  convenit  spirare  Spi- 
ritum  sanctum,  et  actus  ipse  quod  spi- 
ranl  non  est  nisi  suppositorum  :  tamcn 
quia  ralio  aclus  non  sumitur  a  ratione 
dislinctionis  corum,  idco  non  oportet 
quod  illud  nomen  quod  nolat  rationem 
illius  habiludinis,  accipiat  pluralitatem  a 
pluralitate  suppositorum. 

Ad  2.  Ad  aliud  diccndum,  quod   sunt  unum 

principium  quod  divisim  cst  Patcr,  ct 
quod  est  Filius  :  quia  ratio  jtrincipil  non 
est  a  distinctionc  Patris  ct  Filii.  Ft  si  ul- 
tcrius  inferat :  ergo  Pater  est  Filius  : 
diccndum,  quod  hoc  non  valet :  sed  sc- 
quitur  :  crgo  Patcr  et  Filius  sunt  unum 
principium,  vel  Patcr  ct  Filius  sunt  in 
eadcm  ratione  principium,  vcl  Pater  est 
principium  in  cadem  ratione  in  qua  h'ilius, 
et  e  converso.  Cum  enim  dicitur  princi- 
pium  quod  est  Patcr,  articulare  notat  ini- 

-/  plicationem  et  determinationem  supposi- 
ti,  et  su|)positum  Patris  non  est  suppo- 
situm  l''ilii.  Scd  cum  dicitur  unum  prin- 
cipium,  non  notalur  nisi  unitas  rationis 
actus  in  cis,  secundum  quam  procedit 
ab  eis  Spiritus  sanctus,  sine  hujusmodi 
determinalione  istius  vel  illius  suppositi 
in  quo  dislincla    sunt. 


Ai)  Ai.ii  I)  diccndum,  quod  dicit  unila-  a<i  3. 
lem  notionis.  Ad  objectum  contra,  dicen- 
dum  quod  una  notio  non  convenil  dis- 
tinctis  ul  dislincta  sunt,  sed  in  quantum 
sunt  unum  in  vi  sj)irativa,  ct  illa  est 
una  nuinero  in  eis  :  j)olcnlia  cnim  spi- 
randi  dicit  naturam  in  I*alre  ct  Filio 
ut  virlutc  cujus  habcnt  (juod  spirant, 
el  principium  dicit  rationcm  aclus  : 
sicut  etiam  potentia  gencrandi  ct  Patcr, 
ut  supra  diximus. 


ARTICULUS   V. 

Utrum  sicut  Pater  et  Filius  et  Spiri- 
tus  sanctus  dicuntur  unus  creator,  ita 
Pater  et  Filius  possunt  dici  unus  spi- 
rator  ? 


Deinde  qua^ritur  dc  hoc  quod  dicit  in 
secunda  parte  distinctionis,  ibi,  «  Ad 
creaturam  unum  principium  est,  sicut 
unus  crealor.    » 

1.  A  simili  enimvidetur.  quod  etiam 
Pater  et  Filius  ad  Spiritum  sanctumsunt 
unus  spirator. 

Item,  Unum  sunt  in  spirando  :  ergo 
unus  spirator. 

2.  Item,  Non  dicuntur  unum  princi- 
piuni  nisi  gratia  spirationis  :  ergo  vide- 
tur,  quod  potius  sint  unus  spiratoi-  quam 
unum    principium. 

'•].  Itcm,  Principium  dicit  ordinem  ad 
actuinet  rationcm  actus  :  ergo  si  dicun- 
tui-  sicut  etspirator :  ergo  sicut  dicuntur 
unum  principium,  ita  debent  dici  unus 
sj)irator. 

4.  Item,  Actus  spirandi  cst  in  eis 
unus  :  crgo  cum  spirator  nomcn  vcrbale 
sit,  dcnotans  excrcitium  illius  aclus,  ipsi 
sunt  ct  dicentur    spirator  unus. 

Sed  contra  :  Sed 

Sunt  duo  qui  spirant :  ergo  duo  sunt 
spiratores  :  non  autein  sequitur,  sunt 
duo  qui  sunt  principium :  crgo  duo  sunt 
principia. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXIX,  C.                                   81 

SoLUTio.    Dicendum,    quod    Patcr  et  tamen  quia  spirator  nomen    verbale  est, 

Filius  non  sunt  unus  spirans,   nec  unus  ideo  etiam  priEdicatum  de  diversis  sup- 

spirator,  sed  duo  spirantes  et  duo  spira-  positis  agitur  in  pluralitate. 

tores.  Et  hujus  causa  est :   quia   partici-  Dicendum  ergo  ad  primum,  quod  non       ^  j  ^ 

pium  et  verba  et  nomina  verbalia  omnia  est  simile  :  quia  creator  dicit  actum  es- 

accipiunt  modum    significandi    ab    actu  sentine  vel   substantiee,  et   non  suppositi 

verbali,  vel  cum  tempore  vel  sine  tem-  quod  est  persona,  hoc  modo  accipiendi 

pore  significato,  et  quantumcumque  es-  personam  quo  fides  distinguit  personas  : 

sentialia  sint  aliqua,   quando    signilican-  sed  spirator  dicit  actum  personalem. 

tur  in  modo  actus  cum  tempore,  acci-  Ad  secundum    patet    solutio    per   ante 

piunt  pluralitatem  a  suppositis,   ut  patct  dicta. 

cum    dicitur  :  Ego  et   Pater  unum  su-  Ad  aliud  dicendum,  quod    principiura 

mus  1,  ubi   verbum  substantivum  signi-  dicit  ordincm    ad   actum  per   lioc    quod 

ficans  essentiam  cadit    in  pluralitatem  :  dicit  rationem  actus  quge  cst  notio  :  sed 

quia  non  potest  intelligi  quomodo  a  tri-  spirator  dicit  exercitium  actus    illius. 

bus  suppositis  egrediatur  actus  unus  cum  Adultimum  dicendum,  quod  licet  actus      ^^,  ^ 

tempore  significatus  ut  in  verbo   signifi-  unus  sit,  non  tamen  signilicatur  ut  unus, 

catur  vei  parlicipio.  Et  ideo  dicimus,  quod  quando  refcrtur    ad   plura    supposita  :  et 

Pater  et  Filius  sunt  plures   qui   spirant,  hoc  fit  in  verbo  et  parlicipio  plus  :  et  in 

et  plures  spirantes,  ct  plures  spiratorcs.  nomine    verbali    etiam  fit,    licet  minus 

Sed  verum  est  quod  ha>c  ultima  minus  pcr  hoc  quod  abstrahatur  a  tempore. 
habet  de  proprictate  quam  primaj   duae  : 


C.  IJic  osiendlt  quomodo    Pater  sit    principium  Filii,  et  ipse    et  Filius  principium 

Spiritus    sancti. 


Deinde  in  eodem  libro  continue  osfendit,  quomodo  Pater  dicatur  princi- 
pium  ad  Filium,  et  ad  Spirifum  sanctum  ipse  et  Filius,  dicens  ideo  esse 
Patrem  principium  Filii,  quia  genuit  eum:  et  Patremet  Filium  esse  princi- 
piumSpiritus  sancfi,  quia  Spiritus  sanctus  procedit  vel  dafur  ah  utroque  : 
aif  enim  ifa:  Si  gignens  ad  id  quodgignitur  principium  est,  Paferad  Filium 
principium  est,  quia  genuit  eum.  Ufrum  aufem  ef  ad  Spiritum  sancfum 
principium  sif  Pafer,  quia  dictum  esf,  de  Patri  procedit,  non  parva  quav 
sfio  esf.  Quod  si  ita  est,  non  jam  principium  ejus  tanfum  erit  rei  quam  gi- 
gnif  vel  facif,  sed  et  ejus  quam  dat,  et  quge  procedit  ab  ipso.  Si  ergo  quod 
dafur  vel  quod  procedit,  principium  habet  a  quo  dafur  vel  procedit,  faten- 
dum  est  Pafrem  vel  Filium  unum  principium  csse  Spiritus  sancfi,  non  duo 
princii)ia.  Sed  sicuf  Pater  ef  Filius  ad  creafuram   rclafive  unus  creafor  et 


'  •lo.ni.  X,   30. 

.XXVI 


Ad2. 


Ad  3. 


82 


D.  ALB.  MAU.  OUI).  rU.ED. 


iimis  domiiius  diciliir,  sic  roliilivo  ad  Si)iritnin  sancliiin  inHiinprincipiiini. 
Ad  crealnraiii  voro  Palorot  Filiiisol  Spiriliis  sancUisunuin  principiuin  sunl, 
sicut   iinuscroatoret  unusdominus'.  bxcc  liabes   quod  Pater   principiuin 
Filii  dicitur,  quia  genuit  oiiiu.  Oua  or^o  nolione  est  Pator,   ea  principimn 
Filii  dicilur,  id  est,  generatione:  secundmn  (luam  otiain  dicitur  auctor  Filii. 
Undo  llilarius  in  libro  IV  de  Trinitalr.  ita  ait  :  Ipso  quo  Paler   dicitur,  ojus 
quom   ^oiiuil    auctor  ostendilur :    id  iiomon   habens  quod   neque  ex   alio 
profoctumintelligatur,  et  ex  quo  isquig-enitus  estsubstitisse  doceatur.Novit 
Ecclesia  unum  innascibilem  Doum  :  novil  uni-onitum  Doi  Filium.  Confite- 
tur  Patrcm  ab  ori^ino  liborum  :  confitetur  et  Filii  orig-inem    ab  initio,  non 
ipsuin  ab  initio,  sod  al)  initiabili  :  non  por  seipsum,  sod  ab  ooqui  a  nemine 
est,  nalumab  ffitorno,  iialivitalem  scilicet  ex  patornaciitcruitato  smnonlom. 
Editaest  hic  fidei  professio,  sed  professionis  ratio  nondum  exposita  est :  et 
ideo  qua^renda,  scilicet  quomodo  intelligendum  sit  quod  ait,  Filii  originem 
esse  ab  initio,  et  non  ipsum  esseab  initio,  sedabinitiabili.  Hoc  ulique  sub- 
dens  determinavit  quomodo  acceperit  initium,  inquiens  originem  Filii  esse 
ab  initio :  ac  si  diceret,   Non    ita  intellifias  originem  FiUi   esso  ab   initio, 
quasi  ipse  Filius  habeat  initium  :  sed  quia  ipse  est  ab  initiabili,  id  est,  a  Patre 
a  quo  sunt  omnia.  Nam  licet  Filius  sit  principium  do   principio,  non   ost 
lamen  conccdendum  quod  Filius  habeat  principium.  Cumquo  Filius  sit  prin- 
cipium  de  principio,  ot  Pater  principium  non  do  principio,  non  est  princi- 
pium  de  principio  principium  sine  principio  :  sicutFilius  non  est  pater,  ne- 
que  tamen  duo  principia,  sed  unum  :  sicut  Pater    et  Filius    non  duo  crea- 
tores,  sed  unus  creator. 


ARTIGULUS  VI. 

An  Pater  et  Filius  sint  idem  principiiim 
Spiritus  sancli  ? 

Deinde  qucEritur  de  hoc  quod  dicit  in 
terlia  parte,  ibi  inmcdio  cap.  0,«  liclati- 
ve  ad  Spiriium  sanctum  unum  princi- 
pium  sunt.  » 

Quairitur  cnim  hic  juxla  lioc,  Utrum 
Pater  el  Kilius  sint  idem  principium 
Spirilus  sancii  ? 

Videtur  autem,  quod  sic  :  quia 


1.  Unum  in  substantialibusfacit  idem  : 
cum  ergo  principium  Palri  et  Filio  non 
conveniat  accidentaliter,  ut  supra  sae- 
pc  prohatur  '■ ,  vidctur  quod  cum  Palcr 
et  Filius  sint  unum  principium,  quod 
sintidem  principium  Spiritus  sancti. 

2.  Item,  Unitas  non  muUiplicata  facit 
idem  :  sed  hic  non  muUiplicatur  unitas 
principii  in  Patre  et  Filio  :  ergo  facit 
idem  :  ergo  sunt  idem  principium  Spi- 
ritus  sancti. 

:\.  Item,  Idem  et  diversum  divi- 
dunt  ens  :  aut  igitur  sunt  idem  prin- 
cipium,  aut  diversum  :  constat  autem, 
quod  non  diversum  :  ergo  idcm. 


1  S.  At-GU.Ti.NUs,  Lib.  V.  de  Triuitale,  cap.  14.  ^  Cf.  supra,  Dist.  XXVII  et  XXVIII. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXIX,  D. 


83 


ontra.         SeD  CONTRA  : 

Illa  identitas  aut  erit  substantialis,  aut 
notionalis,  aut  personalis.  Constat,  quod 
non  notionalis  :  quia  si  faceret  identita- 
tem  in  personis  distinctis,  tunc  etiam 
diversitas  notionalis  faceret  diversitatem 
in  eadem  persona,  et  sic  Pater  esset  di- 
versus  a  Patre  tribus  modis,  et  Filius 
esset  diversus  a  se  propter  duas  notio- 
nes  quas  habet  :  quorum  utrumque  fal- 
sum  est.  Si  autem  notat  identitatem 
personalem  :  tunc  principium  poneret 
personas  :  et  non  possemus  dicere,  quod 
Pater  et  Filius  essent  unum  principium, 
quod  negatur  in  Littcra  :  quia  secundum 
hoc  Pater  et  Filius  essent  eadem  perso- 
na.  Si  autem  notat  identitatem  essentioe, 
lunc  etiam  Spiritui  sancto  conveniret. 

jtio.  SoLUTio.  Dicendum,  quod  non  conce- 
ditur  a  Magistris,  quod  Pater  et  Filius 
sint  idem  principium  Spiritus  sancti:  quia 
hoc  nomen  idem  propter  articulum  inclu- 
sum,  discretivum  est  suppositi,  et  notaret 
identitatem  suppositi  in  Patre  et  Filio. 


Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  in 
substantialibus  in  quibus  per  omnia  est 
unitas  in  supposito,  et  essentia,  et  no- 
iione,  unitas  illa  causat  idem,  sednon  in 
iUis  in  quibus  non  per  omnia  est  unitas. 

Ad  aliud  dicendum  eodem  modo, 
quod  licet  illa  unitas  non  multiplicetur 
ratione  notionis,  tamen  supponit  plura 
in  suppositis  :  et  ideo  non  potest  causa- 
re  idem. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  idem  ct 
diversum  ens  sequuntur,  et  dividunt  ubi 
gratia  cjusdem  attribuuntur  :  sed  hic 
non  est  ita  :  idem  enim  respicit  supposi- 
tum,  et  ideo  non  convenit  :  et  in  hoc 
sensu  bene  esset  diversum  :  sed  diver- 
sum  respicit  essentiam  proprie  :  et  ideo 
iterum  non  convenit,  ut  liabituni  est 
supra  '.  Sed  in  inferioribus  in  quibus 
unitatem  suppositi  scquitur  unitas  essen- 
tisB,  et  econverso,  et  diversitatem  essen- 
tiae  diversitas  suppositorum,  et  e  con- 
verso,  in  respectu  ejusdem  possunt  attri- 
bui  :  et  ideo  ibi   dividunt  ens. 


Ad  I. 


Ad  2. 


Ad  3. 


D.  Ciim  Pater  et  Filius  sint  iimim  prhicipium  Spiritus  sancti,  qUcBritiir  an  cadem 

notione   ? 


Unum  aulein  principium  sunt  Pater  et  Filius,  nontantum  creaturarum, 
ut  dictum  est  supra,  sed  etiam  Spiritussancti  :  ideo  qucEri  solet,  Utrum 
eadem  notione  Patersit  principium  Spiritus  sancti,  et  Filius,  an  sit  alia 
notio  quaPaterdicatur  principium  Spiritus  sancti,  et  alia  qua  Filius  ?  Ad 
quod  dicimus,  cum  Pater  dicatur  principium  Spiritus  sancti,  et  Filius,  quia 
Spiritus  sanctus  procedit  vel  datur  ab  utroque  :  nec  aliter  procedit  vel  da- 
lur  a  Patre  quam  a  Filio  :  sane  intelligi  potest  Patrem  et  JMlium  eadem  re- 
latione  vel  notione  principium  dici  Spiritus  sancti.  Si  vero  quci^ritur,  Qmn 
sit  illa  notio  quam  ibi  notat  principium  ?  Nomen  ejus  non  habemus  :  sed 
non  est  ipsa  paternitas  vel  filiatio  :  imo  notio   quccdam  quce  Patris  est  et 


*  Cf.  I  Sententiarum,  Dist.  IV.  Tom.  XXV. 


8t  I).  ALIi.  MA(i.  OUl).  IMLEI). 

Filii,  (niiii  '  ah  aaerno  Paler  cl  Kir.us  iiiiinn  principiuni  esl  Spirilus  sancti. 
l),mal..r  anlcn.  (..I  i..<c<liclnn.  est)  dicitnr  Pater  vel  Filinsex  tempore,  sicut 
Spiritus  sanctus  d(..i...n'  vel  donatuin. 


AKHCULUS  VII. 


ARTICIILFS  VIII. 


Vtrum  notionis  qua  Paier  et  Filius    di-     An  si  principium  dicil  notionem    utrum 
cuntur   principium      Spiritus    sancti,         possumus  dicerc  p.-.nc.i>.um    .lc  pr.n- 


non  Inibeamus  nomen  proprium 


cipio 


So.utio 


Deindc  quaei-itur  dc  hoc  quod  dicit  in 
ultima  parte  ubi  dicil  :  c  Si  vero  quicri- 
tur,QuR'sil  illa  notio  quam  ihi  nolat 
principium  ?    Nomen    ejus    non    hahe- 

mus,  elc.  » 

Videtur,  quod  falsum  dical  :  quia 
vocamus  eam  communem  spiritationem. 

Praetcrea,  Quai'e  est  lioc  quod  non 
est  nomen  proprium  illius  notionis,  ul 
sunt  aliarum  nomina  ? 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  proprietatis 
nomen  habere  non  potuit,  quia  non  con- 
venit  uni  soli.  Similiter  i-elationis  no- 
mcn  habere  non  potuit,  quia  relatio  fun- 
datur  super  unum  suppositum  :  ista  au- 
tem  supcr  duo  :  ct  cum  omnis  notio  sit 
per  modum  formte  adhserentis,  licet  in 
re  substanlialis  sit,  ideo  nomcn  proprie- 
tatis,  ut  est  in  duobus,  cu.n  omnis  foiMTia 
sit  in  uno,  repugnabit  impositioni  no- 
minum  :  et  ideo  ista  in  ambobus  non  est 

nominata. 

Item,  possumus  dicere,  quod  sicut 
Spiritus  sanctus,  quia  communis  est 
Palri  et  Filio,  habet  proprium  nomen 
quod  est  ambobus  commune,  ita  et.am 
quia  procedil  ab  ut.oque,  p.'Ocessio 
notionecom.uuni  debuil  assignan. 


Deinde  qua?.-itur  dc  hoc  quod  dicit  : 
«  Non  est  ipsa  paternitas  vel  filiatio  : 
imo  notio  qu/cdam  qux  Patris  est,  etc.  » 

Hic  quaeruntur  duo,  quorum  primum 
est,  Si  principium  dicit  notionem,  utrum 
possimus  dicere  principiumde  principio. 

Secundum  est,  Quare  Deus  a  quinque 
notionibus  non  dicatur  quinus,  ci  Patera 
tribus  notionibus  non  dicatur  trinus,  et 
Filius  bi7ius  a  duabus  :  sicut  Deus  dici- 
tur  trinus  propter  tres  personas  ? 

Ad  p.umlm  proccditur  sic  : 

Supra  *  habilum  est,  quod  non  nisi 
nominibus  essentialibus  possumus  dicere 
hoc  de  illo  :  sed  possumus  dicce  prin- 
cipium  de  principio  :  ergo  principium  non 
signilicat  notionem,  ut  hic  cxpresse  di- 
cit  Magistcr. 

SoLUTio.  Diccndum,  quod  principium  sol 
accipitur  tribus  modis,  scilicet  communi- 
ter  ad  essentiale  et  personale.  Item, 
communiter  ad  processionem  Filii  et 
Spiritus  sancti.  Et  specialiter  ad  proccs- 
sionc.n  specialem  Spirilus  sancti.  Et 
in  solo  primo  modo  potest  dici  princi- 
pium  de  principio,  et  non  in  secundo  : 
quia  sic  cssentiale  est  quando  com.uu- 
niter  sumitur.  Unde  illa  objectio  non 
procedit. 


'  Kilit.  .loan.  Alleaume,  </'i«m. 
'^  Ibidein,  datum. 


3  Cf.  supia,  Ui>t.  XXVII. 


IN  T  SENTENT.   DIST.  XXIX,  D,  ART.  9. 


85 


Ulterius  dicatur,  quod  principium    di-  Solltio.    Dicendum,    quod     in    nulla     Soiutio. 

citur  respectu  creaturee,  et  lioc  est  essen-  natura  numerum  simpliciter  qui  est  sup- 

tiale  :  et  respeclu    personae,    et    hoc  est  positorum,  facit  proprietas  ut  proprietas 

notionale  :  et  secundum  primum  dicitur  est,  nisi  effective  constituendo  personas  : 


hic  principium  de  principio,  et  non   se- 
cundo  modo. 


AiniGULUS   IX. 

Quare  a  quinario    notionum    Deus  non 
dicitur  quinus  ? 


Secundo  quaeritur,   Quare    a   quinario 
notionum  Deus  non  dicatur  quinus  ? 
Vidctur,  quod  sic  esse  debeat  :  quia 

1.  Sicut  se  habet  numerus  persona- 
rum  ad  essentiam,  ita  numerus  notio- 
num  ad  personam  :  sed  unitas  essentife 
non  excludit  quin  dicatur  Deus  trinus 
propter  tres  personas  :  ergo  unitas  per- 
sonae  Patris  non  excludit  quin  persona 
Patris  dicatur  trina,  et  persona  Fiiii  bi- 
na,  et  Deus  quinus. 

2.  Item,  Quinque  notiones  sunt  :  ergo 
quinarius  notionum  est  :  et  est  etiam 
unitas  essentise.  Cum  igitur  unitas  essen- 
tise  et  ternarius  personarum  sufficiant 
ad  rationem  trini,  unitas  eadem  cum 
quinario  notionum  sufficiet  ad  ratio- 
nem  quini. 

3.  Item,  Bene  sequitur,  quinarius  lapi- 
dum  est  :  ergo  quinque  Japides  sunt. 
Ergo  similiter  sequi  videtur,  quinarius 
notionum  in  divinis  est  :  ergo  quinque 
noti  sunt  :  sed  quinque  noti  sunt  quin- 
que  personae  :  ergo  quinque  personee 
sunt  in    divinis. 

4.  Item,  Nihil  est  numerabile  in  divi- 
nis,  nisi  quod  consislit  in  pluraiitatc : 
sed  id  quod  est  absolutum,  non  con- 
sistit  in  pluralitate  :  ergo  solum  numera- 


tur  quod  est  ad  alterum  :  hoc  autem  sola     ex  falsis  :  quia  hypostasis    quee  non  est 
notio  est  :  ergo  solse  notiones  numeran-     absolutum,    enumeratur  in   divinis  :   et 

huic  numerus  attribuitur  proprie,  ct  non 
proprietali,  vel  notioni^ 


Ad  1. 


et  hoc  non  facit  nisi  proprietas  persona- 
lis  :  et  ideo  tres  proprietates  in  divinis 
tantum  faciunt  numerum  :  et  tres  hy- 
postases  sunt  numeratce  eo  modo  quo 
numerus  potest  esse  in  divinis. 

Ad  PRiMUM  autem  respondent  quidam, 
quod  innascibilitas  et  principium  sunt 
quasi  patcrnitatis  partes,  et  sunt  unum 
in  Patre.  Et  hoc  absurdum  est,  quod  una 
notio  sit  alterius  pars,  cum  numerus 
earum  accipiatur  a  modis  innotescendi, 
vel  referendi,  ut  supra  est  habitum.  Li- 
cet  autem  omnes  quinque  notiones  in 
essentia  unum  sint  quod  cst  essentia, 
non  tamen  sunt  una  notio  :  unde  hoc 
nihil  est.  Sed  dicendum,  quod  distinctae 
sunt  notiones  :  tamen  non  ab  eis  dicitur 
persona  trina,  vel  bina  :  quia  notio 
non  facit  numerum  nisi  sit  personalis, 
et  non  numeratur,  sed  potius  hypostasis  : 
et  ideo  numerus  notionis  minus  habet  de 
ratione  numeri,  quam  personarum. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  quinque  no- 
tiones  non  faciunt  quinque  personas 
quas  competit  numerari  sub  essentia : 
quia  notio  non  dicit  existens  per  se  perfe- 
ctuin,  et  in  se  distinctum,  sicut  persona, 
sed  potius  dicit  existens  in  aiio  secun- 
dum  modum,  quo  illud  in  quo  est,  inno- 
ncscit  :  et  tales  multi  modi  possunt  con- 
vcnire  uni  supposito. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  non  sequi-  Ad  3. 
tur  :  sicut  non  sequitur,  quinarius  mo- 
dorum  innotescendi  lapides  est  :  ergo 
quinque  lapides  sunt.  Nec  sequitur,  quin- 
que  sunt  modi  quibus  iste  innotescit  vel 
refertur  :  ergo  quinque  noti  sunt  :  quia 
multis  modis  potest  unum  et  idem  co- 
gnosci  et  referri. 

Ad  ultimum  dicendum,    quod  procedit 


Ad2. 


Ad  1. 


tur  :    ergo     videtur,      quod 
debeat  quinus,  quam  trinus. 


inagis 


iici 


8'5  1).    \M{.  M.\(,.  oni).  PK/EI). 


DISTINGTIO  XXX. 


l)c   liis   qiuc   propric   et   lomporiiiiloi'   (liciiiitiii'   de    l>co. 


A.  De   his  quse  lemporaliler  de  Deo  dicunlur  ct  relative  secundum  accidens,  quod 

non  Deo  sed  creuluris  accidit. 


Sunl  eniin  quaedani  qua;  ex  tempore  deDeo  dicuntur,  eique  temporaliler 
conveniunl  sine  sui  mutatione  et  relative  dicuntur  secunduni  accidens, 
non  quod  accidit  Deo,  sed  quod  accidit  creaturis  :  ut  creator,  dominus,  re- 
fu^ium,  datum,  vel  donatum,  et  hujusmodi.  De  his  Augustinus  in  lihro  de 
Trinilate  ait  :  Creator  relative  dicitur  ad  creaturam,  sicut  (hjminus  ad  ser- 
vum  '.  Ilem,  Non  aliquem  moveat,  quod  Spiritus  sanctus  cum  sit  coaeter- 
nus  Patri  et  Filio,  dicitur  tamen  aliquid  cx  tempore  :  veluti  hoc  ipsum 
quod  donatum  diximus.  Nam  sempiternus  Spiritus  sanctus  est  donum, 
temporaliter  autem  donatum.  Et  si  dominus  non  dicitur,  nisi  cum  habere 
incipit  servum,  etiam  ista  appellatio  relativa  ex  tcmpore,  est  Deo.  Non 
enim  sempiterna  ereatura  est,  cujus  ille  dominus  est  :  ergo  dominum  esse 
non  sempiternum  habct,  ne  coganmretiam  creaturam  sem|)iternam  dicere, 
quia  ille  sempiterne  non  dominaretur,  nisi  etiam  ista  sempiterne  famula- 
retur.  Sicut  autem  non  potest  esse  servus  qui  non  habet  don)inum,  sic 
nec  dominus  qui   non  habet  servum. 


illis  relativis,  quae  cx  tenipore  Deo  con- 
veniunt. 

Dividilur  autem  haec  pars  in  duas  par- 
Divisio  TEXTUS.  tes  :  in  quaruni  prima  determinal  de  his 

quae    temporaliler   Deo    conveniunt.    In 

secunda  autem  solvit  queestioncm  quam 

«  Sunl  cnim  qusedam  quae  ex  tempore     distinct.  XVIII,  cap.  ult.  dislulit,  Utrum 

de  Deo  dicwitur,eique  iemporaliter  con-      Spiritus  sanctus  cum  temporaliter  datus 

veniunt,  etc.  »  dicitur,    ipse   referatur  ad    seipsum  :    et 

Hic  incipit    pars    illa  in    qua  agit  de      haec  incipit  in  ultimo  capitulo    istius  di- 

*  S.  AuGfSTiNus,  Lilj.  V  de  Trinitato,  cap.  lu. 


IN  I  SENTENT.  DTST.  XXX,  A,  AUT.  \ 


87 


slinctionis,   ibi,    C,    «    Hic   potesl  solvi  compositus,  quia  accidens  non  inest  ni- 

quxslio  superiKS  proposita^  ctc.  »  si    composito.    Secundo,    quod    ipsc   est 

In  prima  parte  determinantur  qualuor  mulatus  per  accidens.   Tertio,  quod  ali- 

secundum  quatuor  capitula   qure  hic  in-  quid  est  in  ipso,  quod  rion  est  ipse.  Quar- 

troducuntur  :  quorum  primum  est,  quod  to,    quod    ipse    non    est    primum  :  quia 

qusedam  temporaliter  Beo    conveniunt.  primum  est  onmino  immobilc  :  etmulta 

Secundum  autem  est  solutio  objeclionis,  alia  quae  facilc  est  ex  hoc  concludcre. 
utrum  sit  dominus  temporis  ex  tcmpore,  Si  forte  propter    Iioc     dicatur,    quod 

ibi    B    «  Sed  hic  aliquis  dicet,  etc   »  In  preedicantur     per    accidens,     secundum 

tertio  solvit  qufpstionem,  T^trum   secun-  quod  accidens  per  aliud  conveniens  est  : 

dum  hoc  quod  aliquid  dicitur  tempora-  iliud   aliud    aut  erit  inferius,  aut  supe- 

liter  de  Deo,    aliquid    accidat  Deo?  ibi,  rius  :  sicut  video,  quod  habere  tres   an- 

B, S2:  ciQuomodoergo  obtiiiebimus, Gic.y^  gulos  aequos  duobus  rectis  accidit   figu- 

In  quarto  spccificat  de  quibusdam   tem-  rae,  et  accidit  isosceli   :   isosceli  quidem, 

poraliter   Deo  convenientibus,    ut   refu-  qnia  non  convenit  ei  gratia  sui,  sed  gra- 

gium,  salus_,  pater,  dominus,  et  hujusmo-  tia  superioris  quod  est  triangulus  rectili- 


di,  secundum  quge  noster  dicitur,  ut  su- 
pradeterminatum  esl  :  et  haec  incipit  ibi, 
in  medio  cap.  B,  §3  :  «  Qualiter  etiam  re- 
fugium  nostrum  dicitur  ?  etc.  » 


ARTTCULUS  I. 


neus  :  figursB  autem,  quia  convenit  gra- 
tia  inferioris  :  et  quodcumque  dicetur, 
absurdum  erit  :  quia  genus  et  species  et 
hujusmodi  non  sunt  in  Deo.  Nec  poteris 
dicere,  quod  gratia  unius  attributi  con- 
veniatj  et  non  gratia  alterius  :  quia  gra- 
tia  essentiaj  convenit  ei  creare. 

2.  Si   forte  propter  hoc  velles  dicere, 
An  aliquid  dicatur  de  Deo  temporalitcr  ?     quod  prcedicatur  per  causam.    Contra  : 

Alia  est  preedicatio  cum  dicitur,  dics   est 

sol  lucens  super  terram  :  et  alia  cum  di- 

Incidit  autcm  hic   primo   quffistio,  An     citur,  sol  lucendo  facit  diem  :  quia  cum 

aliquid  temporaliter  dicatur  de  Deo,  aut     dicitur  sol  lucens   super  terram,  ibi  non 

non?  sequitur  :  ergo  sol  est  dies   :  cum  autcm 

Videtur  enim,  quod  non  :  dicitur,  sol  lucendo  facit  diem,  prsedica- 

1.  Omnis  enim  prsedicatio  aut  per  se,      tur  actus   solis.    Similiter    cum    dicitur, 

aut  per  accidens  est  :    preedicatum    au-     Deus  est  creator,   prsedicari  videtur   hic 

tem  per  accidens  est  duobus  modis,  sci-     quod  non  est  nisi  in  Deo,   et  actus  ejus 


licet  aut  quia  natura  prsedicati  accidens 
est,  aut  quia  gratia  aherius  convcnit, 
sicut  liguree  convenit  Iiabere  tres  an- 
gulos  cequales  duobus  rectis,  vel  isos- 
celi.  Si  crgo  temporale  prsedicatur  de 
Deo  :  aut  prsdicatur  per  se  :  et  tunc 
semper  convenit  :  quia  quaecumque 
per  sc  conveniunt,  sempcr  con\e- 
niunt  :  ergo  ista  praedicantur  ab  .'etcrno  : 
ergo  quod  etiiim  ex  tempore  tantum 
pra-dicatur,  ab  aeterno  praedicatur,  quod 
falsum  est.  Si  autem  praedicantur  per  ac- 
cidcns  :  aut  primo  modo,  ettunc  accidens 


proprius  alteri  nulli  conveniens  :  ergo 
non  pnedicatur  secundum  causam. 

Ttcm,  Cum  dicitur,  dies  est,  etc,  pos- 
sum  infcrre  :  ergo  dies  est  a  sole  lucente 
super  terram  :  si  ergo  est  similis  praedi- 
catio,  cum  dicitur,  Deus  est  creator, 
videtur  quod  possum  inferre  :  ergo  crea- 
tor  est  a  Dco  :  et  hcc  falsum  est  :  ergo 
illa  non  pra'dicantur  de  Deo  per  causam. 

;].  Ttem  ciiam,  secundum  grammati- 
cum  verbalia  nomina  in  or  dcsinentia, 
signilicant  habitudinem  subslantiae  agen- 
tis  ad  actum  :  cum  ergo  creare  proprius 


est  in  Deo,  et    ex   hoc   seqnuntur  multa     actus  sit  Dei,    qui    nec    etiam  ab  aliqua 
incouvenientia,  scilicet  [)rlmo,  quod  est     creatura  communicari  polest,  non  praodi- 


88 


1).  AM5.  MA(1.  OHI).   I»|{/KI). 


Sulutio. 


caliir  per  causam  tanluni  do  Deo  crca- 
lor,  scd  polius  [)er  cssenliani. 

i.  Ilrin,  Quod  per  causani  praidicalur, 
signilicat  id  quod  non  convenit  eidem  do 
quo  pruidicatui'  pcr  essenliam  suam  :  ut 
si  dico  sic,  digeslio  est  completio  a  na- 
turali  et  pi-oprio  calorc  ex  contrajacenti- 
bus  passionibus,  non  possum  iniorrc, 
(juod  naturalis  calor  sit  digeslio  :  crgo 
si  siniiliior  pricdicatio  essot  per  causam, 
non  possemus  inferre,  quod  Deus  esset 
creator. 

3.  Item,  In  aliis  efficientibus  omnibus 
video,  quod  non  est  praedicatio  secun- 
dum  causam,  sed  potius  por  inbaren- 
tiam,  quando  dicuntur  dc  eis  qua"  actum 
proprium  illius  causai  denotant  :  crgo  et 
hic  prsedicatio  per  identitatem  secuudum 
inbaerentiam  :  cum  ergo  sic  non  possunt 
convcniro,  palel  quod  niliil  vidotur  ox 
tcmporc  de  Deo  dici. 

6.  Item,  Quod  prtedicatur  dc  aliquo, 
aut  est  convertibile  cum  subjecto,  aut  do 
rationc  subjecti,  aut  conveniens  peracci- 
dens:  ista  igilur  si  de  Deo  prffidicantur, 
aut  convcrtibiliter  praedicantur,  et  boc 
falsum  est,  cum  non  ab  eeterno  conve- 
niant :  aut  ut  enlia  de  ratione  subjecti, 
id  est,  Dei  de  (|uo  praedicantur,  et  boc 
iterum  falsum  est,  quia  sic  essent  priora: 
et  hoc  falsum  est,  quia  posteriora  sunt, 
ex  quo  non  conveniunt  ab  aetorno  :  aut 
per  accidcns,  et  boc  iterum  falsum  est, 
cum  nibil  accidat  Deo. 

Si  propler  boc  dicatur,  quod  nihil  ox 
tempore  Deo  convenit.  CoiNtra  boc  est 
totum  quod  liabetur  in  Liltera. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  multa  cx 
temj)ore  Deo  convoniunl,  ut  dicitur  in 
Liilera  :  nec  praedicanlui'  uno  modo  : 
sed  quiedam  prffidicantur  pcr  causam,  ut 
salus,  quod  exponondum  est  secundum 
Augustinum,  id  est,  ab  ipso  est  salus 
mea '  :  et  sic  etiam  dicitur  spes  mca,  et 
paliontia  mea.  Qua'(lam  autcm,sicul  dicit 
Damasconus,  dicuntur,  qua-  pra-dicantlia- 


bitudinem  ad  ea  a  (juibus  distinguuntur, 
sicut  croalor,paslor,  pator,  et  liujusmodi : 
ox  (juo  onim  auctoritas  dicil  nobis  (juid 
j)ra}dicant  Inijusmodi,  (juia  babitudincm 
ad  oa  a  quibus  distinguunlur,  et  bic  ba- 
bomus  quoniam  socunduin  lolationom  de 
Deo  dicuntur,  non  j)Ossuinus  nogare  quin 
j)r;edicontur  de  eo,  ol  non  secundum  cau- 
sam.  Kl  boc  absurdum  videlur  mibi, 
quod  dicalur  oodom  modo  Dous  c"ioator 
noster,  et    salus  nostra,  vel  spos    noslra. 

Ad  iioc  ergo  quod  primo  objicitur, 
diccndum  quod  bujusmodi  pra^dicatum 
quanlum  ad  id  quod  pruedicat,  ostdo  j^or 
so  convcnientibus,  id  ost,  substantialiter, 
quia  prajdicat  subslantiam  Doi :  quan- 
tum  autem  ad  moduin  signilicandi  vel 
pr.Tdicandi,  praedicat  eam  ut  habentem  se 
ad  aliud  quod  eduxit  in  esse,  ct  hic  non 
ponilur  in  ipsa  substantia  Dei,  sod  potius 
in  dopondontia  rei  quam  eduxit  in  esse 
ad  ipsam  :  (juia  enim  liujusmodi  depen- 
dontiam  non  est  intelligere  a  nostro  in- 
tollectu,  nisi  intelligamus  ctiam  hal)itu- 
diuem  Dei  ad  creaturam,  ideo  secunduin 
intellectum  nominamus  essentiam  in  ha- 
bitudine  illa.  Si  quaeris,  an  aliqiiid  ic- 
spondet  in  ro?  dicendum  quod  sic,  veris- 
sima  scilicet  actioilla,  qua  eduxit  crealu- 
ram  in  esse  :  quoe  licol  sit  substantia  illa, 
non  tamen  eodem  modo  signillcalur  :  et 
ille  modus  signilicandi  iniporlatur  in 
nomine. 

Ad  hoc  aulem  quod  quaeritur,  Utrum 
sit  praedicalum  per  se  conveniens,  etc. 
Dico,  quod  illud  convenit  per  se,  quod 
ipse  sit  crcator  :  quia  convenit  ei  soli : 
non  tamen  oportet,  quod  semper  convo- 
niat  :  ot  hoc  ideo  est,  quia  nominat  cau- 
sam  agentem  por  intolloctum  ot  volun- 
tatoni  :  et  ideo  licet  illi  soli  conveniat,  et 
gralia  sua^  essentiae  et  omnipotentiae, 
non  tamen  oportot  quod  conveniat  sem- 
por. 

Quidam  tamen  dicunt,  quod  convonit 
p(!r  accidens,  et  distinguunt  duj)Iox  per 
accidens,    scilicet  quod  accidens  est  in- 


'  Cr.  .\ct.  IV,  12  :  A'o»  cv,l  in  alio  aliquo  salus,      etc,  f l  in  mullis  aliis  Scripluia'  locis. 


IN  T  SENTENT.  DIST.  XXX,  A,  ART.  2. 


89 


conversioiiein  quoad  soli  :  quia  soli  J)eo 
convenit  esse  creatorem.  Si  autcm  qua3- 
rilur,  Quaie  non  semper  ?  Dicendum, 
quod  opus  Dci  est  volunlas  Dei  secun- 
dum  aclum  producentem  volitum  :  el  il- 
audeo  dicere,  quod  Deo  aliquid  convc-  la  quidem  ab  ceterno  est,  ut  tunc  produ- 
niat  non  gratia  sui  :  quia  potius   conno-     catur,  licet   non   ab   aeterno   producatur 


hiErens,  et  quod  gratia  alterius  convenit 
quod  est  extraneum,  quia  non  propter  se 
inest  :  et  ita  dicunt,  quod  convenit  Deo 
esse  creatorem  gratia  connotati  in  crea- 
tura,  et  non  gralia  sui.  Sed  hoc  ego  non 


tato  convenit  esse  gratia  essentise  divin.-e, 
quam  e  converso.  Unde  primo  modo  di- 
cendum  videtur  mihi^  quod  signiPicant 
hujusmodi  verba  essentiam  divinam  cum 
habitudine  in  modo  signiOcandi  cui  sub- 
est  actus  agentis  primi  :  qui  licet  sit 
idem  in  substantia  cum  Deo,  tamen  est 
aliud  in  modo  significandi,  et  convenit 
ei  gratia  potentife  agentis.  Nec  tamen  se- 
quitur,  quod  conveniatab  aeterno  :  quia 
illam  habitudinem  quam  cum  essentia 
importat,  non  finit  noster  intellectus  sine 
creatura  ad  quam  se  habet.  llnde  licet 
ipsum  uno  modo  se  habeat  ab  seterno, 
et  non  modo  creet  quantum  ad  se,  tamen 
creatura  modo  creatur,  et  ante  non  crea- 
tur  :  et  hoc  contingit  propter  sapientiam 
prfcdestinantem  et  proeordinantem  exi- 
tum  creaturarum  in  esse.  Unde  non  se- 
quitur,  quod  sempcr  conveniat  :  quia 
ahter  est  in  voluntariis,  et  aliter  in  his 
quae  agunt  praeter  intentionem  et  volun- 
tatem  per  naturam  solam. 

1d  autem  quod  dicitur,  quod  preedican- 
tur  hujusmodi  secundum  causam,  hcet 
quidam  hoc  dicant,  tamen  non  videtur 
hoc  mihi  rationabile  :  et  ideo  concedo  ea 
quiT  inducta  sunt  ad  hoc  improbandum. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  licet  in  aliis 
efficicntibus  praedicetur  inhserenter  id 
quod  denotat  actum  causae,  non  tamen 
ita  est  in  causa  prlma  :  quia  illius  actus 
est  sua  substantia,  licct  illo  modo  non  si- 
gnificatur,  sed  in  habitudine  ad  efrectum  : 
quae  habitudo  non  dicit  mutationem  in 
causa,  sed  in  effectu,  ut  infra  patebit  : 
et  in  causa  nihil  notat,  quia  notat  actum 
qui  personae  convenit,  ut  creare,  quod 
non  convenit  alicui  creato. 

An  ALiiiD  dicendum,  quod  non  praedi- 
catur  secundum  conversionem  quoad 
sempci,  sed  prcPdicatur  bene  secundiiin 


res  :  ct  cum  hoc  nomen  creator  nominet 
ipsum  producenlem  actum,  ideo  non 
convenit  ab  aeterno,  et  nihil  addit  nisi 
habitudinem  ad  effectum,  quoe  quidem 
habitudo  Dei  Cst  in  intellectu  nostro,  fun- 
data  super  virtutem  agentem  vel  actum  : 
et  ideo  intellectus  non  est  cassus.  Unde 
non  valet,  praedicat  essentiam  Dei  ;  ergo 
convenit  ab  aeterno  :  quia  non  praedicat 
essentiam  absolute,  sed  in  habitudine 
causae  agenlis  secundum  actum,  ut  di- 
ctum  est. 


ARTICULUS   11. 

Ulrum  ista  nomina,  creator,  dominus, 
rex,  etc,  prssdicoit  in  Deo  aliquod  ac- 
cidens  ? 


Deinde  quaerilur  de  hoc  quod  dicit  : 
«  Relative  dicuntur  secundum  accidens, 
non  quod  accidit  Deo,  sed  quod  accidit 
creaturis,  etc.  » 

Videturenim,  quod praedicent  accidens 
quod  accidit  Deo  :  quia 

1.  Accidens  est,  ut  dicit  Philosophus, 
quod  contingit  eidem  inesse  et  non  incs- 
se  :  sed  esse  creatorem  contingit  Dcuni 
esse  et  non  esse  :  ergo  videtur,  quod  ista 
Deo  conveniant  per  accidens. 

2.  Item,  Cum  dicitur  creator  vcl  domi- 
nus,  istud  accidens  habitudinis  causae, 
vel  suppositionis  dominii  est  in  aliquo  : 
aut  in  Deo,  aut  in  creatura.  Si  in  Deo, 
luibeo  propositum,  quod  aliquod  acci- 
dens  est  in  Deo.  Si  in  creatura  :  sed 
cuicumque  convenit  habiludo  quam  im- 
porlat  hoc  nomen  creator  et  quam  im- 
portat  ly  dominus.  illi  convenit  creatorem 


1)0 


I).  ALH.  iMAGi  ORI).  VUMD. 


cl  (lomimim  essp  :  crijo  cre.ilurii  cstcrca- 
lor  el  (Joininus  crcatura",  quod  falsum 
est :  crgo  vidctur,  quod  neccsse  sitqu(jd 
ponatur  esse  incrcalore. 

Sed  contra.         SkI)    CONTRA  : 

1.  Simplcx  forma  suljjcctum  essc  non 
potest  :  Deus  autcm  simplcx  forma  cst  : 
crgo  non  potest  esse  subjcctum  :  crgo  in 
ipso  non  est  accidcns. 

2.  Item,  Accidens  non  convenit  nisi 
composito  :  ergo  si  accidens  cst  in  Dco, 
ipsc  csl  compositus  :  et  sequuntur  ex 
hoc  omnia  al)surda,  qure  eliam  in  primo 
articulo  istius  distinctionis  conclusa 
sunt. 


Dco  csscntiam  lali  modo  significatam, 
non  tamcn  ponit  aliquid  novum  :  qu?e- 
dam  enim  rclativa  sunt,  quorum  advcn- 
tui  et  recessioni  sufficit  nmlatio  altcrius 
extrcmorum,  ut  supra  diximus  :  et  si  illa 
nominantur  ab  habiludinc  qua  sc  hahcnt 
ad  sua  corrclativa,  rclatio  nihil  ponit  in 
cis  nisi  habiludincm  in  ratione  sola  exi- 
stcntcm  :  tamcn  plus  adhuc  csl  hic,  quia 
actus  divinus  :  qui  licet  sit  esscntia,  ut 
dictiim  est,  tamcn  non  codcm  modo  si- 
gnificatur,  sicut  ctiam  pra^dcstinatio 
qua^  non  est  nisi  dc  futuris  [)ioptcr  ha- 
l)iludincm  importatam  pcr  [)ra'positio- 
nem. 


Solutio. 


Adl. 


Ad   2. 


SoLUTio.  Diccndum,  quod  ista  nomina 
non  praedicant  accidcns  propria  praedi- 
catione,  scd  cx  conscqucnti  :  dictum  est 
cnim  supra,  quod  praedicant  esscntiam  in 
liabitudine  ad  ciTcctum  in  crcatura  :  unde 
illa  habitudo  addita  consequcntcr  ducit  in 
ciTcctum.  Et  hoc  est  accidens  quod  con- 
sequcnter  ex  rclatione  eorum  intelligi- 
tur,  scilicet  depcndentia  creaturic  a  Dco 
secundum  cxitum  in  csse  :  vel  sccundum 
suppositionem,  ut  dominus:  vel  secun- 
dum  rcgnum,  ut  rex  :  haec  enim  depen- 
dentia  est  in  circctu,  et  non  in  Dco,  licct 
significctur  in  habitudinc  quadam  ad  id 
quod  dependet  ad  ipsum  :  et  ideo  varia- 
tio  crcaturic  ex  non  esse  in  essc  adducit 
nomcn  :  ct  ideo  dicit  Magistcr,  quod 
nominat  accidcns,  quia  accidit  creaturae, 
et  non  Deo. 

Ad  primum  dicendum,  quod  illud  non 
convenit  Dco  inesse,  vel  non  inesse  : 
quia  imphcatur  ibi  quod  insit  ut  acci- 
dcns  :  sed  conlingit  ipsum  significari  in 
habitudine  ad  id  quod  aHquando  est,  ct 
aHquando  non  est,  propter  dcpcndcntiam 
crciiti  ad  ipsum,  ct  proptcr  actum  quo 
educil  in  essc  :  et  ex  hoc  non  ipse  muta- 
tur  qui  ab  aeterno  se  habet  eodcm  mo- 
do  :  scd  potius  id  quod  habet  se  ad  ipsum 
ad  quod  ipsum  est,  ut  ad  se  dependens, 
tali  nominc  nominatur. 

Au  ALiuD  dicendum,  quod  ista  habitu- 
do  cst   in   inlcllcdu  noslro.  et   ponit    iii 


ARTICULUS  III. 

A7i  pi^xdicla  nomina   sitjnificent   essen- 
tiam  aut  aliquid  aliud? 


Dcindc  quiEritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  «  Ista  appellatio  relativa  ex  tem- 
pore,  est  D<  o.  » 

Adhuc  quseritur  liic,  quid  hujusmodi 
nomina  significenl?  Aut  cnim  significant 
essentiam,  aut  ad  ahquid.  Si  esscntiam 
solam  :  ergo  ab  aelcrno  convcniunt  sibi. 
Si  ad  aliquid,  cum  non  conveniant  haec 
ab  aeterno,  ut  rclationes  personarum, 
aliquid  advenit  Deo. 

Item,  Haec  regula  vera  est  quam  dant 
Doctores  :  Omnes  nomcn  significans  cf- 
fcctum  in  crcatura,  significat  esscntiam 
divinam  :  crgo  videtur,  (juod  csscntiam 
significcnt,  el  nihil  amplius. 

SoLUTio.  Diccndum,  quod  hic  Docto- 
rcs  tribus  modis  divcrsificantur.  Quidam 
dicunt,  quod  in  nomine  duo  sunt,  sciHcet 
cui  imponitur,  ct  a  quo  imponitur  :  et 
liujusmodi  nomina  quoad  id  cui  impo- 
nuntur,  significant  esscntiam  :  sed  quoad 
id  a  quo  imponunlur,  significant  habilu- 
dincm  ad  ea  a  quibus  distinguitur  Dcus, 
vcl  csscntia  divina  :   ct  idco  gratia  illius 


Solutkl 


IN  I  SENTENT.  DfST.  XXX,  B                                      91 

nondicuntur  ab  seterno.  Sed  contra    lios  nem  eorum  a  quiljusdistinguitur  essentia 

objicitur  :  quia  a  quo  imponitur  boc  no-  et  Dcus.  Et    ideo  placet  mihi  sententia 

men  creator,    est  actus  creantis :    ct  ille  Damasceni,   quod   sig-niPicant   essentiam 

non  convenit  nisi  creanti  Deo  :  et  si  crea-  sub  tab  habitudine  ad  inferiora  :  quae  ha- 

tor  sonat  in  habitum  vel  potestatem,  et  ])itudo  fundatur  in  habitudine  rei  ad  ip- 

non  in  actum,  facilius  habetur   proposi-  sam,  et  in  actu  quo  educit  vel  regit  ea. 

tum  :  quia  potestas  et  Imjusmodi  habitus  Unde  creatio  tenet  seex  parte  creaturse  : 

non  convenit  nisi  Deo.  Ideo  volunt  qui-  sed  actus  creantis  est  in  Deo,  et  est  idem 

dam   emendare  solutionem   istorum  :  et  ipsi,  quia  est  voluntas  ejus  ut  tunc  fiat  : 

dicunt,  quod  hujusmodi  nomina  et  quoad  et  in  tali  habitudine  imponitur  nomen  : 

id  cui  imponuntur,  et  quoad    id  a  quo  et  ideo  licet  significet  essenliam,  non  ta- 

imponuntur,  signilicant  essentiam  divi-  men  convenit  ab  eeterno,  quia  talis  ha- 

nam,    sed  propter  connotatum  non  con-  bitudo  ut  habitudo  non  fuit   ab  seterno, 

veniunt   ab    seterno  :    et    hoc    derisibile  licet    fuerit  essentia    sic    se    habons    ab 

est^   quod   crealor,    rex,    et    hujusmodi,  seterno  :    et  ideo  bene  conceditur,  quod 

imponantur  ab  essentia  divina,  cum  haec  dicunt  ad  aliquid  talia  nomina  quoad  id 

nomina  omnino  aliud  innuant,  ut  Dama-  a  quoimponuntur. 
scenus  dicit,   quod   signihcant  habitudi- 


B.  Oppositio  quod  non  ex  tempore  sit  dominus,  quia  est  Dominus  '  temporis  quod 

non  est  ex  tempore. 

Secl  liic  aliqiiis  dicet,  quod  non  ex  tempore  conipotit  Deo  hffic  appoUalio 
qua  dicitur  Dominus  reruni  ^,  quia  non  esL  tantuin  dominus  rerum  quic 
ex  Lempore  cneperunt,  sed  etiam  illius  rei  quce  non  ccBpit  ex  tempore,  id 
est,  ipsius  temporis,  quod  non  coepit  ex  tempore,  quia  non  erat 
ante  tempus  quam  inciperet  :  et  ideo  non  cn^pit  esse  dominus  ex 
tempore.  Ad  quod  dici  potest,  quia  licet  non  C(i3perit  ex  tempore  dominus 
esse  temporis,  C(xq3it  tamen  esse  dominus  temporis  quia  non 
semper  fuit  tempus  :  et  ipsius  hominis  ex  tempore  cnopit  esse  domi- 
nus.  De  hoc  Augustinus  in  eodem  libro  ^  continue  ita  ait  :  Quisquis 
exstiterit  qui  (Tternum  Deum  solum  dicat,  tempora  vero  non  esse 
ceterna  propter  varietatem  et  mutabilitatem,  sed  tamen  ipsa  tempora 
non  in  tempore  esse  ccBpisse,  quia  non  erat  tempus  antequam  tempora  in- 
ciperent  :  et  ideo  non  in  tempore  accidere  Deo  ut  dominus  esset,  quia 
ipsorum  temporum  dominus  eral,  quce  utique  non  in  tempore  esse  ccepe- 
runt  :  quid  respondehit  de  homine  qui  in  lcmpore  factus  est  ?  cujus  uti- 
que  dominus  non  erat  antequam  esset.  Certe  ut  dominus  hominis  esset,  ex 

'  In  edit.  J.  Alleaume  desunt  ha3c  verba,  qida  est  dominus. 

^  Ibidem  deest,  rerum. 

^  S.  AuGusTiMus,  Lib.  V  de  Trinitate,  cap.  15. 


92 


I).  ALK.   MAC.  ORI).   PR.^J). 


tODipun'  acridil  Dcti  :  d  iil  (iiiinis  iiiiHivcnlur   ('(iiilroversia,    rertc  iil   liiiis 
(lomiiiiis  (\s.s('l  vcl  iiiciis,  (jiii  imMJo  cssc  c(cj)imiis,  c.\  lcmjior^!  Iial)iiil. 

Oiiomodo  cr^d  ol)liiiciiiiis  iiiliil  sociiii(lnm  accidcns  dici  Deuin,  nisi  (piia 
ipsius  naluiwc  iiiliil  accidil  (jiio  miilcliir  :  iil  ca  sinl  accidenlia  r^dativa, 
qua'  cuiu  ali^jua  mulalioue  rerum  (\r  (|iiil)usdicuMtur,  accidunl  :  sicutami- 
cus  relalivc  dicitur.  N(ju  eniin  aniicus  esse  incipil,  nisi  cuin  ainare  ctrpe- 
ril.  ImI  ergo  aliqua  mulalio  voluntalis,  iil  amicus  dicatur.  Nuinmus  ver(j 
cuin  dicilnr  |)rclinin,  rclalive  dicilur  :  nec  tamen  mulalus  est  cuni  esse 
C(cpcril  prcliiim,  ncc  cum  dicitnr  pi^iius,  el  luijnsmodi.  ISi  er^^o  niimmus 
potost  niilla  sui  inutati(jne  toties  dici  relative,  ut  nequo  cum  incipil  dici, 
ncque  cum  desinit,  aliqnid  in  ejus  nalura  vcl  forma  qua  numinus  est,  mu- 
lationis  fiat  :  quanto  facilius  de  illa  incoinmutaljili  Dei  substanlia  deJjemus 
accipere,  quod  ita  dicatur  relativc  ali(juid  ad  creaturam,  ut  quamvis  tem- 
poraliter  incipiat  dici,  non  tamen  ipsi  substantia;  Dei  accidisse  iiitelliga- 
lur,  sod  illi  croatura)   ad  qnain  dicitur. 

Qualitor  eliain  rofuyium  nostrum  dicitur?  Rofu^ium  onim  ncjstrum  dici- 
tur  Dous  rolativo,  ad  nos  enim  refertur  :  et  tunc  refugium  nostrum  fil, 
cum  ad  eum  refugimus.  iXumquid  tunc  fil  '  aliquid  in  ejus  natura,  qu(j(l 
anlo(iuain  rofu^oremus  ad  eum,  non  erat  ?  Jn  nobis  er^o  fit  aliqua  muta- 
tio,  qni  ad  oum  rofugiendo  efficimur  meliores  :  in  illo  autoin  nulla.  Sic  el 
-palor  nostor  esse  incipit,  cum  per  ejus  gratiam  regeneramur,  qui  dodit  no- 
bis  polestatem  filios  Dei  fieri ".  Substantia  ergo  nostra  mutatur  in  melius, 
cuni  filii  ejus  efficimur.  Similiter  et  ille  pater  noster  esse  incipit,  sed  nulla 
sui  commutalione  substantia'.  Quod  *  ergvj  temporaliter  dici  incipit  Dous, 
quod  antea  non  dicebatur,  manifestum  est  relative  dici  :  non  taincn  se- 
cundum  accidens  Dei,  quod  aliquid  ei  acciderit  :  sed  plane  secundum  ac- 
cidens  ejus,  ad  quod  dici  aliquid  Deus  incipit  relative. 

Kx  bis  aperte  ostenditnr,  quod  qiuedam  de  Deo  tomporalitor  dicuntur 
relativo  ad  creaturas  sine  mutatiouo  dcilatis,  sed  non  sinemutationo  crea- 
fnr<T :  ot  ita  accidens  est  in  creafnra  non  in  croatoro  :  et  appellatio  qua 
crealnra  dicitnr  relative,  ad  creatorem  relativa  est,  et  relationeni  nofat 
qua^  esl  in  ipsa  creafura.  AppoUalio  vero  illa  qua  crealor  relative  dicitur 
ad  creatnram,  rolafiva  quidem  est,  sed  nullain  nolat  rolatifjnorn  qua»  fif  iii 
creat(jre. 


'  Edit.  .Inan.  Alleaume,  sit. 

*  .loan.  1,  d2  :  Quotquot  autem  receperunt  eum,  dedit  eis  potestatem  filios  Dei  fieri,  elc. 

3  Edit.  .1.  Alloaumc,  ijuid. 


IN  1  SENTEXT.  DIST.  XXX,  B,  ART.  4. 


93 


ARTICULUS  IV. 


A)i  tempus  potest  dici  incepisse  ? 


Deinde  queeritur  de  hoc  quod  dicit  in 
secunda  parte,  ibi,  B,  «  Non  ccepit  ex 
tempore  esse  dominus  temporis.  » 

Exhoc  videtur  tempus  cropisse  :  et  hoc 
videtur  esse  contra  quosdam  philosophos. 
Dicit  enim  Philosophus  in  YIII  Phijsi- 
corum,  quod  Plato  genuit  tcmpus  solus, 
et  dicit  ipsum  coepisse  cum  coelo  ;  et  dicit 
hoc  reprehendendo  Plalonem.  Et  si  di- 
catur,  quod  ipse  dicit  falsura,  quid  re- 
spondebitur  rationibus  ejus  sic? 

i.  Quidquid  semper  accipitur  in  prin- 
cipio  sui  et  fine  secundum  substantiam, 
ipsum  numquam  incipit,  nec  desinit  : 
tempus  vel  tempora  semper  accipitur  in 
principio  sui  et  tine  secundum  substan- 
tiam  :  ergo  ipsum  numquam  incipit,  nec 
desinit.  Prima  patet  per  se  :  quia  res  in- 
cipiens  non  accipitur  in  fine  suo,  res  au- 
tem  desinens  non  accipitur  in  sui  prin- 
cipio.  Secunda  probatur  ex  hoc,  quod  de 
tempore  nihil  est  accipere  nisi  nunc  quod 
est  substantia  ejus :  et  illud  est  princi- 
pium,  et  finis  :  secundum  prceteritum 
quidem  finis,  et  secundum  futurum 
principium  :  ergo  ante  quodlibet  nunc 
fuit  tempus,  et  post  quodlibet  nunc  erit 
tempus. 

2.  Item,  Si  ccepit :  aut  ccepit  in  seip- 
so,  aut  in  alio.  Si  in  seipso  :  ergo  fuit 
antequam  inciperet.  Si  in  alio  :  ergo  fuit 
in  ifio,  quod  iterum  absurdum  est. 

3.  Item,  Aut  ccepit  in  divisibili,  aut  in 
indivisibili.  Si  in  divisibili  :  ergo  cum 
anle  illud  fuerit  pars  divisibiUs,  et  ipsum 
non,  ante  principium  temporis,  scilicet 
tcmpus  incipiens,  fuit  tempus,  quod  fal- 
sum  est.  Si  ccepit  in  indivisibiH  :  ergo 
tempus  divisibile  fuit  in  indivisibih  quod 


non  potest  inteliigi.  Si  autem  dicas, 
quod  temporis  inceptio  fuit  inceptio  ip- 
sius  nunc.  Contka  :  Aut  enim  coepit  in 
se,  aut  in  alio.  Si  in  alio  :  tunc  fuit  in 
afio  :  et  hoc  aut  est  temporis,  aut  ater- 
nitatis,  quia  sevum  ante  terapus  non  fuit. 
Si  teraporis  :  tunc  tcmpus  fuit  anle 
primum  tempus.  Si  aeternitatis  :  ergo 
tempus  fuit  in  aeternitate  sicut  mensu- 
rante  inceptionem  ejus :  et  hoc  falsum 
est,  quia  seiernitas  nihil  variabile  men- 
surat :  ergo  videtur,  quod  nullo  raodo 
coeperit  tenipus. 

SoLiJTio.  Dico  ultimoe  rationi   consen-     soiutio. 
tiendo,    quod    tcmporis    inceptio   fuit  in 
indivisibiii  suo  quod  cst  nunc. 

Ad  hoc  autera  quod  objicitur,  quod  Ad  3. 
tuiic  fuit  in  indivisibili :  dicenduin,  quod 
non  sequitur,  cum  sit  successivum  :  sed 
sequitur,  quod  continue  fuit  post  lioc,  et 
ex  hoc  unura  est :  quia  continuatio  ejus 
cocpit  ex  illo  :  licet  enira  tempus  non  sit 
in  nunc,  tamen  bene  continuatur  adnunc 
et  ex  nunc,  sicut  linea  ex  puncto  et  ad 
punctura. 

Ad  primum  autem  quod  videtur  pro-  A.d  i. 
bare  quod  tcmpus  non  inceperit  esse  : 
dicendum,  quod  Philosophus  loquitur  de 
tempore  quod  adjacet  primo  mobili  : 
quia  hoc  est  passio  motus  circuku'is  :  et 
ideo  in  illo  non  est  accipere  abquid,  quod 
non  est  principium  et  finis  :  sed  iii  illo 
quod  adjacet  mutationi  rectae,  est  acci- 
pere  nunc  quod  est  principium  et  non 
finis  :  et  sic  ponimus  nos  tempora  ince- 
pisse :  et  illi  non  est  contrariura  dictum 
Philosoplii.  Qualiter  auteni  teinpus  di- 
catur  raullipHciter,  supra  est  notatuin  '. 

Ad  aliud  dicendura,  quod  ccepit  in  Ad  2. 
nunc  suo,  ut  jani  patuit,  eo  quod  accipi- 
mus  ipsum  adjacere  motui  vel  inutationi 
quasi  rcctffi  :  et  licet  aevum  sit  simplicius 
tempore,  tanien  aevura  incepit  ex  tem- 
pore,  quia  exitus  ffivi  in  esse  temporaUs 
ct  variabiUs  est  secundum  rationcm. 


Cf.  I  Sciilculiuruiii,  Disl.  VIII.  Tom.  WV 


Oi 


1).  ALI5.  MAG.  OHl).  IMl/EI). 


AiniCLiLlIS  V. 

Cifm  h,vc  nomiua,  serviis,  crcalura, 
el  simHia,  ilicaiU  rcspcclam  realcm, 
utnim  in  crcature  ali(/uis  realis  rc- 
spectus  eis  respondeal  ? 

Deinde  qutTrilur  dc  hoc  quod  dicil  in 
terlia  [)arlicula,  ibi  in§2cap.  B,  «  Quo- 
modo  if/iticr  ohtinchimus  niJiil  secundum 
accidcns  dici  Deum^  elc.  » 

llic  cnim  ad  inlellcclum  omnium  quse 
dicta  sunt,  quterendum  cst,  cum  Imjus- 
modi  nomina,  scrvus,  et  ci'eatura,  dicanl 
respectum  realcm  :  utrum  aliquis  realis 
rcspectus  respondeat  eis  in  creatore,  vel 
nihil  ? 

Videlur  enim,  quod  respondeat. 
1.  J)icit  enim  Philosophus  in  Prxdi- 
camentis  et  in  V  primse  PhilosopJiix, 
quod  relativa  sunt  duorum  modorum  : 
qucedam  enim  sunt  ad  aliquid,  quibus 
hoc  ipsum  esse  quod  sunt  ad  aliud  sunt  : 
quaedam  autem  dicuntur  ad  aliquid,  et 
quandoque  non  sunt  ita  ad  ah({uid,  ut 
utrumquc  sit  adalterum:  sed  unum  est 
ad  alterum,  et  non  e  converso  nisi  se- 
cundum  dici,  ut  unum  et  multum,  et 
scientia  et  scitum,  et  mensura  et  mensu- 
ratum,  et  hujusmodi.  Illa  quae  sunt  ad 
ahquid  primo  modo,  in  utroque  relati- 
vorum  ponunt  respectum  realcm  :  et 
ideo  dicuntur  ad  convertentiam,  et  posi- 
ta  se  ponunt,  et  perempta  se  perimunt 
aequaliter.  Cum  igitur  sint  laha,  domi- 
nus  servus,  rex  rectum,  crealor  crealu- 
ra,  videtur  quod  in  utroque  hujusmodi 
respectus  sig^nilicetur. 

2.  Item,  Aut  uterque  respectus  poni- 
tur  in  creatura,  cum  dicitur,  creator 
creatura,  aut  uter(|ue  in  Deo,  aut  alter 
in  Deo,  et  aUer  in  creatura.  Si  primo 
modo  :  tunc  videlur,  quod  creatura  du- 
phci  respectu  sc  habeat  ad  idem,  quod 
est  impossibile, 


Item,  Secundum  hoc  op[»ositi  r('S[)c- 
clussecun(him  idem  suut  in  eodcm,  ([U(jd 
magis  impijssibih,'  esl  :  quia  op[)osita 
actu  ut  opposita,  nuUo  modo  sunl  vel 
possunt  esse  in  eodem.  Si  secundo  mo- 
do,  sequitur  idem  :  et  praeterea  habetur 
proposilum,  ([uod  ali([uis  rcspeclus  ex 
tempore  esl  in  Deo.  Ergo  rehnquitur, 
quod  terlio  mo(h)  sit  :  et  sic  respectui 
creaturai  in  crealore  aliquid  respondet 
secundum  rem. 

'L  Item,  Quorum  neutrum  est  intcUi- 
gibile  sivc  aUero,  uno  eorum  posito  in 
uno,  necesse  est  aUerum  poni  in  altero, 
si  sunt  opposita  :  sic  aulem  se  liabent 
omnia  relaliva  dicta  ad  convertentiam  : 
erg^o  si  respcctus  crealuree  ponitur  in 
crcatura,  necesse  est  respectum  creatoris 
poni  in  Deo. 

4.  Item,  Numquid  non  agit  Deus  ve- 
rius  quam  ahqua  crealura,  ut  dicit  Au- 
gustinus  ?  quod  enim  ad  actionis  pryedi- 
camentum  pertinet,  sibi  soH  proprium 
est  :  ergo  ipsum  agentcm  contingit  signi- 
licare  sub  respectu  ad  actum. 

.■).  Item,  Deus  creat  hanc  rem  :  omnis 
autem  actio  est  in  actu,  ut  in  matcria  : 
crgo  videtur,  quod  res  subjacens  actui 
et  sustinens  actum,  habcat  respectum 
realem,  et  eadem  ratione  agens. 

Sed  contra  :  g^j 

1 .  Omnes  hujusmodi  relationes  ad  con- 
vertentiam  dictae,  et  non  semper  conve- 
nientes,  ex  mulatione  causantur  :  Deus 
autem  immutabiUs  est  :  ergo  in  ipso  non 
dicunt  rehitiones  reales  Imjusmodi  no- 
mina. 

2.  Item,  Omnis  tahs  relatio  est  acci- 
dens :  ergo  inha>rendo  facit  compositio- 
ncm  :  el  hoc  iterum  Dco  non  convenit  : 
ergo  rclationem  realcm  hujusmodi  no- 
mina  non  dicunt. 

3.  Item,  Omnis  talis  relatio  dependen- 
tiam  facit  in  relativo  :  sed  absurdum  est, 
quod  Dcus  ad  crcaturam  dependcat  : 
ergo  relationem  in  ipso  non  dicit. 

4.  Item,  Omne  lale  relativum  dcter- 
minari  convenit  extra  :  sed  absurdum 
est,    quod    dicamus  Deum     dclcrminari 


I 


conli 


IN  I  SENTEXT.  DIST.  XXX,  B,  ART.  5.  95 

posse   a   crealura,    eliain  quoad  ad  ali-  tia  sine    lieri    aiiquo    ci'eato  dicitur  :   ct 

quid.  ideo  licet  verbum  denotans  actum,  mate- 

o.  Item  Dionysius    dicit,  quod  in  cau-  riam  habeat  in  locutione   et  subjectum  , 

sativis  et  causatis  non  recipimus  recipro-  ut   cum   dicitur,    anima    creatur,  tamen 

cationem  ;    ergo  ad  se  inviceui  non  di-  secundum   rem  nullum    habct    oinnino, 

cuntur,  ut  videtur,  quia  nihil    est  ibi   tieri :  actus  autem  se- 

cundum   quod    est  in  agente,  nihil  aliud 

SoLUTio.  Ad  hoc   dico,  ut  prius,  quod  est    quam    voluntas     secundum      actum 

talia  nomina  nominant   essentiam  divi-  existendi    rem    modo,  quae  voluntas  ab 

nam  sub  habitudine  ad    creaturam,  quic  aeterno  se  iiabet  secundum    unum   mo- 

habitudo  in  Deo  non  ponit    nisi   actum,  dum. 

qui  est  idem  cum  voluntate  et  substan-         Ad  id    autem   quod   objicitur    contra,  ^jjQ,g(.t  ^ 

tia  agentis  :   et   dependentia   quee    addi-  diccndum  quod  talia  relativa  non    sem- 

tur,  est  in  nostro  intellectu,  et  non  in  per  qu.erunt    mutationem  et  realem  re- 

Deo.  Et  hoc  fit  ideo,    quia  noster  intel-  spectum  in  utroque  relativorum,    ut  pa- 

lectus  accipit  dependentiam    realem    in  tet  iu  duplo  et  dimidio.  Sint  enim   duo 

creatura,  quam  ut  dependentiam   realem  bicubita  :  et  alterum  mutetur  in   abscis- 

non  potest    intelligcre,  nisi  etiam  ponat  sione    unius    cubiti,  jam    factum  est   di- 

habitudinem  in  causa,  quse  non  erit  om-  midium,    et    erit  subduplum,  et  alterum 

nino  frustra,  quia  fulcitur  actu    causse,  duplum,  sine  mutatione  sui  :  cum  tamen 

licet  non  dicat  accidens  in  Deo  :  et  gra-  duplum  et  subduplum  dicantur  ad  con- 

tia  illius  habitudinis  nomina  habent  sua  vertentiam,  et  itapossumusdiceredecrea- 

connotata  in  creatura.  tore  et  creatura  :  et    illse  relationes   quae 

DicENDUM  ergo  ad  primum,    quod    in  sic  notant   habitudinem    secundum    in- 

veritate  hujusinodi  relativa  dicuntur    ad  tellectum    tantum,  ex  eo    quod    aliquid 

convertentiam,  non  quod  in  utroque    sit  sese  liabet  ad  aliquid  non   mutatum,    a 

relatio  realis,  sed  quia  est  secundum  mo-  (Jiilberto    Porretano  dicebantur  assisleii- 

dum  intclligendi  priEdictum.  tes,  et  nihil  praedicare    in  eo  de   quo  di- 

Ad  ALiuD  dicendum,    quod   realiter   in  cebantur.  Tamen  possumus  dicere,  quod 

Deo  ponitur  respectus  gratia  actus,    licet  fulcitur  intellectus  ponens    eas    in    Deo 

non  realiter  dicat  accidens  in  eo,  sed  ali-  actu  creantis,  et  gubernantis,  et    regen- 

quid  esse  ab  ipso  quod  pendet    ab   ipsum  tis. 

secundum  rem,  ct  non  e  converso    nisi  Ad  aliud  dicendum,  quod  non   omnis  Adobject.2. 

secundum  modum  intelligendi.  talis  relatio  est  accidens  inheerens,  ut    di- 

Ad  aliud    dicendum,    quod    ponimus  ctum  est :  nec  etiam  in  crealura  est    hoc 

respectum   per   raodum    intelligendi    in  verum,  ut  patuit  in  exemplo  dupli  et  di- 

Deo,  qui  tamen  nihil  adveniens  dicit,   et  midii. 

in  modo  intelligendi  ost  secundum    quod         Ad  aliud  dicendum,    quod   creator  de  Adobjecu. 

aliquid  se    habet  ad  Deum  agentem    sic  se   non    habet  dependentiam,  sed  potius 

vel  sic.  tali  noinine   significatur   alterius  depen- 

Ad    aliud   diccndum,    quod  Deus  agit  denlia  ad  ipsum  :  ut  rex  relativum    est, 

sine    mutatione  sui  per  se,  et  per   acci-  et    tamcn  significat  quod  dependent  alii 

dens  :  et  ideo  realiter  non  innascitur  si-  realiter  ad  ipsum,  et  similiter  dominus. 
gnificatum  propter  alterius    habitudinem         Ad  ultimum    dicendum,    quod    deler- '^'''^^j?'^'-^' 

ad  ipsum,  ut  dictum  est.  minari  secundum  nomen,  est  determina- 

Ad  aliud  dicendum,    quod  cum    dici-  tio  qua   indigct  noster   intellectus,    non 

tur,  Deus  creat,  non  est  accidens  secun-  rcs    nominata  :    quia  noster   intellectus 

dum     rem  medians    inter    agentem    et  imponit  nomen  sub    hujusmodi    habitu- 

actum,  sed  potius  ipsa  nova   rei   existen-  dine. 


00 


1).  ALI5.  iMAG.  OI{l).   V\{A:\). 


AinicrLUS  VL 


iiolcnl  clTccluin  in  cicaluia,  non  convc- 
niunl  ab  ailoinu,  sc<l  convcniunl  in  aiter- 
nuin. 


Utrion  hsec  nomifitt,   tloinums,  rex,  elc, 
cotweinant  Deo  tib  seterno  ? 


AirriciLiis  viL 


Soluiio. 
Ad  l  et  ?. 


Ad  3. 


Deindc  quaeritur  de  hoc  quod  dicit  in 
ultinia  })aile  istius  partis,  ibi,  in  §  3  cap. 
Ji,  «  Sic  et  pater  nostcr  esse  incipit, 
etc.  » 

l.Vidctur  cnim,  quod  talia  noniina 
possint  convcnire  ab  aeterno  :  dicitur 
enini  doniinus,  ut  dicit  Anibrosius,  po- 
testale  coercendi  subditam  creaturain  :  et 
hoc  convenit  ab  aeterno. 

2.  Item  qufcritur,  Quare  non  dislingui- 
tur  in  hujusmodi,  quod  significenl  in 
actu  ct  habilu,  sicut  in  aliis,  ut  est  do- 
num,  et  hujusrnodi  ?  Ab  ceterno  enini 
Deus  habel  aplitudinem  crcandi_,  et 
habitum  donandi :  ergo  videtur,  quod 
in  aliquo  sensu  ab  aeterno  conveniant. 

3.  Praeterea,  llaec  conveniunt  in  aeter- 
num,  sicut  ipse  dicit,  h^xod.  iii,  L'):  Deus 
Abra]iani,  Deus  Isaac,  Deus  Jacob:.,. 
hoc  nomenmihi  est  inseternum.  Et  quare 
non  ila  conveniunt  ab  aeterno  sicut  in 
aeternum? 

SoLUTio.  Dicendum  ad  hoc  meo  judi- 
cio,  sicul  hic  dicit  Augustinus,  quod  haec 
non  conveniunt  nisi  ex  tempore  :  quia 
non  respiciunt  habitum,  sed  aclum :  re- 
lationes  enim  in  quantum  hujusmodi, 
consequuntur  actus,  non  aptitudines,  ut 
patel  :  ex  Iioc  enim  non  dicitur  res  sub- 
dupla  ad  alteram,  quod  potest  esse  sub- 
dupla.  VA  si  quandoque  invenitur  quod 
dominus  ab  aeterno  convenit,  credo 
quod  improprie  sumitur.  Creator  autem 
cum  Iioc  sit  nomen  agentis  secundum 
actum,  non  nisi  ex  tcmpore  convenit  : 
et  per  hoc  patet  solutio  ad  prima  duo. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  creatura 
bene  mancbit  sine  line,  licet  non  manse- 
rit  sinc  [)iiiicipio  :  et  ideo  cum  talia  con- 


An  Dfus   tlicatur    ilominus  temporis  ex 
tempore  ? 


Deinde  qua^-ilur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  in  §  icap.  IJ,  «  E.i:  his  aperte  osloi- 
ilitur,  etc.  » 

1.  Vidctur  eiiim,  quod  etiam  dominus 
temporis  sit  ex  tempore  :  quia  tempus 
est  unum  de  coaevis  :  ergo  sicut  est  do- 
minus  aliorum  ex  tempore,  ita  etiam 
temporis  :  et  hoc  est  contra  supra    dicta. 

2.  Item,  Si  cuilibet  exitui  creaturae  in 
esse  respondet  tempus,  tunc  etiam  exi- 
tui  temporis  in  esse  respondet  tempus  : 
et  sic  temporis  crit  tempus  :  et  hoc  niliil 
est  dictu. 

3.  Item,  Videturesse  doiiiinus  tempo- 
ris  ex  aevo  :  quia  ita  dicit  IJoelius  in  libro 
de  Consolatione  philosophiae  :  c<  Qui  tem- 
pus  ab  aevo  ire  jubes.  » 

SeD    CONTRA  :  seU  coni 

yEvum  est  creatum  :  ergo  suuni  exi- 
tum  in  esse  mensuravit  tempus  :  ergo 
aevum  est  ex  tempore,  et  noii  lempus  ab 
aivo,  ut  videtur  dicere  Boelius. 


SoLUTio.  Dicendum,  quod  temporis 
non  est  tempus,  nec  mensura  mensurae  : 
el  ideo  licet  tempus  prout  adjacet  muta- 
tioni,  sit  coaevum  secundum  rem,  tamen 
est  mensura  aliorum  :  et  sic  est  ante  se- 
cundum  ralionem  :  quia  exitus  etiam  ille 
non  fuit  in  lieri  umquam,  sed  in  de- 
monstratione  creaturae  nunc  primo,  ante 
quod  nunc  de  creatura  nihil  fuit. 

Ai)  ALiui)  dicendum,  quod  exilus  tem- 
poris  in  esse  non  habuit  incnsuram  :  quia 
realiler  non  fuit  ante  lempus. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  aevum  ince- 
pit  in  aeviternis,  scilicet  in  ctelo  cmpyreo 


Solutin 
Ail  I 


Ad^ 


Ad 


IN  I  SENTENT.  DTST.  XXX,  G,  ART.  8. 


97 


et  in  angelis  :  ct  ideo  secundum  ratio- 
nem  est  cx  tempore  exilum  ejus  in  esse 
mensurare.  Quod  auteni  dicil  lioetius, 
intelligendum    est  dc  temporc    ct    aevo, 


et  praepositionem  nolare  ordinem  et 
causam  ;  ut  sit  sensus,  v  Qui  tempus  ab 
ffivo  ire  jui)es,  »  id  est,  post  avum  :  et 
creare  cxemplariter  ab  ipso  :  quia    sicut 


prout  jam  sunt :  quia  sic  aivum  niensurat  dicit    Philosophus,    quod     est  a;lernum 

temporalia  :  et  tempus  vadit,  id  est,  fluit  selerno,  hoc  est  cEviternum  ffiviterno,  et 

ab  sevo  :  et  hoc  notat  ab  sevn.  Ved  dica-  tempus  temporali. 
tur  levius,  cevum  poncre  pro  cetcrnitate. 


C.  Hic  solvitur  quxslio  qua  quserebalur,  Llrum  Spirilus  sanctus  dicatur  dalum  re- 

lative  *   ad  se,  cum  ipse  det  se  ? 

Hicpotest  solvi  quccstio  siiperiiis  proposita,  ubi  qiian^ebatur,  cuiii  Spiri- 
tus  sanctus  datuni  dicatur  vel  donatuiu  (quod  autem  datur,  refertur  et   ad 
euni  qui  dat,  et  ad  illuin  cui  datur),  et  cuin  Spiritus   sanctus  det  seipsuin, 
utrum  ad  seipsum  relative  dicatur,  cum  dicitur  dari  vel  donari  ?   Cui  quffi- 
stioni  respondentes,  dicimus  Spiritum  sanctum  dici  datum  vel  donatum  re- 
lative,  et  ad  dantem,  et  ad  illum  cui  datur.  Dans   autem  sive   donator,  est 
Pater  cum  Filio  et  Spiritu    sancto.  Nec  tamen  dicimus  Spiritum  sanclum 
referri  ad  se,  sed  appellatio  dati  vel  donati  refertur  et  ad  dantem  et  ad  re- 
cipientem,  quia  non  potest  aliquid  dici  datum,  nisi  ab  aliquo,  et  alicui  de- 
tur.  Gum  autem  Spiritus  sanctus  dari  a  se  vel  datus  a  se  dicitur,  relative 
quidem  dicitur  ad  illum  cui  datur,  et  est  appellatio  relativa  :   et  in  illo  cui 
datur  niutatio  (it,  non  in  dante. 


ARTICULUS  \  III. 

An  Spiritus   sanctus    referatur    ad    se, 
cum  datum  ad  dantem  refertur  ? 


Deinde  quperiturde  ultimaparte  distin- 
clionis,  ibi,  «  Ilic  potest  solvi  quxstio 
superius  proposita,  etc.  » 

Videtur  enim  falsum  dicere  in  Litlcra  : 
cunccdit  enim,  quod  datum  rcferlur  ad 
dantem,    et  quod  Spiritus  sanctus  dat  se, 


et  tamen  non  refertur  ad  se  :  et  concedit, 
quod  appellatio  dati  refertur  ad  dantem  : 
et  ipse  est  dans  :  ergo  refertur  ad  se,  ut 
videtur. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  referri  se- 
cundum  appellationem  donum  non  sim- 
pliciter,  sed  ad  dantem,  est  referri  secun- 
dum  quid :  et  bene  concedit  Magister, 
quod  taliter  sccundum  quid  refertur  Spi- 
ritus  sanctus  ad  se  :  sed  referri  ad  se,  est 
simpliciter  referri  ad  se  :  et  hoc  intcndit 
neyarc  in  Littera,  ut  patot  inspicienli 
dilii^enler. 


Solulio 


^  Edit.  J.  Alleaume,  rclalione. 


XXVI 


!I8 


1).  ALH.  MA(J.  OUI).  IMLKI). 


DISTINGTIO  XXXI. 


l)o   si^-iiili<*nlioiic    i'oiiili\oiMiiii    (|ii:i'    <*<Mniniiiiil<'i*   <*l    a*(i*i'iiaiil<M'    <i<^ 

l>oo    <ii<*niihii'.    nl    siinilis,   <^|    a*<|niilis. 


A.  Quoinodu  dicatur  Filius  iequalis  Palri  ?  an  sccundum  subslanliam,  an  secundum 

relalionem  :  ila  el  similis  ? 

PrcEterea  considerari  opoiicL,   ciiin  Ircs    personco    co<Tqualcs   sibi   sinl, 

utniin  relalive  hoc   (licatiir,   an  secuiHhiin  substantiain    :  el    si  rclative, 

utruin  secunduin   relationein,  an   secunduin    essentiain   consideranda  sit 

a^qualitas  ?  Deinde,  quid  sit  i])sa  ie({ualitas  ?  Ad  (juod  diciinus  (|uia  sicut  si- 

mile  nihil  sibi  est,  similitudo  eniin  (ut  ait  Jlilarius)  sibiipsi  non  est  :  ita  et 

a^quale  aliquid  sibi  noii  dicitur  :  ac  })er  hoc  sicut  simile,  ila  et  (Cquale  rela- 

tive  dicitur.  Dicitur  ergo  relative  Filius   (Cqualis  Patri,  et  utiique   Spiritus 

sanctus.  Est  tamen  ('equalis  Patri  Filius,  et  utrique  Spiritus  sanctus,  propter 

suinmain  simplicitatem  essentia^  et  unitatem.  /Fquiilisest  erj^o  Filius  Patri 

secundum   substanliam  ',   uon    secundum    relationem.    Unde   Auguslinus 

in  libro  V  de  Trinitatc  ^  ait  :  Quicriinus  ^  secundum  quid  auiualis  sit  Patri 

Filius?  non  secundum  hoc  quod  ad  Patrcm  dicitur  Filius,  rcqualis  est  Pa- 

tri.  llcstat  ergo   ut  secundum  id  aujualis  sit,  quod  ad  se  dicitur.  Quidquid 

autem  adsedicilur,  secundum  substanliam  dicitur,  llestat  erj;o  ut  secun- 

dum  subslantiam  sit  a.'qualis.  Eadein  ergo  est    utriusque  substantia.  Itein, 

in  libro  VI  :  Satis  est  videre  nullo  inodo  Filium    aiqualem   csse  Patri,  si  in 

aliquo,  scilicet  quod  pertineal  ad  significandam  c^jns  substantiam,  in^equa- 

lis  invcnilur.  In  omnibus  ergo  ajqualis  est  Patri  Filius,  et  est  ejusdem  sub- 

stantia;.  ..Equalis  est  etiam  Spiritus   sanctus  Patii  et  Fiiio,  et  in  omnibus 

<equ(ilis  propter  summam  simplicitatem  illius  substanti<e  -*.  Ex   his  perspi- 

cuuin  fit,  quod  secundum  substanliam  Filius  est  ('equalis  Patri,  et  utrique 

Spiritus  sanctus,  et  appellatio  tantuin  relativa  est.  .Equalitas  ergo  Patris  et 

Filii  iion  est  relatio  vel  notio,  sed  naturalis  unitas  ct  identilas. 


*  Edit.  Joan.  Alleaume,  essen<?am. 

*  S.  AuGUsTiNus,  Lib.  V  de  Trinitalc;,  cap.  (5. 
^  Kdit.  J.  Alleaume,  quseramus. 

*  S.  AuGUSTiNus,  Lib.  VI  de  Trinitaly,  cai».  4. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXI,  A,  ART.  1. 


99 


DIVISIO    TEXTUS. 


«  Prxterea  considerari  oportetf  cum 
tres  personx,  etc.  » 

Hic  incipit  pars  illa,  in  qua  Magister 
tangit  non  propria,  sed  appropriata.  Et 
continetur  tota  in  ista  distinctione,  quae 
dividitur  in  tres  partes  :  in  quaruni  prima 
Magister  tangit  quid  signiiicent  hujusmo- 
di  dictiones,  similis,  x(jualis,pene?,  quas 
quaedam  appropriata  sumuntur.  In  se- 
cunda  tangit  tria  appropriata  personis 
secundum  assignationem  Hilarii,  ibi,  C, 
«  Non  esi  igitur  Jiic  prsetermitl endwn , 
quod  vir  illuslris,  etc.  »  In  tertia  tangit 
appropriala  secundum  assignationem 
Augustini,  ibi,  G,  ((  Illud  etiam  sciri 
oportet,  etc.  » 

Ipse  autera  Magister  in  Littera  dividit 
primam  partem  in  duas :  in  quarum  prima 
qucTrit,  Utrum  similis,  aequalis,  et  hujus- 
modi,  relative  vcl  secundum  esscntiam 
dicantur  ?  In  secunda  autem  determinat 
quid  significet  simililudo,  et  cequalitas, 
ibi,  B,  ((  lloc  idem  etiam  dicimus  de  si- 
militudine,  etc.  » 

Et  per  hoc  patet  sententia. 


ARTICULUS  I. 

An  Magister  hic  bene  delerminal  de 
approprialis   ? 


Yidetur  autem  non  debere  hic  poni. 

1.  Omnia  enim  ista  nomina  essentialia 
sunt  :  ergo  inter  essentialia  deberentde- 
terminari. 

2.  Praeterea,  De  sequalitate  supra  ha- 
bitum  est  '  :  ergo  superflue  videtur  hic 
repeti. 

3.  Item,  yEqualis  et  similis  non  po- 
nuntur  hic  inter  appropriata  :  ergo  vide- 
tur,  quod  non  debet  de  eis  agi  in  tractatu 
isto,  qui  est  de  appropriatis. 

SoLUTio.  Appropriata  rationem  trahunt  soiutio. 
ex  propriis  :  sicut  per  accidens  rationera 
ab  eo  trahit  quod  est  per  se  :  et  sicut  il- 
lud  quod  est  propter  alterum,  trahit  ra- 
tionera  cognitionis  ab  eo  quod  est  propter 
se  :  et  ideo  imraediate  ponendus  est 
tractatus  de  appropriatis  post  tractatuni 
propriorura. 

Ad     argumentum    autem     dicendum,      p^^  i^ 
quod  non   sunt  ita   essentialia  quin  per 
rationes  suorura   norainum  accessuin  et 
vicinitalem   ponant   ad  propria,    et  ideo 
cum  eis  conjunguntur. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  similitudo  Ad  2  et  3. 
et  a?qualitas  dupliciter  accipiuntur,  sciU- 
cet  secundum  id  in  quo  est  ipqualitas  et 
siniilitudo  :  et  hoc  est  essentia,  sicut  su- 
pra  dictum  est  :  et  secundum  nominis 
rationem  quae  raagis  accedit  ad  ralionem 
unius  personae,  quain  alterius  :  sicut 
infra  dicet,  quod  eequalitas  est  in  Filio  et 
similitudo.  Et  dicunt  quidam  Sancti, 
quod  secundura  aliquid  est  in  Filio,  et 
secundura  aliquid  in  Spiritu  sancto  :  et 
hoc  raodo  suniitur  hic  in  tractatu  appro- 
priatorum. 

Per  hoc  etiara  patet  solutio  ad  sequens : 
quia  prirao  niodo  egit  de  eis  supra,  et 
secundo  raodo  agit  de  eis  hic. 


Incidunt  autem  hic  duae  quaestiones  ante 
Litteram  :  quarura  una  est,  Quarc  Magi- 
ster  ponit  liic  tractatum  de  appropriatis  ? 

Secundo,  Secundum  quid  attenditur 
ratio  appropriationis  ? 


•  CL   I  SeiiLeiitiarum,   Dist.  XVIII    et    XIX;       Tom.  XXV. 


100 


I).  \\M.  MAG.  OIU).   PK/EI) 


Qiiaest. 


AiniClILlS   IF. 

Poies  cjuid  altcndihir  ratio  in  appro- 
priatis  ?  et,  illrum  non  existente  pro- 
prio,  possit  esse  alifjuid  appropria- 
fum  ? 


Doinde  quoeiitur,  Sccundum  qucni  nio- 
dum  (ial  appropriatio  ? 

Vid(!tur  enim,  quod  nulla  sit, 

1.  yEternitas  cnim,  imago  et  usus  sunt 
essentialia  a;qualiter  pertinentia  ad  unum , 
et  ad  alium  :  ergo  n(jn  lit  a[)propriatio 
aliqua  circa  illa. 

2.  Item,  Quiecumque  convcniunt  se- 
cundum  proprietatem,  non  dicuntur  de 
omnihus  :  ista  autem  dicuntur  de  omni- 
bus  :  ergo  non  appropriantur. 

■L  Item,  Appropriatum  estalicui,  quod 
sempcr  convcnit  ci  et  non  alii,  sed  ista 
conveniunt  omnibus  :  et  similiter  unitas, 
a?qualitas,  et  concordia  :  ergo  non  sunt 
appropriata. 

4.  Item,  Videtur,  quod  percontrarium 
propria  debent  reciperc  a[)propriata  :  sic- 
ut  dicit  y\ugustinus,  quod  potentia  Patri, 
quia  seniores  deficiunt,  ne  credatur  deli- 
cere  :  sapientia  Filio,  quia  minores  stulti 
sunt,  ne  credatur  Filius  esse  insi[)iens  : 
bonitas  Spiritui  sancto,  ne  crcdaturesse 
spiritus  irae  :  ergo  videtur,  quod  aetcrni- 
tas  convenit  non  Fatri,  scd  ci  qui  est  a 
principio,  et  imago  ei  qui  minus  conve- 
nit,  et  usus  ei  qui  minus  est  ad  usum  : 
et  sic  vidontur  omnia  appropriata  male 
assignari. 

Item  qua^ritur,  Si  non  exislontc  pro- 
prio,  sitvelpossit  esse  aliquid  a[)[tro[)ria- 
tum  ? 

Videlur,  quod  sic  :  ([uia 

1.  Adiiuc  eril  Dcus  aitornus,  et  unus,  et 
sapiens,   et  potens,  el  bonus  :  ergo  cum 


ista  sint  a|)[)r()[)riala.  vidolur  ([uod  non 
cxistonlihus  [)ropriis,  adbuc  maneant  ap- 
l^ropriata. 

2.  Ilem,  Iliec  ap[)ropriata  non  sunt  a 
nobis  ap[)ropriata  :  non  onim  ba;c  appro- 
priatio  lit  quoad  nostrum  inlellcctum  tan- 
tum,  sed  etiam  in  i[)sis  signilicatis  is- 
torum  importatur  ratio  a[)[)ropriationis  : 
quia  aliter  ununi  non  appropriarelur 
magis  uni  quam  alteri  :  ergo  cum  sem- 
per  fucrint  in  Deo  bujusmodi  appropria- 
la,  etiam  non  existentibus  [)ro[)riis,  ad- 
buc  remanorent,  ut  videtur. 

SeD    CONTRA  :  sed  con 

Proprium  cadil  in  ratione  appropria- 
ti  :  ergo  non  existente  proprio,  non  crit 
appro|)riatum. 

Praiterea,  Si  a[)propriatum  est  quod 
accedit  ad  rationem  proprii,  oportet  prae- 
supponererationem  illam  secundum  quam 
est  accessus  :  boec  autem  est  ratio  pro- 
prii  :  erga  oportct  semper  propi-ium  sup- 
poncre  ante  appropriatum. 


SoLUTio.  Dicendum,  quod  dupliciler  s 
contingit  accipero  appropriatum,  scilicet 
sccundum  materiam,  et  boc  est  secun- 
dum  id  quod  est  appro[)riatum  :  ct  se- 
cundum  formam,  id  est,  sccundum  ratio- 
nem  appropriati  in  quantum  bujusmodi. 
Primo  modo  dico,  quod  est  sinc  intollcctu 
proprii.  Sccundo  autem  modo  numquam : 
quia  appropriatum  nibil  aliud  est,  quam 
sccundum  rei  et  nominis  convenicntiam 
accessum  aliquem  habere  magis  ad  pro- 
prium  unius  persona?,  quam  alterius  :  et 
idoo  dicit  Magistcr  infra,  quod  aeternitas 
dicit  notioncm  Patris  qutc  est  innascibi- 
lilas  :  non  quia  res  aelcrnitatis  soli  Patri 
convenit,  sed  quia  secundum  convenicn- 
tiam  rationis  accedit  ad  Palrcm,  sicut  in- 
fra  j)atebit  cum  de  singulis  quaeretur.  Et 
per  lioc  patct  solutio  ad  primum. 

Au  ALiiJD  dicendum^  quod  non  cst  idcm  ai 
proprium  et  a[)pro[)riatum  :  sicut  non  est 
idem  imago  et  ad  imaginom  :  et  non  est 
idem  piopter  se  ct  propter  alterum  : 
pra'[)()sitio  enim  notatcjus  quod  remotum 
est,  accessum  quemdam  :   unde   rcmolio 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXI,  A,  ART.  3. 


101 


notat,  quod  non  sunt  vere  propria  :  sed 
accessus  notat,  quod  pcr  aliquam  ratio- 
nem  non  rei,  sed  proprietatis  rei  conve- 
niunt  cum  proprio  unius  personee  plus 
quam  cum  proprio  alterius. 

Ad  ALiuDdicendum  eodem  modcquod 
secundum  rei  naturam  commune  quidem 
est,  sed  gratia  proprietatis  est  convenien- 
tia  cumproprio  :  sicut  ceternitas  commu- 
nis  quidem  est  tribus  :  tamen  quia  eeter- 
num  est  sine  principio  principium  alio- 
rum,  per  hoc  convenit  cum  eo  qui  est 
principium  non  de  principio  plus  quam 
cum  eo  qui  est  principium  de  principio. 
1  4.  Ad  ALiuD  dicendum,   quod  non  fit  ap- 

propriatio  simpliciter  per  contrarium  : 
scd  explanatio  appropriationis  quandoque 
fit  per  contrarium  per  accidens,  et  ad 
exclusionem  erroris  :  et  hoc  innuitAu- 
gustinus  in  ipsis  verbis,  et  iafra  habebi- 
tur. 

lueest.  Ad  ALiUD  diccndum,  quod  non  exi- 
stente  proprio  non  esset  appropriatum 
secundum  rationem  appropriati  :  licet 
forte  esset  adhuc  in  ratione  attributi  es- 
sentialis,  ut  patct  ex  distinctione  prius 
posita. 

Et  pcr  hoc  patct  solutio   ad  ultimum. 


ARTICULUS  III. 

Ulrum  similitudo  et  wqualitas  dicuntur 
relative,  vel  ad  se  ? 


Deinde  qugeritur  do  hoc  quod  dicit  in 
Litlera :  «  Sicut  simile,  ita  et  sequale 
relative  dicitur.  » 

1.  IIoc  enim  non  videtur,cum  similitu- 
do,  ut  dicit  in  Littera,  nihil  aliud  sit 
quam  indifferens  essentia  in  tribus.  In- 
ditlerens  autem  essentia  ad  se   dicitur  : 


ergo  videtur,  quod  similitudo  et  sequa- 
litas  ad  se  dicantur. 

2.  Praeterea,  Si  dicunt  relationem  ista, 
quam  relationem  dicunt?  Si  aliquam  de 
personalibus,  oporteret  quod  illi  soli 
personae  convenirent  :  et  hoc  non  est 
verum,  ut  supra  habitum  est,  et  hic  ha- 
betur,  quod  una  est  simiHtudo  et  aequa- 
litas  trium. 

SoLUTio.  Supra  <  de  hoc  plura  qusesita    soiutio. 
sunt.  Et  dicendum   sicut   ibi,    quod    ista 
nomina,    similis,    et    lequalis.,   dicuntur 
relative,  connotando   essentiam    quando 
sumuntur  concretive    :  el  notant  in   suis 
suppositis  relationes  indeterminatas  suo- 
rum  relativorum  :  et  hoc  patet  cum  ex- 
ponuntur.  Similes    enim    sunt   personse 
distinctae,   eamdem  habentes    essentiam 
secundum  attributa    qualitatem    dicentia 
secundum  modum   intelligendi   :  ut  sa- 
pientia,  bonitas,  et  hujusmodi.  ^'Equales 
autem   sunt  personse  dislinctse,  eamdem 
habentes  essentiam    secundum  rationem 
quantilatis  virtualis,  ut  potentia,  virtus, 
et  esse   ubique,  et  Imjusmodi.    Cum  au- 
tem  significantur  abstracte,   tunc   signi- 
ficant  essentiam    praedicto  modo    consi- 
deratam,  et  connotant  personas  oblique : 
similitudo  enim    est  indifferens   essentia 
secundum  attributa    qualitatem  dicentia 
in  tribus,   et  cequafitas  indifferens  essen- 
tia  secundum  attributa  quantitatis  in  tri- 
bus  :  et  per  hoc  patet  de  facili  solutio  ad 
omnia  quse  quaeri  possunt. 

Ad  PRiMUM  crgo  dicendum,  quod  cum  aj  i. 
dicitur  inditferens  essentia,  duo  dicun- 
tur,  scilicet  essentia  qu;E  non  dicit  rehi- 
tionem,  et  indifferens  quod  supponit  re- 
latas  ad  invicem  personas,  in  quibus 
essentia  indifferens  est. 

Ad  .ALiuD  dicendum,  quod   dicunt  re-      ^j  2. 
iationem  indeterminate  :  et  per  hoc  exi- 
gunt  distincta  supposita  quse  ad  invicem 
referuntur. 


^  Cf.  I  Senteutiarum  Dist.  XVIII.  Tom.  XXV, 


1(1 -J 


n.  Ai.n.  M\c..  oHi).  ]»n.ED. 


H.  I/ic  (/uagrilnr  (/uomodo  diculur  siniilis,  el  (juid  sil  siinilitudn  ? 

IIoc  idem  eliam  dicimiis  do  sirnili  el  Kimililiuliiie.  (lum  eiiim  dicilur 
Filius  siiiiilis  Palri,  lelalivc  quidcm  dicilur  :  sed  siiiiilis  esl  PuUi  ijropler 
unilalem  essenlia3.  Ksl  ei'^"o  appellatio  lanluin  relaliva,  simililudo  vero  in- 
difrerens  essentia.  Unde  quihusdain  non  indocle  videtur  noininea^qualitatis 
vel  simililudinis  non  aliquid  poni,  sed  removeri :  ut  ea  ratione  dicatur  Fi- 
lius  (cqualis  Palri,  (|uianec  majorest  eo,  nec  ininor:  et  hoc  propter  uni- 
tatem  essentia;.  Ita  et  similis  dicitur,  quia  ncc  diversus,  nec  alienus,  nec  in 
aliquo  dissimilis:  el  lioc  propter  essentia'  simplicitatem.  Non  er^o  secun- 
dum  quod  Filius  est  genitus  a  Patre,  a)(iualis  vel  incuqualis  est  Patri,  nec 
similis  vel  dissimilis,  sed  sequalis  et  similis  secundum  sul)slanliam. 


AUTIGULLS  IV. 

An  nomen  simililudinis  aliquid  in  divi- 
nis  ponat  ? 


Deiudc  qiiaeritur  de  lioc  quod  dicit, 
ilji,  «  Unde  (/uibusdam  non  indocle  vide- 
tur  nomine  sequalitatis  vel  similitudhiis 
non  aliquid  poni,  etc.  » 

1.  Hoc  enini  videtur  expresse  falsum  : 
quia  si  siniililudo  est  indilTerens  essen- 
tia,  tunc  ponil  essentiam  indirferenlein  : 
et  hoc   est  aliquid  ponere. 

2.  Item,  In  inferioribus  htec  nomina 
ahquid  ponunt  :  ergo  cuin  in  superioii- 
bus  ponant  substantiam,  in  inferioribus 
qualifatem,  vel  quantitatem  :  el  sub- 
slantia  verius  sit  ens  quam  qualitas,  vel 
quanlilas  :  ergo  videtur  quod  verius  po- 
nant  in  supcrioribus  quam  iu  inferiori- 
bus. 

3.  Praterea,  Si  dicas,  quod  dicunt 
negationem  :  quia  sic  exponilur,    rilius 

>  Cf.  I  Sententiarum,  Dist.  XX.  Toni.  XXV. 


est  aequahs  Patri,  quia  nec  major,  nec 
minor  :  tunc  eadem  ratione  omnc  prae- 
dicatum  quod  de  aliquo  dicitur  per  es- 
sentiam  vel  per  accidens,  nihil  ponit, 
quia  sequuntur  ex  illo  remotiones  op- 
posilorum  praedicatorum  et  disparatorum 
ab  eodem  subjecto  :  ut  cum  dicitur,  ho- 
mo  est  animal,  sequitur,  ergo  non  est 
lapis  :  et  cum  dicitur,  homo  est  albus  : 
ergo  non  est  niger  :  et  hoc  est  falsum  : 
ergo  oporlet,  quod  aliquid  ponant. 

4.  Item,  iXolum  est  pcr  se,  quod  ne- 
gatio  non  est  primo  in  intellectu  :  ergo 
illa  negatio  qua  dicitur,  Filius  nec  ma- 
jor,  nec  minor  est,  in  aliqua  affirmatione 
fundatur  priori  :  ergo  in  illa  afliimatio- 
ne  aliquid  ponunt. 

••).  Item,  Videtur  esse  idem  similitudo 
et  a?qualitas  in  divinis  :  cjula  ulrumque 
exponilur  pro  inditrerenti  essenlia  in  tri- 
bus  :  ergo  cuin  eadem  sint  quaj  sunt 
unius  diflinitionisj  erunt  idem  similitudo 
et  aequalitas. 

(j.  Praelerea,  dixit  Augustinus',  quod 
ad  aequalitatem  pertinetquaestio  qua  quae- 
rilur,    quare,    qualis,  vel   quanlus    sit  ? 


L 

( 


t 


« 


m  I  SENTENT.  DIST.  XXXI,  H,  ART.  4.  103 

ad    originem    vero    quis,    de     quo    sit  :  gandi  :    quia   in    simililudinc  considera- 

ergo  ad  idem  pertinet  quale  et    quantum  tur    secundum    indifTerentiam  attributo- 

in  divinis  :  sed  quale  indillerens    causat  rum  sapientioe,  et  bonitatis,  et  aliorum, 

simiiitudinem  :  ergo  indivinis  idem  sunt  quoe   secundum    modum    dicendi  dicunt 

similitudo  et  aequalilas.  qualitatem.  In  aequalitate  autem  conside- 

7.  Item,  Videtur,  quod  haec  duo  idem  ratur  secundum  attributa  dicentia  quan- 

sint   quod  identitas  :  quia  unum   in  sub-  titalem  virtualem  in  seternitate  duratio- 

stantia    facit  idem  :  omne    autem  quod  nis,  et  magnitudine  existendi  ubique,  et 

de  se  dicit  qualitalem  vel   quantitatem  in  potestate  operandi. 

inferioribus,  vertitur  in  divinis  in    prre-  Ad  alkjd   dicendum,  quod  qiialis  non      Ad  6. 

dicationem  substantioe,  ut  dicit  Boetius  :  simpliciter,  sed  secundum  aliquid  consi- 

crgo  illa  praedicant  substantiam,    et    sic  dcrntum,  pertinet  ad  quaestionem  de  qua- 

faciunt   in  divinis    idenlitatem,    et    non  litate,  sccundum  quod  attributum  dicens 

similitudinem,  vel  aequalitatem.  qualitatem  est  virtus  ordinata  ad  actum, 

sicut  scientia  virtute  sua  facit  considera- 

SoLUTio.    Dicendum,   quod  ponunt  in  re,   ct    secundum    potestatem    sciro    cst 

divinis,  et  positive  habcntexponi.  Etilla  facultas  considerandi  bene   vcl  male  :  et 

quae  dicit   Magister  in  Littera,  sunt   ne-  quoad  hoc  facit   cequalitatcm,  scd  in  se 

gationcs  conscqucntes  oppositae  compa-  facit  similitudinem. 

rationis  quae  cst  secundum  majus  et  mi-  Ad  aliud  dicendum,    quod  omnia  illa     ^^  ^ 

nus  :  et  non   intendit  Mig  isterdicere,  attributa  sunt  substantia  :  sed  sccundum 

nisi  quod  non  ponunt  aliquid  divcrsum  a  hoc  non  accipitur  ratio  dislingucndi  intcr 

substantia,  sicut  faciunt  in  infcrioribus  :  attributa,  ut  supra  probatum    cst^  :  sod 

sicut   enim    dicitur    in    primo  Euchdis  :  potius    penes  modum    inteUigondi   :  sic 

^qualc    cst,    quod    suppositum    aHcui,  enim  in  inferioribus    dicit   Philosophus, 

non  excedit,  ncc   exceditur.  Et    ista   ex-  quod    si      quis    bicubitali     magnitudine 

positio  pcr  negationem  accidit   aequali  in  posita,  dixerit    quod    positum    est    essc 

quantum  est  primum  in  genere  propor-  quantum,     quid  est    dicit,    ct  quantum 

tionum,   eo  quod    sicut   docet    Boetius,  quid  signilicat   :    ita  etiam  in    supcriori- 

omnis  incequalitas   oritur  ab  oequalitate,  bus     cum     dicitur ,      Deus    substantia, 

et  reducitur  ad  ipsam  :  quia  aequaie  acci-  Deus     sapiens,     dicitur     quidcni     quid 

pitur    pcnes     unum     in    proportionibus  in   utroque,    non   tamen    signihcatur    in 

quantitatis,  et  ita  est  dc  simiii  in  compa-  modo   intolligcndi  :  et   idco    gratia  quo- 

rationc  qualium    :   hcet  pr-opric   in    illis  rumdam  attributorum  dicuntur  personae 

non  sint  signabilcs  species    comparatio-  unum,    et  gratia  quorumdam  similos,  et 

nis,  quomadmodum  significantur  spccies  gratia   quorumdam    aequales  :   et    puto, 

proportiouum  in  quantitate.   I^^t  per  hoc  quod  non  dobent  dici  idcm  :  quia  supra 

patct  solutio  ad  quatuor  prima  :   osten-  habitum  ost  ^  quod  Pater  et  Filius   non 

sum  enim  ost  quid  intendit  Magistcr  in  sunt    idcm    Deus    :    ct    hoc    ideo ,    quia 

Liltera,   ct    unde    venit    negatio  conse-  idem   est  habens   in    se  articulum,    qui 

quens  magis  in  his  quam  in  aiiis,  dcterminat  suppositum    quod  est  pcrso- 

Ad  id  autem  quod  ultcrius  videtur  pro-  na  :  et  idco  cum    non  sint   idem  suppo- 

bare,  quod  indivinis  simiiitudo  sit  ajqua-  situm,    non    cruut    idcm    Dous   :    habet 

lilas,  et    c   convcrso  :  dicendum,    quod  ctiam  in   so  unitatem  substantia^  et  gra- 

licot   indilforons  essentia  causet    utruui-  tia  hujus  bene  possot  dici  :  sed  nou  pot- 

quc,  non  tamon  considcrata  est  in   utro-  cst  dici,    quod   sunt  alius,   vol    divcrsus 

que  sccundum  cumdem  modum  intcrro-  Deus. 

»  Cf.  I  SenlciiLiarum,    Disl.  YIII.  Tom.  XXV.  2  cf,  \\^\^^  \)\^\^   IV.  Tom.  XXV. 


I).  ALI5    MAd.  Olll).   IMM:I). 


Kt  ex  hoc  patet  etiam  ultorius  .solutio 
(jUiestionis.  ([ua  posscl  quaMi,  ([uare 
unuui  iu  sul)stantialibus  attribulis  in  di- 
vinis  personis  non  facil  idcni,  sicut  ununi 
in  qualilativis  facit  siniile,  et  in  quanti- 
tativis  facit  iequale  ?  Sunt  tanien  qui 
distinguunt  istam,  Pater  el  Filius  sunt 
idem  Deus,  ex  eo  quod  ly  idem  potest 
esse  masculinum  et  substantivum,  ct  sic 
falsa  :  vel  neutrum  et  quasi  adjectivum, 


et  sic  vera  :  sed  baec  dislinctio  non  habet 
arlem,  nec  rationeni  :  quia  idem  nec  vo- 
ce,  nec  signilicatione  adjectivum  esl,  sed 
signilicativum  el  discretivum  subslan- 
tiie. 

Pfieterea,  Si  esset  neutri  |Treneris,  in- 
congrue    addcretur    cum     boc    nomine, 
Deus,    quod  est  masculinuni  :    sicut  in- 
congruc  dicitur,  Pater  et  Filiussunt  istud 
Deus. 


C.   De  sentoilia  sancli  Ililnrii,  (/iia  in  Trinitate  personarwn  propria  ostendit. 


Non  est  ifiitur  hic  praUernntlendiim,  quod  vir  illuslris  Ililarius  proprie- 
tates  personaruui  assignans,  dicit  in  Patre   esse   a^ejnilatern,  specieni   in 
imagine,  usum  iu  munere  :qu(e  tauta»  difficultntis  sunt  verba,  ut  in  eorum 
intelligentia  atque  explanatione  vehemenier  laboraveril  Augustiuus,  ut  ipse 
ostendit  in  lihro  VI  de  7V/////rt/6' ',    ita  dicens  :  Quidam  cum    vellet  brevis- 
sime  singularum  in  Trinilate  personarum  insinuare  pro])ria  :  yEternitas  est, 
inquil,  in  Patre,  species  in  imagine,  usus  in  munere.  Et  quia  non    medio- 
cris  auctoritatis  in  tractalione  Scriplurarum  eL  assertione  lidei   vir  exslitit 
(ha^c  enini  Ililarius  in  libris  suis^  posuit),  horum  verborum,  id  est,  Patris, 
et  imaginis,  et  muneris,  (eternitatis,  speciei,  et  usus,  abdilam  scrutatus  in- 
telligentiam,  quantum  valeo,  non  eum  secutum  arbilor  in   ffilernitatis  vo- 
cabulo,  nisi  quod  Pater  non  habet  Patrem  de  quo  sit :  Filius  autem  de  P^a- 
Ire  est,  ut  sit,  atque  ut  illi  coaternus  sit.    Imago  enim  si  perfecte    implet 
illud  cujus  imago  est,    ipsa   coaquatur  ei,  non  illud  imagini  sua  :  in  qua 
imagine  speciem  nominavit.  Credo  proj)le]"  pulchriludiuem,  uhi    tanta  est 
congruentia  et  primaa^qualitas,  et  prima  siuiililudo    nulla   in  re  dissidens, 
et  nullo  modo  ina^qualis,   et  nulla  ex  parte  dissiinilis  :    sed  ad    identitatem 
respondens  ei  cujus  imago  est :  ul)i  esl  |)rima  et  summa  vita,  cui  non   est 
aliud  vivere,  et  aliud  esse  :  sed  idem  et  primus  ac  summus  intellectus,  cui 
non  est  aliud  vivei^e  et  aliud  intelligere,  sed  idein  hoc  est  unum   tamquam 
verbum  perfeclum,  cui  non  desit  aliquid_:  et  ars  qua'(ianj  omnip^jtenlis  et 


1  S.  AuGCSTi.Nus,  Lib.  VI  de  Trinitate,  cap.  10. 
-  .S.  niL.\.RiLs,  Lib.  de  Synodis. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXI,  D,  E.  lOo 

sapientis  Dei,  plena  omniuin  raliunum  vivenLiuin  et  iucoiumutabilium  :  et 
onnies  unum  in  ea,  sicut  ipsa  unum  de  uno.  cum  quo  unum  :  ibi  novit 
omnia  Deus  qucC  fecit  per  ipsain. 


D.  Hic  de  Spiritu  sanclo  qiiare  usus  dicalur  ? 

Est  aiitem  ineffabilis  quidam  complexus  Patris  et  imaginis,  qui  non  est 
sine  perfruitione,  sine  charitate,  sine  gaudio.  llla  ergo  dilectio,  delectatio, 
felicitas,  vel  beatitudo  (si  tamen  aliqua  humana  voce  digne  dicitur)  usus  cih 
illo  appellataest  breviter,  etestinTrinitate  Spiritussanctusnon  genitus,  sed 
genitoris  genitique  suavitas,  ingeniti  largitate  atque  ubertate  profundens' 
omnes  crealuras  pro  captu  earum.  Itaque  illa  tria  et  a  se  invicem  determi- 
nari  videntur,  et  in  se  infinita  sunt.  Qui  videt  hoc  vel  ex  parte,  vel  perspe- 
culum  in  cenigmate,  gaudeat  cognoscens  Deum,  et  gratias  agat.  Qui  vero 
non  videt,  tendat  perpietatem  fidei  ad  videndum,  nonper  ca^citatem  adca- 
lumniandum  :  quoniam  unus  est  Deus,  sed  tamen  Trinitas  ^  Ecce  habes 
qualiter  verba  Ililarii  prcemissa  accipienda  sint,  licet  tantcC  sint  profundi- 
tatis,  ut  etiam  adhibita  expositione  vix  aliquatenus  ea  intelligere  valeat 
humanus  sensus:  cum  et  ipsa  eorum  explanatio,  quam  hic  Augustinus  edi- 
dit,  plurimum  in  se  habeat  difflcultatis  et  ambiguitatis. 


E.   Quod  secundum  hanc  expositionem  non  dislinguuntiir  ibi  proprietates 

personarum   tres. 

Non  enim  secundum  prcemissam  expositionemdistinguuntur  hic  tres  illa3 
proprietates  superius  assignatffi,  sed  ipsae  hypostases  distincta;  ab  invicem 
monstrantur.  .Eternitatis  tamen  nornine  eadem  videtur  designata  pioprie- 
tas,  quam  notat  hoc  nomen,  in(/enitus.  ^ed  videamus  quid  sit  quod  ait : 
«  Imago  si  perfecte  imjjlet  illud  cujus  imago  est,  ipsa  cocPquatur  ei,  non 
illud  suae  imagini.  »  Videtur  enim  dicere,  quod  Filius  (|ui  est  imago  Patris, 
Patri   cocequatur,  non  Pater  Filio  :  cum  et  Filius  dicatur  a:qualis  Palri   in 


'  Edit.  J.  AUeaume,  perfundens. 

^  S.  AucusTiNrs,  Lib    VI  de  Triiiitale,  cap.  12. 


io(;  n.  \\A\.  MA(i.  om.  i>n/Fj). 

Scn|)Uira,  ol  Palor  Filio  :  s(!il  Filiiis  linc  liahcl  a  l*ali('  ul  siL  oi  a»qualis, 
Piilcr  aulciii  iioii  lialicl  a  Filio  :  cl  laiiicii  l''ilius  plciie  ac  pcrfecle  (cqualis 
esl  Palri,  id  csl,  iiiia|4<)  ei  cujusesl  iiiiayo. 


K.  (Jiiaie  dicalKr  /Jilarius  projiria  personarmn  assii/nasse  iit  verhis  prxdictis,  ciim 

ibi  non  sinl  eupress/e  proprictates  ? 


Prnpria  cifio  j)ersonaruiii  iii  prtcdiclis  verhis  assi^-nasse  diciUir  iiilarius, 
(|iii;i  rclaliva  unniina  persnnariiin  posuil,  scilicel  i*aU'is,  iina^inis,  ct  niu- 
neris,  ({ua'  rclalixc  dicunlur  dc  personis,et  proprietales  notanl  quibus  dis- 
lin^uunlur  persona'.  Jta  enini  dicitur  Spirilussanclus  niunusrelative,  sicut 
donuin.  Veruintamen  ipsas  proprietates  aliis  Iribus  noniinibus  non  sigiiili- 
cavit,  juxta  praMlictain  Au{j:ustini  ex|)osiUonem,  nisi  snlo  nnmine  wAernita- 
/is,  qun  nnn  ipsam  paternilatem,  sed  eam  vnluit  intelli[i,i  nntinnem  qua 
dicitur  ifif/enifus. 


AiniCULUS  V. 


Qiiare  selernilas  approprialur  Palri  ? 


noindo  quaeritur  de  secunda  [)arto  ubi 
dicil,  ibi,  C,  «  Nun  esf  ifjitur  hic  prie- 
termittenduin,  quod  vir  illitstris,  etc.  » 

VA  quaeruntur  tria  :  quorum  primum, 
Quare  aoloruilas  altribuitur  l*atri  ? 

Socundo,  Quare  imago  i'ilio  ? 

VA  tertio,  Quare  usus  Spiritui  sanclo? 

Ai)  1'iuMr.M  piocoditur  sic  : 

I .  Quodcumquo  nomen  a?qualitor  dici- 
tui'  (le  Iribus,  non  altribuitur  specialilor 
alicui  :  sed  dicimus  in  symbolo  Atliana- 
sii  :  «  ^^*]lernus  Pater,  eeternus  Filius, 
seternus  Spiritus  sanctus  :  »  orgo  aetor- 
nitas  non  attribuitur  spocialitor  alicui. 


2.  Item,  Supra '  probata  ost  coa;torni- 
tas  porsonarum  aequaliter  :  et  ibidom, 
quod  si  Pator  ost  aeternus,  quod  etiam 
Filius  est  aetcrnus  :  ergo  non  debet  spe- 
cialitor  rcforri  ad  Patrem. 

3.  Itom,  Coaetornitas  secundum  mo- 
dum  inteUigendi  dicit  spatium  non  intor- 
seclum,  ut  dicit  Isaac,  quod  cst  monsu- 
ra  extrinsecus  a(Jjacons  esse  duranti  sine 
variationo  el  termino.  Sic  otiam  dicit 
Dionysius,  quod  aetornitas  est  antiquum 
ol  invariabile  ot  univorsale  in  moliendo  : 
boc  autcm  aequaliter  omnibus  convonit  : 
ergo  non  spccialilor  altribuitur  Patri. 

i.  Item,  Si  accipiamus  socundum  dif- 
tinitionom  lioctii,  quod  aetornitas  est  in- 
terminabilis  vitae  possessio  tota  simul  : 
iterum  a-qualiter  convenit  tribus  :  ergo 
malc  attribuilur  uni,  scilicet  Patri. 

^.  Item,  Quairitur  de  solutione  quam 
ponunt  quidam,  quod  significet  esscn- 
tiam  qu;e  communis  est  tribus  :  sed 
connotat  notionem  Patris,  et  idoo  attri- 
builur    Patri.   Et  boc  volunt  liabore  ex 


1  Cf  I  Sentenliaium,  Dist.  IX.  Tom.  XXV. 


IN  1  SENTF.NT.  DIST.  XXXI,  F,  ART.  0. 


107 


ARTICULUS  VI. 

Qiiare    imago  appropriatur  Filio  ?  el, 
Quarc  Filius  dicatur  specics  Patris  ? 


Secundo  queeritur  de  imagine  quae 
appropriatur  Filio  :  ct  quia  supra  '  satis 
apcrte  ostensa  cst  ralio,  quare  imago 
propric  convenit  Filio,  ex  illa  etiam  satis 
potest  elici  quare  imago  essentialiter  di- 


verbis  Magistri  infra,  ubi  dicit,  quod 
eamdcm  notionem  dicit  quam  dicit  inge- 
nitus. 

Skd  gontra  : 

1.  Quidquid  dicit  essentiam  el  conno- 
tat  notionem  unius  pcrsonae,  proptcr  hoc 
quod  signilicat  utrumque,  non  potest 
dici  de  omnibus  :  sicut  mittitur,  et  pro- 
cedit  temporaliter,  et  hujusmodi  :  ergo 
si  aeternitas  in  intellcclu  suo  ckiudit  no- 
tionem  Patris,  non  dicetur  de  aliis  per- 
sonis,  quod  sint  oetern*. 

2.  Item,  Non  possum  dicere,  quod 
Filius  sit  essenlia  divina,    et   ingenitus  : 

cum  ergo  tantum  valeat  seternitas,  quan-  da,    appropriatur    eidcm  :    quia  scilicet 

tum    essentia    ct  ingenitus,    non  potcro  rationem  habet  accedentcm    ad  id  quod 

dicere,    quod    Filius    sit     seternitas    vel  proprium  est  Filio. 

aiternus.  Hic  autem  relinquitur  qusestio  de  dua- 

bus    diflinitionibus  imaginis,    quae   tan- 

SoLUTio.    Dicendum,    quod    ceternilas  guntui'  in  notula  Hihirii,   quse  assignatur 

non  est  proprium  Patris,  nec  per  se,  nec  hic  in  quibusdam  libris  :  quarum  prima 

per  connotationem  notionis  suae  :  sed  est  haec  est  : 

appropriatum,    eo   quod   in  sua  ratione  1.  Imago  est  ejus  rei  ad  quam  imagi- 

plus  accedit  ad  Patris  proprium  quod  est  natur  species  indiirerens  :  sed  species  in- 

innascibilitas,  quam    ad   proprium   alte-  dilTerens    est    Patris   :    ergo   imago    est 

rius  personee  :  et  hoc  sic  patet  :  ^Eterni-  Patris  :   non   ergo    Filii,  F^ilius  enim  est 

tas    est    interminabilis  vilae     possessiu.  indiHerens  species  Patris. 

Quod  autem  est  interminabile,  est    prin-  2.  Item,  Quid  dicit  ly  imnginatur  ?  Si 

cipium  non  de  principio  :  quod  licet  es-  actum  imitandi,  sicut  dicitur  communi- 

sentialiter  conveniat  omnibus   personis,  ter  :  ergo   imago    est  rei  quam  imitatur 

tamen  secundum  aliquam  rationem  prin-  imago  :    hoc  autem    est   prototypus,  ut 

cipium  habet  Filius,  et  principium  habet  dicit  Damascenus,  vel  exemplar,  ut  dici- 

Spiritus    sanctus  :    sed    Patcr  secundum  tur    communiter.    Ergo    videtur,     quod 

nullum  moduin  :  ergo    ratio    aeternitatis  proprium  Patris  debeat  poni   exemplar, 

plus  accedit  ad    proprium   Patris,    quam  et  non   seternitas  in  isto  ternario  quem 

alterius.  ponit  Hilarius  :  quia  aliter    non  respon- 

Et  per   hoc   patet    solutio   ad    onmia  deret  sibi. 

objecta.  Errant  enim   qui  dicunt   ipsam  3.  Item,  Quare  Filius   (YxcWnv  spccies? 

connotare  notionem  Patris  :  quia  dictio  Species  enim  aut  sumitur  ut    in   logicis, 

connotat  illud  quod  claudit  in  suo  intel-  aut  sicut  in  naturalibus,  aut  sicut  in'spi- 

lcctu  cum  principali   significato   :    et  per  ritualibus.  Si  primo  modo  :  tunc  species 

hunc  modum    non   distinguuntur    altri-  est  prsedicatum  de  pluribus  diirerentibus 

bula  personarum,  ut  dictum  est.  numero  :  ct  hoc   non   convenit  Filio.  Si 

autem  secundo  modo  ;  tunc  specics  est 
forma  dans  esse  et  rationem  :  et  hoc  itc- 
rum  F^ilio  non  convenit.  Si  tertio  modo  : 
tunc  FiHus  esset  ratio    secundum    quam 


'  Cf.  Supra,  Dist.  XXVII  et  XXVIIT. 


lOS 


I).  AMi.  y\\r,.  oni).  ph.kd. 


l"()i'in;ililcr  co^no.sccrct  Palcr,  cl  sic  esscl 
sapicus  sapieutia  i;ouila  :  quod  ileruui 
falsuui  cst,  ut  |)r(»l)abilui-  iu  scqueuti 
clistiuclione.  Si  dicas,  (|uod  vocatur  hic 
species  speciositas,  ut  videtur  dicere 
Augustiuus  in  lAltera.  (Iontha  :  Specio- 
sitas  iuiaginis  est  polius  a  suj)Oiliuitis 
iiuaj^ini,  ut  est  venuslas  coloris  in  com- 
niensuralione  partiuui  iu  meiubris  el 
colore,  quam  iu  ipsa  imagiuis  ligura  : 
cum  ij^itur  ista  sint  bonitatis  et  grati(P 
qua?  imag-iui  spirituali  supcrinducuntur 
a  Spiritu  sancto,  videlur  quod  speciosi- 
tas  magis  convenit  S[)iritui  sancto, 
quam  Kilio. 

i.  Pra?terea,  Totum  quod  ponitur  iii 
dilliuitione  ista,  convenit  Spiritui  san- 
cto  :  est  enim  Spiritus  sanctus  indiffe- 
rens  species  I*atris  et  Filii  :  ergo  csl  ima- 
go,  et  sibi  species  debet  appropriari. 

rLTERius  quneritur  de  secunda  diflini- 
tioue  :  Imago  est  rei  ad  rem  coaiquan- 
dam  imaginata  et   indiscreta   similitudo. 

1.  (jUiu  enim  imago  quandoque  sit 
minor,  et  quandoque  major,  ut  patet  in 
statuis  idolorum  et  sauctorum,  non  vi- 
detur  esse  rei  ad  rem  coaequandam. 

2.  Praeterea,  Cum  discrctio  sit  in  om- 
nibus  illis  in  quibus  est  imago  et  exem- 
plar,  non  enim  sibi  imago  est,  videtur 
quod  male  dicat  indiscreta. 

3.  Item,  Imago  cum  sit  ad  rem  coa?- 
quandam,  potius  videtur  esse  aequalitas, 
quam  similitudo. 


Queest  •?  rLiKHii  s  quceiitur,  Qua  ratione  ei  qiii 
sic  esl  imago,  approprialur  species?  Xoii 
euim  est  speciositas  nisi  ex  substantia  : 
et  ila  videtur  una  esse  species  trium,  sic- 
iil  una  est  essenlia  triuiu. 


Qusest.    1. 


Solutio. 


SoLUTio.  Dicendum,  quod  duffi  difliui- 
liones  quas  laugit  in  lAttera,  diversili- 
cantur  iu  co  quod  uiia  est  iiuaginis  se- 
cuuduiii  quod  est  ab  exemplari  :  sic  euim 
habet  iudiircrentem  speciem  cuiu  illo  : 
sicut  cera  cum  liguia  sigalli,  ex  hoc 
quod  secunduin   iini^ressionciu    est   a  si- 


gillo.  .\lia  auleiu  dalur  dc  iiuagiiie,  s(!- 
cuiidum  (juod  est  ad  exemj^lar  iu  quod 
ducil  :  ducil  eiiim  iu  illud  jicr  lioc  (jiiod 
esl  imagiuata  et  wquata  sibi  simililudo, 

Au  iMU.MU.M  autem  dicendum,  quod 
cum  dicitur,  c<  Imago  est  ejus  rei,  etc,  » 
construitur  ly  iinatjo  cum  ly  ejm  rei,  iu 
liabiludine  ellicieulis  et  termini  simul  : 
quia  imago  est  ab  illa  re,  et  ad  illam  de- 
moustraudam  :  el  ideo  non  sequitur, 
quod  sil  illa  rcs  :  quia  non  est  ibi  cou- 
structio  in  hahitudine  subjecti  ad  for- 
mam  :  sicut  cum  dicilur,  imago  statuae 
vel  aeris. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  ly  imagina- 
tur,  dicit  actum  imitandi  :  et  tamen  Pa- 
tri  non  attribuilur  ratio  exemplaris,  quia 
non    convenit    :    sed    ratio    principii  ad 
imaginem.  Imago  enim    nou    necessario 
fit  ab  exemplari  jirimo  cflicienter,    sicut 
idolum    Petri   vel    yEsculapii  fil  ab  arti- 
fice  :  sed  imago  in  divinis  est  ab  eo  cu- 
jus  cst  iuuigo.  sicut  a  priiicipio  :  et  quia 
ratio  principii  non    imporlatur  iu  exem- 
plari,  sed  in  oeternilale,    ul    jirius    habi- 
tum  est  :  ideo  attribuitur  Patri  aeternitas. 
Si  autem  objiciatur,  quod  ratio  prin- 
cipii   etiam  diminuta  est,  quia  non    im- 
portat  imitationem  :    sicut  exemplar  di- 
cens  imitationem,  non  dicit  jirincipium  : 
et  ita  neutrum  convenit   Patri   per  com- 
parationem    ad    imagiuem.     Diccndum, 
quod  non  est  verum  :  ratio  enim  princi- 
pii  importatur  per  aeternitatem,  et    mo- 
dus  principiandi  per  imagiuem,    eo  quod 
imago  non  liabet  absoluluiii  intellectum, 
sed  respectivum  :  et  ideo  ex  iiuagiue  iu- 
telligilur  exemplar,  sed    non   iutelligitur 
principium  :  ut  ergo  utriinKjue  inlelliga- 
tur    iu    Patre,    expriiuitur    a'lernitas    in 
Palre,  et  cointelligilur  exemplar  iu   ima- 
gine. 

Ai)  ALiUD  diceudum,  quod  sjiecies  quae 
appropiiatur  Filio  (ut  Augustinus  dicit) 
est  idem  quod  speciositas  :  et  secuudum 
rationem  convenientite  non  est  nisi  in 
l''ilio  :  et  hoc  propter  rationem  suae  ema- 
nationis  quae  est  generatio  :  quia  ipse 
accijiil    speciem    ct    formaiii    Patris,     ut 


Ad 


li\  J  SENTENT.  DIST.  XXXI,  ART.  7  L^T  8. 


109 


l  4. 


forinam  naluroe  et  substantioe.  Spiritus 
autcm  sanctus  acclpit  essentiam  proce- 
dendo  quomodo  donum,  quod  de  sua  ra- 
tione  non  dicit  formam,  et  speciem  ejus 
a  quo  procedit  :  et  ideo  licet  id  quod 
est  species  sit  in  tribus,  tamen  ratio  spe- 
ciei  et  speciositas  dicit  magis  accessum 
et  convenientiam  ad  proprium  Eilii, 
quam  alicujus  aliorum. 

Ad  aliud  patet  solutio  per  dicta. 


eest.i.  Ad  m  quod  objicitur  de  secunda  diffi- 
**  nitione,  dicendum  quod  in  statuis  pro 
tanto  non  est  perfecta  reprjesentatio, 
quod  non  est  proportionata  quantitas  ; 
hic  autem  difllnitur  imago  implens  et 
reprsesentans  perfecle  id  cujus  esfimago. 

2.  Ad  alujd  dicendum,  quod  non  intelli- 
gitur  hic  de  indiscrelione  personse,  scd 
potius  de  indiscretione  convenientiae  in 
eo  in  quo  est  imago  :  si  enim  in  illa 
convenientia  discerneretur,  tunc  discon- 
veniret,  et  non  esset  imago. 

3.  Ad  ALiUD  dicendum,  quod  imago  dicit 
qualitatem  circa  quantilatem  dictam  ; 
et  ideo  potius  dicitur  similitudo  quam 
sequalitas,  ut  ratione  ejus  quod  est  quan- 
titas,  sequet  :  et  ratione  ejus  quod  ponit 
circa  quantitatera,  assimilet. 

aest.  2.  Ad  id  quod  ullerius  quseritur,  Quare 
species  Filio  sive  imagini  attribuitur, 
jam  in  prsehabitis  solutum  est. 


ARTICULUS  Yll. 

Qiiarc  iisus  atlribuitur  muneri  sive 
Spiritui  sancto  ? 


Tertio  quseritur,  Quare  usus  attribui- 
tur  muneri  ? 

1.  Usus  cnim  est  quod  in  facultatem 
voluntatis  assumitur,  ad  aliud  referre  : 
munus  autem  sive  donum  Spiritus  sancti 
non  refertur  ad  aliud  :  ergo  videtur, 
quod    non   convenit    ei    usus.    Si  dicas, 


quod  convenit  ei  por  clfectum  ;  quia 
bene  facit  uti  caiteris  donis  :  hoc  nihil 
est  :  cum  enim  appropriatum  Patris  et 
Fiiii  conveniat  eis  ab  eetcrno,  non  re- 
spondebit  directe  approprialum  Spiiitus 
sancti,  nisi  etiam  ab  aeterno  conveniat. 

2.  Prseterea,  In  Liticra  dicit  Augusti- 
nus,  quod  dilectio  Patris  et  Filii,  sive 
delectatio,  vel  feiicitas,  sive  beatiludo, 
vocata  est  usus  ab  Hilario  :  haec  autem 
ab  eeterno  conveniunt  :  ergo  et  usus. 

SoLUTio.  Leve  est  hic  solvere  :  quia 
uti  dupliciter  superius  est  difhnitum, 
scilicet  ad  uti  vioe,  et  uti  patrise.  1  ti 
enim  vise  est  id  quod  in  usum  venerit,  ad 
ahud  referre  quo  fruendum  est.  Uti  au- 
tem  patrise  quod  cadit  in  diflinilione 
frui,  sicut  supra  dixit  Augustinus,  quod 
frui  est  uti  cum  gaudio,  non  adhuc  spei, 
sed  jam  rei  :  et  secundum  lioc  utuntur 
se  Pater  et  Filius  :  et  usus  in  ratione  ad 
amorem  appropinquat  et  delectationcm 
quae  est  Spiritus  sanctus  :  quia  talem 
usum  non  facit  nisi  amor  et  delectatio. 

Et  per  hoc  patet  solutio  ad  totum. 


ARTICULUS  VIII. 


Utrum  Filius   hcne  dicatur  ars    Patri  ? 


Deinde  quseritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  in  hne  cap.  U,  «  Ars  qusedam  omni- 
potentis  ct  sapientis  Dei  plena  omniuyn 
rationum  viventium,  ctc.  » 

1.  Quidquid  enim  aliquis  cognoscit, 
arte  sua  cognoscit  :  si  ergo  Filius  est 
ars  Patris,  Pater  cognoscit  Filio. 

2.  Item,  In  Littcra  dicit  :  ft  Novit 
omnia  Deus  qux  ipse  fecit  per  artem  ip- 
sam  :  ergo  Pater  est  sapiens  Filio  quem 
genuit,  ut  videtur. 


SoLUTto.  lsta>  raliones  bene  conclude- 
rent  si  ars  et  intellectus  et  sapientia  pro- 
prie  dicerenlur  de   Filio,    et   non  appro- 


SolutiO. 


Soluiio. 


I 


MO                                     I).  AM{.  MA(;.  0111).  1>1{.KI). 

prialo.  lliule  vernni  esl,  (|ii()(l  Patci- oiii-  ccjnvonicnliain    ct    accossuni    dicunt    ad 

nia  cognoscit   in  arte  sua  et  in  intellectu  Filitini,    secunduni    (|uod   ipse    verhuni, 

suo  :  non  tamen   sequitur,  qnod   cogno-  niagis    quani    ad   Patreni    vel    Spiritum 

scul  Filio  :  quia  una  est    ars    trium,    et  sanclum  :  et  ideo  Filio  plus    quain    aliis 

unus  intellectus  trium,  sicul  una  essentia  appropriatur. 
trium  :  sed  intellectus  et  ars  et  sapientia 


fi.  Qiiod  carumdem  persnnarum   dis/i)ictio)iem  notal  Augiistimis  aliis  vcrbis  si/ic 

expressioiie  trium  perso)iarum  ? 

IIIikI  etiam  sciri  oporlet,  quod  earuiiulGin  Irium  personarum  (lisliuclio- 

iiem  Au^ustinus  ostendere  volens  sine  expressione  illarum  trium  proj)rie- 

tatum  superius  commemoratarum,  in  lihro  Ide  Doctrina  C/wi.stiana  sic  ait : 

In  Patre  est  unitas,  iii  Filio  (eqiialitas,  in  Spirilu  sancto  unitatis  a^qualila- 

tisque  concordia.  Et  lurc  tria  unum  omnia  propter  Patrem,  <pqualiaomnia 
propter  Filium,  connexa  omnia  propter  Spirituin  sanclum.  Itaque  Pater  et 

Filius  et  Spiritus  sauctus   et  singulus  quisque  liorum   Deus  est,  et  simul 

omnes  unus  Deus :  et    singulus  quisqiie   horum  plena  substantia  est,   et 

simul  omnes  una  substantia  Pater  nec  Filius  est,  nec  Spiritus  sanctus  :  et 

Filius  nec  Pater  est,  nec  Spirilus  sanctus  :    Spiritus   sanctus   nec  Pater 

est,  nec  Filius  :  sed  l*aler  lanlum  Pater,  etFilius  lantum  Filius,  et   Spiri- 

tus  sanclus  tantum  Spiritus   sanctus.  Eadem   tribus  ceternitas,  eadem   in- 

commutabilitas,    eadem    majeslas,    eadem   polestas.  In  bis  verbis   aperte 

insinuatur  personarum  trium  dislinctio. 


II.  Quarc  Patri  attribuatur  iniitas,  ct  Filio  sequaliias  ? 

Sed  plurimos  movet,  quod  Patri  attrihiiit  unitatem,  Filio  (Rqualitatem. 
Cum  enim  unitas  dicatur  secundum  substantiam,  non  tantum  in  Patre  est, 
sed  eliam  in  Filio  et  in  Sj)iritu  sancto :  et  cequalitas  una  est  Palris  et  Filii 
et  Spirilus  sancti.  (air  er^o  Palii  allribuitur  unitas,  et  Filio  a^qualilas? 
Forle  eadem  ratione  atlribuitur  Patri  unilas  secundum  Augustinum,  qua 
supra  eidem  a3lernitas  secundum  Ililarium  :  (|uia  videlicet  Pater  ita  est  ut 
ab  alio  non  sit :  et  quia  Filiuni  genuit  unum  secum  Deum,  et  Spiritussan- 
clus  ab  eo  procedit  unuscumeo  Deus.  Unitas  ergo  in  Patre  esse  dicilur, 
quia  nec  est  aliquid  aliud  a  quo  sit.  Non  cnim  abalio  est,  nec  ab  eo  aliquis 


t 


1 


IN  I  SENTEiYl.  DIST.   XXXI,  If,  ART.  9.  111 

vel  aliquidestab  («teriio,  quod  unumcum  eo  non  sit :  Filius  eniui  et  Spi- 
ritus  sanctus  unuin  sunt  cuni  Patre.  Unde  veritas  ait :  E(jo  et  Pater  unum 
sumus  '. 


ARTICULUS  IX. 


Quare  Palri  allrihuitur  unitas  ? 


Deinde  quseritur  de  hoc  quod  dicit  in 
tertia  parte,  ibi,  G,  «  Iltud  etiam  sciri 
oportet,  quod  eariandem,  etc.  » 

Et  quperuntur  tria  :  quorum  primum 
est,  Quare  Patii  atlribuitur  unitas  ? 

Secuudum,  Quare  Filio  eequalitas? 

Tertium,  Quare  Spiritui  sancto  cequa- 
litatis  et  unitatis  connexio  ? 

Ad  primum  proceditur  sic  : 

Innuit  enim  Dionysius  in  libro  de  Di- 
vinis  nominibus  ^,  unum  dici  sex  modis. 
Dicit  enim  sic  de  uno  :  Ununi  est  omnium 
inegressibililer  causa  :  nihil  enim  existen- 
tium  est  non  participans  uno.  Et  per  hoc 
innuit  unum  quod  estprincipium  entium, 
et  converlitur  cum  ente,  secundum  quod 
dicimus,  quod  unum  et  ens  sunt  princi- 
pia  transcendentia  omne  genus.  Et  sub- 
jungit  iterum  de  unitate,  dicens  :  Omnis 
numerus  unilate  participat  :  et  per  hoc 
videtur  innuere  unitatem  quse  est  princi- 
pium  numeri,  quia  unitas  est  potentia 
omnis  numerus.  Deinde  per  ordincm 
ponit  qualuor  modos  alios,  sic  dicens  : 
Nequeenim  est  multitudo  non  partici- 
pans  uno  :  sed  ea  quai  sunt  multa  parti- 
bus,.  sunt  unum  toto  :  et  (juoe  sunt  mul- 
ta  accidcntibus,  suut  unum  subjccto  : 
et  quae  sunt  multa  numero  et  virtutibus, 
sunt  unum  spccie  :  et  qute  sunt  multa 
speciebus,  sunt  unum  genere.  Ilis  ergo 
sex  modis  dicitur  unum  :  ita  quod  unum 


aliquo  modo  semper  dicitur  forma.  Aliiim 
modum  scptimum  ponit  unius  qui  est 
secundum  causam  efficientem,  sic  dicens : 
Quse  sunt  multa  processibus,  sunt  unum 
principio.  Alium  iterum,  scilicet  octa- 
vum  ponit  modum  secundum  universa- 
lem  omnium  causam,  sic  dicens  :  Non 
est  quod  omnium  est  causa  unum  mul- 
torum  unum  :  sed  ante  omne  unum  et 
multitudinem,  determinans.  Ad  hos  ergo 
modos  reducuntur  modi  unius  :  ita  quod 
sex  accipianlur  a  forma,  et  duo  a  causa 
efficienle  in  genere  vel  universali,  quse 
est  causa  prima.  Constat  autem,  quod 
unitas  non  convenit  Deo  nisi  ultimo  modo. 
Cum  igitur  illc  modus  conveniat  aequa- 
litcr  tribus  personis,  non  dicit  specialitcr 
appropriatum  Patris. 

Pr/ETErea,  Ulterius  quaeritur  de  divi-  Qusesiiunc. 
sione  Dionysii,  Quare   non   ponit   unum 
penes  matei-iam,  sicut  ipse  ponit  pencs 
eflicientem  ct  formam  ? 

Itern,  Efficicns  non  causat  unum,  ncc 
multum  in  rc  :  quia  ipse  est  extra  rem  : 
ergo  videtur,  quod  penes  efficientem  ni- 
hil  dicatur  unum. 

Item,  Philosophus  ponit  unum  perfe- 
ctum  :  et  hoc  non  tangit  hic. 

Item,  Ponitur  unum  per  accidens  tri- 
bus  modis,  scilicct  accidens  et  subjectum  : 
vel  duo  accidenlia  in  subjecto,  sicut 
grammaticum  et  album  in  Socrate  sunt 
unum:  vel  duo  accidentia  in  accidente 
tcrlio,  sicut  musicum  et  album  in  ve- 
niente  sunt  unum  :  et  hoc  non  tangitur 
hic. 

SoLUTio.   Dicendum,  quod  de   uno   et    soiuiio. 
unitate  non  est  hic  intenlio  principaUs  : 


*  Joau.  X,  30.  cap.  13. 

^  S.  Dio.Nvsius,    Lib.   de    Diviiiis    iiominibus, 


112 


D.   Al.n.   MATi.  OIU).   V\\Al\). 


sod  quiintuin  liic  .'^uflicit  ad  iut('Ui|j;('U- 
(iuui,  (juarc  uuilas  altril)uilur  Palri,  no- 
tanduui  quod  unitas  dc  sc  habct  tria, 
quando  pro[)ric  accipitur,  scilicet  indivi- 
sihilitatcin,  et  privationcni,  cl  i'ationem 
princi[)ii.  Kst  enini  unitas  et  indivisihilis, 
etestprima,  ct  est  principium  numeri  : 
ct  in  his  trihus  notioncs  Patris  vicinantur 
ei  :  quia  duplcx  est  divisio,  scilicct  in  se, 
et  cx  alio  exirc  pcr  divisioncm  :  in  se, 
sicut  quantuni  dividitur  :  exire  ab  alio 
pcr  divisioncm,  sicut  causatum  dividitur 
a  causa  :  et  sccundum  rationem  appro- 
ximandi  Patri  non  convcnit  in  sc  dividi, 
nec  alicui  [)crsonae :  scd  quodammodo 
Filius  et  Spiritus  sanctus  exeunl  a  Patrc, 
non  pcr  divisionem,  sed  pcr  distinctio- 
nem.  l*ater  autem  non  cst  cx  alio  ;  ct 
ideo  per  hoc  quod  non  cst  de  principio, 
ponit  convenicntiam  ad  rationem  unius. 

Item,  Unitas  est  prima  :  et  primum  est 
ante  quod  nihil  :  et  ideo  attrihuitur  Palri 
gratia  innascibilitatis, 

Item,  Tnilas  est  principium  facicns 
numerum  ex  sua  substantia  itcrata  :  ct 
per  hoc  competil  Patri  gratia  auctoritatis 
gencrandi  et  spirandi,  qui  dc  suhstantia 
sua  non  iterata,  sed  eadem  manente, 
producit  Filium  et  Spiritum  sanctum  : 
et  per  hoc  patet,  quod  juxta  secundum 
modum  sumitur  unitas  quae  appropriatur 
Patri.  Potest  etiam  sumi  juxta  primum 
modum  :  quia  principium  non  de  princi- 
pio  est,  in  quo  omnia  uniuntur  quoe  egre- 
diuntur  ex  ipso  :  sicut  est  Patcr,  ut  pro- 
hatur  in  nota  quae  hic  ponitur,  et  incipit : 
«  Si  quis  innascihilcm,  etc.  » 

Et  per  hoc  patel  solutio  omniuni  quc-e 
objccta  sunt  do  hoc  quod  Palri  non  dehet 
attribui  unitas. 

Ad  queest.  Ad  II)  quod  quseritur  de  divisione  Dio- 
nysii,  dicendum  quod  o[)tima  est  :  quia 
ipse  specialem  tractatum  in  codcm  capi- 
tulo  facit  de  pcrfeclo  :  tamen  potcst  rc- 
duci  ad  urmm  tcrtio  modo  diclum,  quod 
est  unum  toto  :  quia  dicit  Philosophus, 
«Tolum  ct  pcrfcclum  idcm  dico.  »  Omn(! 
autcm  unum  pcr-   accidcns   i-cducitur   ad 


uuuui  subjecto,  non  cnim  csl  accidcns 
accidcnti  nisi  suhjccto  :  ct  hcct  nuitcriali- 
lcr  [)()ssii  variari  Iioc  multis  modis,  ta- 
mcn  ornnes  reducuntur  ad  unum  subjc- 
cto.  Similiter  unum  continuitalc  rcduci- 
lur  ad  uuum  toto  :  quia  utrumque 
illorum  multitudincm  habet  in  potentia 
divisionis  [)artium. 

Quod  autcm  objicitur  de  causis,  di- 
cendum  quod  licet  res  non  sit  una,  vel 
multa  ex  causa  cfnciente  :  dico  tamen, 
quod  prima  mullitudo  causatur  a  distin- 
ctione  caus.-e  efficientis  et  ctrectus  :  ct 
ideo  etiam  in  aliquihus  non  potest  inve- 
niri  numerus,  nisi  per  distinctioncm  cau- 
sae  et  causati,  sicut  in  intelligentiis  se- 
cundum  eos  qui  ponunt  intelligentias 
suhstantias  separatas,  et  unam  sub  alia 
secundum  ordines  motorum  sphaerarum. 
Ycl  dicatur,  quod  est  causa  efficiens  ut 
efliciens  tantum,  et  est  causa  cfficicns 
cum  ratione  exemplaris  :  et  illa  secunda 
aliquando  est  in  qua  uniunlur  ea  quae 
sunt  unius  cxemplaris  :  sed  hoc  non  cst 
intentio  Dionysii,  scd  primum  :  quia 
unitas  principii  secundum  eum  minor  cst 
quam  unitas  generis. 

Si  autem  quaeritur,  Penes  quid  accipi- 
tur  divisio  ?  Potest  dici,  quod  iinum  di- 
citur  simpliciter,  et  secundum  quid  :  ct 
si  dicalur  secundum  quid,  quod  tuncerit 
unum  per  id  quod  est  extra  unum  :  et 
hoc  est  causa  efriciens  in  genere,  vel  uni- 
versalis:  et  sic  accipiuntur  duo  modi, 
scilicet  octavus,  et  septimus.  Si  autem 
dicilur  simplicitcr  unum  :  aut  perse,  aut 
per  accidcns.  Si  per  accidens  :  tunc  esl 
quartus  modus.  Si  aulem  dicitur  per  sc  : 
aut  a  forma  quae  dat  esse,  aut  a  forma 
quai  est  unitas  ipsa.  Et  si  al  forma  quae 
est  ipsa  unitas  secundum  quod  donomi- 
native  praedicatur  de  numcro,  sic  est  mo- 
dus  socundus.  Si  autem  a  forma  quae  dat 
esse  :  aut  illa  accipitur  ut  principium, 
aut  ut  detorminans  ot  distinguons  in  hoc 
cns  vel  illud.  Si  primo  modo  :  tunc  ost 
unum  convoi\sum  cum  ontc  :  et  sic  est 
modus  primus.  Si  secundo  modo  :  aut 
dat  ossc  naturcO  :   ct    sic  est   modus   ter- 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXI,  II,  ART.  10. 


113 


tius  :  quia  in  illo  comparatur  forma  to- 
tius  ad  partes  materiales,  quibus  datur 
esse  sccundum  naturam  ab  ipsa  forma. 
Aut  ut  dat  esse  rationis  :  et  hoc  aut  cst 
totum  essc,  et  sic  est  unum  specie  :  aut 
est  ut  pars  esse,  et  sic  est  unum  genere. 

Si  autem  qua^ritur,  Quarc  Dionysius, 
cum  tangit  unum  specie,  dicit  quod  sunt 
multain  Deo  nuraero,  aut  virtutc  ?  mul- 
titudo  enim  cujus  unitas  est  species,  non 
est  differens  virtute  tantum,  sed  numero, 
ut  videtur  :  quod  patet  etiam  per  speciei 
difrmitionem  quam  dat  Porphyrius,quod 
species  est,  quod  prsedicatur  de  pluribus 
differentibus  solo  numero.  Dicendum, 
quod  magis  simpliciter  et  absolute  cau- 
satur  a  materiae  divisione,  ut  supra  dixi- 
mus  :  sed  multitudo  in  sabstantiis  sepa- 
ratis  et  Angelis  est  per  numerum  ejus 
quod  est,  et  numerus  ilhus  cognoscitur 
distinctione  virtutum.  Cum  igitur  in  tria 
dividantur  superccelestes  essentise,  scili- 
cet  in  substantiam,  et  virtutem,  et  ope- 
rationem,  cognoscimus  nos  numcrum 
per  operationcm  et  virtutem  in  alia  pro- 
portione  potestatis  se  habentem  ad  sub- 
stantiam  in  illo  et  in  illo  Angelo  :  ct  ideo 
ponit  multitudinem  virtutis  cum  multi- 
tudine  materiali.  Utrum  autem  Angeli 
difTerant  specie,  vel  non,  aliaest  qua^stio. 

Ad  hoc  quod  objicitur  de  causa  mate- 
riali  et  finali,  dicendum  quod  fmabs  est 
consequens  rem  perfectam  :  et  ideo 
unum  non  accipitur  ab  ipsa.  In  materiali 
autem  unum  et  muitum  est  in  potentia. 
Cum  igitur  unum  sequatur  esse,  sequitur 
formam  ut  dantem  esse,  et  cfricientem  ut 
facientem  esse. 


ARTICULUS  X. 

Quare    xqualitas    attribuiiur   Filio,    ct 
etiam  similitudo  ? 


Secundo  quaeritur, 

1.    Quare   ffiqualitas  attribuitur  Filio, 

XXVI 


cum   supra  determinatum  sit  quod  con- 
venit  fequaliter  tribus  ? 

2.  Item,  Si  ego  sum  aequalis  tibi,  be- 
ne  sequitur,  quod  tu  etiam  es  aequalis 
mihi  :  ergo  a  simili  Filius  est  aequalis 
Patri,  et  Patcr  est  aequalis  Filio. 

3.  Forte  dices,  sicut  communitcr  dici- 
tur,  quod  ratio  sequalitatis  incipit  in  se- 
cundo,  et  non  in  pi'imo  :  quia  omnis  pro- 
portio  et  comparatio  prseponit  sibi  id  ad 
quod  ost  proportio  et  comparatio  :  et 
idco  cum  Pater  sit  non  ab  alio,  non  ex- 
cedit  ratio  aequalitatis  ad  rationem  pro- 
prii  Patris.  Contra,  quia  secundum  hoc 
et  Spiritui  sancto  appropriandaest  aequa- 
litas,  sicut  Filio. 

4.  Praeterea,  Falsum  videris  dicere  :  in 
geometricis  enim  saepe  facis  demonstra- 
tiones  supponentes,  quod  idem  angulus 
est  aequalis  sibi  :  ergo  aequalitas  videtur 
esse  in  uno. 

5.  Praetcrea,  Cum  similitudo  etiam  in- 
cipiat  in  secundo,  praeponendo  sibi  eum 
cui  est  similis,  quare  non  appropriatur 
Filio  similitudo  sicut  aequalitas  ? 

SoLUTio.    Dicendum,    quod   aequalitas    soiutio. 
attribuitur  Filio   gratia  imaginis,  ad  cu- 
jus    notionem    accedit  propinqua    ratio 
aequalitatis  :  sequitur  enim,  si  est  imago, 
quod  est  aequalis,  et  non  convertitur. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  com-  ^d  i. 
munis  aequalitas  determinata  est  supra, 
ratione  ejusin  quo  est  aequalitas  :  et  haec 
est  indilferens  essentia,  et  sic  attribuitur 
tribus  aequahter.  Si  aulem  consideretur 
ratio  nominis,  vicinius  se  habet  ad  ima- 
ginem  quam  ad  alterum. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  hocsequitur  a<i  2. 
gratia  ejus  in  quo  est  aequalitas,  quod 
inest  mihi,  et  tibi  :  sed  tamen  ratio 
aequalitatis  incipit  in  eo  in  quo  aequali- 
tas  est  facta,non  in  illo  in  quo  est  primo 
tanta  quantitas  ;  et  ideo  cuni  Filius  in- 
ditTcrentcm  quanlitatem  virtualem  habeat 
a  Patre,  Pater  autcm  non  ab  alio,  vi- 
cinius  se  luibet.Tqualitas  ad  1^'ilium,  quam 
ad   Patrem. 

Ad  alild  dicendum,    quod  solutio  est      Ad  3. 

8 


li 


1).  ALB.  MAG.  OI{I).  IMLEI). 


bona.  A(l  id  quod  coiitra  ubjicitur,  di- 
ceiKhiiu  quod  Spirilus  sanctus  est  qui- 
doui  aMjualis,  sod  hic  rationem  cEcjuahta- 
tis  non  liahcla  rationo  cmanationis  :  (|uia 
noniino  doni  non  nccessario  signiiicatur 
aliquid  lOqualc  donatori,  sicut  noniinc 
iinai,anis  ot  lilii  sii^nilicatur  (oquale  [)cr 
naturam. 

^j  4  Ai)  ALiiD  dicendum,  quod  anjj;ulo  uni 

iil  uni  non  accidit  ;oqualitas,  sod  potius 
ul  loforlur  ad  diversos  quibus  inloUijri- 
turaddi,  vol  subtrahi :  ot  ^ralia  illorum 
(liversorum  dicitur  sequale  addi,  vol  sub- 
trahi. 

Ad  5.  -'^^  ULTiMUM  diccndum,  quod  similitudo 

diminulo  dicit  convenientiam.  Quan- 
tumcumquo  enim  conveniat  cum  altoro, 
simileerit  :  sednonaequale  erit,  nisi  con- 
veriiat  in  tanta  quantitatc  virlutis  :  et 
per  consequens  oportet  convenire  in  tota 
essentia. 


tur  Spirilui  sancto  a^qualitatis  ot  unilatis 
concordia  vel  connoxio.  Nexus  enim  ost 
intornoxa  :  S[)iritus  autom  sanctus  so- 
cuiidum  ordinom  natura;  ost  ex  l*atre  et 
l''ilio  :  et  ideo  in  nominando  oxprimi- 
tur. 

SoLUTio.  Sicut  supra  patuit,  S[)irilus  soiuiio 
sanctus  cst  nexus  procodons  a  Patre  el 
h^ilio,  per  boc  quod  ost  amor  ulriusque, 
id  est,  ab  utroquc  :  non  enim  amor  pro- 
codit  tantum  ab  amante,  sed  otiam  unit 
amantem  cum  amato  :  et  j^ralia  illius 
unionis  dicitur  nexus  ab  Augustino. 

Ad  objectum  contra,  dicendum  quod 
est  nexus  quasi  vi  vinciens,  et  ille  pot- 
est  super  connexa,  et  est  inter  ea  qua3 
connectit  quasi  medium  :  sed  nexus  quo 
Spiritus  sanctus  dicitur  nexus,  non  vi 
sed  dulcedine  qucE  emanat  ab  amantibus, 
dulciter  nectit  :  et  ideo  per  ordincm  na- 
turaeestab  utroque  connexorum  :  et  in 
noininatione  personarum  ab  Ecclesia 
exprimitur post  utrumque. 


ARTICULUS   XI. 


Ulnim  Spiritui  sanclo  dchitat  attribui 
7initatis  et  cec^ualitatis  concordia  sive 
connexio  ? 


Deindc  quseritur  de  hoc  quod  attribui- 


I.  Quare  Pater  et  Filius  dicantur  esse  unum  vel  unus  Deus,  sed  non  unus  ?  quia  res 
ejusdem  naturse  recte  possunt  dici  unum  simpliciter  esse,  el  cum  adjectione  :  res 
vero  diversss  naturae  non  possunt  dici  wium,  nisi  dicatur  quid  unum. 


I 


♦ 


Ilic  dici  oportct,  quod  Pater  et  Filius  et  Spiritus  sanctus  recte  dicunlur 
esse  unum,  et  unus  Deus,  sed  non  unus.  lles  enim  dua3  vel  plures  recte 
possunl  dici  unumesse,  sisint  unius  essentiae,  et  earum  una  sit  natuia  : 
unus  aulem  vel  una  non  polest  dici  de  diversis  rebus,  nisi  addatur  quid 
unus  vel  una  :  quo  addito,  recte  potesl  dici  de  rebus  et  unius  et  diversa3 


IN  1  SENTENT.  DIST.  XXXI,  I.  115 

substantije.  Unde  Augustinus  in    libro   VI  dc    Trinitale  '  sic  ait  :  Nescio 
utruni  invoniatur  in  Scripturis  dictum,  unum  sunt^  quoruni  est  diversa  na- 
t  ura.  Si  autem  et  aliqua  plura  sunt  ejusdem   naturae  et  diversa  sentiant, 
non  sunl  unum  in  quantum  diversa  sentiunt.  (lum  ergo  sic   dicitur  unum, 
ut  non  addalurquid  unum,  et  plura  unum   dicuntur  eadeni   natura  atque 
essentia  :  non  dissidens  neque  dissentiens  significatur.    Unde  Paulus  et 
Apollo,  qui  et  ambo  homines  erant,  et  idem  sentiebant,  unum  esse  dicun- 
tur,  cum  dicitur  :  Qui  autem  plantat  et  qui  riyat,  unum  sunt  ^  Gum  vero 
(iMxiuv  quid  unum,  potest  significari   aliquid  ex  pluribus   ununi  factum," 
quamvis  diversa  natura  :  sicut  anima  et  corpus  non  possunt   utique   dici 
unum  (quid  enim  tam   diversum  ?)  nisi  addatur  vel   subintelligatur  quid 
iinum,  scilicet  unus  homo.  Unde  Apostolus,  Qui  adluEret^  \\\i\w\i,  Domino^ 
iimis  spiritus  est  \  Non  dixit,  uniis  est  vel  unum  sunt,  sed  diM\(\\ispiritus. 
Diversi  sunt  enim  natura  spiritus  hominis  et  spiritus  Dei  :  sed  in  ha^rendo 
fit  spiritus  hominis  unus  spiritus  cum  Deo,  quia  particeps  fit  veritatis  et 
beatitudinisillius.  Si  ergo  de  his  qua3  diversae  substantise  sunt,  recte  dicilur 
quod  sint  unus  spiritus :  quanto  magis   qui   unius   substantite   sunt,  recte 
dicuntur  unus  Deus  esse  ?  Pater  ergo  et  Filius  unum  sunt,    utique  secun- 
dum  unitatem  essentice,  et  unus  Deus  :  in  quo  et  Ariana  htPresis  damna- 
tur,  quffi  Patrem  et  Filium  et  Spiritum  sanctum  (ut  ait  Augustinus  in  libro 
de  Ilxresibus '')  non  vult  esse  unius  ejusdemque  substantia:^,  atque  naturoe, 
vel  ut  ex  expressius  dicatur,  essenticc  :  quff!  Grffice  dicitur  oiiQia  :  sed  Fi- 
lium  esse  creaturam.  Nec  non  et  Sabelliana,   quce  (ut   ait  Augustinus   in 
eodem  libro  ')  dicebat  Christum  eumdem  ipsum  et  Patrem   ct  Spiritum 
sanctum  esse  :    utesset  Trinitas  nominum    sine  substantia   personarum. 
Utramque  pestem  (ut  ait  Augustinus  su\^er  Joan?iem)  ebdit  veritas  diccns, 
Ffjo  et  Pater  unum  sumus^.  Utrumque  audi  et  adverte,  et   unum,  et  su- 
mus  :  et  a  Charybdi  et  a  Scylla  liberaberis.  Quod  enim  dixit  unum,  bberat 
te  ab  Ario  :  quod  dixit  sumus,  liberat  a  Sabellio.   Si  unum,  ergo  nou  di- 
versum  :  si  sumus,  ergo  Pater  et  Filius.  Sumus  enim  non  diceret  de  uno  : 
nec  ununi  de  diverso.  Erubescant  ergo  SabelUani,    qui  dicunt  ipsum  esse 
Patrem  qui  est  Filius,  confundentes  personas  :  qui  et  dicti  sunt  Patripas- 
siani,  quia  ^  dicuntPatrem  fuisse  passum.  Ariani  vero   dicunt  aUud  Patrem 


'  S.  AuGUsTiNus  Lib.  VI  de 'Trinitate,  cap.  3. 

^  I  ad    Corintii.    in,  8. 

3  I  ad  Goriiith.   vi,  17. 

*  S.  AuGusriNus,  Lib.  de  Ilajresibus,  Art.  49, 

^  Idem,  Ibidem,  Art.  41. 

^  Joan.  X,  30. 

"^  Edit.  J.  Alleauine,  qul. 


116  1).  AI.B.  MAG.  OUn.   PRyED. 

esse,  aliud  l''iliiiin,  iioii  iiiiani  siil)slanliain,  scd  duas  :  l^ilrcin  inajoroin, 
Filiuin  minorein.  .\<di  lioc  dicore  lu,  (ialliolice.  lu  medio  ergo  naviya, 
ulruinque  periculosuni  lilliis  '  devila  :  et  dic,  l^aler  patei'  est,  et  Filius  filius 
est.  Aliiis  Paler,  aliiis  Filius  :  sed  non  aliud,  iino  lioc  ipsuin,  quia  nnus 
Deus.  Kcce  responsuni  ^  est  quare  unitas  in  Patre  esse  dicalur,  cuin  tres  illi 
unuin  sint. 


K.  Quare  dicalur  e.sse  sequalilas  in  Filio,  cum  sil  wia  aequalilas  triuin  ? 

Nunc  videainus  quare  aM|ualitas  dicatur  esse  in  Filio,  cuin  una  et  suinina 
cequalitas  sit  triuin.  Hoc  ideo  forte  dicluin  est,  quia  Filius  genitus  est  a 
Patre  (Cqualis  gig-nenli,  et  dono  quod  ab  utroque  procedit  :  et  ideo  illa  tria 
dicunturesse  tequalia  propler  Filium.  Filius  enim  habet  a  Patre,  ut  sit  ei 
cpqualis  et  Spiritui  sancto  :  et  Sj)iritus  sanctus  ab  utroque  habet,  ut  sit 
aMpialis  utrique.  Hoc  autem  sine  assertionis  supercilio  et  majoris  intelli- 
j^entia;  pra\judicio  dicimus,  malentes  in  apertione  tam  clausorum  sermo- 
num  peritiores  audire,  quam  aliquid  aliis  influere. 


L.  Quare  in  Spiritu  sancto  dicalur  esse  utriusque  concordia  vel  connexio  ? 


Quod  autem  in  Spiritu  sanclo  dicilur  esse  utriusque  concordia,  et  per 
eum  onmia  connexa,  facilior  est  [ntelligentia  nobis  prccmissa  ad  mentem 
revocantibus.  Supra  enim  secundum  auctoritates  Sanclorum  dictum  est, 
quod  Spiritus  sanctus  amor  est  quo  Pater  diligit  Filium,  et  Filius  Patrem. 
Recte  erf^o  Spiritus  sanctus  dicitur  connexio  vel  concordia  Patris  et  Filii, 
el  per  eum  oinnia  connexa.  Unde  Augustinus  in  Whvo  \  dQ  Trinilatc  : 
(^ommunio  qua^dam  consubstantialis  Patris  et  Filii  est  amboruin  Spiritus 
sanclus^  Idem,  iii  libro  Vil  de  Trlnilate  :  S{)iiitus  sanctus  est  summa  cha- 
ritas,  utrumque  conjungens,  nosque  subjungens  '. 


•  Edit.  J.  Allcaumo,  latm. 
^  Ibidem,  ostensum. 

^  S.  AuGUsTiNcs,  libro  V  ilr  Trinilalf',  cap.  11. 

*  Idem,  [,ib.  VH  do  Trinitalc,  cajt.  3. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXI,  L,  ART.   12  ET  13. 


117 


ARTICULUS  XII. 


An  Pater  et  Filius  dici  possimt  unus  ? 


Deindc  quseritur  de  hoc  quod  dicit  in 
Littera,  ibi,  I,  «  Hic  dici  oportet,  quod 
Pater  et  Filius  et  Spiritus  sanctus  recte 
dicuntur  esse  unum,  etc.  » 

Videtur  enim,  quod  unus  absolute  de- 
beant  dici  :  quia 

1.  Unus  est  unum  cssentiale,  cum 
omne  unum  sit  a  forma  :  ergo  Pater  et 
Filius  sunt  unus,  sicut  una  natura. 

2.  Item,  Cum  dico,  unus  Deus,  si 
unus  notat  distinctionem,  ut  dicit  IMa- 
gister,  tunc  trahet  hunc  terminum,  Deus, 
ad  standum  pro  persona :  et  tunc  erit 
pro  qualibet  persona  locutio  falsa  :  ergo 
videtur,  quod  Pater  et  Filius  non  sunt 
unus  Deus. 

3.  Item,  Plus  diflerunt  hoc  album  et 
hoc  musicum  in  Socrate,  quam  Pater  et 
Filius.  Probatio.  DifTerunt  enim  per  al- 
bedinem  et  musicam,  quae  sunt  entia 
absoluta :  licet  conveniant  in  subjecto. 
Pater  autem  et  Filius  non  distinguuntur 
per  aliquid  absolutum  :  ergo  cum  possum 
dicere,  hoc  album  et  hoc  musicum  So- 
crate  demonstrato,  est  unus,  ila  quod 
unus  substantivetur,  videtur  quod  multo 
magis  possim  dicerc,  Pater  et  Filius  sunt 
unus  :  et  hoc  negat  in  Littera. 

tio.  SoLUTio.  Dicendum,  quod  non  potest 
dici,  Pater  et  Filius  sunt  unus  :  et  ratio 
ssepe  dicta  est,  quia  unus  in  masculino 
signat  ens  formatum,  quod  convenit  ra- 
tioni  personse :  in  neutro  autem  ens  in- 
forme,  quod  convenit  essentise  :  ct  ideo 
nec  adjective  nec  substantive  potest  dici, 
Pater  et  Filius  sunt  unus  :  et  per  hoc 
patet  solutio  ad  primum  et  secundum. 

3  Ad  aliud   dicendum,    quod    dnpliciter 

significalur  distinctio,  scilicet  ut  concc- 
pla,  etut  exercita  :  sicut  SophisteT  dicunt 


de  negatione,  cum  dicitur  tiego,  gas,  si- 
gnificatur  negatio  ut  concepta,  quae  non 
habet  actum  negationis  :  et  ideo  propo- 
sitio  in  qua  ponitur,  est  affirmativa :  ut 
cum  dicitur,  nego  mundum  fuisse  ab 
aeterno.  Est  autem  negatio  significata  ut 
exercita,  quae  habet  negationis  actum,  et 
ideo  facit  orationem  negativam,  qucE  si- 
gnificatur  cum  dicitur,  ego  non  sum  asi- 
nus,  nemo  est  leo,  nullus  homo  est  lapis, 
et  hujusmodi.  Similiter  in  divinis  quae- 
dam  nomina  significant  distinctionem 
implicite,  ut  termini  numerales  :  quaedam 
autem  ut  conceptam,  sicut  distinctum, 
relatum,  et  hujusmodi :  quaedam  autem 
ut  exercitam  :  ut  cum  dicitur  generans, 
vel  genitus,  et  hujusmodi.  Et  illa  sola 
trahunt  hunc  terminum,  Deus,  et  quos- 
dam  alios  substantiam  significantes  ad 
standum  pro  persona  :  et  ideo  non  pos- 
sumus  dicere,  Pater  est  alius  Deus  quam 
Filius,  vel  distinctus  Deus  a  Filio,  sed 
unus  Deus  cum  Filio,  et  Deus  generans 
Deum  Filium  :  cum  enim  alius  et  distin- 
ctus  non  significent  nisi  conceptum  dis- 
tinctionis,  conceptum  illum  ponent  circa 
formam  significatam  in  Iioc  nomine, 
Deus:  et  ideo  falsificatur  locutio. 


ARTICULUS  XIII. 

An  Paulus  et  Apollo,  et  qui  plantat  et 
qui  rigat^  possunt   dici  unum  ? 


Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit,  ibi, 
in  mcdio  cap.  I,  «  Paulus  et  Apollo, 
qul  et  ambo  ho?nines  erant,  et  idem  sen- 
tiebant,  etc.  » 

l.Nonenim  videtur  sufficere  ad  hoc 
quod  dicantur  ununi,  quia  homines  sunt, 
ct  unum  subjiciunt  :  quia  talis  unitas 
simpliciter  relinquit  pluralitatem  :  ergo 
non  dicuntur  simpliciler  unum. 

ItiMU,  Si  dicas,  quod  uniuntur  in  indi- 
visibili  spiritu  :  hoc  niliil  est :  quia  hoc 
facit    esse   unum    Spiritum,    ut   dicit  in 


118 


I).  AIJ{.  MAG.  OUl).  PILED 


Liltera,  ct  non  absolulo  esl  unuin.  llic 
aulcin  dicilur  siinj)licilcr,  quoil  qui  plan- 
lul  'A  qui  rigal,  unum  sunl. 

2.  Pra?tcrea,  Vidclur  cssc  convcnienlia 
cliani  in  placcnlia  niali  :  nunujuid  a  lali 
jilaccnlia  possuinus  illos  diccrc  unnin  ? 
Conslat,  quod  non  :  eruo  nec  liic  l*aulus 
et  Apolio  sunt  unum. 

H.  Itcm,  Ouandoque  dissentiunt  l)oni 
inter  se,  ct  utcrquc  hcnc  ct  meritorie 
movetur  :  ergo  videtur,  quod  non  a  con- 
sensu  possint  dici  unum. 

soiutio.  SoLUTio.  Dicendum,  nuod  l*aulus  et 
Apollo  nicuntur  unum  in  natura,  natura 
quodammodo  sumpta,  et  non  simpli- 
citcr.  Est  cnim  natura  ex  qua  pullulat 
puUulans  j)rimum,  et  sic  (idcs  in  primis 
fundatoribus  Ecclesiae  fuit  in  rationc  na- 
tura?  :  et  cst  adhuc  in  praedicantibus 
fulem,  ul  natura  talis  :  et  in  illa  natura 
uniti  erant  Paulus  ct  Apollo :  ct  iste  in- 
tcUcctus  accipitur  ex  Glossa  ibidcm  : 
quia  vult,  quod  fuerint  unum  natura  in 
plantando  et  rigando  :  et  bcne  con- 
ccdo,  quod  illa  solutio  nulla  est,  quae 
dicit  illa  csse  unum  quae  uniuntur  in  indi- 
visibili  primo  pcr  conscnsum  et  amo- 
rcm  :  non  cnim  sunt  unum  nisi  quid  ad- 
datur,  scilicct  unum,  sicut  spiritus  unus, 
vel  cor  unum,  et  anima  una,  et  bujus- 
modi. 

^j  2.  -^D   iD  autcm    quod  quaeritur,    IJtrum 

conscntientcs  in  aliquo.  possint  dici 
unum,  vcl  aliquid  unum,  ut  spiritus,  vcl 
cor,  ct  hujusmodi  ?J)icendum,  quod  non. 
Conscnsus  enim  illorum  in  eo  est  quod 
non  unit  in  aliquo,  sed  potius  dividitur 
secundum  quod  habetur  ab  illis. 

;yj  3  Ad  alud  dicendum,    quod  bcne  pos- 

sunt  Sancti  disscnlire  in  volito,  sed  in 
forma  et  fine  volendi  non  dissentiunt : 
quia  quilibct  vult  hoc  quod  vult  ex  cha- 
ritatc,  et  propter  Deum,  ctiam  si  diversa 
velint  interdum,  sicut  et  Angeli  in  ccelo. 


Ainn:iiLi;s  xiv. 

Itruui  /josilis  duo/jus  hinnscibilibus,  se- 
qu('r<'lur  duos  esse  Deos  ?  et,  An  Filius 
capid  omnium  cst,  et  rnpui  Christi 
Deus  ?  et,  An  universae  creaturie  refe- 
rantur  ad  Deum  ? 


Deinde  quaeritur  de  nolulis  hic  ab  TTi- 
lario  positis  :  ct  primo  de  illa  :  «  Si  quis 
innnscibilon,  etc.  » 

Ihec  enim  inducitur  ad  hoc  quod  per 
eam  probatur,  quod  innascibili  j)roprie 
convcnitunum  esse. 

1.  Quod  autcm  dicit,  quod  positis  duo- 
bus  innascibilibus,  sequitur  duos  deos 
csse,  vidctur  non  scqui  :  quia  relaliones 
non  distinguunl  esscntiam,  sed  personas 
tantum  :  cum  autcm  dicuntur  duo  dii, 
lioc  essct  per  divisionem  essentiaB. 

2.  Ttem,  Innascibililas  est  negatio  po- 
tius  quam  affirmatio,  ut  supra  habitum 
est  '  :  ergo  ex  multitudinc  illius  non  sc- 
quitui-  multitudo  deorum. 

Pr.i:terea  quaeritur  dc  hoc   quod   dicit    Queast 
in    hac  cadcm    nota,  quod  «  caput  om- 
nium  est  Filius^  et  caput  Christi  Deus  ?  » 

1.  Aulcnim  cum  dicitur  caput  omnium 
Kilius,  intclligitur  caput  pcr  naturae  con- 
formitalem,  aut  per  deitatem.  Si  primo 
modo  :   tunc    Filius    non   cst  caput  om- 


nium. 


2.  Praeterca,  Tunc  caput  acciperetur 
sequivoce  in  verbo  sequenti :  quia  per 
humanitalem  Christus  est  capul  onmium 
hominum,  vcl  ad  minus  in  humanitatc  : 
ct  hoc  modo  suum  capul  non  cst  Dcus 
Patcr.  Si  autcm  intclligitur  per  deita- 
tem,  hoc  modo  T^ater  non  videtur  esse 
caput  Filii  :  quia  non  est  major  ipso  : 
caput  autcm  dicit  rationem  altitudinis  et 
gradus.    Si    dicas,    quod    non  dicit  gra- 


I 


«  Cf.  Supra,  Dist.  XXVIII. 


m  I  SENTENT.  DIST.  XXXI,  L,  ART.  li. 


119 


2. 


duni,   sed   principium.    Gontra   hoc   est  Ad  m  quod  ulterius    quaerilur,   dicen- Ad  qusest.s. 

quod  habelur  in  Littera  in  (inc  ejusdem      dum  mcojudicio,   quod  non   est   imme- 

diata  relatio  duorum  in  unum  secundum 
ordinem  naturae,  et  ideo  constat  errarc 
GrsBCos  :  unde  Spiritus  missus  convertit 
in  se  et  in  Filium,  et  Filius  in  se  et  in 
Patrem  :  et  ibi  cessat  rehatio  ad  alium. 
Sed    tamen    una    conversio  est  in  tres, 


nolulae,    ubi    dicit,  quod  ad  unum  Deum 

omnia  h 

feruntur 


omnia  hoc  gradu  et  hac  confessione    rc- 


Ulterius  qugeritur  adhuc  de  hoc  quod 
dicit  in  eadem  nota  :  «  Sic  enim  adunum 


initiabilem,  omnium   initium  per  Filium      secundum  quod  primum    sumitur  in  or- 

universa   referimus.  »  dine    essentiarum  :   et    sic  non  loquitur 

Yidetur  enim,  quod  immediata  i-elatio      Hilarius,  sed  communiter  secundum  quod 


creaturae  sit  in  duos,  scilicet  Filium, 
ct  Spiritum  sanctum  :  quia  illi  ambo 
missi  sunt  ad  reducendam  rationalem 
creaturam,  et  sic  immediata  relatio  duo- 
rum  est  in  unum  :  erc^o  non  salvatur 
ordo  naturae  :  quia  in  nuHo  orcUne  duo 
ex  aequo  rcferuntur  ad  unum  :    quia  con- 


fit  conversio  tam  in  essentiam  primam, 
quam  in  relationem  personarum  ad  invi- 
cem.  Persona  enim  quae  est  ab  alia,  re- 
fert  in  eam  per  naturae  ordinem  quod 
habet  ab  ea. 

Alia  notula  Hilarii  incipit  infra,  «  Mi- 
nus  forte  expresse  videtur,  etc.  :  »  et  illa 


tingeret,  quod  iUa  duo  in  se  non  habc-     deberet  cadere  in  principio  istius  dislin- 


ctionis  in  qua  agitur  de  simili  et  an[uali. 
Est  autem  intentio  Hilarii  loqui  contra 
haereticos  SabelHanos,  qui  etiam  Patri- 
passiani  dicuntur,  quia  Patrem  in  Filio 
passum  fuisse  dicunt :  et  dicit,  quod  Sin- 
deus  primo  dixerat,  quod  tres  personae 
tres  erant  per  substantiam,  et  pcr  con- 
sonantiam  unum  :  et  ideo   Ariani    dixe- 


rent  ordinem  :  et   hoc   esse    non  potcst 
in  ahquo  in  quo  ponitur  ordo  naturae. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  Hilarius 
sul)tiliter  et  bene  locutus  est  hic.  Sicut 
enim  supra  diximus,  in  omni  ordine  na- 
turae  est  ponere  principium  illius  ordinis, 
ex  quo  alii,  et  ipse  non    ex  alio,    et    ex 

quo  alius  qui   ex  alio,  et  qui  ex  alio    ex  runt  tres  substantias,  et  non  esse    unum 

quo    nullus  :   quia  aliter  non  staret  ordo  ens   nisi    in    consonantia  voluntatis  :  et 

naturae,  et  esset  inordinatio ;   et    ideo   si  dicit,  quod  hoc  non  fuit  inlentionis  Pa- 

duo   innascibiles  ponerentur,  essent  duo  trum  ut  adstruercnt  haeresim,  scd  exclu- 

qui  non  ab  alio  ex  quibus  alii.  Gum  igi-  derent  crrorom  Sabellii,  qui  numero  no- 

tur  illi  non   distinguerentur  in  proprieta-  tionum   eludit,    id   est,    falsificat   nume- 

tihus,  cum  uterque  esset  principium  non  rum    personarum,    diccns     eumdem     in 

de  principio,   oportcret    quod  differrent  substantia  et  persona  esse    Patrem   cum 

per  essentiam,  et  sic  essent  duo    dii :   et  vellet,    et    cum    vellet    Filium,   et    cum 

haec  est  intentio  Ililarii.  vellet  Spiritum  sanctum.  Unde  intende- 

DiCENDUM  ergo  ad  primum,  quod   no-  runt,     quod    acciperetur     substantia  ab 

tiones    non  dividunt:    scd    ordo   naturae  actu  substanti   pro    subsistentia    et   pcr- 


exigerethoc,  ut  jam  patuit.  Perhocetiam 
patet  solutio  ad  sequens, 

Ad  iD  quod  ulterius  quaeritur,  dicen- 
dum  quod  caimt  accipitur  secundum  dei- 
tatem  utrobique,  et  non  dicit  gradum  in 
Patre  respectu  Filii,  sed  principium  tan- 
tum  :  sed  ponit  principium  et  gradum 
respectu  naturoe  :  et  hunc  gradum  intelli- 
git  Hilarius. 


sona  :  et  consonantia  non  diceret  tantum 
conformitatem  voluntatum,  scd  unitatem 
essentiae  ct  connexionem,  quae  est  Spi- 
ritus  sanctus  :  et  ideo  consonantia  quae 
importat  utrumque,  convenientius  di- 
cebatur^  quam  unitas  essentia",  qu»  tan- 
tum  alterum  importabat. 

In  aliis    autem  Littera    est  manifcsta 
per  se. 


120  1).   ALI5.  MA(j.  UUl).  14LEI). 


DISTINCTIO  XXXII. 

>lovct  ol  solvil  (liihiliilioiKMii  orlaiii  c\  a|)|)i'0|>riiilioii<'  qiiii  Spiriliii 
siiiiclo  appi-opriiiliii'  4*oii<M)r<liii  iii  fiiK^  prtceedcMiliK  (lisliiiclionis, 
ibi,    ((   (JiKXl    iiiil<Mii    iii    Spirilii    siiii<*lo.   » 


A.  Utnim   Pater  vel  Films   Spiritu  sancto  '   diligal,  ciim  dilitjerc  idem  Dco  sit 

quod  cssc  ? 

Ilic  oritur  qucTstio  ex  pr.pdictis  dorlLicla.  Dicluui  est  eniui  su])ra,  atque 
Sanctorum  auctorilalibus  ostensuin,  quod  Sj)iriUis  sanctus  est  cominiinio 
Patris  et  Filii,  et  amor  quo  Pater  et  Filius  se  invicom  dili<;unl.  Ideo  qua^- 
ritur,  Utrum  Pater  vel  Fillus  per  Spiritum  sanctum  diligat.  Quod  utique 
videtur  oporlere  dici  secundum  auctoritales  suj)ra  |)osilas,  quibus  ostendi- 
tur  Spiritum  sanclum  esso,  quogenitusa  gif^nente  dibf^atur,  j:,enitoreu)que 
suum  dibgat.  Sed  e  contra,  si  Pater  vel  Filius  dicatur  dibgere  per  Spiri- 
tum  sanctum,  videluresse  perS])irituin  sanclum  :  quia  non  est  aliud  Deo 
esse,  et  abud  dibgere,  sed  idein  :  quia,  ut  ait  Auguslinus  in  Hbro  XV  de 
Trinitate  :  Ouidquid  socunduin  quabtates  in  illa  simplici  natura  dici  vide- 
tur,  secundum  essentiam  est  intelligendum,  ul  bonus,  magnus,  immortalis, 
sapiens,  dibj^ons,  et  bujusmodi  ^  Idooquo  si  Paler  vel  Filius  diligit  per 
Spiriluin  sanctum,  per  ipsuin  Si^iiilum  esse  vidotur  :  neque  tantum  essen- 
tia  sua  diligit,  sed  etiam  dono. 


I 


B.  Uxc  qusestio  insolubilis  est,   humanum  superayis  sensum  :  in  qua  aucloritatcs  sibi 

occurrunl .  | 

Huic  qucnnslioni,  cum  multiludinem  'niiniiP  profunditatis  contineat,  id  so- 
lum  respondemus,  quod  Augustinus  significaro  vidotur,  scilicel  quod  Pa- 
ter  et  Filius  se  dibgant,  et  unitatem  servent,  non  solum    essentia  sua,  sed       < 


*  Edit.  J.  Alleauine,  pcr  Spirilum  sanctum. 

*  S.  Aloustincs,  Lib.  XV  de  Triiiitate,  cap.  JJ. 
3  Edit  .1.  AUoaume,  altitudinem. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXII,  A,  ART.  I.  121 

suo  dono  proprio  :  qaod  licet  SLipra  posituin  sil,  ilerare  taiuen  non  piget, 
quia  sic  expedit.  Ait  ergo  Augustinus  in  lil^nj  VI  de  TrinUaLe,  ita  :  Mauife- 
stuui  est,  quod  non  aliquis  duorum  estquo  uterque  conjungitur,  quo  geni- 
tus  a  gignente  diligatur,  genitoremque  suuni  diligat,  sintque  non  partici- 
patione,  sed  esseutia  sua,  neque  dono  superioris  alicujus,  sed  suo  proprio 
servantes  unitatem  pacis  \  Ecce  hic  dicit,  quod  essentia  sua  et  dono  suo 
servant  unitatem.  Idem  in  libro  XV  de  Trlnitate  ait :  In  illa  Trinitate  quis 
audeat  dicere  Patrem  nec  se,  nec  Filium,  nec  Spiritum  sanctum  diligere, 
nisi  perSpiritum  sanctum  "  ?  Ilic  aperte  oslendit  Patrem  non  tanluni  per 
Spiritum  sanctum  diligere  :  non  autem  simpliciter  dicit  Patrem  non  dili- 
gere  per  Spiritum  sanctum. 


DIVISIO    TEXTUS. 


«  Hic  oritur  qusestio  ex  prssdiclis  de- 
ductttj  etc.  » 

Habito  in  pr.iecedenti  tractatu  de  pro- 
prietatibus,  ajj;itur  hic  de  comparatione 
pcrsonarum  ad  invicem  secundum  pro- 
prietates  iUas,  et  de  comparatione  pro- 
prietatum  ad  personas  et  essentiam.  Et 
ideo  dividitur  in  partes  duas :  in  quarum 
prima  ostenditur  comparatio  personarum 
ad  invicem  secundum  illas  proprietates, 
In  secunda  autem  quaeritur,  qualiterpro- 
prietates  se  habeant  ad  personas,  et  ad 
essentiam  :  et  hsec  incipit  in  sequenti 
distinctione  XXXIII,  ibi,  A,  «  Post 
supradicta  interius  considerari,  etc.  » 

Distinctio  autem  ista  dividitur  in  qua- 
tuor  partes :  quia  enim  in  proehabitis 
dictum  est,  quod  Spiritus  est  connexio 
Patris  et  Filii,  ideo  queeritur  hic  in  pri- 
ma  parte,  Utrum  Pater  et  Filius  diligant 
se  Spiritu  sancto,  vcl  per  Spiritum. 
Quia  autem  hoc  conceditur,  videtur  a 
simili  esse  concedendum,  quod  Pater 
sapit  sapicntia  genita  :  et  ideo  in  sccun- 
da  parte  quaerilur  de  hoc,  ibi,  G,  c<  Prse- 


ierea  diligenter  investigari  oportet  etc.  » 
Quia  vero  lioc  non  conceditur,  ideo  in 
tertia  quaeritur,  Utrum  una  tantum  sa- 
pientia  sit  in  divinis  vel  plures  ?  ibi,  F^ 
«  Post  Iigec  quseri  solet  a  quibusdani, 
Utrum  una  tantum,  etc.  »  In  quarta  au- 
tem,  revertitur  ad  qutcstionem  primam, 
ostendens  eam  insolubilem  esse,  ibi,  H, 
«  Prseterea  diligenter  notandum  est, 
etc.  » 

Ex  his  patet  sententia. 


ARTIGULUS  I. 

An  istse  sunt  verse,  Pater  diligit  Fitiuni 
Spiritu  sancto^  et  Pater  et  Fitius  diti- 
gunt  se  Spiritu  sancto  ? 


Inciditautem  qucestio  de  hac  locutione  : 
Pater  diligit  Filium  Spiritu  sanclo,  vol 
Pater  et  Filius  diligunt  se  Spiritu  san- 
cto :  quse  licet  supra  disputata  sit  \  tamen 
proptcr  diversitatcm  opinionum,  liic 
tangenda  est  aliter  quam  supra. 

Videtui'  autem  esse  vcra :  quia, 
l.Inquadam  epistoUi  ad  beatum  Her- 
nardum  ita  dicit  Hugo  de  sanclo  Victore  : 


*  S.  AuGusTiNus,  Lib.  VI  de  Trinitate,  cap.  o. 
^  Idem,  Lih.  XV  de  Trinitate,  cnp.  7. 


Cf.  I  Senlentiarum,  Dist.  X.  Toin.  XXV 


122 


D.  ALH.  MAG.  OUI).  Vl\M\). 


«  Si  Spiritus  sanctus  (liccrelur  amor 
cordis  lui,  sicut  Spiritus  sanctus  dicilur 
anior  Pulris  ct  b^ilii,  quis,  quiESO,  possol 
nt'|^^are  tc  Sj^irilu  sancto,  lioc  cst,  ainore 
tuo  dilijicre?  »  Mvj^o  a  simili  (sicut  etiam 
idem  inlentiil)  Paler  et  Kilius  diligunl  se 
Spiritu  sancto,  qui  est  amor  eorum. 

2.  Item,  ibiilem:  «  Si  recle  dilificre  di- 
ceris  amorc  qui  de  tc  procedit,  cur  Pater 
et.  Filius  non  rectcdicanlur  tliligere  amo- 
re  qui  ab  eis  procedit?»  Ergo  Pater  et 
Filius  diligunt  Spiritu  sancto.  Unde  IMa- 
gister  Ilugo  subilit,  iljidcm  :  «  II(eccine 
soluta  est  illa  quaestio,  quam  insolubilem 
putant,  quam  insolul)ih>m  dicunt  et  scri- 
bunt.  »  Et  videtur  lioc  dicerc  propter  Au- 
ctorem  istius  libri  in  ultimo  capitulo  is- 
tius.distinctionis  '. 

3.  Item,  ibidem  :  «  Si  Spiritus  sanctus 
est  amor  utriusque,  cur  non  Pater  dici- 
tur  Spiritu  sancto,  lioc  csl,  suo  amorc 
diligcre  ?  cur  etiam  Filius  non  dicilur 
rccte  Spiritu  sancto,  hoc  est,  sua  dile- 
clione  amare?  » 

4.  Ilem,  ibidem  :  «  Animus  humanus 
amor  non  est,  sed  ab  ipso  amor  proce- 
dit  :  et  ideo  seipso  non  diligit,  sed  amore 
qui  a  seij)so  procedil.  Patcr  vero  amor 
esl,  el  Spiritus  sanctus  ejus  amor  est  : 
el  ideo  Patcr  diligit  scipso,  diligit  et 
Spiritu  sancto  :  diligit  seipso  amore,  di- 
liiiit  suo  amore.  » 

.").  Ad  lioc  sunt  etiam  aucloritates  Au- 
gustini  hic,  etsupra,  distinctione  X,  in- 
ductce,  et  auctoritates  Ilieronymi,  quae 
suj)ra  in  Lillcra  jacent  ". 

(i.  IIt)c  etiam  videtur  per  rationem  : 
quia  omni  amore  aliquis  diligit,  et  ali- 
quid  diligitur  :  sed  Spiritus  sanctus  vc- 
rissime  est  amor  :  ergo  ipso  aliquis  dili- 
git,  et  aliquid  diligitur:  non  est  autem 
amor,  nisi  Patris  ct  Filii  :  ergo  Spiiilu 
sanclo  tliligunt  Pater  et  Filius. 

7.  Item,  Sicut  Magister  llugo  dicit, 
quare  timetur  ista  concedi :  Pater   ct  Fi- 


lius  diligunl  se  Spiritu  sancto  ?  Si  prop- 
ter  hoc  quod  soquitur,  quod  slnt  Sj)iritu 
sancto  :  hoc  non  sequitur  :  quia  nec  in 
inferioribus,  nec  in  aliqua  natura,  dili- 
gcns  esse,  vel  dilectionem  accipil  ab  ipso 
auiore  quo  tliligit  :  sed  potius  diligcndo 
amor  ab  ipso  procedit,  et  esse  a  diligcnte 
accij»il :  ergo  videtur,  quod  propriissime 
concedi  debcat. 

Et  si  dicas,  quod  timetur  propter  si- 
mile:  quia  sequitur,  quod  esset  sapicns 
sapientia  genita  :  hoc  niliil  esl  :  quia 
hoc  constat,  quod  sapientia  secundum 
mt>dum  intelligendi  non  procodit  a  sa- 
pitnite,  sed  in  sapientem  a  re  de  qiia  est 
sapiontia:  dilectio  autom  omnis  a  dili- 
gonto  procodit,  sicut  otiam  supra  est 
ostonsum  3 :  ergo  trepidatur  timorc,  ubi 
non  est  timor  *,  ut  videtur. 

H.  Ilem,  Spiritus  sanctus  est  amor  et 
diloctio  non  tantum  proprie,  ut  dicit  Au- 
gustinus,  sedetiam  appropriate.  Accipia- 
mus  orgo  secundum  quod  ipse  est  cha- 
ritas  vel  amor  proprie  :  queero,  si  haec 
charilas  sit  perfocta,  vel  non  ?  Constat, 
quod  sic :  ergo  elicit  actum  perfectissi- 
mum  diligendi  :  non  nisi  in  eo  cujus  est 
charitas  :  ergo  Spiritus  sanctus  in  Patrc 
et  Filio  dilectionis  actum  elicit  :  sicut 
orgo  tu  diligis  dilectione  virtutem,  ita 
videtur,  quod  Pator  et  Filius  diligunt 
diloctione  quse  est  Spiritus  sanctus. 

Si  forte  dicas,  quod  duplex  est  chari- 
tas  in  divinis,  scilicet  essentialis,  et  per- 
sonalis.  Essentialis  facit  diligere  in  Patre 
et  Filio,  personalis  autem  non.  Gontra  : 
Non  est  imperfectior  personalis,  quam 
ossentialis  :  cum  igilur  perfectio  dile- 
ctionis  sit  in  hoc  quod  elicit  actum,  potest 
personalis  illum  actum  olicerc,  sicut  es- 
sentialis,  ut  videtur. 

*.).  Itom,  In  imagino  sicut  notitia  dis- 
tinguitur  a  monte,  ita  amor  ab  utraque  : 
et  tamon  possum  dicore,  mens  notitia 
quam  gignit,  novit:  ct  amorc  qui  ab   ea 


'  Cf.  Infra,  Dist.  XXXII,  cap.  I. 

2  Cf.  I  Sententiarum,  Dist  X.  Tom.  XXV. 

3  Ibidem. 


*  P«al.  XIII,   '.\ :   llUc  trepidaverunl  timore,  uhi 
non  erat  timor. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXII,  >,  ART.  1 


123 


procedit,   diligit  :    ergo  videtur  quod  si- 
militor  debeat  conccdi  in  divinis. 

10.  Item,  Pater  in  verbo  suo  persona- 
li  dicit  Filium,  et  dicit  omnia,  ut  dicit 
Ansolmus  :  crgo  videtur,  quod  sicut 
verbo  dicit  omnia,  ita  possit  concedi, 
Pater  et  Filius  diligunt  Spiritu  sancto. 

Si  forte  dicas,  quod  cum  dicitur,  Pa 
ter  dicit  verbo  suo  omnia,  ly  verbiim 
connotat  effeclum  in  creatura,  ratione 
cujus  ipsum  potest  esse  principium  di- 
cendi :  sed  cum  dicitur,  Pater  diligit, 
nihil  connotatur  :  et  ideo  non  potest 
apponi  Spiritu  sancto,  quia  notaretur 
auctoritas  et  ratio  principii  rcspectu  sui- 
ipsius.  CoNTRA :  Secundum  hoc  enim 
haec  erit  vera,  Pater  et  Filius  dilijiunt 
nos  Spiritu  sancto  :  et  cum  illud  diligere 
sit  esse,  sicut  et  illud  quo  se  invicem 
diligunt,  videtursequi  idem  inconveniens 
ex  illo  et  ex  isto  :  ergo  vidolur,  quod 
proprie  et  ab  oelerno  vera  sit  illa,  Pater 
et  Filius  diligunt  se  Spiritu  sancto. 

nira.  SeD    CONTRA  : 

Si  PROPTER  hoc  dicatur,  quod  vera  est, 
sunt  multte  rationes  in  oppositum,  qua- 
rum  una  est  in  Lttlera,  scilicel   quod 

1 .  Diligere  est  esse  :  si  ergo  diligit  Spi- 
ritu  sancto,  ipse  est,  vcl  ipsi  suntSpiritu 
sancto  :  et  hoc  est  absurdum. 

2.  Item,  Diligere  est  volle  bonum,  et 
unum  est  velle  trium,  et  unum  bonum 
trium :  ergo  una  dilectio  trium  :  illa  autem 
non  est  a  Spiritu  sancto  :  ergo  non  potest 
dici,  quod  diiigant  se  Spiritu  sancto. 

3.  Item,  Bonitas  attribuitur  Spiritui 
sancto:  ergo  cum  Pater  et  Filius  non  sint 
boni  bonitalo  Spiritus  sancti,  vidotur 
quod  a  simili  non  diligant  etiam  dile- 
clione  quae  est  Spiritus  sanctus. 

4.  Item,  In  nulla  alia  notione  denomi- 
natur  una  persona  a  proprietate  altotius: 
cum  autem  dicitur,  Pater  et  Filius  dili- 
gunt,  etc,  ly  diligimt  doterminatPatrem 
et  Filium,  cum  sit  notio  Spiritus  sancli : 
ergo  videtur,  quod  falso  :  nccesse  est  ergo, 
quod  stet  essentialiter  [jdiligiint. 


SoLUTio.  Dicendum,  quod  hic  sunt  soiuUo. 
muitcTe  opiniones,  sicut  colligitur  ex  scrip- 
lis  Doctorum.  Sunt  quidam  qui  dicunt 
omncs  hujusmodi  locutioncs  esse  falsas, 
ct  in  suo  simili  rctractatas.  Unde  sicut 
Pator  non  est  sapiens  sapientia  quam  ge- 
nuit,  ita  non  diligit  dilectione  quse  ab 
ipso  procedit.  Sccundi  dicunt,  quod  est 
vora,  sed  non  propria,  et  reducunt  ad 
proprielateni  :  Pater  et  Filius  diligunt, 
ctc,  id  est,  dilectione  quse  est  essentia- 
litor  dicta,  sed  appropriabilis  est  Spiritui 
sancto.  Unde  ablativus,  Spiritu  sancto^ 
secundum  ipsos  stat  ibi  ut  proprium, 
ratione  cujus  fit  appropriatio  :  sicut 
impropria  est  ista,  Pater  cognoscit  Filio, 
quia  cognoscit  cognitiono  quae  appro- 
priabilis  ost  Filio. 

Conlra  has  duas  opinionos  objicitur 
sic,  quod  non  tantum  Augustinus,  sed 
et  ahi  Auctores  non  tantuni  ponunt  lioc 
quod  Pater  et  Filius  diligunt  so  Spiritu 
sancto,  sod  otiam  multi  Pliilosophi  pro- 
bant  :  et  Augustinus  rationem  inducit 
quae    hic   habetur  in   Littera,  et  supra  '. 

Praetcrea,  Si  socundum  appropriatio- 
nem  conveniret  tantum  Spiritui  sancto 
dilectio  qua  se  diligunt  Pater  ot  Filius, 
tunc  non  deberet  romoveri  a  Patre  et 
Filio  :  dicit  autom  hic,  «  quod  non  ali- 
quis  duorum  ost  dilectio  qua  uterque 
conjungitur  :  »  ot  similiter,  quod  «  suo 
proprio  dono  sorvant  unitatem,  sicut  in 
vinculo  pacis  :  »  ergo  quia  istae  opiniones 
directe  Sanctorum  verbis  contrariantur, 
ideo  pluros  et  doctiores  islas  opiniones 
non  tenent. 

Sunt  autem  tertii  qui  sequuntur  Simo- 
nem  Tornacensem,  qui  dicunt  quod  est 
vera  et  propria  :  sed  cum  dicitur,  Pater 
ot  Filius  diligunt  se  Spiritu  sancto,  abla- 
tivus  construitur  in  dosignatione  signi, 
ut  sit  sensus,  Pater  et  Filius  diliguntse  : 
et  hujus  signum  est,  quod  unus  Spiritus 
ab  eis  communiter  procodit.  Contra  hos 
autem  iterum  objicitur  :  Cum  dicitur, 
isti  duo  amici  diligunt  se  amore  qui  ab 


^  Cf  ISenteniiarum.  Dist.  X.  Tom.  XXV. 


121 


D.  ALH.  MA(..  OHI).   I>1M^J). 


cis  jiroccdit,  constiuiliir  ahlalivus  amorc 
loiinaliter,  et  in  lialiitudinc  caus(C  foima- 
lis  :  ergo  a  siinili  cl  liic  cum  dicitur, 
Pater  et  Kilius  diliguntse  Spiritusancto, 
vel  anu)r(!  (jui  est  Spiritus  sanctus,  con- 
struitur  in  habiludine  qu.isi  causffi  for- 
nialis. 

Ad  hoc  auteni  illi  dicunt,  quod  non 
est  siinilc  in  inlcrioribus  et  in  divinis  : 
quia  in  ainore  creato  secundum  intcl- 
lectuin  duo  sunt,  scilicet  quod  amor 
est,  et  quod  est  forma  voluntatisnon  por 
se  existens.  Quantum  ad  primum  proce- 
dit  amor  in  amatum,  et  quoad  hoc  tciict 
similitudo.  Ouoad  secundum  habet  hahi- 
tudinem  fornia?  ad  amantem,  et  quoad 
hoc  non  habct  similitudinem,  quia  Spi- 
ritus  sanctus  non  informat  Fatrem  et 
Filium  :  sed  cst  persona  in  sc  ct  sccun- 
dum  se  una  et  distincta.  Sic  autem  sol- 
vunt  objectionem  supra  factam,  scilicet 
quod  omni  ainore  aliquis  dilij^it  et  ali- 
quid  diligitur  :  et  si  Spiritus  sanctus  est 
amor,  quod  Pater  ct  h'ilius  diligunt 
Sj)iritu  sancto.  Dicunt  enim,  quod  intel- 
ligitur  de  amore  qui  est  forma  amantis, 
et  amor  proccdens,  sed  non  de  amorc 
distincto  personaliter  ab  amante  :  unde 
dicunt,  quod  Sj)iritu  sancto  Pater  nihil 
diligit  formaliter.  Sic  etiam  solvunt  ad 
aliud,  scilicet  quod  charitas  si  sit  perfe- 
cta,  elicit  actum  diligendi  in  eo  cujus 
dicitur  esse  charitas  vel  dilectio.  Dicunt 
eniin,  quod  hoc  est  verum  de  charitate 
quae  est  pcrfecta  ut  forma,  non  de  illa 
quae  est  perfecta  ut  persona,  hac  enim 
non  diligit  Pater  et  Filius,  nisi  ut  signo 
dilectionis,  et  non  formalilcr  :  et  sic 
ergo  patet  qualiler  salvalur  opinio  Tor- 
nacensis. 

Sed  quarta  opinio  est  Antisiodorensis, 
et  concedit  omnes  illas  objcctiones,  di- 
cens  quod  ablativus  construitur  in  habi- 
tudine  causa:'  quasi  formalis.  Et  contra 
illius  opinionem  sic  objicitur  : 

I .  Oinnc  quod  est  quasi  forma,  est  quie- 
scens  in  co  cujus  est  forma  vel  quasi 
iorma,  cl  iion  habet  esse  distinctum  per 
scipsum    :   criro    si    Spirilus   sanclus   ad 


Palrem  ct  l''ilium  diligijnlcm  s(!  liabcl 
(jiiasi  forma,  ipsc  cst  (juicsccns  vcl  (juasi 
quicscens  in  Palre  ct  l"'iIio,  ct  non  habct 
esse  dislinctum  per  semetipsum  :  hoc 
aulem  falsum  et  liiErelicum  est,  quia 
Sj)iritus  sanctus  est  pcrsona  distincta  ens 
per  seipsam. 

2.  Ilem,  Si  est  quasi  forma,  tunc  cst 
quasi  perfcctio  diligcntis  Patris  ct  dili- 
gentis  Kilii  :  ergo  diligendi  actum  Pater 
et  Filius  habcnt  a  Spiritu  sancto  :  sicut 
actus  conscqu(,'ns  formam,  habetur  a  for- 
ma  cujus  est  ille  actus  :  ct  hoc  iterum 
imj)ossibiIe  est,  cum  niliil  habeant  a 
Sj)iritu  sancto  Patcr  et  Filius. 

3.  Item,  Forma  secundum  rationem 
est  ante  actum  illum  cujus  ipsa  est  prin- 
cipium  :  ergo  amor  est  ante  diligere 
amore  :  sed  hoc  falsum  est,  quia  diligendo 
procedit  amor  qui  est  Spiritus  sanctus, 
sicut  generando  proccdit  l''ilius  :  ergo 
vidctur  impossibile,  quod  construatur  in 
habitudine  quasi  causae  formalis. 

Ad  hoc  autem,  salvando  illam  opinio- 
nem,  potest  dici',  quod  est  forma  intcrior, 
et  forma  exterior.  Tnterior  sicul  illa  qua; 
confert  esse  si  est  substanlialis,  vel  qu£E 
confert  bene  esse  vel  aliquo  modo  esse 
si  est  accidcntalis.  1'^xtcrior  autem  du- 
plex  est,  scilicet  continens  ct  lerminans 
rcm,  ut  locus  :  et  ad  quam  fit  res  ut 
paradigma  sive  exemplar.  Et  nullo  illo- 
rum  modorum  dicitur  illc  ablativus  con- 
strui  in  habiludine  quasi  causae  formalis, 
sed  est  quasi  forma  qua}  habet  actum 
formae,  ct  cadit  ab  actu  causae  :  cum 
cnim  dico,  causa  formalis,  duo  dico, 
scilicet  causalitatem,  et  haec  habet  in- 
fluentiam  super  illud  quod  est  causatum  : 
et  dico  insuper  formam,  el  hicc  habet 
multos  actus,  scilicet  dare  esse,  dare 
rationem,  terminare,  unire  :  et  hoc  ul- 
timo  actu  Spiritus  sanctus  est  quasi  forma 
Patris  et  Filii,  scilicel  quia  unit  Patrcm 
et  Filium,  non  cfTective  (hoc  enim  im- 
possibilc  est),  sed  sicut  id  in  quo  uniun- 
tur,  ct  boc  importatur  pcr  ablativum. 

VX  per  hoc  patet  solulio  ad  omnia 
illa  objecta  :  quia  illa  accipiuntur  ex  par- 


LN  J  SENTENT.  DIST.  XXXIl,  A.  ART.  1.  125 

te   formu3    secundimi    (juod  actus    habet  Spiriiu  sanclo  est  lcrminiis  illius  aclus  : 

alios,  ct  secundum   quod    causa  est,   et  co  quod  duplex  sit  communicabilitas  su- 

non  ab  actu  illo  tantum  qui  cst  unire  in  perioris    naturce,  ut   supra    dictum    est, 

aliquo.  scilicet  per  generationem^  et  spirationem 

Sed   sunt    alii  qui  haec    omnia  conce-  quce  importatur  per  dilectionem  :  et  ideo 

dunt,    et   inducunt   quintam  opinionem,  sicut  cum  dicitur,  Pater  dicit  verbo,  no- 

scilicet  quod   in    veritate    cum    dicitur,  tatur  per  verbo  non  ratio   dicti  ex  parte 

Pater  et  Filius  diliguntse  Spiritu  sancto,  dicendi,  sed  potius  quasi  eirectus  actus  : 

construitur  ablativas  in  ratione  etrectus,  Ita  cum  dicitur,  Pater  et  Filius   diligunt 

et  non  formse,  vel  signi  :  et  haec  videtur  se  Spiritu  sancto,  notatur  materia  verbi 

esse  opinio  Magistri  Hugonis  de    sanclo  quasi  efTectus  per  ly  Spiritu  sancto. 

Yictore  in  epistola  de  processione  Spiritus  Sed  quia  iste  loquendi  modus  extraneis- 

sancti  ad  beatuni  Bernardum,  ubi  sic  di-  simus  est,    ideo  puto,  quod    sicut  supra 

cit  :  «  Quod  Pater  diligere  dicitur  Spiritu  dictum  cst  ',    quod  abiativus  construitur 

sancto,  non  sic  intelligilur,quod  Spiritus  in     habitudine    existentis   de     principio 

sanctus  auctor  et  origo  existat  dilectionis  quod  habet  actum  quasi  formee  in  unien- 

qu3B  Pater  est,  et  pro  arbitrio  amat  quod  do,  et  hsec  opinio  tunc  sexta  est,  et  com- 

amat  :  sed  quod  Pater  eam  dilectionem  plectitur  duas,  scilicet  quartam  et  quin- 

qua  Filius  diligitur,  et  Spiritus   sanctus  tam.    Et   est  simile    cum    dicilur,  Pater 

est,  spiret  et  illius  auctor  et  origo  existat.  diclt  omnia  verbo  :  ly  verho   enim    dicit 

Dicitur  ergo  Pater  Spiritu  sancto  dilige-  existens  a  principio    per  actum  dicendi, 

re    :  non  quod  per   eura  dilectionem  ha-  id  est,  quasi  eflectum  dictionis  :  et  insu- 

beat,  sed  quod   exhibeat  :  non  quod  ab  per  dicit  ralionem    eorum  quee  dicuntur 

eo    amorem  accipiat,   sed  quod  ipse  im-  in  verbo,    quce    tamen  non  dicuntur    in 

pendat.  »  El  inducit  Magister  Hugo  hoc  verbo,  nisi  dictione  verbi.  Ita  hic  dicen- 

quod  hic  dicunt  Ililarius  et  Augustinus,  dum  cst,  quod  Pater  et  Filius  diligunt  se, 

quod  Pater  operatur  pcr  Filium   :    non  ita  quod  ly  se  teneatur  retransitive  :  tunc 

quod  a  Filio   aliquid  accipiat,  sed  quod  enim  considerando  verbum  in  quantum 

auctor  et  origo  sit  potentise  operantis  in  notionale  est,  principiatum    est  id  quod 

Filio.  supponitur    in    re  ablativi,    et  est  quasi 

Sed  contra  esse  videtur,  quod  cum  di-  etfectus  Patris  et  Filii  diligentium.  Quia 

cilur,  Pater  operatur  per  Filium,  vel  Fi-  autom  considerandus   est  etiam    modus 

lio,  notatur  effectus  in  creatura  in  quani  processionis,  quia  procedit  ut  vcre  arnor 

Iransit  opus  :  cum  autem  dicitur,   Pater  connectens,  ideo  tunc  accusativus   se  ef- 

diligit  Filium  Spiritu  sancto,  vel  e  con-  llcitur  materia  verbi  in  quam  transit.  Et 

verso,  non  notatur  aliquis  efTectus   quo  hoc  supra  est  explanatum^,  et  alia  omnia, 

transeat  dilectio,  sed  potius  transire  si-  scilicct  quid  dicat  verbum,  utrum  essen- 

gnilicatur  in  Filium,  vel  e    converso   in  tiam,    vel  notionem  :  et    si  notionem, 

Patrem,  cum  dicitur  Filius  diligere  Pa-  quam  notionem  :  et  si  dicat  spirationem, 

trein  Spiritu  sancto.    Sed  ad  hoc  dicunt  quare  loco  ejus  non  potest  poni  hoc  ver- 

illi,  qui  tenent  hanc  opinionem,  quod  li-  bum  spirat^  ut  diceretur,  Pater  et  Filius 

cet  in  hac  locutione,  Pater  diligit  Filium  spirant   Spiritum  sanctum   Spiritu    san- 

Spiritu    sancto,   ly  Filium    sit    matcria  cto  :  et  ca^tera  plurima  quoe  supra  tacta 

dilectionis   in  locutione,  non  tamen    sic  sunt. 

est  in  re,  sed  potiusly /7/mw  sicut  et  ly  Secundum  hanc  igitur  opinionem  quge    Ad  i.  2, 

Pater  dicit  substantiam  vcl  personam  a  magis  concordat  Sanctis,    dicendum   ad    '   ' 

qua  egreditur  actus    :  et    ideo   in  re    ly  primum,  quod  bene  concedimus  omnes 

'  Cf.  I  SciitenLiaruui,  DisL  X.  Tuin.  XXV.  '^  Cf.  Ibidein. 


120 


I).  AIJ5.  MAG.  OHl).  V\{A:\). 


illas  ratiunes  (|U(c  probaiil  caMi  (jua?  si- 
ne  (Inl)io  a  Sanclis  ponitur,  et  prul)a- 
tur,  ct  cxponilur,  ut  patet  ox  vcrhis  .Ma- 
gistri  Ilugonis.  Sed  lanien  cavenduni 
est  ne  nimis  eliciatur  ex  rationibus  il- 
lis.  Cuni  cnim  objicitur,  quod  omni  co 
(juod  vere  amor  est,  aliquis  ali(jui(l  dili- 
git,  Dicendum,  quod  illo  sicut  bjrma 
quiescente  in  subjecto,  non  oportet,  sed 
sicut  elTectu  habente  actum  quasi  formiu, 
bene  convenit  in  divinis. 
Ad  6  et  7.  "^^  ALiLD  dicendum,  quod  non  cst  con- 
cedendum,  quod  amor  qui  csl  Spirilus, 
eliciat  actuni  dilectionis  in  Patre  :  ilhi 
enim  propositio  non  tenet,  nisi  in  liis 
quorum  natura  ad  actum  in  seipsa  est 
perfecta,  quia  illa  indigent  liabilu  pcrfi- 
ciente  actum  :  scd  non  est  ita  in  divi- 
nis  :  et  idco  amor  personalis  producitur 
actu  dilectionis  notionalis  1'atris  et  Filii, 
ct  sccundum  rationem  iutelligendi  non 
elicit  actum  illum,  sed  emanat  actu 
illo. 

^d  8.  -^D  ALiuD  dicendum,   quod    amor   es- 

senlialis  etiam  non  proprie  elicit  in  Deo, 
sed  est  idcm  cum  Deo.  Quod  autem  amor 
personalis  non  etiam  eliciat,  non  est  ex 
imperfectione,  scd  potius  ex  perfectione, 
quia  est  persona  distincta,  et  non  forma 
perficiens  potentiam  operativam  quae  cst 
voluntas. 

Ad  9.  Ad    aliud  dicendum,    quod   non    pcr 

omnia  cst  simile  de  imagine  :  quia  notitia 
ct  amor  sunt  accidentia  :  et  ideo  mcns 
amat  amorc  qui  est  forina  et  accidcns. 
In  divinis  autem  non  sic  est  :  sed  quae- 
libet  persona  est  distincta,  nullo  indigcns, 
licet  unum  omnes  sint  persona3  in  es- 
sentia. 

Ad  10.  Ad  aliud  dicendum,  quod  Pater  dicit 
verbo,  ut  supra  dictum  esl :  quia  con- 
signilicatum  est  creatura  respeclu  cujus 
vcrbum  est  ratio  dictionis  ex  parte  rci 


dicta;,  licet  non  babeat  rationem  prin- 
cipii  exparte  dicentis.  Non  tamen  omni- 
no  simile  est  in  dilcclione,  sicut  cliam 
tactum  est  objiciendo   in  contrarium. 

Ad  id  quod  contra  objicilur,  dicendum 
quod  licct  diligerc  sit  csse,  tamen  alio 
modo  significatur,  scilicet  ut  actus 
notionalis :  nec  ablativus  babet  sc  ad 
vcrbum  ex  habitudine  eadcm  qua  se  habct 
ad  nominativum  pivTBCcdentem  etaccusa- 
tivum  sequcntem  :  quia  ad  verbum  se 
liabet  ut  cffectus,  vcl  quasi  eifectus  :  ad 
ext)-ema  autem  verbi  qua^  signilicantur 
per  respectum  ad  obliquum,  se  habet 
in  habitudine  nexus,  ut  prius  dictum  est : 
et  ideo  non  sequitur,  quod  sint  a  S[)iri- 
tu  sancto  :  scd  scquerctur,  si  ablativus 
construcretur  in  habitudiue  causte  effi- 
cientis  cum  verbo. 

Ad  aliud  diccndum,  quod  una  est  vo- 
luntas  :  sed  diligerc  notionale  addit  su- 
pra  voluntatem  aclum  notionalem  per- 
sona3 :  unde  hoc  diligere  non  est  idem 
quod  velle  alicui  bonum. 

Ad  aliud  dicendum,  quodbonitas  attri- 
buitur  Spiritui  sancto  :  sed  non  est  actus 
notionalis  quo  Spiritus  sanctus  signili- 
catur  ut  procedens  et  ncctens  :  et  hoc  to- 
tuiu  patet  supra  '. 

Ad  ALiui)  dicendum,  quod  hoc  verbum, 
diligU,  non  dicit  denominationem  a  pro- 
prietate  Spiritus  sancti  :  sed  potius,  cum 
quinquc  modis  significari  possit  dilectio, 
ut  habitum  est  supra,  dicit  hic  actum 
notionalem  qui  est  respcctu  Spiritus 
sancti,  et  non  denominat  Patrem  ct  Fi- 
lium  nolio  Spiritus  sancti,  scd  polius 
dicit  communem  spirationem,  sub  alia 
tamen    ratione  dicenda. 


Adolije 


Adol 


Adob 


Ad  obJ£ 


1  Cf.  I  Sentenliaium,  Di^t.    X.  Tom.    XXV 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXII,  Ji,  AUT.  2. 


127 


ARTICULUS  II. 


Quse  istarum  swit  magis  propricV,  Patcr 
ct  FiUus  dilifjunt  Spiritu  sancto,  vel 
perSpirilum  sanctum,  vel  amore  qui 
est  Spiritus  sanctus,  vel  amorc  qui 
procedit  ab  ipso  ? 


Deinde  quseritur  dchoc  quod  dicit,  ibi, 
A,  «  Si  Patcr  vel  Filius  dicatur  diligere 
per  Spiritum  sanctum,  etc.   » 

Hic  cnirn  videtur  concedere,  quod 
Pater  et  Filius  diligunt  Spiritu  sancto, 
et  per  Spiritum  sanctum,  et  amore  qui 
est  Spiritus  sanctus,  et  amore  qui  proce- 
dit  ab  ipsis.  Et  qusritur,  Quse  istarum 
sint  magis  et  minus  proprise? 

Item,  Cum  dicitur,  Pater  et  Filius  di- 
ligunt  se  Spirilu  sancto,  et  non  potest 
dici,  referuntur  Spiritu  sancto,  vel  spi- 
rant  Spiritu  sancto  :  quseritur,  Cum  qui- 
bus  verbis  recipiatur  ablativus  solus, 
vel  prcepositio  cum  casuali  ?  Dicimus 
enim,  quod  Pater  et  Filius  uniuntur  et 
connecluntur  Spiritu  sancto,  et  hujus- 
modi. 

Item,  Cum  concedatur  a  Sanctis,  quod 
Pater  et  Fiiius  connectuntur  et  uniuntur 
Spiritu  sancto,  et  hujusmodi  :  quoeritur, 
Utrum  concedendum  sit,  quod  Spiritus 
sanctus  connectit  et  unit  Patrcm  et  Fi- 
lium  ?  IIoc  enim  videtur  conccdi  dcbere 
ex  conversionepassivarum  in  activas. 

Ad  noc  sine  pra?judicio  dici  potest, 
quod  ille  ablativus  quando  per  se  poni- 
tur,  minus  habet  de  improprietate,  quam 
quando  ponitur  cum  priepositione  :  quia 
pra'positio  aliquem  modum  causalitatis 
importat,  cum  supra  satis  probatum  sit. 


quod  ablativus  cadit  in  ratione  causali- 
tatis  :  tamen  nuUo  modo  conceditur,quod 
Pater  et  FiHus  diligunt  se  a  Spiritu  san- 
cto  :  quia  praepositio  a  causam  notat  ut 
principium  quasi  clticiens  :  sed  haec  re- 
cipilur  et  ponitur  in  Littcra,  Pater  et 
Filius  diligunt  se  per  Spiritum,  hcet  mi- 
nus  propria  sit  quam  ha'C,  Paler  el  Fi- 
Hus  diliguut  se  Spiritu  sanclo  :  quia  ly 
pcr  quando  adjungitur  casuah,  quod  cst 
distincti  vel  diversi  suppositi  a  recto,  qui 
ponitur  in  eadem  locutione,  ut  dicit  Prae- 
positivus,  notat  rationem  principii  in  re 
casuahs,  ut,  Pater  operatur  perFilium, 
et  siniiliter  hsec,  Diligunt  per  Spiritum 
sanctum.  Sedhaecpropriissima  est,  Patcr 
et  lilius  diligunt  se  in  Spiritu  sancto  : 
quia  illa  pra^^positio  in  notat  unionem  ne- 
xus,  et  convenientiam  vinculi.  Haec  au- 
tem  magis  propria,  Diligunt  se  amore 
qui  est  Spiritus  sanctus  :  quia  amor  di- 
cit  magis  rem  nectentis,  quam  Spiritus 
sanctus  :  et  ideo  hsec,  Diligunt  se  amore 
procedente,  est  minus  propria,  quia  ly 
procedente  trahit  amorem,  ut  dicat  ut 
ab  ipsis  essc,  et  nun  ut  uniens  esse. 

Ad  ALiuD  dicendura,  quod  ly  diligunt  p^^  ^^^^^  ^^ 
dicit  quidem  eamdem  notionem  quam 
spirant,  sed  dicit  in  alio  modo  signilican- 
di.  Rcferuntur  aulem,  dicit  relationem  ad 
alterum  :  et  ideo  non  recipit  determina- 
tioncm  ablativi,  sicut  ly  diligunt  :  et  hu- 
jus  plena  satis  ratio  habetur  notata  su- 
pra  '. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quodomnia  verba  Adqucest  2. 
notantia  unionem  in  priaci^uili  signili- 
candi  modo,  ut  diligunt,  connectuntur, 
uniuntur,  delectantur,  ethujusmodi,  re- 
cipiunt  dcterminationem  ablativi,  qui 
importat  illam  unionem  :  sed  non  alia, 
ut  referuntur,  et  distinguuntur,  et  liujus 
ratio  patet  ex    ante    diclis  "". 

Ad  ALiuD  dicenduiu  mco  judicio   quod  Adqucest.  3 
activse  non  sunt  concedendie  :  quia  tunc 


'  Cf.  I  Seutentiarum,  Dist.  X.  Tom.  XXV. 


«  Cf.  ibidem. 


128 


1).  ALI{.  MAG.  OUl).  IMtyED. 


porlarolur  causalitas  \n  sul)j('clo  vorl)i  abliilivi  simpricilcr,  sod  quodain  modo, 
aclivi :  sod  passivic  conccdunlur,  ol  scilicol  por  acluni  uniondi,  ul  diclum  csl. 
aclio  illius  pussionis    non  ponilur   in   rc 


C.  Ulrum  Palcr  sil  sapicns  sapicntia  quam  genuit,  sicid  diHijit  amore  qui  ab  ipso 

procedil  ? 

Prioterea  (lilifionter  investigari  oporlet,  utriiiii  Pater  sapiens  sit  sapien- 
iia  quam  genuil,  (lua'  tanluni  Filius  est.  Quod  videtur  a  simili  posse  pro- 
bari.  Si  enini  Paler  (lili-z-it  auiore  (iiii  ab  ipso  procedit,  cur  nou  et  sapientia 
vel  inlelliji-entia  quaiu  ipse  ficnuit,  sai)it,  vel  intolligit  ?  Hanc  (iiuostionein 
urgere  videlur,  ut  ait  Au-iistinus  in  libro  VI  de^Trinitate',  quod  scripsit 
Apostolus,  dicens,  Christum  Deivirtutem,  et  Dei  mpientiam  \  lli)i  qucori- 
tur,  Utruni  ita  sit  Pater  sapienti<o  et  virtutis  sucP,  ut  bac  sapientia  sapiens 
sit  quain  genuit,  et  bac  virtute  potens  qiiaiu  gonuit.  Sed  absil  ut  ita  sit  : 
quia  si  hoc  est  ibi  esse  quod  sapere,  non  j^er  illaui  sapieiitiaiu  (juain  genuit 
sapions  dicitur  Pater  :  alioquin  non  ipsa  ab  ilb),  sed  illo  ab  ipsa  est.  Si 
enini  sapientia  quani  genuit,  causaest  illi  iit  sapienssit,  etiam  ut  sitipsa  iili 
causa  est  :  qu^xl  riori  non  potesl,  nisi  gignendo  eum  aut  faciendo  :  sed  nec 
gonitricem,  nec  conditricem  Patris  uUo  modo  quisquam  dixerit  sapientiam. 
Quid  enim  est  insanius  ?  Ergo  Pater  ipsa  sapientia  est,  quasapiens  esl.  Fi- 
lius  vero  dicitur  sai^iontia  Patris,  et  virtusPatris  :  uon  quia  Pater  pereuin 
sit  sapiens  vol  potens,  sed  quia  Filius  sapientia  et  virtus  est  de  Patre  sa- 
piontiaet  virtute.  Ex  bis  ergo  patet,  quod  Pater  non  est  sapiens  sapientia 
goiiita,  sed  seipso  sapientina  ingeita. 


ARTICULLS   III. 

Ulrum  Pater  sit  sapiens  sa/)ientia  geni- 
ia  ?  et,  Utrum  Palcr  novit  se  in  Filio 
vcl  in   verbo  ? 


Doindc  quccritur  do  hoc  quod  dicit  in 
secunda  parlo,  ibi,  C,  «  Prxterca  dili- 
genter  investigarioporlct,ii\Q.  » 


Yidetur  enini,  quod  Patcr  sii  sapiens 
sapicniia  genita. 

1.  Supra  ^  enini  liabila  cst  probalio 
coaeternitatis  Patris  et  Filii  per  hoc  ver- 
bum  Apostoli,  I  ad  Corinth.  i,  2i  : 
Christum  Dei  virtutem,  ei  Dei  sapien- 
tiam.  Xumquam,  inquit  Augustinus 
fuit  Dcus  Patcr  sine  virtute,  el  sinc 
sapicnlia  :  cogeternus  est  ergo  Palrj  Fi- 
lius.  Ex  hoc  accipitur,  quod  Filius  est 
sapientia  Patris :  oninis  autcm  sapiens 
sapii  sapieniia  sua  :  eriio  Paicr  esi  sapiens 
sapieniia  genila,  cum   Filius  sit  geniius. 


>  S.  AuGUsTiNLs,  I.ilt.  VI  (lc  Trinilale,  cap.  1. 
*  I  ad  Corinth.  i,  2't. 


3  Cf.  I  Sentcntiarum,  Dist.  IX.  Tom.  XXV 


IN  1  SENTENT.  DIST.  XXXII,  C,  ART.  3.  129 

2.  Item,  Supra  *  in  verbis  Augusliiii,  tise  habeat  in  Filio  :  ct  hoc  iterum  non 
ubi  probat  Trinitatem  personarum,  dicit,  est  vcrum  :  undc  etiam  iila  falsa  cst. 
«  Vidit  quia  absque  sapienlianon  sit,qua-  Cum  autem  dicitur,  Pater  scit  omnia  in 
«  si  res  fatua  :  »  et  ideo  intellexiteum  ha-  Filio  :  et  cum  dicitur,  Pater  novit  omnia 
bere  sapientiam,  quse  ex  ipso  genita  est.  in  Filio,  ita  quod  sub  distributione  non 
Ergo  sapiens  est  Pater  sapientia  genita.  cadat  Pater,  sed  Spiritus  sanctus,  et  Fi- 

3.  Item,  Ante  hanc  lectioncm  imme-  lius,  et  creata,  respectu  quorum  Filius 
diate  2,  in  vcrbis  Augustini  ubi  dicit :  est  principium  :  videtur  mihi,  quod  con- 
«  Hoc  est  uuum  tamquam  verbum  per-  cedi  potest  :  quia  dupliciter  aliquid  no- 
«  fectum,  cui  non  desit  aliquid  :  et  ars  scitur  in  aliquo,  scilicet  sicut  in  habitu 
«  quaedam  omnipotentis  et  sapientis  cognoscibilium,  qui,  inquam,  habitus 
«  Dei,  plena  omnium  rationum  viven-  informat  sapicntem  :  et  sic  non  conce- 
«  tium  et  incommutabilium  :  ct  om-  ditur.  Alio  modo  habendo  notitiam  ali- 
«  nes  unum  in  ea,  sicut  ipsa  unum  de  cujus  principii  secundum  omnem  mo- 
«  uno,  cum  quo  unum  :  ibi  novit  omnia  dum  quo  potest  influere  super  ea  quo- 
«  Deus  quge  fecit  per  ipsani.  »  Ergo  Pa-  rum  ipsum  est  principium,  dicimus  nos 
ter  novit  in  Filio  omnia  quse  fecit :  ergo  omnia  noscere  in  principio  illo  ad  quae 
novit  per  Filium,  et  sapiens  est  sapien-  vel  quorum  ipsum  est  principium  :  et 
tia  genita,  ut  videtur.  tamen  non  scquitur,  quod    aliquid  acci- 

l.  Item,    Augustinus  in   hbro  XV  de  piamus  a  principio  illo.    Probatio.  Sup- 

Trinitate  :  «  Novit  itaque  Deus  Pater  om-  ponatur  vera  esse  sententia  Philosopho- 

nia  in  seipso,  novit  et  in  verbo  suo  :  sed  rum,  qui  ponunt  motores  orbium,    et  sit 

in  seipso  tamquam  seipsum,  in  verbo  au-  primus  motor  influens    supcr   motorem 

tem  suo  tamquam  quod  est  de  his  omni-  coeli    solis  :  motor    auteni    solis    influat 

bus  quee  sunt  in  seipso.  »  Idcm,  ibidem  :  super  generata  ctcorrupta  omnia,  et  suf- 

«  Sciunt  invicem  Pater  et  Filius  :  scd  ille  ficienter  :  tunc  erit  verum,  quod  primus 

gignendo.  iste  nasccndo.  Et  omnia  quae  motor  novit  omnia,   quge   sicut  in  prin- 

in  corum  essentia,  et  in  eorum  scientia,  cipio  sunt  in  motorc  solis  in    seipso,    et 

et  in  corum    sapientia,   unusquisquc  eo-  omnia  crcata  novit  ctiam  in  motore  so- 

rum  simul  videt.  »  Ergo    videtur,  quod  lis  :  et  tamen   nihil  accipit    ab    eo,    sed 

Patcr  scit  sapicntia  gcnita  :  et   sic  habe-  potius  sic  noscendo  confcrt  :  omnis  enim 

tur  propositum.  intelligentia,  ut  dicit  Philosophus,    novit 

Sed  contra  objicitMagister  in  Littera.  id  quod  est  intra  eam,  pcr  hoc  quod  est 

causa  ejus,   non    per  hoc    quod   aliquid 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  Pater  non  accipiat  ab  eo.  Sic  ergo  dicimus  Patrem 

est  sapiens  sapientia  genita,   nec    in  sa-  omnia  nosse  in  Filio,  quorum  Filius  est 

pientia  genita.  Cum  enim  dicitur,  Pater  sufficiens  principium,  per  hoc  quod  ge- 

est  sapiens  sapientia    gcnita,   per  ablati-  nuit  cum  in    ratione    talis    principii.   Et 

vos  illos  importatur  habiludo  formoe  ad  hic  est   intcllectus    trium     auctoritatum 

Patrem  sapicntem,  etsicimportatur  esse:  ultimo   inductarum.    Et    hoc   voluerunt 

quia  idem    csl  esse    sapicntia^    et    esse  dicere    quidam    antiqui    Doctores   istius 

essentia  in  divinis :  et  ideo  illa  falsa  est.  villae   dicentcs,    quod  ho.c   verbum    Au- 

Similiter  cum  dicitur,  Pater  est  sapiens  gustini,  Pater  novit  omnia  in   verbo,  de 

in  sapientia  genita,  ita  quod  detcrmina-  quibus  est  verbum  :  duplex   est,    ex   eo 

tio  i}i  sapientia  genita  referatur  ad  par-  quod  haec  determinatio  in  verbo,  detcr- 

ticipium  sapiens,   ct    non    ad  ly   Pater,  minat  verbum  novit,  vel    scit,  ex    parte 

tunc  notatur  quod  ralionem  sute  sapien-  scientis,  et  sic    est   falsa  :    vel    ex  parte 

'  Cf.  I  SenteuLiaium,Disl.  III.  Tom.  XXV.  ^  cf.  Supra,  Disl.  XXXI,  cap.  C,  in  line. 

XXYI  9 


130 


1).  ALB.  MA(1.  OKl).  PRyED. 


eonim  (lequil)usosl  nolitia,  vcl  scionlia,  priata,   concliulil,     quod    non    cxistenlc 

qu;o  sunt  nialoria  aclus   vorbi  iii    (luam  proprio,  non  orit  ali^iuiil  appropriatum  : 

Irunsit,  et  sic  est  vera,  quia  scilorum  l'i-  crj^^o  a  deslruclionc   consequcntis,  posito 

lius  suflicions    principium    est,  non    la-  appropriato  ponotur  propriuin. 
men  scientie  principium.  Por  hoc  etiam  patot  solutio  ad   totum. 

Quseat.  Si    autem   quxras,    IJtrum    conccdon- 

dum  est,  quod  l*alor  novil  sc  in  ImHo, 
vel  in  verbo  ?  Vidotur  onim,  quod  sic  : 
quia  in  co  quod  ost  manifostativum  ali- 
cujus,  noscilur  id  quod  manifestatur  in 
illo  :  sed  vcrbum  ost  manifoslativum 
diccntis  :  oriio  noscitur  Pater  dicens  in 
verbo  dicto  :  ergo  videtur,  quod  Pater 
noverit  in  Filio. 
Ad  quffiat.       Ad    lioc   dicondum   quod    puto     non 


ARTIGULLS   IV. 

An  Pater  sil  sapims  sapientia  genita  ? 
e/,  Utriim  potest  coneedi,  quod  Paler 
sapit  Filio,  vel  sapit  per  Filium  : 
sicut  conceditur,  Pater  novit  in  Filio  ? 


esse  conccdendum.  Licet  enim  Augu- 
stiiaus  dicat,  quod  Pater  gencrando  Fi- 
lium,  se  alterum  di\it  :  tamen  glossa- 
tur  communiter,  quod  se  alterwn  stat 
ibi  pro  simillimo  sibi  :  Filius  enim  non 
potest  esse  ratio  ut  cognoscat  Pater,  licet 
sit  ratio  ut  cognoscatur  ab  aliquo,  sicut 
ipse  dicit  :  Pater,  manifestavi  nomen 
tuum  hominibus  K  Ei  per  hoc  solvitur 
objectum  :  quia  verbum  non  manifestat 
sic  ut  det  notitiam  Patri,  sed  potius  ac- 
cipiendo  ab  ipso,  manifestavit  aliis.  Est 
ergo  considcrandum  in  onmibus  hujus- 
modi,  quod  respectu  eorum  quorum 
Filius  sit  principium,  et  sufficiens  raHo 
cognoscondi,  concedantur  tales  locutio- 
nes,  Pater  novit  omnia  in  Filio,  de  qui- 
bus  estverbum,  et  hujusmodi. 

Et  nota,  quod  quidam  has  locationcs 
simpliciter  nogant :  et  dicunt  retractatas  in 
simiii  sibi,  quando  Augustinus  retracta- 
vit  hanc,  Pater  est  sapiens  sapientia  ge- 
nita.  Sed  prcesumptio  vidotur  sic  im- 
ponere  silentium  vcrbis  Sanctorum. 

Ad  id  ergo  quod  primo  objicitur,  di- 
cendum  quod  Augustinus  loquitur  ibi 
de  sapientia  quae  appropriatc  convenit 
Filio  :  haec  autem  est  ingenita,  vel  non 
genita,  et  essentiahs  :  ista  enim  licet  in 
eo  quod  cst  sapientia,  non  concludat 
Filium  esse,  tamen  in  eo  quodest  appro- 

*  Joau.  xvn,  6. 


Deinde  quoeritur  do  hoc  quod  dicit, 
ibi,  G,  in  line  :  «  Ex  his  patet,  quod 
Pater  non  est  sapiens  sapientia  genita, 

etc.  » 

Hoc  enim  videtur  falsum  :  quia  nota- 
tur  constructio  causae  formalis  in  ablati- 
vo  :  et  Pater  nullam  habet  causam. 

SoLUTio.  Ilaec  objectio  vilis  cst  :    quia    so" 
per  hujusmodi  constructionem    non  no- 
tatur  modus  causalitatis,   nisi  in  modo 
intolligondi  por    nomen,  et   non   in   re. 

Sed  nota,  quod  hac  utilis  est  quaestio, 
Quare  secundum  Augustinum,  in  omni 
conslruclionoquasi  formali  reforlur  csse? 
Quia  illa  construclio  dicit  rolationem  for- 
ma^  ad  subjeclum  tantum  :  ct  cum  for- 
ma  det  esse  aliquo  modo  simpliciter, 
vel  secundum  quid,  in  divinis  semper 
accipitur  esse  simpliciter,  quia  omnis 
talis  modus  praedicandi  convertitur  in 
substantiam  :  sed  in  conslructione  quae 
est  causaj  cfficientis  non  sic  est,  quia 
illa  quandoque  habet  praedicationem  rela- 
tivam. 

Sed  QU.TiiuTLR,  IJtrum  possit  concodi, 
Pater  sapit  Filio,  vel  sapit  a  Filio,  vel 
sapit  pcr  Filium  :  sicut  conceditur,  Pa- 
ter  novit  in  Filio  ? 


li\  I  SENTENT.  DIST.  XXXII,  D.                                  131 

Ad   lioc   diccndum,    quod   non  :    quia  spectu  Patiis  :  el  cuni  Filius  non  sil  prin- 

non  est   similis  habitudo   constructionis,  cipium  alicujus  eoruni  qua3  sunt  in  Pa- 

sed  potius  importatur  causa  notitiiB  re-  Ire,  non  est  concedendum. 


o 


D.   Utrum  Filius  sil  sapiens  sapientia  genitu,  vel  ingenita  ? 

Post  liccc  qiiffiri  solet  a  quibusdnni,   Utrum  Filius  sit    sapicns   sapientia 
genita,  vel  ingenila  ?  Si  enim  non  est  sapicns  sapicntia  genita,  nec  seipso 
sapiens  est.  Si  vero  sapientia  genita  sapiens  est,  non   vidctur  sa[)icns  esse 
sapientia  ingenila  :  et  ita  non  videtur  esse  sapiens  a  Patre,  cum  a  Patre  ha- 
beat  omnia.  Ad  quod  dicimus,  quia  '   una  cst    sapientia   Patris   et  Filii  et 
Spiritus  sancti,  sicut  una  essentia:  quia  sapientiain  illius  naturtv  simplici- 
tate  est  essentia  :  et  tamen  Filius  tantum  est  sapientiagenita,  ct  Pater  tan- 
tum  est  sapientia  ingenita :  et  sapientia  genita  est  de   sapienlia    ingenita, 
vcl  a  sapicntia  ingenita.  Etcum  idem  sit  ibi  esse  quod  sapientem  esse,  re- 
lin({uitur  ut  sapientia  genita  sit   sapiens  de  sapientia  ingenita.  Non  ergo 
Filius  dicitur  sapientia  Dei,  tamquam  ipse  solus  intelligens  sit  vel  sapiens 
sibi  ct  Patri  et  Spiritui  sancto  :  quia,  ut  ait  Auguslinus  in  libro  XV  de  Tri- 
nilate  '  :  Si  solus  ibi  Filius  intelligit  et  sibi  et  Patri  et  Spiritui   sancto,  ad 
illain  rcditur  absurditatem,  ut  Pater  non  sit  sapiens  de  seipso,  sed  de  Filio  : 
nec  sapientia  sapientiam  genuerit,  sed  ea  sapientia   Pater  dicatur  sapicns 
esse  qua  genuit.  Ubi  enim  non  est   inlelligentia,  nec  sapienlia  potest  esse. 
Ideoque  si  Paternon  intelligit  ipse  sil)i,  sed  Filius  intelligit  Palri,  profecto 
Filius  Patrem  sapicntem  facit.  Et  si  lioc  esl  Deo  esse  quod  saperc,  et  ea  illi 
est  essentiaqUfTc  sapientia,  non  Filius  a  Patre,  quod  verum  est,  sed  a  Filio 
potius  Patcr  liabet  essentiam,  quod   absurdissimum  atque  falsissimum  est. 
Est  ergo  Deus  Pater  sapiens  ea,  qua3  ipse  est,  sua  sapientia   :  ct  Filius  sa- 
pientia  Patris,  est  sapicns  de  sapientia  quge  est  Pater,  de  quo  est  genitus 
Filius.  Ita  ct  Pater  est  intelligens  ea,  qucc  ipse  est,  sua  intclligcntia.  Non 
enim  esset  sapicns,  qui  non  esset  intelligens.  Filius  autem  inlclligentia  Pa- 
tris,  de  intelligentia  genitus  est,  qucc  est  Pater  :  dc  qua  et    intclligens  est. 
Proinde  Pater  est  sapicntia,  et  Filius  sapientia,  ct  uterque  una  est  sapientia: 
etlamen  solus  Pater  est  ingenita  sapientia,  et  Filius  solus  genita  sapien- 
lia  :  ncc  tamcn  alia  sapientia  Pater,  alia  sapientia  Filius,sed  una  eademque 
esl :  sicut  Pater  est  Deus  ingenitus,  et  Filius  est  Deus  genitus  :  ncque  Deus 


'  Edit.  Joan.  Alieaume,  qiiod. 

^  S.  AuGusTiNus,  Lib.  XV  de  Triuitale,  cap.  7. 


l.\-2  D.  ALB.  MA(1.  OIU).   IMI.ED. 

^enitus  osl  Dcus  ingenitus  :  iioii  idco  laincii  alius  Deus  est  Paler,  alius 
Deus  Filiiis,  sed  unus.Deus  uleique,  iiuii  autem  unus.  Aliusesl  enim  ge- 
nilus,  alius  ingenitus,  sed  nonaliusDeus  :  imo  utenjue  unuin,  sive  unus 
Deus.  Ita  non  est  sapientia  genila,  sapientia  ingenita  :  sed  alia  est  sa])ien- 
tiagenita,  alia  ingenita  :  non  tamen  est  iiliu  sapientia,  sed  una  eadeinque 
sapientia. 


Sed  contra. 


ARTICULUS   Y. 

A}i    FUius    sit    sapiens  sapientia  inge- 
nita  ? 


Deinde  quaeritur  de  lioc  quod  dicit  : 
«  Post  hiec  quaeri  solet  .  a  quibusdam, 
etc.  » 

Videlur  Cnim,  quod  etiani  Filius  sit 
sapiens  sapientia  ingenita  : 

1 .  Est  enim  sapiens  sapientia  essentiali : 
et  sapientia  essenlialis  est  sapientia  inge- 
nita  :  ergo  est  sapiens  sapientia  ingenita. 

2.  Item,  Filius  est  essentia  ingenita  : 
et  esse  est  sapere  :  ergo  est  sapiens  sa- 
pientia  ingenita. 

Sed  contra  : 

Hilarius  dicit :  «  Nihil  nisi  natum  liahet 
Filius  :  et  geniti  honoris  admiratio  in 
honore  gcnerantis  est  :  »  ergo  non  hahet 
sapientiam  ingenitam. 


Item,  Ingenita  est  proprietas  Patris  : 
ergo  non  convenit  Filio. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  licet  inge-  soiuUo 
nitum  multis  modis  dicatur  :  et  uno  mo- 
do  conveniat  essentioe,  et  cssentialihus  : 
tamcn  in  usu  Sanctorum  accipitur  pro 
proprictatc  Patris  :  et  ideo  supra  hahui- 
mus,  quod  non  convenit  Spiritui  sancto, 
nec  ctiam  cssentiae  :  et  ideo  non  est  con- 
ccdendum,  quod  Filius  sit  sapiens  sa- 
picnlia  ingenita.  Sicut  enim  supra  hahi- 
tum  est,  sapientia  licet  nomen  esscntiale 
sit,  tamcn  potcst  supponcre  personam  ex 
adjuncto  sihi  notionaliter  :  et  ideo  sa- 
picntia  ingcnita  est  Pater^  ct  sapicntia 
gcnita  cst  Filius. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  qaod  sa- 
picntia  per  se  est  essentialis  :  scd  cum 
adjuncto  est  essentialc  tractum  ad  suppo- 
nendum  pro  persona. 

Ad  aliud    patet  solulio  eodcm  modo      Ad : 
dicendo  ihi. 


E.  An  Filius  sit  sapiens  seipso  vcl  per  scipsum  ? 

Ex  pra?dictis  constat,  (juod  Filius  non  est  sapiens  a  se,  neque  de  se,  sed 
de  Palre,  et  a  Patre.  Quieri  autem  solel,  Utrum  Filius  sit  sapiens  seipso, 
vel  per  seij)sum  ?  Quidain  dicunt  multiplicem  liic  fieri  inlelligenliam,  et 
ideo  distinguendum  fore  :  ita  ut  cuin  dicis  Filium  esse  sapienlem  seipso 
vel  per  seij)sum,  si  sui  natura  et  essentia  saj^ientem  intelligas,  verus  sit  in- 
lelleclus:  si  vero  a  seij)so  sapientem  esse  intelligas,  falsitati  subjectam 
habeas  intelligentiam.  Alii  vero  simpliciter  et  absque  determinatione  con- 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXII,  E.  ART.  VII 


133 


cediint  hiijusmodi  locutiones,  Filius  est  sapiens  per  se,  sed  non  a  se,  vel 
de  se  :  et  Fiiius  est  Deus  per  se,  et  est  per  se,  sed  non  a  se,  vel  de  se.  Hoc 
confirmantes  verbis  Hilarii,  qui  Filium  non  a  se,  sed  per  se  agere,  in  li- 
bro  IX  de  Trimtate  ait  :  Naturce,  inquit,  cui  contradicis,  hai^retice,  ha^c 
unitas  est,  ut  ita  per  se  agat  Filius,  ne  a  se  agat :  et  ita  non  a  se  agat.  Intel- 
lige  Filium  agentem,  et  per  eum  Patrem  agentem.  Non  a  se  agit,  cum  Pa- 
ter  in  eo  manere  monstratur.  Per  se  agit,  cum  secundum  nativitatem  Filii 
agit  ipse  qua'  placita  sunt.  Inlirmus  sit  non  a  se  agendo,  nisi  a  Deo  ipse 
agit :  non  sit  vero  in  unitate  natura%  si  quffi  agit,  et  in  quibus  placet,  non 
per  se  agit.  Sicut  ergo,  inquiunt,  Filius  per  se  agit,  sed  non  a  se :  ita  et 
Filius  debet  dici  sapiens  per  se,  sed  non  a  se.  Sic  et  ipse  per  se  Deus  est, 
vel  esse  dicendus  est  (ut  aiunt)  sed  non  a  se,  vel  de  se. 


ARTICULUS   VI. 


An    Filiiis    sit   sapiens  seipso,    vel  pet' 
seipsuni  ? 


Deinde  quseritur  de  hoc  quod  dicit 
ibi  :  «  Quseri  solel,  Utrum  Filius  sit  sa- 
piens  seipso,  vel  per  seipsum  ?  ctc.  » 

Videtur,  quod  nulla  istarum  debeat 
concedi  :  quia  omnia  quse  habet  Filius, 
habet  a  Patre,  et  per  Patrem  :  ergo  non 
per  seipsum. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  rationabilis 
est  distinctio  quee  datur  in  Littera.  Id 
enim  qnod  cst  per  se,  opponitur  duobus 
modis,  ut  colligitur  ex  duabus  considera- 
tionibustertii  libri  Topicorum  :  (^\QAi(dn\m 
Philosophus,  quod  id  quod  est  per  se, 
magis  est  diligendum,  quam  id  quod  est 
per  aUerum.  Et  ex  hoc  accipitur,  quod 
per  se,  et  per  alterum  opponuntur.  Dicit 
etiam  idem,  qnod  id  quod  est  perse,  ma- 
gis  est  diligendum  quam  id  quod  est 
per  accidens.  Et  ex  hoc  accipitur,  quod 
per  se  opponitur  ei  quod  est  per  acci- 
dens  :  ct  secundum  hoc  procedit  ista  di- 
stinctio,  quotl  Filius  per  se  sapiens  est, 
secundum  quod    ly  per  se  opponitur  ci 


quod  est  per  accidens  :  non  autem  per  se 
sapiens,  secundum  quod  \yper  se  opponi- 
tur  ei  quod  est  per  alium  ut  principium 
sui.  Sed  nullo  modo  debet  concedi,  Fi- 
lius  a  se  est  sapiens,  vel  a  se  operatur  : 
quia  a  se  non  opponitur  ei  quod  est  per 
accidens,  sed  tantum  ei  quod  est  ab 
alio. 


ARTICULUS  VII. 

Utrum  possumus  concedere,  quod  Filius 
operatur  per  Patrem,  et  una  persona 
per  aliani,  et  omne  agens  citra  Deum 
est  infirmum  ? 


Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit  : 
«  Infirmus  sit  non  a  se  agendo,  nisi  a 
Deo  ipse  agit.  » 

1.  Ex  hoc  enim  videtur,  quod  omne 
quod  non  agit  a  Deo  sicut  idem  essentia 
sibi,  sit  agens  infirmum. 

2.  Prseterca,  Cum  dicitur  :  Pater  agit 
vel  operalur  per  Filium,  consuevit  dici 
quod  \y  per  notat  in  Filio  existere  a  pi-in- 
cipio  illo  quod  per  ipsum  operatur  :  et 
hoc  quidam  vocant  subauctoritatem.  Et 
quaeritur  ratio  hujus. 

Item,  Tres  seque  immediate  referuntur 


m                                    D.  ALn.  MA(..  ORD.  PR^D. 

ad  opus  :  orgo  videlur,  (juod  iiullu.s  opc-  llucrc   uou   jjossuut  nisi   j)er   corpus,   cl 

ratur  per  aliuui.  per  motuui  illius  ;    v(d  cjuia   ctiani  suut 

:}.  Item,  Si  sufricicns  ratio   est,  quod  in  se  dericientia,  ut  elcmcnta,  et  clemen- 

Pater    operetur  per  I''ilium,  quia   Filius  tata    quae    gcnerantur  et   corrumpuntur 

est  ab   co    :   tunc  etiam   cadem   ratione  agcndo   in    sc  invicem.  Dcus  autcm  vir- 

possumus    diccre,   quod  Pater  ct  Filius  tule  sua    stabilis    manens    agit  omnia  : 

operantur  per    Spiritum   sanctum,  quia  et  ideo  ipse  solus  agens  perfectum  est. 

Spiritus  sanctus  cst  ab  utroque  :  cl  boc  Ad  aliud  diccndum,  quod  ly  pcr  notat 

non  invenitur.  causam  motam  ab  alia  causa,  et  pricci- 

4.  Item,  Sicut  pra-positio  in  inferiori-  pue  in  generc   causa;  cfficicntis,  vcl  for- 

bus  quandoque  notat  subauctoritatem  in  mx,  ct  non  maferia?  vel  finis,  ut  percus- 

casuali   sibi   adjuncto,    ut    cum   dicitur,  sio  por  baculum,  et  bujusmodi.  Sol  (;tiam 

rex  operatur  pcr  balivum  :  ita  c  converso  facit  pcr  calorem,  ct  univcrsale  pcr  for- 

quandoquc   notat  auctorilatcm,    ut  cum  mam  magis   parlicuhircm  :  et   ideo  quia 

dicitur,  balivus  hoc  operatur  per  regem,  Filius  pcr  appropriationem    est  virtus  et 

quia  per  se  facere  non  potcst  :  crgo  vi-  sapientia    excmplaris    factorum,    magis 

detur,  quod  in  ahquo  sensu  etiam  in  di-  convenit  ei  habitudo  cjus   praeposilionis 

vinis    possumus  conccdere,  quod  Filius  in  opcre  trium,  quam  alteri. 

operatur  per  Patrem  :  et  hoc  non  inve-  Ad  aliud  diccndum,   quod  de  Spiritu 

nitur.  sancto  non  dicitur  :  quia  licet  potentiam 

operantem   habeat  a  Patre  et  FiHo,  non 

soiuiio.         SoLUTio.  Dicendum,  quod  Pater  opera-  tamen  appropriatur  ci,  sed  magis  finisct 

tur  per  Fihum,  sicut  dicit  Magistcr  Ilugo  bonum  qiiod  est  contcnlivum    operis  in 

de  sancto  Yictore,  sic  dicens  in  epistola  csse,   et  bono  :   et  ideo  magis  operantur 

quadam  ad  Bernardum  :    «  Procul  dubio  Pater  et  Filius  in  Spirilu    sancto  conti- 

quod  Filius  agit,  Pater  agit,  a  quo  acci-  nendo   opus   suum,  quam  per   Spiritum 

pit  ut  agat  et  agere  possit.  Quod  autcm  sanctum. 

pcr  Filium  opcrari  dicitur,  non    sic  in-  Ad   aliud  dicendum,   quod  numquam 

telligitur,  quasi  FiHus  sit  auctor  et  origo  praeposilio    pe?'    notat    auctoritatcm    in 

potentiae    quaj   Pater   est,   et    qua}    vult  suo  casuali,  si  est  diversum  a  rc  nomina- 

operatur  :  sed  quod  Pater  sit  origo  po-  tivi  pra^cedentis,   nisi  impropric.  Unde 

tentiee,  quae  Fihus  est,  et  quae  pro  benc-  cum  dicilur,  balivus  facit  per  regcm,  re- 

placito  operatur.  Sic  ergo  Pater  operatur  solvitur,  id  est,  per  regis  potcstatem  quae 

per  Filium,   quia  ad  ipsum  ut  ad  princi-  cst  in  eo.   Unde    non  notatur  ibi  rclatio 

pium  refertur  polenlia  et  opus  quo  Filius  regis  ad  opus  per  hoc  quod  habeat  a  ba- 

opcratur.  »  livo,  vel  per  seipsum,  sed  potius  conjun- 

Ad  1.           DicENDUM  ergo  ad  primum,  quod  bcne  ctio  potestatis  suae  cum  balivo  operaute  : 

conccditur,    quod    onme  aliud   agens  a  ct  cum  tales  sint  impropriae,  non  exten- 

Deo,  est  agens  infirmum,  vel  quia  indi-  duntur  in  pra^dicationcs  divinas,  et  ideo 

get  instrumento  et  motu,  ut  motores  coe-  non   rccipitur  haec,    Filius   operatur  per 

lorum   quos  ponunt  Philosophi,  qui  in-  Patrem. 


F.  An  una  tantum  sit  sapientia   Patris  ? 

Post  ha?c  a  quibusdam  solct  qurEri,  Ulrum  una  tantum  sit  sapicntia  Pa- 
tris?  Quod  non  essc  nituntur  probarc  hoc  niodo:  F^ilius,  inquiunt,    cst  sa- 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXII,  G,  ART.  7.  135 

pientia  Patris  genita,  qiia  Pater  sapiens  non  esL  Est  igituraliqua  sapien- 
tia  Patris,  qua  sapiens  non  est.  Est  auteni  et  sapientia  Patris  ingenita,  et 
ea  Pater  sapiens  est.  Est  ergo  quffidam  sapientia  Patris,  qua  sapiens  est ; 
et  ipsa  non  est  illa  sapientia  Patris,  qua  Pater  sapiens  non  est.  Non  est 
ergo  una  tantum  saj^ientia  Patris.  Item,  sapientia  ingenita  est  sapientia 
Patris,  et  sapientia  genita  est  sapientia  Patris  :  non  est  autem  sapientia  in- 
genita,  sapientia  genita.  Non  est  igitur  una  tantum  Patris  sapientia.  Ifa>c 
et  his  similia,  tamquam  soj)liistica  et  a  veritate  longinqua,  cunctisque  in 
theologia  peritis  patentia  ahjicimus,  responso  indigna  advertentes  :  id  ta- 
men  adjicientes,  quia  una  est  tantum  sapientia  Patris,  sed  non  uno  modo 
dicitur.  Nam  sapientia  Patris  dicitur  illa  quam  genuit,  et  sapientia  Patris 
dicitur  ea  qua  sapiens  est.  Diversa  est  ergo  ratio  dicti.  Illa  enim  dicitur 
Patris,  quia  eam  genuit:  et  ea  dicitur  sapienlia  Patris,  quia  ea  sapit.  Una 
est  tamen  sapicntia  Patris,  quia  sapientia  genita  est  eadem  sapientia,  et  ea 
qua  sapiens  est:  sive  ea  qua  sapiens  est,  intelligatur  persona  Patris,  sive 
essentia  Patris  :  quia  persona  Patris  quce  intelligitur  cum  dicitur  sapien- 
tia  ingenita,  et  persona  Filii  qucc  significatur  cum  dicitur  sapientia  genita, 
una  eademque  sapientia  est :  quffi  essentia  divina  intelligitur  communis 
trihus  personis. 


G.  Quod  in  Trinitale  est  dilectio  quse  est  Ti'initas :  et  tamen  Spiritiis  sanctus  est  di- 
lectio,  qux  non  est  Trinitas  :  nec  ideo  dux  sunt  dilectiones  :  ita  et  de 
sapicntia. 


Et  sicut  in  Trinitate  dilectio  est,  qucje  est  Pater,  Filius,  et  Spiritus  san- 
ctus,  qua^  est  ipsa  essontia  deitatis  :  et  tamen  Si)iritus  sanctus  dilectio  est, 
qiia>  non  cst  Pator  vel  Filius  :  noc  ideo  dua»  dilectiones  sunt  in  Trinitate  : 
quia  dilectio  qua'  proprio  Spiritus  sanctus  est,  est  dilectio  quffi  Trinitas  est, 
non  tamen  ipsa  Trinitas  ost  :  sicut  Spirilus  sanctus  est  essentia  qua;  Trini- 
tas  est,  non  tamen  ipsaTrinitas  est :  ita  in  Trinitate  sapientia  est  qufe  est 
Pater  et  Filius  et  Spiritus  sauctus,  quco  est  essentia  divina  :  et  tamen  Fi- 
lius  est  sapientia  qua>  non  cst  Pater  vel  Spiritus  sanctus.  Ncc  ideo  duai  sa- 
pienticHO  ihi  sunt  :  quia  Scapientia  qua>  proprio  ost  Filius,  est  sapientia  quce 
estTrinitas,  ipsa  tamen  non  estTrinitas  :  sicut  Filius  '  est  essentia  quae  est 
trinitas,  ipse  tamen  non  estTrinitas. 

'  Iii  p(lil.  J.  AUoanmo  additur  no?i  cst,  sod  falso,  iil  iiobis  videlur. 


13(i  U.  ALH.  MA(;.  OHI).  PKA^I). 


II.  Qud  ralione  Pater  iKDi  (hcUur  sapiens  ea  sapientia  f/xani  f/cmdl,  efulem  vitletur 
flehere  dici  f/t((j<l  non  sit  diHfjens  Pater  vel  Filius  dilectione  (ju;c  '  (ih  utrofiuc 
procedit. 

Prcnelerea  dili^enter  notandum  est,  quod  ea  ratione  qua  Pater  non  dici- 
tur  sapiens  ea  sapientia  quam  geiiuit,  videtur  fore  dicendum,  quod  Pafer 
noii  diligat  Filium,  vel  Filius  Patrem  ea  dilectione  quie  ab  ulroque  proce- 
di(,  scilicet  qU(T  proprie  Spiiiliis  sauctus  est.  Sicut  enim  idom  est  ])eo  sa- 
pere  quod  esse,  ita  estei  ideni  dilific^re  quod  esse.  Ideoque  sicut  negatur 
Pater  esse  sapiens  sapientia  quam  genuit :  qui  si  ea  diceretur  sapiens, 
non  ipsa  ab  eo,  sed  ipse  ab  ea  iulelligeretur  esse  :  ita  videtur  noii  debere 
concedi,  quod  Pater  vel  Filius  diligat  dilectione  qucE  tantum  Spiritus  san- 
ctus  est :  qui  si  ea  diligit  Pater  vel  Filius,  non  Spiritus  sanctus  videtur  esse 
a  Patre  et  Filio,  sed  Pater  et  Filius  a  Spiritu  sancto  :  quia  idem  est  ibi  dili- 
gere  quod  esse.  At  supra  dictum  est,  atque  auctoritate  Augustini  sanci- 
tum,  quod  in  Trinltate  triasunt,  unus  diligens  eum  qui  de  illo  est,  et  unus 
diligens  eum  de  quo  est,  et  ipsa  dilectio  :  et  non  est  aliquis  duorum  quo 
genitus  a  gignente  diligitur,  et  genitorem  suum  diligit.  Quibus  verbis 
aperte  signiPicatur  Patrem  Filium,  et  Filium  Patrem  diligere  :  ea  scilicet 
dilectione  qua;  non  est  aliquis  eorum,  sed  tantum  Spiritus  sanctus.  Cum 
idem  ergo  sit  ibi  diligere  quod  esse,  quomodo  dicitur  Pater  vel  Filius  non 
esse  ea  dilectione  qua  alter  alterum  diligit,  cum  ideo  Pater  negetur  sape- 
re  sapientia  quam  genuil,  ne  ea  esse  intelligatur  ? 


I.  Quod  ct  heec  qusestio  inexplicahilis  est,  qusc  '  cxcelUt  in/irmitatem  hominis. 

Difficilem  mihi  fateor  hanc  quccstionem,  prcocipue  cum  ex  prcnedictis  orici- 
tur  qua3  similem  videntur  habere  rationem  :  quod  mea^  intelligentia)  atten- 
dens  inlirmitas  turbatur,  cuj)iens  magis  ex  dictis  Sanctorum  referre,  quani 
aflerre.  Optimus  enim  lectorest,  inquit  Ililarius  iii  primo  librode  Trinilate, 
qui  dictorum  intelligentiam  exspectat  exdictis  potius,  quam  imponat  :  et 
retulerit  magis  quam  attulerit  :   neque  cogatur  Md  videri  dictis  contineri, 

'  Edit.  J.  Alleaumo,  qua. 
-  Ibidem,  coqat. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXII,  I,  ART.  8. 


137 


quod  ante  lectionem  praisunipscrit  intelligenduni.  Gum  ergo  de  rcbus  Dei 
sernio  est,  concedamus  Deo  sui  cognitionem,  dictisque  '  ejus  pia  venera- 
tione  famulemur.  Investiget  ergo  diligenter  pius  lector  rationem  dictorum, 
si  forte  dictorum  aliquam  valeat  reperire  causam  :  qua  nota,  ipsa  praimis- 
sa  qujestio  aliquatenus  explicari  valeat.  Ego  autem  hanc  qua^stionem  non 
absolvens,  sed  errorem  excludens,  profiteor  non  esse  dictum  Patrem  dili- 
gere  Filium,  vel  Filium  Patrem,  ca  dilectione  qucC  ab  utroque  procedit  : 
quffi  non  est  aliquis  eorum,  sed  tantum  Spiritus  sanctus,  tamquam  ea  di- 
lectione  Pater  sit  vel  Filius.  Sed  sic  ea  Pater  diligit  Filium,  et  Filius  Pa- 
trem,  ut  etiam  Pater  per  se  ea,  quee  ipse  est,  dilectione  diligat,  sic  et  Fi- 
lius  :  non  autem  sic,  ut  Pater  per  se  non  diligat,  sic  et  Filius  :  non  autem 
sic,  ut  Pater  per  se  non  diligat,  et  Filius,  sed  per  eam  tantum.  Quis  Iiaec 
in  illa  Trinitate  (inquit  Augustinus)  opinari  vel  affirmare  prffisumat  ? 
Eam  tamen  quffistionem  lectorum  diligentiae  plenius  dijudicandam  atque 
absolvendam  relinquimus,  ad  hoc  minus  sufficientes. 


ARTICULUS  VIII. 


Utrum  una  tantum  sit  sapientia  Patris  ? 


Deinde  qUiTritur  de  hoc  quod  dicitibi, 
F,  c<  Post  hsec  quxri  solet  a  quibusdam, 
etc.  » 

Videtur  enim,  quod  non  :  quia 

1.  Eadem  ratione  quaFiliusest  sapiens 
sapientiagenita,eadem  etiam  Spiritus san- 
ctus  est  sapiens  sapientia  procedente,  et 
sic  est  sapientia  ingenita,  et  sapientia  ge- 
nita,  et  sapientia  procedens,  et  sapientia 
essentialis. 

2.  Praeterea,  Dicitur  sapientia  de  sa- 
pientia  :  ergo  videtur,  quod  distinctio 
cadat  inter  sapientiam  et  sapienliam  :  et 
sic  plures  sunt  sapientia\    - 


SoLUTio.  Dicendum,  quod  sicut  dicit 
Magister  in  Littera,  objecliones  ista?  pa- 
tent  omnibus,  ct  non  valent  in  divinis  : 
quia  hujusmodi  nomina,  sapientia,  Deus, 
et  alia  quaedam  significant  quidem  essen- 
tiam  divinam,  sed  gratia  adjuncti  suppo- 
nunt  pro  persona  :  et  ideo  distinctio  ca- 
dit  ibi  gratia  suppositi,  et  non  gratia  si- 
gnificati  :  et  ideo  sicut  non  sequitur, 
Deus  de  Deo  :  ergo  diversi  vel  duo  sunt 
dii  :  ita  non  sequitur,  sapientia  de  sa- 
pientia  :  ergo  duae  vel  diversie  sunt  sa- 
pientiae  :  sed  sequitur  :  ergo  in  divinis 
sunt  duo  vel  plures  qui  sunt  una  sapien- 
tia,  et  unus  Deus  :  et  per  hoc  patet  solu- 
tio  ad  secundum. 

Ad  primum  dicendum,  quod  Spiritus 
est  sapientia  :  sed  non  conceditur,  quod 
sit  procedens  sapientia  :  quia  sapientia 
non  est  appropriabile  amori,  sed  potius 
dicenti  et  verbo  :  sicut  et  in  imagine  re- 
fertur  sapientia  ad  notitiam  et  montem, 
et  non  ad  voluntatem. 


Solutio. 
Ad2. 


Ad  1. 


1 


*  Edit.  Joan.  Alleaume,  dictique. 


318  D.  ALR.  MAG.  ORl).  PR/ED. 


DISTINCTIO  XXXIII. 


l>(o  iioiiiinibiis  siibslaiiliiiiilMis  ot  proprif^^fnfiliiis  iii  compnrnfioiio 
stMMiiKliiiii  <*oiiveiiieiifi:iiii  <'f  <lin*er<'iifi;iiii  sid  ess<Mifijiiii  <'f  p<'r- 
soiias. 


A.  r/i/(»i    proprictdles  pcrsonarum  sint    ipsse  pcrsonx   vcl   Dciis,  id  cst,  dicina 

essentia  ? 


Posl  supradicta  interius  coiisiderari  atquc  sul)tililer  inquiri  oportel, 
Utrum  proprietates  personaruin  quibus  ipsjc  personae  determinantur,  sint 
ipsa^  persona3,  et  sint  Deus,  in  est,  divina  essentia  :  an  ita  sint  in  personis, 
ut  non  sint  persona^,  ac  per  hoc  ncc  divina  essentia?  Quod  eniin  in  per- 
sonis  sint  proprietates,  nenio  inflciari  audet,  cum  aperte  clamet  auctoritas, 
quod  in  personis  est  proprietas,  et  in  essentia  unitas.  Superius  quoque 
mullis  Sanctorum  testimoniis  adstruximus  personas  per  proprietates  dis- 
tingui  atque  determinari  :  ipsasque  proprietates,  tres  scilicet,  propriis  ex- 
pressimus  vocabulis.  Cum  ergo  proprietates  ipsee  ab  a^terno  fuorint,  qui- 
bus  ipscG  persone  determinantur  et  diirerunt,  quomodo  essent,  si  in  eis 
nonessent?et  quomodo  in  eis  essent,  et  ipscC  personai  non  essent,  quin 
ibi  esset  multiplicitas  ?  Quocirca  sicut  proprietates  esse  in  personis,  ita 
et  eas  personas  '  esse  confiteinur  :  sicut  supra  auctoritatc  Ilieronymi  (ut 
non  pi^eat  revocare  ad  mentem)  protestati  sumus,  in  expositione  fidei  ita 
dicentis  :  Sabellii  hajresim  declinanles,  tres  personas  expressas  sub  pro- 
prietate  distinguimus.  Non  enim  nomina  tantummodo,  sed  etiam  nomi- 
num  proprietates,  id  est,  personas,  vel  ul  Gneci  exprimunt,  uTrdo-raaej;,  hoc 
est,  subsistententias  confitemur  '.  Kcce  aperte  dicit  personas  proprietatibus 
distingui,  ot  ipsas  proprielates  esse  personas  :  cujus  hic  verba  perstringi- 
inus,  quia  supra  latius  posuiinus. 


'  EJit,  J.  Alleaume,  persona?. 

'  S.  HiERONYMi:?,  In  explanatione  symboli  ad  Damasum. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXIII,/,  ART.  1. 


139 


B.  Quod proprietales  sint  divina  essejitia. 

Curnquo  de  sirnplicilate  deilatis  supra  dissereremus  aucloritalibus  San- 
ctorum,  scilicet  Auf^iistini,  Ililarii,  Isidori,  necnon  et  Boetii,  ovidenter  mon- 
stravimus  Dcum  hoc  esse  omnino  quod  in  se  hal)et  :  excepto  quod  Pater 
haJjet  Filium,  necest  Filius  :  et  Fihus  habet  Patrem,  nec  est  Pater  :  et  sic 
esse  in  natura  trium,  utqui  hal)et  hoc  sit  quod  habet  :  et.totum  quod  ibi 
est,  unum  esse,  unam  vitam  esse  :  qua^  modo  non  iteramus,  ne  fastidium 
lectori  ingeramus.  Si  ergo  proprietates  ibi  sunt,  singula  earum  est  id  in 
quo  est,  et  unum,  eademque  vita  singula)  sunt.  Fateamur  ergo  et  proprie- 
tates  esse  in  tribus  personis,  et  ipsas  esse  personas  atque  divinam  essen- 
tiam. 


DIVISIO  TEXTUS. 


«  Post  supradicta  interius  considerari 
atque  suhtiliter,  etc.  » 

Ilic  comparat  Magister  notiones  et 
personas  ad  essentiam  in  qua  sunt.  Et 
dividitur  in  duas  partes  :  in  quarum  pri- 
ma  ostendit  Magister  notiones  periden- 
titatcm  esse  in  personis  et  essentia.  In 
secunda  autem  ostendit  personas  per 
identitatem  essentiae  comparari  ad  cssen- 
tiam,  et  hoc  in  sequenti  distinctione 
XXXIV,  ibi,  A,  «  Prsedictis  est  adji- 
clendum,  etc.  » 

Ileec  distinctio  dividitur  in  duas  par- 
tes  :  in  quarum  prima  Magister  ostendit 
notiones  esse  personas  in  quibus  sunt,  et 
notiones  etiam  esse  essentiam  divinam. 
In  secunda  inducit  hsereticorum  quorum- 
dam  rationem  in  oppositum,  et  solvit, 
ibi,  D,  «  Hoc  autcm  aliqin  negant,  etc,  » 

In  prima  parte  facit  tria  :  quorum  pri- 
mum   est,    quod  probat  proprietates  in 


personis  esse,  et  esse  personas.  Secun- 
do,  ostendit  hoc  idem  ex  natura  simph- 
citatis  divinae,  ibi,  B,  «  Cumcjue  de  sim- 
plicitate,  etc.  »  Tcrtio,  concludit  ex  illis, 
quod  etiam  proprietales  sunt  esscnlia 
divina,  ibi,  t^,  «  Quod  enim  proprietas 
etiam  divina  naturasit,  etc.  » 


ARTICULUS  I. 

An  liceat  proprietates  ahstracto  nomine 
sirjnificari,   ut  paternitas  ? 


Incidit  autem  hic  primo  quaestio, 
Utrum  hceat  proprietates  abstracto  no- 
mine  significari,  ut  paternitas,  et  hujus- 
modi  ? 

Videlur  autem  quod  sic  :  quia 
1 .  Quod  significatur  in  genere  abstracto 
modo,  etiam  in  specie  sic  potest  signifi- 
cari :  dicitur  autem  in  preefatione  Trini- 
latis  :  «  Et  in  personis  proprietas,  »  cum 
proprietas  sit  nomcn  rem  suam  dicens 
in  abstracto  :  ergo  hoc  licet  in   speciali- 


liO 


I).  ALIJ.  MAC.  OHD.  PR.^^.O. 


Ijus  nolioiiilius    lieri,  ul  dicalur  [laterni- 
las,  lilialio,  cl  hujusniudi. 

2.  Ilom,  Indivinis  projirietatessunl  per 
modnni  accidentiun»  in  inferiorihus  :  ta- 
lia  autem  abstracte  significantur  :  ergo 
et  in  divinis  abstracte  sifinificari  possunt. 

3.  Pra?terea,  Qu;pdam  conveniunl  eis 
secundum  quod  per  se  intelliguntur,  ut 
distinguere,  et  relativa  faccre,  et  hujus- 
modi  :  ergo  in  hoc  modo  sine  hvposta- 
sibus  in  quibussunt,  significari  possunl  : 
cum  ergo  sine  hyposlasibus  significata;, 
nonpossint  significari  nisi  abslractive,  vi- 
detur  quod  liceat  nobis  abstracto  modo 
loqui  de  proprietalibus. 

Sed  contra,  ^^^  CONTRA  : 

I.  In  inferioribus  idquod  non  prsedica- 
tur  denominative,  sed  secundum  sub- 
stantiam,  non  Iiabet  abstractum,  ut  ho- 
mo,  el  animal,  et  rationale,  et  hujusmo- 
di  :  sed  id  quod  praedicatur  denominati- 
ve  tantum,  ut  album,  albedo,  et  hujus- 
modi  :  sed  in  divinis  nihil  praedicatur  se- 
cundum  denominationem  et  accidens  : 
ergo  niliil  licet  ibi  significarc  modo  abs- 
tracto. 

2.  Item,  Abstracto  modo  significa- 
tum  dicitur  modo  simpliciori,  quam 
quod  sumitur  concrete  :  nihil  autem  in 
divinisest  simplicius  unum,  quam  aliud: 
ergo  unum  non  debet  signilicari  ut  ab- 
stractum,  et  alterum  ut  concretum. 

3.  Item,  Abstractum  notat  compositio- 
nem  fuisse  in  concreto  a  quo  abstra- 
ctum  est  :  sed  in  divinis  nihil  composi- 
tum  est  :  ergo  nihil  abstrahere  licet. 

Soiuiio.  Sor.uTio.  Dicendum  vid(!tur,  quod  se- 
cundum  rem  nihil  abstractum  est  in  di- 
vinis.  Duplex  enim  necessitas  cogit  nos 
abstracto  modo  et  in  essentialibus  et  no- 
tionalibus  aliquid  signilicare.  In  essen- 
tialibus,  sicut  quando  dicimus,  essentia, 
sapicntia,  deitas,  divinilas,  subslanlia,  et 
hujusmodi.  In  notionalibus,  ut  quando 
dicimus  paternitas,  filiatio,  relatio,  pro- 
prietas,  et  hujusmodi.  Una  autem  illa- 
rum  necessitatum  prt-ecipua  est  modus 
attribuendi  :    quia  cum    dicimus,   Pater 


rcfcilur  ad  l''iliuin,  et  referlur  ad  Spiri- 
tum  sanctum  :  nisi  diceremus  relalio- 
nem  arKjuid  esse,  oporteret  quod  eodem 
modo  Pater  se  haberel  ad  Kilium  et  Spi- 
ritum  sanclum  :  et  hoc  non  est  verum. 
Et  simililer  cum  dicitur,  liyposlatis  di- 
stinguitur,  el  proprietas  distinguit,  at- 
tribuimus  hypostasi  quod  non  attribui- 
mus  proprielati  :  hsec  eniin  ratio  aliquo 
modo  cogit  significare  proprietatem,  quo 
non  signiticatui'  persona  :  et  hoc  non  pot- 
est  esse  nisi  abstrahendo. 

Alia  ratio  est  instantia  htfireticorum  in 
disputatione  :  quia  compellunt  nos  dis- 
cernere  in  nominum  intentionibus  :  et 
cum  noster  intellectus  sit  materialis,  et 
non  valeat  accipere  simplex  nisi  per  mo- 
dum  compositionis,  sicut  consuevit  in 
inferioribus,  accipit  eodem  modo  in  su- 
perioribus,  non  dicens  quidein  rem  com- 
positam,  sed  discernens  inter  ea  quae 
suiit  eadem  res,  secundum  modos  attri- 
buendi  et  supponendi  :  quia  bene  conce- 
derem  hoc,  quod  nisi  esset  aliquid  in 
quo  fundaretur  noster  intellectus  signifi- 
cans  unum  sine  alio,  quod  ipse  esset 
cassus  et  vanus  :  fundatur  autem  in  di- 
versis  attributis^  quse  referuntur  ad  hy- 
postasim  et  proprietalem,  ut  dictum  est. 

DiGO  ergo  ad  primum,  quod  in  divinis 
totuin  esse  est  ab  esse  essentiae  .•  et  licet 
non  sit  accidens  in  divinis,  tainen  pro- 
prietas  in  hoc  quod  est  in  alio,  non  per 
se  ens,  significatur  ut  potens  intelligi  sine 
illo  :  et  ideo  abstrahilur.  Sic  autem  non 
est  in  substantialibus  :  quia  ab  illis  est 
esse  substantiale  :  et  ideo  abstrahi  ut  de- 
nominativa  non  possunt  :  quia  abslractis 
eis,  subjectum  non  remaneret. 

Ad  ALiLD  dicendum,  ([uod  nihil  est  ibi 
simplicius  abstractum,  quam  concretum  : 
nec  idco  lit  abstraclio,  sed  potius  ul  si- 
gnificatur  habere  diversam  ab  eo  a  quo 
abstrahitur,  suppositioncm  :  et  hoc  quoad 
modum  intelligendi,  qui  in  re  non  ponit 
nisi  tantum  quantum  dictum  est,  scilicet 
supponendo  diversimode  cum  diversis 
adjunctis. 

Ai)  ALTiD  dicendum,  quod  non  notatur 


IN  I  SEiNTENT.  DIST.  XXXIII,  ^,  ART.  2. 


141 


compositio  fuisse,  sed  potius  alio  modo 
signilicabile  :  quia  in  divinis,  ut  jam  di- 
ctum  est,  non  separatur  unum  ab  alio 
tamquam  ens  unius  naturae  ab  ente  alte- 
rius  naturcC,  ut  accidens  a  subjecto  :  sed 
fit  ad  indicium  diversffi  attributionis, 
scilicet  quod  aliquid  dicitur  de  uno, 
quod  non  dicitur  de  alio,  et  e  converso. 


ARTICULUS  II. 

An  notio  sit  aliquid  in  persona,  et  an 
sit  ipsa  persona  ? 


Deinde  quceriturde  hoc  quod  dicit,  ibi, 
in  medio  cap.  A,  «  Quoniodo  essent,  si 
in  eis  non  essent  ?  et  quomodo  in  eis  es- 
sent,  si  ipsx  personse  non  essent  ?  etc.  » 

Ex  hoc  enim  videntur  haberi  duo,  sci- 
licet  quod  notio  sit  aliquid  in  persona,  et 
quod  sit  ipsapersona. 

GoNTRA  PRiMUM  autcm  videtur  sic  obji- 
ciendum  : 

1.  Proprietas  relationis  causatur  ex 
raotu  :  indivinis  autem  personis  non  est 
motus  :  ergo  in  divinis  personis  non  est 
relatio. 

2.  Preeterea,  Per  quem  modum  dicendi 
indicatur  proprietas  esse  in  persona,  vel 
hypostasi?  Constat,  quod  non  nisi  sicut 
accidens  in  subjecto,  secundum  rationem 
intelligendi. 

,„,r^       1 .  Sed  contra  : 

Subjectum  secundum  rationem  intel- 
ligendi  estanteaccidens  velproprietatera  : 
quia  cadit  in  diffinitione  ejus,  ut  dicit 
Philosophus  in  Vll  primse  Philosophise  : 
supra  autera  probaturaest,  quodproprie- 
tas  personalis  secunclum  modurn  intelli- 
gendi  est  ante  hypostasim  ;  ergo  non  est 
in  persona  sicut  proprietas  in  subjecto. 

Proeterea  videtur,  quod  sit  in  ea  sicut 
forma  in  subjecto  :  quia  forraa  dat  esse  : 
et   simililer  proprietas    personalis  facit 


personam,  ut  supra  probalura  est.  Sed 
coNTRA  :  Forma  aut  est  substantialis,  aut 
accidentaiis.  Non  substantiab's  :  quia  illa 
non  est  in  subjecto  secundum  quod  sub- 
jectum  :  quia  subjectum,  ut  dicit  Philo- 
soplius,  est  ens  in  secorapletura,  occasio 
alteri  existendi  in  eo  :  sed  potius"  est  in 
raateria  ut  actus  et  perfectio  ipsius  :  sic 
autera  non  est  proprietas  in  persona.  Si 
autem  est  ut  forma  accidentalis  :  tunc 
crit  secundum  intellectum  post  hyposta- 
sira,  et  non  ante  :  hoc  autem  reprobatum 
est. 

Si  propter  hoc  diceretur,  ut  Preepositi- 
vus  dicebat,  quod  proprietas  non  est  in 
persona,  sed  est  persona.  Contra  videtur 
esse  quod  in  Littera  hic  dicitur,  quod  in 
personis  sint  proprietates,  nerao  inficiari 
audeat,  cum  aperte  clamet  auctoritas  : 
«  Et  in  personis  proprietas,  et  in  essentia 
unitas  '.  » 

CoNTRA  aliam  partem,  scilicet  quod 
proprietas  sit  persona,  objicitur  sic  : 

1.  Si  proprietas  est  persona  :  tunc 
quaelibet  proprietas  quffi  est  in  persona, 
prsedicatur  de  ilhi  :  cura  igitur  corarau- 
nis  spiratio  sit  relatio  qusedam,  ipsa  prae- 
dicatur  de  persona  :  igitur  et  conimunis 
spiratio  est  persona.  Aut  igitur  est  per 
sona  ens  ab  alia,  aut  non  cns  ab  alia.  Si 
prirao  raodo  :  tunc  ipsa  non  est  Pater, 
quod  falsura  est.  Si  secundo  raodo  :  tunc 
ipsa  non  est  Filius,  quod  iterura  falsura 
est  :  ergo  videtur,  quod  aliqua  notio  sit 
persona  :  et  eadera  ratio  est  de  oranibus  : 
ergo  nulla  notio  est  persona,  ut  videtur. 

2.  Itera,  In  inferioribus  simplicissiraa 
distinguuntur  seipsis  :  cum  ergo  personae 
(livince  sunt  siraplicissirase,  videtur  quod 
seipsis  distinguantur  :  et  ex  hoc  conclu- 
dilur,  quod  non  tantura  noliones  non 
sunt  personai,  sed  quod  noliones  nihil 
sunt  oranino, 

3.  Et  hoc  concessit  Praepositivus,  et  di- 
cebat  quod  non  erant  notiones  nisi  in  modo 
loquendi  :  ut  cura  dicitur,    rogo  clemen- 


'  Cf.  Priffalioiiem  iii  die  SS.  Trinitatis. 


142 


n.  ALB.  MAG.  ORD.  PRiED. 


tiam  liiani,  idest,  rogo  te  clemontcm  :  ita 
(licel)at,  adoretur  in  personis  itroprietas, 
i(l  est,  p(M'sona  qiut  propric  est  Pater,  vel 
iMlius,  vel  Spiritus  sanctus.  Sed  contra 
hoc  sunl  quitdam  rationes  jam  in  parte 
tactae,  et  supra  solutae  '  :  quia  ex  hoc  vi- 
detur  sequi,  quod  cum  Pater  sit  simplex 
pcrsona,  et  nulla  proprietas  sit  in  ipso, 
quod  eodem  modo  se  ha])eat  ad  Filium 
et  ad  Spirilum  sanctum  :  et  idem  erit  di- 
ctum,  Pater  generat,  et  Pater  spirat.  Sed 
ad  hoc  dicehat,  quod  idem  est,  sed  dilTe- 
runt  connotata  :  dicehat  cnim,  quod  Pa- 
ter  licet  signilicet  solam  personam,  ta- 
mcn  connotat  aliquid,  scilicet  existcnliam 
Filii  :  et  simililer  donator.  Scd  quia  hu- 
jusmodi  positio  abohta  est,  et  videtur 
non  concordare  vcrhis  Sanctorum,  ideo 
ipsi  non  videtur  esse  consentiendum. 

Soiutio.  SoLUTio  igitur  erit,  quod  diccmuspro- 
prictates  esse  in  pcrsonis,  ct  personas, 
sicut  Magister  hic  dicil  :  in  personis  au- 
tem,  ut  divcrsas  ab  ipsis  in  modo  intel- 
ligendi  et  attribuendi  :  ipsas  autem  pcr- 
sonas,  ut  idcm  in  re  existcntes  cum  eis, 
sicut  et  cum  essentia  :  quia  quidquid  est 
in  Deo,  Deus  est. 

Ad  PRiMUM  igitur  dicendum,  quod  aliter 
estde  rehitionibus   quae  sunt  secundum 
existcndi  modum  et  ordinem  naliirai,  et 
de  illis  quse  sunt  accidentalcs  :  -quia  pri- 
mae  in  divinis   sunt  ante    rem,   ut  plcnc 
satis  notatum  est  supra  ',  et  illae  non  cau- 
santur  a  motu  et  mutalione  nisi  per  ac- 
cidcns  :  quia  si  mutatio   in   inferiorihus 
posset  ahstrahi    a    modo    cxistendi  quo 
unus  ab  aho  est,  ab  ipso  modo  existcndi 
sine  motu  causarcntur  :  et  ideo  hoc  acci- 
dit,  quod  a  motu   causcntur.  In  divinis 
ergo,  uhi  non  est  motus,  causantur  a  so- 
lo  modo  existendi,  vel  potius  faciunt  di- 
stingucndo  existendi  modum,   ut  supra 
hahitum  cst,  in  quantum  sunt  proprieta- 
les  personales. 

Ad  ALiUD  dicendum,  quod  modus  di- 
ccndi  m,  reducitur  ad  illum  modum  quo 


proprietas  cst  in  eo  cujus  est  proprietas, 
cui  confert  csse  distinclum  :  et  idco  par- 
tim  cst  ut  forma,  partim  ut  proprictas,  ct 
partim  ut  idem  alio  modo  signilicalum  : 
ut  forma,  quia  oonfert  csse  personale  :  uL 
proprictas,  quia  distinguit  :  ut  idem  alio 
modo  signilicatum,  quia  ipsa  est  perso- 
na,  ct  tamen  ut  ratio  dislinclionis  ejus 
ahalia  persona  ejusdem  naturce :  et  ideo 
iste  modus  diccncii  in,  ad  unum  modum 
perfecte  non  potest  reduci  :  quia  terreno- 
rum  comparatio  ad  Deum,  ut  dicit  Hihi- 
rius,  nuUa  cst  :  sed  ex  multis  oporlet 
coUigcre  id  quod  cst  in  uno  :  et  cum 
muUa  coUecta  fuerint,  non  adhuc  perfe- 
cte  reprsescnlahunt. 

Kt  perhoc  patet  solutio  ad  totum  quod 
objicitur  de  prima  parte. 

Ad  m  quod  objicitur  de  secunda  parte, 
dicendum  quod  proprictas  est  persona  : 
et  hoc  cst  proplcr  simplicitatcm  quse  exi- 
"•it  hoc,  quod  quidquid  est  in  pcrsona, 
sil  ipsa  persona  :  sicut  quidquid  est  in 
Deo,  Deus  est,  ut  dicit   Magisler  in  Lit- 

tera. 

Ad  m  autem  quod  contra  objicitur,  di-  ^^^^ 

cendum  quod  communis  spiratio  cst  per- 

sona  cns  ab  alia,  quia  est   FiUus  :   et  est 

persona  non  ens  ab  aUa,  quia  est  Pater  : 

et  hoc  non  est  inconveniens. 

Si  autem  ex  hoc  aUquis  ohjiceret :  er- 

go  est  ens  ab  alio,   cl  non  ens  ab  alio  : 

er"-o  aflirmatio  ct  negatio  verificantur  de 

codem.  Dicendum   secundum  Doctorcs, 

quod  hai^c  cst  duplcx,  spiralio  est  cns  ab 

alio,  ex  eo  quod  ly  ens  potest  teneri  ad- 

jectivc,  ct  ut  ad  suum  substantivum  re- 

ferriad  hoc  quod  dico  spiratio  :  et  sic  est 

falsa  utraquc,  scilicet,  spiratio  est  ens  ab 

aUo,  ct  spiratio   cst  non  ens- ab  alio  :  et 

non  distant  per  aflirmalionem  et  negatio- 

nem,  cum  ambae  sint  affirmaliva;  :  et  si- 

"■nilicatur  inaflirmativa,  quod  spiratio  sit 

procedcns  ab  alio,  el  hoc  non  conlingit,ut 

infra  probal)itur  :  quia  licct  proprictassit 

pcrsona,  non  tamen  supposita  persona, 


m 


1  Cf.  Supra,  Disl.  XXVI. 


^Cf.  Ibidem. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXIII,  G. 


U3 


supponitur  proprietas.  Tn  ncgativa  autem 
signilicatur  spiratio  ut  distincta  proprieta- 
te  innascibilitatis  :  etliociterum  non  con- 
venit  :  quia  proprietas  distinguit,  et  non 
distinguitur.  Si  autem  ly  eus  est  substan- 
tivum  :  tunc  affirmativa  vera  est,  haec  sci- 
licet,  spiratio  est  ens  ab  alio,  id  est,  ille 
qui  est  ab  alio,  quia  est  Filius  :  et  nega- 
tiva  est  similiter  vera,  spiratio  est  non 
ens  ab  alio,  id  est,  ille  qui  non  est  ab 
alio,  quia  est  Pater  qui  non  est  ab  alio  : 
et  non  opponuntur  per  affirmationem  et 
negationem,  ut  patot  per  se. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  licet  simpli- 
cissima  sint  distincta,  per  se  tamen  nihil 
prohibet  ineisesse  rationes  distinguendi: 
sicut  in  omni  simplici  prceter  primum, 
aliud  est  simplicitas,  et  aliud  ipsum  sim- 


plex  :  et  sic  licet  personse  divinae  sim- 
plicissimae  sint,  tamen  nihil  prohibet  se- 
cundum  modum  intelligendi  et  attribuendi 
accipere  rationem  distinctionis  earum,  ct 
illa  est  notio,  quia  notio  ut  distinguens 
significata,  intelligitur  ut  ratio  personae 
potius,  quam  intelligatur  ut  rcs    aliqua. 

Ad  iD  quod  ulterius  objicilur  de  opi- Adobject.3. 
nione  Proepositivi,  et  aliorum  quorum- 
dam,  videlur  conccdendum.  Contra  Au- 
gustinumenim  expresse  est,  quod  Pater 
non  signilicct  nisi  hypostasim,  sed  Fi- 
lium  connotet  :  sicut  creator  non  signi- 
licat  nisi  essentiam,  sed  connotat  etre- 
ctum  :  quia  supra  habuimus,  quod  ista 
nomina,  Pater  et  Filius,  non  significant 
tantum  hypostases,  sed  etiam  proprieta- 
tes  \ 


C  Auctoritale  adstridl,  quod  proprietas  sit  natura. 


Quod  eiiiin  proprietas  etiaiii  divina  natura  sit,  ostendit  liilarius  dicens 
nalivitatem  Filii  esse  naturani.  Unde  in  libro  VII  de  Trinilate  ait:  Utriusque 
naturanon  differt :  unum  sunt  Pateret  Filius.  Habet  ergo  hoc  sacramenti  na- 
tivitas,  ut  coniplectatur  in  se  et  nomen  et  naturam  et  polestatem  :  quia  na- 
tivitas  non  potest  non  esse  ea  natura,  unde  nascatur  filius.  Idem,  in  li- 
bro  VI  :  Nativitas  proprietas  est,  veritas  est.  Idem,  in  libro  VII  dicit,  quod 
naturae  nativitas  sit  intellig-enda  esse  in  natura  Dei.  Supra  enim  dixit,  quod 
proprium  Patris  est,  quod  semper  Pater  est  :  et  proprium  Filii  esl,  (juod 
semper  Filius  est  :  significans,  quod  proprietas  Patris  est  Pater,  et  pro- 
prietasFilii  est  Filius.  Ilis  aliisque  pluribus  auctoritatibus  aperte  signifi- 
cari  videtur,  quod  proprietas  Filii  Filius  sit,  sic  et  Deus  :  ita  et  proprielas 
Spiritus  sancti. 


Cf.  Supra,  Dist.  XXVII. 


irt 


1).  ALH.  MAG.  OHI).   PK.HI). 


AUTICI  LUS  IIL 


.1//  proprietalcs   sunt    cssenlia   divlna  ? 


Dciude  qu^rilur  de  lioc  quod  dicit, 
ibi,  «  Quod  enini  proprictas  ctiam  dicina 
natura  sit,  cic.  » 

Et  quaeruntur  hic  duo  :  quoruai  pri- 
mum  ost,  Utrum  proprietates  siut  essen- 
tia  divina  ? 

Secunduiu  est,  Ltrum  essentialia  ad- 
jectiva  quocumquc  modo  dicta,  dicantur 
de  notionibus,  vel  non? 

Ad  PRiMiM  proceditur  sic  : 

1.  Quidquidestin  Dco,  Deus  est  :  sed 
proprietas  est  in  Deo  :  ergo  Deus  esl  : 
ergo  proprietas  est  divina  essentia. 

2.  Item,  Si  non  esset  divina  cssentia, 
et  tamen  aliquo  modo  esset  in  divina  es- 
scnlia,  tunc  faceret  compositionem  diver- 
sorum  :  et  hoc  non  convenit  simplicissi- 
mo  :  ergo  oportet,  quod  sit  divina  essen- 
tia. 

3.  Item,  Omnis  modus  pra?dicandi  per 
accidens  in  divinis  mutatur  in  subslan- 
tialem,  etiam  in  relatione,  ut  supra  habi- 
tum  est  :  quia  licet  relatio  in  eo  quod  re- 
latio,  modum  prsedicandi  proprium  reti- 
neat,  tamen  relatio  ut  accidens  non  ma- 
net  in  divinis  :  cum  igitur  in  compara- 
tione  ad  essentiam  et  personam  proprie- 
tas  non  habeat  comparationem  nisi  acci- 
dentis,  ex  illa  parte  accipit  prsedicatio- 
nem  substantiai,  et  itaproprietas  eritsub- 
slanlia. 

4.  Item,  Si  proprietas  non  esset^Deus, 
nec  Deus  csset  proprielas  per  simplicem 
conversam  :  ergo  esset  melius,  vel  pejus 
80  :  sed  melius  non,  quia  nihil  est  melius 
Deo  :  nec  pejus,  quia  nibil  pejus  Deo 
polest  esse  in  ipso. 

').  Item,  Si  non  esset  Deus,  non  dice- 


retur  adorari  ut  Dcus  ;  quod  csl  contra 
canlicum  JvxlesifE,  cum  dicit  :  «  l^t  in 
«  personis  proprietas,  et  in  essentia  uni- 
«  tas,  ct  in  majestale  adoretur  aequali- 
«  tas  '.  »  Ergo  rehncjuitur,  quod  proprie- 
tates  sint  essentia  divina. 

SeD  CONTRA    :  Sed  co< 

1 .  Distinguere  et  non  distinguere  sunt 
contradictorie  opposita  :  ergo  non  con- 
vcniunt  ei  quod  pcnitus  est  idem  secun- 
dum  rem  :  sed  unum  convenit  notioni, 
alterum  essentiffi  :  ergo  essentia  et  notio 
non  sunt  penitus  idem  secundum  rem. 

2.  Item,  Si  essentia  est  proprietas  : 
aut  in  eo  quod  est  essentia,  aut  per  aliud. 
Si  in  eo  quod  est  essentia  :  ergo  quid- 
quid  convenit  proprietati,  convenit  el 
essentiae,  quod  falsum  cst.  Si  per  aliud 
detur  illud  :  Si  dicas,  quod  in  eo  quod 
est  persona.  Conira  :  In  sequenti  dislin- 
ctionc  probabitur,  quod  persona  non  est 
aliud  ab  essentia. 

3.  Praterea,  Secundum  lioc  videretur 
persona  immediatior  essenlia"  quam  pro- 
prietas  :  et  sic  persona  secundum  intel- 
leclum  esset  anle  proprielatem,  quod 
supra  est  improbatum. 

SoLUTio.  Dicendum  absque  dubio,  quod    soiuiio, 
proprietas  est  natura   divina  et  essentia, 
sicut  prol)ant  rationes  primo  inductae. 

Ad  in  autem  quod  objicitur  [)rimo  in 
contrarium,  diccudum  quod  distinguere 
et  non  distinguere  opponuntur  contradi- 
ctorie  secundum  modum,  sed  non  quod 
exigant  rem  diversam,  sed  suflicit  ei  di- 
vcrsus  modus  significandi  :  et  ille  modus 
realiter  significatur,  ut  cum  dicitur,  pro- 
prietas  dislinguit,  essentia  non  distingui- 
tur  in  divinis,  ut  soepe  supra  dictum  cst. 

Ad  ALiUD  dicendum,  quod  essentia  est  *^o*>J"'«2- 
proprietas,  non  in  quantum  essentia,  sed 
in  quantum  est  simplicissima  :  et  bene 
tamen  concedo,  quod  non  est  ponere 
mediatum  ct  immediatum  in  divinis,  nisi 
secundum  modum  intelligendi  :  et  tunc 
secundum  illum  modum  licet  propinquior 


ArJ  object.  I. 
li 


'  Praifalio  SS.  Triuilatis. 


IN  I  SEXTENT.  DIST.  XXXIII,  C,  ART.  4 

3  con 
libus 


sit  persona  essentise  quam  proprietas, 
non  tamen  ex  hoc  contingit,  quod  essen- 
tia  est  proprietas,  quia  ipsa  est  persona  : 
sed  potius  ex  hoc  quod  est  siraplicissima, 
ut  dicit  in  Litiera. 
ject.3,  Ad  hoc  autem  quod  objicitur,  quod  si 
convenit  gratia  alterius,  quod  convenit 
per  accidens,  dicendum  quod  non  sequi- 
tur  :  quia  non  dicimus,  quod  conveniat 
per  aliud,  sed  potius  per  idem  alio  modo 
significatum  :  et  tale  per  aiiud  est  in  di- 
vinis  dictum  aliud  per  modum  suppo- 
nendi  et  altribuendi,  et  non  aliud  sccun- 
dum  rem. 


143 


e  converso  :  ergo  essenlialia  de  notiona- 


ARTICULUS  IV. 

Utrum  in  clivinis  essentialia  quocumque 
modo  significala,  prsedicentur  de  no- 
tionibus  ? 


Secundo  quseritur,  Utrum  essenlialia 
quocumque  modo  signilicata,  praedicen- 
tur  de  notionibus? 

Videtur  autem,  quod  non  ;  quia  non 
dicimus,  quod  paternitas  creat  :  cum  ta- 
men  dicamus,  quod  paternitas  est  essen- 
tia  divina.  Item,  Non  dicimus,  Paterni- 
tas  est  sapiens.  Item,  Non  dicimus,  non 
distinguit  :  nec  dicimus,  Paternitas  est 
incarnata  :  nec  dicimus,  Paternitas  est 
trina  :  cum  omnia  hujusmodi  dicant  ad- 
jectiva  essentialia. 

:ontra.        Sed  CONTRA  : 

i.  Video  quod  notionalia  quaedam,  ut 
paternitas,  dicuntur  immensa,  increata, 
et  hujusmodi  ;  et  hsec  adjectiva  sunt  es- 
sentialia  :  ergo  adjectiva  essentialia  di- 
cuntur  de  notionibus. 

2.  Item,  Sicut  se  habent  adjectiva  no- 
tionalia  ad  notiones,  sic  essentialia  ad 
essentiam  :  ergo  secundum  transmuta- 
tam  proportionem,  sicut  notiones  ad  es- 
sentiam,  sic  essentialia  ad  notionalia  : 
sed  notiones  prsedicantur  de  essentia,  et 

XXTl 


SoLUTio.  Dicendum,  quod  quatuor  mo-  ^^^^^.^ 
dis  possunt  se  habere  essentialia  adjecti- 
va,  quibus  de  notione  non  praedicantur, 
sciHcet  si  sunt  essentialia  per  modum  es- 
sentiee,  si  sunt  essentialia  appropriata 
personee,  si  sunt  essentialia  cointellecta 
persona,  et  quarto,  si  sunt  essentialia 
per  modum  actus  divini.  Essentialia  per 
modum  essentiae  sunt,  ut  non  distingui, 
relationem  non  significare,  ethujusmodi. 
Essentialia  attributa  personis,  sunt  ea 
quce  concretive  dicuntur  :  quia  illa  signi- 
ficant  essentiam  in  personis,  ut  sapiens, 
potens,  et  hujusmodi.  Unde  stultum  est 
dicere,  quod  paternitas  sapiens  est.  Es- 
sentialia  autem  cointellecta  persona,  sunt 
ut  trinus,  incarnatus  ;  et  ideo  non  dici- 
mus,  paternitas  est  trina,  id  est,  trium 
una  ;  sicut  dicimus,  essentia  est  trina, 
id  est,  trium.  Essentialia  autem  per  mo- 
dura  actus,  sunt  ut  creat,  gubernat,  et 
hujusraodi  ;  quia  nihil  est  dictu,  pater- 
nitas  creat,  vel  gubernat  mundura.  Alia 
autera  orania  possunt  dici,  et  praecipue 
negativa,  ut  immensa,  increata,  et  hujus- 
modi. 

Et  per  hoc  patet  solutio  ad  omnia  ob- 
jecta  prseter  ultimum. 

Et  ad  ultimum  dicendura,  quodpropor-  Adobject.2. 
tio  transrautata  non  tenet  in  oranibus, 
sed  in  proportionalibus  tantura  :  et  illa 
sunt  diversa  :  et  ideo  quando  mutatur 
proportio,  tunc  non  valel  in  isto  proces- 
su  ;  quia  notio  se  habet  ad  essentiam  ut 
idem  illi,  sed  notionalc  non  sic  se  habet 
ad  essentiale,  quia  dilTert  ab  eo  in  modo 
attribuendi.  Et  est  instantia  :  sicut  se  ha- 
bet  animal  ad  aliquod  aniraal,  sic  se  ha- 
bet  horao  ad  aliqueni  hominem  ;  ergo 
permutatim  sicut  se  habet  animal  ad  ho- 
rainera,  ita  se  habet  aliquis  homo  ad  ali- 
quod  aniraal  ;  hoc  autera  falsum  cst  : 
quia  animal  et  homo  se  habent  sicut  su- 
pcrius  et  inferius,  sed  aliquis  homo  non 
ut  superius  se  habet  ad  aliquod  animal, 
sed  potius  e  converso   :    quia   sequitur 

10 


146 


I).  ALH.  MAG.  Onn.   PR.EI). 


aliquis  liomo  est  :  ergo  alicjuod  aninial 
est  :  et  nou  valet  e  converso.  Proportio 
ergo  liujusmodi  non  tenel  iu  liis  qu£E 
sinipliciter  diversa  sunt,  ita  quod  ununi 
•on  sit  pars  alterius. 


Qu«st.  !*'i  AiTE.M  quaBritur  de  illis  quatuor  con- 
ditionibus,  quare  faciunt  exceptionein  in 
adjectivis  substanlialibus  ? 

Dicendum,  quod  iicet  essentia  sit  pro- 
prietas,  tamen  modi  signilicandi  opposi- 


tioneni  quamdam  habent  :  et  inde  venil 
conditio  prima. 

Similiter,supposita  persona,non  sup[)0- 
nilur  notio :  et  inde  traliitur  teitia  :  quia 
tunc  convenit  alitjuid  uni,  quod  non  alii. 

Item,  notio  signiiicatur  in  abstraclo,  et 
ut  ens  in  alio  :  et  idco  non  conveniunt 
ei  ea  quje  ut  per  sc  existens  personaliler 
dicunt,  ut  sapiens,  bonus,  et  hujusmodi : 
et  inde  traliitur  terlia.  Notionis  etiam  non 
est  agere^  sed  personae  :  et  inde  venit 
quarta  exceptionis  ratio. 


D.    Qiiidam  negant,   scilicet  proprietates  esse  personas  ct  dicinam  naturam,    et 

qiiare  ? 


IIoc  aiiteiii  aliqui  negant,  dicentes  quideni  proprielales  in  personis  esse, 
sed  non  esse  personas  ipsas  :  quia  ita  dicunt  esse  in  personis  vel  in  essen- 
tia  divina,  ut  non  sint  inlerius,  sicut  ea  sunt  qucB  secundum  substantiam 
dicunturde  l)eo,  ut  bonitas,  justitia  :  sed  extrinsecus  affixtc  sunl:  atque 
ita  esse  rationibus  probare  contendunt.  Si  enim,  inquiunt,  proprietates 
sunt  persona?,  non  eis  personai  determinantur.  Contra  quod  dicimus,  quia 
etiam  seipsis  persoucB  differunt,  sicut  supra  Ilieronymus  bjquens  de  Patre 
et  Filio  et  Spiritu  sancto  dicit  :  Substantia  unum  sunt,  sed  personis  ac  no- 
minibus  distinguuntur.  Sed  iterum  addunt,  Si  proprietates  ipsye  divina  es- 
sentia  sunt,  cum  essentia  non  dilTerant  tres  persouce,  nec  proprietates  ' 
diflerunt.  Quomodo  enim  difTert  Paler  a  Filio,  eo  quod  divina  essentia  est, 
cum  in  essentia  unum  sunt  ? 


E.  Responsio  ad  prxmissa  auctoritate  nitens. 

Horum  doctrinis  novis  et  humanis  commentis,  verbo  Ililarii^respondeo  : 
Immensum  est  quod  exigitur  et  incomprehensibile  :  extra  signiiicantiam 
est  sermonis,  extra  sensus  intenlionem  :  non  enuntiatur,  non  attingitur,  non 


'  Edit.  Joan.  Alleaume,  proprietatibus. 
*  S.  HiLARiLS,  Lib.  I  de  Trinilate. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXIII,  E,  AIIT.  5. 


147 


tenetur  :  verboruin  signiricantiam  rei  ipsius  natura  consumit  :  sensus 
contemplationem  imperspicabiie  lumen  obcaicat,  intelligentifle  capacitatem 
quod  fine  nullo  continetur  excedit.  Mihi  ergo  in  sensu  labes  est,  in  intelli- 
gentia  stupor  est :  in  sermone  vero  non  jam  infirmitatem,  sed  silentium  con- 
fitebor :  periculosum  nimis  est  de  rebus  tantis  ac  tam  reconditis  aliquid  ultra 
pra3scriptum  coeleste  proferre,  ut  ultra  praifinilionem  Dei  sermo  de  Deo  sit. 
Forma  fidei  certa  est.  Non  ergo  aliquid  addendum  est,  sed  motus  consti- 
tuendus  audaciae :  quidquid  ultra  quceritur,  non  intelligitur. 


DIVISIO    TEXTUS. 


Deinde  qugeriturde  hoc  quod  dicit,  ibi, 
D,  «  Extrinseciis  affixse  sunt  :  atque  ita 
esse  rationibus  probare,  etc.  » 

Hic  enim  ponuntur  quatuor  rationes 
hsereticorum,  ut  Magister  dicit  :  quarum 
duae  ponuntur  in  isto  capitulo,  et  in  se- 
quenti  capitulo  ponitur  responsio.  Tertia 
autem  ponitur  in  illo  capitulo,  ibi,  F, 
fkCseterum  hsercticorum,  etc.  »  et  rcspon- 
detur  ei  in  illo,  ibi,  G,  «  Quorum  audacise 
resistentcs,  etc.  »  Quarta  ponitur  in  illo, 
ibi,  H,  «  Sed  forte  quseras,  Cum  hse 
proprietates,  etc.  »  Et  in  eodem  ponitur 
responsio.  Postea,  his  quatuor  aucto- 
ritatem  adliibent,  ibi,  I,  «  Verumtamen 
nondum  desistunt,  etc.  »  Et  ponitur  re- 
sponsio,  ibi,  sub  finem  ejusdem  capitis  : 
<s.Nos  autcm  aliter  ista  intelligenda,  etc» 

Et  in  hoc  est  finis  istius  distinctionis. 


ARTICULUS   V. 

Utrum  relationes  divinse  sunt  assistentes^ 
sicut  dixit  Gilbertus  Porretanus  ? 


Quia  vero  iste  error  dicitur  fuisse 
Gilberti  Porretani,  quem  tamen,  sicut 
dicit  sanctus  liernardus,  in  concilio  Re- 
mensi  retractavit  et  damnavit,  consiliis 
Episcoporum  humiliter  acquiescens  i  : 
ideo  diligentius  considerandse  sunt  istse 
rationes. 

DujE  ergo  quae  sunt  in  isto  capitulo, 
sunt  fundatse  super  hoc  quod  rclationes 
sive  proprietates  in  divinis  non  praedi- 
cant  aliquid  quod  insit,  sed  quod  extrin- 
secus  in  comparationc  ad  alterum  sit 
affixum  :  et  hoc  probatur  duabus  rationi- 
bus  ducentibus  ad  impossibile. 

Prima  est  haec :  Detur,  quod  proprie- 
tas  insit  personse :  cum  igitur  nihil  insit 
personae  nisi  quod  est  idem  omnino  ipsi 
personse  secundum  rem,  ipsa  proprietas 
erit  idem  omnino  cuni  pcrsona  secun- 
dum  rem  :  quidquid  autem  omnino  idem 
est  determinato,  non  determinat  illud, 
sed  determinatur  cum  ipso  :  ergo  pro- 
prietas  non  determinat  personam,  sed 
determinatur  cum  ipsa.  Et  haec  est  ratio 
prima.   Sed  proprietas  determinat  perso- 


*  Vide  supra  notam  de  Gilberto  Porretano  e( 
Conc.  Itemensi,  Dist.  XXVI,  R,  Art.  H  ad  solut. 


pag.  20  liujus  voluminisi 


118  I).  Al>n.  MAG.  OIU).  l»UyED. 

nain  :  orgo  non  est  iilrni    cinn    [uTsoiia  :  hoc  qnoil  non  insint,  sod   non  quod    as- 

funi  igitur  niliil  insit  persona',  nisi  (|uo(l  sistanl    ul    afllxae    extrinsecus.    Contha  : 

est  ipsa  jxTsona,  quia  aliter  esset  conij)o-  Quidqiiid  nullo  modo  est   de    intrinsecis 

sila,  non    potest    proprielas    inesse    j)er-  ess(.'ntialiler,  vel  accidenlaliter,  et  tanien 

sona' :  eryo  adliaeret  taiiturn   ut  extrinse-  accipilur  in  ali(juo,  alio  accepto  in    alio, 

cus  afllxa.  illud  necesse  est  esse   assistens   extrinsc- 

Secunda  ralit»  est  etiani  ducens  ad  im-  cus  :  relatio  nullo  modo  est  de  intrinsecis 

possibile,  ct  fundatur  super  hoc  quod  non  essentialiter,  vel  accidentaliter,  et  tanien 

est   idem  principium    uniendi  et  distin-  accijiitur  in  isto,  alio  quodam   accepto  in 

guendi :  sed  essentia   est  quo    uniuntur  alio  :    ergo   est  aflixa,   vel  assistens,  vcl 

person.-E    diviniE :    proprietas  autem   est  adhairens  extrinsecus.    PRonAxio  prima). 

essentia,  ul  tu  dicis  :  ergo  proprietas  est  l*rima  pars  primai  jam    supra    probata 

quo    uniunlur  personae  :    ergo   non   erit  est,  scilicet  quod  relatio  quanlum  est  de 

proprietas  distinguens,  quod  falsum  esl :  natura  sua,  nuUo  modo  est  de  intrinsecis 

ergo  proprietas  non    est  essentia,  sed  af-  essentialiter,  vel  accidentaliter  :    quia  si 

lixa  extrinsecus.    Nec  potest   dici,   quod  una  esset  dc   intrinsecis,   omnes    essent. 

hic  est  accidens  :  quia  nihil  est  ibi  extra-  SEcuxnA   autem  pars  probatur  per  hanc 

neum  alteri,  nec  aliquo  modo   diirerens  regulam  relativorum,    quod  non  contin- 

secundum  rem.  Ex  hoc  patet  super  quid  gil  unum  relativorum    diffinite    acciperc 

fundantur  rationes  istce  (jilberti.  sine  reliquo  :  ergo  relatio  semper  accipi- 

Si   autem    forte    vellcs    dicere,    quod  tur  inesse  isti,  aliquo  modo    extrinsecus 

fundamentum   istud  falsuni    cst,  scilicet  accepto  :    ergo  nihil    ponit    in  isto,  sed 

quod  sint   rtdationes  dislinguentes  affixae  potius  in  alio    comparationem    iUius    ad 

tantum.    Gontra  hoc    potest    objici  per  istum,  et  in   isto    comparationem    islius 

hunc    modum  primo  :  quia  Boetius  lioc  ad  alterum.  Secunda  constat  per  antece- 

dicit,  quod  relationes  sunt  aftixae,  et  nihil  dentia. 

prsedicant  in  relativo  :  ergo  per  locum  ab  Si  forte  velles  dicere,   quod  ista  rcla- 

auctoritate    ita    est.    Praeterea,  probatur  tio  secundum  hoc  non  suflicit  distinctioni 

auctoritas  hoc  modo  :    Quidquid   nulla  personarum,   quia  sic  in  se  nihil  essent 

mutatione  subjecti  potest  advenire    sub-  personae  :  iterum    potest  objici    de    Gil- 

jecto,   et  removeri  ab  ipso,  ex  compara-  berto  sic  :  Quidquid  non  distinguitur  per 

tione  alterius  ad  ipsum  :  ipsum  nihil    est  aliquid  absolutum,  scd  per  id  quod  ad 

in  subjeclo,  sed    assistit  ei  in  compara-  alterum  est,  tanlum  illi  suflicit  distinctio 

tione  ad  alterum  :  taliter  advenit  relatio  relativorum  :   persona?  divinai  sic  distin- 

subjccto  :   ergo    assistit  in  comparatione  guuntur :  ergo  suflicit  eis    distinctio  re- 

ad  alterum,  et  non  praedicat    aliquid    in  lativorum.    Prima   est   per   se  nota.  Se- 

subjecto.    Probatur   autem  prima    sic  :  cunda  autem  saepius  habita  est  supra  ah 

Detur,    quod    aliquid  adveniat  subjecto  Augustino. 

quod  insit  ei    sine  sui   mutatione  :  ergo  llaec    ergo   quantum    existimare   pos- 

subjectum  illud  habet  quod  ante  non  ha-  sum,  sunt  qu*  magis  rnovebant    Gilber- 

buit :  ergo  aliter  sehabet  informis,  quam  tum  in  j^rima  ratione  hic  inducta, 

prius,  subjccto  manente  actu  ente  :  ergo  In  secunda  autcm  rationc  videtur  sup- 

est  alteratum  :  positum  autem  erat  quod  poncre  duas    proposilioncs,    sine  quibus 

non  mutar('tur.  Seclnda  autem  probatur  nihil  valet  ratio,  scilicet  quod   non    idem 

sic :   Eodcm    modo    se  habente  homine,  sit    omnino    uniens  et  distinguens,    sed 

efficitur  ci     aliquis  modo  dexter,  modo  dilforunt  in  aliquo  :  et  quod  id  quod  dici- 

sinister  :  el  ista  dicuntur  relationes,  ergo,  tur  secundum  intellectum   solum,  non  sit 

etc.  causa   distinctionis    rei.  Et  primam  pro- 

Si  forte  dicas,  quod  bene  probatur  ex  positionem  vult  haberc  pro  per  se  nota  : 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXIll,  ART.  5.  149 

quia  si    tu  velles   eam  iniprobare,  sicut  cientes  latitudinem,  angulos  circa  se  po- 

quidam    modernorum    laboraverunt,   de  sitos  facient  rectos,  aut  aequales   duobus 

facili    ostenditur  absurditas  :    ferunt  et-  rectis  :  ergo  duse  linese  illse  a  puncto  uno 

enim  tria  nobis    exempla,    quorum   pri-  protractee,  duos  circa  se  angulos   i-ectos, 

mum    est,   quod    differentise    quse  in  se  aut  duobus  rectis  sequales  facientes,  sunt 

diversae  sunt,  uniuntur  tamen  in  indivi-  diversse  :  et  hujus  contrarium  dicit  Theo- 

sibili  potentia  generis  :  et  hoc  statim  pa-  rema  :  Si  duae  rectse  linea  a  puncto  unius 

tet  nihil  esse  tribus    rationibus :  quia  li-  lineoe    quam   secant,   in   diversas    partes 

cet  genus  in  natura  simplicis    univcrsalis  exierint,  quoe  duos  circa  se  angulos   aut 

indivisibile    sit,  tamen   potestate   divisi-  rectos   aut  duobus   rectis    aequales  fece- 

])ile    est  :  essentia  autem  quse  unit  per-  rint :     illae   du»   linese  suut  sibi  invicem 

sonas,    nullo   modo    divisibilis  est.    Se-  directe  conjunctse,    et  linea  una :  et  gra- 

cunda  ratio   est,   quod    ditTerentise    non  tia  exempli    sit   linea    divisa    a  b,  secta 

sunt  unum  in  genere,  nisi  potentia  entes,  autem  c  d. 

actu    autem    non :    personse  autem  sunt  Item,    Gilbertus    hoc    alio    modo   de- 

secundum  actum  existentes  in  unaessen-  struere  posset  sic  :  Linea  prsedicto  modo 

tia.  Tertia  ratio  est^  quia  differentise   ad-  dividatur,    et    tamen  ad  eadem    puncta 

venientes  generi,  dividunt  ipsum  secun-  concurrat :  et  protrahatur  apuncto  primo 

dum  esse  :  personse    autem    advenientes  ejus  alia  linea  in  continuum,  et  a  puncto 

essentise,  non  dividunt  ipsam  secundum  illius  protrahatur  aha  divisa,  sicut  prima 

esse :  ergo  nihil  est  quod  dicis.  ad  terminum  prioris  linese  divisse  :  ita  ut 

Ideo  ahi   dicunt,   quod    unio  ista   est  claudatur    triangulus  :   ergo    secundum 

sicut  uniuntur  radii   diversarum    stella-  hoc  a  puncto  unius  linese  non  divisse  quse 

rum  in    eodem    puncto  terrse  vel  aeris :  sit  e    f,  ad    idem    punctum    a  protrahi 

vel   linece  terminatse  ad  idem  punctum.  possunt  quatuor   linese  rectse  :  quod    est 

Sed  hoc  nihil  est :  quia  terminari  ad  idem  impossibile  :  quia  sic  linea  esset  in  linea, 

punctum  non  confert  unum    esse    lineis,  et  indivisibile  in  indivisibili. 

nec  etiam  radiis.  Prseterea,  Secundum    naturam    etiam 

Item,  Alii  quaerunt  subtiliare,  et  dicunt  probatur:  quia  sicut  inter  duo  puncta  est 

impossibilia  sic  :  Ponamus  unam  lineam  linea,  itainter  quaslibet  duaslineas  est  su- 

dividi    in   duas  :    istse  duse   linece    simul  perlicies  :  ergo  inter  lineas  iUas  contermi- 

sunt:  ergo  ultima  habent  simul :    ergo  in  nales  divisas  essct  superficies  :  et  duse  li- 

eodem  :  ergo  terminantur  ad  idem  pun-  nese  rectse  continebunt  superficiem,  quod 

ctum :    ergo    uniuntur    in  illo  :  et  tamen  est  contra  ultimam    propositionem    pri- 

sunt  distinctae.  Vel,  si  diceres  quod    una  mi   Euclidis,  quse  hsec  est :    Duas  lineas 

terminatur  ad  aliud  punctum  quam  aha  :  rectas  superficicm  nullam  concludere. 

ergo  punctum  contiguum    et   continuum  Si  autem    quseratur,   Quomodo    ergo 

et  consequenter  esset  puncto,   quod    est  solvitur  impossibile  per  quod  probatur? 

reprobatum  in   principio    sexti  Physko-  Dicendum  est  secundum  eum,   quod   li- 

rum  :  sed  hoc  absurdum  est.  Exhocenim  nea  ex  parte  illa  qua?  est  terminus,    non 

sequuntur  multa    inconvenientia  :  Detur  est  simul :  quia    terminus    cum  termino 

enim  lineam  slc  dividi :  ergo   duse  linese  numquam  est  simul,  eo  quod  simul   esse 

egrcdiuntur  ab  eodem  puncto  in  eamdcm  est  ultima  habere  in  eodem  :  linea  autem 

partem  protractse,  qiiffi  sunt  diversa  :    et  terminus   est   superficiei,   non    per    hoc 

hoc  est   contra  quarlamdecimam   propo-  quod  terminatur  ad  punctum,  sed  secun- 

sitionem  primi  Euclidis.  Ponamus  enim,  dum    hoc    quod    est   indivisibilis   secun- 

quod  illffi  duse  linec^  antequam   ad    aliud  dum  latitudinem  :    unde  non  potest  esse 

punctum    protrahantur,    secent    lineam  in  longitudine  simul  cum  aba  linea  :  sed 

tertiam:  ergo  cum  simul  sint,  nuliam  fa-  cx   parte    illa  qua  est  tcrminata,  habet 


i:iO                                     D.  ALH.  MA(;.  OHI).  PWMT). 

ulliinuni  :  cl  ideo  polest  esse  siniul   cum  (juidessedicas  :  auteritsubstanlia,  aut  ac- 

alia  :    (juia    dua^   lineie    ierniinantur    ad  cidens  :    non  substantia  :  ergo  accidens  ; 

idcni  j)unctuni,  et  sunt  siinul  in    illo  :  et  ergo   inlia:iret  abcui,   ut  subjecto,  et  sic 

ideo  j)atet,  quod  falsuni  assunij)sit  quando  oj)orl(;t  j)onere  quod  insit :  et  cum  in  di- 

dixit  :  Si  dividatur  linea,  quod  illaj   duaj  vinis   uihil     insit     secundum     accidens, 

lineic    essent    simul    j)er  lonf,Mludinem  :  oj)ortel  j)onere  quod  in  divinis  substantia 

quia  boc  est  imj)ossibile  :  sed  j)otius  non  et  essenlia  sit  quantum  ad  lioc  quod   ba- 

erunl  simul,  sed  intercij)ieni  superliciem  bei  de  natura  accidentis,  et  liabeat  alium 

finiiam  si  sunt  cum  ierlia,  vel  inliniiam  modum  praedicandi  quoad  hoc  quod   ad- 

si    in   se    accipianiur.    llis  habitis,  paiei  dit  super  accidens  respcclum  :  et  hoc  est 

super  quid  susieniaius    esl    (lilberius    in  contra  Gilbertum.  De  hoc  supra  mulium 

posiiione  prima.  est  dispuiaium  '  :  et  ideo   illud    sufficiat. 

Secunda  positio    sua    esi   haec :  Quod 

dicitur  secundum  iniellecium  solum,  non  Solutio.  Plane  potest   responderi   ob- 

est  causa  dillereniiae  in  re.  Et  ex  hoc  vult  jeciis  Gilberti :  dicendo  ad  primum,  quod 

habere,  quod  si  proprietas  et  esseniia  dif-  hoc  est  falsum,  quod  relationes  in  divinis 

leruni  in  modo  inielligendi    solum,  quod  non  prifidicent    aliquid  quod    insit,   sed 

personae  disiinciffi  non  eruni  nisi  secun-  quod  sii  affixum  in  comparalione  ad  al- 

dum  intcUecium  :  et  hoc  est  haercsis  Sa-  ierum  :    nisi    vis  fiai    in    hoc  quod  est 

bellii.    Probaiu    autem    potesi   per  hunc  inesse,  quia  praeposiiio  noiai   diversiia- 

modum  :  quia  illa  ditfcrentia  quae  est  se-  iem  :  scd  nos  accipimus  incsse  per   mo- 

cundum  modum  inielligendi  solum,    aut  dum  inielligendi,  ei  non  per  diversita- 

potest  poni  in  re   aliquo  modo,  aui  non.  tem  rei  :  est  enim  in   relatione    conside- 

Si  non,   habeo    proposiium  :    quia  nihil  rare  naiuram   accidentis,    et    secundum 

facit    realiier  differre.    Si   autem    potest  illam  non  ponit    respectum  nisi  ad  sub- 

poni,   ponaiur,   et    iunc    erit  difTerentia  stantiam   quae   est    subjecium     generum 

realis,  ei    habetur    propositum   Gilberii,  aliorum  :  ei  quoad  hoc  relaiio,  sicut  alia 

quia  proprietaies  realiier  differuni  a  di-  genera,    muiai    modum   praedicandi :    et 

vina  essentia.  sic  ipsa  proprieias  esi  persona  in  qua  est, 

Hoc  consideranies    quidam   moderno-  ctper  consequens  esseniia  in  quaesi  ipsa 

rum,  dicunt  tam  periium  virum  non  er-  pcrsona.  Est  etiam  in  eadem  considerare 

rasse  :  et  inducunt  raiiones   quibus    pro-  quod  ad  alierum   est :  et  sic  retinei  mo- 

bani  quod  licei  diversa  opinari  in    divi-  dum  praedicandi    proprium  :    et  est  qui- 

nis.  Sed  quia  haeresis  haec  ab  ore   aucio-  dem  tunc  per  id  quod  esi  substantia,  sed 

ris  sui  in  concilio  Hemensi  damnata  est :  non  praedicat  neque  significat    substan- 

ideo  conira  objiciiur  sic  :  Relatio  aut  est  tiam  :    quia,   ut  dicit  Augusiinus,  et  ha- 

aliquid   in   relaiivo,  aut    nihil.  Si  dicat,  biium  est    supra  *,  quod  significat  sub- 

quod  aliquid :  ergo  in  omni  relaiivo    est  sianiiam,    non    diciiur  relative  ad  alte- 

aliquid,  quod  vere  relativum  esi :    quia  rum  :    et   hoc    attendens  solum  Boeiius, 

loquor  de  illis  relaiionibus  quae  secun-  dicii  aflixam  esse  extrinsecus. 

dum  esse  ad  aliud  sunt  in  utroque   rela-  Ad  aliud  dicendum,   quod  proprietas 

tivorum :  ergo  habeiur  proposiium,  quod  est  idem  cum  persona  quam  deierminat 

relatio  inest_,  non  adest.  Si  autem  dicas,  quantum  ad  comparaiionem  subjecti,   ei 

quod  nihil.  Contra  :  aut  est  aliquid,  aui  ni-  ejus  quod  inesi,  ut  dicium  esi  jam  :  quia 

hil.    Si  nihil :  ergo  nec  absolutum,  nec  auiem  proprieias  in  re  habuii  plus  quam 

respeciivum  :    ergo    personae     disiinctae  inesse,  quia  habuit  ad  alterum  esse  quod 

proprietatibus,  nullo  suni  disiinciae.  Si  ali-  faciebat  ipsam  esse  relationem,  et  hoc  re- 

*  Cf.  Supra,  Dist.  XXVI  et  XXVII.  =  Cf.  Dist.  V,  Tom.  XXV. 


I 


_t^; 


IN  J  SENTENT.  DTST.  XXXin,  ART.  5.  1.'',1 

tinet  realiter  in  divinis  :  idco   supposita  insufficienter  considcratur  pcr  hoc  natu- 

persona,  non  supponitur  proprictas  :    ct  ra  relationis. 

ideo   distinguitur   ])roprictas,    et   distin-  Ad  aliud    dicendum,    quod     personse 

guitur  liypostasis  sive  persona.  Et  si  ob-  distinguuntur  co   quod    ad  alterum  est : 

jicias  :  crgo  composita  est  persona,  jam  i(a  lamcn,  quod  ctiam  liypostasis    quce 

patet  nihil  esse    quod    dicis  :  quia    non  substantia  cst,  ad  alterum  sit  :  hcec  cnim 

componitur  in  eo  quod    ad   alterum  est,  duo  non  repugnant  in   divinis,   ut  habi- 

sed  in  eo  quod  inest  :   sed    ex  illa  parte  tum  est  supra  in  qusestione  de  hypostasi, 

qua  inest,  convertitur  modus  suus  prs-  in  principio  distinctionis  XXVI. 

dicandi  in  substantiam,  ct  eflicitur  idem  Ad  m  quod  ulterius  objicitur  de  sup- 

illi  :  et  ideo  non  inducit  compositionem  :  posilionibus,  diccndum  quod    unicns   et 

cum  tamen   realiter  significctur  csse  in  distinguens   sunt   idcm   secundum     rem 

persona,  cum  dicitur,  Pater  sua  proprie-  quge  est  substantia,  et  non  sunt  idem  in 

tate  distinguitur  a  Filio  :  et  cst  notabilis  modo  prsedicandi  qucm  habct  rclatio  cx 

illa  consideratio  valde,  quod    nihil  facit  illa  parte  qua  non  comparatur  ad  sub- 

cum   alio   compositionem,  nisi  per    hoc  stantiam,  scd  ad    extra,  ut  dictum  est  : 

quod  est  inessc,  et  non  per  hoc  quod  est  et  ideo  patet  ex  hoc  solutio  omnium  eo- 

ad  aliud  esse.  Et  ideo  diccntcs  relationes  rum  quse  objccta  sunt  de  prima  supposi- 

in  substantiam  convcrti  quantum  ad  in-  tionc. 

esse,  et  permanere  quantum  ad  aliud  cs-  Ad  slmilia  autcm  inducta  bene  conce- 

se,  veritate  rei  salvant  relationes :  ct  ta-  do,  quod  nihil  valent  :  nec  enim  osten- 

men  nuUam  inducunt  compositionem  :  ct  dunt  qualiter    proprictates    et   pcrsonae 

hoc  ignoravit  Gilbertus,  non  considerans  uniantur  in  uno,  nec  qualiter  sint  unum. 

nisi  secundum,  et  non  primum.  Ad  id  quod  objicitur  de  secunda  sup- 

Ad  aliud   dicendum,  quod    rclationes  positione,  diccndum  quod  difTerentia   is- 

non  sunt  tantum  affixae,  ut  dictum  cst,  ta  non  est  ita  intellecta  quin  in  re  signifi- 

sed  entcs  ipsa  substantia.  cabilis  sit  :  sed  non  est  signilicabilis  hoc 

Ad  dictum  autem  Boetii  jam    respon-  modo  quo  non  facit  differcntiam  :  pcr  id 

sum  est.  autem  quod  est  inesse,  nullam  facit  dif- 

Ad  aliud  dicendam,  quod  multa  sunt  fercntiam,  ut  jam  habitum  est  :  ergo  ex 

genera  rclationum  ut  supra  habitum  est:  parte  illa  realiter  nonsignificatur :  scd  ex 

sed  relationes  quse  sunt  in  divinis  secun-  parte  illa  qua    ad   alterum   est  relative, 

dummodum  existendi  faciunt  ipsum  di-  possum  dicere,  quod  essenlia  realitcr  ad 

stinctum  :  ct  ideo  ibi  habent  ctiam   soli-  alterum  non  est,  et  persona    realiter  ad 

dius  cssc,  quam  in  inferioribus,  ut  supra  alterum  est  :  crgo  intcllectus  fundatus  in 

est  ostcnsum  '.  illo,  et  aliquid  attribuens  uni  quod  non 

Ad  id  autem   quod    ulterius  objicitur,  convenit  alteri,  non  erit  cassus  et  vanus. 

diccndum,  quod  relatio  accipitur,  altero  Et  sic  patct  solutio  ad  totam  difliculta- 

quodam  quod  cxtra  est,  acccpto  :  scd  re-  tem  quae  objicitur  ex  positionibus  Picta- 

latio  per  id  quod  est  accidcns  et    in  divi-  viensis, 
nis  substantia,  non  sic  accipitur  :  et  ideo 

1  Cf.  Supra,  Dist.  XXVIII. 


i:i2 


D.  ALB.  MAO.  01{I).  PRyKD. 


F.  Qiiumodo  i//i/)j(>Oi  luerclici  iitsistatil  (ilia  addeiiles  ? 


(wflormii  liaTflicoruiM  iinpmbilas  insLiiicLu  (liajjulica',  IraudulenLia'-  cxci- 
laLa,  nondnin  qnicscil :  scd  in  lanla  rcrum  quccslionc  addiL  :  Si  palcrniLas 
et  filialio  in  IJco  sivc  in  divina  csscntia  sunl,  cadcm  ergo  rcs  sibi  Paler  cL 
Filius'.  Nam  in  quo  paLcrniLas  csl,  patcr  cst :  etin  ({uo  llliaLio  (;sl,  filius  cst. 
Si  ergo  uua  cadcni({uc  rcs  bal)cl  iu  sc  palcrnilaLcm  ct  liliaLioncm,  ij)sa  gcnc- 
ral  cL  ^cucraLur  :  quod  diccnlcs  in  Sabcliianam  liairesiin  ])crLraliunLur,  cx- 
tcndentes  PaLrcmin  Filium,  cuin  ipsum  sibiFiliiim  proponanLcl  PaLrem.Si 
vero  negaverinl  in  una  Dei  cssenLia  paLcrniLaLcni  csse  et  liliationem,  quo- 
modo  crgo  dicunt  csse  Deum?  Ilis  atquc  aliis  argumentoruni  aculeis  utun- 
lur  iii  SU(T  opinionis  asscrlionem,  uL  verilatis  formain  dissecent. 


ARTICULUS  YI. 


Qualiter  proprietates  sunt    in  essentia  ? 


Deinde  quoeritur  de  hoc  quod  dicit  in 
illo  capitulo  :  «  Cseterum  hsereticoriim 
improhitas,  etc.  » 

1.  In  quo  ponitur  alia  ratio  Gilberti, 
quod  si  proprietas  est  in  cssentia,  et  om- 
nis  proprietas  est  in  una  eademque  es- 
sontia,  et  in  quocumque  est  proprietas 
illud  (lonominat :  ergo  eadem  res  est  Fa- 
ter  et  Filius  et  Spiritussanctus. 

Ratione  ergo  hujus  argumentationis 
quseritur,  Qualiter  proprietatcs  sint  in 
essentia? 

Videtur  autem,  quod  non  insint :    (juia 

2.  In  (|uocumquo  sunt  ips»,  illud  de- 
terminant  et  distinj^^^uunt  :  sed  essentia 
nec  distinguitur,  nec  determinatur  :  ergo 
propriotates  non  sunt  inoa. 


3.  Item,  Quo  modo  dicendi  in  diceren- 
tur  inessc  ?  non  sicut  in  sul)jecto,  quia 
sic  facerent  compositionem  :  nec  alio,  ut 
videtur  :  ergo  non  insunt. 

SoLUTio.  Leve  est  solvere  secundum 
quae  determinata  sunt.  Dicondum  crgo  ad 
primum,  quod  extrahitur  de  Littera, 
quod  non  sit  denominatio,  nisi  ubi  sal- 
vatur  accidentis  natura.  llla  autem  non 
salvatur  in  divinis  :  quinimo  vertuntur 
in  substanliam  in  comparationc  illa  qua 
habont  in  infcrloribus  naturam  acciden- 
tis. 

Ai)  ALiuD  dicendum,  quod  non  doter- 
minant  nisi  per  hoc  quod  habent  :  oppo- 
sitionem  autom  non  habcnt,  nisi  pcr  lioc 
quod  ad  alterum  sunt  :  et  cum  illa  com- 
parationc  non  reforantur  ad  essentiam, 
sed  ad  extra,  patet  quodnon  determinant 
esscntiam,  sed  personam  quai  compara- 
tur  ad  illam  personain  quae  dislinguitur 
ab  ipsa. 

Ad  ALiUD  dicondum,  quod  modus  di- 
cendi  in  est  socundum  rationem  solam  : 


Ail 


'  Edit.  Joaniiis  Allfaunie  liabet :  Si  paternitas      enjo  res  est  sibi  Pater  et  Filius. 
et  fdiatio  in  Deo  sire  in  divina  cssentia  sunt  cadem, 


m  I  SENTENT.  DTST.  XXXIll,  G  ET  H.  153 

quia  re  est  idem,  scd  ratione  nominis  est      substantia  autem  secundum  rationem  no- 
ut  existens  iii  alio,  et  non  per  seipsum  :      minis  est  e  converso. 


G.    Responsio    conlra    hanc  eorum   oppositionem,    ubi    traditur  proprietates   non 
penitus  ita  esse  in  Dei  essentia,  sicut  in  lujpostasibus  dicuntur. 


QLiorum  audaciae  resistentes  atque  ignorantiae  providentes,  audebimus 
aliquid  super  hoc  loqui.  Paternitas  et  filiatio  non  ita  esse  omnino  in  di- 
vina  substantia  dicuntur,  sicut  in  ipsis  hypostatibus  :  in  quibus  ita  sunt, 
quod  eas  determinant,  utait  Joannes  Damascenus» :  Cliaracteristica  idiomata 
sunt,  id  est  determinativee  proprietates  hj^postaseos  et  non  natura^  : 
etenim  hypostasim  determinant,  et  non  naturam.  Ideoque  licet  paternitas 
et  filiatio  sint  in  divina  essentia,  cum  eam  non  determinent,  non  ideo  pot- 
est  dici,  quod  divina  essentia  et  generet  et  generetur,  vel  quod  eadem  res 
sibi  sit  Pater  et  Filius.  Ita  enim  proprietas  determinat  personam,  ut  hac 
proprietate  hypostasis  sit  generans,  etilla  alia  hypostasis  sit  genita  :  et  ita 
non  idem  generat  et  generalur,  sed  alter  alterum. 


H.  Quairitiu\  Quomodo  proprietates  possunt   esse  in  natura,  ut  tamen  eam  non  de- 

terminent  ? 


Sed  forte  quaeres,  Cum  hge  proprietates  non  possunt  esse  in  personis 
quin  eas  determinent,  quomodo  in  divina  essentia  esse  possint,  ita  uteaui 
non  determinent  ?  Respondeo  tibi  et  hic  cum  Ililario  ' :  Ego  nescio,  non  re- 
quiro,  sed  consolabor  me  tamen  :  Archangeli  nesciunt,  Angeli  non  audie- 
runt,  saecula  non  tenent,  Propheta  non  sensit,  Apostolus  non  interrogavit, 
Filius  ipse  non  edidit.  Cesset  ergo  dolor  querelarum  :  non  putet  homo  sua 
intelligentia  generationis  sacramentum  posse  consequi.  Absolute  tamen 
intelligendus  est  Pater  et  Filius  et  Spiritus  sanctus.  Stat  in  hoc  fine  in- 
gentia  verborum.  Est  Filius  a  Patre,  qui  est  unigenitus  ab  ingcnito,  pro- 
genies  a  parente,  unus  ab  uno  :  non  natura  deitatis  alia  et  alia,  quia  ambo 


*  S.  J.  Damascenus,  Lib.  III  de  Fide  orthodoxa,  cap.  6. 
-  S.  HiLARius,  Lih.  I  do  Trinitalo. 


lo4 


D.  ALB.  MAG.  ORI).  PILED. 


umiiii.  IIoc  credciKlo  iiicipo,  i)crciirre,  persisle  :  et  si  non  perventurum 
sciain,  lamen  ^ratula])or  prorecliiriim.  Oui  (Miim  ])ie  inrniita  prosequitur, 
elsi  noii  conliiifial,  aliquando  lamen  proliciet  prodeundo.  Sed  ne  te  inferas 
iii  illud  secretum  et  arcanum  inopinaljilis  nativitatis,  ne  te  immergas,  sum- 
mam  intelliyentia3  comprehendere  priesumens  :  sed  intellige  incomprehen- 
sibiliaesse.  TTis  aliisque  miiltis  evidenter  ostendilur  nobis  nuUatenus  licere 
majestatem  perscrutari,  jus  ponere  poleslali  ',  modiim  circumscribere  infi- 
nilo. 


ARTICULUS  VII. 

Utrum  notionalia  secundxim  modum  in- 
telligendi  vicinius  se  haheant  ad  hy- 
postases  sive  personas,  quam  ad  ipsam 
essentiam  ?  et,  (Jtriim  ralione  hujus 
vicinitatis  personalia  adjectiva  dican- 
tur  de  notionihus  ? 


Deinde  quseritur  dc  hoc  quod  dicit 
Magister  in  sequenti  capitulo,  ubi  solvit 
istam  rationeni,  ibi,  G,  «  Non  ita  esse 
omnino  in  divina  suhstantia  dicuntur, 
sicut  in  ipsis  hypostasihus,  etc.  » 

Ex  hoc  enim  videtur  relinqui,  quod 
notionalia  secundum  modum  intelligendi 
vicinius  se  habeant  ad  liypostases  sive 
personas,  quam  ad  ipsam  essentiam. 

Queeratur,  Utrum  ratione  hujus  affmi- 
tatis  personalia  adjectiva  dicantur  dc 
notionibus  ? 

V^idetur  autcm,  quod  sic  :  quia. 

1.  Qusedam  cssentialia  dicuntur  de 
notionibus,  quae  magis  distant  ab  eis,  ut 
prius  probatum  est  :  ergo  videtur,  quod 
multo  magis  dicuntur  de  eis  personalia. 

2.  Item  Utruniquc,  scilicct  persona  et 
nolio,  est  incommunicabilc  :  ergo  quod 
dicitur  de  uno,  dicitur  ctiam  de  alio. 

3.  Item,  Persona  et  notio  sunt  idem 


immediate  sccundum  intidlcctum  :   crgo 
quod  convcnit  uni,  convenit  alii. 

SSed  con'' 
EU   CONTnA  : 

1.  Pater  generat  ct  spirat :  ergo  si  per- 
sonalia  de  notionalibus  dicuntur,  pater- 
nitas  generat,  ct  spirat,  quod  nihil  est 
dictu. 

2.  Ttem,  Persona  distinguitur  :  ergo 
notio  distinguitur. 


SoLUTio.  Ad  hoc  dicendum,  quod 
personalia  non  dicuntur  de  notionibus  : 
quia  personalia  adjectiva  ut  hujusmodi, 
aut  conveniunt  personee  in  se,  ut  dis- 
tinctum  essc  :  et  tunc  non  possunt  con- 
venire  notioni  propter  oppositum  mo- 
duin  signilicandi,  quia  notio  signilicatur 
ut  ratio  distinguens,  non  ut  res  distincta 
ens  pcr  seipsam  :  aut  personalia  sunt 
quibus  persona  emanat  a  pcrsona,  ut  gc- 
nerat,  spirat,  quae  significant  actum 
personalcm :  vel  adjective  dicuntur  de 
personis,  ut  sunt  gcncrans,  spirans,  se- 
cundum  quod  adjective  tcnentur  illa 
participia :  et  tunc  non  possunt  conve- 
nire  notionibus  :  quia  notio  non  signi- 
ficatur  ut  agens,  sed  potius  ut  ratio 
agentis  actu  illo  :  actus  enim  hyposta- 
sum  sunt  et  individuorum  :  et  tali  modo 
non  significatur  notio.  Si  autem  sunt 
adjcctiva  notionaliter  significata,  iterum 
non  cdnveniunt :  quia  tunc  dicunt  ratio- 
ncm,  qualiter  una  persona  exit  ab   alia. 


Mn   edit.  J.    Alleaume  desunt    hsoc   verba,      jus  ponere  potestatl. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXIII,  H.  ART.  8. 


loS 


Una  paternitas  non  est  Pater,  si  ly  Pater 
teneatur  adjective  :  quia  sequitur,  quod 
genuisset  Filium  :  nec  filiatio  est  Filius 
eadeni  ratione,  sicut  supra  dictum  est  ', 
quod  haec  est  falsa,  essentia  est  Pater,  si 
adjective  teneatur  :  praedicatur  tamen 
persona  de  proprietate,  quando  nomen 
personae  substantive  tenctur,  sicut  et 
praedicatur  de  essentia :  et  sicut  hsec  est 
vera,  essentia  est  Pater,  hoc  est,  essentia 
est  ille  qui  est  Pater  :  ita  hsec  est  vera, 
paternitas  est  Pater,  hoc  est,  paternitas 
est  ille  qui  est  Pater  :  sed  non  prsedica- 
tur  persona  nisi  de  sua  notione,  ut  prius 
habitum  est. 

Ad  id  quod  contra  objicitur,  dicendum 
'  ^"  quodessentialiuprgedicantur  de  eispropter 
identitatem  subjecti,  et  ojus  quod  signi- 
ficatur  in  eo  :  sed  personalia  non  dicunt 
habitudinem  subjecti,  sed  polius  habitu- 
dinem  distincti,  et  agentis  :  et  ideo  illa 
non  prsedicantur :  sed  personae  prsedi- 
cantur,  quse  eamdem  habitudinem  sub- 
jecti  important. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  licet  con- 
veniant  in  hoc  quod  utrumque  est  in- 
communicabile,  tamen  in  ratione  incom- 
municabihtatis  differunt :  sicut  Socrates 
et  individantia  Socratis  incommunicabi- 
lia  sunt :  unum  ut  id  quod  est  incommu- 
nicabile,  rehquuin  ut  faciens  ipsam  in- 
conimunicabilitatem  in  eo  :  et  ideo  non 
oportet  ut  conveniens  uni,  conveniat  et 
alteri. 

Ad  ALiUD  dicendum,  quod  immediata 
sunt  persona  et  proprietas  secundum 
rem,  sed  secundum  inodum  significandi 
non  :  et  ideo  rcaliter  de  se  proedicantur  : 
sed  non  oportet,  quod  quidquid  convenit 
uni,  conveniat  et  alteri  :  sed  verum  est, 
quod  quidquid  convenit  uni  per  hoc 
quod  habet  comparationem  ad  ipsum  ut 
ad  subjectum  tantum,  hoc  convenit 
etiam  alteri  :  hoc  auleni  non  est  referri, 
distingui,  gencrari,  et  hujusmodi. 


ARTICULUS  YIII. 

An  personalia  adjectiva  vicinius  aliquo 
modo  se  hahent  ad  notiones  quse  con- 
veniunt  cum  ipsis,  quam  ad  alias  ? 


Deinde  quceritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  G,  «  Ideoque  licet  paternitas  et  filia- 
tio  sint  in  divina  essentia,  etc.  » 

1.  Potest  enim  dubium  esse,  Utrum 
personalia  adjectiva  vicinius  aliquo  modo 
se  habeant  ad  notiones  quse  conveniunt 
cum  ipsis  secundum  rationem,  ut  gene- 
ratio  ad  patcrnitatem,  quam  ad  filiatio- 
nem  vel  spirationem  ?  tunc  enim  vide- 
tur,  quod  illa  personalia  talibus  notioni- 
bus  possunt  convenire. 

2.  Item,  Paternitas,  et  hoc  verbum, 
generat,  dicunt  idem,  utomnes  Doctores 
tradunt ;  ergo  cum  idem  prsedicetur  de 
se,  videtur  quod  possum  dicere,  paterni- 
tas  generat. 

Itein,  Paternitas  est  Pater  :  Pater  ge- 
nerat  :  ergo  paternitas  generat,  videtur 
quod  procedit  ex  immediatis  :  quia  pro- 
prietas  immediata  est  personse,  et  actus 
notionalis  immediatus  est  personae  :  ergo 
persona  potest  esse  medium  concludendi 
actum  notionalem  de  notione. 

3.  Ileni,  Gum  dicitur,  generat,  nihil 
est  de  intellectu  verbi  nisi  suppositum  et 
actus ;  suppositum  potest  prsedicari  de 
notione,  actus  autem  est  idem  cum  no- 
tione  :  ergo  ex  neutra  parte  impeditur  : 
ergo  possum  dicere,  quod  paternitas  ge- 
nerat,  ut  videtur. 

Sed  contra  : 

1.   Si    paternitas    generat,    ideo  quia 

^  °  .  ^  Sed  contra. 

ipsa  cst  Pater  :  tunc  multo  magis  essen- 
tia  generat,  quia  ipsa  est  Pater,  et  ab 
ipsa  habet  Pater  virtutera  generandi,  hoc 
modo  quo  dicitur  causa  sine  qua  non, 
quia  nisi  essentia  divina  esset,  virtutem 


'  Cf.  I  Sententiarum,  Dist.  V.  Tom.  XXV. 


lofi 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR.ED. 


Solutio 

Aa  I. 


gcueraiuli  iioii    lial)ert'l  :  sed  Jioc  falsuiii 
est :  ergo  el  illiul. 

2.  Prjpterca,  (loneratio  est  actus  nalii- 
ra?  et  suhstantias  ut  dicit  Damascenus  et 
llilarius  :  notio  autem  non  dicil  ut  sub- 
stantiam,  sed  ut  in  alio  ens. 

SoLrTio.  Diccndum  ad  primum,  quod 
nullus  aclus  distinctivus  personae  conve- 
nit  notioni,  nec  aliquod  adjectivum  quo- 
cumque  modo  signiticatum,  dummodo 
sil  adjectivum  personale,  ut  prius  liabi- 
tum  est :  et  vicinitas  rationis  illius  non 
polest  lioc  causare,  quia  illa  non  est 
causa  identitatis,  sed  potius  liabiludo 
subjecti  ad  hoc  quod  inest,  ut  prius  di- 
ctum  esl  :  quia  in  illa  hal)itudine  simpli- 
citas    causat  identitatem  :    illam  autem 


noii  habet  notio  ad  actum,  sed  potius 
notio  tlicit  rationem  secundum  quam  ta- 
lis  actus  convenit  pcrsome  agenti,  ut 
patcrnitas  est  ratio  quare  I*ater  gcnerat. 

Ad  auli)  dicendum,  quod  licet  sit 
idem  re,  non  tamen  significatur  ut  ideni : 
et  ideo  non  est  idem  attribuendo  et  sup- 
ponendo. 

Ad  ALiLD  dicendum,  quod  licet  gene- 
rat  non  dicat  plus  in  re  dicta,  dicit  ta- 
men  plus  in  modo  dicentli  :  quia  dicit 
suppositum,  non  ut  ens  per  se  tantum, 
sed  ut  substantiam  a  qua  egreditur  actus, 
et  in  illa  comparatione  non  convenit  no- 
tioni  omnino.  Similiter  dicit  notionem  ut 
actum,  et  non  ut  dispositionem  quiescen- 
tem  in  agente,  ut  sit  ratio  actus  :  et  ideo 
iterum  exparteilla  non  omnino  convenit. 


Adl 


Quibiis  auctorilalibus  opinioiiem  suani,  scilicet  quod  proprietas  Patris  vel  Filii 

non  sit  Deus,  muniant. 


Verumtamen  nondum  desistunt  impatienlicC  spiritu  agitati,  sed  opinio- 
nem  suam  eliam  Sanclorum  auctorilalibus  munire  conantur  :  quibus  os- 
tendere  volunt  proprietatem  qua  Pater  est  Pater,  et  proprietatem  qua  Filius 
est  Filius,  non  esse  Deum  :  ad  hoc  inducenles  verba  Augustini  super  illum 
locum  Psalmi,  Et  non  est  substantia  ',  ita  dicentis  :  Deus  enim  quffidam 
subslaiitia  esl,  Unde  etiam  in  fide  Catholica  sic  ffidificamur,  ut  dicamus 
Patrem  el  Filium  et  Spiritum  sanclum  unius  esse  substantio).  Quid  est 
wiius  substanfiiB  ?  Quidquid  est  Pater  quod  Deus  est,  hoc  est  Filius,  hoc 
est  Spiritus  sanctus.  Cum  autcm  Pater  esl,  non  illud  est  quod  vel  quo  est. 
Pater  enim  non  ad  se,  sed  ad  Filium  dicitur :  ad  se  autem  Deus  dicitur. 
Eo  igitur  quod  vel  quo  Deus  est,  substantia  est.  Kt  quia  ejusdem  substantiai 
est  Filius,  procul  dubio  et  Filius  est  Deus.  At  vero  quod  Pater  est,  quia 
non  sul)slantiai  est,  sed  refertur  ad  Filium,  non  sic  dicimus  Filium  Patrem 
esse,  sicut  dicimus  Filium  Deum  esse.  Ex  his  verbis  significari  dicunt,  quod 
])i"oprietas  Patris  vel  proprietas  Filii  non  sit  Deus  vel  essentia  divina.  Cum 
enim  dicit,  eo  quod  Deus  est,  substantia  est :  sed  quod  Pater  est,  substantia 


*  Psal.  Lxviii.  3. 


ll\  1  SEMEiNT.  DIST.  XXXIII,  K.  1.57 

non  est :  aperte,  inqiiiunt,  ostendit  id  esse  substantiam,  quo  Deus  est :  id 
vero  quo  Pater  est,  non  esse  substantiatn.  Iteni,  curn  ait  :  Pater  non  illud 
est  quod  est,  ostendit  eum  non  esse  Patrem  eo  quod  substantia  est.  Non 
enim  simpliciter  dixit,  Pater  non  est  illud  quod  est :  sed  ait,  cum  Pater  est, 
non  est  illud  quod  est,  significans  quo  Pater  est  non  esse  illud  quo  est,  id 
est,  esscntiam.  IT(TC  illi  ita  exponentes  sua  commenta  simplicibus  et  incau- 
tis  vera  videri  faciunt. 

Nos  autem  aliter  fore  istaintelligendadicimus.  Dicens  enim,  Ko  quod  Deus 
est,  substanlia  est :  sedquod  Pater  est,  substantia  non  est :  hoc  intelligi  vo- 
luit,  quia  essentia  Deus  est,  et  deitate  substantia  est.  Eo  enim  substantia 
est,  quo  Deus  est :  et  e  converso,  cujus  ea  est  deitas  qucje  est  substantia,  et 
substantia  quce  deitas :  sed  quod  Pater  est,  non  est  substantia,  id  est,  non 
quo  Pater  est  eo  substantia  est,  quia  proprietate  generationis  Pater  est, 
qua  substantia  non  est.  Ipsam  tamen  proprietatem  substantiam  esse  non 
negavit.  Ita  etiam  illud  intelligendum  est  quod  ait,  Cum  Pater  est,  non  illud 
est  quod  est,  id  est,  non  illo  Pater  est  quod  vel  quo  ipse  est,  id  est,  essen- 
tia,  sed  notione. 


K.  Aliis  etiam  verbis  Augiistini  utuntur  ut  asserant  quod  dicunt,  scilicct  proprieta- 

tes  personarum  iion  esse  Dei  substaniiam. 


Item,  illis  verbis  Augustini  vehementer  insistunt  superius  positis,  scilicet 
quod  verbum  secundum  quod  sapientia  est  et  essentia,  hoc  est  (juod  Pater: 
secundum  quod  verbum  non  hoc  est  quod  Pater.  Si,  inquiunt,  verbum  non 
est  hoc  quod  Pater,  secundum  hoc  quod  est  verbum  :  id  ergo  quo  verbum 
est,  non  est  illud  quod  Pater  est :  proprietas  ergo  qua  verbum  est,  non  est 
quod  Patcr  est  :  non  est  igitur  divina  essentia.  Ad  quod  dicimus,  quia  licet 
secundum  quod  verbum,  non  sit  hoc  quod  Pater  est,  ea  tamen  proprietas 
qucT  •  verbum  est,  est  id  quod  Pater  est,  id  est,  divina  essentia,  sed  non  est 
hypostasis  Patris. 

^  Eclit.  .1.  AUeaume,  qua. 


138 


D.  ALB.  MAG.  ORI).  l>RyED. 


ARTICULUS  IX. 

Qnomodo  acciinnntur  ha^.c  vcrha  Angu- 
stini,  Non  quo  Pater  cst,  snbstantia 
est. 


Deinde  nota  circa  ultimam  solulionem 
qua  mai^ister  solvit  auctoritatem  Augu- 
stini  ab  eis  inductam,  hanc  scilicet,  «  Non 
quo  Pater  est,  substantia  cst  :  non  quo 
verbuni  est,  substantia  est.  » 

Fundatur  enim  objectio  Pictaviensis,  et 
solutio  Magistri  supra  duplicitatem  illius 
propositionis.  Quo  enim  dicit  causam 
quasi   formalem,    ut    dicit   Augustinus. 


Cum  igitur  dicitur  :  «  Non  quo  Pater  esl, 
substanlia  est,  »  potest  esse  negatio  causae 
quasi  formalis  :  et  sic  est  vera  propo- 
sitio,  et  tenet  intcllectiis  Magistri  qui  est 
verus,  et  cst  Augustini.  Vel,  potest  esse 
negatio  sub  causalitate,  ut  causalitas 
sit  negationis,  ut  dicunt  sopliislae  :  et  sic 
falsa  est  pi'opositio,  et  patrocinatur  Picta- 
viensis.  Et  primo  modo  sensus  est,  Non 
quo  Pater  est,  Deus  est,  id  est,  paternitas 
non  est  causa  quasi  formalis  qua  Patcr  esl 
Deus,  sed  deitas  :  et  hoc  verum  est  se- 
cundum  intelligendi  rationem.  Secundo 
modo  sensus  cst,  Quo  Pater  est,  hoc  est 
causa  quod  non  est  Deus  :  quia  tunc  se- 
paratio  cadit  inter  id  quo  Pater  est  et 
Deus  :  et  sic  paternitas  non  esset  Deus, 
ut  dixit  Gilbertus. 


-s-o-F< 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXIV,  A.  l^^ 


DISTINGTIO   XXXIV. 


I)e  co.npaiatioiie  person.^  «"U'  ici  iialuram,  vel  «le  co.i.pa.aJione 

personariiin  ad  essenliani. 


A.  Opinio  quorumdamnonidemessepersonametessentiamvelnaturam  dicentium, 
et  eamdem  essentiam  non  posse  esse  Patrem  et  Filium  et  Spiritum  sanctum. 

Praedictis  autem  adjciendum  est,  quod  quidam  perversi  sensus  homines 
in  tantum  prosiluerunt  insaniam,  ut  dicerent  non  idem  esse  naturam  Dei 
et  personam  sive  hypostasim  :  dicentes  eamdem  essentiam  non  posse  esse 
Patrem  et  Filium  sine  personarum  confusione.  Si  enim,  inquiunt,  eaessen- 
tia  qua  •  Pater  est,  est  Filius,  idem  sibi  Pater  est  et  Filius.  Si  hanc  rem 
dicis  esse  Patrem,  aliam  quffire  quam  dicas  esse  Filium.  Si  vero  aliam 
non  quffisieris,  sed  eamdem  dixeris,  idem  genuit  et  genitus  est.  Propter 
heec  et  liujusmodi,  inter  naturam  et  personam  dividunt,  ita  ut  non  reci- 
piant  unam  deitatis  naturam  et  simplicem  esse  tres  personas. 

Idque  tcstimonio  Hilarii  defendere  nituntur  :  qui  in  libro  VII  de  Tnnllalc 
quairens,  utrum  Apostolus  spiritum  Dei  nominans  et  spiritum  Ghristi,  idem 
significaverit  utroque  verbo,  inquit :  Ita,  Gentium  praidicator  volens  natu- 
rai  unitatem  in  Patre  et  Filio  docere,   ait:  Spiritus  Dei  in   vobis   est.   Si 

quis  aiitem  Spi.ritum  Christi  non  hahet,  hic  non  est  ejus Si  auteni  spiri- 

tus  ejus  qui  suscitamt  Jesum,  etc.  \  Spirituales  omnes  sumus,  si  in  nobis  est 
Dei  spiritus  :  sed  et  hic  spiritus  Dci  est,  et  spiritus  Ghristi.  Et  cum  Ghristi 
spiritus  in  nobis  est,  ejus  spiritus  in  nobis  est  qui  suscitavit  Ghristum.  Et 
cum  ejus  qui  suscitavit  Ghristum  in  nobis  est  spiritus,  et  spiritus  in  nobis 
est  Ghristi  :  nec  tamen  non  Dei  est  spiritus  qui  in  nobis  est.  Discerne  ergo, 
o  hairctice,  spiritum  Ghristi  a  spiritu  Dei,  et  excitati  a  mortuis  spiritum 
Ghrisli  a  spiritu  Dei  Ghristum  a  mortuis  excitantis:  cum  qui  habitat  in 
nobis  spiritus  Ghristi,  spiritus  Dei  sit,  et  spiritus  Ghristi  a  mortuis  excitati, 
spiritus  Dei  tantum  sitGhristum  a  mortuis  excitantis.  Et  queero  nunc,  in 

1  Edit.  .1.  Alleaume,  qu3s. 

2  Vulgata  habet,  Ad  Roraan.  viii,  9  el  scq  :  Vos  autem  incarne  non  estis,  sed  in  spiritu:  si  tamen 
SpiritusDci  /labitat  in  vobis.  Si  quis  autem  Spiritum  Christi  non  kabet,  hic  non  est  ejus,  etc. 


KiO  D.  ALU.  MA(..  ORl).  PRTED. 

si)irilu  Dci  iilniiii  naliirimi  aul  '  icmu  iialura'  si^nilicalain  cxisliinos?  Non 
est  eniin  ideni  nalura  (luod  ros  nalnia':  siciil  iion  idcin  esl  hoino  et  quod 
hoininis  est,  iiec  idein  est  i^nis  el  ([uod  ipsius  i^nis  est :  et  secundum  lioc 
non  est  ideni  Deus  et  quod  Dei  csl.  Hujnsdicli  occasione  j)ra^fali  haM-etici 
do<;inalizaverunl  non  idcin  esse  personain  et  naturain  Dci,  asscrentes  nalu- 
ram  Dei  non  esse  tres  personas,  inlelli^cnlcs  in  his  piveniissis  ver])is  Dila- 
rii  i)cr  rein  iialur;e  personam,  et  iiomine  naturic  divinam  naturam.  Et  ideo 
dicuiit  llilarium  inlerrogasse  haM'eticum,  ulrum  pcr  spirilum  Dci  putaret 
si^nilicalam  esse  iiaturam,  an  rem  natura? :  ut  sic  ostcnderet  distinguen- 
duin  esse  inter  naturam  et  rein  natune,  id  est,  personam. 


iJ.  llic  docel  cp(omodo  ris  obviat  ipsius  Scripliirie  circinnstnntia,  ctqualilcr  prsedicta 
intellifji  debeant  :  ct  quod  Spiritus  sanctus  cst  res  unius  naturae  Pairis,  ct  Filii, 
et  est  ipsn  natura. 

Hoc  quidam  dicunt,  non  inlclligenles  pia  dilificntia  Scriptune  circuin- 
slantiam  :  ([ua  considerata  percipi  potesl  quomodo  preemissa  dixerit  Hila- 
rius.  Suhsequcnter  enim  in  eadem  serie  ostendit  in  spiritu  Dci  aliquando 
significari  Patrem  :  utcum  dicitur,  Sj^iritus  Domini  super  me  2.  Aliquan- 
do  significari  Filinm  :  ul  cum  dicilur,  In  spiritu  Dei  ejicio  diP?nonia\  na- 
tur<T  sute  potcstate  sc  da^mones  ejicere  demonstrans.  Aliquando  Spiritum 
sanctum  :  ut  ibi,  Effundam  de  spiritu  meo  super  omnem  carnem  *.  Quod 
dicit  consummatum  fuisse,  cum  Apostoli  Spiritu  sancto  misso,  omnibus 
linguis  locuti  sunt  \  Deinde  quare  hanc  distinctioncm  fccerit,  et  quod  in 
superiorihus  per  verl)a  Apostoli  idem  Spiritus  sanctus  significatus  sit,  et 
quod  ipse  sit  res  uniusnaturae  Patris  et  Filii,  aperte  ostendit,  inquiens  ita  : 
Hsec  idcirco  sunt  deinonstrata,  ut  (|uacumque  parte  hccretica  falsitas  se 
contulisset,  finibus  veritatis  concluderetur.  Habitat  enim  in  nobisChristus, 
quo  habitante  habilat  Deus  :  et  cum  habitat  in  nobis  spiritus  Christi,  noii 
aliud  hal)itat  quam  spiritus  Dci.  Quod  si  per  Spirilum  sanctum  Chrislus 
in  nohis  intclligitur  esse,  hunc  tainen  ilaspiritum  Dei  ut  spiritum  Christi 
esse  nosccndum  cst  :  ct  cuin  per  naturam  Dei  natura  ipsa  habitat  in  nobis, 
indifferens  natura  Filii  creditur  esse  a  Patre,  cum  Spiiitus  sanclus  qui  est 

*  Edit.  J.  Alleanme,  an. 

2  Isa.  Lii,  1. 

3  MaUh.  XII,  28. 

*  Vulg.  habet,  Joel,  ii,  28  :  Effundam  spiritum  mcum  super  omnem  carnem. 
^  Act,  II,  4. 


IN  l  SENTEM.   DIST.  XXXIV,  C.  161 

spiritus  Christi  et  spiritus  Dei,  res  naturee  demonstretur  unius.  Quaero 
nunc  ergo,  quomodo  non  ex  natura  unum  sunt  ?  A  Patre  procedit  spiritus 
veritatis,  a  Filio  mittitur,  et  a  Filio  accipit.  Sed  omnia  qucB  habet  Pater, 
Filiisunt'.  Idcirco  qui  ab  eo  accipit,  Dei  spiritus  est,  et  idem  spiritus 
Christi  est.  Res  naturffi  Filii  6st,  sed  et  eadem  res  naturae  Patris  est,  et  Dei 
excitantis  Christum  a  mortuis  spiritus  est  :  et  idem  spiritus  Christi  est  a 
mortuis  excitati.  In  aliquo  differt  Chrisli  et  Dei  natura,  ne  eadem  sit,  si 
prcEstari  potest,  ut  spiritus  qui  Dei  est,  non  sit  etiam  Christi.  Est  ergo  in 
nobis  spiritus  Dei,  el  est  in  nobis  spiritus  Christi  :  et  cum  spiritus  Christi 
inest,  inest  spiritus  Dei.  Ita  cum  quod  Dei  est,  et  Christi  est  :  et  quod 
Christi  est,  Dei  est :  non  potest  quid  aliud  diversum  Christus  esse,  quam 
Deus  est.  Deus  igitur  Christus  est  unus  cum  Deo  spiritus  :  secundum  illud, 
E(jo  et  Pater  unum  sumus  \  In  quo  docet  veritas  unitatem  esse  natura^, 
non  solitudinem   unionis. 

Ecce  si  hsec  verba  diligenter  attendas,  invenies  '  Spiritum  sanctum  rem 
naturcB  dici  Patris  et  Filii  :  et  ejusdem  dici  esse  naturam  Dei,  ubi  dici- 
tur,  per  naturam  Dei  natura  ipsa  habitat  in  nobis,  si  per  Spiritum  sanctum 
Christus  est  in  nobis.  Itaque  in  Trinitate  non  ita  distinguendum  est  inter 
naturam  et  rem  naturee,  sicut  in  rebus  creatis  :  quia,  ut  ait  Ililarius'*, 
comparatio  terrenorum  ad  Deum  nulla  est  :  et  si  qua  comparationum 
exempla  interdum  afferuntur,  nemo  ea  existimet  absolute  in  se  rationis 
perfectionem  continere.    Non  enim  humano  sensu  de  Deo  loquendum  est. 


C.  Quod  propter  res  creatas  illud  dixerit,  uon  idemest  natura  et  res  naturse. 

Ad  naturam  ergo  rerum  creatarum  respiciens  inquit  :  Non  idem  est  na- 
tura  quod  res  naturee,  subjiciens  exemplade  ipsiscreaturis.  Inde  ostendens 
erroris  esse  sub  mensura  creaturarum  metiri  Creatorem,  addit :  Et  secun- 
dum  hoc  non  idem  est  Deus,  et  quod  Dei  est.  Ac  si  diceret  :  Si  ad  instar 
creaturarum  de  Creatore  sentis,  cogeris  fateri  quia  non  idem  est  Deus,  et 
quod  Dei  est  :  quod  dicere  impium  est,  cum  spiritus  Dei  Deus  sit,  et  Dei 
Filius  sit  Deus. 


*  Joau.  XVI,  13  :  Omnia  qusecimqiie  habet  Pater,  mea  sunt. 
^  Joaii.  X,  30. 

*  Edit.  J.  Alleaume,nueMi's. 

•*  S.  HiLARius,  Lib.  I  deTrinitate. 

XXVI  i\ 


1G2 


1).  ALU.  MAG.  OHI).  PH/EI). 


DIVISIO    TEXTUS. 


<(  Ptwdictis  auteni  adjiciendnm  cst, 
quod  quidam  perversi  setisus  Jiomines, 
elc.  » 

llic  incipit  secanJa  pars,  in  qua  lit 
coinpuratiu  pursona*  ad  csscnliain,  ulrum 
scilicct  sint  idcni  vel  diversa  ? 

Et  dividitur  in  quatiior  partes  :  in 
quarum  prima  ostendit  Magister  non 
esse  diversitalem  inter  personam  el  na- 
turam.  In  secunda  auteni  ponil  rationom 
qualiter  potentia,  sapientia,  bonitas,  ap- 
propriantur  tribus  personis,  ibi,  K,  «  Ex 
prsedictis  constat,  elc.  »  In  tertia  auteni 
ponit  rationem  bujus  nominis  ofjtoojdio;;, 
ibi^  I,  «  Hic  noti  est  prsetermittetidum, 
etc.  »  In  quarta  et  ultima  ponit  ratio- 
nem  translative  dictorum  de  Deo,  et  po- 
nit  epiloguni  istius  tractatus  de  Trini- 
tate. 

Prima  barum  dividitur  in  duas.  In 
prima,  ostcnditpersonam  esse  esscntiam. 
In  secunda,  ponit  rationem  quare  dicun- 
tur  tres  personae  unius  essentia?,  et  non 
unius  Dei,  ibi,  E,  «  Hic  cotisideratidutn 
est,  cum  Deus  sit,  etc.  » 

In  prima  parte  sunt  tria,  scilicet  qutE- 
stionis  probatio,  et  ad  eamdem  solven- 
dam  crroris  per  auctoritatem  Hilarii  in- 
troductio,  ibi,  §  2  cap.  A,  «  Idque  tesli- 
monio  Hilarii,  etc.  Tertio,  ponitur  ejus- 
demauctoritatis  soiutio,  et  veritatisosten- 
sio,  ibi,  H,  «  Hoc  quidam  dicutit  tioti  iti- 
telligetites,  etc.  » 

Et  ex  bis  patel  sententia. 


AinTCULUS  I. 

Vtrum  persona  sit  essetitia,  vel  non,  si- 
cut  dixit  Gilbertus  Porretatius  ? 


Incidit   autcm     bic     qusestio    Gilberli 


l*orrelani,  cui  iste  error  im[)onitur,  licct 
poslea  se  correxerit,  Utrum  persona  sit 
essentia  ? 

V^idelur  autem,  quod  non  :  quia 

1.  In  nulla  natura  aflirmalio  et  nega- 
tio  simul  verilicantur  de  eodem  :  si  ergo 
persona  est  cssenlia,  persona  et  essentia 
sunt  idein  in  re  :  scd  persona  est  iii- 
communicabilis,  essentia  autem  est  com- 
municabilis  :  ergo  de  eodem  in  re  verum 
est  dicere,  quod  ipsum  est  communicabile 
et  non  communicabile,  et  conunune  et 
non  commune,  et  proprium  et  non  pro- 
prium,  ctdistinctum  et  nondistinclum,  et 
rchitum  etnonrelatum,  etbujusmodi  om- 
nia  :  cum  igiturhoc  sit  impossibiie,  vide- 
tur  quod  impossibile  sit  personam  et  es- 
sentiam  omninoesse  idem  in  re.  Si  forle 
dicas,  quodsecunduraaliquid  convenit  ei 
unum,  et  secundum  abquid  alterum :  tunc 
scquiiur,  quod  idem  ibi  sit  unum  et 
alterum,  et  sic  non  esset  penitus  idem. 

2.  Item,  In  divinis  rcmancnt  duo  prae- 
dicamenta,  quorum  neulrum  transit  in 
alterum,  scibcet  substanlia,  et  ad  ali- 
quid  :  nulla  autem  duo  praedicamenta 
sunt  nisi  per  hoc  quod  unum  non  est  al- 
terum  :  crgo  ad  abquid  non  est  substan- 
tia  :  persona  est  ad  aliquid,  quia  Pater 
ad  l''ilium  :  ergo  Pater  non  cst  subslantia 
divina. 

3.  Item,  Essentia  in  aliqua  habitudine 
se  habet  ad  personam  :  aut  ergo  ut  idem 
omnino,  aut  ut  aliquo  modo  diirerens. 
Si  ut  idem  omnino  :  ergo  Pater  omnino 
idcm  cst  quod  essentia,  et  Filius  omnino 
idcm  est  quod  essentia  :  sed  quGecumque 
uni  et  eidem  omnino  sunt  eadem,  ipsa 
inter  se  sunt  eadem,  ut  dicit  Philoso- 
phus  :  crgo  Pater  est  Filius  :  et  haec  ra- 
tio  videlur  innui  in  Littera,  quod  scilicet 
ista  induxil  Gilbertum  ad  hoc  quod  hoc 
diceret. 

4.  Item,  Philosophus  dicit,  quod 
quantulamcumque  diflerentiam  attuleri- 
mus,  ostendenles  erimus  quod  non  idom, 
ad  minus  oslendemus  quod  non  omnino 
idem  :  sed  dicimus  essentiam  commu- 
nem  re,  proprium  autem  re  dicimus  esse 


I 


IN  T  SENTENT.  DIST.  XXXIV,  C,  ART.  9^.1 


163 


Patrcm  :  ergo  difTerentia  realis  inveni- 
tur  :  ergo  non  sunt  omnino  idem  perso- 
na  et  essentia. 

5.  Item,  Communis  animi  conccptio 
est,  diflercntes  hypostascs  ornnino  idem 
sibi  realiter  non  posse  participare  :  quia, 
dctur  quod  omnino  idem  :  ergo  conve- 
niunt  in  eo  quod  est  omnino  idem  :  ergo 
cum  hoc  in  omnibus  sit,  facit  omnino 
idem  :  et  sic  non  essent  plures  hyposta- 
ses  :  ergo  haec  est  vera,  quod  ditrerentes 
hypostases  omnino  idem  sibi  non  parti- 
cipabunt  :  habent  autem  naturam  vel 
essentiam  unam  tres  divina;  hypostases  : 
ergo  essentia  non  est  idem  sibi. 

6.  Item,  Philosophus  dicit,  quod  apri- 
ma  substantia  nulla  omnino  erit  prsedi- 
catio  :  sed,  sicut  habitum  est  supra  ',  per- 
sona  est  ut  prima  substantia  :  ergo  non 
praedicatur  de  ahquo  :  ergo  nec  de  es- 
sentia  prsedicabitur,  ut  dicatur,  Essentia 
divina  est  Pater. 

7.  Item^  Ssepe  habuimus,  quod  Pater 
divina  essentia  est,  et  quod  est  ibi  con- 
structio  secundum  causam  formalem  :  er- 
go  esscntia  divina  se  habet  ad  hyposla- 
sim,  sicut  forma  ad  formatum.  Inter  illa 
autem  oppositio  est  causEe  et  causati  : 
cum  igitur  causa  et  causatum  numquam 
sint  idem,  essentia  et  hypostatis  num- 
quam  erunt  idem.  II ic  autem  inducit 
Gilbertus,  vel  potestinducere  sophismata 
Praepositivi,  quse  supraposuimus^  Detur 
enim,  quod  essentia  sit  persona  :  tunc 
hsec  erit  vera,  essentia  est  Pater  :  Pater 
autem  ahcujus  est  Pater  :  et  non  nisi 
Filii  :  ergo  essentia  est  Pater  Filii  :  er- 
go  genuit  Filium. 

Item,  Aliquo  est  Pater  :  non  nisi  pa- 
ternitate  :    ergo  paternitas    inest  essen- 
tise  :  ergo  determinat  eam. 
contra.      Sed  contra  objicitur  secundum  dicta 
beati  Bernardi  super  Cantica, 

1.  Dicit  enim  Gilbertus  super  Hbrum 
Boetii  de  Triniiate  ;  Deitate  qua  Deus  est, 
non  quffi  Deus  est.  Aut  ergo  aliquid  ma- 


jus  est,  autsequale,  autminus  Deo.  Patet, 
quod  non  est  majus.  Si  autem  sequale. 
CoiNTRA  :  ^Equalc  non  facit  sibi  sequale  : 
quia  non  est  potens  in  ipsum  :  ergo  hsec 
deitas  non  facit  Deum.  Si  minus  :  ergo 
Deus  degenerat,  fiendo  Deus  per  illud, 
quod  ilerum  absurdum  est  :  ergo  deitas 
est  ipse  qui  Deus  est  :  ergo  est  hyposta- 
sis  et  persona. 

2.  Item,  Si  non  est  idem  :  ergo  perso- 
na  est  composita  ex  illo,  et  alio  quodam  : 
ergo  non  est  simplex,  quod  hsereticum. 

3.  Item,  Omne  compositum  resolubile 
est  in  sua  componontia  ut  priora  se  et 
simpliciora  :  ergo  Deus  esset  resolubilis 
in  alia  priora  se  et  simpliciora,  et  sic  nec 
primum  esset  nec  simplex,  quod  absur- 
dum  est. 

4.  Item,  Omne  compositum  esse  suum 
liabet  ab  alio  vel  ab  aliis  :  ergo  Deus  es- 
setjam  factura  alterius  Dei  prioris  se, 
quod  falsum  est. 

SoLUTio.  Patet  cuilibet,  quod  ultimse  Soiutio. 
rationes  necessarise  sunt,  et  prius  indu- 
ctse  sophisticse  :  et  hoc  postea  videns 
Gilbertus  correxit  dictum  suum,  in  quo 
etiam,  ut  dicetur,  prius  sensum  sanum 
habuit,  licet  incauta  verba  protulerit. 

Dicendum  ergo  et  credendum  simpli- 
citer,  quod  propter  (inem  simplicitatis 
Dei,  non  ditferunt  in  eo  esse  et  quod  est, 
et  essentia  etpersona  re  :  ditferunt  tamen 
in  modo  supponendi  et  attribuendi. 

Si  autem  quaeras,  Unde  hoc  fiat,  cum 
omnino  idem  sit  re,  quod  diversa  atlri- 
buuntur  ?  Dicendum,  quod  illa  simplici- 
tas  privat  compositionem  per  hoc  quod 
toUit  diversitatem  ab  eis  quie  sibi  in  eo- 
dem  uniuntur  :  et  si  illa  diversa  remane- 
rent,  tunc  facerent  compositionem  sicut 
forma  et  materia  in  compositione  :  sed 
licet  sic  tollat  compositionem,  tamen  ve- 
ritatem  uniuscujusque  eorum  non  tollit, 
sicut  supra  diximus  dc  attribulis  \  Licet 
enim   sapientia  Dci   sit  idem    cum  sub-' 


»  Gf.  I  Sententiarum,  Dist.  XVIII.  Tom.  XXV. 
2  Cf-  Ibidem,  Dist.  V. 


«  Cf.  Ibidem,  Dist.  VIII. 


1G4 


1).  ALB.  MAG.  OHI).   1'H^l). 


stiuitia  proptcr  simplicilatem,  tainon  sa- 
piculia  Dei  verissimc  sapiontia  cst  :  ali- 
ler  enim  nonaliquid  cssct  iu  Dei  sapieu- 
tia,  quod  non  esscl  iu  Dci  esscntia.  Ita 
ct  hittc  simplicitas  pcrsonae  uon  toUit 
vcritalcm  hyposlasis,  nec  veritatcm  na- 
turie  :  ct  ideo  remanet  illa  commuuica- 
bilis. 
^j  i  Et  per  hoc    patcl  solutio   ad  primum  : 

quia  licet  pcrsona  ct  cssentia  sint  idem, 
tamcn  utrumque  rctinct  ea  quaj  sunt  de 
ratione  sua  propria  :  ct  ila  contradicto- 
ria  non  refcruntur  ad  idcm  in  ralione 
illa  qua  realitcr  ratio  est,  quia  realitcr  in- 
commuuicabile  convenit  personse,  et 
rcaliter  communicabilc  coiivenit  naturae, 
et  sic  de  aliis. 

Ad  aliud  dicendum,    quod  non  roma- 

Ad  2.  ,.1-1  ] 

nent  ibi  modi  prsedicandi  per  hoc  quod 
relatio  est  accidcns,quia  quoad  hoc  trans- 
it  in  substantiam  :  sed  per  hoc  quod  ad 
alterum  est,  ct  hoc  est  proprium  personjE, 
non  impediente  simplicitatc  :  quia  sim- 
plicitas  veritatem  naturse  non  toUit,  sed 
tantum  divcrsitatem  communicabihs  ct 
incommunicabilis  quae  sunt  in  eodcm. 
Ad  aliud  dicendum,  quod  hoc  argu- 

Ad  ■'.  .  , 

■  mcntum  teneret,  si  cssentidemomnino  : 
ita  quod  unum  virtutc  suse  naturae  et 
identitate  rationis  esset  idem  cum  altero  : 
sed  h»c  retincnt  rationes  diversas,  eo 
quod  vere  incommunicabile  est  unum, 
et  vere  communicabile  est  alterum  :  et 
ideo  cum  ratione  ejus  quod  incommuni- 
cabile  est,  Pater  opponatur  Filio  rclati- 
ve  :  et  simihter  Filius  ratione  ejus  quod 
est  incommunicabile,  opponatur  Patri 
relative  :  non  sequitur,  quod  unus  sit 
alius,  sed  tautum  quod  sit  idem  sibi  in 
substantia.  Et  huic  aliquod  simile  imagi- 
nari  possumus  in  puncto  et  unitate  :  po- 
namus  enim  punctum  per  id  quod  est, 
uniri  unitati  per  id  quod  est  :  et  tamen 
relinere  ulrumque  proprietatcm  naturse 
sua^  :  dicimus,  quod  punclum  cum  uni- 
tate  omnino  idem  est  in  substantia  et  es- 
scntia  :  et   tamen  opponetur  ei  in  rela- 


tione  ad  contiuuum  :  quia  uuitus  habct 
rchitioncm  ad  discrolum  :  et  tuuc  sequi- 
tur,  quod  habcns  rohitioncm  ad  conti- 
nuum,  omuino  idcm  sit  in  substautia  ha- 
bcnti  rclalionem  ad  discretum  secundum 
quod  hujusmodi.  Simile  tamcn  illud  de- 
licil,  sicut  omnia  similia  terrena. 

Ad  aliud  diccndum,  quod  vim  facien-  Ad  4. 
do  in  diflcrentia,  vera  est  propositio  :  sed 
per  hoc  quod  essentia  est  communis,  po- 
nitur  potius  convenientia  quam  difTeren- 
tia  :  sicut  si  probamus  animal  esse  ge- 
nus,  et  esse  genus  hominis,  pcr  hoc  ma- 
gisprol)amus  quod  sit  homo.  quam  quod 
ditTcrat  ab  homine  :  et  si  essct  simplex, 
probaromus  per  hoc  quod  est  commune 
ad  hominem,  etiam  quod  csset  idem  ho- 
mini  :  unde  naturam  esse  communicabi- 
lem  non  ponit  causam  diflerentiae,  scd 
potius  unitatis  et  convenientii»  cum  om- 
nibus  pcrsonis  in  quibus  est. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  non  est  Ad  i 
communis  animi  conceptio,  nisi  in  natu- 
ra  in  qua  quo  est  difrert  a  quod  est  :  et 
in  illa  necesse  est  multiplicari  quo  est  se- 
cundum  csse,  secundum  quod  multipli- 
cantur  hypostases  sive  quod  est  :  sed  in 
divinis  non  est  ita  :  ergo  non  oportet  ibi 
illud  concipere.  Ad  id  per  quod  probat, 
patet  solutio  per  ante  dicta  :  quia  licet 
simphcitas  faciat  identitatem  personse  et 
essentiae  :  non  tamen  tollit  veritatem 
utriusque  :  et  ideo  quoad  rationem  per- 
sonse  qu»  realis  est,  eo  quod  est  verse 
proprietatis  et  hypostasis,  adhuc  illae 
hvpostases  sunt  plures. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  hoc  nihil  Ad  6 
est  :  quia  a  prima  substantia  non  erit 
prsedicatio  secundum  coordinationem 
prtedicabiliumin  genere  :  et  hoc  intendit 
Philosophus  dicere  :  sed  quod  ipsa  de 
nuUo  vere  prsedicetur,  non  intendit  :  in 
divinis  autem  etiam  de  communi  potest 
prsedicari,  sicut  supra  ubi  haec  quastio 
tractata  est,  ostendimus  *. 

Ad    alia  jam    ssepius  supra   solutum      Ad  : 

est  2. 


1  Cf.  I  SenteiiLiarum,  DisL.  IV.  Tom.  XXV.  ^  Cf.  Ibidem,  prscipue  Dist.    V. 


[IN  I  SENTENT.  DiST.  XXXIV,  0, 


Ki.^i 


D.  Quod  non  aliud  est  Deus  et  qu^  sua  sunt,   ita  ut  insint  :   alia  enim   sunt  qu.x 

insunt,  alia  quae  non  insunt. 

Non  ergo  secundum  corporales  modos  (ut  in  eadem  subdit  ^  serie)  acci- 
pienda  sunt  hcec  qua^  de  Deo  dicuntur  :  ubi  evacuans  opinionem  eorum 
qui  ita  putant  aliud  Deum  esse,  et  aliud  quod  Dei  est :  aliudque  naturam 
Dei  et  rem  natune,  ut  est  in  creaturis,  aperte  docet  non  ahud  esse  Deum, 
et  Iliud  quod  Dei  est :  aliudque  naturam  Dei,  et  qucT  sua  sunt,  ita  ut  m- 
sint  illi,  sic  dicens  :  Homo  aut  abquidei  simile  cum  alicubi  erit,  ahbi  non 
erit:  quia  id  quod  est,  ilhc  continetur  ubi  fuerit  in  forma,  ut  non  ubique 
sit  quiinsistens  ahcubi  sit  \  Deus  autem  immenscie  virtutis,  vivens  potestas, 
quee  nusquam  non  adsit,  nec  desit  usquam  :  qua3  se  omnem  per  sua  edocet, 
et  sua  non  ahud  quam  se  esse  significat :  ut  ubi  sua  insint,  ipse  esse  per 
sua  intehigatur.  Non  autem  corporah  modo  cum  alicubi  sit,  non  eUam 
ubique  esse  credatur,  cum  per  sua  in  omnibus  esse  non  desinat.  Non  au- 
tem  ahud  sunt  quam  quod  ipse  est,  quse  sua  sunt.  Et  hciec  propter  naturcE 
intelhgentiam  dicta  sunt.  His  verbis  aperte  significatur,  si  tamen  intelhgis, 
hcTretice,  quia  divina  natura  non  ahud  est  cib  his  qucT,  sua  sunt,  ita  ut  in- 
sint :  et  per  iha  in  omnibus  suis  est  quse  non  insunt.  Sua  enim  sunt  cham 
qua?  non  insunt,  id  est,  omnes  creaturcB  :  et  sua  sunt  quffi  insunt,  ut  tres 
personcT,  qucE  sunt  ejusdem  naturcT.  et  eadem  natura  :  sicut  supra  Augu- 
stini  testimonio  firmavimus  dicenhs,  tres  personas  esse  ejusdem  essenticT 
vel  eamdem  essenham,  sed  non  ex  eadem  essentia :  ne  ahud  intelhgatur 
essentia,  ahud  persona.  Non  tamen  diffitemur  ahquam  distinctionem  ha- 
bendam'fore  secundum  intehigenticT  rcahonem,  cum  dicitur  hypostasis,  et 
cum  dicitur  essentia:  quia  ibi  significatur  quod  est  commune  tribus,  hic 
vero  non.  Est  tamen  hypostasis  essentia,  et  e  converso.  Fateamur  ergo 
unum  atque  idem  esse  tres  personas  secundum  essentiam,  differentes  au- 
tem  proprietatibus.  Unde  Augushnus^  super  hicum  prcEtaxatum  Psahni 
ait:  Quffiris  quid  sit  Pater?  Respondetur,  Deus.  Quccris  quid  sit  Films? 
Respondetur,  Deus.  QucTris  quid  sit  Pater  et  Fihus  ?  Respondetur,  Deus. 
De   singuhs   interrogatus,  Deum  responde.  De   utroque  interrogatus,  non 


'  S.  HiLARius,  Lib.  VIII  de  Trinitate.  ^   • ,      . 

2  Edit.  J.   alliaume  satis  differt,    et  habet  :  m\c    continetur  ubi  fuerit  in  forma  ad  xd  natura 

ejus,  ut  ubique  sit  qui  insistens  allcubi  sit. 
3S.  AuGusTiNUs,  In  explanationo  Psal.  lxvhi. 


!(»(• 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PK.^l). 


Deos,  sed  Deiiin  resi^oiule.  Xoii  sic  in  hoiniiiibus.  Taiita  eniin  est  ibi  snl)- 
stanlia'»  unitas,  ul  aMiualilat(Mn  adinittat,  pluralitateni  non  adniittat.  Si 
ergo  lil)i  diclum  fuerit,  cuni  dicis  Filiuin  Dei  esse  quod  Pater  est,  profecto 
Filius  Pater  est.  Responde,  secunduin  substantiam  (ibi  dixi  lioc  esse  Fi- 
linni  (juod  Pater  est,  el  uon  secundum  id  quod  ad  aliud  dicitur.  Ad  se 
enim  dicitur  Deus,  ad  Patrem  dicitur  Fibiis.  Rursumque  Paler  ad  se  dici- 
tur  Deus,  ad  Filium  dicitur  Pater.  Quod  Pater  ad  Filium  dicitur,  non  est 
Filius  :  quod  dicitur  Filius  ad  Patrem,  non  est  Pater.  Quod  dicitur  Pater 
ad  se,  et  Filius  ad  se,  lioc  est  Pater  et  Filius,  id  est,  Deus. 


Solutio. 


AHTICULUS   [L 

Ulrum  persona  differat  a  natura  secun- 
dum  intelligentise  ralionem  ? 


Deinde  quseritur  dc  lioc  quod  dicit, 
ibi,  D,  circa  medium  :  «  Non  tamen  dif- 
fitemur  aliquam  distinctionem  habendam 
fore  per  intelligentise  rationem.  etc.  » 

Aut  enim  aliquid  subcst  huic  intelli- 
gentioD  rationi,  aut  nihil.  Si  nihil  :  tunc 
erit  cassa  ct  vana.  Si  aliquid  tunc  est  dif- 
ferenlia  secundum  rem,  et  non  secundum 
rationem  tantum. 

Ad  hog  dicendum,   quod  aliquid    re- 


spondet  in  re.  Unde  notandum,  quod  in 
inferioribus  cum  natura  communis  est  in 
supposito,  dupliciter  signilicatur  secun- 
dum  rem,  scihcet  ut  diversa  quando 
dicitur,  natura  est  simplex,  et  Socrates 
cst  compositus  :  et  signilicatur  ut  ahquid 
sibi  conveniens  quod  non  convenit  So- 
crati,  ut  cum  dicitur,  quod  praedicatur  de 
pluribus,  Socrates  autem  de  uno  vel  de 
nullo.  In  divinis  autera  natura  non  pot- 
est  significari  ut  diversa  a  persona,  quia 
idem  est  :  tamen  reahter  ahquid  conve- 
nitei,  quod  non  convenit  personce,  et  e 
converso  :  et  ideo  dicunt  Doctores,  quod 
supposita  natura,  non  supponitur  pcrso- 
na,  et  super  dlud  fundatur  intclligentiae 
ratio. 

Et  nota,  quod  ab  hoc  loco  trahitur 
illud  multum  vulgatum,  quod  distingui- 
tur  secundum  intelhgcntiae  rationem. 


E.  Utrum  ita  possit  dici,  unus  Deus  trium  personarum,  vel  ires  persome  unius  Dei  : 
ut  dicitur,  una  essentia  trium  personarum,  et  tres  personx  unius  essentias  ? 


Hic  considerandum  est,  cum  Deus  sit  divina  essentia,  et  ita  dicatur 
unus  Deus  esse  tres  personas,  sicut  una  essentia  dicitur  tres  personae  : 
utrum  ita  valeat  sanedici,  unus  Deus  trium  personarum,  vel  tres  personae 
unius  Dei :  sicut  dicitur,  una  essentiatrium  personarum,  et  tres  persona? 
unius  essentia3  ?  In  hic  locutionibus  Scripturai  usus  nobis  a^mulandus  vi- 
detur,  ubi  frequenter  reperitur  ita  dictum,  Una  est  essentiatrium  persona- 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXIV,  E,  ART.  3.  1G7 

rum,  et  tres  sunt  personfle  unius  essentia)  :  nusquam  autem  occurrit  le- 
gisse,  unumDeum  trium  personarum,  vel  tres  persouce  unius  Dei.  Ouod 
ideoputosanctos  Doctores  vitasse,  ne  ita  forte  acciperetur  in  divinis  per- 
sonis,  ut  accipitur  cum  de  creaturis  simile  quid  dicitur.  Diciturenim  Deus 
Abraham,  Isaac,  et  Jacob  :  et  Deus  omnis  creaturfe.  Quod  utique  dicitur 
propter  principium  creationis,  vel  gratia>  privilegium,  et  creatura^  subje- 
ctionem  vel  servitutem.  Cum  ergo  in  Trinitate  nihil  sit  creatum  vel  serviens 
velsu])jectum,  non  admisit  fides  in  Trinitate  talem  locutionis  modum.  Ita 
etiam  e  converso  non  dicitur  de  Dei  essentia,  quod  ipsa  sit  essentia  Abra- 
liam,  Isaac,  etJacob,  vel  alicujus  creatune  :  ne  Creatoris  vel  '  creatur» 
naturam  confundere  videamur. 


ARTICULUS  III. 

IHrum  liceat  dicere,  tres  personss  suni 
unius  essentiK  :  et  tres  personx  sunt 
essentige,  sicut  unius  essentix,  et  una 
essentia  trium  personarum  ? 


Deindc  quaeritur  de  hoc  quod  dicit, 
ihi,  «  Hic  considerandum  est,  cum  Deus 
sit  divina  essentia  etc.  » 

Cuin  enim  dicitur,  tres  personce  sunt 
unius  essentise,  videtur  notari  indivisibi- 
htas  esse  naturse  in  tribus  personis  :  cum 
igitur  Deus  et  deitas  idem  sint  indivinis, 
videtur  quod  eadem  ratione  possit  dici, 
quod  sit  unius  Dei  :  et  hoc  negat  in  Lit- 
tera. 

2.  Item,  Potestne  dici,  tres  personce 
sunt  cssentiee;,  sicut  unius  essentiae? 

Videtur,  quod  sic  :  quia  ihi  fit  compa- 
ratio  formati  secundum  rationem  intel- 
iigcndi  ad  formam,  sicut  et  in  ilki  cum 
dicitur,  tres  personse  sunt  unius  essen- 
Wse. 

3.  Item,   Potestne  dici,   una    essentia 


est  trium  personarum,  vel  essentia  trium 
personarum  :  sicut  dicitur,  tres  personee 
unius  essentise  ? 

Videtur,  quod  sic  :  quia  sicut  est  com- 
parare  personam  ad  naturam,  ita  e  con- 
verso  naturam  ad  personam  :  et  sic  unum 
potest  dici  in  eadcm  habitudinein  quadi- 
citur  reliquum. 

Item,  Videtur  quod  nullum  illorum  ^^^^^  ^^ 
possit  dici  :  quia  obliqui  transitivi  sunt 
et  diversitatem  notant  :  ct  cum  non  sit 
diversitas  aliqua  inter  essentiam  et  per- 
sonam,  videtur  quod  non  deheat  ficri 
comparatio  illa  nisi  in  recto,  ut  dicatur, 
tres  personae  sunt  una  essentia. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  hene  potest    Soiutio. 

^  .  Adqucest.l. 

dici,  tres  personae  unius  essentiae,  ut  con- 
structio  ol)liqui  cum  recto  sit  in  desig'na- 
tione  essentice  :  vel  melius  ut  ex  propriis 
loquamur,  in  designationc  simplicitatis 
essontiae  in  trilms.  Nec  tamen  potest  dici, 
unius  Dei  propter  diversum  modum  si- 
gnificandi  essentiae  in  hoc  nomine,  J)eus, 
et  in  hoc  nomine,  essentia  :  quia  in  ahs- 
tracto  significatur  ut  natura  quae  est 
forma  alicujus,  in  concreto  autem  signi- 
ficatur  ut  stans  per  scipsam,  ct  non  ut 
forma  alicujus  :  et  ideo  transitio  ohliqui 
non  salvatur  secundum  rationem  intelli- 


1  EiliL  J.  Allonume,  et. 


i(;8 


D.  ALH.  MAG.  ORD.  PR^D. 


Ad  qu8est,2, 


geiuli,  ciiui  (lioilur  lics  pcrsouoc  uniiis 
Dei  :  sicul  eliaiu  in  inleriuribus  dicilur, 
tres  personai  unius  nalune  liuinanoe,  non 
lanien  dicitur  unius  honiinis,  nisi  posses- 
siva  constructione. 

Ad  ALiUDdicendum,  quod  quando  obli- 
quus  construilur  in  designalione  essen- 
tiie,  oportet  esse  duos  genitivos,  vel 
unum  lial)entem  vim  duorum,  ut  mulier 
ej^regiae  formae,  vel  vir  sanguinum,  vel 
homo  turpiludinis  :  et  ideo  non  hcne  di- 
citur,  trcs  persona?  essentice  :  quia  non 
salvatur  eadem  habitudo  conslructionis. 


.  ,        .  „       Adaliud  dicendum,  quod  benedicilur, 

Ad  qusest.S.  .  . 

una  essentia  trium  personarum,  et  cs- 
sentia  triuin  personarum  :  sed  non  in  to- 
to  salvatur  eadem  habitudo  constructio- 
nis  :  cuni  enim  dicitur,  tres  personae 
unius  essentiae,  constructio  obliqui  duo 
importat,  scilicet  habitudinem  formae  ad 


fonnatum.  ct  designalionem  simplicitatis 
fornue  :  cum  autem  dicitur,  una  essentia 
trium,  vel  essentia  trium,  non  importa- 
tur  nisi  altcruin  :  et  ideo  etiam  suflicit 
unus  rectus,  uhi  [)rius  exigebanlur  duo 
obliqui,  quorum  unus  importaret  desi- 
gnationem,  ctalter  formam  :  sicut  gram- 
matici  dicunt  de  istis  duabus,  muller 
egregiae  formae,  et  cgrcgia  forma  mulie- 
ris  :  quia  variatur  habitudo  :  et  ideo 
mutando  obliquum  in  rectum,  et  e  con- 
vcrso,  mutatur  constructio,  ut  possum 
dicere,  egrcgia  forma  mulieris  et  forma 
mulieris  :  et  non  tamen  ita  dicimus,  mu- 
lier  egregioe  formae,  et  mulier  formae. 

Ad  ULTiMiJM  dicendum  :  quod  notatur  Adqui 
per  obliquum  transitio  secundum  ratio- 
nem  intelligentiae,  quae  non  ponit  diver- 
sitatem   personae   et  naturae,   sed  potius 
veritatem  utriusque. 


F.  Qiiod  licet  polentia,  sapienlia,  honitas  de  Deo  secundum  suhstantiam  dicantur 
in  Scriptura,  tamen  solent  hsec  nomina    distincte  ad  personas  interdum  referri. 


Ex  pra^dictis  constal:,  quod  siciit  essentia,  itapotentia,  sapientia,  bonitas 
de  Deo  dicuntur  secunduni  substantiam.  Quffi  autern  secundum  substan- 
tiam  de  Deo  dicuntur,  tribus  personis  pariter  conveniunt.  Una  est  ergo 
potentia,  sapientia,  bonitas  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti  :  et  hi  tres  ea- 
dem  potentia,  eadem  sapientia,  eadem  bonitas.  Unde  aperilur  in  Trinitate 
summa  esse  perfectio.  Si  enim  ibi  deesset  potenlia,  vel  sapienlia,  vel  bo- 
nitas,  non  esset  summum  bonum.  Sed  quia  ibi  est  perfecta  potentia,  infini- 
ta  sapientia,  incomprehensibilis  bonitas,  recte  dicitur  et  creditur  summum 
bonum.  Cumque  unum  et  idem  penitus  sit  in  Deo  potentia,  sapientia,  bo- 
nitas,  in  sacra  tamen  Scriptura  frequenter  solcnt  licnc  nomina  distincte 
ad  personas  referri,  ut  Patri  potentia,  Filio  sapientia,  Spiritui  sancto  bo- 
nitas  attribuatur  :  quod  quare  fiat,  non  est  otiosum  inquirere. 


I 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXIV,  G  ET  H. 


169 


ARTICULUS  IV. 

IJirum  potentia,  sapientia,  et  bonitas  fa- 
ciant  summum  bonum  ? 


Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  «  Ex  prxdictis  constat,  etc.  » 

Ibi  enim  dicit,  quod  potenlia,  sapien- 
tia,  bonitas  faciunt  summuin  bonum  :  et 
hoc  non  videtur  :  quia  summum  bonum 
est,  cui  nihil  deest  quod  habet  boni  ra- 
tionem   :  non    autem  verum    est,   quod 


omnis   ratio   boni    comprehendatur   sub 
his  tribus. 


SoLUTio.  Dicendum,  quod  in  perfectio-  soiuti 
ne  horum  trium  omne  bonum  continetur : 
omne  enim  bonum,  aut  est  naturoe,  aut 
superadditum.  Potentia  autem  perfecta 
et  omnipotens  numquam  est  nisi  in  iia- 
tura  perfecta  et  omnipotente.  Superad- 
dita  autem,  aut  sunt  secundum  intelle- 
ctum,  et  tunc  reducuntur  ad  verum  :  aut 
secundum  affectum,  et  tunc  reducuntur 
ad  bonum.  Alia  autem  non  simpliciler 
sunt  bona,  ut  corporalia,  et  sensibilia  : 
et  ideo  in  horum  trium  perfectione  con- 
stat  summa  beatitudo. 


10. 


G.  Quare  id  fiat,  scilicet  quod  Patri  potentia,  Filio  sapientia  attribuatur  ? 

Id  ergo  sacri  eloquii  prudentia  facere  curavit,  ne  Dei  immensitatem  si- 
militudine  creaturse  metiremur.  Dixerat  enim  Scriptura  sacra,  quia  Deus 
Pater  est,  et  quia  Deus  Filius  est :  et  audivit  hoc  homo  qui  hominem  pa- 
rem  viderat,  Deum  Patrem  non  viderat :  cogitare  coepit  ita  esse  in  Creatore 
ut  viderat  esse  in  creaturis,  a  quibus  ha?c  nomina  translata  sunt  ad  Crea- 
torem  :  in  quibus  pater  est  prior  filio,  filius  est  posterior  patre  :  et  ex  an- 
tiquitate  in  patre  defectus,  ex  posteritate  in  filio  imperfectio  sensus  solet 
notari.  Ideo  occurrit  Scriptura  dicens  Patrem  potentem,  ne  videatur  prior 
Filio,  et  ideo  minus  potens  :  et  Filium  sapientem,  ne  videatur  posterior 
Patre,  et  ideo  minus  sapiens. 


H.  Quare  Spiritui  sancto  bonitas  attribuatur  ? 


Dictus  est  etiam  Spiritus  sanctus  Deus,  et  dictus  esfc  habere  Spiritum 
Deus :  et  videbatur  hoc  quasi  nomen  inflationis  et  tumoris.  Unde  humana 
conscientia  ad  Deum  pro  rigore  et  crudelilate  accedere  metuit.  Ideo 
Scriptura  temperavit  sermonem  suum,  Spiritum  bonuin  noininans,  no 
crudelis  putaretur  qui  mitis  erat :  non  quod  Pater  solus  sit  potens  vel 
magis  potens,  et  Filius  solus  sapiens  vel  magis  sapiens,  et  Spiritus  sanctus 


170  D.  ALB.  MAG.  ORI).  PR^D. 

soliis  bomis  vcl  inagis  hoiuis.  Vna  ost  erp:o  ])o((Milia,  sapienlia,  bonilas 
Irinni,  sicnl  nna  essenlia.  Ideoqne  sicnt  dicitnr  iMlins  ci).oov<jiog,  id  est, 
consnbslanlialis  Palri,  ila  et   coonmipotens. 


I.  Dc  Jioc  noniine,  ojjloouuiov,  uhl  In  aucloritatem  rcccptum   sit,  et  quid  siynificet  ? 

llic  non  est  prcTlennittenduni  quod  Au^ustinus  in  libro  111  contra  Maxi- 
ininuin  '  dicit  de  hoc  noniine,  opouutov,  quo  Latini  tractatores  freqnenter 
ulnnlnr  :  Pater,  inqnil,  et  Filius  unius  sunt  ejusdenique  substantite.  Hoc 
est  illnd  onoovaiov,  quod  in  concilio  Nicieno  adversus  hcPreticos  Arianos  a 
Catholicis  patribus  veritatis  aucloritate  firniatuin  est.  Qnod  postea  in  Con- 
cilio  Ariininensi,  propler  novitatem  verbi  niinus  quani  oportuit  intelle- 
clain  *  (quain  tainen  fides  antiqua  pepererat)  mnltis  paucornin  fraude  de- 
ceptis;  hceretica  iinpietas  snb  h<eretico  Impejatore  Conslantino  labefactare 
lenlavit.  Sed  post  non  longuin  teinpus  lii)ertate  fidei  Catholicae  pra^valente, 
postqnam  vis  verbi  sicut  del)uit  inlellecta  est,  cp-oouatov  illnd  (iathoIiccP  fidei 
sanitate  long-e  lateque  distensum  est  et  diirusnm.  Quid  eniin  est  ciioovaiov, 
nisi  nnius  ejusdemque  substantiae  ?  Quid  est,  inquam,  ciioovaiov,  nisi  Ff/o 
et  Pater  unum  sumus^?  Non  ergo  inter  profanas  vocum  novitates  hoc  vi- 
tandum  est. 


non  essemus,  adhuc  sapienlia  appropria- 
relur  Filio  :  crj^o  vidctur,  quod  non  dicat 
verum,  quod  hoc  fccil  sacri  eloquii  pru- 
ARTICULUS  V.  dentia. 

2.  Item,   Si  non  est  alia  ratio  appro- 

yln  approprintio   r/ua   Dco  attribuuntur     prialionis  nisi  per  connotalum  ad  crea- 

appropriata,  tantummodo  /lat  pcr  nos     ta  :  tunc  aeternitas  et  unitas  supra  Patri 

et  a  nobis  ?  appropriari    non   dcbebatur  :    quia    illa 

conveniunt  ab  aeterno,   el   per  connota- 

tum  non  convcniunt. 

Deinde  quieritur  de  Iioc  quod  dicitur,  W.  Itom,  I  ad  Corinth.  i,  24,  dicitur, 

ibi,  G,   V.  Id  crgo  sacri  eloquii  prudenlia      Christum  Dei   viriutem,   et  Dei  sapicn- 

facere  curavit,  etc.  »  tiam.   Ergo   l^^ilio    appropriatur  virtus  : 

1.  Ex  hoc  enim  videtur,  quod  appro-     virtus  autem  est  ultimum  polentiae  :  ergo 

priatio  non  fiat  nisi  per  nos,  et  a  nobis  :      polentia    Filio   appropriatur   :   non  ergo 

sed  hoc  est  inconveniens   :    quia  si  nos      Putri  :  cujus  contrarium  dicil  in  Littera. 

'  S.  AuGusTiNUS,  Lib.  III  contra  Maxirainum,  -  Edit.  J.  Alleaurae,  intellectum. 

cap.  14.  '■'  Joan.  x,  30. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXIV,  K. 


171 


Item,  Quoeritur  de  hoc  quod  dicunt  qui- 
dam,  quod  appropriationes  hujusmodi 
non  iiunt  a  nohis  :  et  duabus  de  causis, 
scilicet  ad  erroris  evitationem,  et  A^^crita- 
tis  expressionem  :  et  dicunt,  quod  Patri 
attrihuitur  potentia  ad  erroris  evitatio- 
nem. 

Sed  contra  :  Si  nulla  accidit  diversi- 


Ad  ALiUD  dicendum,  quod  potentia  tri- 
plici  ratione  attrihuitur  Patri  :  quarum 
duse  sunt  ex  parte  proprii  Patris,  et  una 
ex  parte  nostra.  Tlna  est,  quia  potentia 
principium  est,  ut  dicit  Philosophus.  Po- 
tentia  enim  activa  est  principium  trans- 
mutationis  in  aliud,  secundum  quod  est 
aliud  :   principium  autem  secundum  ra- 


Ad  3, 


tas  in  modo  intelligendi  nisi  erroris  evi-  tionem  primam  magis  accedit  ad  princi- 
tatio  :  tunc  videtur,  quod  apud  non  er-  pium  non  de  principio,  quam  ad  princi- 
rantes  possumus  dicere,  quod  Patri  non  pium  de  principio.  Secunda  ratio  est, 
attrihuitur  potentia,  nec  appropriatur  :  quia  non  est  sapientia  nisi  praeexistat 
sed  hoc  falsum  est  :  ergo  aliquid  est  ex  potentia,  et  non  est  honitas  perfecta  nisi 
parte  rei  quare  appropriatur.  prsesupponat  sapientiam  et  polentiam  : 

sicut  a  Patre  Filius,  et  ah  utroque  Spiri- 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  appropriatio  tus  sanctus.  Tertia  ratio  est  in  Lillcra 
potest  considerari  dupliciter  :  secundum  sumpta  ex  parte  nostra  :  virtus  enim  li- 
aplitudinem,  et  secundum  actum.  Se-  cet  sit  in  genere  potentiae,  tamen  addit 
cundum  aptitudinem  est  ex  parte  rei,  ut  aliquid  ratione  cujus  convenit  Filio,  sci- 
supra  dictum  est  '  :  unum  enim  attrihu-  licet  ultimum  potentiee  :  et  quia  Pater 
tum  viciniorem  hahet  rationem  uni  per-  per  Filium  operatur  mundum,  et  per  Fi- 
sonae,  quam  alteri  :  et  ideo  illi  est  ap-  lium  redemit  mundum,  ipse  Filius  est  in 
propriahile.  Secundum  actum  autem  ap-  quo  maxima  quse  fuerunt  potentise  Pa- 
propriatio  fit  a  viris  peritis  in  sacra  tris,  sunt  expleta  :  et  ideo  sibi  attrihui- 
Scriptura,  diversis  de  causis,  scilicet  tur  virtus. 
propter  errorem  evitandum,  vel  verita- 
tem  exprimendam,  et  propter  hoc  ut  os- 
tendatur  magis  ratio  distinctionis  in  pro- 
priis  :  et  duae  pra>cedentes  causae  necesse 
est  ut  semper  supponant  tertiam  :  quia 
nisi  sit  unitas  in  re,  non  bene  fieret  ap- 
propriatio. 

Et  per  hoc  patet  solutio  ad  duo  prima  : 
quia  Magister  supponit  convenientiam 
majorem  rationis  potentia3  ad  proprium 
Patris,  quam  alterius  personae. 


Ad  id  quod  ulterius  quceritur  de  cau-  i^^,  ^^^^n^ 
^is  appropriationis,  quas  ponunt  qui- 
dam,  jam  patet  responsio  :  quia  supra 
ostensum  est,  quod  vera  causa  appro- 
priationis  est,  quod  attrihutum  hoc  vel 
illud  magis  accedit  ad  proprium  unius 
personse,  quam  alterius.  Alia  autem 
quse  possent  ohjici,  supra  distinctione 
XXXI    tacta  sunt. 


K.  De  nominibus  quae  translative  et  per  siniilitudinem   de  Deo  dicuntur. 

Praeterea  sciendurn  est,  quod  in  assignatione  distinclionis  nominuni, 
inter  alia  quoe  supra  dilig-enter  exsecuti  sumus,  qucedam  diximus  transla- 
tive  et  per  similitudinem  de  Deo  dici  :    ut  speculum,  splendor,   character, 


1  Cf.  Supra,  Dist.  XXXI. 


172 


D.  ALB.  MA(..  OHI).  V\{JE[). 


figui-a,   ol    liiijiisinodi :  dc  qiiil)iis  ])i()  leclori  breviler  trado  (luod    sentio, 
ut  scilicct  ralioue  siiuilitudinis  cousidcrata  ex  causis  dicendi,  dictoruui  in- 


lellig-enliani  assuniat,  sed  Catholicam. 


L.  Nihil  diynum  eacellentia  iuefjabilifi  Trinitatis  se  trudidisse  dieit,  ad  alia  trans- 

iturus. 


De  sacraniento  unilalis  atque  Trinitatis  summcT.  et  inefrabilis  multajain 
diximus.  Niliil  tamen  ejus  inefTabilitate  dignum  tradidisse  profileinur,  scd 
potius  ex  nobis  mirificatam  ejus  scientiam,  nec  potuisse  nos  ad  illam. 


ARTICULUS  VL 

Utrum  per  translationem  omnia  nomina 
creaturarum  possunt  attribui  Deo  ?  et 
e  contra,  An  nomina  Dei  possint  attri- 
bui  creaturis  ? 


Deinde  quseritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  K,  a  PrcCterea  sciendum  est,  quod  in 
assignatione,  etc.  » 

Ibi  enim  tangendo  rationem  transla- 
tionis  docet  atlendere  similitudines  : 

1.  Cum  autem  omnis  creaturasit  vesti- 
gium,  videtur  per  hoc  ab  omni  creatura 
fieri  translatio  ad  Deum,  ut  dicatur  Deus 
nomine  omnium  creaturarum. 

2.  Item,  Dionysius  dicit  eum  esse  om- 
ninominabilem. 

3.  Item,  Dionysius  :  «  In  ipso  oportet 
affirmare  omnium  positiones.  »  Ergo  ab 
omnibus  lit  translatio  in  Deum.  Sed  hoc 
niliil  esse  videtur,  ut  dicatur  Deus  dia- 
bolus,  lupus,  bufo,  et  hujusmodi. 

i.  Item,  Videlur  quod  omnia  nomina 
de  Deo  dicantur  translative  :  quia  non 
proprie  univocum  est,  cum  dicilur,  Deus 


est  vita,  et  anima  vita  :  ergo  per  trans- 
lationem. 

5.  Item  qugeritur,  Utrum  a  nobiliori- 
bus  creaturis  fiat  translatio,  ut  dicatur 
Deus  seraphin  et  cherubin  ?  IIoc  non 
videtur  :  quia  nusquam  legitur  in  sacra 
Scriptura. 

I).  Praeterea,  Videtur  etiam,  quod 
translatio  fiat  e  converso  a  Deo  ad  crea- 
turas,  sicut  dicit  Psalmus  lxxxi,  6  :  Ego 
dixi  :  Dii  estis,  etc. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  ista  quaestio 
ex  maxima  parte  determinata  est  su- 
pra  '.  Dicendum  ergo  ;  quod  translatio 
fit  ab  omnibus  quse  naturam  sine  vitio  et 
nocumento  deformitatis  servant  et  ex- 
primunt  :  unde  a  diabolo  non  potest, 
quia  est  nomcn  naturae  deformatee  :  et 
similiter  a  rana,  et  bufone,  quia  est  no- 
mcn  naturoe  cum  proprietatibus  defor- 
mitatis  et  nocumenti. 

Et  si  objicias,  quodDeus  dicitur  signi- 
ficari  per  serpentem?  Dicendum  quod 
serpens  aliquid  boni  importat  per  astu- 
tiam  et  sapientiaiti  :  et  etiam  serpens  in 
se  habet  medicinam  veneni,  ejus  enim 
carnes  contra  venenum  valent  :  sed  non 
sic  bufo,  vel  aliud  vile  immundum.  Un- 
de  Augustinus  dicit,  quod  vulpes  num- 


*  Cf.  I  Sentontiarura,  Disl.  XXT.  Tom.  XXV. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXIV,  L,  ART.  6.  173 

quam  in  bona  significalione    accipitur,  ne  pulenlur  illa  nobilia  per  proprielalem 

quia  exprimit  astutiam  deceptoriam  :  sed  convenire  :  et  etiam  quia  non  ita  nota 

lupus  quandoque   accipitur  in  bona  si-  sunt  nobis  :  translalio  autem  tit  a  magis 

o-niticatione,  ut  Henjamin  lupus    rapax  notis,  ct  illa  sunt  sensibilia  apud   nos. 
dicitur  esse  *.  ^^  aliud  dicendum,    quod   translatio      Ad  e. 

Et  ex  hoc  patet  solutio  ad  tria  prima  :  non  est  in  his  quae  per  prius  et  posterius 

quia  verbum  Dionysii  de  his  intelligitur  parlicipant  idem    :  unde  a  Deo  non  fit 

quse  non  deformitatem  de  se  sonant.  translatio  ad  nos,  sed  potius  id  quod  est 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  non  omnia  in  Deo  prius,  hoc  est  in  nobis  posterius 

dicuntur  translative  :  et  ratio  supra  di-  simile  illius,    et  proprie    est   in  nobis  : 

P^j^ggl^2^  sed  similitudo   quae  requiritur  m  trans- 

Ad  aliud  diccndum,  quod  a  nobiliori-  latione,     est   similitudo   non    secundum 

bus  et  ab  inferioribus  potcst  fieri  transla-  rem,  sed  secundum  convenientiam  pro- 

tio  :  scd  non  fit,  utdicit  Dionysius,  a  no-  prietatum  rei. 

bilioribus,-  ne  sit  occasio  erroris,  scilicet 

'   Genes.  xlix,   27   :  Benjamin  lupus  rapax,  «  Gf.  I  Sententiarum,  Dist.   XXI.  Tom.   XXV. 

mane  comedet  prsedam,  et  vespere  dividet  spolia^ 


— ^- ;-te=^»fcTT:> 


17  t  I).  ALH.  iMAG.  ORD.  PU/ED. 


DISTINCTIO  XXXV. 


Dc  scionfia    Doi   iii   j^ciicraii   8cciiii(liiiii    sc. 


A.  De  quibusdam  quas  secundum  substantiam  de  Deo  dicioitur,  qux  specialem 
efflagitant  tractatum,  scilicet  de  scioitia,  et  prxscientia,  et  providentia,  et  dispo- 
sitione,  prsedestinatione,  voluntate,  et  potentia. 

Cumque  supra  dlsseruerimus  ac  plura  dixerimus  de  his  qua?  communi- 
ter  secundum  substanliam  de  Deo  dicuntur,  eorum  lamcn  qua^dam  spe- 
cialem  eldagilant  tractatum  :  de  quibus  modo  tractandum  est,  id  est,  de 
scienlia,  praescientia,  providenlia,  disposilione,  praidestinatione,  voluntate, 
et  polentia. 

Sciendum  ergo  est,  quod  sapienlia  et  '  scientia  Dei  cum  sit  una  et 
simplex,  lamen  propter  varios  rerum  status  et  diversos  effectus,  plura 
ac  diversa  sortilur  nomina.  Dicitur  enim  non  lantum  scientia,  sed 
etiam  priescientia  vel  providenlia,  dispositio,  priedestinalio,  et  providen- 
tia.  Et  est  prsescientia  sive  providenlia  non  de  futuris  lanluni,  sed  de 
omnibus,  de  bonis  scilicet,  etde  malis.  Dispositio  vero,  de  faciendis.  Prai- 
destinalio,  de  omnibus  salvandis,  et  de  omnibus  bonis :  quibus  ^  et  hic 
liberantur,  et  in  futuro  coronabuntur.  Pra^destinavit  enim  Dens  ab  a^terno 
homines,  ad  bona  ebgendo :  et  pra^destinavit,  eis  bona  prceparando.  Quod 
liomines  prffidestinavit,  Apostohis  ostendit  dicens  :  Praedestinavit  quos 
pnescivit  lieri  conformes  imaginis  Filii  sui  ^  Et  alibi  :  Elegit  nos  ante 
mundi  constitutionem,  ul  essemus  sancti,  et  immaculati  *.  Quod  aulem 
bona  eis  praeparaverit,  Propheta  Isaias  ostendit  dicens  :  Ociilus  non  vidit, 
Deus,  absque  le,  qux  pvfejoarasti  diligentibus  vel  exspectantibus  te  \  Ergo 


'  Edit.  J.  AUeaume,  vel. 

*  Ibid.,  qui. 

'  Ad  Roman.  viii,  29  :  Nam  quos  prsescivit,  et  prsedestinavit  conformes  fieri  imaginis  Pilii  sui,  etc. 

*  Ad  Ephes.  i,  4  :  Elegit  nos  in  ipso   ante  mundi  constitutionem,  ut  essemus  sanctt  et  immaculati  in 
conspectu  cjus  in  charitate. 

^  Isa.  Lxiv,  4.  Item,  I  ad  Corintli.  n,  9  :  Sicut  scriptum  est  :  Quod  oculus  non  vidit,  nec  auris 
audivit,  nec  in  cor  //omuns  asccndit,  quae  praeparavit  Deus  iis  qui  diligunt  illum. 


m  I  SENTENT.  DIST.  XXXV,  A.  175 

ab  a3terno  praLHleslinavit  quosdam  futuros  bonos  et  beatos,  id  est,  elej^it  ut 
essent  boni  etbeati  :  et  bona  eis  prcEdestinavit,  id  est,  prccparavit.  Provi- 
dentia  autem  est  gubernandorum  :  qua3  utique  eodeni  modo  videtur  accipi, 
quo  dispositio.  Interdum  tamen  providentia  accipitur  pro  pra3scientia.  Sa- 
pieutia  vero  vel  scientia  de  omnibus  est,  scilicet  bonis  et  malis  :  et  de  pra3- 
sentibus,  prieteritis  et  futuris  :  et  non  tantum  de  teruporalibus,  sed  etiam 
de  ceternis.  Non  enim  ita  scit  Deus  ista  temporalia,  ut  seipsuin  nesciat :  sed 
ipse  sohis  seipsum  perfecte  novit:  cujus  scientia?  coniparatione  omnis  crea- 
turcD  scientia  imperfecta  est. 


bus  a  se  factis  et  creatis  :  et  hffc  incipit 

in   distinctione    XXXVII,   ibi,  A,    c<  Et 

quoniam    demonstratum    est  ex   parte, 

Divisio  TEXTus.  etc.  »  In  tertia  autem  ostendit  Magister 

dispositiones  scientiae  magis  quam  ipsam 
scientiara,    scilicet    utrum    necessitalem 

«  Cumque  supra  disseruerimus,  etc.  »  impoiiat  rebus,  vel  falli  possit,  vel   au- 

Ilic  incipit  pars  illa  quse  est  de  cogni-  geri,  et  liujusmodi  ?  et  incipil  in  distin- 

tione  Trinitatis   et  unitatis,  prout  consi-  tinctione  XXXVII,  ibi,   A,  «  Nunc  ergo 

deratur  in  Iiis  quae  faciunt  sufPicientiam  ad  propositum  revertentes,  etc.  » 
causfe  ad  processum  creaturarum  exipsa,  Adhuc,  prima    ulterius    dividitur     in 

quse  sunt  scientia,    potentia,   voluntas  :  duas.  In  prima  ostendit  intentiones   no- 

ad  operari   enim  non    exigitur   amplius  minum,  et  in  genere,  qualiler  est  de  ob- 

quam  scirc,  et  velle,  et  posse.  jectis,  quia  de  omnibus  eeternis   et  tem- 

Dividitur  autem  in  tres  partes  secun-  poralibus.    In  secunda    autem    ostcndit, 

dum   tria    praedicla.    In  prima    agit   de  qualiter  aliud  est  esse  in  scientia  Dei,  et 

scientia.  In  secunda,  de  potentia  qusB  in-  aliud  est  csse  in  natura,  et  qualiter  diffe- 

cipitin  distinctione  XLTI,  ibi,  A,  «  ISunc  renter   est  de  objectis  bonis    et  malis    : 

de  omnipotentia,  etc.  »  hi  tertia,  agit  de  et   lisec    incipit    in    sequenti    distinctio- 

volunlatc    quae     incipit     in     distinctio-  ne  XXXVI,   ibi,  A,  «   Solet  hic  quseri, 

ne   XLV,  ibi,  A,    «   Jom  de  voluntate,  etc.  » 
etc.  »  Haec  autem  distinctio  dividitur  in  tres 

Prima  harum   dividitur  in  duas  par-  partes.  In  prima  determinat  generaUter 

tes.  In  prima  agit  de  scientia  in  genera-  dc  omnibus  nominibus  quibus  significari 

li.  In  secunda  autem  descendit  ad  spccies  consuevit  scientia  divina.  In  secunda  au- 

scientiae  divinae,    quae  sunt    praedestina-  tem  movet  quaestionem  quae  ex  determi- 

tio,  et  reprobatio  :  et  haec  incipit  in  di-  natione  et  distinctionc  nominum  oritur, 

stinctione  XL,    ibi,   A,    «  Praidestinatio  sciiicet  utrum  scientia  Dei  esset  in  Dco, 

vero  de  bo)iis  salutaribiis  est,  eic.  ))  si  nulla  fuissent  futura?  ibi,   B,    «  Hic 

Prima  autem  quae  est  de   scientia  in  considerari     oportet,     Utrum     scientia, 

genere,   subdividitur   in  tres.   In  prima  etc.  »  In  tertia,  principaliter  ostendit  ob- 

ostendifur  scientia  et  secundum   distin-  jecta  scientiae  secundum  generalem  de- 

ctionem    et  proprietatem    nominum,    et  clarationem,  ibi,  D,  «  Scientia  vero  vcl 

quantum   ad  ea  quae  sunt  in  ipsa,  ut  de  sapientia  non  tantum,  etc.  » 
quibus  est.  In  secunda  autem  ostenditur  Ex  his  satis  patet  sententia    :   ulia  in 

e  converso,  qualiter  Deus   est  in  omni-  disputatione  patebunt. 


171) 


1).  ALB.  MAG.  ORD.  VRJED. 


AllTIGLLUS  L 

Utrum  sckntia  Dd  sit  univoca  scientix 
nosirx,  vel scienliee  Angelorum? 

Incidil  autem  liic  ante  Lilteram  du- 
plc.x.  dubium.  Lnum  est,  Utrum  scientia 
Dei  sit  univoca  scienliai  nostree,  vel  An- 
gclorum  ? 

Secundum  est,  Utrum  scientia  Dci  sit 
universalis  vel  particularis,  vel  in  actu 
vel  in  liabitu  ? 

Quod  enim  sit  univoca,  non  per  prius 
vel  poslerius  dicta,  videtur  sic : 

1.  Causa  efliciens  agens  secundum  for- 
mam  eflicientis,  producit  cfTectum  univo- 
cum  causse,  ut  ignis  ignem^  homo  ho- 
minem,  et  hujusmodi  :  sed  scientia  Dci 
est  causa  efficiens  nostrae  scientise,  et 
agens  secunduni  formam  :  ergo  videtur, 
quod  nostra  scientia  quse  est  eflecta  a 
sua,  suse  scientise  sit  univoca.  Prima 
patet  perse.  Secunda  probatur  per  auc- 
torilatem  Origenis  dicentis  :  «  Deus  sa- 
piens  et  sciens  dicitur^  secundum  quod 
nos  sapientia  et  scientia  implet.  » 

2.  Item,  Exemplatum  nullum  sequi- 
vocum  est  exemplari  in  forma  exempla- 
ris  :  scientia  Dei  exemplar  est  nostrae 
scientise,  et  nostra  scicntia  exemplata : 
ergo  videtur,  quod  nostra  scientia  non 
sit  cBquivoca  cum  sua.  Probatio  primae 
est :  quia  si  detur,  quod  sit  aequivocum 
informa,  cum  etiam  in  materia  discor- 
det,  tunc  cxemplatum  non  erit  in  aliquo 
similis  speciei  cum  exeinplari,  et  ita  non 
est  magis  exemplatum  ab  ipso,  quam  a 
disparato  sibi :  ergo  oportet,  quod  sit 
univocum  in  forma.  Secuxda  autem  pa- 
tet  per  hoc  quod  dicit  Dionysius  in  libro 
de  Divinis  nondnibus  :  «  Sapientiam  Dei 


excedenter  laudanlcs  dicimus,  quod  om- 
nis  cst  et  mentis  ct  rationis  ct  omnis  sa- 
pientiae  et  prudenliae  causa  ^  » 

3.  Item,  IIoc  videtur  per  simile  :  sigil- 
lum  enim  nihil  impriinit  nisi  quod  se- 
cundum  spcciem  ligurae  cst  in  ipso,  et 
non  aliud  recipitur  a  ccra  :  cum  igitur 
mens  creata  sit  sicut  cera,  ct  sapientia 
Dei  sit  sigillum,  vidctur  quod  rccipimus 
sapientiam  ejusdem  specici  cum  sua, 
licet  subjectum  non  sit  ejusdem  ratio- 
nis  :  sicut  nec  cera  in  qua  fit  impressio, 
et  cuprum   imprimens. 

Sed  contra  : 

1.  Nihil  est  univocum  Greatori  etcrea- 
turae  :  ergo  nec  scientia.  Prima  saepius 
probata  est. 

2.  Item,  Scientia  Dei  est  causa  rerum, 
ut  infra  ostendetur  ^ :  nostra  autem  scien- 
tia  causatur  a  rebus  scitis  :  ergo  non  sunt 
istae  scientiae  unius  rationis. 

3.  Item,  Scientia,  sicut  omnis  alia  for- 
ma,  inest  secundum  potestatem  subjecti : 
quia  subjectum  nobilius  nobilioris  est 
scientiffi,  etiam  inter  homines  :  ergo  cum 
Deus  in  infinitum  cxcedat  omnem  meii- 
tem  creatam,  in  intinitum  eliam  sua 
scientia  excedit  nostram  :  ergo  non  erit 
unius  rationis. 

SoLUTio.  Dicendum  secundum  beatum 
Dionysum  in  libro  de  Divinis  nomini- 
bus  ^,  quod  scientia  Dei  non  est  univoca 
nostrae  scientiae,  nec  etiam  scientiae  An- 
gelorum  :  quod  qualiter  sit,  accipiatur  a 
verbis  ejus.  Dicit  cnim  sic  de  scientia 
Dei  :  «  Supersapiens  et  onmisapiens 
causa,  et  ipsius  per  se  sapientiae,  et  totius 
ct  parlicularis  substantiOcatrix.  »  Sensus 
est,  quod  scientia  Dei  est  de  rebus  ut 
substantificatrixet  sapientia  et  causa  om- 
nium  de  quibus  est,  sive  illud  sit  totum 
vel  universale,  sive  pars  sive  particulare. 
Ergo  patet,  quod  sciendo  se  ut  est  causa 
omnium,  novit  et  se  et  omnia  alia  uni- 


»  S.  DiONYsius,   Lib.    de    Divinis   nominibus,  3  §    Dionysius,  Lib.    de    Divinis    nominibus, 

cap.  8.  cap.  7. 

«Cf.  Intru.  Dist.    XXXVllL 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXV,  A,  ART.  i.  177 

versaliter   vel    particulariter    existentia.  Ex  his  patet,  quod  neutra  scientiarum 

De  scientiaauteni  Angeli  dicit  sic,  ibi-  creaturarum  univoca  est  scientiae  Crea- 

dem  :  «  An"-elicarum  mentium   virtutes,  toris  :  sedutraque  imitatur  eam  quantum 

simplices  et  bonos  habent  inlellectus  non  potest :  et  ideo  est  pcr  prius  et  posterius 

in  divisibilibus  partibus  aut  a   divisibili-  dicta,  eo  modo  quo    dictum   est  supra, 

bus,  aut   sensibiUbus  aut  rationibus  di-  quod  primo   est  in  Deo,    et  ab    ipso,  et 

vcrsis    congregantes    divinam    cognitio-  ad  ipsum,  quantum   possibile  est  in  An-      ^4  i, 

nem,  neque  ab  aliquo  communi   ad  ista  gelo  et  in  homine. 

simul  actfle.  Ab    omni    autem    materiali  DiCKNDUiM  ergo  ad  primum,   quod  est 

multitudine    mundse  existentes,    intelle-  causa  agens  secundura  speciem  duobus 

ctualiter  et  immateriabter  uniformiter  in-  modis,  scilicet  ad   materiam  proportio- 

tellio-ibilia  divinorum  intelligunt.  »  Sen-  natam  eidem  speciei,  ut  agens  et  gene- 

sus  horum  verborum    est,  quod   Angeli  rans  univoce,  sicut  ignis  ignem,  et  homo 

non   accipiunt     scientiam    incipiendo  a  hominem  :  et  sicnon  causat  Deus  :  quia 

creatis,  quae  multa  et  divisa  et  materia-  essentiae  divinse   nuUa  materia  recipiens 

lia  sunt  :  neque    accipiunt  diversis  virtu-  potestesse  proportionata.  Estetiam  causa 

tibus,  ut  sensu  proprio,  et  communi,  et  agens  secundum  formam  et  speciem  ad 

ima'>-inatione,     et    memoria,    et    hujus-  naturam  non  proportionatam  eidem  spe- 

modi :    neque   a   quodam    communi    ut  ciei,  ut  sol  agit  in  aerem,  vel  aliud  dia- 

universali  deveniunt  in  cognitionem  illo-  phanum  receptivum  luminis  :  et  tamen 

rum  sensibilium  quoe  sunt  apud  nos,  sed  lumen  receptum  non  est  ejusdem  ralio- 

deiformiter  per  simile  aliquid   menti  di-  nis  in  sole,  et  in  aere,  sed  ignobilius   et 

vinae  sibi  a  creatione    datum  ct  imprcs-  diffusius  et  obscurius  est  in  aere  quam  in 

sum.   Scd  tamen    scientia  illa    non    est  sole  :  et  hoc  modo  agit  Deus  in  hujus- 

causa  entis,    neque   cognoscit    per    hoc  modi  attributis  quae  communicabilia  sunt 

quod  sit  causa,  cum  nuUius  causa  creans  creaturis,  ut  sapientia,  vita,   essentia,  et 

sit  Anfclus.  hujusmodi.  Unde  non  sequitur,  quod  sit      Ad  s. 

De    hominis  autem  scientia  dicit   ibi-  univocum  receptum  ei  a  quo    recipitur. 

dem,  sic    :    «    Animse    rationale  habent  Ad  aliud  dicendum,  quod  exemplatum 

ditTusive    quidem    et    circulo    circa  exis-  imitatur  quantum  potest,  plus  in  Angelo, 

tentium  vcritatem  circumeuntes,  et  divi-  et  minus  in  homine  quamdiu  est  in  via  : 

sibili    et   kirgissimo    varietatis  delicien-  et  quiaacceditplusadhoc  quam  ad  aliud, 

tes  ab  unitivis  virtutibus.  »    Sensus  hu-  non    dicitur    magis    exemplatum     illius       Ad  s. 

jus  est,    quod    anima    rationalis   accipit  quam  alterius. 

scientiam  :    rationale   autem    coUativum  Ad  aliud  dicendum,  quod  non  est  si- 

est :  et  idco  incipit    a   multis    in  quibus  mile  de  sigillo  et  cera  :  quia  licetcera  non 

conferendo  difTunditur,  et  circulo  circum-  sit  materia  proportionata  formae  naturali 

ducitur  circa  veritatem   existentium.    Et  seris,  tamen  est  materiaproporlionatafor- 

hoc  potest  intelligi  sic  :  quiaprimum  lu-  mae  artis  quae  est  exarata  in  aere,  et  ideo 

men  ad  quod  fit  examinatio  veri,  est    in  formam  ejusdem  figurse  potest   recipere  : 

ipsa  anima  intellectus  agens,   et  ab   illo  sed  mens  Angeli  et  animae  non    propor- 

incipit    ponendo    ipsum    circa    signa    et  tionatur    essentiae    divinse,   nec  scientiae 

causas  rerum,  ut  accipiat  probabile,  vel  secundum    quod     est     divina  :    et   ideo 

nccessarium,  et  ipsuni  acceptum   reducit  oportet,    quod    recipiat    inferiori    modo, 

ad  intellectum  :  et  sic  in  intellectu  con-  prout  exigit  naturae    suae  inferior  status. 
cluditur  circulus,  secundum  quod  ex  cau- 
sa  quandoque  accipit  causatum,  et  quan- 
doque  e  converso  :  ideo  dicit  circulum. 


XXVI 


12 


178 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  V]\M\). 


AUTICrLlIS   IL 

An  scientia  divina  sil  univrrsalis  vel 
particiilaris  ?  in  actv,  vel  i)i  potentia, 
vel  in  habitu  ? 


Secundo  quiTrilur,  Ulrum  scienlia  di- 

vina  sit  universalis  vel  particularis,   vel 

in  actu,  vel  in  potentia,  vel    iu   hahitu? 

QueeBi.  1.        Vidotur   aulom,  quod   sit  universalis, 

vel  in  universali. 

1.  Dicitur  enim  scientia  in  universali, 
quae  est  de  aliquo  prout  est  in  suo  uni- 
versali,  non  comparato  ad  hoc  parlicu- 
lare  vel  illud  :  nuUa  autem  causarum 
universalior  est  quam  iUa  quae  est  causa 
omnium  :  ergo  scire  per  illam,  est  scirc 
permaxime  universale  :  Dcus  autem  scit 
sciendo  illam  :  ergo  sua  scienlia  est  ma- 
xime  universalis. 

2.  Itcm,  Illa  scientia  maximc  esl  in 
universali,  qua?  est  per  illud  in  quo  niliil 
invenitur  de  propriis  rei  :  Deus  autem  est 
causa  in  qua  niliil  invenitur  de  propriis 
rei  :  ergo  ipse  maxime  scit  in  universali. 
Prima  patet  per  se.  Secunda  probatur 
per  hoc  quod  propria  unius  rei  non  pos- 
sunt  inveniri  in  eadem  cum  propriis  al- 
terius  rei  :  cum  igitur  Deus  sit  causa 
omnium  :  aut  oporteret  in  ipso  esse  pro- 
pria  omnium,  quod  absurdum  est  :  aut 
nullum  proprium  alicujus,  quod  vcrum 
est,  et  tunc  habetur  proposilum. 

3.  Item,  Scire  in  specie^  est  scire  in 
universali  :  et  scire  in  genere,  est  scire 
magis  in  universali  :  ct  scire  in  gencra- 
lissimo,  adhuc  magis  :  et  scire  in  ente 
quod  est  principium  generalissimorum, 
adhuc  magis  :  ergo  scire  in  eo  quod  in 
simplicitalc  excedit  omnia  dicla,  est  ma- 
xime  scire  in  universali  :  Deus  autem 
scit  per  illud,  quia   per  se  :  ergo,  etc. 

4.  Item,  Scire  in  universali,  est  scire 
in  hoc  quod  non  est  medium  proprium 
ad  concludcndum  illud  :  et  quanlo  rece- 


ditur  a  proprio  mcdio,  tanto  magis  scilur 
res  in  universali  :  sed  maximc  recedi- 
tur  a  proprio  medio  in  illo  per  quod  non 
potestaliquid  (juantumcumque  commune 
causatum  concludi  de  necessitatc  :  ergo 
scirc  per  illud,  est  maxime  scire  in  uni- 
versali :  hoc  autem  est  Deus.  Deus  enim 
causa  qua?dam  omnium  est,  sed  nihil 
causalum  nccessario  concluditur  pcr 
ipsum  :  ergo  scire  peripsum,  est  maxime 
scire  in  universali :  sed  ipse  scit  per  se- 
ipsum  :  ergo,  elc. 

SeD  CONTRA  :  sed  contt 

1 .  Scientia  in  unlversali  est  scicntia  im- 
pcrFocta,  in  qua  non  scitur  res  nisi    im-  | 
pcrfecte  ct  in  potentia  :   scientia  autem 

Dei  perfectissima  cst  omnium  scientia- 
rum  :  ergo  sua  scienlia  non  cst  scientia 
in  universali.  Probatio  primae.  Hes  in 
suis  univcrsalibus  non  sunt  nisi  in  po- 
tentia,  posito  enim  animali  non  necessa- 
rio  ponitur  homo  :  ergo  non  possunt  in 
suis  universalibus  sciri  nisi  in  potentia  : 
et  sic  constat  prima.  Secunua  autem  per 
se  patet. 

2.  Ilem,  Scire  in  univorsali,  est  scire 
quod  detcrminabile  est  per  aliquid  addi- 
tum,  ut  efliciatur  scire  in  natura  propria: 
scientia  autem  Dei  in  nullo  determina- 
bilisest:  ergo  sua  scientia  non  est  in 
univcrsali. 

Deinde  quairatur,  Ulrum  sit  scicntia  in  ousest 
particulari  ? 

Vidctur  autem  quod  sic  :  quia 

1.  Scire  in  particulari,  est  scire  natu- 
ram  proprianfi  rei  :  Deus  autem  omnium 
naturas  proprias  scit  :  ergo  sua  scientia 
est  scientiaparticularis,  ut  videtur. 

2.  Item,  Si  scire  in  particulari  est  scire 
per  immediatum  relatum  ad  naturam 
propriam  rei,  cum  Deus  sit  immediatior 
omni  rci  quam  aliquid  aliud,  videtur 
quod  scicndoper  se,  ipse  scit  in  particu- 
lari. 

SeD  CONTRA  :  sed  contr 

Scientia  in  parliculari  et  propria  na- 
tura,  variatur  secundum  diversitatem 
eorum_  ex  quibus    cst     propria    natura 


\ 


L 


IN  I  SENTENT.  OIST.  XXXV,  A,  ART.  2. 


179 


uniuscujusque  :  scientia  autem  Dei  in- 
variabilis  est :  ergo  ipsa  non  est  scientia 
in  particulari,  ut    videtur. 


st.  3.  Ulterius  qua^^ratur,  Utrum  sua  scientia 
sit  in  potentia,  vel  in  habitu,  vel  in 
actu? 

1.  Videtur  autem,  quod  sit  in  potentia 
quandoque  :  ita  enim  dicit  Gregorius  Na- 
zianzenus,  quod  excogitatio  Dei  est  opus 
Dei :  ergo  ante  opus  non  est  excogitatio 
in  actu,  et  post  in  aclu  est  quando  opus 
est  :  ergo  fuit  in  potentia,  ut  videtur  : 
et  cum  idem  sit  in  Deo  excogitatio  et 
scientia,  videtur  quod  scientia  Dei  ali- 
quando  sit  in  potentia. 

2.  Item,  Non  dicimus,  quod  Deus  om- 
nia  faciat  quae  potest  facere :  ergo  po- 
tentia  operativa  Dei  est  in  potentia  ad 
alia  ad  quoe  numquam  exibit  in  aclum  : 
ergo  a  simili  a  parte  potentiae  intelle- 
ctivee  potest  poni  in  potentia  respectu 
alicujus  cognoscibilis,  quod  numquam 
sciet  Deus  :  et  sic  nihil  est  inconveniens, 
ut  videlur,  divinum  intellectum  ponere 
esse  in  potentia  aliquando. 

onlrs.         SeD   CONTRA  : 

Si  possibile  est,  quod  sit  in  potentia, 
et  exeat  in  actum  :  ergo  exibitde  poten- 
tiaad  actum  :  hoc  autem  est  quoddam 
genus  alterationis  :  ergo  videtur,  quod 
Deus  quodam  genere  alterationis  possit 
alterari. 

2.  Jtem,  Quidquid  in  potentia  est,  per 
hocquod  in  potentia  est,  deficit  a  per- 
fecto  :  ergo  si  divinus  intellectus  secun- 
dum  scientiam  est  in  potentia,  deficit  a 
perfecto  et  non  erit  summeperfectum. 

3.  Item,  Quidquid  in  potentiaest,  ipso 
potestcogitari  aliquid  nobilius  et  melius  : 
ergo  si  divinus  inlellectus  respectu  ali- 
cujus  in  potentia  est,  ipso  potest  cogitari 
aliquid  nobilius  et  melius.  Prima  proba- 
tur  per  verbum  Philosophi  in  IX  primx 
Philosophix,  ubi  dicit,  quod  nobilior  et 
melior  est  actus  quam  potentia.  Quod 
autem  conclusio  sit  inconveniens,  pro- 
batur  per  Anselmum  m   Prosologio   di- 


centem,  quod  Deus  est  melius  bonum  et 
majus  quam  cogitari  possit. 

4.  Item,  Sunt  contra  hocrationes  Phi- 
losophi  :  quia  si  esset  in  potentia,  cum 
nihil  ens  in  potentia  educat  seipsum  in 
actum,  oporteret  quod  intellectus  suus 
haberet  alium  intcllectum  se  diviniorem, 
id  est,  nobiliorem, 

5.  Item,  Cum  nihil  ens  in  potentia 
exeat  in  actum  nisi  compositum  sibi, 
oporteret  quod  esset  compositus. 

0.  Item,  Cum  omne  motuni  lassetur 
exlabore  motus,  nisi  motum  circulariter 
ct  per  naturam  aliquo  modo,  oporte- 
ret  quod  doctrina  et  disciplina  et  consi- 
deratio  induceret  ei  lassitudinem  et  cor- 
ruptionem,  quod  absurdissimum  est  : 
ergo  scientia  sua  numquam  est  in  poten- 
tia.  Si  forte  dicas,  quod  htec  ultima 
ratio  Philosophi  non  est  necessaria. 
CoNTRA  :  Excipiatur  motus  localis,  et  lo- 
quamur  de  alteratione  tantum  :  constat, 
quod  forma  alterans  inest  secundum  sub- 
jecti  potestatem  et  naturam  :  ergo  si  non 
inest  hsec  forma  et  debeat  inesse,  oportet 
quod  aliter  se  habeant  illa  principia  sub- 
jecti  :  quia  non  potest  esse,  quod  idem 
eodem  modo  se  habens,  sit  natum  sus- 
cipere  aliquid,  et  sine  illo  esse  in  pro- 
pinqua  dispositione  :  ergo  necesse  est, 
quod  talis  alteratio  aliquo  modo  sit  va- 
rians  principia  substantiee  :  ergo  inducit 
lassitudinem  et  poenam  :  quia  quidquid 
removet  principia  distantioe,  et  facit  ca 
distare  aliter  et  aliter,  hoc  est  laboriosum 
et  pcEnale. 

Qu.^RATUR  ulterius,  Ex  quo  non  potest  Quast.4. 
esse  in  potentia,  utrum  sit  in  habitu? 
Videtur  autem,  quod  sic  :  quia 

1.  Infra  habebimus,  quod  scientia  sua 
est  causa  rerum  ;  ergo  si  semper  esset 
in  actu,  semper  causaret  res  :  non  au- 
tem  semper  causal  res  :  ergo  quandoque 
est  in  habitu. 

2.  Item,  Omnis  scientia  quoe  est  per 
spociem  cognoscibilium,  scientia  habi- 
tualis  cst  :  scienlia  Dei  est  lalis  :  eriio 
est   habitualis.   Prima    autem   probatur 


180 


0.  ALB.  MAG.  ORD.  Vl{M\). 


ed  contra. 


sic  :  llal)iliis  niliil  aliutl  osl  quani  ordo 
specieruni  rerum  cof^noscihiliuin  apud 
coijnoscentoui  :  Deus  aulem  sicut  hic  et 
in  sequenli  (hstinctione  liicitur,  liahet  in 
se  speciesoniniuni  cofjjnoscihilium. 

'■).  Ilem,  Auiiuslinus  in  lihro  de  Bono 
coiijugali  dicit,  quod  hahitus  est,  quo 
quis  agere  polest  cum  tempus  sit  :  ergo 
cum  Deus  semper  possit  considerarc 
quando  vult,  ipse  liahet  habitum  scien- 
tia)  :  ergo  scientia  sua  est  scicntia  in  lia- 
l)itu. 

4.  Ilem,  Frequentcr  utuntur  Doctorcs 
dictione  ista,  quod  dominus  potest  dice- 
re  dominium  in  hahitu,  vel  in  actu  :  et 
in  hahitu  convenit  ei  ab  aeterno  csse  do- 
niinum,  in  actu  aulem  ex  tempore  :  erj^o 
scientiani  in  hahilu  ponere  in  Deo  non 
vidclur  esse  inconveniens. 

Sed  contra  : 

1.  Exiens  de  babitu  ad  actum,  ut  dicit 
Philosophus  in  II  de  Aiiima,  alteratur 
quodammodo  :  Deus  autem  nullo  modo 
alloratur  :  er2:o  suascientia  non  exit  de 
habitu  in  actum  :  ergo  non  est  in  ba- 
bitu. 

2.  Item,  Habitus  est  diversum  aliquid 
ah  habente  :  ergo  non  convenit  Deo  : 
quia  iu  Deo  nihil  est  diversum  ab 
ipso. 

3.  Item,  Habitus  est  ad  perfectionem 
potentise  quae  de  se  non  potest  vel  non 
expedite  potest  in  actum  :  talis  autem 
potentia  non  est  intcllcctus  divinus :  crgo 
non  babet  babitum  :  ergo  nec  scienliam 
in  habitu. 

)u«st  5         Qu.^RATUR  ergo    ultcrius,   Si  sciat   in 
actu  scmper? 

Videtur  autem  quod  sic  :  quia 

1.  Perfectissimum  in  quolibet  cst  Deo 
attrihuendum  :  scicntia  autem  in  actu 
est  perfcctissima  omnium  scientiarum  : 
ergo  ipsa  est  Deo  attribuenda. 

2.  Item,  Scientia  in  actu  est  per  id 
quod  actu  est  praescns  intellectui  :  sed 
Deus  semper  est  sibi  pra^sens  :  ergo  scit 
senijier  in  aclu,  quia  ipse  non  scil  nisi 
per  seipsum. 


A(l  queest. 


Sr.n  CONTRA  :  gad  contra. 

IN)sita  causa  efliciente,  semper  sequi- 
tur  efTectus  :  scientia  autem  Dei  causa 
efliciens  est  creaturarum  :  ergo  ad  scien- 
tiam  Dei  in  actu  scmper  sequitur  produ- 
ctiosciti  in  actu.  Prima  est  nota  per  se. 
Secunda  prohatur  ex  hoc  quod  scientia 
Dei  non  est  speculativa,  sed  practica  : 
illa  autem  cxislens  in  actu,  semper  est 
conjuncta  operi  :  ergo  constat  proposi- 
tum.  Cum  igitur  in  actu  non  sciverit  ab 
.'clerno  omnes  res  (ut  bahctur  in  fine 
islius  distinctionis),  vidclur  quod  omnis 
rcs,  non  tantum  mundus,  ab  ffitcrno 
fucrint,  quod  fuisum  esse  ad  oculum  cer- 
nimus,  quia  ego  et  tu  ab  aeterno  non 
fuimus.  Ergo  videtur,  quod  Deus  nullo 
modo  habeat  scientiam,  ex  quo  nec  scit 
in  universali,  nec  in  particulari,  ncc  in 
potcntia,  nec  in  babitu,  nec  in  actu. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  sicut  Com-  soiutio 
montator  dicit  supcr  XI  Mntaplujsicse  : 
Sciontia  Dci  neque  cst  scientia  in  uni- 
versali,  ncque  in  parliculari,  nec  in  age- 
re  :  quia  istae  diiroronliae  sciontiae  sunt 
illius  scientiae  quae  accipit  scientiam 
unius  ex  praecognitionc  alterius,  quod 
est  tamquam  principium  el  signum  il- 
lius  :  et  lioc  non  compotit  divinse  scien- 
tiae  :  et  ideo  non  conveniunt  ci  hujus- 
modi  diirercntiae  univcrsalis  et  parti- 
cularis. 

Ad  jd  ergo  quod  primo  objicitur  ad 
probandum,  quod  ipse  habot  sciontiam 
in  univcrsali,  dicondum  quod  Deus  est 
univorsalis  causa  officions,  non  autem 
praedicahilis  et  detcrminahilis  ad  essen- 
tiam  :  et  a  tali  universali  non  dicitur 
scire  in  universali  :  quia  in  efliciente 
univorsaliter  agcnte,  quod  non  est  pro- 
portionatum  facto,  noque  scilur  res  in 
universali,  nequc  in  parliculari  :  sicut 
ipsa  causa  neque  est  pars  esscntiae  rei 
sicut  gcnus,  nec  propria  essentia  vel  na- 
tura. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  scire  per 
id  in  quo  niliil  cst  do  propriis  rei,  non 
est  scire  in  univcrsali,   scd  potius  scirc 


Ad  1. 


Ad  2. 


IN  I  SENTENT.  DJST.  XXXV,  A,  ART.  2.  181 

per  illud    in   quo    nihil  est    de    propriis  est  immediatus  naturis  rerum  ut  existens 

actu,  sed  potestale  habet  omnia  propria  :  de  propria  natura  aHquid,  sed  incommi- 

et  hoc  universale  non  est  Deus  :  el  ideo  scibihter  et  immaterialiter,   ut  dicit  Dio- 

patet,  quod  Dci  scientia  non  est  in  uni-  nysius,  et  discretus  ab   omni  natura  re- 

versali.  rum. 

Ad  aliud  dicendum,   quod  verum  qui- 

dem  est,  quod  Deus  non  cadit  sub  prin-  Ad  w  quod   ulterius   quaeritur  de  aha  Adquaest.a. 

cipio,  neque  sub  genere  :  sed  hoc  non  divisione,  scilicet  utruni   scientia   sit  in 

fit  ideo,  quod  ipse   sit  universalius  ali-  potentia,  vel  in  habitu,  vel  in  actu?  Di- 

quid  quam  ens  vel  genus,  hoc  enim  im-  cendum,  quod  Dei  scientia  nullo    modo 

possibile  est,  quia  ente  universalius  nihil  est  in  potentia,  vel  in  habitu,  sed  semper 

cogitari  potost  :  sed  hoc  est  ex  simplici-  in  actu,  sicut   objectiones   ad  hoc  indu- 

tate  sua,  ut  probatum  est  supra*.  Obje-  ctse  necessario    probant.  Ad    hoc  enim 

ctio   autem  illa  procedit,   ac  si   Deus  sit  quod  scientia     sit    in    potentia,   oportet 

extra  entis  communitatem    per  modum  quod  intelligens  habeat  possibilem  intel- 

ambitus  universalis.  lectum,  et  ille  materialis  et  imperfectus 

Ad  ALiuD  dicendum,   quod   Deus  non  est  de  se,  et  naturae  divinae  nullo  modo 

est  medium  ad  aliquid  concludendum  ex  conveniens.    Simibter   non   est    habitus 

necessitate  quoad  nos  qui  nescimus  pro-  nisi    possibilis    intelleclus    :    intellectus 

portionem  causati  ad  ipsum  :  sibi  autem  enim  quo    est  omnia  fieri,  se   habet   ad 

ipse  sufliciens  medium  cognoscendi  cst,  habitum  scire  sicut  materia  ad  formam  : 

qui  novit   omnem  inlluentiam  quam  in-  et  cum  possibihs  in  Deo  nullo  modo  esse 

fluit  in  causatum  quocumque  modo  quo  possit,  habitualis  scientia  nuilo  modo  in 

est  ab  ipso  :  si  autem  aliquid  non  est  ab  Deo  esse  poterit.  Unde  relinquitur,  quod 

ipso,  hoc  erit  privatio  :  et  illud  scilur  ab  in  actu  sit,  et  agens  semper,    nihil   re- 

ipso  habitu,  ut  infra   patebit  :  nec  illud  cipiens,  et  nihil  habens    quod  ipse   non 

est  ens,  licet  relinquat  ens  quod  est  sub-  sit. 

jectum  cum  aptitudine  ad  habitum  :  ta-  Ad  primum  ergo  quod  inducitur  ad  pro-     Ad  i. 

men  hoc  non  facit  in  universali    :    quia  bandum_,  quod  intellectus  suus  sit  in  po- 

sicut  habitum  est,  scire  rem  in  universa-  tentia,    dicendum  quod   excogitatio  Dei 

li,   est  scire    rem   in  illo   in   quo  est  in  improprie  sumitur  :  quia  cxcogitare  ra- 

universali   sicut  species   in  genere,    vel  tiocinativae  potentia?  est,  et  causat  scien- 

causatum  in  causa  remota,  non  coarcta-  tiam  collativam    quam  Dionysius  vocat 

ta,  sed  coarctabili.  discursam  disciplinam  :  sed  a  Gregorio  po- 

nitur  excogitatio  pro  intelligentiasimpli- 

Ad  id  quod  ulterius  quseritur,  lltrum  ci  practica  :  et  verum  est  quod  hsec  suffi- 

sua  scientia  sit  scientia  in  parliculari?  cit  ad  opus,  secundum  quod  opus  est :  ab 

Dicendum  quod  non    :   quia    scientia   in  seterno  autem    hsec   intelligentia  secun- 

particulari  est  scicnlia  rei   ex   his   quse  dum  actum    stat   in    hoc    quod  non  ab 

sunt  de  natura  propria  rei  :  Deus  autem  aeterno,  sed  tunc  cum    mundus   incepit, 

non  sic  scit,  sed  per  seipsum.  Angeli  et  alia  educerentur  :   et  ideo  anle 

Ad  primum  ergo    dicendum,  quod  non  opus  operatum,  et  post,  et  injpso,  habet 

sufficit  ad  scire  in  particulari  scire   na-  se  eodem  modo  :  ergo  numquam  de  po- 

turam  propriam   rei,    sed  oportet  ut  ex  tentia  mutatur  ad  actum. 

propriis  rei  sciat  :    et  hoc  non  convenit  Si  autem  dicas  objectionem  procedere 

Deo.  de  opere  operante,  et  non    operato  :  di- 

Ad  ALiuD  dicendum,    quod  Deus  non  cendum  quod  falsum   est  :  quia  illud  est 

1  Cf.  I  Sententiarum,  Dist.  VlII.  Tom.  XXV. 


182 


D.  ALH.  MAG.  ORI).  PH^D. 


cssentia  Dei  :  ossonlia  onini  et  polcntia 
el  opcralio  in  Dco  idcni  sunl  :  cl  ideo 
ante  illud  non  putcst  poni  potentia  ali- 
qua  :  ct  lioc  qualiter  sit,  patchit  iii  so- 
lulionc  ullinii  ailiruli. 
Ad  !.  Ad  ALiLu  dicenduni,  quod  in   Dco  non 

est  nisi  potenlia  activa  :  et  illa  non  est 
in  potentia  respeclu  operati,  sed  potius 
opcratuin  esl  in  potentia  respectu  ipsius, 
et  ipsa  in  actu  :  opcratio  autcm  potcn- 
tiae  ab  ipsa  potcnlia,  nec  distat  in  Deo 
nec  difTert  :  et  ideo  nullo  modo  est  in 
potentia  ad  illani. 

Adnuaest.4.  Ad  id  quod  ulterius  inducitur,  quod 
sciat  in  habitu,  Dicendum  quod  hoc  non 
sequitur,  ut  infra  patcbit,  ex  hoc  quod 
scientia  est  causa  rcrum,  quod  scicntia 
in  actu  faciat  quod  res  causata  sit  cum 
causa,  imo  sequitur  oppositum. 
^^  j  Ad  ALiuD    dicendum,   quod    scirc  per 

species  vel  ideas,  non  facit  scientiara 
habitualem,  nisi  illaj  forniffi  vel  idese  sint 
formae  perficientcs  intellectum  ad  actum  : 
sicut  bene  probat  objectio  facta  in  con- 
trarium  :  et  ideo  ilhi  ratio  procedit  ab 
insufficienti  :  quia  addi  deberet,  est 
scientia  per  speciem  diversam  ab  ipso 
sciente  quae  perficit  inlellectum  ejus  ad 
actum. 

Ad3.  Ad  ALiuD  dicendum,  quod   Augustinus 

diffinit  habitum  perficienlem  potentiam 
et  expedientcm  ad  operandum  :  Deus 
autem  in  omni  potentia  sua  per  seipsum 
perfectus  et  expcditus  est. 

Ad  4.  ^^^  ALiuD  dicendum,   quod   habituale 

in  sermonibus  Doctorum  non  sonat  ha- 
bitum,  sed  potius  aliquid  simile  habitui, 
scilicet  non  connotans  actum  elfectum 
in  creatura,  sicut  habitum  habens  non 
necessario  agit,  sed  agit  cuin  voluerit. 

Ad  id  quod  contra  ullimum  objicitur, 
dicenduin  quod  non  sequitur  hoc  in  cau- 
sa  prima  :  quod  patet  hoc  modo  :  causa 
enim  prima  sine  mensura  distat  a  causa- 
to  :  ergo  cau.satum  in  nullo  potest  assi- 
milari  sibi  :  ergo  nec  in  aeternitale. 

Praeterea,  Causa  est  ad  cujus  esse  se- 


quitiir  aliud  :  ergo  necesse  est  causatum 
scqui  :  eigo  non  erit  coaeternuin  causae 
in  csse  :  quia  ipsum  secunduni  suum 
csse  causatum  est. 

IJnde  ad  argumenlum  diccndum,  quod 
causa  prima  uno  modo  se  habiit  in  om- 
nibus  scilis  suis  ab  c'eterno,  et  i|»sa  ab 
aterno  estordinans  exilum  scitorum  :  et 
ab  a^lcrno  idca  tua  el  mea  ordinatae  sunt 
et  detcrminatae  ad  hoc  ut  nunc  exeas  in 
esse,  et  similiter  ego,  Non  autem  est 
determinatio  divini  intellectus  ad  hoc 
quod  fiat  ab  aetcrno  :  sed  ipse  in  sc  ab 
aetcrno  determinavil  ut  tunc  vcl  tunc 
fiat.  Ergo  non  sequitur,  si  scientia  sua 
est  causa  rei,  et  scientia  sua  est  ab  aeter- 
no  actu,  quod  crcaturae  fiant  ab  aeterno. 
Et  est  simile  :  sicut  si  ponamus  dctcrmi- 
nationem  mei  intcllectus  practici  jam 
essead  opus  aliquod  quod  fiet  a  me  post 
tres  annos,  et  stet  meus  intcllcctus  con- 
tinuc,  quod  tunc  fiet  et  non  prius  :  et 
intelligere  meum  ut  tunc  fiat,  sil  suffi- 
ciens  causa  ad  productionem  rei  :  tunc 
enim  meus  intellectus  in  omni  priori 
tempore  erit  in  actu  sufficienter  causante 
rem  illam,  et  tamen  res  non  erit  nisi  tri- 
bus  annis  prius  explclis. 

Et  per  hoc  patet  solutio  ad  totum. 


A.l  aiffur 


ARTICULUS  IIL 

An  de  scieniia,  polcntia,  et  vohiniate 
dcbct  csse  traciaius  proprius  ?  ct,  Penes 
quid  illa  tria  sumuniiir  ? 


Deinde  quaeritur  de  his  quae  suntcirca 
Litteram,  et  primo  de  lioc  quod  dicit, 
ibi,  A,  «  Eorum  tamen  qusedam  spccia- 
lcm  efflagiiant  iraciaium,  etc.  » 
Videtur  eniin  hoc  non  esse  verum  : 
I.  Istaenim  sunt  essentialia  appropria- 
bilia  personis  :  ergo  cuni  aliis  inler  es- 
sentialia  appropriabilia  detcrminanda 
sunt,  et  non  in  tractatu  speciali. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXV,  A,  ART.  3. 


183 


2.  Item,  Cum  cognitio  causse  pertineat     posse,  et  non  scire,  et  velle  :  ergo  tracta- 
ad  cognltionem  causati  :  et  ista  sint  cau-     tus  de  scientia  et  voluntate   non  pertinct 
sae    creaturarum,   videtur    si     spccialem      ad  Iiunc  tractatum,  ut  videtur. 
efflagitant  tractatum,    quod  cum  crealu- 

ris  essent  determinanda  in  secundo  libro  Solutio.  Dicendum,  quod  licet  sint  es- 

Sentcnliai^um,  quod  non  facit  Magister.      sentialia  appropriabilia,   tamen   scientia 

3.  Item,  Quid  vocatur  tractatus?  non  eorum  non  potest  determinari  ex  eisdem 
enim,  ut  ipse  insuo  Prologo  dicit,  dividit  omnino  principiis,  ex  quibus  determina- 
liunc  librum  totum  nisi  in  quatuor  tra-  tur  scientia  aliorum  :  alia  enim  determi- 
ctatus  :  cum  igitur  istud  secundum  eum  nata  sunt  per  relationes  personarum  ad 
contineatur  in  primo  libro,  continetur  in  invicem,  vel  per  essentiae  unitatcm  vel 
primo  tractatu  :  ergo  non  habet  tracta-  simplicilatem  :  hstic  autem  habent  deler- 
tum  specialem.  minari  per  intentionem  causae  :  quia  ista 

4.  Ulterius,  Videtur  peccare  Magister  dicunt  dispositiones  ex  quibus  inclinatur 
in  exsecutione  horum  trium  :  cuni  enim  adcausandum  creaturam.  Et  si  objicias, 
potentia  sit  ante  sapientiam  et  volunta-  quod  secundum  hoc,  supra  *  debebant 
tem,  prius  debebat  exsequi  de  potentia  poni  inter  ea  quee  conveniunt  ex  tempo- 
quam  de  sapientia  :  et  ipse  facit  contra-      re,  dicendum  quod  non  est  verum  :  quia 

ista  non  conveniunt  ex  tcmpore,  sed 
potius  dicunt  illa  attributa  quibus  exeunt 
a  Deo  ea  quae  sunt  ex  tempore  :  et  ita 
sunt  ante  tempus  :  et  ea  quee  conve- 
niunt  ex    tempore    non  sunt  ante   tem- 


rmm. 


5.  Item,  Potentia  est  attributum  Pa- 

tris,  et  sapicntia  Filii,  ut  habitum  est  in 

distinctione  praecedenti   :  ergo  secundum 

ordinem  naturae  qui  est  in  personis,  de- 

buit  prius  determinari  de  potentia,  quam-     pus,  sed  post  secundum  rationem  intel- 

ligendi. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  cum  creatu- 
ris  non  incidunt  in  eumdem  tractatum  : 
quia  ex  principiis  creationis  et  creaturae 
non  possunt  determinari,  sed  habent 
proprias  determinationesconvenientes  ab 
aeterno  :  nec  omnis  causa  cum  causato 
incidit  in  determinationem  ejusdem  scien- 
tiae  vel  libri,  sed  tantum  ca  quae  proxima 
est. 

Ad  aliud    dicendum,   quod    tractatus 


de  sapientia. 

Adhuc  quaeritur  de  sufficientia  horum 
trium. 

1.  Videtur  enim,  quod  numerus  abun- 
det  super  ea  quoe  exigunlur  ad  causan- 
dum  :  quia  ista  tria  sufticiunt  agenti 
imperfecto  qui  est  arlifex  homo  :  ergo  ad 
agens  perfectissimum  pauciora  requirun- 
tur  :  ergo  videtur,  quod  ternarius  iste 
abundet  superflue. 


2.  Item,   Nos    videmus,   quod   natura  vocalur  hic  pars  specialis  de   eodem  sci- 

perfectius  aglt,  quam  intellectus  practi-  bili   per    alia  principia  determinabilis  : 

cus  :  et  hoc  patet  in  operibus  alchimiae  :  sicut  Deus  secundum  ea  quae  ab  aeterno 

quia    aurum    alchimicum    non    laetificat  conveniunt  sibi  et  temporaliter,  est  ma- 

cor,  nec  etiam  ita  est  productibile  mal-  teria  hujus    primi  libri    :  et    ideo    illud 

leis  sine  scissura,  sicut  aurum  quod  pro-  quod  est  de  convenientibus  sibi  ab  aeter- 

ducit  natura.  no,  est  de  scientia  primi  libri  :   sed   ta- 

Praeterea,  In  multis  deficit  ars  a  natu-  men  dicitur  pars  specialis,  eo  quod  prin- 

ra  :  cum  igitur  Deus  sit  perfectissimum  cipiis  prius  liabitis  determinari  non  pot- 

agens,  magis  similis  erit  ejus  actio   po-  est. 

tentiae  naturae,  quam  artis  :  ad  operatio-         Ad  id  quod  ulterius  objicitur  de  ordine 

nem  autem  naturae    non   requiritur  nisi  exsecutionis,    dicendum    quod    ista    tria 


Solutio. 
Ai  1. 


Ad  ?. 


Ad  I. 


AJ  4  et  \ 


'  Ad  Dist.  XXX  supra  dalam. 


184 


D.  AhW.  MAG.  ORD.  PRi^D. 


quoD  hic  tangil  duplicitcr  consitlcrantur, 
scilicct  in  sc,  vcl  in  rclationc  ad  opus. 
In  sc  considerata  vcrum  cst,  (juod  potcn- 
lia  cst  aute  scicnliam  ct  voluntatcm  : 
scd  in  rclalionc  ad  opus  cst  scicntia  ut 
dirigcns,  et  potcntia  ut  cxscqucns  :  ct  sic 
potcntia  cst  opcrans  post  scientiam  et  vo- 
luntatem. 

Si  autcm  qua^rilur,  Quaredc  voluntalc 
exscquilur  post  potcntiam  ?  Diccnduni, 
quod  potcntia  operans  non  in  omni- 
l)us  modis  conjungitur  volunlali,  licct  in 
nullo  sit  contra  voluntalcm  :  quia  vo- 
luntas  Dei  dicit  inclinationcm  ad  bonum 
quod  est  al)  ipso  :  potcntia  vero  est  ef- 
liciens  ad  cns  :  cl  cum  cns  per  suam  in- 
tcntioncm  sit  ante  bonum,  dctcrn)inalur 
de  potcntia  ante  volunlalcm.  Alii  dicunt, 
quod  respcctu  objectorum  communior 
est  scientia  quam  potcntia  :  quia  scicn- 
tia  cst  de  bonis  et  n)alis,  potcntia  autcm 
de  bonis  tantum  :  scd  illi  non  dant  causam 
quare  potentia  est  ante  voluntatcm.  Pcr 
hoc  etiam  patetsolutio  ad  scquens. 

A.i  urest  ^^  ^^  quod  ulterius  quseritur,  dicen- 
dum  quod  numerus  istorum  trium  est 
abundans  :  ista  enimsunt  de  perfcctione 
.  causae  primaB  :  quod  sic  probatur  :  Causa 
prima  aut  agit  per  neccssilatem,  aut 
per  inlentionem,  babendo  rationcs  ope- 
rum  suorum.  Si  per  necessitatem  :  tunc 
erit  obligata  per  naturae  necessitatem  ad 
agere,  et  erit  imperfecta,  rationes  sui 
operis  ignorans,  quod  absurdum  cst.  Si 
autem  agit  per  libertatem  voluntatis  : 
aut  habebit  rationes  operis,  aut  non.  Si 
non  :  tunc  agit  imperfecte  :  quia  Philo- 
sopbus  dicit,  quod  etiam  ars  ignorans 
rationes  operis,  scd  operans  tantum,  mi- 
nus  est  honorabilis  quam  illa  quae  scit 
rationcs  :  sicut  architcctonica  honora- 
bilior  est  usuali  :  ergo  oportet,  quod 
sciat  ct  velit.  Quod  aulem  possit,  nemo 
dubitat. 
Ad  1.  DiciiNDUM  ad  primum  contra  hoc    ob- 

jectum,  quod  in  his  non  considcratur 
distantia  perfecti  agcntis  ab  impcrfccto, 
sed  potius    in  hoc    quod   infcrius  agcns 


habct  ista  tria  ut  diversa  in  se,  et  a  sc, 
ct  quod  agit  per  inslrumcntum  :  Dcus 
autcm  habet  ista  tria  eadcm  in  sc  :  quia 
scicnlia  est  potcntia,  ct  e  converso  :  et 
sibi  cadcu),  quia  ipse  est  sua  potenlia  ct 
sua  sapicntia  :  ct  agit  sinc  instrumcnto 
per  seipsun).  Unde  ipse  pcrfectissimum 
agcns  cst. 

Ad  ALiuD  diccndum,  quod  licct  natura 
pcrfectior  causa  sit  in  agcndo  quam 
ars,  hoc  tamcn  non  habet  natura  in 
quanlum  est  proxima,  sed  ab  influentia 
primi  motoris  :  formae  enim  spccificae 
(ut  vidctur  lM)ilosophus  vclle)  sunt  ab 
inllucntia  ca?li  supcr  proximas  causas 
movcntcs  ct  agenles.  Influentia  cceli  cst 
al)  influcntia  primi  niotoris.  Kt  ideo  ne- 
cesse  est,  quod  natura  recipiens  deliciat 
ab  ipso.  Accipit  crgo  potentiam  operan- 
di,  et  non  scicnliam  ct  volunlatcm,  eo 
quod  non  sit  natura  ralionalis  et  spiritua- 
lis  :  unde  quod  natura  non  habet  haec 
tria,  non  est  pcrfcctionis,  scd  defcctus  a 
motore  primo. 


ARTICULUS    IV. 

An  Mayisler  bene  ct  sufficicnter  cnu- 
mcrel  parles  scientiie,  et  penes  quid 
sumantur  ? 


Deinde  quaeritur  de  divisionenominum 
quam  ponit,  ibi,  A,  «  De  scientia,  prae- 
scientia,  providentia,  dispositione,  prse- 
destinatione,  voluntate,  et  potentia,  etc.  » 

Videtur  enim  diminute  enumerare, 
cum  infra  exsequatur  etiam  dc  rcproba- 
tionc. 

Praetcrca  quaeritur,  Pencs  quid  su- 
mitur  multiplicatio  istorum   nominum  ? 

SoLUTio.   Ad  hoc  diccndum,  quod  ex     soLiio 
habilis   salis  habetur  qualitcr    accipitur 
scienlia,    potentia,    voluntas  .    De    aliis 
autem  potest  esse  triplcx  multiplicatio  : 
quarum  una  ct  prima  est  secundum  quod 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXV,  B.  185 

se  liabcnt  ad  invicem,  et  unum  addit  su-  aut  pcr  spcciem  entis.   Si  primo  modo  : 

per   altcrum.    Potcst    igitur    considcrari  aut    communiter,      aut     specialiler.     Si 

habilus  intellcctus  practici  in   se,   vel  in  spccialitcr     :     tunc     est     praedestinatio 

comparatione  ad  aliud.    Si  in  se   :   tunc  respectu     bonorum    gratia^    ct    gloriie, 

dicitur  scientia.   Si   autcm  in  compara-  et    creaturs?     ad    gratiam     et     gloriam 

tione  ad  aliud,  quod  additur  ei  ut  con-  ordinatae.  Si  communiter  :    aut  respectu 

trahcns  ipsum  :  aut  illud  est  secundum  rci  in   se,  et  sic   est  proescientia  :  aut  re- 

rationem  medii  per  quod  est  in  quantum  spectu  ordinis  rerum,  et  sic  est  disposi- 

est  scientia,   et  tunc  dicetur  idem   quod  tio  aeterna  de  rebus  futuris.  Si  autem  est 

sapientia,  quia  sapientia  est  scientia  per  per  speciem   entis  contractio    :   tunc   est 

causam  altissimam  quam  diflicile  est  ho-  providentia,   quae    prajdcterminat   perfe- 

mini  scire,  ut   dicit  Philosophus   :   et  de  ctioncm  secundum  esse    et  pcrmanere. 

sapientia  infra  exsequelur.    Potest  etiam  Velsic:  Scientia  aut  est  respectuscibilis 

contrahi  per   dispositionem   ad  actum  :  ut  est  apud  scientem  tantum,  aut  ut  est 

hsec  autem  dispositio  aut  notat  ordinem  aliquid  ponens  circa    scitum.   Si   primo 

esse  ad   actum,   et   tunc  est  'prasscicntia  modo  :  aut  cum  ordine   scientis  ad  sci- 

vel   providentia,     quod   idem    est,    quae  tum,  aut  absolute.  Si  absolute  :  tunc  est 

notant  ordincm  esse  secundum  anteces-  scientia.    Si  cum   ordine  tunc    est  prse- 

sionem  ad  eirectum  :  aut  dispositio  pot-  scienlia   Si  autem   aliquid  ponitur  circa 

est   esse    e.x    parte  illa   qua  conjungitur  scitum  :  aut  communiter,  aut  specialitcr 

actui  :  et  lioc   penes  ordinem   rerum  ad  respectu  creaturae  dignioris.  Si  commu- 

fmem,  vel  ad  invicem,  ct  tunc  est  dispo-  niter  :  aut  est  respectu  esse,  et   tunc  cst 

sitio   :   aut    penes    conservantia    ipsam  dispositio  :  aut   respectu    bene    esse,  et 

rem,  et   tunc  est   providentia  :  aut  spe-  tunc  est  providcntia,  quae  dicit  curam  de 

ciahter  ad    ea    quse    rationalia    sunt,  et  bene  essc   rerum  in  gubernatione    Dei. 

tunc  est  prsedestinatio.  Si  autem  est  specialiter  respectu  creatu- 

Potest  etiam  fieri  multiplicatio    penes  rae   dignioris    :    tunc  est    prcedestinatio. 

objecla  iUa  quae  sunt  simpliciter  scibilia,  Alii   etiam  modi    inveniri  possunt,    sed 

aut    doterminata    in    aliqua     diflcrentia  non  necessarii. 

temporis  vel    entis.    Si  primo    modo  :  Ad   objectum   autem   dicendum,   quod 

tunc    de    ipsis    est   scienlia   quae  est  de  reprobatio  aliquid  habet,  respectu  cujus 

aeternis,    et  temporalibus,    et    praesenti-  non  est  operatio  divina,  ut   culpa  repro- 

bus,    et  praeteritis,  et  futuris.    Si   autcm  bati :  et  ideo  inter  illa  in  quibus  determi- 

sunt   scibiHa  contracta  :   aut  haec    con-  natur  scientia  practica    Dei,   non  debet 

tractio    est    per   difTerentiam    temporis,  enumerari. 

B.  Vtrum  scientia,  vel  prxscientia.^  vel  dispositio,  vel  prsedestinatio  potuerit  esse  in 

Deo,  si  nulla  fuissent  futura  ? 

Hic  considerari  oportet,  utrum  scienlia,  vel  prsescientia,  vel  dispositio, 
vel  pra3destinatio  poluerit  esse  in  Deo,  si  nulla  fuissent  futura  ?  Cuni  eniin 
prffiscientia  sit  futuroruin,  et  dispositio  faciendoruin,  et  pra^destinalio  sal- 
vandorum  :  si  nulla  essent  futura,  si  nihil  esset  facturus  Deus,  vel  aliquos 
salvaturus,  non  videtur  potuissc  in    Deo  esse   prffiscientia,  vel   dispositio, 


180 


I).  ALB.  MAG.  ORD.  PR/ED. 


vol  pranloslinalio  :  j^oliiit  aulem  Deu.s  uulla  prfesciro  fulura,  potuit  uon 
crcaro  alicjuid  vcl  uou  salvaro  aliquos  :  potuit  ei'{,^o  iu  Doo  non  esse  pne- 
scioulia,  vol  (iisjiosilio,  vol  jjrauloslinalio.  Ad  hoc  autoni  ita  a  quibusdain 
oppouitur  :  Si,  iiHiuiuul.  poluit  pra3scienlia  Doi  non  esse  iu  Doo  ah  a^loi- 
no,  el  poluil  non  esse.  Si  venj  pijtuit  nou  esse,  cum  pryescientia  Doi  sit 
ejus  scientia,  et  scientia  sit  ejus  essenlia  :  potuit  orgo  uon  esse  ab  (Ctorno 
id  quod  est  divina  essentia.  Ila  et  de  disposilione  et  prtTdostinatione,  quae 
est  divina  essentia,  ol)Ji(iuut.  Addunt  quoquo  ot  alia,  ita  loquoutes  :  Si 
poluit  Dcusnou  pricscirc  aliqua,  cum  idcm  sit  Deo  pra^scirc  quod  scirc,  ct 
scire  quod  cs.se  :  potuit  ergo  non  esse.  Ilem,  (kim  idem  sit  Doum  pncscium 
esse,  et  Doum  esso  :  si  potuit  non  csse  pra^scius,  potuit  non  esse  Dcus.  Po- 
tuit  autom  non  cssc  pra^scius,  si  potuit  nuila  prfCscire.  Al  i^otuit  nulla 
prffiscire,  quia  potuit  uuUa  facerc. 


ARTICULUS  V. 

Utrum  Dei  scientia  sit  seterna  et  immu- 
tabilis  ? 


Deinde  quseritur  de  hoc  quod  dicit  : 
«  [lic  considerari  oportet  etc.  » 

1.  Quidquid  enim  est  in  Deo,  oeter- 
num  est  :  aeternum  autem  est  immuta- 
hile  et  necessarium  :  ergo  nulla  posi- 
lione  facta  videlur  posse  mulari :  et  ita  po- 
sito  quod  nihil  sit  fulurum,  si  ante  posi- 
lionem  fuit  proescius,  etiam  poslea 
praescius  erit. 

2.  Item,  Scienlia  pendet  ex  scihili,  et 
dicitur  relative  ad  ipsum  :  posito  ergo 
quod  nullum  sit  scibile,  sequilur  nul- 
lam  esse  scientiam  :  ergo  nihil  dicit  Ma- 
gisler  solvendo  hanc  quaeslionem,  quod 
dato  quod  nihil  sit  fulurum,  quod  tunc 
non  erit  praescientia,  scd  manet  adhuc 
scientia  qua  Deus  praescit  futura  ante- 
quam  hant. 

'6.  Item,  Sicut  est  scientia  de  futuris, 
ita  est  de  praesentihus  et  pra^leritis  :  cum 
igitur  signilicetur  specialiter  Deus  re- 
spectu  futurorum  secundum  quod  prse- 


scit,  dehet  scientia  sua  eliam  aliquo  spe- 
ciali  nomine  significari  rcspectu  praeter- 
itorum,  et  aliquo  respectu  praesentium, 
et  sic  dicetur  habere  memoriam  praeter- 
itorum,  et  specuLilionem  praesentium,  ut 
videtur,  quod  falsum  esl  :  ergo  non 
dehet  dici  praescius. 

4.  Item,  In  nostro  intellectu  incom- 
parahiliter  minor  est  simplicitas,  quam 
in  intellectu  divino :  sed  intelligihile 
nostri  inlellectus  propter  simplicitatem 
non  est  hic  et  nunc,  sed  ul)ique  et  sem- 
per,  ut  dicit  Philosophus  :  ergo  intelligi- 
hile  divinum  erit  etiam  ahstractum  ab 
omni  dilferenlia  temporis  :  ergo  non 
dehet  significari  nomine  imporlantc  dif- 
ferentiam  temporis  futuri,  ul  videlur. 

SoLUTio.  Dicendum  ad  primum,  quod  soi 
id  quod  est  in  Dco,  est  aelernum  ct 
immulahile  :  sed  nihil  prohibet  ipsum 
in  alia  et  alia  relatione  et  ratione  esse, 
secundum  quod  aliquid  aliter  se  hahet 
ad  ipsum  uno  modo  quam  alio  :  sicut 
enim  dicit  Avicenna  in  prima  Philoso- 
phia,  ex  hoc  quod  aliquid  refertur  ad 
aliquid,  nihil  componilur,  neque  muta- 
tur  :  quia  quanlumcumque  aliquid  acci- 
pialur  simplex  et  immutahile,  per  hoc 
ipsum  q.iod  primum  dicitur,  ponitur  rc- 
lativum,  et  tamen  ex  hoc  non  est    com- 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXV,  C. 


187 


positum  neque  mutatum.  IJnde  licet 
scientia  Dei  secundum  id  quud  est,  im- 
mutabilis  est  :  nihilominus  tamcn  alia 
et  alia  ratione  relationis  si<^nilicatur,  se- 
cundum  quod  se  liabet  ad  futurum,  vel 
non  habet  se  ad  illud  :  et  ideo  Magister 
bene  dicit. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  scientia  Dei 
non  pendet  ex  scibili  :  sed  potius  scibile 
quod  est  creatura,  pendet  ex  scientia 
Dei,  ul  ex  causa  :  et  ideo  in  divinis  acci- 
dit  contrarium  dicto  Philosophi.  Dicit 
enim  Philosophus,  quod  scientia  refertur 
ad  scibile,  sed  non  e  converso  de  neces- 
sitate  -:  scientia  enim  ponit  scibile,  sed 
non  convertitur  :  sed  in  Dei  scientia  sci- 
bibile  refertur  ad  scientiam,  et  non  e 
converso  :  quia  in  inferioribus  scientia 
causatur  ascibili,  in  Deo  autem  e  conver- 
so  :  et  ideo  non  existente  scibili  creato, 


vel  etiam  non  futuro,  non  destruitur 
scientia  Dei :  quia  nihil  accipit  a  scibili, 
sed  e  converso  potius  causat  scibile. 

Ad  ALiuD  diccndum,  quod  scientia  de 
piffisenti  est  concomitans  rem,  et  scien- 
tia  de  priEterito  ut  hujusmodi,  est  sequens 
rem  :  et  nuUa  illarum  competit  Deo,  sed 
tantum  competit  ei  scientia  rem  antece- 
dens,  sicut  causa  a?terna  antecedit  cau- 
satum  temporale  :  et  ideo  non  dicitur 
memoria  Dei  vel  contemplatio  praisens, 
sed  tantum  praescicnlia. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  scitum  a  Deo 
omnino  intemporale  est,  nec  dilferentia 
temporis  ponitur  circa  scitum,  secun- 
dum  quod  est  in  scientia  Dei,  sed  poni- 
tur  circa  esse  rei  scitae :  quia  hoc  habet 
se  ut  sequens  scientiam,  secundum  quod 
causatum  sequitur  causam  :  et  ideo  re- 
spectu  illius  dlciiuv prcescienlia. 


Ad    3. 


Ad4. 


C.  Responsio  quod  prsescientia.  et  dispositio,  et  prgedestinatio  quasi  relative  dicun- 

tur  ad  futuras  res  vel  ad  faciendas. 


Ad  hoc  JLixta  moduluni  nostrcx?  intelligentice  ita  diciinus  :  Preescientia  et 
dispositio  vel  prcnedestinatio  ad  aliquid  dici  videntur.  Sicut  enim  creator 
ad  creaturam  relative  dicitur,  ita  prccscientiavel  pra3sciusad  futura  referri 
yidetur,  et  dispositio  ad  facienda,  ac  prcedestinatio  ad  salvanda.  Verumta- 
men  creator  ita  relative  dicitur,  ut  essentiam  non  significet.  Pra3scienlia 
vero  vel  pra^scius  et  in  respectu  futurorum  dicitur,  et  essentiam  designat : 
ita  etiamdispositio,  et  pra^destinatio.  Ideoque  cum  dicitur,  Si  nulla  essent 
futura,  non  esset  in  Deo  prffiscientia,  vel  non  esset  Deus  pra3scius :  quia 
varia  est  ibi  causa  dicendi,  distingui  oportet  rationem  dicti.  Cum  ergo 
dicis,  Si  nulla  essent  futura,  non  esset  in  Deo  pra^scientia,  vel  non  esset 
prffiscius  :  si  in  dicendo  hanc  causani  attendis,  scilicet  quia  nulla  essent 
subjecta  ejus  pra^scientico,  unde  ipsa  possit  dici  prmscienlia,  vel  ipse 
prcuscius  :  quod  ulrumque  dicitur  propter  fulura  :  verus  est  intelle- 
ctus.  Sin  autem  ea  ratione  id  dicis,  quod  non  sit  in  eo  scientia  qua 
prffiscit  futura,  vel  quod  ipse  non  sit  Deus  qui  est  futurorum  prcuscius, 
falsa  est  intelligcntia.  Similiter  et  illa3  locutiones  determinanda»  sunt  : 
Potuit  non  esse  prascientia  Dei,  vel  potuit  non  esse  praescius,  et  potuit 


188 


D.  ALB.  MAC.  ORD.  PR./KD. 


Dcus  noii  pra\sr.ire  ali(|ua,  id  csl,  poLuil  esso,  quod  nulla  fulura  sub- 
jecla  essenl  cjus  sricnli<c  :  el  ita  non  posset  dici  prfPscius  vcl  piNTscirc, 
vel  scientia  '  pri'cscia  :  non  tanicn  co  niinus  ipse  esset,  vel  cjus  scienlia. 
Sed  non  possct  dici  prrescius,  vcl  pncscirc,  vcl  praescientia,  si  ejus 
scientiae  futura  nulla  forent  subjecta.  Siuiililcr  dc  dispositione,  et  prai- 
destinationc,  vcl  providentia.  ll<cc  enini  (ut  dictuin  est)  ad  teinporalia 
referuntur,  et  de  lemporalibus  tanluin  sunl. 


1 
I 


I).  Quod  scieniia  Dei  non  tmitum  est  de  temporaHhus,  sed  etiam  de  selernis. 

Scientia  vero  a-cI  sapicntia  non  tantuin  de  temporalibus,  sed  etiam  de 
aeternis  est.  Ideoque  etsi  nulla  fuissent  futura,  esscttamenin  Deoscienlia 
eadem  qucC  modo  est :  nec  minor  esset  quam  modo,  nec  major  esset  quam 
est.  Scivit  ergo  Deus  ab  aetcrno  ffiternum,  ct  omne  quod  futurum  erat,  et 
scivit  immutabiliter.  Scit  quoque  non  minus  prieterita  et  futura  quam  pra?- 
sentia,  et  sua  a^terna  sapientia  et  immutabili  scit  ipse  omnia  qua3  sciun- 
tur.  Omnis  enim  ratio  supernce  et  ceterna3  sapienticc,  ut  ait  Ambrosius, 
in  eo  est,  quia  oinnem  sapientiam  et  essentiam  capit  immensa  scientia. 


ARTICULUS  Vl. 

An  Jioc  nomen^  creator,  significat  divi- 
nam  essentiam  ? 


Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  G,  «  Verumtamen  crealor  ita  relati- 
ve  dicitur,  ut  essentiam  non  significet, 
etc.  » 

1.  Hoc  enim  videtur  esse  contra  regu- 
lam  Doctorum,  quod  omne  nomen  di- 
ctum  de  Deo  connotans  efTectuni  in  crea- 
tura,    si{^nilicat  divinam  essentiam. 

2.  Si  forte  dicas,  quod  significat  re- 
spectum  ad  crealuras.CoNXRA :  Respectum 


ad  crealuras  etiam  significat  praescien- 
tia  :  ergo  si  unum  non  significat  essen- 
tiam,  nec  reliquum  :  vel  si  unum  signifi- 
cat,  et  reliquum. 

SoLUTio.  Dicendum,  ut  supra  t,  quod 
creator,  ut  dicit  Damascenus,  significat 
habitudinem  Dei  ad  ca  a  quibus  distin- 
guitur  :  et  illa  habitudo  supponit  essen- 
tiam,  ut  clrca  quam  ponitur  :  et  non  est 
falsus  intellectus  propter  actum  creatio-  i 
nis,  licet  non  significet  relationem  reali-  V 
ter  inhaerentem  ex  tempore  :  et  ideo  di- 
cit  Magister  quod  non  significat  essen- 
tiam. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  praescientia 
in  principali  significato  a  quo  imponitur 
nomen,  dat  intelligere  essentiam  divi- 
nam  :  quia  essentiam  importatet  non  ha- 


i 


'  In  edit.  J.  AUeaume  additur,  ejus  vel  prx- 
scientia. 


*  Cf.  Supra,  Dist.  XXX. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXV,  E,  ART.  7. 


189 


bitudinem  relationis,  nisi  ex  compositio-      quod  significat  essentiam,   et  non  crea- 
ne  praepositionis  :  et  ideo  dicit  Magister      tor. 


E.  Quare   omnia   dicantur   esse  in  Deo,  et  quod  factum  est  habet  vitam 


esse  in  eo 


Propterea  oiiinia  dicuntur  esse  in  Deo  et  fuisse  ab  aeterno.  Unde  Augu- 
stinus  m-^QT  Genesim  :  Heec  visibilia,  inquit,  antequam  fierent,  non  erant  : 
quomodo  ergo  nota  Deo  erant  quai  non  erant  '?  Et  rursus  :  Quomodo  ea 
faceret  quee  sibi  nota  non  erant  ?  non  enim  quidquam  fecit  ignorans.  Nota 
erg"o  fecit,  non  facta  cognovit.  Proinde  antequam  fierent,  et  erant,  et  non 
erant.  Erant  in  Dei  scientia,  non  erant  in  sua  ^  natura.  Ipsi  autem  Deo  non 
audeo  dicere  alio  modo  innotuisse  cum  ea  fecisset,  quam  illo  quo  ea  no- 
verat  ut  faceret  :  apud  quem  non  est  transmutatio,  nec  vicissitudinis 
obumbratio  '\  Ecce  hic  habes,  quod  hccc  visibilia  antequam  fierent,  in  Dei 
scientia  erant.  Ex  hoc  ergo  sensu  omnia  dicuntur  esse  in  Deo,  et  omne 
quod  factum  est  dicitur  vitaesse  in  ipso  :  non  ideo  quod  creatura  sit  crea- 
tor,  vel  quia  ista  temporalia  essentialiter  sunt '  in  Deo  :  sed  quia  in  ejus 
scientia  semper  sunt '  qucE  vita  est. 


ARTICULUS  VII. 


An  in  mente  divina  sunt  idex  ? 


remus  quatuor  :  quorum  primum  est. 
An  sint  ideae  in  mente   divina  ? 

Secundum,  An  in  ratione  scihbilis 
speculativi  vel  praclici  ? 

Tertium,  Utrum  sit  idea  una,  vel  plures  ? 

Quartum,  Utrum  omnium  sint  in  Deo 
ideee,  vel  non  omnium  ? 

Ad  PRiMUiNi  proceditur  sic  : 

1.  Dicit  Augustinus  in  Hbro  LXXXIII 


Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  «  Propterea  omnia  dicuntur  esse  in 
Deo,  etc.  »  QiuTstionum  :  «  Idese  sunt  rationes  rerum 

Incidit  enim  hicqua?stio  de  ideis  \  de     stabiles  et  immutabiles,  qucTe  indivinain- 
quibus  ad  intellectum   sequentium  quse-     telligentia  contincntur.  Et  cum  ipsse  nec 


'  S.  AuGL-sTiNus,  Super  Genesim,  Lih.  V,  cap. 
16. 

*  Edit.  J.  Alleaume,  mi. 

Jacob.  1,  17  :  Omne  dalum  optimum  et  omne 

donum  perfectum  dcsursum  est,  descendcns  a  Pa- 

tre  luminum,  apud  quem  non  est  transmutatio, 


7iec  vicissitudinis  obumbratio, 

*  Edit    J.  Alleaume,  sint. 

^  Ibidem,  sint. 

^  Cf.  1  Partem  Summae  theologia'  B,  Alberti, 
Q.  oj,  et  II  P.  Q.  4.  memh.  i  et  2. 


100 


D.  ALB.  MAG.  ORn.  PR.ED. 


ori.mtur,  nec  iiiloroant,  secundiim  oas  la- 
nu-n  foruia  ridicitur,  omnc  illud  quod  oriri 
et  interire  polesl '.»  Ex  hoc  accipitur,(|uod 
idea^  sunt,  et  ad  quid  sunt,  cl  ubi  sunt: 
et  idco  luec  auctoritas  valde  est  nolabilis. 

2.  Ilem,  ibidem :  «  Omnia  ratione  sunt 
condita  :  nec  eadem  ratione  bomo,  qua 
equus  :  lioc  enim  absui'dum  est  existi- 
mare.  Singula  ergo  propriis  sunt  crcata 
rationibus,  Has  autem  rationes  non  est 
arbilrandum  esse  nisi  in  mente  condito- 
ris  :  non  enim  extra  se  positum  quidquam 
intuebatur.  » 

'^.  Item,  Augustinus  in  libro  lictracla- 
liomim  :  «  Nec  IMato  in  hoc  erravit,  quia 
esse  mundum  inlelligibilem  dicit,  etc. 
JMundum  quippe  inteUigibilem  nuncupa- 
vit  IMato  ipsam  ralionem  sempiternam, 
qua  fecit  Deus  mundum  :  quam  qui  esse 
negat,  sequilur  ut  dicat  Deum  irrationa- 
biliter  fecisse  quod  fecit  '.   » 

i.  Item,  in  libro  de  Civitate  Dei  dicit  : 
Plato  ideas  ponit  :  et  eas  qui  negat,  in- 
fidelem  esse  non  ambigit  :  quia  Filium 
Dei  negat. 

5.  Item,  Boetius  in  libro  de  Consolatio- 
ne  Philosophi/e  dicil : 

Tu  cuncta  superno 
Ducis  ab  exemplo,   pulchrmn   pulcherrimus 

[ipse 
Mundum  mente  gerens.... 

6.  llem,  ad  Hebr.  xi,  3  :  Fide  intelli- 
gimus  aptata  esse  sssciila  verbo  Dei,  ut 
ex  inmsihilihus  visibilia  jxerent.  Invisibi- 
lia  autem  ibi  dicuntur  ideae  et  rationes 
mundi  archetypi  in  mente  Dei. 

7.  Hoc  etiam  probatur  sic  ratione  : 
Constat,  quod  Deus  non  agit  per  naturae 
necessitatem,  ut  habitum  est  prius  :  ergo 
agit  per  intellectum  :  omnis  autem  agens 
per  intellectum,  apud  se  habet  rationem 
operis  et  exemplar,  aut  ignorat  quid 
agat  :  ergo  cum  Deus  sciat  quid  agat, 
ipse  apud  sc  habet  rationes  omnium 
operal)ilium    suorum  :    et    illae    vocan- 


tur     idoae  :   ergo    apud    se    habet  ideas. 
Si;n  co.NTHA  : 

1 .  IMus  opponilur  id  quod  ost  in  divcrsa 
essentia,  quam  id  quod  distinctum  est, 
in  eadem  tamon  essontia  manens  :  ergo 
respectus  ad  id  quod  est  in  diversa  essen- 
tia,  majoris  est  oppositionis  in  Deo, 
quam  ille  qui  ost  in  Deo  iiiler  ea  quae 
sunt  ejusdem  essentiae  :  sed  respeclus  in- 
ter  ea  quae  sunt  ejusdem  essentiae,  facit 
in  divinis  distinctionem  personarum  :  or- 
go  respectus  ad  id  quod  est  diversae  essen- 
tiae,  faciet  diversitatem  essentiarum,  cum 
sit  majoris  oppositionis  :  talis  autem  est 
respectus  idearum  :  ergo  ideae  in  Deo  fa- 
cient  diversitatom  essentiarum,  quod  esse 
non  potest :  ergo  non  sunt  ideae  in  Deo. 

2.  Item,  Omnis  diversitas  quae  est  in 
causis  et  causatis,  necesse  est  quod  re- 
ducatur  in  unum  universitatis  princi- 
pium,  quia  aliter  plura  essent  principia  : 
sed  magis  unum  principium  est  id  quod 
est  unum  ossentia  et  ratione,  quam  id 
quod  unum  quidem  est  essenlia,  sed 
plura  ratione  :  ergo  necesse  est,  quodhoc 
accipiatur  ut  unum  essentia  et  ratione  : 
ergo  in  ipso  non  sunt  rationes  ideales. 

3.  Item  nos  videnms  boc  in  principiis 
naturae  :  omnis  enim  diversitas  quae  cst 
in  qualitatibus  propriis  naturalibus,  re- 
ducitur  ad  qualitates  primas  agentes  et 
paticntes,  scilicct  difTerentias  elemento- 
rum,  calidum,  frigidum,  humidum,  sic- 
cum  :  actionis  autem  iliarum  qualitatum 
multiplex  diversitas  reducitur  ad  diver- 
sum  motum  coeli,  minus  tamen  divorsum, 
quam  sit  actio  elementorum  :  diversi- 
tas  autem  motus  cccli  cum  sit  multiplex, 
rcducitur  ad  numerum  mobilium  quse 
sunt  octo  vol  novem,  et  isforum  iterum 
diversitas  reducitur  in  motorem  primum  : 
ergo  necesse  est,  quod  primum  in  quod 
fit  omnium  reductio,  sit  ratione  unum, 
et  socundum  diversitatem  rationum  mo- 
veat  :  et  hoc  dato  non  erunt  ideae  :  ergo 
ideae  non  sunt,  ut  videtur. 


Sedei 


*  S.  AuGUSTi.NCs,  Lib.  LXXXIII   Quoestionum,  ^  Idem,  Lib.  I  Retractationum,  cap.  3. 

Q.  44. 


J 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXV,  E,  ART.  7. 


191 


>.  1 


4.  Itcm,  Si  sunt  ideae,  ad  quid  sunt  ? 
Supertluum  enim  est  in  causa,  quod  non 
est  ad  productionem  causati,  ut  videtur  : 
sed  diversitas  generatorum  et  corrupto- 
rum  aliunde  potest  causari,  secundum 
quod  dicunt  Philosophi,  quod  natura 
sphserae  nonae  est  facere  uniformitatem  in 
his  quse  suntin  unanatura  et  unius  ratio- 
nis.  Naturce  autem  sphserse  habentis  mul- 
tas  stellas,  est  facere  diversitatem  tlgu- 
rae  el  formse  in  generatis  et  corruptis. 
Naturse  autem  spherse  lunse  est  movere 
aquam  secundum  diversum  situm  in  di- 
versam  mixtionem,  ut  mixtum  fiat  con- 
tinuum  :  quia  terra  pura  continuationem 
non  facit,  sed  comminutionem.  Natur» 
autem  sphsertE  solis  est  movere  ignem  ad 
immissionem  caloris  raoventis  et  dige- 
rentis  et  maturantis  commixtum  conti- 
nuum.  Naturse  autem  sphserarum  quinque 
aliorum  planetarum  est  movere  aerem, 
propter  quod  sunt  in  aere  motus  multi, 
eo  quod  illi  planctse  multarum  sunt  diver- 
sitatum  in  motibus  declinationis,  et  invo- 
lutionum,  et  descensus,  et  ascensus,  et 
stationis,  directionis,  retrogradationis,  et 
hujusmodi.  Cum  ergo  ex  illa  diversitate 
sufficienter  causetur  diversitasformarum, 
ut  videtur,  superfluit  positio  idearum. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  absque  du- 
bio  etiam  philosophice  loquendo  necesse 
est  ponere  ideas,  ut  dicit  Augustinus  : 
quia  aliter  sequeretur,  quod  Deus  sine 
ratione  qua  mundum  cognosceret,  mun- 
dum  creasset. 

DiCENDUM  ergo  ad  primum  quod  con- 
tra  objicitur,  quod  relatio  non  diversili- 
cat,  nisi  per  hoc  quod  habet  de  natura 
oppositionis  :  dicunt  enim  logici,  et  ve- 
rum  est,  quod  aliter  arguitur  a  relativis 
in  quantum  relativa  sunt,  et  aliter  a  rc- 
lativis  oppositis  secundum  quod  opposita 
sunt :  secundum  enim  quodrelativa  sunt, 
posita  se  ponuut,  et  perempta  se  peri- 
munt  :  per  hoc  autcm  quod  opposita 
sunt,  sequitur  quod  unum  non  sit  aliud  : 
et  ideo  in  personis  in  quibus  est  relatio 
realiter,  verum  est  quod  distinguuntur, 


et  a  se  rcmoventur.  Sed  intellectus  Dei 
ad  res  crcatas  est  relatio  secundum  ratio- 
nem,  sed  creatorum  ad  ipsum  secundum 
rem  :  et  ideo  creator  essentialiter  quidem 
dilfert  a  creatis_,  sed  respectus  a  respectu 
non  :  quia  inter  respcctum  et  respectum 
non  est  oppositio  :  et  ideo  relatione  illa 
non  est  Deus  nisi  unum  principium,  ut 
infrapatebit  :  etrespectus  illi  in  ipso  non 
habent  distantiam,  vel  oppositionem,  vel 
diversitatem,  licet  pluraliter  significen- 
tur  :  eo  quod  snnt  ad  rcs  diversas. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  diversitas  Adobject.2. 
omnis  absque  dubio  reducitur  in  unum 
essentialiter  et  ratione  quoad  ipsum  :  sed 
non  est  universitatis  et  diversitatis  prin- 
cipium,  nisi  referatur  ad  diversa  :  et  ideo 
illse  raliones  quoad  respcctus  multipli- 
cantur  cx  parte  posteriori,  scilicet  secun- 
dum  quod  sunt  aparte  crcaturarum  ordi- 
natarum  ad  ipsum,  sed  cx  parte  sui  non, 
quia  ipsum  per  seipsum  causa  est  unius- 
cujusque  causati  :  etita  adhuc  rclinquitur 
esse  idea  in  ratione  illorum  respectuum 
ad  res  creatas. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  bene  concc- Adobject.3. 
do  hoc,  quod  talis  reductio  est  in  causis 
naturalibus  :  sed  illa  non  tollit  immedia- 
tum  respectum  uniuscujusque  ad  pri- 
mum  :  non  enim  primum  ita  est,  utdice- 
bant  quidam  errantcs  Philosophi,  quod 
habeat  immediatam  influentiam  super 
inobile  primum,  et  non  supcr  alia  :  sed 
immediate  influit  omnibus,  et  etiam  pcr 
alia  influit  :  ct  cx  parte  respcctus  illius 
quo  influit  csse  uniuscujusquc,  ponitur 
ratio  idealis. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  necessitas  Adobject.4. 
idearum  est  :  quia  diversitas  stellarum  et 
imaginum  et  proportionis  situum  ex  mo- 
tu  sphserarum,  diversam  numquam  face- 
rcnt  formam,  nisi  influcretur  eis  a  Deo 
qui  est  universitatis  principium  :  et  ctiam 
acceptam  rationem  formse  non  posscnt 
influerc,  nisi  Deus  immediatius  influcret, 
sicut  habetur,  Joan.  v,  17  :  Pafer  mens 
usque  modo  operatiir,  et  ego  operor.  Et 
ideo  necesse  est  ponere  idcas,  quse  sunt 
rationcs  istarum  formarum. 


192 


D.  ALB.  MAG.  OI{I).  VWJED. 


AUTICULUS  VIII. 

Aii  idcB  sunt  in  mente  divina  in  ratione 
scibilis  speculativi,  vel  practici  ? 


Secuncio  quaerilur,  Utrum  sunt  idese 
in  ratione  scibilis  speculativi,  vel  pra- 
ctici? 

Yidetur  autcm,  quod  practici  tantum  : 
quia 

1.  Ide»  sunt  ad  facienda  :  ergo  sunt 
exemplaria  operabilium  :  talia  autem 
sunt  inlellectus  practici  :  ergo  ideae  sunt 
secundum  rationem  inlelligibilis  practici. 

2.  Ilem,  Augustinus  supra  vocavit  eas 
rationes,  dicens  quod  alia  ratione  for- 
malur  liomo,  et  alia  equus  :  ergo  sunt 
in  Deo  ut  practicae,  et  non  ut  speculati- 
vae. 

Sed  contra.        Sed  CONTRA  '. 

Deus  speculativam  scientiam  habet 
mundi  :  non  enim  sufficit  ut  sciat  mun- 
dum  facere,  nisi  etiam  ut  sciat  omnem 
naturam  mundi  :  ergo  videtur,  quod  ne- 
cesse  est  in  illa  ratione  etiam  ponere 
rationes  ideales. 

s  lutio.  SoLUTio.  Dicendum,  quod  ideae  dicunt 
respectum  ad  rem,  et  ideo  sunt  propric 
loquendo  secundum  intellectum  practi- 
cum. 
Ad  object.  ^^  ^^^  autcm  quod  objicitur  in  con- 
trarium,  dicendum  quod  Deus  omnem 
scientiam  et  sui  et  mundi  Iiabet  :  sed 
tamen  quia  intellectus  speculativus  in 
quantum  est  speculativus,  nihil  ponit 
circa  rem,  ideo  ex  parte  illa  non  habet 
respectum  idealem.  Fracticus  autem  ra- 
tionem  habitam  in  se  ponit  circa  opus, 
secundum  quod  dicit  Philosophus,  quod 
sanitas  quae  esi  in  animali,  vel  in  ho- 
mine,  est  sanitas  quae  est  a  sanitate  quae 
est  in  anima  medici  ;  volens  per  hoc 
probare,  ut  dicit  Commentator,  moto- 
rem  prinium  esse  quodammodo   formam 


eorum  quae  ab  ipso  formanlur.  Si  dicas, 
quod  licet  speculativus  intellectus  nihil 
ponat  circa  rem,  tamen  accipit  a  re  :  et 
ideo  ex  parte  illa  habet  ideas  :  hoc  fal- 
sum  est  in  Deo  :  sed  in  nobis  verum 
est :  quia  nostra  scientia  causatur  a  re- 
bus,  ut  supra  habitum  est  :  Deus  autem 
intelligendo  se,  ititelligit  omnia  :  et 
multitudo  idearum  non  est  ex  parte  sui, 
sicut  posterius  patebit,  sed  tantum  in- 
telligitur  ex  relalione  ideatorum  ad  ip- 
sum  :  ct  non  ita  jtroprie  idealis  est  in- 
tellectus  speculativus  in  Deo  ut  specula- 
tivus  est,  sicut  practicus  secundum  quod 
practicus  est.  Est  tamen  verum,  quod 
speculatur  se  Deus  ut  est  principium 
omnium,  et  sic  quodaminodo  ut  exem- 
plar  et  causam  :  et  ideo  dicunt  quidam, 
quod  intelligit  se  ut  ideam. 


ARTICULUS  IX. 


An  in  Deo  sit  una  idea,  vel  plures  ? 


Tertio  quaeritur,  Utrum  in  Deo  una 
idea  vel  plures  sint? 

1.  Et  arguitur  a  quadam  considera- 
tione  quae  est  in  secundo  Topicorum,  et 
una  sola  quae  est  haec  :  Si  aliquis  dixerit 
scire  esse  intelligere,  considerandum  in 
uno  et  pluribus  si  dissonant  :  nam  si 
dissonant,  non  est  hoc  illud.  Constat  au- 
tem,  quod  idea  est  essentia  divina,  quia 
nihil  est  in  Deo  nisi  Deus  :  ergo  cum 
idem  sit  essentia  et  idea  :  et  essentia  est 
una,  erit  tantum  una  idea  :  nam  si  es- 
sent  plures  ideae,  secundum  inductam 
considerationem  non  esset  essentia  idea. 

2.  Item,  In  anima  sic  est,  quod  poten- 
tia  intelligendi  non  est  omnino  simplex, 
quia  nata  est  habcre  rationes  plures  : 
ergo  si  intelloctus  Dei  haberet  idcas 
plures,  non  esset  omnino  simplex,  quod 
falsum  est  :  ergo  non  sunt  ideae  plures. 

3.  Ilem,  Si  sunt  multae  :  aut  re,  aut 
ratione.  Si  re  :  tunc  sequitur,  quod  plu- 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXV,  E,  ART.  9. 


193 


res  res  quam  tres  fuerunt  ab  seterno, 
quod  est  hsereticum  :  quia  non  fuerunt 
res  ab  ceterno,  nisi  Pater  et  Filius  et 
Spiritus  sanclus,  qui  sunt  tres  res,  ut 
dicit  Augustinus  in  libro  de  Doclrhia 
Christiana.  Si  autem  ratione  sola  sunt 
plures  :  sed  dicit  Boctius_,  quod  ratio 
cassa  ct  vana  est,  quae  non  potest  poni 
circa  rem  :  ergo  illa  ratio  erit  cassa  et 
vana.  Et  si  dicas,  quod  dictum  Boelii  est 
contrarium  dicto  Philosophi,  qui  dicit^ 
quod  abstrahentium  non  est  menda- 
cium  :  et  glossant  quidam,  eo  quod  abs- 
tractio  non  ponatur  circa  rem,  et  ita 
possumus  aliquid  intelligere  quod  in  re 
non  est.  Contra  :  Abstrahentium  esset 
mendacium,  si  abstraherent  quod  nec 
esse  nec  diffinitiva  ratione  ahstrahi  pot- 
est,  ut  carnem  a  plumbo,  vcl  aere  :  non 
enim  caro  unquam  invenitur  in  plumbo, 
vel  in  eere  :  sed  circulus  et  rectum  inve- 
nitur  in  una  ratione  in  diversis  materiis 
specie  :  et  ideo  potest  abstrahi  ab  una- 
quaque  illarum,  quia  nulla  illarum  ma- 
teriarum  cadil  in  diffinitione  sua.  Sed  sic 
non  est  hic  :  quia  nihil  poterit  dari  circa 
cujus  diffinitionem  vel  esse  ponas  ratio- 
nes  idearum  plurium. 

4.  Si  dicas,  quod  pluralitas  causatur  a 
rebus  relatis  ad  ipsum  Deum,  ut  causan- 
tem  per  intellectum.  Contra  :  Res  tem- 
porales  sunt  :  temporale  autem  non  est 
causa  seterni  :  ergo  res  non  causant  ra- 
tiones  plures  esse  in  Deo. 

^.  Item,  Antequam  res  essent,  non 
erat  relatio  plurium  ad  Deum  :  ergo 
tunc  non  causabant  hujusmodi  plurali- 
tatem  rationum  :  et  sic  non  ab  seterno 
fuerunt  istfe  rationes  plures,  ut  videtur, 
sed  una  tantum  idea  :  ergo  pluralitas  es- 
set  magis  in  rebus,  quam  in  ideis,  quod 
est  contra  Augustinum  in  libro  LXXXIII 
Qusestionum,  qui  dicit :  «  Absit  utratio- 
nes  illas  extra  Deum  ponamus  '.  »  Unde 
significat  ea  pluraliter  esse  in  Deo. 

G.  Item,  Si  res  causant  unitatem  et 
multitudincm    in    ideis   :    cum  unitas  et 


Sed  contra. 


compositio  et  necessitas  et  contmgentia 
sint  etiam  consequentia  res,  videtur 
quod  a  rebus  etiam  accipiant  ide<3e  unita- 
tem  et  compositioncm,ctc.  :  quod  falsum 
est,  cum  dicat  Augustinus  quod  nec 
oriuntur,  nec  intereunt,  nec  mutantur, 
sed  sunt  stabiles. 

7.  Item,  Si  multitudo  rerum  creata- 
rum  est  causa  multitudinis  idearum  : 
ergo  multitudo  ex  parle  reruni  prsein- 
telligitur  multitudini  idearum  :  sed  mul- 
tudo  rerum  creatarum  est  exten^pore,  et 
multitudo  idearum  ab  seterno  :  ergo  illud 
quod  est  ex  tempore,  prseintelligitur  ei 
quod  est  ab  seterno,  quod  est  impossi- 
bile  :  ergo  videtur,  quod  idese  nullo 
modo  sint  plures. 

Sed  contra  : 

1.  Si  concedatur  hoc,  erit  contra 
dictum  Augustini  supra  inductuni,  quod 
non  una  ratione  format  Deus  hominem, 
et  equum. 

2.  Item,  Rationes  rei  sunt  proprise 
ipsius  rei  :  in  propriis  autem  est  diffe- 
rentia  et  multitudo  :  ergo  videtur,  quod 
idese  proprise  et  rationes  sunt  multse.  Si 
dicas,  quod  Deus  non  habet  ideas  nisi 
universalium,  ut  quidam  dixerunt,  et 
non  habet  ideas  proprias  :  ex  hoc  sequi- 
tur  hseresis,  quod  non  cognoscit  res 
proprie,  sed  communiter  tantum  :  quod 
in  principio  distinctionis  istius  est  im- 
probatum  :  quia  Deus  cognoscit  per 
ideam  :  et  cujus  non  est  idea,  non  habet 
cognitioncm  in  mente  divina,  vel  co- 
gnoscitur  ut  privatio,  sicut  infra  dicet 
Magister  de  cognitione  mali. 


SoLUTio.  Dicendum  sine  prcfijudicio,  soiutio. 
quod  idea  tripliciter  consideratur,  scilicet 
secundum  id  quod  est,  et  sic  est  essen- 
tia  divina  et  intellectus  divinus,  et  est 
una  sola.  Item,  consideratur  in  compa- 
ratione  ad  intelligentem  per  idtiam,  vel 
operantem,  et  sic  iterum  non  est  plures, 
sed  una  tantum  :  quia  intelligens  est 
unum  indivisibile.    Tertio^   consideratur 


*  S.  AuGusThNus,  Lib.   LXXXllI  QiioesLionum,       Q.  44. 
xxvi 


13 


VJi 


I).  ALB.  MAG.  ORI).  VnJED. 


Ad.  1. 


in  relationc   ad   opera   ipsa    quorum  esl 
idea,    et  sic    habet  [tluralilatein  ex  [)arlc 
respeclus  ad  ilia.  Ihide  nieo   judicio  nie- 
lius  dicilur  niultoruni    idea,  quani  nnilliB 
idca3.  IIujus  ponit  excnipluni    Dionysius 
in    ccntro    circuli,    quod  est  piincipiuni 
lincaruni  egredientiuni    ad  circumfcren- 
tiam,  et  etiam  circumferenti»,  quia    cir- 
cumferentia  tota  gcncratur    ex    ipso,    ct 
movctur  ex    ipso,    ut   dicunt  sapicntes : 
et  ipsuni  quidem  cst  unum  secundum  id 
quod  cst :  et  si  ponamus  in  ipso  cssc  et 
motorem  circumferenliw,  ct  movcrc  per 
lineas  cgrcdicntes,    sicut   ab     axe    radii 
circumferentiam     movent    in    rota,   erit 
ccntrum    in   comparalionc   totius  motus 
unum  :  sed  in    coniparationc    ad  lineas 
quibus  fit  motus  totius,  erit  ipsum  in  ra- 
tione  multorum,  et  cst  potius  multorum 
unum  quam  sit  nmlta  :  sed  tamcn  rcspc- 
clus  erunt  in  eo  secundum   babitudinem 
multorum  ad  ipsum.  Unde  proprie  signi- 
ficatur  cum   dicitur,  quod  est  in  se  unum 
unius    moloris    multa  recipiens    diversi- 
mode :    ista    aulcm  mulliplicitas  rcspe- 
ctuum  causatur  ab  his  quae    sunt  exlra 
ipsum,  et  ideo  ipsum  in  se  non  multipli- 
catur.  Per    simile    liujusmodi    intelliga- 
mus  immobilem  naturam  !)ei  causantem 
et  moventem  tolam    rotam   mundi :    pcr 
lineas    cgredientes    intelligamus     creata 
singula,  quibus  successionc  rerum  crcata- 
rum,  quasi  circulari   gcncratione  move- 
tur    mundus  :    ct    dicamus   tunc^    quod 
illud  immobile  primum,   unum  cst  prin- 
cipium,  tamen  multorum  a  se    cgredien- 
tium  :    et  dicamus,    quod  iclea  nominat, 
non  ipsum  secundum  rcni  quod  est,  sed 
potius    respcctum   ipsius   ad  id  cujus  cst 
principium  :  ct  cum  illc  rcspectus    pluri- 
ficetur  sccundum    mullitudincm  princi- 
piatorum,  scquilur  quod  idcae  suntmulttC 
et    rationcs :   scd  tamen  quod    non  sint 
multi  intellectus,    vel  princij^ia    moven- 
tia. 

DiCATUR  ergo  ad  primum,  quod  illa 
consideratio  intelligitur  dc  his  in  quibus 
unum  ponitur  alleri  idem  absolute,  sive 
essentialiter,    sive    accidentaliter    inesse 


absolutum  (quod  ad  librum  de  accidente 
l^crtinct)  signiMcetur:  ut  si  dicatur  homo 
cssc  animal,  scquitur  (juod  plurcs  homi- 
ncs  sint  plura  animalia  :  ct  si  dicatur 
homo  csso  albus,  sequitur  quod  plurcs 
homines  sint  plures  albi.  Sed  in  relatione 
sccus  est:  quia  illa  multiplicatur  per  id 
quod  est  extra  rclativum  quantum  ad  re- 
spcctum  in  quem  necesse  est  colligi  illud 
quod  rcfertur  ad  ipsum :  et  ideo  non 
sequitur,  quod  si  essentia  cst  idea,  quod 
sicut  est  una  tantum  esscntia,  ita  sit  una 
tantum  idea. 

Ad  ALiuD  dicendum^  quod  sccus  est  in 
anima  :    quia    anima  habct    formas  ac- 
ceptas,  qu(E  causatae  sunt  a   pluribus,  et 
ideo  plures  facientes    in   ea  comparatio- 
nes.  Sed  in  Deo  non  est  sic,  ut  jam  vi- 
sum   cst :    quia   ipse  pcr  suam  scicntiam 
est   causa,  et  per  suum  intellcctum :   et 
idco  non  est  nisi   divcrsitas  respcctuum, 
ct  non  spccierum,    vcl    formarum  :    et 
idco  non  inducitur  in  eo  composilio  ali- 
qua  :  quia,  sicut  supra  ostensum  cst,    ex 
rclatione  sola  nihil  efficitur  magis  com- 
positum   quam    prius   erat,    prcecipuc  in 
his  rclativis  in  quibus  depcndcntia   rca- 
lis  non  est  in  utroquc  rclativorum,  scd  in 
altero  tantum,  sicut  est  in  ideaet  idcato. 
Ad  aliud  dicendum,    quod  est  multi- 
tudo    ratione   sola^    et  adhuc  minor,  si 
potcst   esse   minor :    quia    est  multitudo 
ralione,  ct  multiludo  re,  et  est  multitudo 
rationis    supra   rem.    IMultiludo    rationc 
sola  cst  multitudo   consignificati    ex  si- 
gnificationc  alterius  :  sicut  verbi   gi-atia, 
si  ego  sum   albus,  et  tu  niger,  et  eflicia- 
ris  albus,  nulla  mutatione  facta    in    m(y, 
sunt  liic  plures  similes  :  et  pluralitas  quae 
importatur  per  ly  similes,   consignificata 
est  pcr  rclationem   tui  ad    me,   non   pcr 
relationcm  mei   sed    per   correlationcm 
mci  ad  te  :  quia    una  similitudine    in  te 
posita,  ncccsse  cst  consignificari  altcram 
in  mc  :  quae  tamcn  non   est  causata  per 
aliquid  quod  mihi  advencrit.  Ista  multi- 
tudo  adhuc  directius  est    in  centro    cir- 
culi,    quod   cst    principium    linearum   : 
significatis  enim  lineis  pluraliter,  neces- 


IN  I  SENTEiXT.  DTST.  XXXV,  E,  ART.  10.  19S 

se  est  consignificari  pluralitatem  respe-  sequuntur  res  secundum  quod  sunt  in  se 

ctuum    cenlri  ad  ipsas  :  et  ita  est  multi-  quocumque  modo,  sed  potius  secundum 

tudo   rationis    consignificata  in  ideis  :  et  quod    sunt  crcat*  post  non   esse  :  quia 

ideo   forle    frequenter    invenitur     apud  creabile  vertibile  est,  et  vertibile  compo- 

Sanctos,  quod  dicunt  ideas   pluralitatem  situm,  et  diversum,  et  alii  oppositum,  et 

tantum   consignificando,    et  non  dicunt,  sic    de  aliis :    et  ideo    non    ita    possunt 

vel  raro  dicunt  plures  ideas,  pluralitatem  transferri  ad  res  significatas  in  causa,  sic- 

importando  per  principale    significatum  ut  unum  et  mullum  :  tamen  non  videtur 

dictionis  hujus  quae  est  yo/wre^.  Pluralitas  mihi   esse    dicendum,   quod  sint  muItsB 

autem  rei  patet  satis.  Similiter  et  plura-  ideae,  licet  dicamus  ideas  consignificando 

litas  rationis  quae  ponitur  circa  rem.  pluralitatem  :   et    si    concederemus  esse 

Ad  m  ergo  quod  contra    objicitur,  di-  plures  ideas,   non  oporteret   nos  propter 

cendum    quod  temporale    non  est  causa  hoc  concedere  multas  vel  diversas  ideas  : 

seterni,  quia  creaturae  non  causant  seter-  quia  pluralitati  sufficit  quaecumque  diffe- 

num  :  sed  tamen  aeternum  potest    consi-  rentia,   sed  non    multitudini  :  cujus  si- 

gnificari  aliquo  modo  cum  temporali,  et  gnum  est,  quod  dicimus  in  divinis  per- 

innotescere  in  aliqua  ratione  cum  tem-  sonas  plures,  non  tamen  multas  proprie 

porali,  in  qua  non  significatur  vel  inno-  loquendo. 

tescit  ut  est  seternum  :  et  ideo    ratio  ill-a  Ad  aliud  dicendum,  quod  praeintelligi      ^^j  ^^ 

non  est  cassa  et  vana,  cum  aliquo   modo  multitudinem     creaturarum       contingit 

ponatur   circa  rem,    scilicet  non  in    se  duobus  modis,  scilicet  ut  existentium,  et 

consideratam,  sed   prout    innotescit  per  sic  falsum  est  :  vel  exiturarum  a  causa, 

comparationem  temporalis   ad    ipsum  :  et    sic  verum    est,  quod  prteintelligilur 

hoc  enim  sufficit  ad  hoc  quod  intellectus  temporale    non    ut  tcmporale    seterno  : 

salvetur.  quia  seternum  quidem  a    temporali  cau- 

Ad  aliud  dicendum,  quod  licet  res  in  sari  non  potest,  sed  in  quantum  signifi- 

se  et  in  proprio  esse,  non  sint  ab  eeter-no  :  catur  cum  ipso,  potest  accipere  aliquam 

in  potentia  tamen  sunt  ab  ceterno.  Et    si  rationem  consignificandi,  quse  sine  ipso 

quaeras,  In  qua  potentia  ?  Dico  quod  in  non  significatur. 
potentia  causae  efficientis.  Si  autem  ob- 
jicias,   quod  secundum    hoc    non     sunt 
multae,  et  ideo  non  referuntur  ut  multae 
ad  ideas.  Dicendum,  quod  res  secundum 

quod  ibi  sunt,  non   sunt  multae  :  tamcn  ARTICULUS  X. 
ut  significantur  exiturae,  sunt  ut    multae, 

et  sic  ut  multae  referuntur  ad  suas  ideas  An  in  Deo  swit  idess  omnium,  et  maxime 

secundum  quas  exeunt  :  et  in  hoc  cau-  materiae  primse  ? 
satur  multitudo  significata  secundum  ra- 
tionem  quoe  minima  est  omnium  plura- 

litatum  :  quia  res  ipsae  in  potentia  sunt,  Deinde  quaeritur,  Si  in  Deo    omnium 

et  respectus   in  potentia  :  et  consignifi-  sit  idea,  et  hoc  praecipue  propter  mate- 

cata   pluralitas  est  consignificatae  ratio-  riam  primam  :  quia 

nis  tantum,  et  non  rei  significatae.  1.  Si  idea  est  ratio  formae,  non  vide- 

Ad  aliud    dicendum,    quod  unum    ct  tur  habere  relationem  nisi  ad  formam  : 

multum  sequuntur  ens  in  se,  sive  in  cau-  non  ergo  ad  materiam,  ut  videtur. 

sa,  sive  in  potentia,  sive  in  effectu  signi-  2.  Item,    Idea   est  principium  cogno- 

ficetur  :   et    diversitas,    et  oppositio,   et  scendi :  omne  autem   quod  cognoscitur, 

compositio,  et  mutabilitas,  et  materiali-  scitur  a  forma  :  ergo  videtur,  quod  nulla 

tas,  et    necessitas,  et  contingentia,  non  idea  sit  materiae. 


m 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR^D. 


Sed  contru.         Skd    CONTUA  : 

Ouithiuitl  croaliiiu  csl,  ralioneni  idea- 
]oni  hahet  in  menlc  divina,  sivc  Crealo- 
ris  :  nialcria  prinia  creata  est  ;  ergo  ha- 
hcl  idcani  in  nicnlc  Creatoris.  Si  forle 
dicas,  quod  materia  [trinia  cognoscitur 
per  forniani  :  hoc  nihil  csl,  quianos  quie- 
rinius  de  ca  cognitione  qua  cognoscitur 
per  seipsam. 

Praeterea,  Absurdum  est  dicerc,  quod 
tu  dicas  Deum  accipere  cognitioncm 
unius  pcr  alterum,  sicut  nos  accipinius  : 
quia  tunc  aliquid  csset  cujus  cognitio- 
nem  non  haheret  nisi  per  accidens,  et 
non  per  seipsum,  quod  falsum  cst  :  ergo 
materiam  primam  cognoscilper  seipsam. 

Si  fortc  velis  dicere,  quod  privatio 
non  est  separahilis  a  materia  :  quia  per 
seipsam  ipsa  est  potentia  ad  formam,  ut 
quidam  dicunt.  Contra  hoc  videnturesse 
tria  inconvcnienlia  :  quorum  primum 
cst,  quod  aliquid  citra  primum  est  sua 
potenlia.  Secundum  est,  quod  privatio 
non  cognoscitur  a  Deo,  nisi  per  habi- 
tum,  ut  dicct  IMagister  infra.  Cum  ergo 
potcnlia  materiae  sit  privatio,  non  habct 
ideam  propriam  in  qua  formelur  idea. 
Terlium  inconveniens  cst  ut  prius,  quod 
materia  a  Deo  cognoscitur  pcr  alterum, 
et  non  per  seipsam  in  propria  nalura. 

Soiuiio.  SoLUTio.  Sine  prffjudicio  dico,  quod 
Deus  cognoscit  materiam  et  facit  inime- 
diate  per  idcam  materiae.  Licet  enim  se- 
cundum  Roetium  et  Avicennam,  iHa 
quae  sunt  tantum  in  potentia,  ut  mate- 
ria,  vel  semperpermixta  potenti.-e  secun- 
dum  successionem  sui  dc  potentia  in  ac- 
tum,  ut  motus,  et  lempus,  vel  permixta 
potentiffi  ad  id  quod  contrarium  est  actui 
^  in  quo  sunt,  ut  vacuuni,  et  infinitum, 
sint  a  nobis  non  plcno  intelleclu  intelli- 
gibiha :  tamen  a  Deo  pleno  inlellectu 
cognoscuntur  :  et  ideo  dico  esse  idcam 
speciem  efficientis,  quam  imitatur  quan- 
tum  potest  cfTcclum.  Qufedam  autem 
imitantur  illam,  secundum  potentiam  ens 
tantum,  ut  materia  prima  :  et  qua?dam 
secundum  actum  permixtum  potentiae  in 


successione,  ut  motus,  et  tempus  :  vel 
in  quiete,  ut  vacuum,  vel  infinitum  :  quai- 
(huii  autcm  pcrtingendo  ad  formam  de- 
terminalam  in  actu  non  pcrmixto  nobi- 
liori  vcl  ignohiliori,  ut  creaturai  quae 
modo,  specie  el  ordine  propriae  naturae 
determinantur. 

Et  pcr  hoc  patet  solutio  ad  totum. 


ARTICULUS  XL 

Ulriim  crcalurai  alio  modo  innotuerint 
Deo  factse,  quam  fuerint  notse  facien- 
dm^i 


Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit,  ibi, 
E,  «  Ipsi  autcm  Dco  non  audco  dicere 
alio  modo  innotuisse,  cum  ca  fccissely 
quam  illo  quo  ca  noverat  ut  facerel^ 
ctc.  » 

Videtur  enim  hoc  esse  falsum  :  quia 

1.  Unumquodque  sicut  sc  habct  ad 
esse,  ita  se  hahet  ad  vcrum.  Verum  autem 
simpliciter  alio  modo  scitur  et  melius 
scitur,  quam  vcrum  secundum  quid  : 
ergo  ens  simpliciter  melius  et  alio  modo 
scitur,  quam  cns  secundum  quid  :  sed 
creaturae  ab  aeterno  antequam  iiercnt  non 
fuerunt  nisi  secundum  quid,  scilicet  in 
potcntia  causae  efficientis  et  exemplaris : 
ergo  non  noscebanlur  nisi  secundum 
quid  :  et  post  notae  sunt  simpliciter  :  ergo 
alio  modo  innotuerunt  factae,  quam  notae 
fuerunt  facicndae. 

2.  Item,  Aut  Deus  novit  ea  quae  sunt 
ah  aeterno  simpliciter,  aut  secundum 
quid  tantum.  Si  secundum  quid  :  ergo 
notitia  sua  fuit  imperfecta,  et  postea 
perficichalur.  Si  simplicitcr,  et  res  non 
fuerunt  nisi  secundum  quid  :  ergo  novit 
aliter,  quam  fuerunt :  ergo  dccipieba- 
tur,  quod  falsum  est. 

3.  Si  forte  dicas,  quod  Augustinus  et 
Anselmus  dicunt,  quod  res  verius  sunt 
in  Deo  quam  in  seipsis  :  quia  in  ipso 
sunt  vita  et  lux,  ut  dicit  Augustinus,    et 


\ 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXV,  E,  ART.  11.  197 

creatrix    essentia,  ut  dicit  Anselmus  :  in  tia,  tanto  verius  est  in  verbo,  id  est,  in- 

seipsis   autem  sunt  vespera  vel  tencLra,  telligentia    Creatoris  quam   in     seipsa, 

et  mutabiles  :  et  ideo  verius   cognoscun-  quanto     verius    existit    creatrix     quam 

tur,  ubi  verius  sunt.  Contra  :  Veritas  rei  creata  cssentia,  quomodo  comprehendet 

est  a  forma  rei :   forma  autem  dans  esse  mens  humana  cujusmodi  sit  iilud  dicere 

rei    proprium,   numquam   fuit  in  Deo  :  Dei,  et  illa  scientia  Dei,  quye  sic  longe 

ergo  veritates  rerum  numquam  fuerunt  superior  est  creatis  substantiis,  si  nostra 

in  Deo  :  ergo  res  non  est  verius  in  Deo  scientia  tam    longe    superatur    ab    illis, 

quam  in  se.  quantum     earum   similitudo    difTert    ab 

4.  Ttem,  Veritas  naturae  hujus  rei  non  earum  essentia  ?  Ex  hoc  accipitur,  quod 

est  ab  eo  quod  est  commune  scilicet  sibi,  verius  sunt  res  in  Deo  quam  in  seipsis, 

et  alii,  sed  a  forma  propria  sibi  :  quia  in  quod  videtur  esse  contra  prius  probata. 
communi  non  est  nisi  in  potentia,  in  ve-  Sed  adhuc  contra  hoc  oi)jici  potest, 
ritate  autem  sua  est  in  actu.  Cum  igitur         2.  Cum  dicitur,  Creatura  cst  in    Deo  : 

in    Deo  non  sit    in  proprio  sibi,  sed  in  aut  intelligitur  de  crcatura  quae  est,  aut 

communi  sibi,  et  alii  :  et  non  sit  in  ipso  de  creatura  quse  non  cst.   Si  de  creatura 

in  actu,  sed  in  potentia  tantum :  non  erit  quse  est  :  cum  illa  nihil  habeat  in  genere 

vere  in  ipso  :  ergo  non  erit  in  ipso  verius  quod  non  sit   in  aliqua    specierum,  pos- 

quem  in  se.  sent  inferri  universaliter  omnes  species 

contra.       1.  Et  quia  circa  hoc  cst  dubium,  acci-  creaturarum,     quia      ratione      omnium 

piantur    ipsa  verba    Auctoris  ut  jacent.  sequaliter  redditur  prffidicatum  subjecto  : 

Dicit  autem  Augustinus  in  libro  XI  de  Ci-  ergo  asinus    est  in  Deo,  et  homo  est  in 

vitate  Dci,  sic  :  Angeli  ipsam  creaturam  Deo,  quod  falsum  est.  Si  autem  de  crea- 

melius  ibi,  hoc  est,   in    sapicntia    Dei,  tura  quce  non  est.  Contra  :  Cum  dicitur, 

tamquam  in  arte  qua  facta  est,  quam  in  Creatura  est  in  Deo,  ly  creatura  suppo- 

ea    ipsa  sciunt :    ac  per  hoc  et  seipsos  nit  verbo  prsesentis   temporis  :    ergo  re- 

melius   ibi   quam   in  seipsis.  Facti  sunt  stringitur  ad  standum  pro  praesentibus  : 

enim,  et    aliud  sunt  quam  ille  qui  fecit.  ergo    creatura   supponit  ibi  pro  eo  quod 

Ibi  ergo  tamquam  in  cognitione  diutur-  pra?sentialiter    praedicatur  :    et     dictum 

na,  in   seipsis    autem  tamquam    in   ve-  erat,  quod  supponeret  pro  eo  quod  non 

spertina  '.  Ex  hoc  accipitur,  quod  melius  est  :  ergo  illa  simpliciter  est  falsa,  Crea- 

etiam  seipsos  cognoscunt  Angeli  in  Deo  tura  est  in  Deo. 

quam  in  se  :  et  non   cognoscunt  se  me-  3.  Item,    Verbum    Augustini    videlur 

lius,  nisi  ubi  melius  et  verius  sunt ;  ergo  impossibile  implicare,  scilicet  quod  ffiqua- 

melius  et  verius   videntur   esse  in  Deo  liter  et  eodem  modo  novit  ea  qua?  sunt, 

quam    in   seipsis.    Anselmus  autem    in  eteaquae  non  sunt.  Probatio.  Deus  enim 

Monologio   dicit   sic  :    Nulli  dubium  cst  novit  ea  esse  quge  sunt  :  et  eodem  modo 

creatas    substantias  multo  aliter  esse  in  novit  ea  quse  non   sunt :  ergo  novit  esse 

seipsis  quam  in  nostra  scientia  :  in  seip-  ea  qure  non  sunt :  quod  est  impossibile  : 

sis  namque  sunt  per  ipsam    suam  essen-  quia  si  novit,  tuncestverum  quod  novit : 

tiam,  in  nostra  vero  scicntia  nondum  ea-  et  sic  verum  est  esse  ea  quae  non  sunt  : 

rum  essentiae,   sed  earum   similitudines.  ergo  ea  quae  non  sunt,  sunt  :  et  hoc  est 

Restat  ergo  ut  tanto  verius  sint  in  seipsis  contradictoria  simul  vGrilicari  de  eodem. 
quam  in  nostra  scientia,   quanto  verius 

alicubi   sunt   per  suam  essentiam  quam  Solutio.  Sine  praejudicio   potest  dici,     ^^d'?' 

per   suam   similitudinem.    Cum    ergo  et  quod  cum  dicitur,    Creaturae    melius   et 

hoc  constet,  quod  omnis  creata  substan-  verius  sunt  in  Deo  quam  in  seipsis,  quod 

*  S.  AuGcJSTiNus,   I.ih.    XI   do   Civilale    Dei,  cap.  29. 


198 


D.  ALB.  MAG.  OIID.  PR.ED. 


ibi  comparatio  lil  diiplicis  esse  crealuraj: 
et  lioc  necosse  est  siinplicitor  accip<Me 
abstracluni  ab  boc  cssc  et  illo,  iu  (juo 
lil  comparatio.  El  ut  hoc  intelligalur, 
distinguanius  quadruplex  csse  creatura?, 
scilicct  priniuiu  iu  nalura  sua.  Secun- 
duni  in  ratione  naturai  quod  abstrabitur 
ab  illo  quod  est  in  nalura  propria.  Ter- 
tium  quod  est  nalurai  in  exeniplari  [)ri- 
miB  causaj  cxistentis,  el  non  simpliciler. 
Quartum  est  quod  est  commune  ad  om- 
nia  ista,  quod  est  esse  creaturai  quocum- 
que  modo  existens.  Dico  ergo,  quod  in 
dictis  Sanctorum  comparatur  terlium  esse 
ad  primum,  et  secundum  sccundum  ra- 
lionem  quarti  ;  quia  omnis  comparatio 
est  in  aliquo  communi  utrique  compara- 
torum:  est  autem  excessus  comparatio- 
nis,  non  secundum  idem  in  quo  estcom- 
paratio,  sed  secundum  comparata  :  et 
ideo  tertium  esse  secundum  id  quod  est 
illa,  excedit  primum  et  secundum  :  ct 
hoc  planum  est  quod  intendunt  Sancti, 
cum  ipsi  probent  pro  tanto  ibi  verius 
esse,  quia  ibi  est  creatrix  essentia.  Non 
autem  fit  comparatio,  ita  quod  utrum- 
que  comparatorum  referatur  ad  creaturae 
esse  in  natura,  sicut  refertur  id  quod  est 
secundum  quid  et  simpliciter :  oportet 
enim  illud  ad  idem  referri  si  debeat  fieri 
comparalio  in  illo  :  et  ideo  hoc  non  atten- 
ditur.  Unde  quod  creatura  in  se  est  sim- 
pliciter,  et  in  Deo  secundum  quid,  hoc 
non  facit  ad  propositum  secundum  in- 
tentionem  Sanctorum  :  quia  comparatio 
fit  hic  in  rationc  communi  quod  est 
quartum  esse,  quod  se  extendit  ad  esse 
simpUciter  et  secundum  quid  :  et  ex- 
cessus  notatur  secundum  vcritatem  et 
nobihtatem  comparatorum  ad  invicem, 
ut  prius  diximus. 

Ahi  dicunt  sic,  quodaliud  est  esse  rei, 
ct  aliud  esse  rem  :  et  concedunt,  quod 
esse  rei  verius  est  in  Deo  quam  in  se, 
sed  non  res.  Sed  tunc  adhuc  eadem  erit 
quaestio  de  esse  rei  :  esse  enim  rei  apud 
nullum  umquam  vocatur  nisi  quo  res 
est  id  quod  est  :  et  sic  ad  esse  rei  scqui- 
lur  esse  rem,  licel  non  idem  sit  esse  rei, 


et  esse  rem  ipsius.  Unde  oportet  redire 
ad  superiorem  solutionem,  ut  mihi  vi- 
delur. 

Si  aulem  veliemus  solvere  ad  liomi- 
nem,  et  non  ad  intentionem  Sanctorum, 
diceremus  quod  cum  dicitur  res  esse  me- 
lius  et  verius  in  Deo  quam  in  se,  quod 
duplex  est  locutio  ex  aequivocatione  ejus 
(juod  est  esse  meUus  et  verius  :  si  enim 
sit  adverbium  ly  melius,  falsa  est  oralio. 
Si  autem  nomen,  vera  est  :  quia  res  in 
Deo  est  Deus,  qui  est  verius  quam  crea- 
tura  :  et  tunc  cessaret  objeclio  :  sed  ta- 
men  haec  non  est  intentio  Sanctorum. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  Deus  ab 
aeterno  omnia  simpliciter  novit,  el  non 
secundum  quid  :  sed  non  omuia  novit 
ab  aeterno  esse  simpllciter  :  cum  enim 
dicitur,  novit  omnia  simpHciter  ab  aeter- 
no,  ly  simpliciter  referlur  ad  actum  ver- 
bi  prout  referlur  ad  suppositum,  non 
prout  transit  super  appositum  :  unde 
in  objecto  lit  sophisma  ex  compositione 
et  divisione. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  veritas  rei 
duplex  est,  scihcet  absoluta  quae  est  in 
re  ipsa,  et  illa  est  indivisio  actus  a  po- 
tentia  :  et  cst  veritas  quam  diffinit  An- 
sehnus,  quod  est  rectitudo  sola  mente 
perceptibilis,  et  illa  est  in  re  in  compa- 
ratione  ad  summe  rectum,  quod  est 
mensura  aliorum  :  et  hoc  verum  est 
quando  res  est  ad  hoc,  ad  quod  est  in 
mente  sapientiae  creatricis  :  quo  vero 
nusquam  ita  vera  est  sicut  ibidem.  Et 
ex  hoc  non  sequitur  rem  esse  in  natura, 
sed  tantum  esse  quocumque  modo. 

Ad  ALiuD  palet  solutio  ex  habitis  in 
praecedenti  quaestione  :  quia  ibi  osten- 
sum  est,  quod  idea  appropriatur  ex  re- 
latione  :  et  idco  quaehbet  res  est  in 
mente  divina  sicut  in  idea  propria,  licet 
mens  ipsa  omnibuscommunis  sit. 

Ad  Augustini  auctoritatem  inductam 
pro  opposita  parte,  dicendum  quod  abs- 
quc  dubio  in  mente  divina,  in  qua  rcs 
non  nisi  secundum  quid  est,  mehus  co- 
gnoscilur  quam  in  seipsa.  Et  ad  hocintel- 
ligendum  notandum,  quod  duplex  est  se- 


Ad3. 


Ad  4. 


Ad  objed 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXV,  E,  ART.  12. 


199 


cundum  quid.  Unum  est  in  quo  res  secun- 
dum  quid  quidem  est,  sed  ipsum  tamen 
est  tota  et  perfecta  intentio  rei,  sicut  est 
species  a  re  accepta  apud  intellectum  : 
res  enim  non  est  in  intcllectu  nisi  secun- 
dum  quid,  et  tameu  illud  est  perfe- 
cta  intenlio  et  ratio  rei  :  et  ideo  in  il- 
lo  perfecte  cognoscitur.  Aliud  est  se- 
cundum  quid,  quod  inest  ei  secundum 
quid,  ut  secundum  partem,  vel  secun- 
dum  potentiara  :  et  in  illo  non  cognosci- 
tur  nisi  secundum  quod  ipsum  non  est 
ratio  et  intentio  rei  perfcctee,  sed  partis 
vel  potentiae  rei.  Sic  igitur  patet  qualiter 
res  est  secundum  quid  in  idea,  quae  cum 
sit  vita  et  lux  penetrans  intima  rei,  me- 
lius  illuminat  ad  cognoscendum  quam 
aliqua  intentio  possit  facere,  qnse  abstra- 
hitur  ab  ipsa  re  :  et  haec  est  intentio 
verborum  Augustini,  et  Anselmi  :  et 
ideo  illam  diurnam  a  luce  plena,  vel  ma~ 
tutinam  a  luce  crescente  denominant 
cognitionem.  Illam  autem  quse  est  in 
natura  propria,  quae  est  per  formam 
materiae  et  privationi  et  potentiae  per- 
mixtam,  et  per  consequens  tcnebris  ob- 
volutam,  vocant  cognitionem  vesperti- 
nam. 

jject  2  -^^  ^^  quod  sccundo  contra  dictum 
Sanctorum  objicitur,  dicendum  quod 
cum  dicitur,  creatura  in  Creatore  vel  in 
Deo,  est  Deus  vel  creatrix  essentia,  re- 
fertur  haec  determinatio^  in  Deo  vel  in 
Creatore.,  ad  suppositum  antequam  prae- 
stet  supposilum  verbo  :  et  ideo  ante 
differentiam  prsesentis  '  consignificatam 
in  verbo,  extrahitur  extra  propriam  ra- 
tionem  ad  standum  pro  eo  quod  secun- 
dum  quid  et  non  simpliciter  est  :  et  tunc 
verbum  adveniens  habet  prsesens  confu- 
sum  prout  illi  supposito  competit  :  et 
ideo  non  procedit  illa  divisio,  aut  pro 
creatura  quae  est,  aut  pro  creatura  quae 
non  est. 

bject.3.  ^^  ALiuD  diccndum,  quod  cum  Au- 
gustinus  dicit,  quod  eodem  modo  scit  ea 
quae  sunt,  et  ea  quae  non  sunt,  non  in- 
tendit,  quod  scientia  sua  eodem  modo 
transeat  super  scita  cum  sunt  et  cum  non 


sunt,  quia  hoc  est  impossibile,  cum  sic 
opposita  ponantur  circa  idem,  ut  probat 
objectio  :  scd  intendit,  quod  ex  parte 
scientis  est  idem  modus,  quia  nihil  acci- 
pit  ab  eis  :  et  ideo  sive  subsint  suae  scien- 
tiae,  sive  non,  per  esse  proprium  creatu- 
rae  nihil  mutatur  in  ipso. 


ARTICULUS  XII. 

Utrum  omnia  sunt  in  Deo  vita  et  lux  ? 
et  si  siCy  Utrum  in  ratione  speculativi 
vel  practici  ? 


Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  E,  «  Omne  quod  factum  est,  dicitur 
esse  vita  in  ipso,  etc.  » 

Hoc  enim  etiam  videtur  per  id  quod 
dicit  Augustinus  supra  principium  Joan- 
nis  :  «  Ecce  quomodo  possum,  dico  cha- 
ritati  vestrae  :  arca  in  opere  non  est  vita, 
arca  in  arte  est  vita,  quia  vivit  anima 
artiticis  in  qua  sunt  omnia  ista  ante- 
quam  proferantur.  Sic  sapientia  Dei  se- 
cundum  quam  facta  sunt  omnia,  continct 
omnia  antequam  fabricet.  »  Sed  hic  vi- 
detur  Augustinus,  falsum  supponere  in 
suo  simili  inducto  :  species  enim  in  in- 
tellectu  nec  vivit,  nec  vita  est,  sed  acci- 
dens  ipsius  intellectus. 

Item  quaeritur,  Utrum  sint  vita  et   lux    gj^^gj  j 
ratione  intellectus  speculativi,    vel  pra-- 
ctici? 

Videtur  enim,  quod  ratione  speculati- 
vi  :  quia  illius  proprie  est  lux  :  ergo 
curn  ux  conjungatur  cum  vita,  utrum- 
que  referendum  est.  ad  speculativum. 

Sed  contra  hoc  iterum    videtur  esse,  ^^^  contra. 
quod 

1.  Mala  sequuntur  ad  intellectum  specu- 
lativum  m  Deo,  nec  tamen  dicitur,  quod 
sint  vita  in  ipso. 

2.  Praeterea,  Cum  sapientia,  potentia, 
voluntas,  dicunt  ea  quae  exiguuntur  ad 
creandum  creaturam  :  videtur  quod   rcs 


200  D.  ALB.  iMAG.  ORD.  PR^D. 

existcntes  in    causa,   potius    sint   in   ca  cst  irnmortalc  quoddam  et  sine  quicle, 

potcntia,  sapicntia,  volunlas,  quani  vita  ut  vita  qua.'dam  natura  cxistcntibus  om- 

ct  lux.  Si  dicas  sccundum  quod  comniu-  nihus  :    ct   ideo    convcnit  lioc   cssc  se- 

nitcr  dici  consuevil,  quod  potcntia,  sa-  cunduin  rclationcm  ad  causam  omnium, 

picntia,    voluntas,   non    communicantur  sccundum   quod  ipsa    est  causa  creando 

crcaturis    excunlihus,    scd    lux  et  vita  :  ct  disponcudo  pcr  idcas  continuationcm 

lioc  palct  esse  falsum,    quia  non  omnia  totius    naturae   :  non    enim  motum  coeli 

crcata  vivunt  ct  luccnt.  Si  dicas,  quod  nos  poninms   primam  causam   continui- 

ista  communicantur  crcaturis  secundum  talis  csse  ct    diversitatis  specicrum,  scd 

genera  sua  quse  sunt  corporale  et  spiri-  potius  pcrpctuitalcm  Dci  pcr  scicntiam 

tualc  :  quia  corporalia  aliqua  vivunt,  ct  praclicam  causantis  ct  esse  ct  diversita- 

spiritualia  omnia  :  ct  corporalia  aliqua  tem  ct  continuitatcm   iri  ipso  :  et  quoad 

lucent,  et  spiritualia  quffidam.   Contra   :  hoc  ipsc  dicitur  vita  totius  naturae.  Ideo, 

Cum  omnia  dicuntur  esse  in  Dco  vita  ct  ut  dicit  Augustinus  in  libi'o  de  Cimtate 

lux,  non  intclligitur  hoc  sccundum  ge-  Dei,    Philosophi  quidam  vocabant  eum 

nera,  sed  etiam  secundum  species  et  in-  animam  mundi,  motu  ct   rationc   mun- 

dividua  :  cr-go  videtur,  quod  in  spccic  ct  dum  gubernantem   ct  movcntcm  :  licet 

individuo  dcbetpar-ticipar-e  illa.  in    hoc     rcpi-chensibilcs    fuerint,     quod 

Crcalorem  qui  vita  nalurae  cst  (quia  mo- 

Item  quaer-itur,  Si    omnia  sunt  in  Deo  vet  continuc  ct  continct)  animam  ct  non 

vita    et   hix,    utrum   conccdendum    sit,  animae    Crealorem  vocabant.    Pcr  hunc 

quod  omnia  in  Dco  vivunt  etluccnt?  crgo    modum    crcalur-a    in  ipso    dicitur 

1.  Videtur,  quod  sic:  quia  per  se  vita  vita,  quia  cst  idea  motu  et  ratione  mun- 
sempcr  influit  vitam,  et  pcr  sc  lux  scm-  dum  movens  in  continuitatem  generatio- 
per  luccm  :  cum  igitur  in  Deo  non  possit  nis.  Lux  autem  est  quoad  rationcm  idcae, 
csse  nisi  per  se  vita  et  per  se  lux,  vide-  secundum  quod  ctiam  Philosophi  duo 
tur  quod  vivant  et  luceant.  ponebant,  scihcct  quod  moveret  motu, 

2.  Ilem  videtur,  quod  potius  debcant  et  quoad  hoc  convenit  ei  vitam  natui-se 
dici  ens  et  verum  et  honum  in  prima  esse  :  ct  ratione,  et  quoad  hoc  convenit 
causa,  quam  vita  et  lux  :  quia  ens  et  ei  lux.  Crcatura  autem  egrediens  ab  ipso 
bonum  et  verum  et  unum  sunt  de  primis  non  participat  ista  :  quia  non  conveniunt 
participatis  a  Dco  :  vita  autem  ct  lux  secundum  quod  egreditur,  sed  sccundum 
non  gencralitcr  participantur,  cum  dicat  quod  est  in  ratione  manentis  in  ipso,  ut 
Dionysrus  in  libr-o  de  Dicinis  nominibus,  dictum  est. 

quod   vita    non    extenditur  ultra   vitam         Ad  pr\iMUM  crgo  dicendum,  quod  ve- 

plantarum.  rum   est    quod    dicit    Augustinus,    quia 

idea  ar'cae  in  mente  artificis  vita  est  hoc 
modo,  quia  est  movens  et  lux  ad  facien- 

SoLUTio.  Diccndum,  quod  omnia  sunt  dum  arcam  :  nec  est  accidens  idea,  quia 

in  Dco    vita   et  lux,    et    hoc  sccunduin  in   omni   intellcctu    duplex    est  specics, 

proprictatcm  causae,   ct   non  secundum  sciUcct  rci,  ct  speciei.  Intellectus  enim, 

propricfatem  causati  :  convcnit  cnim  hoc  ut  dicit  Pbilosophus,  species  cst  specie- 

creaturae  non  in  se,  sed  secundum  quod  rum,  sicut  manus  organum  organorum  : 

est  in  causa  prima.  Yita  autcm  est  actus  et  hoc  praecipue  vcrum  est  de  agcnle 
et  spir-ilus  continuus  in  quod  est  vel  in  cujus  lumcn  species  est  omnium  intelli- 
corpus.  In  causa  autcm  accipitur  vita,  se-  gibiUum,  quia  per  ipsum  simpUcia  in- 
cundumquodest  actus  continuus,  qui  est  tcUigibiUa  fiunt :  et  haec  species  non  est 
causa  continuilatis  esse,  secundum  quod  accidens,  sed  vita  movens  in  practico 
dixcrunt  Philosophi  de  motu  cocli,  quod     intencctu,   ct  contemplatio    in  specula- 


Solutio. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXV,  F.  201 

\        tivo.  Et  quoad  hoc  verum  dicit  Augu-     lux,  quae  sunt  convenienlia  idece,  ut  di- 


stinus. 

isest.  1.  Ad  id  autem  quod  ultcrius  quseritur, 
dicendum  quod  prima  etproxima  relatio 
creaturse,  ut  vita  et  lux,  est  in  intelle- 
ctum  practicum,  quia  ille  vita  et  lux  ens, 
est  causa  continuitatis  in  tota  natura  per 
hoc  quod  ipsum  est  principium  universi 
esse  creati  :  sed  tamen  etiam  intelligit 
speculative  res  :  sed  hoc  modo  non  pro- 
prie  dicitur  esse  vita  et  lux,  sed  lux  tan- 
tum  potest  dici. 

jject.  1.  Ad  id  autem  quod  objicitur,  dicendum 
quodlux  est  regitiva  operis  in  practico  : 
et  hoc  convenit  ideae  operativse  :  et  ideo 
lux  pertinet  ad  practicum,  sicut  ad  spe- 
culativum. 

)ject.  2.  Ad  ALiuD  dicendum,  quod  potentia, 
sapientia,  et  voluntas,  non  dicunt  id 
quod  p<'oximum  est  exitui  creaturarum  : 
quia  id  quod  proximum  est,  aliquo 
modo  est  ratio  creaturae,  sicut  est  idea  : 
et  ideo  cum  omnis  relatio  semper  sit  in 
proximum  secundum  rationem  creaturse 
relatse  ad  causara,  non  dicuutur  potentia, 
sapientia,  et  voluntas,  sed  potius  vita  et 


ctum  est. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  non  est  Adquaest.z. 
concedendum,  quod  omnia  vivant  et  iu- 
ceant  :  quia  cum  verbaliter  significalur 
vita  et  lux,  tunc  notatur  creatura  ut  sub- 
stantia  a  qua  egreditur  actus  vitse  et 
lucis  :  et  hoc  non  convenit  :  quia  sicut 
jam  dictum  est^  ista  conveniunt  creaturse 
secundum  quod  ipsa  est  idea  creans,  non 
secundum  quod  actu  esse  significatur  : 
nihil  enim  agit  nisi  quod  aclu  est  :  et 
ideo  non  potest  creatura  tunc  dici  vivere 
et  lucere. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  ens  et  bo-  ^d  2. 
num  et  verum  et  unum  efflunt  a  Creato- 
resuper  creaturam  universaliter  :  et  ideo 
non  tantum  conveniunt  creaturse  secun- 
dum  quod  est  in  Creatore  manens,  sed 
etiam  secundum  quod  est  in  seipsa  :  et 
ideo  non  dicunt  sic. 

Prseterea,  Ens  licet  sit  indistinctum, 
tamen  verum,  unum,  etbonum,  quasdam 
dicunt  distinctiones  :  et  quia  creatura  in 
Creatore  non  est  in  esse  distincto,  ideo 
iterum  non  convenit. 


F.  Quod  eadem  ratmie    diciintur  omnia   ei  prsesentia. 

Inde  est  etiam,  quod  omnia  dicunturei  prflcsentiaesse,  non  solum  eaquaj 
sunt,  sedetiam  ea  qucc  prffiterierunt,  eteaqufe  futura  sunt  isecundum  illud, 
Qui  vocal  ea  qiux  non  siint,  tamquam  ea  qiise  sunt '.  Quia,  ut  ait  Augustinus 
in  libro  de  Trinitate  :  Ita  cognoscit  eaqucie  non  sunt,  utea  quae  sunt.  Et  hac 
ratione  omnia  dicuntur  esse  in  eo,  vel  apud  eum,  sive  ei  prresentia  ^  Unde 
Augustinus  super  illum  locum  Psalmi :  Et  pulcliritudo  agri  mecum  est^: 
Ideo,  inquit,  mecum  est,  quia  apud  Deum  nihil  prcneteriit,  nihil  futu- 
rum  est.  Cum  illo  sunt  oiDnia  futura,  et  ei  non  detrahuntur  jam  prsererita. 
Gum  illo  sunt  omnia  cognitione  quadam  ineffabili  sapientige  Dei.  Ecce  hic 


*  Ad  Roraan.  iv,  17. 

2  S.  AuGusTiNUS,  Lib.  V  de  TriniLaLe,  cap.  8. 

^  Psal.  XLix,  H. 


202 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR^D. 


aperit  Aiip:iistiiuis  ex  qua  intelligcnlia  accipicnda  sunl  »  liujusmodi  vcrba, 
omnia  sunt  Deo  proisentia,  in  Dco  sunt  omnia,  vcl  cum  Dco,  vcl  apud 
Dcum,  vcl  in  co  vila  :  quia  incirabilis  omnium  cognitio  iii  eo  est. 


ARTICULUS  XIII. 

An  creatiirse  dicunlur  pulchrx  secun- 
dum  quod  sunt  in  actu  existendi,  vel 
secundum  quod  sunt  in  divina  mente  ? 


essent  a  Deo  tenebrarum.  Quod  aulem 
ila  sit  ut  diclum  est,  accipitur  a  Roc- 
tio  in  libro  de  Consolatione  philosophi^e, 
qui  sic  dicit : 

Tu  cuncta  superno 
Ducis  ab  exemplo,    pulchium   pulchcrrimus 

[ipse 
Mundum  mente   gerens,    similique    imagine 

[formans. 


Solutio. 


Deinde  quoeritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  «  Pulchritudo  agri  mecum  est, 
etc.  » 

Sicut  enim  dicit  TulHus,  Pulchritudo 
consistit  in  commensuratione  :  constat 
autem,  quod  commensurari  et  propor- 
tionari  nonconvenit  creaturae  nisi  in  actu 
existenti :  ergo  non  convenit  ei  secun- 
dum  quod  est  in  mente  Creatoris. 

Ad  hoc  dicendum,  quod  pulchritudo 
dicitur  proportio  exemplaris,  non  ita 
quod  dicam  proportionari  Creatorem 
creaturte,  sed  quia  propriis  unumquod- 
que  exit  rationibus  ideabbus  :  et  ideo  di- 
cuntur  tunc  pulchrae  res  in  Creatore 
propter  remotionem  ab  his  quae  detur- 
pant,  sicut  privationes  du.-e,  scilicet  quia 
est  post  nihil,  et  ideo  vertibilis-  creatura  • 
et  illa  privatio  quas  est  in  materia  et  ma- 
terialitas  et  mutabilitas  et  compositio  : 
ista  enim  omnia  delurpant  esse  crea- 
turae,  et  consequuntur  ex  privatione, 
sicut  diversitates  negationem  consequun- 
tur,  et  diversitatem  compositio,  et  muta- 
bilitas  unius  ad  aliud :  haec  enim  crea- 
tura  nonaccipit  a  Creatore,  sed  incidunt 
in  eam,  ex  eo  quod  educitur  in  esse 
postquam  nihil  fuit.  Unde  etiam  Mani- 
cha^us  non  videns  qualiter  ista  conse- 
quuntur  ex  privaiiono,  po=uit  quod  ista 


ARTICULUS  XIV. 

An  in  Deo  esse  est  in  Dei  cog,nitione 
esse  ?  et,  Quare  sicut  dicuntur  ideas 
plures,  vel  rationes,  non  dicuntur 
scientiie,  vel  sapientise  plures,  vel 
verha  plura  ?  et,  Quomodo  differunt 
paradigma,  exemplaria,  idese^  et  ra- 
tiones  ? 


Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit : 
«  In  Deo  sunt  omnia,  vel  cum  Deo,  vel 
apud  Deum,  vel  in  eo  vita,  etc.  » 

Est  autem  dubium  si  in  Deo  esse,  est 
in  Dei  cognitione  esse,  ut  hic  innuit. 

Item    quaeritur,    Quare    dicuntur  ideae  ousesiiu 
plures  vel  rationes,  et  non  sapientiae,  vel 
scientiae  plures,  vel  plura  verba? 

Item,  Cum  dicam  paradigmata,  et 
exemplaria,  et  ideas,  et  rationes  plures  ? 
Penes  quid  attenditur  differentia  horum 
quantum  ad  nomen  ? 


SoLUTio.  Dicendum,  ut  supra  habitum 
est,  quod  pluraHtas  idearum  vel  ratio- 
num  potius  est  consignificata  per  re- 
spectum  ad  res,  quam  significata  in  hoc 


I 
1 


SoIuU( 


*  Edit.  Joan.  .iUeaume,  sint 


'i 


IN  I  SENTEiNT.  DIST.  XXXV,  F,  ART.  14.  203 

quod  est  idea,  vcl  in  hoc  in  quo  est  idea.  lur  :  ergo  illas  formas   vocat,    quia  foris 

Sapienlia  ergo,  et  ars,   et    scienlia,  cum  manent,  etformantes  sunt.  Spcciesetiam 

magis  se  teneant    ex    parte  sapientis  et  vocantur    quandoque    secundum     quod 

essentiiB   divinoe,    quam    ex  parte  rerurn  referuntur    ad    cognitionem.    Exemplar 

de  quibus  sunt,   quia   sapientia,    ars,  et  autem  est  proprie   ad  cujus   similitudi- 

scientia,    dicunt   habitus  quiescentes  vel  nem  aliquid  lit  per  respectum  ad  ipsum, 

sitos  in  anima  :  patet,  quod  non  possunt  et  non   per    extensionem   super    ipsum  : 

pluraliter   significari.    Et    similiter  ver-  unde    ideae  dicuntur   exemplaria  secun- 

bum    non   dicit   relalionem    nisi  ad  eum  dum  quod  ad  ipsas  in  se  respicit    artifex 

cujus  est  verbum  :  idea  aulem  et  ratio  et  naturae,  quando  formas  naturse  producit. 

exemplar  non  sic  :  et  ideo    consignifica-  /^ea  vero  dicitur  ab  idos  ^   Graece,  quod 

tam  habent  pluralitatem.  sonat  primam  formam,  sicut  hyle  sonat 

primam  materiam  :  et  quia  illae  potentiae 

Ad  aliud  dicendum,  quod  paradigma  sunt  et  foris  manent,    idco  ide;e  per  re- 

dicitur  a   Trapi  quod    est  juxta,  et  '^k.^iio.  spectum  ad  formam  dicuntur.  Ratio  au- 

quod  est  docens,  quasi  docens  per  illud  tem  pertinet  ad  finem  :  quia  a  fine  sumi- 

quod    juxta   est,    sicut  est  forma  ligni  in  tur  nomen  et  ratio  rei,  ut  dicit  Philoso- 

calcei    figura :  et  ideo   quia    extra  sunt  phus.    Et  ideo   per    respectum  ad  finem 

ideae,    dicuntur    paradigmata  :    et   ideo  operis   dicuntur  rationes  ea  quae  sunt  in 

Boetius  vocat  formas  quae  sunt  in   mate-  mente  divina. 
ria,  imagines  illarum_,  quia  imago  imita- 

*  'iSsa,  species,  forma  ['lA,  r]. 


I  >■■  ■  ■■!  I 


201 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PRyED. 


DISTINGTIO   XXXVL 


QiioniOflo    i*cs    suul    iu    Dco? 


A.  Ulnim  concedendum  sit,  omnia  esse  in  Dei  essenlia,  vel  in    eo  per  essentiam  :  ut 
omnia  dicuntur  esse  in  Dei  cognitione  vel  prssscientia  ? 

Solet  hicquoeri,  Cuni  omnia  dicantur  esse  in  Dei  cognitione  seu  pra?- 
scientia,  vel  in  Deo  per  cognilionem,  etejus  cognitio  vel  prffiscienlia  sitdi- 
vina  essentia  :  utrum  concedendum  sit  omnia  esse  in  divina  essenlia,  vel  in 
Deo  per  essentiam  ?  Ad  quod  dicimus,  quia  Dei  cognitio  ejus  ulique  essen- 
tia  est :  et  ejus  pra3scientia,  in  qua  sunlomnia,  ipsius  cognitio  est  :  nec  la- 
men  omnia  qua3  suntin  ejus  praescientia  vel  cognitione,  in  ejus  essentia 
esse  dici  debent.  Si  enim  hoc  diceretur,  intelligerentur  esse  ejusdem  cum 
Deo  essentiffi.  In  Deo  enim  dicitur  esse  per  essentiam,  quod  est  divina  es- 
sentia,  quod  est  Dous.  Ilabet  ergo  Deus  apud  se  in  praescientia  sua,  qua? 
non  habct  in  sui  natura.  Unde  Augustinus  de  verbis  Apostoli  ita  ait,  Ele- 
git  nos...  ante  mundl constitutionem^',  Quis  sufficithoc  explicare?Eliguntur 
qui  non  sunt :  nec  erratqui  elegit,  nec  vane  eligit  \  Eligit  tamen,  et  ha- 
bet  electos  quos  creaturus  est  eligendos  :  quos  habuit  apud  semetipsum 
non  in  natura  sua,  sed  in  pra3scientia  sua.  Nondum  erat  quibus  promitteba- 
tur  :  sed  et  ipsipromissi  sunt,  quibus  promittebatur '  .  Ecce  hic  aperte  dicit 
Deumapud  semetipsum  habere  electos  ante  mundi  constitutionem,  non  in 
naturasua,  sed  in  praiscientia  sua  :  cum  tamen  ejus  pra3scientia  non  aliud 
sit  quam  qua  ejus  natura,  quia  ipsius  praescientia,  ejus  est  notitia.  Potest 
tamen  ad  electos  referri  cum  ait :  In  natura  sua,  id  est,  illorum.  Illos  quip- 
pe  habuitab  ffiterno  apud  se,  non  in  natura  sui,  id  est,  illorum  qui  non- 
dum  erant :  sed  in  sua  praiscientia,  quiaeos  ita  novit  ac  si  essent. 


*  Ad  Ephes.  t,  4. 

*  Kdit.  J.  Alleaumc,  elcrjit. 
^  S.  AcGusTiNus,  Serm.  W. 


TN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVI,  A,  ART.  1. 


203 


DIVISIO  TEXTUS. 


«  Solet  hic  quaeri,  Cum  omnia  dican- 
tur  esse  in  Dei  cognitione,  etc.  » 

Hic  incipit  pars  illa  in  qua  quaeritur, 
Utrum  idein  sit  esse  in  scientia,  quod  in 
essentia  Dei,  vel  in  Deo  ?  Et  ibi  quasritur 
de  diversitate  objectorum  scientiae  di- 
vinae. 

Dividitur  autem  in  tres  partes.  In 
prima  tangit,  qualiter  sit  esse  in  Dei 
scientia,  vel  prsescientia.  In  secunda  tan- 
git,  qualiter  bona  et  mala  a  Deo  sciun- 
tur,  ibi,  B,  «  Post  prsedicta  quseritur, 
etc.  »  In  tertia  vero,  quia  scientia  Dei 
est  causativa  rerum,  ostendit  qualiter 
idem  est  esse  in  Deo  et  in  scientia  Dei, 
quod  esse  ex  ipso  et  per  ipsum  et  in 
ipso  :  et  qualiter  diversum,  ibi,  D, 
«  Proinde  si  diligenter  inspiciamus, 
etc.  » 


ARTIGULUS  I. 

An  omnia  esse  in  Deo,  conveniat  poten- 
tige  vel  sapieniicC  vel  voluntati,  vel 
omnibus  his  ? 


Ad  intellectum  autem  solutionis  Magi- 
stri  quam  ponit  in  primo  capitulo  quod 
continet  primam  partem,  oportet  inqui- 
rere  duo,  scilicet  utrum  omnia  esse  in 
Deo  conveniat  potentiae,  vel  sapientiae, 
vel  voluntati,  vel  omnibus  his  ? 

Secundo,  In  quo  differant  hsec  tria, 
esse  in  Dei  scientia,  et  esse  in  Deo 
cognoscente,  et  esse  in  Deo  ? 

Ad  primum  proceditur  sic  : 

1.  Nihil  est  in  Deo  secundum  naturam 


propriam  nisi  ipse  Deus.  Aut  ergo  re- 
linquitur,  quod  nihil  sit  in  Deo  abso- 
lute^,  aut  quod  secundum  potentiam  in- 
sit :  non  autem  secundum  potentiam 
materiae,  quia  ipse  non  est  materia  ali- 
cujus  :  ergo  secundum  potentiam  causae 
efficientis  inerit  ei  omne  quod  inesse 
dicitur  :  ergo  non  secundum  sapientiam, 
et  voluntatem. 

2.  Itern,  Est  accipere  causam  actu 
agentem,  et  illi  respondet  effectus  in 
actu  :  et  est  accipere  causam  potentem 
agere,  et  illi  respondet  posse  fieri  cau- 
satum.  Cum  igitur  ab  aeterno  res  fuerint 
in  Deo,  non  secundum  actuale  esse, 
sed  secundum  hoc  quod  poterant  fieri, 
fuerunt  in  Deo  :  sed  illi  respondet  po- 
tentia  causae  :  ergo  quoad  potentiam  res 
in  Deo  sunt,  ut  videtur. 

Sed  contra  videtur,  quod  quoad  sa- 
pientiam  :  quia 

1.  Res  in  Deo  sunt  per  ideam  et  ra- 
tiones  :  ideae  autem  et  rationes  ad  sa- 
pientiam  et  intellectum  ordinantur  :  er- 
go  res  sunt  in  Deo  secundum  sapien- 
tiam. 

2.  Item,  Augustinussupra  *  dixit,  quod 
Filius  est  verbum  Patris,  et  ars  plena 
rationum  omnium  viventium.  Cum  igi- 
tur  rationes  vivae  et  quee  vita  sunt  et 
lux,  ordinem  habeant  ad  intellectum 
et  ad  sapientiam,  videtur  quod  res  sint 
in  Deo  quoad  sapientiam. 

3.  Item,  hoc  videtur  ex  intentione 
Magistri  :  quia  hic  in  tractatu  de  scientia 
divina^  ipse  determinat  qualiter  res  sunt 
in  Deo  :  ergo  videtur,  quod  gratia  scien- 
tiae  sint  in  Deo. 

Sed  videtur  iterum,  quod  ratione 
voluntatis  : 

1.  Dicit  enim  Damascenus,  quod  crea- 
tio  est  opus  voluntatis  :  cum  igitur 
ilhus  sit  producere  creaturam,  in  quo 
ipsa  est  creatura,  videtur  quod  creatu- 
ra  sit  in  voluntate. 


'  Cf.  Supra,  Dist,  XXXI. 


200 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR.™. 


2.  Item,  In  omni  motu  volimtario 
et  operc  principium  esl  voluntas  :  cum 
igitur  res  sinl  in  Dco  sicut  in  suo  prin- 
cipio,  videlur  quod  magis  sint  in  Deo 
ratione  voluntatis,  quam  sapientiae,  vel 
potenticE. 

Soiutio.  SoLUTio.  Dicendum,  quod  cum  rcs 
sint  in  Deo  vita,  et  lux,  et  hoc  ratio- 
ne  intellectus  practici,  necessario  sup- 
ponuntur  tria,  scilicet  scientia  operabi- 
lium,  et  potentia  ordinata  ad  opus,  et 
voluntas  operis.  Et  ideo  dicondum,  quod 
proprie  loquendo  res  sunt  in  Deo  scien- 
te,  potente,  et  volente  productionem 
earum  :  formalem  tamen  respectum  non 
ponunt  nisi  ad  scientiam  :  et  ideo  Ma- 
gister  innuit,  quod  sunt  in  Deo  quoad 
scientiam.  Sunt  enim  tria  in  re  secun- 
dum  quod  exit  ab  artilice,  scilicet  ope- 
ratio  sive  productio  rei,  et  esse,  et 
ratio  rei  opcratse  vel  operandae.  Et  cum 
res  quoad  operationem  referatur  in  ar- 
tificem,  refertur  tunc  proximus  secun- 
dum  rationem  ad  polentiam,  et  quoad 
esse  rei  proxime  refertur  ad  volunta- 
tem  quae  contentiva  est  esse  et  daliva, 
quia  ut  dicit  Dionysius  in  libro  de 
Divinis  nominibiis  :  lionum  est  dilTusi- 
vum  sui  et  esse  *.  Si  autem  conside- 
ratur  quoad  rationem,  tunc  ipsum  est 
exemplatum  ab  arte  artificis,  et  relatio 
ejus  erit  ad  sapienliam.  Magister  ergo 
videns,  quod  operatio  rei  et  esse  nec 
sunt  in  Deo,  nec  ab  seterno,  sed  ra- 
tio  tantum  :  dicit  in  Dco  esse  res  quoad 
sapientiam,  quae  respondet  rationi  rei. 
Si  tamen  totum  consideretur  quod  exi- 
gitur  ad  rei  productionem,  et  esse,  et 
rationem,  tunc  res  sunt  in  Deo  cogno- 
scente,  et  potente,  et  volente  :  et  sic  pla- 
num  est  respondere  objectis  salvando 
intentionem  Magistri. 

^^  ^'  Ad  PRiMUM  ergo  dicendum,   quod  cum 

dicimus  Deum  non  actu  agere,  sed  po- 
tentia  ab  eeterno,  non  intelligitur  de 
potentia  quae  dividitur  contra   scientiam 


et  voluntatem,  sed   de  potentia  in    com- 
muni  :  et  ideo  illa  o])jectio  soluta  est. 

Ad  ALiuD    dicendum,    quod    potentia    Ad 
respondet  ei   quod  potest  esse  quantum 
ad  fieri  rei  :  sed  non  quoad  rationem  se- 
cundum  quain    creatura  fuit  ab  ffiterno 
in  Creatore. 

Ad  ea  quae  objiciunlur  de  sapicntia, 
concedendum  est. 

Ad  id  quod  objicltur  de  voluntate, 
dicendum  quod  volunlas  secundum  ra- 
tionem  intelligendi,  primus  motor  est  : 
non  tamen  in  ipsa  voluntate  est  ratio 
operis  secundum  quam  creatura  dicitur 
esse  in  Deo.  Unde  Damascenus  intendit, 
quod  creatio  sit  opus  voluntatis,  ad 
quam  movet  voluntas,  et  non  natura 
sicut  ad  generationem  Filii. 

Ad  ALiuD  dicendum  eodem  modo, 
quod  creatura  potest  referri  ad  volun- 
tatem  sicut  ad  principium  motivum  ad 
hoc  ut  educatur  et  sit :  sed  non  sicut 
ad  id  in  quo  sit  proprie  ratio  exem- 
plaris  creaturae. 


ARTICULUS  II. 

An  idem  sit  esse  in  Deo  cognosccnte,  et 
ejus  scientia  ? 


Secundo  quaeritur,  Utrum  idem  sit 
esse  in  Deo,  et  in  Deo  cognoscente,  et 
in  scientia : 

Videtur  autem  quod  sic  :  quia  (ut 
volunt   omnes    Philosophi) 

1.  Scientia  nihil  aliud  est  quam  assi- 
milatio  scientis  ad  rem  scitam  per  ratio- 
nem  sciti  et  speciem  :  ergo  nihil  est  in 
scientia  Dei,  cujus  ratio  non  sit  in  Deo 
sciente  :  et  hoc  est  esse  in  Deo  :  ergo 
haec  tria  idem  sunt,  scilicet  esse  in  scien- 
tia  Dei,  et  in   Deo   sciente,  et  in  Deo. 


*  S.  DioNYSius,  Lib.    de   Divinis   nominibus,      cap.  4. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVI,  A,  ART.  2. 


207 


2.  Item,  Dicit  Augustinus  in  libro  XV 
de  Trinitate  quod  nosse  est  notitiam 
rei  apud  se  tenere  :  ergo  a  simili  scire 
est  scientiam  rei  apud  se  tenere  :  sed 
idem  est  esse  in  scientia  Dei,  quod 
Deum  scire  rem  aliquam  :  sicut  idem 
est  esse  in  scienlia  mea,  quod  me  scire 
rem  aliquam  :  ergo  esse  in  scientia, 
est  notitiam  rei  apud  se  habere  :  sed 
cujuscumque  notitia  est  apud  scientem, 
illud  secundum  illam  notitiam  est  in 
sciente  :  ergo  idem  sunt  heec  duo,  esse 
in  scientia,  et  esse  in  sciente  :  ergo  idem 
sunt  si  referantur  ad  Deum  ut  dica- 
tur  esse  in  scientia  Dei,  et  esse  in  Deo 
sciente. 

3.  Item,  Nihil  est  esse  in  Deo,  nisi  ra- 
tionem  notitise  rei  esse  in  ipso  :  et  hoc 
fuit  esse  in  sciente  :  ergo  idem  est  etiam 
tertium  cum  ilhs  duobus. 

contra.         Sed    CONTRA  : 

1.  Mala  sunt  in  scientiaDei,  ut  hic  in 
Littera  dicitur  :  non  tamen  sunt  in  Deo  : 
ergo  non  est  idem  esse  in  Deo,  et  in 
scientia  Dei  esse. 

2.  Item,  Quidquid  quocumque  mo- 
do  habet  rationem  in  sciente  specuhi- 
tive  vel  practice,  hoc  est  in  sciente  : 
sed  non  sunt  in  Deo  (ut  habetur  in  fine 
istius  distinctionis)  nisi  quorum  est  au- 
ctor :  ergo  non  est  idem  esse  in  Deo, 
quod  esse  in  Deo  cognoscente  :  quia 
non  omnia  quse  speculative  scit,  ope- 
rabitur  Deus,  vel  erit  eorum  auctor. 

lutio.  SoLUTio.  Dicendum,  quod  hsec  tria 
se  habent  sicut  superius  et  inferius  : 
quia  quaecumque  sunt  in  Deo,  sunt  in 
Deo  cognoscente,  et  in  scientia  Dei  : 
sed  non  convertitur.  Dicuntur  enim  pro« 
prie  esse  in  Deo,  quae  sunt  in  eo  vita  et 
lux,  eo  modo  quo  supra  expositum  est  : 
sed  in  Deo  cognoscente  sunt  quae  specu- 
lative  vel  practice  scit.  In  scientia  au- 
tem  suasunt  quae  per  se  vel  per  accidens 
scit,  sicut  mala  quae  cognoscit,  ut  dicit 
Augustinus,  quia  ea  in  se  non  invenit  : 
et  quia  ab  arte  quae  ipse  est,  defor- 
mantur. 


Ad  PRiMUM  ergo  dicendum,  quod  Ad  i. 
scientia  rei  est  duobus  modis,  sciHcet 
ejus  quod  est  per  se  scitum  :  et  de  hoc 
verum  est  quod  objicit.  Est  etiam  sci- 
tum  per  accidens,  ut  privatio,  et  illi 
nonest  assimilatio,  sed  cognoscitur  per 
suum  oppositum  :  sicut  dicit  Philoso- 
phus,  quod  rectum  est  judex  sui  et 
obhqui  :  rectum  recto  cognoscimus  et 
ipsum  obhquum  :  et  ideo  non  est  idem 
omnino  esse  in  scientia  quocumque 
modo,  et  esse  in  Deo  sciente  :  quia  ad 
esse  in  scientia  non  exigitur  assimilatio 
scibihs  ad  scientem,  sed  ad  esse  in  scien- 
te  exigitur. 

Ad  m  autem  quod  ultcrius  objicitur,  Ad  2. 
quod  ea  sunt  in  Deo,  quorum  rationes 
sunt  in  sciente  :  dicendum,  quod  non 
est  verum  :  sed  potius  ea  sunt  in  ipso, 
quorum  ipse  causa  operativa  est.  Non 
autem  omnia  operatur  quorum  habet 
scientiam  :  quia  multorum  aeternorum 
habet  scientiam  quae  non  operatur,  et 
multorum  habet  scientiam  quae  num- 
quam  operabitur,  ita  ut  multitudo  ad 
attributa  referatur  :  liaec  enim  si  dican- 
tur  esse  in  Deo,  erit  aequivoce  modus 
ad  esse  creaturam  in  Deo,  ut  patet  per 
se  cuihbet. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  nosse  est  Ad  3. 
apud  se  notitiam  tenere  quocumque  mo- 
do  vel  per  se,  vel  per  ahud  :  et  ideo  non 
sequitur  quod  postea  infertur,  quodihius 
ratio  sit  in  ipso  quod  novit  :  quia  quan- 
doque  non  habet  rationem,  sed  per  op- 
positum  cognoscitur  :  et  ideo  Deus 
bene  scit  mala,  et  sunt  in  sua  scientia 
mala  :  non  tamen  videtur  conceden- 
dum,  quod  sint  in  ipso  cognoscente,  vel 
in  ipso. 


208                                  D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR^D. 

Prsetcrca,    Ifocrcsis  ost    dicorc,    quod 

Dcus  sit  ratio   omnium  :   quia  ratio  rci 

aliquid  est  de  re.  Undc  Dcus   sccundum 

ARTICULUS  IH.  ^^^^    aliquid    esset  de    omnibus,     (juod 

falsum   est  :    ergo  non    sic     intclligitur 

A)t   Deus  scil  ct  cngnoscit  uno,  vel plu-  ratio    omnium,  quod   ipsum   quo    intcl- 

rihus?  ligit,  sit  ratio  omnium. 

3.  Si  igitur  sic  accipiatur,  quodin  ipso 

cst  ratio  omnium,  Contra;  lUaratio  om- 

Deinde  qua?ritur  dc    hoc    quod  dicit,  nium,  aut  est  una,  aut  est  multae.  Si  mul- 

ibi,  A,  «  Elegit  nos  ante    mundi  con-  tae  :  tunc  itcrum  liabco  proposilum,  quod 

stilutionem.  »  non  intelligit  illo  uno  omnia  vcl  plura, 

IIoc   enim  videlur    importarc  in  ipso  scd  potius  illis  multis  rationibus.    Si  au- 

rerum    distinctioncm  ct    multitudincm  :  tcm  est  una,    scquitur  idcm  impossibile 

et   ideo    quiercnda    est   hic    gravissima  quod  prius,  quod    una    aliqua  sit  ralio 

qutestio,  de  qua   ferc  haesilavcrunt  om-  omnium,  quod  non  conccdit   ahquis  sa- 

nes  antiqui  Philosophi  contra  intellcctum  piens. 

divinum.    Cum   enim  elcctio  sit    clcctio  Si  autem  dicas,   quod  ipsum   quo  in- 

aliquorum   ex    aliis,    vidcntur  esse    di-  tclligit,    est    unum    quidcm   in  se,   sed 

versa  in  intellectu  divino  :  et  ideo  quse-  rclatione  plura,  ut  supra  dictum    est  de 

rendum  est,  Utrum   ipse  uno    vel   plu-  pluralitate  idearum.    Contra  :    Cum  igi- 

ribus  scit  ?  et  si   ipsc  scit  uno,  Ulrum  tur  ab  aeterno  Deus  illo    uno    intelligat, 

ipse    unum  tantum  vel    plura    scit  ?    et  ab   ceterno  stabit  talis  relatio  :  ergo  ne- 

si  ipse  scit  plura,  Utrum  intellectus  suus  ccsse  aliquo  modo  ab  aeterno  esse  extrcma 

transit  super  illa  plura  vel  non  ?  rationis.  Extrema  autem  illarum  relatio- 

Alios  autcm   articulos   istius    quaestio-  num  :   aut  sunt    rcs   in   potentia    causae 

nis,     scilicct   utrum     sciat    particularia,  efficientis  existcntes,  aut  in    propriis  for- 

vel  infmita,  et  universalia,  et  composila,  mis  existcntcs.  Si  primo  modo.  Contra  : 

infra  propriis  locis  ponemus.  Sccundum  illam   potentiam  res  sunt  in- 

distinctae  :   ergo  relatio  ad  eas  sic    exi- 

Ad  primum  horum  proceditur  sic  :  stentes,  est  relatio  ad  indistinctum  :  ergo 

1.  Unum  in  ratione  uniusnon  estprin-  non  causabit  dislinctam  rei  cognitio- 
cipium  cognoscendi  nisi  unum  :  ergo  nem  :  ergo  Deus  non  novit  res  dislin- 
si  Deus  scit  uno,  videtur  quod  non  sciat  ctc,  scd  in  potentia  causae  tantum,  quod 
nisi  unum,  quod  falsum  esse  infra  pro-  cst  crror,  quia  sic  csset  impcrfectissima 
babitur.  scicntia  sua.  Si   autcm    ab    aeterno   sunt 

2.  Si  forte  dicas,  quod  illud  unum  est  in  propriis  formis,  ad  quas  fit  rclatio  : 
ratio  multorum  et  omnium  :  crgo  fal-  hoc  non  polest  esse  nisi  altero  duorum 
sum  est,  quod  sciat  uno  et  in  ratione  modorum,  scilicet  aut  quod  sint  res  in 
unius  :  scd  scit  unum  uno  quod  cst  in  natura  ab  aeterno  :  et  hoc  esse  non 
ratione  plurium.  Sed  contra  :  Illa  ratio  potest  secundum  fidem  Catholicam  : 
quoe  est  ratio  plurium  :  aut  ita  intelli-  quia  sic  mundum  fuisse  ab  aeterno  fuis- 
gilur,  quod  ipum  idem  sit  ratio  omnium  :  set  verum  :  aut  quod  formae  rerum  sint 
aut  quod  in  ipso  est  ratio  omnium.  Si  sine  rebus  ipsis  ad  quas  fit  respectus 
primo  modo  :  tunc  illud  quo  intelligit,  ipsc  :  et  tunc  cum  non  possint  esse  nisi 
est  ratio  omnium  :  ergo  unum  ct  idem  in  Deo,  nec  ad  ipsas  possunt  plures  csse 
est  ratio  omnium,  quod  non  est  intel-  relationes  nisi  plurcs  sint,  sequuntur 
ligibile,  quia  omnia  quae  sunt,  sunt  di-  tria  inconvenientia  :  quorum  unum  est, 
stantium  valde  rationum.  quod  formae  rerum  sint  in  Deo,    et  non 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVI,  A,  ART.  3.  209 

sunt  illud  medium    quo    cognoscuntur  a  possibile  est    centro  convenire  :  ergo  si- 

Deo.    Secundum  est,  quod  pluralitas  sit  mile  inductum  nihil  valet,  ut  videtur. 
in    Deo  prceter  pluralilatem  respectuum.  7.  Item  videtur,  quod  nihil   prohibet 

Tertium    est,    quod   ideae    rerum  sint  in  intellectum  divinum  esse  quidem  unum, 

Deo  ut  cognitae,  et  inter    ideas    et    cog-  et  non  tamen  intelligere  uno  :  ita  scilicet, 

noscentem  sit   aliquid  medium  quo   co-  quod  in  ipso  resultent  omnium  rationes, 

gnoscat  Deus,  quod    per    relationem  ad  et  sint  in  eo  :  sicut  nos  videmus,  quodin 

ideas  multiplicetur  in  rebus.  Ergo    vide-  speculo  resultant  imagines  rerum  diver- 

tur  impossibile  esse,   quod  Deuscogno-  sarum,  et   ipsum   speculum   nuUam  per 

scat  uno,  quod  sit  in  ratione  multorum  :  hoc  recipit  multitudinem  aut    coniposi- 

nec    iterum   cognoscit    uno    in    ratione  tionem  :  ergo  videtur,  quod  sine  ratione 

unius  :   ergo  nullo  modo    cognoscit  uno.  ponatur,  quod  intelligit  uno. 

4.  Item,  Aliud  est  cognoscere  quia  est  Si  propter  hoc  dicatur,  quod  intelligit 
res,  et  aliud  quid  est  res  :  sicut  alia  est  pluribus,  et  non  uno.  Contra  :  Plura  in 
qusestio  quia,  et  alia  quaestio  qidd.  Aut  uno  intellectu  non  possunt  intelligi  esse 
ergo  Deus  ab  aeterno  cognoscit  quid  est  sine  diversitate  ab  ipso  intellectu,  et  sine 
res,  aut  non.  Si  non,etmodo  cognoscit:  compositione.  Si  ergo  Deus  intelligit 
ergo  videtur  sua  scientia  accepta  esse  a  pluribus,  ipse  habet  in  se,  et  ase  diversa, 
rebus,  quod  absurdum  est  apud  omnes  et  in  suo  intellectu  inducentia  composi- 
etiam  gentiles  Philosophos.  Si  autem  ab  tionem.  Probatur  autem  prima  per  pro- 
seterno  cognoscit  quidest  res,  et  hocnon  positionem  per  se  notam,  quod  quaecum- 
scitur  nisi  propria  ratione  rei  scitse,  ipse  que  inter  se  diversa  sunt  nulli  uni  sunt 
habet  pcnes  se  propriam  rei  rationem  :  eadem  :  si  ergo  plura  qua  sunt  in  intel- 
sed  proprise  rerum  rationes  sunt  multae  :  lcctu  divino,  diversa  sunt  et  plura,  non 
ergo  ipse  non  scit  uno,  sed  multis,  utvi-  sunt  idem  cum  ipso  intellectu  primi,  id 
detur.  est,  Dei,  et  faciunt  in  ipso  compositio- 

5.  Nec  poteris  hic  evadere  ut  quidam  nem,  quod  est  absurdura. 

evadere  volunt,  quod  tu  dicas,  quod  ipse  8.  Si  forte  velis  dicere,  quod  istce  ra- 

sciendo   se  esse   principium   omnium   et  tiones  procedunt,  ac  si  ipse  intelligat  alio, 

singulorum    scit    omnia  :  sciendo    enim  cum    nullo    nisi  seipso  intelligat.   Unde 

principium  efliciens   rci,  adhuc  possum  nihil   est  quaerere,  uti-um  ipse  inteiligat 

ignorare  propriam  rei  rationem  :  quia  il-  uno,    vel  pluribus  ?  quia  nec    uno,   nec 

la  non  accipitur  ab  efficiente,  cum  efli-  pluribus  :   quia  intelligit   seipso  :  et  non 

ciensnihil  sit  de  esse  rei,  et  ratio  propria  est   in  eo   aliquid   mcdium   intelligendi. 

dicat  esse  rei.  Unde  ipse  potest  sic  scien-  Contra  :  Puncto  quocumque  signato  in 

do  se,  scire  remfore  :  sed  non  poterit  ha-  linea  contingit  uti  ut  duobus,  scilicet  ut 

bererei  propriam  notitiam  ex  illo.  principio,  et  ut  line.  Deus  ergo  cum  sit 

6.  Item,  Non  videntur  valere  similia  simplex,  aut  ita  intelligit  ut  utatur  se  ut 
inducta  a  Sanctis.  Ponamus  enim  cen-  uno,  aut  ut  duobus.  Si  ut  uno  :  aut  hoc 
trum  in  circulo  habere  rationem  princi-  est  intclligens  tantum,  aut  quo  intelligit 
pii  ad  circumferentiam  totam,  et  ad  om-  tantum,  aut  intelleclum  tantum  :  et  quod- 
nes  lineas  egredientcs  ad  quodlibet  pun-  cumque  detur,  erit  in  intellectu  ejus 
ctum  :  per  hoc  adhuc  non  habes,  quod  privatio  aliorum  duorum.  Si  enim  utitur 
centrum  sciat  quid  est  circumferentia  in  se  sicut  est  intellectus  consideratus  in  se, 
propria  ratione,  vel  quid  sint  lineae  :  sed  tunc  non  intelligit  nisi  in  potenlia,  et  sic 
sciet  tantum  lineas  esse  et  circumferen-  erit  (ut  dicit  Philosophus)  sicut  si  dormi- 
tiam,  sed  nesciet  quid  sunt,  nisi  ipsum  in  ret,  quia  dormiens  inlelligit  in  potentia  : 
se  habeat  rationes  circumferentiae  el  li-  et  non  erit  nobilissimum.  Si  autem  ut 
nearum  proprias  :  quorum  utrumque  im-  quo  inteliigit,    hoc  nihil    est  :  quia  quo 

XXVI  14 


210 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR/ED. 


Solulio. 


intelli};it,  non  conlin|;iL  acci|)(MC  ut  in 
so  lanlum,  sod  in  relalionc  ad  intelligcn- 
lem  el  inlellectutn.  Idem  soquitur  si  uti- 
tur  so  ut  quod  inlelligil,  quia  lunc  inlel- 
ligil  alia. 

Ilem,  Cum  dico,  Deus  intcUi^ilseipso, 
il)i  nccessario  Iria  signilicantnrsccundum 
ralioncm  intelligenliaj  :  aliter  cnim  si- 
gnilicatur  tnnc  ut  supponens  verbo,  et 
alilcr  per  ablativum  se,  ot  alitcr  ut  in 
quod  transit  actus  intolligendi  :  orgo  in 
divino  intollectu  accipilur  mcdium  intel- 
ligcndi  secundum  ralionem  :  et  lioc  sivc 
sil  idcm,  sivo  divcrsum,  tenenl  dc  ipso 
supcrius  inductaj  rationes.  Videlur  au- 
lom,  quod  illud  necossario  sitdiversum  : 
numquam  enim  materiacoincidit  in  idem 
cuni  efficiente,  cl  forma  :  cum  igitur  in- 
tellectus  ipse  ad  id  quo  intelligit,  sit  sicut 
materia  ad  perfectionem,  videtur  quod 
numquam  sit  idem  illi  :  orgo  si  ost  in 
Deo  aliquid  quo  intclligit,  non  crit  idcm 
cum  intcllcctu  suo,  ut  vidclur. 

Ilom,  lliEC  fuit  causaquare  Pliilosophi 
coacti  sunt  ponere  intellcctum  agcnlem  : 
quia  non  potcst  idem  csse  intoUoctus,  et 
quo  intelligil,  nibil  enim  agitseipsum  ad 
porfcctionem  :  ergo  vidctur,  quod  quo 
intelligit  Deus,  non  sit  idom  cum  iutelic- 
ctu  suo. 


SoLUTio.  Sine  prcojudicio  dicendum, 
quod  Dcus  intclligit  sei^^so,  proul  ipso 
est  spocies,  et  idca  onmis  intclligibilis,  ct 
omnis  ratio  cogniti  et  lux.  Et  boc  sic 
probatur  :  In  nobis  est  duplex  inlcllcctus, 
scilicot  agens,  ct  possibilis,  ot  teitius  fit 
cum  possibilis  ducitur  in  actum.  Si  au- 
tem  quaeram,  Quid  educit  eum  ?  Tu  dices, 
quod  agens.  Et  si  qua^ram,  Per  quid 
cducit  ?  Tu  dices,  quod  per  speciem  rei. 
Si  vero  quajram,  Quid  facit  speciem  rei 
esse  in  ratione  simplicis,  et  abstracti,  ct 
intelligibiiis  ?  Tu  dices,  quod  lumen  agcn- 
tis  :  sicut  lumon  solis  agit  colores  ad  vi- 
sum  :  ergo  relinquitur,  quod  lumen  in- 
tollccLus  agentis  sit  actus  omnis  intclligi- 
bilis  :  sicut  lumen  solis,  actus  omnis  colo- 


ris.  Ponamus  ergo  lunion  inLelloctus 
agentis  essc  infinita;  virlutis  :  tunc  sequi- 
tur,  (juod  nuUo  sumpto  sibi  perficiot  pos- 
sibilem  in  omni  acLu  intoUigibilium,  ot 
priBterquam  quod  accipiat  aliquam  spe- 
ciem  qua  perficiat  ipsum  :  quia  ipse  agens 
lunc  in  possibili,  agens  erit  speciem  se- 
cundum  idquodest,  et  aclum  simplicita- 
tis  et  intelligibilitaLis  in  ipso.  Sic  aulem 
intelloctum  divinum  ponimus,  non  solum 
agontom  in  robus  aliquid,  ulformam,  sed 
ai!:cntem  rcs  insas  secundum  substan- 
tiam  :  crgo  ipsc  est  specics  omnis  rei  :  ot 
ita  so  cognoscondo,  cognoscet  omne  quod 
est,  ut  dicunt  sancti. 

DicENDUM  ergo  ad  quaestionem  primam, 
quod  ipse  cognoscit  uno  tantum  quod  est 
ipsc,  et  i[)sum  csL  raLio  et  species  idcalis 
omnium.  Unde  bene  concedo,  quod  ip- 
sum  est  ratio  multorum. 

Ad  id  autom  quod  contra  objicitur^  di- 
ccndum  quod  nihil  prohibet  ununi  uno 
modo  ad  oinnia  se  luibens,  licet  non  uno 
modo  omnia  se  habcant  ad  ipsum,  esse 
rationcm  omnia  cognosccndi  :  sed  non 
cst  una  ratio  omnium,  dicens  quid  res  est: 
ct  lioc  non  est  negaLivo  :  quia  nos  po- 
nimus,  quod  Deus  est  inmiodiatus  per 
ossentiam,  pra^scnLiam,  ol  potentiam,  roi, 
et  omni  parLi  rci.  IIoc  aulem  quod  obji- 
citur,  quod  non  sit  ratio  quod  (|uid  erat 
esse  demonstrans,  bene  concedo,  et  dico, 
quod  mulLiludo  cst  per  roIaLioncm,  ut 
supra  supposiLum  osL. 

Ad  id  quod  objiciLur  in  contrarium, 
dicendum  quod  non  oporLeL,  quod  oxtre- 
ma  relationis  sint  acLu  :  alitcr  enim  est 
de  rolationc  significata  in  eo  quod  est  se- 
cundum  raLionem  tanLum,  ot  aliter  estde 
rolaliono  ejus  quod  est  in  natura.  Si  enim 
dico,Istasunt  contradictoria,  impossibile 
est  quod  relatio  ponatur  inter  extrema 
entia  apud  naturam,  quia  alterum  con- 
tradictoriorum  est  non  ens.  Similiter 
cum  dico,]Iaec  estratio  cognoscendi,  po- 
nit  ratio  relationem  ad  id  quod  est,  vcl 
fuit,  vel  erit  :  et  ideo  non  oportet,  quod 
illa  ratio  relationis  ponatur  circa  exi- 
stens,  nisi  in  potentia  ordinata  ad  produ- 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVI,  A,  ART.  3. 


211 


ctionem  rerum  in  futuro  :  et  illa  bene  est 
in  Deo. 
bject.  Ad  hoc  quod  objicitur,  quod  illa  po- 
tentia  est  indistincta  :  dicendum,  quod 
verum  est,  quod  res  non  sunt  distincte 
existentes  in  potenlia  :  quia  non  distin- 
guuntur  nisi  propriis  :  sed  sicut  ratio 
distinguitur,  ita  et  potentia,  scilicet  ad 
futurum  et  hoc  et  illud,  cujus  ratio  est 
Deus  :  et  hoc  non  cogit,  quod  hoc  el  il- 
lud  sit,  nisi  secundum  potentiam  futuri  : 
quia  non  est  in  Deo  potentia  tantum, 
sed  potentia  hujus  et  illius  quae  sunt  fu- 
tura  ad  quse  est  ab  eeterno  relatio  ideee, 
eo  quod  Deus  ea  pnTvidit  in  se,  secun- 
dum  quod  ipse  est  ratio  earum  rerum 
quas  facturus  erat  :  et  hoc  non  facit  sub- 
stantialiter  esse  distinctas  res,  sed  distin- 
ctas  in  cognitione  tantum,  ex  eo  quod 
ratio  cognitionis  refertur  ad  eas. 

Ad  hoc  autem  quod  objicitur  contra 
hoc  quod  non  intelligit  multis,  bene  con- 
cedo  :  sed  intelligit  uno  relato  ad  multa 
quse  sunt  secundum  quid,  scilicet  secun- 
dum  potentiam  et  praevisionem,  ut  dic- 
tum  est. 
4.  Ad  hoc  quod  objicitur,   quod  aliud  est 

scire  quia  res  est,  vel  quia  futura  est  :  et 
aliud  scire  quid  est  res  :  dicendum,  quod 
Deus  scit  utrumque  :  nec  tamen  est  ratio 
quae  dicat  quid  est  res  :  quia  ipse  est  ut 
paradigma,  penes  quod  exemplatur  quid 
est  esse  rei  :  et  ideo  ipso  cognoscitur  quid 
est  res,  sicut  per  rei  formam,  et  diflinitio- 
nem,  et  certius  pro  tanto  :  quia  ipse  est 
magis  intinrms  rei  quam  etiam  forma  sit 
intima  formato  :  non  enim  habet  tantum 
relationem  ad  rem  ut  efficiens,  sed  sicut 
efficiens,  et  paradigma,  et  fmis  :  et  sic 
ipse  est  principium  efficiens  cognoscendi 
quamlibet  rem. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  verum  qui- 
dem  est,  quod  sciendo  se  esse  efficientem, 
non  est  sufficiens  ralio  quare  sciat  rem  : 
sed  sciendo  se  esse  efficiens,  et  exemplar, 
et  finem  :  ab  his  enim  sumitur  omnis  ra- 
tio  cognoscendi,  quia  ipse  non  est  ma- 
teria  :  et  a  materia  nulla  est  ratio  cogno- 
scendi,  nisi  accipiatur  cum  forma  :  etsic 


patet,  quod  bene  dicunt  illi  qui  dicunt, 
quod  sciendo  se  esseprincipium  omnium 
scit  omnia. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  nullum  si-  A.d  6. 
mile  in  toto  potest  repraesentare  divina. 
Unde  simiie  inductum  aDionysio,  reprae- 
sentat  secundum  partem  :  sed  per  emi- 
nentiam  referendum  est  ad  Creatorem  : 
quia  et  principium  ct  ratio  et  finis  est 
omnium  quae  sunt  ab  ipso. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  non  potest  Ad  7. 
divinus  intellectus  sic  poni  in  quo  resul- 
tent  res  diversae  ut  in  speculo  :  quia  in 
speculo  ad  hoc  quod  resultent  in  eo,  di- 
versa  exiguntur,  ad  minus  quatuor  : 
quorum  unum  est  reccptibilitas,  et  illa 
est  avitro  vel  mctallo  posito  terso  in  quo 
fit  aequahs  superficies  et  lenis.  Aliud  est 
quod  ipsum  sit  terminatum  sicut  vitrum 
exstinctum  plumbo  in  altera  superficie, 
et  metallum  vel  lapis  ex  mixto  terrestri 
solido  et  spisso.  Tertium  autem  est  pro- 
cessus  luminis  in  ipsum  :  quia  aliter  non 
imprimeretur  forma  secundumnaturales, 
vel  non  reflecteretur  radius  secundum 
perspectivos.  Quartum  autem  est  oppo- 
sitio  directa  et  proportionalis  speculi  ad 
id  quod  imprimitur.  Unde  patet,  quod 
compositio  multiplicabilis  est  in  speculo, 
nulla  autem  in  Deo  :  unde  non  potestsic 
poni. 

Ad  m  quod  ulterius  quaeritur,    dicen-      Ad  8. 
dum   quod    intelligit    seipso  :   sed  bene 
concedo,  quod  estin  ratione  duplici,  sci- 
licet  intelligentis,    et   ejus   quo  intelligit 
quasi  formaliter. 

Ad  id  autem  quod  objicitur,  quod  quo 
fit  intelligere  non  est  idem  cum  intelle- 
ctu  :  dicendum  quod  hoc  necessario  con- 
cludit  quoad  intellectum  possibilem.  In 
Deo  autem  nulhim  talem  ponimus,  sed 
universaliter  agentem  :  et  ideo  seipso 
intelligit  :  ipse  enim  intelligit  ut  agens, 
et  in  se  intelHgit  ut  est  species  exempla- 
ris  omnium  rerum. 

Et  per  hoc  patet  solutio  ad  totum. 


212 


D.  ALR.  MAG.  ORD.  PR.I^D. 


ARTICULUS   IV. 

itrum  Deus  intelligdt   unMn    ta)itum, 
vel  plura,  vcl  omnia  ? 


Secundo  qu.Trilur,  l^lrum  ipsc  intcUi- 
gat  unum  tauluni,  vcl  [)lui'a,  vel  omnia? 

>'i(i(.'tur  autcm,  quod  unum  lantum  : 
quia 

1.  Non  intclligit  nisi  se,  ut  dicunt 
Sancli  :  cum  igitur  ipsc  non  sit  plura, 
vidctur  quod  non  intellifjat  plura. 

2.  Item,  Si  intelligit  multa,  ipsc  erit 
ratio  multorum  aut  sufficiens,  aut  non 
sufficiens.  Si  sufficicns  :  ergo  potest  esse 
mcdium  in  demonstratione  ad  concluden- 
dum  omnia,  quod  falsum  cst  :  quia  ni- 
hil  concludi  potcst  posito  Dco  ut  medio 
in  syllogismo  dcmonstrativo.  Si  autem 
est  insufficiens  ratio  cognoscendi  :  ergo 
ipse  in  se  cognoscendo  imperfecte  cog- 
noscit  res,  quod  iterum  falsum  est  :  ergo 
videtur,  quod  non  cognoscit  plura,  vcl 
omnia,  sed  se  tantum. 

3.  Item,  Si  cognosceret  alia  a  se,  cum 
cognito  perficiatur  cognoscens,  ipse  per- 
ficeretur  aliis  a  se,  et  sic  Iiaberet  alium 
intellcctum  diviniorem  se  :  quod  etiam 
Philosophus  in  \\  primse  philosophise  ru- 
pulal  inconveniens. 

4.  Rem,  Cum  omnia  pra?ter  ipsum  sint 
vanitas,  si  cognosccret  alia  a  se,  ipse 
cognosceret  viliora  se  :  et  hoc  etiam  se- 
cundum  vulgus  est  vile,  quia  viliora  ma- 
gis  expedit  nescire  quam  scire. 


sed   potius   intelligendo    causare    omnia 
secundum  esse  naturae  et  ralionis. 

Ai)  PHiMUM  ergo  dicendum,  quod  intcl- 
ligit  se  tantum,  si  ly  se  est  ahlativi  casus  : 
si  autem  sit  accusativi  casus,  tunc  in- 
telligit  se  et  omnia  alia  per  hoc  quod  sunt 
in  ipso  vita  et  lux. 

Ad  ALiuD  diccndum,  quod  Deus  non 
potest  csse  medium  in  syllogismo  :  quia 
illud  est  de  essentia  conclusionis  si  est 
propter  quid  dicens,  et  est  proportiona- 
tum  rei  conclu&a^,  et  ratio  rei  intrans  in 
substantiam  conclusionis,  quorum  nihil 
convenit  Deo  :  tamen  ipse  est  sufficiens 
ratio  cognoscendi  quoad  se,  non  nobis, 
per  hoc  quod  est  ratio  exemplaris  rei,  et 
immediatus,  et  prsesens  omni  rei. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  hoc  non  te- 
net  nisi  in  intellectu  recipiente  a  re,  qui 
non  est  agens  rem,  sed  actus  a  re  ipsa  : 
talisautem  non  est  intellectus  divinus,  ut 
dictum  est  :  scd  ipse  est  agens  omncs 
res,  et  ratio  exemplaris  earum. 

Ad  amud  dicendum,  quod  nihil  prohi- 
bet  a  nohiliori  intelligi  vilius,  dumuiodo 
nihil  recipiat  ab  ipso,  sed  conferat  ipsi 
etiam  hoc  ipsum  quod  est  :  sic  enim  nul- 
la  pollutio  sequitur  in  nobili.  Sed  in  no- 
bis  secus  csl  :  quia  nos  intelligimus  re- 
cipicndo  a  re  :  et  ideo  frequenter  pollui- 
mur  al)  intellcctu  vilium,  quia  pronita- 
tem  movcndi  nos  ad  concupiscentiam 
talia  intellecta  habent  adjunctam  sibi  in 
nobis,  quod  non  facerent  si  nos  ea  intel- 
ligendo  agcreinus,  ct  non  ipsa  nos  age- 
rent  quodammodo  ad  intclligendum  in 
actu. 


Solutio. 


SoLUTio.  Ilic   est  error  valde  vicinus  :  ARTICULUS   Y. 

quia  si  intelligamus  Deuin  non  intcllige- 
re  nisi  se,  erit   imperfeclior  nobis,  quia      An  inlellectus Deihabeat  aliquem  trans- 


inlelllgimus  nos  et  alia.  Si  autem  dica- 
mus  eum  intelligere  omnia,  videtur  com- 
poni  intellectus  ejus  ex  diversis  :  et  ideo 
media  via  cligenda  est,  ut  dicamus  quod 
intclligit  omnia,  sed  scipso,  non  acci- 
piendo  aliquid  ab  omnihus  vel  ab  aliquo  : 


itum  super  res  de  uno  in  aliud  ? 


Tertio  qua^ritur,  Utrum  intellectus  Dei 
haheat  aliquem  transitum  super  res  de 
uno  in  aliud? 


IN  1  SEiMENT.  DTST.  XXX VI,  B. 


213 


Videtur  enim,  quod  sic  : 

1.  Omnc  enim  quod  aliquo  ulmcdio  in- 
lelligit  aliquod  cxtremum^  necessc  cst  ut 
a  medio  vcniat  in  extrcmum  illud  :  Dcus 
autcm  se  mcdio  vel  ut  mcdio  intclligit 
omnia :  ergo  de  sc  transit  in  intellccta 
creata,  ut  videtur. 

2.  Item,  IIoc  videtur  significari  in  lo- 
cutione,  ubi  dicitur  :  Deus  scipso  intclli- 
git  omnia  :  alitcr  enim  construitur  cum 
verbo  ly  omnia,  ct  aliter  Jy  seipso. 

3.  Item,  Non  intelligit  omnia  quin  in- 
tclligat  hoc  ct  illud  :  ergo  vidctur,  quod 


Dei  :  ergo  intellectus  divinus  non  trans- 
it  dc  uno  in   aliud. 


SoLUTio.  IIoc  ultimum  absquc  omni  soiutio. 
ambiguitatc  conccdendum  cst  :  et  licet  object!' 
nos  non  possumus  scrmonc  significare 
proptcr  compositionem  nostri  intellectus, 
tamen  intelleclus  Dci  indivisibilis  est,  ct 
indivisibilitcr  est  sui,  et  aliorum,  ct  plu- 
rium,  et  omnium,  ct  uniuscujusque  sin- 
gulariter  :  et  boc  cst  propter  univcrsa- 
litatcm   ct    infinitatcm    virtutis    suee    in 


intcUigcndo  :  ct  ideo  ctiam  a  nobis  non 
transit  dc  uno  in  aliud  secundum   ordi-      potcst  significari  sermone. 

Et  per  boc  patct  solutio  ad  duo  prima  :  acI  i  et  2. 
quia  illa  procedunt,  ac  si  ponamus  intcl- 
lectum  Dci  ut  nostrum,  quod  non  inlen- 
dimus,  sed  quia  aliter  non  possumus  lo- 
qui  de  ipso. 


nem  et  numerum  intcUectorum  :  ergo 
transitus  quidam  est  in  intellectu  divino. 

Sed  contha  : 

Omnis  intellectus  transicns  habct  ali- 
quid  prius  et  posterius  :  niliil  autem 
prius  et  postcrius  est  in  intellectu  seterni 


B.  Utrwn  mala  deheant  dici  esse  in  Deo,  ubi  sunt  omnia  bona,  cum  utraque  si?it  in 
cjus  cognitione  et  prsescientia :  omnia  enim  cognoscit. 

Post  prccdicta  qutcritur,  Cum  omnia  dicanturesse  inDeo  non  per  essen- 
tiani  naturae,  sed  per  cognitionem  scientia?,  et  Deus  sciat  et  bona  et  mala  : 
utrum  concedendum  sit  simpliciter  mala  esse  in  Deo,  sive  esse  in  Deo  per 
cognitionem  ?  Scit  enim  Deus  et  scivit  semper  omnia,  tam  bona  quam  ma- 
la,  eliam  antequam  fierent,  et  praescivit  ab  feterno  ea  futura.  Ideoque  cum 
omnia  bona  diximus  esse  in  Deo  propter  praescientiam  cognitionis,  eadem 
ratione  videtur  dicendum  omnia  mala  esse  in  eo,  cum  ea  seniper  noverit, 
et  per  cognilionem  ei  prtTsentia  fuerint.  Prflecognovit  enim  Deus  ab  ffiterno 
quosdam  futuros  malos,  et  eorum  malitiam,  ut  ait  Augustinus,  pnescivit, 
sed  non  proeparavit.  Cum  ergo  peccata  omnium  sciat,  nuuiquid  inleliigen- 
dum  est  ea  includi  in  illa  generalitate  locutionis,  qua  dixit  Apostolus,  om- 
nia  esse  in  Deo  ?  A^.r  //?5o,  inquit,  ei  per  ipsiun,  etin  ipso  sunt  omnia  '  . 
Sed  quis,  nisi  insanus,  dixerit  mala  esse  in  Deo?  Illa  enim  esse  in  Deo  in- 
teUiguntur,  quic  ex  ipso,  et  per  ipsum  sunt :  ea  veroper  ipsum  sunt  et  ex 


*  Ad  Roman.  xi,  3G. 


214  D.  AL13.  MA(j.  OHl).  l'H  Kl) 

ipso,  qiioruin  aiiclor  esl  :  scd  non  est  anctor  nisi  bonornni.  Non  ergo  ex 
i[)So,  et  peripsnni  snnl,  nisi  jjona  :  ila  orgo  non  in  ipsosunt  nisi  l)ona.  Non 
ergo  niala  in  l)eo  sunl  :  quia  licet  ea  noscat,  non  tainen  ita  oniniuo  no- 
scit  ut  bona.  Mala  ergo  quasi  de  longe  cognoscit,  nl  ait  Propliela:  A7  alla 
a  loniic  cofjnoscit  ',  id  est,  superbiain.  Kt  alibi  adDeuin  ioquens  de  inalis, 
ait  :  Dc  absconditis  tuis  adiinplelus  est  venter  corum  '\  Quod  exj^onens 
Auguslinns  ' :  Abscondila,  inqnil,  peccala  snnl,  qihP  aluinine  tucC  verilatis 
abscondunlur.  Sed  quoinodo  peccata  a  luniine  veritalis  divina)  abscondun- 
tur,  cuin  a  Deosciantur?  Si  eniin  non  sciret,  quomodo  de  illis  judicaret, 
et  pro  illis  nialos  dainnarel?  Alibi  Propliota,  Quia  neque  ab  Orioitc,  neque 
ab  Occidcnte  deest  \  Quod  exponons  Cassiocbirus,  inquit  :  Neque  a  bo- 
nis,  nequea  inalis  deest  Deus,  sed  oinnibus  priiesens  et  cognilor  est.  Coguo- 
scit  ergo  Deus  et  l)ona  et  inala  per  scienliani,  sed  bona  cognoscit  etiam  per 
approbalionein  el  per  boneplacituin,  mala  vero  non.  Unde  Cassiodorus  su- 
per  Psalmumxvi  dicit  :  Peccata  abscondita  Deo  sunt,  quia  non  novit,  id 
est,.  approbat.  Et  ex  eosensu  Augustinus  dixil  ea  abscondita  a  lumino  Dei : 
qui  etiain  in  libro  ad  llolvidium  insinuat  cognitionem  Dei  variis  modis 
accipiendam,  iij(|uiens  :  Si  ad  scientiam  reforas,  iioii  ignorat  Dous  aliquos 
vol  aliqua  :  qui  tamen  in  judicio  quibusdam  dicet  :  Non  novi  vos »,  sed  eo- 
rum  improbatio  lioc  vorbo  insinuata  est.  Ecce  non  cognoscere  diciturDous, 
quae  non  approbat,  quai  ei  non  placent^.  Apparel  itaque  verum  esse  quod 
diximus,  scilicot  quia  quodam  modo  cognoscit  Deus  bona,  quo  non  co- 
gnoscit  mala.  Pariter  quidem  utraque  eodem  modo  noscit,  quantum  ad 
notitiam  :  sed  bona,  etiam  approbatione  ot  beneplacito  cognoscit. 


*  Psal.  cxxxvii,  6. 
•  «Psal.  XVI,  14. 

'  S.  AuGLSTiNus,  In  explanatione  super  Psal.  xvi. 

*  Psal.  Lxxiv,  7. 

^  MatUi.  vii,  23  :  Et  lunc  confitebor  illis  :  Quia  numquam  novi  vos,  etc. 

*  S.  AuGUSTiNUs,  Lib.  contra  Helvidium. 


'  IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVI,  B,  ART.  G. 


213 


ARTICULUS  VI. 


Sed  tunc  quaeritur,    Utrum  ille  actus   Quast.  i. 
sit  vita  et  lux  in  Deo  ? 

Videtur  autem,  quod  non  ;  quia  in  se 

nihil  liabet  de  dispositionibus  vitae  et  lu- 

cis.  Sed  contra  :    Res  non   sunt  vita  in 

Aii  mala   hahcant  in  Deo   speciem   vcl     Deo  nisi  propter  ideam  :   ista  autem  ha- 

ideam,  vel  cognoscantur  in  quantum     bent  ideam  :  ergo   sunt   vita    et  lux    in 

ah  arte  discordant  ?  et,  Utrum  cogno-     Deo. 

scantiir  a  Deo  secundum  intellectum 

Ulterius  qucpritur  de   solutione  quo-     Queest  2. 
rumdam  hic  diccnlium,  quod  malum  co- 


speculaticum   vel  practicum  ?  et,  An 
rnalum  sit  in  Deo  vita  et  lux  ? 


Deindo  quseritur  de  hoc  quod  dicit  : 
«  Post  prsedicta  quaeritur,  Cum  omnia 
dicantur  esse  in  Deo,  etc.  » 


gnoscitur  a  Dco  secundum  inlellcctum 
spoculativum,  et  non  practicum.  IIoc 
enim    vidotur    esse    contra    rationem    : 


quia 


i.    Oppositorum  est   una  scientia,   et 


Et  specialiter  qurerit  hic  jMagister  de  potontia  una  :  si  igitur  bonum  a  Deo  co- 
malis  :  et  sua  solutio  est,  quod  mala  gnoscitur  secundum  practicum,  secun- 
non  Jiabeant  in  Deo  speciem  vcl  ideam, 
sed  cognoscantur  in  quantum  ab  arte  dis- 


cordant  :  ot  acquieverunt  solutioni  iMa- 
gistri  omnes  Doctores. 

Sed  contra  objicitur  sic  : 

1.  Cognoscere  aliquid  per  suum  oppo- 
situm,  et  non  per  se,  est  cognoscere  por 
accidens  :  cognitio   autem  per  accidons. 


dum  eumdem  cognoscetur  et  malum. 

2.  Item,  Verum  abstrahit  a  bono  et 
malo  :  est  enim  verum  bonum, 'ut  Deum 
esse  :  et  ost  verum  malum,  ut  te  pecca- 
torem  esse :  sed  omne  verum  cognosci- 
tur  a  Deo  perso,  non  per  accidons  :  ergo 
malumvcrum  cognoscetur  a  Deo  per  se, 
non  per  accidens  :  et  sic  nihil  est   quod 


debilis  et  inlirma  cognitio  est  :  ergo  non  dicunt  Doctores,  quod  malacognoscantur 

debet  Deo  attribui,  cui  omne  melius  est  a  Deo  por  accidons. 

reponendum. 

2.  Itom,  Malum  non  est  privatio  pura,  Solutio.  Ad  hoc  dici  potest  secundum 

sed  habet  aliquid  boni  :  sicut  dicit  Dio-  communem   solutionem,     quod    malum 

nysius,  quod  malum  nihil  aliud  est  quam  scitur  a  Deo  per  accidens,  et  secundum 

particulare  bonum  :  ergo  videtur,  quod  intellectum  specukitivum  et  non  practi- 

illud  quod  habet  dc  ente,  aut  non  sit  a  cum.  Et  hoc  sic  probatur  quoad  primam 

Deo,  quod  tomerarium  ost  dicero  :  aut  si  partom  :  Licet  enim  malum  habeat  subje- 

est,  habebit  ideam  in  Doo  :  ergo  id  quod  ctum,  tamen  iUud  subjoctum  non  est  so- 

est  malum,    habet  ideam   in  Deo  :  ergo  parabileabeo  nisi  secundum  intelleclum 


non  cognoscitur  por  oppositum  tantum. 
3.  Item,  Cum  dico  fornicantem,  non 
tantum  dico  defectum,  sed  otiam  actum 
egrodientem  a  polentia  libori  arbitrii  : 
ille  autem  actus  aliquid  est  :  aut  igitur 
est  a  Dco,  aut  ab  alio  principio  :  non  ab 
alio  principio,  quia  non  est  ahud  princi- 
pium  :  orgo  a  Deo  :  orgo  habet  idoam  in 
Doo,  quia  habebimus  in  ultima  parte 
istius  distinctionis,  quod  omno  quod  est 
a  Deo,  habet  idcam  in  Deo. 


solum  :  et  ideo  subjoctum  ojus  non  re- 
fertur  ad  causam  nisi  conjunctum  cum 
doformitate  :  sod  conjunctum  cum  dofor- 
mitato  non  potest  roferri  nisi  ad  liberum 
arbitrium  ut  ad  causam,  et  non  ulterius 
in  Deum  :  ergo  malum  non  habet  ideam 
in  Deo  :  non  enim  inlluit  Dous  aclum 
cum  deformitate,  sed  actum  solum,  et 
incidit  in  oum  deformitas  ex  defectu  libe- 
ri  arbilrii.  Quantum  ad  aliam  partem 
probatur  sic  :  quia  (ut  dicit  Priscianus) 
verba    proha^retica    dcsidcrant     inhniti- 


So'utio. 


216 


D.  ALB.  MAfx.  ORD.  PRyED. 


vum,  ut  scio  facorc  domum,  el  non  scio 
domum.  Undo  si  scirct  Dous  malum 
scientia  opoi-ativa,  ipso  scirot  facoro  ina- 
lum,  ot  possot  facoro  malum,  ot  facoret 
malum  :  qu;o  omnia  falsa  sunt.  Patct 
ergo,  quod  cum  non  possint  dicore,  scit 
facere  malum,  sod  tantum  quod  scit  ma- 
lum,  quod  liaec  scientia  speculativa  est, 
et  non  practica,  quia  vcrba  speculaliva 
non  desidorant  inlinitivum  notanlem 
opus,  sed  potius  activum  in  quem  trans- 
cat  actus  vorbi  :  et  sic  probata  cst  so- 
lutio  Doctorum  quoad  utramque  partem. 
j  DicENDUM  crgo  ad  primum,  quod  cum 

dicitur,  Deus  cognoscit  malum  por  acci- 
dens,  ly  'per  accidens  refertur  ad  verbum 
ex  parte  materiae  actus :  et  hoc  est  ex 
parte  cogniti,  etnon  ex  parte  cognoscen- 
tis  :  et  ideo  notat  dcfectum  in  cognito, 
et  non  in  cognoscente. 
Ad2et3.  Ad  ALiUD  dicondum,  quod  actus  in  eo 
quod  actus,  est  a  Doo,  et  habet  ideam  : 
scd  non  malus  actus  in  co  quod  malus, 
sed  in  spccie  ipsius  actus  cognoscitur 
malum  :  quia  est  actus  voluntarius  doli- 
ciensabono.  Et  pcr  lioc  etiam  patet  so- 
lutio  ad  sequens. 

Ad  ALiUD    diccndum,    quod     non     cst 
Ad  quseal.l.  ,        ,  1,1,  •  ■ 

concedcndum,  quod  malum  liabeat  ideam 
in  Deo,  nec  quodf  sit  vita  in  Deo,  ncc 
quod  sit  a  Deo  :  sed  actus  secundum  in- 
tellectum  separatus  a  deformitate,  jam 
non  erit  malus ;  et  idoo  secundum  id 
quod  est  sic,  potest  esse  in  Doo  vita  et 
habore  ideam  :  sod  ex  lioc  non  scquitur, 
quod  malum  sit  in  Deo,  sicutjam  paluit. 

Adqusest.2.  ^^  m  quod  ultcrius  objicitur  de  solu- 
^'^  '•  tione  Doctorum,  dicendum  quod  malum 
et  bonum'  qua^  ordinantur  ad  facere  co- 
gnoscentis,  sunt  in  ipso  secundum  pra- 
cticum  :  et  hoc  quideni  est  in  nobis,  sed 
non  in  Deo  :  et  idoo  malum  non  habct 
praxim  in  cognitione  Dci,  nisi  diceremus, 
quod  roprobatio  est  respeclu  mali :  scd 
de  hoc  infra  qu.Trelur. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  est  veritas 
signi  et  est  veritas  rci.  \  erilas  signi  abs- 


trabil  a  bono  ct  malo  :  ct  hanc  bcne 
cognoscit  Dous  per  so  :  et  hffic  ha])ot 
idcam  in  Doo  :  sod  voritato  roi  non  cst 
malum  vcrum,  cum  sit  corruj)lio  ipsius 
speciei  a  qua  debcret  esse  vorum  in  ro  : 
unde  potius  deficit  a  forma  quam  habcat 
formam  :  ot  idco  nonest  verum. 


ARTICULUS  VH. 

An  Deus  scial   diversa,  composila,  ma- 

terialia,  conihujodia,  cl 

temporalia  ? 


Deindo  quaeritur  dc  hoc  quod  dicit  : 
«  Scivit  semper  omnia,  tam  hona  quam 
mala,  etiam  antequam  fierent,  ctc.  » 

Potest  enim  hic  quaeri,  Utrum  sciat 
diversa,  et  composita,  et  materialia,  et 
contingentia,  et  temporalia  ? 

1.  Simplicis  enim  ut  simplex  ost,  non 
est  cognoscore  diversa  ut  diversa  :  Deus 
autem  uno  simplici  cognoscit  :  ergo  vi- 
detur,  quod  non  cognoscit  diversa,  et 
multa. 

2.  Item,  Compositionem  non  est  in- 
telligere  sine  compositis,  nec  complexio- 
nem  sine  complexis  :  unde  igitur  Deus 
cognoscit  composita  cl  complcxa  ? 

3.  Itcm,  Materialitas  causa  est  cogno- 
scibiiitatis,  non  cognitionis  intcllectivae  : 
cum  igitur  sensus  non  habeat  quibus  ac- 
cipiat  principia  matorialia,  undc  sciet  ea 
Dcus? 

4.  Item,  Ilominis  scientia  imperfectior 
est  quam  Dei :  et  cum  in  ipsa  non  sint  nisi 
necessaria,  non  contingentia  :  crgo  mul- 
to  minus  in  cognitiono  Doi  :  ergo  Dcus 
nec  temporalia,  noc  contingentia  cogno- 
scit,  ut  vidotur. 

SoLUTio.    Dicendum     cum    Dionvsio,  .?°'"'" 
quod  composila  cognoscit  simpliciter,  et 
diversa  unitate,  et  materialia  immateria- 
litcr,  ct  contingcntia  scientia  necessaria, 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVI,  B,  ART.  7.  217 

et  temporalia  intemporalitcr,  sed  scicn-  ut   dictum   est,     cognoscunlur     quidcm 

tia  stante  sempcr  :   et  lioc    qualiter   sit,  perfcctissimc  omnia  :  et  tamcn  simplici- 

praeintclligalur   in  nobis    dupliccm   essc  ter,  composite,  immaterialiter,  intcrapo- 

formam  in  qua  cognoscitur  rcs,  scilicet  raliter,  et  neccssitatis  modo. 

abstractionis  qua  utitur  intcllectus  spe-  Si  autem   tu   objicias,  quod    idea  una 

culativus,  et  compositionis   qua   in  co-  est  in  se,  ct  nihil  post  quod  in  esse  fluxe- 

gnoscendo  utitur  practicus  :    cum  cnim  runt  res,  omnino   nihil  causat  :  scd  dc- 

(ut  dicit  Avicenna  m  prima  Philosophia)  fectus  a  perfecto  qui  nihii  est,  incidit  in 

speculativus  tanlum  sit  inlcllectus  acci-  ea  quae  sunt  post  ipsum  :  sed  nos  vidc- 

piens,  et  a  corpore  a  et  a  rcbus  cognitis,  mus  divcrsa  formata  et  perfecta,  et  mul- 

non  potest  ipse  uli  in  cognoscendo  nisi  tas    crcaturas  :    quid  ergo   causat   illam 

forma  abstractionis :  quia  rcs  non  scilur  multitudincm  ?  Dico,  quod   duo  causant 

nisi  per  id  quod  cst  natura  rei  :  et  hoc  eam  :  unum  ut  fiens,  alterum  ut  faciens. 

non  est  in  nobis,  sed  oportet  a  re  acci-  Fiens  cst  materia  juxta  nihil,  et  post  ni- 

pere:  ideo  est  quod  abstrahit  a  re  ipsa.  liil  fluens  in  esse,  ut  dicit  Augustinus  : 

Gum  autem  rei  non  conjungatur  nisi  me-  etidco  quia  multipliciter  est  imperfecta, 

diantibus  corporalibus  organis,  in  quibus  non  cst  ipsa  sccundum  unum  sui  partem 

primumimprimiturforma  rei,  ideo  opor-  rcceptibilis   omnis  perfectionis  :    et  idco 

tet    ipsum    etiam    posterius    accipere    a  ut  rationem  quam  habere   simul  potcst, 

corpore:  et  sic  patet  ratio  dicti  Avicen-  habeat,   necessejuit  eam   dividi  secun- 

noe,  quod  speculativus  accipit  a  rcbus  et  dum  actus  :  et  sic  introducta   est  multi- 

a  corpore,  nihil  ponens  circa  aliquod  illo-  tudo  ex  parte  fientis. 

rum.  Formis  autem  compositionis  utitur  Item,    Sccundum   omnem  partem  sui 

practicus  :  et  hujus  causa  est,  quod  pra-  non  est  ipsa  susceptibilis    omnis  perfe- 

cticus  factivus  est  rei  :  res  autcm  non  fit  ctionis  quam  habere  estnata :  ergo  opor- 

per  id  quod  jam  habet,  sed  potius  per  tuit  habere  successionem  in  foimis  :  et 

formam  quam  non  habet  :    et  cum  non  sic  introducta  est  nmtabilitas  ct  contin- 

sit  in  re,  erit  in  faciente  :  ergo  ipse  ponet  gentia.  Et  sic  plane  patet,    qualiter  di- 

eam  circa  rem,  et  non  accipiet  aliquid  a  versitas  et  mutabilitas  et  compositio  cau- 

re  ipsa.  Sic  etiam  videtur  a  corpore  non  sentur  ex  nihilo,  posl  quod  materia  quse 

accipiendo,  sedponendo  vim  motivam  in  prope  nihil  est,  et  ad  aliquid  esse   con- 

nervis  et  musculis   ad  operationem  edu-  tendit,  fluxit  in  esse.  Ex  parte  autem  fa- 

centem  formam  artis  in  materia  exterio-  cientis  est  sapientia  in  numero,  ponde- 

ri.  Et  ad  hujus  formse  compositionis  si-  re,   et   mensura,    omnia   disponens  :  eo 

militudinem  sunt  ideae  in  mcnte  divina,  quod  ipsa  ordine  ct  proportione  materiae 

non  acceptae  a  rebus,  sed  facientes  res  :  et  partium  materioe  dat  formam  :   ct  hoc 

faciunt  autem  res  educendo   ipsas  de  ni-  est  quod    dixit  JMato^   quod  secundum 

hilo  :  et  ideo  ex   nihilo  illo    omne  quod  materige    meritura    a    datore   formarum 

est   defectus,    incidit,     et    haec    negatio  dantur  omnes  formae. 

unius  de  alio,   ex   qua  causatur  diversi-  Et  per    hoc   patct   solutio    ad  omnia 

tas,    et   per   conscquens    compositio,  et  qusesita  prasler  ullimum.                               Ad  i. 

contingentia,  quae  fundantur  in   mutabi-  Et  ad  hoc  dicendum  est,  quod  nostra 

litate  et  materialitate.  Sic  igitur  tcmpo-  scientia   causalur  a  rc,  et  idco  variatur 

ralia  in  sua  idea  sunt  intemporalia,  sed  secundura  rem  :  quae  si  est  necessaria,  et 

accipiunt   teraporalitatem   a  nihilo  :    et  necessario  modo,  id  est,  per  medium  ne- 

composita   in  sua   idea  sunt  simpliciter  ccssarium,  est  ipsa  scientia  :  aliter  autem 

unum,  et  complexa  similiter,  et  sic  de  se  habens,  aut  est  opinio,  aut  dubitatio. 

aliis :  crgo   relala   in    iiUiiu  ideam,    qu;e  Scd   scicntia  Dci  est  per  ideas  facientes 

sufficiens  ratio   est  cognoscendi  omnia,  rcs  :  et  idco  scquitur  conditioncs  scicntis 


218 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR.ED. 


el  non  scili,  ut  prliis  dictum  est :  ct  cum      crit  sua  scicntia  sempcr  neccssaria,  ctiam 
i])se  scicns   non  sul)jaccat  conlinj^cntiae,      de  contingcntibus. 


C.  Ilic  aperit  quare  boiia  laiitum  dicantur  esse  in  Deo,  el  non  mala. 

Et  inde  esl,  quod  bcjiia  laiUuin  dicunlur  esse  in  Deo,  non  mala,  et  illa 
proprio  ',  liiec  longe  :  quia  licet  in  Deo  aliqua  dicantur  csse  propter 
cognilionis  praisenliain,  et  Deusbonaet  mala  cognoscal,  niala  tamen  non 
cognoscit  nisi  per  notiliam,  bona  vero  non  solum  per  scienliam,  sed  per 
approbationem,  et  beneplacitum.  Et  ob  talem  cognitionem  aliqua  dicuntur 
esse  in  DeQ,  scilicet  quiaita  ea  scit,  ut  etiam  approbet,  et  placeant,  id  est, 
ita  scil,  ut  eorum  sit  auctor. 


ARTICULUS  VIIL 

Utrum  Deus  sciat  quae  faclurus  est,  quse 
fecit,  quai  facere  potest  et  numquam 
N.  faciet,  et  tandem  infinita  actu  ? 


Deindc  quairitur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  «  Et  inde  est,  quodbona  tantum  di- 
cuntur  esse  in  Deo,  non  mala,  etc.  » 

Quaeritur  enim,  Si  ea  sunt  in  co  vita 
quae  ipse  est  facturus?  Si  hoc  dicitur  : 
tunc  praeterita  non  videntur  esse  in  eo 
vita,  quae  ipse  non  cst  facturus,  scd  fccit. 
Si  hoc  conccdatur,  crit  contra,  quod  se- 
cundum  hoc  aliter  in  cognoscendo  se  ha- 
bet  ad  praeteritum  et  praesens,  quod  su- 
pra  negatum  est, 

Qusest.  1,  Ulterius  ctiam  quaeritur  de  his  quae 
numquam  faciet,  sed  tamenpotest  facere, 
utrum  sint  in  Dco  vita  et  idea  ? 

\.  Et  vidctur,  quod  non  :  quia    ul  di- 


cunt  Sancti,  idea  est  respectu  ideati  : 
ergo  quod  numquam  ideabitur,  ideam 
in  mentc  divina  non  habct. 

2.Item,Sua  scientia  (ut  infra  habebi- 
tur)  est  causa  rcrum :  ergo  si  alicujus 
habct  ideam,  illudcausabilur,  et  erit  futu- 
rum  :  ergo  a  dcstructione  consequentis, 
si  aliquid  non  crit,  illud  non  erit  scitum 
a  Dco,  ut  videtur. 

SeD    CONTRA  :  sed   con 

Dcum  plura  posse  facerc  quam  facit, 
est  verum  :  crgo  scit,  quod  ipsc  plura 
potcst  facere  :  sed  omnia  quae  potest  fa- 
cere,  cognoscit,  quiascit  totum  infinitum 
posse  suum  :  ergo  plura  scit  quam  facit : 
et  non  nisi  idea :  ergo  aliqua  habent  eam 
in  mente  sua  quae  nunquam  ficnt. 

HicETiAM  locum  habet  quaestio  illaqua  q^^^^^ 
quaeritur,  Utrum  Deussciat  infinita  actu? 

Videtur,  quod  sic  :  quia 

i.  Dicit  Augustinus  in  libro  de  Civitate 
Dei  *,  quod  Philosophi  probavcrunt  nu- 
merorum  specics  esse  infmitas  :  et  dicit, 
quodnumeri  quantumlibet  infiniti,  tamen 
illius  scientiae  infmitae  noti  sunt,  dc  quo 


'  Edit.  J.  .\lleaumc,  prope. 


S.  AuGusTiNus,  Lib.XlI  de  Civitale  Dei,  cap.  18. 


IN  I  SENTEM.  DIST.  XXXVI,  C,  ART.  8. 


219 


dicit  Prophelia,  quod  scientise  ejus  non  sed  polcntia  soluni,  scilicet  quia  non  cst 

est  numerus  ^  Ergo  videtur,   quod    sciat  assignare  quod   in  tantum    potest,    quin 

actu  indnita :  actu  autem  infinita  num-  sit  accipere  amplius  in  quod  potest  :  et 

quam  faciet :  ergo  scit  ea  quse  numquam  illud  accipiendum  non  est  acceptum  actu, 

faciet.  sed  potentia.  Si  autem  accipiatur  infmi- 

2.  Item,  Sua  potentia  non  limitatur :  tum  in  continuo,  non  possum    accipere 

ergo  semper  est  ad  plura,    quam   afiqua  per  additionem,    quoniam    est  accipere 

summa  accipi  possit  :  et  ipse  scit   totam  quantitatem  cui  non  potest  aliquid    addi 


mtra. 


suam  potentiam  :  ergo  scit  actu  infuiita. 

Sed  contra  : 

Cum  dico  actu  infinila,  penesrationem 
infiniti  accipiendo  intelligitur  dupliciter, 
•  scilicet  actu  inlinita  intellectui  creato,  vcl 
actu  infinitasimpliciter.  Si  nobis  iniinita  : 
tunc  non  est  quaestio  :  quia  plura  scit, 
quam  nos  cogitare  possumus.  Si    autera 


secundum  rationem  ;  sicut  est  circulus. 
Ergo  oportet,  quod  accipiatur  secundum 
divisionem  infinitum  in  illo,  ita  scilicet 
quod  pars  divisa  non  ut  pars  aliquola, 
sed  secundum  rationem  totius  divisibilis 
accipiatur  :  tunc  cnim  nihil  ita  parvum 
accipitur,  quod  non  sit  divisibile  in  duo 
aequalia :  ergo  etiam  lioc    infinitum    est 


infinita  simpliciter.  Contra  :  Aclu  inlini-  respectu  accipiendi  divisibile  :  et  hoc  est 

tum  simphciter  semper  secundum  majus  in  potentia  :  ergo  est  in  poteutia  tantum. 

sui  est  extra  accipientem   ipsum  :    ergo  Item,  accipiam  in  numero  in  quo  est  in- 

Deus  accipiens    ipsum    actu    infinitum,  finitum  additione  non  divisione  :  quia  est 

semper  reUnquit  ipsum  secundum  majus  accipere  in  eo  indivisibile  in  actu^  ut  est 

sui  extra  se  esse,    quod    est  absurditas,  unitas,  sed  non  est  accipere  summam  cui 

quia  sic  Deus  scitum  suum  non  compre-  unitas  nonpossit  addi^  constituendo  aliam 

henderet.  speciem  numeri  :  sed  unitas  addibihs  est 

Si  autem  tu  dicas,  quod  intellectus  Dei  in  potentia  tantum  :  ergo  et  infinitum  po- 

est  aclu  infinitus,  et  ideo  comprehendit  tentia  tantum  :  ergo  nihil  actu  est  infini- 

illud  infinitum.    Contra  :    Si   intellectus  tum 
Dei  in  se  infinitus  est,  imperfectissimus 
est,  quod  est  absurdum  :  non  enim  Deo 
infinitus  est,  sed  creaturae,  quia  non  fini- 
tur  creatura. 

Prseterea,  Detur  hoc,  quodsit  infinitus 


ergo  Deus  non  scit  actu  infinitum. 


SoLUTio.  Dicendum  ad  primum,  quod 
Deus  scit  prseteritum  eodem  modo  quan- 
do  prseteriit,  sicut  scivit  quando  futurum 
erat  :  et  est  vita  in  ipso  :  non  enim  ob 
simpUciter,  adhuc  non  potest  dici,  quod  hoc  dicitur  vita  in  ipso,  quod  ipsum  sit 
infinitum  includat  infinitum  :  quia  quod-      vel  non  sit :  sed  quia  est  idea  movens  ad 

continentiam  et  permanentiam  universi 
esse,  ut  prius  expositum  est  in  praece- 
denti  distinctione.  Licet  enim  non  sit 
facturus  praeteritum,  tamen  est  auclor 
ejus  :  et  hoc  sufficit  ad  ideam. 


cumque  erit  inclusum  et  comprehensum, 
iUud  statim  finietur,  et  aUerum  excedet 
ipsum  :  ergo  nihil  est  quod  dicitur,  quod 
Deus  sciat  actu  infinitum,  quia  actu  infi- 
nitum  nihil  est. 

Item,  infinitum  non  invcnitur  nisi  se- 
cundum  modum  quanti.  Accipiatur  ergo 
infinitum  in  quantitate  virtuaU  sive  po- 
tentiaU,  et  in  quantitate  dimensionaU 
quse  estcontinua,  etin  quantitate  discreta 
quae  est  numerus. 

Redeo  ergo  ad  primum.  Si  dicam  vir- 
tute  infinitum,  non  dixi    actu  infinitum, 


Solutio. 


Ad  aliud  dicendum,   quod  Deus  scit  aci  cuaest  i. 

.  Ad  I. 

quod  numquam  est  facturus  :  quia  scit 
seipsum,  et  seipsum  numquam  faciet : 
sed  aUquid  quod  non  sit  ipse,  quod  ipse 
non  est  facturus,  ipse  non  scit,  nisi  hoc 
modo  quo  dicimus  ipsum  scire  mala. 
Et  ideo   jam  solvitur    ad  sequens    di- 


*  Psal.  cxLVi,  o  :  Et  sapientix  ejusnon  est  7iu-      merus. 


220 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  Pn/ED. 


cendo,  quod  lalia  non  liabonl  idcain  iu 
ipso  :  quia  non  cst  oxeniplar  nisi  ad  ali- 
quid  exenii)laluni  relaluni :  et  lalia  non 
liabenl  liujusniodi  rclalionem,  scd  lanluin 
cognoscuntur  in  polenlia  operantis. 

Ad  oujectum  conlra,  dicendum,  quod 
Dcus  scit  universum  suum  posse,  et  scit 
quod  plura  potest  facere  quani  facit :  sed 
per  hoc  nihil  scitnisi  seipsum  secundum 
posse  illud. 

Et  si  tu  objicis,  quod  scit  qu;E  possit 
facere :  dico  quod  illa  scit,  sicut  sunt, 
scilicet  in  possibilitale  sua,  et  non  in 
exsecutione  ad  opus  :  et  ex  illa  parte 
qua  sunt  in  potentia,  non  sunt  aliud  ab 
ipso,  sed  ex  illa  parte  qua  se  habent  ad 
explicationem  ad  opus  :  tamen  bene  con- 
cedo,  quod  scit  se  posse  aliqua  quye  si 
faceret,  non  essent  idem  cum  ipso  :  sed 
non  est  in  illis  qux  non  faciet,  accipere 
scitum  quod  non  sit  ipse. 

Adqueestj  ^^  '^  quod  qiiaeritur  de  scientia  infi- 
niti  :  dico  sine  propjudicio  quorumdam 
aliter  diccntium,  quod  non  possum  vi- 
dere  qualiter  inlinitum  actu  sit :  vel  si 
ponitur  essc,  non  video  qualitercompre- 
hendi  possit  etiam  ab  infinito  :  tamen  non 
dico,  quod  Dcus  sibi  sit  inlinitus.  Unde 
dico,  quod  Dcus  scit  rationem  inliniti 
hoc  modo  quo  cst  in  polentia,  et  non 
illlo  quo  cst  in  aclu  :  quia  sic  nihil  cst  : 
et  hoc  modo  infinilum  secundum  theolo- 
giam  quidem  est  in  tribus,  ut  probaluni 
est,  licet  secundum  Philosophum  natura- 
lem  sit  in  duobustantum  :  quia  nullapo- 
tentia  naturalis  est  infinita  nisi  forte  se- 
cundum  successioncm  in  movendo :  et 
hoc  cliam  secundum  naturam  tantum  : 
licet  imperium  Dei  finem  imponere  pos- 
sit  motori,  et  motui,  et  tempori. 

Aliter  dicunt  quidam  distingucntes  in 
Deo  triplicem  cognitionem,  scilicet  sim- 
plicis  notitiiT,  visionis,  et  approbationis  : 
et  dicunt,  quod  simplici  notitia  scit  quod 
non  est  facturus  sicut  infinitum  :  visionis 
autcm  Rpecuh'itivae  scientia  scit  quod  non 
est  facturus,  tamcncujus  spccicsest  apud 
eum  :  approbationis  autem   scientia  scit 


quod  est  facturus,  et    hoc    hal)Ct   idoam. 
l*er  lioc  patct  solutio  ad  totuin. 


AKTICULUS  XI. 

Anscienlla  Dei  bene  dividatur  in  scien- 
tiam  approhalionis,  et  simplicis  no- 
titise  ? 


Deinde  qua^ritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  «  Quia  ita  ea  scit  ut  etiam  approbet, 
et  placeant,  etc.  » 

Ilicvidetur  iMagister  innuere  duplicem 
acceplionem  scientiae,  sciiicet  simplicis 
notitiae,  et  scientiae  approbationis. 

Videtur  autem  falsum  :  quia 

1.  Scientia  approbationis  addit  supra 
scientiam  simplicis  notitiae  :  ergo  signi- 
ficatur  in  Deo  esse  compositio,  quod 
falsum  est. 

2.  ftem,  Vidctur  esse  diminutus  :  quia 
est  scientia  rcprobationis  qua  malum  co- 
gnoscitur :  ergo  videtur  illam  etiam  de- 
buisse  posuisse. 

3.  Item,  Videtur  non  esse  solutio  quam 
quidam  dant,  quod  hoc  ideo  fecit,  quia 
malum  non  est  in  Deo  :  hoc  cnim  falsum 
videtur:  Prophetae  enim  legebant  in  li- 
bro  aeternitatis,  et  legcbant  mala  ct  pec- 
cata  populorum  :  cum  igitur  non  legatur 
nisi  scriplum,  videlur  malum  esse  in 
Deo. 

SoLUTio.  Ad  hoc  levc  est  solvere  :  licet 
enim  scientia  approhationis  aliquid  addat, 
quia  aifcctum  secundum  modum,  tamen 
nihil  addit  secundum  rem  :  quia  affectus 
in  Deo  re  esl  idem  cum  adspectu. 

Sed  cavendum  est  hic  a  solutione  quo- 
rumdam  qu<'£  falsa  est,  dicentium  quod 
nihiladdit  quod  sit  in  Deo,  sed  quod  sit 
a  Deo  addit:  cum  malum  non  sit  a  Deo. 
IToc  enim  fatsum  est,  et  contrailludquod 
dicitur,  Genes.  i,  31  :  Vidit  Deus  cuncta 
quse  fecerat,  etc.   Ubi  dicit   Augustinus, 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVI,  D. 


221 


quod  ibi  significatur  visio  approbalionis, 
qua  placuit  ut  faceret,  placuit  ut  mane- 
rent.  Placentia  autein  in  operatione  est, 
et  nonab  ipso. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  notitia  re- 
probationis  nihiladdit  quod  sit  in  Deo 
supra  scientiam  simplicis  notitioe,  et  ideo 
non  enumcratur  utdiversa  cum  illa  :  cau- 
sa  aulem  reprobationis  extra  Deum  et 
non  in    Deo  est. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  non  est 
adhuc  probatuni,  quod  speculum  ceterni- 


tatis  in  quo  legunt  Propheta},  sit  Deus 
ipse,  licet  quidam  hoc  dicant,  et  forte 
falso.  Et  si  concedatur  hoc  gratia  dispu- 
tationis,  tunc  dicendum,  quod  non  co- 
gnoverunt  mala  ut  ibi  scripta,  sed  ut  a 
hbro  discordantia.  Unde  per  hoc  quod 
non  invenerunt  virtutes  singulasetopera, 
acceperunt  revelationem  virtute  speculi, 
quod  inessent  eis  conlraria:  tamen  ma- 
gis  credo,  quod  non  videbant  Dcum,  sed 
a  Deo  accepcrunt  revelationem  factorum 
bonorum  et  malorum. 


D.  Quod  idem  est  omnia  esse  ex  Deo,  et  per  ipsum,  et  in  ipso. 


Proinde  si  diligenter  inspiciamus,  idem  videtur  esse  omnia  esse  ex  Deo, 
et  per  ipsum,et  in  ipso.  Unde  Ambrosius  in  libro  II  de  Spiritu  sancto'.  Haec 
iridi^Ex  ipso,  et per  ipsum,  et  in  ipso  sunt  omnia,  unum  esse  supra  diximus. 
Cum  dicitjoer  ipsum  esse  omnia,  non  negavit  in  ipso  esse  omnia.  Eamdem 
vim  habent  omnia  heec,  scilicet  cu7n  ipso,  et  in  ipso,  etper  ipsum,  et  unum 
in  his  atque  consimile,  non  contrarium  intelligitur  '.  Ecce  habes,  quia  ex 
eadeni  intelligentia  Scriptura  dicit  esse  omnia  in  ipso,  et  per  ipsum,  et  ex 
ipso,  et  cum  ipso.  Cum  ergo  ex  eadem  ratione  omnia  dicantur  esse  ex  Deo, 
vel  per  ipsum,  non  solum  quia  scit,  sed  etiam  quia  eorum  auctor  est :  con- 
sequitur  ut  eadem  ratione  ea  esse  in  Deo  dicantur,  scilicet  quia  scit,  et  eo- 
rum  auctor  esse  dicitur  :  quia  in  ipso  vivimus,  et  7novemur,  et  sumus  \  Cum 
ergo  non  sit  auctor  nisibonorum,  merito  sola  bona  in  eo  esse  dicuntur,  sic- 
ut  ex  ipso,  et  per  ipsum.  Cum  ergo  in  ejus  cognitione  vel  prcescientia  sint 
omnia,  sciUcet  bona  et  mala,  in  eo  tamen  non  dicuntur  esse,  nisi  bona, 
quorum  auctor  est.  Unde  Augustinus  in  libro  de  Natura  boni :  Cum  audi- 
mus,  inquit,  ex  Deo,  et  per  ipsum,  et  in  ipso  esse  omnia,  omnes  utique  na- 
turas  intelligere  debemus,  et  omnia  qua3  naturaliter  sunt.  Neque  enim  ex 
ipso  suntpeccata,  qua?  naturam  non  servant,  sed  vitiant:  quce  ex  volunta- 
te  peccantium  nascuntur  omnia^  Hic  aperte  dicitur,  quod  in  illa  generali- 
tate  locutionis  bona  tantum  continentur. 


'  S.  Ambrosios,  Lib.  II  de  Spiritu  sancto,  cap.  10. 

*  Act.  xvii,  28. 

^  S.  AuGUSTiiNUs,  Lib.  de  Natura  boni,  cap.  18. 


900 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  mMD. 


ARTICULUS  X. 

An  Ulem  sioit  cssc  in  Dco,  ct  cx  Dco, 
et  per  ipsum  :  et  in  ipso  essc,  vivere, 
et  moveri  ? 


Deinde  quceritur  de  hoc  quod  dicit  : 
«  Proinde  si  diligenlcr  inspiciamus,  eic.y) 

Yidelur  enim,  quod  hoc  non  sil  vc- 
rum  :  quia 

1.  Glossa  exponit  ad  Roman.  xi,  3G  : 
Ex  ipso,  et  per  ipsum,  et  in  ipso,  prout 
competit  personis  actualitcr  causantihus 
creaturam.  Unde  dicit,  quod  in  ipso  at- 
trihuilur  Spiritui  sancto  proptcr  honita- 
tem  continenlem.  Cum  autem  dicitur, 
Omnia  sunt  in  Deo  :  hoc  non  dicitur  ra- 
tione  continentiae  qua  sunt  creaturae  actu 
existentes,  sed  ratione  ideoe  (jua  ab 
seterno  sunt  in  Deo  :  ergo  videtur  eequi- 
voce  sumi  ly  in  :  et  ita  non  est  idem  di- 
cere. 

2.  Itcm,  Act.  XVII,  28,  dicit,  quod  in 
ipso  vivimus,  et  movemur,  ct  sumus. 
Ergo  cum  ah  ffiterno  sumus  in  ipso,  ah 
aeterno  movemur  et  viviinus  in  ipso, 
quod  falsum  est. 

3.  Item,  Si  dicimur  ah  aeterno  vita  in 
ipso,  quia  in  ipso  vivimus  :  tunc  videtur, 
quod  ah  seterno  dicamur  motus  in  ipso, 
quia  in  ipso  movemur  :  et  essentiahter 
in  ipso,  quia  in  ipso  sumus,  quod  falsum 
est :  ergo  videtur  quod  non  sint  idem 
haec  tria,  scihcet  esse  in  Dco,  et  esse  ex 
ipso,  et  per  ipsum,  et  in  ipso  esse,  vive- 
re,  et  moveri. 


SoLUTio.  Dicendum,  quod  in  parte  si-  soimi 
gnilicationis  idem  esl  essc  in  Deo  et  in 
ipso,  prout  enumcratur  cum  cx  ipso,  et 
per  ipsum  :  esse  enim  in  Deo  dicit  duo 
secundum  rationem  inteUigcntiw,  sciHcet 
hahore  ideam,  et  esse  Deum  auctorem 
ideati  illius  ideae  :  etquoad  hoc  ullimum 
accipitur  ly  in. 

EoDEM  modo  ad  ahud  dicendum,  quod  Ad! 
Deus  in  comparatione  ad  crcata,  accipi- 
tur  tribus  modis,  quorum  quilibet  in  se 
supponit  praeccdentem.  Primus  est  esse 
in  Dco,  ut  in  causa  tantum.  Secundusest 
esse  in  Deo,  ut  in  causa  actuahter  cau- 
sanle.  Tertius  est  esse  in  Dco,  ut  causa 
actuahter  causante  et  regente  et  conti- 
nente.  Et  primus  modus  non  ponit  crea- 
turam  esse  :  sed  secundus  ponit  crea- 
turam  esse  nunc  primo  :  tertius  autem 
supponit  existentem  in  perfectione.  Undc 
primomodo  dicitur,  Quod  factum  est,  in 
ipso  vita  erat  et  lux'.  Secundo  modo, 
Ex  ipso,  et  per  ipsum,  et  in  ipso  sunt 
omnia  .  Tertio  modo  dicitur,  I?i  ipso 
vivimus,  et  movemur,  ct  sumus  .  Et  sic 
patet  quahtcr  isti  modi  enumerali  hic 
dilferunt. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  haec  est  fal-  Ad ; 
sa,  quod  in  ipso  vita  dicamur,  quia  in 
ipso  vivimus  :  sed  potius  cuin  omnis  suh- 
stantia  dividatur  in  tria,  scihcet  esse, 
posse,  et  operari,  illa  tria  tanguntur 
esse  in  Deo  regente  et  continente,  cum 
dicitur  :  Vivimus  secundum  potentiam 
vitfB,  et  movemiir  in  opere,  et  sumus 
secundum  essentiam  :  ex  ipso  autem  di- 
citur  propter  potentiam  I^atris,  per 
ipsum  propter  sapicntiam  Fihi,  et  in 
ipso  propter  bonitatem  Spiritus  sancti. 


*  Joan.  I,  3  et  4  :  Omnia  per  ipsum  factajunt, 
et  sine  ipso  factiim  est  nihil  quod  factum  est. 
Jn  ipso  vita  era,  et  vita  erat  lux  hominum,  etc. 


^  Ad  Roman.  xi,  36. 
3  Act.  XVII,  28. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVI,  E,  ART.  11. 


223 


E.  Quod  omnia  ex  Palre,et  per  Patrem,   et  in  Patre  siint:    ita  et   de  Filio,  et  dc 
Spiritu  sancto  est  dicendum,  licet  propter  personas  fiat  distinctio. 

Preeterea  sciendum  cst,  quod  licet  ibi  indicetur  distinctio  personarum 
cum  dicitur,  Ex  ipso,  et  per  ipsum,  et  in  ipso:  omnia  tamen  ex  Patre,  et 
per  Patrem,  et  in  Patre  sunt.  Similiter  de  Filio,  et  deSpiritu  sancto  acci- 
piendum  est.  Unde  Augustinus  in  libro  I  do  Trinilate^ :  Non  confuse,  inquit, 
accipiendiim  est  quod  ait  Apostolus,  Ex  ipso,  etper  ipsum,  et  in  ipso  ^  Ex 
ipso  dicens,  propter  Patrem :  per  ipsum,  propter  Filium  :  in  ipso,  propter 
Spiritum  sanctum.  Vigilanter  autem  attende,  ne  quia  Patrem  volens  intel- 
ligi  dixit  ex  ipso,  sic  intelligas  omnia  esse  ex  '  Patre,  ut  neges  omnia  esse 
ex  Filio,  vel  ex  Spiritu  sancto  :  cum  ex  Patre,  et  per  Patrem,  et  in  Patre 
omnia  esse  sane  dici  possunt.  Similiter  et  de  Filio,  et  de  Spiritu  sancto  di- 
cendum  est. 


ARTICULUS  XI. 

An  res  sunt  in  Deo    ratione  personse,  et 
non  essentise,  vel  notionis  ? 


Beinde  quoerltur  de  hoc  quod  dicit  : 
(1  Prseterea  sciendum  est,  quod  licet  ibi 
indicetur  distinctio  personarum,   etc.  » 

Ex  hoc  enim  videlur  accipi,  quod  res 
sunt  in  Deo  ratione  personoe,  et  non  ra- 
tione  essentiae,  vel  notionis.  Hoc  eliam 
alia  ratione  probatur  :  quia  illud  est  in 
Deo,  cujus  ipse  est  auctor  :  auctoritas 
autem  et  opus  non  convenit  nisi  perso- 
noe,  quiaomnes  actus  particularium  sunt, 
et  non  naturce. 

Sed  gontra  : 

1.  Ponamus  pcrsonas  non  esse,  adhuc 
Deus  erit    auctor    crealurse    :  ergo  cum 


cognoscat  omnia  quae  operatur,  in  ipso 
erunt  omnes  rationes  operum  suorum  : 
ergo  hoc  convenit  ratione  naturse,  etnon 
ratione  personae. 

2.  Ulterius  videtur,  quod  hoc  conve- 
niat  ratione  notionis  :  quia  Augustinus 
et  Anselmus  dicunt,  quod  suo  verbo 
omnia  dicit  quee  facit.  Verbum  autem  est 
solus  Filius.  Ergo  cum  in  verbo  sint  ra- 
tiones  creaturarum,  videtur  hoc  esse  ra- 
tionc  notionis,  et  non  naturge. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  ratione  na-     soiutio. 
turse  insunt  rationes  rerura  in  Deo. 

Ad  primum  autem  dicendum,  quod  Adobject.i. 
creare  personae  actus  est,  prout  persona 
est  rationalis  natura  individua  substan- 
tia  :  et  haec  persona  adhuc  esset  Deus, 
etiamsi  non  esset  Patcr  et  Filius  et  Spi- 
ritus  sanctus.  Unde  illa  objectio  non  pro- 
bat,  quod  conveniat  personis  sic  distin- 
ctis  ut  fides  distinguit. 

Ad  ULTiMUM  dicendum,  quod  hoc  con- Ad  object.  2. 


'  S.   AuGUSTiNUS,    Lib.   I   de    Trinitate,   cap. 


10. 


*  Ad  Roman.  xi,  36. 

3  Edit.  Joan.  Alleaume,  a. 


221 


D.  ALB.  MAG.  ORI).  PR^D. 


venit  Filio   appropriato,  ct  non  proprie,      supra  ostensum  cst  :  et  idco   non  rcmo- 
sicut  essc  sapicntiam  cl  artem  l*atris,  ut      vet  quin  conveniat  substantiae  pcr  se. 


F.  Quod  non  omnia  quee  ex  Deo  sunt,  etiam  de  ipso  sunt :  sed  e  converso. 

Illud  etinm  hic  annectendiim  est,  quod  non  omnia  qurc  dicunturesse  ex 
Deo,  eliam  de  ipso  esse  dici  debeant.  Quia,  ut  ait  Augustinus  in  libro  de 
Nalura  boni :  Non  hoc  significat  penitusex  ipso,  quod  de  ipso.  Quod  enim 
de  ipso  est,  potest  dici  esse  ex  ipso  :  sed  non  omne  quod  ex  ipso  est,  pot- 
est  dici  esse  de  ipso,  quia  non  est  de  sua  substantia.  Ex  ipso  enim  sunt 
ccclum  et  terra,  quia  ipse  fecit  ea  :  non  autem  de  ipso,  quia  non  de  sul)- 
stantia  sua.  Sicut  aliquis  homo  si  generat  filium,  et  faciat  domum,  ex  ipso 
est  filius,  ex  ipso  est  et  domus  :  sed  filius  de  ipso,  domus  vero  de  terra  et 
ligno,  non  de  ipso  '. 


G.  Qu3e  dicta  sunt  summatim  colligit. 

Ex  pra^missis  apertum  est,  quod  in  Dui  cognitionc  sive  prccscientia  sunt 
omnia,  scilicet  bona  et  mala :  sed  non  omni  modo  sunt  ibi  mala,  quo  bo- 
na  :  et  quia  in  Deo  bona  tantum  sunt,  sicut  ex  ipso,  el  per  ipsum,  non  ma- 
la.  Et  ex  quo  sensu  ha3C  accipienda  sint,  assignatum  cst.  Et  quod  de  ipso 
non  dicitur  esse  proprie,  quod  aliud  est  ab  ipso.  Ex  ipso  autem  esse  dicun- 
tur  omnia,  quai  eo  auctore  sunt. 


Dubitari  cnim  potest  unde  hoc  contin- 
gat,  cum  ex  et  de  videantur  notare  ha- 
bitudinem  causae  semper? 
ARTICULUS  Xn. 

SoLuxro.  Dicendum,  quod  hfEc  praepo- 
An  sit  idem  dicere,  ex  ipso,  et  de  ipso  ?     sitio  ex  generalior  est  in  significando  ori- 

ginem,   quam   praepositio  de  :    ex  enim 

notat  quandoque  originem  et  non  coes- 

Deinde   qua?ritur  de  hoc    quod   dicit,      scntialitatem,  ut  dicimus,  paccmhabemus 

ibi,  F,    «  i\o}i  hoc  significat  penitus  ex      ex  rege  :  quandoque  notat  in  eadem  sub- 

ipso,  quod  de  ipso,  etc.  »  stanlia  ordinem,  ut  cum  dicitur,  ex  mane 

'  S.  AuGusTi.Nus.  Lib.  de  Natura  boni,  cap.  2. 


IN  I  SENTI:NT.  DIST.  XXXVI,  G,  ART.  12.  223 

fit  meridies  :  idem  enim  nunc  quod  fuit  ex   agonibus    fit  Olympia,   id   est,    post 

subslantialiter  mane,   fit  meridies,  licet  illud.  De  autem  semper  notat  originem 

transeat  in  ratione  mane,  et  maneat  in  cum  consubstantiaHtate  :  ethsec  est  causa 

ratione    nunc  et  substantia  :   quandoque  dicti. 
notat  ordinem  tantum,   ut  cum  dicitur, 


x.\vi  15 


220  0.  ALB.  MAC.  ORl).  PR.T^n. 


DISTINGTIO  XXXVJI. 


Qiioniodo    Dons   esf    in   rebns   et   loeis   eorporalibns  ? 


A.  Quibus  modis  dicatur  Deus  esse  in  rehus  ? 


Et  qi'oniam  demonstraluiTi  est  ex  parte,  quomodo  omnia  dicantur  esse 
in  Dec  addendum  videlur  hic,  quibus  modis  dicalur  Deus  esse  in  rebus  : 
si  tani  a  id  liumana  mens  vel  ex  parte  digne  valet '  cogitare,  vel  lin«.^ua 
sufficit  eloqui.  Sciendum  ergo  est,  quod  Deus  incomnmtal)iiiter  semper 
in  se  existens,  prcesentialiter,  potentialiter,  essentialiter,  est  in  omni  natu- 
ra  sive  essenlia  sive  sui  diffinitione,  et  in  omni  loco  sine  circumscriptione, 
et  in  omni  tempore  sine  mutabilitate.  Et  praeterea  in  sanctis  spirilibus  et 
animabus  est  excellentius,  scilicet  per  gratiam  inhabitans :  et  in  homine 
Christo  excellentissime,  in  quo  plenitudo  divinitatis  corporaliter  inhabitat, 
ut  ait  Apostolus^  In  co  cnim  Deus  habitavit,  non  per  gratiam  adoptionis, 
sed  per  gratiam  unionis.  Ne  autem  ista  (quia  capacitatem  humanoe  intelli- 
gentia?  excedunt)  falsitatis  arguere  aliqui  prcesumant  \  Sanctorum  auctori- 
tatibus  munienda  milii  videntur.  B.  Gregorius  super  Cantica  canticorum 
inquit ':  Licet  Deus  communi  modo  omnibus  rebus  insit  praesentia,  poten- 
tia,  substantia  :  tamen  familiariori  modo  per  gratiam  dicitur  esse  in  illis, 
qui  mirificentiam  operum  Dei  acutius  et  fidelius  considerant.  De  hoc  eodem 
Augustinus  adDardanum  in  libro  de  P rdssejitia  Dei ait :  Cum  Deus  sit  na- 
tura  incorporea  et  incommunicabiliter  ®  viva,  aiterna  stabilitate  in  seipso 
manens,  totus  adest  rebus  omnibus,  etsingulis  totus  :  sed  in  quibus  habitat, 
habenteum  pro  sucE  capacitatis  diversitate,  alii  amplius,  alii  minus:  quos 


*  Edit.  J.  Alleaume,  valeat. 
^  Ibidem,  sufficiat. 

2  Ad  Coloss.  II,  9  :  /n  ipso  (Cliristo)  inhabitat  omnis  plenitudo  divinitatis  corporaliter . 

*  Edit.  J.  Alleaumo,  aliquis  prxsumat. 

^  Non  irivonitur  super  Canlica,  sod  ad  sensum,  Ezechiel.  Homil.  8  circa  medium. 
^  Edit.  J.  Alleaurae,  incommutabiliter. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVII,  A.  227 

ipse  sibi  dilectissimum   templum  gratia   suae  bonitatis  eedificat  '.  Ililarius 
quoque  in  libro  VIII  de  Trinitate  apertissime  docetDeum  ubiqueesse  :  Deus, 
inquit,  immensa?  virtulis  vivens  potestas,  qure  nusquam  non  adsit,  non  de- 
sit  usquam,  se  omnem  per  sua  edocet,  ut  ubi  sua  sint,  ipse  esse  intelliga- 
tur.  Non  autem  corporali  modo  cum  alicubi  sit,  non  etiam  ubique  esse  cre- 
datur,  cum  et  in  omnibus  esse  non  desinat.  Ambrosius  in  Hbro  I  de  Spiri- 
tasancto,  Spiritum  sanclum  probat  non  esse  creaturam  :   quia  ubique  est, 
quod  est  proprium  divinitatis,  itadicens  :  Cum  omnis  creatura  certisnaturse 
suse  sit  circumscripta  limitibus,  qnomodo  quis  audeat  creaturam  appellare 
Spiritiim  sanctum,  qui  non  habet  circumscriptam  determinatamque  virtu- 
tem,  qua3  et  in  omnibus,  et  ubique  semper  est :  quod  utique  divinitatis  et 
damnationis  ^  est  proprium^  ?  Idem,  in  eodem  :  Domini  est  omnia  complere, 
qui  dicit,  Coelum  et  terram  ego  compleo  *.  Si  ergo  Dominus  esl  qui  coelum 
complet  el  terram,  quis  ergo  potest  Spiritum  sanctum  judicare  damnationis 
et  divin<T3  potestatis  exsortem  ^,  qui  replevit  orbcm  "^?  Et  quod  plus  est,  re- 
plevit  et  Jesum,  totius  mundi  redemptorem?  Ex  his  aliisque  pluribus  au- 
ctoritatibus  aperte  monstratur,  quod  Deus  ubique  in  omni  creatura  essen- 
tialiter,  praesenlialiter,  et  potentialiter  est. 


DIVISIO    TEXTUS. 


«  Et  quoniam  demonstratum  est  ex 
parte,  etc.  » 

Hic  incipit  pars  illa  in  qua  IMagisier 
ostendit  qualiter  Deus  est  in  crealuris  ut 
causa  in  causato  essentialiter,  praesentia- 
liter,   et  potentialiter. 

Dividitur  autem  in  duas  partes :  in 
quarum  prima  Magister  ostendit  Deum 
esse  ubique  et  in  omni  re.  Quia  autem 
ad  esse  in  loco,  sequitur  moveri  per  lo- 
cum  :   et  ad  esse   in  re,  sequitur  mutari 


secundum  rem  :  ideo  iii  secunda  ostendit 
Deum  esse  immutabilem  loco  vel  re  mu- 
tata,  ibi  scilicet,  I,  «  Cumque  divina  na~ 
tura  veraciter  et  essentialiter  sit  in  omni 
loco,  etc.  » 

Prima  dividitur  in  tres.  In  prima  de- 
terminat  modos  quibus  Deus  est  ubique, 
et  explanat  illos  qui  explanari  possunt. 
In  secunda  movet  quasstiones  ex  sua  de- 
terminatione  sequentes,  ibi,  G,  «  Si  au~ 
tem  quxris,  ubi  habitabat  Deus,  etc.  » 
Tertio,redit  ad  explanationem  priini  mo- 
di  secundum  opinioneni  quorumdam,  qui 
verum  quidem  dicebant,  sed  tamen  in- 
sufficienter,  jbi,  F,  «  Ex  praedictis  palet, 
quod  Deus  ubique  totus  est  per  essen- 
tiam,  etc.  » 


1  S.  AuGUSTiNUs,  Epist.  57  ad  Dardanum, 

^  Edit.  Joan.  Alleaume,  dominationis. 

^  S.  Ambrosius,  Libro  I  de  Spiritu  sancto, 
cap.  7. 

*  Jerem.  xxiii,  2i  :  Numquid  non  cadumct  ter- 
ram  ego  rompleo?  dicit  Dominus. 


^  Edit.  Joan.  AHeaume  habet  :  Quis  ergo 
potest  Spiritum  sanctum  indicare  dominalionis  et 
divinx   potestalis  exortum,  qui  replevit   orbem  ? 

^  Cf .  Sapient.  i,  5  :  Spiritus  sanctus  disciplime 
effugiet  fictum,  etc.    Cf.  etiam,  Isa.   ii,  passira. 


228 


D.   AL15.  MAG.  OUn.   PR.^.D. 


lii  prima  adhuc  .sunl  quatuor  capilula, 
in  (luoruui  prinio  siniplici  diclo  dicil  nio- 
(los  quibus  Dous  est  in  rcbus.  In  secun- 
do,  pcr  auctoritatem  probat  Deum  esse 
in  oninibus  essentialiler,  praiscnlialitcr, 
potentialiter.  In  tertio,  probat  eimi  in 
Sanctis  spocialiter  habitare.  Quarto,  ad 
scicndum  modum  inliabitationis  mittit 
ad  ca  qucB  determinala  sunt  supra  de 
missione  Spiritus  sancti  '. 

Ex  his  patct  sententia  prinui^  partis. 


ARTICUUJS  I. 


An  Deus  sit  uhique,  et  in  omni  re  ? 


Ante  Litteram  incidunt  hic  quatuor 
quserenda,  scilicetan  Deus  sit  ubique,  et 
in  omni  re  ? 

Secundo,  Utrum  idem  sit  csse  uhique, 
ct  in  omni  re  ? 

Tertio,  Utrum  idcm  sit  esse  ubique,  et 
in  omni  loco,  et  esse  ubicumque? 

Quarto,  Utrum  ab  aetcrno  conveniat  ei 
esse  ubique,  vcl  non? 

Ad  PRiMUM  proceditur  sic  : 

jMundus  est  :  ergo  Dcus  est  ubique 
conservans  mundum.  Probatio  quod 
scquitur.  Sumatur  mundus  pro  tota 
univcrsitate  crcaturarum,  ita  quod  nulla 
excipiatur.  Inde  sic  :  Conscrvatur  in 
esse  :  ergo  conservans  mundum  erit  : 
omne  autem  conservans  ost  in  ha- 
bitudine  causse  ad  conservatum  :  cum 
ergo  causa  et  causatumnon  sunt  idem, 
mundus  et  conservans  mundum  non 
erunt  idem  :  ergo  conservans  mundum 
non  erit  mundus,  ncc  aliquid  de  mundo  ; 
conservatur  autem  ubiquc  :  ergo  conser- 
vans  mundum  quod  nec  mundus  est, 
necde  mundo,  erit  ubique  :  hoc  aut  non 
est  nisi  Deus  :  ergo  Deus  erit  ubique. 


Forlc  dices,  quod  conservat  per  in- 
fhjontiam  alicujus  virtutis  quae  non  est 
ipse  :  sicut  enim  vi(h'mus,  quod  generans 
non  tantum  inHuit  gencralo  speciem, 
sod  inlluit  etiam  dispositiones  mat^jriae 
quibus  resistit  alterationil)us  conscqucn- 
tibus  :  ita  [jofost  faccrc  Dous.  Contra  : 
Ejusdem  ergo  erit  dare  csse,  et  con- 
servationem  in  esse  :  quia  quod  dat  esse, 
dat  etiam  conscqucntiaesse  illud.  Quairo 
ergo  de  illa  virtute  inlluxa  a  primo  :  con- 
stat  enim,  quod  illa  habet  esse  in  con- 
servatis  et  a  primo  :  ergo  aut  conservat 
ipsa  seipsam,  aut  conservatur  ab  alio. 
Constat,  quod  non  a  scipsa :  quia  sic 
idem  esset  causa  et  causaluni  :  ergo  ab 
alio.  Autergo  illudest  creatum,  aut  non. 
Si  creatum  :  tunc  ibitur  in  infinitum  : 
ergo  oportet  dicere,  quod  illud  conser- 
vans  sit  Deus  :  cum  igitur  conversatio  sit 
ubique,  etconservans  Dcus  erit  ubique. 

2.  Item,  Ab  omni  qui  scit  quid  est 
Deus  (ut  dicit  Anselmus)  ponitur  Deus 
esse  majus  aliquid  quam  excogitari  pos- 
sit  :  aut  crgo  ponetur  intra  omnem  rem 
esse  tantum,  aut  exlra  tantum,  aut  intra 
et  extra  simul.  Si  intra  tantum,  vel  extra 
tantum,  sequitur  quod  ipse  sit  termina- 
tum  aliquid  :  ergo  non  cst  majus  quam 
cogitari  possit  :  quia  potest  cogitari  ali- 
quid  mnjus  eo  :  ergo  rclinquitur,  quod 
sit  intra  omnia,  ct  cxtra  omnia,  et  supra 
omnia,    et  infra  omnia  :  ergo  est  ubique. 

3.  Ttem,  Crogorius  dicit,  quod  cuncta 
qufe  facta  sunt,  ex  nihilo  facta  sunt,  et 
ad  nihil  tendorent  nisi  ea  manus  Omni- 
potentis  contineret.  Constat  autem,  quod 
ex  nihilo  ubique  facta  sunt  :  ergo  ubi- 
que  oportet  adesse  continentem  :  ergo 
ipsc  continons  est  ubique. 

4.  Itom,  Damascenus  :  «  Sive'  sccun- 
dum  virtutem,  sive  secundum  bonitatcm, 
sive  sccundum  sapiontiam,  sive  secun- 
dum  tompus,sivo  secundum  locum  defi- 
ciat  a  perfectiono,  numquam  orit  Deus  :  » 
secundum  locum  autom  a  perfectione 
deficcre,  est  non  ubique  esse  :  ergo  Deus 


'  Cf.  Dist.  XIV,  Tom.  XXV. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVII,  A,  ART.  1.                         229 

cum  in  nulla  perfectione  deficiat,  ubique  8.  Ilem,  Consideremus  esse  universa- 

erit.  lis,  et  illud  univcrsale  quod  maxime   est 

5.  Ilem,  Potestas  conservandi  se  in  es-  universale,  est  enim  universale  essentialis 
se,  est  potestas  nullius  indigcnliffi  :  ergo  similitudo  multorum  :  lisec  autem  potest 
iila  est  solius  Dei  :  cum  ergo  omnis  res  esse  secundum  speciem  secundum  redu- 
sit  ab  aliquo,  et  indigcat  illo  a  quo  csf,  ctioncm  ad  unum  eorum  quae  diflerunt 
non  polest  illa  potestas  conservandi  se  pcr  maleriam  tantura,  et  potest  esse  se- 
dari  alicui  crcato  :  ergo  nulli  loco,  ncc  cundum  genus  unum  in  rcductione  ad 
parti  mundi  :  ergo  cst  ab  ipso  Dco  im-  unum  eorum  quae  diffcrunt  specie  ct 
mediate  :  ergo  Dcus  cst  ubique  mundum  esse,  ct  sccundum  analogiam  ct  propor- 
conservans.  lioncm  ad  unum  in  rcductione  effectuum 

6.  Item,  Detur,  quod  Deus  det  mundo  adunam  causani  quae  babct  illud  sccun- 
potestatem  conservandi  se^  adhuc  ncccs-  dum  se,  alia  autem  ab  illa  :  constat  au- 
se  est  quod  illa  potestas  habitualis  reci-  tem,  quod  hoc  ultimum  maximc  univer- 
piatur  a  mundo  et  a  Deo  :  scd  intcr  salc  cst  :  constat  igitur,  quod  omne  uni- 
omne  accipiens  et  acceptum  est  contia-  versale  est  in  multis  ct  dc  multis  :  qusero 
ctus  quidam  essentialis,  nisi  sit  recipicns  igitur,  Quid  illorum  sit  nobilitatis,  et 
pcr  influentiam  quse  defcratur  pcr  mc-  quid  ignobilitatis  ?  Probatio,  quod  igno- 
dium  aliquid  :  ergo  neccsse  est,  quod  bilitatis  est  essc  in  mullis.  Pcr  hoc  enim 
ubique  pars  mundi  conservata  spirituali-  universale  contrahilur  ct  moritur  ct  cor- 
tcr  attingat  Deum,  vel  aliquod  medium  rumpitur  :  secundum  esse  contrahitur 
erit  :  constat  autcm,  quod  nihil  cst  me-  ad  esse  particularis,  et  destruitur,  quia 
dium,  quia  inter  cducens  rem  dc  nihilo  dcstructis  primis,  impossibile  est  aliquod 
et  eductum  non  potest  esse  mcdium  aliorum  remanere.  Probatio  autcm,quod 
defcrens  vcl  agcns  :  crgo  necesse  est,  essc  de  multis  est  nobilitatis  :  quia  uni- 
quod  Deus  adsit  ubique.  versale  per  illud  habet  ambitum  praedica- 

7.  Item,  Ab  omnibus  supponitur,  et  tionis,  et  quod  ubiquc  sit  ct  semper, 
probatum  est  in  praemissis,  quod  omnis  praecipue  tertio  modo  sumptum,  quia  hoc 
creatura  habot  exemphir  in  Deo,  et  quod  commune  est  Deo  ct  creaturae  :  ergo 
omne  nobilius  attribuendum  est  Deo  :  universale  secundum  hoc  est  exempla- 
quia  illud  habctur  sccundum  rationem  tum  ab  esse  divino  :  cum  igitur  secundum 
imitationis  ad  exemplar  aeternum,  Inde  hoc  ahquod  universale  sit  in  omni  re  et 
proccdo  sic  :  Haec  creatura  est  hic  :  crgo  ubiquc,  multo  magis  Deus,  quia  necesse 
hic  est  accipere  locum  et  locatum  et  rc-  esl  omne  excmplatum  ab  exemplari  pri- 
pletionem  loci  et   salvationem  et  conti-  mo  dcricere. 

nentiam  locati  :  et  alia  creatura  est  aUbi,  9.  Item,  Primaomnium  causarum  ma- 

et   accipiantur    cadem  in  ca,  et    sic  de  gis  influit  omnibus  aliis  quae  simplicitcr 

singulis.  Yidcamus  crgo  quid  sit  nobili-  secundae  sunt^  licet  in  ordine  naturae  ali- 

tatis   in  singulis  sic    acceptis   :    constat,  cujus   sint  priniae  :   video    autem,  quod 

quod  non  est  nobilitatis  distinctio,  quia  primaria  in  ordinc  naturae  essentialiter  et 

illa  conscquitur  diversitatem  et  matcriae  praescntialiter   ct  polcntialitcr    manct  in 

partibililatcm  :  continentia  autem  et  rc-  omnibus   secundis,    licet  contrahatur  et 

pletio  et  salvatio  in  omni  loco  et  locato  dcterminetur   in    eis,  et  hoc  est  ignobi- 

nobilitatis  sunt  :   ergo  ista  habentur  ab  litatis  :  ct  idco  etiam  quidam  Philosophi 

exemplari.    Removeatur  ergo    distinctio  dixerunt,    quod  unitas    esl  forma  prima 

quae  ignobilitatis  est,  et  attribuatur  Deo  quae  iteratione  sui  constituit  omnes  aiias 

quod  est  nobilitatis,  sequitur  quod  Deus  formas  :  ergo  sublato  quod  est  ignobili- 

situbiquein  omni  loco  ctlocato  replens  et  tatis,  prima  omnium   causarum    erit  in 

continensetsalvans:ergoDcusestubique.  omnibus  aliis  esscntiaiiter,    pra^sentiaH- 


230 


D.  ALli    MAC..  ORl).  VRMD. 


ter,  potentialitor.  Si  forle  dicas,  quud  liuc 
non  cst  verum.  qund  prima  causa  in  or- 
dine  causarum  naturalium  sit  in  socun- 
da  :  j)al('t,  ([uod  lu  falsum  dicis  :  quia 
esse,  vivere,  sentirc,  sunt  causae  forma- 
les  ordinatoB  in  natura  :  et  esse  est  in  vita, 
et  vita  in  sensu,  et  sensitivum  in  intoUe- 
ctivo  omnibus  illis  modis  :  et  sic  materia 
continua  est  in  materia  habento  contra- 
rietatem,  et  hfpc  in  mixta,  ot  haec  in 
complexionata,  haec  ilerum  in  composita 
mcmbris  dislinctis  organicis. 
Sed  contra.  Hft'  autem  ratioucs  sufficiant  ad  pro- 
bationem,  quod  Deus  sit  ubique,  eo  quod 
quidam  hoc  negant,  qui  philosophi  di- 
cuntur  :  et  ferunt  in  contrarium  istas  ra- 
tiones  : 

1.  Nobilius  est  facere  opera  permanen- 
tia  sine  artifice,  quam  permanentia  in 
praesentia  tantum  artificis  :  dicitur  enim, 
Deutor.  xxxii,  3  et  4  :  Date  magnificen- 
tiam  Deo  nostro.  Dei  perfecta  sunt  ope- 
ra,  etc.  Ergo  sua  operaperrnancnt,  otiam 
eo  separato  ab  ipsis. 

2.  Item,  Hoc  polcst  facere  inferior  ar- 
tifex,  ut  lignarius  faber  :  ergo  multo  am- 
plius  superior. 

3.  Item,  Yidemus  hoc  facere  naturam  : 
quia  generans  non  tantum  influit  spe- 
ciem  vel  facit,  sed  etiam  dispositiones 
quibus  conservetur  ab  altorantibus  ad 
corruptionem  speciei  :  ergo  et  Deus  facit 
hoc. 

4.  Itom,  Inlirmus  est  in  regno  qui  non 
potest  gubernare  nisi  prasens  :  ergo  hoc 
etiam  in  Deo  magis  orit  infirmitatis  indi- 
cium,  si  non  nisi  praesens  valct  creaturas 
continere. 

5.  Potost  eliam  oi)jici  fortius  sic  :  Vir- 
tutes  ccelestes  quoe  oflicacissimse  sunt  non 
immediate  conservant,  nec  agunt,  sed 
mediantibus  elementis  :  ergo  videtur  cum 
Deus  magis  similis  sit  nobililati  quam 
ignobilitali,  quod  etiam  sic  agat. 

(3.  Ilom,  Si  Deus  ubique  est  essontiaH- 
ter,  praesentialiter,  polentialiter  :  ergo 
ipse  omnia  operatur  :  ergo  videtur,  quod 
nulla  natura  propriam  hal)et  operatio- 
nem  :  et  hoc  est    contra    Damascenum, 


qui  dicit  quod  quiplil)et  natura  propriam 
habet  operationem.  Et  hoc  est  otiaui 
contra  omnes  scientias  Philosopho- 
ruui. 

7.  Itom,  Quod  objectum  osl  de  ordine 
causarum,  non  videtur  valore,  quia  non 
tenet  nisi  in  causis  essontialibus  :  sed  in 
efliciontibus  non  tenct,  in  his  eniui  causa 
officiens  prima  non  est  in  secunda  per 
essontiam  vol  per  pra^senliam,  sod  per 
potontiam  tantum  :  sod  tameu  verum 
esl,  quod  non  movente  primo  toUetur 
motus  ab  omnibus  aliis,  Deus  autem  est 
causa  officiens  rerum  non  formalis,  nec 
materialis. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  primce  ratio- 
nos  veritatem  concludunt. 

Et  ad  istas  ullimas  dicondum  est, 
quod  hoc  quod  dicit,  «  Nobilius  est  fa- 
cere,  etc,  »  falsum  est  simpliciter  :  ot 
hoc  necessario  probatur  sic  :  Omne  con- 
servans  rem,  est  ab  aliqua  causarum  quae 
estante  rem  ipsam,  sive  illa  sil  elliciens, 
sive  formalis,  sive  materialis  :  sed  in 
opore  Dei,  quando  facit  res,  niliil  praeja- 
cot  operi  nisi  ipse  solus  :  orgo  opus 
suum  quod  conservatur,  non  habebit 
conservationem  nisi  ab  ipso  :  et  quidquid 
in  ipso  est,  est  ipse  :  ergo  non  habobit 
conservationom  nisi  ab  ipso  essentialitor 
conservante,  id  est,  quod  essentialiter 
adsit  conservans,  ^ 

Undequod  inferior  artifex  facit  aliquid 
in  esse  conservatum,  est  ideo  quia  est 
aliquid  pra^jacons  operi  suo,  quod  de  se 
conservat  formam  imprcssam  ab  artifi- 
ce  :  et  si  ita  non  esset,  non  conservare- 
tur.  Et  hujus  exemplum  est  si  imprimat 
sigillum  formam  in  aliqua  matoria  non 
habente  ante  potontiam  conservandi, 
sicut  si  sigillum  imprimatur  aquae,  non 
conservatur  forma  nisi  in  praesentia  si- 
gillantis,  et  remoto  sigillante  destruitur  : 
et  sic  etiam  est  de  natura,  cujus  operi 
praejacot  materia,  licet  diversimode  ars 
et  nalura  formam  in  materia  operantur  : 
quia  sicut  dicit  Commentalor  super 
IX  Metaphijsicx,  natura  facil  furniam  ex 


SoU 


A<1  obj 


Ad  olij 
3  ei 


IN  I  SENTENT.  DTST.  XXXVII,  A,  ART.  2. 


231 


materia,  pcr  hoc  quod  transmutat  matc-      entiam  quam  habct  una  super  aliam  :  ct 
riam  a  forma  quam  prius  habcbat  :  ars     hoc  est  imperfectionis,    ut  jam    dictum 
autem  non  proprie  facit  ex  materia,  sed     cst  :  quia  csscnlia  habet  minorationcm  a 
in  materia,  quia  removct  formam  a  ma-     potcnlia  :  et  idco  Deo  non  est  hoc  attri- 
teria  quam  prius  liabuit    :    et   per    hoc     buendum. 
patct  solutio  ad  tria  objecta  sequentia. 
:t.5.      Ad  aliud  dicendum,  quod  virtutes  C(C- 
lcstes    movent    secundum    divcrsitatcm 
sui  situs  ad  divcrsa  :  et  ideo  habent  mo- 
tus  decHnationum,   ascensionum,  et  dc- 
scensionum,    et  occultationum,   ct  pra;- 
venlionum,  ct  opposilionum,  etsimiba  : 
et  ideo  oportuit  ipsas  elongari  a  materia 
generabilium  ct  corruplibilium,  ut  totam 
sic  diversimode  possent  movcre  :  et  luec 

omnia  prceter  solum  movere  sunt  imper-  Sccundo    qua:>ritur,    Utrum    idem     sit 

fectionis.  Si  enira  uno  modo,  et  non  tot     Deum  esse  ubique  quod  esse  in  omni  re  ? 
motibus  possent  facerc,   nobiliores    es-         Yidetur  autcm,  quod  non  :  quia 
sent  :  cum  dicat  Philosophus,   quod  res  l.  Dicit  Philosophus,  quod  natura  loci 

melior  est  qua^  habct  bonilatcm  uno  mirabilis  est  :  ergo  mirabilius  est  ahquid 
motu,  quaui  illa  quoe  motibus  pluribus  :  gssc  in  loco,  quam  esse  in  re  :  ergo  in 
unde  non  oportet,  quod  Deus  quoad  hoc     Deo  non  est  idem  esse  in  loco,  et  Deum 

esse  in  re. 


ARTICULUS   II. 

An  sil  idem  Deum   esse  uhique^  et  esse 
in  omni  re  ? 


assimiletur  cis. 
iect.  c.  -^^  ALiUD  dicendum,  quod  hoc  verum 
esset  si  nos  poncremus  tantum  unam 
causam  :  nos  autcm  dicimus  priniam 
causam  omnibus  adesse  immediate,  ad 
hoc  quod  possint  haberepropria  opera  ct 
proprias  causas.  Et  si  objicis,  quod  in 
eodem  genere  causalitatis  non  sint  dune 
causaeimmediatseunius,  Dicendum,  quod 
istae  non  sunt  ejusdcm  gcncris  :  quia 
Dcus  non  est  commiscibilis  cum  re,  ct 
idco  non  tollit  ab  ea  propriam  naturam. 
Ad  hoc  autem  quod  objicitur  de  regc, 
diccndum  quod  hoc  verum  est  in  his  quse 
situalia  sunt  :  quia  per  hoc  cognoscitur 
potentia  ipsius  extra  essentiam  protcndi  : 
unde  quanto  in  eis  ex  hoc  probatur  ma- 
jor  et  nobilior  potentia,  tanto  probatur 
esse  contractior  et  ignobilior  esscntia, 
qucB  suam  potcnliam  non  consequitur. 
Sed  Deus  omnia  nobilissima  habet  :  ct 


2.  Item,  Non  omnis  res  est  locus  :  er- 
go  esse  in  loco,  et  esse  in  rc  sunt  diver- 
sa  :  ergo  etiam  in  Deo  non  est  idem  di- 
cere  Dcum  esse  in  loco,  ct  Deum  esse  in 
re. 

3.  Item,  Cum  dicitur  Deus  csse  in  re- 
bus,  non  importatur  nisi  habitudo  cau- 
sae  :  cum  autem  dicitur  Deus  esse  in  lo- 
co,  importatur  plus,  quia  natura  con- 
tinentise  :  ergo  non  sunt  idem,  ut  vidc- 
tur. 

4.  Item,  Ponamus  nullum  locum  esse^ 
et  tamen  esse  spiritus  ccelestes  :  tunc 
verum  erit  Deum  esse  in  omni  re  :  nec 
tamen  verum  erit,  quod  Dcus  sit  in  om- 
ni  loco  :  ergo  non  sunt  idem. 

5.  Item,  Isti  duo  modi  convcrtuntur 
supcr  sc,  Deus  est  in  rcbus,  et  res  om- 
nes  sunt  in  Deo,  sicut  habetur  cx  pra^- 
missis,    ct    ex   istis   quae  hic   dicuntur 


ject.  7. 


ideo  nccesse  est,  quod  essentia  potentiai      omnis  enim   rcs   quae  est  a  Deo,  est  in 
commensuretur,  cum  neutrum  situ  ali- 
quo  limitetur. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  verum  est, 
quod  causae  eflicicntes  in  natura  ordina- 
tae  sunt :  ct  non  tangunt  sc  nisi  pcr  influ- 


Deo,  et  Deus  est  in  ea  re  quae  est  ab  eo  : 
sed  non  sic  possum  dicere,  Deus  est  in 
omni  loco  :  ergo  omnis  locus  est  in  co  : 
eri;o  non  est  idem  modus  intclli«:endi,  et 
idem  connotatum  hinc  indo,  ut  vidclur. 


232 


D.  ALH.  MAG.  ORl).  PR.ILD. 


Sed  contra  : 

Sod  contra. 

1.  In  Littcra  liabelur,  quod  idom  ost 
Deuni  esse  ubique,  quod  esse  in  onini 
re  locatii. 

2.  Itcin,  Pro  quanto  dicitur  Dcus  esse 
ubique?  Ant  enini  dicitar  boc  proprie, 
aut  por  causam.  Si  propric,  tunc  pro- 
prietates  loci  rcferuntur  ad  ipsum.  Sunt 
autem  istae  proprietates  loci,  continere, 
terminare,  salvare  :  quarum  nulla  con- 
venit  loco  in  comparatione  ad  Deum. 
Ergo  boc  non  dicitur  nisi  per  causam 
causantcm  et  conservantem  :  codem  au- 
tem  modo  dicilur  esse  in  omni  re  :  crgo 
idem  est  Deum  esse  in  omni  loco,  et  in 
omni  re. 

_  ,  ,.  SoLUTio.    Meo   judicio    non   idem   ost 

Deum  esse  ubique,  ct  Dcum  essc  in  om- 
ni  re  :  sicut  non  est  idem  habitudo  cau- 
sae  per  essentiam  causantis  et  conservau- 
lis  rem  ad  conservatum,  et  babiludo  lo- 
ci  ad  id  a  quo  habet  virtutem  continendi 
locatum  :  cum  onim  dicilur,  est  ubique, 
vel  in  omni  loco,  notatur  Deus  esse  in 
loco  ut  tenens  locum  in  esse,  et  dans  ei 
virtutem  conlentivam  :  virtutem  autem 
contentivam  non  dat  Deus  cuiUbet  rei 
cui  inest,  sed  dat  ei  ea  quee  sunt  propria 
conservationi  suae. 

Ad  1  et  2.  DlCENDUM   CrgO  ad  PRIMUM   ct  SECUNDUM, 

quod  Magister  non  intendit,  quod  idem 
sint  illa  duo,  sed  quod  unum  sequitur  ex 
alio  :  quia  si  est  in  omni  re,  cum  locus 
sit  res,  sequitur  quod  sit  in  omni  loco  : 
sed  tamcn  alia  et  alia  habitudo  importa- 
tur  in  prcepositione  hinc  inde. 
^^  3^  Ad  ALiuD  dicendum,  quod  Deus  dicitur 

esse  in  rebus  ut  causans  et  conservans 
per  praesentiam  essenliee  ct  potenliae 
suae  :  sed  ultra  hoc  additur  effcctus  spe- 
cialis,  cum  dicitur  esse  in  loco,  scilicet 
quia  dat  loco  continere  locatum  et  sal- 
vare. 

Al  aliud  diccndum,  quod  proprietatcs 
loci  non  referuntur  ad  ipsuin  nisi  sicut 
ad  causam  :  et  tamen,  ut  jam  dictum 
est,  aliud  connotatur  cum  dicitur,  Deus 
est  in  loco,  et  Deus  est  in  re. 


Sed  co 


Ad  4  et  5. 


AUTICULUS  IIL 

An  sit  idcm  Dciim  cssc  in  onini  loco,  ct 
ubiquc,  ct  iibicumque  ? 


Tcrtio  qiiaerilur,  Utrum  idem  sit  Deum 
esse  in  oinni  loco,  et  ubiquo,  et  ubicuin- 
que  ? 

Videtur  aulem,  quod  sic  :  quia 

1.  Unumquodque  istorum  dicit  totum 
in  loco  :  ergo  idem  est  quod  dicitur  por 
ununiquodque  istorum. 

2.  Itom,  Por  unumquodque  istorum 
connotatur  idcm,  quia  quod  locus  a  Deo 
in  se  existcnte  habcat  esse  et  virlutom 
conlinondi  :  ergo  videtur,  quod  in  om- 
nibus  illis  idem  dicatur. 

Sed  contra  : 

1.  Dicit  Anselmus,  quod  in  omni  loco 
est,  quod  cuilibet  loco  commetitur  : 
Deus  autem  cum  impartibilis  sit,  non 
commetitur  omni  loco,  et  tamen  est  ubi- 
que,  ut  dicit  Augustinus  :  ergo  non  est 
idem  esse  ubique,  et  esse  in  omni  loco. 

2.  Item,  Deus  totus  est  ubiquo  :  non 
tamen  totus  proprie  dicetur  esse  in  omni 
loco,  quia  non  spatiosa  magnitudine  dis- 
tenditur,  ut  dicit  Augustinus  :  ergo  pa- 
let,  quod  haec  duo  non  sint  idem,  ut  vi- 
detur. 


SoLUTio.   Ad  hoc  sine  praeiudicio   di-     ^,  , 

^       "^         _  bolu 

cendum  est,  quod  subtiliter  consideran- 
do  non  sunt  idem.  Alicujus  enim  est 
comparatio  ad  ubi,  cujus  non  est  compa- 
ratio  ad  locum  proprie  loquendo  :  sicut 
primi  mobilis  comparatio  est  ad  ubi  per 
motum,  licot  non  comparetur  ad  locum  : 
quia  nec  est  in  loco,  nec  movetur  in  loco 
proprie  loquendo,  nisi  sicut  dicit  Philo- 
soplius  circa  rinem  sexti  Physicorum^ 
quod  movetur  in  loco  secundum  for- 
mam,  ot  non  secundum  subjectum  :  et 
hoc  magis  dicit  relationem  ad  ubi,  quam 
ad  locum.  Unde  in  omni  loco  esse  dicit 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVII,  A,  ART.  4. 


233 


universum  loci  cum  distinclione  loci  et 
habitudine  iocati  ad  locum.  Ubique  au- 
tem  dicit  universum  ipsius  ubi,  non  ita 
expresse  importando  distinctionem  par- 
tium  ubi,  et  ejus  quod  est  in  loco  ad  lo- 
catum.  Et  hujus  possumus  accipere  si- 
mile.  Sicut  enim  est  in  distributis  uni- 
versalibus,  sic  etiain  est  in  sif^nis  distri- 
butivis.  Universale  autcm  possum  consi- 
derare  ut  essentiani  simplicem,  sive  ut 
naturam  multiplicabilem,  vel  ut  natu- 
ram  jam  actu  communicatam,  multipli- 
catam,  et  distinclam  :  ubi  ergo  dicit  sim- 
plicem  essentiam  ipsius  ubi  sive  natu- 
ram  :  syllabica  autem  adjectio  quae  addi- 
tur,  addit  communicabibtatem  :  sed  di- 
cendo  ubicumque,  additur  multiplicatio 
distincta  per  partes,  ct  sic  dicit  etiam 
esse  in  omni  loco.  Unde  minus  est  im- 
propria  ista,  Deus  est  ubique,  quam  is- 
ta,  Deus  est  ubicumque,  vel  in  omni  lo- 
co  :  tamen  utraque  invenitur  a  Sanclis. 

DicENDUM  ergo  ad  primum,  quod  licet 
unumquodque  istorum  dicat  totum  in 
loco  :  tamen  non  dicitur  in  eodem  modo 
significandi  :  et  ideo  nonsunt  locutiones 
seque  improprise. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  notatur 
idem  in  omnibus,  sed  cum  majori  et  mi- 
nori  distinctione. 


ARTICULUS  IV. 

An  ab  aeterno  conveniat  Deo  esse  ubique, 
et  in  omni  re? 


Quarto  restat  quaerendum,  Utrum  ab 
eeterno  conveniat  ei  esse  ubique,  et  in 
omni  re  ? 

Videtur  autem,  quod  sic  :  quia 

1.  Quandocumque  est   relatio  causati 

ad  causam,  tunc  etiam  est  relatio  causee 

ad  causatum,  vel  forte  prius  :  sed  prop- 

ter  relationom  causati  ad  causam  dicun- 


tur  omnes  res  ab  aeterno  esse  in  Deo  : 
ergo  multo  magis  propter  relationem 
causcB  ad  causatum  dicetur  Deus  ab 
seterno  ubique,  et  in  omiii  re,  ut  vide- 
tur. 

2.  Itcm,  Si  esse  ubique  non  dicit  nisi 
dare  virtutem  continendi  in  omni  loco, 
cum  ab  sBterno  sit  potens  darc  hujusmo- 
di  virtutem,  ab  aeterno  dicetur  esse  ubi- 
que. 

3.  Item,  Si  propter  potestatem  con- 
servandi  dicitur  esse  in  omni  re,  cum  ab 
aeterno  habeat  hujusmodi  potestatem, 
videtur  quod  ab  aeterno  sit  in  omni 
re. 

4.  Ilem,  Ab  aeterno  est  in  omni  re  quae 
est,  quia  est  in  seipso  :  ergo  ab  aeterno 
est  ubique,  quia  ubique  esse  est  esse  in 
omni  re  quae  est.  Si  forte  dicas,  quod 
aequivocum  est  Deum  esse  in  omni  re 
quae  est  ab  aeterno,  et  Deum  esse  in 
omni  re.  Hoc  nihil  est  :  quia  una  ratio 
est  universahs  in  omnibus  praeteritis, 
praesentibus,  et  futuris  :  et  esset  una 
etiam  in  aeternis,  si  ab  aeterno  fuisset 
aliud  :  ergo  esse  ubique  vel  in  omni  re 
non  dicitur  aequivoce  in  illis. 

Sed  contra  : 

Cum  dicitur,  Deus  est  in  omni  re,  si- 
gnificatur  ambitus  divinae  essentiae,  qui 
est  magnitudo  ipsius,  ut  supra  habitum 
est  *  :  et  significatur  effectus  conservatio- 
nis  in  esse  :  efTectus  autem  ille  non  fuit 
ab  aeterno  :  ergo  nec  Deus  fuit  in  omni 
re  ab  aeterno.  Si  forte  dicas,  ut  quidam 
volunt  defendere,  quod  haec  est  vera, 
Deus  ab  aeterno  est  ubique  :  sed  non 
haec,  Deus  ab  aeterno  est  in  omni  re. 
CoNTRA  :  Cum  dicitur,  Deus  est  ubique, 
hic  similiter  connotatur  effectus  qui  est 
collatio  loci,  ut  habeat  virtutem  conti- 
nendi  :  hic  autem  effectus  non  fuit  ab 
aeterno  :  ergo  haec  est  falsa,  Deus  fuit 
ubique  ab  aeterno. 


SoLUTio.    Meo    judicio     ambae     falsae     g^j^^j 
sunt  :  et  haec  scilicet,  Deus  est  in  omni 


Sed  contra. 


'  Cf.  I  Senlentiafum,  Dist.  XVIII.  Tora.  XXV. 


23  i 


n.  Al.li.  M.VC.  ORD.  Pn.ED. 


Ad  I  et  2. 


Ad  3. 


Ad  4. 


ro  ab  a-lorno  :  cl  Iutbc,  Dous  est  ubique 
ab  teleruo,  sicut  piobant  ullimai  ratio- 
ues. 

An  1'Ri.MU.M  ergo  dicenJum,  quod  Deus 
nou  dicilur  eodoni  niodo  esse  in  robus, 
et  res  in  ipso  :  (juia  cum  dicuntur  res 
esse  in  ipso  Doo,  per  lioc  non  ponitur 
res  esse  :  sed  (juando  dicitur  esse  in  re- 
bus,  res  ponunlur  aclu  esse  propter  efTe- 
ctum  conuotatum  :  unde  ba3c  propositio, 
quandocumquo  est  relatio  causati  ad  cau- 
sam,  elc,  intoUigitur  de  causalo  exi- 
stente  in  ratione  causati,et  non  in  ratione 
causae  :  aliter  enim  falsa  est. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  non  dicitur 
Deus  esse  ubique  vel  in  rebus  a  potentia 
conservandi,  sed  ab  actu. 

Ad  ULTiMUM  dicendum,  quod  hsec  est 
vera,  quod  ab  eeterno  estin  omni  re  quae 
est,  quia  est  in  seipso  :  sed  non  sequi- 
tur  :  ergo  ab  aeterno  est  in  omni  le  :  et 
(3st  ibi  fallacia  secundum  quid  ad  simpli- 
citer  :  restringitur  enim  in  primo  ly  res 
per  implicationem  positam  circa  ipsam 
ad  standum  pro  aternis  tantum,  et  post- 
ca  infertur  ac  si  teneretur  absolute  pro 
omnibus. 


ARTICCLUS  Y. 

Aii  Deus  hene  dicalur  esse  in  rebus  quin- 
que  modis  ? 


Deinde  quaerilur  de  his  quae  dicit  in 
Liltera  :  et  primo  de  hoc  quod  dicit,  ibi, 
A,  «  Prsesenlialiler,  polerdialilcr,  essen- 
lialiler  est  in  omni  natura,  elc.  » 

Videtur,  quod  istud  nihil  sit  dictu  : 
quia 

1.  Aut  isti  modi  sumuntur  ex  parte 
Dei  qui  inest  :  aut  sumuntur  ex  parte 
creaturae  cui  inest.  Si  ex  parte  Dei  : 
cum  ipse  uno  modo  se  liabeat  ad  omne 
quod  est,  videtur  quod  non  sint  quinque 
modi  sicut  determinat  Si  autem  ex  par- 
tc  creaturae  :  hoc  videtur  non  sufficerc  : 


quia  id  quod  operatur  in  una  crcatura, 
non  opcratur  in  alia  :  et  sic  erunt  modi 
inliniti,  ct  non  tantum  quinque,  ut  liic 
tangit. 

2.  Item,  Cuni  dicilur,  Dcus  inest  per 
gratiam  :  aut  hoc  aliquid  addit  ox  parte 
Dei,  aut  dicit  tantum  efTectum  connota- 
tum  ex  })artc  nostra.  Si  primo  modo  : 
ergo  Deus  deformiter  se  habet  ad  res, 
quod  est  haereticum  :  quia  sic  ipse  esset 
mulliformis.  Si  sccundo  modo  :  ergo 
quoad  eum  idem  est  inesse  per-  essen- 
tiam  et  per  graliam  :  et  sic  non  est  mo- 
dus  specialis. 

3.  Item,  Relatio  est  causali  ad  cau- 
sam,  sicut  causae  ad  causatum  :  cum  ergo 
uno  modo  res  sint  in  Deo  tanlum,  vide- 
tur  quod  uno  modo  et  non  quinque  Deus 
sit  in  rebus. 

4.  Praeterea,  Quid  est  praesentiaHtcr, 
potcntialiter,  essentialitor  Doum  esse  in 
rebus?  Si  dicas,  ut  videtur  innuore  in 
Litlera,  quod  hoc  est,  quia  essentia  est  a 
sua  essentia,  et  potentia  rei  a  sua  po- 
tentia  :  tunc  tertium  adaptari  non  pote- 
rit,  nisi  dicas  quod  praesentia  rei  est  a  sua 
praesentia  :  sed  hoc  nihil  est  :  quia  non 
omnis  res  est  sibi  praesens^  cum  sibi 
praesentem  esse  dicat  cognitionem  sui  a 
seipsa. 

Item,  Circumscribamus  potentiam  rei 
et  praesentiam  :  lunc  potentia  rei  non 
erit  a  potentia  Dei,  nec  praesentia  a  prae- 
sentia  :  et  tamen  adhuc  erit  Deus  in  es- 
sentia  rei  essentiaUter,  praesentialiter, 
potentialitcr  :  ergo  nulla  est  illa  solulio, 
ut  videtur. 

5.  Si  autom  dicas,  quod  hcec  accipiun- 
lur  penes  attributa  personarum  :  hoc  ito- 
rum  nihil  esse  videtur.  Considercntur 
ipsa  attributa  :  tunc  essentialiter  nulli 
personae  potest  appropriari.  Et  si  dicas, 
quod  potentia  attribuatur  Patri,  et  prae- 
sentia  Filio  ratione  cognitionis  :  tunc 
non  invenitur  attributum  Spiritus  san- 
cti. 

Ilcm,  Circumscriptis  personis,  adhuc 
Deuscsset  in  omnibus  csscntialitcr,  pra:- 
sentialiter,  potentialiter. 


IN  1  SENTENT.  DIST.  XXXVII,  A,  ART.  5.  23S 

Item,  Pater  est  in  omnibus  cssenliali-  quod  quanto  aliquid  simplicius  cst,  tanto 

ler,   prsesentialitcr,  potcntialiter  :  et   si-  ipsum  est  majoris    ambitus  :  et  id   quod 

militcr  Filius,  ct  similiter  Spiritus  san-  cst   in  tine  simplicitatis,   ambit    omnia  : 

ctus    :    ergo    ista    non   conveniunt   per-  ergo  csse  Deum  ul)ique  essentialiter  cau- 

sonis,  ut  dislinguuntur  propriis  vcl  ap-  satur  a  simplicitate  :  et  boc  dicit  Augu- 

propriatis,  scd  in  quantum  communicant  sliuus  in  Lillcra.  Dicit   autem    Pbiloso- 

in  essentia  divina.  pbus,  quodsul)lile  est  penetrativum  par- 

tium,   et  partis    partium.    Nibil    autem 

lutio.         SoLUTio.  Dicendum    sine     preejudicio,  subtilius  cst  quam  simplicissimum  :  unde 

quod  isti  modi    quibus  Deus  cst  in  crea-  dicit  Apostolus  ad  Ilebr.  iv,  12,  quod  vi- 

tura,  tripliciter  possunt  variari.  Uno  mo-  vus  esl  sermo  Dei,  ei  efficajc,  et  pcnelra- 

do  ex  parte  rei   connotata*  :  quia  sccun-  bilior  omni   fjladio  ancipili :  et  pertin- 

dum  quod   est  in   exemplari,  ita   tluit  in  gens  usque  ad  dioisionem  animse  ac  spi- 

exemplatum,  ut   scilicet    essentia  rci  sit  ritus,   compagum  quoque   ac   medulla- 

ab  essentia,  ct  species    rei  a  praesentia  :  rum.  et  cliscretor  cogitationum  et  inten- 

quce  species  fluit  ab  idea  quse  est  species  tionum  cordis.  Et  sequitur,  i'.  13  :   Om- 

in  mente  divina,  et  posse  rei  fit  a  poten-  nia   nuda    et  aperta  siint   oculis    ejus. 

tia,  sicut  innuitur  in   Lillera  infra.  Alio  Ergo   praescntia  est   a    subtilitate   pene- 

modo    possumus    dicere,    quod  in  Deo  trante,  ut  nec  inlrinsecus  nec  cxlrinsecus 

quinque  accipiunlur,  scilicet  substantia  :  aliquid  lateat  de    rc.  Similiter,   primum 

sive  essentia  prseter  intellectum  persona-  babct  inllucre  omne  posse   super  omne 

rum,  et  tres    persona^,  et  quintum  quod  sequens  :  et  abstracto  possc  primi,  abs- 

est  essentia  in    persona.  Possumus  ergo  trabitur  ab  omnibus  aliis  :  quoniam  dicit 

dicere,  quod  esse  in  rebus  essentialiter,  Pliilosopbus,  quod  non  movcnte  primo 

accipitur  penes  essentiam  in  se  conside-  nullum     secundorum     movet.    Dicamus 

ratam.  Esse  autcm   in   rcbus  per  poten-  ergo,  quoniam  duo  aguntsub  Deo  :  pro- 

tiam,  accipitur  pencs  attributum   Patris,  positum    sive  liberum   arbitrium,  et  na- 

quod  est  potentia.  Esse  autem  in  rebus  tura  :  et   per  comparationcm    ad    natu- 

preesentialiter,    accipitur  penes    attribu-  ram     inest     essentialiter,    potentialiter, 

tum  Filii,  quod  est  scientia.  Essc  autem  prsesentialiter  :  et  reducuntur  ad  simpli- 

in  Sanclis  pcr  inbabitanlem  gratiam,  ac-  citatem,    subtilitatem,    ct   puram  ratio- 

cipitur  penes  attributum  Spiritus  sancti,  nem  movendi  secundum   causam   pcnes 

quod  est  bonitas.   Esse  vero   in  bomine  rationem  intelligendi  sumptam.  Ad  pro- 

Cbristo    per   unionem,   accipitur    penes  positum    autem    comparatur  ut   elevans 

essentiam    in  persona,  quia    essentia  in  ipsum  supra  naturam  :  et  hoc  non  con- 

persona  est  incarnata.  tingit  nisi  per  gratiam,  et  ideo  in  illo  cst 

Si  autem  tu  objicias,  quod  si  non  in-  per  habitantem    gratiam  :    et  quia    pro- 

telligantur  personpe,  adbuc  erit  Deus  in  positum   etiam    est    natura,    ideo    habet 

rebus  essentialitcr,  pra^sentialitcr,  poten-  proesuppositos     trcs    modos   quibus     cst 

tialiter.   Dicendum,  quod   si  non  intclli-  in  natura.  jModus  autem  per  quem  est  in 

gantur  personse,  adbuc  rcmancbunt  at-  homine   Ghristo,  est  specialis  et  miracu- 

tributa  personarum  :  et  perilla  critidem:  losus. 

quia  essentia  est  adhuc  ante  potentiam,  His  habitis,     respondcndum     est    ad      Ad  i. 

et  tria,  scilicet  sapicntia,  et  potcntia,  et  primum,    quod   isti   modi   sumunlur  ex 

bonitas  facicnt  essentiam  creare  creatu-  parte  utriusque,  scilicct  Dei,  et  creaturae. 

ras,  et  gratilicarc  rationales  :  et  sic  ad-  Et  quod  objicitur,  quod  Deus  uno  modo 

huc  salvalur  illa  acccjilio.  se  babct    ad    omne  quod  est,  Diccndum 

Si  autcm  ailhuc   sublilius  velimus  di-  quod  hoc  sic  inlclligilur,  quod    se  babet 

ccre    cl  magis    ad   propositum,  diccmus  modo  non  variato  per  essentiam,  vel  per 


23G 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR^D, 


aliquid  aiUlilum  sibi  :  non  tamon  sc 
liabet  in  oadcm  ratione  exemplaris  ad 
omno  quod  ost,  sicut  de  facili  patot  uni- 

Ad  2.      ouiquo. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  cum  dicitur, 
quod  inest  per  inhabitantem  graliam, 
notatur  aliud  connotalum  quod  magis 
olcvat  naturam,  et  nolatur  alia  ratione 
exemplaris,  quia  scilicet  voluntatis  bo- 
nae,  eo  quod  Spiritus  datur  cum  donis 
suis,  licet  non  alius  quam  prius  erat,  ta- 
mcn  ad  aliud  datur  quam  prius  habeba- 
tur :  si  tamon  concedendum  sit,  quod 
prius  habebatur  :  non  enim  habont  Spiri- 
tum  sanctum  in  quibus  est  esscntialiter, 
propsentialiter,  potentialiter  :  et  licet  non 
addat  unum  supra  alterum  aliam  rem, 
addittamen  alium  modum  significandi, 
qui    sufficit  in  divinis,    sieut    saepius  di- 

Ad  3.      ctum  est. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  licet  relatio 
causati  ad  causam  quantum  ad  inesse  sit 
uno  modo,  non  tamen  sic  est  e  conver- 
so  :  ot  hoc  contingit,  quia  causa  non  in- 
diget  causato  :  ot  ideo  sufOcit  significare 
causatum  fuisse  in  causa  tantum  :  sed 
causatum  indif^^ot  causa  multo  magis,  et 
ideo  ille  respectus  reducitur  ad  modos 
plures  quibus  causa  est  iu  causato  prop- 

Ad4.      ter  causati  indigonliam. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  bcne  con- 
cedo,  quod  illa  solutio  minus  bene   sol- 

Ad  5.      vit. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  si  pones 
attributa  personarum  debont  accipi,  vi- 
detur  mihi,  quod  procedondum  sit  sicut 
diximus  in  principio  solutionis  :  quia  ni- 
si  aliquis  velit  extorte  exponere,  non  po- 
terit  reducere  rnodum  qui  est  essentiali- 
ter  inesse,  ad  aliam  personam. 
Et  per  hoc  patet  solutio  ad  totum. 


ARTICULUS  VL 

An  Deus  mullis  modis  sit  in  rebus,  ut 
aliler  in  templo,  aliler  in  coilo,  aliler 
in  anima  ? 


Deinde  qua^ritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  A,  versus  medium  :  «  Quos  ipse  sibi 
dilcctissimum  templum,  elc.  » 

Videtur  enim,  quod  inultis  modis 
Deus  insit  rebus,  et  in  ccelo  aliter  quam 
in  templo,  et  in  hoc  aliter  quam  iii  ahis 
locis,  et  anima  justa  aliter  quam  in  aliis. 

SoLUTio.  Bene  concedo,  quod  multis  3^1^!^ 
modis  Deus  est  in  diversis,  et  potest  sic 
dici  (ut  dicunt  Sancti)  quod  Deus  est  in 
cceIo,  ut  in  quo  relucent  opora  gloriae 
ipsius:  in  mundo  autom,  ut  creator  ct 
gubcrnator  :  in  Angclo,  ut  sapor  et  de- 
cor  :  in  Ecclesia,  ut  paterfamilias  in  do- 
mo  :  in  anima  lideb,  ut  sponsus  in  tha- 
lamo  :  ubique  autein  essentialiler  conser- 
vando  et  sustinendo,  potentialiter  praesi- 
dendo  et  gubernando,  prcpsentialiter  co- 
gnosccndo  :  pcr  gratiam  autem  inhabi- 
tantem  in  justis  :  per  efhcaciam  in  sacra- 
mentis  :  per  mysterium  et  signum  in 
columba,  et  flalu,  et  linguis  igneis  : 
tamquam  in  loco  propitiationis  in  tem- 
plo  :  unde,  Genes.  xxviii,  16:  Vere  Do- 
minus  est  in  locoisto.  Et,  ibidem,  t.  17: 
Quam  terribilis  est  locus  iste  !  non  est 
hic  aliud  nisi  domus  Dei^  et  porta  cceli. 
Per  unionem  autem  in  toto  Christo  :  sed 
ad  animam  solam  in  inferno,  ad  corpus 
solum  in  sepulcro.  Et  pluribus  aliis  mo- 
dis  quos  quilibet  per  seipsum  si  cogitat, 
invenire  potest. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXYII,  A,  ART.  7. 


237 


ARTICULUS  VII. 

An  Deus  est  iihique,  et  in  omni  Tempore  ? 
et,  An  concedendum  sit  quod  Deus  est 
hic,  vel  ibi,  vel  alihi  quam  hic  ? 


Deinde  quseritur  de  hoc  quod  dicit,  ibi, 
A,  versus  medium  :  «  Hilarius  apertis- 
sime  docet  Deum  uhique  esse  '.  » 

Videtur  enim  hoc  esse  falsum  :  quia 

j .  Aut  intelligitur  proprie  Deus  esse 
ubique,  aut  per  translationem.  Si  dica- 
tur  proprie,  videtur  non  convenire  :  quia 
dicit  Anselmus  in  Monologio  quod  nihil 
est  in  loco  et  tempore,  nisi  quod  sequi- 
tur  leges  loci  et  temporis :  Deus  autem 
non  sequitur  leges  loci  et  temporis, 
cum  non  mcnsuretur  aliquo  ut  in  quiete 
ens,  nec  ut  in  motu  :  ergo  Deus  nec  est 
in  loco,  nec  in  tempore. 

2.  Item,  Anselmus,  ibidem  :  In  nullo 
itaque  loco  vel  tempore  dicitur  esse 
summa  essentia  :  quia  omnino  a  nullo 
alio  continetur;  ergo  patet,  quod  non 
comparatur  ad  locum  proprie.  Si  autem 
dicas,  quod  per  translationem  compara- 
tur  ad  locum.  Contra  :  Accipiantur  pro- 
prietates  loci,  quse  sunt  continere,  sal- 
vare,  circumscribere,  terminare,  immo- 
bilem  esse  in  se,  sed  ad  ipsum  et  ab  ipso 
fieri  motum  localem  :  nulla  istarum  con- 
venirc  potest  :  ergo  videtur,  quod  per 
translalionem  non  conveniat  Deo  natura 
loci. 

Item.  Anselmus  in  Monologio  :  Si  usus 
loquendi  admiltcrct,  convenientius  dice- 
retur  esse  cum  loco,  vcl  cum  tempore, 
quam  in  loco  vel  in  tempore :  plus  enim 
signiticatur  contineri  aliquid,  cura  dicilur 
esse  in  alio,  quam  cum  dicitur  esse  cum 
alio  :  ergo  patet,  quod  loci  proprietates 
tranferri  non  possunt  in  Deum. 


3.  Itcm,  Si  dicatur  csse  ubique,  vel  in 
loco,  quia  locus  ei  prcesens  est,  ut  dicit 
Ansehims,  et  in  omni  loco  adest :  tunc 
vidclur  etiam  hoc  convenire  aliis,  sicut 
materia  nulli  loco  deest,  sed  adest  omni- 
bus  locis  praesens  :  et  ita  non  erit  hoc 
conveniens  soli  Deo. 

4.  Itcm,  Philosophus  dicit  in  quarto 
Phgsicorum,  quod  non  quaereremus  lo- 
cum,  nisi  esset  motus  :  cum  ergo  nullus 
motus  conveniat  Deo,  videtur  quod  nul- 
lus  locus  conveniat  ei. 

5-  Item,  Cuicumque  repugnat  natura 
alicujus,  eidem  repugnat  universitas  il- 
lius  naturse  :  ut  homo  si  non  est  asinus, 
non  potest  esse  omnis  asinus,  licet  forte 
conversa  propositionisnon  sit  vera,  quod 
cuicumque  repugnat  universitas  ahcu- 
jus,  quod  eidem  repugnat  natura  ilhus 
quod  distribuitur  :  Deo  autem  (ut  jam 
ostensum  est)  natura  loci  repugnat  :  ergo 
et  ubique,  quod  dicit  universum  in  loco, 
repugnabit  ei,  ut  videtur. 

6.  Item,  Cum  duplex  sit  locus,  ut  dicit 
Philosophus,  scilicet  locus  ut  vas,  et 
locus  ut  locus.  Locus  ut  vas,  sicut  est 
navis  locus  nautse.  Locus  ut  locus,  sicut 
fluvius  locus  cst  navigationis  nautte  : 
numquid  utrumque  transferetur  in  Deum, 
ut  dicatur  esse  ubique,  quia  est  in  loco 
utroque  raodo  dicto  ?  Si  dicatur,  quod 
sic.  CoNTRA  :  Locus  ut  vas  movetur,  et 
locatum  in  ipso  transfcrtur,  ut  vinum  in 
urna  :  ergo  Deus  transfertur  de  loco  ad 
locum,  et  in  ipso  transferuntur  creatu- 
rae.  Si  autem  est  in  loco  qui  est  locus  ut 
locus  :  tunc  ipse  movctur  de  loco  ad 
locum,  quod  est  ha^resis,  qune  in  sequen- 
ti  parte  istius  distinctionis  improbatur. 
Si  autera  dicas,  quod  ipse  nec  cst  talis 
locus,  nec  est  in  tali  loco  :  tunc  sequitur 
inevitabiliter,  quod  ipse  non  sit  ubique  : 
et  hoc  negatur  a  Sanctis  in  Littera. 

Ulterius  quaeritur,   Utrum  conceden-     Qujest. 
dum  sit,  quod  Deus  est  hic  vel  ibi,  vel 
hic  vel  ahbi,  vel  alibi  quam  hic? 


*  Cf.  I  Part.  Suram.  theol.  B.  Alberti,  Q.  70,      memb.  4. 


238                                     D.  ALB.  MAG.  OHD.  PRvED. 

Vitlctur  aiilcm,  quod  sic  :  quia  liter  ergo  cum   Dcus  Jicitur  esse  uhique 

1.  Sicut  (licit  Ausehnus  \w  Monolrxjio,  vcl  iu  oinni  loco  (quia  modo  nou  facio 
non  quia  liuic  loco  praescns  est,  idcirco  vim  inter  illa  duo,  quia  supra  est  ostensa 
prohibctur  illi  vd  iUi  loco  vel  tempori  diircrcntia)  iit  liic  comparatio  spiritualis 
simul  et  simililer  pra?sens  esse.  Erj;o  ad  corporalc  :  cryo  spiritualc  eril  conti- 
videtur,  quod  sit  hic  et  alibi,  ct  alibi  ncns,  et  tamen  incsse  dicctur  :  et  corpo- 
quam  hic.  ralc    crit    conlcntum,    et   tamcn   dicctur 

2.  Itcm,  Anschnus,  il)idem  :  NuUate-  (juod  illi  aliquid  insit.  Si  autcm  tu  quse- 
nus  enim  prohibetur  vcl  cogitur  lege  ris,  Qua3  sit  ralio,  quod  continens  dica- 
locorum  vel  tcmporum  alicubi  vcl  ali-  tur  inesse,  et  contentum  dicatur  cui 
quando  essC  vel  non  esso,  quocl  nullo  incstahud?  Dico,  quod  omne  conlinens 
modo  inlra  locum  et  tcmpus  claudit  in  esse  cst  intrinsecum,  quia  non  conti- 
suum  esse  :  scd  Deus  intra  locum  non  ncnt  in  esse  exteriora  rei  nisi  pcr  intrin- 
claudit  suum  csse  :  ergo  non  cogitur  seca  continentia  in  csse  :  et  idco  cum 
cum  hic  est,  alibi  non  esse  :  ergo  est  hic,  spirituale  contineat  in  esse,  necesse  est 
et  alibi  quam  liic,  ul  vidctur.  quod  ipsum  intus   esse  signilicetur.  Sic 

Seu  contra  :  ergo    dicimus    Deum   esse  ubique,  et  in 

Sed  contra.         rr-j       ;-i't          ii-i-i-i-  -i                       i                   ii                  i 

Ihc  et  alibi  dicunt  loci  distmctionem,  omni  ioco,  per  hoc  quod  dat  esse  loco  et 

et  alibi  qunm  hic  dicit  loci  comparatio-  virtutem  contentivam    :  et  ideo  Boetius 

nem  :    dislinctio    autcm    locorum  ponit  et  Anselmus  qui  sic  exponunt,  quod  est 

distinctionem   locatorum,    cum  in  nullo  ubique,  quia  adest  omni    loco.    non  di- 

genere    duo    hjca    simpliciter  simul    et  cunt  totum,    sed     partem   prsedicalionis 

semel  sint  unius  numcro  rei  :  talis  au-  istius,  Deus  est  ubique. 

tem  distinctio  n.on  cadil  in  Dcum  :  ergo  Secundum  hoc  ergo   responderi  potest 

videtur,    quod    tales     non    sint    conce-  ad  prima  objecta  :  quia  possumus  dicere, 

dendae.  quod  propriissime  et    magis  quam   pro- 

prie  hoc  modo  dicitur  Deus  esse  in  omni 

SoLUTio.    Dico    sine    praejudicio,   quia  loco,  et  ctiam  translative  :   quia    in  lioc 

cum  dicitur  Dcus  inesse  in  loco,  et  loca-  convenit  cuni   locato   quod    inest,    quia 

tum  in  loco,  sumitur  sequivoce  habitudo  replet   locum  hujusmodi    vi    contcntiva 

hujus  praepositionis  in  :  quod  sic  proba-  et  natura  loci  :   sed    non   sicut  locatum, 

tur.    Alia    est    comparatio    spiritualium  quia  tunc  non  csset  translatio,    sed  pro- 

ad  corporaha  sccundum    inesse,   et  alia  prietas. 

corporalium    ad  corporalia.  Si  enim  di-  Ad  aliud  dicendum,    quod    Anselmus 

co,    vinum  est  in  higcna,  est   compara-  inlcndit,  quod  loco  et  temporenon  inclu- 

tio  coprorahs  ad  corporale  per  inesse  :  diturnec  mensuratur. 

et  idco  cum  in  talibus  propriissime   di-  Ad  alild  dicendum,  quod  materia  non 

cantur  inesse  quaB  insunt  ut  locatum   in  sic  adest  loco  :  quia  non  habet  esse  dis- 

loco,  intclligitur  ibi  habitudo  loci  ad  lo-  tinctum  in  loco  :    sed  priina  terminatio 

catum  :  et  ponitur  continentia  quam  im-  est  per  formam,  et  per  illam   refertur  ad 

portat  praepositio   circa    illud    cui    inest  locum   :    quia    dicit  Philosophus,    quod 

aliquid  :  et  contineri  et  tcrminari   poni-  idcm  cst  motus  ad  formam.et  ad  locum. 

tur  circa  id  quod   incst.  Cum  autem   lit  Ad  aliud  dicendum,  quod  locus  ut  im- 

comparatio  spiritualium  ad  corporalia,  fit  mobilis  ad   quem  et    a   quo    fit   motus, 

totum  contrarium  :  ut  cum  dicitur,  ani-  quteritur  propter  njotum  :  sed  locus    ut 

ma  est  in  corpore   :  ponitur  enim   tunc  ambiens  et  difliniens  tantum,  non    quae- 

contincntia  quam  notat   praepositio  circa  ritur    propter  motum  :  quia  dicit  Philo- 

id  quod  incst,  et  contineri  et  terminari  sophus,  quod  etiam  mathematicis   dan- 

ponitur  circa  id  cui  dicitur  inesse.  Simi-  dus  est  locus,  quae  tamen  abstiacta  sunt 


Solutio. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVII,  A,  ART.  8.                         239 

a  motu  et  a  materia  :    et  ideo  illa  ratio  1.   Videtur  enim  hoc   esse  falsum  per 

non  cogit.  hoc  quod  habetur  in  primo  Posteriorum 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  cuicumque  de  universali,  quod  cum  sit    de  omni,  et 

ropugnat     natura     alicujus,     secundum  semper,  et   ubique    est   :   ergo  non    est 

quod  natura   sua  repugnat  ei,  secundum  proprium  Dei  :  quia  proprium  est,  quod 

eumdem   modum  universitas    illius  na-  convenit  uni  et  soli. 

turae  repugnat  ipsi.  Esse    autem    in  loco  2.   Item     Glossa  super     illud  Psalmi 

secundum  inhserentiam  ubi,  quod  signi-  cxlvii,  15  :   Velociter  currit  sermo  ejus  : 

ficatur  cum   dicitur  esse  in  loco,  repu-  dicit  quod  velocitas    ubique   est,  non  in 

gnat    Deo,    quia     non    circumscribitur  cquis,  vel  hominibus    tantuin.  Si  autem 

loco  :  sed  esse  in  loco  causaliter  conve-  dicas,  quod    universale    est  ubique  non 

nit  Deo,  et  hoc    modo     convenit   etiam  simpliciter,  sed  in  quobbet    suo  particu- 

Deo  esse  ubique.  lari  :  et  hoc  est  esse  ubique  quoad  suum 

Ad  aliud  dicendum,  quod  nihil  prohi-  ambitum,  qui  tamen  non  ambit  omnia. 

bet,  quod  Deus  sit  in  utroque  loco  modo  Contra    :   Accipiamus    ergo   universale 

prsedicto  :  quia  exhoc  non  sequitur,  quod  quod  est  ex   reductione  etfectivum   om- 

ipse  mutetur,  ut  per  ante  dicta  patet.  nium  ad  causam  primam  :  hoc  enim  uni- 

versale  erit  ubique,  et  semper  :    quia  est 

Ad  id  quod  ulterius  quseritur,  meo  ju-  de  Deo  et  creatura  omni  :  ergo  non    est 

dicio   dici   potest,   quod   minus    proprige  proprium  Deo. 

sunt  isltB  locutiones,  ut  probat  objectio  :  .3.   Item,    Ponamus   unam   soLim  sub- 

sed  quia  hoc  in    Littera    infra    habetur,  stantiam  esse  :  ergo  illa    substantia  erit 

quod    totus    est  alibi,  et  Anselmus  hoc  in  omnibus  in    quibus  est    Deus   :    ergo 

dicit,  oportet  istas  locutiones  recipi  :  sed  non  est  proprium  Deo. 

tunc  quod  ignobile  est,  separandum  est,  i.  Item,  Ponainus  unum  solum  homi- 

ut  distinctio,    et  discretio  significata  in  nem  esse  :  anima  ejus  erit  in  toto  corpo- 

Deum   non    referantur.  lUa   autem   iin-  re  tota  :  et  non  est  locus  nisi  corporis  : 

propriissima  est,    Deus  est  alibi    quam  ergo  ipsa  est  ubique  sicut  Deus  :  quia  ta- 

liic,  quia  in  tali   comparatione,  adver-  li  positione  facta,  Deus  etiam    tunc  non 

bium  consuevit  notare   relationem  inter  erit  in  pluribus. 

aflirmationem  rei  in   alio    loco,  et  nega-  5.  Item,  Ponamus,  quod  unum  corpus 

tioneui   in  islo    loco  :  unde    de    absente  sit  tantae  dimensionis,    quod  repleat  to- 

dicimus,  quod  est    alibi    et  non  hic,  nisi  tum  concavum  circuli   mundi,  illud   cor- 

adderetur  conjunctio   copulans  sic,  Deus  pus  erit  ubique,    ut  videtur   :  ergo  non 

est  alibi   etiani    quam   hic  :  tunc    enim  est  hoc  proprium  Deo. 
gratia  copulationis  quae  vult  notare  co- 

pulationcm  inter  similia,    notaretur    esse  Solutio.  Dicendum,  quod  hoec  et  om-     soiuth 

in  utroque  loco,  et  neutro  deesse.  nia  alia  hujusmondi  sophismata  solvun- 

tur  per   hoc   quod  sequivoce   sumitur  ly 

iibique,    quando    dicitur  universale    vel 

commune  aliquod  esse  ubique,    et  Dous 

ARTICULUS  VIII.  ubique.  Id  enim  quod  refertur  ad  locum, 

est  distinctum.  Id  autem   quod    refertur 

An  soli  Deo  conveniat  esse  uhique  ?  ul  ad  subjectum  vel  suppositum,  refertur 

ad  id  in  quo  habet  esse  in  natura  et  in- 

divisum  ab  illo  :  et  hoc  modo  universa- 

Deinde  qua^riturdehoc  quod  dicit,  ibi,  le  est  ubique,    et  semper  :  Deus   autem 

A,    sub  finem  :  «  Quia  ubique  est,  quod  prinio    modo,    quia    ipse    distinctus    ab 

est  proprium  divinitatis,  etc.  »  omnibus  est  in   omnibus,  dans  loco  vir- 


2i0  J).  ALB.  MAG.  ORD.  PR/ED. 

lutoiu  contincndi  qua  locus  esl,  et  loca-  est  in  loto  loco,  ct  in  (jualibct  parte  lo- 

to  virtutcni  rcplcndi  qua  localuni  est.  ci  :  Dcus  autein  sic  est  ubique. 
Ad  3.           Ai)  u)   ([U()(l   objicitur,    quod   ponatur  Ad  aliud  diccnduni,    quod  anima  non     Ad4, 

una   sola  sulj.stantia    esse   :    diccndum,  babet  comparationcm  ad  corpus    ut  ad 

quod  illa  non  dicctur  esse  ubique,  sed  in  locum,  sed  sicut  ad  matcriam  ct  mobilc  : 

uno  solo  b)CO  :  quia  licet  non    sit  locus  et  ideo    suppositio    falsa    est    in    argu- 

plusquam  iste,  possunt  tamen  esse  plura  mcnto. 

in  quibus  non  cst  :  scd  non  possunt  esse         Ad    aliud   dicendum  ,    quod   etsi     sit     Ad  5. 

in   quibus  Deus  non  sit  :  et  haec  est  ve-  unum  corpus    talc,  boc   non   erit  totum 

ra  solutio.  Potcst  etiam  dici,  quod  etiam  in  qualibet  loci    particula   :  et  ideo  non 

tunc  non  cst  tota  ubique  :  quia  non  tota  tcnct  instantia. 


B.  Quod  in   Sanctis  non   modo  est,  sed  etiam  habitat,  qui  non  uhicumque  est,  ibi 

habitat. 


In  sanctis  vero  etiam  habitat,  in  quibus  est  per  gratiam  :  non  enim  ubi- 
cumque  est,  ibi  habitat :  ubi  vero  habitat,  ibi  est.  In  solis  bonis  habilat, 
qui  sunt  templum  ejus,  et  sedes  ejus.  Unde  per  Isaiam  Dominus  ait :  Coe- 
lum  sedes  mea  est,  terra  autem  scabellum  pedum  meorum  \  Quia  in  electis 
qui  sunt  coelum,  habitat  Deus  et  regnat,  qui  ejus  voluntati  devoti  obtem- 
perant:  malos  vero  qui  sunt  terra,  judicii  districtione  calcat.  Unde  in  Hbro 
Sapientiffi  dicitur:  Thronus  sapientiae  anima  justi  ^  quia  in  justis  specia- 
lius  est  quam  in  aUis  rebus  :  in  quibus  tamen  omnibus  totus  est,  quemad- 
modum  anima,  ut  ait  Augustinus  in  epistola  ad  Hieronymum  de  Origine 
animse,  per  onmes  particuhis  corporis  tota  adest  simul,  nec  minor  in  mi- 
noribus,  nec  major  in  majoribus :  sed  tamen  in  aliis  intensius,  et  in  aliis 
remissius  operatur,  cum  in  singuHs  particulis  corporis  essentialiter  tola 
sit.  Ita  et  Deus  cum  sit  in  omnibus  essentialiter  ac  totus,  in  illis  tamen 
plenius  esse  dicitur  quos  inhabitat,  id  est,  in  quibus  ita  est,  utfaciateos 
templum  suum  :  et  hi  ^  tales  cum  eo  sunt  jam  ex  parte,  sed  in  beatitudine 
perfecte.  INIali  vero,  etsi  sint  ubi  ipse  est,  qui  nusquam  deest,  non  tamen 
sunt  cum  eo.  Unde  Augustinus  super  Joannem  :  Non  satis  fuit  dicere,  Ubi 
cfjo  sutn,  et  illisint':  sed  addit,  mecum:  quia  et  ibi  miseri  possunt  esse 
ubi  et  ille  est,  qui  nusquam  deest.  Sed  beati  suntcum  illo,  quianon  sunt 


*  Isa.  Lxvi,  1. 

»  Cf.  Sapient.  vii,  27. 
»  Edit.  J.  Alleaume,  ihi. 

*  Joan.  XVII,  24. 


IN  1  SENTENT.  DIST.  XXXVII,  B,  ART.  9.  241 

bcati  nisi  ex  eo  qiiod  cum  iilo  sunt  :  qui  fruuntur  eo,  et  vidcnt  illum  sicut 
est.  Mali  vero  non  sunl  cum  illo,  ut  cseci  in  luce  non  sunt  cum  luce  :  nec 
boni  ita  nuiic  sunt  cum  eo  ut  videant  per  speciem,  elsi  sunt  aliquo  modo 
cum  eo  per  fidem.  Quomodo  autem  Deus  habitet  in  nobis,  ex  illis  aliquate- 
nus  intelligere  valebis,  qucc  supra  dicta  sunt,  cum  de  Spiritus  sancti  pro- 
cessione  temporali  agcretur:  ubi  licet  ex  parte,  exponitur  {ex parte  enim 
cognoscimus,  etex  parte  proplietamus  ')  quomodo  Spiritus  sanctus  habitet  2 
in  nobis,  qui  non  sine  Patre  et  Filio  inhabitat. 


ARTICULUS  IX. 

Utrum  inesse  per  gratiam  sit  inesse  sim- 
pliciter,  vel   secundum  quid  lantum  ? 


Deinde  quoeritur  de  hoc  quod  dicit,  ibi, 
«  In  Sanctis  vero  habitat ,  in  quibus 
est  per  gratiam.  » 

1.  Videtur  enim  ex  hoc  quod  sim- 
pliciter  inesse,  dicitur  inesse  per  gra  - 
tiam  :  et  essenlialiter  inesse,  dicitur  se- 
cundum  quid  inesse  Deum  :  est  enim 
aliquem  inhabitare,  ubi  man(;t  simpli- 
citer  :  non  hahitare  autem,  ubi  non  ma- 
net,  nisi    secundum  quid. 

2.  Item,  Uhi  aliquis  inhahitat,  aliquis 
ihi  manet  :  ergo  videtur,  quod  si  non 
habitat,  quod  transit  :  ct  sic  Deus  trans- 
iret  de  his  in  quibus  est  communiter 
per  essentiam,  praesentiam,  et  poten- 
tiam. 

3.  Sed  contra  :  Esse  rei  et  hcne  esse, 
sunt  ut  simpliciler  et  secundum  quid  : 
cum  igitur  per  hoc  quod  inest  Dcus  es- 
sentialiter,  proesentialiter,  potentialiter, 
dat  esse  :  per  hoc  autem  quod  inest  per 
gratiarn,    dat   bene    esse,   videtur   quod 


inesse  essentialiter,  pra?sentialiter,  po- 
tentialiter,  sit  inesse  simpliciter  :  inesse 
autem  pergratiam,  sit  inesse  secundum 
quid  tantum. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  inesse  per 
graliam,  dicit  simpliciter,  ct  nohiliter  in- 
esse. 

Ad  PRiMUM  autem  dicendum,  quod 
inesse  per  gratiam  supponit  inesse  com- 
muniter  :  et  est  perfectio  respectu  ipsius 
ex  parte  creaturae  pcrficiendoe,  licet  non 
ex  parte  Dei  perficientis. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  hahitatio 
illa  quae  importatur  per  gratiam  non  op- 
ponitur  transitivi,  sed  dicitur  a  quiete 
voluntatis  effective  :  quia  scilicet  facit 
voluntatem  Sanclorum  per  gratiam  in  se 
manere  et  quiescere  :  et  hoc  non  facit 
inesse  communi  modo. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  licet  inesse 
communi  modo  det  esse,  tamen  non  dat 
esse  nisi  naturale  :  et  hoc  non  est  com- 
pletivum  optima  completione  :  et  ideo 
melius  est  inesse  per  gratiam  quam  com- 
muni  modo  tantum  :  tamen  non  dico^ 
quod  in  communi  modo  inesse,  dicat 
inesse  secundum  quid  :  quia  utrumque 
est  inesse  simpliciter,  licet  non  eeque  bo- 
nos  connotent  eflectus. 


Solutio. 


Ad  1. 


Ad2. 


Ad  3. 


I  ad  Corinth    xiii,  9. 

7CXVT 


Edil.  J.   Alleaume,  inhabilet. 


16 


2i2 


n.  ALB.  MAG.  ORl).  PRyED. 


(Juaest. 


Sed  contra. 


Solutio. 


ARTIGULUS  X. 

An  idem  sit  essentialiter,  pi-sesentiaHlc)', 
et  potentialiter  inesse  ? 


Dcindc  quceritur  do  lioc  quod  dicit, 
ii)i,  li,  circa  mcdium  :  «  Ita  et  Leiis 
cum  sit  in  omnibus  cssentialiter  et  iotus, 
etc.  » 

Potest  cnim  quferi,  IJtrum  idcm  sit  cs- 
scntialiter  incsse  quod  prccscntialitcr 
inesse,  et  potcntialiler  incssc? 

Si  enim  idcm  est  :  tunc  videtur,  quod 
suflicicbat  diccre  essentialiler  inesse,  et 
non  oportcbat  addcre  praescntialiter  ct 
potentialiter.  Videtur  autem  quod  sit 
idem  per  Boetium,  Ansclmum  et  Augu- 
stinum,  qui  exponunt  unum  pro  alio,  ct 
per  aliud. 

Ulterics  quaeritur,  Utrum  melius  est 
creaturam  esse  in  Dco,  vel  Dcum  in 
creatura  essc? 

1.  Vidctur  autem,  quod  melius  est  crea- 
turam  esse  in  Dco  :  quia  hoc  est  seter- 
num,  aliud  autem  ex  tempore. 

2.  Item,  Greatura  in  Deo  est  creatrix 
essentia,  creator  autem  in  creatura  re- 
linquit  essentiam  creatam  :  ergo  nobilius 
et  melius  est  crcaturam  esse  in  Greatore, 
quam  e  converso. 

Sed  contra  : 

Omnc  simpliciter  melius  est,  quam  est 
secundum  quid  :  creatura  autcm  in  Grca- 
tore  non  est  nisi  secundum  quid  :  cum 
autem  Greator  est  in  creatura,  habct  cs- 
se  simpliciter  :  ergo  melius  est  Grcato- 
rem  esse  in  creatura,  quam  e  converso. 

Soli;tio  dicendum,  quod  hujusmodi 
qusestiones  parum  valent. 

Ad  PRiMUM  benc  concedo,  quod  non 
est  idem  :  et  qualitcr  variantui-  hujus- 
modi  modi,  satis  patct.  Ad  id  quod  con- 
tra  objicitur,  dicendum  quod  Sancti  ex- 


ponunt  unum  per  aliud,  per  hoc  quod 
scquilur  unum  ad  aliud  :  ad  inessc  enim 
pra'sentialitcr  ct  potcntialitcr,  sequilur 
inesse  cssentialiter  :  quia  aliter  in  Dco 
csset  contractior  nalura  quam  polcntia, 
ut  supra  expcditum  cst. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  comparatio  Ad 
nuUa  cst  :  quia  inesse  dicitur  aequivoce  : 
quia  crcatura  cst  in  (^reatore  secundum 
quid  tantum,  scilicet  secundum  ideam, 
ut  causam  in  causa  operantc  per  intelle- 
ctum  :  Greator  autem  est  in  creatura  con- 
tincns  ct  salvans  ct  rcplcns  :  et  ideo  ni- 
liil  valet. 

Si  autcm  tu  quaeras,  Quod  sit  melius 
et  verius  esse  crcaturae? 

Ad  hoc  solutum  cst  supra  distinctione 
XXXV. 


ARTIGULUS  XI. 

An  Deus  et  Spiritus  sanctus  sint  in  dia- 
bolo  et  danmatis,  et  possint  esse  cum 
malis  et  juslis  ? 


Dcinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit,  ibi, 
H,  circa  niedium  :  «  Mali  vero,  etsi  ibi 
sunt  ubi  ipse  est,  qui  nusquam  deest, 
etc.  » 

1,  Si  enim  Deus  in  omnibus  est  :  ergo 
est  in  diabolo  et  in  danmatis  :  et  cum  Spi- 
ritus  sanctus  sit  ubique  et  in  omnibus, 
Spirilus  sanctus  crit  in  diabolo  et  in  dam- 
natis,  quod  abhorret  etiam  auditus  (ide- 
lium. 

2.  Praeterca  vidctur,  quod  Deus  sit 
cum  malis  :  quia  ita  dicit  Augustinus  in 
libro  Confessionum  :  «  Mecum  eras,  et 
«  ego  tecum  non  eram  :  »  et  loquitur  de 
sc  prout  erat  instatu  maliti*. 

4.  Item,  Secundum  consuetum  modum 
habitudinis  hujus  propositionis,  ciim,\[- 
deturquod  non  possit  dici  Deus  esse  cum 
justis  :   quia  ita  datur  pro  regula,  quod 


I 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVII,  C.  243 

praepositio,  citm,  notat  associationem  ta-  spirationem  et  sanctitatem  :  et  ideo  pro- 

lem  :  ct  ponit  principalitatem  in  ablativo  prie  convenit  ei  inesse  per  gratiam  :  et 

cui  (lescrvit  :  undc  dicimus,   quod   miles  si  dicatur  inessc  aliis,  debet  addi  determi- 

est  cum  rege,   et  non  e  convcrso  :  ergo  natio,  quod  Spiritus  sanctus  ut    Deus  est 

videtur,  quod  Sancti   sunt   cum  Deo,  et  in  omnibus. 

non  ipse  cum  Sanctis,  nec  ipse  cum  im-  Ad  aliud  dicendum,   quod    cum  illo     Ad  3. 

piis.  multipliciter  dicitur    :   quandoque   enim 

notat  associationem    simplicem,    et    sic 

SoLUTio.  Dicendum  ad  primum,   quod  Deus  est  in  omnibus,  ct  omnia  cum  ipso, 

Deus  est  in  omnibus  rcbus  :  tamcn  sunt  nisi    nomine   ipso    dicant    separationem 

quffidam  nomina  quge  dicunt  rem  secun-  societatis,    ut  dccmon,   ct   fornicatio,   et 

dum  quod  substantialiter  est,  sed  sub  de-  hujusmodi  :  quandoque  autem  notat  as- 

formilate,  ut  diabolus,fornicatio,  etdam-  socialionem  et  principalitatem  in  ablati- 

natus  :  et  in  hujusmodi  non  debet  dici,  vo,  et  tunc  Sancti  dicuntur  esse  cum  ip- 

Deus  est,  nisi  addatur  determinalio,  sci-  so,  et  non  econverso,  ut  probat  objcctio. 

licet  quod  Deus  est  in  damione  quoad  hoc  Quandoque   autem    notat  associationem 

quod  per   naturam    est,    et  similiter  in  et  cooperationem  :  et  sic  Deus  dicilur  esse 

aliis.  Licet  autem   aliquo   modo  dicatur  cum   malis  propter  prtpsentiam,  et  non 

Dcus  in  daemone,  tamen  non  debet  con-  mali  cum  ipso,  quia  non  cooperantur  ip- 

cedi,  quod  Spiritus  sanctus  est  in  deemo-  si  :  sed  sic  dicitur  esse  cum  Sanctis,  et 

ne  :  quia  Spiritus  sanctus  inest  pcr  ad-  Sancti  cum  ipso. 


C.  Ubi  erat  vel  liahitabat  Deus  antcquam  esset  creatura. 


Si  autem  qiiceris,  ubi  habitabat  Deus  antequam  Sancti  essent?  Dicimus 
quia  in  se  hnbitabat.  Hnde  Auguslinus  in  libro  III  contra  INfaxiuiinum  :  In 
templo,  inquit,  suo  liabitat  Deus,  scilicet  in  Sanctis  qui  sunt  tempbim  Dei, 
modo  secundum  fidem  ambuhmtes  :  et  temphim  Dei  erunt  aliquando  secun- 
dum  speciem,  qualiter  etiam  nunc  templum  Dei  sunt  Angeli  '.  Sed  dicet 
aliquis:  Antequam  faceretDeus  coelumet  terram,  antequam  faceretSanctos, 
ubi  liabitabat?  In  se  liabitabat  Deus  :  apud  te  habitat,  et  apud  se  est.  Non 
ergo  Sancli  sic  sunt  domus  Dci,  ut  ea  subtracta  cadat  Deus.  Imo  sic  habi- 
tat  Deus  in  Sanctis,  ut  si  ipse  discesserit,  cadant. 

'  S.  AuGUSTiNus,  Lib.  III  contra  Maxirainurn,  cap.  2. 


214. 


1).  ALB.  MAG.  ORD.  PR.^ED. 


DIVISIO  TEXTUS. 


«  Si  autem  qitserh,  uhi  hahitabat  Dcus 
antcquam  essent  Sancti  ?  » 

Ilic  incipit  secanda  pars  prima^  partis 
hujus  distinctionis  :  in  qua  Magister  con- 
tra  dcterniinata  movet  tres  quoestiones 
per  ordinem  in  tribus  capilulis  :  quarum 
una  est,  ubi  habitabat  ante  mundum? 
Secundo,  excludit  errorcm  dicentium, 
quod  anima  ita  repleret  corpus,  quod 
Deo  non  pateret  introitus  :  et  fuerunt 
Tertulliani  liaeretici,  qui  dicebant  Deum 
esse  humanse  formae,  et  aniniam  etiam 
humana?  formee  :  et  caput  habere  in  ca- 
pite  corporis,  et  pedes  in  pedibus,  et  sic 
de  aliis  :  et  haec  incipit,  ibi,  D,  «  Sciendum 
est  etiam,quia  ui  ait  Augustinus,  etc.  » 
In  tertia  quoerit,  Qualiter  habitet  in  qui- 
busdam  non  cognoscentibus  eum,  et  in 
quibusdam  cognoscentibus  non  habitet, 
ibi,  E,  «  Illud  quoque  mirabile  est^  etc. 


ARTICULUS  XIL 

An  Deus  sii  in  se  et  hahitci  in  se  ?  ct, 
Uirum  'potest  concedi,  cjuod  Deus  nus- 
quam  est,  et  quod  est  alibi  quam  in 
seipso  ? 


Incidit  autem  dubium,  Llrum  Deus  sit 
in  se^  vel  habitet  in  se  ? 

\.  Videtur  autem,  quodnon  :  praeposi- 
tioncs  enim  transitivae  sunt  :  ergo  quae- 
runt  diversitatem  :  Dcus  autem  ad  se 
nulUim  habet  diversitatcm  :  ergo  non  est 
in  seipso, 

2.  Item,  Philosophus  dicit,  quod  om- 
nes  ponebant  hoc  quod  nihil  est  in  seip- 
so  :  ergo  nec  Deus  est  in  seipso. 


Ulterius  quaeritur,  Ltrum  lioc  conce-  Qusest.  i 
dendum  sit^  quod  Deus  nusquam  est? 

Videtur,  (juod  non  :  quia  contrarium 
estin  Litlera,  ubi  dicit  Augiistinus,  quod 
nullus  audet  dicere,  quod  Deus  nusquani 
sit.  Sed  contra  :  Quod  non  propric  est 
in  aliquo  loco,  id  nusquam  csl  proprie  : 
Deus  non  proprie  est  in  loco  aliquo  :  er- 
go  nusquam  est  proprie. 

Item  quaeritur  ultorius,  Ltrum  conce-   Qusest.  2 
dcndum  sit,  quod  Deus  est  alibi  quani  in 
seipso? 

Videtur,  quod  sic  :  quia  est  in  crea- 
turis  omnibus,  quae  non  sunt  ipse  :  ergo 
est  in  aliis  quam  in  se  :  ergo  est  alibi 
quam  in  se. 

Ulterius  quaeritur,    Utrum   conceden-  Qutest.  3. 
duin  sit,  quod  est  in  aho  quam  in  se? 

Et  videtur,  quod  sic  :  quia  est  in  la- 
pide  :  ergo  est  in  alio  quam  in  sc. 

SoLUTio.  Dicendum  est,  quod  Dcus  cst     soiuiio. 
in  seipso. 

Ad  id  autem  quod  contra  objicitur,  ^'^  '• 
dicendum  quod  transilioni  praepositionis 
suflicit  diversitas  inodi  intelligendi  secun- 
dum  attributa,  ut  dicatur  in  se  esse_,  se- 
cundum  quod  ipse  dicitur  coelum  Dei,  et 
Deus  complens  ccelum  :  sic  enim  est  cce- 
lum  secundum  quod  continet  se,  ita  quod 
nihil  sui  est  extra  ipsum  :  contentum  au- 
tem  esl  id  quod  est  Deus,  quod  cst  intra 
suam  majestatem,  et  essentiae  ambitum 
adaequatum  ei. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  nihil  est  in      Ad  2. 
seipso   uno  et  eodem  modo  acceptum  : 
quia  sic  idem  esset  continens,  et  conten- 
tum,  et  eadem  ratione. 

4 

Ad  id  quod  ulterius  quaeritur,  dicen- ■^<^^"«st. 
dum  quod  haec  non  vidclur  esse  conce- 
denda,  Deus  nusquam  est  :  quia  sicut 
dictum  est  supra,  proprium  Dei  est  esse 
ubique  :  et  ideo  hoc  modo  non  convenit 
ei  per  translationcm  quod  est  adesse  et 
inessc  loco  et  localo,  dando  loco  esse  et 
conlinere,  et  locato  replere  et  esse  :  un- 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVII,  D. 


245 


de  objectio  supra  facta  supponit  falsum  : 
sed  hoc  vcrum  est,  quod  non  convcnit  ei 
in  loco  esse  ut  locatum  corpus  quceril  lo- 
cum. 

queest.2,  Ad  aliud  dicendum,  quod  illa  est  con- 
cedcnda  :  quia  comparativum  adverbium 
ponit  comparationem  inter  ea  quae  a?qui- 
voca  sunt :  quia  non  est  habitudo  eadem 
praepositionis  cum  dicitur  Deus  esse  in 
seipso,  et  cum  dicilur  esse  in  omnibus 
rebus,  ut  patet  ex  prsedictis.  Et  si  esset 
eadem  habitudo,  videretur  notari,  quod 
esset  alibi,  et  non  in  seipso  :  et  hoc  est 
falsum. 

[ueest.  3.  Ad  aliud  diccndum,  quod  hanc  bene 
concederem,  Deus  est  in  alio  et  in  seip- 
so  :  sed  non  hanc,  Deus  est  in  alio  quam 
in  seipso  :  et  hujus  causa  dicta  est  :  quia 
comparatio  quaerit  univocam  rationem  in 
comparatis  :  el  illa  non  est  hic,  Praeter- 
ea,  quffirit  unam  negativam,  et  aliam 
affirmativam.  Unde  videtur  soqui,  quod 
non  essct  in  seipso,  si  diceretur  esse  in 
alio  quam  in  seipso  :  sicut  est  in  aliis, 
cum  dicitur,  Socrates  est  alibi  quam  Pa- 
risiis,  vel  Socrates  est  in  alia  re  quam  in 
Ecclesia,  vel  quam  sit  ipse. 


ARTICULUS  XIII. 

An  Deus  bene  dicatiir  habitare  apud  sr, 
et  esse  apud  se  ? 


Deinde  quoerlturde  hoc  quod  dicit,  ibi, 
C,  sub  finem  :  «  Apud  se  habitat,  et 
apud  se  est.  » 

Dicit  enim  Glossa  super  principium 
Joannis,  i,  1  :  Verbum  erat  apud  Deum, 
ut  alius  apud  alium  :  ergo  videlur,  quod 
ly  apiid  notet  distinctionera  personalem 
vel  substantialem  :  non  autem  Deus  a  se 
sic  distinguitur  :  ergo  apud  se  non  dici- 
tur  esse  proprie. 

SoLUTio.  Ad  hoc  dici  potest,  quod  soiuUo. 
Glossa  in  principio  Joannis  non  accipit 
distinctionem  personalem  a  virtute  prte- 
positionis,  scd  a  proprietate  Filii  quse 
ibi  significatur,  cum  dicitur,  Verbum  : 
et  ideo  quando  praepositio  sine  illis  acci- 
pitur  in  divinis,  non  notat  talem  distin- 
ctionem  :  unde  exponi  habet  hic  quasi 
negative  sic,  apud  se,  id  est,  non  extra 
se,  vel  apud  alium. 


D.  Multa  hic    breviter  docet  quae  con/irmant  praedicta. 

Scicndiim  csLetiam,  quia  ut  ait  Augustinus  in  libro  adDardanum' :  Dici 
nisi  stultissimc  nequit,  Spiritum  sanctum  non  habcre  h3cum  in  nostro  cor- 
pore,  quod  totum  anima  nostra  impleverit.  Stultius  etiam  diciturangustiis 
alicubi  impcdiriTiinitatem,  ut  Pater  et  Fiiius  etSpiritus  sanctus  alicubi  si- 
mul  essc  non  possunt.  Verum  illud  est  multo  mirabilius,  quod  cum  Deus 
ubique  sit  totus,  non  tamen  in  omnibus  habitat.  Quisporro  audeat  opinari, 
nisi  inseparabilitatem  Trinitatis  penitus  ignorct,  quod  in  aliquo  possit  ha- 


*  S.  AuGusTiNUS,  Epist.  :;  ad  Dardamim. 


2i6 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR.^.D. 


bitare  Palor  el  Filiiis,  iii  qiio  iioii  lial)ilarct '  Sj)irilus  sancliis  ?aiit  in  aliquo 
Spiiilus  sancUis,  iii  (juo  noii  liahilet  PaLcr  et  Filius  ?  Falcndmn  cst  crgo 
uhiqiic  essc  Deiiiii  })cr  (liviiiilalis  j)i\-es(Miliam,  sed  non  ul)i(jiie  j)cr  inlialii- 
talionis  ^ratiain.  Proj)lcr  hanc  eniin  inhahilalionein  gralioi  non  dicimus, 
Pater  noster  qui  cs  uhiijuc,  cuin  et  hoc  veruin  sil :  scd,  qiii  es  in  cadis  ^,  id 
est,  in  sanctis  :  in  quibus  est  quodam  cxcellentiori  modo. 


ARTICIJLLS  XIV. 

A}i  Spiriliis  tam  creatus  quam  increalus 
potest  diciesse  in  loco  ?  et,  Utrum  duo 
spirilus  possunt  esse  in  eodem  loco  ? 


Deinde  quaeritur  delioc  quod  dicit,  ibi, 
«  Dici,  nisi  stultissime  nequit,  Spiriium 
sanctum  non  habere  locum,  etc.  » 

1.  V^idetur  enim  ex  hoc  quod  liic  dici- 
tur,  quod  non  obsistat  ad  essendum  in 
eodem  loco  nisi  corpus  corpori,  eo  quod 
duo  corpora  non  possint  esse  in  eodem 
loco,  ut  probant  Philosophi  :  ergo  sc- 
cundum  hoc  duo  spiritus  creati  possunt 
in  eodem  loco.  Et  si  duo  :  ergo  infmili, 
vel  omnes,  quia  non  est  major  ratio  de 
duobus,  quam  de  infmitis  :  hoc  autem 
negatur  ab  omnibus  communiter. 

2.  Item,  Si  duo  spiritus  creati  non 
possunt  esse  in  eodem  loco  :  aut  lioc  est 
quia  sunt  spiritus,  aut  quia  sunt  crcali. 
Si  quia  sj)irilus  :  ergo  spiritus  qui  est 
Deus,  et  sj)irilus  qui  est  anima,  non  pos- 
sunt  esse  in  eodem  loco,  quod  falsum  est. 
Si  autein  quia  creati  :  ergo  anima  et  cor- 
pus  cum  ambo  sunt  creata,  non  poterunt 
esse  in  eodem  loco,  ut  videtur,  quod  ile- 
rum  falsum  est  :  ergo  duo  spirilus  pos- 
sunt  esse  in  eodem  loco. 

3.  Item,  IMajoris  compositionis  sunt 
spiritus  et  corpus,  quam  spiritus  et  spiri- 
tus  :  si  ergo  spiritus  et  corpus  possunt 
esse  in  eodem  loco  :   ergo  multo  magis 


duo  spiritus  creali  poterunt  esse  in  eo- 
dem  loco,  ut  videtur.  Si  dicatur,  quod 
Deus  et  spiritus  crealus  sunt  in  eodem 
loco,  spiritus  autem  duo  creati  non  pos- 
sunt  esse  in  eodem  loco  propter  confu- 
sionem  :  hoc  irrationahile  est  :  quia  ma- 
jor  exigitur  distinctio  creati  ;i(l  increa- 
tum,  quam  creali  ad  creatum.  Si  ergo 
creatus  cum  crealo  non  potest  esse  in 
eodem  loco  propter  confusionem,  multo 
minus  creatus  poterit  esse  cum  increato 
in  eodem. 

PR.qjTEREA,  Nihil  videtur  esse  dictu, 
quod  spiritus  sit  in  loco  : 

1.  Dicit  eninj  Philosophus  in  quarto 
Physicorum,  quod  neque  unam  diffe- 
rentiam  habemus  punctij  et  loci  puncti  : 
cum  igitur  Angelus,  vel  quilihet  alius 
spiritus,  sil  indivisibilior  quam  pun- 
ctum,  eo  quod  non  habet  positionem  in 
continuo  quam  habct  punctum,  videtur 
quod  nullus  Angelus  sit  in  loco. 

2.  Item,  Locus  ct  tempus  sunt  quan- 
titates  :  ergo  locus  est  terminus  locati, 
et  non  intra,  ut  palet  per  se  :  ergo  extra  : 
ergo  necesse  est,  quod  aliquid  terminetur 
adipsum  intra  se  conlenlum  :  ergo  con- 
tenlum  habebit  tcrminum  ejusdem  ra- 
tionis  et  quantitatis  cum  ipso  :  talis  au- 
tem  terminus  non  est  nisi  quanti  corpo- 
ris  :  ergo  nihil  est  in  loco  nisi  quantum 
corpus  :  non  ergo  Angelus. 

3.  Item,  Nos  possumus  loqui  de  loco 
dujiiicitcr,  scilicet  maliiematice,  et  na- 
turaliter.  Si  loquamur  malhematice,  tunc 
eritcentrum  loci  et  locati,  et  coj)ulanlur 
ad  communem   terminum  particulae  lo- 


*  Edit.  Joan.  Alleaume,  /labitcl. 


2  MaUh.  VI,  9  ;  Luc.  xi,  2. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVII,  D,  ART.  14.                      247 

cati,  ad  quem  etiam  particulae  loci  copu-  cum  etiam  ultimum  locantis  corporis  sit 

lantur,  ut  dicit  Boetius  in  commento  li-  habens  contrarietatem,  et  ita  magis  pug- 

bri   P rsedicamentorum .    Sic    autcm   non  nando  videatur  corrumpere,  quam  salva- 

possumus  dicere  Angelum  vel  spiritum  re  ?   Dicendum,   quod  locus  ille   qui  est 

esse  in  loco.  Si  autem  nos  k)quamur  de  ut  vas  locans,   habet  hoc   ab  influentia 

loco  physice,  tunc  locus  erit  locans  in  se  loci  simpliciter  :  locus  autem  simpliciter 

ratione  alicujus  naturae  quam  habet,  per  prout   est  salvans   non   est   nisi  duplex, 

quam  in  se  inclinat   locatum  in  motu  :  scilicet   simpliciter    sursum    in   contactu 

sicut  videmus   leve    ascendere    sursum,  circumferentite  orbis  lunoe  :  et  simpliciter 

quia  ibi  generaturet  salvatur  suaspecies  :  deorsum  quod  est  esse  in  centro,  quod 

et  grave    descendere   deorsum,    propter  habet  salvandi  naturam  a  toto  orbe  a  quo 

hoc  quod  ibi  generatur  :  et  sic  iterum  de-  oequaliter  respicitur  semper.    Alia  causa 

risorium  est  dicere,   quod  spiritus  creati  est,    quod    quielibel   res   debilior   est  in 

sint  in  loco.  extremis,  quam  sit  in  intrinsecis  sibi  :  et 

4.  Iteni,  Omne  quod    determinat  sibi  ideo    natura   in    extremis  delerminat  ei 

locum,    determinat  eum  ad  .fqualitatem  continens.  IIoc  modo  loquendo  de  loco, 

sibi  :  nihil  autem  alii  est  sequale,  nisi  in  motus  est  ad  locum,  et  ex  ipso  :  et  nihil 

quo  eadem  est  ratio   quantitatis  quse  est  esl  in  loco,  nisi  geneiabile  et  corrupti- 

in  alio  :  sic  autem  Angelus  non  habet  se  bile  :  necaliquid  movetur  ex  ipso,  nec  ad 

ad  locum  corporalem  :  ergo,  etc.  ipsum,  nisi  mobile  motu  recto  :  et  orbis 

0.  Item,  Quantus  est  locus  Angeli  ?  Si  lunse   et  oninia  superiora  hoc   modo  in 

enimest  alicujusquantitatis,  tuncnonpot-  nuUo  loco  sunt. 

est  esse  in  minori,  quod  falsum  est  :  er-  Alio   modo   possumus    loqui    de    loco 

go  videtur,  quod  non  sit  in  loco.  Si  forte  prout   est    spatium    mathemalicum,    ut 

dicas,  quod  est  in  loco  per  accidens,  sci-  videtur  velle  Boetius  :  et  sic  habet  con- 

licet  assumpto  corpore,  sicut  et  anima  :  tinere,  sed  non  salvare  :  quia  suum  con- 

de  hoc  nos  non  quserimus  hic.   Si  autem  tinere  non  erit  nisi  extrinsecus  ambire  : 

dicas,  quod  est  in  loco  per  diffmitionem  et   hoc    modo    dicimus    omnia    corpora 

operis  sui,   scilicet  quod  opus  suum  est  loco   circumscribi  preeter  sphaeram  ulti- 

in  hoc  loco,  et  non  in  alio  :   secundum  mam. 

hoc  etiam  Deus  est   diflinitus  in  loco   :  Tertio  modo  loquimur  de  loco  prout  in 

quia  opus  ejusest  hic,  et  non  alibi,  quod  ipso  est  distantia  situs,   licet  non  inclu- 

falsum   est   :   ergo   hoec   non   est  causa,  dat :  et  hoc  modo  dicimus  etiam  ultimam 

quod  Angelus  dicitur  esse  in  loco.  sphteram  esse  et  moveri  in  loco  secun- 

dum   formam,  et  non  subjeclo,  ut  dicit 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  aliqua  mul-  Philosophus   in   line  sexti   Physicorum. 

tipliciter  dicuntur  esse  in  loco.  Quffidam  Et  exponit    commentum,  quod  hoc  est 

enim  per  se  et  secundum  naturam  indi-  secundum  quod  signantur  in  circumfe- 

gent   loco   salvante  et    continente,  sicut  rentia  circuli  altitudinis.  In  iliis  enim  ac- 

omniagenerabiliaetcorruptibiba  :  cthoc  cipitur  altitudo  diversa  secundum  situm, 

duabus  de  causis  :  quarum  una  et  praici-  licet   totum   subjectum    sphaeraj   semper 

pua  est  :  quia  talium  ultima  determina-  maneat  in  eodem  loco  :  sicut  enim  dicit 

ta  sunt  contrarietate  agente  et  patiente  :  Philosophus,   Non  est  eadem  circulatio 

et  nisi  esset  salvativum  contentivum  cx-  secundum  formam  ab  a  accepta,  ei  quae 

trinsecus,  propter  contlnentiam    passio-  accipitur    a    b,  vel    a  c.    Nullo  istorum 

num  ipsarum  continuam  haberent  in  ul-  modorum  dicitur  spiritus  creatus  in  loco. 

timis  delluentiametdeperditionem.  Alio   modo  loquimur  de  loco  per  ac- 

Et  si  tu  quaeras,  undc   habet  locus  is-  cidens,  cum   dicimus,  Nobis  oxistentibus 

lam  proprietatem,  quod  salvat  locatum  :  in  luco,  sunt  in  eodem  loco  accidentia  et 


248  D.  ALB.  MAG.  ORD.  PWMD. 

foniuT  quiT  in  nobis  sunl  :  el  sic  ilerum  vcl  minorem,  sed  ut  diffiniens,  lioc  esl, 

Angelum  non  dicimus  csse  in  loco  :  quia  dislin^uens  a  loco  alio. 

sic  scmper    assumerel   corpus,    ([uando  Au  m    quod   pi'imo    qua^rilur,    1'lrum^^'P' 

essel  in  loco.  Sed  dicinms  Angelum  essc  duo  spirilus  possinl  esse  in  codem  loco  ? 

in   loco    dininilive,    el   per  dininilionem  Concedo  cum  Docloribus   quod  non  :  et 

operis  :  quia    scilicet   opus  nec  ex  partc  hoc  proptcr  confusionem    opei"ationum, 

efticientis,   ncc  ex  partc  eirecti,  refertur  non  propter  obsistcnliam  naturae  ad  lo- 

extra  locum  in  quo  esl  per  consequens  :  cum  corporalem,  (juia  illum  non  replent. 
igitur  intelligitur  inlra  hunc  locum   esse  Ad  noc  quod  objicilur  contra  hoc,  di- 

substantia  opcrans  :  et  hoc  est  quod  dicit  ccn(him  quod  Dei  o[)eratio  operans,   non 

Damasccnus,  quod  ita  est  hic,  quod  non  potcst  confundi,  ncc  discerni  :  confundi 

alibi.  non  potcst,    quia    ipsa  cst  esscntia  ope- 

rantis  distinctanulli  commiscibihs  :  dis- 

Aii  I,  2,  3        His    habitis,  patet  rcsponsio  ad  tolum  cerni    auteni  non  potest,  quia  non  refcr- 

^'  *       hoc  quod  sccundo  qusesitum  cst  dc  hjco  tur  ad  hunc   locum,  ut  distinctio  loci  po- 

Angeli  proeter  ullimum.  natur  ex  parte  sui  opcrantis,  sicut  in  aliis 

Ad  6.  Et  ad  hoc  diccndum  cst,   quod    licet  quae  creata  sunt  :    sed  potius  uno  modo 

opus  Dei  diflmiatur  cx  partc  operis  ope-  se  habct  ad  quemhbet  locum,  hcet  non 

rati,   et  super    quod   opcratur  Deus  :  ut  eodem    modo   se  liabeant   loca  et  locata 

est  homo  vel  anima  :  tamen  opus  ope-  ad  ipsum  in  eis  operantem  :  et  per  hoc 

rans  non   diflinilur  :  quia  hoc    est  sub-  patet  solutio   ad  omnia  objecta  praetcr- 

stantia  Dei,  ct  cst  ubique  sicut  et  ipse  :  quam   ad    hoc,    ulrum    impediantur    in 

Angcli  autem    opera    et    cx    partc  sub-  quantum  sunt  spirilus,  vel  in  quanlum 

stantiae    opcrantis,    et    ex    paitc    operis  sunt  creati.   Et  dicendum  ad  hoc   quod      Ad ; 

operis    operati,    ct   ex   pai'te  ejus    super  impediuntur   in   quantum    sunt    spiritus 

quod  vcl  circa  quod    operatur,  in  loco  creati :  quia  sic  habont  csscntiam   hmi- 

difliniuntur  :    et  non    refcrtur   locus  ad  tatam,  quae  non  potest  referri  ad  opus  in 

ipsum   sccundum  quantitatem   majorem  omni  loco. 


E.  Quod  Deiis  inhahitator  est  quorumdam  nondum  cognoscentium  Dcum^  et  non 

quorumdam    cognoscentium. 

Illud  quoque  mirabile  est,  quia  ut  ait  Auguslinus  in  eodeni  :  Deus  est 
inhabitalio  quorumdam  nondum  co^noscentiumDeum,  et  non  quorumdam 
cognoscentium  Deum.  llli  enim  ad  templum  Dei  non  pertinent,  qui  cogno- 
scentes  Deum,  non  sicut  Deum  gh^rificant.  Ad  templum  Dei  pertinent  par- 
vuli  sanctificati  sacramento  Christi,  et  regenerali  Spiritu  sancto,  qui  non- 
dum  vaient  cognoscere  Deum.  Ergo  quem  poluerunt  illi  nosse  nec  habere, 
isli  potuerunt  habere  antequam  nosse.  Beatissimi  autem  sunt  illi,  quibus 
est  Deum  habere,  quod  nosse  '.  Ilic  aliquatenus  aperit  Augustinus  quomo- 

*  S.  AuGUSTiNus,  In  eadem  Epist.  o  ad  Dardanum,  paulo  inferius. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVII,  F.  249 

do  Dcushabilet  in  aliqiio,  id  est,  habeatur  :  cum  videiicet  ita  est  in  aliqiio, 
ut  ab  eo  cognoscatur  et  diligatur. 


Hoc  enim  non  videtur ;  quia  parvuH     goiutio. 


ARTICULUS  XV. 


non  cognoscunt. 


Et  ad  hoc  dicendum,    quod   convenit 
An  parvuli  pertinent  ad  tcmplum  Dei  ?      eis  per  sacramenluni,  non  ex  usu  gra- 

tiae,  sed  ex  habitu  :    et  hoc  vocat  munus 
Spiritus  sancti,  non  usum,  quia  usus  es- 
Deinde    quoeritur  de  hoc  quod  dicit  :      se  non    potest   nisi  existente  usu   hberi 
uAd  iemplum  Dei pertifient  parvuli,eic.  »      arbitrii. 


F.  Quomodo  Deus  totus  ubique  sit  per  essentiam,  non  potesi  intelligi  ah  humano 

sensu. 

Ex  praediclis  patet,  quod  Deus  ubique  totusestper  essentiam,et  in  San- 
ctis  habitat  per  gratiam.  Cumque  superius,  licet  tenuiter,  ostensum  sit  qua 
ratione  dicatur  liabitare  in  quibusdam,  nunc  offlagitaret  ordinis  ratio  id 
etiam  assignari,  quomodo  ubique  per  essentiam,  et  totus  sit  :  nisi  hujus 
considerationis  sublimitas  atque  immensitas,  humaucD  mentis  sensum  om- 
nino  excederet :  ut  enim  ait  Chrysostonus  super  epistolam  ad  Ilebrseos  : 
Sicut  multa  de  Deo  intelligimus  qua3  hjquipenitus  non  valemus,  ita  multa 
loquimur  qucc  intelligere  non  sumus  idonei.  Verbi  gratia,  quod  ubique 
Deus  est  scimus  et  dicimus:  quomodo  autem  ubique  sit,  intellectu  non 
capimus.  Item  quod  est  incorporea  qua^dam  virtus  quse  estomnium  causa 
bonoruni  scimus,  quomodo  autem  vel  quoe  ista  sit,  penitus  ignoramus  '. 

in  verbis  istis  :  et   hoc  intelUgitur  quoad 

spirituaha  qupe  Deus  in  quahbet  creatura 

Divisio  TEXTus.  opcratur,   quse  superant  vires  humanas 

ad  cognoscendum.  In  secundo,  ponit  di- 

minulam  expositionem  quorumdam,  ibi, 

«  Ex  prsedictis  patet,  quod  Deus  ubi-      G,  «  Quidam  tamen  immensa,  etc.  »  In 

que,  eic.  »  tertio,facit  quamdam  quaestionem,Utrum 

Ilsecest  tertia  pars  istius  primcne  parlis,      inquinari  possit  sordibus  eorum  in  qui- 

et  habet  tria  capitula  :  in  quorum  primo      bus  est  ?  ibi,  11,  «  Solet  etiam  ab  eisdem 

ostendit  quoddaminintelhgibilecontineri      quaeri,  eic.  » 

'  S.  JoANNES  CiiRYsosTOMUs,   Homilia  2  super      epist.  ad  Hebra^os. 


250  D.  AlJi.  MAG.  ()\\\).  FRyED. 


G.  QuuruDulani  opinio,  qui  piijpsumunt  oslendcre  quomodo  Deus  uhique  sit  per 

essenliam,  polentiam,  priesentiam. 


Qiiidam  laiiien  iiiimonsa  in^cnio  siio  meriti  prcesumentes,  hoc  ila  fore 
intelliyendiim  Iradiderunl,  quod  Deus  ubiquc  per  essenliam  esse  dicitur  : 
non  quod  Dei  essentia  proprie  sit  in  omni  loco,  et  in  omni  creatura  :  sed 
quia  omnis  nalura  alque  omne  quod  naturaliter  est,  in  (juocumque  loco 
sil,  per  euin  iiabet  esse  :  et  omnis  locus,  in  quo  illud  est.  lidem  etiain  di- 
cunt  ideoDeum  ubique  dici  esse  per  pra?sentiam  vel  pcr  potentiam,  quia 
cuncta  loca  sunt  ei  pracsenlia,  et  quic  in  eis  sunl,  nec  ineisaliquid  opcrari 
cessat.  Nain  et  i])saloca,  et  quidquid  in  eisest,  nisi  ipse  conservet,  mane- 
re  non  possunt.  In  cis  er^^o  per  subslantiam  Deus  esse  dicitur,  ut  aiunt, 
quiapor  virlutem  propria^substantice  suai  facit  ut  etiam  loca  sint,  etomnia 
quffi  in  eis  sunt.  Sed  licet  haec  vera  sintquffi  asserunt  in  explanandis  intel- 
ligentiis  pra^dictorum,  in  illis  tamen  verbisquibus  dicitur  Deusubique  esse 
per  essentiam,  plus  contineri  credendumest,  quod  liomo  vivens  capere  non 
valet. 


II.  Quod  Deus  cum  sil  in  omnibus  rebus,  non  tamen  sordibus  rerum  inquinatur. 

Solet  etiam  abeisdemquffiri,  Quomodo  Deus  substantialiter  insit  omni- 
bus  rebus,  et  corporalium  sordium  inquinationiLus  non  conlingalur  ? 
Quod  tam  frivolum  est,  ut  necresponsione  sit  diynuin,  cum  otiam  spiritus 
creatussordibus  corporeis  oliam  leprosi  vel  quantumcumque  polluti  inqui- 
nari  non  possit.  Sol  quoque  radios  suos  sine  sui  pollutione  efTundit  super 
loca  et  corpora  non  solum  munda,  sed  etiam  immundaacsordibusfoetentia, 
quorum  contactu  homines  et  aliai  quaedam  res  inficiuntur  :  solis  vero  radii 
impolluti  et  incontaminati  ea  contiiigentes  existunt.  Non  est  ergo  miran- 
duin  si  essentia  divina  oinnino  simplex  et  incommulabilis  omnia  replet  lo- 
ca,  et  omnibus  crcaturis  essentialiter  inest :  nec  tamen  cujusquam  rei '  sor- 
dibus     conlaininatur     vcl    contingitur.    Unde    Augustinus   in    libro    de 

'  Edil.  Joau.  Alkaume,  m. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVII,  H,  ART.   IG  ET  17.  231 

Nalura  boni :  Cum  in  Deo,  inqiiit,  sinl  omnia  quse  condidil,  non 
tamen  inquinant  eum  illi  qui  peccant  '.  De  cujus  etiam  sapientia 
quic  atlingit  a  fine  usque  ad  finem  foititer,  dicitur  :  Allingit  omnia 
propter  suam  mundiliam,  et  niliil  inquinatum  in  eam  incurrit  ^.  Ti- 
ment  quidam  quod  fieri  non  potest,  scilicetne  humana  ciirne  veritas  et  sub- 
stantia  Dei  inquinctur,  et  tamen  prffidicant  istum  visibilem  solem  radios 
suosper  omnes  fa3ces  et  sordes  spargere,  et  eos  mundos  et  sinceros  scr- 
vari.  Si  ergo  visibilia  nonnulla  '  a  visibilibus  immundis  conlingi  possunt, 
et  non  coinquinari,  quanto  magis  invisibilis  et  incommutabilis  veritas!  Po- 
stremo  respondeant,  quid  potius  de  Deo  respondenduni  existiment  :  vel 
quod  nusquam  per  essentiam  sit,  vel  quod  ubique,  vel  quod  alicubi,  ita 
quod  non  ubique  '?  Sed  quis  audeat  dicere,  quodnusquam  divina  essenlia 
sit,  vel  quod  alicubi,  et  non  ubique  sit.  Si  enim  ita  est  alicubi,  quod  non 
ubique :  ergo  localis  est.  Est  ergo  ubique  tota  qure  continet  totum,  et  pe- 
netrat  totum  :  qua^  nec  pro  sui  simplicitate  dividi,  nec  pro  sui  puritate 
maculari,  nec  pro  sui  immensitate  ullo  modo  comprehendi  potest.  Unde 
Augustinus  :  Deus  ubique  est,  cui  non  locis,  sed  actionibus  propinqua- 
mus  ^. 


ARTICULUS  XVI. 


ARTICULUS  XVII. 


An  Deus  potest  dici  esse  in   loco  ?  Quomodo    Deus    inest  omnihus   et  non 

inquinatur  ? 


Incidit  autem  dubium  circa  primum, 
quia  Deus  non  videtur  esse  in  loco,  sed 
potius  esse  locus,  per  hoc  quod  continet 
et  salvat,  ct  ad  ipsuniest  motus  cordium 


et  Angelorum. 


Sed  ad  hoc  est  dicendum,  quod  ipse 
dicitur  locus  spiritualis  ratione  illarura 
proprietatum  :  sed  dicitur  esse  in  loco 
corporali  in  alia  comparatione,  quse  su- 
pra  dicta  est. 

1  S  AuGUSTiNUS,  Lib.  de  Natura  boni,  cap. 
29. 

*  Snpiout  VII,  24  et  st>q.  :  Omnibux  mobilibiis 
inobilior  est  sapicntia  :  allincjil  uutem  iibique 
propter  suam  munditiam....  N  hil  inquinatum  in 
eam  incurrit...  Ibidem,   viii,  1  :   AHvKjit   ergo  a 


Posset  etiam  queeri,  quaj  sit  causa, 
quod  afficilur  anima  a  passionihus  cor- 
poris  sibi  conjuncti,  sed  non  inquinatur  : 
radii  autem  solares  non  afficiuntur,  nec 
inquinantur,  sed  tantum  silualiter  tan- 
ffunt  :  Deus  autem  nec  afficitur,  nec  in- 
quinatur,  nec  situaliter  tangit,  sed  omni- 
hus  inest  ? 

Et  ad  hoc  dicendum,  quod  unio  natu- 

fine  ad  finem  fortiter,  et  disponit  omiiia  suavi- 
ter. 

^Edit.  J.  AUeaurae,  munda. 

*  S.  AiT.isTiNUs,  I.ib.  de  Agone  christiano, 
cap.  18. 

^  Ide.m,  Lib.  de  Doctrina  christiana,  cap.  10. 


Solutio. 


232 


D.  ALU.  MAO.  ORD.  PR/ED. 


ralis  iiilcr  aniinain  el  corpus  cst  causa 
aireclus  :  quod  aulcni  non  liabcl  inale- 
riani  coininuuein  cuin  corporc  c.\  (jua 
sit,  liOBC  est  causa,  quod  non  inquinalur. 
Hadii  aulcin  ncc  uniti  sunt,  ncc  lia- 
bent  materiain  unain  in  gcnere  polenliiE 
ad  inotuin  et  ad  mutationem  :  sed  tamen 
determinantur  situ  pcr  sc,  si  sunt  corpo- 
ra  :  vel  per  accidcns,  si  non  sunt  corpo- 
r.a  :  et  ideo  tangunt  quidein  :  sed  ncc  af- 


liciuntur,  nec  inquinantur.  Deus  autem 
nec  unilur  per  naturam,  nec  materiam 
liabel,  noc  situm  :  ergo  nec  aflicilur,  nec 
inquinalur,  nec  tangit  situaliler  :  atlingit 
tamcn  pcr  essentiam,  praescntiam,  et  po- 
tentiam  a  liiu!  usque  ad  finem  fortitcr 
quoad  elTectum,  et  dispunit  omnia  suavi- 
ter  quoad  boni  parlicipationcm,  et  dat 
unicuique  secundum  suam  capacitatem. 


I.  Quod  Deus  ubique  sit,  ei  in  omni  tempore  :  non  tamen  localis  est,  non  circum- 
scriptibilis,  nec  loco,  nec  tempore  movetur. 


Cunique  divina  natura  veraciter  et  essentialiter  sit  in  omni  loco  et  in 
omni  tempore,  non  tamen  movetur  per  loca  vel  lempora,  nec  localis  nec 
temporalis  est.  Localis  non  est,  quia  penilus  non  circumscribitur  loco, 
quia  nec  ita  est  in  uno  loco,  quod  non  sit  in  alio.  Neque  dimensionem  ha- 
bet,  sicut  corpus,  cui  secundum  locum  assi^natur  principium,  medium,  et 
finis,  et  ante,  et  retro,  dextra  et  sinistra,  sursum  et  deorsum  :  quod  sui  in- 
terpositione  facit  distantiam  circumstantium. 

Duobus  namque  liis  modis  dicitur  in  Scriptura  aliquid  locale,  sive  cir- 
cumscriptibile,  eteconverso,  scilicet,  velquia  dimensionem  capiens  longi- 
ludinis,  allitudinis,  et  latitudinis,  distantiam  facit  in  loco,  ut  corpus  :  vel 
quia  loco  diffinitur  ac  determinatur,  quoniam  cum  sit  alicubi, 
non  ubique  invenitur  :  quod  non  soluin  corpori,  sed  etiam  omni 
creato  spiritui  congruit.  Omne  ergo  corpus  omni  modo  locale  est. 
Spiritus  vero  creatus  quodammodo  est  localis,  et  quodammodo  non 
est  localis.  LocaHs  quidem  dicitur,  quia  diffinitione  loci  terminatur  :  quo- 
niam  cum  alicubi  pra3sens  sit  totus,  alibi  non  invenitur.  Non  autem  ila  lo- 
calis  est  ut  dimensionem  capiens  distantiain  in  loca  '  faciat.  Divina  ergo 
sola  essentia  omnino  illocalis  et  incircumscriplibilis  est :  qucC  nec  locis 
movetur  aliquo  modo,  scilicet  vel  determinatione  finita,  vel  dimensione 
suscepta  :  nec  teuq)oribus,  sed  affectu  et  cognitione  movetur.  Ilis  enim 
duobus  modis,  scilicet  loco  vel  tempore,  lit  mulatio  creatura)  qua3  longe  est 
a  creatore.  Unde  Augustinus  super  Genesim  :  Deus,  inquit,  omnipotens,in- 


*  Edit.  Joan.  Allcaume,  loco. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVII,  K. 


233 


commutabili  a3ternitate,  voliintate,  veritate  semper  idem,  movet  per  tem- 
pus  creatiiram  spiritualem  :  movet  etiam  per  tempus  et  locum  creaturam 
corporalem,  uteo  motunaturas  quas  condidit  administret.  rUim  ergo  tale 
aliquid  agit,  non  debemus  opinari  ejus  sul)stantiam  quia  Deus  est,  tempo- 
ribus  locisque  mutabilem,  sive  per  tempora  et  loca  mobilem,  cum  sit  ipse 
et  interior  omni  re,  quia  in  ipso  sunt  omnia :  et  exterior  omni  re,  quia 
ipse  est  super  omnia  :  et  antiquior  omnibus,  quia  ipse  idem  '  est  ante  om- 
nia:  et  novior  omnibus,  quia  ipse  ideni  post  omnia,  scilicet  post  omnium 
initia  ^  Eccehic  aperte  ostenditur,  quod  nec  locis,  nec  temporibus  muta- 
tur  vel  movetur  Deus.  Spiritualis  autem  creatura  per  tempus  movetur, 
corporalis  vero  etiam  per  tempus  et  locum. 


K.  Quid  sit  mutari  secundum  tempus  ? 

Mutari  autem  pertempus  est  variari  secundum  qualitates  interiores  vel 
exteriores,  qua)  suntin  ipsa  re  quse  mutatur  :  ut  quando  suscipit  vicissi- 
tudinem  gaudii,  doloris,  scientiae,  oblivionis,  vel  variationem  forma3,  sive 
alicujus  qualitatis  exterioris.  Haec  enim  mutatio  qua3  fitsecundum  tempus, 
variatio  est  qualitatum,  qua3  fit  in  corporali  vel  spirituali  creatura  :  et  ideo 
vocatur  tempus. 


DIVISIO    TEXTUS. 


c<  Cumque  divi)ia  natura  veraciter  et 
esscntialiter  sit  in  omniloco,  etc.  » 

Ilic  incipit  secunda  pars  islius  distin- 
ctionis,  in  qua  oslcndit  Deum  esse  ini- 
mutabilem  motu  eorum  in  quibus  est. 

Et  dividitur  in  tres  partes.  In  prima 
ostendit  quid  sit  movens  pcr  tcmpus  et 
locum.  In  secunda  autcm  ostendit  Doum 
secundum  tcmpus  et  locum  esse  immobi- 
lem,  ibi,  0,  «  Faleamur  utique  divinam 


naturam,  etc.  »  In  tertia,  qusedam  objicit 
contra  et  solvit,  ibi,  P,  «  Ad  hoc  autem 
solet  opponi,  etc.  » 

In  prima  tangit  tria,  scilicet  in  genere, 
quod  Deus  stabilis  manens  creaturam 
movet  per  tcmpus  et  locum.  Secundo, 
quibus  modis  fit  mutatio,  ibi,  I,  §  2  : 
«  Duobus  namciue  his  modis,  etc.  »  Ter- 
tio,  speciabter  tangit  de  molibus  Ange- 
lorum,  ibi,  L,  «  De  mutatione  vero  loci 
magna  inter  conquirentes  disceptatio 
versatur,  etc.  » 


*  In  editione  J.  Alleaume  deest  idem.  26. 

'^  S.  AuGusTiNus,  Lit).  III  super  Genesim,  cap. 


25i 


D.  ALR.  MAG.  ORD.  VW/F.D. 


ARTICILUS   XVllI. 

Utntm  idnn  sit  esse  in  loco^  et  esse  locnle  ? 
et,  Quomodo  convenianl  Deo,  spirilui 
crealo,  el  corpori  ? 


Incidil  (lubium,  Ulrum  idem  sit  csse  in 
loco,  el  esse  locale  ? 

Videtur  autem,  quod  sic  :  quia 

1 .  Locale  esse  non  est  nisi  relationc  loci 
ad  locatum  :  et  lisec  relatio  iinportalur, 
cum  dicilur,  hoc  est  in  loco  :  er^^o  vide- 
tur,  quod  sint  idemhaec  duo. 

2.  Ilem,  Iiitempore  esse,  est  temporale 
csse  :  ergo  cum  locus  sit  quanlilas  mcn- 
surans  extra,  in  loco  essc  non  est  nisi 
locale  esse. 

Itcm,  In  tempore  esse  est  quccdam 
partc  temporis  mensurari,  ut  dicit  Philo- 
sophus  :  ergo  in  loco  esse,  erit  loco 
mensurari  :  similiter  ergo  cum  omne  ta- 
le  locale  sit  quod  loco  mcnsuratur,  crit 
idem  locale  esse  etin  loco  esse. 

3.  Item,  Locus  cum  non  sit  substantia, 
erit  accidcns  :  accidens  autem  denominat 
id  cujus  est  accidens  :  cum  igitur  locus 
non  sit  accidens  nisi  locati,  ut  videtur, 
denominabit  ipsuin  :  denominntivum  au- 
tem  illud  irnportatur  per  locale  :  ergo  vi- 
detur,  quod  idcm  sit  esse  in  loco  et  esse 
locale. 

4.  Item,  Quidquid  est  in  loco,  loca- 
tum  est  in  loco  :  sed  quidquid  est  loca- 
tum  in  loco,  locale  cst  :  ergo  quidquid 
est  in  h)CO,  locale  est.  Prima  patet  per 
se.  Secunda  probatur  :  quia  locale  esse 
nulli  attribuitur  nisi  per  hoc  quod  lo- 
catur  in  loco.  In  contrarium  autcm  est 
totum  quod  habetur  in  Liitera  :  quia 
Deus  est  in  loco,  et  tamen  non  est  localis 
in  loco. 

soiutio  SoLUTio.  Dicendum,  quod  non  cst  idem 

in  loco  esse,  et  locale  esse  :  quia  esse  in 


loco  per  j)rius  et  posterius  et  fpquivoce 
convenit  tribus,  scilicct  Deo,  ct  spiritui 
creato,    et    corpoi-i    :    si    enim   dicamus 
Deum    essc  iii  hjco   sumendo    lationem 
dicli  a   [)roprielale  loci,  tunc  Dcus  erit 
a^quivoce  in    loco,    ct  Angclus,   ct   cor- 
pus  :  quia  Deus  est  in  loco  dando   esse 
loco  ct  virlutem  conlincndi  :  spiritns  au- 
tcm    crcatus  crit   in   loco    per  posterius, 
quia  scilicet  ila  cst  in  uno  quod  non  in 
aliis  :  corpus    autem  per  se   erit  in  loco 
cui  assignainus  principiumj   medium,  et 
finem  secundum  locum.  Si  autem  suma- 
mus   proprietatcm    locati,    cum  dicimus 
Dcum  esse  in  loco  :  lunc  non   convenit 
Deo  proprie  essc  in  loco,  sed  per  trans- 
lalionem,   qua^  translatio  lit    a  proprie- 
tate  locati  qua  replct  locum  :  quia  Deus 
rcplct  spiritualitcr,  non  faciendo  distan- 
tiam  ut  corpus,  nec  dislinctus  in   loco  ut 
spiritus   :   sed   per  hoc  quod  non   deest 
influendo   esse    loco   et  locato  et  omnes 
virtutcs  utriusque.  Locale  autem  esse  se- 
cundum  Anselmum  in  i)/owo/o^io,estIeges 
loci  sequi  :  legcs  autem  loci  sunt  termi- 
nare  locatum  distinguendo  et  continendo 
extra,  ita  quod  de  locato  nihil   sit  extra 
locum    :  et  hanc  legem  scquitur  ct  spi- 
ritus  creatus  et  corpus.  Alia  Icx  est  cir- 
cumscriberc  secundum   partes  distantiae 
et   potestatis  :  ut  pars  locati  sit  in   parte 
loci,   et  totum  in  toto   :   et  hanc  legcm 
soquitur  tantum  corpus,  sed  tamen  dif- 
fcrontcr,  ut  supra  per  distinctioncm  ha- 
bitum  cst.  Alias  autem  leges  adhuc  ha- 
bet  locus,  scilicet  salvare,  immobile  esse 
nisi  forte  per  accidens,  connaturalitatem 
habere  ad  locatum,  et  hujusmodi    :  de 
quibus  legibus  Iiic  non  indigemus. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  hoc  Ad 
verum  est,  quod  leges  localitatis,  ut  ita 
dicam,  non  sint  nisi  ex  relatione  loci  ad 
locatum  :  scd  non  est  eadem  relatio  loci, 
ut  habitum  est,  ad  omne  quod  dicitur 
esse  in  ipso  :  nec  hoc  verum  est,  quod 
omne  quod  sit  in  loco,  sit  ut  locatum  in 
loco  :  locatum  enim  proprie  non  est  nisi 
corpus  :  cum  tamen  spiritus  creatus  dif- 
finitive  sit  in  loco,   et  non  locatus,  nec 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVII,  K,  ART.   10  ET  20. 


255 


localis,  nisi  secundum  quid,  ut  dicit  in 
Litlera. 

Ad  aliud  dicendurn,  quod  hsec  est 
falsa,  quod  in  tempore  esse  sit  tempo- 
rale  esse  :  quia  dicit  Pliilosophus,  quod 
in  tempore  esse  dicilur  multis  modis  : 
est  enim  nunc  in  tempore,  ut  substantia 
temporis  :  et  prius  et  posterius  in  tem- 
pore,  ut  partes  temporis  :  et  multum  et 
paucum  in  tcmpore,  ut  passiones  :  sed 
hoc  verum  est,  quod  in  tempore  esse 
sicut  in  mcnsurante,  est  temporale  esse  : 
et  similiter  bene  concedo,  quod  in  loco 
esse  sicut  in  mensurante,  est  locale  esse  : 
sed  per  hoc  non  habebitur,  quod  esse 
quocumque  modo  in  loco,  sit  esse  locale. 

Ad  ALiUD  dicendum,    quod   locus     est      et   ubique   ubi   legitur,   quod  movet  se, 
accidens  non   per  essentiam   existens  in      vel  procedit,   vel    ambulat,    referendum 
locato,  sed   in    h^ante    :  est  enim  locus      est  ad  elfectum,  quia  Sanctos   facit  pro- 
secundum    essentiam    suam    superficies      cedere  in   se,    vel    creaturas    prolicere, 
corporis   amhientis  et    includentis   ahud     vel  ambulare  :    aut  ad  assumptam   crea- 
corpus  :  sed  etsi  denominaret  locatum,      turam. 
non   oporteret,   quod  denominaret    esse 
quod   est  in  loco  :  quia    non   est   ideni 
esse  in  loco,  et  esselocatum,  ut  hahitum 
est. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  hsec  propo- 
sitio  falsa  est,  Quidquid  est  in  loco,  est 
locatum  in  loco,  nisi  intelligatur  de  eo 
quod  est  in  illo  primo  et  per  se. 


Ilem,  Dionysius,  in  hhro  de  Divmis 
nominibus,  loquitur  de  processionibus 
bono  convenientibus,  quibus  movet  se  et 
procedit  Dcus  in  omne  quod  est,  secun- 
dum  uniuscujusque  analogiam  ad  boni- 
tatcm  suam  parlicipandam  i. 

Item,  llabacuc,  iii,  13  :  Egressus  es  in 
salutem  populi  tui.  Et  hujusmodi  ssppe 
inveniuntur  in  sacra  Scriptura,  quod 
egrcditur  in  Sanctis,  et  ambulat  in  San- 
ctis  :  et  alia  plura  objectade  hoc  invcniri 
possunt  supra  uhi  de  incommutabiHtate 
est  disputatum  '. 

SoLUTio.  Dicendum  cum  Boetio,  quod    soiutio. 
ipse  stabihs  manens   dat  cuncta  moveri  : 


ARTICULUS  XX. 

An  omnis  mutatio  fit  in  loco,  vel 
tempore  ? 


ARTICULUS  XIX. 

An  divina  esseniia  omnino    illocalis  ct 
incircumscriptibilis  esi   et  immobilis  ? 


Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  I,  §  2  :  «  Divina  ergo  sola  essentia 
omnino  illocalis  et  incircumscriptibilis 
est,  elc.  » 

Hoc  enim  videtur  falsum.  Dicit  enim 
Augustinus  ad  Orosium,  quod  Deus  mo- 
vet  se  sine  loco  et  tempore. 


Deinde  quseritur  de  hoc  quod  dicit,  ihi, 
«  His  duobus  modis,  scilicci  loco  vel 
iempore,  fit  mutaiio,  etc.  » 

Isti  cnim  duo  modi  omnino  sine  arte 
videntur  accepti  :  quia 

1.  Temporis  motus  nullus  est  :  quia 
tempus  non  est  motus,  nec  subjectum 
motus,  sed  potius  proprietas  :  non  er- 
go  omne  quod  movetur,  in  tempore  mo- 
vetur. 

2.  Item,  Tempus  per  se  est  passio  mo- 
tus  localis,  ad  quem  refertur  ut  accidens 
sive  proprietas,  et  ut  numerus  et  mensu- 
ra  :  ad  alios  autem  motus  non   refertur, 


*   S.  DioNYsius,    Lib  de    Divinis  nominibus, 
cap    ."). 


*  Cf.  I  Sentenliarum,  Dist.  AIII. 


230 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PH.^ED. 


nisi  sicul  mnnei'i]s  et  mensura  :  crgo 
non  (lehet  dividi  conlra  molum  localom. 
'>].  Itcm,  Tcmpus  dividilur  in  partes 
qucC  accipiuntur  in  motu  locali,  uL  men- 
ses,  et  dies,  ct  annos  :  non  autcm  dividi- 
lur  in  partcs  qu»  sint  acceptae  secun- 
dum  partes  motus  allcrationis,  ut  di- 
catur  una  pais  tcmporis  tanta,  quanta 
lirec  pars  altcrationis  vel  augmcnti  : 
ergo  videtur,  quod  nihil  dicat. 

Soiutio.  SoLUTio.  Diccndum,  quod  Augustinus 
hic  largc  accipit  motum,  secundum  quod 
distinguitur  motus  ex  potentia  mohilis, 
quae  se  habet  ad  motum  quocumque 
modo. 

Et  ut  hoc  melius  intolligi  possit,  di- 
cendum  quod  dupliciter  distinguitur  mo- 
tus,  scilicet  ex  parle  mohilis,  secundum 
quod  nos  dicimus,  quod  motus  alius  de 
non  subjecto  ad  subjectum  est,  et  alius 
de  subjecto  ad  sul)jectum  est  :  quando- 
que  distinguitur  pencs  torminum  ad 
quem  est  motus,  et  in  quo  nihil  plus  cst 
de  motu  :  ut  cum  dicimus,  quod  motus 
specics  sunt  sox,  scilicet  gcneratio_,  cor- 
ruptio,  alteratio,  augmentatio,  diminu- 
tio,  et  secundum  locum  mutatio.  Ex 
parte  autem  suhjecti  distinguitur  adhuc 
duplicitor  :  sicut  cum  dicimus,  quod  est 
motus  secundum  potentiam  ad  ubi  tan- 
tum,  et  est  motus  secundum  potentiam 
ad  ul)i  et  ad  formam  :  ad  uhi  tantum  ut 
in  coelo,  ad  ubi  et  ad  formam  ut  in  elo- 
mentis  ot  elementatis.  IIoc  modo  dis- 
tinguitur  liic  motus,  quando  dicitur 
mohilealiquid  sccundum  locum,etaliquid 
secundum,  tcmpus  :  quia  aliquid  cst 
quod  hahot  potcntiam  ad  uhi,  sicut  om- 
ne  corpus  quantum  est  do  se  :  et  hoc 
dico  proptor  ccelum  empyroum,  quod 
quidam  ponunt  immobile  :  quoddam  au- 
tem  mobile  ost  secundum  solam  potcn- 
tiam  vicissiludinis  alicujus  forma}  in 
ipso  :  et  illud  tompus  quod  est  monsura 
hujus  vicissitudinis,  ost  per  naturam  et 


intelloclum  anto  motuin  localem  ct  ante 
tcmpus  quod  cst  mensura  ipsius,  sicut 
prohavimus  supra  *  :  et  sic  cessant  om- 
ncs  ohjcctioncs.  Qualc  autem  sit  illud 
tcnipus,  et  utrum  continuum  aut  non, 
ihi  rcquiratur. 


ARTICULUS  XXI. 

A7i  Deus  esl  in  omnibus  non  inchcsus, 
et  extra  omnia  non  exclusus  ?  et,  Quo~ 
modo  dicilur  Deiis  novus  et  an- 
tiquus  ? 


Doinde  qureritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  ],  sub  linem  :  «  Ipse  esi  i^iterior 
omni  re,  quia  in  ipso  sunl  omnia,  otc.  » 

Ab  hoc  enim  loco  accipitur  illud  di- 
ctum,  quod  est  intra  non  inclusus,  et 
quod  cst  extra  non  exclusus.  Et  vidotur 
esso  impossihile,  quod  simul  sit  intra, 
et  non  inclusus,  ot  hujusmodi. 

Sed  dicendum,  quod  hoc  dicitur  idoo, 
quia  ipse  non  scquitur  leges  loci,  noc 
est  in  loco  ut  locatum,  sed  potius  ut 
prsesentia  sua^  suhstantioe  inlluons  om- 
nihus  esse  et  posse  et  oporari  :  ot  cum 
nullam  rom  sit  accipore  extra  quam  non 
sit  alia,  ideo  non  sic  erit  intra,  quin  sit 
extra,  et  sic  de  aliis. 

Anliquior  autemdicit  durationem  aeter- 
nitatis,  novior  autcm  novitatom  offe- 
ctuum  et  inlluentiarum  :  quia  in  se  non 
est  dicendus  novus,  quia  novum  est 
quod  quanlum  ad  suum  initium  est  pro- 
pinquum  :  et  Scriptura  dicit,  quod  non 
erit  in  tcDeus  rccens  ^  :  et  supra  habui- 
mus,  quod  non  est  novus  \  Vel  potest 
dici  novus  proptor  novitatem  et  recen- 
tiam  suse  virtutis,  quam  ab  seterno 
habuit. 


*  Cf.  I  Sententiarum,  Dist.  III. 
2  Psal.  LTxx,  10. 


'  Cf.  I  Sententiarura,  Dist.  IX. 


IN  1  SENTENT.  DIST.  XXXVII,  L,  ART.  22. 


257 


L.  Opinio  quorumdam  qid  dicunt  spiritus  crcatos  non  movcri  loco,  nec  esse 

locales. 


De  mutationc  vero  loci  inagna  inter  conquirentes  disceptatio  versatur. 
Sunt  enim  qui  dicunt  nullum  spiritum  aliquo  modo  posse  mutari  loco,  ab 
omni  spiritu  locum  universaliter  removere  volentes  :  quoniam  secundum 
dimensionem  tantum  et  circumscriptionem  locum  constareasserunt,  atque 
id  solum  esse  locale,  vel  in  loco  esse  dicunt,  quod  dimensionem  recipit,  et 
distantiam  in  loco  facit.  Et  hoc  dicunt  Augustinum  sensisse,  mutalionem 
temporis  tanturn  spirituali  creatura?  tribuentem  :  loci  veroettemporis,  cor- 
porefle. 


ARTICULUS   XXII. 

Utrum  Angelus  moveatur  secundum 
locum  ? 


Deinde  qugeritur  de  hoc  quod  dicit  : 
(.<.  De  mutatione  vero  loci,  seu  secundum 
locum,  magna  inter  eonquirentes ,  etc.  » 

Ilic  enim  cadit  quaestio  de  motu  An- 
gcli,  quam  divido  in  tres  partes,  ut  ma- 
gis  difncultates  ejus  elucidentur. 

Primum  crit,  An  movctur  secundum 
locum  ? 

Sccundum,  Qualiter  movetur  secun- 
dum  locum? 

Tertium,  Utrum  motus  ejus  sit  in 
tcmpore,  vel  in  nunc? 

Ad  Primum  proceditur  sic  : 

1.  Philosophus  antc  finem  sexli  Physi- 
corum,  ponit  rationes  ad  hoc  quod  indi- 
visibile  sccundum  quanlitatem  non  mo- 

XXVI 


veatur,  quarum  una  est  haec  :  Nihil 
motum  per  locum  transit  in  spatio  prius 
majus  se,  quam  minus,  vel  aequale  : 
ergo  si  indivisibile  movetur  per  spatium, 
transit  prius  minus,  vel  sequale,  quam 
majus  :  sed  impossihile  est  transire  mi- 
nus,  quia  sic  aliquid  esset  minus  indivi- 
sibili  :  ergo  transibitaequale  :  sed  aquale 
est  indivisibile  :  ergo  accipit  spatium  per 
indivisibilia  :  sunt  autem  in  quanto- 
cumque  spatio  infinita  indivisibilia  :  et 
infinita  in  tempore  finito  non  contingit 
transire  :  ergo  in  quantumcumque  longo 
tempore  finito  non  movebitur  per  spa- 
tium  unius  palmi,  vcl  medietatis  pal- 
mi  :  cum  igitur  Angelus  sit  indivisi- 
bilis,  videtur  esse  immobilis  secundum 
locum. 

2.  Item,  Moveatur  Angelus  ex  a  in  b  : 
transibit  ergo  spatium  quod  est  in  medio  : 
quidquid  autem  movetur,  partim  est  in 
termino  a  quo,  et  partim  in  termino  ad 
quem  :  quod  autem  est  partim  et  partirn, 
est  divisibile  secundum  quantitatem  :  ergo 
Angelusjam  esset  divisibilis  secundum 
quantitatem,  quod  falsum  est :  ergo  est 
immobilis. 

17 


2")  8 


I).  A\A\.  MA(i.  ORD.  PRyED. 


•i.  ItcMii,  Dicil  Philosophus,  quod  so- 
luni  ossct  indivisihilis  niolus,  si  h'm[)us 
essel  ex  ipsis  nunc  :  sotl  non  est  tcnipus 
ox  ipsis  nunc  :  erj^o  motus  non  est  indi- 
visibihs  ahcujus. 

i.  Item,  Dotur  movcri  per  spatium  ; 
ergo  iu  uiinori  otit  iu  parle  spatii,  (juam 
in  toto  :  erj^o  quanlumcumque  parvum: 
spalium  acci[tiatur,  inminori  spatio  erit, 
quod  movetur  tardius  iUo  :  sedomni  mo- 
hili  secundum  hjcum  est  detcrminare  in 
spatio  cequale  sihi :  ergo  in  spatio  indi- 
visihili  quod  est  cequale  in  divisihili,  pos- 
sibile  osl  aliquid  in  parte  spalii  cssc, 
quando  illud  ost  in  toto  :  ergo  incHvisihile 
divi(hlur,  quod  ost  impossihilo  :  ergo  in- 
divisihile  non  movetur. 

Si  forle  tu  dicas,  sicut  communiter  hoc 
volunt  evadere,  quod  Pliilosophus  loqui- 
tur  de  indivisihili  quod  hal)et  positionem 
in  continuo  :  quia  hoc  connaturale  ost 
quodammodo  S[)atio  :  et  ideo  de  illo  te- 
nent  istae  rationos  :  'Angclus  autem  non 
sic  est  indivisihilis  :  ot  idoo  non  tenont 
de  ipso.  CoNrRA  :  Aut  istee  rationes  con- 
cludunt  de  indivisihili  secundum  quod 
Jiahet  positionem  in  continuo,  aut  secun- 
dum  quod  ost  indivisihilc  tantum,  aut 
secundumutrumque.  Siprimo,  vel  ultimo 
modo  :  ergo  secundum  hoc  possetmoveri 
unitas  :  quia  ilia  non  habet  positionem 
in  continuo,  nec  est  indivisihile  hahens 
positionem  in  conlinuo  :  et  hoc  negalum 
est  adhuc  plus  a  Philosophis,  quam  quod 
mobile  sit  punctum  :  ergo  patet,  quod 
illa  solulio  nulla  est. 

Item,  Mirum  est,  si  vis  est  in  hoc  quod 
punctum  liahot  positionem  in  continuo, 
quod  l*hiloso|)lii  nullam  ralionem  accopo- 
runt  pcnes  hoc  probandi,  quod  indivisi- 
hile  non  movetur:  sed  omnes  rationes 
adducuntur  penesrationem  indivisihilila- 
tis. 

o.  IIoc  idom  rationihus  communibus 
probatur  sic  :  Omnis  motus  est  propter 
indigentiam  :  Angelus  autem,  beatus  prae- 
cipue,  nullam  habet  indigentiam  :  ergo 
non  movetur. 

<).  Ttom,  Xullus  actus  por  naturam  de- 


beturalicui,  nisi  pcnes  se  haheat  poten- 

tiam  ad  illum  actum  :  motusautom  aclus 

quidam    osl  :    orgo    non    deholur  alicui, 

nisi  [)onos  quod    ost    [)otentia  ad    aclum 

illum  :    non    auttni     [)ossumus    dicere, 

qualitor  pones  Angolum  sit   potentia  ad 

motum  naturalom  rectum  :  quia  siccsset 

gravis,  vol  lovis:  ergo  si  [)enes  eum  est 

potontia  ad  motum,  ille  crit'processivus  : 

potontia  autem  ad  motum  illum  complc- 

tur  in  organis  qua?  sunt  pedes,   vel  alse, 

vol  ponnulae  in  nalatilihus,  vel  annuli  in 

roptihilihus,  qua;  omnia   ahusio   est  po- 

nere  in  Angelo  :  ergo  ipse  non  movotur. 

7.  Item,  in  omni  oo  quod  movetur, 
aliud  est  movens,  et  aliud  motum  ;  ergo 
si  Angelus  niovotur,  aliud  erit  movens, 
ot  aliud  motum  :  et  haec  duo  vel  impossi_ 
bile  vol  diflicile  est  invenire  in  Angclo  : 
ergo  vidolur,  quod  non  movetur. 

8.  Itom,  In  omni  oo  quod  mohile  est 
localiter  pra,'ter  solum  motum  circula- 
rem,  osl  etiam  potontia  ad  alios  motus 
omnes  vel  quosdam,  et  prsecipuead  gone- 
rationom  :  sed  in  Angolo  non  est  sic  : 
ergo  non  est  mohilis  sccundum  rectum 
motum,  qui  est  descendere  de  cceIo,  et 
ascondere,  et  hujusmodi. 

9.  Itom,  Nullum  mohile  per  naturaia 
esl  niohilo  ad  loca  contraria,  ol  locuin 
incorruptihilium  et  corruptihilium  corpo- 
rum.  Veritas  hujus  patet  :  quianihil  mo- 
hilo  por  naturam  movotur  sursum  et  deor- 
sum,  ot  niliil  immohile  motu  voluntario 
movetur  ad  locum  contrarium  naturae 
suae,  sed  ad  locum  in  quo  natura  sua  con- 
servatur:  unde  volatilia  non  moventur 
sursum  in  ignem,  vel  ad  locum  solis  :  nec 
natatilia  egrodiuntur  in  siccum  :  ergo  si 
Angelus  ost  mohilis,  ipse  non  movehitur 
nisi  ad  locum  suae  naturae  congruenlem 
et  ille  est  ccelum  ompyreum  in  gcnore 
corporum :  ergo  numquam  movctur  ad 
nos  in  terram. 

1.    Sed  contra  hoc   sunt   auctorifates  sedco 
omnium    Sanctorum,    praecipue    Dama- 
sceni  lihro  I,  cap.  17,ubi  sic  dicit  :  Ange- 
lus  quidem  velocitate  naturae,  et  quia  pa- 
rate  et  cito    pertransit,  diversis  in  locis 


*l 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVII,  L,  ART.  22. 


239 


0. 


etg. 


operari  dicitur.  Si  ergo   pcrlransil  :  ergo 
movetur. 

Itcm,  idem  :  Ubique  confestim  inve- 
niunlur  ubicumque  divinus  jusserit  nu- 
tus,  naturue  agilitate  '.  Mulla  ctiam  alia 
facile  est  inducere,  et  hic  habentur  quee- 
dam  satis  expressa. 

2.  Per  rationeni  aufem  objicitur  sic  : 
Nihil  habens  potentiam  nullo  modo 
multiplicabileni  in  medio  et  secundum 
essentiam  non  existens  ubique,  operari 
potest  nisi  ubi  ipsum  est :  Angelus  est 
talis  substantia  :  ergo  non  operatur  nisi 
ubi  ipse  est.  Probatio  secundse :  quia 
prima  per  se  notaest:  Angelus  est  sub- 
stanlia  defmita  in  loco,  ut  probatur  liic 
in  Liltera. 

Item,  Angelus  habet  potentiam  sub- 
stantice  intellectualis  cujus  non  suscepti- 
bile  cst  mediuni  quod  est  inter  ccelum  et 
terram,  quia  hoc  est  corpus  inanimatum. 
Inde  proceditur  sic  :  Angelusnon  opera- 
tur  nisi  ubi  est :  sed  in  diversis  locis  ope- 
ratur  non  simul,  sed  sucessive,  ut  dicit 
Damascenus  :  ergo  in  diversis  locis  suc- 
cessive  est :  hoc  autem  est  moveri  per 
locum,  vel  consequens  motum  localem  : 
ergo  Angelus  movetur  localiter. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  Angeli  mo- 
ventur  localiter,  ut  dicunt  Sancti,  etiam 
quidquid  contingat  de  dictis  Philosopho- 
rum. 

Ad  PRiMUM  autem  quod  contra  objici- 
tur,  dico  quod  bene  verum  est,  quod  in- 
divisibile  de  cujus  esse  est  indivisibihtas 
ipsa,  est  immobile  secundum  locum,  nec 
ipsius  est  locus  :  quia,  sicutdicit  Philoso- 
phus,  neque  unam  differentiam  inveni- 
mus  loci  puncti  et  ipsius  puncti.  Quod 
etiam  de  esse  unitatis  et  puncti  sit  indi- 
visibilitas,  patet  ex  hoc  quod  utrumquo 
secundum  esse  suum,  principium  est 
quanti  et  terminus  :  et  hoc  non  posset 
esse  nisi  indivisibihtas  esset  de  consti- 
tuentibus  ea  secundum  rationem,  et  ideo 
etiam  diifmiuntur  per  rationem    indivisi- 


bihum  :  ut  cum  dicitur,  punctum  est  cui 
pars  non  est  :  Angolus  autem  licet  sit  in- 
divisibilis  secundum  quantitatem,  tamen 
illa  indivisibilitas  ost  consequens  esse 
suum,  et  non  dicitur  essentia:  et  ideo 
potest  habere  motum  secundum  aliam 
considerationem  sui  esse,  scihcet  in  quan- 
tum  est  ipse  substantia  spiritualis,  cujus 
potcntia  vincit  omno  prohibens  :  et  hoc 
vocat  Damasconus  «  velocitatem  natura) 
ejus  :  »  vincit  enim  distantiam  spatii,  ita 
quod  motus  suus  non  est  proporlionatus 
spatio  :  et  vincit  distantiam  temporis,  ita 
quod  molus  suus  non  est  proportionatus 
tompori,  nec  monsuratur  tempore :  et 
vincit  obsistons  spissuni  et  rarum,  ita 
quod  motus  suus  est  per  omno  plenum 
sivo  rarum  sive  densum,  ac  si  esset  va- 
cuum,  nihil  resistens  moventi,  vol  moto, 
et  hunc  motum  dicimus  osse  supra  na- 
turam,  non  contra,  vol  infra  naturam  : 
et  per  hoc  patet  solutio  ad  tres  primas 
rationes. 

Ad  aliud    dicendum,     quod     videtur       .  ^  ^ 
mihi  quod  solutio   illa    non  solvit :  quia 
absquo  dubio  non  est  illa  intontio  Philo- 
sophi,  quam  illa  solutio  prsetendit. 

Ad  aluid  dicendum,  quod  non  semper  .^^ 
motus  est  propter  indigentiam,  sod  quan- 
doque  ost  ad  potentise  demonstrationom, 
sicut  frequonter  currunt  cursores :  et 
quandoque  est  ad  obsequii  ostonsionem, 
sicut  miles  nuUo  modo  indigens,  loetam 
accipit  occasionem  movendi  se  in  servitio 
regis,  in  quo  noc  est  indigentia  regis 
quandoque  nec  militis,  sed  rex  occasio- 
nem  dat  militi,  et  milos  ostendit  obse- 
quium.  Possemus  tamen  dicere,  quod 
est  proptor  indigentiam  nostram,  vol  ad 
merendani  gloriam  quam  ante  meritum 
acceperunt. 

Ad  dictum  autem  Philosophi  dicen- 
dum,  quod  ipse  non  intendit  de  motu  su- 
permundano,  sod  naturah,  et  processivo. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  potentia  ta-       , ,  g 
lis  data  est  Angelo   in    creatione  naturse 
suae. 


S.  J.  Damascenus,  Lib.  II,  cap.  3. 


260 


1).  ALH.  MAG.  ORD.  VnJED. 


Ad  7.  Ad  ALiun  (licenduiii,  quod  verum    est 

de  motu  nalurali  et  processivo,  el  non  do 
isto  qui  supcMinundanarum  cst  suhstan- 
tinruin. 

Ad  8.  Ad  Ai.ii  I)  dicenduin,  quod   in    Anj^elo 

osl  voluntas  movens  :  et  id  quod  est  An- 
gclus,  cst  motuin  :  sicul  in  animali  cst 
anima  movcns,  et  corpus  motum  :  ct 
idco  liabct  divcrsilatcm  moventis  ct 
moti  :  potcst  cnim  csse  movens  forma, 
et  motum  materia,  ut  in  igncascendcnte  : 
ct  hoc  per  accidcns  :  quia  ig-nis  actu 
ignis  existens,  non  est  extra  locum  nisi 
per  accidens :  et  hanc  potcntiam  com- 
plcre  asccndcndo  potcst  forina  substan- 
tialis  ad  quod  potcntia  datur  proptcr 
indigcntiam,  licct  aclus  sinc  indigcnlia 
quandoquc  excrccatur, 
^j  g  Ad  aliud  diccndum,  quod    intclligilur 

in  his  in  quibus  idcm  motus  cst  ad  for- 
mam  ct  ad  locum,  sicut  in  gravibus  vel 
lcvibus  :  quia  in  illis  movens  est  gcne- 
rans,  vel  non  prohibcns  sivc  non  rcmo- 
vens  impedimcntum  :  sicut  lapis  descen- 
dit,  qui  est  super  columnam  remota  co- 
lumna.  Sed  in  Angclo  non  est  talis  mo- 
tus,  sicut  patct  ex  prius  dictis  :  quoniam 
sicut  potcst  habcri  a  Philosopho  in  VIII 
Physicorum,  ideni  est  generans  et  mo- 
vens  sccundum  locum  :  per  hoc  cnim 
quod  generans  dat  gcnerato  formain 
suam,  datci  ctiam  omnia  accidcntia  for- 
mam  illam  conscquentia :  et  praecipuum 
intcr  illa  accidcntia  est  motus  localis :  et 
idco  si  gcnita  cst  aliqua  rcs  extra  locum 
suum,  proptcr  aliquid  detinens  eam,  rc- 
moto  detinentc,  rnovetur  pcr  se  ad  lo- 
cum,  qui  tamcn  molus  est  a  gcncrantc 
primo,  quod  dcdit  ci  spccicm  ct  accidcn- 
tia    specicm  conscqucntia. 


AKTICULUS  XXIII. 

\)i  Anr/clus   niovcnlur   sccuiiduui  locum 
/rauscuiido  spalium  ? 


1.  Secundo  quaeritur  qualilcr  movelur 
sccundum  hjcuin  :  utrum  scilicet  trans- 
eundo  spalium,  vel  non  '  ? 

VA  op[)onitur  sic  : 

1.  Onmc  quod  transit  dc  cxtremo 
ad  cxtrcmuin  :  aul  transit  per  mcdium, 
aut  manct  in  uno  extrcmo  et  gcncrat  sc 
alio  in  vcl  siinilc  sibi,  aiit  est  simul  in 
extremo  ct  exlremo.  Constat  autem,  quod 
secundus  modiis  ct  ultimus  sunt  impossi- 
bilcs  :  Angclus  cniin  non  generat  alium 
Angclum,  necAngclus  cst  Jiic  et  ibi,  quia 
si  id  quodest  ibi  sit  extra  quia  est  hic, 
Angclus  cssct  cxtra  seipsum,  quod  im- 
possibile  est  :  ncc  polest  dici  quod 
sit  ubique,  quia  lioc  jam  improbatum 
est,  ct  in  Litlera  dicitur  contrarium  : 
crgo  dc  hoc  loco  non  vcnit  illuc  nisi  pcr- 
transcundo  spatium. 

2.  Ilcm,  Damasccnus  dicit,  quod  cum 
est  in  tcrra,  non  est  in  coelo.  Aut  ergo 
vcnit  transeundo,  aut  non.  Si  non  trans- 
eundo  :  et  cuni  cst  hic,  non  est  ibi  : 
oportet  quod  generetur  hic.  Si  autcm 
transcundo  :  tunc  habeo  proposilum, 
quod  petransit   mcdiuin. 

Si  forte  tu  dicas,  quod  movctur  ad  mo- 
dum  nostri  intellectus  :  qiiia  est  dc  hoc 
quod  est  uilra  mare,  ct  statim  de  Jioc 
quod  est  in  Colonia,  vel  alia  civitate, 
praitcr  hoc  quod  transeat  per  omnia  mc- 
dia :  hoc  nihil  est  :  qiiia  nos  non  qua?ri- 
mus  de  motu  intelligcntife  per  inlclligi- 
bilia,  qui  non  est  motus  substantiae,  sed 
conversio  intcllectus  supcr  id  quod  habet 
apud  se  :  et  quia  ulrumque  conjungitur 
intellcctui  sine  medio,  scilicct  id  de  quo 
cogitat  ultra  marc  cxistente,  et  id  quod 


'  Cf.I  P.  Summ.theoI.B.Alberti,Q.74,Art.  1. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVII,  L,  ART.  23. 


2ni 


r 


cog-itat  in  Teutonia  existcns,  ideo  potest 
se  convertere  super  hoc  et  illud,  proeter 
hoc  quod  pertranseat  media :  sed  nos 
quoerimus  de  motu  angclicse  substantioe, 
quaj  venit  de  loco  ad  locum  :  unde  patet, 
quod  nuUa  est  ista  responsio. 

Si  forte  velles  dicere,  quod  distantia 
quidcm  distantia  est,  sed  non  cst  ei  di- 
stanlia,  sicut  quidain  dicunt,  et  ponunt 
exemplum  :  sicut  si  inter  coelum  etterram 
esset  vacuum,  tunc  centrum  esset  imme- 
diatum  circumferentise.  Contra  :  Vacuum 
illud  :  aut  relinquit  distantiam  loci  sed 
privatam  onmi  locato  :  aut  nihil  ponit. 
Si  dicas,  quod  nihil,  tunc  nihil  est  quod 
dicis  :  quianec  erit  distantia,  neccircum- 
ferentia,  nec  cenlrum,  nec  aliquid  :  si  au- 
teni  relinquit  distantiam  inter  extrema, 
tunc  falsum  tu  ponis,  quodcentrum  esset 
immediatum  circumferentitC. 

3.  Item,  Videtur  impossibile  quod 
distantia  sit,  et  non  sit  sibi  distanlia :  quia 
quod  simpliciler  est,  ad  nihil  potest  com- 
parari  respectu  cujus  non  sit :  dicit  cnim 
Philosophus,  Quod  in  se  est  substantia, 
respectu  nullius  et  in  nullo  potest  esse 
accidens :  et  quod  est  aliquid  in  actu,  re» 
spectu  nullius  potest  esse  nihil  in  actu 
illo. 

4.  Item,  Sint  duo  termini,  scilicet  a  et 
B,  et  movealur  Angelus  ex  a  in  b.  Divi- 
datur  autem  a  b  in  c.  Inde  procedo  sic  : 
Angeli  motus  est  in  b  :  ergo  in  tolo  b 
quiescet  post  motum,  et  erit  in  motum 
esse :  ergo  necessarium  est  si  movetur, 
quod  moveatur  in  c  :  c  autem  est  medium 
spatium  :  ergo  movetur  in  medio  :  crgo 
falsum  est  quod  dicis,  quod  distantia  non 
sit  sibi  distantia. 

5.  Item,  Quidquid  in  aliquo  in  quo 
primo  est  in  motum  esse,  necessario  ac- 
cipitur  ante  hoc  in  moveri,  sed  Angelus 
cum  est  in  terra,  accipitur  ut  in  quo  pri- 
mum  est  in  motum  esse  :  ergo  quidquid 
est  de  spatio  ante  hoc  in  illo,  est  ut  in 
moveri  :  ergo  movetur  per  medium. 

Sed  contra  : 

1.  Omne  quod  movctur  pcr  mcdium, 
partim  cst   in   tcnnino  a  quo,    cl  parlim 


est  in  termino  ad  quem  :  Angelus  move- 
tur  per  mcdium,  ut  tu  dicis  :  ergo  par- 
tim  est  in  termino  a  quo,  et  partim  in 
tcrmino  ad  quem  :  sed  omne  tale  est  di- 
visibile  :  ergo  Angelus  est  divisibilis, 
quod  aperle  falsum  est. 

2.  Item,  Omne  quod  movetur  per  me- 
dium,  cilius  esset  in  medio,  quam  in  ex- 
tremo  :  ergo  Angelus  citius  esset  in  me- 
dio,  quam  in  extremo,  quod  falsum  est : 
quia  dicit  Damascenus,  quod  confestim 
invcniunlur  ubicumque  divinus  jusserit 
nutus. 

SoLUTio.  Sine  praejudicio  loquendo  di- 
co,  quod  transit  medium,  et  quod  me- 
dium  cst  distantia,  sed  non  sibi,  eo  quod 
virtute  movendi  vincat  eam.  Et  hoc 
possumus  videre  per  simile.  Dicit  enim 
Philosophus  antc  finem  VIII  Phijsico- 
rum,  quod  infinita  omnis  potentia,  sicut 
magnitudino  ct  multitudo,  excellens  est 
omne  finitum  :  ct  ideo  demonstrat  ibi, 
quod  si  essct  potentia  movcns  infinita, 
quod  moveret  motum  quem  influit  ipsi 
mobili  in  nunc  :  nos  autem  non  possu- 
mus  dicere  potentiam  Angeli  infinitam 
esse  simplicitcr,  sicut  nec  essenliam  ejus 
dicimus  infinitam  :  sed  dicimus  eam  non 
finitam  proportione  alicujus  corporalis 
potcntiee  moventis  :  et  ideo  si  corporalis 
infinita  vinceret  spatii  distantiam,  multo 
magis  dicemus  vincere  ipsam  potentiam 
Angeli  :  et  ideo  dico,  quod  transit  spa- 
tium  indivisibiliter  :  et  sibi  efficitur  totum 
spatium  sicut  unum  indivisibile  :  quia 
motus  ejus  est  ad  voluntatem :  dictum 
est  enim  supra,  quod  ipse  mobilis  est  qui 
habet  in  voluntatc  transitum  sui  motus, 
et  in  potestato  ad  remotum  vel  ad  pro- 
pinquum  aequaliter.  Concedimus  igitur 
primas  rationes  probantes,  quod  transit 
medium  :  licct  transeat  ipsum  ut  indivi- 
sibile  unum  rcspectu  potcntise  movenlis. 

Ad  hoc  autem  quod  contra  hoc  oljjici- 
tur,  quod  non  sit  sibi  distantia  :  respon- 
deo,  quod  cst  distantia  quidem  semper, 
sed  non  facit  eum  distare  de  motu,  pro- 
plci'  vicloriam  potcnlise  movcnlis  :  ct  boc 


Solutloi 


Ad  2  et  3, 
ad  object. 


2(;2 


n.   ALB.  MAC.  OHI).  PH.™. 


.\d  4  el  5. 


A.|  object. 
1  et  i. 


bone  conlinyil  iu  niullis,  sicut  jani  di- 
cluni  esl  de  viitulc  inlinila  movenle  per 
dislans,  quae  necessario  vincit  uiodiuni 
vdocitale  n)otus. 

Ai)  noc  auteni  quod  objicitui',  quod 
est  niolus  ex  a  in  n,  et  dividalur  in  c  : 
dico,  quod  non  liabct  locuni  liic  :  quia 
tales  denionslraliones  non  habenl  locuni 
nisi  in  Jiis  niolibus  tanlum,  in  (juihus 
potcslas  moventis  et  quanlilas  mohilis 
et  dislantia  spalii  sunt  proporlionala  : 
hoc  autem  non  est  hic,  et  ideo  non  habet 
locum. 

Si  autem  tu  oiijicias  forlem  ohjectio- 
nem,  quod  secundum  hoc  erit  simul  in 
motum  esse,  et  a  quo  movetur,  et  in 
moveri,  sicut  prohat  secunda  ohjectio  : 
dico  sine  praejudicio  hoc  non  esse  verum  : 
quoniam  simul  accipitur  secundum  ra- 
tionem  eorum  quae  dicuntur  esse  sinml  : 
aUter  enim  dicuntur  esse  simul  matiie- 
matica  secundum  locum,  inter  quorum 
ullima  nihil  est  medium  :  et  ahter  dicun- 
lur  esse  simul  naluralia,  ut  quorum  ul- 
tima  agunt  et  patiunlur  ad  invicem.  Si- 
mihter  eliam  dicilur  in  temporevel  men- 
sura  ahter  simul :  ct  idco  non  dico,  quod 
Angelus  moveatur  intempore,  ut  patehit 
in  sequenli  articulo,  sed  motus  est  in 
nunc  :  et  possum  dicere,  quod  prohahi- 
lius  miiii  videtur,  quod  a  quo  est  molus, 
et  per  quod  est  molus,  et  in  quo  est  in 
motum  esse,  sunt  tria  nunc  sese  conse- 
quentia  :  et  tunc  non  sequitur  ahquod  in- 
conveniens :  quia  tunc  non  erit  simul 
moveii  et  molum  esse  :  et  est  tunc  dare 
nunc  in  quo  movetur,  et  nunc  in  quo 
quiescit  :  et  tamen  illa  tria  non  faciunt 
quantitatem  nisi  forte  discretam,  quae  ni- 
hil  hahet  medium  :  et  non  exigitur  ah- 
quid  probandum,  nisi  hoc  forte  tantum, 
quod  nunc  possint  se  consequi  iu  motu 
Angeh,  ut  prohahitur  in  sequenti  quae- 
stione.  Et  per  hoc  paletsolutio  ad  prima 
objecla. 

Ad  id  quod  contra  objicitur,  respondeo 
quod  illa  objectio  et  sequentes  non  te- 
nent  in  eo  quod  virtute  movendi  vincit 
distantiam  medii. 


AmiCULUS  XXIV. 

A/i  molus  Angell  sit  in  tempore,vel 
iu  nuiic? 


Teitio  (piaMilui,  Ulruin  molus  Anyeli 
sit  in  temporc,  vel  in  nunc? 

Et  videlur,  quod  in  tempore  :  quia 

1.  Omnis  motus  hahot  prius  et  poste- 
rius,  ut  partes  essenliales  sibi  :  omne 
prius  et  posterius  est  in  lempore  :  ergo 
molus  Angehestin  tempore. 

2.  llem,  Omnis  motus  est  de  numero 
successivoruin  :  omne  autem  successivum 
liahet  esse  in  partibus,  quarum  una  est 
post  aham  :  ergo  molus  Angeli  tale  ha- 
bet  esse :  omne  aulem  quod  habet  tale 
esse,  est  in  tempore  :  ergo  molus  Anj^eli 
est  in  tem[)ore. 

3.  Itein,  Dicit  Avicenna  iii  Su//icieidia 
sua,  quod  molus  est  exilus  de  polentia 
ad  actum  in  tempore  continuo,  non  su- 
hito  :  ergo  et  motus  Angeh  est  hujusrno- 
di  :  ergo  est  in  tempore. 

4.  Item,  Aristoteles  in  terlio  Phijsico- 
rum :  IMotus  est  endelechia  existenlis  in 
potentia  secundum  quod  in  potentia  est ; 
ergo  motus  habet  esse  permixtum  cum 
potentia.  Aut  igitur  respectu  cjusdem  ha- 
bet  actum  et  potentiam,  aut  respectu  di- 
versorum.  Si  respectu  ejusdem  :  ergo  se- 
cundum  idein  est  potentia  et  aclus,  quod 
non  potest  esse  :  ergo  rehnquitur,  quod 
sit  haic  duo  respectu  diversorum  :  actus 
igitur  erit  secundum  quod  est  via  in 
actum,  quia  via  in  ahquid,  attingit  illud 
in  quod  est  via  :  et  hoc  dicit  Commenta- 
tor  super  III  Metaphijsicx,  quod  motus 
dicitur  ens,  quia  est  via  ad  verum  ens  : 
et  potentia  erit  secundum  quod  est  ex 
aho  quodam  quod  abjicit  :  abjicere  au- 
tem  et  accipere  non  sunt  simul,  sed  re- 
spectu  diversarum  partium  temporis  : 
ergo  videtur,  quod  nullus  molus  possit 
esse  in  nunc. 


I 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVIT,  L,  ART.  24. 


263 


5.  Ilem,  Detur,  quod  sit  in  nunc  :  con- 
tingat  autem  aliuni  Angelum  fortiorem 
moveri  super  idem  spatium  :  ergo  cum 
velox  dividat  tempus,  in  minori  quam 
in  nunc  movel)itur  ille  per  spatium 
illud  :  ergo  est  accipere  minus  indivisi- 
bili,  quod  est  impossibile  :  ergo  ut  prius. 

().  Ilem,  Conli'a  hoc  quod  suppositum 
est  supra,  objicilur  sic :  Dicit  Pbiloso- 
pbus,  quod  inter  qua?libet  duo  indivisibi- 
.  lia  alicujus  generis  est  accipere  composi- 
tum  in  eodem  genere  :  et  lioc  est  scri- 
ptum  in  commento  super  VI  Physico- 
rum :  licet  etiam  innuaturex  littera  libri, 
quod  inter  duo  puncta  est  linea,  et  inter 
duas  lineassuperficies,  et  inter  duas  su- 
perlicies  corpus  :  cum  enim  non  sit  ter- 
minus  sine  terminalo,  necesse  est  hoc 
esse  verum. 

7.  Item,  Inter  duo  nunc  tempus  est : 
et  sic  est  in  omni  continuo  :  ergo  impos- 
sibile  est  accipere  tria  nunc,  in  quibus 
nihil  intercidat  medium,  ut  videtur. 

8.  Item,  Subtiliter  probat  Commenta- 
tor  in  VI  Physiconan,  quod  in  omni 
motu  est  divisio  quijedam  mobilis  et  spa- 
tii,  sic  :  Detur  motus  esse  ex  a  :  ergo  in 
toto  A  quiescct :  et  accipiatur  locus  proxi- 
mus  ad  a  qui  sit  b  :  ergo  in  b  movetur 
id  quod  per  spatium  fertur  :  omne  au- 
tem  quod  movetur,  partim  est  a  quo,  et 
partim  in  quod  :  ergo  id  quod  fertur, 
partim  est  in  a  :  ergo  intercipit  movcndo 
in  B  partim  de  loco  a,  a  quo  est  rnotus : 
ergo  inter  a  et  b  Iocus  est :  et  sic  semper 
est  accipere  :  ergo  necesse  est  motum 
omnem  divisibilem  esse  divisione  spalii  : 
ergo  et  tempus  mensurans  ipsum  est  di- 
visibile  :  et  sic  nullum  motum  contingit 
esse  in  nunc,  nec  aliqua  nunc  se  conse- 
qui,  ut  videlur. 

^        Sed  coNTRA  objiciunt{miidam]sic  : 

In  quibus  nuUum  est  medium,  in  his 
simul  est  fieri  et  factum  esse  :  sed  in  ge- 
neratione  simplici  nuUum  est  medium  : 
ergo  simul  contingit  in  ipsa  fieri  et  fa- 
ctum  esse,  et  mutari  et  mutatum  esse:  et 
vocant  generationem  simplicem  gencra- 
tionem  substantio?,  qure  cst  inter  oj^posita 


per  conlradiclionem  in  quibus  non  est 
medium  :  et  boc  dicunt  quidem,  sed  non 
probant  :  tamen  pro  simili  adducunt,  ut 
probentsimul  Angelum  moveriet  motum 
esse. 

Pro  eis  autem  potest  objici  sic :  Sicut 
se  habet  ens  simpliciter  ad  cns  secundum 
quid,  ita  se  habet  generari  simpliciter 
ad  generari  secundum  quid  :  sed  ens 
simpliciter  opponitur  non  enti  simpliciter, 
et  ens  secundum  quid  opponiturnon  enti 
secundum  quid  :  ergo  cum  generatio  se- 
cunduni  quid  sit  ex  non  ente  secundum 
quid,  ut  albuni  ex  non  albo,  quod  tamen 
est  aliquid  :  generatio  simpliciler  erit  ex 
non  ente  simpliciter,  et  sic  generatio  est 
mutatio  ex  nihilo  :  inter  nihil  autem  et 
aliquid  nihil  est  medium  :  et  non  distat 
fieri  a  factum  esse  nisi  per  medium  :  ergo 
in  omni  transmutatione  substantise  simul 
est  fieri  et  factum  cssc,  id  est,  in  eodem 
nunc  :  multo  ergo  magis  hoc  potest  esse 
in  motu  substantise  spiritualis. 

Sed  luec  videtur  mirabilis  philosophia 
quoenulli  concordat  Philosopbo,  quinimo 
omnes  concorditer  dicunt  duo  his  oppo- 
sita  :  quoruiu  unum  est,  quod  nihil  per 
naturam  fit  ex  simpliciter  nibilo.  Aliud 
est  in  VI  PJiysicorum,  quod  fieri  et  fa- 
ctum  esse  numquam  sunt  simul :  quod 
enim  fit,  non  est :  et  quod  factum  est, 
est:  sequitur  ideo,  quod  idem  est,  et  non 
est :  nisi  forte  tam  absurde  respondeas, 
quod  dicas,  quod  in  substantiis  quod  fit 
est :  quod  penitus  cst  ridiculosum  :  quia 
in  substantiis  magis  ha?c  est  vera,  Quod 
fit  non  est,  quam  in  accidentibus,  cum 
in  accidentibus  aliquid  de  extremo  sit 
in  ipso  fieri,  in  substantiis  omnino  ni- 
hil  :  quia  forma  substantialis  non  est 
magis  et  minus,  sicut  accidentalis.  Ideo 
dicunt  _alii,  quod  difTerentia  est  inter 
nunc  et  instans  :  quia  nunc  est  indi- 
visibile  temporis  quod  est  substantia 
ipsius.  Instans  autcm  est  quod  accipitur 
inter  duo  tempora,  quasi  quod  instat  a 
parte  noslroe  significationis.  Et  verum  est 
quod  dicunt,  quod  inter  qu.-elibet  duo 
nunc  cst  tcmpus,  sed  no[i  inler  qua^libct 


20  i 


D.  Al.n.  MAG.  ORD.  PR/ED. 


Solutio. 


(luo  instantia  :  (]uia  si  pgo  signo  tempus 
ad  uiiuui  iuslans,  uiliil  proliihcl  (juin  tu 
possis  signili(-ai('  ad  proxiniuin  inslans 
conse(]uens  illud  iu  lciupoie  :  et  idco  di- 
cunt  Auycluin  iiiovcii  iu  instauti,  ct  non 
in  nunc.  Sed  lioc  non  concordat  veritati : 
quia  sic  accipiendo  nunc,  non  sunt  duo 
nuuc  in  toto  teuipore,  sed  ununi  soluni ; 
sicut  illud  quod  fertur,  est  unuui  in  loto 
tenipore,  et  unum  in  toto  niotu. 

Praeterea,  Pliilosophus  Averroes  assig- 
nans  ditrerentiam  inter  conlinuum  lineiE, 
et  inter  continuum  temporis,  dicil,  quod 
est  accipere  duo  puncta  in  lincfE  conli- 
nuo,  sed  non  in  continuo  temporis,  quod 
non  permanet,  nec  habet  posilionem  in 
partibus  :  et  ideo  si  hoc  essetveruru  quod 
dicunt,  nihil  esset  quod  dicit  IMiiloso- 
phus  :  ergo  relinquitur,  quod  Philoso- 
phus  intendat  inter  quselibet  duo  nunc 
esse  tempus,  secundum  quod  nunc  est 
terminans  motum  :  sed  eliam  inter  quffi- 
hbet  duo  momenla  vel  mutata  motus 
est :  et  sic  accipitur  in  signilicatione  in- 
stantis  prsedicta  ab  eis  :  ergo  solutio  non 
valet. 

SoLUTio.  Mihi  videtur  quod  supra  di- 
ctum  est  ',  quod  tempiis  in  sacra  Scri- 
ptura  muhiphciter  sit  dictum  :  et  videtur, 
quod  id  quod  non  habet  relationem  ad 
motum  crehj  sicut  ad  causam  sui  motus 
et  quietis,  quod  illud  non  sit  in  tempore 
motus  C(Eli,  sicut  numeralum  in  numero, 
vel  mensuralum  in  mensura.  Dicit  enim 
Philosophus  Rabbi  Moyses,  quod  omuis 
molus  hujus  natuicTe  reducitur  ad  motum 
cceh,  qui  fecit  moveri  hanc  naturam  : 
conslat  autem,  quod  motus  Angeli  ad 
motum  coeh  ut  ad  causam  reduci  non 
potest :  ergo  non  erit  in  tempore  coeli 
sicut  in  numcro  ct  mensura,  Aliud  autem 
tempus  quod  accipitur  praeter  ordinem 
mobilium  ad  causam  unam  motus,  est 
in  ipso  mol)ili  ut  in  subjecto,  et  dif- 
fert  unumquodtjue  mobile.  Et  idco,  sicut 
nos  accipimus  continuitatem  temporiset 


discretionem  et  substantiam  in  illo  quod 
est  proprietas  motus  cfeli  :  discretionem, 
quia  numerat    per  duo  (juie  suut  piius  et 
jtoslerius  :     continuitatem    a    spatio    per 
(juod  est   motus,  eo  quod  in  nullo  loco 
discreto    accij)itur    mobilc,    sed    til    ])er 
quodlil)et  in  quo  esl    quasi  locus  llueus 
renovando  situui  continenti.-e  et  substan- 
tiam,  per  hoc   (juod  id  (juod  fertur,    est 
uuum    in    loto   molu  :    ita    oportet    nos 
considerare  in  isla  parte  naturam  ipsius 
temporis  secundum    naturam    motus   et 
mobilis.   Constat    autem,    quod  Angelus 
motus,  id  est,    (jui   fertur,    est   indivisi- 
bilis  :   cl  sic   idem   quod    adjacet  ei,  est 
indivisibile  :    loco    autem   per  quem   est 
motus  non  commetilur  :  ergo   non  acci- 
pitur  anle  et  ])Ost  in  loco  :  cum  igilur  ab 
illis  fuerit  prius  et  posterius  in  motu,  non 
habebit   motus   suus   prius  et  posterius. 
Spatii  etiam  dislantia  vincitur  a  vi   mo- 
ventis  potenti<E  :  ergo  spatium  non  faciet 
sibi  continuuin   motum.  Renianet  igilur 
(ut  diximus)  quod  tantum  sunt  tamquam 
tria   indivisibilia  motus  ejus  :  vel  unum 
adjacens  ei,  ter  tamen   acceptum,  quod 
idem  est,  scilicet,  secundum  quod  est  in 
loco  a  quo,  et  in  locoper  quem,  et  in  lo- 
co  ad  quem  est  motus  :  ctnihil  conlinua- 
bit  hunc  numerum   ipsorum  nunc  :  jam 
ergo  planum  est  respondere  objectis. 

Ad  PRiMA  enim  quinque  dicendum, 
quod  illae  propositioncs  non  tcnent,  nisi 
in  motu  phA-sico  :  motus  autem  Angeli 
non  est  physicus,  ut  jam  patet,  nec  or- 
dinatus  ad  physicum. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  si  motus 
Angeli  cst  ab  a  in  b,  impossibile  est 
quod  A  et  B  dividantur  per  molum  in 
c  :  quia  totum  spatium  interjacens  mo- 
tui  indivisibili,  est  ul  unum  indivisibile  : 
in  indivisibili  autem  non  dividuntur  in- 
divisibilia,  sed  divisibilia  quorum  termini 
sunt  indivisibilia  :  et  idco  illa  ratio  de 
motu  Angeli  non  tenet. 

Ad  duo  sequentia  dicendum,  quod  hoc 
non  est  verum  nisi  in  motu  qui  continui- 


Ad  Q 
4  et5. 


Ad 


*  Cf.  I  Sententiarum,  Dist.  III. 


IN  f  SENTENT.  DIST.  XXX VII,  L,  ART.  24. 


205 


latem  Iiabet  a  spatio,  et  continuat  tem- 
pus  sua  continuitate  :  etjam  ostensum 
est,  quod  hoc  non  convenit  motui  An- 
geli. 

jg(,t        Ad  solutionem    aliorum    qui   dicunt, 
quod  simul  est  moveri  Angeli  et  motum 
esse,   dicendum    quod  si  verum   dicunt 
non  est    intelligil)ile    illud    verum  :  licct 
enim  dicant  unum   esse  simplex,  est  ta- 
men  in  ratione    du[)lici  :   et   in  quantum 
est  finis  prai^teriti,  dicunt  ipsum  adjacere 
motui  Angeli  :  et  in  quanlum  est  princi- 
pium    faturi,    dicunt   ipsum   adjacere   ei 
quod  est  motum  esse.  Scd  contra  lioc  est, 
quod  licet  sit  in  ratione  duplici,  non  ta- 
men  est  in  ratione  triplici  :  et  nos  acci- 
pimus  in  Angelo  terminum  a  quo,  et  pcr 
quem,  et  in  quem  :  undc  illa  solutio  non 
bene   est  intelligibilis.    Probatio    autem 
qua  probant  diclum  suum,  omnino  falsa 
et  absurda  est :  quia  boc  est  impossibile, 
quod  fieri  sit  cum  factum  esse,  et  mutari 
cum  mutatum  esse  :  cujus  rationem  red- 
dit  Commentator  super  VI  Phijsicorian, 
dicens  quod  generatio  et  corruptio  non 
sunt  mutationes  factte  per  se  acceptae  in 
natura  nec  umquam  separantur  ab  alte- 
rationem  :  el  ideo  generatio  finis  motus 
est  qui  est  alteratio  et  corruptiosimiliter. 
Dicitur  enim,  et  verum  est,  quod  motus 
habet  duplicem   finem,  scilicet  ejusdem 
generis  qui   est  motum  esse,  et    alterius 
generis  qui  in  alteratione  est :  sicut  gene- 
ratio   est    corruptio  :    ct   in    motu  locali 
luminosi  corporis    illuminatio     diaphani 
directe  oppositi  :  sequitur  enim    motum 
candelse    illuminatio    domus    ad  omnem 
partem    oppositam   candeloe,    et    motum 
solis  secundum  circulos  altitudinis  illumi- 
natio  horizontis  illius,    cujus   ascendens 
est  gradus,  in    quo  significatur  circulus 
illius  altitudinis.    Unde   dicendum,   quod 
cum  generatio  sit  corruptio,  conjuncta  est 
alterationi,  et  corrupta  est  res  ad    instans 
quo  est  generatum  esse  :  quia  hoc  est  finis 
motus  et  mutationis  illius  :  et  hoc  bene 
contingit,  quod  motus  est  ad  nunc,  licet 
non  in  nunc:  sicut  lineaest  ad  punctum, 
licet  non  in  puncto  vel  ex  punctis. 


Ad  argumentcm  ergo  primum  dicen- 
dum,  quod  generatio  simpliciter  non  est 
entis  in  universali,  sed  est  entis  simplici- 
ter,  id  est,  substantioe  cui  subjicitur  non 
ens  simpliciter,  idest,  non  ens^  quod  non 
est  simpliciter  apud  naturam  apud  quam 
compositum  est  enssimpliciter,  et  poten- 
tia  non  ens  simpliciter,  scd  secundum 
quid  :  sed  in  generatione  secundum  quid, 
subjicitur  ens  simj)Iiciter  per  formam 
substantialem,  et  non  ens  secundum  quid, 
id  cst,  secundum  privalionom  ejus  in 
quod  est  generatio  secundum  quid  :  cum 
enim  in  tota  natura  generatio  unius  sit 
corruplio  alterius,  oportet  corrupto  dare 
esse  per  formam  substantialem  et  acci- 
dentalem,  et  hoc  subjicitur  generalioni 
physicae,  secundum  quod  omnis  genera- 
tio  est  cum  actione  et  passione,  et  ex  con- 
trario  in  contrarium  :  unde  secundum 
quod  est  generatio  substantice  tantum, 
sicsecundum  intellectum  supponilur  mu- 
tationi  ipsa  materia  tantum  :  secundum 
autem  quod  generatio  unius  est  corru- 
ptio  allerius,  supponitur  materia  cum 
forma  substantiali  ut  recedente  :  secun- 
dum  autem  quod  est  generatio  cum  ac- 
tione  et  passione,  supponitur  materia 
cum  forma  recedente,  et  contrariis  acci- 
dentibus  et  proprietatibus  illius  formai  : 
et  sic  semper  est  in  natura  :  et  ideo  non 
oportet  nos  dicere,  quod  lieri  et  factum 
esse  sint  simul,  et  corrumpi  et  corruptum 
essesimul :  sed  corruptum  esse  etgenera- 
tum  esse  possunt  esse  simul  respectu  di- 
versorum,  scilicet  secundum  rationem 
finis  etprincipii,  et  corrumpi  et  generari 
simul  respectu  diversarum  formarum, 
scilicet  recedentis,  et  advcnientis. 

NoTANDUM  autem,  quod  circa  hanc  quae- 
stionem  propter  difficultatem  suam  sunt 
multoe  opiniones,  quaruni  qu;edam  sunt 
hterelicfE  liabita?  nunc  a  modernis.  Pliilo- 
sophi  enim  quidam  explicantes  Yetus 
Testamentum  de  missionibus  Angelorum, 
sicut  Rabbi  Moyses,  et  Rabbi  Elieser,  et 
Rabbi  Joanna,  dixcrunt  Angelos  moveri, 
sed  obedirc  eis  omnes  virtutes  quoad  nu- 


2G0 


D.  ALB.  MAG.  OIU).   PH.KI). 


lum  :  cl  idoo  pcr  ciriMiuiu  illaruui  virlu- 
tuin  ohcdiciiliuin  tlicunl  eos  inoveri,  cl 
non  alitcr  :  cl  lioc  ((luiasacrae  Scri[)luroe 
conlrariuin  csl)  h*resis  est.  Alii  fuerunt, 
(jui  (lixerunt  Anyeluni  simul  essc  in  plu- 
ribus  locis,  hoc  csse  ejus  moveri,  et  etiam 
in  omnihus  si  velil  :  et  hoc  cliam  pro 
lueresi  hahitum  est,  cum  haheatdcrmilam 
suhstantiam  sccundum  dicla  Sanctorum, 
et  non  possit  in  plurihuslocis  simul  esse. 
Alii  sunt  qui  dicunt,  quod  motus  cjus  est 


pcr  suam  voluntalcm,  cl  movetur  in  nunc 
si  vult,  et  movetur  in  lempore  si  vult. 
Alii  dicunt,  (juod  non  in  nunc,  sed  in 
tempore  imperccplihili,  quod  est  repente 
moveri  :  et  ideo  vidclur  nohis,  quod  in 
nunc  movelur.  Alii  dicunt,  quod  move- 
tur  in  nuncuno  secundum  duas  raliones  : 
et  ideo  movcri  suum  el  motuin  esse  sunt 
simul.  h2t  alii  dicunl  aliter,  ita  quod  non 
sunt  duo  perfecte  concordantes  in  hac 
quiestione. 


M.  Ilic  respondetur  eis. 


Sed,  ut  supra  dixiinus,  dupliciler  dicilur  esse  res  localis  vel  circumscrip- 
lil)ilis,  scilicet  vel  quia  diincnsioncm  recipit  et  dislanliam  facil,  vel  quia 
h)ci  lermino  finitur  ;  quoruin  utrumque  convenit  corporeoe  crealur<c,  alte- 
rum  vero  lantum  spiriluali.  Nam,  utsupra  diximus,  corporalis  creatura  ita 
esl  localis  vel  circumscriplibilis,  quod  determinalur  diffinitione  loci,  et 
quod  dimensionem  recipiens,  distantiam  facit  :  spiritualis  verotantum  dif- 
finitione  loci  concluditur,  cum  ita  sit  alicubi,  quod  non  alibi  :  scd  nec  di- 
mensionem  recipit,  nec  distanliam  in  h)co  facit  :  quia  si  inulti  essent  spi- 
lilus  hic,  eo  non  coang-uslarent  locum  quo  minus  de  corporibus  contine- 
ret.  Ideoque  Augustiuus  atlribuit  mutalionem  loci  corpori,  non  spirilui  : 
quialicet  spiritus  transeat  de  loco  ad  locuin,  non  tamen  ita  ut  dimensioni- 
bus  circumscripUis,  inlerpositione  sui  faciat  distantiam  circumstanlium, 
sicut  corpus. 


ARTIGULUS  XXV. 


«  Si  multi  essent   spiritus   hic,   non  eo 
coangustarent  locum,  etc.  » 

Istud  enim  videtur  essc  contra  Dama- 
scenum  dicentem  sic  :  Est  autem  intelli- 
gihilis  locus,  uhi  intelligitur,  et  est  incor- 
An  in  uno  loco  spirituali  possunt  esse     porea  natura,  uhi  nimirum  est,  et  opera- 

duo  spiritus sine  coangustatione sui?         lur,  et  non  corporaliter  continetur,   sed 

inlelligitur  ».  Indc  procedo  sic  :  Sicut  se 
hahet  locus  corporalis  ad  corpus,  ita    se 

Deinde  quaeritur  dc   hoc    quod  dicit  :      habct  locus  intelligihilis  ad  spiritum  :  in 


'  S.  J.  Damascenus,  Lib.  I,  cap.  16. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVII,  M,  ART.  25. 


2G7 


uno  loco  corporali  non  possunt  esse  di- 
versa  corpora  sine  coanf^ustationc  :  ergo 
in  uno  loco  spirituali  non  possunt  esse 
diversi  spiritus  sine  coanyustatione  sui 
ut  videtur. 

Prseterea  quaeritur  juxta  hoc,  Quid  di- 
catur  locus  inlelligihilis  a  Daniasceno  ? 
Si  enini  dicatur  natura  aliqua  intcUigibi- 
lis,  ut  est  Deus,  vel  Angelus.  Illud  non 
videtur  :  quia  unus  Angelus  non  est  lo- 
cus  alterius  Angeli,  cuni  non  sit  terniinus 
includens  ipsum  :  similiter  IMagister  ne- 
gabit  infra,  quod  Deus  sit  locus,  et  in  lo- 
co  proprie,  cum  non  sit  corporalis  natu- 
ra.  Si  vero  dicatur  locus  intelligibilis,  lo- 
cus  in  quo  est  intellectualis  natura  :  tunc 
videtur  idem  esse  locus  inteliigibilis,  et 
locus  corporalis,  et  non  esse  distinctio 
inter  locum  corporalem,  ct  locum  spiri- 
tualem,  ut  videtur. 

)iutio.  SoLUTio.  Dici  potest,  ut  supra  habitum 
est,  quod  res  multipliciter  sunt  in  loco  : 
et  quod  locus  dicitur  multipliciter  :  est 
enim  locus  proprie,  et  est  locus  per  trans- 
lationem  aliquam  a  proprietate  loci  di- 
ctus.  Locus  per  translationem  a  proprie- 
tate  loci  dictus,  potestesse  spiritualis  na- 
tura,  sicut  dicit  Philosophus  in  III  de 
Anima.  Bene  jam  dicentes  sunt,  scilicet 
Philosophi,  animam  esse  locum  specie- 
rum  rei,  quod  non  tota   sit  intellectiva, 

b  et  non  actu,  sed  potentia  est  species.  Et 
sumitur  ibi  locus  a  proprietate  loci,  quae 
est  salvare,  eo  quod  species  esse  habent 
incorruptibile  in  intellectu  :  quemadmo- 


dum  in  natura  corporali  res  in  proprio 
loco  salvatur  :  et  quia  specierum  motus 
est  ad  intelleclum  possibilem,  et  quie- 
scunl  in  ipso,et  moventur  al)  ipso  immo- 
bili  existenti.  Similiter  possumus  dicere, 
quod  Deus  locus  intelligibilis  est  Angeli : 
et  in  sequenti  capituh^  dicil  lieda,  quod 
intra  Deum  currunt  Angeli,  quocumque 
mittuntur  ',  eo  quod  continet  eos  et  am- 
bit  aml)itu  virtutis  continentis.  Locus  au- 
tem  propriedicitur  duol)us  modis,  scilicet 
difhnitive,  et  circumscriptive  :  et  de  utro- 
que  supra  dictum  est.  Diflinitivus  autem 
dicitur  a  Damasceno  intcllectualis  locus 
ex  relatione  ad  naturam  intellectualem, 
quse  est  Angelus  :  et  ideo  dividitur  contra 
corporalem,  quia  corporalis  dicitur  ex  re- 
latione  ad  corporalem  naturam  conten- 
tam  per  se  vel  per  accidens  in.illo  :  sic- 
ut  accidentia  dicimus  in  loco,  quoe  si- 
tualia  sunt  in  loco.  Et  per  hoc  patet  so- 
lutio  ad  totum  prseter  primum. 

Ad  quod  dicendum,  quod  Magister  ac- 
cipit  hic  locum  qui  habet  corporalem 
continentiam  :  cum  enim  spiritus  non  re- 
pleat,  cum  quolibet  corpore  potest  esse 
in  eodem  loco  :  ct  unus  alium  non  coan- 
guslabit  :  sed  non  sic  est  de  loco  intelli- 
gibili,  qui  accipitur  ex  relatione  loci  ad 
intellectualem  naturam  diflinitam  in  ip- 
so,  quse  determinalur  ad  locum  per 
opus  :  unam  enim  talem  relationem  im- 
possibile  est  fieri  ad  duos  Angelos  :  et 
ideo  impossibile  est  duos  Angelos  esse 
in  eodem  loco. 


*  Vide  infra,  cap.  N,  verba  Ven.  Beda3  :  ((  In- 
tra  quem,  scilicet  Deum,  currit  Angelus  quocum- 


que  mittalur. 


2G8 


1).  \\A\.  MAd.  OIll).   IMLEl). 


N.  Cuuc/u.sio  i\r  j)r;edictis,  quod  sjdritus  crenti  sunt  localcs  et  circumscriptibiles 
(juodainuiodo,  Spiritus  cero  Dei  ouitiino  i/icircuniscrijitibiiis. 


Sunt  ergo  spiritus  creati  in  loco,  ct  transcunl  de  loco  ad  locuni  :  et  quo- 
daniniodo  locales  el  ciiTuniscriptibiles,  sed  non  onini  co  ino(l(j  qu(j  crea- 
turee  corporea).  Sj)iritus  autein  increatus  qui  Deus  est,  in  loco  quidem  est, 
et  in  onini  loco,  sed  oinnino  illocalis  est  et  incircumscriptibilis.  Unde 
Beda  super  Lucam  ait :  (iUin  ad  nos  Angeli  veniunt,  sic  cxterius  implent 
minislcrium,  ut  tamen  ante  Deum  interius  per  contemplationem  assistant : 
quia  etsi  Angclus  est  spirilus  circumscriptus,  summus  tamen  Spiritus  qui 
Deus  estjincircumscriptus  est,  intraquem  currit  Angelus  quocumque  mit- 
tatur'.  Kcce  hic  dicitur  quia  spiritus  angelicus  circumscriptus  est,  Spiritus 
autem  qui  Deus  est,  incircumscriptus.  Alibi  eliam  Ambrosius  distantiam 
oslendens  inter  spiritum  increalum,  et  spirituin  crealum,  dicit  Seraphin  de 
loco  ad  locum  transii-e,  inquiens  ita  in  Ii])ro  de  Trinilale  :  Di.xit  Isaias, 
quia  missus  est  ad  me  unus  de  Seraphin  *.  Et  Spiritus  quidem  sanctus  di- 
cilur  inissus,  sed  Seraphin  ad  unum,  Spiritus  vero  ad  omnes.  Seraphin 
mitlilur  in  ministerio,  Spiritus  operatur  mysterium.  Seraphin  de  loco  ad 
locum  iransit  :  non  enim  complet  oinnia,  sed  ipse  repletur  a  Spiritu^  Ilic 
aperte  ostenditur,  qiiod  Angcli  quodammodo  localessunt. 


ARTICULUS  XXVI. 

An  Aiif/eli  sunt  circumscriptibiles? 


Dcinde  quaerilur  de  Iioc  quod  dicit  in 
sequenti  capilulo  X,  «  Spiritus  creati  iii 
loco...  sunt  quodaminodo  locales  et  cir- 
cumscriptibiles,  etc.  » 


1.  Videtur  enim  sibi  esse  contrarius  : 
quia  supra  dixerat  non  esse  circumscri- 
plibiles. 

2.  Praeterea,  Circumscribi  dicilur  in 
loco,  cujus  partes  copulanlur  ad  termi- 
num  loci,  ut  ei  principium  sit  in  prima 
parte  loci,  et  medium  in  media,  et  ulli- 
nium  in  ultima  :  hoc  autem  modo  An- 
geli  non  sunt  in  loco.  Si  forte  velles  di- 
cere  cum  Gregorio  et  Damasceno,  quod 
spirilus  crcati  in  comparalione  incircum- 
scripti  spirilus  corporales  sunt,   et  itleo 


*  Ven.  rJEDA  super  Lucani,  aJ  cap.  1. 
^  Isa.  VI,  6  :  El  volavit  ad  me  unus  de  Sera- 
phiin,  elc. 


'  S.  Ambrosius,   Lib.    L   de    Spiritu    sancto, 
cap.  10. 


IN  I  SENTENT.  DTST.  XXXVII,  0.  269 

circumscribuntur    loco.   lloc  non    vide-  hensio  accipitur  ab  Augustino  inlibro  de 

tur  :  quia  sicut  quod  in  se  substantia  est,  Videndo  Deo  ad  Probam,  quod  compre- 

respoctu  nullius  potest  esse  accidens,  ut  hendimus  illud,  cujus  fmes  circumspici- 

dicit  Conmientator  super  hbrum  Physi-  mus  :  sicut  omne  diflinitae  essentiae    exi- 

corum  :  ita  quod  in  se  spiritus  est,  re-  stens  comprehenditur.  Et  nuUo  illorum 

spectu  nuUius  potest  esse  corpus.  Irium  modorum  dicitur  Deus  circumscri- 

ptibilis. 

SoLUTio.  Ad  hoc  dici  potest  cum  Da-  Ad  aliud  dicendum,  quod  spiritus  in      Ad?. 

masceno,  quod  Angeli  dicuntur  et  sunt  nulla  comparatione  dicitur  corpus  :  sed 

circumscriptibiles  quodammodo,  et  non  non  omne  corporale  est  corpus  :  quia  di- 

simpliciter.  Sic  enim  dicit  Damascenus  :  citur  corporale  a  proprietate  corporis,  et 

«  Circumscriptibiles    sunt  Angeli  :  cum  dicitur    corporale    a    natura    corporis    : 

enim  sunt  in  coelo,  non  sunt  in  terra  :  et  corporale  quidem  a  proprietate  corporis, 

cum   ad  terram  a   Deo  mittuntur,    non  potest  esse  Angelus.  quia  convenit  cum 

remanent  in  ccelo  '.  »  Unde  circuinscribi  corpore  in   diflinitione  loci,  scilicet  esse 

ponilur    hic   pro    loco    difliniri.    Posset  hic  et  non  alibi,  et  in   circumscriptione 

etiam  dici,  sicut  Damascenus  ^  quod  cir-  per   comprehensionem  :  non   autem   est 

cumscriptibile  dicitur  tribus  modis,  sci-  corporalis    a    natura  corporis    :    et   quia 

bcct  quod  loco  vel  tempore  vel  compre-  proprietates  illse  corporis  magis  eviden- 

hensione  comprehenditur  :  et  sic  dicitur  tes    sunt   comparato  Angelo   ad  Deum, 

Angelus  circumscribi,  non  loco,  vel  tem-  ideo   dicunt   Sancti,    quod  in  compara- 

pore,  quia  non  excellitur  a  tempore,  sed  tione    ad    Deum,    corporales    sunt  An- 

comprehenditur  secundum  quod  compre-  geli. 


0.  Cum   repetitione  superiorum  confirmat  auctoritatibus  Deum  esse    ubiciue  sine 

locali   motu. 


Fateamur  itaque  divinam  naturam  pro  immensitate  sui  nusquam  deesse, 
eamque  solam  omnino  iUocalem,  et  omnino  incircuuiscriplibilem  nulh) 
concludi  loco,  sed  a  fine  usque  ad  finem  attingere,  non  tamen  spaliosa 
magnitudine,  nec  locali  niotu,  sed  immensitate  atque  immobilitate  suee  es- 
sentice.  Unde  Augustinus  ad  Dardanum  ait :  Non  quasi  spatiosa  magnitu- 
dine  opinemurDeum  per  cuncla  difTundi,  sicut  fumus  aut  lux  ista  dilFun- 
ditur,  sed  potius  sicut  in  duobus  sapienlibus,  quorum  alter  altero  corpore 
grandior  est,  sed  sapientior  non  est:  una  sapientia  est,  nec  est  in  majore 
major,  nec  in  ininore  minor,  nec  minor  in  uno  quain  in  duobus  :  ila  Deus 
sine  labore  regens  et  continens  mundum,  in  coelo  totus  est,  in  terra  tolus, 


•  S.  JoANNEs  Damascenus,  Lib.  n,  cap.  3. 
2  Idem,  Lib.  I,  cap.  17. 


270 


n.  \\A\.  MAG.  onn.  pr.ed. 


et  in  nfriiqnc  foliis,  of    iiullo  ronlonlns   loro,  s(mI  in  s(3ipso    ubirpu^  fotus  . 
Ideni   (|no(jn('   snpcr   l*salniuni    .lil   :   Ad   vcrlniiii  Dci  p(M'lin(3l  non  esse  in 
jiarlc,  scd  nlii^jiic  jicr  soij)suin.  ILcc  eniin  est  sajiienlia  Dei,  quie  altinf-il  a 
line  us(jue  ad  linein  forlitei",  non  laineu  iiiolu  locaii,  scd  iiiiiiioi)ilil.-il(>  sui  : 
vcliili  si  iiKilcs  .iliqua  saxea  iinj^lejit  ali(jiiein    locniii,  diciliir  (jmid   alliii-.^il 
a  iine  illius  loci  n>(jiie  ad   linciu,  ('11111   lainen   altcriiiii  iioii  deseral  allernin 
occni).'ui(lo  :  non  oi^^o  lial)(;t  indlniii  loc.ilcm  verliuin  ilhid,  et  saj)i(uilia  illa 
solida  est  et  ubicjue'.  Ex  j^ra^diclis  iunotescit,  qnod  J)eus  est  ila  ul)i(jue  j)er 
essenliani,  quod   nec   sjialiosa   inaj^niludiue  difrundilnr,  nec  uuo  deserto 
loco  <iliuiu  occujial,  quia  localein  inotnni   non  liahcl.  Ideoque  Au^nistinus 
volens  prroscindere  a  Dei   pnrilate  omnein  localeni  molnm  oA  localeni  cir- 
cnmscriplioneni,  jiolius  dicil  oinuia  esse  in  illo  qnam  ij)sum  esse  alicubi, 
nec  tamen  ipsnm  esse  locnm,  qui  non  est  in  loco,  in  libro  LXXXIII  Qi/<c- 
stioiium  ila  inquiens  :  Deus   uon  alicnbi  est  :  qnod  alicubi  est,  continetur 
loco  :  qnod  conlinetur  loco,  corpus  est  :  Deus  autem  non  est  corj)us,  non 
er^-o  alicubi  est  :  et  tanien  quia  est,  et  in  loco  non  est,  in  illo  suntpolius 
omnia  quam  ille   alicu])i :  nec  tamen   il;i  in  ill(i,  ut   ipse   sit  locus.  Locus 
eniin  in  spatio  est  quod  longiludine  el  lalitudine  et  altiludine  corj)oris  oc- 
eupatur  :  nec  Deus  tale  aliquid  esl,  el  oinnia  er<i'o  iii   ipso  sunt  :  et  locus 
non  est,  nec  in  loco  esl  :  locus  tamen   Dei,  sed  improprie  dicitiir  templum 
Dei,  non  quod  eo  conlineatur.  Id  antem  niliil  melius  quam  anima  inunda 
inlellif2:itur  ^  Ecce  bic  dicit  Deum  non  esse  in  loco,  sed  intelligendum  est 
euin  non  esse  in   loco  localiter,  scilicet  quia  nec  circumscriptionem  nec 
localem  motum  habet. 


ARTICULUS  XXVII. 

An  ima  sapienlia  nnmero  potesl   esse    in 
menl.ibus  diversorum  ? 


Dcindc  qufcritur  dc  hoc  quod  dicit  in 
sequenli  parle,  0,  ihi,  «  Sed  poiius  sicut 
in  duohus  sapienlihus,  quorum  alter 
altero  corpore  rjrandior  est,  etc.  » 


Ex  hoc  enim  quidam  volunt  habere 
unam  numcro  sapientiam  esse  iu  men- 
lihus  diversorum.  Et  ideo  rationes  eo- 
rum  poncndffi  sunt,  ut  videatur  an  hoc 
sit  verum. 

1.  Prima  est  hcec  :  Si  non  est  una 
numero,  sed  specie  :  tunc  non  valet 
exemplum  Augustini,  quia  Deus  idem 
numero  existens,    est  in  omnibus  locis. 

2.  Item,  Si  sunt  idcm  specie  tantum, 
et  diversa  secundum  numerum  :  cum  duo 
secundum   nuinerum    sint  aliquid  plus- 


*  S.  AoGUSTiNus,  Epist.  '61  ad  Dardanura.  currit. 

2  Idem,  Super  illud  Psal.  cxlvii,  15  :  Velodter         ^  Idem,  Lib.  LXXXIII  Quaestionum,  Q.  20. 


IN  I  SENTEXT.  DTST.  XXXVTl,  0,  ART.  27. 


271 


quam  unum,  vidctur  falsum  dicere  Au- 
gustinus,  qui  dicit  in  Littcra  duas  sa- 
picntias  non  esse  aliquid  plus  quam  al- 
terani  solam. 

3.  Item,  Tlominem  esse  animal,  est 
dictum  verum  scitum  a  muitis  :  aut  ergo 
est  idem  vcrum,  aut  diversum  in  men- 
liims  divcrsorum.  Si  idem,  habeo  pro- 
positum.  Si  diversum  :  ergo  erit  coni- 
mune  ad  omnia  illa  vera  :  et  sic  est  di- 
ctum  commune,  et  non  singulare  :  et  sic 
propositio  in  qua  subjicit  hominem  esse 
animal,  necessario  est  communis,  et  non 
singularis,  quod  falsum  cst. 

4.  Item,  Gum  homo  dicilur  et  intelli- 
gitur  a  diversis:  aut  est  idem  intelle- 
ctum,  aut  diversum.  Si  idem,  habeo 
propositum  :  quia  cum  veritas  comple- 
xorum  sit  ex  intellectu  incomplcxorum, 
erit  etiam  idem  verum  in  complexis  pro- 
positionibus  et  dictis  apud  omnes.  Si 
non  est  idem  :  ergo  hoc  quod  dico, 
liomo,  commune  est  ad  illa  :  et  sic  non 
erit  species  specialissima,   sed  subalter- 


num  genus. 


0.  Itcm,  Quanto  agens  est  potenlius, 
tanto  suum  eifcctum  erit  sibi  similius  : 
si  ergo  forma  existcns  in  materia  in  qua 
ignobilius  esse  habct,  quam  in  intelle- 
clu,  potest  generare  sibi  similcm,  sic 
quod  est  eadem  ei  secundum  existen- 
tiam  :  multo  magis  forma  existens  in 
intellectu  in  quo  habet  esse  nobilius, 
generabit  aliquid  existcns  ex  se  idem  ei : 
ut  si  possim  videre  cogitationes  tuas,  ge- 
nerarent  se  in  mente  mea  codem  numero. 

(3.  Ttem,  Magis  conveniunt  esse  in 
intellectu  ct  intellcclu,  quamesse  inma- 
teria  et  intellectu :  sed  eadem  numcro 
potest  esse  in  materia,  et  in  intollcctu  : 
ergo  multo  magis  cadem  numcro  potcst 
esse  in  intellcctu,  et  intellectu. 

7.  Item,  Si  non  sunt  unum  numero, 
continget  quod  Angeli  multo  plures  ve- 
ritates  ignorabunt,  quam  scient :  scict 
enim  quilibet  illas  quae  sunt  in  mente 
sua,  ct  ignorabit  omncs  quotquot  sunt 
in  mentibus  aliorum,  quae  multo  plurcs 
sunt  :  et  hoc  est  inconveniens. 


Hse  sunt  rationes  eorum, 
Pro  cis  autcm  potest  objici  sic  : 
8.  Dicit  Aristotcles  in  VII  primse  phi- 
lophi,-e,  quod  si  forma.^  sunt  absolutae  a  re- 
bus  quarum  sunt  (ut  dicel)at  Phito),  tunc 
nihil  [)er  eas  erit  scilum  :  ergo  si  forma 
quae  est  in  anima,  alia  est  a  forma  quae 
est  in  re,  non  crit  res  scita  per  ipsam  : 
sed  res  una  est  a  quocumque  sciatur : 
ergo  id  per  quod  scilur,  erit  idem  sibi : 
scd  quoecumque  uni  et  eidem  sunt  ea- 
dem,  ipsa  sunt  eadem  :  ergo  etiam  spe- 
cies  existcntes  in  animabus  omnium 
quce  sunt  earumdem  rerum,  erunt  eoe- 
dem  :  ct  hoc  est  propositum  :  quia  scien- 
tia  constat  ex  illis  specicbus. 

0.  Itcm,  Tn  his  quidem  quse  sunt  sine 
materia,  idem  est  intellectus  et  quod  in- 
tclligitur :  scientia  namque  speculativa, 
ctquod  speculatum  est,  idem  est :  sed  in 
omni  intelligibili  (ut  exponit  commen- 
tum)  idem  est  intellectus,  sive  materia  : 
ergo  in  omni  intelligibili  idem  est  in- 
teliectus  et  quod  inteliigitur,  et  scientia 
spcculativa  idcm  cum  eo  quod  specula- 
tum  est.  Inde  sequitur^  quod  species  in 
anima  idem  est  spcciei  cxtra  in  mate- 
ria  :  sed  queecumquc  uni  et  eidem  sunt 
eadem,  ipsa  sunt  cadcm  :  ergo  etiam 
apud  omnium  mcntes  scientia  specula- 
tiva  est  eadem  numero. 

10.  Item,  in  III  de  Anima,  Omnino 
autem  intelligens  secundum  actum  est 
res  intcllecta.  Ex  hac  positione  deducta 
ut  prius,  videtur  sequi  idem. 

H.  Ttem,  Quaecumquc  potentia  est 
ad  actum  aliqucm,  ipsa  rcducta  in 
actum,  habet  illum  aclum  eumdem  nu- 
mero  ad  quem  erat,  et  non  specie  :  in- 
tellectus  autera  est  potentia  ad  specics 
rcrum  intcllcctarum  :  ergo  ipse  reductus 
in  actum,  habet  actum  rei  eumdcm  nu- 
mero,  non  specie  :  crgo  eadem  forma 
numero  est  in  intellectu  ct  in  materia  : 
et  deducendo  ut  prius,  sequitur  omnium 
scientiam  esse  unam  numero.  Prima  au- 
tem  ultimae  rationispatet  perse.  Secunda 
scribitur  in  III  de  Atiima,  ubi  sic  dicit 
Aristoteles :    Sensitivum    autem  animae, 


272 


D.  ALB.  MAG.  Oni).  PR.ED. 


ot  i(l  fjiioil  scionliis  aflici  polost,  hrpc  po- 
lciilia  siiiit  :  lioc  (luidcin,  id  qiiod  sub 
scicntiam  cadit :  illiid  vcro,  sensibilc. 
At(jni  ncccssc  cst  aiit  ics  ipsas,  aut  for- 
nias  in  aniiiia  cssc  :  at  non  sunl  in  ea 
res  ipsaj  profccto,  noii  ciiiin  i{)se  lapis 
est  in  aninia,  sed  spccies.  Quare  anima 
sicut  maniis  csl  ;  inanus  enim  esl  orga- 
num  organoriim  :  ct  intcllectus  cst  spe- 
cies  specierum,  vi  scnsus  est  specics  sen- 
sihilium.  VA  intendit,  quod  res  secun- 
duin  naluram  non  sint  in  anima,  sed 
foiinje  ct  secundum  inlellcctum  et  secun- 
diim  sensum,  nt  patct  in  exposilione 
commcnti. 

12.  Ilcin,  ohjectio  cst  commenti  ad 
idein  sic :  Quidquid  separatum  est  ab 
bic  et  nunc,  ct  aliis  contrahentibus  ad 
individuum,  ost  idem  apud  omnes,  quia 
est  ubiquc  ot  sempcr :  omne  aulem  in- 
tolligihilc  separatum  est  ab  hic  ct  nunc, 
et  caeteris  individuantibus:  ergo  est  idem 
apud  omnes,  et  ubique  et  sempcr :  ergo 
est  idem  intellectus  spcculativus  in  om- 
nibus  animabus. 

Eccc  rationes  quse  sunt  additse  ratio- 
nibus  istorum,  etvidentur  fortiores  quam 
prius  positse. 

Sed  contra.        Sed  IN  CONTRARIUM  objicitur  sic  : 

1.  Dicit  Fhilosophus,  quod  scientia  est 
actus  et  qualitas  anima»,  ot  habitus  de- 
nominans  animam  :  ct  Aiigustinus  hoc 
contlrmat  supra  ',  ubi  probat  mutabilcm 
esse  naturam  aniniae,  dicens  quod  aliud 
est  sapientora,  aliud  inertem  esse  :  sed 
accidens  unuin  non  [lolest  esse  in  div(!r- 
sis  subjectis  :  orgo  non  potest  esse,  quod 
una  sciontia  niimoro  sit  in  animabus  di- 
versorum. 

2.  Itom,  Continget  sccundum  lioc 
eamdem  numoro  voritatem  esse  scitam  et 
oblitam,  quod  reputari  potest  inconve- 
niens. 

3.  Fortius  potost  objici  sic :  Detur, 
quod  forma  substantialis  rei  eadem  quae 
est  in  anima,  sil  in  re,  ot  e  converso : 
quaro,   per    quem    modum  sit   in  ipsa  : 


aut  cnim  sicut  in  matoria,  aut  potontia 
porfoctibili,  aut  alitor  quocumque  modo. 
Si  dicas  priino  modo,  ut  vidotur  volle 
Philosophus.  CoNTRA  :  Omnis  forma  dat 
esso  et  aclum  et  rationcm  potonli(c  quam 
perlicit  :  ergo  intelloctus  accipit  esse  et 
rationem  a  forma  asini  vel  caprae,  quod 
absurdum  ost.  Si  voio  dicas,  quod  aliter 
ost  in  ipso  :  cum  igitur  nulla  forma  sine 
subjocto  esse  possit,  ipsaerit  in  aliquo  ut 
in  matoria  :  qiiia  dicit  Aristololos  in  VIII 
Meloplnjsicai,  quod  por  lioc  IMiilosophi 
inateriam  maxime  putabant  esse  sub- 
stantiam  ot  soiain,  quia  non  substante 
ipsa,  nihil  subsistit  aliorum  :  ergo  opor- 
tot  ponoro,  qiiod  asiniis  per  materiam  et 
formam  sit  in  anima,  quod  negatum  est 
a  IMiilosopho. 

i.  Itom,  Duorum  actuum  vel  plurium 
divorsorum  specic  vel  genere,  non  est 
aliquid  susccptibile  simul :  sed  intelle- 
ctus  simul  susceptibilis  est  oinnium  for- 
marum  :  ergo  non  recipit  ipsas  ut  sunt 
substantialcs  eaedom  numcro  quae  sunt 
in  rc. 

5.  Item,  Omnis  forma  inest,  sive  sit 
substantialis,  sive  accidcntalis  :  et  si  non 
insit,  non  ost:  ergo  si  eadem  forma  sit 
in  anima  qnae  est  in  re  ipsa,  inest  animae 
utforma:  scd  a  materia  et  accidontibus 
non  habct,  quod  matcriae  extra  dat  esse 
et  rationem,  sed  a  soipsa  :  ergo  cum  ipsa 
per  seipsam  sit  iii  anima,  ipsa  dat  ei 
esse  et  rationom  :  ergo  intollectus  in- 
tolligons  asinum,  est  asinus,  et  sic  de 
aliis,  qua?  ridiculosa  sunt. 

().  Itom,  Omncs  Philosoplii  concordi- 
tcr  in  suis  melaphysicis  ponunt  scicn- 
tiam  in  praedicamonto  qualitalis,  scilicet 
Aviconna,  Algazel,  et  Aristotclcs,  ma- 
gistcr  eorum,  et  etiani  Augustinus  in 
suis  Prsedicamenlis. 

SoLUTio.  Dicendum  meo  judicio,  quod 
spocies  quae  sunt  in  anima,  non  sunt 
eaedcm  numoro  cum  formis  rerum  extra  : 
nec  una  scientia  est  eadem  cum  scientiis 


«  I  Sententiarum,  Dist.  VIII.  Tom.  XXV. 


IN  I  SENTENT.  DJST.  XXXVII,  0,  ART.  28. 


273 


dliorum.  Unde  deceptio  est  in  rationi- 
bus  prius  induclis.  Est  enim  considerare 
speciem  in  anima  duobus  modis,  scilicet 
in  comparatione  ad  animam  in  qua  est : 
et  sic  est  accidens  et  passio  existens  in 
anima,  secundum  quod  dicit  Philoso- 
phus,  quod  voces  sunt  notee  passionum 
quse  sunt  in  anima.  Est  etiam  conside- 
rare  eam  in  quantum  est  intentio  rei  :  et 
sic  cum  una  sit  res,  est  intentio  una  apud 
omnes  :  et  si  illa  intentio  numeretur  a 
parte  intendentium  per  eam  ad  rem,  tot 
suut  quot  sunt  intendentes  per  eam. 

ect. I.  Ad  id  ergo  quod  primo  objicitur,  di- 
cendum  quod  exemplum  Augustini  tenet 
ex  parte  intentionis  constituentis  scien- 
tiam,  secundum  quod  numeratur  a  parte 
rei,  quia  sic  facit  scire  rem. 

5ct.2.      Ad  AHUDdicendum  eodem  modo,  quod 

hoc  modo  loquendo  duse    scientitE  idem 

erunt. 

ect.3.      Ad  ALiuD  dicendum,  quod  hoc  et    se- 
4-  .... 

quens  parum  cogunt :   non  enim  dicitur 

singulare   dictum    ex   hoc    quod  species 

dicti  in  anima  una  sit,  sed  a  parte   unius 

intentionis  rei  in  anima  hac  et   illa  :    sic 

enim    nihil    esset    singukire  :   socratitas 

enim  non-  est  una  in  sensibus  omnium,  et 

tamen    est   singularis    singularilate     rei 

quam  determinat.  Et  per  hoc  patet  solu- 

tio  etiam  ad  sequens.  Quod    autem  ve- 

rum  sit,  patet :  quia  nihil   est  genus   ad 

ea    quae  nihil   addunt    super  ipsum :  et 

similiter  nec  est  species  ad  ea  quse  nihil 

addunt  super  ipsum.  Intentio  autt^m  ho- 

minis   in    communi    nihil    additum   sibi 

recipit  in  anima  mea  et  tua  et    illius,   et 

ideo  ab  istis  non  efficitur  communis,  nec 

est  communis  ad  eas,  sed  remanet  sin- 

gularis,  ut  prius. 

'ject.       Ad  ALiuD    et    ad    sequens    dicendum, 
,6.  _  ^  ' 

quod  illge  rationes  procedunt  ex  falsis  : 
falsum  autem  supponitur  in  hac,  quod 
forma  in  materia  generet  eamdem  sibi 
per  existenliam,  cum  expresse  dicat  Phi- 
losophus  generare  eam  se  in  specie  si- 
miU,  eo  quod  individuo  eadem  et  nu- 
mero  eadem  non  potest  permanere.  In 
sequenti  etiam  supponitur  falsum,  in  hac 

X  X  \'  I 


sciJicet,  quod  eadem  numero  species  sit 
in  anima  et  in  materia  extra :  et  hoc 
qualiter  sit,  infra  patebit. 

Ad  OMNiA  illa  quae  objiciuntur  ex  ver- 
bis  Philosophi,  quod  dicitur  intellectus 
sccundum  actum  res  intellecta,  et  scien- 
tia  et  scitum  idem  secundum  actum  : 
bene  verum  est  hoc  quoad  hoc  quod 
utrumque  est  in  actu  ab  actu  uno  qui  est 
species  rei.  Si  enim  quaeram  a  te,  quid 
facit  materiam  rei  in  actu,  tu  dices  quod 
species  rei.  Et  si  quoeram  a  te,  cum  ac- 
cipit  intellectus  rem  in  intellectu,  quid 
facit  eum  esse  in  actu,  tu  dices  iterum, 
species  rei :  ergo  sunt  idem  in  actu,  quia 
ab  eodem  actu  qui  est  in  re,  est  secun- 
dum  esse,  in  intellectu  autem  secun- 
dum  quod  est  intentio  separata  :  et  sic  pa- 
tet,  quod  non  idem  est  esse  ipsius  actus, 
licet  sit  semper  actus  ejusdem,  scilicet 
rei :  sed  in  uno  ut  intentio  rei,  et  in  alio 
ut  dans  esse  rei :  et  ideo  non  sunt  idera 
numero  :  et  hoc  intendit  Philosophus. 
Aiii  autem  dicunt,  quod  hoc  non  intelli- 
gitur  nisi  in  intellectualibus  separatis 
per  esse,  ut  est  Angelus,  et  hujusmodi : 
sed  quia  illi  falsum  dicunt,  ideo  non  est 
curandum :  hsec  enim  non  est  intentio  PJii- 
losophi  :  et  si  esset,  falsum  diceret  :  quia 
in  illis  minus  verum  est  quam  in  aliis. 

Ad  rationem  autem  Commentatoris 
dicendum,  quod  ipse  accipit  intentionem 
ex  parte  ilJa  qua  comparatur  ad  rem  cu- 
jus  est  ratio  et  intentio  :  et  sic  pJanum 
est  quod  dicit :  quia  sic  numeratur  nu- 
mero  rei,  et  non  numero  intendentium  per 
ipsam  :  ut  dictum  est  prius. 


ARTICULUS  XXVIIT. 

A?!  potius  dicendum   sit,  quod   Deus  est 
alicubi,  vel  alia  sunt  in  ipso  ? 


Postea  qugeritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  0,  sub  finem  :  «  In  illo  sunt  po- 
tius  omnia  quam  ille  alicubi^  elc.  » 

18 


27 1 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PRTED. 


Soluiio. 
Ad  1. 


1.  Vitli-Uir  niiiu  sil)i  osse  conlrarius  : 
(|uoni;un  antc  conccssil  Deum  esse  hic 
lotuni,  cl  in  loco  esse,    ct  locum  esse. 

2.  Preeterea,  Videlur  coulru  Augu- 
3tinum  ese  quod  dicil  Anjj^elum  move- 
ri,  et  non  Deum,  cum  dical  Auj^usti- 
nus  Angelum  non  movcri  per  locum. 

Sed  ad  hoc  solvere  leve  cst  secundum 
j)rius  lial)ila,  ul  dicatur  Deum  non  esse 
alicubi,  secundum  quod  alicubi  parlici- 
pare  potest  discretionem  loci  circa  lo- 
catum,  quia  sic  removcret    ab  eo    quod 


non  posset  esset  in  locis  aliis,  ct  Deum 
non  essc  propric  locum,  sed  per  trans- 
lationem  ah  ali(jua  loci   proprietate. 

Ai)  ALiti)  dicendum,  quod  Augusti-  Ad  ? 
nus  (ut  in  IJllern  determinatum  est) 
dicit  Angelum  non  moveri  localiter  : 
quia  non  commelitur  se  spalio,  ut  supra 
habitum  est  :  sed  catholice  non  potest 
ne{^^ari,  quin  Angeli  moveanlur,  cum 
hoc  dicat  canonica  Scriptura,  et  non  as- 
sumptis  corporibus  tanlum  :  sicut  dixit 
Zacharias  :  An  elus  qui  loquehaiur  in 
me  *. 


P.  Opposilio,  qua  videtur  prohari  quod  Deus  mutetur  loco. 

Ad  lioc  autem  solet  opponi  sic  :  Quotidie  fiunt  creaturce  qua3  anle  non 
erant,  et  in  eis  Deus  est,  cuni  anle  non  esset  in  eis  :  est  ergo  ubi  ante  non 
erat,  ideoquc  mutabilis  esse  videtur.  Sed  licet  quotidie  incipiat  esse  in 
creaturis,  in  quibus  ante  non  erat,  quia  ilhe  non  eranl  :  Iioc  lainen  fitsine 
sui  mutatione,  qualiter  in  mundo  ccppit  esse  quem  fecit,  tamen  sine  sui 
mutabilitate  :  et  similiter  desinit  esse  in  quibus  ante  erat  sine  sui  muta- 
tione  :  nec  tamen  ipse  deserit  locum,  sed  locus  desinit  esse. 


ARTICULUS   XXIX. 

A7i   Deus   faciendo  aliquid  quod  prius 
non  fecit,  mutelur  ? 


Deinde  quaeritur  de  hoc  dicit 
hoc  aulcm  solet  opponi,  elc.  » 

Videtur  enim    mutari    Deus    per  hoc 


quod  facit  quod  ante  non  fecit  :  actio 
enim  aliquo  modo  in  agente  est  :  et 
haec  actio  hujus  rei  non   ab  aiterno  fuit. 


Sed  hoc     saepe     solutum     est  :   quia    ggj, 
sicut  dictum   est,  in   agente    est  velle  ut 
hoc  modo  fiat,  el  hoc  ab  ailerno   immu- 
«  Ad     tabililer  uno  modo  pcrmansit. 


1  '> 


Zachar.  i,  9,  13,  14,  19  ;  ii,  3  ct  sacpe  alibi. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVII,  Q,  ART.  30. 


275 


Q.  Epilogus,  ubi  exponitur  quare   in  priediclam  venerit  disceptationem. 


Jam  sufficienter  demonstratum  esse  videtur  quomodo  omnia  dicantur 
esse  inDeo,  et  Deus  in  omnibus :  quam  disceptationem  quasi  incidenter 
suscepimus,  quia  id  videbatur  postulare  res  circaquam  noster  versabatur 
sermo.  Disserebamus  enim  de  scientia  sive  sapientia  Dei :  et  cum  dicere- 
mus  Deum  scire  omnia,  quffisitum  est  utrum  propter  cognilionem  quam 
de  omnibus  habet,  dicerentur  omnia  esse  in  Deo,  an  alia  ratione  hoc  di- 
ceret  Scriptura.  IIujus  ergo  qusestionis  occasio  in  pra?missam  nos  deduxit 
disputationem. 


ARTICULUS  XXX. 

Utrum  res  prius  concipiatur  repleri  a 
Deo,  quam  materia  a  forma,  et  locus 
a  locato  ? 


Poslea  quaeritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  P,  sub  flnem  :  «  Simililer  desinit 
esse  in  quibus  ante  erat,  etc.    » 

Materia  enini  prima  est  aUquid  en- 
tiuni,  et  habftt  se  ad  formam,  et  ideo 
dicitur  vacua  '  :  et  habet  se  ad  Dcum, 
et  quoad  hoc  iterum  nisi  in  se  habeat 
Deum,  dicetur  vacua  :  et  iterum  locus 
dicitur  vacuus  respectu  locati  nisi  habeat 
ipsum.  Qugeratur  igitur,  Qure  istarum 
repletionum  sit  prior  secundum  ratio- 
nem  intclligcndi  ? 

1.  Vidctur,  quod  illa  est  materise  ad 
formam  :  quia  illa  est  secundum  depen- 
denliam  cssentialcm,  aVice  autem  non. 

2.  Kem,  Forma  replet  materiam  per 
hoc  quod  esscntialiter  unitur  ei  :  alia 
autem  non  essentialiter  uniuntur  ei. 


Sed  contra  :  Necessc  est  quod  mate- 
ria  existente  locus  sit  continens  mate- 
riam  :  propter  quod  etiam  Hesiodus 
posuit  primam  esse  repletionem  loci  : 
ergo  repletio  locati  prior  est  quam 
repletio  materiae. 

Sed  gontra  :  Statim  posito  loco  et 
materia,  ponitur  Deus  in  ois  continens 
esse  et  salvans  :  ergo  videtur,  quod  illa 
sit  prima. 

SoLUTio.  Concedo  ultimam  rationem  : 
primo  enim  est  rcpletio  Dei,  et  secun- 
do  repietio  formte,  et  tertio  repletio 
loci  sccundum  rationem  intelligendi  : 
quod  sic  patet.  Prius  est  dans  esse  quod- 
cumque  et  continens,  quam  dans  esse 
hoc  distinctum  :  Deus  autem  dat  esee 
quodcumque  et  continet,  forma  autem 
dat  esse  distinclum  :  unde  prius  res  re- 
pletur  a  Deo,  et  prius  dependet  magis  ad 
Deum  replentem,  quam  materia  ad  for- 
mam.  Quod  autem  repletio  materise  per 
forniam  prius  sit,  quam  repletio  a  loca- 
to,  patet  :  quia  forma  est  aliquid  rei 
replens,  locus  autcm  nihil  est  locati. 

Itcm,  Forma  tantum  est    in  materia  : 


Solutio. 


*  Genes.  i,  2  :  Terra  erat  inanis  et  vacua. 


276                                     D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR^D. 

sed  res  non  est  in  loco  nisi  per  forniain  dicenduni   quod    nisi    spaliuni    dicamus 

et  materiain.  locum,    ut    quidam  dicebant   qui    pone- 

Adiet?.        Ai)   iMUMo   ergo    objectum,    dicendum  banl  vacuum  a   corporibus,    tamen   iion 

quod   illa    de[)endentia  non    est  ad  hoc  separatum,   non   necessario  pra^inlelligi- 

quod   materia  sit    materia,    sed   ad  hoc  tur  locus   inlelleclo    corpore  vel  materia 

quod  habeal  esse  actu  et  distinclum  per  corporaliler  :  et  ideo  ilia  objectio  proce- 

formam  :  et  licet    hoc  sit    essentiale,  ta-  dit  ex  falso.    Nec  illa    opinio   est  vera, 

men  non  est  prius  :  quia  cssentiale  esse  quod  locus  sit  distantia  spatii,  ut  proba- 

non  facit   primum,    sed   potius   primum  tur  apud     Philosophos  :   sed    locus    est 

esse  secundum  ordinem   causae  prajsen-  extremitas     alicujus    corporis     ambiens 

tis  et  continentis.    Per   hoc  etiam  patet  in   se   aliquod  corpus  :  et  sic  omne  cor- 

solutio  ad   secundum.  pus  est  in  loco. 

Adobject.       Ad  iD  dutem    quod    objicitur  de  loco. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVIII,  A.  277 


DISTINGTIO  XXXVIII. 


De   nioclis  divinae   sciennae   vel   eognitionis.    Llriun    Dens   cognoseat 
nintabililer,  vel  inininlabililer,   el   qnoniodo  ? 


A.  Hic  redit  ad  propositum^  repetens  superius  dicta  ut  addat  alia. 


Nunc  ergo  ad  proposiliim  revertentes,  coepto  insistamus.  Supra  dictum 
est,  quod  prsescientia  Dei  futurorum  tantum  est,  sed  omnium,  tam  bono- 
rum  quam  malorum.  Scientia  vero  vel  sapientia  non  modo  de  futuris,  sed 
etiam  de  pra^sentibus  et  futuris  :  nec  tantum  de  temporalibus,  sed  etiatn 
de  aeternis,  quia  seipsum  novit  Deus.  Ilic  oritur  quastio  non  dissimulanda, 
utrum  scilicet  scientia  vel  pra3scientia  sit  causa  rerum,  an  res  sint  causae 
scientioe  vel  prcescientiffi  Dei  ?  Videtur  enim  pra3scienlia  Dei  causa  esse 
eoruui  quffi  ei  subsislunt ',  ac  necessitatem  eveniendi  eis  facere  :  quia  nec 
aliqua  futura  fuissent  nisi  Deus  ea  pra^scisset :  nec  possunt  non  evenire, 
cum  Deus  ea  prsesciverit.  Si  autem  impossibile  est  ea  non  evenire,  quia 
prffiscita  sunt,  videtur  ergo  ipsa  prffiscientia  qua  pra^scita  sunt,  eis  esse 
causa  eveniendi.  Impossibile  est  autem  ea  non  evenire,  cum  pra^scita  sint : 
quia  si  non  evenirent  cum  preescita  sint,  falleretur  Dei  preescientia.  At  Dei 
preescientia  falli  non  potest.  Impossibile  est  ergo  ea  non  evenire,  cum 
prsescita  sint.  Sic  ergo  pra3scientia  causa  eorum  esse  videtur  qua  *  prsescita 
sunt.  IIoc  idem  et  de  scientia  dicitur,  scilicet  quod  quia  Deus  aliqua  nove- 
rit,  ideo  sint.  Cui  sententiffi  Augustinus  attestari  videtur  in  libro  XV  de  Tri- 
nitate^  sic  dicens  :  Non  ista  ex  aliquo  tempore  cognovit  Deus,  sed  futura 
omnia  temporalia,  atque  in  eis  etiam  quid  et  quando  ab  illo  petiluri  fuera- 
mus,  et  quos  et  de  quibus  rebus  vel  exauditurus,  vel  non  exauditurus  es- 


'  Edit,  Joan.  Alleaume,  suhsunt. 

*  EJit.  Joan.  Alleaume,  qux. 

'  S.  AuGUSTiNUs,  Lib.  XV  de  Triuitale,  cap.  13. 


278 


D.  ALB.  iMAG.  OKD.  PR/ED. 


set,  sine  inilio  anlo  pnuscivit.  Univorsas  antoni  croalnras  ol  spirilnalos  et 
C()r])c)ralos,  nnii  (|iiia  snnl  idco  iiovil,  scd  idoo  snnl  (|nia  novit  :  iion  cnini 
nescivit  qna'  liuMal  croalnrns  :  (jiiia  orgo  scivit,  croavil  :  noii  qnia  creavit, 
scivil  :  nec  alilor  scivil  crcala  (|iiain  creanda  :  non  oiiiiii  ojus  sapionlia;  ali- 
(piid  aceessitex  eis  :  sed  illis  oxistentihns  sicnl  oportobat  ot  qnainlo  opor- 
tobal,  illa  niansit  ut  erat.  IJnde,  Eccli.  xxni,  29  :  Aiile(|nain  croarentnr, 
oiniiia  nota  sunt  illi  :  sic  ot  poslquani  consuininata  suiit '.  Kcce  bis  verbis 
vidolur  An^ustinus  innuore  scienliam  vel  pra^sciontiain  l)oi  cansain  esse 
eornni  qmo  liuiil  :  cnin  dicil  idoo  ea  esse,  quia  J)ous  novit.  Idoin  (ino(|ue 
in  libro  VI  de  Trinitale  dicere  videlur  :  Cnin,  inqnit,  docodant  ot  succc- 
danl  toinpora,  non  decedit  aliqnid  vel  succedit  scientiijo  Dei,  iii  (pia  novit 
oinnia  qua3  lecit  per  i])sain.  Non  eniin  ba!c  quce  creata  sunt  idoo  sciuntur 
a  ])eo  quia  facla  sunt,  sed  polius  ideo  facta  sunt  quia  iininulabiliter  ab  co 
sciuntur  ^  1^1  bic  etiam  si^nificare  vidotur  Dei  scientiain  causam  eorum  esse 
qua3  fiunt,  dicens  non  ideo  Denm  ea  novisse  quia  facta  sunl  :  sed  ideo 
facta  sunt,  quia  novit  ea  Deus.  Ideoque  vidotur  Dei  scienlia  vel  prcescien- 
tia  causa  esse  eoruin  qua3  novit. 


B,    Inconvoiienlia   ostendit  quae  sequerentur,  si  diceretur  scientia   vel  prxscientia 

causa  omtiium  rerum  quse  ei  subsunt. 


Quod  si  ita  est,  est  ergo  causa  omnium  malorum,  cum  omnia  mala 
sciantur  et  prtTSciantur  a  Deo  :  quod  longe  est  a  veritale.  Si  enim  Dei 
scienlia  vel  pnTScienlia  causa  esset  malorum,  esset  ulique  Deus  auctor 
malorum  :  quod  j^enitus  falsum  est.  Non  ergo  scientia  vel  praiscientia  Dei 
causa  est  omnium  quae  ei  subsunt. 


DIVISIO    TEXTUS. 


«  Nunc  ercjo  ad  propositum  reverten- 
tes,  coepto  insistamus,  elc.  » 


Hic  incipit  pars  illa,  in  qua  jMagister 
determinal  quasdam  proprictales  sequen- 
tes  scientiam  divinam,  sicut  non  possc 
falli,  el  csse  causam,  et  non  posse  augc- 
ri. 

Et  ideo  dividilur  in  duas  partes  :  in 
quarum     prima    JMagister     determinat, 


'  Vulgata  habet,  Eccli.  xxiii,  29  :  Domino  Deo  ^ 

antequnm  crcnrcntur  omnia  <iunt  arjnitn:^ic  ct  post       tO. 
perfeclum  lexpicit  omnia. 


S.  AuGUSTi.NUS,  Lib.   VI  de   Trinitate,   cap 


Q 


m  I  SENTENT.  DTST.  XXXVIII,  A,  ART.  1 


279 


Utrum  scienlia  divina  sit  causa  rerum  ? 
et,  Utruni  possit  faili  vel  non  ?  Et  in  se- 
cunda  qucerit,  Utrum  possit  augeri?  quee 
incipit  in  sequcnti  dislinctionc  XXXIX, 
ibi,  «  Prseterea  solet  quseri,  Utrum, 
scientia  Dei,  etc.  » 

Prima  dividitur  in  duas.  In  prima  in- 
quirit,  Utrum  scientia  Dici  sit  causa  re- 
rum  ?  In  secunda,  Utrum  possit  falli  ? 
\h\,  E,  «  Ad  /toc  autem  quod  supra  di- 
ctum  est,  etc.  » 

Prima  harum  habet  Iret  partes,  In  pri- 
ma  probat,  quod  sit  causa  rerum.  In  se- 
cunda,  objicit  in  contrarium,  ibi,  B, 
«  Quod  si  ita  est,  est  ergo  causa  omnium 
malorum,  etc.  »  In  tertia  vero  determi- 
nat,  ibi,  D,  «  llane  igitur  quse  videtur 
repugnantiam,  etc.  » 


ARTICULUS  I. 


An  prsescientia  Dei  sit  causa  rerum  ? 


Incidit  autem  hic  dubium,  IJtrum  prse- 
scientia  Dei  sit  causa  rerum? 

Et  videtur  quod  sic  : 

1.  Qusecumque  enim  sic  sc  habenf, 
quod  unum  antecedit  aliud,  et  posito 
ipso  ponitur  sequens,  et  sublato  aufer- 
tur  :  illa  se  hal^ent  utcausa  et  causatum  : 
prsescientia  Dei  sic  se  habet  ad  hoc  quod 
scit  quod  est  antecedens  ad  illud,  et  po- 
sita  ipsa  ponitur  res  in  fuluro,  et  ablata 
aufertur  :  ergo  praescienlia  Dei  est  causa 
rerum.  Prima  probatur  inducendo  in 
omnibus. 

Si  forte  dicas,  quod  solvit  hoc  Augu- 
stinus  per  exemplum  mcmorioe  prseteri- 
torum  :  sequilur  enim,  si  meministi  ali- 
cujus,  quod  illud  necessario  fuit  :  cum 
tamenmemoria  tua  non  sit  causa  praiter- 
iti.  Ista  solulio  nulla  est  :  quia  adhuc 
illa  se  habent  ut  causa  etcausatum  :  sed 
praeteritum  antccedit  mcmoriam,  et  cau- 
sat  illam,  et  ideo  tcnet  illa  conscqucnlia 


ab  cffectu  ad  causam  :  sed  praescientia 
Dei  penes  res  in  futuro  antecedit  eas  : 
ergo  videtur,  quod  sit  causa  earum. 

2.  Ilem,  Futurorum  omnium  productio 
spectat  ad  naturam  large  sumptam,  ita 
quod  includat  eliam  causam  per  acci- 
dens,  quce  est  casus,  vel  propositum  lar- 
ge  sumplum,  et  includat  fortunam  : 
cum  igitur  natura  nihil  operetur,  nisi 
quod  Deus  immediatius  operetur  :  nec 
liberum  arbitrium  nisi  Deus  immediatius 
oporetur  idem,  erit  Deus  causa  omnium 
futurorum  :  non  autem  est  causa  per  ne- 
cessitatcm  naturae  operans  :  ergo  per 
artemet  scientiam  :  ergo  scicntia  Dei  est 
causa  omnium  futurorum. 

3.  Item,  In  artilice  ita  est,  quod  scien- 
tia  practica  est  causa  operis  :  ergo  etiam 
in  Deo  erit  ita. 

4.  Item,  Scit  hoc  futurum  :  ergo  de 
necessitate  erit  :  aut  sequilur,  aut  non. 
Si  non  :  ergo  oppositum  consequentis 
verificari  potest  cum  antecedente,  scilicet 
aliquid  non  esse  futurum,  quod  tamen 
Deus  scivit  esse  fulurum  :  quod  non  pot- 
est  esse  :  quia  sicut  dicit  Boetius  in  li- 
bro  de  Consolatione  Philosophise,  hflec 
non  esset  scientia  de  futuris,  sed  opinio 
fallax  :  ergo  videtur  hoc  sequi  necessa- 
rio. 

5.  Si  vero  dicas  illud  verum  esse  de 
necessitate  consequentiffi,  et  non  conse- 
quentis.  Hoc  nihil  videtur  esse  dictum  : 
quia  nos  videmus  in  omnibus  in  quibus 
antecedens  de  natura  sua  conjunctum  est 
conscquenti  semper,  et  est  necessarium 
in  se  quod  causat  non  necessitate  conse- 
quentiae  tanlum,  sed  etiam  consequentis  : 
sicut  cum  dicitur,  si  liomo  est,  animal 
cst  :  sed  verum  est,  quod  ubi  antecedens 
in  se  contingens  est,  ibi  non  causatur 
nisi  necessitate  consequcntise.  Istud  au- 
tem  antecedens  Deum  prsescire  omnia 
futura  necessarium  est  in  sc,  et  semper 
positum.  Si  ergo  habitudo  sui  ad  sequens 
est  necessaria,  videtur  consequens  habe- 
re  necessitatem  rei,  et  non  habiludinis 
tantum. 

().  Ilcm,  Ab  omnibus  concedilur,  quod 


280  D.  ALB.  MAC;.  0111).  PR.flD. 

quam  habot  Dous,  nobilissinia    scionlia-  2.    Itoni,    Scit    se    posse    facerc    qure 

runi,  ot  dea  sciontiaruni  ost,  utdicit  IMii-  numquani  faciet  :  ergo  sua  scienlia  non 

losophus  :  nobilissinia  autcni  scientiaruni  est  causa  necessaria  rcruui. 
est  sciontia   por  causani   necessariani,  ot  15.   Forlius  objicilur   sic  :  Nibii   pia-co- 

prrecipue  causani  simplicissinian»  ot  altis-  dons  aUud,  nuMam  do  suis  propriotalil)us 

simam,    ot    quaB    scit  ipse  sciens  '.  orgo  ponens  circa  illud,  est  causa  illius  :  j)i(r- 

Dous  scit  per  illam  :  orgo  sua  scientiaest  scionlia  Dei  pra-ceditres  futuras,  ita  (juod 

causa   sciti  :  ergo  sua   scientia  est  causa  nullam  do  proprielatibus  suis  ponal  circa 

rci  lutura^.  futura  :    orgo  non    est  causa  nocessaiia 

7.  Itom,  Sicut  sc  babct  scitum  ad  futurorum  iu  quantum  fulura  sunt.  l'ro- 
scnmtiam,  ita  futurum  ad  pra-scientiam  :  batur  ;iutom  prima  por  lioc  quod  a  ne- 
sed  scitum  in  ipsa  causatur  a  sciontia,  ut  cossaria  causa  est  necossarius  cllectus,  et 
supra  babitum  est  in  Litlera  :  pra^cipuc  a  conlingonte  contingens  :  et  sic  neccssi- 
quod  esl  scitum  per  se,  sicut  quodcum-  tas  et  conlingentia  ponuntur  circa  effe- 
que  quod  non  est  nialum  :  ergo  futurum  ctum  a  causa.  Secunda  [)robatur  cx  boc 
sc  habet  hoc  modo  ad  praescientiam  :  quod  praescientia?  est  ietornum  esse  et 
ergo  fulurum  causatur  a  prsescientia  immutabile  et  intemporale  :  et  omnes 
sua.  oppositas  dispositiones  circa  efTectus  re- 

8.  Item,  Videtur  niliil  valere  instantia  rum  fulurarum  nos  videmus. 
quam  ponit  Magister  de  malis,  quia  ma- 

lorum  scientia  non  est  per  causam  pro- 

priam  :  malum  enim  non  liabct  causam  Solutio.  Sine   pra'judicio   dico,  quod 

et  reducitur  ad  causam   per  accidcns  in  pra^scicntia  sicut  ctiam  sciontia  I)ci,  cau- 

hoc    quod   scitur  pcr  causam  babitus    :  sa  cst  quarumdam  rorum  futurarum,  et 

sicut  dicimus  medicum    scire    segritudi-  non  est  causa   quarumdam.    Non  enim 

nem  :  ergo  videtur,  cum  scientia  Dei  sit  placct  milii  solulio    quorumdam    dicen- 

scientia  omnium  habituum  futurorum  et  tium,    quod  scientia  Dei   non  est  causa 

scientia  per  causam,  quod  debeat  conce-  abquorum  :  quia  scientia  Dei  potest  esse 

di  quod  sua  scicntia  sil  causa  omnium,  duplcx,  scilicct  simplicis  notitiae,  cl  ap- 

licet  non  eodem  modo,  ut  videtur.  probationis   :  quia   simple.x   nolitia   non 

9.  Item,  Omnis  scientia  aut  est  per  dicitordinemad  futurum/secundum  quod 
causam,  aut  per  effectum,  aut  per  si-  est  de  his  quae  possunt  esse,  sed  non 
gnum.  Si  autem  per  signum  :  lunc  facit  erunt  :  ct  ideo  rospectu  illorum  non  pot- 
opinioncm  fallibilom,  et  ut  dicit  Doetius,  est  sumi  praescientia.  Ilic  autem  magis 
hanc  nefas  est  in  Deo  ponere.  Aut  ergo  quaeritur,  si  praesciontia  est  causa,  quam 
ei'it  per  causam,  aut  per  efroclum.  Non  si  scionlia  ost  causa  ?  Unde  videtur  mi- 
autem  pcr  efTectum  :  quia  Dcus  scit  per  hi,  quod  quorumdam  sit  causa,  et  quo- 
seipsum,  et  ipsc  non  est  clfectus  alicujus  rumdam  non  :  ad  omnia  tamen  habet 
sciti  :  relinquilur  igitur,  quod  sit  per  ordinem  antecessionis  et  cerlitudinis,  ut 
causam.  Non  autem  est  causa  nisi  rc-  infra  patobit  :  sicut  enim  dicii  Augusti- 
spectu  sciti  :  ergo  praescienlia  Dei  direcle  nus,  Omnium  quae  naturaliter  sunt  ct 
dicetur  causa  rei  fulurae.  naluram  servant  et  non  viliant,  praescien- 

Sed  contra.      ^^D  coNTRA  :  tia  causd  opcrativa  ot    productiva  est  : 

I.  Detur,  quod  sit  causa  :  aut  erit  mu-  malorum  autem   non  est  causa  :  sod  ta- 

tabilis,  aut  immulabilis.  Si   immutabilis  men  praeordinat  el  praevidet  ea  :  scd  hoc 

in  causando,  sequetur  quod  omne  cau-  verum  est,  quod  necessarium  et  contin- 

satum  ab  ipsa  immutabiliter  eveniat  :  et  gens  absolulum  sive  rei  in  nullo  causa- 

sic  omne  contingens    nccessarium  erit,  tur  ex  illa,  sed  potius  ex  causis  proximis, 

quod  falsum  ost.  quaium   disposilioncs    scquitur  etfoclus. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVIII,  A,  ART.  1.  281 

eo  quod  illse  causa?  per  essenliam  sunt  in  vel   obedire  artilici  in  perfectam  pulcliri- 

eirectu.  tudinem  :  et  ideo  scientia    divina  ulrum- 

Si  autem  qufpritur,  Utrum   pnescien-  que  praenovit,  sed  alterum  tantum   facit. 
tia  Dei  universaliter  sitcausafuturorum?  Ad  aliud  dicendum,   quod  cum  dicis,       xd  k 

bene  concedo  cum   aliis,    quoniam  futu-  Deus  scit    hoc  vel  prascit  :  ergo  de  ne- 

ra  sunt  mala,    quorum  praiscientia   Dei  cessitate   erit  :  dico  quod  si  est  nccessi- 

causa  non  est  :  sicut  nec  ars  vitii  contra  tas  consequentise,  bene  sequitur  propter 

artem,  quod  tamen   ars  proescit  et   cor-  ordinem    prsescientiae  ad  pra?scilum.  Si 

rigit.    Sic     ergo     intellecta    quaestione,  autem  est   consequenlia  necessitatis  vel 

utrum  universaliter  sit  causa  futurorum  consequentis   vel   rei,    quod    idem  est   : 

responderi  potest  objectis.  dico  quod  non  sequitur,  nec  in  bono  cu- 

Au  PRiMUM  dicendo,    quod    procedit   a  jus  praescientia   est    causa,   nec  in  malo 

diminutione  eoruui  quai   ad    causam  rei  cujus  non  est  causa. 

exiguntur  :  exigitur  enim  anlecessio  tem-         Ad  hoc  autem    quod    objicitur^    quod     ^j  5 

pore  vel  duratione,  vel  ordine   naturae :  antecedens    est    necessarium  necessitale 

et  exigitur  liabitudo  unius    ad  alterum,  rei,  et  non  positionis  tatitum,  possemus 

et    exigitur    efficientia    sive    constitutio  dicere  quod    cum   dicitur,    Deus  prsescit 

sequentis  per  causalitatcm  praecedentis  :  hoc,  quod  haec   propositio  ex  parte  prae- 

et  illud  ultimum   deficit  in  praescientia  et  sciti  adhuc  pendet  cx  futuro  :  et  ideo  non 

praescito.  Et  inslantia  cst,  quod  si  ponas  omnia  accipit    in  praesciente    tantum,  et 

me   scire  futura  contingentia  :   sequitur  ideo  oportet  ipsam   habere  necessitatem 

enim  :  Si  scio  futurum,  illud  erit  :  quia  positionis,   ut    scilicet  illud    sit  futurum 

aliter  meum    scire  non   esset  scire,  sed  quod  praescit  :  et  ila  dicunt    communiler 

opinari  :  et  tunc   mea  scientia   antecedit  omnes    Doctores   :    et    ideo   falsum    est 

et  habet  ordinem  ad  illud  quod  infertur  quod  ponitur  pro  vcro.    Si    tamen  aliter 

ex  illa  :  et  tamen  nonomnino  erit  causa_,  vellemus    dicere,   possemus    concedere  , 

sed  potius    causatur    ab    alia  causa  quee  quod    hoc    antccedens   est    necessarium 

est  liberum  arbitrium.  Et  similiter  prae-  in  se,  Deus  praescit  quod  est  futurum  : 

scientia  a  nullo  quod  sub  ipsa  operatur,  et  tamen    in  consequente   non  causatur 

tollit  rationem  causandi  :  et  ideo  aliquid  nisi  necessitas  consecutionis,  et  non  rei  : 

fit  ab  his  qute  sub   praescientia    operan-  et  hoc   ideo,    quia    quando   consequens 

tur,  quod  non  fit  ab  ipsa.  causatur  ab    antecedente,   ita  ut    det  ei 

Ad  AUUD   dicendum,    quod  nihil    exi-  causam    rei     et     necessitatem,    oportet 

stens  potest  fieri  in  futuro  cujus  Deus  non  ipsum  habere  non  soium  ordinem  neces- 

sit  causa  et  praescius  :    sed   defectus   ali-  sarium  ad  ipsum,  sed  etiam  dare   ei  esse 

quis  ut  malum,  potest  incidere  in  futuro  et  proprietates  et  dispositiones   suas  :   et 

cujus  quidem  ipse    est   praescius,  et  non  hoc  non  facit  causa  prima  alicui   causa- 

causa,  eo  quod   incidit  ex  defectu  causae  to  :  et  hoc  contingit  duabus  de    causis  : 

secundae,  et  non  sui,  sicut  saepius  supra  quarum  prima  est,    quia  causatum  nul- 

dictum  est.  lum  potest  suscipere  proprietates  causae 

Ad  aliud   dicendum,   quod    etiam   in  primae  propter  iufinitam  ejus   distantiam  - 

arte  ars  non  est   causa  vitii,    sed   potest  et  nobilitatem    super   omne    causatum. 

prsenoscere  ipsum  :  sicut  ars   operans  in  Alia    causa  est  :  quia  illa    causata    con- 

iigno  nodoso,  scit  quod    non   obedit  h-  tingentia  essentialiter  a  quibusdam  cau- 

gnum  pulchritudini  imaginis    imprimen-  sis   proximis  contingentibus    causantur, 

dae  :  et  tamen  non  facit  defectum   illum,  a  quibus  modum  causalitatis  non   tollit 

sed  accidit    ex    defectu    ligni.    Sed  pro  causa  prima  per  suam  influentiam  super 

tanto  est   diirerenlia,  quod   in    potestate  causatum,  ct  idco  in  illo   non  sequitur, 

liberi   arbilrii   est  pcrmanere  in  defectu,  quod  si  causa  hujus  etfectus  est  necessa- 


282                                      T).  AT.B.  M.Vn.  ORD.  PR.ED. 

ria,  quod  efToclus  ost  necessaiius  et  im- 
inutal)ilis.  VA  est  siniilo  ul  si  accessus 
solis  in    (il)li(jii()  circulo  est  causa  neces- 

saria  generationis,   non   tanien  necessa-  ARTJdULUS  II. 
riuni  est  generationom  fiori  ;  quia  polest 

essc  impodinienlum   ex  parte  proxima-  An  aliqua    veritas  fuil  ab  xterno 

rum  causarum,    sicut  in    loco  perpeluae  preeter  Deuin  ? 
frii^nditalis   :    et  idco  dicit    Philosoplms 
quoad   lias  causas  non   proximas,  quod 

fiilurus    ((uis    incedere    non    incodet,    et  Deinde  quaeritur  de    hoc    quod  dicit, 

IMulonuous  in  Ccnlilogio,   quod    sapiens  ihi,   A,   circa  medium   :    «  Non  ista  ex 

homo  dominabitur  astris  :  quia  contra-  aliquo  tempore  coynoiit  Deus,  etc.  » 

riis  dispositionihus    disponuntur    causae  1.  Cum  euim   omne  verum  scialur  a 

proximae  :  et  ideo  patet  quod  causa  pri-  I)oo,  ot   nihil  sciatur  nisi    vcrum,  vidc- 

ma  non  ponit    nocessitatem   absolutam,  tur  posse    probari    aliquod  verum    vel 

sed  ordinis  :  vol   non   consoquentis,  sed  plura  vera  fuisse  ab  aeterno  :  nihil  autem 

consequenti*  per  proevisionem.  scitur  a   Doo   nisi    omne  verum   :    ergo 

Ad  6  et  7.       Ad  ALiA  duo  potcst  absoluto   concedi,  omne  verum  scitur  ab   aelerno  a    Deo  : 

quod   proescitum    quod    naturalitor   ost,  quidquid    autem    scitur,  cst  verum  :  et 

causatur  illo  modo  causalitatis  qui  dictus  quidquid  verum,   illud  cst   :  ergo  omne 

est,  a  proescientia.  verum  est  ab  ffiterno,  ut  videtur.  Si  forle 

Ad  8.           Ad    alild    dicondum,    quod  instantia  dicas,   quod  unumquodque   sicut   se  ha- 

iMagislri  bona  est,  co  quod  supra  proha-  bot  ad  esse,  ita  se   habet   ad  verum,  et 

tum  esl,  quod  Deus  non  scit  malum  nisi  non  e  converso  :  unde  cum    omnia  non 

scientia  spoculaliva  :  et  ideo  non  roduci-  fuerint  ab  a?terno,  non  omnia  erunt  vera 

tur  ad  habitum  qui  privetur  in  ipsoDeo,  eliam  ab   aeterno,  Contra  :  Nihil  scitur 

sed    potius    qui  privetur  in    causa  quoe  nisi  verum  :  et  omnia  sciuntur  ab  a?ter- 

est  liberum    arbitrium    et  actus    malus,  no  :  ergo  sunt  vera  ab  ajterno  :  veritati 

cujus  sic  conjunctim  Deus  non  est  cau-  autem   pra-intoUigitur  esse    sicut    causa 

sa  :  et    ideo    nullam    Deus    efficientiam  causato  :  ergo  omnia  fuerunt  ab  aeterno, 

habet  ad  malum  :  sed  a  longe  videt  per  utvidetur. 

accidens,  sicut  privatio    videtur  :  et  vo-  2.  Praeterea,    Augustinus    sic    videtur 

rum  est,  quod  hoc  modo   per   causam  in  probare   animam   immorlalem    :  quia  si 

actu   delicienlem    cognoscitur  :  sed  ha?c  iUud   quod  inest,   est  incorruptibile,    et 

non  est  Deus,  sed  potius   liherum    arbi-  non  potest  esse   sine  subjecto,    erit  sub- 

trium  :  sed  liberum  abitriurn  sic   in  actu  jectum  ejus    proprium    porpotuum  :  sed 

deficiens  cognoscit  Deus  perseipsum.  voritas  cst  aeterna,  et  est  in  anima,  sicut 

^^j  g^          Ad  aliud  diccndum,  quod  scientia  Dei  in  subjecto  :   ergo  anima  est  immortalis 

est  per  causam  quae  est  ipse  :  sed  non  et  perpetua.  Quod  autem  veritas  sit  aeter- 

oportet  proj^ter  lioc,  quod  ipsa   sit  sciti  na,  probat  sic  :  Aut   veritatem    esse  ab 

causa  :   quia  scitum   non    habet  causam  aeterno  est    verum,   aut  non.  Si  est  ve- 

quandoque  nisi  deficientem,  ut  saepe  di-  rum,  habeo    propositum.    Si   non  :  ergo 

ctum   est.  contradictorium  est  verum,  scilicetverila- 

tem  non  fuisse  ab  aeterno.Si  contradi- 
ctorium  est  verum,  aliquid  est  verum  : 
et  si  aliquid  est  verum,  veritas  est  :  ergo 
voritate  posita  non  esse  ab  aeterno,  se- 
quitur  vei'italom  esse  ab  aetorno.  Simi- 
liter  autem  est  de    destructione    verita- 


IN  1  SENTENT.  DIST.  XXXVIII,  B,  ART.  2. 


283 


tis,  si  potest  destrui  :  aut  eiiim  veri- 
las  durabit  sine  line,  aul  non.  Si  non  : 
detur  oppositurn,  et  tunc  destructa  veri- 
tate,  erit  aliquid  verum  :  et  non  nisi  ve- 
ritale  :  ergo  ad  veritatem  non  esse,  se- 
quilur  verilatem  esse  :  ergo  est  perpe- 


erit  ab  aeterno  :  materia  enim  prima  sub- 
jicitur  in  omni  eo  quod  per  se  esl  sub- 
jectum,  ut  dicit  quidam  Philosophus  : 
boc  autem  est  beeresis  :  ergo  et  illud  ex 
(juo  sequilur,  scilicet  veritates  esse  mul- 
tas  quoe  non  sunt  Deus  ab  teterno.  Nec 


tua  anle  et  post  :  et   ita   videtur,  quod     potest  aliquis  dicere,  quod  iila;    veritates 


respectaipsius  praBscientia  poni  non  pos- 
sit. 

8.  llem,  Si  in  principio  mundi,  quan- 
do  nmndus  incepit,  dico  sic  :  mundus 
fuit,  constat  quod  faisum  est  :  ergo  con- 
tradictoria  fuit  vera,  mundus  non  fuit  : 
ergo  aliquid  erat  verum  anfe  mundum. 
Idem  sequitur  dc  instanti  inceptionis 
cujuslibet  rei  quffi  incipit. 

4.  Item,  Ila^c  proposilio,  mundum  fo- 


non  sunt  nisi  relationes  :  relatio  enim 
oppositionis  non  est  nisi  in  oppositis  : 
ergo  si  relatio  est,  subjectum  relationis 
erit  :  et  ita  oportet  esse  ipsas  propositio- 
nes  ab  seterno,  quod  falsum  est. 

SoLUTio.  Non  puto  esse  catboHcum, 
ut  dicatur  multas  veritates  fuisse  ab  oeter- 
no,  quae  non  sunt  Deus. 

Unde     re-pondeo    ad    primum,   quod 
re,  vel  mundum  esse  futurum  est  verum,      quidquid   scitur  est  verum,  illa  proposi- 
aul  est  vera  ab  aiterno,   aut  non.  Si  sic,     tio  est  vera  de  duplici  scientia,   scilicet 
babeo  propositum  :  quia    tunc  sequitur     de  illa    quoe  est    causa    sciti,   ct  de  illa 
multa  vera  ab   a?terno    fuisse.  Si  non  :      quse  est  causata  a  scito.    Et  cum  conce- 
ergo   contradictoria     est    vera,    scilicet     ditur  de  illa  quae   est  causa  sciti,  quia 
mundum  non  esse  futurum  :  quod  autem     sciens  est   agens    per  intellectum  et  vo- 
non  est  futurum,   non   erit  umquam  in     luntatem,   non  sequitur   ulterius,    quod 
abquo    prsesenti    vel  praeterito    :     ergo     quidquid  est  verum,  est  :  quia  cum  dice- 
numquam  fuit  vera  hsec,  mundus  est,  vel     batur,  quidquid    scitur   est  verum,  non 
mundus    fuit,   quod  falsum   est    :    ergo     ponebatur  scitum  nisi  secundum  condi- 
constat,  quod  prima    est  vera  mundum     tionem  scientis,  et  non   secundum  pro- 
esse  futurum  :  et  similiter  Socratem  esse     prietatcm  naturaj  sciti  :  et  ita  patet  qua- 
futurum.    Cum     autem    omnia  boec  ab     liter  impeditur  ille  processus.    Si  verum 
aeterno  sint  vera,  ut  videtur,  scientia  Dei     est  de  scientia  quse  causatur  a  scito,  ibi 
non  erit  ante  ea,  et  ita  prsescientia  pro-     verum  sequitur  ad  esse,  et  scire  sequilur 
prie  non  vocabitur  respectu  illorum.  IIoc     ad  verum  sicut  causatum  ad  causam  :  et  in 
autem  concessum  est   quandoque,  quod     illo  non  tenet  processus  :  quia  talis  scien- 
multae  verilates  sint  ab  aeterno  quae    non     tia  non  est  ab  seterno. 


contra. 


sunt  Deus. 

Sed  contra  : 

Omnis  oppositio  est  circa  aliquod 
idem  et  unum,  ad  quod  reducitur  ut  ad 
subjectum  de  quo  est  :  ergo  si  sequitur 
talis  rcductio,  bsec  propositio  non  est 
vera  :  ergo  ejus  contradictoria  est  vera  : 
oportet  dicere,  quod  oppositio  contra- 
dictionis  est  ab  aeterno  :  cum  autem  non 
possit  esse  in  se,  reducitur  ad  abquod 
unum,  ut  materiam  :  ergo  necesse  est 
etiam  illud  ponere  ab  a'terno  :  niliil  au- 
tem  est  circa  quod  omnis    oppositio  sit. 


Salulio. 


Ad  I. 


Ari  OBJECTUM  Augustini  dicendum, 
quod  unum  sopbisma  est,  nec  dicit  as- 
serendo,  nisi  hoc  modo  quo  ponitur 
veritas  enuntiabilis  in  monte  divina  tan- 
tum  :  sic  enim  non  est  nisi  vcritas  una, 
quae  tamen  est  multorum  pcr  relationem 
ad  ipsa,  sicut  supra  diximus  de  ideis. 

DicENDUM  igitur,'  quod  sicut  privatio 
non  intelligitur  nisi  per  babitum,  ita  ne- 
gatio  non  intelligitur  nisi  per  affirmatio- 
nem  :  et  ideo  nuUa  accepta  affirmativa, 
nuHa  accipietur  negativa.  Unde  dico, 
quotl  ha?c  est  falsa,   verilatem  fuisse  ab 


Ad2. 


nisi   malcria  prima  :  ergo  materia  prima      eeterno,  duabus   de  causis,  sciUcet  quia 


281 


D.  ALH.  MA(i.  OUI).  PR.EI). 


Ad  3. 


Ad  4. 


nun  fiiil  proposilio  :  cl  (juia  noii  lenot 
conipo.sitio  rationo  (lotorininiilionis  :  et 
cuni  infertur,  ergo  contradictoria  est 
vera  :  dico,  quod  non  s('({uilur  nisi  sup- 
posita  proposilione  :  ilia  auk-in  non  est, 
quia  iin[)ossil)ile  cst  ncgativain  cssc  pri- 
niain  :  el  idco  cuin  antc  lianc,  veritatein 
non  fuisse  ab  oeterno,  iiuUa  potest  acci- 
pi  aflirnialiva,  ipsa  non  erit  accepta  :  et 
idoo  nullain  liabot  contradictoriain  ,  tali 
iacta  j)ositiono. 

Siniilitor  dico  dc  liac,  niundus  fuit,  ct 
de  cjus  contradictoria,  et  eodcm  modo 
de  omnibus  aliis. 

QuoD  AUTEM  quffiritur  de    liac,   mun- 


dum  futurum  csse  est  vcrum,  utrum 
vcra  fuorit  anle  mundum?  Dico  quod 
non  :  quia  non  fuit  proposilio  :  si  enim 
niliil  ost  ante  nmnduiu,  uou  potcrit  essc 
subjicibilo  aliquid  ct  pricdicabile  ante 
muudum  :  ergo  non  potuit  essc  proposi- 
tio  :  quia  ab  eo  qiiod  res  est,  vel  non  cst, 
secundum  Aristotelem  oratio  dicitur  ve- 
ra  vel  falsa.  Tamen  si  dc  re  et  non  de 
verilatc  propositionis  qua?ratur,  bcnc 
concedo,  quod  mundns  erat  futurus,  et 
quod  mundus  potuit  csse  :  scd  lioc  rc- 
fcrtur  ad  ralioncs  ideales,  ct  ad  potcn- 
tiam  causai  efficienlis. 


C.  Qiwd  res  futiirse  non  sunt  causa  scientias  vel  prsescientiie  Dei. 

Ncque  etiam  res  fiitiirtne  causa  sunt  Dci  praescientiai  :  licct  enim  non 
essenl  futuni}  nisi  pr<Tscircnliir  a  Dco,  non  larnen  ideo  prtesciuntur  quia 
futurac  sunt.  Si  cnim  hoc  esset,  lunc  cjus  quod  cclernum  esL,  aliquid  exi- 
sleret  causa,  ab  eo  alienum,  ab  eo  diversum  :  et  cx  creaturis  (lcpenderet 
scienlia  Creatoris,  el  creatum  causa  esset  increati.  Origenes  lamen  super 
epislolam  ad  Romanos  ait :  Non  propterea  aliquid  crit,  quia  id  scitDeus 
futurum  :  sed  quia  futurum  est,  ideo  scilur  a  Deo  anlequam  fiat'.  Hoc  vi- 
detur  prcBinissis  verbis  Augustini  obviare.  Ilic  enim  sig'nificari  videtur, 
quod  res  futurffi  causa  sint  pryescientioe  :  ibi  vero,  quod  prcjcscienlia  causa 
sit  rerum  futurarum. 


D.  Quid  ex  prsedictis  tcnenduni  sit,  cum  determinatione  auctoritatum. 

Hanc  iffitur  quffi  videtur  repugnanliam  de  medio  tollere  cupientes,  dici- 
mus  res  futuras  nuUatenus  causam  esse  prffiscientia?  vel  scientia^  Dei  :  nec 
ideo  pra^sciri  vel  sciri,  quia  futurrB  vel  factae  sunt :  ita  exponentes  quod  ait 
Origenes,  quia  futurum  est,  ideo  scitur  a  Deo  anlequam  fiat,  id  est,  quod 


'  Origenks,   Lib.    VII  supor  illud  A|)Ostoli  ad  Roman.   viii,    30  :  Quos.  .  prxdestinavit,  hos  el 
vocavit,  el   quos  vocatt,  liux  el  juslifvavit...  ct  gloriftcavit. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVIII,  D.  285 

futurum  est,  ideo  scituraDeo  antequam  fiat,  neque  sciretur  nisi  futurum 
esset :  ut  non  notetur  ibi  causa,  nisi  sine  qua  non  fieret.  Ita  etiam  dicimus 
scientiam  vel  praiscientiam  Dei  non  esse   caiisam  eorum    quffi  fiunt,  nisi 
talem  sine  qua  non  fiunt:  si  tamen  scientiam  ad  notitiam  tantum  refera- 
mus.  Si  vero  nomine  scientioe  includitur  etiam  beneplacitum  atque  dispo- 
sitio,  tunc  recte  potest  dici  causa  eorum  quffi  Deus  facit.  Ilis  enim  duobus 
modis,  ut  superius  pra3taxatum  est,  accipitur  cognitio  vel  scientia  Dei,  sci- 
licet  pro  notitia  sola,  vel  pro  notitia  simul  et  beneplacito.  IIoc  modo  forte 
accepit  Augustinus,  dicens  :  Ideo  sunt  quia  novit,  id  est,  quia  scienli  pla- 
cuit,  et  quia  sciens  disposuit '.  Ilic  sensus  ex  eo  adjuvatur,  quia  de  bonis 
ibi  tantum  agit  Augustinus,  scilicet  de  creaturis  et  de  his  qua3  Deus  facit  : 
quse  omnia  novit  non  solum   scientia,  sed  etiam  beneplacito  ac  disposi- 
tione.  Sic  *  ergo   ibi  accipitur  Dei   cognitio,   ut   non   modo   notitiam,  sed 
eliam  beneplacitum  Dei  significet.  Mala  vero  scit  Deus  et  pra3scit  antequam 
fiant,  sed  sola  notitia,  non  beneplacito.   Prascit  enim  Deus  et  preedicit 
etiani  quee  non  est  ipse  facturus,  sicut  pra^scivit  et  praedixit   infidelitatem 
Judseorum,  sed  non  fecit :  nec  ideo  quia  pra^scivit,  ad  peccatum  infidelita- 
tis  eos  coegit  :  nec  prsescisset  vel  pra^dixisset  eorum  mala,  nisi  essent  ea 
habituri.  Unde  Augustinus  super  Joannem'.  Deus,  inquit,  futurorum  pra3- 
scius,  per  Prophetam  prsedixit  infidelitatem  Judseorum,  sed  non  fecit  :  ne- 
que  prsescisset  mala  eorum,  nisi  ea  haberent.  Non  enini  ideo  quemquam 
ad  peccandum   cogit,  quia   futura   hominum  peccata  prsenovit :    illorum 
enim  prsescivit  peccata,  non  sua.  Ideoque  si  ea  quse  ille  prsescivit,  ipso- 
rum  non  sunt,  non  vera  ille  prsescivit :  sed  quia  illius  proescientia  falli  non 
potest,  sine  dubio   non  alius,  sed   ipsi  peccant,  quos  Deus  peccatores  esse 
prsescivit :  et  ideo  si  non  malum  sed  bonum  facere  voluissent,  non  malum 
facturi  prseviderentur  ab  eo,  qui   novit  quid  sit  quisquam''  facturus^  Ilis 
verbis  aperte  ostenditur,   si  diligenter  attendamus,  prsescientiam  Dei  non 
esse  causam  malorum  quse   prsescit :  quia  non  ea  prsescit  tamquam  factu- 
rus   ,  nec  tamquam  sua,  sed  illorum  qui  sunt  ea  facturi  vel  habituri  :  prse- 
scivit  ergo  illa  sola  notitia,  sed  non  beneplacito  auctoritatis.  Unde  datur 
intelligi,  quod  Deus  e  converso  prsescit  bona  tamquam  sua,  tamquam  ca 
quse  facturus  est :  ut  illa  prsesciendo  simul  fuerit  ipsius  notitia,  et  auctori- 
tatis  beneplacitum. 

*  S.  AuGUSTiNus,  Lib.  XV  de  Triiiitate,  cap.  13. 
^  Edit.  J.  AUeaume,  Si. 

^  Edit.  Joan.  Alleaume,  quemdam. 

*  Edit.  J.  AUeaume,  quisque. 

*  S.  AuGusTiNus,  Homilia  53  in  Joannem. 
^  Edit.  J.  Alleaume,  facturum. 


280 


D.  Al.R.  IMAf,    ORD.  PR7ED. 


AiniClJLrS  ITI. 


.1;*  scieiitia    Dci  causctur    a  rehus  '  ? 


Poslea  quiEritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  C,  «  Origenes  tameii  super  epistolani 
ad  ]{omanos,  elc.  » 

Ilic  ciiini  videlur  velle  Origcnes,  quod 
scientia  Dei  causetur  a  rcbus  :  ali- 
ter  enim  nuUam  liabiludinem  notaret 
conjunctio   causalis  quam  ponit. 

Ad  Iioc  etiam  opponitur  sic  : 

1,  Quidquid  est,  quod  nec  in  se  nec  in 
aliqua  causarum  habet  immobiHtatem, 
illud  noc  in  so  noc  in  aliqua  causarum 
scilur,  nisi  cum  esl :  continj^ens  de  futu- 
ro  est  tale  :  ergo  non  scitur,  nisi  cum 
est.  Probatur  autom  prima  sic  :  Dotur, 
quod  habeat  immobilitatom  in  aliqua 
causariim  :  cum  ergo  causa  illa  influat 
supcr  causatum  illud,  secundum  quod 
illud  causatum  est  in  ipsa,  erit  immobi- 
litas  otiam  in  causato  :  ot  sic  jam  non 
csset  conlingens,  quod  est  contra  posi- 
tum.  Nec  est  instantia  de  generatis  flori- 
bus  ct  planlis  et  sole  :  quia  sol  secun- 
dum  ordinom  immobilem  non  influit  su- 
per  ca,  sed  potius  secundum  diversum 
modum  :  actus  enim  solis  autoquam  ve- 
niat  ad  ipsa,  permiscetur  virtutibus  con- 
tingonlibus  et  mutabilibus  :  ct  illa;  in- 
lluunt  contingenter  :  et  ideo  etiamsi  sol 
haboret  intollectum,  non  posset  scire 
causatum  nisi  causato  existente. 

2.  Item,  Qufficumque  sequuntur  se  in- 
vicem  necessario,  aut  ambo  sunt  ab 
cadem  causa,  aut  unum  est  ab  alio  : 
prsesciontia  aulem  ot  pnescita-  ros  se- 
quuntur  se  inviccm  :  orgo  aut  ambo  sunt 
ab  oadem  causa,  aut  unum  est  ab  alio  : 
non  autem  ambo  sunt  ab  eadem  causa  : 
ergo  unum  est  ab   alio  :  cum  ergo  prae- 


scientia  non  somper  sit  causa  pra^sciti, 
prtpscilum  aliquando  erit  causa  prae- 
scientiaj  vel  scientia',  ul  vidotur. 

3.  Item,  Deus  scit  me  legere,  bene  se- 
quilur  :  ergo  ego  lego.  Quiero  ergo,  un- 
de  locus?  Vidotur,  quod  sit  non  a  cau- 
sa  :  quia  oliam  sociuitur,  Deus  scit  me 
mentiii  :  ergo  ogo  mentior  :  et  non  pot- 
cst  esse  locus  a  causa  :  ergo  crit  ab 
ofTectu,  ut  vidotur  :  ergo  ros  est  causa 
sciontioe. 

SliD    CONIRA  :  Sed 

1.  Nobilissima  scionlia  datur  Doo  : 
sed  nobilissima  est  per  causam  :  ergo 
sua  scientia  non  est  causala  ab  ali- 
quo. 

2.  Item,  Si  sua  scientia  esset  causata, 
cum  sua  scienlia  sit  sua  essentia,  sua 
csscntia  esset  causata,  quod  falsum  est. 

'■].  Itom,  Cum  sua  scienlia  sit  aUer- 
na,  scitum  autem  temporale,  sequitur 
quod  in  sua  scientia  temporale  esset  cau- 
sa  a^lerni,  quod  falsum  est. 

4.  Item,  iXon  potest  dici,  quod  sil 
causa  sino  qua  non  :  quia  otiam  illa 
uobilior  ost  quam  elTectus  :  niliil  autem 
nobilius  est  scientia  diviua. 

SoLUTio.  Dico,  quod  Origenes  non  in-     s, 
tondit  de  causa  roi,   sed   de   causa  con- 
sequentia)  :  et  illa  sumitur  ab  cfTectu  ad 
causam,  sicut  e  convcrso. 

DicENDUM  ergo  ad  primum,  quod 
soiontia  Doi  vincit  omnem  scientiam  : 
arlifox  enim  licet  praeconcipiat  formam 
totius  operis,  ot  non  accipiat  ipsam  ex 
opcre,  tamcn  iiiulta  incidunt  contra  opus 
ex  factura  instrumontorum,  et  inaequa- 
litate  materia?,  qua^  ipse  non  potest  cog- 
noscere  nisi  per  eireclum  :  sed  summus 
artifex  in  boc  omnom  sciontiam  tran- 
scendit,  quod  ipse  pra?scit  omne  quod 
faciet,  et  quidquid  illi  eveniet  ex  muta- 
bilitate  et  defectu  causarum  secundarum 
quio  opei  antur  sub  ipso  :  quia  aliter  im- 
perfocta  esset  ojus  scientia.  IJnde  patet, 
quod  simile  acceptum   dc    sole    et  aliis 


1  Cf.  I   P.    Sunim     theol.  B.  Alberti,   Q.    61,      memb.  3. 


IN  I  SEi\TENT.  DIST.  XXXVIIT,  E.  287 

agenlibus   non   cst  simile,    quia  arlifex  converso  :  et  non  gratia  causalitatis,  ut 

non  potest    scire  exitum   sui  operis    in  prius  dictum  est. 

actum   et  eventum  ejus   :    sed  Deus  scit  Ad   aliud   dicendum,  quod  in  divinis      Ad 

hoc  totum  propter  infinitam  potentiam  locus  generaliter  est  a  convertihili,  sed 

in  sciendo.  in  quibusdam  est  locus  a  causa  :  aliter 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  verum  est,  enim  est  in  divinis,  et  aliter  in  humanis, 

quod  illa  sequuntur  se  invicem  :  sed  hoc  propter   diversimode    dictam   scientiam, 

est  gratia  ordinis  scientiae  ad  scitum,  et  e  ut  supra  habitum  est. 


E.  Contra  hoc  quod  dictum  est  prsescientiam  Dei  non  posse  falli,  oppositio. 


Ad  hoc  autem  quod  supra  dictum  est,  scilicet  praescientiam  Dei  falli 
non  posse,  solet  a  quil)usdam  ita  opponi :  Deus  prcescivit  hunc  lecturum 
vel  aliquid  hujusmodi  :  sed  potest  esse  iit  iste  non  legat :  ergo  potest  aliter 
esse  quam  Deus  pra^scivit?  ergo  potest  falii  Dei  pra^scientia,  quod  omnino 
falsum  est.  Potest  equidem  non  fieri  aliquid,  et  illud  tamen  prffiscitum  est 
fieri  :  non  ideo  tamen  potest  falli  Dei  prffiscientia  :  quia  si  illud  non  fieret, 
nec  a  Deo  pra3scitum  esset  fieri.  Sed  adhuc  urgent  qucestionem  dicentes, 
Aut  aliter  potest  fieri  quam  Deus  praiscivit,  aut  non  aliter  :  sed  non  aliter  : 
ergo  necessario  cuncta  eveniunt.  Si  vero  aliter  :  potest  ergo  Dei  prcTscien- 
tia  falli  vel  mutari.  Sed  potest  aliter  fieri,  quia  potest  aliter  fieri  quam  flat : 
ita  autem  fit  ut  praescitum  est  :  aliter  ergo  potest  fieri  quam  pra^scitum 
est.  Ad  quod  dicimus  illam  locutionem  multiplicem  facere  intelligentiam, 
scilicet,  Aliter  potest  fieri  quam  Deus  prfescivit,  et  liujusmodi:  ut,  potest 
non  esse  quod  Deus  prsesciyit :  et,  impossibile  est  non  esse  quod  Deus 
prsescivit :  et,  impossibile  est  non  esse  praiscita  omnia  qua?  fiuut  et 
hujusmodi.  Possunt  enim  ha3C  conjunctim  intelligi,  ut  conditio  sit  im- 
plicita,  et  disjujictim.  Si  enim  ita  intelligas,  Non  potest  aliter  fieri  quam 
Deus  praescivit,  id  est,  non  potest  utrumque  simul  esse,  scilicet  quod 
Deus  ita  pra3sciverit  fieri  et  aliter  fiat,  verum  intelligis.  Si  autem  per 
disjunctionem  intelligas,  ut  dicas  hoc  aliter  non  posse  evenire  quam 
evenit,  et  quomodo  futurum  Deus  pra3scivit,  falsum  est.  IIoc  enim  aliter 
potest  evenire  quaiu  evenit,  et  tamen  Deus  hoc  modo  fulurum  pra3scivit. 
Similiter  et  alia  determinatio,  scilicet,  Impossibile  est  illud  non  evenire 
quod  Deus  pra3scivit,  vel  cum  Deus  pra^scierit,  si  conjunctim  intelligas, 
verum  dicis :  si  disjunctim,  falsum.  Ita  etiam  et  illud,  Impossibile   est  non 


288 


I).  ALB.  iMAG.  OUl).   IMLEI). 


esse  pr«psriliiiM  oidiio  qiiod  fll,  id  es(,  iioii  polosl  esse  iilnirnquo  siiiuil, 
srilicol  iil  lial  cl  iion  sil  pr;esciluni,  hic  sonsus  vorus  est.  Si  vero  dicis 
Douiii  noii  poluisso  iion  prtescire  oinne  (juod  (it,  falsuin  osl.  Potuil  eniin 
fiicero  ul  non  fieret,  et  ila  non  esse  pra3scituin. 


ARTICULUS  IV. 

An  prxscientia  Dei   imponal  rebus 
necessitalem^  ? 


Deinde  quiTritur  de  lioc  (|uod  dicit, 
ibi,  «  Ad  hoc  autem  quod  supra  dictum 
est,  scilicet  praescientiam  Dei  jalli  non 
posse,  etc.  » 

Ilic  cst  quopstio  generalis  valde  :  liabet 
enim  locum  iu  ndc,  et  proplietia,  et  prae- 
scientia,  utruin  scilicel  possint  falli?  Et 
per  easdein  rationes  disputatur. 

1.  Videtur  autem,  quod  imponat  neces- 
sitatem  rebus  :  quia  sic  dicit  Boetius  in 
ultimo  de  Consolat ione  Pliiloso phiiE  :  «  Si 
aliorsum  quam  praevisae  sunt  detorqueri 
valent  res  pravisae,  non  jam  erit  lirma 
futuri  pruiscientia,  sed  opinio  potius  in- 
certa  :  quod  de  Deo  credere  nefas  repu- 
tamus.  »  Ergo  videtur,  quod  proescientia 
rei  imponat  necessitatcm. 

Ilem,  ibidem  :  «  Quod  si  apud  illum 
rerum  omnium  certissimum  fontem  nibil 
incerti  esse  potest,  certus  eoruiu  est 
eventus  quae  futura  firmitur  ille  prcoscie- 
rit.  »  Et  alia  plurima  sunt  ibi  de  boc. 

2.  Item,  Anselmus  in  libro  de  Concor- 
dia  prtTscientiiB  et  liberi  arbitrii  dicit 
sic  ;  «  Si  quis  intellectum  verbi  proprie 
considerat,  hoc  ipso  quod  proesciri  qui- 
dem  dicitur,  futurum  csse  pronuntiatur  : 
non  enim  nisi  quod  futurum  est,  prtesci- 
tur,  quia  scientia  non  est  nisi  veritatis  : 
quare  cum  dico,  quod  cum  praescit  Deus 
aliquid,   illud  necesse  est  esse  futurum  : 


idcm  est  ac  si  dicam,  Si  erit,  ex  necessi- 
tale  erit.»  Sed  lucc,  si  erit,  cx  necessitate 
erit,  est  qunedam  conditionalis  vera,  cu- 
jus  anlccedcns  verificatur  sine  conse- 
quente  :  ergo  est  necessaria  :  ergo  et 
ba^c,  Si  pr.Tscit  Deus  aliquid,  illud  ex 
nccessitate  erit  :  ergo  praescientia  infert 
necessitatem. 

3.  IIoc  etiam  in  Littcra,  liabetur  ab 
Augustino,  quod  impossibile  est  falli  Dci 
praescientiam  :  ergo  videtur,  quod  ipsa 
rei  imponat  necessitatem. 

Hoc  etiam  videtur  pcr  rationem  posse 
probari  sic  : 

i.  Cum  dicilur,  Deus  praescit  hoc  fu- 
turum  :  ergo  iilud  erit  de  necessitate  : 
aut  sequitur  de  necessitate  consequentis, 
aut  non.  Si  sequitur,  babeo  propositum. 
Si  non  sequitur  :  ergo  potcst  illud  non 
evenire  :  ergo  dari  potcst,  quod  non 
eveniet  :  quia  posito  falso  et  non  impos- 
si])ili,  quod  accidit  erit  falsum,  et  non 
impossibile.  Si  autem  non  eveniet,  ct 
Deus  pnescivit  illud  :  ergo  fullilur  in 
praesciendo,  quod  est  contra  Litteram. 

2.  Item,  Cum  dicitur,  Deus  prgescivit 
hoc,  biec.  est  vera  ab  aeterno  :  sed  nihil 


contingentium   est  aeternum 


ergo  ista 


propositio  non  est  contingens.  Si  ergo 
contingens  sequitur  ad  hoc,  poterit  co.ii- 
tingens  sequi  ad  necessarium  :  contingat 
igitur  aliter  se  habere,  tunc  oppositum 
verificabilur  cum  ipso,  quod  non  potcst 
esse  :  ergo  antecedens  infert  necessitatem 
consequentis. 

3.  Item,  Ilaec  est  vera  de  praeterito, 
Deus  praescivit  istum  peccaturum  :  ergo 
est  necessaria  :  ergo  Deum  praescivisse 
hoc,  necessarium  est  :  quod  autem  scitur 


'    Cf.  I    P.    Summ,    Ttieol.  B.  Alberti,  Q.  61,      memb.  5. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXVIII,  E,  ART.  4. 


289 


ut  necessarium,  ipsum  est  necessarium 
in  se,  vel  malc  scietur  :  ergo  istum  pec- 
caturum  est  necessarium. 

4.  Item,  Istum  peccaturum  est  ab 
aiterno  pr^scitum  :  sed  res  non  est  ab 
iEterno  :  ergo  si  mutatur  ista  propositio, 
illa  mutalio  non  erit  a  parte  rei  :  ergo 
mutabilis  erit  a  parte  scientis  :  hoc  au- 
tem  est  impossibile,  ut  habetur  ex  Litte- 
ra  :  crgo  nec  ex  parte  rei,  nec  ex  parte 
Dei  mutabilis  est  :  ergo  habet  necessita- 
tem,  ut  videtur. 

Sed  contra  sunt  inconvcnientia  Boe- 
tii,  quod  pereunt  preces,  et  eflicitur  justus 
ut  impius  :  quia  omnia  erunt  de  necessi- 
tate  :  et  jam  peccata  non  erunt  peccata, 
et  perit  casus,  et  perit  liberum  arbi- 
trium,  et  nihil  erit  contingens  :  quae 
omnia  falsa  sunt  :  ergo  praescientia  re- 
bus  prcescitis  non  infert  necessitatem. 

tio.         SoLUTio  istius  qugestionis  sumenda  est 
a  Boetio  et  Anselmo. 

Boetius  determinans  eam  dicit  sic  »  : 
«  Respondebo  namque  idem  futurum, 
cum  ad  divinam  notionem  refertur,  ne- 
cessarium  :  cum  vero  in  sua  natura  per- 
penditur,  liberum  prorsus  atque  absolu- 
tum  videri.  Duee  sunt  etenim  necessitates. 
Una  simplex,  veluti  quod  necesse  est 
omnes  homines  esse  mortales.  Altera 
conditionis,  ul  si  aliquem  ambulare 
scias,  eum  ambulare  necesse  est  :  quod 
enim  quis  novit,  id  esse  aliter  quam 
notum  est  nequit  :  sed  liffic  conditio  mi- 
nime  secum  illam  simplicem  contrahit  : 
hanc  enim  necessitatem  nonpropriafacit 
natura,  sed  conditionis  adjectio.  »  Et 
infra  :  «  Ilcec  igitur  futura  ad  intuitum 
relata  divinum,  necessaria  fiunt  per 
conditionem  divina  notionis  :  per  se  vcro 
considerata  ab  absoluta  naturse  suse 
libertate  non  desinunt . »  Redi t  ergo  solutio 
Boetii  ad  hoc,  quod  si  inteUigitur  ne- 
cessitas  conditionis,  quod  tunc  verae 
sunt  istee  :  quod  praevidit,  de  necessitate 
eveniet  :  si  Deus  prascivit  hunc  pecca- 


turum,  de  necessitate  peccabit,  et  hu- 
jusmodi.  Si  autem  intelligatur  neces- 
silas  absoluta  et  per  se  et  secundum 
naturam  propriam  in  se  consideratam, 
tunc  falsa  sunt  omnia. 

IIoc  intendit  cliam  dicere  Anselmus 
per  alia  verba  sic  dicens  :  «  Necessario 
omne  futurum  est  futurum,  sed  neces- 
sitate  sequente  quae  nihil  esse  cogit,  cuni 
futurum  dicitur  de  re  non  semper  ne- 
cessaria,  quamvis  sit  futura.  »  Redit  ergo 
ad  hoc  quod  est  queedam  necessitas  na- 
turae  rei,  et  haec  sequitur  rem  in  se  : 
quaedam  autem  cst  positionis  quae  est 
sequens  rem  ex  hoc  quod  sic  vel  sic  \ 
ponitur  futura,  vel  non  futura  :  et  illa 
quia  sequitur  habitudinem  rei  potius 
quam  rem,  nihil  dicitur  cogere. 

Ad  idem  redit  quocl  dicunt  Magistri, 
quod  est  necessitas  consequentis,  et  ne- 
cessitas  consequentiae  :  et  conceditur  be- 
ne,  quod  Dei  praescientia  causat  conse- 
quentiae  necessitatem,  sed  non  conse- 
quentis. 

IIoc  habito,  potest  responderi  ad  pri- ■^'^gSucf  i, 
mum,  quod  Deus  quidem  praescit  omnia, 
et  operatur  etiam  ea  quae  naturahter 
sunt  :  sed  quia  non  accipiunt  proprieta- 
tes  suai  causalitatis,  ideo  nihil  prohibet 
quin  in  se  sint  contingentia  et  mutabi- 
lia  :  et  quod  in  illis  mutabilibus  scientia 
Dei  certa  potest  esse,  hoc  non  est  ex  hoc 
quod  auferat  eis  mutabilitatem,  sed  po- 
tius  ex  infmita  potentia  praevidendi  quo- 
cumque  se  vertat  ipsum  quod  mutabile 
est  :  et  per  hoc  patet  solutio  etiam  ad 
omnes  auctoritates  consequenter  indu- 
ctas. 

Ad  PRiMUM  quod  objicitur  per  ratio-  Ad  i. 
nem,  dicendum  quod  cum  dicitur,  Deus 
proescit  hoc  :  ergo  necessario  erit  :  non 
sequitur  de  necessitate  consequentis,  et 
causa  hujus  dicta  est  :  sed  sequitur  de 
necessitate  consequentioe,  et  quia  habi- 
tudinis  antecedentis  ad  consequens  est 
necessitas,  ideo  licet  oppositum  conse- 
quentis  in  se  sit  possibile,  tamen  antece- 


1  BoETius,   Lib.  V  de  Consolatione  Pliiloso-      phiae. 

XXVI 


19 


290 


D.  ALIJ.  MAG.  ORI).  PRyED. 


Ad  2. 


denti  esl  impossibile  :  et  idco  si  ponitur 
oppositum  jam  destruons  antecodons,  se- 
quitur,  si  illud  non  eril,  quod  Deus 
nuniquam  praescivit  illud. 

Ad  aliud  diccndum,  quodhjrc  quidem 
ab  fEterno  cst  vera,  Deus  praescivit  Iiunc 
peccaturum  si  peccabit  :  tamen  scitum 
dopendol  ad  futurum  :  et  ideo  non  sim- 
pliciler,  sed  secundum  quid  accipit  ne- 
cessitatem,  scilicet  secundum  quod  cadit 
sub  scientia  :  haec  autcm  non  est  nisi  ne- 
cessitas  conditionis,  ct  non  absoluta  :  et 
hoc  modo  non  verilicatur  oppositum 
consequentis  cum  antecedente. 


Ad  ALiuD  dicendum  eodcm  modo, 
quod  licct  illa  quoad  [actum  praesciendi 
sit  de  praeterito,  lamen  quoad  actum  qui 
signilicatur  cgrcssurus  a  scito,  dependet 
ad  fulurum  :  ct  idco  cx  parle  illa  abso- 
lute  potest  cssc  contingens,  licet  condi- 
tionatam  habeat  necessitatem. 

Ad  ALiuD  dicondum,  quod  licct  istum 
peccaturum  sil  ab  aBterno  praescitum,  ta- 
men  ex  parte  rei  potcst  dependere  ad 
futurum  :  et  ideo  ex  parte  illa  polest 
esse  contingons,  sicut  saepius  dictum 
est. 

Et  haec  de  ista  distinctionc. 


A< 


IN  T  SENTEM.  DIST.  XXXTX,  A.  291 


DISTINGTIO  XXXIX. 


'     De  uiiiiiutabllilate  vel  perfcctioiic  divinae  scientia?  vcl  cognitione. 


A.  Utrum  scientia  Dei  possit  augeri  vel  minui,  vel  aliquo  modo  mutari  ?  utrumque 

enim  videtur  posse  probari. 


Prceterea  qiiseri  solel,  utrum  scientia  Dei  possit  augeri  vel  minui  ?  utrum- 
que  enim  videtur  posse  probari.  Quod  enim  divina  scientia  possit  augeri 
vel  mutari,  hoc  modo  probatur  :  quia  potest  Deus  scire  quod  numquam 
scit.  Est  enim  aliquis  qui  non  est  lecturus  hodie,  et  tamen  potest  esse  ut 
legat  hodie  :  potest  enim  hodie  legere.  Nihil  autem  potest  fieri,  quod  non 
possit  a  Deo  sciri.  Potest  ergo  Deus  scire  hunc  lecturum  hodie :  potest  ergo 
ahquid  scire  quod  non  scit :  ergo  potest  ejus  scientia  augeri  vel  mutari. 
Eademque  videtur  posse  minui :  est  enim  aliquis  hodie  lecturus  quem  Deus 
scit  lecturum :  at  potest  esse  ut  non  legat :  ergo  potest  Deus  non  scire 
hunc  lecturum  :  potestergo  non  scire  aliquid  quod  scit :  ergo  potest  minui 
ejus  scientia  vel  mutari. 

Ad  quod  dicimus,  quia  Dei  scientia  omnino  immutabilis  est,  nec  augeri 

potest  vel  minui.  Nam,  ut  ait  Augustinus  in  libro  XV  de  Trinitate  '  :  Scien- 

tia  Dei  est  ipsa  sapientia,  et  sapientia  est  ipsa  essentia  sive  substantia  Dei : 

quia  in  illius  natura?  simplicitate  mirahili,  non  est  aliud  sapere,  et  aliud 

esse,  sed  quod  est   sapere,  hoc  est  et  esse.  Ideoque  novit  omnia  Verbum, 

quae  novit  Pater :  sed  ei  nosse  de  Patre  est,  sicut  esse  :  nosse  enim  et  esse 

ibi  unum  est.  Et  ideo  Patri  sicut  esse  non  est  a  Filio,  ita  nec  nosse.  Proind- 

tamquam  seipsum  dicens,  Pater  genuit  Verbum  sibi  coaequale  per  omn''^^ 
7  .  ......  -um 

Non  enim  seipsum  integre  perfecteque  dixisset,  si   aliquid  minus  aut  'gjj^^ 

plius  esset  in  ejus  Verbo,  quam  in  seipso.   Hoc   est  ergo  omnino  Ver,,  vel 

quod  Pater,  non  tamen  est  Pater :  quia  iste  Filius,  ille  Pater.  Sciunf  •'  fuis- 

indu- 
.a.  Cum 

•  S.  AuGUSTiNU?,  Lib.  XV  de  Trinitate,  cap.  13. 


292 


D.   AI.B.  .MAC.  ORD.  VIXMD. 


inviconi  Palor  cl  Filiiis,  sod  ilic;  j^ignoiido,  islo  nascendo.  El  oninia  qucie 
sunl  in  oorum  scionlia,  in  oornni  sapienlia,  in  ooruin  csscnlia,  unusqnisque 
eoruni  siniul  vidol,  non  j)aiLiculalini  auL  sigiiialini  velul  allornante  con- 
s])ectu  liinc  iliinc,  ot  iinio  iiuc,  et  rursuin  iiide,  vol  iiidi;  in  aliud  alque 
aliud.  ul  aliqua  vidore  non  })ossit,  nisi  non  vidons  alia  :  sed  omnia  sinnil 
vidol,  (luoriiin  nnlluin  est  quod  non  seinper  vidoat  ot  scial  i.  l^]jus  itaque 
scientia  inainissibilis  ot  invariabilis  osl.  JNostra  voro  scientia,  ot  ainissibilis, 
et  variabilis,  ct  receptibilis  est :  quia  non  lioc  est  nobis  esse,  quod  sapere 
vel  scire.  Propter  hoc,  sicut  nostra  scientia  illi  scionlia3  Dei  dissimilis  est, 
sic  et  nostruin  verbuin  quod  nascitur  de  scientia  nostra,  dissimile  est  illi 
verbo  quod  natum  est  de  Patre  scientia  '.  Es.  hac  auctoritate  clare  ostendi- 
tur  scientiam  Doi  omnino  invariabilem  esse,  sicut  ipsa  essentia  Dei  omnino 
invarial)ilis  est:  ot  quod  Pater  et  Filius  cum  Sj)iritu  sancto  simul  omnia 
sciuntet  vident.  Sicut  ergo  non  potest  augeri  vel  minui  divina  essentia,  ita 
nec  divinascientia:  et  tamen  conccditur  posse  scire  quod  non  scit  etposse 
non  scire  quod  scit :  quia  posset  aliquid  esse  subjectum  ejus  scientia?, 
quod  non  est,  et  possetnon  esse  subjectuin  aiiquid  quod  est,  sine  permuta- 
lione  ipsius  scientiae. 


DIVISIO    TEXTUS. 


«  Prseterea  solet  quseri,  Utrum  scientia 
Dei  possit  augeri  vel  minui  ?  » 

Hic  incipit  pars  illa,  in  qua  quoerit 
Magister,  Utrum  scientia  Dei  possit  au- 
geri? 

Et  dividitur    in  duas  partes  :  in  qua- 

rum  prima  determinat,  quod  non  potest 

augeri.    In    secunda    autem     objicit    in 

contrarium,  et  solvit,  ibi,   B,  etc.  «  Ilic 

vponitur  a  quibusdam  ita,  ctc.  » 

Littera  autem  primoe  partis  pcr  se  pa- 


ARTICULUS  I. 

An  scientia  Dei  potest  augeri   ? 


Incidit  autem  dubium  circa  primam 
partem,  scilicet.  Utrum  scientia  Dei  pos- 
sit  augeri? 

Videtur  autem,  quod  sic  :  quia 

1.  Cujuscumque  scientiae  scibilia  pos- 
suntaugeri,  scientia  illa  augeri  potcst,  ad 
minus  matcriaUter  :  scibilia  autem  scien- 
tiae  divina}  possunt  augeri  :  ergo  et  ipsa 
scientia.  Prima  per  se  patel.  Secunda 
supponitur  ex  Liltera  :  quia  opcra  Dei 
sunt  scibilia,  et  illa  possunt  augeri. 

2.  Item,  Scientia  Dei  est  secundum 
rationales  idealcs  :  ideis  autem  creantur 
ideata,  ut  supra  habitum  est  ab  Augu- 


GiJSTiNus,  Lib.  XVdeTrinitate,  cap.  14.  ^  cf.  I  p.  Summ.    theol.    B.    Alberti,    q.  62, 

1  eodem  libro,  cap.  13.  memb.  7. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXIX,  A,  ART.  i.  293 

stino  :  si  ergo  nova  aliqua  possiint  crcari,  et  ipsa  essentia  augeri  potest  etiam    se- 

novae  aliquie  idcae  possunt  esse  in  Dco  :  cundum  idcas. 

per  ideas   autem   est  scientia    :  ergo  vi-  2.   Ilem,   Niliil  eeternum    augetur  vel 

detur,  quod  crescere  possit  scientia   Dei,  minuitur  ex    temporali   ;  scibilia   autem 

etiam  ex  partc  idcarum.  Si  fortc  lu  di-  quae    fieri  possunt,    omnia     temporalia 

cas,  quod  una  idea  cognoscit  Dcus  om-  sunt  :     ergo    nec   augent  nec  minuunt 

nia    quse    sunt  ejusdem    specici,   et    sic  scientiam  Dei  setcrnam. 

multiplicatione  facta  in    individuo,   non  3.  Itcm,  Numquam  potest  esse   quod 

sequitur  quod  multiplicatio  fiat  in    idcis.  causatum  augcat  vel    minuat     causam, 

Hoc  nihil  cst  :  quia    si   idese   non    sunt  sed  potius  e    converso  :   scicntia  autem 

determinataj    ad  individua,   non    cogno-  Dei  causa  est  omnium  quse   fiunt  :    ergo 

scet  Dcus  singularia  nisi  in  uuiversali   et  nec  augctur,  ncc  minuitur  ex  eis. 

in  potentia,  et   lioc  falsum  est,  ut   dicc- 

tur  in   ultimo   capitulo  istius  distinctio-  Solutio.    Mihi   videtur  sicut  Magister     soiutio. 

nis'.  dicit,  quod  scientia  Dei  nec  augeri  nec 

3.  Prseterca,  Non  est  inconveniens  di-  minui  potest. 

cere    Deum    posse  facere    novas  specics         Ad  primum  ergo   dicendum,    quod    ea     Ad  i. 

quas  numquam  fccit,    et  novos   mundos  quse   sciuntur,  possunt  augeri,  sed  non 

nihil    simile    habentes  cum    islo  :    cum  possunt  augeri  nisi  per   scientiam  ope- 

igitur    illi    non    possint    fieri  sine  ideis,  rantem  illa  plura,    et  sic    eo  ipso  quod 

erit  idea  illorum  in  mente  divina  :  ct   ita  ponimus  scibilia   posse   fieri  plura,  nos 

pencs  ideas  videlur  posse  augeri  scientia  ponimus  scientiam  ab  aeterno  fuisse  plu- 

Dei.  rium  operabilium  :  et  sic  non  augcretur 

Si  fortc  dicas,   quod   eadcm  arle  facit  ex  hoc  quod  fierent  plura  :  et  sic  solvet 

artifcx  unam  domum,  et  aliam,   et  om-  Magister  infra  in   sequenti  parte  lectio- 

nes  :  et  similiter  potest   facere  Deus  per  nis  :  sicut  enim  non  potest  intelligi  quo- 

unam  ideam.  Contra  :  Licet  artifex  una  modo    causatum  augeatur  quoad  nume- 

arle  possit  faccre  omnes  domos,  non  ta-  rum,  et  ratio  causae  et  causalitatis  augea- 

men  una  specic  domos  potest  facere  exa-  tur  ex  illo  :  ita  non  potest  intelligi,  quod 

gonam,  et  quadratam,  ct  rotundam,  nec  ex    scito   augeatur  scientia  Dei,  quia  eo 

una  specie    domus   cognoscit  unani  do-  ipso  praesupponitur  fuisse  de  illo  ut  cau- 

mum  esse  discretam  ab  alia  :  cum  igilur  sa  cognoscens  et  causans. 

Deus  faciat    dilTerentiam  per  formam  et         Ad  aliud  dicendum,  quod  plura  idea-     tXf\ 

proprictatem,  vel  possit  facere  plura   ta-  ta  possunt  fieri  quam  fiunt  :  sed  eo  ipso 

lia,  et  discernere  unum  ab   alio,   videtur  quod  fiunt,   ponuntur  habere    ideas  :  et 

quod  sua  scientia  augeri  potest  etiam  se-  ideo  ex  illis  non  augetur  numerus  idea- 

cundum  ideas.  rum,  qui  non  est   numerus  simplicitcr, 

4.  Ilem,  Scientia    et    scitum   rclativa  ut  supra  dictum  est. 

Isunt,  ita  quod  scientia  refertur  ad  scibi-  Si    autem.  tu   quoeras,  Utrum  scientia 

le  :   ergo    cum    relativa    multipliccntur,  Dei  possit  esse  plurium   quam   est  ?  Hoc 

altero  relativorum  multiplicato,  si  scibi-  bene  concedo  :  sed  non  sequitur  ex  hoc 

lia  possunt  augeri,  multo    magis   et  ipsa  quod  possit  augeri  :    quia  esse  plurium 

scientia.  ponit  tantum  potentiam  ad  hoc  quod  sint 

'ntra.      Sed  contra  est  hoc  quod   objicitur  in  plura,  quse  tamen    plura    si  essent,  vel 

Littera  :  quia  esse  ponerentar,  prsesupponerentur  fuis- 

1.  ScientiaDei  essentiaDei  est  :ergo  si  se  in  scientia  divina,  et  sic  nullam  indu- 

scientia  per  illud  quod  est  potest  augeri,  cerent  variationem  in  ipsa  scientia.  Cum 

•  Cf.  Infra,  in  hac  distinctione,  cap.  D. 


294 


0.  ALB.  MAG.  ORD.  PRiED. 


auleia  dicitur,  quod  auj^ctur  scientia, 
signilicatur  quod  jani  existenti  scientia? 
alicujus  quanlilatis,  secunduni  scila  sit 
aliquid  novum  additum,  quod  nefas  est 
dicere  de  scicntia  Dei  :  unde  ipsa  non 
augeri  potest,  sed  plurium  esse  potesl, 
ex  quihus  non  augeretur  si  essent  :  cum 
enim  pra^cipuum  sit  semper  Deo  repo- 
nendum,  oportet  silji  dare  scienliam  ma- 
jorem  etiam  quain  intelligi  possit  :  et 
haec  est  illa  quse  non  in  se  nec  secundum 
scita  potest  augeri. 


8ed  contra. 


ARTICULUS   IL 

An  Deus  simul  et  eodem  sciat  et   iniel- 
ligat  mulla  ? 


Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit, 
ihi,  A,  circa  medium  :  «  Unusquisque 
eorum  simul  videt,  etc.  » 

Ex  his  videntur  sequi  duo,  scilicet 
quod  simul  et  eodem  sciat  Deus  multa 
et  intelligat  multa,  et  quod  ipse  sciat 
rautahilia  immutahilitcr. 

Contra  primum  ohjicitur  sic  : 

1.  Dicit  Philosophus  :  Scire  plura  pos- 
sumus,  intelligere  vero  minime  :  ergo 
videtur,  quod  unus  intellectus  secundum 
actum  non  sit  nisi  unius. 

2.  Item,  Impossibile  est  unum  actum 
ad  diversos  terminos  simul  et  semel  ter- 
minari  :  sed  intelligcre  est  actus  unus  : 
ergo  simul  et  scmel  terminari  non  pot- 
est  ad  diversos  terminos.  Nec  videtur 
hoc  etiam  intelligi  posse  :  quia  nihil  si- 
milium  invenitur  :  una  enim  linea  in 
una  parte  non  potest  terminari  ad  di- 
versa  puncta  :  ergo  nec  potest  intelhgi, 
qualiter  possihile  sit  fieri  :  ergo  videtur, 
quod  necessarium  sit  inlellectum  trans- 
ire  inde  huc  et  hinc  iiluc,  cujus  con- 
trarium  dicitur  in  Littera. 

Sed  contra  : 

Jacoh.  I,  17,  dicitur,   Apud  quemnon 


est  transrtiutatio,  nec  vicissitudinis  oh- 
umbratio  :  ergo  nuUa  vicissitudo  est  in 
intclleclu  Dei,  ncc  polest  csse  :  ergo 
inlelligit  uno  et  eodem  multa  et  simul 
et  secundum  actum  :  quia  supra  proba- 
tum  est,  quod  suus  intellcctus  est  sem- 
per  in  actu. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  nullus  trans- 
ilus  est  in  intelleclu  Dei,  sicut  prohat 
ultima  ratio  :  sed  se  intclligit  uno  et 
eodem  modo  hubenle  esse  quod  est  et 
simul. 

Ad  primum  et  secundum  ohjecta,  di- 
cendum  quod  hoc  verum  est  in  omni- 
hus  illis  in  quihus  actus  differunt  ab 
essentia  agenlis  :  sed  non  ila  in  Deo  : 
unde  suus  actus  qui  est  intelligere,  est 
esscntia  sua  :  et  sicut  sua  essentia  est 
species  et  causa  omnium,  uno  modo  se 
habens,  ita  etiam  suus  actus  :  et  ideo 
non  valent  simiiia  inducta  :  sed  tamen 
illud  est  expressius  de  centro  et  lineis 
egredientihus  ab  ipso,  sicut  supra  ex- 
posuimus. 


ARTICULUS  III. 

An  Deus  mutabilia  sciat  immutabiliter, 
et  opposita  sciat  eodem  modo  ? 


Ad  secundum  proceditur  sic  : 
Mutahilia  scire  immutabiliter,  est  sci- 
re  mutabilia  aliter  quam  sunt  :  scire 
autem  rem  aliquam  aliter  quam  est,  de- 
cipi  est  :  ergo  videtur,  quod  si  Deus 
sciat  mutahilia  immutahiliter,  quod  ipse 
decipitur  in  eis. 

IIic  ETiAM    cadit  quffistio    de   scientia     (j 
oppositorum,  utrum  illasciat  eodem  mo- 
do  ? 

Videtur  quod  sic  :  quia 

1.  Ipse    eodem  modo  scit  rem  quando 
csl,    et    quando    non  est  :   esse    autem 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXIX,  A,  ART.  3. 


293 


rem  et  non  esse,  sunt  opposita  secun- 
dum  afrirmationem  et  negationem  :  ergo 
ipse  scit  simul  contradictoria,  ut  vide- 
tur  :  ergo  multo  magis  alia  opposita. 

2.  Item,  Si  ipse  scit  rem  ut  est,  opor- 
tet  quod  ipse  sciat  eam  sub  difTerentiis 
temporis  :  ergo  scit  me  lecturum  quan- 
do  lecturus  sum,  et  scit  me  legisse  quan- 
do  legi,  et  scit  me  legere  quando  lego  : 
omne  autem  quod  cadit  sub  difTerentia 
temporis,  est  mutabile  :  ergo  Deus  scit 
mutabile  temporaliter  et  mutabiliter,  ut 
videtur.  Si  autem  tu  dicas,  quod  non 
scit  temporaliter  res,  sequitur  ex  hoc 
quod  nullam  haberet  scientiam  de  re 
quando  est  et  quando  non  est,  sed  in- 
distincte  et  confase  sciret  res  :  et  hoc 
est  imperfectum,  et  Deo  non  attribuen- 
dum. 

Sed  contra  : 

1 .  Omnis  accepMo est  secundum  potesta- 
tem  accipientis,  et  non  accepti  :  scientia 
est  acceptio  quaedam,  ut  dicit  Philoso- 
phus  :  ergo  est  secundum  potestatem 
accipientis,  et  non  accepti  :  Deus  autem 
sciens  est  immutabilis  :  ergo  sua  scien- 
tia  est  immutabilis. 

2.  Prgeterea,  in  Littera  negatur  hoc  : 
ergo  videtur,  quod  sua  scientia  non  sit 
de  mutabilibus  mutabiliter. 


ointio.  SoLUTio.  Lcve  cst  lioc  solvcre  secun- 
dum  supra  dicta,  scihcet  quod  ly  muta- 
hiliter  potest  determinare  verbum  ex 
parte  materiee  super  quam  transit  scien- 
tia,  et  sic  scit  Deus   mutabilia  mutabili- 

rter,  et  temporalia  temporahter,  et  oppo- 
sita  oppositis  modis  :  vel  potest  referri 
ad  verbum  per  comparationem  ad  scien- 
tem,  et  sic  scit  mutabilia  immutabiliter, 
et  temporalia  intemporaliter,  et  opposi- 
ta  uno  modo  simplici. 

Ad  PRiMUM  ergo  dicendum,  quod  non 
decipitur  :  quia  etiam  apud  nos  scientia 
mutabilium  ex  parte  scientis  immuta- 
bilis  est,  quia  ratio  mutabilium  immu- 
tabihs  est  :  sed  cum  ratio  sit  intentio  rei 
mutabilis,  scitur  rei  mutabilitas  per  in- 
tentioncm  illam  quando   refertur  ad  rem 


cui  accidit  mutabilitas.  Et  hujus  causa 
est  propter  hoc  quod  per  hoc  quod  est 
immutabilis,  non  refertur  ad  rem,  sed 
refertur  ad  ipsam  secundum  quod  est 
ratio  et  intentio  rei  quoe  est  mutabilis  : 
et  sic  patet,  qualiter  in  omnibus  muta- 
bile  scitur  immutabiliter. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  opposita  ^Ad"**'' 
scit  Deus  uno,  quod  est  ratio  rei  sive 
sit,  sive  non  sit  :  quia  sibi  res  non  pot- 
est  prseterire,  sed  semper  eodem  modo 
manet,  non  tamen  eodem  modo  transit 
ejus  scientia  super  rem  :  vel  ut  fidelius 
dicatur,  non  uno  modo  comparatur  ad 
ipsum  res  ;  et  ideo  scit  rem  esse  cum 
est,  et  scit  eam  non  esse  cum  non  est, 
ex  lioc  quod  comparatur  res  ad  esse 
vel  ad  non  esse  :  et  lioc  est  magis  de 
scientia  complexorum  sive  enuntiabi- 
lium,  de  quibus  posterius  quceretur. 

Ad  ALiuD  diccndum,  quod  ipse  intem-  Ad  ?. 
poraUter  scit  omnia  quse  cadunt  sub 
temporis  differentia  :  et  hoc  ideo  est, 
quia  differentia  temporis  accidit  rei  se- 
cundum  quod  est  in  esse  proprio,  et  non 
secundum  quod  est  in  Deo  per  ideam. 
Quod  autem  certus  est  in  sciendo  res 
distincte,  hoc  est  ideo,  quia  non  tantum 
scit  rem^  sed  etiam  quamlibet  composi- 
tionem  et  divisionem  rei  cum  qualibet 
vel  a  qualibet  re  :  et  hoc  incomplexe  et 
incomposite,  ut  infra  dicetur. 

Et  si  tu  objicias,  quod  noster  intelle- 
ctus  non  sic  est  de  complexo  sicut  de 
incomplexo.  Responsio,  quod  hoc  est 
ideo,  quia  intellectus  noster  per  sub- 
stantiam  non  est  suum  intelligibile,  nec 
ipse  dat  modum  intelligibili,  sed  potius 
accipit  ab  ipso,  et  ideo  variatur  secun- 
dura  illud  :  non  autem  sic  de  intellectu 
divino,  qui  est  id  per  quod  intelHgil,  et 
dat  inteliigibili  et  esse  in  se,  et  omnem 
compositionem  et  divisionem. 


296 


D.  ALB.  MAG.  ORO.  PRyED. 


I 


ARTICULUS  IV. 


A7i  Deus  sciai  aclii  infinila  ? 


Dcinde  quaeritur  de  lioc  quod  dicit, 
ibi.  A,  sub  finem  :  «  Paler  et  Fiiins 
cian  Spiritu  sancto  simul  omnia  sciiint 
et  videnl.  » 

Potest  enim  adbuc  dubium  esse,  licet 
supra  expeditum  sit,  ulrum  Deus  sciat 
actu  infinita  ? 

Videtur  autem  quod  sic  :  quia 

1.  CuiHbet  finito  possibilis  est  addi- 
tio  :  sed  scientiae  Dei  non  potest  tieri 
additio  :  ergo  ipsa  est  inlinita. 

2.  Item,  Auguslinus  in  libro  XII  de 
Civitate  Dei  dicit,  quod  species  nume- 
rorum  infinitse  in  se,  non  sunt  infinitie 
illius  scientiae,  cujus  scientiae  non  est 
numerus  '.  Ergo  videtur,  quodactusciat 
inlinita. 

Scd  conlra.        Sed  COXTRA  : 

1 .  Quidquid  scilur,  scientis  comprehen- 
sione  tinitur,  praecipue  si  perfecte  scit  : 
ergo  si  Deus  scit  infinitum,  ipse  sciendo 
finit  ipsum  :  ergo  non  est  inlinitum  sim- 
pliciter. 

2.  Pra?terea,  Infinitum  in  se  non 
potest  intcUigi  qualiter  alii  sit  finitum  : 
ergo  nec  Deo  erit  finitum. 

3.  Ilem,  Species  numerorum  non  sunt 
infinitse  actu,  sed  potentia  :  si  ergo  Deus 
scit  ipsas  esse  infinitas,  ipse  scit  quod 
non  est,  quod  est  impossibile. 

Ad  hoc  dicunt  quidam,  quod  triplex 
est  scientia,  scilicet  intelligentiaB,  et  vi- 
sionis,  et  approbationis  :  et  scientia  in- 
telligentise  est,  qua  intelligitur  res  sim- 
pliciter.  Visionis  autem  scienlia  est, 
quae  transit  super  res  secundum  quod 
sunt  vel  non  sunt  sub  dillerentia  hu- 
jus   compositionis  vel  illius.    Approba- 


tionis  autem  scienlia  csl,  quae  est  de 
bonis  quorum  Deus  auctor  est.  Sed  con- 
TRA  hoc  ol)jicitur  :  Illa  scientia  qua^  di- 
citur  inteUifjentia,  aul  est  finita  per 
intclligibilis  rationem  idealcm,  aut  non. 
Si  dicas,  quod  sic  :  scd  unicuique  ideae 
respondet  idcatum,  vel  potest  respondc- 
rc  :  ergo  illi  ideae  quae  est  infiniti, 
respondel  idcatum,  vcl  potcst  responde- 
re  :  ei'go  infinilum  potcst  essc  actu  : 
quod  cgo  intclbgerc  non  possum,  si  est 
vcrum. 

Item,  si  dicas  quod  illa  idea  [non  est 
ad  hoc  ut  educi  possit  ideatum  sub  ipsa, 
sed  quod  Deus  illa  cognoscat  infinitum. 
CoNTRA  :  Aut  cognoscit  ut  est,  aut  ali- 
ter.  Si  aliter,-  itfm  fiabet  veram  scien- 
tiam  ipsius.  Si  aulem  ut  est,  cum  ipsum 
ncc  sit  ncc  possit  esse  nisi  in  potcntia, 
intclligcntia  non  erit  i  isi  in  potcntia 
infiniti  :  et  de  hoc  non  contendiraus. 

SoLLTio.   Milii  videtur,  q  lod  actu  in-     soiu 
finitum    semper    e.<t     imperfectum,   ncc 
in   Deo  est,  nec  in  natura  :   sed  infini- 
tum  ut  est  finitum,   bene  concedo  quod 
cognoscit  Deus. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  im- 
possibiie  est  Deo  fieri  additionem  ali- 
quam  :  quia  ipse  est  majus  aliquid 
quam  cogitare  possumus  :  quod  non 
intelligitur  dimcnsive,  vel  mullitudine, 
cum  ipse  sit  unum  solum  et  simplex  : 
sed  quia  niliil  boni  cogitari  potest,  quin 
ipse  sit  illud,  et  plus  quam  cogitari 
potest  :  infinitum  autem  nihil  boni  et 
perfecti  est,  sed  potius  imperfectum  : 
ideo  non  intelligitur  sic  :  quia,  ut  su- 
pra  diximus,  etiam  intclligi  potest  qua- 
liter  infinitum  includat  infinitum  :  tamen 
multa  sunt  quaj  cogitamus,  quae  non 
sunt  Deus :  nec  hoc  est  imperfectionis, 
sed  perfcctionis  :  ct  sua  scientia  hoc 
modo  infinita  cst  :  quia  nihil  potcst 
cogitari  vel  esse,  quod  si  esset,  non  esset 
in  scientia  ipsius,  et  modo  secundum 
quod  est  in  scientia  sua  :  quia  ipse  in- 


'^S.  ArocsTi.NUs,  Lib.  XII  de  Civitato  Dei,  cap.      18. 


TN  I  SENTENT.  DIST.  XXXTX,  B.  297 

telligendo  sc  inrinila  posse,  intclligit  aut  intclligcntia  non  dicit  nisi  relationem 
infinita  sccundum  quod  sunt  infinita  in  intcllcctus  ad  rem,  prout  est  quocum- 
potcntia.  que  modo,   scilicet   in  potentia,    vel    in 

ratione  ideali  comparationem  liabente  ad 
1  soiutio-      Ad    soLUTioNEM    autcm    inductam    rc-      id  quod  erit  in  actu,  sicut  supra   est  ex- 
spondco^    quod    aut   non    intelligo  eam,      positum  *. 


B.  Opposilio^  an  Deus  possit  noviler  vel  ex  tcmpore  scire  vel prasscire  aliquid  ? 


Ilic  opponitur  a  quibusdam  ita,  Si  Deus  potest  aliquid  scire  vel  praescire 
quod  numquam  scivit  vel  preescivit,  potest  ergo  ex  tempore  aliquid  scire 
vel  praescire.  Ad  quod  dicimus,  Potest  quidemDeusscire  vel  pra3scire  omne 
quod  potest  facere,  et  potest  facere  quod  numquam  fiet :  polest  ergo  scire 
vel  praescire  quod  numquam  fiet,  nec  est,  nec  fuit :  nec  ilJud  scit  vel  scivit, 
neque  preescit  vel  preescivit,  quia  scientia  ejus  non  est  nisi  de  his  quse  sunt 
vel  fuerunt  vel  erunt :  et  prflescientia  non  est  nisi  de  futuris.  Et  licet  possit 
scire  vel  pra3scire  quod  numquam  est  vel  erit,  non  tamen  potest  aliquid  sci- 
re  vel  prrescire  ex  tempore.  Potest  utique  scire  vel  pra3scire  quod  numquam 
est  nec  erit,  nec  illud  scitum  vel  praiscitum  est  ab  ffiterno  :  nec  tamen  potest 
incipere  scire  vel  praescire  illud,  sed  ita  potest  modo  scire  vel  praescire,  sic- 
ut  potest  scisse  vel  praescisse  ab  aeterno.  Si  enim  dicas  ^  eum  modo  posse 
scirc  vel  praescire  quod  ab  aeterno  non  scivit  vel  praescivit,  id  est,  ita  quod 
ab  aeterno  non  sciverit  vel  praesciverit,  quasi  utrumque  simul  esse  possit, 
falsum  est.  Si  vero  dicas  eum  posse  modo  scire  vel  praescire  quod  ab  aeter- 
no  non  scivit  vel  praescivit,  id  est,  habere  potentiam  sciendi  vel  praescien- 
di  ab  aeterno  et  modo  aliquid,  nec  tamen  illud  praescitum  est  vel  futurum, 
verum  est.  Non  potest  ergo  noviter  vel  ex  tempore  scire  vel  praescire  ali- 
quid  :  sicut  non  potest  noviter  vel  extempore  velle  aliquid,  et  tamen  potest 
velle  quod  numquam  voluit. 


'  Cf.  Supra,  Dist.  XXXVI. 

^  Edit  Joan.  Alleaume,  dicatur. 


208 


D.  ALH.  MAG.  ORI).  PR/ED. 


ARIICULUS  V. 


Ulruin  acicnlia   Dei  sit  eiiwiliabiHuin  ? 


Poslca  qufEfitur  de  hoc  quod  dicil  iu 
secuuda  parlc,  ibi,  R,  «  Scientia  ejus  non 
est  nisi  de  his  quse  sunt,  vel  fuerunt,  vel 
erunt,  etc.  » 

Secundum  lioc  euim  videtur,  quod 
scientia  sua  sit  enunliabilium. 

Quod  etiam  aliter  probatur  :  quia 

1.  Cum  mulla  sint  enuntiabilia,  nisi 
Deus  sciret  ea,  non  omnia  sciret  quse 
sunt,  vel  erunt. 

2.  Item,  Aliter  imperfectior  esset  sua 
cognitio  quam  nostra  :  quia  ego  non  tan- 
tum  scio  te,  sed  etiam  scio  te  esse,  et 
legere  si  iegis,  et  liujusmodi  :  ergo  vide- 
tur,  quod  eliam  Deus  sciat  hujusmodi. 

3.  Item,  Dcus  non  tanlura  scit  sub- 
jecta,  sed  etiam  scit  eis  inesse  omnia 
praidicata,  quse  inesse  po.ssunt :  ergo  scit 
complexa  et  enuntiabilia,  ut  videtur. 

4.  Item,  Aliter  sequeretur,  quod  ipse 
nesciret  Antichristum  futurum,  vel  Cae- 
sarem  fuisse,  quod  est  inconveniens. 

Sod  contra.  ^ED  CONTRA  : 

1.  Non  scit  nisi  pcr  ideam,  idea  autem 
non  est  complexorum  :  quia  complexio 
nulla  est  in  Deo  :  ergo  videtur,  quod  ipse 
non  habeat  notitiam  enuntiabilium. 

2.  Item,  Anima  propter  sui  simplicita- 
tem  non  est  simul  nisi  unius  :  ergo  cum 
Deus  magis  simplex  sit,  ipse  non  erit  se- 
cundum  sui  intellectum  nisi  unius  :  ergo 
non  erit  complexorum,  ut  videtur. 


non  tanlum  esse,  sed  lia])itudinum  om- 
nium,  ipse  intelligit  comi)k'-xiones  omnes 
et  compositiones. 

Ad  rniMUM  ergo  dicenduni,  quod  aliter  Ad  i. 
est  de  intellectu  nostro  et  suo  :  quia  no- 
ster  intellectus  non  est  causa  rei  vel 
conipositionis  rei,  sed  accii^iundo  a  re- 
bus  cognoscit  res  :  et  ideo  cum  res  sil  di- 
versa,  non  potest  accipi  idem  a  diversis, 
et  ideo  erit  intellectus  compositus  :  scd 
suus  inlellectus  est  causa  omnis  rei  et 
ratio  omnis  rei,  et  ideo  per  unuin  quod 
est  causa  et  ratio  potest  intelligi  res  et 
rei  compositio  cum  i-e  alia :  quia  idea 
non  est  ratio  rei  in  se,  sed  in  composi- 
tione  omnium  et  divisione  quam  habere 
potest  per    se  vel  per    accidens. 

Et  ex  hoc  patct  solulio  ad  totum. 


Solutio. 


SoLUTio.  Dicendum,  quod  intellectus 
Dei  est  complexorum  incomplexe  :  sunt 
enim  complexa  referenda  ad  rem  simpli- 
cem,  et  illa  in  Dcum,  quam  ipse  non  tan- 
tum  novit  ut  simplex  est,  sed  in  omni 
complexione  qui£  accidere  ci  potcst  ex 
compositionc,  et  sic  uno  quod  est  ralio 


ARTICULUS  VI. 

Utrum  modo  Deus  potest  scire  vel  prse- 
scire,  sicut  potest  scivisse  vel  prsesci- 
visse  abxterno  ? 


Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit : 
«  Ita  potest  modo  scire  vel  prsescire,  sic- 
ut  potest  scisse  vel  prsecisse  ab  seterno.  » 

1,  Hoc  enim  videtur  falsum  :  quia  in 
nostra  scientia  sequitur,  quod  si  possum 
scire  aliquid  quod  non  scio,  scientia  mea 
variatur. 

2.  Item,  Si  possum  aliquidmodo  scire, 
non  sequitur  ex  hoc  quod  illud  prius 
sciverim  :  ergo  videtur,  quod  istae  con- 
sequentiee  non  teneant  in  Deo. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  non  est  si- 
mile  :  sed  sicut  se  habet  scibile  ad  no- 
stram  scicntiam,  ita  se  habet  sua  scien- 
tia  ad  scibile.  Unde  sicut  in  nobis  sequi- 
tur,  nullum  scibile  est  :  ergo  nulla  scien- 
tia  est :  ita  e  converso  sequitur,  in  Deo 
nulla  scicntia  csl  :  ergo  nullum  scibile 
est  :  el  sicut  in  nobis  istce  duae  sunt  in- 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXIX,  C. 


299 


compossibiles,  scilicet  quod  ego  scien- 
tiam  alicujus  scibilis  babeam,  et  quod 
iilud  scibile  nonsit  :  quia  stalim  me  ha- 
bente  scicntiam,  scquitur  illud  scibile 
esse,  quia  mea  non  efiicitur  nisi  ab  illo 
scibili :  ila  in  l)eo  istae  duae  sunt  incom- 
possibiles,  quod  aliquid  sit  et  quod  scien- 
tia  iliius  non  sit  :  quia  scientia  Dei  est 
causa  illius  :  et  quia  non  est  causa  nisi 
ab  oeterno,  sequitur  quod  ab  aeterno  sit 
causa  illius :  et  ideo  iu  Deo  est  idera 
posse  scire  modo  et  posse  ab  seterno  sci- 
visse  :  et  istoe  duse  incompossibilcs  sunt, 
quod  aliquid  nunc  fiat,  et  quod  ipse  ab 
seterno  illud  non  scivit  :  licet  utraque  se- 
cundum  se  sit  possibilis,  quia  una  impli- 
catur  in  alia  :  et  quando  ponitur  aliquid 
esse  quod  numquam  erit,  ponitur  per 
consequens  Deum  illud  semper  scivisse, 
ex  lioc,  quia  sua  scientia  est  eeterna  cau- 
sa  vel  prsevisio  illius.  Et  super  istum 
sensum  procedit  Magister. 


ARTICULUS  VII. 

An  concedemhim  sit  Deum  posse  scire 
qiiod  ipse  prius  nescivii  ? 


Postea  quaeritur  de  hoc  quod  dicit : 
«  Non  potest  ergo  nooiter  vel  ex  tempore 
scire  vel  prsescire  aliquid,  etc.  » 

Quseritur  enim,  Utrum  concedendum 


sit  Deum  posse  scire  quod  ipse  prius  ne- 
scivit? 

Et  videtur  quod  sic  :  quia 

1 .  IIoc  innuitur  in  ultima  parte  se- 
quentis  opiuionis  quam  inducit,  quod 
Deus  plurapotest  scire  quani  scivit,  quia 
transire  potest  superplura. 

2.  Item,  Quidam  objiciunt  :  Deus  pot- 
est  modo  creare  quod  non  creat,  et  plu- 
ra  creare  quam  creat :  ergo  similiter  plu- 
ra  potest  scire  quam  sciat. 

Sed  contra  : 

Cum  scientiareferatur  adscibile,  si  pot- 
est  scire  quod  prius  nescivit,  videtur  se- 
qui  quod  potest  habere  scientiam  quam 
prius  non  habuit :  et  hoc  est  Deum  alte- 
rari  ab  imperfecta  scientia  ad  perfectam. 

SoLUTio.  Videtur  mihi,  quod  non  sit 
concedendum. 

Ad  m  autem  quod  objicitur  de  Littera: 
dico,  quod  non  intendit,  quod  aliqua 
possint  fieri  supra  quse  transeat  scientia 
Dei  novo  modo,  sed  intendit  quod  aliqua 
possint  fieri,  super  quae  ab  aeterno  fuis- 
sct  scientia.  Et  sic  non  sciret  nisi  quod 
prius  et  ab  aeterno  scivit. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  non  est  si- 
mile  de  creatione  :  quia  illa  nihil  ponit 
in  Deo,  sed  in  re  extra  :  scientia  autem 
est  in  sciente  ipso,  et  ideo  non  potest  ei 
advenire  scientia  novae  rei  sine  sui  va- 
ratione  :  quia  illa  nova  res  poneret  ratio- 
nem  idealem  in  Deo,  quae  nisi  ab  aeterno 
fuorit  in  ipso,  varationem  ponit  circa 
ipsum. 


Sed  conlra. 


Solutio. 


Ail  L 


Ad  2. 


C.  Utrum  Deus  possit  scire  plura  quam  scit? 


Item  a  quibusdam  dicitur  Deus  posse  plura  scire  quam  sciat :  quia  potest 
omnia  scire  quaescit,  etpotest  aliqua  facere  qua3  numquam  erunt,  et  iila 
potest  scire  :  non  enim  aliqua  incognila  facere  potest.  Si  vero  omnia  essent 
quce  modo  siint,  et  alia  qutXidam  faccret  qua3  non  sunt  nec  erunt,  et   illa 


300  D.  ALB.  MAO.  ORD.  PR/ED. 

omnia  scirot,  pro  cerlo  plura  sciret  quaiii  modo  sciat :  ncc  lamen  ejus  scien- 
(ia  aiijicri  j)otost,  quia  lioc  lotum  (icri  posset  sine  mulal)ililate  scientice. 
Constal  or^-o  Doi  sciontiam  omnino  esse  immulabilom,  nec  augeri  posse 
vel  minui  :  sed  ei  subjecta. 


SoLUTio.    Meo  judicio  ista  composita     ^]"|'"" 
falsa  est,  Deus  polesl  plura  scire  quam 
AirnCULUS  Vin.  sclt,    sicut   Magister    ante  distinxit.    Et 

quod  dicit  ista  opinio,  quod  sua  scientia 
Aii  Deus  potcst  plura  scire  quam  scit  ?     potcst  transire  super  plura  quam  transit 

sine  mutatione  :  ita  intelligo,  quod  hoc 

ideo,  quia  posilo  quod  sint  plura,  sequi- 

Deinde  quferitur    de  lioc   quod  dicit :      tur  eum  plura  ab  aeterno  scivisse.  Et  de 

«  Item  a  quibusdam  dicilur  Deus  posse     sole  quod  quidam  ponunt  pro  simili,  non 

plura  scire  quum  sciat,  etc.  »  est  simile  :   quia  in    sole  non   est   ratio 

Videtur  autem,    quod  ista    opinio  sit     cognoscendi  ea  supcr  quae    fulget :   quae 

vera  :  quia  si  essct  in  sole,  non  cssct  possibile  solem 

1.  Plurapossuntessequamsunt  :scien-  eflundere  lumen  inlelligentise  super  ea, 
tia  autem  Dei,  ut  habelur  in  praecedenti  quorum  nulla  ratio  esset  apud  ipsum  :  et 
capitulo,  non  est  nisi  eorum  quae  fuerunt  sic  est  etiam  in  Deo.  Unde  cum  non  ac- 
vel  erunt  vel  sunt  :  ergo  plura  potesl  cipiat  de  novo  rationes  intelligibilium, 
scire  quam  scit.  oportet  quod  ab  seterno  habeat  apud  se. 

2.  Ilem,  Scit  quidquid   potest  facere  :      Et  per  hoc  patet  solutio  ad  primum. 

potest  aulcm  facere   plura  quam  facit  :  Ad   secundum    dicendum,     quod    ipse      Ad  2. 

ergo  potest  plura  scire  quam  scit.  potest  facere  plura  quam  facit,  sed  non 

Sed  contra  :  scire  plura  hoc  modo  quam  scit,  nisi  sic- 

1.  Deus  scit  quidquidpotest  facere  :  et  ut  posse  scire  et  posse  scivisse  ab  aeter- 
nonpotestpIurascire,quampotestfacere  :  no  :  et  si  ponunlur  plura  esse,  supponi- 
ergo  non  potest  plura  scire  quam  scit.  tur  per   implicationem  in  supposilione, 

2.  Item,  In  oeternis  est  idcm  esse  et  quod  illa  ab  aeterno  scivit,  ut  supra  di- 
posse  :  ergo  si  potest  plura  scire  quam      ctum  est. 

scit,  tunc  etiam  scit    plura    quam   scit, 
quod  est  impossibilc. 


D.  Quod  videtur  adversum  illi   sententise  qua   supra  dictum  est,   Deum   semper  et 

simul  scire  omnia. 


Ei  vero  quod  prsedictum  est,  scilicet  quod  Deus  omnia  somper  videt  et 
simul,  videturobviare  quod  ait  Ilieronymus  in  expositione  Ilabacuc  :  Ab- 
surduui  est,  inquit,  ad  hoc  deducere  Dei  majostalem,  ut  sciat  per  momenta 
singula    quot    culices   nascantur,   quotve   moriantur,    quola  pulicum    ot 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XXXIX,  E.  301 

muscarum  sit  multitudo,  quotve  pisces  natent  in  aquis,  et  similia.  Non  si- 
mus  tam  fatui  adulatores  Dei,  ut  dum  providentiam  ejus  etiam  ad  ima  re- 
trudimus,  in  nosipsos  injuriosi  simus,  eamdem  irrationabilium  et  rationa- 
bilium  providentiam  esse  dicentes  '.  llic  videtur  diccre  Ilieronymus,  quod 
Deus  illorum  minorum  scientiam  sive  providentiam  non  babeat  :  quod  si 
hoc  est,  tuncnon  omnia  simul  scit  et  semper.  Ex  tali  itaque  sensu  ilhjd 
dictum  esse  noverimus,  ut  Deum  illa  alternatim  vel  particulatim  scire  ne- 
get,  nec  per  diversa  temporum  momenta  sic  illa  cognovit,  sicut  per  varia 
momenta  illorum  qutcdam  deficiunt,  quccdain  incipiunt.  Neque  illis 
aliisque  irrationabilibus.  ita  providet,  quemadmodum  rationabilibus. 
Numquid  enim  (ut  ait  Apostolus  ")  cura  est  Deo  de  bobus  ?  et  sicut 
non  est  cura  Deo  de  bobus,  ita  nec  de  aliis  irrationabilibus.  Dicit 
tamen  Scriptura,  quia  ipsi  est  de  cura  de  omnibus  '.  Providentiam  ergo  et 
curam  universaliter  de  cunctisquas  condidit  habet,  ut  habeat  unumquod- 
que  quod  sibi  debetur  et  convenit.  Sed  specialem  providentiam  atque  cu- 
ram  habet  de  rationabilibus,  quibus  praecepta  tradidit,  eisque  recte  vivendi 
legem  praescripsit  ac  prgemia  promisit.  Ilanc  providentiam  et  curam  de  ir- 
rationabilibus  non  habet.  Ideoque  dicit  Apostolus,  quia  non  est  cura  Deo 
de  bobus  :  providet  tamen  omnibus  et  curat,  id  est,  gubernat  omnia,  qui 
omnibus  solem  suum  facit  oriri,  et  pluviam  dat.  Scit  itaque  Deus  quanta 
sit  multitudo  pulicum,  culicum,  et  muscarum,  et  piscium  :  et  quot  nascan- 
tur,  quotvemoriantur  :  sed  non  scit  hoc  per  momenta  singula,  imo  simul 
et  semel  omnia.  Neque  ita  scit,  ut  eamdem  habeat  providentiam  irrationa- 
bilium  et  rationabilium,  id  est,  ut  eodem  penitus  modo  provideat  irrationa- 
bilibus  et  rationabilibus.  Rationabilibus  enim  et  praecepta  dedit,  etAnge- 
los  ad  custodiam  delegavit. 


E.  Brevis  summa  prmdictorum,  cum  additione  quorumdam. 

Simul  ita  *  etimmutabiliter  scit  Deus  omnia  qua?,  fuerunt,  et  sunt,  et 
erunt,  tam  bona  quam  mala  :  praescitquoque  omnia  futura,  tam  bona  quam 
mala. 


^  S.  HiERONYMus,  In  explan.  super  cap.  i  Habacuc. 
^  I  ad  Corinlh.  ix,  9  :  Numquid  de  bobiis  cura  est  Deo  ? 

^  Sapient.  vi,  8  :  Et  sequaliter  cura  est  illi  de  omnihm.   Et,    ibidem   xii,  13  :  f^on  est  alius  Deiis 
quam  tu,  cui  cura  est  de  omnihus. 
*  Edit  J.  AUeaurae,  Sicut  itaque. 


302 


n.  ALB.  MAG.  ORD.  PR.ED. 


ARTRA  LUS  LX. 


A)i  Deus  liabcat  notiliam  sutgulariiim  ? 


Deinde  qiuieritur  de  hoc  quod  dicit  ul- 
tinio,  ibi,  D,  «  Ki  vcro  quod  prnp.dictura 
esl,  etc.  » 

Yidctur  enim  Deus  non  habere  noti- 
tiam  singularium    :    quia 

1.  Dicit  Roetius,  quod  universale  est 
dum  intelligitur,  singulare  dum  sentitur. 

2.  Item,  Omnis  intellectus  universa- 
lium  est,  ut  dicit  Philosophus  :  quia  in- 
tellectus  simplex  est,  et  necesse  est  in- 
telligibile  simplex  esse  :  niliil  autem  sin- 
gularium  est  simplex  :  ergo  nihil  singu- 
larium  est  apud  intellectum. 

3.  Item^  Philosophus  in  XI  Metaphij- 
sicse  probat,  quod  non  intelligit  aUud  a 
se,  quia  aliter  vilescerct  ejus  intellectus 
in  rebus  vihbus,  quffi  melius  est  igno- 
rare  quam  scire  :  ergo  videlur,  quod 
ipse  non  habeat  notitiam  singularium. 

Sed  contra.        SeD   CONTRA  : 

Secundum  hoc  enim  erunt  plura  igno- 
rata  ab  eo  quam  scita. 

Item,  Boetius  in  libro  Y  de  Consola- 
tione  philosophix  : 

Huic  ex  allo  cuncta  luenti 
.Nulla  lerrae  mole  resistunt  : 
Non  nox  atris  nubibus  obstat. 
Quae  sint,  quoe  fuerint,  veniantque 
Uno  mentis  ccinit  ictu  : 
Quem,  qiiia  respicit  omnia  solus, 
Verum  possis  dicere  solem. 


SoLUTio.    Dicendum     cum    Magistro,    SoiuUo.  i 
quod  Dcus  omnia  scit  parva  et  magna. 

Et  ad  id  quod  contra  objicitur,  diccn-  Ad  i. 
dum  quod  est  intellectus  abstrahens  for- 
mam  a  re,  et  illam  necesse  est  depurari 
propter  materialitatem  quam  habet  in  re 
extra,  et  ille  est  noster  intellectus.  Alius 
est  intellectus  habens  formas  vel  ideas 
componibiles  exemphiriter  cum  re,  et 
ill»  sunt  universaiis  vel  particuhiris,  ita 
quod  a  neutro  abstrahitur,  et  idco  non 
repugnant  simplicitati  intellectus  :  quia 
intellcctus  illas  habet  apud  se,  et  tales 
sunt  ideae  et  formse  sub  quibus  intelli- 
gunt  AngeH. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  Philoso-  Ad  2. 
phus  intelligit  hoc  de  intellectu  abstra- 
hente  a  rebus  :  quia  necesse  est,  quod 
ille  auferat  conditiones  materiae  ab  eo 
quod  abstrahit,  et  assimilet  sibi.  Sed 
non  sic  est  de  intellectu  qui  est  ad  rem 
faciendam  per  formam  compositionis  : 
ille  enim  habet  formam  simplicem  apud 
se,  quae  non  determinatur  ad  hoc  vel 
illud  conditionibus  materiae,  sed  per  re- 
lalioncm  ad  hoc  vel  illud  :  et  per  illam 
potest  intclligi  universale  et  particulare, 
et  universale  in  particulari,  secundum 
diversam  relationem  rei  ad  formam  il- 
lam. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  Philoso-  Ad  3. 
phus  non  intendit,  quod  non  aliud  intel- 
ligat,  quam  se,  sicut  supra  expositum 
est  '  :  sed  intendit,  quod  non  per  aliud 
quam  per  seipsum  intelligit,  quia  intel- 
ligendo  nihil  accipit  a  rebus.  Qualiter 
autem  non  vilescat  intellectus  ejus,  su- 
pra  est  expeditum. 


1  Cf.  Supra,  Dist.  XXXV. 


L\  I  SENTENT.  DIST.  XL,  A. 


303 


u 


DISTINGTIO  XL. 


De   scicnlia   Dci    quandim    acl    specialcs    effecUis,   scilicet    <le  prsc- 

deslinaCione   et  reprobalione. 


A.   Quid  sit  prsedestinatio,  et  in  quo  differat  apraescientia  ? 


Prsedestinatio  vero  de  bonis  salutaribus  est,  et  de  hominibus  salvandis  : 
ut  enim  ait  Augustinus  in  libro  dePr^destitialione  sanctorum  .•  Prsedesli- 
natio  est  gratiee  proeparatio,  quse  sine  praescientia  esse  non  potest  \  Potest 
autem  sine  praedestinatione  esse  prcescientia.  Prsedestinatione  quippe 
Deus  ea  praescivit,  quae  fuerat  ipse  facturus  :  sed  praiscivit  Deus  etiam 
quse  non  est  ipse  facturus,  id  est,  omnia  mala.  Proedestinavit  eos  quos  ele- 
git,  reliquos  vero  reprobavit,  id  est,  ad  mortem  seternam  prsescivit  pecca- 
turos. 


DIVISIO    TEXTUS. 


«  Praedestinatio  vero  est  de  honis  sa- 
lutaribus,  etc.  » 

Hic  incipit  pars  illa  in  qiia  Magister 
determinal  de  scientia  divina  secundum 
suam  speciem. 

Et  dividitur  in  duas.  In  prima  deter- 
minat  de  speciebus  preescientiaB  quse 
sunt  prcedestinatio  et  reprobatio.  In  se- 
cunda  autem  tangit  quasdam  quaestiones 
de  prsescientia  et  scientia,  communiter 
consequentes    scientiam    Dei    secundum 


genus  et  secundum  speciem  considera- 
tam,  quae  incipit  in  penultimo  capite 
sequentis  dislinctionis  XLI,  ibi,  F, 
«  Prseterea  considerari  oportet,  Utrum 
ea  omnia  quse  semel  scit,  etc.  » 

Prsecedens  autem  adhuc  dividitur  in 
duas.  In  prima  delerminat  species  pree- 
scientiK,  quae  sunt  pr^edestinalio  et  ob- 
duratio.  In  secunda  autcm  quaerit, 
Utrum  habeant  aliquam  causam  in  prae- 
destinato,  vel  praescito  ?  Et  hanc  incipit 
in  principio  sequentis  distinctionis,  XLI, 
il)i,  A,  «  Si  autern  quserimus  meritum 
obdurationis,  etc.  » 

Ista  distinctio  dividitur  in  duas  partes. 
In  prima  tangit  praedestinationem,  in  se- 


S.    AuGUSTiNUs,   Lib.    de    Prsedestinatione      Sanctorum,  cap.  10. 


304 


D.  ALI5.  MAG.  ORD.   PR/ED. 


cundn  rcpiolialioiKMii,  ibi,  D,  «  Cumqtic 
priedes/iNfi/io  sit  f/ratia'  pr.vparatio, 
elc.  » 

lii  jtiiiiia  partc  facil  qniiKiuc  :  quoruiu 
priiiiuiu  csl,  quod  taugit  dc  (juibus  est 
praedostinatio.  Sccundo,  oslcndit  ccrtuin 
esso  nunicruiu  piiBdcstinaloruni,  ibi,  li, 
«  Pnpdestinatorumnullus  videtur,  ctc.  » 
Tcrtio,    objicitur    contra   sopliisticc,  ibi, 

B,  §  2  :  «  Ad  hoc  autem  objiciuiit  qui- 
dam,  etc.  »  Quarto,  ol)jicit    fortius,    ibi, 

C,  «  Verurntamen  adliuc  instant,  etc.  » 
Quinto  cl  ultinio  solvit,  ibi,  C,  §  2  : 
((  hi  hujus  qusestionis  solutione,  etc.  » 

Scutcnlia  autem  patct  per  se,  quia 
Littera  est  {)lana. 


ARTICULUS  I. 

Ad  quod  attributorum  debet  reduci  prse- 
destinatio,  utrum  scilicet  ad  poten- 
tiam,  sapientiam,  vel  voluntatem? 


Sunt  autcm  bic  ante  Litteram  octo 
quaerenda  :  quorum  priinum  est,  ad  quod 
trium  attributorum  possit  reduci  prajde- 
stinatio^  utrum  ad  potcntiam,  vel  ad  sa- 
pientiam,  vcl  voluntatem? 

Secundum,  Quid  sit  re  et  difrinitione? 

Tcrtium  autem,  Utrum  sit  entis,  vel 
non  entis? 

Quartum,  Utrum  sit  aeterna,  vel  tem- 
poralis? 

Quintum,  Utrum  sit  solius  rationalis 
creaturse,  vel  etiam  alterius? 

Sextum  est,  Utrum  sit  omnis  rationa- 
lis  creaturae,  vel  solius  hominis. 

Septimum  est,  Utrum  sit  omnis  homi- 
nis,  vel  quorumdam  hominum  tantum? 

Octavum  et  ultimum,  Utrum  sit  prae- 
dcstinatio  multiplicata  secundum  singu- 
los  praedestinatos,  vel  omncs  praedesti- 
nati  sint  in  uno,  scilicet  in  Christo. 


Quaeratur  ergo  primo,  Utrum  sit  po- 
tcnlijE,  vel  sapicntia-,  vcl  voluntatis  sive 
bonitalis  ? 

Vidclur  autcm,  quod  sit  scientiae  : 
quia 

1.  Magistcr  supra,  in  principio  distinc- 
tionis  XXXV  ])onit  ])ra;dcstinationem 
inter  nomina  quibus  signilicatur  scicntia  : 
ergo  ad  scicntiam  reducitur. 

2.  Itcm,  iVon  est  destinare,  nisi  in 
animo  proponcntis  :  proponcre  aulem  est 
praeconcipcre  de  faciendo  aliquo  :  con- 
ccptio  vcro  est  secundum  intcllcctum 
])raescientem  opus  :  cum  ergo  praedcsti- 
natio  sit  talis  praeconceptio,  videlur 
priedcstinatio  caderc  sub  scientia. 

3.  Itein,  In  quo  generc  est  superius  ad 
aliquid,  in  eodem  est  inferius  quod  ac- 
cipitur  sub  illo :  sed  praescientia  est  in 
genere  sci(3ntiae  :  ergo  praedestinatio, 
quae  est  sub  praescientia,  ut  supra  habi- 
tum  est  *,  erit  in  gencre  scientiae. 

Sed  contra  videtur  esse  in  genere  po-  Sed  contr 
tentise  : 

1.  Quia,  ut  habetur  hic,  pra?destinatio 
cst  praeparatio  gratiae  :  praeparatio  autem 
actus  potentiae  est :  ergo  et  praedcstina- 
tio,  ut  videtur. 

2.  Item,  Prsedestinatio  est  aeterna,  et 
hic  supponatur,  quia  infra  habet  pro- 
bari :  praedestinati  autem  non  sunt  ab 
aeterno,  nisi  in  potentia  causae  efficien- 
tis  :  ergo  videtur,  quod  praedestinatio 
reducatur  ad  polentiam,  quia  potentia 
causae  efficientis  est. 

Similiter  videtur,  quod  ordinetur  ad 
voluntatem : 

1.  Quia  diffinitur  per  voluntatem  :  dicit 
enim  xVugustinus,  quod  praedcstinatio 
est  voluntas    vel  propositum  miserendi. 

2.  Item,  Gratia  et  gloria  quae  sunt 
eflectus  praedestinationis,  sunt  indican- 
tia  bonitatem  :  bonitas  autem  est  dispo- 
sitio  voluntatis  :  ergo  et  praedestinatio. 

3.  Item,  1  ad   Timoth.  ii,  4  :  Qui  om- 


'  Cf.   Supra,  Dist.  .XXXV. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XL,  A,  ART.  2. 


303 


nes  homines  viilt  salvos  fieri,  etc.  Vo- 
luntas  autem  salutis  cst  ex  prtEdestina- 
tione :  ergo  videtur  quod  preedcstinatio 
ordinetur  ad  voluntatem. 


dico,  iste  est  proedestinatus,  dico  aliquid 
significando  passive  :  ergo  significo  illud 
csse  ab  alio  in  isto  :  talis  autem  modus 
significandi  nonconvenit  Deo,  quia  nihil 
habet  ab  alio  :  ergo  prcedestinatio  pree- 
dcstinali  non  est  Deus. 

2.    Preeterea^   Nihil    quod    est    Deus, 


ergo 


SoLUTio.  Dicendum,  quod  prsedestina- 
tio  est  in  genere  scientiae  effectivae    sive 

praclica?,  et  sic  aliquid  habet  scientise  et  denominat   hunc  prsedestinatum 

aliquid  voluntatis  :  et  quia  haic  inclinant  prcedcstinatio  non  est  Deus. 

potentiam  ad  opus,  ideo  habet  etiam  ali-  3.  Item,  Actio,   et    passio    sunt  entia 

quid  de  actu  potentiae.  Sed  hoc  quod  est  quae  secum  habent  oppositos  respectus : 

scientiae  practicae,  dat  ei  esse  :  id  autem  quod  patet  ex  eorum  diffinitionibus  cum 

quod  est   voluntatis    et  potentiae,  est  in  dicitur,  actio  est  secundum   quam  in  id 

ipsa  per  modum  proprietatis,   secundum  quod  subjicitur  agere  dicimur :    et  pas- 

quod  voluntas  est   de  scito  practice,  et  sio  est  effectus  iUatioque  actionis.    Ergo 

secundum  quod  potentia  operans   exten-  non  conveniunt    eidem,  nec  possunt  ei- 

dit  se  per  opus  ad  faciendum  id  :  et  ideo  dcm   inesse.  Cum  ergo  Deus  sit  praede- 

concedendae  sunt  rationes  primae.  stinans,   ipse   non  erit  praedestinatio  qua 

ille  vel  ille  cst  praedestinatus  :  ergo    cum 

Ad  id  autem  quod  objicitur  de  potentia,  praedestinatio  sit  praedestinati,  praedesti- 

dicendum  quod  haec  est  praedestinationis  natio  non  est  Deus. 


quasi  consequenter  secundum  intelli- 
gentiae  rationem,  scilicet  quia  scientia 
talis  est  ad  opus. 

Ad  m  autem  quod  objicitur  de  vohin- 


4.  Item,  Cum  dicitur,  Deus  creat,  res 
verbi  quae  est  creatio,  idem  est  quod 
eductio  de  nihilo  in  aliquid :  haec  autem 
eductio  ut  forma  est  in  educto  :  ergo  in 
creatura,    et  non    in  Creatore  :  ergo  si- 

tate,  dicendum  quod  talis  scientia  sem-     militer    praedestinatio    erit    in  praedesti- 

per  voluntati    est  conjuncta :  sed  tamen     nato,    et  non  in 


praedestinatio  magis  accipit  nomen  ex 
parte  scientiae,  quam  ex  parte  volunta- 
tis  :  nihil  autem  prohibet  aliquid  sic 
quoad  diversa  quae  sunt  in  ipso,  ordinari 


sub  diversis  generibus. 


ARTICULUS  II. 


Quid  est  prsedestinatio  in  re  ? 


Deinde  quaeritur  quid  sit? 

Et  hoc  dividitur  in  duo,  scilicet  ut 
quaeratur  primo,  Quid  sit  re?  et  secundo, 
Quid  sit  diffinitione  ? 

Ad  primum  proceditur  sic  : 
1.    Videtur,   quod    praedestinatio     sit 
aliquid  creatum,  et  non  Deus  :  quia  cum 

XXVI 


Deo  :  ergo  realiter  non 
est  Deus. 

3.  Item,  Absurdum  videtur,  quodDeus 
dicatur  danmandorum  reprobatio.  Cum 
ergo  non  plus  ponat  praedestinatio  in 
creatura,  quam  reprobatio,  videtur  etiam 
praedestinatio  non  esse  Deus. 

Sed    CONTRA  :  s^^  conlra. 

1.  Nihil  est  ab  aeterno  nisi  solus  Deus : 
praedestinatio  autem  qua  omnes  sunt 
praedestinati  qui  salvabuntur,  est  ab 
aeterno  :  ergo  ipsa  est  Deus. 

2.  Item,  Cum  dicitur,  praedestinatio 
est  propositum  miserendi,  nihil  cadit  in 
diffinitione  in  recto  quod  non  sit  Deus. 
Similiter  cum  dicitur,  praeparatio  gratiae 
in  praesenti  et  gloriae  in  futuro  :  praepa- 
ratio  enim  est  Deus  praeparans,  quo- 
niam  Deus  agens  est  sua  actio  :  gratia 
autem  et  gloria  cadunt  ibi  in  obliquo  : 
ergo  videtur,  quod  praedestinatio  prae- 
destinatorum  sit  Deus  ipse. 

20 


300  D.  ALn.  MAG.  OKI).  PH.I^I). 

soiuiio.          SoLUTio.    Sine     prjpjudicio    loquoiulo,  Ad  aliud  diccndum,   quod    praedcsli- 

coiiscnlio  ultiinis  du;il)us  i-alionil)us,  quod  nans  cl  prscdeslinalus  non  se  liabcnt    uL 

pr£cdeslinalio  sccunduni  id  quod  esl  ac-  simpliciler  acliva   ct   passiva    secundum 

ccpta,    sive    sumatur   ex  parte  pra'desli-  naturam,  sed  tanlum  sccundum  aliquem 

nantis,    seu  ex  parte  prajdcstinati,  scm-  modum  signillcandi  in   quo  notatur  dc- 

per  Deus  est.  Si  enim   accipiatur    in    eo  pendcntia  salvandi  ad  salvantcm  secun- 

quod   cst  procdestinatio,   nihil    ponit   in  dum    rationcm,    id  est,  causaj  clficicntis, 

tcmporc   aliquo  :    et  si    habeat  eirectum  ct  non  e  converso. 

quandoque     in     proedcslinato     respcctu  Ad  aluid  diccndum,  quod  non  est  si- 

cujus  est,  hoc  accidit  ei  ex  parte  cdectus  niile  :  quia  cum  dicitur,  Deus    creat,  hoc 

connotati.    Sciendum    i{,ntur,  quod  prae-  non  convenit    Deo,    nisi   ex  tempore    : 

destinatio  est  quasi  medium  inter  Deum  unde  non  nominat  tantum  respectum  ad 

pra?destinantem  et  hominem  prsedeslina-  creaturam,    sed  etiam   eirectum  in  crea- 

tum,  etprffidestinatio  ipsa  dicit  habitudi-  tura,   et  ilhi   potest  essenlialiter  csse  res 

nem  Dei  proponentis  salvarc  ad  salvan-  verbi,   licet   sit  a  Deo  :  sed  cum  dicitur, 

dum  :  et  ideo  proedestinatio  non    ponitur  Deus  pr»dest,inavit  Petrum  vel   raulum, 

in  prcedcstinato,  secundum  quod  ipse  est  non  notatur  nisi  respectus  ad  creaturam, 

diversus  a  Deo  in    natura  propria   exi-  qui    convenit    ab    «terno,    et  ideo  nihil 

stens,    sed   secundum   quod    ipse  est  in  ponit  oxtra  Dcum. 

scicntia    Creatoris  :    sed  secundum  hoc  Ad  aliud  dicendum,  quod  meo  judicio 

quod    ibi   est,  probatum  est  supra,  quod  non  est  absurdum,  ut   dicatur  Deus  re- 

ipse  est  creatrix  essentia,  et  non  natura  p.-obatio :  in  reprobatione  enim  non    di- 

creata  :  ergo  quod  sic  ponit  circa  ipsum,  ^^„^^1.  ^isi  duo,  scihcet  prsevisio   iniqui- 

non  distinguitur  ab  essentia   divina,  sed  tatis,  et  praparatio  poenae  :  et   utrumque 

est  ipsa  essentia  divina,  et  cointelligitur  q^od  in  recto  cadit  in  difrmitione  repro- 

respectus  ad  rem  quam  operabitur    Deus  bationis,     nominat    essentiam    divinam 

in  futuro.  cuni  respectu  ad  id  quod  oblique  cadit  in 

diffinitione    illa,    scilicet  iniquitatem   et 

Ad  1.          Dicendum  ergo  ad  primum,  quod  cum  pojnam  :  quorum  primum  non   ponit  in 

dicitur,    prgedestinalus,  non  significatur  Deo   speciem    propriam,    secundum  au- 

ibi  passive  nisi  quoad  modum  quoadnos,  tem  habet  ibi  speciem.  Unde  non  rcputo 

et  non  secundum  rem  :  est  enim  sensus,  absurdura,  quod  Deus  dicatur  reprobatio 

quod  iste  est  proevisus  salvari,  et  ly  prse-  ipga  qua  reprobantur  iniqui. 
visus  non  ponit  aliquid  secundum  rem 
extra  praevidentem,  licet  ponat  respe- 
ctum  quoad  aliquid,  quod  in  futuro  erit 
aliud  a  Deo,  circa  quod  erit  effectus 
praedestinationis.  Unde  tali  modo  signifi- 

candi  active  vel  passive    sufficit    diversi-  ARTICULUS  IIL 
tas  rationis  quee  est   inter   praividentem, 

et  pra^visum  non  in    se,    sed   in    ratione  Quid  cst  prxdestinatio  diffinitione? 
ideali,  in  qua  fuit  ab  aeterno. 
^j  2           ^^  ALiUD  diccndum,  quod  praedestina- 
tio  formahter   non  est  in  praedestinato  : 

quia  non  dicit  formam  cnjus   essc   abso-  Ad  secundum  proceditur  sic,  et  ponun- 

lute  terminetur    in    eo,    sed  potius    re-  tur  multae  diffinitiones  praedestinationis  : 

spectum  ad  salvandum,  cui  suHicit  ut  sit  habemus    enim    unam    hic  in  Littera  in 

secundum  quid,  scilicet  in    idoa,  ut  taJis  ultimo  capite  istius  distinctionis  :  «  Prae- 

forma  significetur  in  ipso.  destinatib  est  praescientia  et  praeparatio 


IN  I  SENTENT.  DTST.  XL,  A,  ART.  3. 


307 


beneficiorum,  quibus  certissime  liberan- 
tur  quicumque  liberantur*.  » 

Alia  est  Augustini  in  libro  de  Fide  ad 
Pelrum  hoec  :  «  Prsedestinatio  est  gratuitse 
donationis  prgeparatio.  » 

Alia  est  Augustini  in  libro  de  Prsedes- 
tinatione  Sanciorum  haec  :  «  Prsedestina- 
tio  est  propositum  miserendi.  » 

Item,  «  Praedestinatio  est  alicujus  in 
finem  destinatio.  » 

Item,  Magistri  ponunt  aliam  :  «Praede- 
stinatio  est  praeparatio  gratise  in  prgesenti 
et  gloriee  in  futuro.  » 

Objicitur  autem  contra  primam  :  quia 

1.  Praedestinatio  non  videtur  ponere 
prseparationem  quee  addat  ahquid  supra 
prsescientiam  :  cum  enim  sunt  tria,  es- 
sentia  divina,  et  respectus  ad  creaturam, 
et  efTectus  in  creatura  :  praescientia  dicit 
duo  priora,  et  non  tertium  :  eadem  au- 
tem  duo  etiam  dicit  prfeparatio,  et  non 
tertium,    quia    cum    praeparatio    sit    ab 

I  aeterno,  non  dicit  eflectum  in  creatura  : 
ergo  videtur,  quod  unum  nihil  addat  su- 
per  alterum  :  ergo  unum  superflue  con- 
jungitur  alteri. 

2.  Praeterea,  Beneficia  multiplicia  sunt, 
quae  non  omnia  cadunt  in  ratione  gratise 
gratum  facientis :  quae  tamen  liberant 
ab  aliquibus  malis  :  numquid  igitur  isto- 
rum  est  prsedestinatio  ?  Videtur  quod 
non  :  quia  non  dicimus  flagellatorum 
esse  praedestinationem,  cum  tamen  dica- 

;  tur,  II  Machab.  vi,  13:  Multo  tempore 
non  sinere  peccatoribus  ex  sententia 
agere,  sed  statim  ultiones  adhibere,  ex- 
tremi  beneficii  indicium  est. 

3.  Item,  Damascenus  dicit,  quod  Deus 
non  compellit  ad  virtutem,  nec  suadet 
vitium  V  Ergo  videtur,  quod  non  certis- 
sime  liberat  prsedestinatio. 

4.  Item,  Certissimus  modus,  est  modus 
necessitatis  demonstrativse  :  sed  praede- 
stinatio  non  habet  hunc  modum  in  libe- 
rando,  eo  quod   non  toUit  libertatem  a 


liboro  arbitrio  :  ergo  videtur,  quod  non 
certissime  liberat  praedestinatio. 

Similiter  objicitur  de  secunda,  quod  di- 
citur,  «  Gratuitsedonationis  prseparatio.  » 

1.  Non  enim  dicitur  prseparari  res 
quando  non  est,  nisi  in  causa  efficiente,  ut 
patet  :  cum  enim  dicitur,  domus  praepa- 
ratur,  non  intelligitur  praeparari  per  hoc 
quod  habetur  artifex  sciens  etpotens,  sed 
potius  quando  dolantur  h'gna  et  eriguntur 
partes  domus :  ergo  simiHter  gratuitse 
donationis  praeparatio,  non  est  nisi  quan- 
do  jam  praeparatur  hberum  arbitrium  ad 
suscipiendum,  et  quando  infunditur  gra- 
tia  :  haec  autem  non  sunt  ab  aeterno  :  ergo 
prseparatio  gratuitae  donationis  non  est 
ab  aeterno :  scd  praedestinatio  est  ab 
aeterno  :  ergo  male  per  prseparationem 
diffinitur. 

2.  Item,  Gratuita  donatio  est  id  quod 
datur  sine  meritis,  quia  gratuita  donatio 
non  est  nisi  id  quod  datur  gratis :  ergo 
videtur,  quod  secundum  iflam  diffini- 
tionem  non  sit  nisi  gratiae  primse,  et  non 
glorise,  velgratise  subsequentis  quse  datur 
post  praevenientem  :  quod  est  contra  dif- 
finitionem  ultimam. 

Simfliter  objicitur  de  tertia. 
1.  Prsedestinatio  enim  est  ab  aeterno : 
ergo  videtur,  quod  non  causatur  ab 
aliquo*  temporali :  miseria  autem  tem- 
poralis  est :  ergo  videtur,  quod  prse- 
destinatio  non  respicit  statum  mise- 
riae,  nlsi  per  accidens :  ergo  non  est 
propositum  miserendi,  ut  videtur,  nisi 
per  acccidens  :  ergo  per  hoc  non  erit  dif- 
finienda  prsedestinatio. 

Item,  Secundum  hoc  non  omnibus 
convenit,  qui  tamen  praedestiuati  sunt, 
ut  Angeliet  Christus  :  nullaenim  miseria 
sublevata  est  in  eis. 

Item,  Homo  esset  praedestinatus  etiam- 
si  non  peccasset  :  et  tamen  non  esset 
ablata  ab  eo  aliqua  miseria. 


*  Cf.  Dist.  XL,  cap.  D,    Cumque  pracdestinatio 
sit  gratise  prwparatio,  etc. 


-  S.  .1.  Damascenus,  Lib.  II,  cap.  39. 


308 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PU.I^D. 


2.  PraHerea  qij;i'riliir,  UUuin  iulelli- 
gilur  ilo  luiscria  culpie  vel  de  nuseria 
paMue,  vel  ulraque?  l'^l  videlur,  quod  de 
niiseriaculpffi  :  quia  consuevit  dici,  quod 
priedeslinalio  ncccssario  ponit  graliam 
linaleni,  hivc  aulcni  non  relcvat  nisi  cul- 
pani  el  non  pamani.  Sed  contra  :  Gratia 
ctgloria  tollunt  pcenam  et  culpam :  prae- 
destinatio  autcm  est  praeparatio  gratioe 
ct  j^doriic  in  futuro  :  crgo  videtur,  quod 
intclligitur  dc  utraquc  miscria. 

Eodcm  modo  objicitur  de  sequcnli, 
quod  c(  pra?destinatio  est  alicujus  in  llncm 
destinatio.  » 

1.  Si  cnim  ponitur  ibi  fmis  in  quem  est 
deslinatio,  nccessario  praesupponit  prin- 
cipium  ejusdcm  dcstinationis,  et  medium 
per  quod cst  dcstinatio:  quce  ergo  sunt  illa ? 

2.  Item,  Cum  destinarc  sit  «quivocum 
ad  proponcre  ct  mitterre,  videtur  magis 
sumi  pro  proposito,  quam  pro  missionc. 
Probatio.  Non  cnim  miltiturnisiqui  est : 
sed  praedestinatur  qui  non  est :  ergo  prse- 
destinarc  non  cst  destinare  aliquem,  sed 
potius  destinarc  aliquid  ante  in  proposito, 
sicut  dicitur,  II  Machab.  vi,  20,  de  Elca- 
zaro,  quod  dcstinavii  non  admitlere  illi- 
cita  propter  vitss  amorem.  Hoc  etiam  vi- 
detur  per  Joannem  Damascenum,  ubi 
vocat  proedestinationem,  praedetcrmina- 
tionem  '  :  praedeterminatio  autem  potius 
est  prcemeditantis,  quam  preemittentis 
aliquem    in  aliquid. 

3.  Item,  Si  prsedestinatio  esset  desti- 
natio  alicujus  in  aliud,  non  diceretur  prae- 
paratio  gratia?  et  glorise  :  quia  gratia  et 
gloria  non  diriguntur  ad  aliquid  :  sed 
potius  dicerctur  proeparatio  Angeli  vel 
hominis  qui  dirigitur. 

Tandeni  objicitur  etiam  contra  ulli- 
mam  :  quia 

1.  Praesens  gratia  et  gloria  in  fuluro  di- 
cunt  aliquid  in  tempore,  cum  tanien  prae- 
destinatio  nihil  dicai  in  tempore. 

2.  Item,  Damascenus  dicit,   quod  pro- 


videntia  ct  pracdestinatio  sunt  corum 
quffi  non  sunt  in  nobis,  sive  in  potestate 
nostra-;  sed  gloria  aliquo  modo  est  in 
polestate  nostra  [)er  graliam,  cadit  enim 
sub  merito_,  quod  est  in  poteslate  noslra: 
crgo  videlur,  quod  gratiae  et  gloriae  non 
sit  pracdestinalio? 

Pr/ETErea,  Cum  unius  rei  unica  sit  dif-     ( 
linitio,    quaeritur,  Pcnes  quid  sumantur 
assignatoe  diflinitiones  ? 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  praedestina-  soiuU^ 
tio  quoad  aliquid  sui  in  omnibus  illis  dif- 
iinitionibus  diflinitur  :  et  quia  plura  sunt 
in  ipsa,  idco  plures  danlur  dininiliones. 
Potest  cnim  praedestinatio  difliniri  in  se, 
vel  sccundum  statum  aliqucm  praedcsti- 
nari.  Si  in  sc  :  tunc  habet  in  se  genus 
remotum,  ct  coarctationem  illius  generis 
per  actum  causae  operantis,  ct  eflectus 
suos.  Vel  eliam  potest  attendi  nomen 
praedestinationis.  Dico  ergo  quod  prima 
datur  per  genus  remotum  quod  est  prae- 
scientia,  et  conlrahitur  pcr  actum  operan- 
tis  causce,  et  elfectum  proximum  qui  est 
benelicia  certissime  liberantia.  Secunda 
autcm  non  considcrat  nisi  actum  causae 
operantis  et  eflectum.  Ultima  autem  ef- 
fectum  proximum  et  rcmotum,  qui  cf- 
llcitur  mediante  alio  :  quia  gratia  aliquo 
modo  efficit  gloriam.  Tertia  autem  datur 
secundum  statum  praedestinati  ejusdem 
qui  est  in  miseria,  ut  homo  post  pec- 
catum.  Quarta  autem  est  ratio  expla- 
nans  nomen  prcedeslinationis.  Et  per 
hoc  patct  solutio  ad  ultimum. 

Ad  pRiMUM  autem  dicendum,  quod  licet 
praedestinatio  non  dicat  effectum  in  crca- 
tura,  tamen  pcr  modum  significandi 
aliquid  addit  supra  priescienliam  :  quia 
praescicntia  de  se  non  ponit  causalitatem 
ad  praescitum,  sed  prieparatio  dicil  suf- 
ficientiam  causalitatis  ad  actum  et  elle- 
ctum. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  praedestina- 
tio   non  est  proprie  nisi  gratiae,  et   glo- 


'  S.  J.  Damascenus,  Lib.  II,  cap.  3. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XL,  A,  ART.  3. 


309 


riae,  et  alia  sunt  indirecte  operantia  ad 
liberalionem,  sicut  satisfaciendo,  vel  hu- 
miliando,  vel  tantum  reddendo  :  directe 
autem  operatur  liberationem  gratia,  quce 
facit  dignum  vita  aeterna,  et  dirigit  in  re- 
gnum  :  unde  etiam  alia  beneficia  sunt 
communia  proedestinatis  et  non  prsede- 
stinatis,  sed  non  gratiagratum  faciens  fi- 
nalis  :  et  ideo  patet,  quod  illa  est  elfe- 
ctus  prsedestinationis. 

Ad  aliud  dicendam,  quod  prsedestina- 
tio  non  compellit  ad  virlutem,  sed  tamen 
finaliter  facit  eam  in  libere  acceptante  et 
volente  :  quia  licet  non  cogatur  accipere 
eam,  tamen  inevitabiliter  inclinabit  vo- 
luntatem  ad  accipiendum  eam. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  non  est  in 
prsescientia  et  proedestinatione  cerlitudo 
demonstrationis  :  quia  non  sunt  causce 
per  quas  inferri  possit  salus  de  necessitate 
rei,  sed  de  necessitate  consequentiee  tan- 
tum,  ut  supra  diximus  de  infallibilitate 
preescientise  divinse  *,  et  iterum  infra  os- 
tendetur,  cum  quaeretur  de  certitudine 
numeri  prcedestinatorum. 

Ad  id  quod  objicitur  de  secunda  diffi- 
nitione,  dicendum  quod  aliter  est  in  ar- 
tifice  creato,  et  artifice  increato  :  quia 
artifex  creatus  non  producit  materiam, 
sed  praeparat  eam  tantum,  accipiendo 
eam  ab  extrinseco.  Deus  autem  et  pro- 
ducit  id  quod  est  necessarium  ad  opus,  et 
operatur  praeparando  in  ipso.  Sunt  enim 
tria,  scilicet  ars_,  natura,  et  Deus.  Ars 
operatur  super  materiam  imprimendo 
speciem  artis,  non  dando  materiae  virtu- 
tem  conservativam  formoe  quam  impri- 
mit,  ut  patet  in  figura  incisionis,  quam 
lapis  continet  non  ex  virtute  quam  acci- 
pit  ab  artifice,  sed  per  virtutem  quam 
habet  ex  natura.  Natura  autem  dat  for- 
mam  et  conservantiaformam  :  cum  enim 
generans  dat  formam  et  transmutando 
materiam  a  forma  quam  prius  habuit,  et 
ab  accidentibus  et  virtutibus  quas  prius 
habuit,  dando  formam,   dat  omnia  acci- 


dentia  composito  ex  forma  illa  quae  con- 
servant  formam  in  materia.  Deus  autem 
agit  totum,  et  materiam,  et  formam,  et 
proprietates  :  et  ideo  praeparatio  suffi- 
ciens  est  in  ipso  solo  sciente^  potente,  et 
volente  etiam  antequam  agat :  sed  non 
sic  est  in  materia,  et  adhuc  minus  in 
arte  :  unde  non  erat  simile  quod  pro  si- 
mili  inducebatur. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  quidam  di-  Ad  2. 
cunt  cum  Damasceno,  quod  praedestina- 
tio  perse  non  est  nisi  gratice,  et  gloriae 
per  consequens,  et  non  primo,  eo  quod 
datur  nostro  operi  quod  est  in  potestate 
nostra.  Sed  melius  potest  dici,  quod  ve- 
rum  dicit  Damascenus  :  sed  tunc  praede- 
stinatio  est  trium,  scilicet  gratiae,  et  me- 
riti,  et  gloriae.  Et  gratia  quidem  non  est 
in  potestate  nostra,  ita  quod  sit  a  nobis 
secundum  id  quod  est,  licet  possimus 
aliquidoperari  ad  ipsam,  scilicet  faciendo 
quod  in  nobis  est.  Meritum  autem  non 
est  iii  potestate  nostra  in  quantum  est 
meritorium^  quia  hoc  est  a  gratia  :  sed 
tamen  est  a  potestate  nostra  alio  modo, 
scilicet  quia  actus  meritorius  est  a  nobis  : 
liberum  enim  arbitrium  dat  actum,  et 
gratia  informat  eum.  Sed  gloria  non  est 
in  potestate  nostra  secundum  quod  est 
abundans  supra  meritum  :  est  enim  re- 
lata  ad  id  quod  est  in  potestate  nostra, 
per  hoc  quod  datur  actibus  meritoriis  : 
et  hoc  non  in  omnibus,  quia  in  parvulis 
efTectus  praedestinationis  non  est  opus, 
sed  gratia  et  gloria  tantum. 


Ad  id  quod  objicitur  de  tertia  dicen- 
dum,  quod  bene  potest  dici,  quod  haec 
diflinitio  respicit  statum  ex  parte  praede- 
stinati,quem  praevidet  Deus  :  et  quod  hac 
diffinitione  proedestinatio  non  convenit 
omnibus  praedestinatis,  sed  homini  ca- 
denti  tantum.  Vel  si  velimus  generahter 
extendere  praedestinationem,  tunc  dici- 
mus,  quod  miseria  in  diflinitione  non 
respicit  miseriam  quae  sit  in  praedestinato, 
sed  quae  esset  nisi  esset  efTectus    praede- 


Ad  1. 


•  Cf.  Supra,  Dist.  XXXVIII. 


310 


D.  ALR.  MAG.  ORD.  PR.ED. 


Ad  2. 


Ad  1. 


Ad  2. 


Ad  3. 


stinationis  :  miscricordia  onim    praevenit      e.\  partepraeparanlis  :  et  ideo  non  sequi- 

miscrendo,  nc   incidat    in    miseriam  :  et     tur,  quod  praedcstinatio   aliquid    liabeat 

liac  miscria  miscr  cssct  Angclus  ct  etiam      ex  tcmporc. 

natura  Immana  in  Cliristo   assumpta,  si 

agratia  unionissepararetur,  vel  nontunc  Ad    .u.ud    patet    solutio   por  anle  di-  ^j  ^^^ 

fuisset  assumpla  :  et  nullum  dubium  ha-     cta. 

bet  diflinitio. 

Ad  ULTiMUM  autem  quod  conlra  illam 
difrmitioncm  objicitur,  dicendum  quod 
bcnc  potest  intelligi  de  utraquc  miseria 
secundum'  ordincm,  ut  primo  tollatur 
culpa  pcr  gratiam,  et  poena  pcr  gloriam.  ARTJCULUS    IV; 


Ad  loquod  objicitur  contra  sequentem 
diflinilionem,  dicendum  quod  in  vcritate 
ibi  est  finis  destinationis  ct  medium  ct 
principium.  Principium  autem  est  pro- 
positum,  et  praeparatio  gratiae  est  quasi 
medium  quod  opponitur  in  cursu  qui  est 
in  tempore,  etgloria  est  ut  finis  :  ct  ideo 
incipit  ista  dcstinatioab  aetcrno,  et  diri- 
gitur  per  tempus  tolius  cursus,  itcrum  in 
aeternitatem. 

Ad  aliud  diccndum,  quod  utroque 
modo  intelligitur  cadere  destinalio  in  ra- 
tione  praedestinationis.  Uno  modo  ratione 
propositi  destinantis,  et  alio  modo  ratio- 
ne  directionis.  Ad  id  autem  quod  contra 
objicitur,  dicendum  quod  licet  non  de- 
stinetur  nisi  qui  est,  tamen  praedestinari 
potest  qui  non  cst  in  propria  natura,  licet 
sit  in  Dei  notitia  :  quia  praepositio  com- 
posita  verbo,  notat  antecessionem  aeter- 
nitatis  ad  tempus. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  in  utrisque 
intelligitur  praparatio  :  Deus  autcm  pice- 
parat  eligcndo  quos  dirigit,  ct  praeparat 
eis  bona  quibushabiles  fiunt  directioni  : 
tamen  cfTectus  solius  gratiae  et  glorice 
exprimitur,  quia  illa  dicunt  medium  et 
finem  directionis,  quam  importat  praedc- 
stinatio  in  abstracto  significata. 

Ad  id  quod  objicitur  contra  ultimam 
diffinitionem,  dicendum  quod  praeparatio 
gratiae  et  glorice  non  ponit  gratiam  et 
gloriam    secundum  aclum,    sed  tantum 


A7i    prxdeslinatio     sit    entis^    vel    non 
entis  '  ? 


Tertio  quaeritur,  Utrum  praedestinatio 
sit  entis,  vel  non  entis? 

Yidetur  autem,  quod  entis  :  quia 

1.  Dicitur,  ad  Roman.  i,  4:  Qui  prse- 
destinatus  est  Filius  Dei  in  virtute.  Ibi 
ponit  Origenes  talem  littcram  :  Qiii  prge- 
destinatus  est  in  virtute  :  et  dicit  super  il- 
lud  in  Glossa :  Destinatio  est  ejus  qui 
est.  Ergo  videtur,  quod  praedestinatio  sit 
entis. 

2.  Itcm,  Praedcstinatio  cst  praeparatio  : 
sed  praeparatio  est  entis  :  ergo  et  praede- 
stinatio. 

2.  Item,  Electio  est  propositis  duobus, 
unius  praeoptatio,  ut  vult  Damasccnus  : 
ergo  elcctio  est  entis  :  ergo  et  praedesti- 
natio  :  quia  praedestinatio  non  est  nisi 
electorum. 

4.  Item,  Praedestinatio  estsciti  tantura: 
scitum  autem  est  ens  :  crgo  et  praedesti- 
natio  est  entis. 

Sed  contra  : 

1.  Ad  Ephes.  i,  4  :  Eleyit  nos  in  ipso 
anie  mundi  constitutionem  :  sed  ante 
mundi  constitutionem  non  eramus  : 
ergo  praedestinatio  non  videtur  esse 
enlis, 

2.  Item,  Praedestinatio  est  aeterna : 
prsedestinati  autem  non  sunt  ab  aeterno  : 
ergo,  etc. 


Sed  con 


^  Cf.    I   P.  Summ.    Theol.    B.  Alberti,  Q.  63,      memb.  2. 


.  .1 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XL,  A,  ART.  5. 


311 


3.  Iteni,  Supra  habitum  est  ab  Augu- 
stino,  quod  eliguntur  qui  non  sunt  :  nec 
errat  qui  elegit,  nec  vane  elegit  ^  :  ergo 
videtur,  quod  non  sit  entis. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  praedesfina- 
tio  ut  praedestinatio  non  est  entis  simpli- 
citer,  sed  secundum  quid  entis,  hoc  est, 
in  notitia  divina,  sicut  seepius  expositum 
est, 

Ad  PRiMUMautem  dicendum,  quodprse- 
destinatio  quidem  non  estnisi  entis  :  sed 
prsedestinatio  dicit  ordinem  antecessionis 
ad  prsedestinatum,  et  ideo  potest  essenon 
entis  :  et  huic  non  contradicit  Origenes. 
Si  autem  tu  dicas,  quod  ipse  sumit  pro 
eodem  destinationera  et  prsedestinatio- 
nem  :  tunc  respondeo,  quod  destinatio 
sic  scripta  non  ponit  ens  simpliciter,  scd 
secundum  quid  in  notitia  divina. 

Ad  ALiUD  dicendum,  quod  prseparatio 
non  ponitur  hic  nisi  secundum  habitum 
penes  sufflcientiam  prceparantis,  et  non 
penes  actum  qui  ponit  gratiam  in  crea- 
tura. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  electio  non 
ponit  hic  nisi  existentes  secundum  quid, 
sciiicet  in  notitia  eUgentis  :  et  prceoptatio 
est  eorum  quos  scit  bene  recepturos  gra- 
tiam,  et  bene  usuros  ea  :  non  tamen  po- 
nuntur  absolute  esse. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  scitum  in  no- 
bis  ponit  ens  prius  natura  vel  tempore  : 
sed  in  Deo  est  e  converso  :  quia  sua 
scientia  non  dependet  ab  ente  ut  a  causa, 
sed  potius  e  converso  ens  dependet  ab 
ipsa,    quia  causatur  ab  ea. 


ARTICULUS  V. 

Ulrum  prasdesiinatio  sil  aelerna  vel  tem- 
poralis  ?  et,  An  ponat  aliquid  in  tem- 
pore  i?i  prasdestinato  «  ? 


Quarto  quoeritur,  Utrum  sit  seterna, 
vel  temporalis  ? 

Videtur  autem  esse  aeterna  :  quia 

1.  Est  species  praescientiae  :  cuni  ergo 
preescientia  sit  aeterna,  et  ipsa  praedesti- 
natio  erit  aeterna. 

2.  Item,  Probatum  est,  quod  ipsa  est 
Deus.praedestinans  :  nihil  autem  estDeus 
nisi  aeternum  :  ergo  praedestinatio  est 
aeterna. 

3.  Item,  Proposilum  miserendi  non 
dicit  nisi  aeternum  :  cum  igitur  praedesti- 
natio  dicat  propositum  miserendi,  ipsa 
erit  aeterna. 

Sed  contra  :  ^^''  «o"*'"^. 

Nihil  aeternum  difflnitur  per  terapora- 
le  :  praedestinatio  diflinitur  per  tempora- 
le,  quia  per  gratiam  et  gloriam  :  ergo 
non  est  pure  aeterna. 


Juxta  hoc  quaeritur,  Utrum  ponat 
aliquid  in  tempore  in  praedestinato  ? 

Videtur  autcm,  quod  sic  :  quia,  Joan. 
1,  47  et  seq.,  dicit  Glossa,  quod  melius 
fuit  Nathanaeli  utramque  naturam  in 
Cliristo  cognoscere,  quam  esse  praedesli- 
natum.  Cum  igitur  comparatio  sit  inter 
bona  univoca,  et  cognitio  duarura  natu- 
rarum  in  Christo  fuerit  bonum  tempora- 
le,  videtur  quod  aliquid  temporale  ponat 
in  praedestinato. 

Item,  Videtur  falsum  quod  dicit  Glossa, 
quia  utramque  naturam  in  Cliristo  potest 
cognoscere  etiam  mMus  et  damnatus  : 
ergo  cum  preedestinatio  non  sit  nisi  sal- 


Qu8est. 


'  Cf.  Supra,  Dist.  XXXVIII. 

■^Cf.  I  P.  Summ.    Theol.   B.    Albcrti,    Q.  63, 


memb.  1.  q.  1, 


312 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR.ED. 


vandorum,  ul  liabetur  mLittera,  vidclur 
prtEdestinalio  iuclius  aliquid,  quani  co- 
gnitio  duaruni  naturaruni  in  Christo.  Si 
fortc  dicas,  quod  hoc  cst  idco,  quia 
priTdcstinalio  nihil  ponii  in  praedesti- 
nato,  sed  cognitio  aliquid  ponit.  Contra: 
Sccunduni  hoc  non  potcst  csse  compara- 
tio  :  quia  ejus  quod  non  est,  nulla  est 
comparatio  ad  id  quod  est. 

Item,  Ad  minusponitgratiam  linalcm: 
el  illa  ah(|uid  cst  ct  meHus  quam  cognitio 
duarum  naturarum  inChristo. 


effectum  gratiae  conducit  ad  cam  :  et  idco 
comparatur  in  nova)  legis  gratia,  quae 
ostendit  graliam  ad  quam  praBdeslinati 
sumus,  ad  statum  in  quo  non  eramus  nisi 
praedestinati  ad  gratiam,  et  non  lial)eba- 
mus  eam,  hoccst.  gratiam  redcmptionis, 
per  quam  valet  nostra  gratia  quidquid 
valerc  potest,  ut  dicit  Magistcr  in  11 J  Sen- 
tentiarum  ^.  Et  sicplana  est  Glossa. 

Et  per  hoc  etiam  palet  solutio  ad  se- 
qucntia. 


I 


SoiuUo.  SoLUTio.  Dicendum,  quod  praedcstina- 
lio  nihil  ponit  in  praedestinatio  ut  nunc, 
sed  relinquit  graliam  fmalcm  ut  eirectum : 
tamen  scmper  dicit  respectum  ad  praede- 
stinatum,  licet  non  neccssario  connotet 
cfTectum  ut  nunc  :  et  ideo  de  se  seterna 
est,  et  non  tcmporalis  :  eirectus  enim  qui 
est  gratia  et  gloria,  cadit  in  difhnitione 
prffidestinationis  obliquc,  ct  nihil  suntde 
essentia  pradestinationis,  licet  sinteaad 
quae  notatur  respcctus  causalilatis  ejus. 
Ad  object.  ^^^  P^'"  ^oc  jam  patet  solulio  ad  objcc- 
tionem  :quia aetcrnum denolansrespectum 
ad  creaturam,  potest  bene  diffiniri  per 
illam  creaturam,  dummodo  oblique  cadat 
in  diftinitione  ipsius. 

Ad  qusest.  ^^  ^^  quod  ultcrius  quaeritur,  dicendum 
quod  nihil  ponit  de  se  in  creatura,  nec 
etiam  creaturam  praedeslinatam  ponit 
esse,  sed  tamen  denotat  rcspectum  ad  ip- 
sam. 

Ad  hoc  autem  quod  contra  objicilur, 
dicendum  quod  secundum  intentionem 
Glossae  comparantur  duoad  alterum  illo- 
rum  per  se  acccptum,  et  hoc  secundum 
statum,  et  non  secundum  gratiam  perso- 
nalem  vel  bonum  personale  :  praedesti- 
natio  enim  currit  in  veleri  lege,  et  lege 
gratiae,  sive  legc  Christi  :  cognitio  au- 
tem  duarum  naturarum  in  Christo  per 
praesentiam  Redcmptoris,  non  fuit  nisi  in 
nova  lege :  et  idco  cognitio  naturarum  non 
excludit  praedestinationem,  scd  potius  per 


ARTICULUS  VI. 

An  prxdestinatio  sit  solius  rationabilis 
creaturse,  vel  etiani  alterius  ? 


Quinto  quaeritur,  Utrum  sit  solius  ra- 
tionalis  creaturae,  vcl  etiam  allerius  ? 

Vidctur  autem,  quod  etiam  alterius  ; 
quia 

l.Hoc  dicitur  in  Z,i7/er«inprincipioIe- 
ctionis,  quod  «  praedcstinatio  est  de  bo- 
nis  salutaribus,  »  ut  sunt  virlutes,  et 
gratia,  et  gloria,  quae  non  sunt  crcaturae 
ralionales. 

2.  Item,  Augustinus  dicit,  quod  malis 
praedestinatae  sunt  poenae :  ergo  videtur 
esse  de  bonis  et  malis,  rationabilibus  et 
irrationabilibus. 

Sed  contra  : 

Non  destinatur  nisi  rationabilis  crea- 
tura  :  ergo  videtur,  quod  nec  praedesti- 
nalur  nisi  illa. 

Item,  Videtur  non  esse  praedestinatio 
ad  gloriam  :  quia  qui  est  praedestinatus, 
sempcr  est  praedestinalus  :  constat  autem 
autem,  quod  deslinatus  ad  aliquid  quando 
estin  illo,  non  est  ampliuspraedcstinatus, 
sicut  Sancti  in  gloria  cxistcntes  non  ha- 
bent  ultcrius  quo  destinentur  :  ergo  si 
gloria  esset  ultimum  eorum,  non  cssent 
praedcstinati,  quandojam  glorilicalisunt, 


Sed  conl 


III  Sententiarura,  Dist.  XIX. 


IN  I  SENTENT.  BIST.  XL,  A,  ART.  7. 


313 


quod  falsurri  cst,  quia  semper  sunt  prae- 
destinati  :  ergo  videtur,  quod  proedesti- 
natio  non  sit. 


SoLUTio.  Dicendum  ad  primum,  quod 
prgedestinatio  dupliciter  sumitur,  scilicet 
communiter,  et  propric.  Communiler  di- 
cit  praevisionem  et  pra?parationem  man- 
sionis  tantum,  non  determinando  hanc 
mansionem  vel  illam  :  et  sic  dicuntur 
poenoe  praedestinatse  malis.  Propric  dicit 
praevisionem  et  prGeparationem  mansio- 
nis,  et  causam  mansionis,  sicut  gratiaest 
causa  mansionis.  Unde  Augustinus  super 
illud,  Vado  parare  vobis  locum  *  :  dicit, 
quod  prsedestinavit  mansiones.  Hoc  au- 
tem  modo  adliucdupliciter  sumitur.  Di- 
citur  enim  prsedestinatio  ut  cujus,  sive 
quis  praedestinatus  :  et  dicitur  ut  per  quid, 
et  ut  ad  quid.  Primo  modo  non  est  nisi 
rationabilis  creaturae.  Secundo  modo  est 
bonorum  quibus  liberatur  rationabilis 
creatura,  et  ad  quse  dirigitur.  Et  per  hoc 
patet  solutio  ad  primam  partem  qusestio- 
nis. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  prsedestina- 
tus,  potest  sumi  participialiter  et  nomi- 
naliter.  Si  participialiter  :  tunc  etiam 
adepta  jam  gloria  dicitur  aliquis  vere 
prsedestinatus,  quia  de  prseterito  verum 
erit  dicere,  quod  Deus  prsedestinavit  il- 
lum.  Si  autem  sumitur  nominaliter,  et 
est  quasi  nomen  verbale  :  tunc  adhuc 
gloria  quam  adipiscitur,  potest  conside- 
rari  dupliciter,  scihcet  in  se  prout  est  fi- 
nis  praedestinationis  :  et  sic  non  satis 
proprie  dicetur  adhuc  prsedestinatus. 
Potest  etiam  considerari  continuatio  glo- 
rise  et  immcnsitas  exparte  objecti  in  quo 
est  gioria,  quod  non  potest  finiri  :  et  sic 
continue  beati  intrant  gloriam,  et  possunt 
adhuc  dici  prsedestinati. 

Et  per  hoc  patet  solutio  ad  sequentem 
partem  qusestionis. 


ARTICULUS  VII. 

An  prxdestinatio  sit  omnis  rationahilis 
creaturss,  vel  hominis  tantum  ?  et,  An 
Christus  sit  prxdestinatus  ? 


Sexto  quoeritur,  Utrum  sit  omnis  ra- 
tionabilis  creatura,  vel  tantum  hominis  ? 

Et  videtur,  quod  non  sit  Angelorum  : 
quia 

1.  Prsedestinatio  est  parseparatio  gratiae 
in  prsesenti  et  glorise  in  futuro  :  in  An- 
gelis  autem  secundum  quosdam  gratia 
non  praecessit  gioriam  :  ergo  videtur, 
quod  non  sint  prsedestinati. 

2.  Item,  Si  prsedestinatio  est  proposi- 
tum  miserendi,  videtur  non  competere 
Angelis,  in  quibus  aut  numquam  fuit 
miseria,  autsiinest,  irremediabilis  est,  ut 
in  daemonibus. 

3.  Item,  Destinari  est  distantis  :  distans 
autem  quoad  actum  contemplationis,  non 
est  nisi  utens  speculo  et  senigmate  :  An- 
gelus  autem  non  utitur  speculo  et  aenig- 
mate,  sed  videt  facie  ad  faciem  :  ergo  nec 
convenit  ei  nomen  prsedestinationis,  ut 
vidctur. 

SeD  CONTRA  :  sed  contra. 

1.  Nulla  gratia  gratum  faciens  habetur 
a  creatura  rationabili,  quse  a  Deo  non  sit 
prseparata  et  prsevisa  :  cum  igitur  Angeli 
stantes  acceperunt  gratiam,  erat  eis  prae- 
parata  et  prsevisa  :  et  hsec  duo  sunt  sub 
alia  praedestinatione  :  ergo  ipsi  sunt  prae- 
destinati,  ut  videtur. 

2,  Item,  Non  accipit  mansionem  bea- 
titudinis,  cui  ipsa  mansio  non  est  prsevi- 
sa  et  praeparata  :  ergo  cum  Angelus  ac- 
ceperit  mansionem,  erat  sibi  praeparata 
et  prsevisa  :  ergo  ipse  est  in  eam  praede- 
stinatus  ab  seterno,  ut  videtur. 


1  Joan.  XIV,  2. 


Sed  contra. 


31  i  D.  ALB.  MAG.  Onn.  PR.ED. 

Ouatsiiunc.        ULTEiiirs  quacrilur  juxla   lioc,    Ulruui  prsDdosliualioncm  :  sed  liomo   liabel  au- 

Clirislus  sil  pnedeslinalus?  leccssioncm  ailcruilalis   ad    personani  ct 

Vidclur,   quod  sic  :    Ad  Ilom.    i,    t  :  naturam,  ct  ordincm   naluruj    ad    gra- 

Qui  pnedcslinatus  est  Filius  Dei  in  vir-  liam,  et  statum  viic   in  graiia   prolicien- 

tu/c,    sccu)ulum   spirilum    snnclificatio-  do   ad    gloriam.    Angclus    autcm  liabct 

nis  \  ex  resurrectione  mortuorum  Jcsu  (luidem  antecessioncm  aBtcrnitatis  ad  per- 

Christi,  Domini  nostri.  Itcm,  hoc  dicunt  sonam    ct   naturam,  et  ordinem  naturae 

Augustinuset  Ambrosius.  Itcm,  Origenes  ad  gratiam    secundum  quosdam  natura 

ibidcm  dicit,   Destinatur  qui   est.   Ergo  tantum,   sccundum     quosdam    etiam  in 

videtur,  quod  non  tantum  prwdcstinatus  tcinpore  :  scd  non  habuit  distantiam  viae 

sit,  sed  cliam  pcrsona;  compctat  pra^dc-  gratiie  ad  gloriam  :  secundum  quosdam 

stinatio  quae  ab  oeterno  fuit.  habuit  tamcn    distantiam  via3  a  confir- 

Skd  contra  :  matione  quaj  fuit  glori»  complemenlum 

1.  Ad  oeternum  non  potest  notari  antc-  et  perfcctio  bcatitudinis.   Christus  autem 

cessio  :  Filius  Dei  est  ab   aeterno  :    ergo  non  habuit  antecessionem  seternilatis  ad 

respectu  sui  non  potcst  notari  antecessio  :  personam,  sed  ad  unam  naturarum  sua- 

praedeslinatio  autcm  nolat  antecessioncm  rum,  nec  antecessionem  naturai  ad  gra- 

ad  praedestinalum  :  crgo  Filio   Dei  non  tiani  unionis  vel  habitus  animai,  etiam 

compctit.  Si  fortc  dicas,  quod  compctat  nec  distanliam  via3  inter  gratiam  et  glo- 

ei   quoad    naturam   humanam   qufe  non  riam  animae  in  se,  sed  in  membris  :  in  se 

fuit  ab  a^terno  :  hoc  nihil   esse  videtur  :  autcm  habuit  distantiam  vise  inter  gra- 

quia  praedestinatio  pcrsonse  proprie  est,  tiam  et  gloriam  corporis.  Et   ita  patet, 

et  non  nalurae  :  unde  dicimus  Pctrum  et  qualiter  ea    quae  sunt    praedcstinationis, 

Paulum,  non  animas  vel  corpora  eorum,  per   prius,   et  posterius    inveniuntur  in 

prffidestinatos.  homine  praedestinato  et  Angelo  et  Chri- 

Praeterea,  Augustinus  exponit  hoc  de  sto. 

persona,  et  non  de  natura.  Dicendum  ergo  adprimum,  quod  gra- 

2.  Item,  Detur  etiam,  quod  de  natura  tia  in  Angelis  secundum  omnes  praecessit 
inteliigatur,  adhuc  videtur  non  compc-  gloriam  quoad  conlirmationem,  licet  non 
tere  :  quia  in  III  Sententiarum  ^  dicitur  quoad  habitum  gloriae. 
gratia  illi  homini  fuisse  naluralis  :  ergo  Ad  aliud  diccndum,  quod  miscricor- 
videtur,  quod  natura  non  habuit  anteces-  dia  praeservans  a  miscria  salvatur  in  An- 
sionem  ad  gratiam,  nec  ordine,  nec  tem-  gelis  et  in  homine  secundum  primum 
pore  :  ergo  non  fuit  destinatus  ad  gra-  statum,  ut  dictum  est  supra. 
tiam.  Ad  aliud   dicendum,    quod    distantia 

3.  Itcm,  Ipse  semper  fuit  comprehen-  est  multiplex,  scihcet  in  modo  contcm- 
sor  :  ergo  semper  fuit  gloria  plcnus  :  plationis  et  in  via  proficiendi  ad  bea- 
numquam  ergo  in  illam  fuit  dcstinatus.  titudincm.  Primo   modo  non  habuit  di- 

stantiam,  scd  secundo  modo,   si  dicatur 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  prsedestina-  beatitudo  vel  beatitudinis  pars  confirma- 

tio  omnis  creaturae  rationabilis   est,  tam  tio. 
hominum  quam  Angclorum,  et  estetiam 

Chrisli  hominis  in  quantum  est   homo  :  Ad  m  quod  ultcrius  quaeritur  de  Chri- 

ita  quod  fiat  distribulio    pro    generibus  sto,  dicendum   quod    praedcstinatio  con- 

singulorum,  non  pro  singulis  gcnerum  :  venit  personae  in  natura,  et  non  secun- 

sed  hoc  bcne   concedo,    quod  non  habet  dum  se  :  et  sic   salvantur  omnla    dicta, 

sc   uno    modo  creatura    rationabilis   ad  scilicet   Origenis,  Ambrosii   et  Augusti- 

*  Vulg.  habet,  morlificationis.  ^  III  Sententiarum,  Dist.  IV. 


Solutio. 


Ad  1. 


▲d 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XL,  A,  ART.  8.  313 

ni  :  quia    lunc   quoad  personam  est,  et  1.  Dicit  Apostolus,  I  ad  Timoth.  ii,  4 : 

convenitei  quoad  personam  dcstinuri  et  Qul  omnes  homines  vidl  salvos  fieri.  et 

in  naturani  et  gratiam  simul  etgloriam :  adagnitionem  suinominis*  venire.  Er- 

non  autem  convenit  ei  sic  praedestinari  :  go  omnibus  paravit  gratiam  et  gloriam  : 

sed  quoad    naturam    solaui    convenit  ei  quia   praparatio  (ut    prius   habitum  est) 

praedestinari  in  gratiam  unionis  :  quoad  non    est   nisi    de    voluntate    praeparan- 

personam  autem  in  natura  convenit   ei,  tis. 

ut  dicit  Augustinus,  prsordinari    in  gra-  2.  Item,  Anselmus  dicit,  quod  non  est 

tiam    reconciliationis,    ut    praeordinatio  causa  quare  quidam  non  habcnt  gratiam, 

referatur  ad  personam,  non  gratia  per-  quia  Deus  noluit  dare  :  sed  potius,  quia 

sonae,  sed  gratia  nalurae.  illo   porrigente,  illi  nolunt  accipere  :  er- 

jjbject.  1.      ^^  OBjECTA    autem    dicendum,    quod  go    videtur,     quod    quoad    se    onmibus 

licet  praedestinatio  sit  personae,  non   ta-  aequaliter  paravit. 

men  oportet    quod  conveniat    ei    gratia  3.  Item,  Jacob.  i.  5  :  Si  quis  vestimm 

\            personae,  sed  gratia  naturae,  indiget  sapientia,  postulet   a  Deo,    qui 

object.2.      Ad  ALiuD   diccndum,  quod  gratia  dici-  dat  omnibus   affluenter,  et   non  impro- 

tur  ilH  homini  naturahs,    non  quod   sit  perat.   Ergo   omnibus   paratus  est  dare. 

natura  ejus,  sed  quia  est  ad  esse  perso-  Item,  ad  Rom.  x,  12  :  Idem  Dominus 

nam  :  unde  etiam  praedestinatio    proprie  omnium,  dioes    in    omnes  qui  invocant 

refertur  ad  suppositum  liominis  in  quan-  illum. 

tum  est  hic  homo.  4.  Item,  yEternum,  ut  dicit  Ansehnus, 

objoct.3.      "^^    ALiuD    dicendum,    quod   hcet  di-  claudit  in  se  omne  tempus  et  onmia  quae 

stantia  viae  non  fuerit    gratiae  ab  habitu  sunt  in  tempore  :  sicut  praesens  tempus 

gloriae,  fuit  tamen  secundum    ahquid  in  claudit  in  se  omnem  locum,    et    omnia 

corpore  et  in  anima  :  et  in  corpore  quo-  quae  in  loco  sunt  :  ergo  aequahter  se  ha- 

ad  gloriam   corporis,    in    anima  autem  bet  ad  omnia  temporalia  :  cumergo  prae- 

quoad  hoc   quod    ante   mortem   compa-  destinatio  sit  aeterna,  videlur  quod  eequa- 

tiebatur    corpori,    post     resurrectionem  liter  se  habeat  ad  omnes. 

fc        '<^\i.iQvcinon  :  Qimlll  Sententiarum'    di-  5.   Item,  Dionysius  dicit  et  etiam  Phi- 

Wf        cit  Magister,  quod  Christus  meruit  sibi  losophus,  quod  primum  aequaiiter  se  ha- 

P        impassibihtatem  in  anima  et  immortah-  bet  ad  omnia  :  sed  non  omnia  aequahter 

tatem  in  corpore.  se  habent  ad  ipsum. 

G.  Item,  Apocalyp.  iii,    20  :  Ecce  sto 
ad  ostium,  et  pulso.  Ergo  videtur,  quod 
omnibus  paravit. 
Sed  contra  : 

ARTICULUS  VIII.  Multi  sunt    vocati,  paucivero  electi^. 

Lum     ergo    electio    sit    praedestinantis, 

Utrum  prsedestinatio  sit  omnium  homi-  quosdam  rejicit,   quosdam  praedestinat. 

num,  vel  quorumdam  tantum  ?  Item,  Baruch,  iii,  27  :  Non  hos  elegit 

Dominus. 

t'  Item,  Malach.  i,   2  et  3   :  Dilexi  Ja- 

Septimo  quaeritur,  Utrum  praedestina-  cob^  Esau  autem  odiohabui.  Et  hic  mul- 

tio  sit  omnium    hominum,  vel  quorun-  ta  induci  possunt  de  hoc. 


dam  tantum  ? 

Videtur  aulem,   quod  omnium  :  quia  Solutio.  Dicendum,  quod  praedestina- 

1  III  Sententiarum,  Dist.  XVIII.  s  Matlh.  xx,  10  et  xxii,  14. 

^  Vulg.  liabet,  veyitatis. 


Solutio. 


31G 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR.TID. 


tio  non  est  omniuni,  sod  quorumdam 
tantum,  scilicol  pra^paralorum  ad  gratiam 
et  gloriam.  Qua^  autem  sit  ratio  huj.us, 
in  soquenti  dislinctione  liabet  determi- 
nari,  ubi  qua^rotur,  Utrum  pra?desti- 
natio  habeat  causam  ahquam  ? 

Ad  1.  Au  PHiML'M  erj^o   dicendum,    quod  se- 

cundum  Damasconum  i,  hoc  inleUi;^itur 
de  voluuntate  antccedentc,  et  non  con- 
sequente.  Dicitur  autcm  voluntas  antece- 
dons,  quffi  non  habet  relationem,  nec 
ponit  eirectum  ad  nostram  causam,  hoc 
est,  ad  nostra  morita  :  sic  enim  conside- 
rata  voluntas  nihil  producit,  nisi  ad  salu- 
tem  :  voluntas  autem  consequens  est, 
qua3  est  ex  nostra  eausa,  secundum 
quam  praevidondo  maliliam,  quosdam 
reprobat,  et  quosdam  eligit,  ut  bene 
eratia  utantur. 

Ad  2.  Ad  aliud  dicendum,    quod  hoc  verum 

est  quoad  :  se  quia  ahter  non  essemus 
culpabilcs  gratiam  non  accipiendo  :  sod 
proedeslinatio  non  dicit  tantum  volunta- 
tem  dandi,  sed  etiam  praeparationom 
gratiae  illis  quos  prcevidit  quod  voient 
accipere  :  unde  dicit  rclationom  ad  acci- 
piontem.  Licet  ergo  voluntas  dantis  una 
sit  respectu  omnium,  non  tamen  una  est 
relatio  ipsius  ad  accipientem  et  non  ac- 
cipie  ntem,  ethanc  relationem  nominat 
praedestinatio.  Patot  igitur,  quod  nec 
destinalio  se  habet  uno  modo. 

Ad  3.  Ad  aliud  dicendum.  quod  illa  auctori- 

tas  loquitur  de  appositione  gratiae  in 
praesonti  :  illa  enim  nuUi  congrue  peton- 
praeti  eam  negatur. 

j^d  4.  Ad  aliud  diccndum,  quod  hoc  verum 

est  de  aeternis  quae  accipiuntur  ut  aeter- 
nitas  est  mensura  oxcellens  totum  tom- 
pus  :  sed  non  est  verum  de  aeternis  rela- 
tis  ad  quaedanl  temporalia  :  et  tale  aeter- 
num  dicit  praedostinatio,  et  ideo  non  est 
uno  modo  se  habensad  omnes. 
Ad  5  et  6.  Ad  ALiuD  dicondum  eodem  modo, 
quod  non  adjuncta  relatione  primum 
uno   modo  se  habet   ad   omnia  :  sed  si 


apponatur  relatio  ad  hoc  vol  illud,  hoc 
modo  vel  illo,  non  est  verum  :  et  idem 
modus  solvendi  est  ad  sequentia. 


ARTICULUS  IX. 

A)i  prsedestinatio  multiplicelur  secun- 
dum  sinfjulos  prxdcstinatos,  vel  om- 
nes  prsedcstinati  sint  in  uno  ? 


Octavo  et  ultimo  quaeritur,  Ulrum 
praedeslinafio  multiplicetur  secundum 
singulos  prsedestinatos,  vel  omnes  prae- 
destinati  sint  in  uno  ? 

Videtur  autem,  quod  omnes  in  Chri- 
sto  siiiius  praedostinati  :  quia 

1.  Dicit  Apostolus  ad  Ephos.  i,  4,  quod 
elegit  nos  in  ipso,  hoc  est  in  chrislo, 
anle  mundi  constitutionem  :  cum  igitur 
electio  sit  praedostinationis,  videtur  quod 
prsedestinavit  nos  in  ipso. 

2.  Item,  Ad  Ephes.  i,  10,  dicit,  quod 
in  ipso  restauravit  quae  in  coelis  et  quae 
in  terris  sunt^*  :  et  nihil  restauravit  quod 
ab  aeterno  non  praevidit  et  praeparavit  : 
ergo  videtur,  quod  in  ipso  etiam  omnia 
restaurata  praedestinavit  :  omnes  autem 
prsedestinati  sunt  restaurati  :  ergo  om- 
nes  praedestinati  sunt  in  ipso,  ut  vide- 
tur. 

Sed  CONTRA  :  sed  coi 

Praedestinatio  est  praeparatio  gratiae, 
etc.  :  praeparatione  autem  una  non  prae- 
paratur  Christo  et  Petro  :  crgo  nec  prae- 
dostinatio  una.  De  hoc  autem  alibi,  scili- 
cet  in  III  Sententiarum  satis  dictum 
est  3. 


SoLUTio.  Dicendum  est,  quod  non  sim-     soiuti 
pliciter,  sed  quoad  aliquid    prffidostinati 
sumus  in  Christo  :  est  enim    gratia  for- 
maliter  gratificans,   et    quoad  hanc  non 


*  S.  JoANNES  Dama>cenu?,  Lib.  II,  cap.  29. 

2  Ad  Ephes.   i,  10  :  Instaurare  omnia  in  Chri- 


slo,  quse  in  ccrAis,   et  quse  in  lerra  sunt,  in  ipso. 
^  Cf.  III   Senlentiarum,  Dist.  X. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XL,  B. 


317 


samus  proedeslinati  in  Christo  :  quia  gra- 
tia  nostra  numquam  essentialiter  fuit  in 
Cliristo.  Est  etiam  gratia  expediens  no- 
stram  gratiam  ad  actum  quoad  hoc  ut 
possit  nobis  valere,  et  quoad  hanc  prae- 
destinati  sumus  in  (^hristo  :  quia,  ut  di- 
cit  Magister  in  III  Sententiarum  *,  non 
valeret  nobis  pcenitentia,  nec  opera  no- 
stra,  nisi  Christus  satisfecisset  pro  no- 
bis  :  et  sic  intelliguntur  auctoritates  in- 
ductee  :  et  per  hoc  patet  solutio  ad  to- 
tum. 


ARTICULUS  X. 

An  prxdestinatio  potest  esse  sine  prse- 
scientia?  et,  Quare  reprobatio  potius 
dicitur  priEscientia,  quarn  prsedesti- 
natio  ? 


Deinde  quseritur  de  his  quse  dicuntur 
in  Littera  primi  capituli,  A,  ubi  dicit  : 
«  Quod  sine  prsescientia  esse  non  potest, 
etc.  » 


Videtur  enim  hoc  esse  falsum  :  quia 
sunt  species  scientioe  ex  opposito  divi- 
sae,  eo  quod  proescientia  dicitur  esse  ma- 
lorum,  proedestinatio  vero  bonorum. 

Pr^terea  quaero,  Quare   nomen  ge-  Qucesiiunc 
neris    retinuit  potius   reprobatio,    quam 
praedestinatio  ? 

SoLUTio.  Ad  hoc    dicendum,  quod  hic    soiutio. 
in  Littera   prsescientia  sumitur  ut  genus 
ad  prcedestinationem,     et    praescientiam 
stricte  acceptam  :  et  sic  verum  est,  quod 
praedestinatio  non  est  sine  praescientia. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  reprobatio  Ad  quaest. 
respectu  iniquitatis  praevisae  non  dicit 
aliquid  causalitatis  vel  efTectus  in  Deo  : 
sed  praedestinatio  addit,  et  ratio  per  dif- 
ferentiam  additam  contrahit  genus  :  sed 
non  reprobatio,  et  ideo  retinet  nomen 
generis. 

Et  si  tu  objicias,  quod  addit  causalita- 
tem  ad  pcenam,  dicendum  quod  poena 
praeparatur  non  ita  ex  voluntate  sicut 
gloria  :  sed  praeparatur  per  rcspectum  ad 
opus  nostrum,  et  Deus  non  vult  eam  nisi 
voluntate  consequente. 


B.  An  aliquis  prgedestinatorum  possit  damnari,  vel  reproborum  salvari  ? 


Preedestinatorum  niillus  videtur  posse  damnari,  nec  reproborum  aliquis 
posse  salvari.  Unde  Augustinus  in  libro  de  Correctione  el  cjratia :  In  Apo- 
calypsi,  inquit,  dicitur,  Tene  quod  hahes,  ne  alius^  accipiat  coronam 
tuam\  Si  alius  non  est  accepturus  nisi  iste  perdiderit,  certus  est  electo- 
rum  numerus,  id  est,  non  potest  augeri  vel  minui*. 


•  III  Sententiarum,  Dist.  XVIII. 

-  Vulgata  habet,  ut  nemo. 

'  Apocal.  ni,  11. 

*S.  AuGUSTiNUs,  Lib.  de  Correctione  et  gratia,  cap.  13. 


318  D.  AL13.  MAG.  ORD.  PRyED. 

Ad   lioc  aiileiii  objiciuiU  qiiidaiii,  nilenles  probare  nuiiierum  electorum 
posse  aup:eri  vel   niinui,    sic  :  Posset  Deus  non  apponere  g-raliam  quibus 
ajjponil,  el  possel  sublrabere  quibus  non  sul)traliiL:  quod  si  faccret,  ulique 
daiunarenlur.  Possent  er^o  dainnari  isli,   qui  tainen   salvabunlur:   posset 
ilafjue  ininui  electoruin  numerus:  ita  etiam  j)osscl  augeri,  qiiia  posset  ap- 
poni  gratia  quibus  non  apponilur,  per  quam  salvarenlur.  Possent  crgo  sal- 
\ari  liabita  gratia,  qui  tanien  sine  ea  dainnabuntur :  posset  itaque  augeri 
numerus  electorum.  Quibus  respondemus  ex  ea  ratione  dictum   esse,  et 
vcrum  esse  numerum  electorum   non  posse  augeri  vel   minui,  quia  non 
potest  utrumque  simul  esse,  scilicet  ut  aliquis  salvetur  et  non  sit   praede- 
stinatus,  vel   ut  aliquis  pnedestinatus  sit  et  damnetur.  Inteliigenlia  enim 
conditionis  implicita?  veritatem  facit  in  dicto,  et  impossibilitatem  in  vero. 
Si  vero  simpliciter  intelligalur,  impossibilitas  non  adinittilur  :  utcumdi- 
citur,  praidestinatus  potest  vel  non  patest  daiimari,  et  reprobus  potest  sal- 
vari.  Tn  bis  enim  et  hujusmodi  locutionibus,  ex  ratione  dicti  dijudicanda 
est  sententia  dictionis.  Alia  namque  fit  intelligentia,  si  per  conjunctionem 
ha3C  accipiantur  dicta,  atqiie  si  per  disjunctionem  :   ut  supra  cum  de  pra?- 
scicntia  agebatur,  praitaxatum  est.  Si  enim  cum  dicis,  praidestinatus  non 
potest  damnari,  intelligas  ita,  id  est,  non  potest  esse  ut  prffidestinatus  sit 
et  damnetur,  verum  dicis,  quia  conjunctim  intelligis  :  falsum  autem  si  dis- 
junctim,  ut  si  intelligas  istum  non  posse  damnari  quem  dico  praidestina- 
tum  :  potuit  enim  non  esse  pra^destinatus,  et  ita  damnaretur. 


Tertio,  Utrum  unus  possit  accipcre 
coronam  alteiius  ?  quia  hoc  videtur  dice- 
re  in  Littera. 


ARTICULUS  XI. 


Ad  PRiMTTM  procedilur  sic  : 

Utrum    tam  numerus  numerans  quam         1.  Super  illud  Luc.  v,  6  :  Rumpeha- 

numerus  numeratus  elcctoinim  certus      tur  rete  eorum  :  dicit  Glossa  :  «  IVon  tot 

sit  ?  et,  Utrum  scriptus  in   libro   vitse     intrant  de  Judaeis,  quot  praedestinati  sunt 

deleri  possit  de  ipso  ?  ad  vitam.  »  Ergo  videtur,  quod  numerus 

numerans  et    numeratus    possit   minui. 

Ergo    eadem   ratione  potest   etiam    au- 

Deinde  qiiaeritur  de  hoc  quod  dicit  in      geri. 

secundo  capitulo  B  :  «  Prsedestinatorum         2.  Item,  Dcuter.  i,   11  :  Addat  Domi- 

nullus  videtur  posse  damnari.  »  nus   ad   hunc   numerum  multa  millia. 

Ibi  cnim  langit  de  numero  electorum,      Glossa  ibidem  dicit,    «  Ad  hunc  nume- 

circa  quemprimo  quaerendum  est,  Utrum      rum,  scilicet  prserinitum  in  scientia  Dei, 

tam   numerans  quam  numeralus  nume-      qua  novit  qui  sunt  ejus.  »  Ergo  illi  nu- 

rus  electorum  certus  est?  mero  prfefinito  cst  aliquid  addibile  :  ergo 

Secundo,  Qua  certiludine  certus  est?      videtur,  quod  non  sit  certus. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XL,  B,  ART.  11, 


319 


3.  Item,  Job,  xxxiv,  2i  :  Conteret 
multos,  et  innumerabiles,  et  stare  faciet 
alios pro  eis.  Glossa  Gregorii  ibidcm  di- 
cit  :  «  Locum  vitte  aliis  cadentibus,  alii 
sortiuntur.  »  Ergo  videtur,  quod  ad 
minus  numerus  numeratus  non  sit  cer- 
lus. 

4.  Item,  ApocaL  iii,  11,  super  illud, 
Tene  quod  habes,  etc,  dicit  Glossa  : 
«  Aliis  cadentibus,  alii  in  locum  eorum 
subinducuntur.  » 

5.  Item,  Exod.  xxxii,  31  et  32  :  Aut 
dimitte  eis  hanc  noxam,  aut  si  non  fa- 
cis,  dele  me  de  libro  tuo  quem  scripsisti. 
Ergo  aliquis  est  delebilis  de  numero 
prtedestinatorum  :  ergo  mutari  potest 
numerus. 

6.  Item  per  rationem  probatur  idem 
sic  :  Pone  numerum  signatum  quem  vis, 
et  unus  illorum  sit  modo  :  aut  ille  est 
liberi  arbitrii  aut  non.  Si  non  :  ergo  mo- 
reri  noii  potest,  nec  demereri  :  ergo  non 
erit  in  regno  coelorum  propter  meri- 
tum  :  ergo  non  est  de  numero  proedesti- 
natorum,  et  hoc  est  contra  propositum. 
Si  autem  est  in  statu  libcri  arbitrii  tlexi- 
bilis  :  ergo  potest  transgredi.  Transgre. 
diatur  ergo,  quoniam  possibili  posito  ni- 
hil  accidit  impossibile  :  et  si  transgredi- 
tur,  possibile  est  eum  mori  in  tali  statu. 
Moriatur  ergo,  adhuc  nihil  debet  sequi 
impossibile  :  sequitur  autem  tunc  dimi- 
nutum  esse  numerum  prsedestinatorum  : 
ergo  possibile  est  prsedestinatorum  nu- 
numerum  diminui. 

7.  Eodem  modo  penitus  probatur, 
quod  possibile  est  eum  augeri.  Ponatur 
ergo  aliquis  de  his  qui  non  includuntur 
in  illo  numero,  esse  nunc  :  ille  habet  li- 
berum  arbitrium  :  ergo  potest  facere 
quod  in  se  est  :  faciendo  autem  hoc, 
Deus  inevitabiiiter  dabit  ei  g-ratiam. 
Ponamus  ergo  euin  decedere  iu  gratia 
illa  :  constat,  quod  salvabitur  :  ergo 
augeri  potest  numerus  prfjedestinato- 
rum. 

Sed  contra  : 

Nihil  est  oinnium  fulurorum  quod  se- 
cundum  numerum  et  speciem  et  mate- 


riam  et  suppositum  Deus  ignoret  :  crgo 
ipse  scit  quot  et  qui  salvabuntur  :  im- 
possibile  ergo  est,  quod  numero  salvan- 
dorum  finaiiter  possit  tieri  additio  vel 
subtractio  :  ergo  impossibile  est  numero 
prsedeslinatorum  posse  aliquid  adjici  vel 
subtrahi. 

Pr.eterea,  Quaeramus  de  opinione  Qusestiunc. 
quorumdam  dicentium,  quod  numero 
quo  numerat  Deus  prcedestinatos,  non 
potest  fieri  additio  vel  subtractio,  sed 
numero  numerato  :  dicunt  cnim  illi, 
quod  eodem  modo  numerat  Deus  plures 
et  pauciores  sine  variatione  ipsius,  sic- 
ut  unitas  numerat  multitudinem  majo- 
rem  vel  minorem,  secundum  quod  dicit 
generahter  Philosophus,  quod  numerus 
est  multitudo  mensurata  per  unum. 

Yidetur  autem  hoc  impossibile  :  quia 

l.Absurdum  est  Deo  dare  scientiam 
falHbilem  et  imperfectam,  imperfecta  au- 
tem  est  quse  non  cognoscit  omnia  etiam 
in  suppositis  propriis,  quibus  distinguun- 
tur  res  a  se  invicem  :  ergo  Deus  jam  no- 
vit  personaliter  omnes  salvandos. 

2.  Item,  Quidquid  novit  infaliibile  est, 
ut  habitum  est  in  prsecedentibus  :  ergo 
impossibile  est  ilii  fieri  additionem  et 
subtractionem,  et  sic  certus  est  sibi  nu- 
merans  et  numeratus  numerus,  etiam 
quantum  ad  personas. 


SoLUTio.  Sine  preejudicio  dicendum  soiutio. 
puto,  quod  numerus  apud  Deum  certus 
est  utroque  modo  :  scilicet  et  formahter 
secundum  quantitatem  discretam,  et  ma- 
terialiter  quantum  ad  supposita  eorum 
qui  numerati  sunt  :  quia  ahtcr  fallibifis 
et  imperfecta  esset  divina  scientia.  Et 
dico,  quod  sicut  dupliciter  est  certus 
quoad  numerum,  ita  etiain  dupliciter  est 
certus  quoad  numerantem  :  quia  in 
proedestinatione  duo  sunt,  scilicet  scientia 
tot,  et  voluntas  tot  t  et  voluntas  respicit 
aliquid  in  opere  nostro,  quia  vulttot  quot 
bcne  usuri  sunt  gratia  danda  ab  ipso,  et 
non  plures   :   et  si    plures   essent   bene 


320 


D.  ALB.  MAG.  ORI).  VY\/EJ). 


usuri   liralia,   iunc  ab    aiterno  voluissct 
plures,  et  niodo  vell(.'t  plures. 
Ad  1,  DiciiNDUM  ergo  ad  priinuni,  quod  Glos- 

sa  iihi  inlelligilur  in  easu,  et  non  uui- 
versaliter  :  et  est  sensus  :  Non  tot  in- 
tranl  de  JudaMS  lunc,  lioc  est,  in  priini- 
tiva  Ecclesia,  (juot  siint  salvandi  .lud;ei 
universaliter  in  tolo  tempore  mundi  : 
quia  multi  intral)unt  in  iine  temporum, 
quando  se  videbunt  deceptos  in  Aiili- 
cbrislo, 
Ad  2.  Ad  alild  diccndum,  quod  Glossa  illa 
intelligitur  de  praennitione  priEsentis  ju- 
stitiiE  :  ille  eniin  numerus  certus  est,  et 
augetur  tamen,  et  minuilur  dc  die  in 
diem  :  quia  possunt  esse  plures  et  pau- 
ciores  :  licet  etiam  ille  certus  sit  Deo. 
^j  3  Ad  aliud  dicendum,   quod   Gregorius 

loquitur   de  justitia  prcesenli,   qute  facit 
locum   vitoe,  non  simpliciter,  sed  quan- 
tum  ad  conditionem  status  ut  nunc. 
^j  ^  Ad  ALiuD  dicendum,  quod  intelligitur 

etiam  illud  de   corona  temporalis  justi- 
tise    :   infra  tamen   niagis    quceretur   de 
hoc. 
Ad  5.  Ad  ALiUD  dicendum,  quod  non  intclli- 

gitur  sic,  quod  aliquis  deleatur  de  libro 
qui  per  praevisionem  gratise  linalis  in- 
scriptus  est  :  sed  Moyses  loquebatur  ex 
impossibili  supposito.  Quasi  diceret  : 
Sicut  impossibile  cst  ut  me  deleas,  ita 
.  impossibile  est  ut  noxam  non  dimittas  : 
vel  dixit  hoc  de  eleclione  gloriae  quae  de- 
betur  duci,  quae  non  haberelur,  si  non 
fuisset  dux  populi  :  et  non  de  electione 
simpliciter. 
Ad6et7.  Ad  id  quod  objicitur  per  rationem, 
jam  ssepius  responsum  est :  quia  si  tu  po- 
nas  quemcumque  praedestinatum  nunc, 
dico  quod  possibile  est  eum  peccare  et 
mori  in  peccato  :  sed  si  moriatur  sic, 
numquam  fuit  praedestinatus  :  istae  enim 
duee  sunt  possibiles,  praedestinatus  pot- 
est  pcccare,  et  praedestinatus  potest  mori 
in  peccato.  Tamen  istae  duae  sunt  impos- 
sibiles,  iste  est  praedeslinatus,  et  mortuus 
esl  in  peccato  :  sicut  istae  duae,  iste  mo- 
ritur  sine  gratia  fmali,  et  praevisus  est 
mori  in  gratia  finali.  Unde  cum  dicilur. 


i 


Praedestinatus  potest  mori  in  peccato, 
concedilur  pioptor  potenliam  liberi  ar- 
bitiii  :  sed  tamen  liaec  potentia  numquam 
ad  aclum  potest  reduci  :  quia  sic  verifi- 
carentur  contradictoriae  simul,  scilicet 
iste  praevisus  est  mori  in  gralia  linaliter, 
cl  iste  non  est  praevisus  mori  in  gratia 
finaliter  :  quia  J)eus  praevidet  quidquid 
lit  :  et  per  hoc  patet  solutio  ad  scquens, 
quia  simile  est  isti. 


Ad  id  quod  ulterius  quaeritur  de  opi-  Ad  queef 
nione  illa,  dicendum  quod  si  benc  intel-  '  °' 
ligatur,  vera  cst  :  vocat  enim  numerum 
unum  divinam  pnBScientiam  praeparan- 
tem  gratiam  :  et  haec  quidem  est  una,  et 
non  recipit  variationem  a  rebus  ipsis 
quae  praedestinantur,  nec  iteratur  proprie 
in  omnibus  praedestinatis  :  sed  potius 
praedeslinati  per  varios  eirectus  gratiae 
referuntur  ad  ipsum  sic  numerantem. 
Quia  tamen  ille  numerus  non  dicit  essen- 
tiain  divinam  absolute,  sed  secundum  si- 
gnificationem  scientiae  praeparantis,  et 
haec  ponit  respectum  ad  rem  :  si  res 
semper  accipiatur  sub  illo  respectu,  im- 
possibile  est  non  esse  certum  illum  nu- 
merum  numeralum  :  sed  si  res  numera- 
ta  consideretur  in  se,  tunc  potest  esse  de 
numero,  et  potest  non  esse,  propter  fle- 
xibilitatem  liberi  arbitrii.  Non  autem  sic 
intelligitur,  quod  scientia  Dei  transeat 
super  aliquem  salvandum,  et  ille  non 
salvetur. 

Et  per  hoc  patet  solutio  ad  totum. 


ARTICULUS  Xn. 

Qfia  certitudine  est  certus  numerus 
electorum  ? 


Secundo  quaeritur,  Qua  cerlitudine 
certus  sit  numerus  electorum? 

1.  Cerlitudo  enim  est  species  veritatis 
quae  est  immutabilitas  vcl  necessitas  in 


IN  I  SENTEM.  DIST.  XL,  B,  ART.  12. 


321 


veritatc  [:  omnis    autem  veritas  est   rei  ab  omnibus,    ita    quod  a    nullo  :  ergo 

veritas  :  ergo    videtur  si  certus  est    nu-  videtur  haec  tota  esse  contingens,   omnis 

mcrus  electorum,  quod  certus  sit  certitu-  proedestinatus     salvabitur.     Inde    arguo 

dine  rei,    hoc  est,    quantitate    salvando-  ultcrius  :  NuUus  contingens  numerus  est 

rum.  ccrtus  :  numerus   electorum   est   contin- 

2.  Item,    Nos  videmus  veritatem  rci,  gcns,  ut    probatum  est    :    ergo  non   est 

et  videmus  veritatem  signi  :  et  videmus,  certus  aliqua  certitudine. 
quod  veritas  signi  est  a  veritate  rei,   et 

necessitas  signi  a  necessitate  rei :  et  voca-  Solutio.    Dicendum    sine    preejudicio, 

mus  rem  generaliter,  secundum  quod  est  quod  numerus  electorum  certus  est  cer- 

in  simplicibus  et  compositis  :  sicut  etiam  titudine  aliqua  immobilitatis  vel  necessi- 

dicit  Philosophus,    Ex    eo   quod  res  est  tatis  cujusdam,    quam  supra  vocavimus 

vel  non  est,  oratio  vera  vel  falsa  est  :  et  necessitatem    consequentem    vel    respe- 


vocat  esse  et  non  esse  compositionis  vol 
divisionis.  Cum  igitur  scientia  sit  assi- 
mikitio  rei  intellectse,  videbitur  veritas 
scientioe   sequi  veritatem  rei   :    ergo   et 


ctivam  :  quia  eadem  ratio  est  hic,  et  in 
prffiscitis. 

Ad  id  autem  quod  quoeritur,  Qua  cer- 
titudine   certa    sit  preedestinatio  ?    Dico, 


certiludo  et  necessitas  sequitur  necessi-  quod  sicut  preescientiije,  ita  et  prcsdesti- 

tatem  rei,  et  contingentia  contingentiam,  nationis  est  certitudo   secundum  aliquid 

ut  videtur.  habens   convenientiam    cum   certitudine 

3.   Item,    Cum    dicitur,     Scientia  vel  principii.  Quod  sic  videri  potest  :  Prse- 

praedestinatio  Dei  vera  est   :    aut  intcili-  destinatio  Dei  causa  est   gratise  in  libero 

gitur  de  veritate  rei,    aut  de  veritate  si-  arbitrio,  et  prsescientia  Dei  aliquo  modo 

gni.  Videtur,  quod   non  de  veritate  rei  :  est  causa  :  et    quia    utraque    est  causa 

quia  veritas   rei  non  refertur  ulterius   ad  aeterna,  necesse  est,  quod  sit  immobilis. 

aliud  significandum,  nec  est  proprie   de  Quia  vero  effectus  est  temporalis,   ideo 

alio.  Cum  autom   dicimus,  scientia  Dei  non  potest  accipere  proprietates  causce  : 

est  certa,  vel  praedestinatio  Dei  est  vera,  et   ideo    remanet     causa    necessaria,   et 
illud  refertur  ad  rem  ulterius  :  ergo  ha- 
bet   veritatem   signi,   et    non   veritatem 

Veritas   signi. 


rei.  Inde  arguo  ulterius 

in  genere  veritatis   et  specie  sequitur  rei 


effectus  contingens,  Quantum  ergo  ad 
hoc  quod  causa  est,  habet  veritatem 
principii  :  quantum  vero  ad  habitudinem 
efTectus  contingentis  ad  ipsam,  habet 
veritatem  :  veritas  prsedestinationis  est  similitudinem  cum  veritate  signi,  quia 
verltas  signi  :  ergo  sequitur  veritatem  non  infert  nisi  ex  suppositione  :  sicut 
rei  in  genere  veritatis  et  specie.  Si  hoc  signo  posito  ponitur  signatum,  et  signa- 
detur.  CoNTRA  :  Res  ipsa  tota  contingens  to  in  quantum  hujusmodi  posito  infer- 
est  :  quia  tota  est  sub  libero  arbitrio.  tur  signum,  et  non  simphciter.  Unde  di- 
Probatio  :  Quia  hoc  totum  universale  cendum,  quod  aliter  est  in  scientia  cau- 
quod  in  singulis  particularibus  est  con-      sata  a  re,   et  in   scientia   quse  est  causa 


tingens  gratia  quorum  attribuitur  ei  prse- 
dicatum,  etiam  in  universali  est  contin- 
gens  :  sed  hsec  universalis,  omnes  prae- 
destinatos  esse  salvandos,  in  singuHs 
particuLaribus  est  contingens,  et  gratia 
singuhirium  redditur  prsedicatum  :  ergo 
ipsa  universalis  est  contingens  :  iste 
enim  et  ille  contingenter  se  habent  ad 
salutem,  et  iterum  adeptio  salutis  parti- 
cipatur  a  singulis,   et  non  in  universali 

XXVI 


rei  :  quia  in  scientia  causata  a  re,  scien- 
tia  accipit  veritatem  a  re,  et  speciem 
veritatis  quse  est  contingentia  vel  neces- 
sitas  :  unde  etiam  potest  quandoque  non 
accipere  speciem,  licetaccipiat  genus  ve- 
ritatis,  quia  contingenter  potest  sciri  id 
quod  est  necessarium.  Scientia  vero  quEe 
est  causa  rei  nihil  accipit  a  re,  sed  res  a 
scientia  :  ct  accipit  quidem  verilatem 
sed  non  speciem    veritatis,    quia   Deus 

21 


Solutlo 


322 


D.  ALH.  MAG.  01{n.   PH.EI). 


imniatcriiilikT  ct  noccssario  modo  scit 
tcinporulia  cl  mntahilia  cl  conlingontia  : 
et  idco  illa3  rationes  inductffi  non  nii- 
nuunl  certitudincm  c\  j)arte  Dci  pncdc- 
stinanlis,  scd  ostcndunt  unumqucmque 
pricdcslinatorum  in  sc  contingenter  se 
haherc  ad  cssc  proDdcslinatum,  et  ad  esse 
de  numero  dectorum. 

Ai)  ID  aulem  quod  objicitur,  quod 
veritas  scicntiaj  refertur  ad  rcm,  dicen- 
dum  quod  hoc  vcrum  cst  :  scd  rcfertur 
ut  ad  id  de  quo  est,  non  cx  quo  sicut  cx 
causa  :  ct  ideo  non  scquitur  spccicm 
veritatis  rci  :  et  si  dicatur  esse  signum, 
hoc  non  erit  simpliciter,  sed  quoad  con- 
venientiam  cum  signo  :  quia  posita  ponit 
rem,  proptcr  hahiludincm  scicntis  ad 
scitum,  eo  quod  in  omnihus  scientia  et 
scihilc  habent  aliquam  proportionem, 
qua^cumque  sit  illa.  Et  per  hoc  patere 
potest  rcsponsio  adtotum. 


ARTICULUS  XIII. 

Qunmodo  dehel  hsec  auctorilas  inlelligi 
qua  dicilur,  Tene  quod  habes,  ne  alius 
accipiat  coronam  tuam  ? 


Tertio,  Quaeritur  de  hoc  quod  dicit  in 
principio  capitis  B,  «  Tene  quod  habes, 
ne  alius  accipiat  coronam  tuam. 

Ex  hoc  arguit  Augustinus  ccrtum  esse 
numerum  electorum  dicens  :  «  Si  alius 
non  accipit  nisi  iste  pcrdidcrit,  esl  certus 
numerus  clcctorum.  »  Scd  secundum 
hoc  non  videtur  cssc  certus  nisi  numerus 
numcrans,  et  non  numcrus  numeratus  : 
ct  hoc  est  contra  pr;edicta,  quia  sic  Dcus 
habcret  scientiarn  imperfectam. 

Prajlcrea,  Eadem  diflicuUas  nascitur 
de  uno  et  de  omnibus  :  aut  enim  cerlus 
cst  Dcus  de  isto  prcedestinato  in  scientia 
sua,  quod  scit  ulrum  salvabitur,  aut 
non.  Si  non  :  ergo  aliquid  ignorat  futu- 
rorum  :  quia  alterum  illorum  immutabi- 


litci-  iulurum  cs(,  quod  salvahilur,  vcl 
damnabitur.  Si  aulcm  est  ccrtus,  cum 
cadcm  ratio  sit  dc  quolihct,  concluditur 
proj)osilum,  quod  ipsc  ccrtum  liabct  nu- 
mcrum  numciatum  salvandorum  :  et 
sic  nihil  videtur  esse  quod  dicit  Augu- 
stinus. 

Item,  Aut  intelligitur  de  corona  praB-  Quseaf 
scntis  justitiae,  aut  de  corona  justitiae 
linajis.  Et  primo  modo  :  hoc  non  vide- 
tnr  :  quia  illa  destruitur  proptcr  sequcns 
pcccatum,  el  non  datur  altcri  :  morlua 
ciiim  justitia  pra^senti,  non  cst  corona 
ejus.  Si  autcm  de  corona  justitiae  lina- 
lis  :  lioc  adhuc  minus  vidctur  :  quia  illa 
non  datur  nisi  ei  qui  meruit,  ct  qui 
pra?visus  est  hahere  cam  :  si  igitur  est 
hujusniodi,  nuUus  est  praevisus  eam  ha- 
bere  nisi  ille  :  ergo  non  datur  alteri. 

SoLUTio.  Ad  hoc  dici  potest,  quod  soiui 
Augustinus  satis  congrue  utrumque  nu- 
merum  certum  esse  probat  ex  illa  au- 
ctoritate  :  et  est  sensus  :  Si  alius  non 
accipit,  nisi  iste  perdiderit,  ctc,  hoc  est, 
si  non  iste  perdiderit  alius  non  accipiet  : 
ut  notetur  in  hoc  possibilitas  ad  perdi- 
tionem  ex  parte  praedestinati,  non  tamcn 
perditio  secundum  actum,  secundum 
quod  stat  sub  praedestinatione  :  et  siini- 
liter  notatur  possibilitas  accipicndi  ex 
parte  non  preedestinati,  scd  non  actus 
accipicndi,  secundum  quod  est  sub  re- 
latione  proescientiae  :  sicut  enim  dictum 
est,  uterque  numerus  est  ccrtus  :  sed 
Dominus  loquitur  de  possibilitate  liberi 
arbitrii  secundum  quod  in  propria  facul- 
tate  consideralur. 

Ad  Tioc  autem  quod  qua^ritur,  Utrum  •^'i  q" 
intelligatur  dc  corona  praesenlis  justi- 
tiffi,  vel  gloriae  beatitudinis?  Dicendum, 
quod  utrumque  satis  probabiliter  potest 
sustineri  :  sed  communiter  dicitur,  quod 
intelligitur  de  corona  praesentisjustitiae  : 
et  hanc  accipit  alius,  dum  ahi  de  corpo- 
re  mystico  valet  opus  factum  :  ct  iste  qui 
peccat,  moritur.    Si    autem   de  aeterna 


IN  I  SENTENT.  niST.  XL,  B,  ART.  14. 


323 


ARTICULUS  XIV. 

An prgedestinattis  potest  damnari,  ct 
prsescitns  salvari? 


corona  accipiatur  :  inlelligitur  sic,  quod  tur,  quod  impossibile  sit  aliquem  prae- 
alius  accipit  dum  sancti  et  beati  de  hoc  destinatum  damnari,  sive  accipiatur  de 
gaudent   :    quia  talia    opera  per    illum      re,  sive  dc  dicto. 

Spiritus  sanctus  est  operatus,  cui  ta-  3.  Item,  Si  hoc  esset  possibile  :  tunc 
men  fmaliter  nihil  contulerunt  :  sic  enim  esset  possibile,  quod  prcedestinatus  fieret 
Sancti  de  omni  opere  bono  in  charitate  pra^scitus  :  ergo  praevisus  ad  vitam  aeter- 
facto  per  quemcumque  gloriabuntur  in  nam,  esset  prrevisus  ad  mortem  aeter- 
selernum.  nam  :  quod  nullo  modo  potest  esse,  quia 

tunc    magna    esset    dcceptio    in    divina 
praevisione. 

4.  Item,  Hoc  videtur  dicere  Glossa  su- 
per  illud  Psalmi  lxvhi,  29  :  Deleantur 
de  lihro  viventium  :  ubi  sic  dicit  :  Non 
est  hoc  sic  accipiendum,  tamquam  Deus 
aliquem  scribat  quem  postea  deleat. 
Cum  igitur  non  fiat  aliqua  transmutatio 
praescientiae,  videtur  omnino  impossibile 
esse  et  de  re,  ct  de  dicto,  quod  praede- 
Deinde  quoeritur  de  hoc  dicit,  ibi,  slinatus  possit  damnari. 
B,  §  2  :    K  Ad  hoc  autem  objiciunt,  etc.  »  Sed  contra  :  Sgj  contra 

Videtur  enim  ista  objectio  non  vale-  Causa  prima  non  tollit  causalitatem  ab 
ro,  ncc  etiam  solutio  quam  postea  ponit  aliqua  secundarum  :  videmus  enim  ad 
distinguendo,  quod  possit  intelligi  de  re  oculum  naturam  contingenter,  tempora- 
vel  de  dicto,  cum  dicitur,  Praedestinatus  liter,  et  materialitcr  operari,  licet  Deus 
potcst  damnari  :  quia  operetur  ad   idem   immutabiliter,  et  im- 

1.  Si  albedo  esset  inseparabilis  a  su-  materialiter  :  ergo  nec  in  voluntate  tollit 
bjecto  aliquo,  non  distingueremus  hanc,  causalitatem  voluntatis  :  ergo  efTectus 
album  possibilo  est  esse  nigrum,  ex  eo  damnationis  et  salutis  adhuc  dependet  a 
quod  possit  esse  de  re  vel  de  dicto  :  si-  libero  arbitrio  :  ergo  non  necesse  est 
cut  non  distinguimus  hanc,  possibile  est     alterum  determinate  ficri. 

cygnum  esse  nigrum  :  quia  sive  sit  de  re, 

sive  de  dicto,    semper  est  falsa.  Eodem  Solutio.  Dicendum^  quod  praedestina- 

modo  cum  prsedestinatio  sit  forma  vel  re-  tio  non  infert  necessitatem,  nisi  illam 
spectus  inseparabilis  a  praedestinato,  non  quae  cst  conditionis,  ut  prius  habitum 
erit  subjectum  praedeslinationis  possibile  cst  :  nihil  enim  prohibet,  ut  dicit  Boe- 
umquam  ad  formam  contrariam  prae-  tius,  quod  aliquid  comparatum  diversis, 
destinationi  :  haec  autom  est  damnatio  :  habeat  in  se  possibililatem  et  necessita- 
ergo  videtur,  quod  haec  omnibus  modis  tem,  non  rei,  sed  consequentiae. 
impossibilis  sit,  Praedestinatus  potrst  Unde  dicendum  ad  primum,  quod 
damnari.  praedestinatio  non  inest  absolute  rei,  sed 

2.  Item,  Respectus  aeternus  eodera  rei  comparatae  ad  aliud  :  et  praeterea  eo 
modo  SG  habot  re  ad  quam  est  existente,  modo  quo  inost,  non  tollit  potentiam  ad 
et  non  existonte,  et  ente  in  peccato  et  contrarium  :  quia  non  tollit  liberi  arbitrii 
in  gratia  :  proedestinatio  autem  dicit  flcxibilitatem  :  sed  sic  non  est  cum  dici- 
respcctum  aetornum,  ut  habitum  est  :  tur,  cygnus  potest  esse  niger.  Iste  enim 
ergo  illc  respectus  est  immobilis,  etiam  terminus,  cygnus,  dicit  subjectum  pari- 
quocumquc  modo  varietur  res  :  illo  au-  ter  et  causam  ad  albedinem  cum  impos- 
tem  respectu  immobili  existente  num-  sibilitate  ad  opposilum,  et  nullam  po- 
quam  potest  osse  damnatio  :  ergo  vide-     tentiam  relinquit  ad  opposilam  formam. 


Solutio. 


Adl. 


321  D.  ALH.  MA(..  OnD.  PR/ED. 

Ad2.  Ad   Aui-n  (lir(Mi(luni,    (juod   rospoclus      conditionis  implicitx  vrritatcm  facit  in 

.Ttornus  so  iiabol  eodcin  niodt)  :  sod    res      dicto,  ot  inipossibilitatcm  in  vcro.  » 
innltis  inodis  so  potosl  liaboro  ad  ijisuin  :  Ouid  enim   vocat   conditionoin    irnpli- 

et  idoo  cuin  subj(>ctum  sil  cum    potonlia      cilain  ? 

contrarii,  liabol  ad   contrarium    alifjuain  Itoin,  Non  vidolur  vcrum    quod   dicit, 

possibilitalom.  quia  nullnin  verum  esl  imjiossibilc  :   er- 

Ad3.  An  ALiun  dicondum,  quod  illa  objoctio      go  niliil  lacit  impossibilitalcm   in    voro. 

procedit  in    sensu   compositionis  :    bene  I 

enim  conccditur,  quod  praevisus  salvari  Solutio.  Ad  hoc  dicondum,  quod   per    soiuti 

in  00  quod  liujusmodi,  non  damnabitur,      conditioncm   implicitam  intelligit  bypo-  j 

alioquin  prsvisio  falloretur.  tesim  praedestinationis  in    jirffidostinato, 

Ad  4.  Ad  in  quod  objicitur   de    Glossa,    di-     scilicet  quod  pifedestinatio  semper  impli- 

cendum,  quod  Deus  nullum  dolet.  Sed  cetur  circa  istum  :  ut  sit  loculio  de  dicto, 
tamen  Scriptura  possibililatem  damna-  ct  non  dc  re,  cum  dicitur,  pr*dcslina- 
tionis  non  aufert,  ut  prius  dictuni  est.  tum  necesse  est  salvari  :  vel,    si    iste  est 

praedcstinalus,    ipse    necessario   salvabi- 

tur  :  quia  tunc  intelligentia  istius  condi- 

tionis  implicans  pracdestinationem   circa 

AHTICULUS   XV.  istum,  et  includens  modum    necessitatis, 

facit  veritatem  in  dicto,  id  est,    in   locu- 

Quid  intelUgitur  per  conditionem  impli-     tione  illa,  secundum  quod  est    de    dicto, 

citam,    cum   dicitur,    Prxdcstinatum     et  non  de  re,  et  per  consequens  facit  im- 

necesse  est  salvari  ?  possibilitatem  in  vero,  quia  facit  verum 

impossibile  aliter  habere  se  :  et  hoc   est 
quod  intcndit. 
Postea  quaprilur  de  hoc  quod  dicit,  ibi,  I^t  pcr  hoc  patet  solutio  ad  objeclum. 

B^  circa  medium   :   ((  hitelligentia  cnim 


G.   Quomodo  adhuc  instani  quxstioni  ? 


Verumtamen  adhuc  instant,  et  secundum  conjunclionem  argumentando 
ita  jirocedunt :  Non  enim,  inquiunt,  potest  esse  ut  aliquis  praedestinatus 
sit,  et  damnetur.  Utrumque  istorum  simul  esse  non  potest,  sed  alterum  ho- 
rum  non  potest  non  esse,  scilicet  quin  iste  sit  prffidestinatus :  ab  a^terno  enim 
pra^deslinatus  est,  et  non  polest  modo  non  esse  praedestinatus.  Cum  ergo 
impossibile  sit  simul  ulrumque  esse,  et  impossibile  sit  alterum  non  esse, 
videtur  non  posse  altcrum  esse,  scilicet  ut  damnetur,  Quod  si  est,  ergo 
non  potest  esse  ut  non  salvetur. 

fn  hiijus  qua3stionis  solutione  mallem  alios  audire  quam  docere.  Dicimus 
tamcn  de  praiscientia  similem  posse  moveri  quffistionem.  Ideoque  tam  hic 
quam  ibi  unam  facimus  responsionem,  dicentes  determinandum  fore  illud 


IN  T  SENTENT.  DIST.  XL,  C,  ART.  IG.  325 

cui  innititur  tota  htcc  quteslio,  sciiicet,  impossibile  est  alterum  istorum  non 
esse,  scilicet  quin  iste  uiodo  sit  pra^destiuatus :  ab  aiterno  enim  iste  prai- 
deslinatus  est.  Distinguendum  enim  est  cum  ait,  Isle  non  potest  modo  non 
esse  pra^destinatus,  vel  non  potest  modo  esse  quin  sit  pra?destinatus  :  hoc 
enim  conjunctim  vel  disjunctim  intelligi  potest.  Non  enim  potest  esse  ut 
ab  fleterno  sit  preedestinatus,  et  modo  non  sit  prffidestinatus  :  nec  potest  esse 
simul  ut  sitpraidestinatus,  et  non  sit  pra^destinatus  :  sed  tamen  potuit  esse 
ab  seterno  quod  non  es^et  prffidestinatus,  et  potuit  ab  ffiterno  non  esse 
pra^destiuatus.  Et  sicut  ab  aeterno  Deus  potuit  eum  non  pra^destinare,  ita 
conceditur  a  quibusdam  quod  et  modo  potest  Deus  eum  non  pra^desti- 
nasse  :  ab  a^terno  ergo  potest  Deus  non  pra^destinasse  eum  :  ergo  potest 
iste  non  fuisse  praidestinatus :  si  vero  non  fuisset  praidestinatus,  nec  modo 
esset  praedestinatus :  ergo  modo  potest  non  esse  pra^destinatus.  Ita  et  de 
prsescientia  et  de  pra3scitis  dicunt,  quod  in  actionibus  vel  in  operationibus 
Dei  et  hominum  nullatenus  concedunt.  Ex  quo  enim  aliquid  factum  est  vel 
dictum^,  concedunt  quod  possit  non  esse  vel  non  ^  fuisse :  imo  impossi- 
bile  est  non  esse  vel  non  fuisse,  quod  factum  est  vel  dictum  :  referen- 
tes  possibilitatem  velimpossibilitatem  ad  naturam  rei  existentis.  Cum  vero 
de  pra^scientia  vel  de  pra^destinatione  Dei  agitur,  possibilitas  vel  impossi- 
bilitas  ad  potentiam  Dei  refertur,  quffi  semper  eadem  fuit  et  est:  quia  pra3- 
destinatio,  preescientia,  potentia,  unum  in  Deo  est. 


ARTICULUS  XVI. 

Utrum  prsedestinatum  necesse  est 
salvari  ? 


Dcinde  quoeritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  «  Verumtamen  adhuc  instant^  etc.  » 

Videtur  enim  ratiocinatio  esse  neces- 
saria  :  quoniam 

1.  Dicit  Pliilosophus,  quod  majori  exi- 
stente  de  necessario,  et  minori  de  inesse, 
sequitur  conclusio  de  necessano  sic, 
Omne  a  necesse  est  esse  b  :  orane  c  est 
A,  vel  quoddam  c  est  a  :  ergo  omne  c 
vel  quoddam  c  necesse  est  esse  b.  Simili- 


ter  hoc,  Omnem  prsedestinatum  necesse 
est  salvari  :  Petrus  est  praedestinatus  : 
ergo  necesse  est  Petrum  salvari.  Si  forle 
dicatur,  quod  dictum  Philosophi  intelli- 
gitur  de  inesse  simpliciter,  et  non  de 
inesse  ut  nunc  :  non  enim  sequitur,  Om- 
nem  hominem  necesse  est  esse  animal  : 
quoddam  alhum  est  homo  :  ergo  quod- 
dam  album  necesse  est  esse  animal  :  hic 
autem  minor  est  de  inesse  ut  nunc. 
CoNTRA  :  Minor  est  isla^  Petrus  est  pree- 
destinatus  :  heec  autem  est  de  prseterito 
vera  :  ergo  est  necessaria  secundum  rem, 
licet  non  apponatur  modus  necessitalis  : 
ergo  est  de  inesse  simpliciter,  et  non  de 
inesse  ut  nunc,  ut  videtur  :  ergo  sequi- 
tur  conclusio,  quod  Petrum  neccsse  est 
salvari. 


Edit.  J.  Alleaume  addil  non. 


2  Ibidem,  deesl  non. 


326 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR^D. 


2.  Itoni,  Modo  prcedoslinalum  necosse 
esl  semper  fuissc  pr;i'doslinalum  et  sem- 
p(;r  fore  j)r;edostinatuni  :  alitjuis  ost  mo- 
do  praedeslinatus  :  ergo  seniper  fuil  ot 
erit  prajdestinatus  :  sod  qui  sem[)oi'  fuit 
et  est  et  erit  pra-destinalus,  non  polost 
danmari  :  ori;o  (jui  modo  osl  pra'dosli- 
nalus,  non  potost  danmari  :  eryo  ito- 
rum  minor  fuit  do  inesse  simplicitor  :  et 
sic  sequebatur  conclusio. 

Item,  Non  vidolur  osse  solutio  quam 
Magister  ponit  in  Liflera,  scilicet  quod 
Deus  nunc  potuit,  et  potest  quidquid 
potuit  ab  aeterno,  el  difTorentiae  lemporis 
non  abjiciunt  vel  adjiciunt  aliquid  ad  sui 
potontiam  :  potuit  autem  ab  aeterno  is- 
tum  qui  modo  est  pra^destinatus,  non 
praedestinasse  :  ergo  et  modo  potest  fa- 
cere,  quod  numquam  fuerit  praedestina- 
tus,  et  ita  ille  qui  modo  est  pra?destina- 
tus  potuit  non  esse  praedestinatus,  etpo- 
test  modo  non  csse  pra,'deslinatus  :  et  si 
ipse  potest  niodo  non  esse  praedestina- 
tus,  ipse  potcst  damnari  :  ergo  ipse  qui 
modo  ost  praedestinalus,  potcst  damnari. 
Hcec  est  solulio  Magislri  in  Lillera,  et 
ratio  solutionis. 

1.  Etvidotur  nihil  solvere:  quoniam  nos 
quaerimus  quid  Deus  feceril  circa  istum 
quem  modo  ponimus  esse  pra?dostina- 
tum,  et  non  quid  Deus  possit  facere. 

2.  Item,  Licet  Deus  potuerit  eum  ab 
aeterno  non  praedestinasso,  quia  tunc  non 
supponebatur  in  eo  praedestinatio,  tamon 
quia  jam  supponitur  esse,  non  potest  fa- 
cere  non  fuisse  praedestinatum  :  quia  ali- 
ter  conlradictorite  verificarentur  de  eo- 
dem,  scilicet  istum  ab  eeterno  fuisse 
praedeslinatum,  et  istum  ab  aeterno  non 
fuisse  praedestinatum  :  et  similiter  istce 
duae,  istum  ab  aeterno  fuisse  praevisum 
salvari^  ct  non  ab  aeterno  fuisse  praevi- 
sum  salvari  :  et  istum  ab  aeterno  fore 
salvandum,  et  istum  ab  aeterno  non  fore 
salvandum  :  et  multa  alia  inconvcnien- 
tia  quae  sequuntur  :  ergo  videtur,  quod 
ista  solutio  nuUa  sit  quam  ponit  in  /.//- 
tera. 


3.  Ilom,  Licol  polontia  Doi  in  se  non 
liaboal  aliquid  pra-toritum  vcl  fulurum, 
sod  codem  modo  se  habcat  :  tamen  po- 
lontia  signilicala  cum  connolato,  non 
codcm  niodo  se  habet  ad  omne  tompus, 
nec  ad  omnia  :  cum  autem  dicilur,  Deus 
pradostinavit  istum,  quocumque  pra^de- 
stinato  demonstrato,  vel  indefinite  sup- 
posito,  significatur  ])otentia  cum  deter- 
minationc  directionis  istius  in  salutem 
el  pricvisionis  salutis  istius  :  cum  igitur 
haec  non  uno  modo  sc  habcat,  niliil 
videtur  essc  quod  dicit  ALagister  in  sol- 
vendo. 

Idco  veniunt  alii  salvantes  solutionem 
Magistri,  et  dicentes,  quod  in  syllogismo 
praehabito,  scilicct,  omncm  praedestina- 
tum  necesse  est  salvari  :  iste  est  prae- 
destinatus,  etc,  minor  est  de  incsse  ut 
nunc  et  de  contingenti,  ut  dicunt.  Unde 
sicut  Aristoteles  duphcitor  cxponit  hanc, 
Omne  a  conlingit  esse  b  :  sed  omne  quod 
contingit  esse  a,  contingit  esse  b  :  et  sic 
non  ponit  inesse,  sed  contingere  inesse  : 
et  omne  quod  est  a,  conlingit  esse  b,  et 
sic  ponit  inesse  :  ita  volunt  exponere 
istam,  Iste  est  praedestinatus,  ila  ut  sit 
sensus,  istum  quem  contingit  esse  prae- 
destinatum  :  et  tunc  non  sequitur  con- 
clusio,  quod  iste  necessario  salvabitur. 
Sed  illa  solulio  nihil  habet  rationis  inter 
omnes  solutiones  :  quia  iicet  ilia  de  con- 
tingenti  ab  Aristotele  duplicitcr  expona- 
tur,  non  tamen  exponitur  dupliciter  illa 
de  inesse  :  ista  autem,  Iste  est  praedesti- 
natus  est  de  inesse,etnon  de  contingenti. 

Si  forte  dicas,  quod  ipsa  est  de  inesse 
contingenter,  adhuc  erit  contra  hanc  so- 
lutionem,  quod  non  potest  duplicitcr  ex- 
poni. 

Item,  Si  ipsa  est  de  inesse  contingen- 
ter,  contingit  non  inesse  postquam  in- 
fuit  :  ergo  istum  postquam  est  praedcsti- 
natus,  contingit  non  fore  esse  praedesti- 
natum  :  quod  est  impossibile  secundum 
omnes  :  quoniam  numquam  fuit  illarum 
relationum  mutatio  circa  rationes  quas 
important  praedestinatus  et  praescitus  : 
ergo  patet,  quod  solutio  illa  non  solvit. 


IN  I  SEiYrENT.  DIST.  XL,  C,  ART.  16. 


327 


IJeo    iterum    alii   veniunt    et    inslant 
probalioni  minoris  supra  posila?,    scilicet 
quod  cum  dicilur,  Iste  est  prsedestinatus, 
lioc    est    facluni    quoddam   in  praiterito 
verum  :  ergo  est  necessarium  :  et  dicunt, 
quod  hoc  non  sequitur,    quia   multiplcx 
est  instantia  illius  dicti  :  si  enim  sit  ne- 
gativa    de    proeterito,    non   erit  verum  : 
sicut  Anticliristum   non    fuissc    non   est 
necessarium,  quia  falsificaripotest.  Ilem, 
si  sit  affirmativa    et  cum  signo    univer- 
sali,  dicunt,  quod  non  est  verum  :  sicut, 
omne  animal  fuisse  in  arca  Noe    non  est 
necessarium.  Item,  si  sit  prseteritum  de- 
pendens  ad  futurum,  iterum  non   est  ve- 
rum    :    sicut   hic  cum  dicitur,    Iste    est 
praedestinatus,   hic  est  preevisus  salvari, 
salus  istius  est  de  futuro  adhuc  :  et  ideo 
dicunt,  quod  illa  probatio  qua   probatur 
esse  de  inesse  simpliciter  et  non  ut  nunc, 
non  valuit  :  et  ista  solutio  multos  habet 
consentientes  sibi.  Sed    quod  nulla   sit, 
de  faciii  probatur  sic,  primo  de  instantiis 
quas  afTerunt  :  quia  ill*  sophisticoe   sunt 
e  t  non  instant.  Priraa  enim   nihil  est    ad 
propositum  :  quia  regula  datur  de  dictis 
et  factis  :  et  hsec  nominantur  in  Liitera  : 
negationes    autem   nec   dicta    nec    facta 
sunt.  Secunda  autem  instantia  absolutc 
falsa  est  :  quia  si  ponatur  universalis  af- 
firmativa  vera  de  prselerito,  ipsa  erit  ne- 
cessaria  sicut  particularis.    Terlia  autem 
instantia  cui  tota  innititur  solutio,  omnino 
nulla  est  :  quia  si  dicam  sic  :  Ego    cogi- 
tavi  de    Antichristo  futuro,  ista    est    de 
prceterito    ratione    actus    importati    per 
verbum,  licet  objectum  vel  materiaactus 
sit  dependens  ad  futurum  :    et  cum  ve- 
ritas   sit  in   compositione  verbi,  veritas 
locutionis  judicabitur  secundum  tempus 
consideratum  (alias,  consignificatum)    in 
vcrbo  :  hoc  autem  est  praeteritum  :  ergo 
veritas   istius    locutionis  judicahitur    de 
prseterito,  et  erit  necessaria  propositio  : 
quoniam    si   ego   cogitavi  Anlichristum 
futurum,  impossibile   est   me  non  cogi- 
tasse  illud.  Si  autem  tu  aliter    vclis  in- 
stare  et  dicere,  cum  dicilur,  Antichristus 
fuil  futurus,  ista  cst  dc  pratcrito    ct   ve- 


ra  :  et  tamen  potest  falsificari,  quia  pot- 
est  Antichristus  non  fore  :  et  si  non  erit, 
non  fuit  futurus  :  tunc  non  erit  ista  in- 
stantia  ad  propositum  :  quia  in  ista  pro- 
positione,  Antichristus  fuit  futurus,  ni- 
hil  ponitur  dictum  vel  factum  in  prseter- 
ito,  sed  tantum  enuntiatur  ibi  ordo  fu- 
turi  ad  tempus  praeteritum.  Cum  autem 
dicitur,  Iste  est  prsedestinalus,  ibi  poni- 
tur  visionem  Dei  esse  directam  super  sa- 
lutera  istius  :  et  si  directa  est,  irapossi- 
bile  est  non  esse  directara,  Sed  verura 
est,  quod  essct  instantia,  si  nihil  irapor- 
taretur  in  ista  propositione,  Iste  est  prae- 
destinatus,  nisi  ordo  futuri  ad  terapus 
prseteritura  :  et  non  est  verura^  ut  jara 
patuit. 

Ideo  sunt  iterum   alii,  et  dicunt,  quod 
in  ista,    tste  est  prsedestinatus,  nihil  se- 
quitur  ratione  prseteritionis  :  quia  si  tolla- 
raus   prseteritum,  adhuc  idem  sequitur  : 
quod  sic  patere  potest,  Deus  raodo  prse- 
videt  istura  salvandura,  vel  Deus  modo 
praedestinat  istum :  et  hoc  ponatur  esse 
verura,  adhuc  sequitur  idera  quod  prius  : 
crgo  ratione  prseteriti  non  potest  inferri, 
quod  illa  sit  de  inesse  sirapliciter,  vel  de 
inesse    ex    necessitate :  unde   si  ista  est 
contingens,  Deus  praevidet  istura  salvan- 
dum,    erit  etiam    ista  contingens,  Deus 
praedestinavit    istura     salvandum  :  et   si 
ista    est    contingens,  iste  praedestinatur, 
erit  etiam  ista  contingens,  iste  est  prae- 
destinatus  :    cujus  ratio  est,  quia  praete- 
ritio  ponitur  circa  actum  divinum  aeter- 
num^   cui  non    convenit    nisi   in  raodo 
significandi    quoad   nos  :    et  ideo    sicut 
istae  sunt  corapossibiles^  Deus    praedcsti- 
nat  istura,  et  potest  non  praedestinare  : 
ita  istae  duae  sunt  corapossibiles,  Iste  est 
praedestinatus,  et  potest  non    esse  prae- 
destinatus.   Sed  contra  :   Licet  aeternitas 
in  sc  nuUam  ponat  antecessionem  et  fu- 
turitionera,   taraen    ordo   aeternitatis    ad 
res  temporales  de  necessitate  ponit  post 
et  ante,  et  prius  et   posterius.   Cura  au- 
tera  dicitur,   Iste  est  prsedestinatus,  non 
ponitur    aeternitas  ut  in   se  significatur, 
sed  polius  habitudo  ipsiusad  rera  lerapo- 


328 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR^D. 


Solutio. 


ralom  :  ergo  necessario  ponit  aliquid 
fuisso  prius  rospcclu  illius  tcmporalis  : 
ergo  rationo  illius  causahitur  nocossilas, 
sicut  ot  in  pra^torilo  dicto  vol  facto,  et 
multo  amplius. 

Praetoroa,  Sit,  quod  soquatur  noccs- 
silas  salulis  a  praesonti  :  ut  cum  dicilur, 
Iste  priBdestinatur,  cum  hac  impossibile 
est  verilicari  istam,  Istc  prsescitur,  vei  iste 
non  salvabitur  :  quia  cum  dicilur,  Iste 
praedoslinatur,  hoc  ost  idom  quod  salvan- 
dus  proividelur,  el  salus  sibi  prceparatur, 
et  in  linali  gratia  morietur,  ot  gratia  sibi 
data  bene  utetur  :  cum  quibus  omnibus 
impossibile  est  vorificari  suas  contradi- 
ctorias  :  orgo  vidotur,  quod  nulla  istarum 
solutionum  sit  convonions. 

SoLUTio.  Sine  pra^judicio  dicondum, 
quod  hicoxclamandum  estcum  Apostolo, 
ad  Roman.  xi,  3-J  :  O  alliliulo  divilia- 
rum  sapientiiB,  el  scientiiB  Dei  !  quam 
incomprehensihUia  sunt  judicia  ejus,  et 
investifjahiles  vise  ejus .'  Dicimus  tamen 
asserendo  duo,  scilicet  nullum  cogi  ad 
peccandum,  vel  ad  faciendum  bonum,  ot 
Deiim  in  sua  scientia  non  posse  falli  :  et 
ideo  redoundum  ost  ad  priorem  solutio- 
nem,  et  dicendum,  quod  major  est  du- 
plex,  scilicet  quod  potest  csse  composita_, 
vel  divisa  :  sive  de  re,  vel  de  dicto,  sci- 
licet,  omnem  praedcstinatum  nccesse  est 
saivari  :  ct  si  in  sonsu  compositionis  as- 
sumitur  minor  sic,  aliquis  est  praede- 
stinatus,  vel  iste  cst  praedestinatus,  non 
valebit  illatio,  nisi  cum  reduplicatione 
sic  :  ergo  iste  in  quantum  prEedestina- 
tus,  salvabitur  do  necessitate  :  quoniam 
si  aliquod  prsedicatum  pcr  se  convcnit 
mcdio  sicut  salus  praedestinato,  ct  assu- 
mitur  sub  modio,  non  soquitur  conclusio 
per  se,  nisi  cum   reduplicationc    formae 


medii  circa  ipsum  :  sicut,  Omne  aibum 
noc(>ssario  disgrogat  visum  :  equus  est 
albus :  non  so(|uitur :  ergo  noccssario 
disgrogat  visum,  nisi  in  quantum  albus 
roduplicatui"  :  ot  hoc  modo  non  infort 
pnedicta  argumontatio  :  unde  patet,  quod 
procodil  in  scnsu  divisionis. 

An  iioc  autcm  quod  quaeritur  dc  ista, 
Iste  est  praedostinatus,  utrum  sitde  incsse 
simplicitcr,  vol  dc  inessc  ut  nunc?  Vide- 
tur  milii  osso  dicondum,  quod  si  cst 
praedcstinalus,  lioc  est,  si  lioc  ponitur, 
tunc  cst  do  inessosimplicitcr :  sed  tamen 
non  soquitur,  quod  necossario  salvabi- 
tur :  et  hujus  causa  supra  dotcrminata 
cst  :  quia  licet  pra?dcstinatio  sit  ordo 
nccessarius  ad  salutem,  non  tamcn  a 
suhjecto  tollit  potontiam  contrarii  ordi- 
nis  quae  radicatur  in  (loxibilitate  libcri 
arbitrii  :  scd  hoc  non  faciunt  aliae  formae 
positae  circa  subjcctum,  ut  supra  diclum 
est. 

Notandum  tamcn,  quod  quidam  IMa- 
gistri  dicunt  supra  improhatas  solutio- 
ncs,  quod  si  possunt  defondi,  facilioros 
sunl  quam  ista  soiutio. 

Alii  ctiam  dicunt,  quod  scientia  Dci 
eodem  modo  se  habet  ad  piura  scita  et 
ad  pauciora,  ct  ad  divcrsa  ct  opposita  : 
et  idoo  dicunl,  quod  scicntia  Dci  eodem 
modo  invariabiiis  permanet,  si  praevisus 
saivari  non  saivatur,  sicut  si  saivatur  : 
et  si  piures  saivantur  quam  praevisi  sunt 
saivari,  ct  si  tot,  et  si  pauciorcs  :  cthanc 
soiutionom  non  possum  intciligere,  co 
quod  praescientia  et  praedcstinatio  non 
dicunt  scientiam  cx  parlc  scientis  tan- 
tum,  scd  connotant  rcspcctum  ad  hunc  et 
ad  ilium  dolcrminatum  in  numcro.  Ta- 
mon  quilibet  polest  eligere  sibi  opinio- 
ncm  ex  his  quae  sibi  magis  piacent. 


IN  l  SENTENT.  DIST.  XL,  D.  329 


D.  Quid  sit  reprohatio  Dei,  et  in  quihus  consideretur,  et  quis  sit  prsedestinalionis 

effectus  ? 


Cumque  pra^deslinatio  sil  graliic  prcTparaLio,  id  est,  divina  elecLio  qua 
elegiL  quos  voluiL  anLe  niundi  constiLuLionem,  uL  aiL  AposLolus  '  :  reproba- 
tis  e  converso  inLelligenda  est  prtTScientia  iniquitatis  quorumdam,  et  prae- 
paraLio  damnationis  eorumdem.  SicuL  cnim  prajdestinationis  effectus  illa 
gratia  esL,  qua  in  pra^sentijuslificamur,  atque  ad  recLe  vivendum,  eL  in 
bono  perseverandum  adjuvamur,  et  illa  qua  in  fuLuro  beaLificamur:  iLa 
reprobatio  Dei,  qua  ab  a^terno  non  ebgendo  quosdam  reprobaviL,  secun- 
dum  duo  consideratur  :  quorum  alLerum  pra^sciL  eL  non  pra3parat,  id  esl, 
iniquiLalem  :  alLerum  pra^sciL  eL  prasparat,  sciliceL  aiLernam  poenam.  Unde 
AugusLinus  ad  Prosperum  eL  Ililarium  :  Ikp.c,  inquiL,  regula  inconcusse 
tenenda  est,  peccatores  in  peccaLis  prsesciLos  esse,  non  prseparatos,  pnenam 
autem  esse  prffiparatam.  Praparavit  enim  Deus  (utait  Augustinus  in  libro 
de  Bono  perseverantide  ')  in  prsescientia  sua,  quibus  voIuiL  bona  sua  :  et 
quibuscumque  donaL,  procul  dubio  se  donaLurum  esse  praescivit.  PrTpa- 
ravit  etiam  Deus  (ut  aiL  Fulgentius ')  malis  ignem  eeternum:  illis  uLique 
quos  juste  praparavit  ad  luenda  supplicia,  nec  tamen  praiparavit  ad  fa- 
cienda  peccata.  Pra^paravit  enim  Deus  quod  divina  eequitas  redderet,  non 
quod  liumana  iniquitas  admitLereL.  Non  enim  sicuL  prffiparavit  SancLos 
adjustitiam  percipiendam,  sicprseparaviL  iniquos  ad  justiLiama  miLtendam  : 
quia  praviLatis  prTparaLor  numquam  fuit. 

Sicut  ergo  praidesLinatio  Dei  proprie  est  prffiscientia  et  pra^paratio  be- 
neficiorum  Dei,  quibus  cerLissime  liberanLur  quicumque  liberantur :  ita  re- 
probatio  Dei  est  preescientia  malitia3  in  quibusdam  non  finienda?,  eL  prse- 
paraLio  pcentC  non  Lerminanda^.  Et  sicut  praidestinationis  effectus  est 
graticB  appositio,  ita  reprobationis  ffiternae  quodammodo  efTectus  esse  vi- 
detur  obduratio.  Nec  obdurat  Deus  (ut  ait  Augustinus  ad  Sixtum  *)  impar- 
tiendo  malitiam,  sed  non  impartiendo  graLiam,  sicut  nec  digni  sunL.  Quibus 


*  Ad  Ephes.  i,  4  :  Elegit  nos  in  ipso  ante  mundi  constitutionem,  etc. 
2  S.  AuGUSTiNUs,  Lib.  de  15ono  perseverariLiao,  cap.  17. 

*  Et  habetur  in  Glossa  ordiriaria  ad  cap.  viii  ad  Romanos  (Nola  P.  J). 

*  S.  AuuusTiNus,  ad  Sixtum,  Epist.  lOo.    . 


m 


D.  ALH.  iMAG.  0111).  PHyEI). 


('iiiiii  iiiiii  ini|)aililiir,  iicc  (lifiiii  siint,  noc  iiicrciiliir  :  ])C)lius  iil  non  impar- 
lialii!',  Iioc  (li^iii  siiiil,  lioc  nicrcnliir.  Undc  Aposlolus  ail  :  Cnjus  vult  miae- 
retur  I)(mis,  et  ([ueni  rult  indurut  '  :  niisericoi(Jiain  appcllaiis  prtcdcstina- 
liononi,  ol  pra'ci])uo  ])raHloslinalionis  efrocluiii,  id  (!sl,  jAiali<o  a])])osilionoin  : 
ohduralioncin  voro  jiralicO  ])rivalioneni.  Non  (iniin  (ul  ait  Augustinus  ad 
Sini])liciaiiuiii  ')  iiiloUigcndiiin  cst  quod  Dcus  ila  indurcl,  quasi  queniquain 
peccare  cogat:  sed  lainen  ((uibusdatn  poccalorihus  iiiisoricordiain  juslifi- 
cationis  su;e  non  largilur,  ot  oh  Iioc  oos  indurar^!  dicitur,  qiiia  non  ooniin 
niisoretur,  non  quia  iin])ollit  ut  pecconl.  Eoruni  autoni  non  niisoretur, 
(juihus  graliain  non  esse  pra?ben(lani  a'quilale  occultissiina,  et  ab  huinanis 
sonsibus  remotissiina  judicat :  quain  non  aperit,  sed  miratur  Apostolus  di- 
cens  :  0  altitudo  dioitiarum  sapieutise,  et  scientix  Dei  ^  ! 


DIVISIO  TEXTUS. 


«  Cumque    prxdestinatio    sit   gratias 
prxparatio,  etc.  » 

Jlic  incipit  secunda  pars  hujus  dislin- 
clionis,  in  qua  agit  dc  reprobalione  :  et 
dividilur  in  duas  parles.  In  prima  tangit 
causam  ejus.  In  secunda  tangil  edectus, 
ibi,  D,  §  2  :  «  Sicut  ergo  prxdesliiiatio 
Dei  proprie  est  prsescientia,  etc.  » 

Incidit  autem  dubium  primo  de  lioc 
quod  dicil  in  principio,  ibi,  «  Cumque 
prsedesiinalio  sit  gratise  prseparatio,  id 
est,  divina  electio,  ctc.  » 


ARTICULUS  XYII. 


An  Deo  conveniai  eligere  ? 


Quceritur   eniin  de  electione,  An  Deo 
conveniat  eligere? 


Et  secundo,  Quid  sit  electio? 

Et  tertio,  Utrum  electio  secundum  ra- 
tionem  intelligentiae  sit  ante  praedestina- 
tionem,  vel  post? 

Quarto,  Ad  quid  sit? 

Quinto,  Gujus  sit  ? 

CiRCA  PRiMUM  proccditur  sic  : 
i.  Dicit  Damascenus,  quod  electio  non 
caditin  Deum  :  quia  nalura  divina  non 
est  possibilis  ad    ignoranliam  :  ergo  vi- 
delur,  quod  iion  convenial  eligere. 

2.  Item,  Eligere,  est  duobus  vel  plu- 
ribus  propositis,  unum  alteri  piaeoptare  : 
ergo  electio  est  dissimililer  se  haben- 
tium  :  volunias  autem  Dei  ajterna  simi- 
liter  se  habet,  qui  sicut  dicitur,  I  ad  Ti- 
moth.  11,  i  :  Omnes  homiyies  vull  salvos 
fieri:  ergo  electio  non  convenit  ei. 

3.  Item,  Plus  elongatur  a  natura  cor- 
rupta  aeternilas,  quam  aliquod  tempo- 
rale  :  sed  status  innocentiae  sipcrstitisset, 
fecisset  omnes  bonos  :  ergo  non  fuisset 
electio  :  ergo  cum  aeternitas  plus  elonge- 
tur,  aeternilali  repugnat  electio,  ut  vide- 
tur.  Quod  auteni  statu  innocentiae  per- 
severante  non  esset  electio,  videtur  dice- 
re  Augustinus  dicens,  quod  si  omnes  es- 
sent  boni  vel  mali,  non  esset  electio. 


'  Atl  Roman.  ix,  18. 

*  S.  AuGUSTiNUs,  Lib.  I  ad  Siraplicianum. 


^  Ad  Roman.  xi,  XL 


IN  1  SENTENT.  DIST.  XL,  D,  ART.  18. 


331 


4.  Iteni,  Ibi  nulla^est  distanlia  unius 
ab  alio,  ubi  oinncs  sunt  creatrix  cssentia: 
ab  aetcrno  autem  non  fuerunt  aliquid  nisi 
in  mente  divina,  in  qua  omnes  sunt 
creatrix  essentia  :  ergo  non  fuit  eleclio 
ab  a^terno^  quia  omnis  elcctio  est  dissi- 
militer  se  habentium. 

Sed  contra  : 

1.  Ad  Ephes.  i,  i  :  Elegit  nos  in  ipso 
ante  mundi  constitutionem,  iit  essemus 
sanctiet  immaculati.  Ergo  videtur,  quod 
electio  sit. 

2.  Item^  Joan.  xiu,  18  :  A^07i  de  om- 
nibus  vobis  dico  :  ego  scio  quos  elegerim. 
Et  multis  aliis  locis. 

3.  Ilcm,  Distinctio  a  massa  perditio- 
nis  non  fit  sine  electione  :  cum  ergo 
nullum  distinguat  quem  ab  seterno  dis- 
tinguendum  fore  non  prsevidit,  electio 
convenit  Deo  ab  aeterno. 

SoLUTio.  Dicitur  electio  multis  modis. 
Dicitur  enim  electio  actus  rationis  se- 
quens  consilium  et  inquisitionem  et  de- 
liberationem  de  faciendis,  et  hsec  electio 
non  convenit  nisi  naturae  quse  subjecta 
est  ignorantise  :  et  hanc  electionera  re- 
movet  Damascenus  a  Deo. 

AHa  est  electio  ponens  tantum  discre- 
tionem  in  electis,  et  non  inquisitionem 
et  dubium  in  eligente  :  quse  electio  est 
separatio  ejus  quod  scitur  bonum  esse 
vel  futurum  esse,  ab  aho  quod  scitur 
esse  malum  vel  futurum  malum  :  et  haec 
cst  electio  aeterna  non  temporahs  quae 
convenit  Deo  :  et  per  hoc  patet  solutio 
ad  primum. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  voluntas 
Dei  antecedens  nostrum  opus  similiter 
se  habet  :  et  hsec  voluntas  non  habet 
connotatum  in  nobis,  nisi  naturain  ra- 
tionalem  solam  quam  dedit  nobis  :  et 
hsec  in  omnibus  ordinatur  ad  vitam 
seternam  et  salutem.  Sed  est  alia  volun- 


Ad  aliud  dicendum,  quod  aeternum 
in  eo  quod  aelernum,  plus  clongatur  a 
statu  corruptionis  quam  tcmporalis  sla- 
tus  innocenliae  :  sed  quoad  praevisionem 
peccati  et  nieiiti,  magis  certilicatur  de 
dilferenter  se  habiluris  ad  gratiam  :  et 
ideo  magis  convenit  ei  eligere  :  electioni 
enim  ncutruin  conjungilur  substantiali- 
ter,  scilicet  nec  magis  elongatum  a  statu 
corruptionis,  nec  minus  elongatum  :  sed 
tantum  certificatio  eorum  quae  dissimili- 
ter  se  habituri  erant  ad  gratiam. 

Nec  hoc  est  verum  quod  si  non  fuis- 
set  peccatum,  quod  non  fuisset  eiectio  : 
licet  enim  non  fuisset  electio  boni  a 
malo,  fuisset  tamen  magis  boni  a  mi- 
nus  bono  :  et  hoc  est  quod  dicit  Augu- 
stinus  :  «  Si  omnia  essent  seque  bona, 
non  ostenderetur  in  optimo  divina  pul- 
chritudo.  » 

Ad  aliud  dicendum,  quod  in  notitia 
Dei  non  solum  omnes,  sed  omnia  etiam 
sunt  similiter  se  habentia  :  sed  notitia 
Dei  non  solum  est  de  eis  prout  ibi  sunt : 
quia  ut  ibi  sunt,  non  est  unum  melius 
alio,  sed  omnia  unum  optimum  :  sed 
notitia  est  etiam  de  eis  proutfutura  sunt, 
ut  siepius  dictum  estsupra  :  et  quoad  hoc 
cadit  inter  ea  electio. 


Ad    3. 


ARTICULUS   XVIII, 


Quid  est  electio . 


Secundo  quseritur,  Quid  sit  electio  ? 
1.  Dicit  autem  Damascenus,  quod  eli- 
gere  est  duobus  vel  pluribus  proposilis, 
hoc  illis  prseoptare.  Dicit  autem  Glossa, 
tas  consequens  quee  ponit  respectum  ad  Roman.  vni,  1  et  seq.,  quod  certus 
prsescientise  ad  meritum  futurumbonum,  cst  numerus  electorum 
vel  nialum  :  ot  ilia  cst  dissimilitor  se  ha- 
bentium,    et   illi    convcnit   unum   alteri 


proioptarc. 


Ergo  videtur 
electio  dicere  gratiam  finalem.  Sed  con- 
TiiA  hoc  videtur  esse  electio  Judse  inter 
duodecim  :    sicut  dicit  Dominus,  Nonne 


Ad  i. 


332 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR.^D. 


('(jo  vos  (laodeciin  cl('(jl?  cL  cx  vobls  uniis 
duihobis  csl  '  ? 

'1.  Ileni,  \k\  Roinaii.  viii,  3U  :  Qiios 
priBdcstiiKwil,  lios  ct  vocavit.  Vocaro 
autoin  eliam  dicit  por  clamorom  inlerio- 
rciii  uiiiiis  al)  alio  scparationcm  :  quic 
esl  ergo  ditrorcnlia  vocalionis,  ot  cloctio- 
nis? 

3.  Si  vero  tu  dicas,  quod  vocatio  csl 
temj)oralis  :  undc  (Uossa  ibidcm  dicit, 
quod  vocarc  cst  cognitionom  do  tido 
adjuvaro.  Tunc  qua^io,  Quid  sit  illud  ad- 
jutorium  ?  Aut  cnim  est  jj;ratia  gratis 
data,  aut  gratum  faciens.  Si  gratis  data  : 
tunc  iliud  mullis  dalur,  quod  non  potcst 
cssc  :  quia  scquitur,  ibidcm,  ad  Roman. 
viii,  30,  quod  quos  vocavit,  hos  et  jusli- 
ficavit.  Si  autom  cst  gratia  gratum  fa- 
ciens  :  hoc  non  vidctur,  quia  ilia  jain 
praeccdit  jusliricationcm.  J']rgo  videtur, 
quod  non  possit  cssc  nisi  cloctio  a^torna. 

k  Jtcm,  Intor  gratiae  appositionom 
qua^  justilicat,  ctaeternam  praedcslinatio- 
ncm  non  videtur  cssc  nisi  clectio  unius 
ab  alio  sive  soparatio,  ut  discernatur  cui 
apponenda  cst  gralia,  ab  alio  cui  non  cst 
apponenda  :  cum  igitur  vocatio  prsece- 
dat  justilicationem,  videtur  electio  esse 
idem  cum  vocatione. 

Soiutio.         SoLLTio.  Potest  dici,  quod  electio    sc- 

Ad  1  et  2.  ,  .  \ 

cundum  rationem  non  ost  idem  cum  vo- 
catione.  Yocatio  enim  non  dividitur  a 
Sanctis  nisi  triplicitcr,  scilicct  vocatio 
non  ontis  ad  esse :  et  haec  est  creationis, 
secundum  quod  dicitur,  ad  Roman.  iv, 
17  :  Qui  vocat  ea  quse  non  sunt,  tam- 
quam  ca  quae  sunt.  Et  vocatio  per  gra- 
tiam  interiorcm,  sccundum  quod  dicit 
Glossa,  ad  Roman.  viii,  30,  quod  vocarc 
est  cognitioncm  de  fide  adjuvare.  Et  tcr- 
tio  vocare  per  prffidicationem  cxtcrio- 
rem,  sicut  dicitur,  Matth.  iv,  19  :  Voca- 
vit  eos,  scilicet  Pctrum  ct  Andream  di- 
cens  :  Venitc  post  me,  et  faciam  vos  fieri 
piscatores  hominum.  Undc  nullus  modus 
vocationis  compotit  a^tcrno.  Sed  clcctio 


non  cst  nisi  Iriplicitcr  accopta  a  Sanctis, 
sciliccl  pro  aetorna  pr;rvisione  separatio- 
nis,  et  pro  separatione  quac  fit  per  appo- 
sitioncm  gratirfi  in  praesonti  sive  sit  lina- 
lis,  sivo  noii :  ol  por  cloclionem  ad  prin- 
cipatum    sivc    apostolalum  vel  dignita- 
tcm.  Dc  prima,  ad    bq)hes.  i,  4:    Elcgit 
nos  in  ipso  anlc  mundi  constilutionem. 
Do  sccunda,  .loan.  xv,  IG  :  Non  vos  me 
clegistis :  scd  ego  elcgi  vos,  et  posui  vos 
ut   calis,   et  fructuni  affcratis,    ctc.   Dc 
tortia,  .loan.  vi,  71  :  Nonne  ego  vos  duo- 
decirn  elcgi,  ex  vobis  unus  diaholus  est  ? 
Et  palebit,  quod  unum  istorum  dividon- 
tium    ost    aetornum.    Potost    igitur    dici, 
qiiod  eleclio  non    respicit    nisi   graliam 
finalem   separantcm  secunduTn   proposi- 
tum  cligentis,  ct  non  nostrum  :  vocatio 
autem    est    ad  exitum,   ut    scilicet   nos 
cxcamus  dc  massa  perditionis,  ct    sic  re- 
spicit  gratiam  intcriorom  cum  motu  no- 
strae    ralionis  discerncntis  fidcm  et  gra- 
tiarn  :  et  sic  in  duobus  dilTort,  scilicet  et 
in    hoc   quod  temporalis  est,  et  in  lioc 
quod  conjunctum  habet  sibi  motum  ra- 
tionis,  quia  non  vocatur  proprie  nisi  id 
quod  utitur  ratione  :  in  tertio  autem  con- 
venit,  scilicet    quod  ponit  gratiam  fina- 
lem,    sicut    et  electio   quando    accipitur 
propric.    Posset    otiam  dici,  quod  diffc- 
runt  noii  in  objecto,  sed  in  ratione  ob-  Ad  3 
jecti:  quoniam  electio  generalitcr  sumpta 
est  boni  finalis  :  vocatio  aulem  est  cjus 
quod  rationc  utitur  ad  bonum  finalc. 

El  pcr  hoc  patet  solutio  ad  duo  prima. 

Ad  ALiUD  diccndum,  quod  adjutorium 
illud  intelligitur  de  adjulorio  gratiae 
gralum  facientis :  et  est  gratia  infor- 
mans  liberum  arbitrium  ut  citius  con- 
sentiat  motui  fidci,  ct  non  prsecedit  ju- 
stificationcm  tempore,  sed  natura,  sicut 
etiam  motus  fidei  :  et  sic  patet  qualitcr 
est  intcr  electionem  aeternam,  et  justifi- 
cationcm  quam  praecedit  non  tcmpore, 
sed  natura. 

Et  pcr  hoc  patet  solutio  ad  totum. 


'  Joan.  VI,  71. 


Ad  1. 


m  I  SENTENT.  DIST.  XL,  D,  ART.  19  ET  20.  333 

dilectio  elcctioncm,  ct  electio  prcedesti- 
nationem  ex  parte  diligentis  et  eligentis 
et  praedestinantis.  Siniiliter  dilectio  est 
boni :  electio  autem  fmaliter  boni  :  prae- 
AUTIGULUS  XIX.  destinatio    autem    boni    finalitcr,    et   in 

linem  salutis  directi  :  et  sic  patet  quali- 

Ulriim  electlo    secundum  rationem    in-     tcr  objcclum  unius  addit  supcr  objcctum 

telligenticP  sit  ante  prsedestinationcm,      alterius  :   et  sic  iterum  dilcctio  prior  ct 

vel  post  ?  simplicior  cst  electione,  et  electio  prae- 

destinatione. 

Ad  iD  quod  in  contrarium   objicitur, 
Tertio  quoeritur,  Utrum  electio  secun-     dicendum  quod  illa  dilectio    de  qua  ob- 
dum  rationcm  intclligcntiae  sit  antc  prae-     jicit,  est  dilectio  ex  prsesenti  justitia,  non 
destinationem,  vcl  post?  dilectio  eeterna. 

Videtur  autem,  quod  ante  :  quia  Ad  aliud  dicendum,   quod  Apostolus      j^^  g. 

1.  Non  cligilur  in  reg-num,  nisi  sepa-  non  intcndit,  quod  prtcdestinatio  sit 
ratus  a  massa  perditionis  :  ergo  prsede-  ratio  clectionis  in  se,  sed  potius  e  con- 
stinatio  praesupponit  factam  elcctionem.  verso  :  sed  vult  diccre,  quod  sit  ratio 
Sed  contra  :  Diiectio  secundum  rationcm  electionis  ex  parte  eflectus  qui  est  appo- 
videtur  scqui  praedestinationcm.  Proba-  sitio  gratiae,  quia  illius  non  est  causa 
Tio  :  Dilectio  est  boni :  bonus  autem  non  nisi  propositumDei.  Unde,  adlloman.  ix, 
est  nisi  per  gratiam  :  ct  gralia  est  ex  11  et  12,  dicit  e  contra  :  Ut  secundum 
pruedcslinatione  :  ergo  et  dileclio  :  dile-  eleclionem  propositum  Dei  maneret,  non 
ctioncmautem  sequitur  electio,  quia  non  e^  operibus,  sed  ex  voluntate'  dictum 
eligit  nisi  quos  dUigit  :  ergo  elcctio  etiam  est  ei :  Quia  major  serviet  minori  :  ubi 
sequitur  praedestinationem :  quod  enim  expresse  innuitur,  quod  electio  propo-  . 
est  prius  priore,  prius    est  etiam  poste-      siti  sive  praidcstinationis  est  ratio. 

riore. 

2.  Item,  Ad  Ephes.  i,  4  et  5:  Elegit 
nos  in  ipso  ante  rnimdi  constitutionem, 
...qui  prsedestinavit  nos  in  adoptionem 

jiliorum  per  Jcsum  Cliristum  in  ipsum,  ARTICULUS  XX. 
secundum  proposilum    voluntatis  suse : 

ergo    propositum    voluntatis,   ratio    est  Ad  quid  est  electio  ? 
electionis  :  ergo  est  prius  ipsa  secundum 
rationem  intcUigentiae  :    propositum  au- 

tem  voluntatis    cst  praedestinatio  :   ergo  Quarto  quaeritur,  Ad  quid  sit  electio  ? 

praedeslinatio  cst  prior  electione,  ut  vi-  Videtur  autem,  quod    ad   manifestan- 

detur.  dam    rationem    divinae   bonitatis  :    quia 

ita  dicit  Augustinus  in  libro  de    Cicitale 

SoLUTio.  Diccndum  mibi  videtur,  quod  Dci  :  «  Benc    dispensavit  Dcus,   ut  non 

electio  absolute   sumpta  praecedit    prae-  omnes  damnaret,  nec   omnes  liberaret  : 

destinationcm,    ut  dicit   prima  ratio,  et  si  enim  omnes  liberarentur,    lateret  quid 

dileclio  simplicitcr  dicta  preecedit  utrum-  perjustiliam  deberetur  :  si  omnes  dam- 

que  :  ct  hoc  sic   patet  :  Dilcctio   declinat  narentur,  lateret  quid  gratia  largiretur.  » 

ad  separandum  unum  ab  alio,  et  ad  dili-  Ergo  vidctur,    quod  oplima  dispensatio 

gendum  in  (inem  salulis  :  ergo   praeccdit  bonitalis  Dei  manifestetur  perclectionem. 

'  Vulgata  liabet,  vocante. 


33  i 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR.ED. 


Sed  contra.  SicD  coNTii A  :  Quia  luiic  aliquid  com- 
moduin  vidolur  ciealuia  raliQnalis  acci- 
pcro  cx  lapsu. 

Soiutio.  SoMTio.    Ad     hiijusmodi     qua^sUonos 

non  est  diflicile  rcspondere,  nec  ulile  diu 
disputare.  Ouia  electio  propter  inulta 
potest  fieri  :  lit  tainen  ineo  judicio  ad 
justitiie  ostensionein  qu;e  aperitur  in 
usu  liberi  arltitrii  sequente,  quando  ele- 
ctus  sponte  gratise  adluTret,  et  non  elc- 
ctus  spoiile  a  gratia  avertitur. 

Au  AUCTORiTATEM  Au<;ustini  dicendum, 
quod  Augiislinus  potius  ostendit  opti- 
inum  modum  sapicntite  ordinantis,  quam 
i)onitatem,  licet  utrumque  ibi  appareat. 

Ad  object.  An  ALiuD  dicendum,  quod  ex  lapsu 
person»  non  acquiritur  commodum,  sed 
per  accidens,  in  quantum  per  gratiam 
lapsus  ordinatur  in  bonum  :  sicut  dicit 
(ilossa,  ad  Roman.  viii,  28.  super  illud, 
Scimus  qiwniam  dHigentiljiia  Deum  om- 
nia  cooperantur  in  bonum,  iis  qui  secun- 
dum  proposilum  vocatisunt  sancli  :  dicit 
Glossa,  Etiam  lapsis. 


tionein  est  ante  pra-destinationem  :  ergo 
necessitas  consequcnti;e  quae  est  ex  prae- 
destinalione,  non  infert  necessitatem  ele- 
clionis  :  et  ita  videtur  esse  aliquorum 
non    linaliter  bonorum. 

Sed  go.ntha  :  Electio  ponit  gratiam   li-  Seci  cc 
nalem  :  ergo  non  potesl  esse  nisi  linaliter 
l)onorum. 


SoLUTio.  Dicendum,  quod  electio  po- 
nil  graliam  linalem. 

Sed  ad  id  quod  priino  objicitur,  dicen- 
dum  (juod  licet  gratia  nobis  omnibus 
adsit  aB(jualiter,  nos  tamen  non  habemus 
nos  ad  ipsam  aequalitcr,  et  respectus  gra- 
ticB  ad  nos  non  est  anus,  sicut  supra  di- 
cturn  est. 

Ad  ALiun  diccndum,  quod  electio  se- 
cunduin  ralionem  intelligentiae  sequitur 
pracscientiam  in  genere  acceptam  :  quia 
aliter  nesciret  quos  vel  ad  quid  eligeret  : 
sed  verum  est,  quod  praecedit  praedesti- 
nationem  :  et  ex  illa  accipit  necessita- 
tem  conditionis,  ut  supra  s;epius  dispu- 
tatum  est. 


Solu 


Adi 


Ad 


ARTICULUS  XXL 


ARTICULUS  XXII. 


Cujus  est   eleclio  ? 


Quinto  et  ultimo  quceritur,    Cujus  sit 
electio  ? 
Yidetur  autem  omnium  :  quia 

1.  (iratia  Dei  nuUi  deest,  dummodo 
velit  eam  :  ergo  omnes  eligit. 

2.  Item,  Saul  electus  erat,  ct  Judas 
elcctus.  Et  si  lu  dicas,  quod  illa  erat 
clectio  praesentis  justitiae.  Contra  :  Po- 
nainus,  quod  in  gratia  mortui  fuerint  : 
ergo  illi  habebunt  jam  gratiam  finalem  : 
ergo  vere  electi  sunt.  Si  autem  dicas, 
quod  praescientia  ponit  in  eis  pecca- 
lum  finalc  futurum,  et  hoc  non  potest 
stare  cum  gratia  finali.  Gontra  :  Jam 
habitum  est,  quod  eleclio  sccundum  ra- 


An  prxdeslinatio  sit  causa  appositionis 
gratise  ?  et,  An  causa  necessaria,  con- 
lingens,  communis,  vel  propria  ? 


Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit  in 
hoc  capitulo,  D,  §  2  :  «  Prsedestinationis 
cffectus  est  gratise  apposilio,  etc  » 

1.  Si  enim  praedestiuatio  est  causa  ap- 
positionis  gratiae  :  aut  erit  necessaria  cau- 
sa,  aut  contingcns,  aut  communis,  aut 
propria,  sive  sit  necessaria  sive  contin- 
gens  ?  Yidelur  quod  sit  necessaria  et 
propria  :  sed  posita  tali  causa  semper 
ponilur  effectus  :  cum  igitur  prtedesti- 
natio  sit  ab  aeterno,  appositio  gratiae 
etiam  erit  ab  aeterno,  quod  falsum  est  : 
ergo  non  est  necessaria  et  propria. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XL,  D,  ART.  22. 


33d 


Si    auteni  dicas,  quod   esl  ncccssaria  duci  habet  ad  formalcm.  Sed  contra  :Yo- 

commuuis    :    crgo  per  aliquid  addilum  lunlas  J)ei  volilorum  est  cuusa  efficiens  : 

potcst    licri  propria  :  aut  ergo   illud  est  prsedestinatio  autem  Dei  est    secundum 

tcmporale,     aut    aetcrnum.     Si    tcmpo-  voluntatern  :  crgo  est  causa   efliciens. 
lale    :  ergo   illud    erit  creatum   a  prae- 

destinatione    et    praeparatum  :  et    quaero  Solutio.  Dico,    quod  cst  causa  neces- 

de  illo,  utrum    proedestinatio  illius  fuerit  saria  et  propria  :    sed   haec  duplcx    est, 

causa  nccessaria  ct    propria,    vcl    non  ?  scilicct  quse  exigit  aliquid    in   altero   ut 

Si  non  :  tunc  oportuit  iterum  aliquid  ad-  dispositionem  :  et    quce  nihil    exigit,  eo 

di  :  et  iterum  quaero  de  illo,  et    hoc  ibit  quod  dispositiones  supponantur  in  ma- 

in  infinitum  :  ergo   illud  temporale    pri-  teria,   sicut  ignis   propria   et    necessaria 

mum  habcbit  praedestinationcm    causam  causa  est  ignitionis  :  non  tamen  sequitur 

nccessariam    et  propriam.     Cum    igitur  ignitio    in  glacie,    quia      contraria    dis- 

illud  intcrcidat  inter  praedestinationem  et  j^ositio  est  in   matcria  .  non  tamen  dice- 

appositionem  gratiae,   videtur  quod  ap-  rcmus   quod  hoc  ideo  essct,  quod  ignis 

positio    gratiae    sit  quando  illud    additur  esset  causa  contingens    vel  non  propria 

preedestinationi  :  illud  autem  ab  aeterno  ignitionis  :    quia    causa    contingens  est 

additur,  quia  illius  praedestinatio  est  cau-  cui  aliquid  deest  de  necessariis  ad  cau- 

sa  nccessaria  et  propria  :  ergo    appositio  salitatem  :  aut  cui  aliquid  deest  ad  pro- 

gratiae  cst  ab  aeterno.  portionem   ad  eflectum.    Ita     dici     pot- 

Ilem,    sccundum  hoc   sequitur,    quod  est  Deum  esse  causam  necessariam  vel 

temporalc  esset  ab  aeterno,  quod  non  pot-  praedestinationem,  non  necessitate  coa- 

est  esse  :  ergo  illud  additum  non  esttem-  ctionis,  sed  necessitate  indelicientiae  quo- 

porale.  Si  autem  cst  teternum  :  sed  aeter-  ad  se,  et  hoc  secundum  habitum  :    quia 

num  additum  seterno,  non  facit  nisi  aeter-  secundum  actum  non  scnipcr  est    causa- 

num  :  ergo  ab  aetcrno   praedestinatio   est  tum  et  dispositio  necessaria  in    creatura 

causa  gratiae  necessaria  :  ergo   appositio  rationali  ad  receptionem  gratiae,  quae  est 

gratiae  est  ab  aeterno,  quod  falsum  est.  cffectus  praedestinationis.  Et  per  hoc  pa- 

Si  vero  dicalur,  quod  cst  causa  contin-  tet  solutio  ad  primum. 
gens,   sive  sit  propria,  sive  communis,  Ad  aliud    dicendum,    quod  est  causa 

sequentur    duo    inconvenientia,    scilicet  voluntaria,  sed  determinata  ad  volitum  : 

quod  aliquid  contingcns   sit  in   Deo,   et  hoc  enim  non  tollit  libertatem  a    volun- 

quod  nulla  necessitate  nec  consequentise  tate.  Unde  voluntas  indisposita  est  oppo- 

nec  conscquentis  causabitur  gratia  a  prae-  sitorum,  sed  disposita  per   conceptioncm 

destinatione  :  ct  hoc  falsum  est.  et  determinationem  voliti,  est  ad   unum, 

2.  Item,  Si  causa  est,  non   erit  causa  ct  potest  averti   ab  illo.    Scd  non  sic  est 


nisi  voluntaria  :  volunlas  autem  omnis 
ad  opposita  se  habet  :  ergo  videtur,  quod 
non  magis  sit  causa  appositionis  gratiae, 
quam  non  appositionis. 

3.  Item,  Si  causa  est :  aut  est  causa 
matcrialis,  aut  formalis,  aul  cfliciens, 
aut  linalis.  Constat,  quod  non  materialis  : 


in  Deo  :  quia  sua  voluntas  non  mutatur 
a  volito  in  volitum  contrarium,  eo  quod 
hoc  est  impcrfectionis  et  defectus,  sicut 
in  III  Senlentiarum  determinatum  est  '. 
Ad  aliud  dicendum,  quod  potest  redu- 
ci  in  tres  causas,  scilicet  efficientcm  quo- 
ad  voluntatem,    et  formalem    exempla- 


quia  materia  in  Deo  non  cst.  Si  autem  rem  quoad  praescientiam,  et  finalcm  quo- 
dicatur  efliciens.  Contra  :  l*riedestinatio  ad  dispositionem  voluntatis  :  quia  estsua 
noncstsincproescientia  :  pricscientia  au-     voluntas  propter  quam  apponit  gratiam. 

Et  pcr  hoc  patet  solutio  ad  totum. 


Solutio. 
A(l  \. 


Ad2, 


Ad.1. 


tcm  est  secundum  idcales  formas :  ergo  re- 


»  Cf.  III  SentenUarum,  Dist.  XVIII. 


336 


D.  ALH.  MAG.  ORD.  Vn/F.D. 


AimcuLUS  x\m. 

/  'tnDii  obdnratio  sit  effectiis  reprobalio- 
)iis  ietenuK  ?  el,  An  Deus  sit  causa  re- 
probationis  ? 


Dcinde  qu;oritur  de  sequenti  verbo 
ubi  dicitur  :  «  /h'/)robationis  ielerniBquo- 
dammodo  effectus  videtur  csse  obdura- 
tio.  » 

IIoc  enitn  non  videtur  :  omnis  cnim 
clTectus  liabel  aliquid  causalitatis  a  cau- 
sa  :  ergo  jam  Deus  aliqua  causa  esset 
peccati  :  et  boc  impinm  repulo.  Si  au- 
tem  tu  dicas,  ut  videlur  in  Littera  di- 
cere,  quod  Deus  est  causa  non  impar- 
tiendo  ji^ratiam  :  boc  nibil  videtur  esse  : 
quia  Anselmus  dicit,  quod  non  est  causa 
quare  iste  non  babet  graliam,  quia  Deus 
eam  non  vult  dare,  quia  omnibus  gra- 
tiam  porrigit  :  sed  potius  quia  illc  non 
vult  accipere  :  ergo  non  est  causa  non 
impartiendo,  cum  ipse  omnibus  impartia- 
tur  quantum  est  de  se. 

Si  forte  dicas,  quod  Deus  est  causa 
sicut  absentia  nautae  causa  est  periclita- 
tionis  navis,  proesentia  autem  salutis  :  boc 
ilerum  nibil  est  :  quia  dicit  Augustinus, 


quod  Deus  omnibus  pr.Tsens  est  :  sicut 
lux  etiam  cum  ca?cis  est,  licet  caeci  non 
sint  cum  bimiiie  :  si  autem  nauta  quantum 
est  de  se  semper  essot  pra,'sens  navi,  non 
dicerelur  umcjuam  essc  causa  pericbta- 
tionis  navis,  sed  sempcr  salutis,  et  peri- 
ditalio  navis  causaretur  ab  alio  semper. 
Si  autom  lu  dicas,  quod  est  causa  ob- 
durationis,  sicutnatura  est  causa  quictis, 
scilicot  non  movendo  :  boc  adbuc  absur- 
dius  est  :  quia  natura  est  causa  quietisper 
se,  et  motusproptcr  quiotem,  nt  probalur 
in  V  Pln/sicorum  :  ergo  patet,  quod  boc 
ha>,reticum  esset  attribuere  Deo. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  nullo  modo, 
nec  per  se  nec  per  accidens,  est  causa 
obdurationis  :  sicut  nccessario  probatum 
ost,  ut  mibi  vidotur. 

Ad  dictum  autom   Augustini  quod  cst 
jn  Littera,  dicenduin    quod  est  de  per- 
missione   glossandum,    id    est,  permittit 
obdurari,  ex   eo    quod    nolunt    accipere 
gratiam   eis    sempcr  paratam  :     ordinat 
tamen  obdurationem  in   nmlla    bona,  ne 
omnino  indecora  sit  :  et  quoad  boc  dici- 
tur,  Induravit  Dominus  cor   I^haraonis, 
etc.  \  ita  quod   non   notetur    causalitas 
ad  obdurationcm,  sed  pormissio  :  causa- 
litas   aulom   retorqueatur    ad    ordinatio- 
nem  ob(hirationis  in  bona  qu;e  obciun- 
tur  ex  obduratione  aDeo,  nolente   etiam 
obdurato. 


'  Cf.  Exod.  IX,  12  ;  X,  20  ;  xi,   tO,  xiv,  8,    et      pluries  alibi. 


-tfiJLt--^- 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLI,  A.  337 


DISTINCTIO  XLL 


Llruin  pracdcsliiialio  et  reprobatio   siiit  exj  iiieriHs  iiostris? 


A.  Utrum  aliquod  sit  meritum  obduratiunis  et  misericordise  ? 


Si  autem  quaerimus  meritum  obdurationis  et  misericordice;  obdurationis 
meritum  invenimus,  misericordice  autem  meritum  non  invenimus  :  quia 
nuUum  est  misericordise  meritum,  ne  gratia  evacuetur  si  non  gratis  done- 
tur,  sed  meritis  redditur.  Miseretur  itaque  secundum  gratiam,  quffi  gratis 
datur:  obdurat  autem  secundum  judicium,  quod  meritis  redditur.  Unde 
datur  intelligi,  ut  sicut  reprobatio  Dei  est  nolle  misereri,  ita  obduratio  Dei 
sit  non  misereri  :  ut  non  ab  illo  irrogetur  aliquid  quo  fit '  homo  deterior, 
sed  tantum  quo  fit '  melior  non  erogetui'.  Ex  his  aperte  ostenditur  quid 
misericordiam,  quid  obdurationem  intellexerit  Apostolus  ^:  et  quia  miseri- 
cordia  nullum  advocat  (alias,  admittit)  meritum  :  obduratio  vero  non  est  si- 
ne  merito  et  misericordiae  verbo.  Hic  accipitur  prsedestinatio,  et  praecipue 
praidestinationis  effectus  :  obdurationis  vero  non  ipsa  Dei  seterna  reproba- 
tio,  quia  ejus  nullum  est  meritum,  sed  gratiae  privatio  sive  subtractio,  quae 
quodammodo  est  reprobationis  efTectus.  Accipitur  tamen  aliquando  repro- 
batio  pro  obduratione,  sicut  et  praedestinatio  pro  suo  effectu,  qui  est  gratia 
apposita.  Gratia  enim  quae  apponitur,  effectus  est  praedestinationis.  Cum 
ergo  gratiae  quae  apponitur  homini  ad  justificationem,  nulla  sint  merita, 
multo  minus  et  ipsius  praedestinationis,  qua  *  ab  aeterno  elegit  Deus  quos  vo- 
luit,  aliqua'possunt  existere  merita.  Ita  nec  reprobationis,  qua  ab  aeterno 
quosdam  prsescivit  futuros  malos  et  damnandos,  sicut  elegit  Jacob  et  repro- 


'  Edit.  J.  Alleaume,  sit. 

^  Item,   Idem. 

'  Ad  Romara.  ix,  18  :  Cujm  vult  miseretur,  scilicet  Deus,  et  quem  rult  indurat, 

*  Edit.  J.  Alleaume,  qux. 

XXVI  22 


338 


D.  ALH.  MAG.  ORI).  PW/EY). 


bavit  Ksaii  '  :  (iikmI  ihiii  fiiil  jiro  iiieritis  coruin  qna'  lunr  lial)el)ant,  quia 
nnlla  liaheliaul,  (jnoniam  nec  ipsi  cxislehanl  :  nec  propler  fulura  inerila 
qua^  j)ran  iderel,  vel  illuin  elejiil,  vcl  illuin  rcprobavil. 


B.  Opinio   quorumdam  in  qua  fuit  aliquando  Auguslinus,   sed  postea   7'etractavit 


Opinati  suuL  laineu  (juidain  Deum  idco  elegissc  Jacob,  quia  laleni  fulu- 
rum  j)rccscivit  (jui  in  cum  crcderet,  et  ei  scrvirel:  quod  aliquando  Augu- 
slinus  sc  scnsisse  dicil  in  Whvi)  Jietraclaiionum,  ^  ubi  aj)erlc  ostendil,  quod 
si  pro})tcr  futura  mcrila  eleclus  csset,  jam  non  cx  gralia  csset  elcctio.  Non 
evgo  idco  eleclus  cst  a  Deo,  quia  talis  futurus  crat,  scd  ex  tali  elcctione 
talis  est  factus  :  ita  dicens,  Disj)utans  ego  ^  quid  clegeriL  Deus  in  nondum 
nato,  cui  dixit  servilurum  esse  majorcm,  et  quid  in  eodem  majore  simili- 
ter  nondum  nato  reprobavcriL:  ad  hoc  pci"duxi  raLiocinaLionem,  uL  dice- 
rem  :  Non  ergo  clegiL  Deus  opcra  cujusquam  in  prccscientia,  qua.^  ij)se  da- 
turus  est,  sed  fldeni  clegiL  in  praescientia :  cL  quem  sihi  crcdiluruin  esse 
prffiscivil,  ipsum  clegit  cui  Spiritum  sanctuin  darct,  ut  bona  operando, 
etiam  ccLcrnam  viLam  consequercLur.  Ecce  hic  apcrLc  dicit  non  propLer 
opera  cum  elcgissc,  sed  proj)Ler  fidem  qua  cuin  prtCvidiL  crcdiLurum.  Sed 
quia  eL  in  fidc  meritum  est,  sicuti  cL  in  operibus,  hoc  retraclavit  dicens  : 
Nondum  diligentius  qucTsiveram,  nec  adhuc  invcneram  qualis  sit  eleclio 
gralicE,  de  qua  dicit  Apostolus  :  ReUquix  per  elcclioncm  gralia^  salv3e 
fieiil  ' :  qucC  uLique  iion  cx  '  graLia,  si  ex  meritis  proccdiL  :  uL  Jam  quod  da- 
tur  non  sccundum  gratiam,  scd  secundum  dcbiLum  reddalur  potius  meri- 
tis  quain  donetur :  perinde  quod  continue  dixi :  Dicit  eniin  idem  Apostolus, 
Idem  Deus  qui  operatur  omniain  omnibus\  Nusquam  autem  dicLum  est, 
Dcus  credit  omnia  in  omnibus.  Ac  dcinde  subjunxi  :  Qnod  crgo  credimus, 
nostrum  est:  quod  vero  bonum  operamur,  illius  est  qui  crcdcnlibus  dat 
Spirituin  sanctum  :  sed  hoc  profeclo  non  dicerem,  si  scirem  etiam  ipsam 
fidem  iiiLer  Dei  munera  reperiri,  (jucC  danLur  in  eodein  SpiriLu.  Utrumque 


'  Miilach.  I,  2  et  3  :  Dilexi  Jacob,  Eaau  autem  odio  habui,  Ptc 

*  S.  AuGUSTiNus,  Lib.  I  Retractationum,  cap.  23. 
^  Edit.  J.  Alloaume,  ergo. 

*  Ad  Roman    ix,  27.  Cf.  etiain  Isa.  x,  22. 
5  Edit.  J.  Aileauine,  est. 

^  1  ad  Corinlti.  xii,  6. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLI,  B,  ART.   1. 


339 


erg-o  nostrum  est  propter  arbitrium  voluntatis,  et  utrumque  datum  est 
perspiritum  fidei  et  charituitis.  Et  quod  paulo  post  dixi  :  Nostrum  enim 
est  credcre  et  velle,  illius  autem  dare  credcntibus  et  volentibus  facultatem 
bene  operandi  per  Spiritum  sanctum,  per  quem  charitas  Dei  diffunditur 
in  cordibus  nostris,  verum  est  quidem,  sed  eadem  regula  est.  Et  utrumque 
ipsius  est,  quia  ipse  pra3parat  voluntatem  :  et  utrumque  nostrum,  quia 
non  fit  nisi  volentibus  nobis:  ergo  et  meriluni  fidei  de  misericordia  Dei 
venit.  Non  ergo  propter  fidem  vel  aliqua  merita  elegit  Deus  aliquos  ab 
eeterno,  vel  apposuit  gratiam  justificationis  in  tempore,  sed  gratuita  bo- 
nitate  sua  elegit,  ut  boni  essent.  Unde  Augustinus  in  libro  de  Praedestina- 
tione  Sanctorum:  Non  quia  futuros  nos  tales  esse  prflescivit,  ideo  elegit, 
sed  ut  essemus  tales  per  ipsam  electionem  gratia?  sutc,  qua  gratificavit  nos 
in   dilecto  Filio  suo  '. 


ARTICULUS  I. 


DIVISIO    TEXTUS. 


«  Sl  autem  quserimus  meritum  obdu- 
rationis  et  misericordice,  etc.  » 

In  hac  parte  inquirit  Magister,  si  prae- 
deslinatio  habet  causam  aliquam.  Et  ha- 
bet  quatuor  partes  :  in  quarum  prima 
ostendit,  quod  non  habet  causani  in  se  : 
sed  obduratio  habet  causam  ex  parte  ef- 
fectus,  sed  preedestinatio  nec  in  se  nec 
ex  parte  elTectus  habet  causam.  In  se- 
cunda,  ponit  objectionem  ad  hoc,  utrum 
prsescientia  meritorum  possit  esse  causa 
praedestinationis,  ibi,  B,  «  Opinati  sunt 
tamen  qiiidam,  etc.  »  In  tertia,  ponit  ob- 
jectionem  contra  determinata,  et  solvit, 
ibi,  C,  «  His  tamen  adversari  videtur, 
etc.  »  In  quarta  et  ultima  ponit  hseresim 
quorumdam,  quce  ortum  habuit  ratione 
inquisitionis  hujus  profunditatis,  ibi,  D, 
«  Mulli  vero  de  islo  profundo  quserentes 
reddere  rationem,  etc.  » 


An  prsedestinatio  possit  juvari  oratio- 
nibus  Sanctorum  ? 

Ad  intelligentiam  vero  primae  partis 
oportet  quserere  tria  :  quorum  primum 
est,  Utrum  pra^destinatio  possit  juvari 
orationibus  Sanctorum  ? 

Secundum,Utrum  preedestinatio  cadat 
sub  merito  ? 

Tertium,  Utrum  praescientia  meritorum 
est  causa  proedestinationis  vel  reproba- 
tionis? 

Ad  prlmum  proceditur  sic  : 

1.  Genes.  xxv,  21  ,  dicitur  :  Depreca- 
tus  esl  Isaac  Dominum  pro  uxore  sua^ 
eo  quod  esset  sterilis  :  qui  exaudivit  eum, 
et  dedii  conceptum  Rebeccse  :  cum  tamen 
preedestinalum  esset,  quod  Isaac  semen 
habiturus  eratper  Rebeccam. 

2.  Item,  Ibidem  dicit  Gregorius,  quod 
praedestinatio  juvatur  orationibus  San- 
ctorum. 

3.  Item,  Augustinus  monet,  ut  oretur 
pro  vocandis,  quia  sic  praedestinatum  sit, 


S.    NuGUSTiNUs,    Lib.     de     Praedestinatione       Sanctorum,  cap.  18. 


310 


D.  ALH.  MAG.  OUD.  PR.ED. 


Sed  contra. 


ut  non  voconlur  nisi  por  orationes  San- 
ctorum.  Similia  nuilla  a  Sanclis  invc- 
niunlui". 

t.  Itoni  por  oxom|)la,  Videmus  Pau- 
lum  conversum  ad  oralionom  Slopliani, 
et  Cenlurionom  (ut  dicit  Bernardus)  ad 
orationem  Domini  :  ergo  gratiam  pri- 
mam  potest  aliquis  aliis  mereri  :  sed  mi- 
nus  est  perseverare  in  gratia  accepta, 
quam  acciperc  gratiam  :  ergo  unus  alii 
polcst  mereri  etiam  gratiam  finalem  : 
habere  autem  gratiam  finalcm  converti- 
tur  cum  esse  praedestinatum  :  ergo  pol- 
est  ei  mereri  priTdestinationem. 

5.  Item,  Jacobi,  v,  10  :  Orate  pro  in- 
vicem,  iit  salvemini :  salvari  autem  et 
essc  prsedestinatum  se  concomitantur  : 
ergo  per  orationem  acquiritur  praedesti- 
natio. 

Sed  contra  : 

l.Oratiofidelium  temporalisest,prcede- 
stinatio  autem  aeterna  :  sed  aeternum  non 
causatur  a  temporali :  ergo  praedestinatio 
non  causatur  a  temporali  :  ergo  praede- 
stinatio  non  causatur  ab  oratione  San- 
ctorum. 

2.  Item,  Nihil  causatum  ab  alio  esscn- 
tialiter,  aequalitcr  est  ante  illud  quod  est 
causa  sua  et  post  illud  :  praedestinatio 
alicujus  aequaliter  est  ante  orationem 
Sanctorum  et  post,  quia  est  ab  a'terno  : 
ergo  non  causatur  praedestinatio  ab  ora- 
tione  Sanclorum. 


Soiutio.  SoLUTio.  Diccndum,  quod  praedestina- 
Ad  i,2et3.  j^.^^  potest  duplicitcr  considcrari,  scilicet 
propositi  et  praeparationis  :  et  hoc  est 
prffidestinationi  essentiale.  Et  ex  parte  il- 
la  non  potest  juvari  orationibus  Sancto- 
rum.  Potest  etiam  considerari  ex  parte 
efiectus,  qui  est  gratia  in  praesenti  appo- 
sila  :  et  ha?c  potcst  juvari  orationii)us 
Sanctorum  :  et  hoc  modo  procedunt  ra- 
tiones  primo  inductae. 
Ad  4  et  5.  Ad  RATiOiNEM  autom  induclam,  dicen- 
dum  quod  aliquis  potest  alii  inereri  pri- 
mam  gratiam  ct  perseverantiam  in  illa  : 
sed  non  sequilur  ex  hoc  quod  possit  ei 
mereri  praedestinationem  :  quia  licet  ha- 


bere  gratiam  finalem  el  essc  praedestina- 
lum  convertantur  secundum  supposita, 
non  tamen  idem  significant,  nec  idcm 
sunt  cssentialiter,  quia  perseverare  in 
giMtia  finaliter  rion  dioit  nisi  temporale, 
sed  pra^destinatio  dicit  aliquid  aelornum, 
scilicet  propositum  et  praeparationem 
gratia'  ab  a'torno,  quod  non  cadit  sub 
merito  :  et  idoo  ratio  illa  non  proccdit.  Et 
por  hoc  patct  etiam  solutio  ad  sequens. 

Ea  autem  quae  in  contrarium  objiciun-  Adc 
tur,  patet  quod  non  concludunt  de  elTectu 
praedestinationis,  sed  potius  de  hoc  quod 
praedestinationi   essentialc  est,  quod  est 
abternum. 


ARTICULUS  II. 

Ulrum  prsedestinatio  cadat  sub  merito 
prgsdestinati,  ita  qiiod  aliquis  sibi  me- 
reatur  prsedestinationem  ? 


Secundo  quserilur,  Utrum  praedestina- 
tio  cadat  sub  merito  praedestinati,  ita 
quod  aliquis  sibi  moreatur  praedestina- 
tionem? 

Videtur  autem,  quod  sic  a  simili  in 
opposilo  :  quia,  ut  dicitur  in  Littera, 

1.  Obduiationis  meritum  invenimus  : 
ergo  videtur  eliam  meritum  aliquod  esse 
praedestinationis. 

2.  Item,  Qui  occasionem  damni  dat, 
damnum  dedisse  vidctur  :  ergo  multo 
magis  qui  potest  aliquid  facere  unde  ha- 
bcat  gratiam  et  perseveret  in  illa,  vide- 
lur  quod  possit  etiam  mereri  et  operari 
aliquid  ad  suam  praedestinationem :  si  au- 
tem  aliquis  facit  quod  in  se  est,  |ipse 
habcbit  gratiam,  et  potest  perseverare  in 
illa  :  ergo  potest  etiam  esse  praedestina- 
tus. 

3.  Item,  ITabons  gratiam  in  praesen- 
ti  merelur  vitam  aeternam  :  vita  autem 
aelcrna  majus  bonum  est,  quam  esse  prae- 
destinatum  :  ergo  polest  etiam  mcreri, 
quod  sit  praedcstinatus. 


Ad  2. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLI,  B,  ART.  2.  341 

4.    Itcm,    Si     praedestinatio   repugnat  tio  nec  quoaJ  cfTectum  proprium,  nec  in 

mcrito  :  aut  hoc  erit  ex  parte  sui,  aut  ex  se  cadit  sub  mcrito  :  effectus  enim  pro- 

parte  elTectus,  aut  ex  parte  finis.  Non  ex  prius  est  gratia  data  in  pra^senti  (inalis  : 

paite  sui  :  quia  ipsa  in  se  est  Dcus  prae-  et  anle  primam  gratiam  nuUa  est  gratia 

destinans,  et    Deum   omnes    Sancti  me-  pcr  quam  possit  mereri  aliquis,  sed  aug- 

renlur.  Non  etiam  ex  parte  ctrectus  :  quia  menlum   gratiae  potest  aliquis   mereri  : 

multi  merentur  gratiam  sibi  dari    a  Do-  sed  hoc  non  est  etrectus  essentialis  prae- 

mino,  qua   dala,    crescit  gratia   eorum.  destinationis. 

Nec  eliam  ex  parte    finis  :  quia  ille   est  Dicendum  ergo  ad  primum,  quod  non      ^^  ^ 

gloria  :  et  gloria  bene  cadit  sub  merito.  est  simile  :  quia  per  nos  possumus   pec- 

3.  Item,  Infra  dicit  Augustinus',  quod  care,  et  ita  esse  causa  nostrse  obduratio- 

praecedit  quiddam  in  quibusdam  pecca-  nis,   eo    quod  hoc  sit  impotentia  potius 

toribus  quo    digni  sint  justificatione,  et  quam  potentia  :  sed  a  nobis  non  possu- 

in  aliis  quo  digni  sint  obduratione  :  ergo  mus  mereri,  sed  tantum  a  gratia  Dei  :  et 

videtur,   quod    praedestinatio   cadat    sub  ideo  obduratio   habet  causam   in  nobis, 

merito.  sed  non  praedestinatio. 

6.  Item,   Joan.    i,    47    et    seq.,    dicit  Ad  aliud  dicendum,  quod  licet  homo 

Glossa,  quia  mefius  fuit  Nathanaeli   co-  possit  operari  aliquid  ad  gratiam  haben- 

gnoscere  utramque  naturam   in    Christo,  dam,  non  tamcn  potest  esse    causa  gra- 

quam  esse  praedestinatum,  et  manere  sub  tioe  :  quia  suum   opus  non  est  nisi  sicut 

umbra    mortis  vel  legis  :    sed    cognitio  causa  disponens  in  subjecto,  quoe  etiam 

utriusque  naturae    in   Christo   cadit    sub  dispositio  de  se  non  sufficit  contrarium 

merito    :    ergo   et    esse    prsedestinatum,  actum  tollere,  licet  habilitet  ad   bonum 

quod  est  minus  bonum.  per  aclus  bonos  :  et  ita  non  estcausa,  sed 

Sed  contra  :  Deus  solus. 

1.  Omne  meritum  est  post  efleclum  Ad  aliud  dicendum,  quod  hoc  est 
praedestinationis,  qui  est  appositio  gra-  mereri  augmentum  gratiae  et  non  gratiam 
tiae  :  effectum  autem  praedestinationis  primam,  vel  praedestinalionem  :  et  licet 
praecedit  praedestinatio  ut  causa  :  ergo  vitam  aeternam  habere  sit  majus  bonum 
omne  meritum  est  post  praedestinatio-  in  genere  quam  esse  proedestinatum,  ta- 
nem  :  ergo  non  est  proedestinationis  men  praedestinatio  ratione  antecessionis 
causa.  ad  opus  meritorium,  non  cadit  sub  me- 

2.  Item,  Omne  meritum  est  tempora-  Hto,  licet  vita  a?terna  cadat  sub  ipso  : 
h:!  :  temporale  autem  non  est  causa  aeter-  nec  e-nim  est  causa  illa,  quod  non  cadat 
ni:ergo,etc.  sub  merito,    quia    sit  melius  vel   minus 

3.  Item,  Gratia  cadit  sub  merito  ali-  bonum,  sed  quia  non  ordinatur  ad  meri- 
quo  :  illud  autem  meritum  erit  actus  in-  tum. 

formatus  gratia^  quia  omne  meritum  est  Ad    aliud     dicendum,     quod    ratione 

actus  informatus  gratia  :    sed  non  infor-  aeterni  antecedentis  meritum,praedestina-     ^^  *' 

mat  actum   nisi   habeatur  :   ergo  gratia  tio  merito  repugnat.  Licet  enim  siiDeus, 

habetur  ante    meritum  :   ergo    non  per  non  tamen  est  idem  modus  significandi  : 

meritum  acquiritur,  sed  habetur  ad  hoc  et  ideo  non  oportet,  quod  si  unum  cadat 

ut  possit  inesse  meritum.  Si   igitur  effe-  sub  merito,  quod  etiam  afiud  cadat  sub 

ctus  praedestinationis  non  cadit  sub  me-  merito.  Tamen  etiam  ratione  effectus  qui 

rito,  multo  minus  praidestinatio  ipsa.  est  prima  gr^tia,  repugnat,  ut  probatum 

est  contra  objiciendo. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  praedestina-  Ad  aliud   dicendum,    quod  improprie     j^^  5 

'  Cf.  lafra  in  eademdist.  XLI,  cap.  G. 


Ad  3. 


3t2 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PRJED. 


valde  aocipiuiitiir   vcrba   Auguslini   ([ux 
iulVa  |)onuntur '.    Loquitur  enim    Augu- 
stinus  ile  opei-ihus  in  nioilali  faclis,  (juae 
sunt  (lo  gonere  honorum,  et  dicit,   quod 
peccator  liahilitat  se  per  hoc  ad  i^n-aliani, 
ut  citius  coi'  iioininis  Spiritus  sanctus  il- 
luslrel  :  et  hoc  facil  dignos,  id  est,  con- 
|j;ruos  quadam   congruitate  gratiiB  gratis 
dala?,  ad  gratiae  receptionem  :  el  e  con- 
trario  qui  decidit  de  vitio  in  vitium,  di- 
miltitur,  ut  qui  in  sordil)us  est,  sordescat 
adhuc  :  et  idco   dicitur  indignus  ad  gra- 
tiam,  id  est,  minus  congruus. 
Ad  6.   ^       Ai)  ULTIMUM  dicendum,  ut  supra,  quod 
in  iXalhanacle  fuit  comparatio  stalus  no- 
v(e  legis  ad  veterem  legem   in  qua  fuit 
umhra,  ut  dictum  est. 


ARTICULUS  IIL 

An  prsescientia  meriioriim  sil  causa 
pi'sedeslinationis  ? 


Tertio  quseritur,  Utrum  prtpscientia 
merilorum  sit  causa  priedestinalionis  et 
reprohationis? 

Yidetur  autem,  quod  sic,  primo  per 
auctoritates,  postea  per  rationes. 

1.  Dicit  enim  Glossa  :  «  Esausuhtracta 
gratia,  juste  reprohatus  est  *.  »  Jiislitia 
autem  est  redditio  pro  meritis  :  non  au- 
•tem  fuerunt  merita  nisi  in  preescientia  : 

ergo  merita  in  praescientia  fuerunt  causa 
reprohationis. 

2.  Item,  Glossa,  ihidem  :  «  Esau  per 
justitiam  reprohatus  est  :  »  et  ex  hoc  se- 
quitur  idem  quod  prius. 

3.  Item,  ihidem,  Glossa  Amhrosii  : 
«  Daho  illi  gratiam  quem  scio  toto  corde 
post  errorem  ad  me  reversurum.  »  Ergo 
praescientia  conversionis  est  causa  colla- 
tionis  et  prieordinalionis    gratiae  :    ergo 


esl  causa  pra'deslinalionis.  Lnde  sui)jun- 
git :  «  IIoc  estdaie  cui  dandum  est  :  non 
enim  danda}  sunt  margaritoB  porcis,  aut 
sanctum  canii)us.   >; 

4.  Ilem,  ihidem  :  «  Quid  oderat  in  Esau, 
nisi  oiiginale  peccatum  ?  Quid  diligel)at 
in.lacoh,  nisi  gratuilum  misericordiae  do- 
num  ?»  Constat  autem,  quod  non  loquitur 
de  peccato  quod  crat,  quia  in  hoc  similes 
erant  Jacob  et  Esau  :  el  ideo  si  unum 
proptcr  hoc  odio  hahuit,  et  alium  odisse 
dehuit  :  quia  de  similibus  (ut  dicit  Roe- 
tius)  idem  est  judicium  :  ergo  videlur, 
quod  illud  ad  pra?scientiam  est  referen- 
dum  :  et  ila  praescientia  meritorum  causa 
est  proideslinationis  vel  reprobationis. 

\).  Item,  ihidem  :  «  Deusdat  gratiam  ei 
quem  sihi  scit  devote  serviturum,  et 
mandatis  ejus  ohediturum  :  »  constat  au- 
tem,  quod  non  loquitur  de  gratia  prae- 
senlis  justificalionis,  quia  illa  saepe  dalur 
abutenti  :  ergo  loquitur  de  gratia  prtede- 
stinationis  :  crgo  est  ex  praescientia  me- 
ritorum. 

().  Item,  Oiigcnes  super  iXumer.  v  : 
«  Deus  ex  proposito  cordis  quod  sibi  pa- 
tuit,  antequam  aliquidboni  vel  mali  egis- 
sent,  dixit,  Malach.  i,  2  et  3  :  DilexiJa- 
cob,  Esau  autem  odio  hahui.r^  Ergo  vide- 
tur,  quod  praescitum  propositum  cordis 
illorum  geminorum,  fuerit  causa  praede- 
stinationis  unius,  et  reprobationis  alte- 
rius. 

7.  Item,  Idem  videtur,  Genes.  xviii, 
17  et  seq.,  ubi  dicit  Dominus  ad  Abra- 
ham  :  Num  celare  potero  Ahraham  quas 
gesturus  sum,  praecipue  cum  /uturus  sit 
in  gentem  magnam...  ?  Scio  enim  quod 
pnecepturus  sit  filiis  siiis,  et  domui  suse 
post  se^  ut  custodiant  viam  Domini, 
etc.Ergo  praescientia  meritorum  est  cau- 
sa  quare  quosdam  praedestinat,  et  quos- 
dam  non,  ut  videtur. 

Iloc  autem  prohatur  per  rationem  : 
quia 


*  Vide  in  IV  Sententiarum,  Dist.  XVII,  art.  14 
ad  o. 


^  Super   illud   Apostoli    ad    Roraan.   ix,  13 
Jacoh  dilexi,  Esau  autem  odio  habui. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLI,  B,  ART.  3. 


3  43 


1.  Voluntas,  ut  dicit  Damascenus,ratio-  6.  Item,  Objicitur  sic  fortius  :  Crudeli- 
nabilis  est,  et  si  non  est  rationabilis,  non  tas  videretur  esse  in  Deo,  si  hominem 
est  voluntas  :  cum  ergo  voluntas  mise-  talem  faceret,  et  statim  reprobaret  in  quo 
rendi  et  non  miserendi  sint  in  Deo,  ra-  nulla  causa  reprobationis  futurae  videre- 
tionabiles  erunt  illee  voluntates  :  ergo  ex  tur  :  cum  igitur  nulla  crudelitas  sit  in 
ratione  secundum  rationem  intelligentiee  Deo,  ipse  reprobat  ex  praevisione  merito- 
procedent.  Non  autem  estratio,  quaB  non  rum. 

discernit,  quare  dandum  sit  uni,   et  non  7.  Item,  Artifex  sapiens  non  facit  vas 

alii:ergo  videtur,    quod  Deus  discernit  ad  nihil  utile  :  cum  igitur  reprobandi  ad 

hoc  :   sed  non  potest  hoc    fieri  nisi  prae-  nihii  utiles  sint,  videtur    quod    non   de- 

scitis  meritis  :    ergo  proescientia  merito-  beant  fieri  a  Deo. 

rum  causa  est  praedestinationis,  vel  re-  Si  forte  tu   dicas,  quod    praedestinatio 

probationis.  nonpotest  esse  ex  meritis  :  quia  meritum 

2.  Item,  NuUa  clectio  sapientis  est  eo-  omne  ex  gratia  est,  et  ita  gratia  quae  est 
rum  quae  nullam  habent  distanliam  :  eflectus  praedestinationis,  praecedit  omne 
Deus  autem  sapientissimus  ab  aeterno  meritum  :  crgo  meritum  potius  est  ex 
quosdam  eiegit,  et  quosdam  reprobavit  :  praedestinatione,  quam  e  converso.  lilud 
ergo  oportuit,  quod  aliquo  modo  dista-  nihil  videtur  esse  :  cum  tamen  haec  solu- 
rent  :  non  autem  poterant  ab  aeterno  di-  tio  scripta  sit  in  Liltera  :  quia  simile 
stare,  nisi  in  praescientia  meritorum  :  non  potest  dici  de  reprobatione  ;  ibi 
ergo  videtur  ut  prius.  enim  non    praeparatur    poena  nisi  operi 

3.  Item,  Sapientis  est  numquam  ali-  nostro,  quod  a  nobis  est,  non  a  Deo. 
quid  in  voluntate  determinare,  nisi  prae-  Item,  Licet  meritum  sit  a  gratia,  et 
videat  quantum  potest,  quem  potest  sor-  gratia  non  a  nobis,  tamen,  ut  dicit  Au- 
tiri  linem  et  exitum  in  re  :  cum  igitur  gustinus  in  Liltera,  hoc  utrumque  no- 
Deus  sit  summe  sapiens,  ipse  numquam  strum  est  propter  consensum  liberi  arbi- 
determinat  voluntatem  reprobandi  vel  trii,  et  sic  ille  consensus  praevisus  potest 
miserendi,  nisi  ex  praetinitione  merito-  esse  causa  praedestinationis  aliquorum, 
rum  futurorum  quae  praevidet  praescien-  et  dissensus  causa  reprobationis  :  unde 
tia  :  et  sic  iterum  sequilur  quod  prius.  patet,  quod  iUa  solutio  non  solvit  dubi- 


4.  Item,  A  simili,  rex  terrenus  si  de- 
beat  eligere  sateliites  et  milites,  quan- 
tum  potest,  inquirit  ante  cujus  consue- 
tudinis  et  moris  sint,  et  utrum  sint  fide- 


tationem  quaestionis. 

Sed  contra  hoc  sic  objicitur  :  sed  contra. 

1.  Primae  causae    nulla   causa  est  :  vo- 
luntas  autem  Dei  prima  causa  est  :  ergo 


les,  vel  non,  ut  ex  praeteritis  discat  quid      voluntatis  Dei  nulla  causa  est  :  ergo  nec 


de  futuris  praesumere  debeat :  et  si  posset 
pra^-videre  futura,  ex  futuris  magis  eli- 
geret  quam  ex  praeteritis  :  ergo  cuni  Dcus 
vidcat  futura,  videtur  quod  ipse  praede- 
stinet  et  reprobet  ex  praescientia  merito- 
rum  futurorum. 

5.  Ilem,  Paterfamilias  si  sciret  quis 
filiorum  dissipaturus  esset  haereditatem, 
et  quis  conservaturus,  secundum  prae- 
scientiam  futurorum  actuum  distribueret 
haereditatem  filiis  :  ergo  videtur,  quod 
cum  hoc  possit  facere  Deus,  quod  ipse 
eligat  secundum  prsescientiam  merito- 
rum. 


praescientia  alicujus  rei  causa  est  volun- 
tatis.  Quod  autem  voluntas  sit  prima 
causa,  probatur  sic  :  Intellectus  practicus 
non  est  causa  nisi  per  voluntatem  :  quia 
non  movet  nisi  per  voluntatem  :  ergo 
penes  voluntatem  est  prima  ratio  causa- 
litatis.  Si  forte  diceres,  quod  voluntas 
est  efficiens,  et  habent  causam  finalem 
merita  futura,  sicut  quidam  dixerunt  : 
lioc  est  vaide  absurdum  :  quia  dignitas 
physica  est,  quod  nihil  agit  aliquid  pro- 
pter  indignius  et  vilius  se  :  meritaautem 
futura  sunt  indigniora  voluntate  Dei. 
Similiter  dicit   Scriptura,  quod   propter 


344 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  mJED. 


Solutio. 


senietipsum  creavit  omnia  '  :  crgo  relin- 
quitiir,  quoil  nulla  sit  causa  voluntatis 
pra-dostinantis,  vel  roj)rol)anlis. 

2.  Ilein,  .Mrrita  praescita  sunt  futura  : 
igitur  si  essent  causa  praedestinationis, 
aut  reprobationis  :  aul  hoc  csl  quia  pra^- 
scita  merila,  aut  quia  futura,  aul  quia 
pra'scita  futura.  Si  primo  modo  :  lioc 
non  potest  esse  :  quia  ut  praescita,  sunt 
in  ideis  tantum,  et  non  dilferunt  per  dif- 
ferentias  l)oni  et  mali  :  et  ideo  non  fieret 
discretio  voluntatis  praedestinanlis  et  re- 
probantis.  Si  autem  quia  futura  sunt,  vel 
quia  praescita  futura  :  tunc  ratione  futu- 
ritionis  in  qua  accipere  debebant  dilfe- 
rentiam  boni  et  mali,  referrentur  ad  prae- 
destinalionem  vel  reprobationem  :  ergo 
temporale  sub  ratione  lemporali  fuluri- 
tionis  est  causa  aeterni,  quod  est  impossi- 
bile  :  quia  sicut  tempus  ab  aeternitate  et 
aevo  fluit,  ita  temporale  ab  aeterno. 

SoLUTio.  Dicendum  cum  Augustino 
hic  in  Litlera,  quod  praedestinalio  et  re- 
probatio  non  habent  causam  aliquam. 
Sed  distinguendum  est,  quod  causa  mul- 
tiplex  est,  scilicet  efliciens,  et  formalis,  et 
fmalis,  et  materialis  :  et  efHcicntem  qui- 
dera  causam  non  habet,  nec  materialem, 
nec  formalem,  nec  finalem.  Sed  linis  est 
duplex,  scilicet  finis  intentionis,  et  linis 
operis  :  et  voco  fmem  intentionis,  qui 
intcnditur  ab  efticiente,  sicut  beatitudo 
intcnditur  a  bene  operante  :  finem  autcm 
operis  voco  id  ad  quod  terminatur  opus  : 
et  hoc  est  quandoquc  temporale  :  sicut 
ire  ad  Matulinas,  ad  accipere  oblationes 
conslitulas  terminalur  :  cl  suscipere  sa- 
cros  ordines,  ad  habendum  praebendam 
terminatur  :  et  tali  quid  adjunctum  fini 
potest  esse  ratio  operis,  non  tamen  erit 
proprie  causa  finalis,  quia  causa  finalis 
est,  quae  quietat  intenlionem  per  se  et 
totam.  Similiter  distinguendum  est  in 
praedestinatione,  quod  quiddam  est  ibi 
seternum,    ut   propositum  :  et  quiddam 


determinabile  ad  tempus,  ut  collatio 
gratia^.  Et  ex  parte  aeterni  nec  causam 
iinalem  habet  nec  rationcm  proprie  lo- 
quendo  :  quia  ratio  etiam  aliquo  modo 
elicit  opus,  merila  autem  futura  nullo 
modo  eliciunt  propositum  Dei.  Ex  ])arte 
autem  effectus  in  quo  detcrminabilis  est 
prKdestinatio  et  reprobatio  ad  tempus, 
habent  rationcm  meriti,  non  tamen  cau- 
sam  finalem.  Sed  quia  difficile  est  re- 
spondere  Glossis  inductis,  ideo  respon- 
dendum  est  ad  singulas. 

DicENDUAi  igitur  ad  primam,  quod 
Esau  juste  reprobatus  est  duabus  de  cau- 
sis.  Una  est  quam  dicit  Anselmus,  quod 
justum  est,  quidquid  vult  Deus  :  unde 
possemus  dicere^  quod  juslitia  ibi  dicitur 
aequitas  divinae  voluntatis.  Alia  causaest, 
ut  justitia  dicat  ibi  debitum  pcenae  ad 
culpara,  et  reprobatio  ponatur  pro  obdu- 
ratione  vel  condemnatione,  ut  dixit  Ma- 
gister  in  ult.  cap.    praehabitae  distinctio- 


nis 


Ad  ALiuD  dicendum  codem  modo. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  scientia  me- 
riti  dicit  ibi  rationem  collationis  gratia^, 
non  causam  praedestinationis  :  nec  ibi 
loquilur  de  praedestinatione  secundum  se, 
sed  de  effectu  determinabiii  ad  tem- 
pus. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  illa  Glossa 
specialem  habet  difficultatem,  et  puto 
quod  originale  peccatum  non  dicitur  ibi 
habitus  solum,  quia  in  illo  erant  similes 
Esau  et  Jacob  :  nec  accipitur  ibi  Esau 
pro  parvulo,  sed  pro  gente,  et  Jacob 
similiter.  Unde  originale  in  Esau  est  fo- 
mes  relatus  ad  inhiationem  ad  concupi- 
scentiam  in  gente  non  liberanda  per 
Chrislum,  eo  quod  gratiae  redemptionis 
factae  per  Chrislum  noluit  consentire.  In 
Jacob  autem  inhiatio  ad  graliam  in  fideli 
populo  consensuro  Christo,  per  cujus 
redemptionem  gratia  illius  populi  expedi- 
tur  ad  merendum  :  et  haec  gratia  vocatur 
gratuitum    misericordiae     donum.    Haec 


Ad 


Ad 
Ad 


A\ 


*  Proverb.  xvr,  4  :    Universa  propter  semetip- 
sum  operatus  cst  Dominus. 


Cf.  Supra,  Dist.  XL,  cap.  D. 


TN  I  SENTENT.  DIST.  XLI,  C. 


34.1 


aulem  sunt  ratio  odii  non  ex  parte  repro- 
balionis  selernoe,  sed  ex  parte  praepara- 
tionis  pcenae,  etab  alia  partc  ratio  coUa- 
tionis  gratiae. 

Ad  aliud  dicendum  secundum  prce- 
dicta,  quod  Glossa  illa  tangit  rationem 
appositionisgratiai,  et  non  causam  per- 
destinationis. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  Origenes 
tangit  statum  duorum  populorum,  et  di- 
versimode  se  habentium  ad  gratiam  li- 
berantem  :  et  ille  diversus  modus,  ratio 


potest  esse   liberationis  quorumdam,  et 
damnationis  aliorum. 

Eadem  eliam  solutio  est  ad  auctorita- 
tem  sequentcm  de    Genesi,  xviii,    17  et 

seq. 

Ad  iD  quod  objicitur  per  rationem,  est  j.^^J,°™"j.|! 
una  solutio  ad  omnes,  scilicet  quod  illoe     tionis. 
rationes  non  tangunt,  nisi  quod  voluntas 
Dei  non  sitirrationabilis  ex  parte  etrectus 
etvoliti  :  et  hoc  jam  concessum  est,  licet 
in  se  nullam  habeat  causam. 


C.  Ilis  videtiir  conirarium  qiiod  alibi  ait  Angustinus. 


Ilis  tamen  adversaii  videtur  quod  dicit  Augustinus  in  libro  LXXXIII 
Qumstionum  ',super  ]MalachiamProphetani,ubi  scriptum  est,  DilexiJacob, 
Esau  auiem  odio  hahui^ :  Cui  vuU,  inquit,  miseretur  Deus,  et  quem  vull 
mG^wra^' .•  sed  heec  voluntas  Dei  injusta  esse  non  potest :  venit  enim  de 
occultissimis  meritis  :  quia  et  ipsi  peccatores  cum  propter  generale  pecca- 
tum  unam  massam  fecerunt,  tamen  nonnulla  inter  eos  est  diversitas.  Prae- 
cedit  ergo  aliquid  in  peccatoribus,  quo  quamvis  nondum  sint  justiflcati, 
digni  efflciantur  justificatione.  Et  itein  praicedit  in  aliis  peccatoribus,  quo 
digni  sunt  obtusione.  Ecce  hic  videtur  Augustinus  dicere,  quod  et  ipsa  Dei 
voluntas  qua  alios  eh'git,  alios  reprobat,  ex  meritis  proveniat,  sed  occultis- 
simis,  id  est,  quod  pro  meritis  alios  voluerit  eligere,  alios  reprobare  :  et 
quod  pro  meritis  aliis  apponitur  gratia  justificationis,  aliis  non,  unde  ob- 
lunduntur.  Sed  quid  intelligere  voluerit,  ignoratur  :  nisi  forte  hoc  dicatur 
intellexisse,  quod  supra  diximus  eum  retractasse.  Nam  ibidem  etiam  quae- 
dam  alia  continue  subdit,  quse  in  libro  Retractationum  aperte  retractat^  : 
quod  utrumque  legenti  patebit.  Unde  verisimile  est  in  pra^missis  etiam 
hoc  retractasse.  Quidam  tamen  ex  eo  sensu  accipiunt  fore  dictum,  non  quia 
aliquis  preedestinetur  pro  meritis,  vel  justificationis  gratiam  mereatur,  sed 


'  S.  AuGusTiNus,  Lih.  LXXXIII  QujTostioaum,  Q.  68. 

2  HiEc  verba,  Super  Malachiam  prophelam,  ubi  scriptum  est :  Dilexi  Jacob,  Esau  autem  odio  ha- 
bui  (Malach.  i,  2  et  .3)non  inveniuntur  in  editione  J.  Alleaume. 
^  Ad  Roman.  ix,  18. 
■^  S.  AuGUSTiNus,  Lib.  I  Retractationum,  cap.  23. 


3i6  D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR^D. 

(jiiia  i\]\(\\\\  iion  adeo  inali  siinl,  nf  inoreantur  sibi  graliam  non  impartiri. 
iXnllns  eniin  Dei  ^•ratiain  inereri  polest,  per  qnain  jnslificalnr  :  potest  ta- 
inen  mereri  nl  iion  aj)ponatnr,  iil  j)enitus  abjicialur.  Kt  (jnideni  aliqui  in 
tanlnin  profiindnin  iniqiiitatis  devenernnt,  ut  lioc  mereanlur,  ut  lioc  digni 
sint :  alii  venj  ita  vivnnl,  ut  et  si  non  mereanlur  ^ratiam  justificalionis, 
non  tainen  merenlur  omnino  repelli,  et  gratiam  sibi  subtrahi.  Ideoque 
dixit  in  quibusdam  peccatoribus  praeeedere  quo  digni  sint  juslificatione,  et 
in  aliis  qiio  di^ni  sint  obtusione  :  sed  hoc  frivolum  est. 


D.  Opinio  qiwnimdam  falsa  de  occuUis  Dei  disserentiiim  carnaliter. 


Multi  vero  de  isto  i)rofnndo  quserentes  reddere  rationem,  atque  secun- 
dum  conjecluras  cordis  sui  inscrutabilem  altitudinem  judiciorum  Dei  cogi- 
tare  conantes,  in  fabulas  vanitatis  abierunt,  dicentes,  quod  animae  snrsum 
in  coelo  peccant,  et  secundum  peccata  sua  ad  corpora  pro  meritis  dirigun- 
tur,  et  di^niis  sibi  quasi  carceribus  includunlur.  lerunt  hi  tales  post  co- 
gitationes  suas,  et  volenles  disputare  de  Dei  profundo,  versi  suntin  pro- 
fundum  :  dicentes  aniinas  in  coclo  ante  conversatas,  et  ibi  aliquid  boni  vel 
mali  egisse,  et  pro  meritis  ad  corpora  terrena  detrusas  esse.  IIoc  aulem 
respuit  Catholica  fides  propfer  evidentem  Apostoli  sententiam,  qua  ait : 
Cum  nondumnatl  faissenl,aut  aliquidhoni  egissent,  autmali,  etc. '.  Melior 
est  ergo  fidelis  ignorantia,  quam  temeraria  scientia.  Elegit  ergo  eos  qnos 
voluit  gratuita  misericordia,  non  quia  fideles  futuri  erant,  sed  ut  fideles 
essent:  eisque  graliam  dedit,  non  qnia  fideles  erant,  sed  ut  fierent.  Ait 
enim  Apostolus  :  Misericordiam  consecutus  snm,  ut  fidelis  essem  ^  :  non 
ait,  quia  fidelis  eram.  Datur  quidem  et  fideli,  sed  data  est  etiam  prius  ut 
esset  fidelis.  Ita  etiain  reprobavit  quos  voluit  :  non  proj)ter  futura  merita 
qucT  prctvideret,  veritate  tamen  rectissima,  et  a  nostris  sensibus  remota^ 


*  Ad  Roman.  ix,  11. 

*  I  ad  Corinth.  vii,  23  :  Comilium  do,  tamquam  misericordiam  comecutus  a  Domino,  ut  sim  ftdelis. 
^  S.  AuGLSTiNus,  Sermo  7,  de  verbis  Apostoli. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLT,  E,  ART.  4. 


3n 


E.  Qusestio. 


Sed  quccritur,  Utrum  sicut  dicitur  elegisse  quosdam  ut  boni  fierent  et 
fideles,  ita  etiam  concedi  debeat  reprobasse  quosdam  ut  mali  essent  et  in- 
fidelcs,  et  obdurare  ut  peccent :  quod  nullatenus  concedi  oportet.  Non 
enim  reprobatio  ita  est  causa  mali,  sicut  prajdestinatio  est  causa  boni :  ne- 
que  obduratio  ita  facithominem  maluni,  quemadmodum  misericordia  facit 
bonum. 


ARTICULUS  IV. 

Utrum  sicut  voluntas  Dei  hahet  se  ut 
causa  in  praedestinatione,  ita  etiam  se 
habeat  in   reprobatione  ? 


praescientia  Dei  non  causatur  a  futuris, 
quia  jam  temporale  esset  causa  setcrni, 
et  scientia  Dei  dependeret  ad  res  futuras, 
quod  absurdum  est  :  ergo  est  locus  a 
causa  :  ergo  Deus  est  causa  iniquitatis 
damnandorum,  quod  falsum  est  :  ergo 
nulla  est  ibi  liabitudo  illali  ad  inferens,  et 
tamen  argumentatio  tenet,  quod  cst  in- 
conveniens. 


Deinde  quaeritur  de  liis  quee  sunt  in 
Littera,  ibi,  C,  «  Ilis  tamen  videtur  ad- 
versari,  etc.  » 

1.  Yidetur  enim  sequi  ex  delermina- 
tione  Magistri,  quod  voluntas  Dei  non 
solum  se  habet  ut  causa  in  priedestina- 
tione,  sed  etiam  in  reprobatione,  cum 
hoc  negatum  sit  in  preecedenti  distin- 
ctione,  capitulo  ultimo. 

2.  Item,  Yidetur  etiam  prsBScientia 
praiscitis  esse  causa  damnationis.  Dicit 
enim  Augustinus  in  libro  de  Civitate Dei, 
quod  si  aliquos  prsescitos  ad  mortem 
seternam  sciret  Ecclesia,  non  plus  ora- 
ret  pro  illis  quam  pro  diaholo  *  :  ergo 
videtur,  quod  necesse  sit  eos  damnari. 

3.  Item,  Ego  infero  sic  :  Iste  est  prae- 
scitus  :  ergo  damnabitur  :  et  quaero  unde 
locus  ?  Non  potest  esse  ab  eflectu  :  quia 


Ad  2. 


SoLUTio.  Dicendum,  quod  Deus  nullo     soiutio. 
modo  est  causa  iniquitalis,  sed  est  causa 
damnationis  efficiens,  non  meritoria. 

Ad  auctoritatem  inductam  dicendum, 
quod  non  habet  necessitatem  nisi  immu- 
tabilitatis  consequentiae,  et  non  necessi- 
tatis  rei,  sicut  saepius  supra  dictum  est : 
quia  praescientia  non  tollit  liberi  arbitrii 
facultatem  :  et  ideo  semper  cum  ipsa 
inest  potentia  ad  oppositum. 

Ad  aliud  dicendum,  ut  supra,  quod 
alia  est  habitudo  istius  argumenlationis, 
cum  dicitur,  Iste  est  praescitus  peccare : 
ergo  peccabit  :  et  alia  cum  sic  infertur, 
Iste  est  praescitus  damnari  :  ergo  damna- 
bitur.  In  primo  enim  argumenlo  non  est 
locus  a  causa  vel  ab  eiTectu,  sed  a  con- 
vertibili  supposito  per  hypotJiesim  :  se- 
quitur  enim  unum  istorum  ad  abud,  et  e 


Ad    3. 


'  S.  AuGUSTiNus,  Lib.  XXI  de  Givitate  Dei. 


348                                     D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR^D. 

converso,  iste   poccabit  :   ergo  pr.Tscilus  ponit   aliud,   et  quando  est    unum,    est 

est    peccare :  ergo     peccabit :    et    tamen  aliud.  Dicendum,  quod  non  est  verum  : 

neutrum   est  causa   alterius.    In  alio  au-  quia  ratio   conversionis  istorum  non  est 

tem  arj^umento  est  locus  a   causa  :    quia  quod  unum  sit  ex  alio,  sicut   ex  causa, 

Deus  bene  est  causa  efficiens  damnalio-  sicut  liomo  et  risibile  :  sed  lantum,  quia 

nis.  unum  ponitur  sequi  alterum,  sicut  ojjje- 

Si  aulem  tu  objicias,  quod  si  est  locus  ctum    sequitur  scientia   quai  habetur  de 

a  converlibili,  tunc  unumsecundum  esse  ipso,  et  non  causatur  ab  eo. 


F.  An  ea  qux  semel  scil  Deus  vel  prsescit,  semper  sciat  et  prsesciat,  et  semper  scierit 

vel  pnescierit  ? 


Prfleterea  coiisiderari  oportet,  Utrum  ea  omnia  quae  semel  scit  vel  prae- 
scit  Deus,  semper  sciat  et  scierit,  ac  praesciat  et  pra3scierit,  an  olim  scierit 
vel  pra3scierit,  quod  modo  non  scit  vel  prffiscit? 

De  prffiscientia  primo  respondemus,  dicentes  multa  eum  pra^scisse  qua3 
modo  non  praiscil :  cum  enim  ejus  pra?scientia  non  sit  nisi  de  futuris,  ex 
quo  illa  qua?  fulura  erant  prasentia  fiunt  vel  pra^tereunt,  sub  Dei  prai- 
scienlia  esse  desinunt,  sub  scientia  vero  semper  sunt.  Pra^scivit  ergo  Deus 
omnia  ab  aiterno  quffifulura  erant,  neque  pra^scire  desinit,  nisi  cum  fu- 
tura  esse  desinunt.  Neque  cuni  pra^scire  desinit  aliqua  qua3  ante  praescie- 
bat,  minus  eanoscit  quam  ante  cognoscebat.  Non  enim  dicitur  ex  defectu 
scienticfi  Dei,  quod  aliqua  proescierit  aliquando  quse  modo  non  praBSciat, 
sed  ex  ratione  verbi  quod  est  prflescientia.  Praescire  enim  est  ante  scire  ali- 
quid,  quam  fiat.  Ideoque  non  potest  dici  Deus  praiscire,  nisi  ea  quae  futura 
sunt. 


G.  Ilic  dc  scientia,  dicens  Deum  semper  scire  quse  semel  scit. 


De  scientia  autem  aliter  dicimus.  Scit  enim  Deus  semper  omnia  quae 
aliquando  scit:  omnem  enim  scientiam  quam  aliquando  babet,  semper  ha- 
buit,  et  habet,  et  habebit.  Ad  hoc  autem  opponitur  ila,  Olim  scivit  hunc 
hominem  nasciturum  qui  natus  est,  modo  non  scit  eum  nasciturum  :  scivit 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLI,  G,  ART.  3  ET  6. 


349 


ero-o  aliquid  quod  modo  non  scit.  Item,  scivit]  mundum  esse   creandum, 
modo  non   scit  eum  esse  creandum  :  aliquid  ergo  scivit  quod  modo  non 
scit :  et  alia  hujusmodi  infinita   dici  possunt.    Sed  ad  hoc  dicimus,  quod 
idem  de  nativitate  hujus  hominis  et  mundi  creatione  nunc  etiam  scit,  quod 
sciebat  antequam  fierent,  licet  tunc  et  nunc  hanc  scientiam  ejus  diversis 
exprimi  verbis  oportet.  Nam  quod  tunc  futurum  erat,  nunc  prfleteritum  est. 
Ideoque  verba  commutanda   sunt  ad  ipsum  designandum.    Sicut  diversis 
temporibus  loquentes,  eamdem  diem   modo  per  hoc  adverbium  cras  desi- 
gnamus,  dum  adhuc  futura  est :   modo  per  liodie,  dum  pra^sens  est :  modo 
per  heri,  dum  prajterita  est.  Itaque   antequam  crearetur  mundus,  sciebat 
Deus  hunc   creandum  :  postquam  creatus   est,  scit  eum  creatum  :  nec  est 
hoc  scire  diversa,  sed  omnino  idem  de  creatione  mundi.  Sicut  antiqui  pa- 
tres  crediderunt  Christum  nasciturum   et  moriturum,  nos  autem  credimus 
eum   natum  et  mortuum  :  nec   tamen  diversa  credimus  nos   et  illi,  sed 
eadem.  Tempora  enim  (ut  ait  Augustinus)  variata  sunt  :  et  ideo  verba  sunt 
mutata,  non  fides.  Indubitanter  ergo  teneamus  Deum  semper  omnia  scire, 
quse  aliquando  scit. 


ARTICULUS  V. 


An  scientia  Dei  sit  variabilis  ? 


Deinde  quaeritur  de  ultima  parte  istius 
tractatus  quse  incipit,  ibi,  F,  «  Prseterea 
considerari  oportet,  \  Utnim  ea  omnia, 
etc.  »  In  qua  Magister  tangit,  utrum  in 
Deo  cadat  mulatio  scientise  et  praescien- 
tiee? 

Et  primo  determinat  de  mutatione 
preescientiae,  secundo  de  mutatione  scien- 
tise,  ibi,  G,  «  De  scientia  auLem  aliter 
dicimns,  etc.  » 

Concedit  Magister  in  Littera,  quod  ali- 
quid  prsescivit  Deus  quod  modo  non 
prsescit  :  et  non  sequitur,  quod  sit  muta- 
tus,  sed  potius  quod  res  prsescita  sit  mu- 
tata. 

Sed  de  hoc  incidit  qusestio  :  quia  prae- 
scientia  dicit  relationem  scientise  Dei  ad 


futura  :  hcec  autem  relatio  in  ahquo  est  : 
non  nisi  in  scientia  Dei  :  ergo  variata  re- 
latione,  ahqua  mutatio  facta  est  in  scien- 
tia,  ut  videtur. 

Sed  hoc  supra  solutum  est,  osten- 
dendo  quod  relatio  variatur  aUero  extre- 
morum  variato,  sine  ahqua  mutatione 
alterius  :  et  ideo  verum  dicit  Magister, 
quod  hoc  non  ponit  mutationem  nisi  in 
re  scita,  et  non  in  Deo  sciente. 


ARTICULUS  VI. 

An  Deus  sciat  omnia  complexa,  ut  pro- 
positiones,  et  enuntinbilia  quse  cjuan- 
doque  scivit  ? 


Sed  dubium  incidit  circa  secundam 
partcm. 

Et  dividitur  in  ti-ia,  quorum  primum 
est,  Utrum  Deus  sciat  omnia  complexa, 


Solutio, 


350 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR.ED. 


ut  proposiliones,  et  cnunlial)ilia  qufE 
quandoque  scivit  ? 

Secunduni  est,  IJtruin  illa  complexa 
sint  scmper  vera,  ut  quidam  dixerunt? 

Terlium  est,  Utrum  prima  verilate 
sint  onmia  vera  qua;  vera  sunt,  ut  qui- 
dam  alii  dixerunt  ? 

Ad  piumum  autcm  proceditur  sic  : 

1.  Deus  scitquidquid  scivit.  Probatio, 
Quidquid  scit  per  aliquid  quod  uno  mo- 
do  se  habet  ad  ens  et  ad  non  ens  in  toto 
tempore,  illud  non  mutatiir  in  scientia : 
Dcus  autcm  scit  per  ideas  uno  modo  sc 
habentcs  :  crgo  ipse  non  mutatur  in 
sciendo. 

2.  Item,  Nobilior  cst  scicntia  quse  uno 
modo  se  hahet,  quam  illa  quoe  alio  ct 
alio  modo  se  habet :  nobilius  autem  in 
quolibet  genere  Deo  cst  attribuendum  : 
ergo  sua  scientia  est  talis  :  ergo  scit  quid- 
quid  scivit. 

Sed  contra  : 

1 .  Arisloteles  in  libro  Posteriorum  di- 
cit,  quod  scientia  corrumpiturtribus  mo- 
dis,  scilicet  corruptione  scicntis,  et  cor- 
ruptione  scihilis,  et  oblivione  interci- 
dente  :  constat  autem,  quod  scila  a  Deo 
totadie  mutantur  et  corrumpuntur  :  ergo 
mutatio  erit  ex  parte  scientis  secundum 
scicntiam. 

2.  Item,  Ipse  scit  quidquid  scivit  :  et 
quidquid  scitur,  est  verum  :  ergo  quid- 
quid  scivit  Dcus,  cst  verum  :  scivit  autem 
te  fore  nasciturum  :  ergo  verum  cst  te 
forenasciturum,  ut  videtur  :  quod  falsum 
est,  quia  lu  es  natus. 

3.  Item,  Transitus  in  rc  etiam  sine 
ohlivione  ct  mutatione  scientis  variat 
scientiam,  ut  vult  Philosophus  :  cum 
ergo  seepe  fiat  Imjusmodi  transitus  ex 
partererum_,  videtur  variari  scientia  Dei. 

Si  forte  dicas,  quod  in  argumenlis 
illis  incidit  fallacia  figurae  dictionis  ct 
accidentis,  Deus  scit  quidquid  scivit  : 
sed  scivit  te  nasciturum  :  ergo  scit  tc 
nasciturum  :  ex  eo  quod  mutatur  quid 
in  quo  modo  se  habere.  Contra  :  Sumo 
istam,  Quamcumque  propositionemDeus 


scivit,  scit,  vel  quodcumque  enuntiabile : 
scivit  autem  lianc  proposilioncm,  Socra- 
tes  nascetur  :  ct  hoc  enuntiabilc,  Socra- 
tem  esse  fulurum  :  ergo  ipse  sciladhuc: 
ct  quidquid  scitur_,  est  verum  :  ergo  ista 
cst  vcra,  Socrates  nascetur,  et  vcrum  est 
Socratcm  cssc  nasciturum,  quod  falsum 
cst :  crgo  non  scit  quidquid  scivit. 

SeD    CONTRA  :  Sud  conln 

1.  Scientia  Doi  nihil  accipit  a  rebus  : 
ergo  variatis  rcbus  non  variatur  ipsa,  sed 
stabilis  nianet. 

2.  Ifein,  Nihil  aetcrnum  variatur  se- 
cundum  variationem  rerum  tempora- 
lium  :  scientia  Dei  est  aeterna  :  ergo  non 
variatur  sccundum  varialioncm  tcmpo- 
ralium  :  crgo  quidquid  scivit  Dcus,  scit 
adhuc. 

SoLUTio.  Diccndum,  quod  si  vellemus  Soiutio 
parumpcr  sequi  antiquam  Nominalium 
opinionem,  diceremus  Deum  scire  quid- 
quid  scivit :  cttunc  diceremus,  quod  pro- 
positio  vel  enuntiabile  quod  semel  cst 
verum,  semper  erit  verum  :  sed  unum 
numcro  enuntiabile  non  est  resumendum 
nisi  respectu  cjusdeni  tcmporis,  ut  cum 
dicitur,  mundum  forc  cst  verum  :  illud 
verum  est  ratione  afternitatis  antcceden- 
tis  tempus.  Si  autem  modo  rcsumatur, 
debet  resumi  ratione  ejusdem  temporis  : 
hoc  autem  non  significatur  nunc  ut  futu- 
rum  vel  prsesens,  sed  significatur  ut  prae- 
teritum:  crgo  significatur  per  istam, 
mundum  fuisse  cst  vcrum,  et  mundum 
fore  tunc,  et  fuissemodo,  etiam  enuntia- 
bile  unum  et  ratione  ejusdem  tcmporis 
verum  est,  sed  diversis  modis  significali. 
Et  hoc  planc  cxtrahitur  de  Littera  :  quia 
Magister  itasolvit:  et  tenendo  illam  No- 
minalium  opinionem,  planum  cst  rc- 
spondere  objcctis.  Sed  quia  lioc  non 
cst  probabile,  quod  mundum  fore  et 
mundum  fuisse  sint  enuntiabile  unum, 
eo  quod  Philosophus  probat  in  Prc-e- 
dicamentis,  quod  una  oratio  sinc  sui 
mutatlone,  sed  mutatione  rci,  susce- 
ptibilis  est  contrariorum  :  quia  cx  eo 
quod   rcs  est  vel   non  cst,   oratio   vcra 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLI,  G,  ART.  7.  351 

vel  falsa  est :  idcirco  videtur  mihi,  quod  Videtur,  quod  non  :  quia 

sint  duo  enuntiabilia,   mundum  fore,  et  1.  Ex  eo  quod  res  est  vel  non  est,  ora- 

mundum  fuisse,  et  unum  verum,  et  aliud  tio  vera  vel  falsa   est :  crgo  non    semper 

falsum  :    et  videtur  milii,  quod  de  com-  est  vera  propositio,  vel  enuntiabilc,  quod 

plexis  loquendo,  Deus  non  scit  quidquid  aliquando  est  verum. 

scivit,  propter  transitum  et  transmutatio-  2.  Item,  Secundum  hoc  nihil   diceret 

nem  qute  est  ex  parte  rerum  :  nec  facio  Aristoteles,  quando    dicit  orationem  se- 

vim  de  illa  solutione,  quod  mutetur  quid  cundum    rei   mutationem    susceptibilem 

in   quo   modo  se   habere  :  quia  videtur  esse  contrariorum. 

mihi   fuga    esse.    Qualiler    autem   Deus  Sed  rationes  Ansehni  sunt  contra  hoc.  ggdcontra. 

simphci  scientia  cognoscat  et  composita  Est  enim  veritas,  rectitudo   soLi   mente 

et  complexa,  supra  est  determinatum.  perceptibihs,    scilicet    quando    res  facit 

^<i'.          Ad  hog  autcm  quod   contra  objicitur,  hoc,  quod  ut  faciat  accepit  a  prima  veri- 

dicendum  quod  hoc  nuUam  mutationem  tate  :  utsignum  mesedere,  sive  quod  ego 

ponit  in  Deo,  sed  tantumscibiha  aliter  se  sedeo,    hoc    significat,  sive   ego  sedeam, 

habere   ad   suam   scientiam,  quam  prius  sive   non  :   ergo  videtur,  quod  quocum- 

se  habuerunt.  Unde   sua   scientia  ahter  que    modo  varietur  res,   ipsum    semper 

transit  super  rem,   quando  est,  et  aliter  in  significando  servat  rectitudinem   sola 

quando  non  est.  mente  perceptibilem  :  ergo  semper  ser- 

^d  2.         Ad  ALiuD  dicendum,  quod  nobilissima  vat  veritatem  :   ergo  quod  semel  est  ve- 

est  scientia,  quse  sine  mutatione  scientis  rum,  semper  est  verum,  quia  eadem  ra- 

cognoscit  de  unoquoque  modo  sicut  est :  tio  est  de  omnibus  ahis. 
quia  cognoscere  uno  modo,  sive  sit,  sive 

non  sit,  ponit  confusionem   in    scientia  Solijtio.  Secundum  Anselmum  opor-    soiutio. 

divina  et  imperfectionem,  et  ideo   tahs  tet  distinguere,  quod   in  signis  est   du- 

scientia  non  est  danda  Dco  :  et  ideo  po-  plex  rectiludo,   scihcet  facere  hoc,  quod 

nendum,   quod   ille    ahus   modus  trans-  ut  faciat  accepit  a  prima  veritate,  ct  fa- 

eundi  scientiam   super  rem  cum   est  et  cere    hoc  propter  quod  illud   accepit   a 

cum  non  est,  ponit   mutationem  in  sci-  prima  veritate  :  sicut  hsec  oi'atio,  me  se- 

bili  et  scito.  dere,  accepit  a  prima  veritate,  ut  signi- 

object.i.      Ad  hoc  quod  ullimo    in     contrarium  ficet  me  sedere,  sive  sedeam,  sive  non  : 

iterum   objicitur,    dicendum    quod    hcet  et  accepit  propter  hoc,   ut  signihcet  me 

nihil  accipiat  a  rebus,  tamen  respectum  sedere,    dum  sedeo  :    et   non    significet, 

ponit  ad  eas,  et  ille  respectus  variatur  re  dum  non  sedeo  :  quia  quodUbet  signum 

variata.  accepit  significare  propter  hoc,  ut  signi- 

iobject.2.      Ad  ALiuD    diccndum,   quod   seternum  ficet  quod  est  esse,  et  quod  non  ost,  non 

non  variatur  in  se,  sed  respeclum  variari  esse  :  et  non  quod   significet    esse  quod 

qui  est    in   tempore,  nihil  est  inconve-  non  est,  vel  e  converso. 

niens,  sicut  seepius  supra  visum  est.  Dicendum  ergo,  quod  prima  veritas  est 

in  signo,   secundum   rectitudinem  quam 

habet  in  significando  :   sed   secunda  est 

in   ipso,  secundum  quod  sequatur  ei  res 

ARTICULUS  VII.  significata;  et  sic  in  secunda  supponitur 

duplex  rectitudo,  sciUcet  signi,   et  rei  : 

Utrum  enuntiabilia  semper   sint  vera  ?  in  prima  autem  tantum  aitera.   Primam 

autcm  habet  signum  in  eo  quod  signum 

est  :  et  ideo  illa  inseparabilis  est  ab  ipso. 

Secundo  quseritur,  Utrum  enuntiabiUa  Secundam  autem  habet,  in  quantum  adee- 

semper  sint  vera?  quatum  est  rei  cujus  signum  est:  et  ideo 


3j2 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PRtED. 


Ad  1  et  2. 


Ad  object. 
Anselmi. 


illa  mulabilis,  sicul  res  efficitur  :  lamen 
sccundum  Auselmum  qui  sublililer  con- 
siderat,  curvilas  mayis  cst  ex  dcfectu  rei, 
quam  siiini  :  et  idco  dicit  Anselmus, 
quod  vcritas  est  inseparabilis  a  signo  : 
sicut  comburere  vel  culefacere  est  inse- 
parabilc  al)  ij^^ne. 

11  is  babilis,  planum  est  respondere  ad 

objecta, 

Ad  prima  enim  duo  dicendum,  quod 
procedunt  de  secunda  veritate  quae  cau- 
salur  a  re  ada^quata  cum  signo,  et  bcne 
conceditur,  quod  illa  mutabilis  est. 

Ad  ea  quae  in  contrarium  objiciunlur, 
dicendum  quod  omnia  procedunt  secun- 
dum  primo  modo  dictam  vcrilatem. 


ARTICULUS  VIIL 

A7i  prima  veritate  sint  omnia  vera  qux 
vera  sunt  ? 


Tertio  quaeritur,  Utrum  prima  veritate 
sint  omnia  vera  quse  vera  sunt  ?  Et  lo- 
quamur  de  veritate  primo  modo  dicta. 

Yidetur  autem  quod  sic :  quia 

1.  Dicit  Anselmusin  libro  de  Veritate : 
«  An  putas  aliquid  esse  aliquando,  aut 
alicubi,  quod  non  sit  in  summa  veritate, 
et  quod  inde  non  acceperit  quod  est  in 
quantum  est,  aut  quod  possit  aliud  esse 
quam  ibi  est  ?  »  Et  respondet  non  esse 
putandum. 

2.  Item,  Ibidcm  :  «  Quidquid  vereest, 
in  quanlum  est,  boc  est  quod  ibi  est :  et 
absolutc  concludcre  potes,  quoniam  om- 
ne  quod  est,  vere  est  :  ideo  quoniam  non 
est  aliud,  quam  quod  ibi  est.  » 

3.  Item,  Nihil  est  incommutabile  nisi 
veritas  prima  :  veritas  ligni  est  incom- 
mutabilis  :    crgo  ipsa  est  veritas  prima. 

4.  Item,  In  eadem  veritate  est  unum 
si"-num  in  qua  aliud,  quoniam  omnia 
sunt  hoc  quod    sunt  in  prima  veritate  : 


ergo  omnia  veritate  una  vera  sunt,  utvi- 
dctur. 

').  llcm,  Secundum  hoc  quod  sunt  in 
prima  veritate  (sicut  dicit  Anselmus  \\\ 
Monologio)  sunt  hoc  quod  veritas  ipsa  : 
scd  ipsa  veritas  aiterna  veritate  est  vera  : 
ergo  omne  signum  aeterna  veritale  est  ve- 
rum,   ut  videtur.  ^ 

SeD  CONTRA  :  sed 

1.  Verilas  signi  cst  in  signo,  ut  fornia 
in  subjecto.  Si  ergo  signum  verum  est 
vcritate  prima,  prima  vcritas  crit  foruia 
multorum  signorum,  quod  liaereticutr. 
est. 

2.  Item,  In  quibus  non  est  una  ratio 
significandi  numero  vcl  specie,  impossi- 
bilc  est  unam  rectitudincm  numero  vel 
specie  esse  :  ergo  impossibile  est  ipsa  ha- 
bere  rectitudinem  unam  :  rcctitudo  au- 
tem  est  veritas,  ut  dicit  Anselmus  :  ergo 
impossibile  est  omnia  esse  una  veritate 
vera. 

SoLUTio.  Anselmus  non  intendit  om-  soiutio 
nia  esse  vera  una  vcritate,  nisi  secundum 
quid,  scilicet  exemplariter,  et  cifective  : 
et  hoc  verum  est  :  quia  excmplar  recti- 
tudinis  significandi  est  unum  :  et  Deus 
estcausa  veritatis  ubicumque  sit  veritas. 
Et  idco  veritas  illa  quae  est  in  signis,  pot- 
est  attendi  dupliciter,  scilicet  secundum 
processum  ab  exemplari  in  signum  :  et 
sic  una  est  veritas  in  eo  a  quo  procedit, 
sed  non  una  unitatc  ejus  in  quod  proce- 
dit  :  sicut  Hneae  procedcntes  a  centro  ad 
circumferentiam  uniuntur  unilate  centri, 
sed  discernunlur  diversitate  arcuum  in 
quos  incidunt  ex  parte  circumfcrentiae  : 
et  ideo  formahter  et  essentiaUter  sunt 
veritatcs  plures  :  exemplariter  autem  et 
ciTcctive  una. 

Ad  auctoritates  Ansehni  dicendum,  Ad  i  e( 
quod  non  intcUigit  rcs  esse  primam  ve- 
ritatem  essentiaUter,  sed  exemphariter  : 
et  sic  etiam  intelhgit  res  esse  in  prima 
veritate  :  quoniam  ipse  loquitur  de  rebus 
quae  existunt  in  propriis  naturis. 

Ad  ALiUD  dicendum,  quod  vere  incom-      ^j  31 
mutabile  non  est  nisi  veritas  et  essentia 


IN  I  SENTEXT.  DIST.  XLT,  G,  ART.  8.  3o3 

prima  quse  est  Deus  :  sed  incommutabili-  Ad  aliud  dicendum,  quod  hoc  non  est      Ad  4. 

tas  contenti  in  esse  est  incommutabilitas  verum,  nisi  exemplariter  loquendo. 

signi,  quia   signum  existens  quod  a  Deo  Ad   ultimum    patet   solutio     pcr    ante      Ad  5. 

in  esse  continetur,   non    potest  non  si-  dicta. 

gniiicare  :   potest  tamen    non    esse    si- 

gnum,  et  sic  non  signilicare. 


1-0+" 


XXVI  23 


354 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PU.ED. 


DISTINGTIO  XLII. 


De  polenUa   Dei  in  coinparalione  ad   possibilia    (|me   polest. 


A.  De  ommpotentia  Dei  :  ubi  prius  consUIeraliir  quare  dicatur  omnipolens' 


Nunc  de  omnipotenlia  Dei  agendum  est :  ubi  prima  consideratio  occur- 
rit,  quomodo  vere  Deus  dicatur  omnipolens  :  an  quia  omnia  possit,  an  tan- 
lum  quiaeapossit  qucc  vult.  Quod  enim  Dcus  omnia  possit,  pluril)us  au- 
ctoritatibus  comprobutur.  Ait  enim  Auguslinus  in  libro  Qiuxsliomim  veteris 
ac  novee  leyis  :  Omnia  quidom  potest  Dous,  sed  non  facit  nisi  quod  conve- 
nitveritati  ejus  et  juslitiac '.  Idom,  in  eodem  :  Potuil  Deus  cuncta  facere  si- 
mul,  sed  ratio  probibuit,  id  est,  voluntas.  Rationem  nempe  ibi  voluntatem 
Dei  appellavit,  quiaDei  volunlas  rationabilis  est  et  a^quissima.  Fatendum 
est  ergo  Deum  omnia  posse. 


DIVISIO  TEXTUS. 


«  Nunc  de  omnipotentia  Dci  ageiidum 

est.  » 

Hic  incipit  pars  illa  quas  cst   dc  omni- 

potentia. 

Et  habet  trcs  partes  sccundum  tripli- 
cem  omnipotentioe  consideralioncm. 
Potcst  cnim  considerari  sccundum  ca 
per  quoe  habct  difliniri :  et  sic  de  ea  agi- 
tur  in  isla  distinctionc.  Considcratur 
etiam  secundum  proprictatcm   quce  con- 


vcnit  ei  secundum  quod  radicatur  in  es- 
sentia  divina,  quae  est  quod  limitari  et 
finiri  secundum  posse  non  potcst  :  et  sic 
de  ea  agitur  in  distinctione  sequcnti 
XLIII,  ibi,  A,  «  Quidam  tamen  de  suo 
sensu  gloriantes,  ctc.  »  Polest  etiam  con- 
derari  secundum  modum  per  quem  exit 
in  opus  :  et  sic  dc  ca  agilur  in  distin- 
clione  XLIV,  ibi,  A,  «  Nunc  illudrestat 
discnliendum,  etc.  » 

Ilaec  distinctio  dividitur  in  tres  partes. 
In  prima  ponit  id  rationc  cujus  dicilur 
omnipotentia  :  quia  pcr  illud  hahct  difli- 
niri.  In  secunda  removct  qusedam,  quae 
dicunt  impotentiain,  a  potcntia  divina, 
ibi,  B,  u  Sed  quxritur,  Quomodo  omnia 


'  S.  AuGUSTi.NUs,  Lib.  Quacstionum  veteris  ac      noviB  legis,  cap.  6. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLTI,  A,  ART.   1.  335 

posse  dicatur,  etc.  »  In  tertia  circa  de-  tia  :  aut  illa  est  conjunctaactui,  vel  non. 
terminata  objicit,  et  solvit,  ibi,  E,  «  Hic  Si  sic,  cum  potentiam  conjunctam  actui 
ergo  diligenter  considerantibus,  nmnipo-  concomitetur  opus,  videtur  quod  illam 
tentia  ejus  secundum  duo  apparet,  ei(i.  y>      potentiam   semper    opus    concomitetur  : 

potentia  autem  Dei  est  ab  seterno  :  ergo 
et  opus  erit  ab  aeterno.  Si  autem  dicas, 
quod  non  est  conjuncta  actui  :  ergo  ipsa 
est  conjungibilis  alicui,  quod  non  est  in 
ipsa  :  et  sic  mutabilis  est,  et  perfectibilis 
ARTIGULUS  I.  aliqua  perfectione,  quod  falsum  est. 

4.  Item,  In    natura    nihil   est  frustra  : 

An  omnipotentia  Deo  conveniat?  et,  An     grgo  multo   minus   in   Deo.  Dicit  autem 

ipse  tota  potentia  agat  in  omnipoten-     Philosophus,    quod  si    in  natura     esset 

tia  sua  ?  aliqua  activa  potentia,  cui  non  responde- 

ret   aliqua    passiva  quoe  compleretur  per 

ipsam,    essct   frustra     in  natura  :    quia 

Incidunt  autem  circa  principium  quin-     j^gens  aliquod    posset    agere  actum  ali- 

que    dubilabilia :    quorum    prinium  est,      q^em,  quem  nihil  posset   recipere :  ergo 

An  omnipotentia  Deo  conveniat?  videtur,  quod  si  in  Deo  est  omnipoten- 

Secundum    est,    Utrum    sit    proprium      tia,  quod  oportet  poncre  aliquam    passi- 

Dei  esse  omnipotentem,  vel  hoc  conve-     vara    potentiam,    qu«    recipiat     omnem 

nire  etiam  potest  aliis?  actum    ejus  :    et    hoc    non  potest  esse  : 

Tertium  est,  Ratione    cujus    quod    sit     grgo  frustra  videtur  esse  in  ipso  omnipo- 

in  essentia,  secundum  rationem    intelli-     tentia  :    nihil  autem   est  frustra  in  ipso  : 

gentise  sequatur  hoc   propriam    divinam      ergo,  etc. 

essentiam?  5.  Item,  Nos  invenimus  in  Deo  tripli- 

Quartum    est,    Quid  respondet    ei    in     cem  modum  agendi,    scilicet  naturalem, 

creatura  ?  et  animalem,  et  quasi  actum  artis  :  dici- 

Quintum  et  ultimum  est,  Utrum  seque-     mus    enim,   quoniam    Deus  generat,   et 

tur  voluntati  et  scientiee,  vel  sit  in  plus?     Deus  spirat :  et  est  in  illis  naturae  com- 

municabilitas     secundum    distinctionem 
Ad  PRiMUM  proceditursic:  hypostasum  :  et  dicimus    quoniam  Deus 

1.  Dicit  Philosophus  in  quinto  primse  scit,  etvult,  ct  hujusmodi  :  et  suut  quasi 
philosophise,  quod  potentia  activa  est  animales  actus  :  et  dicimus  quoniam 
principium  transmutationis  in  aliud,  se-  Dcus  creat,  et  gubernat :  nullus  autem 
cundum  quod  est  aliud :  ergo  omnis  po-  actus  incst  sine  potentia  :  cum  igitur 
tentia  activa  supponit  aliquid  in  quod  potentise  difliniantur  per  actus,  videbitur 
agat :  Deus  autem  qui  creat,    nihil  sup-     in  Deo  triplex  esse  potentia. 

ponit,  sed  totum  facit :  ergo    non    habet  6.    Item,    In    inferioribus  quse  exem- 

potentiam  activam  :  constat  autem,  quod  plata  et    regulata    sunt  a    superioribus, 

nonpassivam  :  ergo  videtur,  quodnullam  nos  invenimus/quod  actus  naturales  cum 

habeat.  suis  potentiis  non  univocantur,  nec  ani- 

2.  Item,  Omnis  potentia  est  ad  aliud,  males  actus  cum  suis  potontiis,  nec  actus 
quia  ad  actum  :  ergo  aliquid  est  majoris  artis  cum  his  duobus  :  cum  igitur  infe- 
perfectionis,  quam  aliqua  potentia  :  nihil  riora  a  superioribus  exemplata  sint,  vi- 
autem  est  majoris  perfectionis,  quani  detur  quod  nec  in  supcrioribus  potenliae 
Deus  vel  aliquid  quod  in  Deo  est :   ergo  quce  sunt  ad  actus  illos,  univocenlur. 

in  Deo  nulla  est  potentia,  ut  videtur.  7.    llem,     In     supcrioribus     dicimus, 

3.  Item,  Detur,  quod  in  eo  est  poten-      quod    Deus    potest  generare,  et  semper 


356 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR.ED. 


gonerat,  sicul  supra  habilum  esl  '  :  el 
(licimus,  quoil  Deus  polcsl  scire,  el  sem- 
per  actu  scit  et  novil :  quare  non  sic  pos- 
sumus  dicere,  Dcus  polest  creare,  et 
semper  creat?  Videtur  enim,  quod  de- 
beat  dici  ;  quia  potenlia  quitcumque 
minus  perfecla  est  anle  actum  quam  in 
actu  ipso  :  unde  cum  nihil  imperfectum 
cadat  in  ipsum,  videtur  ipse  sempcr 
creare. 

Item  qua?ritur  ju\ta  hoc,    Utrum   ipsc 
tota  potentia  agat  istos  Iriphces  actus  .'' 

Videtur  aulem,    quod  non  :  quia  cum 
tota  potentia    agitur,    actus  a?quat    po- 
tentiam,    ita   quod  tantum   est    id  quod 
est  objectum  potentia?,  sicut  ipsa  polcn- 
tia:  Pater  enim  generat    tantum,    quan- 
tus    ipse    est :  igitur  quanta  est  potentia 
sua:  et  simililer  spirat.  Similiter  quando 
intclligit    se,    tantum    est    intelligibilis, 
quantum  potentia  intellectiva  :  ergo  cum 
non  tantum  est  creatum,  quantum    ip?a 
potentia  creans,    videtur    non  agere  illa 
actione  secundum  tolam  potentiam,   sed 
secundum  partem. 
Sed  contra  : 
°  *      Si  agit  secundum  partem,  tunc  poten- 

lia  est  divisibilis  :  et  hoc  non  potest  esse, 
cum  sit  omnino  simplex. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  Deus  sum- 

SolutiO.  .  ,     .  1 

me  potens  est :  ita  quod  ipse  solus  vere 
potens  est,  cujus  potentia  nihil  infirmi- 
latis  habet  admixtum. 

Ad  primum  autem  dicendum,  quod  sua 
potentia  est  vere  activa,  et  nulla  alia  : 
quia,  ut  dicit  Augustinus,  «  Actionis 
prffidicamentum  vere  soli  Deo  convcnit, 
quia  sine  sui  motu  et  passione  agit.  » 
Quod  autem  diffinit  Philosophus  poten- 
tiam  activam,  ita  quod  supponit  in  quod 
ao-it,  diccndum  quod  illud  non  est  de 
essentia  diffinitionis  polentifie,  sed  accidit 
ei  in  quantum  est  in  natura  imperfecta  : 
de  essentia  autem  diffinitionis  potentia', 
non  est  plus  quam  quod  ipsa  est  princi- 


pium  transmutationis  :  et  secundum  hoc 
convenit  Dco,  cujus  potentia  transmutat 
non  ens  in  esse,  ct  ens  in  potentia  in  ens 
actu,  et  ens  actu  in  melius.  Unde  omnis 
transmutatio  est  ab  co'quod  nullo  modo 
transmutatur  et  movetur,  sicut  a  poten- 
tia  agente  et  movente. 

An  ALiuDdiccndum,  quod  quoedam  po- 
tentia  est  ad  aliud,  quod  est  actus,   qui 
est  in  agente  actum,  licet  ut  actus  sit  ab 
ipso  :  et  de  tali  potentia  verum  est,  quod 
est  imperfcctior    ante    actum    quam    in 
actu  ipso,  sicut  est  potentia  intelbgens 
ante    actum,  et  universaliter   qui    est  in 
habitu  vel  potcntia  antcquam  procedat  in 
actum.  Est  etiam  qua?dam  potentia,  quae 
non  est  in  potentia  antc   actum,  nisi   se- 
cundum   quod    actus    est    effectus,    non 
aliquid    adveniens    potentiae  operanti  :  et 
sic  potcntia  Dei  respectu  quorumdam  est 
in    habilu,   scilicet    quia    non  statim  se- 
quitur  opus  operatum,  licet  in  opere  illo 
nihil  novi  adveniat  potentiae  :  sicut  enim 
Deus  est  potentia    sua,  ita  est  actio  sua, 
ut  probat  Philosophus.  Undepatet,  quod 
non  est  majoris  pcrfectionis  post  actum, 
et  quando   jam  est  in  actu,  quam    ante. 
Ad  ALiuD  dicunt  quidam,  quod  poten- 
tia  Dei  ad  dupHcem  actum  potest  compa- 
rari,   scilicet    ad    interiorem,  et  exterio- 
rem.  Interiorem  vocant  sicut    inteUigere, 
et  vclle  :  et  sic  seinper  est  in  actu.  Exte- 
riorem    vocant    sicut   creare  :  et  sic  non 
semper  est  in  actu.  Sed  hsec  solutio  non 
solvit  rationem. 

Proeterea,  cum  Deus  creat,  non  agit 
actione  exteriori :  quia  sicut  dicit  Psal- 
mus  xxxii,  9  :  Ipse  dixit,  et  facta  siint : 
ipse  mandavit,  et  creata  sitnt '.  Et  Au- 
gustinus  dicit,  quod  «  verbo  suo  creat,  » 
dicendo  scilicet  verbum.  Et  Gregorius 
Nazianzcnus :  «  Primum  quidem  excogi- 
tavit  Deus  coelestes  essentias  :  et  excogi- 
tatio  ipsius  fuit  opus  ipsius.  »  Ergo  pa- 
tet,  quod  creatio  secundum  quod  est  in 
Creatore,  nihil  extrinsecus  ponit. 

Et  ideo  dicendum,  quod  omnis  poten- 


1  Cf.  I  Sententiarum,  Dist.  IX. 


*  Cf.  eliam,  Psal.  cxlviii,  5. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLII,  A,  ART.  1.  357 

tla  sua  sempcrest  in  actu,  sed  non  in  ac-  generandi,  vel  creandi,  et  alia  qua^dam. 

tu  quiestelTectus  :  quoniam  efTeclusnon  Ad  aliud  dicendum,    quodaliud    est     Ad  6. 

potest   simul  esse  cum  potentia  agente.  in  inferioribus  :  quia  non  fundanlur  istae 

Et  de  hoc  s«pe  supra  positum  est  exem-  potenlioe  in  essentia  una,   sicut  in  supe- 

plum    :  quia    Dei    scientia  operativa  et  rioribus  :  eo  quod  omnia  quae  procedunt 

potentia   et   voluntas,    ut     fiat    aliquid,  a  primo,    multiplicantur,  et  componun- 

causa  efficiens  sunt  in  creatura,  cum  est  tur,  et  accipiunt  exemplatum  in  multis, 

sapientia    ordinans   et  ponens  in  creatis  quod  in  primo  simplici  est  in  uno.  Bene 

ordinem  tcmporis  etdignitatis  et  natur».  enim  concedo,  quod  potentia  generandi 

Unde  ab   cetcrno  Deus  scivit  et  voluit  et  magis   respicit   naturam,   ut  natura    est 

in  verbo  dixit,  ut  hoc  nunc  fiat,  et  illud  principium  ex  quo  pullulat  puUulans  pri- 

tunc,  et  hoc  hujus  naturee,  et  illud  alte-  mum,  et  potentia  intelligendi,  et  volendi 

rius.  Ex  hoc  autem  nuUa  mutatio  poni-  est    secundum    relationem    ad    naturam 

tur  in  Deo.  spiritualem  conversivam   supra  se,  sicut 

Ad  aliud  dicendum,  quod  nihil  est  in  facit  anima  rationalis,  quae  exemplata  est 

Deo  frustra  :  sed  tamen  impossibile  est,  ab  illa  potentia.  Potentia  autem  creandi 

quodsuapotentia  activa  habeataliquam  quse   ideales  rationes    quasi  producit  m 

passivam   sibi  respondentem,   quse  tan-  ideata,   est  magis   reprsesentata    in  arte 

tum  possit  recipere,  sicut  illa  agere  :  ad  mechanica  per  potentiam  operandi  arti- 

hoc  enim  non  est,  sed  potius  ad  osten-  ficiata.  Sed  haec  omnia  in  divinis  unum 

sionem  perfectionis  divinee  :  impossibile  sunt,  licet  distinctio  sit  in  ratione  attri- 

enim   est,  quod  demonstretur  in  effectu  bulorum. 

creato    :    sed    demonstratur,    secundum  Ad   aliud  dicendum,   quod  non  dici-      Ad  7. 

quod  est  infmita  in  generatione  Filii,  et  mus,      Deus     semper     creat    secundum 

processione  Spirilus  sancti  :  et  ideo  non  actum  :    quia  actus  illius  potentise  efTe- 

est  otiosa.  Sed  si  esset  ad  creandum,  se-  clus  intelligitur.  Tamen  bene  concedo, 

cundum  quod    est    infmita,    et  non  de-  quod    illa  potentia    numquam    sit   ante 

monstraretur    in   creando,    tunc    posset  actum    qui    est  velle  et  scire  quando  et 

dici  otiosa.  quomodo   fiat  :  hac    est  enim  actio  Dei 

Ad  ALiuD    dicendum,    quod  non  pro-  qute  idem  est  ipsi,  sicut  ssepius  dictum 

prie   dicuntur    actus  generatio,  et  spira-  est. 
tio,  et  inteliigere,   et   velle  :  quia  niliil 

ibi  agitur.  Sed   si  large  sumatur  actus  et  Ad     illud    quod    ulterius     quaeritur,  Ad  qusest. 

improprie,  tunc  dicendum,  quodpotentia  Utrum  ipse  tota  potentia  agat  in  onmi- 

Dei  consideratur  duobus  modis,  scilicet  potentia  sua  ?  Dicendum,  quod  sic  :  sed 

in  comparatione  ad  essentiam  in  qua  est  actum  non  potest  agi    infmite,   et  sicut 

sicut  in  radice,   et   in  comparatione  ad  potentia  est  infmita  :  et  hoc  ideo,   quia 

actum.    Et    secundum    modum  non  est  est  quoddam   aclum  in  diversitate  essen- 

potcntia,  nisi  una.  Secundo  autem  modo  tise  ab  ipso   agente  :  et  ideo   necesse  est 

erit  variata  secundum  actum,  ut  dictum  esse  essentise  iinitce  :  et  cum  potentia  se- 

est   supra  *,  ubi  etiam    inveniri  possunt  quatur  essentiam,    erit    eliam    potentia 

qucedam   quse    hic    dimittuntur,    scilicet  finita  :  cum    tamen  Deus  agat  tota  po- 

utrum  univoce  dicatur  potentia  de  po-  tentia,    quantum  ad  se.  Alia  etiam  ratio 

tentia  generandi  et  creandi,  et  ulrum  una  est  :  quia  sapicntia  limitat  actum  ipsum, 

sit  potentia  trium,   secundum  quod   est  id  est,  id  quod  agitur  :  et  sic,  ut  sit  per- 

potentia  gcnerandi,  et  qu»  sit  prior  se-  fectior  pulchritudo  quae  resultat  ex  gradi- 

cundum  rationem  intelligentioe  potentia  bus  limitatarum  essentiarum. 

»  Cf.  I  Sententiarura,  Dist.  VI,  VII  et  XVIII. 


3j8 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR/ED. 


Utniin    aulcin     possit   ali(|uiJ    inflius      eliam  in  tcxlu  dicilur  iMatlhaei,  i.\,  22  ^  : 
iiori  quain  lit,  [lalchit  infra  «.  ergo   videlur,    quod   lioc    non   soli    Deo 

conveniat. 


ARTKUJLIJS   IL 

Ati   omnipotenlia    sit    proprium    soliua 
Dci  ? 


Secundo  quaeritur,  Utrum  omnipo- 
tentia  sit  proprium  Dei  solius,  vel  non? 

Videtur  autein,   quod  non. 

L  Ad  Coloss.  I,  22,  supcr  illud  :  Nunc 
auleni  reconciliavit  in  corpore  carnis  ejus 
per  moriem,  elc.  (ilossa  dicit  sic  :  Si 
moilalis  et  mortuus  potest  reconciliare, 
jam  gloriosus  et  immortalis  potest  omnia 
facere.  Constat  autem,  quod  hoc  attri- 
builur  Christo  secundum  humanam  na- 
turam  :  omnia  ergo  posse  facerc  non  soli 
convenit  divinitali. 

2.  Ilem,  super  illud,  ibideui,  i,  20  : 
Ueconciliare  oninia.  Giossa  :  Oninia  pot- 
est  pcr  se,  ut  nihil  exceptum  sit  quod  per 
eum  non  possit  praestari.  Ex  hoc  habetur 
idem  quod  prius. 

3.  Item.  Omniscientia  ita  est  de  perfe- 
ctione  divina  sicut  omnipotentia  :  et  cum 
anima  Chrisli  habuit  omnium  scientiam, 

-  videtur  quod  ctiam    habuit   omnipotcn- 
tiam. 


Queest.  1 . 


Sed  quia  de  hoc  in  II l  libro  Senlentia- 
rum  ^  quffisitum  est,  ideo  quceratur, 
Utrum  hoc  conveniat  lidei  ? 

Videtur  aulem,  quod  sic.  Matth.  xvii, 
19  :  Si  hahuerilis  fidcni  sicut  granum 
sinapis,  dicetis  nwnti  huic  :  Transi  hinc 
illuc,  et  transibit  ^.  Et  sequitur  :  jSiJiil 
impossibile  erit  vobis  :  ergo  omnia  pos- 
sibiha  :    ergo    omnia  potest  lides,   slcut 


1  Cf.  Infra,  Dist.   XLIV. 

2  Cf.  IllSententiarum,  Disl.  XIV. 

'  Luc.  XVII,  6  :  Si  haliteritis  fidem  sicut  granum 
sinapis,  dicelis   huic  arlori  moro :  Eradicare,  et 


Item,  Cum  cominunicetur  iidei  mira- 
cuUi  faccre,  ct  quodammodo  omnia  posse,  q^^^^ 
quairitur  utrum  sit  lioc  potentia  increala 
operanle  propter  iidem,  vel  potentia 
creata  ?  Si  increata  :  tunc  non  videtur 
esse  fidei.  Si  autem  creala  :  tunc  quicro, 
Quarc  potius  hoc  datur  fidei,  quam  cha- 
ritali  qua;  perfectior  est  fide  ? 


Si    propter    illas    auctoiilates    dicalur 
omni])otentia   alii  quain  Deo  posse  con-  ggj 
venire.  Contra  : 

1.  Interomnipotentiamsuminapolentia 
est  de  se  posse  :  lioc  autem  nulli  poten- 
tia  est  de  se  posse  :  hoc  autem  nulli  pot- 
est  convenirc  quod  est  ab  alio  :  ergo 
videtur,  quod  omnipotcniia  sit  solius 
Dei. 

2.  Item,  Creare  est  actus  cducens  ali- 
quid  de  nihilo  :  niliil  autem  ad  ens  non 
est  proporlionatum  :  ergo  est  actus  im- 
proportionabilis  omni  virtuli  crcatae  : 
ergo  non  potest  convenire  creaturae. 


SoLUTio.  Dicendum,  quod  omnipoten- 
tia  est  proprium  solius  divince  naturae. 
Et  quod  oljjicilur  per  duas  Glossas  de 
Christo  secundum  liumanam  naturam, 
dicendum  quod  intelligilur  de  persona  in 
humana  natura  :  et  haec  bene  est  omni- 
potens  sicut  Pater.  De  hoc  autem  pluri- 
ma  inveniuntur  super  tertium,  ubi  etiam 
soluturn  est,  quomodo  datur  ei  scicntia 
omnium,  ct  non  potcntiaomnium. 

Ad  id  quod  ultcrius  dc  fide  quaeritur, 
dicendum  quod  cum  dicitur,  quod  omnia 
possibilia  sunt  credenli  ^  accommoda 
est  distributio  pro  his  tantum,  quae  su- 
pra  naturam  faciunt  ad  fidei  demonstra- 


fransplantare  in  mare  :  et  ohediet  vobis. 

*  Matlh.  IX,  22  .  Confide,  fdia,  fides  tua  te  sal' 
vam  fecit. 

^  Marc.  IX,  22. 


Adquij 


IN  I  SENTEiXT.  DTST.  XLll,  A,  ART.  3.  3S9 

tionem  et  probationem  :  quia  fides  pro-  quatur  essenliam,  in  quantum  ipsa  non 

batur  quodammodo  per  miracula.  QucE-  est  ex  nihilo. 

dam   aulem  ostendunt  ullimam  infinita-  1.  Dcfeclus  enim  primus  impedienspos- 

tem    et    immensitatem    potentise,    sicut  seperfectum,  est  ex  hoc  quod  creatura  est 

creare    mundum   de   nihilo,   conjungere  ex  nihilo  :  ergo  videtur,  quod  oppositum 

divinam  naturam   cum  humana   in  una  sit  causa  oppositi  :  ergo  non  esse  ex  nihi- 

persona  :   et  haec  non  puto  fidei  subja-  lo  erit  ratio  productionis  exnihilo. 

cere.  2.  Itcm,  Infra  habel)itur,  quod  omni- 

potentia  Deo  convenit,  in  quantum  om- 

jest  2       ^^  Aliud  dicendum,  quod  fides  lcvat  nia  potest  facere  quse  vult,  et  nihil  om- 

hominem  ad  omnipotcnliam,  quae  est  ar-  nino   pati   :  onmia  autem  pati,    est  se- 

ticulus  fidei,  et  probans  totam  fidem  :  sic  cundum  vertibilitatem  et  mutabifitatem  : 

autem  non  est  de  charitate  :  quia  charitas  ergo  ab  oppositis  secundum  immutabifi- 

non  respicit  nisi   bonum  ut   objectum  :  tatis  causam,   erit  nihil  posse  pati  :  sed 

necquserit  proljari,  sed  potius  inhaerere  :  mutabilitatis  ratio   cst   omnino   esse    ex 

et  ideo  istud  magis  congruit  fidei.  nihilo,  ut  dicit  Damascenus  :   ergo  nihil 

Ad  aliud   dicendum,  quod  hoc   modo  pati  est  secundum  hoc  quod  est  non  esse 

quo   operatur  fides  omnia  probantia  ip-  ex    nihilo,  ut  videtur,  hoc  est  esse  om- 

sam  in  populo  cui  necessaria  sunt  signa,  nipotentem  :  ergo  onmipotentia  sequitur 

potest  dici  quod  hoc  facit  potentia  creata  non  esse  ex  nihilo,  ut  videtur. 

fluens  in   fidem  a  potentia  increata,  ila  Sed  contra  : 

,        .  .  T      ■  /-\        •  •      1  •  ^^^  contra. 

quod  priina  potentia  operandi  sit  poten-  Omnipotentia  determinatur  pervolun- 

tia  increata,  et  sub  ilhi  operetur  potentia     tatem,    sicut   habetur  ssepe   in   Litlera, 

creatafidei.  quod  dicitur  omnipotens  Dominus,  quia 

potest  omnia  facere  quse  vult  fieri  :  ergo 

sequitur  voluntatem  :   non  ergo  imme- 

diate  sequitur  non  esse  ex  nihilo. 

Item,    Idem  secundum  idem  in  sub- 

stantia  non  possunt  consequi   duo  pro- 

ARTICULUS  III.  pria  :  sed  non  esse  ex  nihilo  sequitur  in- 

commutabilitas,  ut  probatum  estsupra  ' : 
Quseritur,  cum    omne  proprium  sit    de     non  ergo  sequitur  illud  onmipotentia. 
consequentibus     essentiam,     ut    dicit 

Boetius,  ratione  cujus  c^uod  est  in  es-         Ulterius    quaeritur,     Utrum    istorum  Queestit 
sentia,  vel  suhstantia  divina,  an  ista     immediatius  sequitur  essentiam  divinam, 
omnipotentia  sequatur  essentiam  divi-     incommutabililas,  vel  omnipotentia  ? 
nam?  et,  An  i^icommutahiiitasvel  om-         Videtur  autem,    quod  incommutabili- 
nipoienlia  immediatius  sec^uatur  divi-     tas  :  quia 

nam  essentiam  ?  1.  Dicit  Augustinus,  quod  vera  incom- 

mutabilitas  est  vera  seternitas  :  ergo  in- 
commutabilitas  sequitur  rationem  aeter- 
Tertio  quseritur,  Cum  onme  proprium  nitatis  :  hoec  autem  est  ipsius  essentise 
sit  de  consequentibus  essenliam,  ut  dicit  semper  durantis  :  ergo  et  incom.mutabi- 
Roetius,  ratione  cujus  quod  est  in  essen-  litas:omnipotentiaautem  determinatur  ad 
tia  vel  substantia  divina,  ista  omnipoten-  actus  :  ergo  non  ista  immediate  sequitur 
tia  sequatur  essentiam  divinam  ?  sicut  incommutabilitas. 

Videtur  autern,  quod  onmipotentia  se-         2.  Item,  Incommutabilitas  refertur  ad 

*  Cf.  I  Sententiarum,  Dist.  VIII. 


:iunc. 


300 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR^D. 


naluiaiu  :  oinnipotmlia  auloni  ad  arlus, 
el  ol)j(Hla  quie  sunl  cxlra  essonliani  di- 
vinani  :  (ijj^o  vitlelur  oninipolenlia  non 
essc  a  Deo  inunecliale,  sicut  inconinmta- 
hilitas. 

Sed  contra.  Sko    CONTRA  : 

Inconiinutabilitas  alicui  conununica- 
tur,  ut  beatis  :  onuiipotentia  autcm  nulli, 
nec  etiain  honiini  Clirislo  :  ergo  immc- 
diatius  convenit  oninipolentia  quam  in- 
commulabilitas. 


SolutiO. 


Ad  1. 


SoLUTio.  Dicenduni,  quod  oninipoten- 
lia  est  proprium  divinne  substanliie,  et 
sequitur  perfectionem  esscntiae  in  qua 
quis  est.  Licet  enim  in  Deo  nihil  sit  se- 
cundum  rem  quod  est  et  quo  est^  diffe- 
rens  est  tatnen  ibi  quo  et  quis  esf,  quod 
est  persona,  non  quideni  secundum  dif- 
ferentiam  realem,  sed  secundum  dilTc- 
rentiam  ralionis.  Unde  sicut  dicit  Philo- 
sophus  in  libro  de  Anima,  quod  forma 
est  in  rationc  triplicis  causee,  scilicet  for- 
malis  sccundum  quod  dat  esse  et  ratio- 
nem,  ct  linalissecundum  quod  estintenta 
ab  efHciente,  et  efficienlis  secundum  quod 
post  perfcclionem  in  esse  convertitur  in 
principium  agendi  :  ita  possumus  dicere 
secundum  rationem  intclligcntiai  in  di- 
vinis,  quod  omnipotentia  consequitur 
substantiam  vel  cssentiam  secundum 
quod  ipsa  in  persona  convertitur  in  prin- 
cipium  agcndi,  et  hoc  consequitur  per- 
fectionem  in  esse  quod  dat  quasi  forma- 
liter  loqucndo  persona.',  vel  ei  quod  di- 
citur  quis  est  vel  quod  est  :  et  bene  con- 
cedo,  quod  non  sequitur  essentiam  ex 
ilhi  parle  qua  non  est  dc  niliilo,  nisi  re- 
mote^  sed  polius  ex  iUa  parte  sequitur 
eam  incommutabililas.  Unde  bene  con- 
cedo,  quod  vera  incommutabilitas  im- 
mediatius  scquitur  essentiam,  quain  om- 
nipotentia. 

DicENDUM  igitur  ad  primuin,  quod  vc- 
rum  est,  quod  creaturam  sequitur  iin- 
perfectio  potcntia?  ex  hoc  quod  est  nihilo, 
sed  uon  inimcdiate,  sed  potius  mediante 


Ad  obj 


verlibililate  qua^  immediate  illud  scqui- 
tur. 

An  ALiuDdicendum,  quod  nihil  pali  se- 
quitur  perfcctionem  essenti»,  sccundum 
quod  niliil  habct  de  materia  vel  inateriaj 
proprictatibus.  VA  hocestsecundum  quod 
non  differt  quod  est  a  quo  est,  ct  e  con- 
verso  :  et  non  iinmediate  sequitur  hoc 
quod  est  non  esse  vertibile,  sed  remoto, 
sed  potius  non  csse  vertibilc  scquitur 
non  incipcre  a  vcrsione. 

Ad  iioc  quod  ohjicitur  de  voluntatc, 
dicenduin  quod  voluntate  non  determina- 
tur  omnipotentia,  nisi  ex  parte  objecli 
quod  eligitur  libere,  et  hoc  etiam  conve- 
nit  alii  potentitE,  cui  objcctum  proporlio- 
natur,  nec  polest  operari  aiiud. 


Ad  id  quod  contra  objicitur,  dicendum  ^^ 
quod  incommutal)iIitas,  ut  multis  au- 
ctoritatibus  su[)ra  probatum  est  ',  nulli 
est  communicabilis  :  sed  incommulabi- 
lilas  secundum  actum,  non  secundum 
potentiam  communicatur,  sicut  et  poten- 
tia,  licct  non  omnipotcnlia,  sicut  nec 
vera  incommutabilitas. 


ARTICULUS  IV. 

Quid  respondcat   omipolentise    divinx  a 
parte  rei  ? 


Quarto  quaeritur,  Quid  respondet  ei 
ex  parte  rei  ? 

YA  videtur,  quod  nihil :  quia 

i.  Onme  quodest  in  creatura,  videtur 
esse  ens,  vel  verum,  vel  bonum  :  haec 
cnim  sunt  de  primis :  sed  potentiae  non 
res})ondet  ens,  quia  potentia  est  ante  ens  : 
verum  autem  respondet  scientiae,  et  bo- 
num  volunlati :  ergo  videtur,  quod  po- 
tentia?  nihil  respondeat. 

2.  Item,  Sicut  se  habet  actu  agens  ad 


»  Cf.  I  Sententiarum,  Dist.  VIII. 


TN  I  SENTENT.  DIST.  XLH,  A,  ART.  5. 


361 


ens  in  actu  quod  producilur,  ita  se  habet  Et  per  lioc  palet  solutio  ad  tria  prima. 

potentia  agens  ad  ens  potentia  quodpro-  Ad  id  auteni  quod  objicitur  in  contra-  Ad  object. 

ducipotest  :  sed  actu  agens  producit  pri-  rium,  dicendum  quod  signilicat  quidem 

mum  ens   crcatum  :  ergo  potentia  agens  essentiam,  tamen  ponit  respectum  ad  ens 


in  potentia  ad  creandum  :  et  ideo  non 
id  totum  convenit  ei  quod  dicitur  de  es- 
sentia. 


ARTICULUS  V. 

An  potentia   divina    xquetur  scientise  ? 


nihil  creatum    producit  :  ergo   potentiai 
nihil  respondet  in  creatura. 

3.    Ilem,   Potentia     est    eorum     qujE 
numquam   erunt  :    ergo    non  necessario 
connotat  aliquid  in  creatura. 
i  contra.      Si  Hoc  concedatur,  quod  nihil  respon- 
det  in  creatura  ad  quod  referatur. 

CONTRA  : 

1.  Omne  nomen  dictum  de  Deo  nihil 
connotans  in  creatura,  diclt  solam  essen- 
tiam  :  potentia  est  tale  nomen  :  ergo  dicit 
solam  essentiam,  ut   videtur  :  ergo  vide- 

tur,  quod  quidquidpotestdici  de  essentia,  Quinto  et  ultimo  queeritur,  Utrum  po- 

possit  etiam  ^dici  de  polentia,    quod  fal-     tentia  sequetur  scientise? 
sum  est.  -  Videtur,   quod  non :  quia  scientia  est 

2.  Item,  Secundum  hoc  falsum  esset  boni  et  mali :  potentia  autem  tantum 
quod  supra  habitum  est  ',  ubi  Magister  boni  :  ergo  scientia  est  in  plus  quam  po- 
dicit,  quod  ista  tria  specialem  tractatum  tentia. 

efflagitant :  quia  deDeo  dicuntur  respectu  Sed  contra  :  sed  contra. 

creaturarum.  Scientia  posita  ponit  potentiam,  et  non 

e  converso  :  ergo  potentia  est  in  plus  et 
oiuiio.         SoLUTio.  Dicendum   sicut  supra,  quod     prius,   quam    scientia :     sequitur    enim, 
nec  potentia,  nec  scientia,   nec  voluntas,      ipse  scit  :  ergo  potest  scire  :  sed  non  e 
connotant  efTectum  in  creatura  :  quia  si     converso. 


1,  2   3t3. 


hoc  esset,  non  ab  eeterno  Deo  conve- 
nirent,  sed  significant  essentiam  divi- 
nam  cum  respectu  adcreaturam.  Et  bene 
concedo,  quod  potentia  respicit  ens  pos- 


Item,  Videtur  potentia  sequi  volunta- 
tem :  quia 

i.  Sic  dicitur,  Sapient.  xii,  18  :  Siibest 


sibile  proportionatum    ad  potentiam  fa-  enim  tibi,  cum  volueris,  posse.  Ergo  vo- 

cientis,  et  proportionatum  ad  fieri  :  non  luntas  est  ante  potentiara. 

quod  proportionetiir    potentioe    facientis  2.  Item,  Anselmus  in  libro  Cur    Deus 

in  quantitate,  ut  sit  tantum  quantum  po-  homo?  dicit,   quod  in    omnibus   haben- 

tentia  :  sed  proportionatur  secundum  de-  tibus  potestatem  et  voluntatem,  potestas 

centiam  operantis.  Et    qualiter  hoc   sit,  sequitur  voluntatem  :  ut  possum  ambu- 

infra  quoeretur  in  quaestione,  Quid possit  lare,  si  volo  :  possum  loqui,   si   volo,  et 

Deus,   et  quid  non  possit  ?  Illud  autem  hujusmodi  :  ergo  sic  est  etiam  in    Deo  : 

ens  possibile,  non  ponilur  esse   nisi    in  ergo  voluntas  est  ante  potentiam. 

potentia  facientis,  sicut  nec  scibile  poni-  3.  Item,  Luc.v,  12,superiIIud,Z)om^;z(!', 

tur  esse  nisi   in  idea  vel  in  potentia,  et  si  vis,  potes  me  mundare'\-  dicit  Ambro- 

volilum  non  nisi  in  potentia.  Hocautem  sius  :  «  Voluntas  Dei  est  potestas.  »  Sed 

ens  potentia  non  omnino  nihil  est,  licet  quia  in  sequenti  distlnctione  plurima  ha- 

nihil  sit  in  actu,  vel  in   proxima  causa  bentur  de  hoc  in  Littera,  ideo  ista  suffi- 

quse  sit  materia  vel  forma  rei.  ciant. 


Cf.Supra,  Dist.  XXXV. 


«  Matth.  viii,  2 ;  Marc.  i,  40. 


3G2 


D.  ALH.  MAG.  ORD.  PILED. 


Scluilo. 


SonTio.  Su[)ra  '  ili^jtulaluiii  csl  de 
ordinc  isloruui  tiiuu»,  cl  illa  liic  suppo- 
uaiitui'. 

Diccnduiu  aulciu,  ([uod  pulcnlia  consi- 
dcralur  liilnis  luodis.  Uno  modo  prout 
esl  fjfcnus  omnium  polcstalum  quocumque 
modo  diclarum,  et  sic  non  est  ad  actum, 
sed  sequitur  ad  scicntiam  el  volunlalcm 
ct  quamlibct  aliam  polestatcm,  ut  genus 
ad  spcciem  :  et  hoc  modo  prccccdit 
])otentia  voluntatem,  et  scicntiam  :  et 
dicit  RicliarJus,  quod  ex  potcnlia  est 
scicntia,et  ex  scicntia  etpotenlia  dilcctio. 
Alio  modo  dicilur  potcntia  comparata 
ad  opus  indclinilc  :  et  lioc  modo  dicimus, 
quod  Deus  multa  potestde  potcntia  abso- 
luta,  qucie  ncc  facit,  nec  faciet.  Tertio  mo- 
do  dicltur  polcntia  rcgulala  ab  arte  ope- 
rativa,  et  exsequens  praeconceplum  a 
sapientia  et  volitum  a  volunlate  :  et  haec 
non  est  nisi  eorum  quaj  fient,  vcl  fue- 
runl,  vel  sunl. 

llem,  Scicntia  accipilur  duobus  modis, 
sciHcet  pro  speculativa  quae  est  tam  boni 
quam  mali,  et  pro  scientia  approbationis 
qua^  est  boni  tantum. 

llcm,  Yoluntas  etiani  accipitur  du- 
plicitcr,  scilicet  prout  est  generalis  molor 
omnium  virium  ct  potcnliarum  ad  actum, 
sicut  dicitur,  inlelligo,  quia  volo  :  co- 
mcdo,  quia  volo  :  ambulo,  quia  volo. 

Dico  ergo,  quod  polcntia  primo  modo 
dicla,  praecedit  alia  duo  :  sed  secundo 
et  tertio  modo  non.  Scientia  autem  pri- 
mo  modo  dicta,  praecedit  potcntiam  se- 
cundo  et  tertio  modo  dictam.  Voluntas 
autem  secundo  modo  dicitur  ad  volitum 
quod  est  bonum  :  et  hoc  modo  dicta, 
est  in  eequo  cum  potentia  sccundo  et  tcr- 
tio  modo  dicla.  Scientia  autem  secundo 
n)odo  dicta,  est  in  ajquo  cum  potcntia  ct 
vuluntate  ultimo  u)odo  acceptis. 

Et  ex  hoc  patet  sulutio  ad  totum. 


AUTICULUS  VI. 

An  iJeus  potest  facere  umnc  impossibile, 
tam  pcr  accidcns^  qiiam  pcr  se? 


Dcinde  quaerilur  de  his  quae  dicuntur 
in  Litlera,  ibi,  A,  «  Quomodo  vere  Deus 
dicalur  omnipotens  :  an  quia  omnia 
possit,    etc. 

Videtui'  enim  ex  hoc  quod  possit  im- 
possibiha.  Quod  etiam  videtur  pluribus 
aliis  rationibus. 

1.  Impossibile  enim  est  a[)ud  naturam 
aliquid  esse  de  nihilo  :  ct  tamen  Deus 
potesl  hoc  facere  :  ergo  potest  impossi- 
bile. 

2.  Item,  Plus  distant  nihil  et  aliquid, 
quam  aliquid  ad  aliquid  :  crgo  plus  distat 
de  nihilo  licri  aliquid,  quam  de  aliquo 
fieri  aliquid :  sed  dc  nihilo  facit  aliquid 
tota  die  in  creationc  animarum  rationa- 
lium,  et  fccit  in  toto  mundo  :  ergo  multo 
magis  de  quolibct  quod  est  aliquid  pot- 
est  facere  aliquid,  ut  de  contrario  con- 
trarium,  et  de  disparato  disparatum,  et 
habitum  de  privatione,  et  conjungere  re- 
laliva  opposita. 

3.  Item,  Natura  successivc  bene  facit 
unum  contrarium  ex  alio,  et  oppositum 
de  opposito  :  cum  igitur  Deus  in  infini- 
tum  excedat  potentiam  naturae,  ipsc 
potest  opposita  facere  simul  esse  vera. 

4.  Item,  Deus  ostendit  quaedam  in 
opere  quae  sunt  majoris  potenlice  quam 
illa,  sicut  unio  Dci  et  hominis  :  plusenim 
distant  Deus  et  homo^  quam  homo  et 
asinus  :  ergo  si  potuit  facercut  aliquis  sit 
simul  Deus  ct  Iiomo,  ipse  potest  facere 
ut  aliquis  sit  simul  homo  et  asinus. 

5.  Itcm,  Pius  distantab  eadem  materia 
duaeformae  substantiales  quae  habentcon- 
trarias  proprietates  et  diirerentias,  quam 


»  Cf.  Supra.  Dist..XXXV. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLII,  A,  ART.  6.  363 

duae  formse  accidentales  :  sed  conjunxit  quam  ens  oppositum,  videtur  quod  ma- 

substantiales,  ut  creatam  et    increatam,  gis  possit  impossibile  per  accidens,  quam 

et  morlalem  et  immortalem,  elc.  :  ergo  impossibile  per  se. 

potestconjungere  accidentales,  quantum- 

cumque  distantes,  ut  album   et  nigrum,  Item  quseritur  de  hoc  quod  dicit  Hiero-  Quxst.  2. 

et  csetera  opposita,  ut  videtur.  nymus  :  «  Cum  Deus   omnia  possit,  non 

6.  Item,  Plus  est  impossibile,  ut  con-  potest  facere  de  corrupta  virginem.  » 
jungatur  actus  potentise  cum  habitu  con-  Hoc  enim  videtur  omnino  falsum  :  quia 
trario  manente  in  potentia,  quam  ut  in-  1 .  Ad  virginitatem  non  exiguntur  nisi 
sint  contrarii  actus  propter  diversos  et  duo,  sciHcet  inlegritas  corporis,  et  mun- 
contrarios  habitus  :  sed  primum  Deus  ditia  mentis.  Constat  autem,  quod  Deus 
fecit,  quando  fecit  Virginem  manentem  potest  facere  primum,  sicut  etiam  ipse 
Virginem  parere  :  ergo  et  secundum  pot-  Ilieronymus  dicit  :  «  Poenitentia  autem 
est  facere,  scilicet  ut  sit  aliquis  caecussi-  quae  restituit  in  integrum,  potest  facere 
mul  et  videns,  et  videat  et    non  videat.  secundum.  »  Ergo  multo    magis    Deus. 

7.  Item,  Luc.  1,  37  :  Non  erit  impossi-  Ergo  potest  facere  de  corrupta  virginem  : 
hile  apud  Deum  omne  verbiim  :  constat,  et  hoc  fuit  impossibile  per  accidens  :  ergo 
quod  nihil   excipit:  ergo  videtur,  quod  ipse  potest  impossibiie  per  accidens. 
omnia  sint  sibi  possibilia.  2.  Item,  Potest  impossibile  per  se,  sic- 

Item,  Marci,  XIV,    36:    Abba,    Paler,  ut   de  costa  facere  mulierem,  et  de  trunco 

omnia  tibi  possibilia  sunt,  vitulum,ut  dicit  Anselmus,  el  de  virga  dra- 

8.  Item,  Nos  videmus,  quod  per  San-  conem,et  e  converso  :  ergo  potest  impossi- 
clos  facit  impossibilia  naturije  ad  facien-  bile  per  accidens,  et  impossibile  per  se. 

dum,   sicut  ea  quoe  vocamus  miracula :  Sed  contra  :                                                Sed  contra. 

ergo  videtur,   quod  per  seipsurn  potest  l.DicitAugustinussuperGene5iW,quod 

ea  quse  sunt  impossibiha  simpiiciter.  Deus  non  potest,   nec  operatur    aliquid 

Item,  Inhnitffi  potentiiB  nullus  est  ter-  conlra  causales  rationes  quas  naturcC  pri- 

minus  ;  ergo  non  terminatur  in  impos-  mitus  inseruit  :  sed  contra    has  rationes 

sibile  :  ergo  potest  irapossibile  omne.  sunt  impossihilia  :  ergo  Deus  non  potest 

facere  impossibiha. 

Ulterius  quoeritur  dc  hoc  quod  dicitur  2.  Item,   Nullus  artifex  ex  eadem  arte 

Deus  non  posse  impossibile  per  accidens.  habet  potentiam  operandi  opposita,  quia 

;    Hoc  enim  non  videtur  :    quia  sic  idem  esset  regula  oppositorum  et  uno 

1.  Impossibile  per  semagis  estimpossi-  modo,  quod  esse  non  potest :  ergo  nec 
hile,  quam  impossibile  per  accidens  :  sed  potest  facere  opposita  secunduni  unam 
impossibile  per  se  potest,  ut  Virginem  artem  operandi  :  constat  autem,  quod 
parere,  mortuum  facere  vivere,  et  hujus-  cursus  iste  naturalis  exemplatus  est  ab 
modi  :  ergo  multo  magis  potest  impos-  arte  divina  :  ergo  contra  cursum  islum 
sibile  per  accidens.  facere,  est  contra  artem    aeternam   ope- 

2.  Item,  lu  impossibili  per  accidens  rari :  contra  artem  autem  operari,  est 
nihil  causat  impossihihtatem,  nisi  prae-  contra  sapientiam  operari :  cum  igitur 
terito  :  et  hu3c  jam  non  cst,  quia  dicit  Deus  non  potest  facere  aliquid  contra 
Philosophus,  quod  prateritum  nonest:  suam  sapientiam,  Deus  etiam  nihil  pot- 
in  impossibili  autem  per  se  causa  impos-  est  contra  cursura  naturse. 

sibihtatis  est    oppositio   quae   est  :    ergo  3.  Itera,  Unus   eedificans,  et  alter  de- 

cum  non   ens    minus    resistat    operanti,  struens,    qu£e    utihtas    in    utroque  '?   Si 

'  Vulgata  liabet,  Eccli.  xxxiv,  28  :  IJnus  aedi-  nisi  labor? 
ficans,  et   unus   destruens    :    quid    prodest  illiSf 


Solutio. 


3Ri                                   D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR/EO. 

igilur  potcnlia   Dei  ordiiialissiiiui  esl,  et  iiivcnianlur  isla  in  possijjili  ipso,  diciinus 

redilicavil  imindi  niachinain  ulililcr,  ipse  Deuin  posse  illud  :  sed  proportio  ad  lieri 

siciit  non  polest  liabere   polenliain  iiiu-  est  ut  opposilionem  non  siinul  liabeat, 

tilem,  ila  non  polest  facere  conlra  cur-  (juoniain  bene    puto,  quod  Dei  potenlia 

suin  naluralem,  ul  videlur.  quaeinfinila   csl,   opposila  quidem  simul 

i.  Itein,  Augnslinus  contra  Fauslum  :  facere  possit   :    non   tamcn   puto,   quod 

«   Sententia   qua    dicimus    aliquid    fuis-  siinul  possint  fieri    :    quoniam   fieri  pro- 

se,  ideo  vera  esl,    quia  illud  de  quo   di-  porlionatur  potentine    materiae    et    entis 

cimus  aliquid  fuisse,  jam  non  est  :  hanc  creati.  Facere  autem  proportionalur  po- 

sententiam  Deus  falsam  facere  non  pot-  tentiae  infinitae  :  et  sic  concedcndum  vi- 

cst,    quia  non  est  contrarius    veritati.  »  detur,  quod  Deus  multa  potest  de  poten- 

Exhoc  accipitur,  quod  Deus  non  potest  tia,    quac   tamcn    non    possunt    fieri    in 

impossibiie  per  accidens.  creaturis,  impediente  opposilione  et  con- 

Ilem,  ibidem  :  «  Deus  creator  et  con-  fusione  :  opposilione,   ut    in   oppositis  : 

ditor   naturarum     omnium,    nihil    facit  confusione  aulem,  ut  in    unionibus  for- 

contra  naturam,    sicut  non  facit  contra  marum    specie    dillerentium,    ut    quod 

seipsum    :    »  ergo    vidctur,    quod   Deus  idem  sit  homo  et  asinus,  et  hujusmodi. 

nihil  possit  facere  contra  naturam,  sicut  His  visis,  facile  est  respondere   ad  ob- 

non  facit  contra  seipsuni  :  ergo  videtur,  jocta. 

quod  Deus  nihil  facit  contra  naturam.  Dicendum  enim  ad  primum,   quod  li-     Ad  ij 

Item,    ibidem  :   «  Deus  numquam  ex  cet  nihil  et  aliquid  plus   distcnt,    quam 

potentia  aliquid  facit  ut  suse  rationis  in-  opposita  contrarie,  vel  opposita  privati- 

stituta  evellat    :    »   constat  autem,  quod  ve,   non  tamen    magis  contrariantur  in 

evelleret  si  contra  rationes  naturae  indi-  creatione,  quia  in  iila  non  ponuntur  si- 

tas  operarctur  :  ergo   nihil  potest  contra  mui  in  eodem,  sed  secundum  ordinem  : 

naturam.  et  ideo  nec  est  ibi  contrarietas   in  fieri, 

nec  contrarietas  in  facere    :   sed  tamen 

SoLUTio.  Dicendum  meo  judicio,  quod  ostenditur   hoc    impossibiie    naturae,   et 

ens  possibile   est  objectum  potentiae  di-  non  simpliciter. 

vinae  :    cum   autem  omne   objectum  de-  Ad  aliud  dicendum,  quod  contrarium      j 

beat    proporlionari   potentiae    illi,    cujus  ficri  ex  contrario  supposito  subjecto  vei 

estobjeclum,  sicut  verum  in  signo  pro-  materia    transmutabili  non   est    magnae 

portionalur  opinioni,  ct  verum  per  cau-  potentiae,  quia  hoc  facit  etiam  nalura  : 

sam  intellectui  et  scientiae,  et  sic  est  in  et  ideo  hoc  non   ostcndit  in    Deo  omni- 

omnibus  aiiis   :  ila   eliam   ens  possibiie  potcntiam.   Quod   autein    contraria  sint 

nccesse  est,  quodaccipiatur  proportiona-  in  simui  eodem  secundum  idem,  hoc  con- 

tum  aiiquo    modo    potentiae   operanti  et  trariatur  ad  fieri,  et  ideo  non  attribuilur 

facienti  ipsum.  Potest  autem  proporlio-  potcntiae  operanti. 

nari  dupliciter,  sciiicet  ad  facere  facien-  Ad  aliud  dicendum,   quod  iicet  Dcus 

tis,  et  ad  fieri  rei  facicndae,   iioc  est,   in  in  infinitum  potentiam   nalurae   excedat, 

comparatione  ad  facicntcm,  et  incompa-  non    tamcn    facit  conlraria  ct   opposita 

ratione  ad  malcriam,  ct  ad  rem  quae  fit.  cssc  simul  :    non   quia  iioc  impotcns  sit 

Primo  modo  ponanlur  circa  ipsum  con-  facere,  quia  ipse    benc  habct   potentiam 

ditiones  non  infirmantes  potcntiam  effi-  simui  educendi  utrumque  :  sed  quia  si- 

cientis,  et  non  ignobiiitantcs  cam   :  sicut  mui  non  possunt  fieri. 

est,  quod  non    inducal  in   eo    deteriora-  Ad   aliud    dicendum,    quod    Deus    et     j 

tionem,  ut  mori,  peccare,  comedere,   et  liomo  sine  proportione  distant  :  et  ideo 

hujusmodi,   de    quibus  habebitur  in  se-  unicns  fuit  virtus  infinita  in  ailero  unito- 

cunda  partc  istius  lectionis  :  et  si  non  rum,  sciiicet  in   natura  divina   :   sed  in 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLll,  A,  ART.  6.  365 

aliis  quae   unirentur,   non  posset  virtus  Ad  hoc  quod  ulterius  quaeritur  de  im- Adquaest.2. 

inlinita  poni  in  altero  unitorum,  sed  po-  possibili  per  accidens,  dicendum  cum  Au- 

tius   inveniretur    repugnantia   :    et  ideo  gustino  et  Hieronymo,  quod  impossibile 

alia  non  sic  possunt  uniri,  licct  Deus  pos-  per  accidens    non  potest  Ueri :    et  ideo 

seteaunire.  Deus  non  dicitur  posse  facere. 

15.          Ad  ALiuD  dicendum,  quod  formse  sub-  Ad  m  quod  contra  objicitur,  dicendum 

stantiales  magis  distant  secundum  com-  quod  impossibile  per  se  accipitur  duobus 

parationem  ad  materiam  (quia  una  ma-  modis,  scilicet   quod  non  habet  poten- 

teria  non  est    possibilis  simul   ad  duas  tiam  ad  aliud  ex  eo  quod  inest  ei  forma 

substantiales)  quam   accidentales  in  ge-  repugnans  :  sicut  dicimus,  quod  impossi- 

nere  :    sed  non  distant  magis  quam  acci-  bile  est  hominem  esse  asinum,   vel  fieri 

dentales  contrarise  in  ratione  contrarie-  asinum  :  et  ab  hoc  non  tollitur  potentia 

tatis  :  quia  inter   illas   est    repugnantia  qua  quaelibet  creatura  potest  fieri  quod 

et  destructio  unius  per   aliam,   et    ideo  Deus  vult,  ut   de   trunco  vitulus,  vel  de 

non  uniuntur,  nec  possunt  uniri.  homine   asinus  :    et   secundo   modo  im- 

Ad6.          Ad   ALiUD    dicendum,    quod   nonnuUa  possibile,   quod  est    ex     impossibilitate 

potentia  est  in  virgine  manente  virgine  duorum    oppositorum.    Primo  modo  di- 

ad  partum,  sed  est  ligata   :    et  licet  non  ctum    impossibile,    adhuc    est     duplcx, 

solvatur  ad  actum   nisi  corrupta  virgini-  scilicet  secundum  quod  aliquid  cum  for- 

tate  per  naturalem  solutionem,  tamen  a  ma  disparata   comparatur    ad     formam 

potentia  quoe  est  supra  naturam  poterat  aliam  nobiliorem,   ut    truncus  ad  vitu- 

solvi  ad  actum  manente  vinculo,  et^  ideo  lum  :  et  hoc  non  repugnat  ordini  sapien- 

actus  ille  non  contrariatur  potentise,  licet  tise,  licet  repugnet  naturai,  quia  est  for- 

difformitatem  habeat  cum  vinculo  virgi-  ma  hujus.    Et  secundum    quod  aliquid 

nitatis.  Contraria  autem  et  privative  op-  comparatur  ad  formam  ignobiliorem,  ut 

posita   perimunt  se  invicem  posita  :  et-  cum  dicitur  hominem  esse  vel  fieri  asi- 

ideo  contra  rationem   eorum    est   posse  num  est  impossibile  :  illud   enim  repu- 

simul  esse  :  et  ideo  caecus  manens  csecus  gnat  ordini  naturse,  quia   rationale  non 

etiam  per  miraculum  non  potest  videre  :  ordinatur  ad  irrationale  ut  ad  perfectius, 

sed  virgo  manens  virgo  per  miraculum  sed  potius  e  converso  :  et  repugnat  etiam 

potest  parere  :  quia  in  cceco  tollitur  totus  ordini  sapientise.  Unde  dico,   quod  om- 

ordo   ad  visum,  sed  in  virgine   ponitur  nia  hsec  impossibilia  non    est    possibile 

ordo  ad  partum,  licet  ligata  sit  potentia.  fieri  :  sed  cum  dicitur  Deum  posse  face- 

^jj  7_          Ad   aliud    dicendum,   quod   nihil   est  re,  unum  magis  elongatur  a  potentia  sua 

Deo  impossibile  facere,    quod  non  dicit  quam  aliud  :  sed  tamen  in  quoHbet  eo- 

impotentiam  :  sed    ad    fieri  non  omnia  rum  supponitur  materia  in  ratione  obe- 

sunt  possibilia  apud  Deum.  dentise  :  sed  in  impossibili  per  accidens 

^^  g           Ad  AHUD  dicendum,  quod  illud  argu-  non  ponitur  materia,  quia  cedit  in  non 

mentum  non  valet,  si  per  Sanctos  facit  esse,  et  ideo  illud  magis  eiongalur  a  po- 

miracula,    quod    qusedam    impossibiUa,  tentia  divina. 

hoc  est,  incompossibilia,  possit  per  seip-  Unde  ad  argumentum  dicendum,  quod 

sum,  nisi  referatur  ad  facere,  et  non  ad  impossibile  per  se  est  magis  impossibile, 

fieri  :  sed  sequitui-,  quod  ipse  per  se  non  quam  per  accidens  :  ista  propositio  potest 

ab  alio  majora  potest  facere  his   impro-  tribus   modis  intelligi,  scilicet  quoad  ra- 

portionabilia,  dummodo  sint  compossibi-  tionem  impossibilis,  et  sic  falsa  est  :  quia 

lia  :  incompossibilia  enim    in  fieri  sunt  ratio  impossibifis  dicitur  a  privatione,  et 

opposita,  quorum   unum  positum  peri-  privatio  non  recipit  magis  et  minus  :  un- 

mit  alterum,  et  e  converso.  de  hoc  modo  omne  impossibile  est  aequa- 

liter    impossibile.  Secundo  modo  potest 


3(;o 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PRiED. 


Ad  2. 


inlelligi  qnoaJ  clongalioncni  a  potenlia 
obc(lienli;i3  :  el  sic  ileruin  falsa  esl  : 
quia  inipossihilc  pcr  accidens  plus  elon- 
gatur  quani  inipossiijile  pcr  se.  Terlio, 
polcsl  inlellij^i  quoad  repugnantiani  ad 
essc  quae  iniportalur  ex  eo  quod  esl  im- 
possibilc,  et  sic  veracsl  :  quia  impossibi- 
le,  pcr  se  mugis  repugnat  ad  esse  quani 
impossibilc  per  accidens  :  quia  impossi- 
bilc  pcr  accidcns  poluit  essc  :  impos- 
sibile  autcm  pcr  se  numquam  potuit, 
nec  potcst,  nec  potcrit  csse,  licel  Dcus 
semper  iliud  facere  possit. 

Per  boc  ctiam  patet  solutio  ad  sc- 
quons  :  quia  licet  praeteritum  non  sit,  ex 
boc  ipso  sequilur  major  elongalio  a  po- 
tentia  obcdientiiE. 


A(iqn8esi.2.      Ao  ij)  ciuod  nua^rilur   dc   dicto   Iliero- 
Ad  1.  1  ^  ,1,- 

nvmi,  dicendum,  quod  IJieronymus 
non  negal  quin  possit  ,reinlegrari  in 
mente  et  corpore  quoad  statum  immu- 
nilatis  culpse  :  sed  proeteritum  non  pot- 
est  non  fuisse  praeteritum,  secundum 
quod  id  quod  dictum  vel  factum  est, 
amplius  sumi  non  potest  :  nunc  autem 
est  virgo,  quia  nunc  intcgra  est,  scd  non 
quia  numquam  fuit  corrupta. 
Ad  2.  Ad  ALiuD  dicendum,  quod  in  costa  non 

fuit,  ut  dicit  Augustinus,  ut  de  ea  fieret 
mulier,  sed  potius  ut  de  ea  fieri  posset  : 
et  in  hoc  non  signilicatur  nisi  potentia 
obcdientiae  de   qua   posterius  quaeretur. 
Adobject.  1.      Ad  ra  aulem  quae  in  contrarium  obji- 
ciunlur,    oportct     simililcr    respondere, 
dicendo  quod  contra  rationes  quas  nalu- 
ric   inseruit,  non  operalur  :   sed  duplices 
inseruit,  sctlicet  seminales  quic  explican- 
tur  pcr  opus  naturae,  et  etiam  per   opus 
Angeloruni  bonorum  et  malorum,  quan- 
doque  majori  velocilale  quampcrnalu- 
ram  :  sicut  dicit  Auguslinus,  quod   ope- 
ratio  magorum  fuit  naturalis  quoad  se- 
minalcm  ordincm,  scd  non  quoad  actum  : 
et  inscruit  eliam   quasdam  causaics  ra- 
tioncs   obcdientiae,    quas    non    explicat 
nisi  in  miraculis  per  tempus  exorlis,  qua 
quabbct  rcs  habct  potentiam  obcdiendi 
imperio   Creatoris  ;  et  contra  has  nihU 


operatur,  sed   sccundum   cas  opcratione 
supcrnaturaH  opcralur. 

Ad  alild  diccndum,  quod  potentia  Adobje 
absoluleconsidcratageneralior  est,  quam 
est  ars  vcl  scicntia  practica  :  et  idco  illa 
oi)jcclio  non  proccdit,  nisi  dc  potentia 
exscquente,  et  non  de  potentia  absolule 
considerata.  Utrum  autcm  possit  opcrari 
contra  sapientiam,  in  scqucnti  distinctio- 
ne  patcbit. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  non  dc-^^^^^J^^ 
strucret,  si  aha  operaretur  vel  opposita 
his  :  quia  aliis  posilis  non  destruunlur 
ista  :  oppositis  aulem  positis,  scquitur 
ista  non  fuisse  opera  :  ergo  non  erunt 
destructa  :  quia  quemcumque  ipse  de- 
disset  cursum  naturae,  illc  csset  natu- 
ralis. 

Ad  sequentia  patct  rcsponsio  per  ea  Adobjed 
quae  dicta  sunt. 


ARTICULUS  VII. 

An  et  qiiomodo  Deus  potest  omnia 
facere  ? 


Dcinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit,  ibi, 
«  Omnia  qiiidem  potest  Deus,  sed  non 
facit  nisi  qiiod  convenit  veritati 
ejus,  etc.  » 

Quaeritur  enim,  Quid  dicatur  hic  ve-  Quaest, 
ritas  et  justitia?  Veritas  enim  in  diclis 
est  ct  in  factis  :  el  quidquid  faccrct,  ve- 
ritatcm  haberet  :  ergo  videtur,  quod 
haec  non  sit  ratio,  quod  heec  facit,  et  non 
alia, 

Ilem,  Jdstissimum  est  ut  faciat  quid- 
quid  volucrit  :  ergo  non  cst  magis  justum 
ut  faciat  haec  quam  alia. 


1 


Item,  Quid  est  quod  dicit  Augustinus 
in  Lillera :  ct  Omnia  potuit  simul  facere 
Deus,  sed  ratio  prohibuit  ?  »  Vidclur 
nuUa  ratio  prohibuisse  :  quia  ipse  Au- 
gustinus  super  Gcnesim  dicit,  quod  om- 


Qusest.  2, 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLTl,  B.                                   367 

nia  simul  fecit.  Et,  Eccli.  xviii,  1  :  Qui  dcdeceret  cum  si  vcniret  dc  una  pr£Bde- 

vivU  in  selernwn,  creavit  omnia  simul.  terminationc  faciendorum  in  aliam,  tam- 

Ergo  nulla   ratio  prohibuit  lioc,  ut  vi-  quam  poenitenlia  duclus  de  prima. 

detur. 

Ad  id  quod  quaeritur  de  ralione,  dicen-  Adqu8est.2 

eest.  3.        PRiETEREA    quseritur,    Quid    sit    ratio  dum  quod  ralio  dicit  hic  creatum  ordi- 

iHa?  Aut  enim  est  creata,  aut   increata.  nem  naturae  procedentcm  ab  increata  ra- 

Si  creata   :    tunc    non  potest  prohibere  tione  ordinante  ?  et  istc   ordo    prohibet 

creantem,    cujus  potcntiae  nihil  resistit.  omnia  simul  esse. 
Si    autem    cst  increata   :  ergo    videtur, 

quod  aliquid  increatum  prohibet  poten-  Ad  m  quod  objicltur,  quod  omnia  sunt  Adquaest.^. 

tiam   operantem,  et  sic  in  Dco  esset  con-  simul,  dicendum  quod   non  intelligit  hic 

trarietas,  quod  falsum  est.  simul  secundum  modum  quo  omnia  sunt 

simul  in    principiis  formalibus   et  mate- 

oiutio.         SoLUTio.   Dicendum,   quod    veritas  et  rialibus  naturae,  sed  simul  simultate  in- 

queest.  1.  .        .  . 

justitia  referendse  sunt   hic  ad   praeordi-  dividuorum  omnium  in  eodem  tempore  : 

nationem  aeternam  de  tiendis  :  haec   cst  quia  sic  periret  totum  opus  naturae,  quod 

enim  prima  veritas  in  qua  omnia  facien-  est   per  successionem   ct  generationem, 

da  fuerunt  vita  et  lux,    antequam  essent  et  inutiles  essent  qualitates  elementorum, 

in  seipsis,  ut  dicatur  veritas  ars,   et  sa-  cum  non  agerent  ad  generationem  et  cor- 

pientia    praedeterminans,    et    justitia    id  ruptionem,  ct  motus  coeli  esset  inutilis, 

quod  condecet  prcedeterminantem  opus  :  et  periret  ordo  naturce  totus  :  et  hac  ra- 

quia  decet  quod   non  mutet,   nec   tamcn  tione  non  omnia  fecit  simul,   Hcet  hoc 

dcdeceret  si   illud  faceret  :   sed  mutatio  facere  potuerit. 


B.  Quomodo   dicatur  Deus  omnia  posse,  cum   nos   multa  possimus  qu/e  ipse  non 

potest  ? 


Sed  quaeritur,  Quomodo  oinnia  posse  dicatur,  cum  nos  qucedam  possi- 
mus  quae  ipse  non  potest  ?  Non  potest  enim  ambulare,  loqui,  et  hujusmodi 
quae  a  natura  divinitatis  sunt  penitus  aliena,  cum  horum  instrumenta 
nullatenus  habere  qucat  incorporea  et  simplex  substanlia.  Quibus  id  re- 
spondendum  arbitror,  quod  hujusmodi  actiones,  ambuhatio  scilicet,  et  lo- 
cutio,  ethujusmodi,  a  Dei  potenlia  alienae  non  sunt,  sed  ad  ipsam  perti- 
nent.  Licet  enim  hujusmodi  actiones  in  se  Deus  habere  non  possit  (non 
enim  potest  ambulare  vel  loqui  et  liujusmodi)  eas  tamen  in  creaturis  potest 
operari :  facit  cnim  ut  homo  aml)ulet,  et  loquatui",  el  hujusmodi.  Non  ergo 
per  istas  actiones  divinse  potentice  detrahitur  aliquid,  quia  et  hoc  potest 
facere  Omnipotens. 


308 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  VWJED. 


C.  De  aliis  ohjicilur 


Sed  siint  alia  qU(T,dam  qiin3  Deus  nullatenus  facerc  potcst,  ut  pcccata. 
Non  enim  potest  mcnliri,  non  potest  pcccarc.  Scd  non  idco  omnipolcntia) 
Dci  in  aliquo  detrahitur  vel  dcrogatur,  si  peccare  non  posse  dicitur,  quia 
non  essct  lioc  potcntia),  sed  infirmitatis.  Si  enim  lioc  posset,  omnipotens 
non  esset.  Non  ergo  impotenticC  sed  potcntia^  imputandunj  est,  quod  ista 
non  potcst.  Unde  Augustinus  in  libro  XV  de  Triuilate :  Magna,  inquit, 
Dei  polentia  est  non  posse  mcntiri.  Sunt  enim  qutcdam  qute  in  aliis  rcbus 
potentice  deputanda  sunt,  in  aliis  vcro  minimc  :  ct  qucC  in  aliis  laudabilia 
sunt,  in  aliis  vero  reprehensibilia  sunt.  Non  ergo  ideo  Deus  minus  potcns 
est,  quia  pcccare  non  potest,  cum  omnipotens  nullatenus  possit  essc  qui 
hoc  potest. 


D.  Item,  de  aliis  opponit. 


Sunt  etiam  etalia  quaedam  qucie  Deus  non  potcst,  unde  videtur  non  om- 
nia  posse  :  non  enim  potest  mori,  vel  falli.  Unde  Augustinus  in  libro  de 
Symbolo^ :  Deus  omnipotcns  non  potcst  mori,  non  potcst  falli,  non  potcst 
miser  fieri,  non '  potest  vinci.  Haec  utique  et  hujusmodi  absit  ut  possit  om- 
nipotens  :  si  cnim  hujusmodi  passionibus  atquc  defectibus  subjici  possct, 
omnipotens  minimc  forct.  Et  ideo  monstratur  omnipotens,  quia  ei  hcEC 
propinquare  non  valent :  potest  tamen  haec  in  aliis  operari. 


*  S.  AuGusTiNus,  Lib.  I  de  Symbolo  fidei  ad  catechumenos,  cap.  1. 

*  Edit.  Joau.  Alleaume,  nec. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLII,  E. 


369 


ARTIGULUS  Vlir. 

An  Deus  potest  ambulare,  loqui,  pecca- 
re,  mori,  falli,  niiser  fieri,  et  vinci  ? 


Deindc  quserilur  de  hoc  quod  dicit,  ibi, 
B,  «  A^on  enim  potest  ambulare,  vel  lo- 
qui,  eic.  » 

Infero  enini  sic  : 

1.  Deuspotest  omnia  :  ergo  potest  am- 
bularc  et  loqui.  Si  non  sequitur  :  ergo 
ambulare  ct  loqui  dicunt  impotentiam  :  et 
hoc  falsum  est,  quia  dicunt  potentiam  et 
dignilatem  :  crgo  videtur,  quod  ista  non 
debent  excipi. 

2.  Ilcm,  Objiciturde  scqucnti  quod  est 
peccare.  Dicit  enini  Pbilosopbus,  quod 
poteslas  pravorum  eligenda  est  :  ergo 
ipse  potest  prava  agcre,  quia  nibil  eli- 
gendorum  delicit  ei  :  ergo  videtur  dice- 
re  falsum. 

3.  Ilcm,  Ipse  in  capite  C  enumerat 
quatuor  quoe  non  potest  Deus,  scilicet 
mori^  falli,  miser  fieri,  et  vinci  :  et 
quoeritur,  Penes  quid  illa  sumantur? 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  Deus  non 
potest  ambubare,  nec  loqui  :  ct  hoc  ideo, 
quia  cum  hoc  verbum,  potest,  sit  prohae- 
reticum,  si  conjungerctur  cum  infinitivo 
significante  actum  iliius  potentia},  intel- 


ligcretur  ille  actus  comparari  ad  subje- 
ctum  hujus  verbi,  potest,  ut  cui  inest  ac- 
tio,  sicut  cum  dicitur,  ego  possum  sedi- 
hcare  :  unde  cum  hic  intelligatur  hujus- 
modi  comparatio,  locutio  falsa  est. 

Ad  id  quod  contra  objicilur,  dicendum  Ad  i. 
quod  ambulare  et  loqui  non  dicunt  qui- 
dem  impotentiam,  scd  non  exerccnlur 
sine  impotentia  :  quia  instrumentis  cor- 
poralibus  operari  imperfectionis  est  :  et 
ideo  dicit  Magister,  quod  ratione  ejus 
quod  est  potentioe  in  ipsis  non  removen- 
tur  a  divina  potentia  :  quia  potest  Deus 
facere  ambulationera,  et  locutionem,  id 
est,  ut  aliquis  ambulet. 

Ad  ALiuD  responsum  est  in  III  Senten-  aci  i. 
tiarum  <,  quia  potcntia  pravorum  non 
est  ebgcnda  in  eo  quod  pravorum  :  sed 
potentia  pravorum  in  eo  quod  est  libera, 
eligenda  est  :  et  hoc  ostenditur,  quia 
non  necessitate  naturae  obbgatur  ad  bo- 
num,  sicut  potentia  ignis  ad  comburcre. 
Et  quod  dicit  Philosophus,  quod  Deus 
potest  prava  agere  :  inteHigendum  est 
materiaUter,  id  cst,  potest  agere  quae- 
dam  quie  modo  sunt  prava,  quse  tamen 
si  ipse  ageret,  prava  non  essent. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  illorum  qua-  Ad  3. 
tuor  qucedam  dicunt  defectum  in  esse, 
quoedam  in  bene  esse  :  in  essc,  sicut  mo- 
ri  :  in  bene  esse,  sicut  alia  :  et  tunc  falli 
rcfertur  ad  defectum  potentiee  cognitivse, 
miseria  autcm  ad  potenliam  affectus, 
vinci  autem  ad  rcsistendum  alii  in  utro- 
que,  scilicet  in  intcllectu,  et  in  affectu. 


E.  Quod  omnipotentia  Dei  secundum  duo  consideratur. 


Hic  ergo  diligenter  considerantibus,  omnipotentia  ejus  secundum  duo 
apparet,  scilicet  quod  omnia  facit  quce  vult,  etnihil  omnino  patitur,  secun- 


1  Cf.  III  Scnteutiarum,  Dist.  IV. 


2* 


370  D.  ALB.  MAG.  ORD.  PRiED. 

duin  ulriiinqiie  Deiis  ()nnii])olcns  verissiine  pni^clicatur  :  qnia  nec  aliqnid 
est  quod  ei  ad  patienduni  corruplionem  inferre  valeat,  nec  aliquid  ad  fa- 
cienduni  impodiinenluni  alferre.  Manifestum  est  itaque  Deum  oinnino  ni- 
hil  posse  pali,  et  oiniiia  facere  posse,  pr<cter  ea  sola  quibus  ejus  dignitas 
la^derelur,  ejusque  excellentiae  derogaretur  :  in  quo  tamen  non  est  minus 
omnipotens.  Hoc  enini  posse  non  esset  posse,  sed  non  posse.  Nemo  ergo 
Deum  impolentem  in  alifpio  dicere  pra^sumat,  qui  omnia  potest  quc« 
posse  potentiai  est :  et  inde  vere  dicitur  omnipoleiis. 


F.  Qulbusdam    auctoritatibiis  tradilur,  quod  idco   dicitur  omnino  omnipotens,  rjuia 

potest  quidquid  vult. 


Ex  quihusdam  tamen  auctoritatihus  tradilur  ideo  vere  dici  omnipotens, 
quia  quidquid  vult  potest.  Unde  Augustinus  in  Enchiridion  :  Non  oh  aliud 
veraciter  vocatur  omnipotens,  nisi  quoniam  quidquid  vult  potest,  nec  vo- 
Inntate  cujuspiam  creatura?  vohintatis  omnipotentis  impcditur  effectus  *. 
Idem,  in  Hhro  de  Spiritu  et  littera:  Non  potcst  Deus  facere  injusta,  quia 
ipseestsumma  juslitia  et  honilas.  Omnipotens  vero  est,  non  quod  possit 
omnia  facere,  sed  quia  potest  efficere  quidquid  vult,  ita  ut  nihil  valeatejus 
voluntati  resistere  quin  compleatur,  aut  aliquo  modo  impedire  eamdein. 
Joannes  Chrysostomus  in  Homilia  quadam  de  Expositio7ie  symboli  aii: 
OmnipotensdiciturDeus,  quia  posse  illius  non  potest  inveniri  non  posse, 
dicente  Propheta  :  Omnia  quxcumque  voluit  fecit  \  Ipse  est  ergo  omnipo- 
tens,  ut  totiim  quod  vult  possit.  Unde  Apostolus  :  Ejus,  inquit,  voluntati 
quis  resistit'  1  Ilis  auctoritatibus  videtur  ostendi,  quod  Deus  ex  eo  tantum 
dicatur  omnipotens,  quod  omnia  potest  qufle  vult,  non  quia  omnia  possit. 


1  S.  AuGUSTiNi;?,  In  Enchiridion,  cap.  96. 

2  Psal.  cxiii,  3. 

3  Ad  Roman.  ix,  19. 


IN  1  SENTENT.  DIST.  XLII,  G,  ART.  9.  371 


G.  Determinalio  prsemissanim  aiicioritatum. 


Sed  ad  hoc  potestdici,  quod  ALiguslinus  ubi  dicil,  «  Omnipotens  non  dici- 
tur,  quod  omnia  possit,  etc,  »  tam  aniplc  et  generaliter  accepit  omnia,  ut 
etiam  mala  includeret,  qua3  Deus  non  potest,  nec  vult.  Non  ergo  negavit 
eum  posse  omnia  qua3  convenit  ei  posso.  Similiter  cum  dicit :  «  Non  ob 
aUud  veraciter  dicitur  omnipotens,  nisi  quoniam  quidqiiid  vult  potest :  »  non 
negat  eum  posse  etiam  ea  qucT  non  vult,  sed  adversus  illos  qui  dicebant 
Deum  multa  velle  qua)  non  poterat,  affirmat  eum  posse  quidquid  vult,  et 
ex  eo  vere  dici  omnipotentem,  non  ob  aliud,  quam  quia  potest  quidquid 
vult.  Sed  cave  quomodo  intelligas,  Potest  quidquidvult.  An  quidquid  vult 
se  posse,  an  quidquid  vult  facere,  an  quidquid  vult  fieri.  Si  enim  dicas 
ideo  omnipotentem  vocari,  quia  potest  quidquid  vult  se  possc  :  ergo  et  Pe- 
trus  similiter  omnipotens  dici  potest,  vel  quilibet  sanctorum  beatorum, 
quia  potest  quidquid  vult  se  posse,  et  potest  facere  quidquid  vult  se  facere! 
Non  enim  vult  facere  nisi  quod  facit,  nec  posse  nisi  quod  potest  :  sed  non 
potest  facere  quidquid  vultfieri.  Vult  enim  salvos  fieri  qui  salvandi  sunt, 
verumtamen  eos  salvare  non  valet.  Deus  autem  quidquid  vult  fieri,  potest 
facere.  Si  enim  vult  aliquid  fieri  per  se,  potest  illud  facere  per  se,  e't  per  se 
facit  :  sicut  coelum  et  terram  per  se  fecit,  quia  voluit.  Si  autem  vult  fieri 
per  creaturam,  et  per  eam  operatur:  sicut  per  homines  facit  domos,  et  hu- 
jusmodi  artificialia.  Et  Deus  quidem  ex  se,  etper  se  potest:  homo  autem 
vel  Ang-elus,   quantumcumque  beatus  est,  non  est  potens  ex  se  vel  per  se. 


Divisio  TEXTus.  ARTICULUS  IX. 


Utriim  possibile  simpliciter  dicatur   se- 

«  Ihc  dihgcnter    considcrandum  est,  cundum  causas    inferiores,   vel  supe- 

eic.  »  „•        o                                                 ^ 

.  riores  .^ 

Hic  incipit  terlia  pars  islius  dislinctio- 
nis,  in  qua  Magister  recolligit  circa  quae 

consideralur  omnipotentia  divina,  et  ob-  Incidit  autem  hic  quKslio,    a   qua  to- 

jicit  in  sequenti   capitulo  F   in   contra-  tum  pnecedens  dependet,  Utrum    possi- 

num,   et    solvit  in  tertio,    cap.  G,  et  in  bilc  simpliciter  dicatur  secundum  causas 

hoc  finitur  distinctio.  inferiores,  vel  superiores  ? 


372 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PRiED. 


Sed  conlra 


Vidclur  aulcm,  quod  secundum  infe- 
riorcs  :  quia 

1.  Possihilc  sequitur  i(l  in  quo  priino 
invcnilur  potcnlia  ad  licii :  lioc  aulcm  cst 
niatcria  :  crgo  vidctur,  quod  materiam 
ct  nialcrite  disposilionem  scqualui*  pos- 
sil)ililas  ct  inipossihilitas  (icndi  alicpiid 
vcl  non  liendi. 

2.  Ilem,  Nisi  dicatur  possibilc  secun- 
dum  causas  infcriores,  niliil  erit  impos- 
sibilc  :  quia  iion  erit  impossibile  aimd 
Deuiti  omne  verbinn  '. 

3.  Item,  Arisloteles  in  II  Phtjsicorum 
reprclicndit  eos  qui  casum  et  fortunam 
poncbant  in  ccelo,  co  quod  in  pcrpetuis 
est  neccssitas  ordinata  :  ergo  multo  ma- 
gis  in  yetcrnis  :  cum  igitur  possibile  Ucri 
sit  possibile  non  ficri,  videtur  quod  pos- 
sibilc  non  sit  sccundum  causas  superio- 
res,  sed  infcriores. 

4.  Ilcm,  Xcccssarium  ct  contingcns 
accipiuntur  secundum  causas  inferiores  : 
quia  alilcr  omnia  essent  necessaria  :  er- 
go  vidctur,  quod  ctiam  possibilc, 

0.  Item,  Gommcntator  supcr  IX  p)i- 
mx  PhilosopJiix  dicit  :  Nibil  est  in  po- 
tcnlia  in  aliquo,  nisi  quod  uno  motore 
naturali  potcst  cduci  dc  illo  :  ergo  vidc- 
lur,  quod  impossibilc  non  sil  nisi  sccun- 
dum  causas  naluralcs  dictum  :  non  eriro 
secundum  causas  supcriorcs. 

Si  autcm  boc  conccdatur.  Contra  : 

1.  I  ad  Gorintb.  i,  20,  super  illud, 
Nonne  shiUam  /ecil  Deus  sapientiam 
hujiis  mwu/i  ?  dicit  Glossa  :  Sapicntia 
bujus  mundi  im[)0ssibilc  judicat,  quod 
in  naluris  rcrum  non  vidct.  llanc  Dcus 
stullam  fecit,  possibilc  declarando,  quod 
illa  impossibile  judicat  :  ergo  possibilc 
simplicitcr  dicitur  sccundum  causas  su- 
periorcs. 

2.  Itcm,  Si  possibile  non  diceretur  nisi 
sccundum  causas  infcriores,  tunc  non 
essct  baec  vera,  Antcquam  mundus  cs- 
set,  possibile  fuit  mundum  forc,  Itcm, 
Impossibilis  etiam  esset  ista,  possibilc 
est  animam   rationalem  fieri  :  quia  non 


habet  causam  infcriorcm,  Ilcm,  Ilrec 
non  cssct  possibilis,  possibile  est  istum 
justilicari.  Ilcm,  Dc  cjbco  illuminato  ve- 
rum  est,  quod  modo  vidct  :  ergo  cum 
quilibct  actus  su[»positus  ut  nunc,  infc- 
rat  posse  ad  actum  antc  boc  nunc,  ve- 
rum  erit  quod  antcquam  illuminai"ctur, 
possibjle  fuit  eum  viderc.  Itcm,  Yirgo 
pepcrit  :  crgo  possibile  fuit  Virginem 
parere  :  aut  o[)ortet  dicere,  quod  omnes 
illa3  impossibiles  sunt  :  aut  oportet  di- 
cere,  quod  possibile  dicitur  sccundum 
causas  superiores. 

SoLUTio.  Meo  judicio  diccndum,  quod 
possibile  sempcr  ponitur  circa  aliquid  : 
ct  sccundum  formam  et  inateriam  illius 
circa  quod  poiiitur,  judicandum  est  de 
ipso  :  non  enim  rcs  eodcm  modo  in  po- 
tcntia  sunt  :  crgo  possibilc  de  ipsis  di- 
ctum,  non  dicetur  eodcni  modo  :  sed 
possibile  est  in  eo  quod  fit  in  compara- 
tione  ad  eflicicns,  quod  babetipsum  fa- 
cere.  Qua^dam  aulcm  nominant  possibile 
malcricC  cum  dispositione  contrariante  ad 
id  quod  dicitur  posse  (icri  .•  sicut  cum 
dicitur,  caecus  potcst  vidcrc,  et  virgo 
potcst  parcrc.  Unde  vidctur  milii,  quod 
tales  non  sunt  possibiles  diccndai  ante 
actum  :  quia  siinul  datur  cis  potcntia  et 
actus.  Qu;cdain  autcm  ordinanlur  secun- 
dum  potcntiam  licndi  tantum  sub  potcn- 
tia  divina,  sicut  mundum  possibile  est 
licri,  et  Angelum  possibile  cst  fieri,  et 
onine  crcatum  possibilc  :  ct  in  bis  non 
supponitur  })ossil)ililas  nisi  obedientiaD 
volunlati  Creatoris  non  cum  aliquo  dis- 
ponente  in  contrarium  :  et  ideo  conce- 
duntur  illoe  possibiles  polenlijie  efficienlis 
tanlum,  licet  minus  proprie  potentia  cf- 
ficicntis  dicatur  possibilitas,  sed  magis 
propric  dicitur  potcstas  complcta,  possi- 
bilitas  autem  dicitur  potentia  imperfccta 
materise,  et  potcntia  est  communis  ad 
utramquc. 

Dicf^NDUM  igitur  ad  prima  olijecta, 
quod   rationcs  illa?  bene  concludunt  de 


'  Luc,  1,  37. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLII,  D.                                      373 

possibili  quod  habet  polentiam  cum  dis-  quod  dicitur  posse  fieri.  Unde    talia    po- 

positione  matcriae  :  quia  non  sunt  in  po-  sita  in  actu  non    inferunt  suas  potentias 

tcntia  ad  aliquid  contrarium  dis|)Ositioni  ante  actum  in  tempore   prieterito  :    quia 

et  formoe   quam  Jiabent  :   et  si  adveniat  nullam  ante  actum  potentiam  illius  actus 

simul,  confertur  eis  potentia  et    actus   a  liabuerunt. 

potentia  superiori.  Ad   glossam  autem,    dicendum    quod 

Ad  ea  autem  quae  objiciuntur  in  con-  sapientia    mundana   judicavit  talia   Deo 

trarium,  dicendum  quod  in   talibus   non  impossibilia,  et  in  boc  stulta   fuit  :    quia 

supponilur  aliquid  ordinatum  in  conlra-  sibi  nibil   est   impossibile.    Quidam    au- 

rium  ejus  quod  fit,  cum  dicitur,  iste  pot-  tcrn  aliter  sentiunt  dicentes,  quod  possi- 

est  justificari,   et  crelum  et  Angelus  pot-  bile  et  necessarium    variatur    secundum 

est  lieri,  vel  anima    rationalis,    licet  dc  scicnlias  :    undc   dicunt  possibile  in  na- 

anima  alia  ratio  sit  quam  de  aliis.    Cum  tura  dici  secundum  causas  inferiores,   in 

autem   dicitur,  ca^cus    potest   videre,  et  tlieologia  autem  secundum  causas  supe- 

virgo  potest  parere  :  videtur  mibi,   quod  riores.  Sed  boc  non  videtur  :    quia  quod 

falsse  sunt,  quia    virtute    nominis    circa  possibiie  est  simpliciter,  ubique  possibile 

quod  ponitur   potentia,  significatur  dis-  est,  et  idem  est  de  necessario  et  impossi- 

positio  et  necessitas   ad  contrarium  ejus  bili. 


H..   Oppositio. 


Sed  forte  dices,  Nec  Dei  Filius  potest  a  se,  nec  Spiritus  sanctus,  sed 
solus  Pater.  Ille  eniin  potest  a  se,  qui  est  a  se  :  Filius  autem,  quia  non  est 
a  se,  sed  a  Patre,  non  potest  a  se,  sed  a  Patre  :  et  Spiritus  sanctus  ab 
utroque.  Ad  quod  dicimus,  quia  licet  Filius  non  possit  a  se,  nec  operetur  a 
se,  potest  tamen  et  operatur  per  se  :  sic  et  Spiritus  sanctus.  Unde  Ililarius 
in  libro  IX  de  Trinitate:  Naturoe,  inquit,  cui  contradicis,  hreretice,  ha3C 
unitas  est,  ut  ita  per  se  agat  Filius,  ne  a  se  agat :  et  ita  non  a  se  agit,  ut 
per  se  ag-at.  Per  sb  autem  dicitur  agere  et  potens  esse,  quia  naturalem  ha- 
bet  potontiam  eamdem  quam  et  Pater,  qua  potens  est  et  operatur  :  sed 
quia  illam  habi^t  a  Patre,  non  a  se,  ideo  a  Patre,  non  a  se  dicitur  posse  et 
agere.  Ilomo  autem  vel  Angelus  gratuitam  habet  potentiam,  qua  potens 
est.  Ideo  ergo  vere  ac  proprie  Deus  Trinitas  omnipotens  dicitur,  quia  per 
se,  id  est,  naturali  potenlia  potest  quidquid  vult  fieri,  et  quidquid  vult  se 
posse.  Nihil  eniui  vult  fieri  quod  non  possit  facere  per  se,  vel  per  creatu- 
ras  :  et  nihil  vult  se  posse,  quod  non  possit :  et  omne  quod  vult  fieri,  vult 
se  posse  :  sed  non  omne  quod  vult  se  posse,  vult  fieri :  si  enim  vellet,  fie- 
ret :  quia  voluntati  ejus  nihil  resistere  possit. 


374 


1).  ALB.  MAG.  OUD.  PrLEI). 


ARTICULUS   X. 

An  omnlpotcnlia  possit  convenire  a/ii.s 
a  Dco  ?  ct,  Ansit  communis  tribuspcr- 
sonis  ?  cl,  An  potcst  corwcnirc  bca- 
tis  ? 


l)eiii(l(!  qua-rilur  de  lioc  quod  dicil  in 
ullinio  capilulo,  ibi,  «  Scd  forte  diccs, 
Ncc  JJei  Filius,  etc.  » 

Ex  hoc  onim  vidclur,  quod  alii  ])ossit 
convenirc  qunni  l)eo  oninia  posse,  licet 
polcnliani  illani  lial)eat  ab  alio. 

Sed  contra  : 

1.  Si  aliquod  proprium  scquitur  ali- 
quam  substantiam  rationc  alicujus  prin- 
cipii  quod  cst  in  subslanlia  illa,  si  illud 
principium  est  incommunicabile,  (srit 
proprium  incommunicabile  :  sed  omni- 
polcnlia  sequitur  divinam  subslanliam 
ratione  perfectionis  essentia}  in  liac  by- 
poslasi,  ut  supra  habituni  est  :  ergo  nisi 
illa  perfectio  sit  communicabilis,  omni- 
potentia  erit  incomnmnicabilis  :  sed  illa 
est  incommunicabilis  :  ergo  et  omnipo- 
tcntia. 

2.  Itcm,  Si  omnia  possei,  tunc  etiam 
possct  creare,  quod  falsum  est,  quia 
creare  est  actus  potentise  infinitsB,  cum 
ens  et  nihil  nuUam  habeant  proporlio- 
nem  finitam,  et  quidquid  'creatur,  ex 
nihilo  educatur. 


potxintia  communis  sit  tribus    pcrsonis, 
sicut  esscntia  in  qua  potentia  radicatur  ? 
Videtur  autcm  quod  sic  :  quia 

1.  Omnia  cssenlialia  comnmnia  sunt  : 
ergo  et  potcntia. 

2.  Jlcm,  Si  non  csset  una  potentia 
trium,  aliquid  de  esscntialibus  haberet 
unus  qu(jd  non  haberet  alius,  quod  tol- 
leret  ffiqualitalem  ab  eis, 

Sku  contra  primum  objicitur  sic  :  g^j  ^^ 

Pcrfectio  beatitudinis  consislit  in  per- 
fecto  posse,  et  perfecto  scire,  et  perfecta 
bonitate,  quia  ad  illa  omnia  bona  redu- 
cuntur  :  perfeclum  autem  posse  non  cst 
nisi  omnipotentia  :  ergo  videlur,  quod 
onmibus  beatis  omnipotentia  communi- 
cetur. 

Iti;im  contra  secundum  :  quia  Patfr 
potcst  generare  Filium  :  Filius  autem 
non  potest  :  ergo  non  quidquid  potest 
Pater,  potest  et  Filius,  ut  videtur. 


SoLUTio.  Dicendum,  quod  potcnlla 
communicabilis  est  :  omnipotenlia  au- 
tcm  nuUo  modo,  sicut  pro])ant  du;c  pii- 
niff  rationcs. 

An  iD  quod  objicitur  in  conlraiium, 
dicendum  quod  cst  perfcctio  in  summo, 
et  hcec  non  competit  nisi  soli  J)co  :  et 
est  perfectio  secundum  modum  possibi- 
lem  creaturas  glorificatiB,  et  hac  perfe- 
ctio  est  quae  beatificat  beatos. 

Ad  id  quod  ulterius  quffritur,  dicen- 
dum  quod  una  est  potentia  trium,  et 
similiter  omnipotentia. 

Ad  id  autem  quod  in  contrarium  ob- 
jicitur,  supra  est  disputatum  et  respon- 


S..lu 

Aa  1 


A  d  0 


Ad  q 


Quaestiunc. 


Item  qu-Erituu  ulterius,    Utrum  onini-      sum 


1  Vidc,  I  Sentonliam,  Dist.  VI.  Tom.  XXV. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLIII,  A,  B.  375 


DISTINGTIO   XLIIL 


De  poleiiUa  I>ci  in   eoiiipai-alsoiie  ad   quaiiUlatem  :   osteiidens  ejus 
iiniiieiisitatein,    sive  quantuni  Deus  possit. 


A.  Opinio  quorumdam  dicentium  Deum  nihil posse  nisi  quod  facit. 


Quidam  tamen  de  suo  sensu  gloriantes,  Dei  potentiam  sub  mensura 
coarctare  conati  sunt.  Cum  enim  dicunt,  Ilucusque  potest  Deus,  et  non 
amplius,  quid  hoc  est  aliud  quam  ejus  potentiam  qutC  infinita  est,  conclu- 
dere  et  restringere  ad  mensuram?  Aiunt  enim,  Non  potest  Deus  aliud  fa- 
cere  quarn  facit,  nec  melius  facere  id  quod  facit,  nec  aliquid  pra^termittcre 
de  his  quae  facit.  Istamque  primam  suam  opinionem  verisimilibus  argu- 
mentis,  causisque  commentitiis,  necnon  et  sacrarum  auctoritatum  testi- 
moniis  munire  conantur  dicentes  :  Non  potest  Deus  facere,  nisi  quod  bo- 
num  et  justum  est  fieri :  non  est  autem  justum  et  bonum  fieri  ab  eo,  nisi 
quod  facit.  Si  enim  aliudjustum  est  et  bonum  eum  facere  quam  facit,  non 
ergo  facil  omne  quod  justum  est  et  bonum  eum  facere  :  sed  quis  audeat 
hoc  dicere  ? 


B.  Secunda  ratio. 


Addunt  etiam,  Non  potest  facere  nisi  quod  justitia  ejus  exigit:  sed  non 
exigit  ejus  justitia,  ut  faciat  nisi  quod  facit :  non  ergo  potest  facere  nisi 
quod  facit.  Eademque  justitia  exigit,  ut  id  non  faciat  quod  non  facit :  non 
autem  potest  facere  contra  justitiam  suam  :  non  ergo  potest  aliquid  eorum 
facere  quse  dimittit. 


376  D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR.ED. 


C.  Jics/)0)islu  ad  i^rius  diclum. 


llis  aiilem  rcsponflcmus,  dupliccm  vcrborum  inlclligenliam  apcrientes, 
ct  ab  cis  involula  cvolvcntcs  sic  :  Non  potcst  Deus  faccrc  nisi  quod  bo- 
nuni  cst  ct  justum,  id  cst,  non  potcst  facerc  nisi  illud  quod  si  faccrct,  bo- 
num  et  juslnm  cssct,  vcruni  est  :  sed  multa  polcst  facerc  qu<L'  non  bona 
sunt  nec  jusla,  quia  ncc  sunt,  ncc  crunl,  nec  bene  liunt,  ncc  fient,  quia 
numquam  fient. 

Item,  quod  sccundo  opposilum  fuit :  Non  potest  facere  nisi  quod  justilia 
sua  exigit :  ct,  Non  potest  id  faccrc  quod  justitia  sua  cxigit  ut  non  fiat.  Di- 
cimus,  (juia  cxactionis  verbum  de  I)eo  congruc  non  dicitur,  ncc  proprie 
accipiUir:  et  in  illis  locutionibus  duptex  cst  sensus.  Si  cnim  intelligas, 
non  polcst  facerc  nisi  quod  sua  justilia  exigit,  id  est,  nisi  (juod  voluntas 
sua  justa  vult,  falsum  dicis.  Justilia  enim  ipsius  Dci  «cquissima  v(jluntas 
accipitur:  qualitcr  accipit  Auguslinus  illa  vcrba  Domini  in  Genesi  loquen- 
tis  ad  Lot,  Non  possum  quidquam  facere  donec  illo  introcas',  cxponens  : 
Non  possc.  inquil,  se  di.xit,  quod  sinc  dubio  potcrat  per  potentiam,  scd  non 
potcrat  per  juslitiam  :  quasi  potcrat  quidcm,  sed  non  volebat,  et  illavo- 
luntas  justa  erat.  Si  vero  pcr  haBC  vcrba  intelligis  eum  non  posse  faccrc, 
nisi  illud  quod  si  ficrel,  justitiae  cjus  convcniret,  verum  dicis.  Similitcr 
distingue  illud  :  Non  potcst  facere  quod  sua  justilia  cxigitutnon  faciat,  id 
est,  non  potest  facere  id  quod  ipsc  qui  cst  summa  justilia,  non  vult  facere, 
falsum  est.  Si  autem  his  verbis  intelligas  cum  non  posse  faccre  id  quod 
justiticC  cjus  convcnire  non  potest,  verum  dicis. 


rit  inQnitalem    polentiae   divinae,    divi(]i- 

tur  secundum  ea  qute   objiciunt   qui  in- 

Divisio  ET  EXPOsiTio  TEXTUS.  finitalem  potentioB  diviuae  improbare  ni- 

tunlur.  Sunt     autem   tria,  ut  dicitur  in 

Littera,    scilicet      rationes    verisimiles, 

«    Quidam  de   suo    sensu  gloriantes,     per  quas  objiciunt  primo.    Secundo,  po- 

etc.  »  nunlur  causue     commentitiae,    per    quas 

Ilaec  distinclio  in  qua  Magister  inqui-     objiciunt,   ibi,    1),  ^  3:    c<    Addunt  quo- 

'  Vulgata  habet,  Genes.  xix,  22  :  Feslina  et      nec  ingrediaris  illuc, 
salvare  ibi,  quia  non  potero  facere  quidquam  do- 


m  I  SENTENT.  DTST.  XLIII,  C,  ART.  1.  377 

que  illi  dicentes,    Nihil  facit  Deiis   aut  to  secundo  et  tertio,  quod  ponit  in  codem 

dimiltlt,   nisi  optima  et  rationabilicau-  capitulo    C,  §  2.   Et  hai)ct  duos    ramos, 

sa,     ctc.    »     Teilio,   objiciunt   per   au-  quorum  primus  est  hic  :  Non  potest  Deus 

ctoritates    perverse    inteliectas,    ibi,    E,  facere,  nisi    quod    decet  :  et    non    dccet 

«  His   autcm  illi  scrutatores  qui,  etc.  »  faccre,  nisi  quod  facit,    quia  aliter  omit- 

Sunt  autem  in  prima  partc  tria    capi-  teret  :  ergo  non  potest  facere    nisi  quod 

tula  :  in  quorum  primo  et  secundo,   sci-  facit.  Alius  ramus  est  :  Aut  debet  dimit- 

licet    A    et    B,    inducit    ^lagister    duas  tcrc  quod  dimittit  ne  faciat,  aut    non.  Si 

rationes    verisimiles,    quarum  piima  est  sic  :  sed  nihil  facere  potest  quod  non  de- 

haec  :  Non  polost  Deus  facere    nisi  quod  bet  :  ergo  niliil  potest  facere  quod   non 

justum    et  bonum    est    fieri    :    quidquid'  facit.  Si    non  :    ergo    de    debito    aliquid 

autem  justum  ct  bonum     est    fieri,  iilud  dimittit,   quod    falsum    cst.    Et   applicat 

totum  facit,  quia  aliter  argueretur  omis-  Magister  eamdem  solutioncm  qua3    prius 

sionis     :    crgo    quidquid    potest  facere,  cst  posita  :  et  addit,    quod  hoc  verbum, 

facit  :  ergo  non  potest  plus  facere  quam  debet,    malc  sonat  de    Deo  :  quia    non 

facit.  Secunda  est  ha^c  :  Non  potest  Dcus  obligatur  nisi  forte  ex  promisso.    Dicitur 

facere  nisi  quod  justitia  exigit :   justitia  autem   iste   error  fuissc    Magistri    Petri 

autem  non  exigit  facere,  nisi    quod  facit  :  Aboelardi. 

ergo  non  potest  facere  nisi  quod  facit.  Item,    Notandum    quod    ista    objecta 

In    tertio   autem    capitulo    C^     solvit  quidam  aliter  solvunt  per  cequivocatio- 

Magister  istas  duas  rationes  :  et  intentio  nem  potentioe,    dicentes,    quod  cum  di- 

suse    solutionis   consistit    in   distinctione  citur  :  Non  potest  Deus  facere   nisi  quod 

hujus  propositionis,  non  potest  Deus  fa-  facit,   si    intclligatur  de  potentia  conjun- 

cere,    nisi    quod  justum   et    bonum   est  cta    actui,   vera  est  locutio  :  si    aulcm 

fieri.  In  hac  enim  locutione  ponitur  hoc  de  potentia     absoluta,     falsa    est.     Scd 

verbum,  potest,  quod  habet    vim    am-  hccc  solutio  non  dissolvit  :  quia  objectio 

pliandi,  et   ponitur    circa   Deum  ut  po-  procedit  de  potentia  simpliciter. 

tentem  :  et  hoc  quod  dico,yz^.9^i^m  et  bo-  Per  hoc  ergo  patet    dissolutio    et  sen- 

num  est  fieri,  cadit  sub  hoc  verbo,  pot-  tentia  primse  partis. 
cst,  sicut  materia  in  qua  terminatur  actus 
illius   polentise     quam    copulat  verbum 
est  :    ergo    duplex    est  locutio,    scilicet 
quod  potest  intelligi,  quod  prius  cadat  sub 

verbo  habente  vim  ampliandi  antequam  ARTICULUS  I. 
restringatur  a  verbo  est,  ad.  prsesens  ju- 

stum  et  bonum  :  et  tunc  ly  est  non  copu-  An  potentia  Dei  sit   infinita  ? 
labit  praesens  tempus,  sed  tempus  confu- 
sum,  respondens  polentise  :  et  tunc  vera 

est  sub   scnsu  quem  ponit  Magister,  non  Incidunt  autem  hic  tria   dubia,    quo- 

potest   Deus,    etc,    id  est,    non  potest  rum  primum    est,  An    potentia    Dei   sit 

facere     nisi     quod     bonum  et    justuni  infinita,  sicut  videtur  supponere  in  Lit- 

esset,  si  fieret.  Si  autem  e  contra  justum  tera  ? 

et  bonum   intelligatur  restringi   prius   a  Secundum    est,   Utrum     potest    finiri 

verbo,  est,    ad    prsesens   honum    et  ju-  ad  actum,  vel  non  ? 

5/z^m  ;  tunc  falsa  estlocutio  :  quia  tunc  Tertium  est  de  hoc  quod  dicit  in  Zi7- 

sequeretur,     quod  niliil     posset     facere  tera,  Utrum  extendat  se  ad  alia,    quam 

Deus,  nisi  quod  modo  justum   et  bonum  bonum  et  justum  sit  fieri  in  opere  ?  hoc 

est  fieri,  est  quserere,   Utrum  aliqua  faciat,   quoe 

Eadem  penitus  solutio  est  in  argumen-  nec  bonum  nec  justum  est  fieri? 


378 


D.  ALH.  MAG.  ORD.  PR.ED. 


Sed  conlra. 


A(l  pruMiM  proceditur  sic  : 

1.  Diiil  llilaiius  :  «  Quod  iuipossibilc 
osl  iutclli^aTc  houiiui,  Deo  possibile  esl:» 
sed  iiu[)ossibile  esl  iutelligere  iufiuitum  : 
ci'Lro  secuuduui  polculiiiui  i|)S('  esl  iu- 
finilus. 

2.  Ileui,  Ililarius  :  ((  Pai-uni  est  ut 
Deus  possit  facerc  (|U()d  vult,  (|uiu  eliani 
possit  facere  quod  dieit  :  j)erfcct;c  euini 
polestatis  est  id  nafurani  posse  facieulis, 
(|Uod  siyuilicare  potest  seriuo  dicentis.  » 

3.  lleni,  Basilius  :  «  Plus  potcst  Deus 
faccre,  quam  tu  possis  cogitare.  » 

•t.  Item,  Super  illud  Psalmi  cxvni,  81 
ct  1 1  i  :  El  in  verhian  tmim  superspcra- 
vi :  dicit  (llossa  :  Potentia  Dei  est  supcr 
omue  quod  potest    liomo  iulelligere. 

.").  Item,  Damasccnus  dicit,  «  quod  infi- 
nilum  est,  quod  ncc  loco,  ncc  tcmpore, 
nec  inlellcctu  circumscribitur  »  :  potentia 
autcm  Dei  nullo  istorum  cii'cumscril)i- 
tur  :  ergo  cst  iniiuita. 

().  llem,  Polculia  Dei  respondct  csscn- 
ti.'c  :  cssenlia  aulem  iufinita  cst  :  quia 
non  linitur  ad  aliquid,  co  quod  nec 
liabeat  priucipium,  ncc  fincm  :  ergo  ct 
polcntia. 

7.  llem,  Omnis  virtus  (ut  dicitur  in 
libro  Causariini)  quanto  magis  cst  uui- 
ta,  taulo  magis  est  iulinita  :  sua  autcm 
niaxime  csi  unita  :  crgo,  etc. 

8.  Item,  Etiam  Pbilosophi  dicunt,  quod 
motor  cadi  cst  iufinitie  virtutis,  quia 
movet  motu  infinito  et  tempore  infinito  : 
ergo  videtur,  quod  multo  magis  Deus 
erit   potentiLB    iulinitoe. 

1).  Item,  Si  cst  linilic  potenllae,  finitur 
ad  aliquid  :  istud  ergo  finitum  est  :  ergo 
potcst  cogitari  eo  majus  :  ergo  Deus  non 
est  raajus  quam  cogitari  possit,  quod 
improbatum  cst  ab  Anselmo  :  crgo  vide- 
lur,  quod  Deus  sit  infinitoe  potenliae. 

Sed  contra  : 

1.  Niliil  onmi  modo  infiuitum  est  per- 
fectum,  ut  dicit  Pbilosopbus  :  sed  omni 
•  modo  est  inlinitai  potentiae  :  crgo  nullo 
modo  est  potentiae  perfectae.  Si  forte  di- 
ccrcs,  quod  dictum  Pbilosopbi  non  esset 
verum,    probatur  sic  :    Omnis    pcrfectio 


aut  cst  fiuis,  aul  a  liue  :  constat  autcm, 
quod  Deus  non  habet  perfectionem  po- 
tentiae  ab  alio  linc  :  crgo  ipse  esl  pcrfc- 
ctus,  quia  finis  cssenlialiler  est  secun- 
dinn  [)()tentiam  :  fiuis  autem  uullus  iu- 
iinitus  est,  quia  nibil  liniret  si  infiuitus 
ess(;t  :  crgo  probalum  cst,  quod  inlini- 
tum  est  imperfectissiumm  :  ergo  non 
competit  Deo,  ncc  secundum  essentiam, 
ncc  sccuudum  potentiam. 

2.  Item,  luveuimus  in  uaturis  iuliui- 
tum  linibile,  ct  boc  est  imperfectum 
peifcctibilc  :  cx  illa  parte  enim  qua  cst 
finibilc,  est  pcrfcctibile  :  cl  cx  illa  parte 
qua  est  infinitum,  cst  impcrfectum  ut 
materia  j)rima  :  ergo  si  aliquid  est  infi- 
nitum  nullo  modo  finibile,  illud  erit  im- 
perfectius  imperfcctissimo  :  si  igitur  Dcus 
in  csscntia  vel  iu  potentia  cst  infinitum 
nullo  modo  finibile,  ipsc  erit  imj)erfe- 
ctior  omnibus. 

3.  Jtem,  Infinitum  cst  passio  continui 
V(  1  discreti  :  Deo  autem  nec  contiuuum 
ncc  discrclum  cst :  crgo,  etc, 

4.  Item,  Conditio  potentiae  materialis 
est  :  ergo  non  compeiit  Deo,  vcl  poten- 
iiae  ipsius. 

o.  Ilem,  Nobilius  est  semper  Deo  at- 
tribuendum  :  linis  autcm  nobilior  est  : 
crgo  mclius  cst  ut  sua  potentia  dicatur 
finis,  quam  ui  dicatur  iufinita. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  infinitum  soiuti 
multiplicitcr  diciiur.  Dicilur  enim  nega- 
iive,  ui  dicaiur  non  finiium  :  ei  sic  dixi- 
mus  supra,  quod  si  vis  fiai  in  verbo, 
Dcus  cst  infinitum,  id  esi,  non  finitum  : 
et  puncium  esi  inlinitum,  et  forma,  ei 
locus,  et  omne  illud  quod  esi  finis,  et 
nullo  modo  finitur  :  tamen  aliter  Deus 
quam  alia  :  quoniam  Deus  non  finiiur 
iri[)liciter,  scilicei  intellectu  diffiniente, 
cujus  cst  diffinirc,  eo  quod  circumspicit 
totam  rem  per  terminos  essentiae  rei  : 
et  sic  solus  Deus  finit  se,  quia  suum 
intcllectum  niliil  sui  latei  :  ct  sic  com- 
prebendii  se  Dcus,quia  aliier  suus  in- 
iellectus  essct  minor  quam  ipse  :  unde 
sibi  non  csi  infinilus.  Hoc    modo   autem 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLIII,  C,  ART.  2. 


379 


non  linitur  ab  aliquo  alio  inlc41ectu,  nec 
loco,  (juantunicumque  sit  in  expansio  sive 
rc,  sive  intellcctu,  etiamsi  ponantur  multi 
mundi  quotcumquo,  non  finitur  illis 
Deus,  sed  magis  linit  et  continet,  ut  su- 
pra  dictum  est.  Nec  tempore  llnitur  : 
quia  nunc  suae  ceternitatis  durando  ex- 
cellil  tempus  ante  et  post.  Sed  alio  modo 
dicitur  iulinitum  secundum  diftinitionem 
Philosoplii  in  \\\  Physiconim^  quod  in- 
linitum  est  cujus  partes  accipienti  sem- 
per  est  aliquid  extra  accipere  :  et  hoc 
potest  dici  dupliciter,  scilicct  secundum 
potentiam  passivam,  et  sic  cst  in  conti- 


finiri,  qua  estinfmitum  :  habitum  autem 
est  potenliam  Dei  cssc  infinitam  ad  ac- 
tus  :  ergo  ad  actus  liniri  non  potest. 

2.  Item,  Magister  Tlugo  de  sancto  Yi- 
clore  dicit  :  «  Sicut  aeternitatem  Dei  non 
sequat  tempus,  nec  immensitatcni  locus  : 
sic  nec  sapientiam  sensus,  nec  bonita- 
tem  virtus,  nec  omnipotentiam  opus.  » 
Ergo  non  est  finibilis  ad  opus  aliquod. 

3.  Item,  Nos  videmus  quod  infini- 
tum  secundum  quod  est  in  continuo 
numquam  finitur,  eo  quod  suus  actus 
semper  est  permixtus  potentia?  ad  actuni 
ulteriorem  ejusdem  rationis,  ut  dicit  Phi- 


nuo  etdiscreto  :  et  secundum  potentiam      losophus  :  ergo  nec    omnipotcntia   fmie- 


activam,  et  sic  est  in  sola  potentia  Dei  : 
ita  ut  dicatur,  quoniam  sicut  mfinitum  in 
continuo  consideratur  sccundum  divisio- 
ncm  quae  non  stat  ad  partes  intra  con- 
tinuum,  ita  infinitum  in  potentia   activa 


tur,  eo  quod  semper  quolibet  eflectu  ac- 
cepto  ratio  potentiae  agentis  ulterius  ad- 
liuc  relinquitur. 

i.  Item,  Si  finibilis  est,  finiatur  in  in- 
stanti :  crgo  post  illud  non    est    potens  : 


est,  non  slare  potentiam  in  aliquo  cfTe-      sed  potentius   essct    quod   facere  possct 


ohjest. 
t  aiias. 


ctu  supposito   secundum    magnitudinem 
et  secundum  multitudinem. 

DiciiXDUM  ergo  ad  primum,  quod  obje- 
ctio  illa  non  procedit  nisi  de  infinito  se- 
cundum  potentiam  passivam,  et  non  ac- 
tivam  :  quia  activa  potentia  non  accipit 
aiiquam  perfectionem  ab  actu,  sed  potius 
per  actum  dat  perfectionem  aliis.  Nec 
tamen  dicimus  Deum  esse  infinitum,  ita 
quod  non  sit  finis  :  sed  potius  finitio- 
ne  qua  linis  dicitur  finitus,  finitissimus 
omnium  Deus  et  potentia  sua,  et  quid- 
quid  ipse  est  :  et  cadem  solutio  cst  ad 
alia. 


ARTIGULUS  II. 

A)!  potentia  Dei  possit  finin  ad   actus 
vel   710)1  ? 


Secundo   quaeritur,     Utrum    potentia 
Dei  fmiri  possit  ad  actus,  vel  non  ? 
Videtur  autem,  quod  non  :  quia 
1.  Nihil  infinitum  ex  parte    iila  potest 


et  hoc  et  amplius  :  ergo  Deus  non  est 
potentior  quam  cogitari  posset,  quod  fal- 
sum  est. 

Sed  contra  :  5^^  comra. 

l.Polentia  Dei  ultra  sapientiamDci  se 
non  extendit  :  ergo  tanla  est  potentia, 
quanta  est  sapienlia  :  sapientia  autem  est 
ars  plena  ralionum  omnium  viventium  : 
rationes  autemillae  sunt  eorum  quaesunt, 
et  fuerunt,  et  futura  sunt :  crgo  sunt  fi- 
nitte  :  ergo  et  potentia  finita,  ut  videtur. 

2.  Item,  Hugo  de  sancto  Yictore  di- 
cit,  quod  potentia  est  exsequens,  et  sa- 

/     pientia  disponens  :  non  autem   disponit 
infmita  :  ergo  nec  potentia  incxsequend 
est  ad  infinita  :  ergo    stat. 

3.  Item,  Quidquid  potest  Deus  facere, 
illudpotestfieri  :  et  detur  ista  :  Quaecum- 
que  autem  possunt  fieri,  possunt  poni 
esse,  et  non  erit  inconveniens  :  quia  fal- 
so  et  non  impossibili  posito,  quod  acci- 
dit,  est  falsum  et  non  impossibile  :  sit 
igitur,  quod  sint  actu  :  ergo  non  pos- 
sunt  tunc  fieri  plura  :  ergo  nec  Deus  pot- 
est  faccreplura  ;  ergo  stat  potentia  ipsius. 

4.  Item,  Omnc  creabile  potest  poni 
crealum  ;  ergo  tunc  non  erit  aliquid  plus 
creubile  :  ergo  nec  Deus  potest  tunc  ali- 


380 


D.  ALli.  MAG.  OKI).   VWMD. 


i\u'\d  plus  creare  :    ergo    slal)il  poleiilia 
ipsius. 

Soiutio  SoLUTio.    \(1  lioc  quidain  dicunt,  quod 

polcnlia  hal)el  dupliceni  acluni,  scilicet 
qui  ost  facere,  el  qui  est  factum  esse  :  {)0- 
lentia  igitur  quie  esl  inlinila,  quocumque 
niodo  dicatur  inliuita,  potcst  poni  in 
actum  qui  est  faccre,  sed  non  ])otest 
poni  in  aclum  qui  cst  factum  esse  :  quia 
inlinitum  nunKjuam  est  in  esse,  nec  in 
factum  esse.  Sed  mclius  et  artificiosius 
potest  dici,  quod  esl  qujjedani  potentia 
ad  actum  qui  est  simpliciter  actus  :  et 
est  quoedam  polentia  ad  actum  semper 
potentiae  permixtum  ad  actum  eumdcm 
in  specie  vel  in  numero.  l^otentia  igitur 
quai  est  ad  actuui  simpliciter,  illa  potest 
poni  in  actu  illo,  ita  quod  nihil  romanet 
de  potentia  ad  actum  illum,  vel  similcm 
illi  in  specie  :  sicut  combustihile  in  com- 
l)ustum  esse,  quia  combustum  non  pot- 
est  esse  amplius  combustura  vel  com- 
buri.  Potentia  autem  quae  est  ad  actum 
qui  sempor  est  permixtus  [)otentioe  ad 
actum  similem  in  specie,  est  potentia 
qusB  est  ad  actum  infinilum,  sive  passive 
dicta  sit  potenlia,  sive  active.  Unde  con- 
tinuum  numquam  ponotur  tantum  divi- 
sum,  quin  adhuc  sit  divisibile  secundum 
eamdem  rationem  divisionis  qua  divisum 
est :  ergo  Deus  numquam  potest  poni  tot 
egisse  vel  fecisse,  quin  adhuc  habeat  po- 
tcntiam  operandi,  sicut  prius. 

CoxcEDENDO  crgo  rationes  primo  indu- 
ctas, 
Adoiject.  Dicendum  ad  primum  quod  objectum 
est  in  contrarium,  quod  potentia  exse- 
quens  est  illa  quae  se  commetitur  arti  fa- 
ciendorum,  sed  non  potentia  absoluta  : 
et  hoc  supra  explanatum  est. 

Ad  ALiLD  est  eadcm  solutio. 
.  ,  „  Ad  duo  sequentia  dicendum,  quod  crea- 

Ad  3  ct  4.  ^  *  _  . 

bile  infinitum  est  potentia  agentis,  sicut 
et  creans  :  et  ideo  patet,  quod  non  potest 
poni  in  actu  aliquo,  nisi  adhuc  remaneat 
potentia. 


Ad  1, 


Ad  2. 


AimcuLrs  III. 

An  Dciis  aliqiia  fecerit  vel  possit  c/use 
ncc  humini  ncc  justum  est  ficri  ?  ct, 
An  potcst  faccre  injustwn  vcl  prsetcr 
vel  cuntra  justitiam  ?  ct,  Utrum  pot- 
est  damnare  Petrum,  et  salvare  Ju- 
dani  ? 


Tertio  quaritur,  Utrum  aliqua  faciat 
vel  possit  facere,  qua;  nec  bonum  nec 
justum  ost  fieri  '  ? 

Videtur,  quod  sic  :  quia 

1.  Super  illud  Ezechiel.  xx,  39:  Quod 
si.,..  nomcn  sanctuni  meum  pollucritis, 
etc,  dicit  Glossa  :  Quod  facere  cogitavit 
per  justitiam,  non  fecit  per  clementiam  : 
ergo  videtur,  quod  aliquid  fecil  quod  non 
erat  justum  fieri. 

2.  Item,  Jerem.  ii,  2  :  Rccordatus  sum 
tui,  miserans  adolcscentiam  tuam,  etc, 
dicit  Glossa:  Deus  misericors  paratus  est 
salvare  pcr  misericordiam,  quos  non  pot- 
est  per  justitiam  :  ergo  videtur,  quod 
multa  facit  quae  non  sunt  justa. 

SeD  CONTRA  ;  .  ged  con< 

1.  II  ad  Timoth.  ii,  13,  superillud  :  Ne- 
garc  seipsum  non  potcst:  dicit  Augusti- 
nus  :  «  Cum  justus  sit,  negare  suam  ju- 
stitiam  non  potest,  sic  enim  seipsum  ne- 
garet.  » 

2.  Item,  Idem  est  justitia  in  Deo  quod 
potentia :  ergo  si  nihil  potest  facere  nisi 
de  poteniia,  nihil  poterit  facere  nisi  de 
justitia. 

3.  Item,  Nihil  potest  facere  nisi  juste  : 
hffic  conceditur  a  magislro  in  Littera : 
ergo  idem  est  juste  facere,  et  posse  fa- 
cere  :  crgo  nihil  potcst  facere,  nisi  de 
justitia,  ut  videtur. 

4.  Item,  Detur  quod  aliquid  faciat 
praeter  justitiam  :  ergo  factum  illud  non 


»  Cf.  I  P.  Summae  theol.    B.  Alberli,   Q.  '1.      membr.  2. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLIU,  C,  ART.  3.                             381 

erit  justum  :  sed  qui  facit  quod  non  est  sit  in  supposito  justitia  et  omnipotentia, 

justum,  injustus  est :  ergo  videtur,  quod  tameu  dillerunt  per    connotata  :  et   ideo 

essct  injustus,  quod  absit.  aliquid  convenit  uni,  quod  non  convenit 

alii. 

t.i.         Item  QU.-ERiTUR,    Si    conccdilur    quod  Ad  aliud   dicendum,    quod  secundum  ^j^^bject.  3 

potcst  facere   quod  non  est  justum  lieri,  prcedicta  patet,  quarc  a  Magistro  conce- 

utruni    concedendum    sit,    quod    potest  ditur,  quod  Deus  niiiil  potest  facere  nisi 

facere  injustum,   vel  prseter    vel  contra  juste  :    et  similiter  conclusio   illa,    ergo 

justitiam  ?  niliil  potest  facere  nisi  do  justitia,    quse 

est  duplex  eadem  duplicitate. 

t.  2.        Ulterius     qucerunt    quidam     curiosi,  Ad  aliud  dicendum,  quod  si  detur  ali- Adobject  4. 

Utrum  potest   damnare  Pelrum,  et  sal-  quid  facere  Deus   quod  modo  non  est  ju- 

vare  Judam  ?  stum,  quia  non  est,  nec  erit,  non  sequi- 

Videtur  quod   sic  :    quia    orationibus  tur  propter  hoc    quod  illud  non  sit  ju- 

beati  Gregorii  Trajanus  revocatus  est  ad  stum  :  quia  eo  ipso  justum  est,  quod  ipse 

vitam  :  constat  autem   damnatum  fuisse  facit :  unde  istae  dusesuntincompossiijiles, 

Trajanum,   cum   fuerit  paganus    :   et    si  Deum  facere  quod  non  facit,  et  illud  non 

postea  vixit,  potuit  agere  poenitentiam,  et  essejustum  :  tamen  utraque  earum  possi- 

ita  salvari :  ergo   damnatum  potest  sal-  bilis  est  per  se  sumpta  :  et  hoc  id(,'o  est, 

vare  :  ergo  eadem  ratione  et  glorificatum  quia  in  una  per  inteliectum  clauditur  op- 

damnare.  positum  alterius  :  in  liac  enim,  Deumfa- 

cere  quodnon  facit,  clauditur  Deum  non 

itio.         SoLUTio.  Dicendum,  quod  Deus  potest  nisi  juste  facere  posse,  et  eo  ipso  justum 

facere  quod  non  est  justum  (ieri,  si  ly  esse  quod  ipse  facit. 
qiiod  non   est  juslum  fieri,    cadat    sub 

ampliationc  potentice   imporlatae   per  ly  Ad  aliud  dicendum,    quod  injiiste  vel  Adqnaest.i. 

polcst,  ut  supra  distinximus.  praeter  justitiam  Deus   nihil   facere   pot- 

Ad  I.           Ad  PRiMUM   ergo   dicendum,    quod  ju-  est :  quia  hoc  ponit  indecentiam  et  con- 

slitia  dicitur   multis  modis,   ut  alibi   di-  trarietatem  Jionesti :  et  hoc  nou  cadit  in 

ctum  est  :  sed  in  Glossailla  AxcAinv  justi-  Deum.  Negatio  autein  sola,  cum  dicitur, 

tia   redditio  debiti  pro   meritis :    tamen  quod  non  est  justum,  non  ponit  aliquid, 

alio  modo  dicitur  justitia  de  essentia  bo-  sed  tollit  id  quod  in  praesenti  justum  est, 

nitatis  divinse,   et  sic  clementia  non  est  et  relinquit  ex   consequenti  polentiam  ad 

sine  justitia  :  undc   non  sequitur,   si   in  hoc  quod  sit  justum  si  liat  a  Deo,  eadem 

hocopere  non  salvatur  justitia  secundum  ratione  qua  justum  est  quod  modo  facit. 
rationem  dictam,  quod  nullo  modo   sal- 

vetur  in  eo.  Ad  id    quod    quaeritur,    Utrum  potest  Adquffist.2. 

Ad  2.          Ad   aliud    dicendum     eodem     modo,  damnare    Petrum,    et  salvare    Judam  ? 

quod  loquitur  de  justitia  debiti  pro  me-  Dicendum   quod  potest   quidem   de   po- 

ritis  Ninivitarum,  et  non  de  justitia  ab-  tentia  absoluta,  sed  non  de  potentia  re- 

solutc  quocumque  modo  dicta.  lata  ad  ordinem  sapientije. 

ichject.  1.      Ad  id  quod  in  contrarium  objicitur,  di-  Ad  id  quod  objicitur  de  Trajano  dicen- 

cendum  quod  ibi  ^iqWwt  justitia  aequitas  dum,  quod  hoc  ex  dispensatione  factuin 

divinai  voluntatis,  quam  numquam   de-  est  ad  manifestandam  gloriam  Dei :    qui 

serit  vel  negat  Deus.  enim  finaliter  damnatus  est,  nullo  modo 

object.2.      Ad  ALiuD   diceudum,  quod  licet  idem  potest  revocari  ad  statum  salvandorum. 


382  D.  ALB.  MAG.  ORI).  PRyED. 


1).  Tcrlia  illorum  ratio. 


Addiinl  qiioqiie  ct  alia  dicentes,  Non  potest  Deiis  faccre  nisi  quod  debct: 
non  aiitcin  debet  facere  nisi  quod  facit.  Si  cnim  dcbct  alia  faccrc,  non  crgo 
facit  omne  quod  debct :  si  vero  facit  omnc  quod  debet,  nec  potest  facere 
nisi  quod  debet :  non  crgo  potesl  faccrc  nisi  quod  facit. 

Itcm,  Aut  debet  dimittcre  quod  dimiltit  ne  faciat,  aut  non  dcbet.  Si  non 
debet,  non  rectc  dimittit.  Si  vero  dcbet  dimitlcrc  :  crgo  non  dcbct  faccre. 
Si  autcm  non  dcbct,  ncc  dccct,  non  oportct  cum  faccre  :  ct  si  non  decet 
nec  oporlet  euin  facerc,  ergo  non  potest  facere  :  non  ergo  potest  facere, 
nisi  quod  facit:  nec  potest  illud  dimittcre  quod  facit',  quia  debet  illud  fa- 
cerc  :  ct  auod  debet  facerc,  non  potcst  illud  dimitterc.  Scd  ut  inihi  vidctur, 
hoc  vcrbum,  dehet,  vcnenum  habct.  Multipliccm  enim  et  involutam  conti- 
net  intelligentiam,  ncc  Deo  proprie  competit,  qui  non  cst  dcljitor  nobis 
nisi  forte  cx  promisso  :  nos  vcro  ei  debitores  sumus  ex  commisso.  Ut  au- 
tem  venenum  evacuctur,  distingue  verbi  sensum  :  Non  potcst  Deus  facere 
nisi  quod  debet,  id  est,  nisi  quod  vult,  falsuni  est.  Sic  enim  polest  ipse  dici 
deberc  aliquid,  quia  vult  illud.  Si  autem  dicatur,  noii  potcst  nisi  quod  dc- 
bet,  id  cst,  non  potest  nisi  illud,  quod  si  faceret,  ei  bcnc  convcniret,  ve- 
rum  est. 

Addunt  quoque  illi  diccntcs,  Nihil  facit  aut  dimittit,  nisi  optima  ct  ra- 
tionabili  causa,  licct  nobis  occulta  sit :  secundum  quam  oportet  cum  fa- 
cere  ac  dimittere  quff"  facit  vcl  dimittit.  Ratio  enim  penes  eum  est,  qua 
illa  facit  ct  illa  dimitlit:  qua3  ratio  a?tcrna  est,  et  scmper  mancns,  praeter 
quam  non  potcst  aliquid  facere  vel  dimittcrc.  Illaergo  manente,  non  potest 
quod  facit  dimittcrc,  nec  quod  dimittit  faccre  :  et  ita  non  potest  facere 
nisi  quod  facit.  Et  ad  hoc  respondcmus,  ambiguitatem  hjcutionis  detcrmi- 
nantes.  Cum  enim  dicitur,  ratio  vel  causa  optima  penes  Deum  est,  qua 
facit  cuncta  quae  facit,  et  dimittit  ea  qure  dimittit,  verum  quidem  est :  quia 
in  eo  voluntas  est  aequissima  et  rectissima,  qua-  facit  et  dimitlit  quae  vult, 
contra  quam  facere  non  polest,  nec  pra3ter  eam  facerc  potest.  Nec  ulique 


'  In  edit.  J.  Alleaume  additur, //laVt  faciat. 
^  Edil.  J.  AUeaume,  qux. 


Ii\  I  SENTENT.  DIST.  XLIII,  D. 


383 


contra  cam  faceret,  nec  prseter  eam,  si  ea  qua3  facit  dimitteret,  vel  quae 
dimittit  faceret :  sed  eadem  manente  ralione  et  causa,  alia  potuit  facere,  et 
isla  dimittere.  Licet  ergo  ratio  sit  penes  eum,  qua  alia  facit  et  alia  dimittit, 
potest  tamen  secundum  camdem  rationem  et  dimittere  quse  facit,  ct  facere 
qucC  dimittit. 

Ipsi  etiam  addunt :  Ratio  cst  eum  facerc  qua3  facit,  et  non  alia  :  et  non 
potest  facere  nisi  quod  ratio  est  eum  faccrc,  ct  ita  non  polest  facere  nisi 
quod  facit.  Itcm,  ratio  est  cum  dimitlcrc  qu;e  dimittit,  et  non  potcst  non 
dimittcrc  quod  ratio  est  euin  dimittcrc  :  ct  itii  Non  potcst  non  dimittere 
quod  dimiltit.  Et  ad  hoc  dicimus  locutiones  ambiguas  esse,  et  ideo 
determinandas.  Si  enim  cum  dicitur,  Non  polest  facere  nisi  quod  ra- 
tio  est  eum  faccre,  intclligas  eum  non  posse  facerc  nisi  ea  qua  rationabilia 
sunt,  et  ea  qua3  si  fiercnt,  rationabilia  essent,  vcrus  est  sensus.  Si  autem 
intclligas  eum  non  posse  facere  alia  rational)ilia  et  bona,  nisi  ea  qua3  vult 
et  facit,  falsus  est  intellectus. 

Itcm,  aliud  adjungunt  dicentes  :  Si  potcst  Deus  aliud  facere  quam  facit, 
potcst  ergo  facere  quod  non  pra^scivit  :  et  si  potest  facere  quod  non  pra3- 
scivit,  potest  sine  pra3scicntia  operari  :  quia  omne  quod  faclurum  se  prae- 
scivit  facit,  nec  facit  aliquid  quod  non  prccscivit.  Quod  si  prteter  scicn- 
tiam'  ejus  aliquid  fieri  impossibile  est,  omne  crgo  quod  pra3scitum  cst, 
fieri  necesse  est :  ergo  aliud  fieri  quam  fit,  nulla  ratione  possibile  est : 
ergo  non  potest  a  Dco  ficri  nisi  quod  fit.  Ha3c  autem  qua3slio  de  pra3scien- 
tia,  facile  determinari  potest  per  ea  qua3  supcrius  dicta  sunt,  cuui  de  pnc- 
scientia  egeretur. 


Expositio  Textus. 


«  Addiint  qiioqiie  illi  dicenteSj  etc-.  » 

Hic  incipit  secunda  pars,  in  qua  ponit 

causas  commentitias  illorum  :  et    dicun- 

tur  causoe  commenlitise,  quia  ex  mente 

ficliB  sunt,  et  non  vcrce. 

Sunt  autem  tres,  quarum  qucelibet 
cuni  solutione  sua  ponitur  in  uno  capi- 
tulo  per  ordinem.  Prima  causa  quam 
ponunt,  est  haec  :  Non  potest   Deus  ali- 


quid  facere,  nisi  causa  rationahilis  illud 
opus  praecesserit  :  quia  sicut  dicilur, 
Job,  V,  (> :  Nihil  in  terra  sine  causa  fit : 
et  Plato  in  Timsco :  «  Nihil  fit,  cujus 
ortum  legitima  causa  non  praecesserit.  » 
Causa  autem  rationahilis  non  est  nisi 
eorum  qua^  fiunt  :  quia  si  aliorum  esset, 
esset  Deus  negligens,  eo  quod  non  face- 
ret  ea  quae  ratio  exigit  esse  facienda  : 
ergo  niliil  potest  facere  nisi  quod  facit. 
Et  ista  propositio  :  Nihil  potest  Dcus  fa- 
cere,  cujus  rationabilis  causa  vel  ratio 
non  prcTecesserit,  distinguenda  esl,  ut 
prius  in  prioribus  rationibus  est  dictum. 
Secunda   ratio    sumpta  a  causa   com- 


Edit.  J.  Alleauiae,  pr$scientiam. 


2  Vide  §  3  istius  cap.  D. 


38i                                     D.  ALR.  MAG.  ORD.  PR^D. 

monlilia  cst  haec  :  Non  potest  Dous  facere  Terlia  ratio  sumpla   a  causa  commen- 

nisi  quod  ratio  ost  cum  facere  :  ratio  au-  titia,    cst  in    tertio  capilulo   D,  §  5.  Et 

tom  ost.  ut  Ii;cc    liant  qme  fiunt,  ot  non  liaec  est  :    i\on  potest    Deus    facerc  nisi 

alia  :  ori^o  non  polosl  facore  nisi  ea  qu;i'  quod  pnescit    se  fiiclurum  :    non  auteni 

liunt  ol  noii    alia.  VA  prima    itcrum  dis-  prtescit  se  faclurum  nisi  quod  facit  :  ergo 

lin^^-uonda  cst  ut  prius  :  et  lunec  ratio  est  non  potost  facore  nisi  quod  facit.  Et  ite- 

in  secundo  capitulo  sequonti  '.  rum    prima    dislinguonda    est    ut  prius. 


E.  Aucloritatibiis  uluntur  in  asserlioncm  sua  opinionis. 


Ilis  autem  illi  scrutatores  qui  defecerunt  scrutantes  scrutinia,  Sancto- 
ruui  annectunt  teslinionia.  Dicit  enini  Auguslinus  in  libro  de  Si/mbolo  : 
IIoc  solum  non  potest  Deus  quod  non  vult  :  per  quod  vidctur  non  ])osse 
facere  aliquid  nisi  quod  vult :  sed  non  vult  nisi  quod  facit :  et  ita  videtur 
non  posse  nisi  quod  facit.  lllud  autem  ila  intelligendum  esl,  Id  solum  non 
potest  Deus  quod  non  vult,  scilicet  se  posse^  Idem,  in  liJDro  VII  Confessio- 
num,  ad  Deum  loquens  ait:  Nec  cogeris  invitus  ad  aliquid,  quia  voluntas 
tua  non  esl  major  quam  potentia  :  esset  autem  major,  si  teipso  tuipse  ma- 
jor  esses.  Ex  hoc  videiur,  quod  Deus  non  possit  plura  quam  vult,  sicut 
non  vull  plura  quam  potest.  Sicut  enim  voluntas  non  est  major  potentia, 
ita  nec  potentia  major  est  voluntate.  Ideoque  sicut  plura  non  vult  quam 
polest,  ita  eum  non  plura  posse  quam  velle  dicunt.  Sed  ad  hoc  dicimus, 
quia  nec  voluntas  potenlia,  nec  potentia  voluntate  major  est,  quia  una  et 
cadem  res  est  potentia  et  voluntas,  scilicet  ipse  Deus :  quia^  esset  major 
seipso,  si  voluntas  major  esset  potentia,  vel  potenlia  voluntate.  Nec  hac 
aucloritale  negatur  Deum  plura  posse  quam  velle,  quia  plura  sunt  sub- 
jecla  ejus  potenticT  quam  voluntati.  Fateamur  itaque  Deum  plura  posse 
facere  qucP  non  vult,  et  posse  dimittere  qucP  facit.  Quod  ut  certius  firmius- 
que  teneatur,  Scriptura?  testimoniis  asseramus  Deum  plura  posse  facere 
quam  facit.  Veritas  ipsa  secundum  MatthcCum  ail  :  Anputas  quia  non  pos- 
sum  rofjare  Patretn  meum,  et  exhibebit  milii  modo  plus  quam  duodecim 
lefjiones  Anfjelorum  .^*Ex  quibus   verbis  patenter   innuitur,  quia  et  Filius 


*  Cap.  D,  §.  4. 

2  S.  Ai:gustinus,  I.ib.  I   dc  Symbolo  fidei  ad  catecliumenos,  cap.  1. 
'  Edit.  .].  Alieaume,  qui. 

*  Mattli.  XXVI,  o3. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLTII,  E,  ART.  4.  385 

poterat  rogare  quod  non  rogabat,  ct  Pater  exhibere  quod  non  exhibebat. 

Uterque  ergo  potuit  facere  quod  non  facicbat.  Augustinus  etiam  in  Enchi- 

ridion  ait :  Omnipotentis  voluntas  multa  potest  facere  qua3  non  vult,  nec 

facit :  potuitenim  facere  ut  duodecim  legiones  Angelorum  pugnarent  con- 

tra  illos  qui  Christum  ceperunt '.  Item,  in  eodem  :  Gur  apud  quosdam  non 

facta?  sunt  virtutes,  qua3   si  factee  fuissent,  egissent  illi   homines  poeniten- 

tiam  :  et  factre   sunt  apud  eos  qui  non  erant  credituri?  tunc  latebit  quod 

nunc  latet.  Nec   utique  injuste  Deus  noluit  salvos  fieri,  cum  possent  salvi 

esse  si  vellet.  Tunc  in  clarissima  sapientice  luce   videbitur,  quod  nunc  pio- 

rum  fides  habet,  antequam  manifesta  cognitione   videatur,  quam  certa  et 

immutabilis   et   efficacissima   sit  voluntas  Dei :   quffi  multa  possit  et  non 

velit,  nihil  autem  quod  non  possit  velit.  Idem,  in  libro  i^^Natura  et  rjratia: 

Dominus  Lazarum  suscitavit  in  corpore  ^  Numquid  dicendum  est,  non  po- 

tuit  Judam  suscitare  in  mente?  Potuit  quidem,  sed  noluit  ^.  His  auctorita- 

tibus  aliisque  multis  aperte   docetur,  quod  Deus  multa  possit  facere  quffi 

non  vult :  quod  etiam  ratione  probari   potest.  Non  enim  vult  Deus  omnes 

homines  justificare,  et  tamen  quis   dubitat  eum  posse  ?  Potest  ergo  Deus 

aliud  facere  quam  facit :  et  tamen  si  aliud  faceret,  alius  ipse  non   esset.  Et 

potest  aliud  velle  quam  vult  :  et  tamen  ejus  voluntas  nec  alia,  nec  nova, 

nec  mutabilis  aliquo  modo  potest  esse.  Quod  et  si  possit  velle  quod  num- 

quam  voluit,  non  tamen  noviter  nec   nova  voluntate,  sed  sempiterna  tan- 

tum  voluntate  velle  potest :  potest  enim  velle  quod  ab  ceterno  potestvo- 

luisse  :  habet  enim  potentiam  volendi  et  nunc   et  ab  seterno,  quod   tamen 

nec  modo  vult,  nec  ab  eeterno  voluit. 


Quoeritur  autem  hic  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,    «  Cur   apud   quosdam   non   factse 
sunt  virtutes,  etc.  » 
ARTICULUS  IV.  Videtur  enim,  quod  duplex  inconve- 

niens  sit  ibi,  scilicet  quod  exhibittie  sunt 

Cur  Deus  apud  quosdam  non  fecerit         virtutes  iUis    qui  non   curabant,  et  hoc 

virlutes  ?  fuit  mittere  margaritas  ante  porcos  :  et 

aliis  subtractse  sunt,  quibus  profuissent. 

«  Ilis  autem  illl  scrutatores,  etc.  »  ^ed  ad  hoc   dicendum,   quod  judicia 

Haec  est  uhima  pars,  in   qua  inducunt  Dei    licet   mirari,    non  discutere  :    quia 

auctoritates  ad  confirmandum   idem,  et  judicia  Dei  abi/ssus  multa^  ci  hxc  so\\i- 

est  levis.  tio  est    in  Littera,    et   verior  omnibus. 


S.  AuGUSTiNus,  in  Enchiridion,  cap.  9o.  cap.  7. 

^  Joan.  xr,  43  et  44.  *  Psal.  xxxv,  7  :  Jitdicia  tua  abysfius  multa. 

*  S.  AuGusTiNus,   Lib.   de  Natura   et  gratia, 

xx\  I  25 


Solutio. 


380 


D.  ALIJ.  MAG.  OHD.  VWJED. 


Dicil  lamen  Olossa  ibidem,  quod  non 
exhibnit  Tyriis  cl  Sidoniis,  quia  scivit 
plurcs  corum  non  crodiluros,  quibus 
pepcrcit  nc  pcccatum  corum  cx  con- 
temptu  virtutum  auj^^mcntaretur  :  et  sci- 
vit  illos  qui  si  paMiitcnliam  egisscnt,  in 
pfrnitcntia  non  rcmansuros  :  Corozaitis 
vero  et  Bethsaitis  cxhibuit',  qui  de  Ju- 
daeis  erant,  quibus  prinium  oportebat  lo- 


qui  vcrbum  rcgni  Dci,  ut  ab  eis  contempti 
Apostoli  ad  Gentes  lunc  sine  calumnia 
converterentur,  et  justior  apparerctdam- 
natio  eorum,  et  lex  ostenderetur  esse 
impicta  per  Christum  :  et  hae  solutiones 
omncs  convenicntiae  sunt  :  sed  illa  quoe 
ponitur  in  JJltera,  est  vera,  scihcet 
quod  modo  nescimus,  sed  in  luce  faciei 
Dei  videbimus. 


1  Cf.    Mattli.  XI,    21:   Vx   tibi,  Corozain  1    vx      eisent  virtutes  qux  factx  sunt  in  tobis,  etc. 
tibi,  Bethsaida  !  quia  si  in  Tyro  et  Sidone  factx 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLIV,  A,  B.  387 


DISTINGTIO   XLIV. 


De  potentia  Dei  iii  coinparatioiie  ad  moduni  sive  qualitatem  rerum. 


A.  An  Deus  possit  facere  aliquid  melius  quam  facit  ? 


Nunc  illud  restat  discutiendum,  Utruin  melius  aliquid  possit  facere 
quam  facit  ?  Solent  enim  illi  scrutatores  dicere,  quod  ea  quae  facit  Deus, 
non  potest  meliora  facere :  quia  si  posset  facere  et  non  faceret,  invidus 
esset,  et  non  summe  bonus.  Et  hoc  ex  simili  adstruere  conantur  :  ait  enim 
Auguslinus  in  libro  LXXXIII  Quaistionum  :  Deus  quem  genuit,  quoniam 
meliorem  se  generare  non  potuit  (nihil  enim  Deo  melius)  debuit  a^qua- 
lem.  Si  enim  voluit  et  non  potuit,  infirmus  est.  Si  potuit  et  noluit,  invidus'. 
Ex  quo  confirmatur  ffiqualem  genuisse  Fiiium.  A  simili  voluit^  dicere, 
quod  si  potest  Deus  rem  meliorem  facere  quam  facit,  invidus  est.  Sed  non 
valet  hujus  similitudinis  inductio,  quia  Filium  genuit  de  substantia  sua. 
Ideoque  si  posset  gignere  a^qualem  et  non  gigneret,  invidus  esset :  alia 
vero  quoe  non  de  substantia  sua  facit,  meliora  facere  potest. 


B.  Qusestio  qua  illi  arctantur. 


Verum  hic  ab  eis  responderi  deposco,  cur  dicunt  rem  aliquam  sive  etiam 
rerum  universitatem,  in  qua  major  consummatio  expressa  est,  non  posse 
esse  meliorem  quam   est?   sive  ideo,  quia  summe   bona  est,  ita  ut  nulla 


*  S.  AuGUSTiNUs,  Lib.  LXXX  Quaestionum,  Q.  50. 
-  Edit.  J.  Alieaume,  volunt. 


I 


388 


1).  ALH.  MAG.  ORD.  PR.^.D. 


oninino  Ixwii  j^erfeclio  ci  desil  :  sivo  ideo,  quia  niajiis  bonuni  qnod  ei 
deest,  capere  ij)sa  uon  valeal.  Sed  si  ila  suniine  bonuni  dicilur,  ul  nulla 
ei  pcrfectio  l^oni  desil,  jani  crealura  Crealori  anjualur.  Si  vcro  ideo  noii 
polest  nielior  esse,  quia  bonum  anij^lius  quod  ei  dccst,  capcre  ipsa  non 
valet',  jani  lioc  ipsuni  non  posse  defectionis  est,  non  consummalionis  :  el 
potest  csse  melior  si  fiat  capax  melioris  l)oni,  quod  ipsc  polest  qui  eam 
fecit.  Polest  ergo  Deus  meliorem  rem  faccrc  quam  facit.  Unde  Augustinus 
supcr  Geneaim :  Talem  poluit  Deus  hominem  fecisse,  qui  nec  pcccarc  pos- 
set,  nec  vcllet :  et  si  talem  fecisset,  quis  dubitat  eum  meliorem  fuisse^? 
Ex  praidictis  constat,  quod  potest  Deus  et  alia  faccre  quam  facit,  el  quffi 
facit  mcHora  ea  facere  quam  facit. 


DIVISIO    TEXTUS. 


ARTICULUS  L 


.«  Nunc  illud  reslat  discutiendum, 
etc.  » 

In  hac  dislinctione  Magister  queerit 
modum   omnipotenliae  ex  parte  opcris. 

Et  sunt  hic  tres  quccsliones,  quarum 
prima  est,  Utrum  i[)se  universum  potuit 
melius  facere  quam  fecit  ?  Et  hoc  con- 
cedit  Magister. 

Secunda  quaeslio  est,  Utrum  ipse  hoc 
quod  fecit,  potuit  ineHori  modo  facere 
quam  fecit  ?  Et  hoc  concedit  Magister, 
ibi,  C,  «  Post  hsec  considerandum  est, 
Utrum  alio  modo,  etc.  m 

Tertia  est,  Utrum  Deus  modo  potest 
quidquid  umquain  potuit  ?  Et  hsec  incipit 
ibi,  D,  «  Prseterea  ([useri  solet,  Utrum 
Deus,  etc,  »  Et  hoc  etiam  concedit  Ma- 
gister. 


^  Edit.  J.  Allcaume,  non  valcat. 

'  S.  AuGCSTiNus,  Lib.  XI  de  Geiiesi  ad  lilte- 


An  Deus  ab  seterno  res  facere  potuit  ? 
et,  Utrum  potuit prius  facere  mundum 
quam  fecit  ? 


Incidunt  autem  circa  primum  tres 
qusestiones,  quarum  primaest,  Utrum  ab 
ffiterno  res  facere  poluit  ? 

Secunda,  Ltrum  meliora  facere  potuit 
quam  fecil? 

Tertia,  Utrum  ipsuin  bonum  ordinis 
quod  est  in  universo,  melius  esse  po- 
tuit  ? 

Ad  PRiMUM  proceditur  sic  : 

1.  Quidam  l*hilosophi  prohaverunt 
mundum  esse  aeternum  :  ergo  videtur  ab 
minus,  quod  potuit  esse  ab  seterno. 

2.  Item,  Nos  videmus  hoc  in  multis 
causatis  quae  essentiahler  liunt  a  causa 
aliqua  :  et  tamen  causa  non  praecedit  ea 
nisi  natura,  et  non  duratione  :  sicut  dicit 
ipse  Augustinusdc  sole  et  illuminatione, 
et  exemplum  cst  supra^  :  ergo  videtur, 
quod  sic  etiam  potuit  esse  in  mundo. 


ram,  cap.  /. 
3  Cf.  I  Sententiarum,  Dist.  IX. 


f 


4 


IN  I  SEiNTENT.  DIST.  XLTV,  B,  ART.   I 


389 


3.  Item,  Hoc  videtur  Boetius  velle  in  ergo  non  habere  hujusmodi  principium, 
V  de  Consolatione  philosopliix  dicens,  non  potest  ei  convenire  :  conveniret  au- 
quodaeternitas  non  spatio  aliquo  sit  anle  tem  si  esset  ab  eeterno  :  ergo  mundus 
mundum,  eo  quod  ipsa  simplex  sit.  non  potest  esse  ab  aeterno,  ut  videtur. 

4.  Si   forte  dicas,    quod  creatura    ab 

seterno  esse  non  potuit,  ne  tempus  quod  Sed  tunc  qua^ritur  ulterius  juxta  hoc,     Queest. 

creaturse  cointelligitur,  parificetur  aeter-  Utrum  potuit  eum  prius  facere  quam  fe- 

nitati,  et    creatura    Creatori.  lloc  nihil  cit? 

esse  videtur  :  quia  Boetius  probat,  quod  Videtur  autem,  quod  sic  :    quia  seter- 

hoc  non   contingit,  etiamsi  mundus  po-  nitas  non  habet  fmem  ante  :   ergo  quan- 

natur  esse  ab  seterno  :  adhuc  enim  tem-  tumcumque    ante  sumatur  in  infinitum, 

pora  essent  successiva,  et  creatura  varia-  semper  distat  :  ergo  videtur,  quod  potuit 

bilis,  ut  ipse  dicit  :  ergo  adhuc  creatura  ante  fieri :  et  tamcn  non  esset  ab  seterno. 

non  parificatur  Creatori.  Si  forte  dicas,  quod  seternitas  non  ha- 

5.  Item,  Causa  sufficiens  et  nullo  indi-  bet  ante  :  et  ideo  qusestio  nulla  est  :  quia 
gens  ad  agendum,  semper  agit,  aut  est  non  est  prius  et  posterius  in  simplici. 
otiosa,  ut  videtur.  Deus  autem  ab  seter-  Contra  :     Quandocumque    fit    creatura, 


no    fuit    causa     sufficiens   ad    agendum 


ergo  ab  aeterno 


mundum  sive  creandum 
creavit  mundum,  aut  otiosus  fuit :  otio- 
sitas  autcm  in  Deum  non  cadit  :  ergo 
ab  seterno  videtur  mundum  creasse. 


tunc  simul  cum  ea  fit  tempus  :  hoc  au- 
tem  est  nunc  minus  quam  septem  millia 
annorum  :  qucero  ergo,  utrum  potuit 
octo  esse  vel  decem  millia  ?  videtur,  quod 
sic,  quiaDeo  nihil  est  impossibile  :  ergo 


G.  Item,  Si   non  potuit  ab  seterno,  et     videtur    quod    ante    potuit  facere  quam 
postea  poluit,  videtur  quod  mutatus  sit     fecit. 


in  potentia :   ergo  ad   minus    potuit    ab 
seterno. 

7.  Item,  Boetius:  dicit : 


Item,  Licet  seternitas  non  habeat  par- 
tem  et  ante  et  post,  tamen  ipsa  indefi- 
ciens  est  ab  seterno,  et  differt  a  tempo- 
rali  et  seviterno  quantum  ad  indeficien- 
tiam  :  igitur  aliquid  potest  sub  ipsa  prius 
et  posterius  esse  :  et  tunc   stat  prima  ra- 

Ergo  ipse  non  depcndet  ad  aliquid  ex-     tio,  quod  mundum  potuit  Deus  prius  fa- 

tra  se :  ergo  quidquid  potest,  ab  seterno      cere  quam  fecit. 


Quem  non  externa;  pepulerunt  fingere   causae. 


potest :    ergo    ab    seterno    potuit    facere 
mundum. 
Sed  contra  : 

1.  Quidquid  Deus  ab  seterno  potuit  fa- 
cere,  ab  aeterno  potuit  fieri  :  ergo  si  Deus 
ab  seterno  potuit  mundum  facere,  mun- 
dus  ab  seterno  poluit  fieri.  Contra  : 
Creatum  est  quod  habet  esse  post  nihil, 
seternum  autem  est  quod  non  habet 
principium  :  ergo  nullum  creatum  est 
seternum. 

2.  Item,  Habere  principium  existen- 
tise  secundum  durationem,  et  non  ha- 
bere,  sunt  contradictorie  opposita  :  ergo 
non  erunt  de  ratione  unius  et  ejusdem 
et  secundum  idem  :  sed  habere  princi- 
pium   durationis  est  de  ratione    creati  : 


Sed  tunc  ulterius  procedo  sic  in  infi-  _^ 
nitum  anteriorando  :  ergo  mundus  potuit 
fieri  in  infinitum  antequam  factus  fuerit  : 
in  infinitum  autem  prius  fieri,  est  sine 
principio  fieri  :  ergo  potuit  esse  sine  prin- 
cipio  durationis  :  ergo  aeternus  :  dicit 
enim  Boetius,  quod  unum  momentum 
proportionem  habet  ad  quantumcumque 
spatium  temporis  finite  acceptum, 

Sed  contra  : 

Constat,  quod  infinitum  tempus  non 
contingit  umquam  pertransire  :  ergo  si 
mundus  incepisset  infinito  tempore  ante, 
numquamesset  devenire  ad  hanc  diem  in 
qua  sumus  modo  :  hoc  autem  falsum  est : 
ergo  mundus  non  potuit  fieri  in  infini- 
tum  antequam  fuit. 


Sed  contra. 


390  D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR^ED. 

Soiutio.         SoLUTio.  Diceiuliiin  meo  judicio,  quod  An  aliud    dicendum,   quod  celernilas     Ad  s 

cuin  dicilur,  niunduin  poluil  Deus  facerc  non   prfficedit  spalio   dislensionis,   quod 

ab  relerno,  hiec  esl  dupiex,  ex   eo    quod  proprie  spalium  est,  quia  simplcx   ipsa 

ly  ah  irterno  potest  determinare  lioc  ver-  est  :  tamen  pracedit  duratione  esse,  et 

bum,  ;>o/?///,  et  sic   est  vera :  vel  inlini-  causa,   secundum    quod    duratio   dicitur 

tum   facere,  el  sic   est  falsa  :  quia  bene  indeficientia  esse  :  et  lioc  intendit  IJoelius. 

concedo,  quod  de  ratione  creati  est  non  Ad  aliud  dicendum.  quod  bene  conce-      Ad  4. 

esse  ab    aMerno,  nec   lieri    posse  :    cum  do    si    poncrcmus    tempus    non    babere 

enim  dicilur,  Deus    potest  facere  mun-  principium,  quod  adbuc  tcmpus  non  es- 

duin    vel    omnia,  diximus    supra,  quod  set  a;ternitas  :  quia  aeternitas   est   simul 

ens  possibile  quod  refcrtur  ad  potentiam  stans,  tempus  autein  nibil  minus  quam 

accipiendum  est  in  duplici  proporlione,  modo  esset  successivum  :    nec  creatura 

scilicet  ad  facere^  ct  ad  fieri  :  cum  autem  coaequaretur  Ci"eatori  in  omnibus,  sed  ta- 

dicitur,  Creatum  potest   Deus  facere  ab  men  aequaretur  in  boc  quod  est  non  ha- 

seterno,  creatum  quod  est  sub  potentia,  berc  principium  in  esse  durantc  :  et  hoc 

ncutram    habet  proportioncm,  quia  nec  ipsum  dico  impossibile  esse  :  unde  Boe- 

facienli   hoc  est    decens,  quod  in  abquo  tius  loquilur  ibi  ex  b^^polbesi  falsi,   sciii- 

pariiicelur  sibi  faclum  :   nec  etiam  hoc  cet  quid  sequeretur,  si  mundus  ponere- 

potest  iieri  propter  inclusam  in  se  condi-  tur  fuisse  ab  seterno. 

tionem.  Ad  aliud  dicendum,  quodDeussemper 

Adi.          ^^  PRiMUM  crgo   diccndum,   quod  iiii  potuit  :  sed  res  non  potuit  fieri  ab  aeter- 

Pbilosopbi  qui  hoc  probaverunt,  errave-  no  :  et  ideo  non   sequitur   quidquam   de 

runt,  et   non    supponebant   aliquid  esse  otiositate  :  quia   sapientis  cst  non  quod 

creatum  ex  niliilo  :  sed   dicebant  incor-  ipse  possit  facere,  sed  quod  possit  fieri  in 

ruptibiles  partes   mundi    esse   ab    aeler-  re  :    et  non   soium  hoc,  sed   etiam  quid 

no,  et  corruplibiies   in  csse  in  infinilum  sibi  decenter,  et  rebus  factis  utiliter  fieri 

conservari  propter  niutuam  actionem  et  possit,  attendere. 

passionem  :  sed  supposito  quod  creatae  Ad  aliud  dicendum,  quod  nuila  muta-     Ad 

sint  res,  impossibiie  est  cum  boc  poncre,  tio  cadil  in  eum  :  quia  ipse  semper  uno 

quod  fuerunt  ab  aelerno.    Ulrum   autem  modo  se  habet,  iicet  res  diversimode   se 

necessc  sit  creationem   esse,  in  principio  habeant  in  ipso  :  et  hujus  exemplum  sae- 

secundi  iibri  iiabet  inquiri.                 '  pius  positum   est  de   voluntate  yi  intel- 

Ad  aliud  dicendum,  quod  hoc  est  ve-  lectu    divino.    Unde  quod    res    non    ab 

rum  in  his  in  quibus  est  actio  per  neces-  aeterno  sit,  boc  est  quia  non  potuit  fieri, 

sitatem  natura^  niliil  quaerentis  extra  ad  quodipse  sempcr  uno  modo  potuitfacere. 

hoc  ut  causet,  sicut  luminosum  quod  ni-  Ad  aliud  dicendum,  quod  sua  potentia     Ad  7, 

hii  exigit  ad  hoc  quod   emiltat  lumen  :  non  dependet  ad  opus  propter  hoc,   sed 

sed  iioc  modo  non  causat  Deus,  quia  om-  potius  opus  a  sua  potenlia  :  sed  tamea 

nia  convenirent  secum  in  forma,  sicut  lu-  quiaopus  est  aiterius  essentiae  quam  ipse, 

men  in  iuce  iiiuminantis  :  tamen  verum  ideo  non  potest  habere   iiiam  perfectio- 

est,  quod  lioc  dixerunt  quidam  gentiies  nem  quam  habet  sua  potentia,  sed  defi- 

Pbilosophi,  quod  inteliigentia  essct  ra-  ciet  ab  ipsa  :  et  hoc  dicit  imperfectionem 

dius  primae  causae,  et  coelum  radius  qui-  operis,  non  dependentiam  causae  efficien- 

dam   inteiiigentiae  :  et  sic  ulterius  nite-  tis.     . 

banlur  probare  res  ab  aeterno  esse  :  quod  Si  autem  tu  objicis,  quod  Dei  perfecia 

frivolum   est,    et  de    facili   improbatur,  sunt  opera,  ut  dicitur  in  Canticis  Dcute- 

sicut  palebit  aiibi.  ronomii  '.  Respondeo,  quod  suntperfecta 

*  Deuler.  xxxii,  4. 


Ad2. 


IN  1  SENTENT.  DIST.  XLIV,  B,  ART.  2. 


391 


sbject. 


lusest. 


jbject. 


in  genere  suo,  sed  non  perfectione  divi- 
nse  essenlicTB,  quse  exigeretur  ad  hoc  quod 
posset  aequari  potentise  efdcientis. 

Ad  ea  autem  quae  in  contrarium  obji- 
ciuntur,  videlur  miiii  esse  concedendum. 

Ad  m  quod  ulterius  quaeritur,  Ulrum 
anle  potuit  facere  quam  fecit  ?  Videtur 
mihi  esse  stulta  qusestio  :  quia  dato  quod 
ante  sumatur  pro  aliquot  annis,  resultat 
eadem  qusestio  quse  modo  est  :  bene 
enim  concedo,  quod  Deus  potuit  fecisse, 
quod  mundus  jam  stetisset  per  mille  mil- 
lia  annorum  :  et  si  hoc  fecisset,  adhuc 
quseremus  idem  quod  modo  :  et  ideo 
qusestio  nulla  est,  ex  quo  ostensum  est, 
quod  non  potuit  esse  aeternus,  quia  hoc 
est  contra  rationem  creati. 

Ad  hoc  autem  quod  objicit,  quod  in 
infinitum  anteriorando,  videtur  auferre 
principium  durationis.  Dico  quod  hoc 
falsum  est  :  quia  quantumcumque  acci- 
pias  ante,  finitum  est  :  et  non  remanet 
respectu  infmiti  nisi  potentia  accipiendi. 
In  seternitate  autem  per  se  nullum  est 
principium,  et  actu  principium  non  habet. 


quoties  sumpta,  numeret  totam  succes- 
sionem,  qnia  jam  infinitum  poneretur 
esse  fmitum.  Sed  tamen  nos  non  ita  po- 
nimus  tempus  esse  infinitum  successio- 
ne  motuum  :  quia  tempus  incepit,  et  si- 
militer  motus,  et  etiam  finietur  utrum- 
que,  sicut  supra  dictum  est  *. 


ARTICULUS  II. 

An  ea  qux  fecit  Deiis,  potuit  facere 
meliora  ? 


Secundo  quseritur,  Utrum  meliora  po- 
tuit  facere  quam  fecit? 

Videtur  autem,  quod  non  :  quia 

1.  Dicit  Dionysius,  quod  optimi  est 
optima  adducere  :  ergo  videtur,  quod  ip- 
se  unumquodque  creavit  in  meliori  statu 
quem  habere  potuit. 

2.  Item,  Plato  :  «  Porro  quia  optimus 
erat,  invidia  ab  eo  longe  relegata  erat.  » 

Unde  tempus  quidem  tunc  esset  secun-  Ergo  unicuique  dedit,  quantum  recipere 
dum  actum  principiatum,  sed  potens  ha-  potuit  de  bonitate  sua  :  hoc  autem  est 
bere  ulterius  principium,  non  potens  es-  non  posse  melius  facere  :  ergo  videtur, 
se  sine  principio,  eo  quod  creatura  esse  quod  non  potuit  melius  facere  res  quam 
ponitur.  fecit. 

Ad  hoc  autem  quod    objicit,    quod  si  Si  forle  dicas,  quod  hoc  modo  fecit  op- 

hoc  modo  infinitum  poneretur  tempus,  time,  quia  fecit  unumquodque  in  omni 
numquam  esset  devenire  ad  hanc  diem,  bonitate  cujus  erat  susceptibile.  Contra  : 
possumus  concedere  conclusionem,  quia  Ipse  dedit  capacitatem,  et  etiam  implevit 
pro  nobis  est  :  sed  quia  sophistice  pro-  earn  :  ergo  cum  optimus  sit,  unicuique 
bat,  dicendum,  quod  si  non  ponamus  dcdit  maximam  capacitatem,  et  implevit 
tempus  infinitum,  sicut  quidam  Philoso-  6,im  :  ergo  simpliciter  videtur,  quod  ipse 
phi  fecerunt,  nos  ponemus  ipsum  infini-  nihil  melius  potuit  facere,  quam  fecit. 
tum  successione   motuum   coeli  :   et  hoc  Sed  contra  :  Sed  contra. 

infinitum  explicatur  per  partesaliquotas,  1.  Constat,  quod  materia  prima  capax 

quse  sunt  hora,  dies,  mensis,  et  annus  :  est  nobilissimse  formse  :  ergo  Deus  uni- 
et  in  hoc  infinito  contingit  accipere  par-  cuique  parti  materiae  dare  potuit  illam 
tes  determinatas,  sed  ad  finem  et  medium  formam  quae  nobilissima  est,  ut  totum 
totius  durationis  non  contingit  venire  :  universum  inforniaretur  anima  rationali 
unde  bene  venitur  ad  diem  hanc  vel  il-  vcl  intellectiva  :  sed  animatum  rationali 
lam,  sed  hsec  dies  nulla  pars  est  quae  ali-     anima  melius  et  nobilius  est  quamlapis: 


1  Gf.  I  Sententiarum,  Dist.  III.  Tom.  XXV. 


392  D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR.ED. 

crgo  lapidcm  melius  poluil  facerc,  quam  gunlur    de    adduclione    rcrum   in    csse 

fecit.  subslanliali    ex    illis  principiis    natura', 

2.  llem,  Non  csl  nliqua  capacilas  ali-  qua;  modo  sunt  ct  supponunlur  esse  in 
cujus  creatura^  qute  non  sil  linila  :  erj^o  causis  scminalibus  in  oporibus  scx  die- 
Deus  potuit  majorcm  facere  :  si  aulcm  rum. 
fccisscl  majorcm,  illa  mclioris  boni  cssct  Ad  aliud  diccndum,  qund  Dcus  dcdit  a<i  2.  ef 
capax  :  cryo  (birclur  ei  aliquid  mclius,  capacitalcm  istam,  sed  non  dcdit  maxi- 
quam  modo  babeat  :  quia  alilcr  licret  mam  quam  potuit  dare.  Et  si  quffii-atur, 
non  rccla  proportio  capacilatis  ad  id  quo  quarc  boc?  Dico  quod  cx  sapicntia  non 
implctur  capacitas,  quod  non  compelcrct  disposuit  dare  majorem,  et  noluit  dare 
sapienliae  et  bonitati  Dei  :  crgo  singulas  majorcm  :  ct  quare  noluit,  ego  ignoro, 
rcs  potuit  facere  melius  quam  sunt.  scd  ipse  novit  :  sed  verum  est,  quod  baec 

3.  Item,  Magistcr  probat  boc  duabus  data  capacilas,  quoad  esse  subslantiale 
rationibus  in  Liltera,  quos  inspicienti  implcri  melius  non  potcrat :  quia,  ut  dicit 
patent,  et  concedil.  Plalo,  secundum  mcrita  materiae  dantur 

forma:'  :  ct  idco  nobiliori   materiae  datur 

Soiuiio.  SoLUTio.  Isfa  qutestio  non  quaerit  nisi  melior  forma,  ct  unicuique  forma  secun- 

de  bonitatc  singubirum    rerum  in  sc.  Et  dum  quod  est  capax,  ut  dicit  Avicenna  : 

ideo  dico,  quod  potest  dupHciter  intelU-  et  ponitsimile  in  spba^ra  ignis,  quoe   ma- 

gi,  scilicet  de    bonitatc  rerum  quae  sunt  tcriam  quamdam  minus  suae  spccici  pro- 

in  se   in  propriis    naturis,  et  gcncribus  portionatam  calcfacit  tantum  :  quamdam 

suppositae  :  vel  de  rebus  cxistentibus  in  autem  magis  proportiouatam  calcfacit,  et 

potentia   Creatoris  tantum.   Si  intelligi-  dissolvit,   et   luccre    facit  :     aliam    vero 

tur    de   rebus    existentibus  in  se  :  tunc  maxime  proportionatam  calefacit,  dissol- 

adbuc  dupHciter  potest  intelligi,   scilicet  vit,  illuminat,  et   ignit.  Et  sic  est  etiam 

de  bonitatc  consequente  esse  substantiale  de  datore    formarum  Deo,  quod   omnia 

uniuscujusque,    vel   consequente     bcne  implet  esse  substantiali  secundum  eorum 

esse  et    esse    accidentale  :    et    si  primo  capacitatem,    quaedam    forma    elementi, 

modo  intelligatur  :  tunc  dico,  quod  nuUa  quaedam   forma   mixti,   quaedam    autem 

res  melius  potuit  fieri,    quam   facta  est,  anima   vegetabiH,  et   quaedam   sensibili, 

licet  Deus  melius  eam  potuit  facere  :  et  et    quaedam   rationab,    secundum    quod 

hoc  ideo,  quia  tunc  supponitur  capacitas  magis  reccdunt  ab  actu  contrarictatis  ad 

principiorum  materiabum  et  formabum  teraperamentum    et  uniformitatem  com- 

uniuscujusquc  :    et    illis    suppositis,     de  plexionis :  quia  in  hoc  accedunt  ad  na- 

substantialibus  nibil  melius  cx  iUis  prin-  turam  coeli,  ut  ipse  dicit:  ct  per  boc  pa- 

cipiis  fieri  potuit,  quam  factum  est.    Si  tet  solutio  ad  totum. 
autem  inteUigalur  secundo  modo,  scilicet 
de  esse  accidentaU,  vel  de  bene  esse,  di- 
00  quod  potuit  fieri  meUus  et  pejus,  sic- 
ut  conlinuc  res    in  mcUus  et  pejus  mu- 

tantur.  Si   autcm  inteUigatur  quaestio  de  ARTICULUS  III. 

rebus    non    suppositis    nisi   in    potenlia 

Creatoris  :    tunc    dico,    quod   potucrunt  An   boniiatem    quse  resultat   ex     ordine 
melius    et    pejus  fieri  in    utroque    esse  imiversi,  poiuit  Deus  meliorem  facere 

substantiaU     et    accidentaU     secundum  quam  fecit? 

suam  voluntatem  :    et  boc  modo  accipit 
quaestioncm  IMagisler  in  Littera. 
k<\  1  et  2.        Et  per  boc  patet  solutio  ad  prima  duo :  Tertio,  Quaeritur  Quaestio  magis  diffici- 

quia  Dionysii  ct  IMalonis  vcrba  intcUi-  Us,  scilicct  utrum  bonitatem  quae  resuJ- 


contrs. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLIV,  B,  ART.  3.  393 

tat  ex  ordinc  universi,  poluit  Deus  me-  cuncta  quse  fecerat  :  et  erant   valde    bo- 

liorem  facere?  na  :  dicit  Glossa,  quod  bona  erant  in  se, 

Videtur  autem,  quod  sic  :  quia  sed  in  universo  optima  :   optimo   aulem 

1.  Inter  ea  quse  in  inllnitum  distant,  non  potest  melius  fieri  :  ergo  bonitate 
possunt  esse  infiniti  gradus  altiores  in-  universitatis  istius  non  potest  (ieri  me- 
feriori,  et  inferiores  superiori :  scd  Dcus  lius  aliquid,  nec  potuit. 

et  summa  creatura  quoecumquc  sit  illa,  2.   Item,    Universum    tanloe   bonitalis 

inlinite  distant :  ergo  inter  Dcum  et  An-  est,  quod    etiam   id  quod   esl  malum  in 

gelum  sunt  infiniti  gradus  implebiles  bo-  sc,  confert  completionem  sibi  :  cum  igi- 

nitatibus  ordinatis  :  si  autem  illi  fierent,  tur  nibil  melius   posset  fieri    illo,    quod 

vicinius  ordinaretur    ad   optimum   quod  eliam  malum  ordinat  in  bonum,  videtur 

est  Deus  ipse,  mundus,  quam  modo   fa-  quod  nibil  mclius  posset   fieri    universi- 

ciat :  ergo  esset    major  bonitas  ordinis,  tate. 

quam  modo  sit  :  quae  enim  inter  bonita-  3.  Item,  Augustinus:  «  Duo  fecisti,  Do- 

tes  ordinis  vicinius  altingit  ad  summum  mine  :  unum  prope  te,  et  alterum  prope 

bonum,  illa  est  melior  et  major.  nibil.»  Ergo  nonposset  etiam  cogitari,  ut 

2.  Item,  Possibile  fuit  Deo  cui  nihil  videtur,  major  et  latior  ordo  bonitatis, 
est  impossibile  primum  et  ultimum  in  quam  a  nihilo  ad  prope  Deum  :  ergo 
universo  meliora  facere,  sicut  materiam  non  potest  fieri  melius. 

primam,  et  Angelum  :    dc    quibus  dicit  4.  Item,  Qui  universa  dicit,  nihil  exci- 

Augustinus   in  libro  XII  Confessionum,  pit  :  ergo    nulla  bonitas  deest  universi- 

quod  «  materia  prima  est  prope  nihil,  et  tati  :  sed  nihil  melius  potest  fieri   eo  cui 

Angelus   prope  Deum  :  »  ergo  et  media  nihil  decst  in  bonitate  :  ergo  nihil  potest 

erunt  meliora :    ergo  totum    universum  mclius  fieri  universitate. 
melius,  et  ordo  melior  :  ergo  et  bonitas 

resultansex  ordine  melior.  Solutio.  Sine    praejudicio   dico,    quod 

Si    forte   dicas,   quod  mundus  est    ut  universitas  potest  considerari  tribus  mo- 

citbara,  in  qua  si  una  chorda  tenditur  in  dis,  scilicet  ut  supposita   est  in   esse,   et 

sonum   meliorem,    habet  quidem   in  se  ut  supposita  in  potentia  efllcientis   tan- 

meliorem,   sed  sonus  ille  mclior  turbat  tum    :    et  in    quibusdam   supposita     in 

totam  harmoniam,  et  ideo  plus  confusio-  esse,    et  in    aliis  posita  esse  in  potentia 

nis  et  mali  affert  citharse^  quam  habeat  cfficientis  tantum.  Si  supponitur  inesse  : 

in  se  :  ita  etiam  si  res  hijec  fieret  melior  tunc  videtur  mihi,  quod    in  istis  rebus 

quam  est,   confunderet  alia  ordinata  ad  quse  sunt,  numquam  poterat  fieri  melior 

ipsam.    CoNTRA  :    Consideretur    tantum  barmonia  naturalis,  quam  facta  est  :    et 

temperamentum  citharae,    queero    utrum  hoc  secundum  bonitatem  naturae,  et  non 

cithara  potest  liabere  meliorem  harmo-  secundum  bonitatem    accidentalem    vel 

niam,  omnibus  et  non  una  chorda  tan-  gratise  :  quia  quid  melius  cogitari   potest 

tum    melioribus   factis  ?    Constat    quod  quam  gcnerabile  et  corruptibile  reduci  in 

sic  :  ergo  Deus  potuit  quamlibet  et  non  motum    declivis  circuli,    et  eorum   quae 

unam  sine  alia  tantum   creaturam  me-  sequuntur  circulum  decHvem  et    habent 

lius  facere,  quam  fecit  :  ergo  tunc  me-  reduci  in  motum  uniformem  mobilis  dif- 

lior  esset   ordo  et  dulcior  harmonia,  ut  formis,   ct  hoc  reduci   in  motorem  uni- 

videtur.  formem    uniformiter    se    semper    et    ad 

3.  Prseterea,  Hoc  expresse  dicit  Ma-  omnia  habentem?  Similiter  malum 
gister  in  Littera,  et  reputat  oppositum  unius  ordinari  in  bonum  alterius,  sicut 
haeresim.  corruptionem  unius  in  generationem  al- 

Sed  contra  :  terius,  et  persecutioncm   tyranni  in    pa- 

1.  Super  illud  Gencs.  1,  31  :  FicA7i)t'?/5  lientiam  virtutis,   et  probalionem    fidci, 


Solutio. 


— ^^ 


39  i 


J).  ALB.  MAG.  OHD.  PR.I^D. 


Ad  1. 


nihil  melius  potest  liori,  istis  robus  cxi- 
steiitihus,  ul  videlur.  Si  autein  inundus 
totus  supponitur  laiiluin  essc  in  potentia 
efficientis  :  tuiic  videtur  inilii,  quod  ine- 
lioreni  poteral  facerc  munduin,  ct  mclius 
ordinatum  :  sicut  cithara  omnibus  chor- 
dis  aliis,  vel  aliter  positis  al)  artince  in 
infinitum  scientc  contemperationes  har- 
moniarum.  Si  autcm  lcrtio  modo  pona- 
tur.  scilicct  [)artim  esse  in  re,  et  partiin 
in  potentia,  sicut  si  |)onamus  esse  coc- 
luin  el  motuin,  et  asinos  et  terram,  ct 
nihil  plus  nisi  in  mentc  divina  ct  potcn- 
tia  (livina  :  tunc  videtur  mihi,  quod  sinc 
confusione  harmonioe  mundi  non  pos- 
sunt  res  rcliquic  melius  ficri  quoad  sub- 
slantiam,  quam  etiam  factae  sunt,  licetin 
nullo  restringam  potenfiam  Dei  qua^ 
scmper  potest  facere  quod  vult  :  sed  cgo 
k)quor  dc  fieri  :  et  lioc  ideo  dico,  quia 
asinus  habet  duplicem  bonitatem,  scili- 
cct  in  se,  et  comparationis  :  ct  in  cora- 
parationc  ad  equum  est  asinus  vilis,  sed 
comparatus  ad  hominem  est  adhuc  vi- 
lior  et  minus  bonus  :  ergo  si  omnes  res 
alioe  meliores  fierent,  efficcrctur  asinus 
minus  bonus  bonitate  comparationis, 
quam  esse  dcbet,  et  sic  disturbaretur 
harmonia  universitatis.  Solo  autem  me- 
dio  modo,  scilicet  quod  res  sit  in  poten- 
tia  divina  tantum  procedit  intentio  Ma- 
gistri  in  Liltera. 

DicENDUM  ergo  ad  primum,  quod  hoc 
inodo  non  accipiuntur  gradus  cntium, 
quia  sic  semper  imperfcctus  remaneret 
mundus  :  sed  accipiuntur  pencs  bonita- 
tcs  Dei  parlicipabilcs,  sicut  esse,  vi- 
vere,  sentire,  intelligerc,  incorruptibile 
esse,  causam  esse,  et  hujusmodi  :  et  sic 
impletur  universalis  ordo  :  quia  ea  quae 
participabilia  sunt  de  altributis  Dei,  fa- 
ciunt  gradus  :  et  illi  implentur  tribus 
modis,  scilicct  in  bonilatibus  gratiae, 
sicut  omnia  ad  hominem,  et  homo  ad 
gratiam,  ct  gratia  ad  Deum  per  Chri- 
stum  :  et  in  ordine  mali  ad  bonum  :  et 


sic  non  poterat  esse  vicinior    ordo    istis 
rebus  cxistenlil)us. 

Sequcntes  autcm    omnes    ol)jcctioncs  aiI  2  et 
procedunt  de  universo  supposito  in   po- 
tentia  Dei  tantum,  et  hoc  modo   conce- 
duntur. 

Ad  ea  autem  qu.T  in  contrarium  obji-  ■^''2°^^' 
ciunlur,  dicendum   ad  tria  prirna,  quod 
non  procedunt   nisi   de  universitale  isla 
quic  in  nalura  rerum  supponitur  csse  :  et 
hoc  modo  conccditur  quod  concludunt. 

Ad  ALiuD  diccndum,  quod  aliud  cstAdobjec 
loqui  de  hoc  universo,  et  aliud  de  ra- 
tione  universi  secundum  nomen.  Uni- 
vcrsum  onim  hoc  multa  non  habet  quse 
posset  habere  si  Deus  vellet  :  sed  ratio 
universi  sccundum  nomen  omnia  habet  : 
et  de  hac  nihil  quffiritur  hic  :  unde  illa 
objectio  non  facit  ad  propositum. 


ARTICULUS  IV. 

Ulrum  Deiis  poiuit  et  non  voluii,  aut 
voluit  et  non  potuit  mundum  melio- 
rem  jacere  ? 


Deinde  quseritur  de  hoc  quod  dicit  in 
Liiiera,  ibi,  A,  «  Si  enim  voluit  ei  non 
poiuit,  infirmus,  etc.  » 

Yidetur  enim  hoc  argumentum  non 
solvi  sufficienter  a  Magistro. 

Unde  dicendum  sicut  supra  dictum 
estS  quod  aliud  est  in  eo  quod  parifica- 
ri  potest  per  naturam,  sicut  Filius  et 
Spiritus  sanctus  :  aliud  aulem  in  eo 
quod  est  diversae  essentiae,  quia  hoc  pa- 
rificarinonpotcst  etiam  quantumcumque 
crescat.  Et  simile  hujus  est  :  si  accipia- 
tur  linca  finita,  et  augeatur  punctum  per 
puncta  :  tunc  in  infinitum  potest  augeri 
punctum,  et  tamen  non  aequabitur  lineae 
nec  proportionabitur  ei.  Ita  dicendum, 
quod  augmentum  bonitatis  creatae     re- 


»  Cf.  I  Sententiarum,  Dist.  VI.  Tom.  X.XV. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLIV,  C.                                   895 

spectu  increatse  bonitatis  est  sicut  adjc-  per  cum  addilo  additur  etiam    ratio    di- 

ctio  punctalis  :  et  ideo  quantumcumque  stantice  infinitai  :  quia  quodlibet  erit  bo- 

crescat,    nec    erit    proportionabile,    nec  num    crcatum  :  ergo    quodlibet  distabit 

erit  ajquale.  sine  proportione  :  et  ideo  numquam   fiet 

Si  autem  tu  objicias,  quod  non  est  si-  proportionabile   et    numquam    ijequale  : 

mile  :   quia  punctum  est    indivisibile,  et  nec  boc  cst  invidia,  sed  potius  ordo  sa- 

per    indivisibilia   crescere    non     potest,  pientiae   :  quia  invidia  est  respectu    eo- 

quia  indivisibiba  non    sunt   quanta,    et  rum   quoe  parificari  vel   ad  minus    pro- 

ideo   non  augetur  :    sed  bonitas   crcala  porlionari   possunt,    ut    dicit  Gregorius 

quanta  est,  et  ideo  si  in  infmitum  appo-  super  illud  Job,   v,  2  :   Venim^  stultum 

natur,  cequalis   erit  infinitae.    Dicendum,  interficit  iracwidia,  et  parvulum  occidit 

quod  in  omnibus  ilbs  bonitatibus   sem-  invidia. 


C.  Utrum  alio  vel  meliori  modo  possit  facere  quam  facil  ? 


Post  haec  considerandum  est,  Utrum  alio  modo  vel  meliori  quam  facit, 
possit  ea  facere  qua^  facit?  Si  modus  operationis  ad  sapientiam  opificis  re- 
I  feratur,  nec  alius,  nec  melior  modus  esse  potest.  Non  enim  potest  facere 
aliquid  aliter  vel  melius  quam  facit,  id  est,  alia  sapientia  vel  majori  sa- 
pientia  :  nihil  enim  sapientius  potest  facere  quam  facit.  Si  vero  referatur 
modus  ad  rem  ipsam  quam  facit  Deus,  dicimus  quia  et  alius,  et  melior  pot- 
est  esse  modus.  Et  secundum  hoc  concedi  potest,  quia  ea  qua3  facit,  pot- 
est^  facere  melius,  et  aliter  quam  facit :  quia  potest  quibusdam  meliorem 
modum  existendi  prgestare,  et  quibusdam  alium.  Unde  Auguslinus  in  libro 
XIII  de  Trinitate  dicit,  quod  fuit  et  alius  modus  nostree  liberationis  possi- 
bilis  Deo,  qui  omnia  potest :  scd  nullus  alius  nostrae  miserife  sanandae  fuit 
convenientior^  Potest  ergo  Deus  eorum  qua3  facit,  quaedam  alio  modo 
meliori,  quffidam  alio  modo  oBque  bono,  qutBdam  etiam  minus  bono  facere 
quam  facit  :  ut  tamen  modus  referatur  ad  qualitatem  operis,  id  est,  crea- 
turee,  non  ad  sapienliam  Creatoris. 


^  Vtilgata  habet,  vere. 

2  S.  AuGUSTiNus,  Lib.  XIII  de  Trinitate,  cap.  10. 


31)0 


1).  ALH.  MXC.  OUD.  PRyED. 


ARTICULUS  V. 

yl»  ChrislK.s,  beala  Virgo,  Angclus,  ct 
Adain  poluenuit  meliorcs  /ieri  (luam 
Jacli  suiil  ?  et,  An  Christus  sit  de  iini- 
versitate  operum  Dci  ?  et,  Quomodo 
intelligitur,  quod  heata  Virgo  sit 
exaltata  supcr  choros  Angelorum  ? 


Deindc  quaerilur  de  sccunda  parle  is- 
tius  lectionis,  ihi,  «  Post  Jixc  conside- 
raiidum,  Utrum  alio  vcl  meliori,  etc.  » 

Incidit  aulem  hic  qua?slio  de  quibus- 
dam  oplimis,  ut  de  Ciiristo,  et  de  beata 
Virgine,  et  Angelo,  et  Adam,  utrum 
potuerunt  mebus  lieri? 

Qusest.  1.        Quaeratur  ergo  de  Christo,  Utrum  ipse 
sit  de  universitatc,  vcl  non? 
Videtur,  quod  sic  :  quia 

1.  Ita  dicit  Apostolus,  1  ad  Corinth. 
XII,  27  :  Vos  cstis  corpus  Christi,  ct 
membra  de  membro.  Et  ibidem  dicit 
Glossa  :  Mcmbra  dc  membro,  id  est,  ca- 
pitc,  quod  est  membrum  :  constat  au- 
tem,  quod  caput  est  de  universalitate 
membrorum  :  ergo  Christus  est  de  uni- 
versitate  sicut  alia  membra. 

2.  Item,  Supra'  dicitllilarius  :  «  Caput 
omnium  Christus  :  »  crgo  videtur,  quod 
ipse  sit  de  univcrsitate. 

3.  Item,  Quidquid  est  minus  co  quod 
est  de  universitate,  illud  est  de  universi- 
tate  plus  quam  illud  :  Christus  est  minor 
aliquo  quod  est  de  universitate,  quia  mi- 
noratus  est  paulo  minus  ab  Angelis,  qui 
sunt  de  universitate  :  ergo  ut  prius. 

Sed  contra.         SeD    CONTRA  : 

1.  Christus  est  constitutus  super  uni- 
versa  opera  manuum  Dci :  ergo  ipse  non 
est  de  univcrsitate  operum,  ut  videtur. 

«  Cf.  Supra,  Dist.  XXIX. 


2.  Item,  Quicumque  est  causa  totius 
boni  universitalis,  non  potest  esse  ali- 
quid  universitatis  :  Christus  autem  est 
causa  totius  boni   quod  habet  universi- 


tas 


ergo,  etc. 


Ulterius    quferitur,    Utrum     Chrislus  Qus 
potuit  lieri  nielior? 

Videtur  autem,  quod  sic  :  quia  anima 
ipsius  creala  fuit  :  ergo  bonitas  sua  fuit 
linila,  sicut  et  essenlia  :  ergo  potuit  esse 
major. 

Item,  Corpus  fuit  creatuni  :  ergo  ea- 
dem  ratione  bonitas  corporis  ejus  potuit 
esse  major 

Sed  contra  :  ^^^ 

Joan.  III,  34,  Datus  est  ei  spiritus  non 
ad  mensuram^  :  quod  autem  non  est  ad 
mensuram,  est  immensum  :  et  quod  est 
immcnsum,  non  polest  crescere  :  ergo 
Christi  bonitas  crescere  non  potuit. 

Ulterius  quoeritur,  Utrum  beata  Virgo    Qi 
melior  esse  potuit? 

Videtur,  quod  non  :  quia 

1.  Dicit  Anselmus,  quod  decebat  ut 
Virgo  illa  quam  Pater  Filio  suo  matrem 
elegit,  ea  puritate  nlteret,  qua  major  sub 
Deo  nequit  intelligi  :  ergo  videtur, 
quod  crescere  in  bonitate  non  potuit. 

2.  Item  Augustinus  dicit  :  «  Duo  fe- 
cisti,  Domine  :  unum  prope  te,  et  alte- 
rum  prope  nihil.  »  Ergo  Angelus  prope 
fuit  apud  Deum  :  cantamus  autem  di- 
ctum  Ilieronymi  de  ipsa  :  «  Exaltata  es 
supra  choros  Angelorum  ad  ccelcstia  re- 
gna.  »  Ergo  ipsa  est  proximior  proximo  : 
non  potest  autem  aliquid  intelligi  ultra 
posse  accedere  crescendo  :  ergo  ipsa 
melior  fieri  non  potuit. 

3.  Ilem,  Sub  Deo  unito  homini  nihil 
est  vicinius,  quam  materialitcr  idem  esse 
cum  unito  :  materia  autem  est  accepta  de 
ipsa  :  ergo  ipsa  est  proxima  :  ergo  non 
potest  esse  mebor. 


loquilur  :  non  cnhn  ad  rr.cnsuram  dal  Deus  spiri- 


2  Joan.  ni,  34  :   Qucm  misit  Deus,   verha   Dei      tum. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLIV,  C,  ART.  5. 


397 


Sed  contra  :  ideo  etiam  in  illa  super  omnia  est,  et  non 

Creatura    est    simplex  :    ergo  ipsa  est      ordinabilis  cum  omnibus. 
finitae  bonitatis  :    ergo    potest    inteliigi 


crescere  :  et  quod  tu  potes  intelligere, 
Deus  potest  facere,  et  multo  amplius  : 
ergo  ipsa  potest  fieri  melior. 

Ulterius  autem  quaeritur  de  Angelo. 


Ad  iD    quod   ulterius   quaeritur,   suffi- Ariquaest.  j. 
cienter  quantum  potui,  discussum  est  in 
terlio  ^ :  tamen  hic  potest  dici,  quod   si 
Christum  consideramus  unitum   sicut  est 
in  rei  verilate,  tunc  gratia  hominis  con- 

1.  Quia  videtur  melius,  quod  est  glo-  jungitur  infinito  bono,  et  quoad  lioc  quod 
riosius  :  gloriosius  autem  videtur  per  habet  unionem  cum  illo  in  esse,  qua 
pugnam  et  meritum  proficere  ad  bea-  unione  nihil  magis  accedere  ad  sum- 
titudinem,  quam  sine  illis :  ergo  vide-  mum  bonum  potest,  et  sic  non  potest 
tur,  quod  homo  factus  sit  melior  An-  crescere  nec  tieri  melior :  et  hoc  modo 
gelo.  datus  est  ei  Spiritus  non  ad    mensuram. 

2.  Item,  In  Z«7/(?ra  est,  quodmeliorest  Si  autem  consideretur  gratia  simplex 
natura  quae  peccare  potest,  quam  illa  non  pertingens  ad  unionem,  quse  consi- 
quae  peccare  non  potest :  ergo  status  pos-  deratio  tantum  est  secundum  intelle- 
sibilis  ad  peccatum,  melior  est  statu  im-  ctum :  tunc  crescere  posset,  et  esset 
possibili    ad  peccatum:  et  sequitur  idem      fmita  gratia. 

quod  prius.  Et  per   hoc   patet    solutio  ad  ea  quae 

3.  Item,  Ex  hoc  sequitur,  quod  quanto      objiciuntur  de  Christo  :  quia  illis  duobus 
infirmior    est    status   et    majores  habens     modis  procedunt  objectiones. 
occasiones  peccandi,  dummodo  non  ha- 

beat  necessitatem,  quod  tanto  sit  melior  :  Ad  m  quod  ulterius  quaeritur  de   beata  Ad  qusest. 3- 

et    haec   frivola   sunt,  et  de  his  alibi  est     Virgine,  bene  puto,  quod  quidquid  pot- 
quaesitum  '  :  unde  ista  hic  sufficiant.  est  percipere  creatura  pura  capax   Dei, 

.    hoc  totum  communicatum  est  Matri  Dei : 
SoLUTio.  Non  est   concedendum,  quod      etinillaconsideratione  procedunt  rationes 
Christus   sit  de   universitate,   sed  super     primo  inductae.   Sed  divina  potentia  non 
universitatem.  restringitur,    quin   potuerit  facere  capa- 

Ad  iD  ergo  quod  primo  objicitur,  di-  citatem  majorem  quain  hominis  et  An- 
cendum  quod  eo  ipso  quod  caput  Dei  si-  geli,  et  tunc  crescere  posset  et  gratia  :  et 
gniUcatur  esse  super  omnia  :  sed  mem-  hoc  modo  procedunt  rationes  in  opposi- 
brum  dicitur  non  omnium,  sed  Ecclesiae     tum :  et  ideo  etiam    ad    illa   patet  solu- 

tio. 

Tamen  notandum,  quod  licet  dicatur 
exaltata  super  choros  Angelorum,  et  su- 
per  choros  Archangelorum  niliil  sit,  nisi 
altitudo  divina  :  nontamenestexaltata  ad 
aequalitatem  altitudinis  divinae  :  quia  sicut 
prius  dictum  est,  distantia  est  extra  men- 


cum  qua  habet  naturae  conformitatem,  et 
non  quodlibet  membrum  aliis  commu- 
nicabile,  sed  potius  quod  eminet  omni- 
bus,  et  influit  in  omnia  spiritum  moti- 
vum  et  sensibilem,  sicut  dictum  est  su- 
per  tertium  .  Per  hoc  etiam  patet  solu- 
tio  ad  sequens. 


Ad    aliud    dicendum,    quod   Christus  suram  :  et  ideo  licet    sit    altior    omnibus 

non  est  minoratus  ab   Angelis  nisi  dis-  Angelis,  tamen  adhuc  distat  a    dignitate 

pensatorie  et  secundum  quid,   scilicet  in  divina  sine  proportionis  mensura. 
eo   quod   passibilem  naturam  assumpsit. 

Quia  vero    illa    unita    est  et  non  nuda,  ,  Ad  id  quod  ulterius  quoeritur   de    ho- 


Ad  qusest.4> 


'  Cf.  III  SentenLiarum,  Dist.  III  et  X. 
*  Vide  supra  art.  3  liujus  distinctionis. 


^  Ibidem. 


3!)8 


1).  AMJ.  MAG.  ORD.  Pn/ED. 


inine  et  Angclo  quoad  sfatuin  puf;n.'e,  di- 
cenduni  ([uod  cst  bonitas  sccundum 
(juid,  scilicet  sccunduin  inagis  lauda- 
bile :  cl  di'  bac  lanluni  proccdunt  ilbe 
ralioncs.  I']st  cliain  bonilas  simplici- 
tcr   quoe  perlicit    secundum    nobiliorcni 


actum  et  altiorcm  gradum  :  et  de  illa  non 
tenct :  ct  idco  quoad  banc  b^qucndo  dc 
])()lentia  Dei  solum,  utcrque  mclius  pot- 
erat  lieri,  sicut  etiam  Mairistcr  concedit 
in  Littera. 


D.  Utrum  Deus  semper  possit  omne  quod  olim  potuit  ? 


Proetcrea  quaeri  solet,  Utriim  Deus  semper  possit  omnc  quod  olim  po- 
tuit?  Quod  quibusdam  videtur  dicentibus,  potuit  Dcus  incarnari,  et  potuil 
mori,  ct  resurgcre,  ct  aba  liujusmodi,  qua3  modo  non  potcst.  Potuit  ergo 
qu;e  modo  non  potest,  et  ita  habuit  potentiam  quam  modo  non  liabet : 
unde  vidctur  potcntia  ejus  imminuta.  Ad  quod  dicimus,  quia  sicut  omnia 
semper  scit  quffi  aliquando  scivit,  et  sempcr  vult  quse  aliquando  voluit, 
ncc  umquam  aliquam  scienliam  amitlit,  vel  voluntatem  mutat  quam  ha- 
buit:  ita  omnia  semper  potest  quffi  aliquando  potuit,  ncc  umquam  aliqua 
potentia  sua  privatur.  Non  est  ergo  privatus  potcnlia  incarnandi  vcl  resur- 
gendi,  licet  non  possit  modo  incarnari  vcl  resurgere.  Sicut  enim  potuit 
olim  incarnari,  ita  ct  potest  modo'  incarnatus  esse  :  in  quo  ejusdem  rei 
potentia  monstratur.  Ut  enim  oliin  scivit  se  resurrccturum,  ct  modo  scit  se 
resurrexissc.  Nec  est  alia  scicnlia  illud  olim  scivisse,  et  hoc  modo  scire, 
sed  eadem  omnino.  Et  sicut  voluit  olim  resurgere,  et  modo  rcsurrcxisse, 
in  quo  unius  rei  voluntas  exprimitur  ;  ita  potuit  olim  nasci  et  rcsurgcre, 
et  modo  ipse  potest  natus  fuissc  et  resurrexisse  :  et  est  ejusdem  rei  poten- 
tia.  Si  enim  posset  modo  nasci  et  resurgcre,  non  esset  idem  posse.  Verba 
enim  diversorum  temporum  diversis  prolata  temporibus,  et  diversis  ad- 
juncta  adverbiis,  eumdem  faciunt  sensum  :  ut  modo  loquentes  dicimus, 
iste  potest  legere  hodie  :  cras  autem  dicemus,  iste  potest  legisse,  vel  potuit 
legere  heri :  ubique  unius  rei  monstratur  potentia.  Si  autem  diversis  tem- 
poribus  loqucntes,  ejusdem  temporis  verbis  et  adverbiis  utamur,  diccntes 
hodic,  iste  potest  legere  hodie  :  et  dicentcs  cras,  iste  potest  hodie  lcgere  : 
non  idcm,  sed  diversa  dicimus  eum  posse.  Fateamur  ergo  Deum  semper 
posse   quidquid  semel  potuit,  id  est,  habere  omnem  illam  potentiam  quam 


Edit.  Joan.  AUeaume,  non. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLIV,  D,  ART.  G.  399 

semel  habuit,  et  illius  omnis  rei  potentiam  cujus  semel  habuit :  sed  non 
semper  posse  facere  omne  illud  quod  aUquando  potuit  facere  :  potest  qui- 
dem  facere  aut  fecisse  quod  aliquando  potuit.  Simditer  quidquid  voluit  et 
vult  id  est,  omnem  quam  habuit  voluntatem,  et  modo  habet  :  et  cujus- 
cumque  rei  voluntatem  habuit,  et  modo  habet :  non  tamen  vult  esse  vel 
fieri  omne  quod  aliquando  voluit  esse  vel  fieri,  sed  vult  fuisse  vel  factum 

est. 
Ita  et  de  scientia  Dei  dicendum  est. 


ARTICULUS  VI. 


An  Deus  semper  possit  qiiod  potuit  ? 


Deinde  quseritur  de  uUlma  parte  jstius 
distinctionis  quae  incipit  ibi,  D,  «  Prseter- 
ea  quaeri  solet,  Utrum  Deus,  etc.  » 

Videtur  autem,  quod  Deus  semper  pos- 
sit  quod  potuit : 

1.  Omne  enim  non  potens  modo  quod 
potuit,  aut  mutatum  est  in  potentia  sua, 
aut  potentia  sua  dependet  ad  alterum 
quod  mutatum  est :  Dei  autem  potentia 
nec  mutatur  in  se,  nec  dependet  ad 
aliud :  ergo  modo  potest  quidquid  olim 
potuit. 

2.  Item,  Quidquid  uno  modo  semper 
se  habet,  semper  potest  idem  :  Deus  au- 
tem  uno  modo  semper  se  habet :  ergo 
semper  potest  idem. 

ontra.      Sed  contra  sunt  instautiffi  quce  jacent 
in  Littera. 


itio. 


SoLUTio.  Diccndum,  quod  Magister 
videtur  fuisse  de  opinione  Nominalium. 
Unde  solutio  Magistri  consistit  in  hoc 
quod  una  potentia  seniper  significatur, 
quge  refertur  ad  idem,  licet  diverso  modo 


significandi  in  verbo  vel  adverbio  perti- 
nente  ad  tempus  significetur.  Unde  dicit, 
quod  eadem  est  potentia  qua  potuit  mun- 
dum  creare,  et  qua  potuit  mundum 
creasse  :  et  patet  sua  solutio  in  Liltera. 
Sed  verius  et  probabilius  videtur  mihi 
dicendum,  quod  est  potentia  absolule 
considerata,  et  hsec  eadem  est  semper  : 
et  est  potentia  conjuncta  actui,  et  hoec 
determinatur  secundum  modum  signi- 
ficandi  ad  rem  quse  refertur  ad  eam  :  et 
ratio  non  est  eadem  in  relatione  illa  :  et 
hac  non  potest  modo  quidquid  poluit, 
nec  haec  ponit  mutationem  in  eo,  sed  in 
re  in  quam  potest. 

Ad  PRiMUM  ergo  dicendum,  quod  po-  ^^  j 
lentia  sua  non  propter  hoc  dependet  ad 
rem,  sed  potius  ex  eo  quod  res  depen- 
det  ad  ipsam,  surgit  diversa  habitudo  re- 
lationis  rei  ad  potentiam,  et  e  converso, 
qua  aliter  se  habet  res  ad  potentiam  an- 
tequam  fit,  et  cum  fit,   et  cum  facta  est. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  licet  Deus  Ad  2. 
uno  modo  se  habeat  ad  res,  non  tamen 
res  uno  modo  se  habent  ad  ipsum  :  et 
ex  illis  habitudinibus  fiunt  diversae  re- 
lationes,  quibus  significatur  potentia  di- 
versimode. 

Supra  autem  ostendimus,  quod  non 
est  inconveniens  eeternum  accipere  a 
temporali  aliquem  modum   significandi. 


400  D.  ALH.  MAG.  ORD.  VWMD. 


DISTINGTIO    XLV. 


l>e   <|iii<i<lil}ilo   voliinlalis    l)ei. 


A.  De  vohmtate  Dei,  quse  essentia  Dei  esl  una  et  seterna,  et  de  siynis  ejus. 


Jam  de  voluntatc  Dci  aliqiiid  pro  sensus  nostri  imbecillitate  dicendum 
est.  Sciendum  est  ergo,  quia  voluntas  sive  volens  de  Deo  secundum  esscn- 
tiam  dicitur.  Non  est  enim  ei  aliud  velle  et  aliud  esse,  sed  omnino  idem. 
Etsicutidein  cst  ei  esse  bonum  quod  esse  Deum,  ita  idem  est  ei  esse  vo- 
lentem  quod  esse  Deum.  Nam  volunlas  qua  semper  volens  est,  non  afTe- 
ctus  vel  motus  est,  qui  in  Deum  cadere  non  valet,  sed  divina  obrjia.  qua  vo- 
lens  esLDeus,  el  hujusmodi. 


B.  Quod  licet  idem  sit  Deo  vclle  quod  essc,  non  tamcji  potcst  dici  Deus  esse  omnia 

qux  vult. 


Et  licet  idem  sit  Deo  vclle  quod  esse,  non  tamen  dicendum  est  Deum 
esse  omnia  qua3  vult :  quod  quidam  de  Dei  voluntate  non  recte  sentientes, 
nobis  objiciunt  dicentes  :  Si  idem  est  Deo  velle  quod  esse  :  ergo  cum  dici- 
mus  Deum  velle  omnia  qua)  facit,  dicimus  eum  esse  omnia  quai  facit : 
alioquin  non  ibi  illo  verbo  idem  significatur,  quod  significatur  hoc  verbo 
esse,  cum  de  Deo  dicitur.  Et  si  ila  est,  non  semper  dicitur  de  Deo  velle  se- 
cundum  essenliam.  Si  vero  secundutn  essentiam  non  dicitur  aliquando; 
quomodo  ergo  dicitur  de  Deo?  llelative  enim  numquam  dicitur.  Ad  quod 
dicimus,  quia  licet  idem  penitus  sit  Deo  velle  quod  esse,  non  tamen  potest 
dici  omnia  quoe  vult :  sicut  idem  est  Deo  esse  quod  scire,  nec  tamen  sicut 
dicitur  scire  omnia,  ita  quoque  potest  dici  esse  omnia. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLV,  C.  401 


C.  Quis  sit  sensus  horum  verborum,  Dcusscit,  vel,  Deus  vult.  Ilcm,  Deus  scit  omnia, 
vel  vnli  aliq^uid?  et,  Quid  de  Deo  in  his  prsedicetiir  ? 


Et  ubicumque  Deus  dicitur  scire  vel  sciens,  vel  velle  vel  volens,  haec 
de  eo  secundum  essentiam  dicuntur.  Cum  enim  dicitur,  Deus  scit,  vel 
Deus  vult :  sive  Deus  est  sciens  vel  volens,  essentia  divina  prgedicatur,  eA 
Deus  esse  enuntiatur.  Cum  autem  additur,  Omnia,  vel  aliquid,  vel  aliqua  : 
et  dicitur,  Deus  scit  omnia,  vel  vult  aliquid,  vel  aliqua :  essentia  quidem 
divina  pra^dicatur  non  simpliciter  et  absolute,  sed  ita  ut  scientioe  qua?  ipse 
est,  omnia  subjecta  monstrentur,  et  voluntati  quee  ipse  eadem  est,  aliquid 
vel  aliqua  subjecta  esse  dicantur :  ut  talis  fiat  sensus,  Deus  scit  omnia,  id 
est,  Deus  est  cujus  scienticE  qucE  ipsius  essentia  est,  omnia  subjecta  sunt. 
Similiter  Deus  vult  hffic  vel  illa,  id  est,  Deus  est  cujus  voluntati  quffi  ipse 
est,  haic  sive  illa  subjecta  sunt.  Volens  ergo  sive  velle  dicitur  Deus  se- 
cundum  essentiam,  cujus  voluntas  essentia  est  sempiterna  et  immutabilis 
(licet  ea  varientur  et  transeant,  qua3  ei  subjecta  sunt)  qua?  non  potest  esse 
injusta  vel  mala,  quia  Deus  est. 


ibi,  «  Voluntas  quippe  Dei  semper  effi- 
eax  est,  etc.  » 

Prima    adhuc  subdividitur  in  duas.  In 
Divisio  TEXTUS.  prima  agitur   de   voluntate   et   divisione 

voluntatis  secundum  se.  In  secunda,  po- 

nit  quasdam    dubitationes    circa   volita 

((.  Jam   de  voluntate  Dei  aliqidd  pro      divinoe     voluntatis ,     infra,    distinctione 

sensus  nostri,  etc.  »  XLVI,  ibi,  A,  «  Ilic  oritur  qusestio,  Di- 

Iste  tractatus  de  voluntate  dividitur  in     ctum  est  enim^  etc.  » 
duas  partes.  In  prima    agit  Magister  de  Iloec  distinctio  dividitur  in   duas  par- 

voluntate  Dei  secundum  se,  et  secundum  tes  :  in  quarum  prima  agit  de  voluntate 
comparationem  ad  volita.  In  secunda,  Dei  secundum  quod  ipsa  est  causa  prima 
de  comparatione  voluntatis  nostrae  ad  omnium  creaturarum.  In  secunda,  poni 
voluntatem  ipsius  :  et  haec  incipit  dis-  distinctionem  de  multiplicitate  divinse 
tinctione  XLVIII,  ibi,  B,  «  Illud  quo-  voluntatis,  ibi,  F,  «  Hic  non  est  prxter- 
que    non  est  prsetermittendum.  »  eundum  nobis,  etc.  » 

Adhuc,  prima  dividiturin  duas.  In  pri-  Prior  adhuc  subdividitur   in    duas  :  in 

ma,  agit  de   voluntate  Dei  et  volito.  In     quarum  prima  agit  de  voluntate  secun- 

secunda,  agit  de  modo  impletionis  divi-     diim  comparationem  ad  volentem.  In  se- 

nae  voluntatis  in  distinctione   XLVII,  A,      cunda  autem  agit  de   eadem   secundura 

XXVI  26 


402 


D.  ALB.  MAG.  OIU).  PR.ED. 


coniparationcm  ad  vi)lila,  quoruin  ipsa 
est  causa,  ibi,  D,  «<  Uivc  ituqnc  snmmc 
bo)ia  vohtntas,  elc.  » 

IM-ior  harum  habot  tria  capitula  :  iu 
quorum  ])rimo  dicit  volunlatcm  Dci  esse 
csscnliam  divinam.  In  sccundo,  movct 
objcclioncm  conlralioc,  et  rcspondct  illi. 
In  tcrtio  vero  suum  dictum  conlirmat. 

El  per  hoc  patet  sentcntia. 


ARTIGULUS  I. 

An  in  Deo  sil  volnnlas^  ? 


Incidunt  autem  hic  tria  dubia,  ante 
Litieram,  quorum  primum  est,  An  in 
Dco  sit  voluntas? 

Secundum,  Quid  sit  volunlas  ejus? 

Et  tertio,  de  introductione  sive  situ 
istius  tractatus  de  voluntale. 

Ad  primum  objicitur  sic  : 

{.  Omnis  appetitus  est  significativus 
indigcnliae  :  in  Deo  autem  nuUa  est  in- 
digentia  :  ergo  nullus  appetitus.  Prima 
probatur  per  hoc,  quod  appetitus  est 
movens  ad  id  quod  non  habetur,  ut  dicit 
Philosophus.  Secunda  patet  per  se.  Inde 
ulterius  objicitur  sic  :  Nullus  appetitus 
est  in  Dco  :  omnis  voluntas  est  appeti- 
tus  :  ergo  nulla  voluntas  est  in  Deo. 
Prima  constat  ex  priori  syllogismo. 
Secunda  probatur  in  tertio  de  Anima, 
ubi  appetitus  dividitur  per  volunta- 
tem,  et  desiderium  quod  est  appetilus 
animae  scnsibilis. 

2.  Item,  Augustinus  in  libro  de  Libe- 
ro  arbitrio  :  «  Yoluntas  est  rationaiis 
motus,  sensui  proesidcns  et  appctitui  :  » 
constat  aulem,  quod  in  Deo  nec  sensus 
est,  nec  appctitus  sensibilis,  quia  de  illo 
loquitur  Augustinus  :  ergo  nec  volun- 
tas. 


3.  Item,  Omnis  voluntas  est  ad  se- 
qucnduin  aliquid,  vel  fugicndum  :  Dcus 
autcm  nihil  asscquitur  vcl  fugit  :  crgo 
nihil  vult  :  ergo  ut  prius. 

4.  Item,  Voluntas  est  potentia  ratio- 
nalis,  habens  se  ad  opposita  :  Deus  au- 
tcm   habet   se  uno  modo  :  crgo.  elc. 

5.  Item,  Yohjntas  csl  causa  contin- 
gens  rerum  :  Dcus  autcm  est  causa  ne- 
cessaria  et  scmper  stans  :  ergo  Deusnon 
habct  voluntatem,  ut  vidctur, 

1.  Sed  contra  hoc  est  quod    dicitur  in  sed 
Littera. 

2.  Item,  Ad  Ephes.  i,  5,  dicit  Apo- 
stolus  :  Secundum  projjosilum  volunlaiis 
suse.  Et,  ibidcm,  y.  11  :  Secundum  con- 
silium  voluntalis  sux.  Elt  in  multis  aliis 
locis. 

3.  Item,  per  rationem  :  Agens  per  in- 
tellectum  mcHus  est  quam  agens  per 
naturse  necessitatem,  quoniam  primum 
cognoscit  rationem  opcris,  secundum 
autem  non  :  Deus  autem  nobihssimum 
agens  est  :  ergo  est  agens  per  intelle- 
clum  :  nihil  autem  tahum  agit,  nisi  quod 
vult,  et  quando  vult  :  ergo  voluntatem 
habet  Deus. 

4.  Item,  Liberrimum  in  natura  ratio- 
naU  est  voluntas  :  crgo  et  optimum  et 
nobiUssimum  :  ergo  et  Deo  attribuen- 
dum. 

5.  Item,  Philosophus  in  XI  primse 
philosopliix  dicit  :  «  Yoluntas  est  actio 
ipsius  :  et  ideo  vigiiia,  et  sensus,  et  in- 
teUectus,  sunt  valde  voluptuosa  :  et  spes, 
et  rememoratio  sunt  propter  ista.  ))  Et 
intendit  ostendere,  quod  Deo  danda  est 
voluntas.  quae  est  in  actu  seinper,  ct 
actio  ipsius  :  quia  Deo  agere,  nihil  aUud 
est  quam  veUe  Deum,  ut  hoc  (iat  :  sicut 
et  in  nobis  voluntas  conjuncta  semper 
voiito  optima  est,  et  voluptuosa,  sicut 
et  vigiUa,  et  sensus,  et  inteUectus  secun- 
dum  actum  ;  ct  hujus  signum  est,  quod 
speset  rememoratio  non  habent  voUipta- 
tem  nisi  in  relatione  ad  iUa. 


t 


1  Cf.   (P.  Summae  theol.)  B.  Alberti,   Q.   79,      memb.  1. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLV,  C,  ART.  2.   • 


403 


SoLUTio.  Dicendum,  quod  in  Deo  vo- 
luntas  est  et  per  prius  quam  in  nobis,  et 
magis  proprie. 

Ad  pRiMUM  autcm  dicendum,  quod 
voluntatis  est  quoddam  per  accidens,  et 
quoddam  per  se.  Per  se  aulem  habet 
quatuor  :  quorum  unum  est  de  natura, 
quod  sit  scilicet  naturse  rationalis,  et  in 
ratione  :  sicut  dicit  Aristoteles  et  Dama- 
scenus,  quod  omnis  voluntas  rationalis 
est  :  et  si  non  est  rationalis,  non  est  vo- 
luntas.  Secundum  est,  quod  sit  liberri- 
mum  naturoe  rationalis  :  et  hoc  est 
proprietas  ipsius  :  habet  enim  unam  li- 
bertatem  a  subjecto  proximo  in  quo  est, 
hoc  est,  natura  spiritus  intellectualis, 
qui  non  est  actus  corporis  ut  aflixus 
organo  :  et  ideo  non  est  obligatus  mate- 
riae  vel  ejus  appenditiis.  Aliam  liberta- 
tem  habet  a  se,  secundum  quod  est  vis 
potens  acceptare  objectum,  vel  non  ac- 
ceptare,  quia  spontanee  operatur.  Ter- 
tium  est  comparatio  ipsius  ad  bonum  : 
quia  voluntas  semper  est  boni,  et  prae- 
cipue  summi  boni  quod  omnia  appe- 
tunt,  ut  dicit  Philosophus  :  et  hoc  sum- 
mum  bonum  non  allerret  Deo  jucundi- 
catem,  nisi  esset  voluntas  ipsius  :  et  hoc 
est  quod  optime  tangit  Philosophus  in 
VIII  Ethicorum,  ubi  dicit  secundum 
translationem  quae  est  ex  Grseco  :  «  Si 
cujus  natura  simplex  fuerit,  semper  ea- 
dem  operatio  delectabihssimaerit.  «Ideo- 
que  Deus  semper  una  et  simplici  dele- 
ctatione  delectatur.  Non  enim  solum  mo- 
tus  est  actus,  id  est,  perfectio  et  com- 
plementum,  sed  etiam  immobilitas  et 
delectatio  magis  in  quiete  est.  Quartum 
autem  et  ultimum  est,  quod  voluntas 
etiam  est  causa  omnium  quae  fiuntut  ab 
artifice.  Dicit  enim  Philosophus  in  VI 
primse  philosopliise,  quod  omnium  arti- 
ficialium  principium  est  voluntas  :  Deus 
autem  operatur  per  modum  artificis,  et 
per  modum  necessitatis  naturee. 

QuoD  ERGO  primo  objicit  de  voluntate, 
dicendum  quod  hoc  verum  est  in  natura 
indigente  :  quoniam  sicut  dicit  Aristote- 
les  in  VIII  Ethiconim,  sicut  in  Deo  im- 


mobilitas  est  voluptuosa,  ita  in  natura 
indigente  motus  propter  malitiam  indi- 
gentiae  :  sed  Deus  quiescit  in  aeterno  bo- 
no,  quod  totum  est  intra  ipsum.  Et  sunt 
hsec  verba :  «  Transmutatio  est  omnium 
dulcissimum  secundum  Poetam  Horne- 
rum,  proptermalitiam  quamdam  :  quem- 
admodum  homo  facile  transmutabibs, 
qui  malitiosus  est,  et  natura  quae  indiget 
transmutatione,  non  enim  est  simpiex 
neque  modesta.  » 

Per  hoc  etiam  patet  solutio   ad  tria  se-  Ad  2,3  et4. 
quentia. 

Ad  ultimum  dicendum,  quod  hoc  non  Ads. 
est  de  nobilitate  voluntatis,  quod  potest 
in  malum,  quia  hoc  non  est  posse  :  sed 
consequitur  voluntatem  creatam  non  con- 
firmatam  ex  defectu,  quia  fluxit  in  esse 
post  non  esse  :  sed  quod  potest  in  oppo- 
sita  contradictorie,  scilicet  quod  potest 
hoc,  et  potest  cessare  ab  ipso,  et  potest 
aliud  :  ista  enim  potestas  ostendit  ipsam 
voluntatem  nulli  esse  obligatam  :  et  hoc 
bene  habet  in  Deo  esse,  qui  non  obliga- 
tur  ad  aliquid. 


ARTICULUS  II. 

Qiiid  eslvoluntas  divina  ?  et,  An  sit  idem 
cum  Dei  essentia  ? 


Deinde  quaeritur,  Quid  sit  voluntas  di- 
vina  ? 

Videtur  aulem,  quod  non  sit  essentia 
divina  :  quia 

1.  QucEcumque  sunt  eadem,  omne  id 
quod  attribuitur  uni,  potest  attribui  alte- 
ri  :  sed  multa  sunt  in  voluntate,  quae 
non  sunt  in  essentia  :  sicut  omnia  bona 
creata  quae  sunt  in  voluntate  Dei  conti- 
nente  et  volente  ea,  non  tamen  omnia 
sunt  in  essentia  :  ergo  voluntas  et  essen- 
tia  non  sunt  idem. 

2.  Item,  Qusecumque  sunt  eadem  om- 
nino,  idem  additura  utrique  adhuc  non 


40  i 


D.  ALB.  MAG.  ORI).  PILED. 


facit  diversa,  seJ  romancnl  idcm  :  si  orgo 
volunlas  Dei  est  essenliaDei,  et  voiunlas 
liujus  est  essentia  hujus  :  sed  volunlas 
liujus  est,  demonstrato  hominc  crcalo  : 
orgo  Dous  cst  cssenlia  hujus,  quod  fal- 
sum  est. 

3.  Si  forte  dicatur,  quod  voluntas  dif- 
fert  ab  esscntia,  non  in  se,  sed  in  con- 
notato.  CoNTRA  :  De  rationo  voluntalis 
non  est  ut  aliquid  connotct :  possum  enim 
dicere,  Dcus  vull  se  csse  trinum  et  unum, 
et  vult  generare  Filium  :  et  nihil  conno- 
tatur  extra  Deum  :  ergo  vidctur,  quod 
hoc  non  sit  substantiale  voluntati,  quod 
ahquid  connolet :  ergo  vidotur,  quodvo- 
luntas  Dei  non  sit  essenlia  Dei. 

Sed  contra.         SeD  CONTRA  : 

Quidquidnonest  totum  quod  habet,  il- 
lud  non  est  simplex  :  voluntas  liabclur 
ex  Deo,  et  ipse  non  est  sua  voluntas  : 
crgo  Deus  non  est  simplcx,  quod  falsum 
est. 

Soiutio.  SoLUTio.  Dicendum,  quod  voluntas  est 
cssentia  Dei  :  scd  dilTcrt  in  modo  signiQ- 
candi,  sicut  saepius  supra  dc  attributis  di- 
vinis  ostensum  est :  et  ideo  non  valet  ob- 
jectum  primum. 

^d  2.  Ad  ALiLD  dicendum,  quod  verum  cst, 

ubi  id  quod  additur  utrique,  in  eadem 
rationc  additur  in  qua  illa  sunt  cadem  : 
sed  hoc  non  fit  hic  :  sed  potius  cum  di- 
citur  voluntas  hujus,  ly  hiijus  dicit  ob- 
jectum  voluntatis  secundum  rationem  in- 
telligendi  quee  diflert  ab  essontia  :  et  ideo 
non  oportet,  quod  sit  essentia  hujus  :  et 
benesequitur  sic  :  Intellectus  et  voluntas 
sant  idem  in  re  :  sed  reahter  intellectus 
Dei  non  dilTcrt  a  Uei  voluntate  :  ergo 
realiter  essentia  Dei  et  intellectus  sunt 
idem. 

f^^  3  Ad  aliud  dicendum,  quod  voluntas  Dei 

non  semper  connotat  volitum  extra,  vel 
etiam  respectum  ad  vohtum  extra  :  quia 
seterna  est,  et  respectu  aeternorum  :  sod 
ab  osscntia  semper  diiTert  in  modo  signi- 
ficandi  et    intolligcndi,  quia  sicut  supra 

»  Cf.  I  Senteutiarum,  Dist.  VIII.  Tom.  XXV. 


prol)atum  ost  -,  substantia,  voluntas,  ot 
intcllcctus  non  sunt  synonyma. 


ARTICULUS  III. 

An  in  hoc  loco  bene  situctur    tractalus 
de  Dei  voluntate  ? 


Tertio,  Quaeriturde  situi  stius  tractatus 
in  hoc  loco. 

\.  Voluntas  Dei  estactio  ipsius,  utha- 
biturn  est  in  auctoritatc  a  Dhilosopho  in- 
ducta  superius  :  nihil  autem  immediatius 
est  effectui,  quam  actio  educens  ipsum  : 
ergo  voluntas  t'st  conjunctissima  operi  : 
ergo  cst  post  potentiam  et  sapien- 
tiain. 

2.  Item,  Yoluntas  videtur  antecedere 
potentiam  etscientiam  :  omnis  enimope- 
rans  per  voluntatem  primo  vult,  ot  postea 
scientia  sua  ordinat  opus,  et  per  potcn- 
tiam  exsequitur  :  orgovidetur,  quod  tra- 
ctatus  de  voluntate  debuitesse  primus,  et 
dc  polontia  ultimus. 

3.  Itcm,  Magistcr  Ilugo  de  sancto  Vi- 
ctore  :  «  Voluntas  movet,  sapientia  dis- 
ponit,  potontia  operatur.  »  'Ergo  volun- 
tas  ost  prima. 

4.  Item,  Dionysius  dicit,  quod  bonum 
est  diffusivum  esse  ;  diifusivum  autcm 
esse  est  per  creationem  :  ergo  primum 
inclinans  ad  creationem,  est  bonum  quod 
est  dispositio  voluntatis  :  sed  omne  incli- 
nans,  habct  aliquid  inclinativum  ad  opus  : 
ergo  illud  inclinativum  quod  inclinatur  a 
voluntate,  immediatius  est  operi  :  hoc 
autem  cst  potentia  exsequens  :  ergo  vi- 
detur,  quod  voluntas  sit  ante  potentiam. 

Sed  contra  : 

1.  Si  enim  voIuntas_,  ut  dicit  Littera, 
ost  tota  causa  prima  et  proxima  rerum, 
videtur  quod  cum  ipsis  rebus  in  eodem 
libro   determinandum   sit  de   voluntate, 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLV,  D.                                   403 

hoc  est,  in  secundo  libro  Senienliarum,  El  quod  objicilur  ullerius,  non  lenet, 

et  non  hic.  nisi  in  his  ag^entibus,  in  quibus  non  cst 

2.  Item,  Potenlia  secundum  rationem  sufiiciens  causa  voluntas  :  ibi  enim  ope- 

abstrahit  a  voluntate  :  sequitur  enim,  vo-  ratur  voluntas  per  alias  potentias  affixas 

luntas  est  :  ergo  potentia  est  :  non  autem  in  membris,  ut  per  instrumenta  :  sed  in 

e  converso  :  ergo  potentia  est  prior  na-  Deo  est  sufficiens  causa  ad  omne  quod 

tura,  quam  voluntas  :  ergo  voluntas  so  vult  :  et  ideo  non   oportet,   ut  inclinet 

habet  ex  additione   secundum  rationem  aliquas  alias  potentias. 
intelligendi    ad   polentiam  :    sed    omnis 

causa  quanto  magis  est  determinata,  tan-  Ad  primum  autem  incontrarium  dicen-  Adobject.i. 

to   magis  est  propria  et  conjuncta  efTe-  dum,  quod  non  oportet  propter  hoc  poni 

ctui  :  ergo  voluntas  immediatius  conjun-  tractatum  de  voluntate  in  secundo  libro 

gilur  operi,  quam  potentia.  Sententiarum,  quia  scientia    causse  non 

habet  determinari  in  eodem  libro  cum 

SoLUTio.  Dicendum,  ut  supra  dictum  causato,  nisi  tantum  in  his  causis  quae 

est,  quod  potentia  multis  modis  conside-  suut   proximse  causatis,   et  quarum  na- 

ratur,  et  etiam  voluntas  :  voluntas  autcm  turam  et  proprietatem  habet  in  se  causa- 

quae  hic  tractatur,  est  voluntas  relata  ad  tum   ipsum.    Et    hoc  patet  :   licet  enim 

voiitum  et  conjuncta  illi  :  et  haec  est  suf-  stella?  sint  causaj  generationis   diverso- 

ficiens  causa  existendi  creaturas :  et  ideo  rum,  non  tamen  determinatur  de  naturis 

ipsa  est  causa  operans  et  educens  res.  et  motibus  stellarum  in  libro  de  genera- 

Ad  secundum  autem  dicendum,    quod  tione  animalium,  vel  plantarum,  sed  de- 

illa  objectio  procedit  de  voluntate  aliter  terminatur  in  eo   de  causis  proximis  et 

accepta,  scilicet  illa  de  qua  supra  dictum  univocis  cum  ipsis  causatis  :  et  talis  causa 

est,  quod  est  motor  aliarum  virium  :  et  creaturarum  non  est  voluntas  :  et  ideo 

haec  non  est  comparata  ad  volitum.  cum  creaturis  non  est  determinanda. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  illa  auctori-  Ad  ultimum  dicendum,  quod  hoc  nihil  ^^^^^^^  ^. 

tas  eodem  modo  intelligitur.  est  ad  propositum  :  quia  hoc  non  objicit 

Ad  aliud  dicendum,  quod  dictum  Dio-  dc  potentia  relata  ad  opus,  qua?  dividitur 

nysii  magis  facit  ad  hoc  quod  sit  imme-  contra  voluntatem  in  his  quae  exiguntur 

diata  causa  :  quia  sicut  dicit  Augustinus,  ad  opus,  sed  potius  de  potentia  quae  est 

et  habitum  est  supra  ',  quia  Deus  bonus  genus  ad   omne    id  quod  aliquid  potest 

est,  sumus  :  et  in  quantum  sumus,  boni  cognoscendo,  vel  volendo,  vel  operando. 
sumus. 


D.  Quod  Dei  voluntas   summe    bona,  causa  est  omnium    quse   naturaliter  sunt 
cujus  causa  non  est  quaerenda,  quia  nullam  liabet,  cum  sit  seterna. 


Ilaec  itaque  summe  bona  voluntas,  causa  est  omniuin  qua3  naturaliler 
fmnt,  vel  facta  sive  futura  sunt :  qua3  nulla  praiventa  est  causa,  quia 
aeterna  est.  Ideoque  causa  ipsius  qua^renda  non  est.  Qui  enim  ejus  cau- 

*  Cf.  I  Sententiarum,  Dist.  I.  Tom.  ZXV  hujusce  editionis. 


406 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PRyED 


sani  qiiRM'il,  aliriiiid  inajus  oa  qiuiMit,  ciim  niliil  ea  niajiis  sil.  Uiidc  Au^u- 
slinusiu  libro  LXXXIII :  QuiKtitionum  Qui  (|u.oiit  (juarc  v(jluciit  Dcus  inun- 
duin  faccre,  causaiu  quiciit  vuluntatis  l)ci.  Oinnis  autcin  causa  cniciens 
luajor  est  eo  quod  cfficitur.  Niliil  autcin  niajus  est  voluntate  Dei.  Non  ergo 
ejus  causa  qutcrendacst'.  Idcin  in  libro  contra  INLiuiclur.os  :   Si  qui  dixc- 
rinl,  quid  placuit  Deo  faccre  caduni  et  tcrrain  ?  Respondcnduin  cst  cis,  qui 
vohintatcm  Dci  nossc  desiderant,  causas  el  voluntalcm  Dei  scire  quacrunt, 
quod  volunlas  Dci  omnium  quic  sunt  ipsa  sit  causa.  Si  enim  liabet  causam 
voluntas,  cstaliquid  quod  antccedat  voluntatem  Dci :  quod  ncfas  est  cre- 
dere.   Qui  ergo   dicit,  quare  fccit  Dcus  Cddum  ct  tcrram  ?  Ilcspondendum 
est  illi,  quia  vult.  Voluntas  enim  Dei  causa  est  cceli  et  tcrrce  :  et  ideo  ma- 
jor  est  voluiitas  Dei,  quam  c(^clum  ct  tcrra.  Qui  autcin  dicit,  quarc  voluit 
faccre   co^lum    ct   terram  ?  majus  aliquid  qiuTrit  quam  est  volunlas  Dei  : 
nibil  autcm  majus  invcniri  potcst.  Compescat  se  ergo  bumaiia  temeritas  : 
et  id  quod  non  est  non  quaerat,  ne  id  quod  est  nou  inveiiiat.  Ecce  his  au- 
ctoritalibus  aperte  insinuatur,  quod  voluntatis  Dei  causa  nulla  est:  et  idco 
quffirenda  non  est. 


DIVISIO    TEXTUS. 


ARTICULUS  IV. 


An  divina  voluntas  sit  causa  ? 


«  Ilaec  itaque  summe  bona  voluntas, 
etc.  » 

Haec  pars  habct  tria  capitula  :  in  quo- 
rum  primo  ostendit  indelerminate  vo- 
luntatem  esse  causam  omnium.  In  se- 
cundo  vero  ostendit  cam  non  habere 
causam,  sed  esse  primam.  In  tertio  os- 
tendit,  quorum  est  causa,  quia  eorum 
quoe  sunt  ut  facta,  et  illasunt  permanen- 
tia :  et  eorum  quorum  esse  est  in  fieri, 
ut  ea  qusB  vocat  motiones  :  in  quibus 
etiam  intelliguntur  alia  quaedam,  utpate- 
bit  in  disputatione. 


Circa  primum  capitulum  incidunt  tria 
dubia,  quorum  primum  est  :  Utrum  vo- 
luntas  sit  causa  ? 

Secundum  est,  Utrum  sit  causa  om- 
nium  illorum  quee  subsunt  potentiaB 
Dei? 

Tertium  autem,  Utrum  sit  causa  pro- 
pria  vel  communis,  contingens  vel  ne- 
cessaria  ? 


Ad  primum  objicitur  sic  : 

1.  Augustinus  in  libro  V^III  de  Civita- 
te  Dei  dicit  sic  :  «  Haec  causa  est  cur 
Platonicos  cseteris  anteponamus,  quia 
cum  alii  Pbilosophi  ingenia  sua  studia- 
que  contriverint    in  requirendis    rerum 


*  S.  AuGUSTiNUs,  Lib.  LXXXIII   Quieslionuru,      Q.  28, 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLV,  D,  ART.  5. 


407 


causis,  et  quisnam  esset  modus  discendi 
atque  vivendi  :  isti  Deo  cognito  repere- 
runt,  ubi  esset  causa  constitutaj  univer- 
sitatis  \  »  Sed  constat,  quod  lux  perci- 
piendae  veritatis  attribuitur  sapientise, 
fons  autem  bibendoe  felicitatis  bonitati 
voluntatis  :  ergo  causa  constitulee  uni- 
versitatis  refertur  ad  potentiam  :  et  sic 
potentia  magis  est  causa  universitatis 
creaturarum,  quam  voluntas. 

Item,  parum  ante  hoc,  ibidem  :  «  Qui- 
cumque  Philosophi    de  Deo   summo   et 
bono  et  vero  istasenserunt,  quodetrerum 
creatarum  sit  effector  et  lumen  cognoscen- 
darum,  et  bonum  agendarum,    quod  ab 
illo  nobis    sit  et  principium   naturae,   et 
veritas  doctrina;,    ct  fehcitas  vitae  :   eos 
omnes  caeteris  anteponimus,  eosque  no- 
bis  propinquiores  fatemur.  »  Sed  iterum 
satis   patet,    quod  lumen  cognoscendo- 
rum,    et  veritas    doctrinae,    refertur    ad 
scientiam  :  bonum  autem  agendorum   et 
felicitas  vitae    ad   bonitatem  voluntatis  : 
ergo  quod  est  effector  et  principium  na- 
turae,   refertur  ad   potentiam  :   ergo  po- 
tentia  est  causa  rerum  magis  quam  vo- 
luntas,  ut  videlur. 

2.  Item,  Si  voluntas  est  causa  rerum, 
quae  causa  erit?  Constat,  quod  non  est 
materialis,  quia  Deus  nullius  est  causa 
materialis.  Similiter  non  erit  formalis 
exemplaris  :  quia  hoc  attribuitur  sapien- 
tiae.  Efficiens  etiam  non  potestesse:  quia 
potentia  operatur  et  efticit.  Ergo  erit 
rinalis  tantum  :  et  ita  non  debet  dici 
causa  efficiens  rerum,sed  potentiapotius. 
Sed  contra  hoc  est  quod  dicitur  in 
Litlera. 


Ad  dicta  autem  Augustini  in  hbro 
de  Civitate  Dei,  dicendum  quod  ipse  lo- 
quitur  secundum  vestigia  Dei  inventa  in 
creaturis,  in  quibus  aliquo  modo  relucet 
Trinilas  operantis.  Voluntas  autem  Dei 
non  est  operans  sine  scientia,  et  ideo  in 
operato  a  voluntate  relucet  vestigiura 
scientiae  :  nec  voluntas  est  operans  sine 
potentiae  ratione,  et  ideo  relucet  in  opere 
vestigium  potentiae  :  nec  est  operans  si- 
ne  intentione  boni  summi,  et  ideo  relu- 
cet  in  opere  vestigium  boni  summi  :  ip- 
sum  tamen  totum  opus  dependet  a  vo- 
luntate  ut  fiat  :  et  vestigia  aliorum 
relucent  ideo,  quia  non  separantur  a  vo- 
luntate  operante. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  ipsa  est 
causa  efficiens  :  sed  dispositio  ejus  quae 
est  bonitas,  est  causa  finalis. 

Et  quod  objicitur  de  potentia,  quae  se- 
cundum  hoc  non  erit  causa,  dicendum 
quod  potentia  secundum  rationem  po- 
tentiae  non  sufficit  ad  hoc  ut  fiat  res: 
quiacum  aliquis  potest  et  scit,  tunc  est 
complementum  voluntas  ut  faciat,  et  fiat : 
et  ideo  potentia  est  efficiens,  sed  non  de- 
terminata,  et  ut  propria  causa  et  suffi- 
ciens  secundum  rationem. 


Ad  1. 


ARTIGULUS  V. 

An  voluntas  Dei  sit  causa  omnium  re- 
rum  qux  subsunt  suse  potentise  ?  et, 
Quare  Deus  non  dicitur  omnivolens, 
sicut  omnipotens  et  omnisciens  ? 


Ad  2. 


SoLUTio.  Ad  hoc  dicendum,  quod  vo- 

luntas  Dei  quae  dicit  essentiam  divinam  Secundo    quaeritur,  Utrum    sit    causa 

cum  respectu   ad  volitum,  et  connotans  omnium  eorum   quae  subsunt  potentiae  ? 

effectum,  est  causa  rerum   creatarum  :  Videtur  autem,  quod  sic  :  quia 

quia  illa  est  volunlas  ut  res  fiat,  et  haec  1.  Deus  non  potest  facere  nisi  bona,  eo 

est  sufficiens  actio  Dei  adhoc  ut  fiat  om-  quod  facere  mala  est  impotentiae  :    sed 


ne  quod  fit. 


voluntas  Dei  est  omnis  boni 


ergo   est 


*  S.   AuGUSTiNUS,    Lib.    VIII   de  Civitate  Dei, 
cap.  10. 


Idem,  Ibidem,  cap.  9. 


408 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PRyED. 


Queestiunc 


Solutio. 


omniuin    cnrum    dc    quibus  cst   polcn- 
tia. 

2.  Ilcm,  Dcu.s  nihil  polcst  nisi  quod 
vult  sc  posse  :  crgo  omnc  quod  potcst, 
vult  se  posse  :  sed  nullus  nisi  stullus,  vult 
se  possc  malum  :  ergo  Dcus  cum  sit  sa- 
picntissimus,  vult  se  posse  bonum  tan- 
tum  :  erg^o  potcst  bonum  tantum  ct  vult 
illud:  crgo  potcntia  ct  voluntas  sunt  de 
codem. 

3.  Itcm,  Sicut  se  habet  scientia  ad  ve- 
rum,  ita  potcntia  ad  bonum  :  scd  scicn- 
tia  cst  omnis  vcri,  ct  tantum  vcri  :  crgo 
potcntia  cst  omnis  boni,  ct  tantum  boni  : 
ct  omnc  bonum  vull  Deus  :  ergo  omnia 
sua  voluntalc  vult,  qua?  potcntia  sua 
potest. 

4.  Item,  Niliil  potest  Dcus  quod  eo 
auctore  non  potesl  lieri  :  quod  autcm  eo 
auctore  potcst  fieri,  est  bonum  :  crgo 
quidquidpotest,  est  bonum  :  et  vult  to- 
tum  :  ergo  totum  quod  potest,  vult.  Sed 
coNTRA :  Omnia  qucecumque  voluit  Dcus 
fccitin  ccelo  et  in  terra,  etc. » :  si  crgo 
potentia  cst  omnium  illorum  quorum 
est  voluntas,  omnia  quaecumquc  potuit 
facere,  fecit  in  ccelo,  etc.  :  et  hoc  esse 
falsum  supra  probatum  est. 

Ulterius  quaeritur,  Si  Deus  dicitur 
omnipotcns,  quia  omnia  potcst ;  ct  om- 
niscicns,  quia  omnia  scit  :  quare  non  di- 
cilur  omnivolem  ?  quiadicitur  in  Litlera, 
nihil  contra  suam  voluntalem  fit. 

Si  forte  dicas  :  quia  mala  fiunt  quae 
non  vult  Dcus.  Contra  :  Unum  signum 
voluntatis  habemus  de  malo  quod  lit, 
scilicet  pcrmissioncm  :  ergo  ctiam  hoc 
subjacet  voluntati  divin£B. 

Solutio  ad  objecta  prima,  est  solutio 
una  :  quia  fundalur  in  eodcm,  scilicet  ut 
dicatur,  quod  cum  dicitur,  Dcus  omnia 
polest,  vel  Deus  potest  bona,  quod  id 
quod  cadit  sub  potcntia,  ampliatur  ad 
ens  possibilc  csse,  quod   numquam  fiet, 


quod  tamen  Deus  facere  posset  et  pot- 
csl.  Voluntas  autem  est  rclata  ad  id  quod 
fuit,  vcl  est,  vel  crit,  ut  dicitur  in  Litte- 
ra.  Kt  idco  licet  utrumque  sit  rcspectu 
Ijoni,  non  tamcn  sunl  ajqualis  ambitusiu 
bono  :  quia  unum  rcspicit  bonum  in 
polcntia,  altcrum  autcm  quod  fuit,  vel 
est,  vel  erit  in  actu. 

Ai)  iD  quod  quaeritur  ulterius,  Quare  ^^  i 
non     dicitur     omnivolens  ?    Dicendum, 
quod  ratio  satis  benc  tangitur    in  oppo- 
nendo. 

Et  ad  id  quod  contra  objicitur,  dicitur 
quod  pcrmissio  non  est  signum  volunta- 
tis,  quod  hoc  vcHt  Deus  quod  (it  ab  eo 
qui  malum  agit,  sed  quod  aliquid  vclit 
circa  illud,  ut  infra  dicctur  :  omnipotcn- 
tia  autcm  refcrtur  ad  cns  possibile,  vel 
futurum,  vcl  ens  in  actu,  vel  praeteri- 
tum  ;  cl  voluntas  ad  id  quod  fuit,  vcl 
est,  vel  erit  tantum  :  et  ideo  non  est 
omnivolens  sicut  omnipotens,  nec  omni- 
volens  sicut  omnisciens. 


I 


ARTiCULUS  VI. 

An  volunias  divina  sit  commiinis  vel 
propria,  necessaria  vel  contingens 
omnium  causa  ? 


Tertio  quaeritur,  Utrum  sit  causa  pro- 
pria  vel  communis,  necessaria  vel  con- 
tingcns  ? 

Videtur  autem,  quod  communis  : 
quia 

1.  Communis  est  quam  non  sequitur 
esse  causati  :  sed  voluntatem  Dei  ab 
aeterno  non  sequitur  esse  causati  :  crgo 
volunlas  Dci  est  causa  communis. 

2.  Item,  Yidetur  quod  sit  contingens  : 
quia  dicit  Augustinus  :  «  Quod  voluntate 


*  Psal.    cxxxiv,  6  :    Omnia  quxcumque  voluit      omnibus  abyssis. 
Dominus  fecit,  in  ccelo,   in  terra,  in  mari  et  in 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLV,  D,  ART.  7. 


409 


'.ontra. 


fit,  non  fit  ex  necessitate  :   quod   autem 
fit  et  non  necessario,  fit  contingenter  :  » 
ergo  quod  voluntate  fit,  contingentcr  fit  : 
ergo  voluntas  est  causa  contingens. 
Sed  contra  : 

1.  Comniunis  causa  est  aliquo  indi- 
gens  ad  hoc  ut  causet  :  voluntas  Dei 
nullo  indiget  :  ergo  non  est  causa  com- 
munis. 

2.  Item,  Omnis  causa  communis  est 
determinabilis  per  aliquid  addibile  sibi  : 
voluntas  Dei  nuUo  determinabilis  est  : 
ergo  ut  prius. 

Item  videtur,  quod  nec  sit  contingens. 
Omne  contingens  mutabile  est  :  dicit 
enim  Aristoteles  :  «  Quod  contingit  esse, 
contingit  non  esse  :  »  Deus  autem  et  in 
potentia  et  scientia  et  voluntate  omnino 
est  immutabilis  :  ergo  sua  voluntas  non 
est  causa  contingens. 


itio.  SoLUTio.  Ista  qua?stio  supra  notata  est 
in  qusestione,  Utrum  priedestinatio  ha- 
beat  causam  *  ?  Et  sicut  ibi  dictum  est^, 
voluntas  est  causa  determinata,  et  pro- 
pria  rerum  omnium.  Sed  non  sequitur, 
si  ista  est  ab  ffiterno,  quod  etrectus  sit 
ab  seterno  :  quia  impeditur  hoc  ex  parte 
ordinis  sapientiae,  et  ex  parte  causati,  de 
cujus  ratione  est,  quod  fluxit  in  esse 
post  non  esse  :  et  per  hoc  patet  solutio 
ad  primum. 

2.  Ad  ALiuD  dicendum,    quod  ipsa   non 

est  causa  contingens  :  sed  contingentis 
ct  necessarii  est  ipsa  causa  necessaria  : 
sed  necessitas  est  multiplex,  ut  distin- 
ctum  est  supra  *  :  et  in  Deo  cadit  bene 
necessitas  simplex,  quse  est  immutabilis, 
quse  nec  sonat  coactionem,  nec  obliga- 
tionem. 

Ad  dictum  autem  Augustini  dicendam, 
quod  ipse  loquitur  de  voluntate  crcaturae 
et  non  Creatoris. 


ARTIGULUS  VII. 


A?!  voluntas  Dei  habeat  causam  ? 


Deinde  queeritur  de  secundo  capitulo 
istius  partis  ubi  dicit,  ibi,  D,  circa  me- 
dium  :  «  Si  liabet  causam  voluntas,  est 
aliquid  quod  antecedat  voluntatem  Dei, 
etc.  » 

Videtur  enim  voluntas  Dei  habere 
causam. 

1.  Omnis  enim  voluntas  sapientis,  ex 
rationabili  causa  procedit  :  et  hoc  est  de 
laude  sapienter  agentis  :  cum  igilurDeus 
summe  sapiens  sit,  et  sapienter  agens, 
videtur  quod  suse  voluntatis  sit  causa  ra- 
tionabilis. 

2.  Item,  Ad  Ephes.  i,  S,  super  illud, 
Sccundum  propositum  voluntatis  suse, 
scilicet  Dei  :  dicit  Glossa,  quod  voluntas 
Dei  est  ex  ratione. 

3.  Item,  Supra,  in  procemio  istius  li- 
bri,  Magister  dixit  hoc  esse  causam  uni- 
versorum  errorum,  quod  non  voluntas 
rationi  subjicitur :  ergo  cum  ab  omnibus 
erroribus  absolutus  sit  Deus,  sua  volun- 
tas  regitur  ratione. 

4.  Item,  Secundum  hoc  facile  esset 
omnia  demonstrare  per  causam,  et  sol- 
vere  omnia  qusesita,  ut  diceretur,  Deus 
vult  hoc,  et  non  debes  quaerere  aliam 
causam. 

SeD  CONTRA  :  g^d  contra. 

In  nobis  sic  est,  quod  ratio  nostrae 
voluntatis  est  volitum,  quia  volitum  est 
movens  secundum  suam  vel  boni  ralio- 
nem,  et  ideo  nostra  voluntas  dependet 
ad  volitum  :  volitum  autem  divinae  vo- 
luntatis  causatur  ab  ipsa  voluntate  :  er- 
go  non  est  ratio  vel  causa  voluntatis  : 
ergo  ex  parte  illa  non  habet  causam.  Ex 
parte  autem  volentis  idem  est  yoluntas 


1  Cf.  Supra,  Dist.  XLI. 


«  Cf.  I  Sententiarum,  Dist.  VI. 


'4*\ 


ilO 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  VRMD. 


ot  su])slanti;i  :  orgo  etiam  cx  ])artc  illa 
nullam  liahcl  causam  :  ergo  simpliciter 
uullacsl  causa  voluutatis  diviuai. 

Soiuiio.  SoLUTio.  Dicondum,  quod  nec  in  prae- 
scieulia,  nec  extra  pi-a^scieutiam  volunlas 
Doi  habet  causam  ali(juam  :  sed  tamen 
potest  liahere  rationem  ad  quain  termi- 
natur  volunlas  secundum  actum.  Et  quoe 
sit  dirFercntia  causae  et  termini  vel  ratio- 
nis,  supra  dictum  est  in  quaestione  de 
cmisa  prsedestmaLiunis. 

Aci  1.  Ad  PRiMUM  ergo  dicendum,   quod  vo- 

luntas  Dei  semper  est  causa  rationabilis  : 
sed  numquam  est  ex  causa  rationabili  : 
quia  hoc  non  inlelligitur  nisi  de  illis 
agentibus,  quorum  voluntas  immutatur  a 
volito  et  causatur  :  et  hoc,  ut  probatum 
est,  non  esl  iu  voluntate  Dei  :  quia  iu 
talibus  voluntatibus  dcpcndet  volens  ad 
volitum  :  et  dicitur  ralionabilis    volun- 


talis,  quia  rational)ili;i  vult  ct  r;ition;il)i- 
liter. 

Au  Ai.iii)  diceudum,  (juod  Glossa  di-  Ad 
cit,  quod  ipsa  est  ralionabilis,  eo  quod  sit 
sibi  ratio  :  quia  injusta  esse  non  potcst, 
nibil  enim  justius  est,  quam  ut  boc  iiat 
quod  J)eus  vult  :  quia  nibil  nisi  bonum 
vult  :  quia  eo  ipso  omne  bonum  est  bo- 
num,  quia  illud  vult  Deus. 

Ad  aliud  dicendum.  quod  intelligitur     Ad 
de  voluntate  hominis,  quae  non  est  ratio 
voliti,  sed  potius  sumit  rationem  et  cau- 
sain  a  volito,  ct  non  de  voluntatc  Dei  in 
qua  est  totum  contrarium. 

Ad  ALiUD  diccndum,  quod  voluntas  Ad  4 
Dei  non  est  causa  qua?  sit  mcdium  de- 
monstrationis  :  et  jam  illa  non  quaeritur 
in  solutione  dubiorum  :  sed  potius  quae- 
runtur  causae  connaturales  ct  coessen- 
tiales  cflectui  :  et  illas  difficile  est  inve- 
nire. 


E.  Quod  voluntas  Dei  prima  et  summa  causa  est  omnium. 


Volunlas  ergo  Dei  (ut  ait  Auguslinus  in  libro  III  de  Trinitate^)  prima  et 
sumnia  causa  est  omnium  specierum  afque  motionum.  Niliil  enim  fit,  quod 
non  de  inleriori  alque  infelligibili  aula  summi  imperaforis  egrediatur  se- 
cundum  inefTabilem  jusfifiam.  Ubi  enim  non  operafur  quod  vult  Dei  omni- 
potentis  sapientia?  quse  perfingit  a  fine  usque  ad  finem  fortiter,  et  dispo- 
nif  omnia  suaviter  ^  et  non  solum  facit  ea  quse  perseverantia  consuetudi- 
nis  admirationem  non  admittunt,  sed  etiam  ea  quae  propter  raritatem  et  in- 
solifum  eventum  mira  videnlur  :  uf  sunt  defectus  luminarium,  et  terrffimo- 
tus,  et  monstrosi  animanfium  partus,  et  liis  similia  :  quorum  nihil  fif  sine 
voluntate  Dei,  sed  plerisque  non  apparcf.  Ideoque  placuit  vanitati  Philoso- 
phorum  efiam  causis  aliis  ea  attribuere,  cuni  omnino  videre  non  possent 
superiorem  caeferis  omnibus  causam,  id  esf,  voluntatem   Dei.  Ifaque  non 


'  S.  Algustinus,  Lib.  III  de  Trinitate,  cap.  4. 

*  Sapient.   viii,   1    :   Atlingit  ergo  (Sapienlia)  a  fine  usque  ad  finem  fortiter,  et  disponit  omnia 
suaviter. 


IN  1  SENTENT.  DIST.  XLV,  E,  ART.  8. 


411 


nisi  Dei  voluntas  causa  prima  est  sanitatis,  aegritudinis,  praemiorum  atque 
poenarum,  gratiarum  ot  retributionum.  Haic  ergo  sola  est,  unde  ortum  est 
quidquid  est,  et  ipsa  non  est  orta,  sed  ffiterna. 


ARTICULUS  VIII. 

Utrum  voluntas  divina  sit  prima  causa 
omnium  rerum  ? 


Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit  in 
tertio  capitulo,  ibi,  E,  «  Voluntas  Dei 
prima  et  summa  causa  est  omnium  spe- 
cierum  et  motionum,  elc.  » 

1.  Si  enini  eaiprima,  non  licet  quaere- 
re  aliam  anle  ipsam  :  et  si  summa  est,  et 
summe  sufficiens,  non  licet  quserere  ali- 
quam  post  ipsam  :  ergo  videtur,  quod 
superlluil  lotum  quod  rimati  sunt  Pliilo- 
sophi  in  causis  naturalibus,  et  mathe- 
maticis,  et  aliis  quam  plurimis.  Similiter 
etiam  superfluunt  originalia  Sanctorum, 
qui  multas  alias  causas  reddunt  operum 
divinorum. 

Si  autem  dicas,  quod  hoc  est  vanitas 
Philosophorum,  et  nonhabet  veritatem  : 
hoc  mirum  est,  quod  vanitas  nullam  ha- 
bens  veritatem,  stat  adhuc,  et  non  est 
improbata. 

2.  Item,  Secundum  hoc  videtur  etiam 
natura  nihil  facere,  nec  potens  aliquid 
operari  :  quia  omnium  causa  sufficicns 
estvoluntas  Dei  :  ergo  calidum  non  urit, 
sed  voluntas  Dei  urit  :  et  homo  non  lo- 
quitur,  sed  voluntas  Dei  loquitur,  et  sic 
in  omnibus  :  et  hoc  ridiculum  est,  ut 
videtur. 

3.  Item,  Hoc  vidctur  falsum  quod  di- 
cit,  quod  monstrosa  ct  naturalia  volun- 
tate  Dei  sola  fiant  :  quoniam  naturalia 
habent  causas  determinatas,  et  monstro- 
sa  reducuntur  ad  defectionem  et  supcr- 
fluitatem  materise,  vel  iniproportionem 
virtulis  informativte  ad  materiam,  ut  di- 


cunt  Philosophi,  vcl  inordinatam  divi- 
sionem  seminis  :  ergo  non  sola  volunta- 
te  Dei  fiunt. 

4.  Item,  Defectus  luminarium  determi- 
natashabet  causas  inventas  ct  scriplas  ex 
proportione  motuum  solis  et  lunae  se- 
cundum  recursum  ad  caput  vel  caudam 
draconis,  et  secundum  proportioncm 
motus  capitis  et  caudae,  et  motus  lalitu- 
dinis  luna^  et  proportionem  adspectus 
secundum  circulos  altitudinis  in  quibus 
fit  conjunctio  vel  praeventio  sive  opposi- 
tio,  et  secundum  distantiam  lalitudinis 
climatis  :  ergo  videtur,  quod  omniurn 
horum  subtiliter  investigata  sit  causa. 

SoLUTio.  Sine  praejudicio  dico  cum  soiutio, 
Domino  in  Evangelio  Joannis,  v,  17  : 
Pater  meus  usque  modo  operatur,  et  ego 
operor  :  et  ideo  omnia  quaecumque  facit 
voluntas,  magis  facit  Deus  in  natura  et 
voluntate  :  sed  ipse  operatur,  ut  causa 
immediata  universalis  :  et  hoc  est  mi- 
rum  :  quia  una  causa  est  immediata  si- 
mul  unicuique,  et  tamen  universalis  om- 
nibus  :  et  si  quid  operantur  causse  alise, 
accipiunt  a  voluntate  Dei  operante  et  con- 
tinente  et  movente  eas  :  sed  tamen  mo- 
vent  non  secundum  proprietates  divinas, 
quia  illas  attingere  non  possunt  :  sed 
secundum  proprietatesetformas  et  quan-  • 

titates  proprias,  et  illas  licuit  quaerere 
Philosophis,  sicut  adhuc  licet  :  et  Augu- 
stinus  loquitur  hic  de  Philosophis  quibus- 
dam,  qui  excluserunt  voluntatem  Dei  ab 
operibus  nalurae,  dicenles  eum  tantum 
posse  movcre  primum  mobile  quodcum- 
que  sit  illud,  alia  vcro  moveri  diversimo- 
de  secundum  distantiam  ab  ipso  :  et  illi 
qui  vanitatem  secuti  sunt,  in  vanitatem 
abierunt,  et  obscuratum  est  insipiens 
cor  eorum,  sicut  Tullius,  qui  negat  esse 
prsescientiam,  ut  stabiliat  casum  et  for- 


412 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR^D. 


tunam  ct  ronipublicain  :  et  Commcnlator  actionem  secundum    propriam    naturam 

super  physicam    et  metapliysicam,    qui  quam  habel. 

negat  Deum  immediale  operari  in  quoli-  Et  per  hoc  patet  solulio  ad  totum. 
bet,    ut    stabiliat     unicuique     propriam 


F.  Quibus  modis  accipitur  Dei  voluntas  ? 


Ilic  non  est  preBtereundum  nobis,  quod  sacra  Scriptura  de  volunlale 
Dei  variis  modis  loqui  consuevit  :  et  tamen  non  est  Dei  volunlas  diversa, 
sed  loculio  diversa  esl  de  voluntate,  quia  nomine  voluntalis  diversa  acci- 
pit.  Nam  voluntas  Dei  vere  ac  proprie  dicilur  quffi  in  ipso  est,  et  ipsius 
essentia  est,  el  ha3C  una  est,  nec  multiplicitalem  recipit,  nec  mutabilitatcm, 
qua3  inexplela  esse  non  potest :  de  qua  Propheta  ait,  Omnia  qiioicumque 
voluit  Dominus,  fecit\  Et  Apostolus  :  Voluntaii  ejus  quis  resistit'^  ?  YA 
alibi,  Ut prohetis  quiE  sit  voluntas  Dei  hona,  et  heneplacens,  et perfecla^. 
Et  ha3c  volunlas  recte  appellatur  beneplacitum  Dei  sive  dispositio. 


DIVISIO    TEXTUS. 


ARTICULUS    IX. 


«  Hic  non  est  prsetereundum  nohis, 
etc.  » 

Hic  incipit  pars  isla  quse  est  de 
dislinctione  voluntatis.  Et  babet  duas 
partes:  in  quarum  prima  dividit  volun- 
tatem  beneplaciti  et  voluntatem  signi.  In 
secunda  autem  dividit  voluntatem  signi 
in  quinque:  et  haec  incipit  ibi,  G,  «  Ali- 
quando  vero  secundum  quamdam  figu- 
ram  dicendi^  etc.  » 


*  Psal.  cxxxiv,  6. 

*  Ad  Roman.  ix,  19. 
'  Ad  Roman.  xn,  2. 


Utrum   voluntas    beneplaciti  sit   multi- 
plex,  sicut  voluntas  signi? 


Dubium  autem  est  circa  primum, 
Utrum  voluntas  beneplaciti  multiplex  sit, 
sicut  voluntas  signi? 

Videtur  autem,  quod  sic :  quia 

i.  Yoluntas  distinguitur  secundumvo- 
hta :  mulla  autem  vult  Deus  voluntate 
beneplaciti,  quia  omnia  bona  quae  fiunt : 
ergo  videtur,  quod  ipsa  sit  multiplex. 

2.  Item,  In  Littera  habemus,  quod  est 
bona,  et  beneplacens,  et  perfecta^^.Tvcs 

*  Ad  Roman.  xii,  2  :  Ut  probelis  quae  sit  volun- 
tas  Dei  bona,  et  beneplacens,  et  perfeda. 


1 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLV,  F,  ART.  10. 


413 


autem  istge  differentise  non  conveniunt  ei 
nisi  secundum  id  quod  refertur  ad  di- 
versa  volita  :  ergo  videtur,  quod  ipsa  sit 
multiplex. 

3.  Ilcm,  Scientia  Dei  distinguitur  se- 
cundum  modos  scibilium,  ut  quaedam  di- 
catur  simplex  notitia,  qufiedam  autem 
beneplaciti,  et  qusedam  pra^scientia  ab- 
solute  :  ergo  videtur,  quod  etiam  volun- 
tas  beneplaciti  talem  accipiat  distinctio- 
nem. 

io.  SoLUTio.  Dicendum  ad  hoc,  quod  haec 
voluntas  recipit  multiplicitatem,  sicut  di- 
stinguit  Magister  in  Littera.  Et  haec  est 
causa :  quia  ex  parte  sua  non  habet  nisi 
unum,  quod  est  substantia  divina :  et 
ex  parte  volitorum  omnium  est  unus 
finis,  quem  vult  in  omnibus,  et  hic  est 
ipse  Deus  et  bonitas  et  justitia  sua  :  ab 
aliis  autom  nec  unitatem  habet,  nec  mul- 
tiplicitatem,  quia  sunt  extra  eam  :  et  non 
dependet  ad  ea,  sed  potius  e  converso. 

i.  Et  per  hoc  patet  solutio  ad  primum 

quod  procedit  de  voluntate  cujus  fmis 
est  volitum,  et  dependet  ad  volitum  sic- 
ut  ad  finem  et  causam. 

!.  Ad  aliud  dicendum,  quod  ista  dicun- 

tur  de  divina  voluntate  secundum  efTe- 
ctum  :  quia  scilicet  facit  probari  bonum 
prsecepti,  et  beneplacens  consilii,  et  per- 
fectum  supererogationis  :  vel  quia  quietat 
nostram  voluntatem  in  sua  secundum 
conjunctionem  boni,  et  secundum  pro- 
prietatem  boni  quod  est  dulcedo  fruibilis 
bonitatis;  in  qua  voluntas  delectata  con- 
quiescit :  et  hoc  est  beneplacens,  quia 
beneplacens  est  in  quo  voluntas  pascitur 
et  satiatur  in  conjunctione  omnium  bo- 
norum  :  hoc  enim  perfectum  est,  in  quo 
nihil  deficit. 

3.  Ad  ALiuD  dicendum,  quod  non  est  si- 

mile  de  scientia  :  quia  scientia  respicit 
res  secundum  ordinem  et  distinctionem 
boniet  mali,  in  quibus  est :  sed  voluntas 
refertur  ad  res  uno  modo,  scilicet  sub 
ratione  boni,  quia  est  causa  rerum,  non 
causatum  a  rebus. 


ARTICULUS  X. 


An  divina  voluntas  sit  mutabilis  ? 


Deinde  quserltur  de  hoc  quod  dicit  Ma- 
gister,  ibi,  F,  «  Nec  multiplicitatem  ?'eci- 
pit,  nec  mutabilitatem,  etc.  » 

Videtur  enim  esse  mutabilis.*  quia 

1.  Dicit  Gregorius  super  illud  Isa. 
xxxviii,  1  :  Dispone  domui  tuse  :  quod 
mutat  Dominus  sententiam,  et  non  con- 
silium  :  sententia  autem  expressiva  est 
voluntatis :  ergo  mutat  voluntatem. 

2.  Item,  Ad  minus  voluntas  signi  vi- 
detur  esse  mutabilis:  quia  quandoque 
aliquid  praecepit,  quod  postea  revocavit: 
et  aliquid  dixit,  quod  revocavit :  sicut  in 
Abraham,  et  Ninive,  et  Ezechia  planum 
est. 

3.  Item,  Voluit  esse  Csesarem  quando- 
que,  et  modo  non  vult  :  ergo  mutata  est 
voluntas. 

4.  Item,  Non  ab  seterno  voluit  mun- 
dum  esse,  sed  forc :  nunc  autem  vult 
mundum  esse,  sed  non  fore  :  ergo  mu- 
tata  est  voluntas,  ut  videtur. 

5.  Item,  Voluntas  relationem  habet  ad 
volitum  :  ergo  mutato  volito  mutatur  vo- 
luntas,  quia  mutato  uno  relativorum, 
mutatur  et  reliquum. 

Sed  contra  : 

Magister  supra  dixit  in  Littera,  quod 
voluntas  non  dicitur  relative.  Similiter 
habitum  est,  quod  non  dependet  a  volito  : 
sed  e  converso  :  ergo  nec  multiplicatur, 
nec  mutatur  a  volitis. 

SoLUTio.  Dicendum,    quod  nulla   Dei    c  ,  ,. 

^  bolutio. 

voluntas  mutabilis  est,  nec  voluntas  be- 
neplaciti,  nec  voluntas  signi:  licet  enim 
voluntas  signi  concedatur  essemultiplex 
ex  multiplicitate  signatorum  :  quia  mul- 
tiplicitas  potest  atlribui  Deo  per  causam, 
sed  non  mutabilitas,  quia  sonat  infirmi- 


Sdd  conlra. 


414 


D.  ALR.  MAG.  ORD.  PR.^.D. 


Ad  1, 


Ad 


Ad  3. 


latom  ot  impotontiam  quam  Dcus  noc  in 
so  liahot,  noc  ut  causa  csl :  sed  incidit  ex 
dofoclu  croaturarum. 

Ad  PHiMi.M  crfjTO  diccndum,  quod  Grc- 
gorius  vocat  soitentiam,  prophcticam 
(Mumtialionom,  qua?  conccrnit  causas  in- 
foriorcs,  et  per  respectum  ad  illas  enun- 
tiatnr  :  ct  quia  illrp  mutabilos  sunt,  mu- 
tatur  ot  sontontia  ilia,  sed  non  consilium, 
quia  consilium  est  Eeterna  dispositio  de 
faciendis. 

Ad  ALiuD  diccndum,  quod  voluntas 
si-^ni  immutabilis  est  :  quia  voluntas  Dci 
semper  uno  modo  significatur,  licet  sig- 
nificatum  varictur,  quiade  illo  non  sem- 
per  voluntas  est.  Utrum  autom  etiam 
tunc  falsum  sit  signum,  vel  non,  infra 
determinabitur. 

Ad  aliud  dicendum.  quod  sicut  dixit 
Magister  supra  de  scicntia,  quod  eadem 
est  rcspectu  praeteritorum,   pra^scntium, 


ot  futurorum,  dummodo  idem  sitscibile: 
ita  dicondum  bic,  quod  idem  volilum  est 
Ccesarem  essc,  ct  GcGsarem  fuisse  :  sed 
Caesarcm  esse  in  pra:>tcrito,  et  modo  ite- 
rum  Cfpsarcm  esse,  non  esset  cadem  vo- 
luntas  :  ct  ratio  hujus  supra  bis  assignata 
est. 

Ad  ALiuD  dicendum  est  eodem  modo  : 
quia  eadem  est  voluntas  mundum  fore, 
ct  nunc  esse  :  sedex  parte  voliti  accossit 
divcrsum  tempus. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  voluntas 
dicit  rcspectum  ad  volilum,  ut  probat 
objectio  :  secundum  tamen  supra  dicta  ', 
iste  rcspectus  non  ponit  relationem  rea- 
lem  additam  divina}  essentiae  :  sed  rea- 
lem  ponit  in  re,  et  secundum  rationcm 
intelligendi  in  Deo  :  et  hoc  intellexit  Ma- 
gisler  supra,  quando  dixit  voluntatem 
non  relative  dici. 


Ad 


Ad 


G.  Quod  secimdum  figuram  dicitur  voluntas  Dei  praeceptio,  prohihitio,  consilium, 
permissio,  operatio  :  et  ideo  pluraliter  dicit  Scriptura  voluntates. 

Aliquando  vero  secundum  quamdam  figuram  dicendi  voluntas  Dei  vo- 
catur,  quod  secundum  proprietatem  non  est  voluntas  ejus,  ut  praeceptio, 
prohibitio,  consilium,  necnon  permissio  et  operatio.  Ideoque  pluraliter 
aliquando  Scriptura  voluntates  Dei  pronuntiat.  Unde  Propheta  :  Magna 
N  opera  Domini,  exquisita  in  omnes  voluntates  ejus^ :  cum  non  sit  nisi  una 
voluntas  Dci  qute  ipse  est,  pluraliler  tamen  dicit  voluntates:  quia  volun- 
tas  Dei  variis  niodis  ac  pro  diversis  accipitur,  ut  dictum  est.  Ita  etiam 
idem  Propheta  propter  multos  efTectus  misericordia?  et  justitia3  pluraliter 
dicit :  Misericordias  Domini  in  seternum  cantabo  \  Et  alibi,  Justitias  Do- 
mini  rectae,  Isetificantes  corda  '' :  cum  tantum  '  in  ^Deo  una  sit  misericor- 
dia,  una  justitia,  et  una  eademque  sit  misericordia  quoi  justitia,  scilicet 
divina  oixsio.. 


1  Cf.  I.  Sententiarum,  Dist.  III.  Tom.  XXV. 

«  Psal.  ci,  2. 

3  Psal.  Lxxxvni,  2. 

■•  Psal.  XVIII,  9. 

^  Edit.  J.  Alleaume,  tamen. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLV,  G,  ART.  11. 


415 


DIVISIO  TEXTUS. 


«  Aliquando  vero  secundum  quamdam 
figuram  dicendi,  etc.  » 

Haec  pars  quae  est  de  voluntate  signi, 
habet  quatuor  partes.  In  prima  ponit  sig- 
na  in  communi.  In  secunda,  exsequitur 
de  tribus  simul,  ibi,  H,  «  Ideo  autem 
prdBceptio  etprobibitio,  etc»  In  tertia,  de 
duobus  simul,  ibi,  L,  «  Permissio  quoque 
Dei  et  operatio,  etc.  »  In  quarta  et  ulli- 
maponit  quasi  epilogum,  ibi,  M,  «  Quin- 
que  ergo  supra  posita  sunt,  etc. 


ARTICULUS  XI. 

An  tantum  quinque  sint  signa  volimtatis 
divinse  ? 


Incidit  autem  dubium  circa  primam 
partem  de  istis  signis  '  : 

1.  Sunt  enim  ista  signa  signantia, 
quod  illius  de  quo  sunt,  sit  voluntas  be- 
neplaciti  :  cum  autem  frequenter  non  sit 
illius,  videntur  ista  signa  esse  falsa  et 
deceptoria. 

2.  Item,  Yidentur  esse  plura  quam 
quinque  :  sicut  enim  est  bonum  et  me- 
lius,  ita  malum  et  pejus :  ergo  sicut  re- 
spectu  boni  habemus  praeceptum  et  con- 
silium  quod  est  de  meliori,  ita  respectu 
mali  debemus  habere  prohibitionem  et 
dissuasionem  minoris  mali,  quod  est  ve- 
niale. 

3.  Item,  Dicit  Dionysius,  quod  bonum 
est  ex  una  tota  et  sola  causa,  malum  au- 
tem  omnifariam  ex  corruptione  cujusli- 
bet  circumstantise  :  ergo  majoris  divisio- 
nis  est  malum,  quam  bonum :    sed    tria 


habemus  respectu  boni,  scilicet  praecc- 
ptum,  consilium,  et  operationem :  ergo 
plura  quam  tria  debemus  habere  respe- 
ctu  mali  :  et  sic  iterum  erunt  pluraquam 
quinque. 

4.  Item,  Inter  bonum  et  malum  est 
medium  indilferens :  ergo  videtur,  cura 
hoc  saepe  fiat,  quodrespectu  illius  debeat 
esse  signum  aliquod  voluntatis. 

5.  Item,  Vanum  et  otiosum  non  pro- 
prie  sunt  mala  :  ergo  speciale  signum 
habere  debent. 

6.  E  contra  videtur,  quod  debeant  esse 
pauciora:  impletio  enim  et  permissio 
omnia  respiciunt,  qusecumque  fiunt  mala 
et  bona  :  ergo  illa  sufOciunt,  ut  videtur. 

7.  Item,  Cum  egit  de  sapientia,  non 
dedit  signum  sapientiae,  nec  signa  poten- 
tiae  cum  egit  de  potentia :  ergo  nec  vo- 
luntatis  signa  dare  debuit. 

SoLUTio.  Dicendum  ad  primum,  nuod  Soiutio. 
ista  signa  non  signilicant,  quod  voluntas 
Dei  sempersit  de  hoc  circa  quod  ponun- 
tur  signa  :  sedvel  de  hoc,  vel  aliquo  circa 
hoc  :  et  hoc  pra^cipue  in  permissione:  et 
ideo  non  sunt  signa  falsa :  quia  ex  ipsa 
mahlia,  quae  fit  Deo  permittente,  deter- 
minatur  quod  illud  non  est  subjectum  vo- 
lili  per  se,  sed  per  occasionem,  in  quan- 
tum  aliquod  bonum  occasionaturex  illo. 
In  aliis  autemsignum  est,  quod  deeodem 
sit  voluntas  de  quo  est  signum,  licet 
quandoque  non  sit  de  eodem  :  et  sic  tunc 
iterum  non  fallit,  quia  non  decipit :  vult 
enim  Deus  tunc  nostram  voluntatem 
esse  de  illo  quod  significatur,  donec  per 
aliud  signum  revelans  voluntatem  Dei, 
revocetur,  sicut  factum  est  in  Abraham. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  licet  sit  bo-  A.d  2. 
num  et  melius,  et  malum  et  pejus,  tamen 
malum  de  se  dicit  id  quod  omnes  ex  in- 
tentione  debent  fugere,  etsi  incidit,  emen- 
dare  :  et  ideo  respicit  communem  prohi- 
bitionem  omnibus  factam.  Sed  verum 
est,  quod  in  ilh)  malum  mortale  prohi- 
betur  directe,  malum  autem  veniale  indi- 


Cf.  1  P.  Suramas  theol.  B.   Alberti,   Q.    8,      memb.  1. 


410 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PRtED. 


Ad  3. 


AJ  4. 


Ad  5. 


Ad6  el 


recte :  sed  bonum  scciindum  suas  dilTe- 
rentias  non  ita  communiler  respicil  om- 
nes  :  et  ideo  habel  diversa  signa  propter 
diversosstatus. 

An  ALirn  dicendum,  quod  malum  cst 
amplioris  divisionis  per  modum  corrup- 
tionis  :  quia  a  plurium  eorruplionibus 
generatur,  quaelibet  enim  circumslantia 
corrupta  iuducit  malum  :  sed  boimm 
exii>it  inte^rilatem  omnium  simul.  Scd 
quia  ad  diversitatcm  statuum  esl  bonum 
ji.mplioris  divisionis,  et  penes  hoc  mulli- 
plicantur  siirna,  quia  malum  quocumque 
modo  fiat,  non  respicit  nisi  stalum  unum 
qui  fugiendus  est,  sed  non  sic  bonum. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  indillerens 
in  quanlum  imjusmodi,  non  est  de  liis 
de  quibus  sit  signum,  nisi  operationis  : 
quia  signa  dantur  secundum  ditrcrentias 
eorum,  quae  corrumpunl  vel  ordinant  in 
moribus  et  gratia. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  vanum  et 
otiosum  reducuntur  ad  malum  prohibi- 
tum  indirecte. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  scientia  in 
suo  objecto  non  respicit  rationes  diver- 
sas,  quia  in  omnibus  est  una  ratio  veri. 
Simibter  nec  potentia  in  suo  :  quia  non 
potuit  nisi  ens  possibile  :  sed  sic  non  est 
de  bono  respectu  cujus  est  bonitas,  quia 
sunt  difTerentise  boni  respectu  diverso- 
rum  statuum  :  et  sunt  etiam  corruptiones 
boni,  quae  prohiberi  debent  ne  fiant  :  et 


si  fiunt,  omnino  ne  indecorae  sint.  debent 
ordinari. 

Si  autem   quaritur,   Penes  quid   hsec     Queei 
signa  accipiantur? 

Potest  dici,  quod  ex  parle  signati  sic 
accipi  possunl  :  quia  aut  signum  est  bo- 
num,  aut  malum.  Si  bonum  :  aul  habet 
signum  respcctu  sui  fieri  in  fuluro,  aut 
respeclu  sui  in  praesenti.  Si  primo  mo- 
do  :  aut  est  ad  quod  tenenlur  omnes,  et 
tunc  est  consHium.  Si  aulem  est  secundo 
modo  :  lunc  est  operatio,  quia  omnia 
opera  nostra  operatur  in  nobis  Deus,  ut 
dicitur,  Isa.  xxvi,  12  ».  Si  autem  est  re- 
spectu  mali  :  aut  fuluri,  et  tunc  &?>ipro- 
hibitio  :  aut  praesentis,  et  tunc  est  per- 
missio. 

Ex  parte  autem  rationalis  creaturse 
cui  haec  signa  data  sunt,  accipiuntur  hoc 
modo.  Signum  aut  est  respectu  delesta- 
'  bilis,  aut  respectu  appetibih's.  Sirespectu 
detestabihs  :  aut  ne  (iat,  aut  facti.  Primo 
modo  est  prohibitio,  secundo  modo  per- 
missio.  Si  respcctu  appetibiHs  :  aut  ut 
fiat,  aut  facti.  Si  ut  fiat  ;  vel  secundum 
statum  perfectionis,  et  ?,\q,q?,{  consilium  : 
vel  secundum  statum  communem,  et 
tunc  est  prseceptum.  Si  respectu  facti, 
tunc  est  operatio.  Et  continentur  hsec 
quinque  in  hoc  versu  : 

Praccipit,  etprolubet,permittit,  consulit,  iraplet. 


H.  Quare  pi'seceptio  ct  prohibitio  et  consilium  dicantur  Dei  voluntas  ? 


Ideo  autem  prseceptio  et  prohibitio  alque  consilium  cum  sint  tria,  dici- 
tur  tamen  unumquodque  eorum  Dei  voluntas  :  quia  ista  sunt  signa  divinae 
voluntalis:  qucmadmodum  et  signa  ira?  dicuntur  ira,  et  dileclionis  signa 
dileclio  appellantur  :  et  dicitur  iratus  Deus,  et  tamen  non  est  in  eo  ali- 


*  Isa.  XXVI,  12  :  Domine,  dabispacem  nobis,  omnia  enim  opera  nostra  operatus  es  nobis. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLV,  I,  ART.  12. 


417 


qua  ira,  sed  signa  tanfum  qucG  foris,  sunt',  quibus  iratus  ostenditur,  ira 
ipsius  nominantur.  Et  est  figura  dicendi  secundum  quam'  non  est  falsum 
quod  dicitur  :  sed  verum  quod  dicilur,  sub  tropi  nubilo  obumbratur.  Et  se- 
cundum  hos  tropos  diversa3  voluntates  Dei  dicuntur,  quia  diversa  sunt  illa 
quoe  per  tropum  voluntas  Dei  dicuntur. 


I.   Ubi  voluntas  Deipro  prxcepio  el  consilio  accipiatur  ? 


Pro  prsecepto  Dei  atque  consilio  potest  accipi  voluntas,  ut  ibi,  Fiat  vo- 
luntas  taa,  sicut  in  coelo  el  in  terra^.  Et  alibi,  Quicumque  fecerit  volunta- 
tem  Patris  mei  ciui  in  cnelis  est,  ipse  meus  frater,  et  soror,  et  mater  est^.  Et 
contra  hanc  voluntatem  multa  fiiint.  Unde  Augustinus  in  libro  de  Spiritu 
et  littera :  Infideles,  inquit,  contra  voluntatem  Dei  faciunt,  cum  ejus  Evan- 
gelio  non  credunt*. 


AUTICULUS  XII. 

An  in  Deo  sit  consilium  ? 


Deinde  quseritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  H,  «  Ideo  aiitem  prxceptio,  etc.  » 

Videtur  enim  consiHum  non  inesse 
Deo  :  quia  Damascenus  dicit,  quod  con- 


silium  ignorantis  est 
ignorat. 


Deus  autem  nihil 


SoLUTio.  Ad  quod  dicendum,  quod 
consulo  dicilur  a  consilium  do,  et  consi- 
lium  quoero .  Primo  modo  significat 
abundantiam  consiiii,  et  sic  cadit  in 
Deum  :  et  tunc  consihum  Dei  est  preede- 
terminatio  quorumdam  meliorum  bono- 
rum,  ut  surgat  appetitus  in  illa.  Con- 
sihum  autem  secundo  modo  sumptum, 
ignorantis  est  :  et  hoc  modo  non  cadit  in 
Deum,  et  de  hoc  loquitur   Damascenus. 


Solutio. 


'  Edit.  Joan.  Alleaume,  fiunt. 

2  Matth.  VI,  10. 

'  Matth.  XII,  oO.  Cf.  Matth.  vii,  21  ;  adRoman. 


II,  13  ;  Jacob.  i,  22. 

*  S.  AuGUSTiNus,    Lib.    de    Spiritu  et    littera, 
cap.  33. 


XXVI 


418 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  VRMD. 


K.  Quod  Deus  no)i  vull  ah  omnibus^  ficri  omnia  qux  prsecepit,  vel  non  fieri  qux 

prohibet. 


Et  si  illatria  dicantur  Dei  voluntas,  ideo  quia  signasunl  divinae  volun- 
tatis,  non  est  tamen  intelligendum  Dcum  omne  illud  fieri  velle  quod  cui- 
cumque  praecepit,  vel  non  fieri  quod  prohibuil.  PnRcepit  enim  Abrahse 
immolare  filium,  nec  lamen  voluit :  ncc  ideo  prsecepit  uL  id  fieret,  sed  ut 
Abrahffi  probarelur  fides^  Et  in  Evangelio  preecepit  sanato  ne  cui  diceret : 
ille  autem  prcjedicavit  ul)ique%  intelligens  Deum  non  ideo  prohibuisse 
quin  vellet  opus  suum  praedicari :  sed  ut  daret  formam  homini  laudem 
humanam  declinandi. 


ARTICULIJS  XIII. 

An  Deus    bene   prseceperit  Abrahse 
immolare  Filium  suum  ? 


Deinde  quaerilurde  hoc  quod  dicit,  ibi, 
u  Prsecepit  Abrahse  immolare  filium, 
nec   tamen  voluit,  etc.  » 

1.  Yidetur  enim,  quod  prtEcipcre  non 
debuit. 

Item,  Quare  probavit  eum  ?  Constat 
enim,  quod  ipse  Dominus  bene  novit 
quantae  virtutis  fuit  Abraham  :  unde 
propter  se  non  oportult  eum  tentare. 

2.  Itcm,  videlur  quod  Abrabam  non  te- 
nebatur  ei  obedire,  quia  preecepit  ei 
contra  seipsum.  Dicit  enim  Auguslinus, 
quod  Deus  contra  seminales  rationes 
quas    primse  materiae  indidit,  non  potest 


operaii,  quia  ahler  operaretur  contra 
seipsum  :  ergo  muUo  minus  potest  ope- 
rari  contra  rationes  juris  naturahs,  quas 
indidit  cordi  humano  :  sed  jus  naturate 
dicit,  quod  innocenti  fiho  parcendum 
est  :  ergo  contra  hoc  nihil  credere  de- 
buit,  sed  potius  putare,  quod  esset  An- 
gelus  Satanee  transfiguralus  in  Ange- 
lum  lucis. 

Si  dicas,  quodipse  dispensavit  qui  con- 
didit  :  hoc  nihil  est,  quia  si  primo  bene 
indidit,  tunc  nulla  ratio  dispensationis 
fuit  posterius  :  si  aulem  male  indidit, 
tunc  credendo  jus  naturale  cordi  huma- 
no,  erravit,  quod  est  inconveuiens. 

Itcm,  Augustinus  vult,  et  etiam  Phi- 
losophus,  quod  quaedam  ita  conjuncta 
sunt  malo,  quod  non  possunt  bene  fie- 
ri :  et  de  iUis  est  occidere  innocentem,  et 
prfficipue  fUium  innocenlem  :  ergo  vide- 
tur,  quod  Abraham  nuUo  modo  credere 
debuit,  quod  hoc  esset  a  Deo  bono,  et 
sic  debuit  non  obedire. 


*  Edit.  J.  Atleaume,  hominibus. 

^  Cf.  Genes.  xxfi,  1  et  seq. 

'  Marc.  I,  44  et  45  :  Et   dicil   ei  (Jesus)  :  Vide 


nemini  dixeris At  ille  egrcssus  coepit  prsedi- 

care  et  diffamare  sermonem,  etc. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLV,  L. 


419 


Item,  Deus  noluit  hoc,  sicut  patuit  ex 
post  facto  :  ergo  si  obedivisset,  non  fe- 
cisset  voluntatem  Dei  :  ergo  peccasset  : 
ad  quid  ergo  praecepit  ? 

SoLUTio.  Quidam  dicunt  liic,  quod 
proecepit  Deus  filium  offerri,  sed  non  oc- 
cidi  :  et  hoc  bene  potuit  fieri  salvo  jure 
naturali.  Sed  hoc  nihil  est :  quia  legitur, 
quod  in  manibus  portavit  ignem  et  gla- 
dium.  Unde  constat,  quod  occidere  in- 
tendebat,  sicut  satishabetur  ex  textu.  Et 
ideo  dicendum  hic  sicut  de  ablatione  re- 
rum  ^Egj^ptiorum  invitis  dominis,  et  ac- 
ceptione  fornicarige  ab  Osee  secundum 
beatum  Bernardum  in  libro  de  Dispen- 
satione  prgecepti  et  regulx,  quod  mala 
perpolentiam  Dei  separabilia  sunt  a  fini- 
bus  mafis,  et  conjungibilia  finibus  bonis, 
ut  istud,  scilicet  quod  Abraham  voluit 
occidere  filium  ex  praecepto  signo  futuree 
redemplionis  faciendae  per  Christioccisio- 
nem  et  immolationem,  in  qua  totusChri- 
stus  offertur,  sed  humana  natura  tantum 
per  arietem  significata  occiditur,  et  divina 


ut  Isaac  liberatur  :  et  in  fornicaria  Osee, 
in  qua  non  libido  intenditur,  sed  dimis- 
sio  Synagogse,  et  vocatio  Gentium  signi- 
ficatur  :  et  abhatione  vasorum  /Egypti  in 
figuram  spoliationis  scicntiarum  et  vir- 
tutum  mundi  in  obsequium  Christi  :  et 
tunc  illa  proecipi  possunt  a  Deo  solo,  cui 
talis  separatio  finium  et  conjunctio  pos- 
sibilis  est. 

Ad  prcmum  ergo  dicendum,    quod  hoc     Ad  i. 
prsecipit  Deus  ut   probatum    ostenderet 
eum  sibi,  ut  amplius  de  se    prsesumeret, 
quod  bonum  est  humifibus,  et  ostende- 
ret  aHis  exemplum  obediendi. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  talia  sunt  Ad  2. 
de  prsecepto  juris  naturalis,  conjuncta 
finibus  suis  :  sed  separata  ab  ilHs,  et 
conjuncta  aliis,  non  :  et  tunc  nihil  ope- 
ratur  Deus  contra  rationem  quani  indi- 
dit  :  qua  non  sunt  contra  illam,  sed  con- 
junguntur  aliis  :  offerre  enim  filium  oc- 
cisioni,  ut  ostendatur  per  occisionem  fu- 
tura  liberatio,  non  est  contra  jus  natu- 
rale. 

Et  per  hoc  patet  solutio  ad  tolum. 


L.  De  permissione  et  operatione  ubi  dicantur  Dei  volimtas. 


Permissio  quoque  Dei  et  operatio  voluntas  Dei  appellantur,  qualiter  ac- 
cipit  Augustinus  in  Enchiridion,  dicens:  Non  fit  aliquid  nisi  Omnipotens 
fieri  velit:  vel'  sinendo  ut  fiat,  vel  ipse  faciendo.  Nec  dubitandum  est 
Deum  facere  bene,  etiam  sinendo  fieri  qusecumque  fiunt  male  :  non  enim 
hsec  nisijusto  judicio  Dei  sinit,  et  profecto  bonum  est  omne  quodjusium 
est'.  Ecce  hic  manifesle  habemus  Dei  voluntatem  appellari  ipsius  operatio- 
nem  vel  permissionem,  cum  dicit  non  fieri  aliquid  nisi  Omnipotens  fieri 
velit,  ubi  includit  et  bona  et  mala  omnia  quffi  fiunt.  Ideoque  aperte  distin- 
guit  quomodo  Deum  velle  dixerit,  ne   eadem  ratione  intelligeretur  velle 


*  Edit.  Joan.  Alleaume,  sed. 

2  S.  AuGusTiNus,  In  Enchiridion,  cap.  95. 


120 


D.  ALB.  MAG.  Oni).  PR/EI). 


bona  cl  inala,  siiIkIciis  :  «  Vcl  sinondo  nt  fial,  »  hoc  qiiantum  ad  mala  dicit : 
«  vel  ipsc  facicndo,  »  lioc  quanUiin  ad  bona.  Mala  enim  sinit  fieri,  sed  non 
facit :  bona  vero  ipse  facit.  Ideoqne  dixit  euin  velle  :  quia  et  nolens  mala 
sinil,  et  volens  bona  operatur:  et  ob  lioc  permisso  et  operalio  voluntas 
Dei  dicuntur. 


M.  Quinque  supra  sunt  proposita  quce  dicuntur  secundum  tropum^  el  ideo  distin- 
guat  lector  ubique  pro  quo  eorum  accipiatur  '  voluntas. 


Quinque  ergo  supra  posita  sunt,  qua3  dicuntur  secundum  tropum  Dei 
voluntas  :  quiasigna  sunt  divina3  voluntatis,  quae  una  est  et  immulabilis, 
scilicetDei  beneplacilum.  Ideoque  diligenterdistinguat  lector  ubi  de  volun- 
tate  Dei  Scriptura  commemorat,  juxta  quem  inodum  accipi  oporteat,  scili- 
cet "  pro  beneplacito  Dei,  an  pro  aliquo  signorum  ejus.  Magna  enim  est  ad- 
hibenda  discretio  in  cognitione  divinffi  voluntatis  :  quia  et  beneplacitum 
Dei  est  voluntas  ejus  :  et  signuni  beneplaciti  ejus  dicitur  volunlas  ejus. 
Sed  beneplacitum  ejus  ffiternum  est,  signum  vero  beneplaciti  ejus  non  :  et 
consonat  rerum  efTectibus  beneplacitum  ipsius,  et  ipsi  efTectus  rerum  ab 
alio  non  discordant.  Fit  enimomnequod  beneplacito  vult  fieri  :  et  omne 
quod  non  vult  fieri,  nequaquam  fit.  Non  ita  autem  est  de  signis  :  quia  pree- 
cepit  Deus  multis  ea  quae  non  faciunt,  et  prohibet  qua?  non  cavent,  et  consu- 
litquffi  non   iinplent. 


Expositio  Textus 


Deinde  quaeriturde  hoc  quod  dicit,  ibi, 


*  Edit.  J.  AUeaume,  accJpjfMr. 


do.  »  Ex  hoc  enim  videtur,  quod  non 
sint  nisi  hsec  duo  signa  :  quia,  ut  hic  di- 
cit,  hsec  complectuntur  omnia  quae  fiunt. 
Et  dicendum  ad  hoc,  quod  benesequi- 
tur,  si  signum  daretur  tantum  respectu 
praesentis  facli,  sed  datur  etiam  respectu 
futuri  :  et  tunc  locum  habent  etiam  aha 


L.  «  Vel  sinendo  ut  fiant,  vel  ipse  facien-     tria. 


*  Ibidem,  ulrum. 


m  I  SENTENT.  DIST.  XLVI,  A.  421 


DISTINGTIO   XLYI. 


De  iiiiplelione  voluiilalis   Dei  qualiler  iuipleatur. 


A.  Illi sententise  qua  dictwn  est,  Dei  voluntatem  non  posse  cassari,  quse  ipse  est^ 

quaedam  videntur  obviare. 


Hicoritur  queestio.  Dictum  est  enim  in  superioribus,  et  auctoritatibus 
communitum,  quod  voluntas  Dei  quce  ipse  est,  quee  beneplacitum  ejus 
vocatur,  cassari  non  potest :  quia  illa  voluntate  fecit  qucECumque  voluil  in 
coelo  et  in  terra  '  :  cui  leste  Apostolo  niliil  resistit  *.  Quaeritur  ergo,  Quo- 
modo  accipiendum  sit  quod  Apostolus  de  Domino  ait,  Qui  omnes  homines 
vult  salvos  fieri '  ?  Cum  enim  non  omnes  salvi  fiant,  sed  plures  damnentur, 
videtur  utique  non  fieri  quod  Deus  vult  fieri,  humanascilicetvoluntate  im- 
pediente  voluntatem  Dei.  Dominus  quoque  in  Evangelio  impiam  civitatem 
compellans  :  Qtioties,  inquit,  voiiii  congregare  filios  tuos,  quemadmodum 
gallina  congregat  pullos  suos  sub  alas,  et  iwtuisti*  !  Ita  etiam  hsec  dicun- 
tur  tamquam  Dei  voluntas  superata  sit  hominum  voluntate  :  et  infirmissi- 
mis  nolendo  impedientibus  non  potuerit  facerepotentissimus  quod  volebat. 
Ubi  est  ergo  illa  omnipotentia,  qua  in  coelo  et  in  terra,  secundum  Prophe- 
idim,  omnia  qu3scumque  voluit  fecit"!  et  quomodo  voluntati  ejus  secun- 
dum  Apostolum  nihil  resistit  ^,  si  colligere  filios  Jerusalem  voluit,  et  non 
fecit?  Heec  enim  prsedictis  plurimum  obviare  videntur. 


*  Psal.  cxiii,  3  :  Deus  noster  in  ccelo,  omnia  quxcumque  voluit  fecit.  Item,  Psal.  cxxxiv,  6  :  Omnia 
quaecumque  voluit  Dominus  fecit,  in  coelo,  in  terra,  in  mari  et  in  omnibus  abyssis. 

*  Ad  Roman.  ix,  19  :  Voluntati  ejus  quisresistit? 
a  I  ad  Timoth.  ii,  4. 

*  Matth.  XXIII,  37. 

*  Psal.  cxiii,  3  et  cxxxiv,  6. 

*  Ad  Roman.  ix,  19. 


422  D.  ALB.  MAO.  ORI).  PR^.D. 


B.   Solutio  qitomodo  intelligendwn  sit  illiid,  Volui  congrcgarc,  cl  noluisLi? 


Sed  audianuis  solulionem  :acprimuni  quomodo  accipiendum  sil  illud 
quod  Doniinus  ait,  videamus.  Non  enim  ex  eo  sensu  illud  diclum  est,  ut 
ait  Augustinus  in  Enchiridion,  prffidictam  quccstionem  solvens,  quasi  Do- 
minus  voluerit  congrcgare  filios  Jerusalem,  et  non  sit  factum  quod  voluit, 
quia  ipsa  noluerit  :  sed  potius  ipsa  quidem  lilios  suos  al)  ij)so  colligi  noluit, 
qua  tamen  nolenle  filios  ejus  collegit  ipse  omnes  quos  voluit  :  quia  in  CGelo 
etiri  terra  non  quscdam  voluit  et  fecit,  qua^dam  vero  voluit  etnon  fecit,  sed 
omnia  qucccumque  voluit  fecit  :  ut  sit  sensus  :  Qnolies  volui  con(jre(jare 
filiostnos,...  ct  noluisli,  id  est,  quotquotcongregavi  mea  voluntate  semper 
efficaci,  te  nolente  feci  '.  Ecce  in  evidenti  positum  est,  quod  illa  Domini 
verba  superioribus  non  repugnant. 


C.  Quomodo  intelligendum  sit  illud,  Qui  vult  omnes  homincs  salvos  ficri. 


Nunc  videre  restat,  quomodo  etiam  praimissa  verba  Apostoli  pradictis 
non  contradicant :  qui  de  Deo  loquens  ait,  Vnlt  omnes  homines  salvos  fieri. 
Quorum  occasione  verborum  multi  a  veritate  deviaverunt,  dicentes  Deum 
multa  velle  fieri,  qua}  non  fiunl.  Sed  non  est  intelligendum  ea  ratione  illud 
esse  dictum,  quasi  Deus  velit  aliquos  salvari  et  non  salvenlur.  Quis  enim 
tam  impie  desipiat,  ut  dicat  Deum  malas  liominum  voluntales  quas  volue- 
rit,  et  quando  voluerit,  et  ubi  voluerit,  in  bonum  non  posse  convertere  ? 
Non  est  utique  verum  quod  in  Psalmo  dicitur :  Quaecumque  voluil  fecit  S 
si  aliqua  voluit  et  non  fecit :  et  quod  est  indignius,  ideo  non  fecit,  quoniam 
ne  fieret  quod  volebat  Omnipotens,  voluntas  bominis  impedivit.  Ideoque 
cum  audimus,  et  in  sacris  lilteris  lcgimus,  quod  vclit  omnes  bomines  sal- 
vos  fieri,  non  tamen  ideo  debemus  omnipotentissimae  Dei  voluntati  aliquid 


*  S.  AuGUSTiNUP,  In  Enchiridion,  cap.  97. 
2  Psal.  cxni,  3  et  cxxxiv,  6. 


I 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVI,  C,  ART.  1.  423 

derogare,  sed  ita  intelligere  quod  scriptum  est,  Vult  omnes  homines  sal- 
vos  fieri'.  tamquam  diceretur,  nullum  hominem  fieri  salv^um  nisi  quem 
salvum  fieri  ipse  voluerit  :  non  quod  nullus  sit  hominum  nisi  quem  sal- 
vum  fieri  velit,  sed  quod  nullus  fiatsalvus  nisi  quem  velit  salvari  :  et  ideo 
rogandus  est  ut  velit,  quod  necesse  est  fieri  si  voluerit.  Non  est  enim  cre- 
dendus  Omnipotens  aliquid  voluisse  fieri  quod  factum  non  sit.  Sic  etiam 
intellig-itur  illud,  Illuminat omnem  hominemvenientem  in  liunc  mundum  '  .• 
non  quia  nullus  hominum  estqui  non  illuminetur,  sed  quia  nisi  ab  ipso 
nullus  illuminatur.  Potest  et  alio  modo  illud  intelligi,  dum  tamen  credere 
non  cogamur  Omuipotentem  aliquid  fieri  voluisse,  factumque  non  esse  : 
qui  sinc  ullis  ambiguitatibus  sicut  ^  in  cffilo  et  in  terra,  sicut  Veritas 
cantat,  omnia  qugecumque  voluit  fecit,  profecto  facerenon  voluit  quoecum- 
quenon  fecit.  Ex  his  aperte  ostenditur,  quod  Deusea  voluntate  quae  ipse 
est,  non  vult  aliquid  fieri  quod  non  fiat,  neque  non  fieri  quod  fiat. 


DIVISIO    TEXTUS. 


ARTTCULUS  I. 


«  Hic  oritur  quxstio.  Dictiim  est 
enim,  etc.  » 

Hic  movet  Magister  dubitabiha  circa 
determinata  in  preecedenti  distinctione. 
Et  dividitur  in  duas  partes.  In  prima  ob- 
jicit  de  voluntate  beneplaciti,  probando 
quod  aliquando  non  habet  effectum,  In 
secunda  inducit  duas  opiniones  super 
hoc,  Si  bonum  est  malum  fieri,  vel  non? 
et  hsec  incipit  ibi,  D,  «  Ideoque  cum 
constet  omnia  bona  quse  fiunt,  etc.  » 

In  prima  parte  sunt  tria  capituhi  :  in 
quorum  primo  inducit  auctoritates  in 
quibus  videtur  esse  instantia  contra 
prius  determinata.  In  secundo,  determi- 
nat  unam  auctoritatem  sumptam  ex 
Evangeho.  Et  in  tertio  determinat  aliam 
inductam  ab  Apostolo. 


An  voluntas  beneptaciti  in  Deo  per  ali- 
qua  possit  impediri  ? 


Incidit  autem  hic  dubium,  Utrum  vo- 
hmlas  beneplaciti  possit  impediri  per  ea 
quae  dicta  sunt? 

Videtur,  quod  non  :  quia 

i.  Omnia  quaecumque  voluit  fecit . 

Item,  Votuntati  ejus  quis  resistit  ? 

2.  Item,  per  rationem,  Voluntas  Dei 
causa  est  voliti,  ut  habitum  est  prius  : 
cum  igitur  non  sit  causa  contingens,  sed 
necessaria,  non  poterit  immutari  :  ergo 
nec  impediri. 

3.  Item,  Praescientia  quse  est  respectu 
mali,  non  habet  causalitatem  ad  illud, 
tamcn  necessitate  consequentiae  falli  non 
potest  in  eo  quod  prsescitum  est  :  ergo 
multo  minus  voluntas  beneplaciti,  quse 
est  prsedeterminata  causa  voliti. 


*  Joan.  i,  9. 


2  Edit.  Joan.  Alieaume,  sive. 


424 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR^D. 


sej  contra.  ^-  ^•••'»  coNTR.v  osl  lioc  quoJ  ubjicilur 
iu  Littern,  quocl  vull  ouincm  liouuueui 
salvuni  (ieri  :  nec  tanien  oninis  liouio 
salviitur. 

2.  Itcm,  Voluntas  dc  se  est  ad  oppo- 
sita  :  ergo  videtur,  quod  non  sit  causa 
necessaria  alicujus. 

Soiuiio.  SoLUTio.  Et  dicendum,  quod  solutio- 
ncs  Magistri  super  auctoritatibus  iudu- 
ctis,  revcrtuntur  in  duos  modos,  quo- 
rum  unum  est,  quod  cum  dicitur  :  Qiio- 
ties  volui,  id  est,  quoties  volendo  con- 
gregavi  tilios  tuos,  id  cst,  aliquos  de 
filiis  tuis,  toties  tua  voluntas  mihi  non 
consensit,  sed  tamen  impedirc  non  po- 
tuit.  Alia  autem  de  Apostolo  :  Qui  om- 
)ies  homines  vull  salvos  fieri,  etc,  id  est, 
omnes  qui  salvanlur,  salvantur  sua  vo- 
luntate,  et  contra  illam  vcl  praelcr  illam 
nullus. 

Alia  solutio  est  istius  secundae  aucto- 
ritatis,  quod  sit  distributio  accommoda 
pro  generibus  singulorum,  et  non  pro 
singulis  gonerum  :  quia  vult  de  omnibus 
aliquos  salvari,  scilicet  de  circumcisione, 
de  prseputio,  de  praelatis,  de  subditis, 
de  divitibus,  de  pauperibus,  etc. 

Sed  quia  ista  solutiones  videntur  re- 
linquere  quod  tota  salus  dependet  a  vo- 
luntate  Dei,  et  nihil  a  voluntate  nostra 
consentiendo  et  cooperando,  ideo  magis 
videtur  dicendum  cum  Joanne  Damasce- 
no  S  quod  Deus  vult  voluntate  antece- 
dente,  et  non  consequente  :  et  utraque 
est  voluntas  beneplaciti.  Cum  autem  di- 
citur  voluntas  antecedens,  intelligitur 
volunlas  quae  est  essentia  divina,  con- 
notans  ofrectus  ordinatos  ad  salutem  ox 
parlc  naturae  et  graliae  :  sicut  est  collatio 
naturae  rationalis  quae  bonum  agnosco- 
re,  et  agnitum  quaerere  posset,  ot  quaesi- 
tum  invenire  ex  largitate  sumuii  boni, 
et  invento  inhaerere  :  talis  autem  ordo 
salutis  est  in  omnibus  hominibus.  Simi- 


lilor  ex  parte  gratiae  missio  Redempto- 
ris,  solutio  protii  pro  omnibus  quoad 
sunicioutiam,  positio  logum  ordinantium 
vitam  :  qui  onini  liaec  ordinavit,  omncs 
homines  salvos  fieri  voluit  :  ot  dicitur 
liaec  mdecedens,  'quia  antecedit  in  his  et 
nostrum   consensum    ct    nostrum  opus. 

Alia  autem  est  consequens  quae  est 
voliti  ordinati  ad  nostrum  opus,  ut  rc- 
tributionis  voluntas  sive  pro  bono  sive 
pro  malo  :  et  liac  non  omnes  vult  salva- 
ri,  quia  contrariaretur  justitiae  :  et  ideo 
dicit  Damasccnus,  quod  haec  socunda 
pondet  ox  nostra  causa. 

Magistri  nostri  temporis  duobus  aliis 
modis  dicunt  idem  cum  Damasccno. 
Quidam  sic,  quod  Deus  vult  omnem  ho- 
minem  salvari  quoad  se,  sed  non  quoad 
facta  hominis  praesentia  vel  futura  ab 
aelorno  :  et  hoc  redit  in  idem.  Alii  dicunt 
idem  subtilioribus  verbis,  scilicet  quod 
est  voluntas  duplox,  scilicet  absoluta 
quae  simpliciter  et  absolute  comparatur 
ad  volitum  quod  per  se  volitum  est  et 
non  per  aliud  :  sicut  enim  tunc  scientia 
Dei  comparatur  ad  verum  omne,  et  po- 
tentia  ad  omne  ens  possibile  potentia 
efficiontis,  ita  voluntas  por  se  erit  omnis 
boni  et  non  nisi  boni  :  et  hoc  modo  vult 
omnem  hominem  salvum  fieri.  Est  alia 
voluntas  pendens  ex  praescientia  merito- 
rum,  non  sicut  ex  causa,  sed  sicut  ex 
rationo  concomitante,  sicut  supra  dixi- 
mus  :  et  hac  non  omnem  hominem  vult 
salvum  fieri  :  et  hoc  etiam  redit  in 
idem. 

Ad  m  ergo  quod  objicitur  per  ratio- 
ncm,  dicondum  ut  supra,  quod  voluntas 
Dei  non  habot  necessitatem  coactionis, 
sod  immobilitatis  ex  ordine  causte  ad 
causatum,  hoc  est,  voluntatis  ad  voli- 
tum  :  et  hoc  non  tollit  ab  ea  libertatem, 
sed  potius  confirmat,  ut  supra  saepius 
cxpeditum  est. 


olject. 


»    S.  JoANNES  Damascenus,   Lib.  II  de  Fide      ortliodoxa,  cap.  29. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVI,  D,  ART.  2. 


425 


D.  Utrum  mala  Dei  voluntate  fiant,  an  eo  nolente  ? 


Ideoque  cum  constet  omnia  bona  quse  fiunt,  ejus  fieri  voluntate,  quse  si 
fieri  nollet,  nullatenus  fierent,  recte  quari  solet,  Utrum  et  mala  omnia 
qua3  fiunt,  id  est,  peccata,  Dei  fiant  voluntate  :  an  nolente  eo  fiant?  Super 
hoc  diversi  varia  sentientes  sibi  contradicere  inveniuntur.  Alii  enimdicunt, 
quod  Deusvultmala  esse  vel  fieri,  non  tamen  vult  mala.  Alii  vero,  quod 
nec  vult  mala  esse  nec  fieri.  In  hoc  tamen  conveniunt  et  hi  et  illi,  quod  uti- 
que  fatentur  Deum  mala  non  velle.  Utrique  vero  rationibus  et  auctoritati- 
bus  innituntur  ad  muniendam  suam  assertionem. 


DIVISIO    TEXTUS. 


ARTICULUS  II. 


«  Ideoque  cum  constet  omnia  hona 
quae  fiunt,  etc.  » 

Hic  incipit  secunda  pars,  et  dividitur 
in  duas  partes.  In  prima  Magister  movet 
quaestionem,  et  prosequitur  unam  opi- 
nionem  ei  respondentem,  scilicet  dicen- 
tium  bonum  esse  mala  fieri,  et  bonum 
esse  mala  esse,  et  Deum  velle  mala  fieri 
et  mala  esse,  sed  non  velle  mala.  In  se- 
cunda  vero  ponit  aliam  opinionem  cui 
ipse  videtur  consentire,  eo  quod  latius 
ipsam  prosequitur  :  et  etiam  salubrior 
et  sanior  est,  ibi,  F,  «  Illi  vero  qui  di- 
cunt,  etc.  » 


An  bomim  sit  mala  fieri  vel  mala 
esse  *  ? 


Incidit  autem  hic  dubium  de  ipsa 
qusestione,  Utrum  bonum  sit  mala  fieri 
vel  mala  esse  ? 

Et  videtur,  quod  sic 

1.  Per  multas  auctoritates  quae  jacent 
in  Littera. 

Item,  Boetius  in  V  de  Consolatione 
philosophise  :  «  Divina  vis  bona  est.  cui 
quoeque  mala  sunt  bona :  »  ergo  si  Deo 
bonum  est  malum,  simpliciter  videtur 
malum  bonum  esse  :  ergo  bonum  est  fieri. 

2.  Item,  Augustinus  in  libro  Confes- 
sionum  :  «  Tu,  Domine,  cui  nibil  omni- 
no  malum  est,  neque  universse  creaturae 
tuse  :  quia  non  est  aliquid  extra  te,  quod 
irrumpat  vel  corrumpat  ordinem  quem 


*  IP.  Summee  theol.  B.  Alberti,  Q.  80,  memb.      2,  art.  3. 


•i2G 


D.  ALB.  ^IAG.  ORD.  PR.ED. 


Sed  conlra, 


posuisti.  »  l^x  lioc  accipiluf,  quod  neri 
iiiiiluin  iioii  cst  Dco  inaluui,  ct  non  cst 
uiiivcrsiB  crcaturoe  nialuin  :  cuin  cniin 
sit  cxtra  Dcum,  non  potcsl  irrumpcre 
ordincm  qucin  posuit  Dcus  :  ct  cuin  illc 
sil  optimus,  noii  valct  quidcjuam  de  op- 
timo  corrumpcre,  sed  potius  ornal  :  quia 
coinmcndabiliora  rcddit  bona  :  crgo  cx 
quo  niliil  nocct,  el  confcrl  ornatum,  ut 
liabctur  cx  bis  vcrbis,  bonum  est  malum 
ficri. 

3.  Ilcm,  Apocal.  xxii,  II  :  Qui  in  sor- 
dibiis  cst,  sordescat  adliuc  :  dicit  Glos- 
sa  :  Quia  possct  objici,  quod  malum  es- 
sct  propbctarc  malis,  cum  gravius  cssent 
indc  punicndi  :  diclum  cst  sibi  nc  idco 
cesset  :  quia  justum  est  ut  qui  in  sordi- 
bus  est,  sordescat  adbuc.  Quod  autem 
justum  est,  ut  dicit  Auguslinus,  bonum 
est  :  ergo  malum  fieri  bonum  est,  ut  vi- 
detur. 

4.  Item,  Bonum  est  omni  modo  pu- 
niri  culpam,  quia  in  hoc  resultat  decor 
justitiae  divinae  :  scd  culpa  est  qucedam 
poena  :  ergo  bonum  est  culpam  fieri,  ct 
inalum  fieri.  Unde  Augustinus  in  libro 
Confessionum  :  «  Jussisti,  Domine,  et  sic 
est,  ut  poena  sibi  sit  omnis  inordinatus 
appetitus.  »  Item,  Augustinus  dicit,  et 
ponitur  in  II  libro  Sentcntiarum  in  Lit- 
tera,  quod  inter  primam  apostasiam  et 
ultimum  peccatum,  omnia  peccata  sunt 
culpa  et  poena  *  :  cum  igitur  poena  sit 
bona,  videlur  quod  omnia  illa  peccata 
fieri    sit    bonum. 

5.  Item,  Omnc  ordinatum  bonum  est 
esse  et  fieri  :  malum  est  ordinatum,  ut 
babetur  in  Littera  ab  Augustino  in  Eii- 
chiridion  :  ergo  bonum  est  malum  (icri 
ct  esse. 

Sed  contra  : 

1.  Non  est  bonum  ficri  quod  non  fit  ab 
optimo,  ut  a  causa  et  auctore  :  malum 
aulem  non  fit  ab  optimo  ut  a  causa 
et  auctore  :  ergo  non  est  bonum  malum 
fieri. 


2.  Itcm,  Malum  est  corruptio  boni  : 
nibil  autcm  corrumpcns  boiium,  bonum 
cst  ficri  :  crgo  ut  prius. 

3.  Itcm,  Omnis  activa  infcrt  suam 
passivam,  et  e  converso  :  ergo  si  bo- 
num  cst  malum  ficri,  bonuni  est  maluin 
faccrc  :  et  hoc  cst  contra  Apostolum 
dicentem  :  Non  faciamus  mala  ut  ve- 
niant  bona  :  quorum  damnatio  justa 
est  \ 

4.  Ilem,  Ronum  ficri  non  est  malum  : 
ergo  malum  fieri  non  est  bonum. 

V).  Ilcin,  Quod  malum  cst,  ejus  gcne- 
ratio  mala  cst,  ul  vult  Boetius  in  Topi- 
cis  :  er<2:o  ficri  malum  est  malum  :  non 
ergo  bonum, 

0.  Itcm,  Omnc  bonum  moris  a  fine 
principaHler  bonum  est  :  malum  aulcm 
est  corruptio  finis  :  ergo  ipsum  fieri  est 
malum  :  non  ergo  bonum. 

7.  Item,  Alalum  in  factis  non  est  nisi 
ex  fieri,  quia  hoc  est  causa  mali  in  ani- 
ma,  quia  ex  malo  actu  rcfinquitur  mala 
dispositio  et  malus  babitus  et  culpa  : 
ergo  si  bonum  est  malum  fieri,  omnia 
quae  consequuntur  malum  fieri,  ncces- 
sario  erunt  bona  :  quod  absurdum 
est. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  Magister  in- 
ducit  duas  opiniones  :  quarum  prima  est 
falsa  meo  judicio,  secunda  autem  vera. 
Puto  cnim,  quod  baec  absolute  falsa  est, 
bonum  est  malum  fieri  vel  esse  :  et  baec 
similiter,  Deus  vult  malum  fieri  vel  esse  : 
quia  converlitur  cum  alia :  si  enim  Deus 
omne  bonum  vult,  ct  quidquid  vult,  non 
est  nisi  bonum  :  si  bonum  cst  malum 
fieri,  Deus  vult  malum  fieri,  et  e  con- 
verso.  Si  autem  delerminetur  sic,  malum 
fieri  est  occasio  boni,  propter  quod  pcr- 
mittitur  malum  fieri :  tunc  erit  verum  : 
vel,  sicut  Hieronymus  infra  dicet,  quod 
malum  fieri  est  ahcui  bonum,  sicut  ma- 
lum  Judse  profuit  nobis,  non  in  quantum 
malum,    sed   in  quantum  occasio  :  lunc 


»  Cf.  II  Sententiarum,  Dist.  XXXVI,  litt.  seu 
cap.  A. 


*  Ad  Roman.  iii,  8. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVI,  D,  ART.  2. 


427 


potest  concedi  cum  tali  addita  determi- 
natione.  Absolute  autem  loquendo  puto, 
quod  omnes  falsse  sunt,  sicut  dicit  se- 
cunda  opinio  :  et  si  inveniantur  a  Sanctis 
absolute  posita?  hujusmodi  propositio- 
nes,  dico  quod  sunt  cum  determinatione 
intelligendae. 

Ad  pRiMUM  ergo  dicendum,  quod  ma- 
lum  in  se,  bonum  est  virtuti  divinoe  : 
ista  enim  est  determinata  :  quia  in  eo 
ostenditur  in  quo  est  bonum  :  et  illud 
bonum  non  ponitur  in  malum  fieri  sicut 
in  subjecto,  sed  sicut  in  occasionante 
tantum,  et  in  divina  virtute,  sicut  in 
subjecto  :  quia  facit  relucere  virtutem, 
sicut  in  Pharaone  :  necesse  enim  est,  ut 
divinae  virtuti  militet  etiam  onme  quod 
obstat,  ut  dicit  Gregorius.  Cum  enim  non 
vult  facere  volunlatem  Dei  bbere,  ne- 
cesse  est  ut  per  vim  subjaceat  justitise 
punienti. 

Ad  aliud  dicendum  quod  intelligitur 
eodem  modo  :  quia  Deo  non  est  malum 
quod  facit,  sed  occasio  boni  decoris  ju- 
stitiae  :  sed  Boelius  ponit  unius  boni  oc- 
casionem  tantum  :  Augustinus  autem 
triplicis :  occasionatur  enim  unum  bo- 
num  quod  est  decor  justitioe  :  sicut  ex  la- 
trocinio  occasionatur  decor  justitiae  judi- 
cis,  dum  fur  apparet  in  patibulo.  Aliam 
comparationem  occasionis  tangit  Augu- 
stinus,  cum  dicit,  quod  etiam  universoe 
creaturflB  non  est  raalum  :  quia  duplicis 
boni  est  occasio,  scilicet  quia  commen- 
dabiliora  ostendit  bona,  eo  quod  con- 
traria  juxta  se  posita  magis  elucescunt, 
Et  est  etiam  occasio  utilitatis  :  et  hoc 
adhuc  dupliciter,  scilicet  in  faciente  ma- 
lum,  sed  post  factum,  et  non  quando 
fit  :  sicut  qui  negHgens  est,  et  ex  peccato 
perpetralo  compungitur,  et  efficitur  fer- 
vens  et  humilis.  Et  secundo,  in  ahis  :  et 
hoc  multis  modis  :  quidam  enim  cauti  ex 
casu  istius  redduntur,  sicut  dicit  Hora- 
tius  : 

Nam  tua  res  agitur,  paries  cum  proximus  ardet. 
Quidam  autem  efficiuntur  misericordes 


compatientes  ei,  et  orantes  pro  ipso. 
Quidam  autem  tffidio  vitaj  quae  tot  maiis 
permixta  est,  suspirant  ad  aeterna  :  sicut 
dicit  Psalmus  cxix,  5  :  Heu  rnihi,  quia 
incolatus  meus  prolongatus  est !  Ilubita- 
vi  cum  hahitantihus  Cedar,  id  est,  cum 
peccatoribus.  Quidam  autem  moventur 
ad  zelum,  sicut  dicit  Psalmus  lxxii,  3: 
Zelavi  super  inic/uos,  pacem  peccatonini 
videns.  AHquorum  etiam  exercetur  pa- 
tieutia,  et  probatur  virtus  :  sicut  per 
tyrannos  martyres  probantur.  Et  aliis 
etiam  modis  quos  facile  est  invenire. 
Licet  autem  ista  sit  bonum  fieri,  non  ta- 
men  bonum  est  nialum  fieri,  quia  non 
est  causa  horum,  sed  occasio  tantum. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  illud  de  ^(13. 
Apocalypsi,  xxii,  11,  solvere  est  difficile  : 
sed  quantum  inteHigere  possum,  justitia 
est  duplex,  scilicet  retributio  pro  mcri- 
tis  :  et  sic  non  est  justum,  ut  qui  in  sor- 
dibus  est,  sordescat  adhuc  :  sicut  nec 
justum  est,  ut  qui  furatur,  fureturadhuc  : 
sed  justum  est,  ut  suspendatur,,  et  ille 
condemnetur.  Alia  autem  justitia  est  ex 
congruentia  negligentiae  :  ut  quia  Deus 
dedit  tempus  in  poenitentiam,  et  ille  ne- 
gligens  differt  converti  ad  Dominum, 
justum  est  ut  a  Deo  derelinquatur  :  ex 
quo  sequitur,  quod  in  sordibus  sordescat 
adhuc.  Et  ideo  non  puto,  quod  id  quod 
dicitur,  justinn  est,  notet  ordinem  sor- 
descendi,  et  adhuc  in  sordibus  esse,  nisi 
per  medium  :  immediatus  enim  ordo  no- 
tatur  ad  relinqui  a  Deo  :  ex  quibus  ul- 
terius  sequitur,  quod  vincatur  a  peccatis, 
et  sordescat  adhuc  :  et  sic  etiam  de  ju- 
stitia  quoe  est  ex  congruentia  negligentiaB, 
non  sequitur  nisi  per  accidens.  Si  autem 
adhuc  concedatur^  quod  justum  sit,  non 
sequitur  ulterius,  quod  bonum  sit :  quia 
bonum  non  dicit  talem  ordinem  ut  ju- 
stum  :  justum  enim  respicit  ordinom  gene- 
ralem  culpae  ad  pcenam,  et  restitutionis 
ad  meritum  :  sed  bonum  dicit  perfectio- 
nem  quae  est  ex  fine  absolute.  Nec  hoc 
valet,  omne  quod  juste  fit,  bene  fit :  et 
omne  quod  justum  est,  bonum  est,  et 
illud   fit  juste,    et  est  justum  :   ergo  fit 


428  D.  ALB.  MAG.  ORD.  PILED. 

bcnc,  et  est  bonum  :  quia  quando  dico,  nccessitate    concupiscentiae    ct  fomitis  et 

quod  juste  fit,  bene  fit,  ibi  justilia  poni-  consuetudinis  et  mali  babitus  inducti  :  et 

tur  in  ordinanle,  et  similiter  bonitas  :  ct  sic  aliquo  modo  pcena  est  sequens  pcc- 

cum   dicilur,    quod  justum    csi,  bonum  catum :  et  boc  non  est  csse  poenam  sim- 

est,    inlclligitur    in  co  quod  bujusmodi,  plicitcr,    quae     indigitur  a    Deo  vel  quae 

boc  cst,  secundum    relalionem   ad  ordi-  simpliciter  ordinatcuI[)am,  sedsecundum 

nantem :  sed  cum  dicitur,    boc   lieri   cst  quid  tantum,  scilicel  justilia  qua;   est  ex 

juslum,    non   ponitur  justum   circa  boc  congruentia  negligentiae  conversionis,  ut 

nisi  per  accidens  et  extranee  :  etideo  non  supra  dictum  est:  et  boc  videtur  Grcgo- 

scquitur,  quod  sit  bonum  nisi   cum  de-  rius  intendere   cum  dicitur,  «  Peccatum 

terminatione,  ut  prius  est  dictum.  quod  per  poenitentiam  non  deletur,  suo 

Ad  4.          Ad  aliud  diccndum,  quod  peccatum  in  pondere  mox  ad  aliud  trabit.  » 

eo  quod  peccatum,  non  est  poena  :  unde  Ad  ultimum    dicendum,   quod   malum 

pcccatum  dupHccmbabet  comparationem  est  ordinatum:  sod  bonum  ilbus  ordinis 

ad  liberum  arbitrium,  scilicet  ut  est  libe-  non  ponitur  in  ipso,  sed  potius  in   alio  : 

rum    deflexum    a    bono    incommutabili  ct  ideo  non  sequitur,  quod  bonitate  or- 

sponte  propria,  ct  sic  cgrcditur    ab    ipso  dinis  sit  bonum  esse  vel  fieri,  sed  potius, 

peccatum  et  malum.   Comparatur  etiam  quod    abquod  bonum    ordinis  eliciatur 

ad  ipsum   ut  esi    obligatum  et  tractum  in  alio  extra  ipsum  ex  ipso  fieri  vel  esse. 


E.  Quare  dicunt  quidam  Deum  velle  mala  esse  vel  fieri  ? 


Qui  enim  dicunt  Deum  mala  velle  esse  vel  fieri,  suam  his  modis  muniunt 
intentionem.  Si  enim,  inquiunt,  mala  non  esse  vel  non  fieri  vellet,  nullo 
modo  essent  vel  fierent :  quia  si  vult  ea  non  esse  vel  non  fieri,  et  non  pot- 
estid  efficere,  scilicetut  non  sint  vel  non  fiant,  voluntati  ejus  et  potentiae 
aliquid  resistit,  et  non  est  omnipotens,  quia  non  potest  quod  vult : 
sed  impotens  est,  sicuti  et  nos  sumus,  qui  quod  volumus  quandoque 
non  valemus'.  Sed  quia  omnipotens  est,  et  in  nullo  impotens,  cerlum  est 
non  posse  fieri  mala  vel  esse,  nisi  eo  volente.  Quomodo  enim  invito  eo  et 
nolente  posset  ab  aliquo  malum  fieri,  cum  scriptum  sit :  Voluntali  ejus 
quis  i^esistit  ^ 7  Su]}ra.  etiam  dixit  Auguslinus,  quia  necesse  est  fieri  si  vo- 
luerit.  Sed  vult  mala  fieri,  aut  non  fieri.  Si  vultnon  fieri,  non  fiunt :  fiunt 
autem  :  vult  ergo  fieri.  Item,  bonum  est  mala  esse  vel  fieri :  alioquin  sum- 
me  bonus  non  permitteret  ea  fieri.  Unde  Augustinusin  EncJiiridion:  Quam- 


*  Edit.  Joan.  Alleaume,  possumus. 
»  Ad  Roman.  ix,  19. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVI,  E,  ART.  3. 


429 


vis  ea,  inquit,  quae  mala  sunt,  in  quantum  mala  sunt  non  sunt  bona  :  ta- 
men  ut  non  solum  bona,  sed  etiam  sint  et  mala,  bonum  est.  Nam  nisi  esset 
hocbonum  ut  essentet  mala,  nuUo  modo  esse  sinerentur  ab  omnipotenli 
bono  :  cui  procul  dubio  quam  facile  est  quod  vult  facere,  ita  '  facile  est  quod 
non  vult  esse  non  sinere.  Heec  nisi  credamus,  periclitatur  nostra  confessio, 
qua  ^  nos  in  Patrem  omnipotentem  credere  confltemur  3.  Ecce  hic  aperte 
habes,  quod  bonum  est  mala  esse  :  omnis  autem  boni  Deus  auctor  est, 
quivult  omne  bonum  esse  quod  est.  Cum  ergo  bonum  sit  mala  fieri  vel 
esse,  ergo  et  mala  vult  fieri  vel  esse.  Ilis  atque  aliis  hujusmodi  rationibus 
et  auctoritalibus  utuntur,  qui  dicunt  Deum  velie  mala  esse  vel  fieri. 


ARTICULUS  in. 

In  quo  ponitur  bonifasista,  cum  dicitur, 
Bonum  esl  malum  fieri  ?  et,  An  bonum 
est  malum  /acere?  et,  An  potest  conce- 
di,  Bonum  est  malitiam  fieri  ? 


Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicunt 
isti  et  concedunt,  ibi,  E,  «  Qui  enim  di- 
cunt  Deum  velle  mala  esse  vel  fieri, 
etc.  » 

Et  quaeruntur  duo  secundum  istos  : 
quorum  primum  est,  In  quo  ponilur  bo- 
nitas  ista,  cum  dicitur,  Bonum  est  ma- 
lum  fieri  ? 

Secundum  autem,  In  quid  ut  in  voh- 
tum  notatur  transire  voluntas,  cum  dici- 
tur,  Deus  vult  malum  fieri  vel  esse. 

Ad  primum  proceditur  sic  : 

Omnis  nota  compositionis  notat  inhae- 
rentiam  praedicati  ad  subjectum :  cum 
igitur  dicitur,  Malum  fieri  est  bonum, 
notatur  bonum  inhaerenter  inesse  ei  quod 
est  malum  fieri  :  constat  autem,  quod 
non  inest  ut  forma  in  subjecto,  nec  es- 
sentialis,  nec  etiam  accidentahs,   nec  ut 


Qusest.  1. 


idem  :   ergo    non  inest :  ergo  locutio  iha 
est  falsa. 

Si  autem  tu  forte  dicas,  quod  bonum 
ihud  ponitur  inesse  facienti :  hoc  nihil 
est:  quia  facions  malum  eo  ipso  quod 
facit,  malus  efficitur :  ergo  bonum  per 
malum  fieri  non  ponitur  in  ipso.  Si  au- 
tem  dicatur,  quod  est  in  eo  cui  fit  malum  : 
hoc  non  est  generale  in  omni  malo,  sic- 
ut  in  fornicatione,  ibi  enim  tam  agens 
quam  patiens  malus  efficitur:  ergo  non 
esset  generahter  verum  secundum  hanc 
opinionem,  quodbonum  est  malum  fieri. 

Item,  Queerituruherius  secundum  istam 
opinionem,  Utrum  est  concedendum, 
quod  bonum  est  malum  facere  ?  per  hoc 
quod  passiva  infert  suam  activam,  et  e 
converso. 


Item,  Utrum  conceditur,  quod  bonum  Qu^gt  2 
est    maUtiam    fieri  ?  Constat  enim  et  in 
Littera    prsecedentis     capituh    habetur, 
quod  neutra  conceditur,  quod  bonum  sit 
malum,  vel  quod  Deus  velit  malum. 

SoLUTio.  Dicendum  ad  primum,   quod    soiutio. 
secundum  hanc  opinionem  bonitas  prae- 
dicatur    de   malum   fieri,   vel  de  malum 
esse,    non  secundum   inhaerentiam^  sed 
per  occasionem:   quia    omnis    ahus  in- 


'  Edit.  J.  Alleaume,  tam. 
*  Ibjdem,  quia. 


S.  AuGusTrNus,  In  Enchiridion,  cap.  96. 


m 


D.  A\A\.  MAG.  ORD.  PRvED. 


trllcclus  luijiis  ()j)inioiiis  videlur  luilii 
falsus.  \'A  tuuc  notanduiu,  quod  causa 
per  se  habcl  inilucnliani  super  causani 
vel  causalilalem :  causa  auteni  per  acci- 
dens  aliijuo  niodo  causat,  licet  non  per 
se  :  sicul  dicitur,  Pohcletus  per  accidens 
est  causa  slaluae,  vel  albus  causa  statua?, 
si  statuarius  vocatur  Polyclelus  el  est  al- 
bus  :  sed  occasio  niediuni  est  inler  cau- 
sani  per  accidens,  et  casuni  et  fortunam  : 
casus  enim  non  habet  causalitatem,  licet 
contingat  linem  :  sicut  equus  egrediens 
de  domo  quae  postca  com])urilur,  casu 
salvatur,  et  non  salvaretur  nisi  egrede- 
relur  :  occasio  autem  est  quod  non  ha- 
bet  causalitalem  de  se,  sed  per  accidens 
eflicitur  causa  aliqua,  non  per  accidens 
quod  sibi  insit,  scd  quod  inest  alii  ad 
quod  comparatur:  et  ideo  minus  dicit 
quam  causa  per  accidcns  :  quia  illa  cau- 
sat  per  accidens  quod  sibi  inest,  quae  fa- 
cit :  plus  autem  est  ibi  quam  casus  :  quia 
ibi  ponitur  intentio  ad  bonum  in  ordi- 
nanle  et  eo  qui  convertit  in  bonum : 
unde  bonum  illud  ut  in  subjecto  ponitur 
in  eo  ad  quem  ordinalur  in  occasione 
boni :  et  hoc  secundum  actum  quando- 
que  :  et  quandoque  secundum  poten- 
tiam,  ut  quando  nullus  est  conscius  mali  : 
quandoque  aulem  ponilur  potentia  in 
faciente  ex  ordine  status  praecedentis  ad 
posteriorem,  utprius  diximus.  Undecum 
dicitur,  Bonum  est  malum  fieri :  sensus 
est,  malum  fieri  aut  est  aut  potcst  fieri 
occasio  alicujus  boni  secundum  ordinem 
adallerum  qui  illo  malo  in  bonum  utitur. 

Adqutest.i.  Ad  ALiuD  dicendum,  quod  illa  opinio 
non  concederct  hanc,  Bonum  esl  malum 
facere  :  quia  facere  non  dicit  compara- 
lionem  nisi  ad  facientem  :  et  in  illo  non 
occasionatur  bonura,  sedpolius   malum. 

Adqusest. 2.  Ad  ALiUD  dicendum,  quod  ista  adhuc 
minus  concederetur  ab  hac  opinione, 
lionum  est  malitiam  lieri  :  quia  malitia 
non  nisi  privationem  dicit  :  et  liaec  de  se 
non  est  ordinabilis,  sed  gratia  subjecti 
passivc  et  non  aclive   ordinatur. 


AIITICULUS  IV. 

In  quid  sicid  in  volitwn  nolalur  transi- 
re  voluntas,  cum  dicitur,  Deus  vult 
nialum  ficri  vel  esse  ? 


Secundo  qti.Terilur,  In  quid  sicut  in 
vulilum  nolalur  transii'e  voluntas,  cum 
dicilur,  Deus  vult  malum  lieri  vcl  esse  ? 

Yidetur  autem,  quod  transit  super 
mahtiam  : 

1.  Transil  enim  voluntas  omnis  in  voli- 
tum  :  sed  cum  dicitur,  Deus  vult  malum 
fieri,  volitumhoc  rcferlur  ad  voluntatem 
gratia  ejus  quod  est  malum  :  ergo  ma- 
lum  est  ratio  voluntatis,  quia  omnc  vo- 
litum  ratio  est  voluntalis  volentis   illud. 

2.  Item,  Volito  uno  ab  aliquo,  fit  con- 
vertibile  illius  voiilum  vel  conjunctum 
illi  per  necessitatem,  nisi  voluntas  sit 
stiilta  :  sed  malum  fieri  conjunctum  est 
malum  facere,  et  malitia  inseparabiliter  : 
ergo  si  voluntas  sapiens  et  eligens  trans- 
it  super  unum,  transibit  etiam  super 
alterum.  Et  non  valet,  ut  videlur,  si  ve- 
hs  instare,  dicendo  quod  verbapertinen- 
tia  ad  actum  animae,  bene  sunt  de  uno, 
et  non  de  alio,  licet  illa  conjuncta  sunt  : 
quia  illa  voluntas  non  procedit  ad  voli- 
tum,  sed  est  illa  de  qua  dicit  Aristoteles 
in  libro  Elcnchonim,  quod  etiam.  im- 
possibilium  est  voluntas  :  et  haec  a  qui- 
busdam  magis  velleitas,  quam  voluntas 
vocari  consuevit. 

3.  Item,  Augustinus  dicit,  et  ponitur 
hic  auctoritas,  quod  malum  fieri  bonuni 
est  :  et  hoc  vult  Dcus,  quia  aliter  non 
sineret. 

Si  forte  dicas,  quod  Deus  permittit  : 
et  hoc  est  voluntate  signi,  et  non  bene- 
placiti.  CoNTRA  :  Nec  praeter  voluntatem 
beneplaciti,  nec  contra  eam  fit  aliquid  : 
quia  non  fil  aliquid,  ut  dicit  Auguslinus, 
quod  non  de  interiori  aula   summi    Im- 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVI,  E,  ART.  4. 


431 


peratoris  procedit  :  ergo  videtur,  quod 
velit  illud  voluntate  beneplaciti. 

4.  Item,  Cum  dicam  sic  :  Deus  permit- 
tit,  hoc  verbum,  permittit,  praedicat  di- 
vinam  essentiam  ut  volentem  :  erj^o 
prsedicat  divinam  voluntatem  quae  est 
Deus  :  ergo  voluntatem  beneplaciti  :  et 
sic  voluntate  beneplaciti  vult  omne 
quod  permittit  :  ergo  voluntas  Dei  vi- 
delur  transire  super  malitiam,  sicut 
super  volitum. 

Sed  contra  : 

1.  Malum  in  eo  quod  malum,  non  mo- 
vet,  nec  polest  movere  aliquam  volunta- 
tem  :  quia  omne  volitum,  aut  est  bonum, 
aut  apparens  bonum  :  ergo  multo  minus 
movebit  divinam  voluntatem. 

2.  Item,  Deus  odit  malum,  et  Deo  dis- 
plicet  malum,  et  Deus  punit  malum  : 
nemo  autem  vult  hoc  quod  odit,  et  quod 
disphcet,  et  quod  punit  :  ergo  Deus  non 
vult  malum  fieri. 

3.  Item,  Ezechiel.  xviii,  23  :  Nolo 
inortem  peccatoris  *.  Et  loquitur  de 
morte  peccati  :  ergo  non  vult  malum 
tieri  :  quia  hoc  est  mors  peccatoris. 

4.  Item,  Deus  est  auctor  ejus  quod 
vult  :  si  ergo  vult  malum  fieri,  ipse  est 
auctor  mali. 

0.  Item,  Anselmus  dicit,  quod  pote- 
stas  faciendi  malum^  nec  est  libertas,  nec 
pars  libertatis  ^  :  ergo  est  ignobilitatis  : 
ergo  multo  magis  voluntas  mali  :  ergo 
Deo  non  attribuenda. 

SoLUTio.  Dicendum  meo  judicio,  quod 
hsec  est  falsa,  Deus  vult  mala  fieri  :  et 
si  invenilur  a  Sanctis,  est  determinanda 


sic,  Deus  vult  bonum  quod  elicitur  ex 
malo  facto,  propter  quod  sinit  malum 
fieri  :  et  in  hoc  sensu  concedit  ista  opi- 
nio,  et  aliter,  ut  puto,  falsa  est. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  vo-  AcI  i. 
luntas  Dei  non  transit  super  malum,  ut 
super  volitum  :  quia  locutio  illa  est  im- 
propria,  etmalumnon  subjicitur  volun- 
tati  ut  malum,  vel  ut  est  in  fieri  per  se, 
sed  ut  est  occasio  boni  eliciti  :  et  tunc 
adhuc  non  rcfertur  ad  ipsum  voluntas 
beneplaciti,  sed  ad  id  quod  subjicitur,  et 
ad  occasionem  refertur  signum  volunta- 
tis  quod  est  permissio. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  hoc  non  est      Ari  2. 
verum  etiam   in    sapienter  volente,  nisi 
illud  quod  dicitur  volitum,  sit  per  se  vo- 
litum  :  hoc   autem  non  est  hic,  ut  jam 
dictum  est. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  cum  dicitur,  ^^,  3^ 
Deus  permittit  hoc  fieri,  non  prsedicatur 
divina  essentia,  ut  voluntas  tantum,  sed 
etiam  notalur  respectus  ad  malitiam  :  et 
ideo  non  estpermissio  voluntas  benepla- 
citi,  quia  beneplacitum  non  ponit  respe- 
ctum  nisi  ad  bonum  :  et  ideo  hic  (ut  di- 
ximus)  in  aho  ponitur  signum,  et  in  alio 
voluntas  :  signum  enim  ponitur  in  prse- 
cedenti,  voluntas  autem  in  consequenti 
per  occasionem. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  ea  quce  pro-  Ad  4. 
cedunt  de  intellectuali  aula  summi  Im- 
peratoris,  ab  eo  uno  modo  se  habente, 
non  procedunt  uno  modo  secundum  se  : 
et  ideo  respectu  quorumdam  est  permis- 
sio,  et  respectu  aliorum  elicitorum  ex  ilfis 
est  voluntas. 


*  Vulgata  habet,  Ezechiel.  xvm,  23  :  Num- 
quid  voluntatls  meae  est  mors  impii  ?  dicit  Domi- 
nus  Deus. 


^  S.  Anselmus,   Dialogus  de    libero    arbitrio, 
cap.   1. 


432  D.  ALB.  MAG.  ORD.   PR^D. 


J'.  Uic  ponit  rationcs  illurinn  qni  diciait  Dei  voluntate  non  ficri  mala  vcl  non  esse 


Illi  vero  qui  dicuntDci  voluntate  mala  non  fieri  vel  non  esse,  inductio- 
nibus  prcTmissis  ita  respondent,  dicentes  :  Deum  nec  velle  mala  fieri  nec 
velle  non  fiori   vel  nolle  fieri,  sed  tantum  non  velle  fieri.  Si  enim  vellet  ea 
fieri  vel   esse,  faceret  utique  ea  fieri  vel  esse  :  et  ita  esset  auctor  malo- 
rum  :  non  est  autem  auctor  malorum,  utSanctorum  protestantur  auctorita- 
tes  :  non  ergo  ejus  voluntate  fiunt  mala.  Item,  si  nollet  mala  fieri,  vel  vellet 
non  fieri,  et  tamen  fierent,  omnipotens  non  esset :  cum  ejus  voluntas  hu- 
manae  voluntatis  effcctu  impcdiretur.  Ideoque  non  concedunt  Deum  velle 
mala  fieri,  ne  malorum  auctorintelligalur  :  nec  concedunt  eum  velle  mala 
non  fieri,  vel  nolle  fieri,  neimpotens  esse  videatur:  sed  tantum  dicunteum 
non  velle  mala  fieri,  ut  non  auctor,  sed  permissor   malorum  monstretur. 
Unde  etEvangelista  ubi  ostendit  Deum  auctorem  esseomnium  bonorum  di- 
cens :  Omnia  per  ipsum  factasunt'.  consequenter  malorum  auctorcm  esse 
negat  dicens  :  Et  sine  ipso  factum  est  nihil\  id  est,  peccatum.  Non  dixit  per 
eum  factum  esse,  vel  eo  nolente  et  invito,  sed  tantum  sine  eo,  id  est,  sine 
ejus  voluntate,  quia  non  ejus  voluntate  fit  peccatum.  Non  ergo  Deo  volente 
vel  nolente,  sed  non  volente  fiunt  mala :  quia  non  subcst  Dei  voluntati,  ut 
malum  fiat  vel  non  fiat :  sed  utfieri  sinat,  quia  bonum  est  sinere  mala  fieri : 
et  utique  volens  sinit  non  volens  mala,  sed  volcns  sinere  sinit  ut  ipsa  fiant : 
quia  nec  mala  sunt  bona,  nec  ea  fieri  vel  esse  bonum  est. 

probans  hanc  opinionem  csse  veram,  ibi, 

K,   «  Si    qnis  igitur    diligenter^    etc.  » 

In  tertia,  objicii  sophistice,  et  solvit,  ibi, 

Divisio  TEXTUS.  N,  «  Jam  sufficienter  ostensum  esi,  quod 

Deo  auctore,  etc.  » 

Sunl  autem  in  prima  solutione   qua- 
«  llli  vero  qui  dicunt  Dei  voluntate,      luor  capilula,    quorum   primum   est   de 
etc.  »  dislinctione      locutionum     negativarum 

Hic  incipit  secunda  opinio  quae  dividi-  cum  verbis  dicentibus  voluntalem  vel 
tur  in  tres  partes  :  in  quarum  prima  sol-  non  volunlatem  Dei.  Secundum  aulem 
vuntur  rationes  ab  opinione  praicedente  est  de  solutione  verborum  Augustini. 
inductae.  In  secunda  autem  ponitur  ralio      Tertium  esl  de  dislinctione   quadam  bo- 

'  Joan.  I,  3. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVI,  G. 


433 


ni  data  ab  Hieronymo.  Quartum,  quasi 
conclusio  ex  prsehabitis,  qualiter  et  qui- 
bus  prosunt  mala. 


ARTICULUS  V. 

Quse  differentia  est  inter  istas  proposi- 
tiones,  nollc  hoc,  et  non  velle  hoc,  et 
velle  hoc  non  fieri  ? 


Ad  intelligentiam  autem  primi  capitu- 
li  quseritur,  Quse  difTerentia  sit  secun- 
dum  hanc  opinionem,  inter  nolle  hoc,  et 
non  velle  hoc,  et  velle  hoc  tion  fieri  ? 

Item  quseritur,  Utrum  omnia  quse  di- 
cuntur  Iieri,  sive  bona,  sive  indifTeren- 
tia,  sive  mala,  proccdant  a  voluntate, 
7el  sint  contra  voluntatem  Dei  secun- 
dum  hanc  opinionem  ? 

Et  ad  hoc  dicendum,  quod  cum  dici- 
tur,  nolo,  ita  quod  neyatio  per  composi- 
tionem  includatur  cum  verbo  nolo,  tunc 
non  negat  voluntatem  secum  composi- 
tam,  sed  tantum  refertur  ad  volitum  : 
unde  sensus  est,  nolo  hoc  fieri,  id  est, 
volo  hoc  non  fieri.  Gum  autem  ly  nolo 
habet   condeclinium  nolo,  non  vis,  non 


vult,  etc,  omnia  quae  declinantur  ab 
ipso,  habent  eamdem  vim.  Unde  cum 
dicitur,  non  vult  hoc  fieri,  locutio  est 
duplex,  ex  eo  quia  ly  non  vult  potest 
esse  in  vi  dictionis,  et  tunc  voluntas  ma- 
net  non  negata,  sed  volitum  :  et  potest 
esse  in  vi  orationis,  et  tunc  voluntas  ne- 
gatur  esse  de  hoc. 

Ex  hoc  accipilur,  quod  istee  sequipol- 
lent,  nolo  hoc  fieri,  et  volo  hoc  non 
fieri,  et  una  infert  aliam,  Istae  autem 
duae  :  non  vult  hoc  fieri,  el  vult  hoc  non 
fieri,  habent  se  sicut  superius  et  inferius  : 
quoniam  ista,  vult  hoc  non  fieri,  refert 
istam,  non  vult  hoc  fieri :  sed  non  con- 
vertitur,  quia  ista,  non  vult  lioc  fieri, 
habet  duos  sensus  sua3  veritatis,  quorum 
alterum  tantum  liabet  haec,  vult  hoc  non 
fieri.  Dicit  ergo  haec  opinio,  quod  Deus 
non  vult  mala  fieri,  secundum  quod  ly 
non  vult  est  in  vi  orationis  :  et  ideo  non 
sequitur,  si  aliquis  inferat  :  ergo  vult 
mala  non  fieri,  quia  nec  illud  vult:  quia 
si  voluntas  negetur  de  uno,  non  propter 
hoc  affirmatur  de  suo  opposito. 

Ad  secundum  ergo  qusesitum,  dicen-  -^f.,^^"®®" 
dum  quod  non  omnia  quae  fiunt,  fiunt 
Deo  nolente,  vel  volente  :  sed  volente 
vel  non  volente,  ita  quod  ly  non  volente 
sit  in  vi  orationis  :  et  ideo  haec  opinio 
bona  est,  quia  evitat  totum  inconve- 
niens. 


tiunc. 


G.  Quomodo  intelligendum  sit  illud  Augustini,  Mala  fieri  bonum  est? 


Quod  vero  Augustinus  ait,  «  Mala  fieri  bonum  est,  necsinerenturnialaab 
omnipotentibonofieri,nisi  hocessetbonum,  uteaessent,  »  ea  ratione  dictura 
esse  asserunt,  quia  ex  malis  quse  fiunt,  Deus  bona  elicit :  nec  ipse  permit- 
teret  ea  fieri  nisi  de  eis  boni  aliquid  faceret.  Unde  Augustinus  in  eodem 
\ihro  Enchirldion,  apertc  indicans  preedictorum  verborum  talem  esse  in- 
telligentiam  ait  :    Deus  omnipotens,   cui  rerum  est  summa  potestas, .  cum 

28 


XXVI 


^3i  D.  ALB.  MAG.  ORD.  VnMD. 

suminc  boinis  sil,  hii11<.  iimdo  sinerct  aliqiiid  mali  esse  in  operibus  suis, 
nisi  us<iiic  adco  csscl  omnipolcns  ct  bonus,  ut  bcncfaceret  eliam  de  malo  '. 
llcm,  iu  eodcm:  Mclius  judicavit  Deus  de  malis  bona  facere,  quam  mala 
nulbi  permitlcre  \  Ex  lioc  itaquc  sensu  diclum  est  ac  verum  est,  bonum 
est  mala  ficri  :  quia  ex  malis  qu<c  liuut,  bonis  (qui  secnndum  proposilum 
vocati  siint  sancti)  accidit  bonitas,  id  est,  ulililas.  Talibus  cnim,  ut  ait 
Apostolus,  in  bonum  cooperantur  omnia  ctiam  mala  \  quia  eis  prosunt, 
quawiliis  facienlibusobsunt.  Unde  etiam  aliquando  in  Scriptura  legitur 
malum  appellari  bonum:  ul  llicronymussuper  Marcum  :  Malum,  inquit, 
Juda?  bonum  fuit,  scilicet  nobis":  nec  si  bonum  est  illi  vel  illi,  inde  sequitur, 
quod  simplicitcr  bonum  sit  :  proprie  enim  ac  simplicitcrbonum  est,  quod 
in  se  et  facienti  bonum  est. 


ARTICULUS  YL 

An    mahim   sit   expediens    universo,   et 
conferens  ad  complementum  universi  ? 


Deinde  quaeritur  de  lioc  quod  dicit  in 
terlio  capite  G,  ibi,  «  Melius  Judicavit 
Deus  de  malis  bona  facere,  elc.  » 

Ex  hoc  enim  videlur  sequi,  quod  rna- 
lum  est  expediens  universo,  et  conferens 
ad  complementum  universi. 

1.  Et  hoc  videtur  hic  accipi  in  Littera 
in  tribus  auctorilatibus  expressis  :  et 
qucedam  Glossa  Origenis  super  illud  Nu- 
mer.  xxu,  20,  ubi  dicilur,  Vcnit  Dcus  ad 
Dalaam  nocte,  etc,  dicit  sic  :  Notanduin 
Dei  sapientia  omnia  disposita  esse,  ila  ut 
nihil  sit  oliosum,  bonum  vel  malum  : 
maliliam  tamen  non  facit,  quam  ab  aliis 
invenlam,  cum  prohibere  posset,  non 
prohibet  :  ulilur  autem  ea  ad  causas  ne- 
cessarias  :  per  ipsos  enim  malos  in  qui- 
bus  est  malitia,  probat  eos  qui  ad  glo- 
riam  tendunt  :  si  enim  perimeretur  mali- 


«  S.  Al-gustixus,  Lib.    Enchiridion,  cap.    11. 

*  Idkm,  Ibidem,  cap.  27. 

3  Ad  Roraan.  viii,  28  :  Scimiis  quoniam  diligen- 


tia,  non  esset  quod  contrariaretur  virtu- 
tibus  :  virtus  autem  si  conlrarium  non 
haberet,  non  claresceret. 

2.  Item  super  verba  Apostoli,  ad  Ro- 
manos  vni,  28,  Glossa  dicit,  quod  Deus 
utitur  voluntatibus  hominum  ad  incli- 
nandas  eas  quocumque  voluerit,  sive  in 
bonum,  sive  in  malum. 

3.  Item,  NuUum  bonum  debet  deesse 
universo  :  bonum  autem  comparationis 
boni  ad  malum  ut  clarescat,  est  quod- 
dam  bonum  :  ergo  deesse  universo  non 
debet  :  hoc  autem  fieri  non  polest,  nisi 
malum  sit  :  ergo  malum  confert  ad  com- 
plemenlum  universi. 

Sed  contra  : 

1.  Dionysius  dicit,  quod  malum  est 
inordinatum  :  cum  igilur  non  faciat  bo- 
num  ordinis,  non  vidctur  conferre  ali- 
quod  bonum  :  quoniam  bonum  ordinis 
confcrret,  si  aliquod  conferret. 

2.  Item,  Dicit  Philosophus,  quod  al- 
bum  nigro  est  impermixtum  :  ergo  al- 
bius  nigro  imperinixtius  :  ergo  etiam 
melius  erit,  quod  est  malo  impermixtius  : 
et  ita  universitas  erit  melior  si  nullum 
malum  esset  in  ea. 

3.  Item,  Cum  maluni  sit  privatio  boni, 

tihus  Deum  omnia  cooperantur  in  bonum,  iis  qui 
secundum  propositum  vocati  sunt  sancti,  etc. 
■*  S.  HiERONYMUs,  Comment.  in  cap.xiv  Marci. 


Sed  « 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVI,  G,  ART.  6.  435 

privat  aliquo  bono,  quod  inesset  univer-  comparationis    quod    elicitur    de  malo  : 

so  si  malum  non  esset  :  ergo   si   malum  et  ideo   videtur    mihi,    quod    per  se  lo- 

non  esset,  multa  bona  essent  in   univer-  quendo  malum    non   confert  alicui,  nec 

sitate,  quce  modo  non  sunt  :  et  sic  uni-  universitali  :    sed    verum    est,    quod  ad 

versilas  est  minus  bona  per  hoc    quod  bonum  confert,  sinere  fieri   mala  :  quia  si 

malum  sit,  ut  videtur.  non    sinantur  fieri  mala,  tunc    est  ne- 

cessitas   ad  bonum,   et  periret  tunc  ra- 

SoLUTio.  Dicendum   sicut  dicunt    Ma-  tio  boni    laudabilis  et  virtutis,    et  peri- 

tio.                                                                                             _  .... 

gistri,    quod    aliqua    ratio    boni   deesset  ret  ratio  praemii  :  sed  sinere  malum  fieri 

universo,  si  malum  non  fieret  :  et  de  hac  non  ponit  ex  parte  Dei,  nisi    potentiam 

ratione  jam  supra   dictum   est  :    et  sic  liberam  faciendi  quod  vult,  quse  tamen 

concedunt,  quod  bonum  est    mala    fieri,  ex  se  potest  flecti  in    malum  :    et   hoc 

quia  hoc  est  occasio  boni  alicujus.  posse  non  est  malum,  quia  etiam  secun- 

j  3       Ad  iD  aulem  quod  objicitur  in  contra-  dum   Philosophum     potestas   pravorum 

rium,  dicunt  quod  non  est    simile  in  bo-  ebgenda  est. 

no,  et  in   aliis  privationibus  :    quia   bo-  Ad  hoc  ergo  quod  objicitur  primo  per 

num   quod    aufertur   ab   uno,   confertur  dicta  Sanctorum,  dico  quod  ipsi  hjquun- 

alii  :  et  inducunt  pro    se    illud,  Auferte  tur  de  malo,  supposito,  quod  verum  est, 

ab  illo   mnam,    et  date  illi   qui  decem  quod  permixta  universitate  cum  bonis  et 

mnas  habet  '  ;  et  illud,  Tene  quod  liabes,  malis,  non  poterat  quidquam  melius  fieri 

ut  nemo   accipiat  coronam    tuam  '.    Et  de  malo,  quam  quod  ordinaretur   in  bo- 

ideo   niliil  perditur  de    bono  in  univer-  num  :    et    ita    inteUiguntur  ea    quae  in 

sitate,  licet  in  isto  perdatur.  Additur  au-  Littera  dicuntur,  et  illa  Glossa    origina- 

tem  ex  hoc,  quod  sit  malum  aliqua  ratio  lis. 

boni  :  et  ideo  dicunt,   quod    bonum  est  Ad  aliud  dicendum,    quod  omnia  il- 

malum  fieri,  et  quod  confert  ad   comple-  la  vera  sunt  de  malo  jam  posito  in  esse 

mentum  et  decorem  in  hoc  quod  adjicit  vel  fieri  :  sed  si  non  esset,  mehor  esset 

plures  rationes  utilis  sive  expedientis,  et  universitas  quam  modo  sit. 

decorem  justitiae.  Sed   istam  solutionem  Ad  aliud  dicendum^  quod  adhuc  re- 

aut  ego  non  intelligo,  aut  omnino  vide-  maneret    comparationis    bonum    secun- 

tur  falsa  :    quia  constat,  quod    idem  in  dum  gradum  boni  et  mehoris  :  et  si  ista 

numero  quod  amittit  unus,   non  accipit  ratio    boni  non    remaneret,    tunc   dico, 

(^      ahus,   nec   ipsa   universitas,  sed    potius  quod  melior  ea   maneret,  per  quam  re- 

perit    ab    univeritate  :    idem    autem    in  compensaretur. 

specie  et  forte  prius  habuit,  et  sicut  alius  Ad  aliud    dicendum,    quod  Dionysius 

hoc    posset  accipere.    Ralionem    autem  hoc  dicit  syllogizando  ad    inconveniens, 

boni  quae  clicitur  ex  malo  per    rationem  et  non  asserendo  :  vel  si  assertive  indu- 

utilis  vcl  expedientis  vel  decoris  justitise  citur,  tunc  loquitur  de  usu   mali   positi 

habet  quidem  :  sed    mirum  videtur  mi-  in  esse  vel  fieri  :  et  non  de  comparatione 

hi   si    bonum  per  se,  et  bonum   gaudii,  universi  ad  esse  bonum  in  totum,   et  ad 

quod    esset    in    universitate    bonorum,  esse  malum  in  aliqua  parte  universi. 
non  posset  recompensare    illud   bonum 

*  Luc.  XIX,  24.  2  Apocal.  iii,  H. 


Ad  1. 


Ad  2. 


Ad  3. 


Ad  object.l. 


•i3G 


D.  ALR    MAG.  ORD.  PRiED. 


II.   Quadrlpartita  honi  acceptio. 


Est  enim  aliciuid  quod  in  sc  boniim  est,  et  cui  fit,    sed  non  cst  bonum 
facicnti,  ut  cum  subvcnitur  paupcri,  sed  non  proptcr  Dcum:  ct  aliquid 
buni'  in  se  ct  facicnti,  scdnon  ci  cui  fit,  ut  cum  vcritasproptcr  Dcum  alicui 
non  obedienti  praidicalur  :  etaliquid  in  sc  et  facienti  et  ei^cui  fit  bonum,  ut 
cum  veritas  pnedicatur  proptcr  Dcum  credenti.  Undc  Apostohis  :    Donus 
odor  sumus  Deo  :  abis  odor  vita^,  aliis  odor  mortis  K  Est  autcm  aliud,  quod 
nec  in  se  bonum  est  ct  facicnti  nocet,  et  damnat,  nisi  pocniteat,  ut  malum  : 
valet  tamen  ad  aliquid.  Ut  enim  ait  Auguslinus  in  Enchiridion :  A  summe  ct 
cEquaHteret  immutabilitcr  Trinitatebona  creata  sunt  omnia  :   nec  summe, 
nec  cfiqualiter,  nec  immutabiliter  bona,  sed  tamen  bona  etiam  singula.  Si- 
mul  vero  universa  valdebona:  quia  ex  omnibus  consistit  univcrsitatis  admi- 
rabiUspulchritudo:in  quaetiam  illudquod  malum  dicitur,  bene  ordina- 
tum,  et  loco  suo  positum,  emincntius  commendat  bona,  ut  magis  placcant, 
et  laudabihorasint,  dum  comparantur  mahs  \ 


ARTICULUS  YII. 

Penes  quid  accipitur  divisio  bonorum  et 
defecluum  quos  Mayister  enumerat  in 
Liltera? 


Deinde  quseritur  de  hoc  quod  dicit  in 
terho  capitulo,  ibi,  H,  «  Est  enim  aliquid 
quod  in  se  bonnm  est,  elc.  » 

Licet  enim  hoc  in  secundo  senlentiarum 
magis  habeat  discuti,  ubi  agitur  de  dief- 
renhis  boni  :  tamen    potest   quseri   hic, 


Penes  quid  accipitur  ista  divisio  honorum 
et  defectuum  quos  hic  cnumcrat? 

Et  dicendum,  quod  actus  morahs  ha- 
bet  dupUcem  comparalionem  ad  agentcm, 
sciUcet  ut  ad  agentem  intendcntcm  et 
proporhonanlem  suum  opus  ad  mate- 
riam  :  et  sic  egreditur  bonum  opus  et  in 
se,  et  facienlipropler  intenhonem,  et  cui 
fit  propter  agentem  proportionantem  ad 
debitam  materiam.  Alia  autem  fiunt  ex 
particularibus  defechbus.  Si  enimdeficiat 
ex  parte  agentis  intendentis,  cum  inten- 
tio  bonum  opus  agcnli  faciat,  et  inten- 
tionem  fides  dirigat,  ut  dicit  Augustinus, 
erit  opus  illud  bonum  inse,  et  ei  cui  fit. 


Soli 


>  Edit.  Joan.  Alleaume,  bonum. 

*  II  ad  Corinth.  ii,  15  et  16  :  Christi  honm  odor  aliis  autem  odor  vitx  in  vitam. 

sumus  Veo,  in  iis  quisalvi  fiunt,  et  in  m  qui  per-  ^  S.  Augustinus,  Lib.  Enchiridion,  cap.    10  et 

eunt  :   aliis    quidem    odor   morlis     in    mortem,  11. 


1 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVI,  I,   ART.  8. 


437 


sed  non  agenti.  Si  autcm  dcficiat  ex  par-  deficit  agenti  qui  male  vult  hoc,  et  male 

te  materise  proportionata?  ad  opus,  tunc  intendit :  scd  tamen  elicitur  bonum  occa- 

erit  bonum  facienti,  et  in  se,  sed  non  ei  sionatum  ex  illo. 
cui  ilt.  Si  autem  in  se  deficiens  sit,  tunc 


\.  Quod  mala  unwersiiati  valent  et  facientibus  sua  propria,  vel  patientibus  aliena 

prosunt,  electis  tantum  '. 


Hinc  patet,  quod  ex  malis  quae  fiunt  aliquod  provenit  bonum  dum  bona 
magis  placent,  et  laudabiliora  existunt.  Ipsis  etiam  facientibus,  ex  malis 
qufle  faciunt  interdum  bona  proveniunt,  si  secundum  propositum  vocati 
sunt  sancti.  Talibus  enim(utait  Augustinus  inlibro  de  Correctione  et  gra- 
tia  '^)  usque  adeo  Deus  omnia  cooperaturinbonum,  ut  si  qui  horum  deviant 
et  exorbitant,  etiam  hoc  ipsum  eis  faciat  proficere  in  bonum  :  quia  humi- 
liores  redeunt,  atque  doctiores  :  ut  Petrus.  Ula  etiam  mala  quee  ab  iniquis 
fideles  pie  perferunt,  ut  ait  Augustinus  in  libro  de  Trinitate,  ipsis  utique 
prosunt  :  vel  ad  delenda  peccata,  vel  ad  exercendam  probandamque  justi- 
tiam,  vel  ad  demonstrandam  hujus  vitse  miseriam.  Ideoque  et  Job  Dei  ma- 
num  %  et  Apostolus  Satanae  stimulum  sensit  ^  :  et  uterque  bene  profecit, 
quia  malum  bene  portavit. 


ARTICULUS  VIII. 

An  alicui  facienti  malum  potest  evenire 
ex  malo  bonum  ? 


Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit  in 
quarto  capitulo,  ibi,  I,  «  Talibus  enim, 
ut  ait  Augustinus  in  libro  de  Correctione 
et  gratia,  etc.  » 


Ex  hoc  enim  videtur,  quod  alicui  fa- 
cienti  malum,  bonum  eveniat  ex  malo. 

1.  Et  hoc  expresse  videtur  dicere  Da- 
mascenus,  quod  aliquando  permittit  Do- 
minus  hominem  cadere,  ut  in  sensum 
veniens  postea  ferventius  et  fortius  bono 
adhsereat. 

2.  Item,  Augustinus  :  «  Audeo  dicere 
superbis  esse  utile  cadere  in  aliquod 
apertum  peccatum,  unde  sibi  displiceant 
qui  jam  sibi  placentes  ceciderunt.  »  Et 
hoc  etiam  hic  in  Littera  dicitur,  et  ante 
hoc  dictum  est. 


*  Edit.  J.  Alleaume,  tamen. 
^  S.  AuGUSTiNUs,  Lib.  de  correctione  et  gratia, 
cap.  7. 
'  Job,  XIX,  21  :  Manus  Domini  tetigit  me. 


■*  II  ad  Corinth.  xii,  7  :  Datus  est  mihi  stimu- 
lus  carnis  meae,  angelus  Salande,  qui  me  colaphi- 
zet. 


Sed  contra. 


438  D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR.ED. 

Skd  co.ntra  :  Solutio.  Dico  mco  judicio,  quod  to-    SoiuU. 

1 .  Ronuin  nuUi  est  maluni  :  igilur  nia-  tuni  inlolligitur  de  uiilitale  occasionis,  et 

lum  nuUi  est  bonum.  non  per  se  :  et  hffic  ulilitas  magis  appa-  | 

2.  Item,  iXoli  Jacere  mala,  et   non  lc  ret  e.x  post  facto  :  et  ideo  tunc  pnmo  est 
appreliemlent  '.  occi^sio  boni  :  et  ideo  malum  cum  simul 

3.  Item,  Non  esset  utile  ovi,  ul  i^roji-  in  faciente  cst,  nuUa  est  occasio,  sed  ex  . 
ceretur  in  dentes  lupi,  ut  postea  dentes  post  facto,  cum  est  in  detestatione  :  et  1 
ejus  fortius  fugeret  :  ergo  a  simili  nec  il-  ita  intelligo  auctorilates  inductas. 
lud  est  utile. 


K.  Ex  prsedictis  concludil  ostendens  esse  boninn  fieri  mala  multis  modis. 


Si  quis  igilur  diligenter  altendat  quai  scripla  sunL,  facile  esl  ei  percipere 
ex  malis  bona  provenire  :  ct  ex  ea  ratione  dicluni  esse,    quod   bonum  est 
mala  fieri  vel  esse,  non  quia  nuilum  sit  bonum,  vel  quia  bonum  sit  maluin 
fieri.  Non  est  enim  bonum  malum   fieri  ab   aliquo,  quia   non   est   bonum 
utaliquisfaciat  malum.  Si  enim  hoc   esset   bonum  profecto,    hujus  Deus 
auctor  esset,  qui  cst  auctor  omnis  boni.  Quod   si  hujus   Deus  auctor  est, 
eo  ergo  auctore  homoagitmala,  et  ita  eo  auctore  homo  fit  deterior.  Etsieo 
auctore  homo  fit  deterior,  tunc  eo  volentehomo  fitdeterior.  Idem  estenim 
dicere  aliquid  fieri  Deo  auctorequod  Deo  volente  :  Deo  autem  auclore  homo 
non   fit  deterior  :  ergo  non  Deo  volente,  ut  Augustinus   in  libro  LXXXIII 
Qucestionum  aperte  adstruita  minori,  dicens  ita  :  Nullo  sapiente  homine  au- 
ctorefithomo  deterior:  tantaenim  est  istaculpaquae  in  sapientem  hommem 
caderenequit.  Estautem  Deus  omni   honiine  sapiente  praistantior  :  multo 
minus  ergo  Deo  auclore  fit  homo  deterior.  Multo  enim  cst  praistantior  Dei 
voluntas,  quam  hominis  sapientis.  Illoautem  auctore  cum  dicitur,  illo  vo- 
lente  dicitur  :   ergo  est  vitium  voluntatis  humana^  quo  est  homo  deterior  : 
quod  vitium  si  longe  abest  a  Dei  voluntate,  ut  ratio  docet,  a  quo  sit  quae- 
rendum  est  *.  Ecce  aperte  dicit  Augustinus  Deo  auctore  vel  volente  homi- 
nem  non  fieri  deteriorem,  sed  vitio  voluntatis  suae.  Non  est  ergo  Deo  au- 
ctore  quod  malum  fit  ab  aliquo  :  et  ita  Deo  volente  mala  non  fiunt. 


*  Eccli.  vii,  1. 

«  S.  AUGUSTINU9,  Lib.  LXXXIII  Quaestionum,  Qusest.  3. 


I 


I 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVI,  L,  ART.  9. 


439 


L.  Quod  in  Deo  non  est  causa  ut  sit  homo  deterior. 


Deinde  idem  Augustinus  quaerens,  Quae  sit  causa  ut  homo  sitdeterior?  in 
Deo  non  esseasserit  in  eodem  libro  sic  dicens  :  Ut  sit  homo  deterior,  aut 
in  ipso  esL,  aut  in  alio,  aut  in  nihilo.  Si  in  nihilo,  nulla  causa  est.  Si  in 
alio,  aut  in  Deo,  aut  in  alio  quolibet  homine,  aut  in  eo  qui  neque  Deusne- 
que  homo  sit.  Sed  non  in  Deo  (bonorum  enim  Deus  tantum  causa  est)  :  ergo 
aut  in  homine  est,  aut  in  eo  quod  neque  Deus,  nequehomo,autin  nihilo'. 
Et  ex  his  aperte  ostenditur,  quod  non  est  bonum  ut  sit  homo  deterior  :  quia 
non  est  Deus  ejus  rei  causa,  qui  tantum  causa  bonorum  est.  Et  si  non  est 
bonum  ut  fiat  deterior,  non  est  ergo  bonum  ut  ab  eo  fiat  malum  :  non  ergo 
vult  Deus  ut  ab  eo  fiat  malum. 


Expositio  Textus 


ARTICULUS  IX. 


((  Si  quis  igitur,  etc.  » 

Ponit  Magister  hic  tres  rationes,  con- 
firmantes  hanc  opinionem  ex  dictis 
Augustini.  Prima  est,  quod  Deus  fons 
esset  et  auctor  mah  :  quia  esset  auctor 
ahcujus  quo  homo  fit  deterior,  qui  est 
opus  suum.  Secunda  quse  ponitur  in  se- 
cundo  capitulo  L,  est,  quod  malum  fit 
ab  homine  in  quo  est  causa  deficiens  ma- 
li,  et  non  a  Deo.  Tertia  quse  ponitur  in 
tertio  capitulo  M,  est,  quod  Deus  non  pot- 
est  esse  causa  tendendi  in  non  esse  :  qui 
vero  facit  malum,  tendit  in  non  esse. 


Quare  Deus  permittit  malum    fieri,  si 
non  est  auctor  mali  ? 


Incidit  autem  dubium  circa  primum, 
Quare  Deus  permitht  malum  fieri,  si  non 
est  auctor  maU? 

Aut  enim  permittit  juste,  aut  injuste. 
Non  injuste  :  ergo  juste.  Contra  :  Ergo 
justitia,  aut  illa  quse  est  redditio  pro  me- 
ritis,  aut  illa  quae  est  condecentia  susb 
bonitatis  sive  voluntatis  vel  potestatis. 
Non  primomodo  :  quia  illa  justitia  debet 
infligere  pcenam  peccati,  non  permittere 
ut  addat  peccando.  Item,  non  secundo 
modo  :  quia  nuUa  aequitas  concordat 
malo.  Item,  nec  tertio  :  quia  in  opposi- 
to  magis  relucet  bonitas  et  decor  suus. 


*  S.  AuGUSTiNUS,    Lib.  LXXXIII  Quaestionum,      Quaest.  4. 


iiO 


D.  ALB.  MAC.  ORO.  PR.I^D. 


Sed  coiitra. 


2.  Ilcin  in  Litlcra  tlicil  lioc  essc  In- 
cum  a  niinori.  Sapicns  honio  non  facil 
quo  opus  suuni  iit  detcrius  :  ergo  nec 
Deus.  Kt  hoc  non  est  veruni  :  quia  sicut 
hic  locus  est  a  minori,  Miles  potest  ex- 
ercitum  caperc,  ergo  et  rex,  est  aflir- 
mando  :  ila  locus  a  minori  secundum 
Doetium  non  infert  nisi  aflirmando. 

3.  PrtEterea,  Yidelur  falsum  quoddicit. 
Sapientia  enim  opponitur  ignorantiiE, 
non  scientise  :  ergo  sapiens  homo  potest 
peccare  in  se,  et  in  opere. 

Item,  Philosophus  in  Elhicis  dicit, 
quod  sunt  quidam  qui  ad  rationem  con- 
fugientes,  qua^runt  philosophari  et  esse 
boni,  qucmadmodum  aegri  qui  medicos 
quidem  audiunt  siudiose,  faciunt  autem 
operandorum  nihil  :  et  quemadmodum 
numquam  bcne  habebunt  corpus  cura- 
tum  sic  curati,  ita  nec  illi  animam  sic 
philosophantes  ;  ergo  falsum  supponit 
Augustinus  in  processu. 

Item,  DicitPhilosophus,  quod  scientia 
parum  vel  nihil  confert  ad  virtulem  :  er- 
go  sapientes  possunt  pcccare. 

Sed  contra  : 

Probat  Seneca,  quod  pcrturbatio  non 
cadit  in  sapientem  :  quia  non  perturba- 


lur  nisi  de  virlute  :  et  iUam  nomo  potest 
auferre  nisi  ipsa  velit  :  et  tunc  non  erit 
sapiens  :  crgo  omnis  sapiens  est  pcrfe- 
ctus  in  virtute  :  ergo  non  facit  quo  opus 
suum  liat  deterius. 

SoLUTio,  Dicendum,  quod  Deus  per- 
mittit  malum  fieri,  justitia  condeccnte 
suae  lequitatis  et  bonitatis  ;  quia  si  non 
sineret,  tolleretur  ralio  boni  laudabilis  et 
priTmiabilis,  ut  prius  habitum  est. 

Ad  id  quod  contra  objicitur,  dicendum 
quod  de  opposito  non  esset  talis  conde- 
centia  :  quia  perirct  ratio  virtutis  lauda- 
bihs,  et  liercnt  bona  quasi  per  necessita- 
tem  ;  et  ideo  illa  sinitio  non  respicit 
nialum  nisi  per  accidens,  quia  non  prop- 
ter  se,  sed  propter  aliud,  scilicet  ut  com- 
mendabile  sit. 

Ad  id  quod  ulterlus  quoeritur,  dicen- 
dum  quod  illa  ralio  est  a  majori  ;  sed 
res  a  qua  infertur,  est  minor  :  et  hoc  in- 
tendit. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  sapiens  di- 
citur  a  sapere,  et  de  illo  tenent  objecta  : 
et  sapiens  dicitur  a  sapore  practicorum 
et  honestorum,  et  de  hoc  intelligitur  di- 
ctum  et  ratio  Senecae. 


Aci  1, 


Ad 


M.  Aliier  probat,  qnod  Deo  auctorc  non  fiunl  mala. 


Item  aliter  etiani  ostenditur,  quod  Deo  auctore,  idest,  volenle  non  fiunL 
mala  :  quia  ipse  non  est  causa  tendendi  ad  non  esse.  Tendere  enim  ad  non 
esse,  malum  est.  Ipse  autem  auctor  mali  non  est.  Tendit  vero  ad  non  esse 
qui  operalur  malum.  Non  ergo  Deo  auctore  est,  quod  aliquis  operatur  ma- 
lum.  Non  est  ergo  bonum,  quod  aliquisoperalur  malum,  quiatantum  boni 
Deus  auctor  est.  Hoc  autem  Augustinus  in  eodem  libro  aperte  explicat,  ita 
dicens  :  Qui  omnium  quae  sunt  auctor  est,  et  ad  cujus  bonilatem  id  perti- 
net  ut  sit  mone  quod  est,  boni  tantummodo  causa  est.  Quocirca  mali  au- 
(;tor  non  est,  et  ideo  ipse  summum  bonum  est  :  a  quo  in  nullo  deficere  bo- 
num  est,  et  malum  est  deficere.  Non  est  ergo  causa  deficiendi,   id  est, 


IN  1  SENTENT.  DIST.  XLVI,  M,  ART.  10.  441 

tendendi  ad  non  esse,  qui  ut  ita  dicam,  esscndi  causa  est  :  quia  omniuin 
quae  sunt  auctor  est :  qua3  in  quantum  sunt,  bona  sunt '.  Ecce  aperte  liabcs, 
quod  deficere  a  Ueo  qui  summum  est  bonum,  malum  est:  mala  ergo  facere 
malum  est.  Non  ergo  Deo  auctore  vel  volente  mala  fiunt. 


SoLUTio.  Prima  pars  istius  distinctio- 
nis  tractanda  est  in  secundo  Sententia- 
runi^  ubi  dc  hoc  ponitur  tractatus  specia- 
Hs.  Quantum  aulem  pertinet  ad  prsesen- 
tem  tractatum,  dicendum  quod  malum 
tendere  facit  dum  intenditur  :  intenditur 
autem  malum  sicut  privatio,  et  non  sicut 
habitus  :  ct  ideo  non  intenditur  per  ac- 
cessum  ad  aliquid,  scd  potius  per  reces- 
sum  a  bono  :  ille  autem  recessus  est  in- 
finitus  potcntia  abhitionis  et  divisionis  a 
bono  naturab,  ut  jam  patebit  :  et  ideo 
numquam  redibit  in  niliilum^corruptione 
mali. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  est  esse 
duplex,  scihcet  esse  naturse  quo  ipsa  na- 
tura  est  in  se  :  et  hoc  non  corrumpit 
malum  culpai  :  sed  contrariatur  ilH  ma- 
lum  pcense  :  quia  dicit  Augustinus  quod 
poena  non  est  malum,  nisi  quia  contra- 
riatur  naturae  bonse.  Aliud  est  esse  boni 
naturabs  :  et  hoc  consistit  in  proportione 
naturae  rationabs  ad  gratiam,  et  per  con- 
sequens  ad  gloriam  :  de  quo  dicit  IJoe- 
tius  in  V  fde  Comolatione  philosopJiide, 
quod  esse  est  quod  ordinem  retinet  servat- 
que  naturam.  Et  hoc  corrumpit  malum  : 
quia  malum  nihil  aliud  est,  quam  cor- 
ruptio  et  privatio  ilbus  :  et  quanto  pejus 
est,  tanto  magis  facit  distare  a  bono  : 
ergo  corrumpit,  quia  corruplio  est  di- 
stantia  habituaUs  ordinis  in  bonum. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  bonum  na- 
turale  licet  sit  essentialiter  finitum,  sicut 
omnis  esseplia  creata,  est  tamen  poten- 
tialiter  infinitum,  sicut  omne  continuum 
divisibile  est  in  infinitum,  eo  quod  nulla 
divisione  dividitur  a  materia  esse  et  for- 


ARTICULUS  X 


An   malum  faciens  tendat  in  non  esse  ? 


Deinde  quseritur  de  hoc  quod  dicit  in 
sequenti  capitulo,  ibi,  M,  «  Tendit  vero 
ad  non  esse  qui  operatur  malum,  etc.  » 

1.  Videtur  enim  secundum  hoc,  quod 
quandoque  malum  faciens,  perveniat  in 
non  esse  :  nihil  enim  tendit  ad  hoc  ad 
quod  nuUo  modo  potest  pervenire. 

2.  Item,  Esse  non  opponitur  malo  : 
quia  mali  sunt,  et  daemones  sunt,  et  bo- 
num  et  optimum  (ut  dicit  Dionysius  *,in 
quanlum  sunt,  concupiscuntesse,  vivere, 
et  inlelligere.  Ergo  videtur,  quod  non 
tendit  in  non  esse,  qui  malum  facit. 

3.  Item,  Si  malum  dicitur  tendere  in 
non  esse,  quia  corrumpit  bonum  natura- 
le  :  cum  bonum  naturale  finitum  sit, 
videtur  quod  quandoque  in  tantum  possit 
corrumpi,  ut  nihil  sit  de  ipso. 

4.  Item,  Non  videtur  verumquod  dicit, 
quod  Deus  non  est  auctor  tendendi  in 
non  esse  :  quia  dicitur,  Deuter.  xxxiu, 
39  :  Ego  occidam,  et  ego  vivere  faciam : 
quem  autem  occidit  facit  tendere  in  non 
esse.  Item,  Jerem.  x,  24  :  Corripe  me, 
Domine,  verumtamen  in  judicio,  et  non 
in  furore  tuo,  ne  forte  ad  nihilum  redi- 
gas  rne.  Ergo  videtur,  quod  ipse  redigit 
abquid  innihil,  et  ita  est  auctor  tendendi 
in  non  esse. 


Solutio. 
Aa  1. 


Ad2, 


Ad  3. 


*  S.  AuGUSTiNUs,  Lib.   LXXXIII  Quaestionum, 
Quajst.  21. 


2  S.    DiONYsius,   Lib,    de   Divinis  nominibus, 
cap.  4. 


AJ  i. 


4i2 


D.  ALB.  MAG.  OHD.  PR.^D. 


iiiii  oonlinui  :  cl    ideo    remanet   ilerum  detennimilur   ad    Deum    ut    ad   causam 

divisibile.  Ita  honum  naluriB,  quia  nulla  meriloriam,   sed  sicul  ad  judicem  infli- 

corruptio  tollil  rationem  et  formam  boni  gentem  eam  :  sed  hic  loquitur  de  tenden- 

naturae,  sed  lantum  facit  minus  propor-  do  ad  nihil  per  merilum  et  boni  corrup- 

tionari   hono    graliie   et    gloriai,    et    ila  tionem  :  et  hoc  modo  mors  non  est  boni 

mayis  corrumpit  semper.  corruplio,  sed  potius  corruptio  esse  na- 

Ai)  ALiri)   dicendum,  quod  mors  non  turalis,  ct  rationepoenaj,  non  mali  culpse. 


X.  Objectio  quorumdam  sopJiistica,  qua  prohare  nituntur  ex  Deo    esse  quod  mala 

fiant. 


Jam  sufficieiiter  ostensum  est,  quocIDeo  auclore  non  fiunt  mala.  Quidam 
tamen  sophistice  incedentes,  et  ideo  Deo  odibiles,  probare  conantur  ex 
Deo  auctore  esse  quod  mala  fiunt  hoc  modo.  Quod  mala  fiunt,  verum  est  : 
omne  autem  verum  quod  est,  a  veritate  est  quae  Deus  est  :  a  Deo  ergo  est 
quod  jnala  fiunt.  Quod  autem  omne  verum  a  Deosit,  confirmantauctoritate 
Auguslini  in  libro  LXXXIII  Qusestionmn  '  ita  dicentis  :  Omne  verum  a  ve- 
ritate  verum  :  est  autem  veritas  Deus  :  Deum  ergo  habet  auctorem  omne 
verum.  Est  autem  verum  quod  mala  fiunt  vel  sunt :  Deo  ergo  auctore  est 
quod  sunt  vel  fiunt  mala. 


DIVISIO    TEXTUS. 


ARTICULUS  XI. 


«  Jam  sufficienter  ostensum  est,  quod 
Deo  auctore  non  fiunt  mala,  etc.  » 

Ilic  incipit  pars  ultima,  in  qua  sunt 
tria  capilula  :  in  quorum  primo  ponit 
IVIagister  sophisma,  ut  in  Littera  patet. 
In  secundo  autem  respondet  :  et  in  tertio 
approbat  secundam  opinionem  inter 
primo  inductas  opiniones. 


Quid  est  veritas  *  ? 


Ratione  auteni  habiti  sophismatis 
quseratur  hic  de  verilatc  primo,  Quid 
sit? 

Secundo,  Quot  modis  dicatur  ? 

Tertio,  de  conversionc  ipsius  cum  bono 
et  ente  et  uno. 

Quarto,  Utrum  ipsa  sit  aeterna,  vel 
non  ? 

Quinto,  Utrum  ipsa  sit  simplex  et  in- 
commutabilis  ? 


1   S    AuGUSTiNus,    lib.  LXXXIII  Quaostionum, 
Quaest.  1. 


*  Cf.  I    P.  Summa3.  theol.  B.  Alberti,  Q.  2o, 
memb.  2. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVI,  N,  ART.  11, 


443 


Sexto  et  ultimo,  Utrum  omnia  una  et 
prima  veritate  sint  vera  ? 

Ad  PRiMUM  potcst  objici  sic  :  Dicit 
Anselmus  in  libro  de  Veritate,  quod  ve- 
ritas  est  rectitudo  sola  mente  perceptibi- 
lis.  Augustinus  in  libro  de  Verareligione, 
quod  verum  est  id  quod  est  ».  Hilarius 
autem  dicit,  quod  verum  est  manifesta- 
tivum  vel  declarativum  esse  ^  Dicit  au- 
tem  Avicenna  in  prima  philosophia  ' 
quod  veritas  intelligitur  inesse  absolute 
in  singularibus,  et  intelligitur  esse  seter- 
na,  et  intclligitur  esse  dispositio  dictionis 
et  intellectus  qui  significat  dispositionem 
in  re  exteriore  cum  ei  est  sequalis.  Dici- 
mus  enim,  haec  dictio  est  vera,  et  haec 
sententia  est  vera.  Ex  hoc  colligitur, 
quod  singula  habent  veritatem  quam- 
dam,  quse  est  res,  ut  dicit  Augustinus  : 
secundum  quod  etiam  dicimus,  hoc  est 
verum  aurum,  et  hic  est  verus  asinus,  et 
hic  est  verus  homo  :  et  quod  est  aeterna 
veritas,  quae  est  necessitas  et  causa  om- 
nis  veritatis  :  et  quod  est  veritas  dictionis 
secundum  quam  dicimus,  haec  enuntiatio 
est  vera,  vel  hoc  enuntiabile  est  verum  : 
et  quod  est  adsequatio  rerum  et  intelle- 
ctuum,utquando  dicimus,  iste  intellectus 
est  verus,  referendo  hoc  ad  sententiam 
intellectus  conceptam  de  re  sicut  est. 

Quseratur  ergo  de  priraa  diffinitione. 

1 .  Rectum  enim  est  passio,  continui 
sicut  forma  :  veritas  autem  est  intelligi- 
bilis  :  ergo  videtur,  quod  non  conveniat 
veritati  genus  rectitudinis. 

2.  Item,  Rectum  est,  cujus  medium 
non  exit  ab  extremis  :  ergo  habet  extre- 
ma  et  medium  :  ergo  habet  partes  :  ali- 
qua  autem  veritas  indivisibilis  est,  sicut 
prima  :  ergo  videtur,  quod  non  genera- 
liter  conveniat  illa  diffmitio. 

Similiter  objicitur  de  secunda. 


1.  Verum  est  id  quod  est  :  ergo  a  con- 
jugatis,  veritas  est  rei  entitas  :  ergo  esse 
suum  et  quod  est  idem  habet  :  ergo  ip- 
sum  est  quod  habet  :  et  hoc  non  conve- 
nit  nisi  Deo  :  crgo  omnis  veritas  esset 
Deus,  quod  falsum  cst  :  ergo  difrmitio 
est  nulla. 

2.  Item,  Ens  est  id  quod  est  :  et  verum 
addit  super  ens,  quia  aliter  essent  syno- 
nyma  :  ergo  verum  est  aliquid  plus  quam 
id  quod  est,  ut  videtur, 

Quaeritur  etiam  de  tertia  : 

Unumquodque  enim  declaratur  et  ma- 
nifestatur  eo  quo  est  :  esse  autem  est  ab 
essentia  sicut  a  causa  formali  :  ergo  vi- 
detur,  quod  essentia  sit  declarativa  esse, 
et  non  veritas  vel  verum. 

Eodem  modo  potest  objici  de  illa  quam 
innuit  Avicenna  in  ultima  parte  auctori- 
tatis  inductaj,  quod  veritas  est  adeequatio 
dictionis  et  dicti,  vel  intellectus  et  intel- 
lecti  :  contingit  enim  quandoque  non  esse 
adaequatum  signum  signato,  ut  dicit  An- 
selmus,  et  tamenesse  veritatem  in  signo. 

SoLUTio.  Dici  potest,  quod  veritas  ac-  soiuiio. 
cipitur  multis  modis,  sicut  patebit  in 
quaestione  sequenti  :  sed  Ansehnus  diffi- 
nit  veritatem  secundum  relationem  ad 
veritatem  primam  :  ut  prima  veritas  di- 
catur  veritas  per  se,  aliae  autem  dicantur 
veritates  per  comparationem  adillam  :  et 
tunc  rectitudo  de  qua  loquitur  Ansehnus, 
dicetur  proportio  vel  comparatio  unius- 
cujusque  ad  hoc  quod  est  in  prima  veri- 
tate  :  haec  autem  rectitudo  indeflexa  est 
ipsa  veritas  prima,  quae  semper  aequatur 
ei  ad  quod  est  :  et  secundum  descensum 
ab  illa  est  in  ahis. 

Ad  id  autem  quod  objicitur,  dicendum 
quod  fallacia  aequivocationis  est  :  quia 
debitum  justitiae  dicitur  eliam  rectum,  et 
multa  alia. 


*  S.  AuGustiNtis,  Lib.  de   Vera  rehgione  cap.         »  Avicenna,  Lib.  III  primae  philosophise,  cap. 
12.  ultimo. 

*  S.  HiLARius,  hb.  II  Soli.  cap.  3. 


414 


D.  ALn.  MAG.  ORD.  PRTED. 


An  ALiun  (liccnduin,  (juod  piinui  vcri- 
las  est  j)rinci[)iuni,  nicdiuni,  cl  (inis  :  ct 
lia-c  cadcni  sunl  in  ic  i[)sa,  liccl  dilTe- 
ranl  in  rationc  :  cl  csl  i[)sa  j)i'inci[)iuni 
sccunduni  intellcctuni  j)olcntis  vcl  j)oten- 
liae  :  nicdiuin  autein  secuiiduin  ralioncm 
sapicnliae  jicr  ralioncm  qux  esl  vila,  et 
lux,  ct  iinis  pcr  bonilatem  :  ci  omnia 
quae  sunt  sub  ipsa  vcra,  dicuntur  ct  re- 
cta  et  vera  sccundum  respcctum  illum 
quo  magis  vel  minus  mcdia  sua,  ut  sunt 
ideata,  continuaniur  suis  cxiremis,  boc 
cst  principio  a  quo  exeunt  per  creaiio- 
ncm,  ei  lini  ad  qucm  dctcrminantur  a 
creante  ipsa,  et  intendcntc  ordinem  eo- 
rum  ad  ipsum.  Et  hoc  cst  quod  dicit  An- 
sclmus,  quod  unumquodque  cst  vcrum, 
quando  est  in  boc  et  ad  boc  quod  est 
in  veritate  prima  :  sicut  mcnsuraium  di- 
citur  vere  mensuratum,  quando  princi- 
pia  et  media  et  finis  continuanlur  men- 
suranti. 
.  Ad  id    quod    quaeritur  de  difrinitione 

*  Augustini,  dicendum  quod  rei  entitas, 
vel  id  quod  est,  accipitur  dupliciter,  sci- 
licet  in  se,  vel  ut  supposita  natura  quae- 
dam  :  et  sic,  ut  opinor,  non  bcne  dice- 
rctur  veriias  rei  entitas  esse,  vel  verum 
esse  id  quod  est.  Accipitur  etiam  entilas 
secundum  modum  determinationis  ad 
speciem  :  et  sic  veritas  est  entitas  qua 
res  vere  est,  et  verum  est  id  quod  vere 
est.  Si  vero  entitas  accipiatur  prout  sup- 
ponitur  per  nomen  entitatis,  tunc  in  ve- 
ritate  entitas  esset  prima  creatura,  secun- 
dum  quod  dicit  Philosopbus,  quod  prima 
rerum  creaiarum  est  esse,  et  non  est  an- 
te  ipsam  creatum  aliud  :  et  id  quod  est, 
dicelur  id  quod  baiict  esse,  quod  est  ac- 
tus  sic  inteilectae  eniitatis  vel  essentiae. 
Si  autem  accipialur  id  quod  est,  prout 
dicit  quaindam  determinationem  circa 
esse,  tunc  non  trahitur  ad  speciem  :  et 
tunc  vere  est,  quia  unumquodque  tunc 
vere  est,  quando  traliitur  ad  speciem  si- 
bi  propriam  cx  naiura  dcterminata  :  sic- 
ut  dicimus  vcrum  aurum,  et  verum  colo- 
rem,  et  verum  corpus,  et  veram  scien- 
tiam,  Et  hoc  sonare  videtur  id  quod  est  : 


(juia  id  quod  est,  est  id  quod  vcre  est  in 
natura.  Et  sic  patct,  quod  non  omnino 
idcm  sunl  veritas  et  entitas.  Et  hoc  in- 
IVa  magis  palcbit. 

Ai)  ALiLD  diccndum,  quod  si  accipiatur  Ad  dimn 
verum  generaiiter,  prout  converiilur  cum 
ente,  non  oporict  quod  addat  naturam 
aliquam  :  scd  addit  respcctum  aiiqucm, 
ct  iiiesufficit  ad  hoc  quod  non  sint  syno- 
nyma. 

7Vd  aliud  dicondum,  quod  Pliiiosophus  Ad  dmni, 
iiic  non  considerat  verum,  nisi  quod  a 
re  causaiur,  et  ideo  secundum  Phiioso- 
pbum  non  est  veriias  in  signo,  nisi  se- 
cundum  relationem  ad  rem,  nec  etiam  in 
inteilcctu  :  et  ideo  dicit  in  V  p7'imse 
philosophise,  quod  scrmo  unius  faisus  est 
de  aiio.  Ansclmus  auicm  accipit  verita- 
tem  quae  est  in  signo  ex  proportione  ad 
veritaicm  primam  quam  imitatur  in 
quantum  potcsi  :  et  quia  illa  a  re  non 
dcpendet,  ideo  non  muiaiur  rc  muiata. 
Ei  infra  explicabiiur  boc. 

Sumuntur  autcm  prius  habiiae  diffini- 
tiones,  ita  quod  prima  est  daia  de  veri- 
tate,  quse  per  prius  et  posicrius  dicitur 
de  creata  et  increata.  Secunda  autcm 
datur  in  comparaiione  ad  rem  generali- 
ter.  Teriia  vero  in  comparatione  ad  rem 
relalam  ad  inteilectum  quo  nata  est  co- 
gnosci.  Quaria  auiem  de  veritate  com- 
plexorum,  quae  est  in  signo,  ct  compo- 
nente  intellectu. 


ARTICULUS  XIL 


Quot  modis  dicatur  veritas  ? 


Secundo  quaeriiur,  Quot  modis  dica- 
tur  veritas  ? 

Videiur  aulem  Anselmus  ponere  veri- 
tatem  signi,  et  veriiatem  rei  :  et  hanc 
dividere  in  vcritatem  rei  secundum  spe- 
cicm,  et  veritaiem  actionum,  secundum 
quod  dicitur,  Joan.  iii,  21  :  Qui  facit  ve- 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVI,  N,  ART.  12.  443 

ritatem,  venit  ad  lucem,  ut  manifesten-  lionem  illius  accipiuntur  omnes  alii  mo- 

tur  opera   ejus,  quia  in  Deo  sunt  facta.  di.  Verbi   gratia,   sanum   dicitur  secun- 

Et  de  diabolo,  Joan.  viii,  44  :  Ille  ho-  dum  analogiam  de  animali,    et  urina,  et 

micida  erat  ab   initio,   in  veritate   tion  cibo,  et  medecina  :  supponitur  ergo  sa- 

stetit  :...  mendax  est,  et  pater  ejus.  Ve-  num  proprie  ct  primo   et  per  se  dici  de 

ritas  autem  signi  dividitur  ab  ipso  secun-  animali,  in  aliis  autem   omnibus  secun- 

dum  divisionem  signorum,  quorum  quae-  dum  proportionem   ad  aliud  :  unde  sa- 

dam  data  sunt  ut  vox,  circulus,  et  signa  num  quod  est  in  animali,  idem  est  quo- 

monachorum,  et  bujusmodi  :  et  quaedam  dammodo  quod  sanum  quod  est  in  urina, 

sunt  naturalia,  ut  fumus  est   ignis   sig-  et  cibo,  et  in  aliis  :  sed  est  in  animali  ut 

nuni,  et  hujusmodi.  forma  eequabtatis  humorum  :   in  urina 

Quaeritur  ergo,  IJtrum  univoce  vel  per  autem  ut  indicativa  non  quidem  esse  in 

prius  et  posterius  dicatur  veritas  de  om-  urina,  sed  esse  in  animali,  cujus  est  uri- 

nibus  his  modis?  et  utrum  sint  plures  na.  Ecce,  idem  numero  est  sanum  quod 

modi  quam  isti  qui  sunt  enumerati?  est  in   animali   et  urina   :   et  sic  est  de 

Videtur  autem,  quod  una  ratione.  Idem  aliis.  Sed  hoc  verum  est,  quod  propor- 

enim  divisum,    cui    una  ratio  secundum  tio  ista  analogice  diversificatur  ex  parte 

omnia  dividentia  convenit,  univoce  dici-  proportionatorum  ad  illud  unum  :  quia 

tur  de  omnibus  dividentibus  illis  :  veri-  ratio  indicantis  in  urina,  et  ratio  conser- 

tas  est  hujusmodi  divisum  :  ergo  univoce  vantis  in  cibo,  et  ratio  facientis  in  medi- 

dicitur  de  omnibus  illis.  Probatur  autem  cina,  non  sunt  ratio  una,  sed  comparan- 

prima  per  hoc,  quod  hoc  estdiciunivoce,  tur  ad  unum  numero    :    et  ideo   in   ilio 

quod  est  dici  nomine  et  ratione  una.  Se-  uniuntur,   et  denominantur   ab   illo,    oo 

cunda  autem  scribitur  ab  Anselmo,  qui  quod  illud  est  fmis.  Et  idem  est  in  om- 

dicit  quod  tam  createe  quam  increatge  ve-  nibus  aliis  analogice  dictis  :  licet  in  qui- 

ritati    convenit    esse    rectitudinem  sola  busdam  minus  appareat.  Ita  igitur  vult 

mente  perceptibilem.  dicere  Anselmus,  quod    supponitur  una 

contra.      Sed  contra  hoc  cst  quod  communitcr  rectitudo  per  se  et  primo.  quae  numquam 

objicitur,    quod  creato  et   increato  nihil  deflectitur  ab   extremis  :  et  in  omnibus 

est  commune  univocum  :  veritas  autem  aliis  est  rectitudo  hanc  imitans  in  quan- 
est  creata  et  increata  :   et  creata  non  est     tum  potest,  in  eo   quod  recte  facit  quod 
vera  uno  modo,  sed  quaedam  ut  signum,      debet,  quadam  mentali  extensione  adis- 
et  qusedam  ut  res,   et  hujusmodi  habet     quans  media  suee  rectitudinis  principio 
X.          alias  difTerentias  in  essendo  verum  :  ergo      a  quo   est,  et  fmi  ad  quem  est   :  et  hoc 
^          veritas  non  est  univoca  in  omnibus  illis.      invenitur  in  re,  quando  est  quod  debet, 
^  et  in  actione  quando  facit  quod  debet,  et 

«stiunc.       Pr^^terea  quseritur,  Utrum  adhuc  plu-  in  signo  quando  facit  quod  debet,  et  sic 

ribus  modis  veritas  dicatur?  de  aliis. 

Videtur  autem,  quod  sic  :  quia   dici-         Ad  id  autem  quod  objicitur,    quod  di-  Ad  oi.ject. 

mus  veritatem  humanae  naturse,  qu»  catur  una  ratione,  dicendum  quod  una 
non  videtur  esse  comprehensa  :  ergo  ratione  dicitur  secundum  analogiam,  et 
plures  sunt  veritates.  non  una  genere  et  specie.  Nec  sufficit  ad 

hoc  quod  commune  aliquod  divisim  di- 
ioiutio.  SoLUTio.  Dicendum  secundum  Philo-  catur  univoce  de  dividentibus,  quod  di- 
sophum  in  I  et  VI  primse  philosophise  catur  una  ratione  quocumque  modo  sum- 
quod  in  omnibus  per  analogiam  dictis,  pta  :  sedoportet,  quod  sit  una,  sicut  unius 
seniper  supponitur  unum,  quod  per  se  et  generis,  vel  unius  speciei. 
primo  dicitur  illud  quod  est  analogicum, 
et  postea  secundum  proportionem  ad  ra-         Ad  hog  aulcm  quod  ulterius  queeritur,  Adqusestiun. 


140                                     D.  ALB.  MAG.  ORD.  PRtED.      " 

ririiin  sinl  plures  vcrilatcs,  qiiani  dictic  onlia  succcssiva,  quam  permanontia  :   ct 

sint  al)  Ansclmo?  Potcst  dici,  (juod  oni-  intcr  illa  succcssiva,  illa  iiiinus  cntia  ve- 

ncs  rcduci  possunt  in  illas  :  quia   vcritas  rc  quae   secunduin   suhslantiam    et   essc 

quae  est  in  virtute,  rcducitur  ad  vcrita-  dcstruuntur,  ul    motus    :  ct  magis  vcre 

tcmactionis,  secundum  quod  dicit  Philo-  illa  quse  secundum  cssc  quidcm  pereunt, 

soj)hus,  quod  circa  veruin  quod  est  iii  di-  inancnt  autcm  in  substantia,  ut  lempus. 

clis  et  factis  mcdium  quidcni  est  virtus  :  Indebilum  autcm  prfficipue  opponitur  ve- 

factio  autcm  qua»  cst  ad  majus,  supcrhia:  ritati,  secunduin  quod  cst   quaB(him    re- 

et    qui   liahct   cam,    snpcrhus   vocatur  :  clitudo  excmplata  a   prima   vcritatc,    ab 

qute  autem  ad  minus,  ironia  vcl  irrisio  :  ipsa  enim   non   ohliquatur,  nisi    id  quod 

et  secundum  quod  diciinus  vcritatcm  hu-  non  facit  id  (juod  dchet  laccre  ex  prima 

nianae  naturae  esse,  quae  est  naturae  ho-  veritate. 
minis,  sive  sit  in  via,  sive  in  patria  post 
resurrectionem  :    illa  ctiam  reducitur  ad 
veritatem  rci  ex  sua  natura  et  forma. 

Et  nota,  quod  licet  dicat  Augustinus  in 

lihro  de  Vcra  religione,  quod  falsum  est  ARTICULUS  XIIL 
quod  imitatur  aliquid,  et  non  perficit  il- 

lud  :  tamen  non  proprie  dicitur  falsum  Utrumverumconvertaturcwnente,uno, 

nisi  in   oppositione    ad  veritatem  si<,mi.  ^t  bono  ?  et,  Utrum  intellectusnegati- 

Opponitur  eniin  vcro  multipliciter  dicto  varum  enuntiationum  potest  reduci  ad 

falsum,  vanum,  et  permixtum,  et  insta-  ens? 
hile,  et  indebitum.  Verhi  gratia,  vero  in 
cnuntiatione  opponitur  falsum  secundum 

quod  dicit  Aristoteles  quod    falsum   est  Tertio,   Quaeritur  de  conversione   veri 

quod  non    componitur,   vel   impossihile  cum  ente,  et  uno,  et  hono. 

est  componi,  ut    falsum  conlingens,  et  Videtur  autem  non  converti  :  id  enim 

falsum  impossihilc  :  et  secundum  quod  quod  non  est  nisi  in  anima,  non  conver- 

dicimus,  quod  imaginatio   est  falsa,   vel  titur  cum  eo  quod  est  in  anima  et  extra  : 

sensus  communis,  vel  sermo  dilfinitivus,  sed  verum  non  est  nisi  in   anima  :  ergo 

quando  aliter  significatur  quam  sit  in  re.  non  convertitur  cum  cnte,   quod  est  in 

Vanum  autem  opponitur  veritati  quae  est  anima  et  extra  animam. 

in  diclis  et  factis  pertinentihus  ad  vitam  :  Prima  patet  per  rationem   convertibi- 

et  sic   dicimus,   quod  vanum    est    quod  lium.  Secunda  probatur  pcr  vcrhum  Ari- 

imitatur  aliquid   et  non  perficit  :  ct  vo-  stotelis  in  fine  i^Qy.\A  primse pliilosophix f 

cat   Augustinus    falsum,    sicut    dicimus  ubi  sic  dicit :    «  Falsum    cnim  et  verum 

falsum  nummum  qui  imitatur  verum,  et  non  sunt  in    rebus  sicut  honum  et  ma- 

non  complet,  et   hujusmodi.  Permixtum  lum  :    ut   verum   sit  sicut    bonum,    et 

autem  opponitur  vero,  quod  est  in  specie  fjilsum  sit  sicut  malum  :  sed  in  cognitio- 

verum  :  ut  diciinus  falsum  auruni,  quod  ne.  Sed  nulla  cognitio  est  de  simplicihus, 

est   permixtum   alii    mctallo,    licet   non  et  de   eo  quod  est.  »  Et    intendit,    quod 

proprie  dicatur  falsum,  sed  permixturn.  J)onum  et   malum  sunt  difierentiae  entis 

Instabile,  sicutdicimus  prius  et  posterius  simpliciter,  et  quod  vere  est  in  natura  : 

non  esse  veritatem  tcmporis,  sed  ipsum  verum  autem  et  falsum  non,  sed  causan- 

nunc,  eo   quod  prius  et   posterius    non  turacognitione  dividenteet  componente : 

manent,   nunc    autem  unum   manet    in  et  hoc  patet   si  quis  inspiciat  expositio- 

toto  motu  :  et  hoc  est  quod  dicit  Augu-  nem  commenti. 

stinus,  quod  verilas  fundatur  in  perma-  Item,   Aliquatulum  post  illud  :    «  Di- 

nenli.  El  hoc  modo  minus  vere  dicimus  mittamus  ergo  nunc  ens  quod  est  quasi 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVI,  N,  ART.   13.  447 

per  accidens,  et  quod  est  quasi  vcrum  :  autem  cOmmune  prius  erit  et  simplicius 

causa  enim  unius   eorum  non  habet  dif-  istis,  quod  est  impossibile,  cum  ente  nihil 

finitionem,   scilicet  accidentis,    et  causa  sit  prius,  et  praecipue  essentia.   Simiiilcr 

alterius  est  cognitio  :  et  utrumque  est  in  ista  qualuor  ab    omnibus  dicuntur  esse 

genere  diminuto  generum  entis,  et  non  prima  simplicia,  quae  super  se  conver- 

sunt  ex  eis  quae  signilicant  esse  entis  :  et  tuntur  :  ergo  nihil  est  prius  eis  :   relin- 

ideo  dimittantur.  »  Ergo  probatum   est,  quitur  ergo,  quod  idem  sunt  penitus  ista. 
quod  veritas  et  verum  non    est  nisi  in 

anima,    et  quod  ipsum  est  ens  incom-  Ulterius.   Quoeritur    hic  de   intellectu  ^ 

1    ,                                                         .  .                                                                                       Qusestijnc. 

pletura  :  ergo  non  convertitur  cum  ente,  negativarum  enuntiationum,  qualiter  re- 

ut  videtur.  ducuntur  ad  ens? 

Item,  In  II  primse  philosophige  dicit,  Videtur  enim  aliqua  negativa  omnino 

quod  «  veritas  est  fmis  intelligentise  spe-  nihil   ponere,  et  tamen  esse  vera  :  er"-o 

culativse.  »  Et  cum  ibi  non  sit  finis  extra  verum  non  universalitercausatur  ab  ente, 

intelligentiam,   erit   intra  intelligentiam  nec  convertitur  cum  ente.  Verbi  gratia, 

speculativam  :  et  sic  sequitur  idem  quod  si  dicam  sic,  Caesar  non  est  homo  :  hcec 

P^ius-  enim  (ut  dicunt  quidam)  nihil  ponit.  Et 

Sed  contra  :  si  dubitatur  de  illa,  pono  istam,  tragela- 

1.  In  Prsedicamentis  dicit  Aristoteles  :  phus  non  est  fligax,  vel  chimcera  non  est 
In  eo  quod  res  est,  vel  non  est,  est  ora-  hircocervus,  quae  necsecundurnextrema, 
tioveravelfalsa.  Sedpropterunumquod-  nec  secundum  compositionem,  videtur 
que  tale  et  illud  magis.  Si  igitur  oratio  supponere  aliquod  ens  :  ergo  videtur, 
estverapropterrem,  eritresmagisvera:  quod  nec  hoc  sit  verum  universaliter' 
ergo  veritas  erit  per  prius  in  re.  quod  verum  cum  ente   convertitur  :  nec 

2.  Item,  Sicutse  habet  essentiaad  ens,  hoc,  quod  sicut  unumquodque  se  habet 
ita  se  habet  veritas  ad  verum  :  ergo  per-  ad  esse,  ita  se  habet  ad  verum  :  nec  hoc, 
mutatim  sicut  se  habet  verum  ad  ens,  ita  quod  in  eo  quod  res  est,  vel  non  est, 
essentia  ad  veritatem,  ete  converso  :  sed  oratio  vera  vel  falsa  est. 

omne  ens    est  verum,    quia   dicit  Augu- 

stinus  quod  verum  est  id  quod  est  :  ergo  Solutio.  Ad  hoc  sine  praejudicio  potest    s  ,  ,- 

omnis  essentia  est  veritas  :  ergo  essentia  dici,    quod    istaquatuor     convertuntur      °"'"' 

etveritas  suntidem,  utvidetur.  concretive   sumpta,   scilicel  ens,    unum, 

3.  Item,  In  prima  veritate  tria  super  verum,  bonum,  in  recto,  scilicet  quod 
unam  substantiam  creantem  ponuntur,  ens  est  bonum,  et  verum,  et  unum  et 
scilicct  unitas,  veritas,  bonitas  :  ergo  vi-  sic  de  omnibus.  Si  autem  sumantur  abs- 
detur,  quod  etiam  in  inferioribus  fluen-  tractive,  non  credo  quod  secundum  re- 
tibus  a  prima  causa,  ista  inveniantur  ctam  prcedicationem,  nisi  in  Deo  in 
fundata  super  quamlibet  essentiam,  sci-  creaturis  autem  non  :  quia  non  credo 
licet  unitas,  veritas,  bonilas  :  ergo  vide-  quod  hcBc  sit  vera,  essentia  est  veritas 
tur,  quod  haec  quatuor  convertantur,  ens,  vel  bonitas,  vel  unitas.  Hffic  autem  est 
unum,  verum,  bonum.  impropria,  essentia   est  vera,  et    veritas 

4.  Praeterea,  Videtur  quod  isla  etiam  est  ens,  et  bonitas  vera  :  tamen  ha?c  est 
omnmo  sunt  idem  :  aut  enim  omnino  magis  impropria,  essentia  est  ens,  vel 
sunt  idem,  aut  non.  Si  idem  sunt,  tunc  bona,  quam  haec,  veritas  est  ens,  vel  ve- 
habeo  propositum.  Si  non  :  ergo  diffe-  ritas  est  una.  Cujus  ratio  sic  patet  per 
runt.  Sed  nulla  difi-erunt,  nisi  quae  per  Philosophum  in  libro  Causarum,  qui  di- 
differentias  divisivas  ab  uno  communis  cit,  quod  prima  rerum  creatarum  est  esse 
exeunt  :  ergo  ista  necesse  cst  habere  ali-  vel  essentia,  et  non  est  ante  ipsum  crea- 
quod  commune  in  quo  conveniant :  hoc  tura  alia  :  ergo  non  est  in  quo  fundetur        ' 


4i8 


D.  ALB.  MAG.  ORI).  PRyED. 


cssenlia,  sicul  id  circa  quod  lil,  ut  fornia 
subjccli  alicujus  :  et  ideo  ctiam  secun- 
(luni  ordineni  natune  non  potcst  essenha 
in  ratione  essentioe  esse  nisi  creata  de  ni- 
liilo.  Omnia  autem  alia  (ul  dicil  Com- 
mentator  ibidem)  liunt  per  informalio- 
nem  circa  essentiam  :  ct  dat  exemplum 
dc  bono,  quod  secundum  ordinem  nalu- 
rae  prsemittit  sibi  intcUectum  essentiae  in 
qua  cst  :  crgo  patet,  quod  cssentia  dicit 
intellectum  suum  super  nibil  fundatum, 
et  in  omnibus  priorem.  Dnde  loquendo 
sic  de  essentia  non  dicetur  ipsa  veritas, 
sed  veritatis  :  quia  vcritas  ponitur  circa 
ipsam  :  et  non  dicetur  bonitas,  sed  bo- 
nilatis.  Dc  unitatc  aulcm  cst  alia  ratio, 
qucB  infra  patebit. 

Si  autem  tu  quaeras,  Quare  non  dica- 
tur  vera  ct  bona,  ex  quo  veritas  et  boni- 
tas  ponuntur  circa  ipsam? 

Dico,  quod  loqucndo  de  simplici  es- 
scntia,  non  potcst  dici,  quod  illa  non  in- 
tcUigitur  informata  sccundum  rationcm. 
Unde  Boetius  in  libro  dc  Ilebdomadibus  : 
Quod  est,  babet  aliquid  pr^ter  id  quod 
ipsum  est  :  esse  vero  nihil  habct  admix- 
tum.  Eodem  modo  veritas  non  dicelur 
essentia,  sed  essentiae  propric  loquendo. 
Eodem  modo  est  de  bonitate.  Tamen  sc- 
cundum  supposita  concretivc  dicta  con- 
verluntur  :  quia  quodlibet  cst  ens,  ve- 
rum,  bonum,  et  unum. 

Si  autem  tu  quaras,  Utrum  unum  se 
habcat  cx  additione  ad  alterum  ? 

Dico,  quod  si  intclligatur  additio  alte- 
rius  natur»,  sicut  forma  et  materia  sunt 
alterius  naturae,  et  substantia  et  accidcns 
sunt  altcrius  naturae  :  tunc  unum  non 
addit  super  alterum.  Si  autem  intelUga- 
tur  additio  sccundum  rationem  respectus 
ad  attributum  causae  primae,  tunc  unum 
addit  super  altcrum  rationem  respcctus, 
quia  tunc  cssentia  dicetur  fluens  ab  es- 
sentia  prima,  veritas  fiucns  a  sapientia, 
et  bonitas  fluens  a  bonitatc  :  et  ideo  omne 
ens  est  verum,  et  unum,  et  bonum  :  om- 
ne  verum,  cns,  et  unum,  et  bonum,  et 
sic  dc  aliis  :  sed  tamcn  abstracte  dicta, 
non  convertuntur,  proprie  loquendo. 


Ad  piUMUM  ergo  diccndum,  quod  verum 
dicitur  mullipliciter.  Ycrum  cnim  dici- 
tur  a  vcrilate  quae  est  dispositio  entis 
gcneralitcr  llucnlis  a  causa  prima  :  ethoc 
non  est  tanlum  in  anima,  scd  etiam  in 
re.  Est  ctiam  spccialitcr  verum,  quod  de-  | 

tcrminatcompositioncm  in  quamcstcon- 
scnsus  rationis  vcl  dissensus  :  ct  hoc  est 
verum,  quod  tantum  est  in  oratione  in- 
dicaliva,  ct  quodammodo  est  in  cnuntia- 
lionc,  ct  quodummodo  in  re,  ct  quodam- 
modo  in  anima  sola.  In  enuntiatione  est 
sicut  in  signo  :  et  idco  dicit  Aristoteles, 
quod  signaculum  incomplexorum  ipsum 
quidcm  secundum  se  ncc  vcrum  ncc  fal- 
sum  significat.  In  re  autcm  cst  sicut  in 
causa  :  sed  in  anima  cst  sicut  in  facientc 
notam  compositionis,  quam  determinat 
vcrum  propositionis  :  cum  enim  dico, 
cygnus  est  albus,  praedicatum  quidem 
sine  medio  inestsubjecto  secundum  rcm, 
non  cnim  cst  medium  quo  albedo  iit  in 
cygno  :  sed  tamen  ita  non  potest  signi- 
ficari  ab  intellectu  :  et  ideo  intcllectus 
dicens  unum  de  alio,  interponit  notam 
compositionis  :  et  ideo  dicit  IMiilosophus, 
quod  tantum  est  in  anima  tamquam  in 
complentc  id  quod  determinat  veritas  in 
quam  est  consensus  rationis  :  etideoquia 
compositio  potcst  fieri  multis  modis,  ideo 
non  cst  tale  verum  dcterminabile  per 
rem  alicujus  praedicati  per  se  :  tamen  re- 
fertur  ad  ens  secundum  causam.  Et  non 
loquitur  ibi  de  vero  quod  est  gencralis 
dispositio  cntis. 

Ad  id  autcm  quod  objicitur  de  prsedi-  xdobjec 
cameniis,  dicendum  quod  cum  dicit  Ari- 
stotclcs,  In  co  quod  res  est  vel   non  est, 
etc,  debct  accipi  ly  e5^  secundum   quod 
dicit  esse  compositionis  vcl    divisionis  : 
cthoc  cst  quod  dicunt  quidam  sccundum 
quod  dicit  csse,  et  non  essentiam  :  esse 
enim  compositionis  est  non  cssc  divisio- 
nis  :  esscntia  autem  est  subjecti  vel  prae- 
dicati  absolulc  acccpti.   Et  tunc  iterum 
non  loquitur  dc  vero  quod  gcneralitcr  dis- 
ponit  ens,   scd  de  vero   quod  est  causa 
vcri,  in  quod  est  consensus  rationis  vel 
dissensus. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVI,  N,  ART.  14. 


449 


bject. 


)e2t.3 


i.  Ad  alud  dicendum,  quod  propositio 
vera  est  :  sed  quando  pcrrnutatur,  non 
fit  permutatio  ratione  ejusdcm  habitudi- 
nis  quee  fuitprius  :  et  hoc  sic  patere  pot- 
est :  cum  enim  dicitur,  Sicut  se  habet  es- 
sentia  ad  ens,  etc,  fit  comparatio  ulrius- 
que  abstracti  ad  suum  concretum,  sicut 
forma?  ad  id  cujus  estforma  :  et  in  hoc  est 
habitudo  similis  :  cum  autem  permula- 
tur  et  dicitur,  ergo  sicut  se  habet  bonum 
ad  id  quod  est,  etc,  tunc  fit  comparatio 
ratione  identitatis  suppositi  :  et  ha?c  bene 
est  inter  verum  et  bonum,  sed  non  est 
inter  essentiam  et  veritatem  rationeprius 
inducta  :  et  ideo  non  valet  illa  permula- 
tio. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  ratio  iila 
bene  concludit,  quod  ista  quatuor  dcbent 
esse  in  omni  ente  creato,  quod  fluit  ab 
ente  primo  sic  disposito  :  sed  quia  ens 
creatum  non  in  toto  valet  imitari  simpli- 
citatem  causae  primae,  ideo  ea  quae  de  se 
ibi  praedicantur  in  recto  tam  abstracta 
quam  concreta,  illa  in  inferioribus  prae- 
dicantur  concreta  de  se  in  recto,  sed 
abstracta  in  obliquo,  ut  supra  dictum 
est. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  ista  non  sunt 
idem  :  nec  tamen  habent  unum  in  quo 
uniantur  ut  in  priori,  et  a  quo  exeantper 
differentiam  :  hoc  enim  non  est  generale 
in  omnibus,  sed  tantum  in  his  quae 
exeunt  ab  uno  tamquam  ex  genere.  Quae 
autem  sunt  ab  uno  tamquam  per  analo- 
giam  ad  unum,  non  habent  hoc  :  ibi 
enim  primum  per  seipsum  se  habet  ad 
omnia  sequentia  et  est  in  eis,  ficet  diffe- 
rat  ab  ipsis  :  et  hujus  causa  est,  quia  ra- 
tio  differentiae  qua  differt  ab  ahis,  facit 
ipsum  esse  prius.  In  afiis  autem  qucC 
exeunt  a  genere  uno,  ratio  differentiae  est 
sibi  causa,  ut  sit  aliis  a  quibus  differt 
coaevum  :  et  ideo  oportet  habere  aliquid 
prius  a  quo  exeat,  sicut  et  ifla  a  quibus 
difTert.  Unde  dicendum,  quod  essentia 
seipsa  ordinatur  ut  prius  ad  veritatem  et 
bonitatem  :  et  tamen  difTert  ab  ipsis. 


laest.       Ad  id  autem  quod  ullerius  objicitur  de 

XXM 


ject.  4 


veritate  negalivarum,  dico  sine  praejudi- 
cio,  quod  omnis  veritas  enuntiationis  si- 
ve  affirmativiE  sive  negativae,  reducitur 
ad  ens  :  et  hoc  probatur  hoc  modo  :  con- 
stat  enim,   quod  ante  quemlibet  intelle- 
ctum  negationis  oportet  accipere  affirma- 
lionem,  cum  negatio  non  sit  intelligibilis, 
sicut  nec  privatio,  nisi   per  habitum  :  si 
igitur  affirmatio  reducitur  ad  ens,  oportet 
quod  etiam  negatio  fundetur  in  ente.  Unde 
ha?c  propositio,  Caesar  non  est  homo,  ve- 
ra  est,  et  enuntiat  quod  non  est  non   es- 
se  :  quae  tamen  negatio  refertur  ad  com- 
positionem   respicientem  ens,    licet  non 
simpliciter,  sed  secundum  quid.  Simiii- 
ter  cum  dicitur,  tragelaphus  non  est  fli- 
gax,  vel  chimaera  non  cst  hircocervus,  est  - 
ibi  in  exlremis  respectus  ad  ens  secun- 
dum  partes,  et  in  toto  ad  ens  in  opinio- 
ne  :  et  hoc  sufficit  ad  ens  de  quo   fiat 
enuntiatio,    quoniam  non    oportet  quod 
omne  illud  quod  potest  enuntiari,  sit  ens 
ratum  apud  naturam,  quoniam  dicit  Phi- 
losophus,    Contingit  enuntiari    quod  est 
esse,  et  quod  non  est  esse,   et  quod  non 
est  non  esse  :  et  circa  ea  quoe  sunt  extra 
praesens  tempus.  Similiter  contingit  om- 
ne  quod  quis  affirmaverit  negare,  etquod 
quis  negaverit  affirmare.  Et  ideo  patet, 
quod  hoc  verum  est,  quod  unumquodque 
sicut  se    habet  ad    esse,  ita  ad  verum  : 
quod  enim  est  in  opinione,  non  simpli- 
citer  non  est  :  et  similiter  quod  est  in 
ralione    praeteritionis,     non     simpliciter 
non  est  :  et  iterum  quod  in  potentia  ma- 
teriae  futurum  est,    non  simpliciter  non 
est. 


ARTICULUS  XIV. 

Secimdum  quem  ordinem  liahent  se  ad 
invicem  unum,  verum,  bonum,  et  ens  ? 


Si  autem  quaerltur,  Secundum  quem 
ordinem  se  habeant  ad  invicem  unum, 
verum,  bonum,  et  ens  ? 

29 


4o0 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR.I^D. 


Dicendum,    quod  secundum    IMiiloso- 
plium,   anle   omnia  sunt   ons   cl  unum. 
Philosoplius   enim  non  ponil,  quod  ve- 
rum  et  boimm  sint  dispositiones  genera- 
liter  concomilantes  ens  :  nec  divisio  en- 
tissecundum  quod  est  ens,  est  per  verum 
et  bonum.  Quia  IMiilosophus  non  consi- 
derat  ens  secundum  quod    lluit  ah  ento 
primo   et    uno  et  sapiente  et  hono,  sed 
ipse  considerat  ens  secundum  quod  stat 
in  ipso  inteUectus  resolvens  poslerius  in 
prius,  et  compositum  in  siinplex,  et  se- 
cundum  quod  ipsum  per  prius  et  poste- 
rius  colligit  omnia  :  et  ideo  de  vero  et 
hono  non  dcterminat  per  hunc  modum, 
sed  de  hono  quod  est  finis  ad  quem  est. 
molus  :  et  ideo  dicit,   quod  nec   una  est 
dcmonstratio  in  mathematicis  per  ratio- 

nem  boni. 

Et  ideo  sic  genoraliter  considorando 
ista,  ut  consideravcrunt  Sancli,  dicemus 
quod  inter  ista,  scilicet  essentia  ot  ens, 
est  primum  nalura,  circa  quod  ut  suhslra- 
tum  sibi  ponuntur  alia  :  sed  unitas  et 
unumconsequuntur  essentiam  por  indivi- 
sionem  :  et  ideo  non  ponitunitas  aliquam 
disposilionem  roalem  circa  ipsum,  sod  tan- 
tum  privationis  intelloctum,  sciUcet  in- 
divisionis,  et  ideo  proximum  est  ossentiiE. 
Yerum  autem  dicit  relationem  ad  formam 
ad  minus  exemplarem,  per  quani  hal)ot 
rationem  manifostalionis  :  et  ideo  dicit 
Hilarius,  quod  vorum  est  declarativum 
entis  :  oportot  enim  in  quolibot  esse  prin- 
cipium  inteUigendi  aliquod,  pcr  quod 
ordinolur  ad  inlelloclum.  Ronilas  aulem 
et  bonum  dicunt  respectum  ad  finem  ox- 
tra,  a  quo  res  est,  et  ad  quem  est  :  quia 
enim  bonus  est,  sunius  :  et  in  quantum 
sumus,  boni  sumus  :  et  quaUter  hoc  sit, 
expositum  est  supra  in  prima  distinctio- 
ne  '.  Hoc  autem  ideo  dico,  quia  ista  a 
Sanctis  prima  ponuntur  et  in  quoUbet  : 
etUcetinquibusdam  inveniamus  formam 
et  finem  intra,  non  tamon  in  omnihus, 
nec  in  primis. 


ARTIGLLUS  XV. 


An  veritas  sit  xtcDia  ^  ? 


Quarlo,  Quajritur  quaestio  difficiUs, 
quam  eliam  supra  totigimus,  Utrum  ve- 
ritas  sit  seterna  ? 

Et  quffi  dicta  sunt  supra,  hic  non  repe- 
tam  :  sod  potest  objici  sic  : 

1 .  In  divinis  inveniuntur  proprictates  et 
personae  quae  a  se  invicem  distinguun- 
tur  :  et  hffc  ab  eeterno  est  vera,  Pator 
ost  l*ater  :  et  hfec,  Filius  cst  FiUus  :  et 
hfec,  Spiritus  sanctus  est  Spiritus  san- 
clus  :  et  nogativae,  Fater  non  est  FiUus, 
Pater  non  est  Spiritus  sanctus,  et  Filius 
non  est  Spiritus  sanctus,  et  hujusmodi. 
Si  igitur  extrema  istarum  enuntiationum 
ab  aetorno  plura  sunt,  videlur  quod  ab 
aetorno  sunt  voritates  iUarum  enuntialio- 
num  plures  :  ergo  pluros  sunt  verilalos 
ab  aeterno. 

2.  Ilom,  Objicitur  do  aUis  propositio- 
nibus,  in  quibus  non  est  tanta  vis,  ut 
Pater  est  Deus.  ot  Filius  ost  Dous,  ct 
hujusmodi,  in  quibus  rationo  aUorius  ex- 
tromorum  composilio  dicit  quid  indis- 
tinctum  :  et  ila  minus  quam  superiores 
stant  in  pluraUtate. 

Item,  Dous  ab  ffiterno  scivit  te  fore.  ot 
me  fore,  et  asinum  fore,  et  sic  de  singu- 
Us  :  ergo  singulum  iUorum  ah  aelerno  est 
verum.  Frobatio  hujus  :  quia  nihil  scitur 
nisi  vcrum,  et  praicipuo  a  scionlia  divi- 
na  :  me  autem  fore,  et  te,  et  sic  de  aUis 
sunt  plura  :  ergo  Deus  scivit  plura  ah 
«terno  :  et  non  scivit  nisi  vera  :  ergo 
plura  vera  fuerunt  ab  aeterno  :  ct  nihil 
est  verum  nisi  veritate  verum  sit  : 
ergo  plures  veritates  fuerunt  ab  aeterno. 

Si  fortedicas,  quod  hoc  non  sequitur  : 


«  Cf.  I  Sententiarum,  Dist.  I. 

»  Cf.  I    P.  Summae.    theol.  B.  Alberti,  Q.  25, 


memb.  3,  arl.  3,  part.  1. 


IN  I  SENTENT.  DTST.  XLVl,  N,  ART.  15. 


451 


qula  ut  dicit  Ansclraus  :  v  Creatura  in 
Crcatore  est  creatrix  essentia,  et  res  ab 
aeterno  in  Deo  non  fuerunt  ut  plures, 
sed  unum  :  »  et  ideo  non  fuerunt  plura 
vera  ab  aeterno.  Contra  :  Haec  concedi- 
tur,  Dcus  ab  seterno  scivit  omnia  :  et 
hiTC  similiter,  Deus  ab  aeterno  scivit 
plura,  et  scivit  etiam  plurium  plu- 
ralitatem  :  sed  non  scivit  nisi  vcra  : 
ergo  scivit  plura  vera  :  scicntia  enim 
Dei  quamvis  non  causetur  a  scito,  tamen 
non  potest  esse  scientia  hujus  vcl  illius 
quod  Deus  ab  aeterno  scit  sicut  ct  modo, 
nisi  illud  et  hoc  aliquo  modo  supponatur 
esse  :  alitcr  enim  si  scientia  nullo  modo 
respiceret  scibile,  ita  verificaretur  de 
asino  sicut  de  homine  ista,  Dcus  ab 
aeterno  scit  hominem  fore,  quia  erit, 
quod  falsum  est  :  ergo  oportct  scibile 
supponere  aliquo  modo  esse  in  scientia  : 
ergo  plura  vera  et  veritates  eorum  ab 
aeterno  erunt. 

nc.       Ulterius  quseritur  juxta  hoc,   Utrum 
ipsa  veritas  sit  aeterna  ? 

1 .  Et  hoc  videtur  probare  Augustinus 
in  Wbro  Soliloqiiiorian  s\c  :  «  Detur,  quod 
veritas  aliquando  inceperit.  »  Indc  sic  : 
Vci'italem  incepisse  est  verum  :  et  non 
est  verum  nisi  veritate  :  ergo  veritas 
fuit  etiam  qua;  non  incepit. 

2.  Item,  Si  veritas  incepit,  haec  est 
vera,  veritas  incipiet,  etiam  ante  hoc  in- 
stans  in  quo  incipiet  veritas  :  ergo  ve- 
ritas  erit  etiam  antequam  incipiat  veri- 
tas. 

3.  Item,  Pone,  quod  non  sit  aeterna  : 
ergo  haBC  est  vera,  veritatem  non  esse 
aeternam  :  et  non  est  vera  nisivcritate  : 
ergo  veritas  fuit  ab  seterno.  Idem  proba- 
tur_,  si  detur,  quodpossit  desinere. 

Si  forte  tu  dicas,  quod  Augustinus 
loquitur  de  veritatc  increata,  et  non  de 
veritate  rei  vel  enuntiationis  creatae. 

I 

1.  CoNTRA  :  quia  tunc  nihil  probat  : 
quia  ipse  vult  probare  animam  immor- 
talcm  per  hoc,  quod  veritas  non  potest 
perire  :   et  cum  ipsa  non  sit  in  subjecto 


nisi  in  anima,  necesse  est  subjectum  ve- 
ritatis  esse  immor(aIe.  Constat  autem, 
quod  anima  non  est  subjectum  veritatis 
increatae,  ita  quod  salvetur  in  ipsa  ani- 
ma  sicut  in  subjecto,  sed  potius  essentia- 
litcr,  praesentialiter,  et  potcntialiter  cst 
in  anima,  sicut  in  quolibet  alio  ente 
creato. 

2.  Praeterea  dat  exemplum  de  veritate 
enuntiabilium  :  ergo  non  intelligit  de 
vcritate  increata,  ut  videtur. 

3.  Itcm,  Ipse  dicit,  ibidem  :  «  Pereun- 
te  casto  non  perit  castitas,  et  pereunte 
vero  non  perit  veritas.  »  In  Deo  autem 
nec  veritas  nec  verum  perit  :  ergo  con- 
stat,  quod  de  hoc  non  loquitur. 

4.  Item,  Dicit  Augustinus  ibidem, 
quod  nullus  judicat  aliquid  verum  sinc 
illa,  scilicet  veritate.  Constat  autcm, 
quod  prima  veritate  non  judicamus  vera, 
sed  veritate  quae  est  ratio  verorum. 

Item,  Ex  isto  veroextrahitur  alia  ratio 
quae  est  hsec,  scilicet  quod  veritas  non 
sit  :  aut  igitur  aliquid  crit  intelligibile, 
aut  non.  Si  non,  hoc  erit  inconveniens, 
cum  rcs  adhuc  mullae  sint  :  quia  sicut 
dicit  Boetius,  intcllccto  paulisper  primum 
bonuni  non  esse,  adhuc  erunt  alba,  et 
hujusmodi  alia.  Ergo  similiter  prima  ve- 
ritate  et  aliis  veritatibus  intellcctis  non 
esse,  adhuc  erunt  alia  :  et  natus  est  in- 
tellcctus  intelligere  ea  :  crgo  erunt  intelli- 
gibilia.  Sed  contra  :  Nullus  judicat  ve- 
rum  nisi  per  rationem  veritalis  :  ergo 
illa  non  existente  perit  judicium  :  et 
omnis  intellectus  est  per  judicium  veri- 
tatis  :  ergo  perit  intelligere  non  existente 
veritate  :  hoc  autem  est  inconveniens  : 
ergo  prima  veritas  et  veritas  simplex 
non  possunt  etiam  cogitari  non  esse,  ita 
quod  remaneat  inteiligere  aliquod  in  ali- 
qua  intelligibili  natura. 

Si  iterum  velles  dicere,  quod  hoc  est 
verum  de  prima  veritate.  Contra  :  Pri- 
ma  veritas  est  quidem  in  omnibus,  sed 
nihil  denominatur  ab  ipsa  :  cum  enim 
dicimus,  hoDc  rcs  habct  essentiam,  non 
intelligimus  de  divina  essentia  :  ergo 
cum  dicimus,  hoc  verum  est  verum,  non 


4o2                                    D.  ALB.  MAG.  ORD.  PHyED. 

erit    veruni  verilale  priina,   licet  voritas  visii)ilium  est  intelligcnlia  in  liis  in  qui- 

prima  sit   in  ipso  :  er|^o    cum   dicit  Au-  l)us  non  est  falsum,  nec  etiam  verum  po- 

gustinus,  quod  pereunte  veio  non  pcrit  sitionis  :  ubi  autem  falsum  et  verum  est, 

veritas,  non  intcllij^it  de  prima  vcritate,  jam    compositio    quaMlam    intcllectuum 

scd  de  vcritatc  creata,  ut  videtur.  est  :  et  hoc  priccipue  vcrum  est  in  divi- 

Seu  contr\  :    Ansclmus  dicit  in  libro  nis.   Unde   tales  enuntiationes  pcr  mo- 

de   Verilatc  :  «  Cum    dixi  in  Monologio  dum  compositionum  rcduccndae  sunt  ad 

meo,  quando  non  fuit  verum,  quia  fulu-  rcs   simpliccs  :    ct    tunc    rcs   illiE   erunt 

rum    erat  aliquid  :   non   ila    dixi,   ac  si  persona»,   quarum  pluralitas   non   efdcit 

absque  principio  ista  oratio  fuisset,  quae  diversas  veritates,  scd  unam. 

assereret  futurum   aliquid  esse  :  aut  ista  Ad  ALiundiccndum,  quod  bene  conce- 

veritas   esset  Deus  :    scd   quoniam    non  do,  quod  Dcus  ab  aeterno  scivit  quae  mo- 

potcst  intclligi,  quando  oratio  ista  esset,  do  scit,   et  quod  ab  a-lcrno  scivit  plura 

veritas  illi  decsset,  ut  per  hoc  quia  non  et  ab   a?tcrno    omnia,   et  quod  scivit  te 

intclligitur,  quando  ista  veritas  esse  non  fore  et  me,  et  sic  de  aliis  :   et  quod  haec 

potuit,  si  esset  oratio  in  qua  cssc  posset,  ab  setcrno  sunt  vera  in  mente   sua  :  scd 

intelligatur  illa    veritas    sine    principio  cx  hoc  non  sequilur,  quod  simplicitersint 

fuisse,  quoe  prima  causa  est  liujus  veri-  plura  vera  ab  aitcrno,  vel  plures  veritates 

tatis  *.  »  Ex  hoc  accipiuntur  duo,  scilicet  al)  a'terno.  Et  ad  hoc  intelligendum,  no- 

excusatio  Anselmi  de  lioc  quod  dicitur  landum,    quod    cum    dicitur,    Deus  scit 

dixisse,  quod  veritas  enuntiationum  fue-  omnia  vcl  plura  ab  a?tcrno  :   bcne  con- 

rit  ab  a^tcrno,   et  quod  veritas  non   est  ccdo,  sicut  probatum  cst  hic,  ct  supra  ^ 

aeterna.  quod    scientia    ponit    scibilc    secundum 

aliqucm  modum,  et  non  simpliciter  :  et 

Soiutio.         SoLUTio.  Dicendum,  quodnulla  veritas  ponit  distinctionem  et  pluralitatem  scibi- 

est  seterna,  nisi  veritas  increata  :  et  quia  lium  secundum  quid,  et  non  simpliciter  : 

illa  est  una  et  simplcx,  ideo  illa  sola  ve-  quia    enim  scibilc   dcpcndct  a    scicntia, 

ritas  est  ab  aeterno.  sicut  elfectus  a  causa  cujus  ratio  est  causa 

^d  1.          Ad  m    autcm   quod    primo   objicitur,  ipsa,  sicul  ratio   artificii  in  arlifice  :  idco 

dicendum    secuudum   ea  quae  dicta  sunt  sensus  est,  Dcus  scit  hoc  vel  illud  futu- 

supra    ,    ubi   ostensum   est,   quod    licet  rum  ab  iEterno,  id  est,  ratio  hujus   vcl 

indivisa   sint  essentia    et    proprictas    ct  illius  est   in  Dco,   sccundum  quam  videt 

personae,  tamen  omne  esse  quod  est  in  hoc  et  illud.   Undc.   benc  conccdo,  quod 

divinis,   dcpendet    ab    essenlia    :    Pater  rationcs  plurium   vcrorum  in  Deo  sunt 

enim  essentia  est,  et  proprietas  non  ha-  ab  a^tcrno.    Et  hoec,   plura  vcra    in  Dco 

bet  esse  nisi  essentiae  :  et  ideo  licet  pro-  sunt  ab  aetcrno,    non   ita  proprie   conce- 

prietates  sint   distinguentcs,  lamen  non  denda  :  quia  cum  dicitur  plura  vcra,  ibi 

faciunt  nisi  plurcs  personas,  et  non  plu-  magis    importatur   distinctio  pluralitatis 

res  veritates  personarum  :  sed  una  sola  ex  parle   rerum,    quam  cum   dicitur  ra- 

est  veritas  trium,  sicut  una  esscntia.  tioncs  plurcs.  Rcs  autcm  utsunt  in  causa, 

Si  autem    tu  objicias  de  enuntiationi-  non  sunt  distinctae,  licet  distinctio  earum 

bus  et  propositionibus  :  dico,  quod  talis  sciatur,  eo  quod  ratio  distinctionis  etiam 

compositio  et  complcxio  non  est  in  divi-  est  in  causa   secundum    quid,    ut  prius 

nis,  sed  in  inlclleclu  nostro  componente  dictum  est.  Et  haec  nullo  modo   conce- 

et    dividente,    sicut    vult    Philosophus.  denda  est,  et  plures  vcritatcs  ab  aeterno 

Dicit  enim   in  III  de  Anima,  quod  indi-  in  Deo  sunt,  quia  veritas  dicit  ut  abstra- 

*  S.  Anselmus,  Lib.  de  veritale,  cap.  9.  ^  qj-   Supia,  Dist.  XXXV. 
3Gf.  Supra,  pist,  XXXVII. 


st. 


IN  I  SExMENT.  DIST.  XLVI,  N,  ART.  15.  453 

clum,  et  pertinet  ad  essentiam  :  sicut  et  quaestio  illa,  quod  ponatur  simul  inlelle- 

scientia    qua   sciuntur  hujusmodi,    licct  ctum  et  veritatem  non  esse,  et  hoc  pot- 

sit  plurium,   non  tamen   est  plures,  sed  est  poni  per  impossibile.  Si  autem  qufe- 

una  tanlum.  Ex  hoc  ulterius  patet,  quod  ratur  dc  creata    veritate,  dico  quod  illa 

nmito  minus  concedendum  est,  quando  incepit  et  non  desinit,  sed  desineret  nisi 

simpliciter  sinc  determinationo  proponi-  a  prima  veritate  contineretur. 

tur   sic,    plura  vcra  sunt  ab  oeterno,   et  Si  autem  objiciassic:  Si  incepit :  ergo 

plures  veritates    ab  a^lerno  :    sicut  enim  verum    est  ipsam  aliquando  non  fuisse: 

supra  dictum  est,  cum  dicitur,  verum  in  dico,    quod    bene  sequitur  :  quia  non  ab 

Deo,  vel  veritas  in  Deo,  vel    creatura  in  aeterno   fuit.   ita    quod    non  fiat  vis    in 

Deo,  per  determinationem  trahitur  ter-  aliquando   quod    dicit  tempus,    sed    su- 

minus  cui    adjungitur    extra    rationem  matur  transsumptive    ut    dicat  ordinem 

suam,  et  ponitur  tantum  esse  secundum  aeternitatis    ad    tempus  :  quia   modo  ve- 

quid,  ut  in  causa  quae  est  efficiens  et  in-  rum    est    dicere,     quod    aliquando     ab 

telligens.  seterno  non  fuit  veritas,  et  postea  fuit. 

Si    autem   inferas  ex  hoc :  ergo  ante- 

Ad  m  quod  ulterius   quseritur,  Utrum  quam  incepit,  verum  fuit    dicere,    qucd 

veritas  possit  destrui,  et  inceperit  ?  Dico,  veritas    erit :    dico,  quod   non  sequitur  : 

quod  aut  loquilur  de  prima  veritate,  aut  quia  niliil  fuit  verum  ante  hoc    veritate 

de  creata.  Si    de  prima,  bene    concedo  creata,  nec  hoc,  nec  illud,  nec  propositio 

quod  non  potest  interire,  et  non   incepit.  fuit,    nec  enuntiabile,    ut  supra  dictum 

Si  autem    quaeras,   Utrum   possit  in-  est  in  quaeslione  de  eodem. 

telligi  non  essc?  Dico,  quod  illius  quse-  Si  autem  sic  inferas  :  Veritas  non  fuit 

stionis  duplex  est  sensus  :  aut  enim  sic  ab   aeterno,   aut  fuit  ab  aeterno  :  haec  est 

intelligitur,   quod    ponatur   non  esse,  et  divisio  per    contradictoria.    Dico,   quod 

hoc  ipsum    postea    inlelligcndum  sit,  ut  haec,  veritas  non  fuit  ab  aeterno,  non    est 

actus    intelligendi   transeat  super  illud :  contradictoria  illius,  nisi  negatio  refera- 

et  dico,  quod  hoc  est  impossibile.    Pro-  tur  ad  totum,  et  neget  ly  'ab   aslerno  :    et 

UATio :  quia  non  fit  judicium  nisi   secun-  tunc  vera  est   negativa,    et    aflirmativa 

dum   rationem    veritatis  :  ergo  necesse  falsa. 

esset  primam  veritatem    poni  postquam  Ad  alia  satis  patet  responsio  per  supra 

posita  est  non  esse:  unde  hoc  repugnat  dicta. 

posito.  Ad  m  quod   ulterius    quaeritur  de   in- 

Ad  hoc  autem  quod  objicitur  de   bono  tellectu  Augustini :  dico  sine  praejudicio, 

quod    ponit  Boetius  non  esse,  dicendum  quod  Augustinus    intendit    probare  im- 

quod  nihil  est  simile :    quia   bonum    est  mortalitatem    animae    ex    immortalitate 

perfectio  affectus,  et  sine  illa  bene  perfi-  veritatis  creatoe,  sed  non   ex    aeternitate  : 

citur    intellectus  :   sed   hoc   verum   est,  et  hoc  sic  patet :  Ea  quae  per  creationem 

quod  sicut  in  intellectu   perit   intelligere  sunt  a  prima  veritate,  sunt  etiam  ex  ni- 

prima  veritatenon  supposita,  ita  exparte  hilo  :   et    ideo    sicut    aliquid  habent  per 

aflectus  peritamare  non  supposita  prima  quod  sunt  mutabilia,  ita   aliquid  habent 

bonitate  :  quia  si  prlma  bonitas  non  est,  per  quod  accedunt  ad  immobilem  verita- 

non  erit  aliquod  bonum  exemplatum  ab  tem  quantum  possunt :  quaedam  quidem 

ipsa  :  et  cum  omne   bonum  per  relatio-  in    singulari,  sicut   incorruptibiles    sub- 

nem    ad  ipsam  sit  bonum,  non  erit  ali-  stantiae :  quaedam  autem  in   ratione   uni- 

quid  bonum  :  crgo  nihil  crit  ratio  amoris  versali,    sicut    ea    quae    abstrahuntur   a 

in  alTectu,  sicut  nihil  erit  ratio  judicii  in  motu  et  materia  in   qua    habent   esse   et 

intellectu,  si  prima    veritas  non  sit  per  mutationem,  et  hoc  modo  ratio   veritatis 

eamdem  rationem.  Potest  etiam  intelligi  in  anima  est,  sicut  in  subjecto,  et   habet 


4o4 


n.  ALB.  MAG.  ORD.  PR^D 


nmtahilitaleiu  sciuiulum  (juod  esl  crea- 
tuia,  scd  uou  lial  et  uiutabilitateui  per 
esse,  quia  reniota  esl  ab  eo  iu  ijuo  lui- 
bet  essc  :  el  hoc  est  quod  dicit  Auj^usti- 
nus,  (juod  pereuute  vero  nou  pc  lil  \vv\- 
tas,  id  esl,  raiio  verilatis.  (iuui  i^ilur 
vcrilas  sic  dicta  uon  possit  deslrui,  licet 
inceperit:  quia  ralio  ejus  nuiuet,  et  non 
nianct  ni;si  in  subjecto  quod  cst  iulclle- 
ctus,  oporlct  intellectivain  aniinaui  esse 
perpctuaui  ct  iiuinortalcin.  Et  hauc  puto 
csse  scnlcnliani  Auj^aislini.  j\lii  dicunl, 
quod  sic  ari;uit,  probaudo  aniinam  csse 
capacem  veritalis  primoe  :  quia  niliil  ca- 
pax  est  illius  quod  sit  mortale,  idco  se- 
quilur  animam  esse  immortalein. 

Si  autem  quaeras  tu,  Utrum  possihilc 
sit  veritatcm  creatam  interire  ?  Dico, 
quod  sic,  si  Deus  volucrit,  sed  non  sim- 
pliciter.  Si  autcin  petas  ut  ponatur,  et 
tunc  infcras  :  ergo  veritatcm  interissc  cst 
vcrum  :  ergo  vcrum  estaliquid,  et  veri- 
tate  verum  :  ergo  veritas  cst  vcl  crit  post- 
quam  interiit.  Dico,  quod  si  nos  nullum 
vcrum  et  nuUam  veritatcm  ponamus 
essc,  non  crit  haec  vera,  vcritatcm  inter- 
isse  est  verum :  hcec  enim  rcpugnat  po- 
sito.  Et  si  dicas,  quod  hoc  est  inconve- 
niens  secundum  Pliilosophum  :  quia  con- 
tingit  enuntiare  quod  non  cst  non  esse. 
Hcspondco,  quod  inconvcniens  magnum 
cst,  sed  ex  hypothesi  tua  scquitur  hoc : 
ideo  non  est  inconveniens  in  disputationc : 
et  pcr  hoc  eliam  patet  solutio  ad  totum. 


i 


ARTICULIJS  XVL 

An  veritas  est  simplex  et  hicommuta- 
bilis  '  ? 


Quinto    quoeritur,    Utrum    vcrilas   sit 
simplex  et  incommutabilis? 


1  Cf.  I  P.  Summ.   tlieol.    B.    Alberli,    Q.  23, 
mcmbr.  :j,  arl.  1. 


Videtur  autem,  quod  non  sit  simplcx  : 
quia 

1.  Dicit  Hoctius,  (juod  omnc  quod 
est,  cssc  suum  aliud  habet,  et  aliud  id 
(juod  cst :  ct  excipitur  primum  iii  quo 
non  est  hoc  el  hoc.  Krgo  videtur,  quod 
verilas  non  sit  simplex. 

2.  Item,  Aviccnna  dicit,  quod  illud  a 
quo  aliquid  negari  polest,  compositum 
ct  non  simplex  cst :  sed  multa  ncgantur 
a  vcrilatc  :  crgo  non  cst  simplex. 

'•\.  Ilcin,  lioctius  dicit,  quod  in  omni 
simplici  idcm  est  esse  et  quo  hahct :  sed 
in  veritate  non  cst  idem,  ut  probatum 
est  prius :  quia  ipsa  non  est  esscntia,  li- 
cet  habcat  essentiain  :  ergo  non  est  sim- 
plex. 

SeD  CONTRA  :  Sed 

Veritas  est  de  primis  dispositionibus 
entis  :  ergo  non  habct  aliquid  prius  cx 
quo  componalur:  crgo  est  simplcx. 

Si  dicas,  quod  cst  creatura,  et  ita  cst 
ab  alio  :  hoc  nihil  cst :  quia  causa  cfficicns 
non  facit  rem  csse  composilam,  cum  sit 
exlrinseca  ad  rcm. 


Pr.cterea  quserilur,  Utrum  sit  immu-   qus 
tabilis? 

Et  vidctur,  quod  sic  :  quia 

i.  Anselmus  dicit,  quod  vcritas  signi 
cst  in  signo,  re  existcnte,  et  non  cxi- 
stcntc^ ;  quia  me  sedere  significat  me  se- 
dcre^  sive  res  ita  sc  habcat,  sive  non : 
crgo  facit  quod  dehet :  ergo  rectum  est : 
crgo  verum. 

2.  Itcm  dicit,  quod  veritas  signi  ma- 
nct,  sive  signum  sit,  sive  non  sit :  et  hoc 
probat  sic  :  Dctur  signum  non  esse,  aut 
rectum  est  significari  rcm  quae  non  ha- 
bet  signum,  aut  non.  Si  non  :  ergo  si 
detur  ei  signum,  illud  signum  non  facit 
quod  debet :  ergo  non  erit  rectum  :  ergo 
etnonverum,  quod  falsum  est.  Si  au- 
tem  rcctum  est  significari,  illa  rectitudo 
aliquid  erit,  aut  signi,  aut  signati.  Non 
signati.  Probatio  :  quia  cum  dicitur,  hoc 


2  S.    Anselmcs,    Dialogus   de   veritale,   cap. 


14. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVI,  N,  ART.  16. 


453 


rectum  est  significari;  intelligitur  signi- 
licatio  significari :  ergo  illud  est  recti- 
tudo  signi,  quia  aliter  rectiludo  signi  et 
signati  esset  una,  quod  non  potest  esse  : 
ergo  rectitudo  signi  manet,  non  manente 


est.  2. 


conlra. 


signo  :  ergo  est  immutabilis. 


Pr.eterea,  Videtur  etiam  veritas  rei 
esse  immutabilis:  quia  quee  mutabilitas 
cadit  in  istam  veritatem,  triangulus  re- 
ctilineus  habet  tres  angulos  aequales  duo- 
bus  rectis  :  vel  in  istam,  duo  et  tria  sunt 
quinque  ?  Yidetur,  quod  nulla. 

Sed  contra  : 

1.  Psal.  XI,  2  :  Diminidse  simt  verita- 
tes  a  filiis  homimim.  Diminutio  autem 
qusedam  mulatio  est. 


'MJe- 


primae  super  se  reflectuntur.  Unde  enim 
liabetur  haec?  quia  hoc  contra  rationem 
est :  et  auctoritas  non  dicit  quod  usus 
quorumdam  induxit :  quia  simplicissima 
minime  possunt  signilicari  ut  subjecta 
respectu  earumdem  formarum  quas  si- 
gnificant.  Unde  bene  invenitur,  quod 
unitas  est  qua  quaelibet  res  est  una. 

Si  autem  dicas,  quod  Augustinus  di- 
cit :  dico,  quod  dicit,  quod  unitas  est 
una,  etbonilas  est  bona :  sed  non,  quod 
prima  retlectantur  super  se.  Salvando 
ergo  Augustinum,  dicendum  est  sic, 
quod  sicut  ens  quod  sonat  concretionem, 
dicitur  de  abstracto  in  quantum  est  in- 
tellectus  primus,  ct  de  concretisper  com- 
positionem  :  ita  est  in  aliis  primis.  Sed 
2.  Item,  Augustinus  dicit,  quod  quan-  improprise  sunt  locutiones  :  cum  enim 
doque  veritas  in  intellectu  est  minor,  et  dicitur,  essentia  est  ens,  idem  est  ac  si 
aliquando  major,  et  aliquando  sequalis  dicatur,  essentia  est  essentia  :  et  tunc 
intellectui  :  haec  mutationes  qua^dam  nullanotatur  compositio  sive  concretio  ex 
sunt.  quod   est  et  quo   est.  Et  similiter    cum 

dicitur,    veritas   est   vera,  idem  est  ac  si 
SoLUTio.    Dicendum,  quod  veritas  est     dicatur,    veritas    est    veritas,    et  ita  de 
forma  prima  in  genere  suo,  sicut  et   bo-     aliis. 

nitas,  et  unitas,  et  entitas,  licet  ordinem  Et   per   boc  patet  solutio  ad  id  quod 

habeant,  ut  prius  dictum  est :  et  ideo  non      quaeritur  de  simplicitate  veritatis. 
credo  aliquam  illarum   esse  compositam 

ex  quo  est  et  esse,  secundum  quod  est  Ad  id  quod  quaeritur  de  incommutabi- Adqusest.  i 
dicit  aliquid  ens  in  se,  in  quo  dilfunditur  litate,  dicendum  ut  prius  dictum  est, 
esse  quod  est  actus  essentiae  :  sed  bene  quod  veritas  habet  aliquam  incommuta- 
concedo,  quod  veritas  in  se  habet  plures  bilitatem  per  hoc  quod  est  exemplata  a 
intcUectus,  quia  habct  intellectum  essen-  prima  veritate  simpliciler  immutabili : 
tiae  oblique,  ut  cujus  est :  et  habet  in-  sed  non  simpliciter  est  immutabilis,  in 
tellectum  proprium,  et  ideo  non  aequi-  quantum  est  ex  nihilo. 
pollet    Deo  in    simplicitate.  Et  similiter         Ad  objecta  autem  Anselmi,  bene  con- 

cedo  primum  distinguendo  de  duplici 
veritate  :  quia  signum  quod  est  enuntia- 
tio^  quamdam  habet  veritatem  composi- 
tionis:  et  haec  etTecta  est  a  re,  et  muta- 
tur  ipsa  re  mutata  :  et  ideo  dicit  Philoso- 
phus,  quod  una  et  eadem  oratio  muta- 
tione  rei  susceptibilis  est  contrariorum, 
scilicet  veritatis,  et  falsitatis.  Aliam  ha- 
bet  in  rectitudine  significandi,  secundum 


dicendum  puto  de  omni  forma  quae  pri 
ma  est  in  genere  suo. 

Si  autem  tu  objicias  dicendo^,  quod 
essentia  est  ens,  et  veritas  vera,  unitas 
una,  et  bonitas  bona.  Dico,  quod  omnes 
istae  quidem  inveniuntur  ab  Augustino 
in  libro  de  Trinitate,  ubi  etiam  ista  inve- 
nitur,  albedo  est  alba,  et  nigredo  nigra : 
quam    tamen     negat  Philosophus    :     et 


ideo    patet,     quod     improprie    loquitur  quod    est    in    genere    signorum  :  et  haec 

Augustinus.    Notatur    enim    concretum  non  mutatur  re  mutata,  et  de  hac  loqui- 

poni  circa  abstractum.    Nec    valet   quod  tur  Anselmus. 

dicitur  communiter,    quod    intentiones  Quod  autem  ulterius  loquitur  de  ista, 


Ad  2. 


m 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR^D. 


ulruin  illa  nianeat  sijjno  non  existonlc, 
et  videlur  prohare  :  ej^^o  non  consentio, 
nisi  secuiulum  unuiu  UH)(luni  qui  iu  se- 
qucnti  (jua^stione  luanifeslahitur.  Ail  ar- 
guuuMiliiin  suuin  sic  respondeo :  Cum 
dioil,  Signo  non  c.xistente  rectum  est  si- 
gnilicaii  rem  :  dico,  quod  verum  cst  re- 
ctiludine  aptiludinis  rei  ad  consignili- 
candum,  vel  liabere  sig-num  :  et  luec  re- 
ctitudo  non  ponit  aliquam  rectitudinem 
esse  nisi  in  potentia,  ct  in  aclum  rcdu- 
cetur,  cum  habebit  signum.  Ad  hoc  au- 
tem  quod  objicit,  quod  non  potest  esse 
reclitudo  rei  :  quia  res  signilicari  debet 
illa  roctitudine,  el  non  potcst  esse  idem 
signatuin  et  signans :  dico,  quod  non 
potcst  csse  idein  eodem  modo,  scd  rei 
rcctitudo  per  se  esl  significabilis,  et  idco 
nata  est  haberc  signum,  el  hsec  habitudo 
ponitur,  cum  dicitur :  Rcclum  cst  signi- 
licari  rem  qucenon  habet  signum.  Kt  sic 
patct,  quod  non  valet  argumentum,  nisi 
hoc  modo  fiat :  Rectum  est  significari : 
et  omne  rectum  liabet  exemplar  suse  si- 
gnificabilitatis  in  prima  vcritate,  qua  rc- 
gulatur  ct  declaralur  in  prima  luce  :  sic 
enim  verum  cst,  quod  illa  rectitudo  sem- 
per  manet,  quia  illa  cstprima  veritas,  ut 
infra  patebit. 

Adqu8e3t.2.  -^^^  ^^  quod  quaeritur  de  veritate  quo- 
rumdam  impossibilium  aliter  se  habere. 
Dico,  quod  talia  habcnt  immutabilitatem 
comparationis,  ct  non  simplicitcr.  Ycri- 
tas  enim  hujus,  triangulus  rectilincus, 
elc,  habct  immutabilitatem  ex  eo  quod 
subjectum  ponit  causam  priTdicati  :  tri- 
angulus  enim  reclilineus  supponit  an- 
gulum  quemlibet  extcriorem  cum  inlc- 
riori  requipollere  duobus  sibi  oppositis, 
et  exteriorem  cum  interiori  a^quipollore 
duobus  rectis  :  et  idoo  necessario  interior 
cum  duobus  oppositis  aequipollet  duobus 
reclis  :  et  ita  est  in  aliis  luathematicis. 
Iliec  autem  immutabilitas  est  quccdam 
sccundum  quod  magis  accedunt  ad  pri- 
mam  veritalem,  et  per  hoc  quod  simpli- 
ciora  sunt  quam  ca  quae  sunt  in  matoria 
per  esse,  quae  dupliciter  mutabilia  sunt, 


scilicet    per    csse,    et    in    quanlum    sunt 
croaturae. 

Ai)  11)  autcm  quod  objicitur  in  opposi-  a<i 
tum,  diceudum  quod  diminuitur  vcritas 
in  00  quod  iste  diminuitur  in  bono  na- 
turali  sub  vcritate,  ct  non  aliter,  nisi  lo- 
(|uauiur  de  vcritate  creala  sccundum 
suum  csse,  non  socundum  suam  ratio- 
nom. 


Ol)' 


ARTICULUS  XYIL 

An  omnia    ve}'a,   vei^a   sint  a    veritate 
prima  formaliter  ? 


Ultimo  quaeritur,  Utrum  omnia  sint 
vcra  voritate  prima  ? 

Et  hic  quaeruntur  duo,  quorum  pri- 
mum  est,  Utrum  formaliter  sint  vera 
veritate  prima?  Secundum  est,  Utrum 
cireclive? 

Ad  PRiMUM  proceditur  sic  : 

1.  Dicit  Auijustinus  in  libro  de  Vera 
relicjione  :  «  Cuncla  qure  a  Deo  a^Icrno 
creata  sunt,  per  cjus  veritalem  fabricata 
consistunt.»  Ergo  non  consistorcnt:  si  pcr 
veritatcm  non  consistcrent  :  ergo  vcrilas 
csl  forma  continens  ea  in  esse,  et  est  in 
eis  ut  forma. 

Si  dicas,  quod  hoc  cst  verum  de  forma 
cxemplari,  quae  est  extra  rcm,  et  haec 
bcne  est  vcritas  divina.  Contra  :  Si  dico 
sic  :  Animal  est  sanum,  et  urina  est 
sana,  non  pra^dico  aliud  sanum  de  urina, 
et  animali,  licct  alio  modo  se  habeant 
ha^c  duo  ad  sanitatcm  :  cum  crgo  veritas 
per  prius  et  postcrius  dicatur  de  divina 
ct  crcata,  oa  quae  in  creaturis  sunt  vera, 
non  dicunt  aliam  veritatem  quam  incroa- 
tam,  sod  aliter  dicunt  eam  :  et  adhuc 
redit,  quod  omnia  sunt  vera  una  sola 
veritate. 

2.  Itcm,  Ansolmus  objicit,  quod  idem 
est  tempus  omnium  tcmporalium  :  quia 


% 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVI,  N,  ART.  17.  437 

est  in  uno  motu  uniformi  et  simplici,  csse,  ita  se  habet  ad  verum,  non  erit 
qui  est  causa  et  mensura  omnium  mo-  verum  in  praeteritis  et  futuris,  nisi  se- 
tuum  :  ergo  cum  veritas  prima  sit  ma-  cundum  quid,  scilicet  secundum  quod 
gis  simplex  incomparabiliter,  et  sit  in  causas  habent  in  natura  vel  maleria.  In 
Deo  qui  est  causa  omnium,  ipsa  erit  una  prsesenti  autem  est  esse  simpliciter.  Si 
numero  omniuni  verorum.  ergo    in  ista,    mundus    erit,   praedicatur 

3.    Item,    Bonum    dicitur    dupliciter,      divina  veritas  :  et  in    ista,  mundus  est, 

scilicet  per  essentiam,  et  per  parlicipa-  praedicatur  veritas  creata,  praedicabitur 
tionem  :  et  cum  participalur,  non  aliud  veritas  increata  de  eo  quod  non  simpli- 
participatur  quam  id  quod  est  per  essen-     citer  est  verum,  et  veritas  creata  de  eo 

tiam  bonum   :   aliter    enim    niiiil    esset  quod  est  verum  simpliciter  :  ergo  divina 

quod  dicit  Augustinus  in  hbro  de  Trini-  veritas    erit    secundum     quid    respectu 

tate  :  «  Bonus  est  homo,  bona  est  facies,  creatse  veritatis,  quod  est  inconveniens  : 

bonum  est  hoc  et  illud  :  et  tollc  hoc  et  ergo  in  praesenti  praedicabitur  veritas  di- 

illud,  et  videbis  bonum  omnis  boni  bo-  vina,  praecipue  cum  praesens  gratia  ejus- 

num.  »  Ergo  a  simili  duplex  erit  veritas,  dem  rei  verificetur,  respectu  cujus  dice- 

per  essentiam,  et   per  participationem  :  batur  futurum. 

et  tunc  unumquodque  verum  non  parti-  Sed  contra  :  Sed  oontra. 

cipabit  nisi  unam  veritatem  numero.  1.  Hilarius  dicit,  quod  pereunte  aqua, 

4.  Item,  Bonum  essentialiter  est  in  perit  veritas  aquae.  Ergo  non  est  vera 
qualibet  creatura,  et  similiter  verltas,  et  veritate  prima,  quia  illa  non  perit. 
Deus.  Constat  autcm,  quod  ipse  bonus  2.  Itcm,  Magis  videtur  omnis  res 
est  causa  cxemplaris  onmium  bonorum  :  falsa,  quam  vcra  in  comparatione  primae 
et  ut  veritas,  causa  exemplaris  omnium  veritatis  :  quia  dicit  Augustinus  in  libro 
verorum.  Ad  exemplar  autem  non  exi-  de  Vera  reiif/ione,  quod  falsum  est  quod 
gitur  ahud,  ut  forma  intrinseca  rei  sit,  imitatur  aliquid,  et  non  complet  illud. 
nisi  ut  insit.  In  hoc  enim  differt  ab  illa  Omne  autem  verum  creatum  imitatur 
quae  vere  est  forma  :  quia  exemplar  cst  primam  veritatem,  et  non  complet.  Ergo 
extra  et  forma  est  intus.  Ergo  cum  pri-  magis  falsum  est  in  coraparatione  ejus, 
ma    veritas    utrumque    habcat,    scilicet  quam  verum. 

quod  est  excmplaris  forma,  et  est  intra-         3.  Item,  Creati  et  increati  non  est  ea- 

nea  m  omni  vcro,  ipsa  vidctur  esse  for-  dem    mensura    durationis,   sed    increati 

ma  omnis  veri.  aeternitas,  et  creati    aevum  vel  tempus  : 

5.  Item,  Corpus  est  coloratum,  corpus  ergo  nec  eadem  mensura  veritatis,  ut 
est  compositum,   et  corpus  est  verum,  videtur. 

omnia   ista    habent    cxemplar    in    Deo.  4.  Item,  Cum  verum  sit  id   quod  cst 

Constat  autem  cum  dicitur,  corpus  colo-  rcs,    si    prima  veritas   participarctur  in 

ratum,  quod  color   non  est  in  Deo,  sed  omni  vero  ut  forma,  prima  vcritas  est 

exemplar  coloris.  Simihter  nec  composi-  essc  omnium,  quod  falsum  est. 
tio  cst  in  Deo,  sed  exemplar  compositio- 

nis.  Ergo  cum  magis  accedat  cum  dici-         Solutio.  Dicendum,  quod  duobus  mo- 

tur,  corpus  est  verum,  cst  ibi  aliquid  ul-  dis  contingit  loqui  de  vero  in  compara- 

tra  cxemplar  prinium  :  quod  autem  uUra  tione  ad  veritatem  :  quoniam  sicut  supra 

exemplar    est,    est  forma  intranca    rei.  dictum  est,  veritas  per  prius  et  posterius 

Ergo    vidctur,    quod   veritas  prima,   sit  dicitur  secundum    distinctionem  Ansel- 

veritas  formalis  rci  quae  dat  esse  vero.  mi  de  prima  veritate,  et  aliis  :  et  in  om- 

6.  Item,  Cum  dicitur  :  Mundus  crit,  nibus  talibus,  ut  vult  Philosophus,  in 
mundus  fuit,  ct  mundus  est  :  supposito,  secundis  manet  respectus  proportionis 
quod  unumquodque   sicut  sc    habet  ad  ad  primum  :  et    ideo  si    sic   loquamur, 


Solulio. 


438 


D.  ALH.  iMAG.  ORD.  PR^D, 


Ad  1. 


luno  priina  vciilas  oiil  iii  omnibus  crea- 
luris  veris,  si(  iit  iii  individuanlihus  oani, 
ct  iniitanlihus  in  (|uanluni  possunl  :  cl 
hoc  niodo  ciil  quasi  qua'dani  nicnsuia, 
ad  (|uani  nuMisuralur  iinuni(|uodquc 
(juod  vcruni  dicilur,  sicul  antc  diximus  : 
ct  istc  cst  int(!llcctus  Ansclmi.  I^t  lioc 
palet  in  cxcniplis  qua'  ponil  dc  tcmpore, 
qiiod  cst  omniurn  tcmporalium,  ct  de 
ulna  ad  diversos  pannos.  Si  aulcm  liat 
comparalio  vcri  ad  formani  dantcm  esse 
vero,  quai  forina  iiabct  csse  in  vcro  suo, 
sicut  omnis  forma  in  formato  suo  :  tunc 
dico,  quod  veritatcs  multiplicanlur  sc- 
cunduni  numcrum  verorum,  et  unum- 
quodquc  habct  suam  vcritatem,  ct  hoc 
niodo  vcrum  causalur  a  re,  et  verum 
compositionis  ab  habitudine  composito- 
rum,  ct  verum  divisionis  ab  liabiludinc 
divisorum  :  et  lioc  modo  pcrscrulantur 
Philosophi  de  vero.  Secundum  ha;c  ergo 
facile  est  respondcre  ad  objccta. 

DiCENDUM  igitur  ad  primum,  quod  cx 
illa  auctoritate  non  habetur,  nisi  quod 
vei'itas  sit  causa  excmplaris,  ad  quam 
proportionanlur  veritatcs  creatae. 

Ad  id  quod  contra  objicitur,  dicendum 
quod  non  dicunlur  res  verae  in  illa  habi- 
tudine  solum,  sed  potius  quia  habent 
vcrum  aliquod,  quod  quantum  possunt 
imitantur  :  et  si  hoc  vcrum  non  essct, 
non  liaberent  ralionem  proportionis. 
lloc  modo  non  cst  in  urina  :  quia  in 
urina  non  habetur  sanum,  quod  illi  sa- 
nitali  proportionelur  quae  est  in  animali, 
scd  liabct  indicans  aliquid  illius,  ut  di- 
gcslio  humorum,  ct  hujusmodi.  Et  hoc 
est  ideo,  quia  non  uno  modo  dicitur  ficri 
analogia  ad  unum,  sed  multis  modis. 
Dicitur  enim  necessarium  per  se,  et  ne- 
cessarium  per  posterius  :  el  tamcn  licet 
necessarium  pcr  posterius  respiciat  pro- 
portionaliter  necessarium  dictum  pcr 
prius,  est  aliquo  m(jdo  necessarium  ali- 
quod  formahtcr  in  ipso  quo  proporlio- 
natur  nccessario  dicto  pcr  se  :  et  sic  in- 
tclligit    Philosophus   quod    dicit    in    IX 


Ad  3. 


primx  pJnjlosopJiia',  quod  unumquodquc 
mensuratur  sui  gencris  minimo  el  sim- 
plicissimo  primo  :  sicut  molus  motu^  et 
unitales  unilalc,  et  homincs  liomine,  et 
sic  dc  aliis.  Gcncraliler  enim  in  omnibus 
esl,  quie  per  prius  et  postcrius  acccdunl 
ad  rationcm  unius. 

An  ALicu  diccndum,  quod  non  csl  si-  Ad  2. 
inile  de  tenipore  et  tcmporalibus,  si  lo- 
(juamur  sccundum  comparationem  vcri 
ad  veritatcm  sccundo  modo,  sed  aliquo 
niodo  cst  simile  primo  modo  loqucndo  : 
sed  non  scquilur  cx  hoc,  quod  illa  una 
veritas  sit  forma  oinnium  vcrorum,  scd 
rcctitudo  ad  quam  proportionantur  :  sic- 
ut  nec  teinpus  est  forma  oinnium  tcm- 
poralium,  sed  numcrus  quo  numerantur. 

Ad  ALiuu  diccndum,  qnod  haec  est 
falsa,  quod  bonum  increatum  esscntiali- 
tcr  informet  bona  creata  :  sed  potius  di- 
cuntur  bona  forma  boni  creati,  quae  ta- 
men  ulterius  proportionatur  bono  in- 
crcato,  sicut  etiam  diximus  de  vero  ct 
vcritale. 

Ad  dictum  autem  Augustini,  diccn- 
dum,  quod  ipsc  non  vult,  quod  abstra- 
licndo  ab  hoc  bono  et  illo  remaneat  bo- 
nuin  increatum  in  se,  sed  remaneat  in 
ralione  boni,  sicut  in  signo  relucet 
cxemplar  :  et  hoc  quod  dicit,  c<  Yidcbis 
bonum  omnis  boni  bonum,  »  intclligitur 
de  visione  quae  est  primas  bonitatis  in 
co  quod  proportionaliter  accedit  ad  ipsam. 

Au  ALiuu    dicendum,    quod   Dcus    in     ^j  ^ 
omnibus  est  esscntialitcr  et  praesentiali- 
ter,  sed  non  ut  forma  rei  :  quia  insuper 
exigitur,  quod  sicut  pars,  et  illa  condilio 
delicil  :  crgo  patet,  quod  non  cst  forma. 

Ad  aliud  quidem  dicendum,  (juod  ^,,  5" 
omnium  exemplar  est  in  Deo  :  sed  ta- 
mcn  non  omnia  possunt  referri  in  ipso, 
ita  quod  prius  essentialiter  sint  in  ip- 
so,  et  postcrius  in  crcatura,  sed  my- 
stica  sola.  Alia  aulem  quae  symbolica 
sunt,  non  ita  referuntur.  Et  bonorum 
dilfcrcntia  secundum  meum  posse  expe- 
dita  est  supra  '.  Et  ideo  patet,  quod  illa 


»  Cf.  I  Sentenliarum,  Dist.  II.  Tomo  XXV. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVI.  N,  ART.  18. 


459 


Ad  G, 


quoe  myslica  sunt,  habent  plus  :  quia 
exemplaritcr  et  essentialiter  per  prius 
sunt  in  Deo,  quam  in  creaturis  :  alia  au- 
tem  exemplariter  tantum.  Et  ideo  patet, 
quod  objectio  illa  procedit  a  diminu- 
tione. 

Ad  ULTiMUM  dicendum,  quod  hsec  pro- 
positio^  mundus  erit,  non  erat  vera^  quia 
nec  propositio  erat  ante  mundum  :  et 
hoc  supra  monstratum  est,  nisi  ponatur 
in  mente  divina  :  et  si  ibi  ponatur,  tunc 
prius  est  responsum  ad  id  supra,  ub* 
quaeritur,  Si  veritas  sit  ab  aBterno?  Si 
autem  non  fiat  vis  in  hoc  :  tunc  dicetur, 
quod  in  praelerito  ratione  prseteritionis 
non  ponitur  veritas  seterna,  nec  etiam 
in  futuro  ratione  futuritionis,  sed  ratione 
ordinis  ad  tempus  pra^sens  :  seternitas 
enim  antecedit  tempus.  Et  ideo  hujus- 
modi  verba  non  praedicant  temporales 
motus,  ut  dicit  Auf^^ustinus,  quando  re- 
feruntur  ad  divina.  Et  tunc  patet,  quod 
non  sequitur  argumentatio  :  quia  ipsa 
procedit  ac  si  futurum  et  praeteritum 
ratione  imperfectionis  temporis  accipe- 
rentur. 


ARTICULUS  XVIII. 

An  ornne  verum   sit  a    veritate  prima 
efficienter  ? 


Secundo  quteritur,  Utrum  omne  ve- 
rum  sit  a  veritate  prima?  et  hoc  est  de 
intentione  Lltlerse. 

Videtur  autem,  quod  sic  :  quia 
1.  Dicit  Philosophus,  quod  ex  eo 
quod  res  est,  vel  non  est,  oratio  vera 
vel  falsa  est  :  et  hoc  concessum  est 
supra.  Cum  igitur  verum  fundetur  in 
ente,  et  omne  ens  sit  ab  ente  primo, 
erit  omne  verum  a  veritate  prima.  Sed 
coNTRA  hoc  est  quod  IMagister  obji- 
cit  in  Littera  sic  :  «  Quod  mala  fiunt,  est 
verum  :  »  ergo  quod  mala  fiunt,  est  a 


veritate  prima,   sicut  a  causa   efhcicnte 
et  exempiari, 

Si  autem  tu  dicas  secundum  quos- 
dam,  quod  veritas  est  duplex,  scilicet 
complexi,  et  incomplexi  :  et  veritas 
rei  :  et  inteliigitur  dictum  Augustini 
quo  dicit,  quod  omne  verum  cst  a 
vcritate  prima,  de  veritate  rei,  et  de 
veritate  signi  incomplexi,  sed  non  de 
omni  veritate  complexorum.  Contra  : 
Omnis  vcritas  quse  est  in  complexo,  re- 
ducitur  ad  incomplexa  et  habitudines 
ipsorum.  Similiter  omnis  veritas  signi 
reducilur  ad  veritatem  rei,  sicut  ad  cau- 
sam.  Sed  constat,  quod  si  efTectus  est  a 
Deo,  oportet  quod  etiam  causa  sit  a  Deo, 
et  e  converso.  Ergo  veritate  rerum  com- 
plexarum  existente  a  Deo,  oportet  etiam 
veritates  signorum  complexorum  esse  a 
Deo,  et  e  converso. 

Ideo  veniunt  alii  aliter  solvendo,  di- 
centes  quod  est  compositio  multiplex,  vel 
divisio,  scilicet  positionis,  et  privationis, 
et  negationis.  Positionis,  ut  cum  dicitur, 
Petrus  est  homo,  vel  Iiomo  est  animal. 
Privationis,  ut  cum  dicitur,  Petrus  est 
csecus.  Negationis,  ut  cum  dicitur,  Pe- 
trus  non  est  homo,  homo  non  est  lapis, 
vel  tragelaphus  non  est  fligax,  et  hujus- 
modi.  Sed  iterum  hoc  nihil  valet  :  quia 
licet  privatio  nihil  sit  in  se,  tamen  relin- 
quit  ens,  et  secundum  hoc  ad  ens  refer- 
lur  :  et  de  veritate  negativarum  supra 
ostensum  est,  quod  reducitur  ad  ens. 
Supponamus  autem,  quod  omne  ens  sit 
ab  ente  primo.  Ergo  et  verum  quod  fun- 
datur  in  ente. 

Si  au^tem  forte  tu  velis  solvere,  sicut 
dicit  Magister  in  Littera^  per  instantiam 
argumentationis,  ut  cum  dico  sic  :  Sit, 
quod  tu  dicis  hominem  esse  asinum  :  et 
ergo  qui  audio  hoc,  dico  sic,  audio  te  lo- 
quentem  :  te  loqui  est  verum  :  ergo  au- 
dio  verum.  Non  sequitur,  imo  audio  fal- 
sum  :  et  hoc  tit  ideo,  quia  variatur  me- 
dium  in  prima  et  in  secunda,  Cum  enim 
dicitur,  ego  audio  te  loquentem,  actus 
audiendi  transit  super  hoc  quod  dico,  te 
loquentem,  gratia  attributi  tantum,  scili- 


400 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR.^EI). 


ccl  I()(/uc)ilein.  Cum  aulem  dicilur,  lo 
lixjui  i>st  veruiu,  nou  dicilur  veruui  de 
hoc  (|uod  dico,  /(•  lo(jui,  ralione  altril)uli, 
sed  ratione  colia'renti;e  ct  conipositionis 
uuius  cuni  alio.  rnde  cuni  poslea  infer- 
lur,  ergo  ego  audio  veruni,  non  se(|uilur 
oonclusio  :  quia  signilicatur  ac  si  aclus 
audiendi  Iranseal  super  locutionem  tuam, 
ratione  verilatis  dicti  alicujus  quod  tu 
dicas  :  el  liocnon  potest  esse,  quia  posi- 
tum  csl  te  dicere  falsum,  scilicet  homi- 
nem  esse  asinum. 

Maj^nslri  aulem  exemplum  est,  per 
quod  infert  instanliam  istud,  «  Deus  pro- 
liijjet  furtum  (leri :  furtum  lieri  est  ve- 
rum  :  ergo  Deus  prohibet  verum.  »  Pa- 
tet,  quod  non  sequilur  :  quia  in  prima 
actus  prohibitionis  non  cadit  nisi  ratione 
suppositi  supcr  diclum  scquens,  et  non 
ratione  coluTrontia^  vel  compositionis. 
Cum  autem  dicitur,  furtum  fieri  est  ve- 
rum,  respicilur  furtum  fieri  ralioue  com- 
positionis,  et  cohoerentiae  :  et  ideo  con- 
clusio  non  sequitur.  8i,  inquam,  solvere 
vis  cum  Magistro.  Contra  :  Cum  dicitur, 
Isle  furalur,  vera  est  propositio  :  aut 
fundatur  verum  in  subjecto  et  aclu  com- 
posito  cum  ipso  sine  deformitate  :  aut  in 
compositione  cum  dcformilale.  Si  primo 
modo  :  soparata  ergo  deformitate  adhuc 
erit  vera  loculio,  quod  falsum  est  :  quia 
si  deformitas  separelur  ab  aclu,  haec  lo- 
culio  erit  falsa,  iste  furatur,  vel  iste  pec- 
cat,  vel  iste  facit  malum.  Ergo  verum 
respicit  compositionem  dcformitalis  cum 
actu  in  subjecto.  HcTC  autem  composilio 
roaliter  ahquid  cst  :  et  taceo  de  signo, 
quia  de  fioc  Magisler  inslat  :  ergo  liaec 
conipositio  esl  ab  ente  primo  :  ergo  ve- 
ritas  ejus  a  veritatc  prima,  ut  videlur. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  aliud  est 
de  veritate  signi,  et  aliud  de  verilate  rei : 
quia  sicut  supra  diclum  esl,  omne  quod 
quocumque  modo  est,  rectum  est  signi- 
licari,  et  hoc  non  est  malum  :  et  ideo 
illa  veritas  signi  quam  habet  in  quantum 
est  signum,  sempcr  esl  a  veritale  prima  : 
sed  quia  haec  deberet  mensurare    ulterius 


verilatem  rei,  ut  esset  ada?qualio  sigin 
et  signali,  adjacet  haec  enli  compositio- 
nis  privalive  el  falso  :  sicul  ligura  corpo- 
ris  Immani,  quae  signum  est  animaj  et 
vilae,  adjacet  corpori  niortuo  :  tunc  enim 
privalive  ens  et  falsum  dellectunlur  a 
reclitudine  signi. 

Si  autem  loquamur  de  veritate  com- 
positionis  sccunduin  rem  :  tunc  dico, 
quod  veritas  illa  roducilur  in  veritalem 
primam,  sicut  entitas  ejus  reducitur  ad 
ens  :  non  enim  omne  ens  revertitur  in 
ens  primum  sicut  in  causam  totam  sui 
et  immedialam,  sed  tantum  ens  perfe- 
ctuin  :  suntenim  sub  Deo  alia  agenlia,  ut 
nalura,  et  voluntas.  Unde  sicut  est  com- 
positio  alicujus  cum  actu  deformi,  ita 
causatur  :  est  aulem  compositio  dcnciens 
ex  parte  actus  deformis  :  ergo  immedia- 
te  reducitur  ad  causam  deficientem,  quae 
est  vcruui  deficicns  a  vero  primo,  et  est 
liberum  arbilrium.  Tamen  quidquid  entis 
est  in  ipsa  veritate  composilionis,  revt>r- 
titur  in  vcritatem  primam.  Et  exemplum 
hujus  supra  posituin  est,  quod  Dcus  in 
talibus  veris  compositis  est,  sicut  virtus 
innucns  motum  in  tibiam,  quae  aequali- 
tcr  infiuit  et  in  rectam  unius  cruris,  et  in 
curvam  alterius  cruris  :  et  ideo  quid(juid 
gressus  est  in  claudicalionc,  reducitur 
ad  virlutem  influentem  motum,  quia  ab 
ipsa  est  tolum,  sed  de  claudicationis  de- 
fectu  nihil  est  ab  ipsa.  Ita  quidquid  enlis 
et  veritatis  est  in  talibus  compositioni- 
bus,  est  ab  ente  et  veritate  prima,  sed 
nihil  de  defectu  :  et  secundum  quod  ve- 
rilas  rei  est  solum  de  qua  loquimur,  illa 
etiam  deficit,  ubi  deficit  ens.  Et  secun- 
dum  hanc  responsionem  non  sequitur, 
quod  malum  sit  a  Deo,  vcl  maluin  fieri 
sit  a  Deo. 

Si  autem  quaeras,  In  quo  fundalur 
veritas  signi  ?  Dico,  quod  in  re  uni- 
versali,  et  illa  benc  est  a  Deo,  sicut 
prius  diclum  est. 

Et  per  hoc  patet  solutio  ad   totum. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVI,  0,  P.  461 


0.  Responsio  ubi  cuncedit  omne  verum  esse  aDeo,  cl  sopJdsmaa  perit. 


Quibus  facile  est  nobis  respondere,  sed  indignum  responsione  videtur 
quod  dicunt.  Omne  namque  verum  a  Deo  est,  ut  ait  Augustinus,  cui  con- 
sonat  Ambrosius  qui  tractans  illud  verbum  Apostoli,  Nemo  potest  dicere  : 
Dominus  Jesiis^  nisi  in  Spiritu  sancto  '.•  dicit,  quod  cum  verum  a  quocum- 
que  dicatur  ^,  a  Spiritu  sancto  est.  Cum  itaque  verum  sit  quod  mala  fiunt, 
hoc  verum  quod  dicitur  illa  locutione,  scilicet  mala  fiunt,  a  Deo  est  :  sed 
non  inde  sequitur  quod  a  Deo  sit  ut  mala  fiant.  Si  enim  hoc  diceretur, 
auctor  malorum  Deus  esse  intelligeretur  :  quod  ex  simili  manifeste  falsum 
ostenderetur  ^  :  Deusprohibet  furtum  fieri  :  sed  furtum  fieri  verum  est  : 
ergo  prohibet  verum,  non  sequitur. 


P.  Partem  quxstionis  approbat  illorum  qui  dicunt  Deum  non  velle  mala  fieri. 


Haec  igitur  et  alia  hujusmodi  inania  relinquentes,  prsemissee  quaestionis 
parti  saniori  faventes,  qua3  Sanctorum  testimoniis  plenius  approbatur  :  di- 
camus  Deum  non  velle  mala  fieri,  nec  tamen  velle  non  fieri,  neque  nolle 
fieri.  Omne  ergo  quod  vult  fieri,  fit  :  et  omne  quod  vult  non  fieri,  non  fit. 
Fiunt  autem  multa  qua3  non  vult  fieri,  ut  omnia  mala. 


*  I  ad  Corinth.  xii,  3. 

*  Edit.  Joan.  Alleaurae,  dicitur. 
^  Ibidem,  ostenditur. 


iG2 


D.  Al.n.  MAG.  ORD.  PR.^D. 


ARTICULUS  XIX. 

An  omne  vcnim  a  quocum^iue  (Iica/ur,  a 
Sj>i/-i(u  saucto  csl  ? 


Deinde  qu;rritiir  dc  lioc  quod  dicit 
INIagister  in  capitulo  0,  il)i,  «  Verum  a 
quocumqiie  dicatur,  a  Spiritu  sancto 
est.  » 

IIoc  enini  videtur  falsum,  cum    multa 

vera  sinl  mala. 

Item,  Est  verum  in  malhematicis,  ad 
(juod  non  exigilur  Spiritus  sanclus,  ut 
vidctur. 

Quffistiunc  Item,  Cum  vcritas  attribuatur  Filio,  et 
non  Spiritui  sancto  :  quare  non  dicit, 
quod  vcritas  dicatur  a  Filio  potius  quam 
a  Spiritu  sancto? 


Soluiio. 


SoLUTio.  Dicendum,  quod  secundum 
Glossam  non  inteHigilur  generaliter,  sed 
de  vero  pertinente  ad  pietatem,  (juod  est 
dicere  corde,  ore,  et  operc  :  quia  dicit 
Anselmus,  ({uod  potior  est  dictio  operis, 
quam  oris  •  :  et  dat  exemplum  de  aliquo 
existente  in  horto  a  quo  qua?ritur  qute 
sint  herbae  venenosae,  et  qua  salubres  : 
qui  judicat  verbo  venenosas  dicendo  eas 
sahibres,  et  comedit  alias  quas  dicit  ve- 
nenosas  :  quia  ille  potius  dicit  opere, 
quarn  orc. 

Dicatur  igilur  secundum  hoc,  quod  di- 
cere  est  manifestare,  et  dicere  veritatem 
est  manifeslare  veritatem  :  et  haec  mani- 
festatio  perfecta  est,  quando  nuUa  parte 
obumbratur  :  et  hoc  non  fit,  nisi  verum 
pertinens  ad  pietatem  secundum  alfe- 
ctum  et  operis  ostensionem  dicatur.  Et 


hoc  est  dictum  secundum  Gk)ssam,  ot 
sic  cessant  objectiones. 

Sed  proj)tcr  (lisj)utationem  IMagistro- 
rum  curiosis  j)olcsl  aliter  satislieri,  quod 
lioc  intclligilur  de  omni  vero  sccundum 
quod  verum  est  manifestativum  cujusli- 
bet  csse  cujuscumque  :  et  tunc  dicciiius, 
quod  nihil  dicitur  sic  manifcslando  a  quo 
abslraiiatur  inspiratio  Sj)irilus,  sicut  di- 
cit  Augustinus  in  libro  Soliloquiorum, 
ct  supra  positum  est  2,  quod  in  omni 
intellcctu  veri  necesse  est  adcsse  illumi- 
nationem  Spirilus,  quam  Philosophi 
illuminationem  intellicjentiije  vocave- 
runt  :  eo  quod  omnc  veri  judicium  cst 
secundum  regulam  vcritatis  primae.  Et 
tunc  generaliter  est  verum. 

Ad  PRiMUM  ergo  dicendum,  quod  qua- 
liter  verum  quo  dicitur  malum  fieri,  est 
verum  sicut  a  veritate  prima,  in  praece- 
denti  quaestione  expcditum  est. 

Ad  ALiUD  dicendum,  quod  hcet  Fihus 
sit  veritas,  tamen  sibi  non  convcnit  ma- 
nifestarc  verum  per  inspirationem  :  quia 
hoc  est  docere  interius,  et  hoc  convenit 
Spiritui  sanclo,  sicut  Christus  dicit  : 
Docehit  vos  omnem  veritatem  :...  et  qux 
ventura  sunt  annuntiahit  vohis^.  Qui- 
dam  autem  faciunt  vim  in  Iioc  quod 
quod  dicit  Aposlolus,  Nemo  potest  di- 
cere  :  Dominiis  Jesus,  nisi  in  Spiriiu 
sancto  '.  Quia  adjicit  causam  quasi  mo- 
ventem,  et  dicit  continentiam  quasi  con- 
tineatur  verum  in  Spiritu  sancto,  Hcet 
non  moveat  dicentem.  Sed  hoc  vidctur 
frivolum  :  quia  Ambrosii  auctorilas  ex- 
ponens  dictum  Apostoli  ponit  a  Spiritu 
sancto.  Sed  verum  est,  quod  non  opor- 
tct,  qui  hoc  modo  verum  dicit,  quod  ha- 
beat  Spiritum  sanctum,  ut  patet  ex  prae- 
dictis. 

Quaedam  autem  ad  hoc  valentia  notata 
sunt  supra  ^. 


Ad  quff- 

stiunc. 


4 


*  S.  Anselmus,  Dialog.  de  Veritate,    cap.   10. 
2  Cf.  I  Sontentiarum.  Dist.  II.  Tom.  XXV. 
'  Joan.  XVI,  13  . 


M  ad  Corinlh.   xir,  3. 

»  Cf.  I  Sentenlianim.  Dist.  XVf.  Tom.  XXV. 


l 

i 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVII,  A.  463 


DISTINGTIO   XLVII. 


Qiiod  voluiilas   Dci  scmijer  fit  cfficacitcr. 


A.  Qiiod  voluntas  Dei  semper  impletur  de  homine  quocumque  se  vertat. 


Voluntas  quippe  Dei  semper  efficax  est  ut  fiat  omne  quod  velit,  et  nihil 
fiat  quod  nolit :  quoe  de  homine  semper  impletur  quocumque  se  verlat. 
Nihil  enim  (ut  ait  Augustinus)  in  libero  arbitrio  constitutuin  superat  volun- 
tatem  Dei  :  et  si  faciat  contra  ejus  voluntatem,  tamen  contra  ejus  volunta- 
tem  quee  ipse  est  nihil  putandum  est  ita  fieri,  tamquam  velit  lieri,  et  non 
fiat,  vel  nolit  fieri  et  fiat.  Illa  enim  voluntas  (ut  ait  Augustinus  in  Enchiri- 
dioii  ')  semper  impletur  aut  de  nobis,  aut  a  nobis.  De  nobis  impletur:  sed 
tamen  non  implemus  eam  quando  peccamus.  A  nobis  impletur  quando  bo- 
num  facimus  :  ideo  enim  facimus,  quia  scimus  placere  Deo.  Ita  et  de  homine 
semper  Deus  implet  suam  voluntatem :  quia  nihil  facit  homo  de  quo  Deus 
non  operatur  ^  quod  vult.  Non  enim  vult  Deus  ut  peccet  homo  quilibet.  Si 
autem  peccaverit,  poenitenti  vult  parcere  ut  vivat :  in  peccatis  vero  perse- 
verantem  punire,  ut  justitice  potentiam  contumax  non  evadat.  Sicut  ahos 
ab  eeterno  pra^paravit  ad  poenam,  ita  alios  pneparavit  ad  gloriam  :  et  haec 
sunt  magna  opera  Dornini,  exquisita  in  omnes  voluntates  ejus  \  Et  tam*  sa- 
pienter  exquisita,  ut  cum  angelica  et  humana  creatura  peccasset,  id  est, 
non  quod  ille,  sed  quod  voluit  ipsa  fecisset,  etiam  per  eamdem  creaturte 
voluntatem  qua  factum  est  quod  Creator  non  voluit,  implet  ^  ipse  quod 
voluit:  bene  utens  etiam  malis  ta\nquam  summe  bonus  ad  eorum  damna- 


*  S.  AuGusTiNCs,  in  Enchiridion.  cap,  iOO. 
2  Edit.  J.  AUeaume,  opevetur. 

^  Psal.  cx,  2. 

*  Edit.  J.  AUeaume,  Et  tamen. 
^  Ibidem,  iinplevet. 


i(U 


1).  ALB.  MAG.  OUD.  PRyED. 


lioiieiii  qnosjiisto  prcTdestinavit  ad  jjCBiiam,  et  ad  eoriiin  saliitoin  qiios  be- 
iii^iie  j)i(0(l(»sliiiavil  ad  ^ratiain.  Ouantuin  eniin  ad  ipsos  allinel,  quod  Deus 
noluil  focorunt:  quauluiu  \oi'o  ad  omnipotouliain  Doi,  nullo  inodo  id  facore 
valueriint.  Hoc  qnippe  ipso  quod  contra  ejus  voluntaloin  focerunt,  dc»  ipsis 
facta  est  voluntas  ejus.  Praelerea  namquo  ina^na  opera  Domini  sunl  exqui- 
sita  in  omnes  voluntates  ejus  ',  ut  miro  et  ine{ral)ili  modo  non  fiat  pnriter 
ejus  volunlatem,  quod  eliam  fitcontraejus  voluntatom  :  quia  non  fieret  si 
non  sinerot :  noc  uli^iuo  nolons  sinit,  sed  voiens  :  nec  sineret  ])onus  fieri 
male,  nisi  omnipotens  etiam  de  malo  possetfacere  Ijonum  bene.  Ilis  verbis 
evidentor  monslraliir,  (juod  voluntas  Doi  cetorna  seinper  impletur  de  liomi- 
no,  etiamsi  faciat  liomo  conlraDei  voluntatem.  Sed  allendendum  est  dili- 
genter  quomodo  in  superioribus  dicitur  fieri  aliquid  contra  Dei  voluntatem, 
quod  tamennonfit  proetor  eam  :  et  qualitor  intelli^-endum  sit  illud,  «  Quan- 
tum  ad  se,  fecerunt  quod  Deus  noluit:  quantum  vero  ad  omnipotentiam 
Dei  nullomodo  id  facere  valuerunt.  »  Videnturenim  ista  superioribus  obvia- 
re,  ubi  diclum  est,  voluntati  ejus  nihil  resistere  -. 


DIVISIO    TEXTUS. 


«  Voluntas  quippe  Dei  semper  est  effi- 
cax^  elc.  » 

In  ista  dislinctione  redit  IMagister  ad 
propositum,  ostendens  volunlatem  esse 
efficacem.  Et  dividitur  in  tres  partcs  :  in 
quarum  prima  probat  propositum  per 
verba  Auguslini.  In  secunda  explanat 
contra  quam  voluntatem  aliquid  polest 
fieri,  et  contra  quam  niliil,  ibi,  B,  «  Ve- 
rum,  ut  supra  diximus,  voluntas  Dei 
diversis  modis  accipitur,  etc.  »  In  terlia 
autem  facit  epilogum  dictorum,  ibi,  C, 
«  Ex  prxdictis  liquet,  etc.  » 


ARTIGULUS  I, 


An  voluntas  Dei  semper  sit  efficax  ? 


Incidit  autem  hic  dubium,  Utrum  ve- 
rum  sit  quod  dicit,  Voluntas  Dei  semper 
est  efficax? 

Videtur  autcm,  quod  non. 

1.  Ponamus  aliquem  esse  praedestina- 
tum  :  constat,  quod  beneplacitum  Dei 
est  ut  salvetur.  Quaero  igitur  :  aut  iste 
potest  peccare  ex  libero  arbilrio,  aut 
non?  Si  sic :  ponatur  mori  statim  in 
peccato  illo  :  tunc  enim  damnabitur,  et 
voluntas  Dei  impeditur. 

2.  Item,  Mala  fiunt  sicut  videmus  om- 
ni  die  :  aut  ergo  voluntate  beneplaciti, 
aut  contra  voluntalem  beneplaciti.  Si 
voluntatc  beneplaciti  :  ergo  Deus  vult 
mala  :  et  qui  vult  mala,    inalain    habet 


*  Psal.  cx,  2  :  Marjna  opera  Domini,  exquisita  ^   Ad   Roman.    ix,    19  :    Voluntati  ejus  quis 

in  omnes  volunlales  ejus.  resistit  ? 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVII,  A,  ART.  2. 


465 


voluntatcm  :  ergo  Deus  secundum  hoc 
maUim  posset  habere  voluntatem,  qiiod 
absurdum  est.  Si  autem  contra  volun- 
tatem  Dci  :  tunc  habetur  propositum, 
quia  tunc  impeditur  voluntas. 

3.  Item,  Nobilius  et  potenlius  est,  con- 
tra  quod  nibil  fit  et  nihil  praeter  ipsum, 
quam  contra  quod  nihil  fit  et  aliquid 
praeter  ipsum  :  ergo  nobilior  videretur 
voluntas  Dei,  si  nihil  fieret  contra  eam, 
et  nihil  praeter  eam  :  ergo  videtur,  quod 
mala  non  debent  dici  iieri  prjEter  eam, 
ut   solvendo    praedictam   rationem    dicit 


Magister  in  Lillera. 


4.  Item,  Genes.  xli,  41-  :  Ego  siim 
Pharao  :  ahsque  tiio  imperio  non  move- 
hit  qidsqiiam  maniim  aiit  pedem  in  omni 
terra  j^Egypti.  Si  hoc  ergo  est  de  posse 
hominis,  ut  niiiil  fiat  praeter  ipsum,  mul- 
to  magis  est  de  posse  vohintatis  divinae. 

tio.  SoLUTio.  Hoc  leve  est  determinare,  si 
revocentur  ad  memoriam  praehabita  : 
quia  concedendum  est,  quod  mahx  fiunt 
practer  voluntatein  divinam,  sicut  dicit 
Magisler,  et  in  ullima  auctoritate  accipi- 
tur  absque  pro  contra. 

1.  An  PRiMUM   auteni   dicendum,  quod  si 

praedcstinatus  est  iste,  voluntas  benepla- 
citi  est  de  salute,  et  absque  dubio  salva- 
bitur  :  et  tamen  bene  potest  non  salvari, 
sed  non  est  compossibile  voluntati  be- 
neplaciti,  quod  moriatur  in  peccato, 
licet  sit  possibile  in  se,  et  hoc  supra  os- 
tensum  est. 
3.  Ad  ALiuu  dicendum,  quod  est  voluntas 
in  se  considerata,  et  de  hac  procedit  ra- 
tio  dicta  :  et  est  voluntas  gubernans  alia, 
et  de  iUius  ratione  est,  quod  non  com- 
pellit  ea  quoe  sub  se  sunt,  ne  propriam 
naturam  toilat  ab  cis  :  quia  aliter  de- 
strueretur  ratio  laudis  et  virtutis,  ut  su- 
pra  dictum  est  :  et  sic  praeter  illam  vo- 
luntatem  potcst  ahquid  fieri. 


ARTICULUS  11. 

A.n  malum  ordinalum  sit,  aut 
inordinatum  ? 


Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit, 
ibi,  A,  circa  medium  :  «  Tam  sapienter 
exquisita,  etc.  » 

Per  hoc  enim  vult,  quod  malum  sit 
ordinabile  :  et  hoc  non  videtur  :  quia 

1.  IMalum  est  corruptio  ordinis  :  et 
quidquid  corrumpit  ordinem,  est  inor- 
dinabile  :  ergo  malum  est  inordinabile. 

2.  Item,  Niliil  est  adeo  bene  ordina- 
tum,  quod  malum  non  corrumpat  :  ergo 
videtur,  quod  ordini  contrarietur. 

3.  Item,  Omne  bonum  determinatur 
secundum  rationem  ordinis,  quia  ipsum 
ordinatur  ad  alterum,  aut  ordo  est  ad 
ipsum  sicut  primum  bonum  ad  quod 
ordinatur  iliud  :  ergo  ordinatur  ad  illud  : 
ergo  videtur,  quod  omne  ordinatum  sit 
bonum  :  sed  malum  est  ordinatum  : 
ergo  malum  est  bonum,  quod  falsuni 
est. 

SkD    CONTRA  :  Sed  oontra. 

Augustinus  in  libro  XI  de  Civitate 
Dei\  loquitur  de  ordine  universi,  quod 
est  distinctum  quibusdam  antitlietis  in- 
terpositionibus  rnali  :  sicut  dicit  Eccle- 
siasticus,  Creavit  Deus  omnia  dupHcia  : 
unum  contra  unum,  et  duo  contra  duo, 
et  contra  maUmi  bonum,  et  hujusmodi^. 
Item,  Isa.  xlv,  7  :  Ego  Dominus  creans 
lucem,  et  faciens  tenebras  :  creans  ma- 
lum,  et  faciens  bonum  ^.  Et  inducit  Au- 
gustinus  exemplum  de  musicis,  in  qui- 
bus  facit  harmoniam  quandoque  inter- 
positio  silentii.  Ergo  etiam  malum  inter- 


'  S.  AuGUSTiNUS,  Lib.  XI  de  Civilate  Dei,  cap. 
18. 

-  Eccli.  XLii,  2o  :  Omnki  dupllcia,  unum  con- 
Ira  unum,  et  non  fecil  quidquam  decsse. 

SXVI 


3  Vulf.'.  habet.  Isa.  xlv,  6  et  7  :  Ego  Domi- 
nus...  furmans  liicem  ct  creans  tcncbra^,  faciens 
paccm  ct  crcans  malum,  etc. 


30 


406 


1).  A\A\.  MAG.  OHI).  PR.1i:n. 


cipicns    qiiandoquo  hnnum,    (arit  ad  de 
corcin   et    liarniDiiiacani    cuinposilionciii 
universi. 

Soiutio.  SoLUTio.  Dicenduin,  qnod  inaluni  de 
se  et  in  se  consideratum,  nec  ordinein, 
nec  causam,  nec  inlcntionem,  nec  volun- 
tatem  habet,  ul  dicil  Dionysius  :  sed  esl 
infa^cunduin,  et  pigruin  :  ad  alteiuiii  la- 
men  comparatum,  habet  ordinem  qui 
non  ponitur  in  ipso,  sed  in   alio  respectu 


ipsius  :  sicul  pulchriludo  albi  juxta  ni- 
{^Muin  non  ponilur  in  nigro,  sed  in  coin- 
paralione  ad  ni{^rum  in  iilbo  :  et  hoc 
niodo  kxjuitur  Auguslinus,  el  |)rocedunt 
auctoritales  inductie.  Kaliones  auteni 
hic  inductie  procedunt  priiuo  modo. 

Kt  quot  modis  bonum  eliciatur  ex  tali 
ordine,  et  iii  qiio  ponatur  ut  in  subjeclo, 
sii[)ra  cst  expeditum  in  priccedenti  dis- 
tinctione '. 


B.  fJic  aperit  dicens  diversis  modis  supra  accipi  Deivoluntatem. 


Verum  ut  supra  diximus,  voluntas  Dei  diversis  modis  accipilur  :  quae 
diversitasin  pr^edictis  verbis  si  diligenter  notetur,  nihil  ibi  contradictionis 
reperitur.  Ubi  enim  dicit  non  fieri  pra^ler  ejus  voluntatem,  etiam  quod  fit 
contra  ejus  voluntalem,  dissimiliter  accepit  voluntatem,  et  non  ipsam  vo- 
luntatem  qucE  Deus  est  et  sempilerna  est :  sed  ejus  signa  prffidiclis  verbis 
intelligi  voluit,  id  est,  i)robibilionem  sive  pra3ceplionem  et  permissio- 
nem.  Mulla  enim  fiunt  contra  Dei  pneceplum  vel  probibilionem,  qua?  ta- 
men  non  fiunt  pra^ler  ejus  permissionem.  Ipsius  namque  permissione 
omnia  fiunt  mala  :  quae  tamen  praiter  ejus  voluntatem  sempiternam  fiunt. 
Sicut  Augustinus  '  dicit  super  illum  locum  Psalmi  xvi,  4  :  Ut  non  loquatur 
os  meum  opera  Jiominum.  Opera  enim  bominum  dicit  ea  quai  mala  sunt, 
qufle  pra3ter  Dei  voluntatem  fiunt  qua3  ipse  est  :  sed  non  pra3ter  ejus  per- 
missionem,  qua?  ipse  non  est.  Appellalur  tamen  ipsa  Dci  voluntas,  quia 
Deus  volens  sinit  mala  fieri.  Fiunt  et  contra  ejus  pra^ceplionem  vel  probi- 
bitionem,  sed  non  contra  ejus  voluntatem  qua3  ipse  est  :  nisi  dicantur  con-  1 
tra  eam  fieri,  quia  pra3ler  eam  liunt.  Contra  eam  quij)pe  nibil  ita  fit,  ut  l 
velit  fieri  quod  non  fiat,  vel  nolit  fieri  et  fiat :  quod  evidenter  ibi  Augusti-  ; 
nus  notavit,  ubi  ait :  Quanluin  ad  ipsos  attinet,  quod  Deus  noluit  fecerunt :  ? 
quantum  vero  ad  omnipotentiam  Dei,  nullo  modo  id  facere  valucrunt.  Ac 
si  diceret :  Fecerunt  contra  Dei  pra^ceptum  quod  appellatur  voluntas :  sed 


*  Cf.  Supra,  Dist.  XLVf. 

'  S.  AuGUSTi.NUs,  Enarralio  in  Psal.  cxu. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVII,  G.  467 

non  fecerunt  contra  Dei  voluntatem  omnipotentem,  quia  hoc  non  valuerunt, 
illud  valuerunt:  etitaperhoc  quotl  fecerunt  contra  Dei  voluntatem,  id  est, 
prseceptum,  de  ipsis  facta  est  voluntas  ejus,  id  est,  impleta  est  voluntas 
ejus  sempiterna,  qua  eos  damnari  volebat.  Unde  Gregorius  super  Genesim: 
Multi  voluntatem  Deiperagunt,  unde  mutare  contendunt,  et  consilio  ejus 
resistentes  obsequuntur :  quia  hoc  ejus  disposilioni  militat,  quod  '  per  hu- 
manum  studium  resultat.  Ilic  aperte  ostenditur,  quia  dum  mali  consiho  ac 
praecepto  Dei  resistunt,  quod  voluntas  Dei  appellatur,  ea  faciunt  unde  vo- 
luntas  ejus  quse  ipse  est,  impletur  :  qucc  dispositio  vel  beneplacitum  voca- 
tur.  Nam  ut  ait  Augustinus  in  Enchiridion  *:  Quantaelibet  sint  voluntates 
Angelorum  et  hominum  bonorum  vel  malorum,  vel  illud  quod  Deus  vel 
aliud  volentium  quam  Deus,  omnipotentis  voluntas  semper  invicta  est : 
quae  mala  esse  numquam  potest,  quoe  '  etiam  dum  mala  irrogat,  justa  est : 
et  profecto  quae  justa  est,  mala  non  est.  Deus  ergo  omnipotens  sive  per  mi- 
sericordiam  cujus  vult  miseretur,  sive  per  judicium  quem  vult  obdurat,  nec 
inique  aliquid  facit,  nec  nisi  volens  qnidquam  facit,  et  omnia  quaecumque 
vult  facit. 


I 


C.  Summatim  perstringit  sententiam praediclorum ,  addens  quare  Deus praecepit  omni- 
hus  hono  facere  et  mala  vitare  :  cum  non  velit  hoc  ah  hominihus  *  impleri. 


Ex  praedictis  liquet,  quod  voluntas  Dei  quae  ipse  esl,  semper  invicta 
est,  nec  in  aliquo  cassatur,  sed  per  omnia  impletur.  Consilium  vero  ejus 
et  preeceptio  sive  prohibitio  non  ab  omnibus  implentur  quibus  proposita 
et  data  sunt.  Neque  ideo  prsecepit  omnibus  bona,  vel  prohibuit  mala,  vel 
consuluit  optima,  quod  vellet  ab  omnibus  bona  quae  prtccepit  fieri,  vel 
mala  quce  prohibuit  vitari.  Si  enim  vellet,  utique  etfierenl,  quia  in  nullo 
potest  ab  homine  superari  vel  impediri  ejus  voluntas,  sed  ut  justitiam  suam 
hominibus  ostenderet,  et  mali  essent  inexcusabiles.  Denique  ut  boni  ex 
obedientia  gloriam,  mali  ex  inobedientia  poenam  sortirentur,  sicut  utrisque 
ab  aeterno  praeparavit.  Ea  ergo  quae  omnibus  praecepit  vel  prohibuil,  a  qui- 


'  Edit.  Joan.  Alleaume,  qux. 

2  S.  AuGUSTiNus,  in  Encluridion,  cap.  102. 

3  Edit.  J.  AUeaume,  swe. 

*  Edit.  Joan.  Alleaume,  omnibus. 


408 


D.  AlJi.  MAG.  Olil).  Pli.KI). 
l,„scla,n  volui.  licri  vcl  vilari,  sod  n..n  ah  omi.ihus,  el  .i.uclan,  pcrsonalitcr 
pra-cepit    ct  in  vcteri,  et  in  nuvalege:   .|u<e  ab  cis  «iiiibus   prmccp.t,  ficn 
i,„U,i, ;   ,',!  AbralHC  dc  i.u.nolalionc  iMlii  ' :  cl  in  Kvanj.clio  riu.bus.la.n  cu- 
ralis  (luibus  prfcccpit  ne  cui  .licercnt '. 


1 


ARTICULUS  III. 

Quare  nihil  potest  fieri  conlra  permis- 
sionem,  et  tamen  aliquid  fit  contra 
prseceptum  et  consilium  et  prohibilio- 
nem  ? 


Deinde  quseritur  de  hoc  quod  dicil  in 
secunda  parte,  ibi,  B,  circa  initium  : 
«  Ipsius  namque  permissione  omnia  fiunt 

mola,  etc.  » 

Dubium  enim  cst  quare  nihil  polest 
fieri  contra  permissionom  :  et  aliquid  fit 
contra  prsceptum,  et  consilium,  et  pro- 

hibilionem. 

1.  Permissio  enim  cum  sit  respeclu 
mali,  plus  distat  a  voluntate  beneplnciti, 
quam  prfficeptum  vel  consilium,  quod  est 
respectu  boni  :  ergo  minus  debet  lieri 
contra  praeceptum,  quam  contra  permis- 

sionem. 

2.  Ilem,  Super  illud  Psalmi  civ,  37  : 
Eduxit  eos  cum  argento  ct  auro,  dicit 
Glossa  quod  idem  est  aliquando  praecop- 
tum  et  permissum  :  ergo  si  fit  aliquu] 
conlra  praeceptum,  potest  etiam  aliquid 
fieri  contra  permissioncm. 

3.  Item,  Secundum  Glossam  illam  vi- 
dentur  esse  unum  signum  praeceptum,  et 
permissio  :  ergo  non  sunt  quinque,  sicut 
supra  dictum  est. 


SoLUTio.  Dicendum  ad  primum,  quod 
nihil  fit  contra  permissionem,  ut  supra 
diximus  :  quia  illa  conjuncla  est  operi 
sicut  operatio  :  unde  hoc  non  est,  quia 
est  respectumali,  sed  rationc  existentiae 
operis  :  et  ideo  non  oportet,  quod  sic  sit 
in  praecepto  vel  consilio  respectu  cujus 
adhuc  cst  hbertas  faciendi  vel  non  fa- 
ciendi.  Unde  objectio  illa  ponit  non  cau- 
sam  pro  causa :  quia  non  est  causa,  quod 
conlra  eam  non  possit  fieri  vicinitas  ad 
voluntatem  beneplaciti  vel  distantia. 

Ad  alhjd    dicendum,   quod    idem  se- 
cundum  idem  el  respeclu   ejusdem  non 
potest  esse    praeceplum   et    pcrmissum, 
sed  respectu  diversorum,  scilicet  ut  per- 
missum   respectu  eorum  qui  ex  avaritia 
asportaverunt  :    ct   praeceptum   respectu 
eorum    qui   cx    oiiedientia.   Et  per   hoc 
patet  etiam  responsio  ad  sequcns. 

Notanduin  tamen,  quod  permissio    di- 
citur    quatuor    modis,    scihcet    respectu 
minoris   boni  :    et  ha-c    proprie  vocatur 
concessio,    sicut   1    ad  Corinlh   vii,  25  : 
De  virgiiiibus  prxceptum  Domini   non 
habeo,  etc,  super  illud,  Quod  si  non  se 
continent,nubant^  :  et  super  illud,    Cui 
vull   nubat,   tanlum  in  Domiiio  *  ;  dicit 
Glossa  quod  peimittit  virginibus  nubere, 
id  est,  concedit.  Dicilur  etiam  Deus  per- 
mittere  quod  non    proiiibetur,    et     est 
respectu  mali   venialis,    ut    supcr  illud, 
Irascimini,  et  nolite  peccare'' ,  dicit  Glos 
sa  quod  permittit  quod  est  necessitatis 
Dicitur    eliam  permitti  quod  non  puni- 


SoiL 
Ad 


1  Genes.  xxn,  12. 

8  Marc.  1,  44  :  £<  dicU  ei  Jesus  :  ViJe  nemim 
dixeris,  elc,  et  saepius  alibi. 


3  I  ad  Corinlh.  vn,  9. 
*  Ibidero,  vii,  39. 
»  Psal.  IV,  3. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVII,  C,  ART.  3.  469 

tur  temporali  pcEiia,  licet  puniatur  ceter-  tur  permilti  quod  non  impeditur,   et  ta- 

na,  ut  Matth.  xix,  8,  permitlilur  libellus  mcn  coliibetur  cum   sit   malum  :  et  hoc 

repudii  dari  uxoribus  ad  duritiam  cordis  tanlummodo    est  permissio   signum  vo- 

eorum,  ut  dicit  Dominus '.  Quarto,  dici-  lunlatis  divinae. 


*  Matlli.  XIX,  8  :    Ait    illis  Jesus    :    Quoniam      dimittere   iixores   veslras  :   ab    initio  autem  non 
Moyses  ad  duriliam  cordis   vcstri  permisit  vobis      fuit  sic. 


\ 


Y 


-iiii  iin  II  11  ■■-- 


470  D.  ALB.  MACi.  ORD.  PR.ED. 


DISTJNGTIO   XLYIII. 


Qiialiter  vuliiiitas  iio^lra   tli%iiia^  conioriiietui'  ? 


A.  Quod  aliquando  homo  hona  voluntate  aliud  vult   quam  Deus  :   et  aliquando 

mala,  id  quod  Deus  bona  voluntate  vult. 


Sciendiim  quoque  est,  quotl  aliquando  mala  est  voliintas  hominis  idem 
volenlis  quod  Deus  vult  fieri,  et  aliquando  bona  est  voluntas  hominis  aliud 
volenlisquam  Deus.  Ut  enim  bonasit  hominis  voluntas,  oportet  attendere 
quid  coiigruil '  ei  velle,  et  quo  fine.  Tantum  enim  interest  inter  voluntatem 
Dei  et  voluntatem  hominis,  ut  in  quibusdam  aliud  congruat  Deo  velle,  aliud 
homini.  Unde  Augustinus  in  Enchiridion  = :  Aliquando  bona  voluntate  homo 
vult  aliquid  quod  Deusnon  vult :  bona  nuilto  amplius,  multoquecertius  vo- 
luntate.  Nam  illius  mala  voluntas  esse  numquam  potest :  tamquam  si  bonus 
filius  patreni  vclit  vivere,  qucm  Deus  bona  voluntate  vult  mori.  Et  rursus 
fieri  potest,  ut  hoc  velit  homo  voluntate  mala  quod  Deus  vult  bona:  velut 
si  malus  filius  velit  mori  patrem,  velit  etiam  hoc  Deus.  Nempe  ille  vult 
quod  non  vult  Deus :  isle  vero  id  vult  quod  vult  et  Deus:  et  tamen  bonae 
Dei  voluntati  pietas  illius  potius  consonat,  quamvis  aliud  volentis,  quam 
hujus  idem  volenlis  impietas.  Multum  enim  interest  quid  velle  homini, 
quid  velle  Deo  congruat:  et  ad  quem  finem  suam  quisque  referat  volunta- 
tem,  ut  approbetur  vel  improbetur.  Potest  enim  velle  bonum  quod  non 
congruat  ei  velle  :  et  potest  velle  bonum  quod  congruit,  sed  non  refert  ad 
finem  rectum,  et  ideo  non  est  bona  voluntas. 


^  Edif.  Joan.  Alleaume,  congrual. 

*  S.  AuGL'3Ti.NUs,  in  Enchiridion,  cap.  101. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVIII,  B,  C.  471 


B.  Quod  bona  Dei  volunfa'>  mala  hominum  voluntate  impletur :  ut  in  passione 
Christi  contiyit,  ubi  quiddam  factum  est  quod  Deus  bona  et  Judsei  mala  volun- 
tate  voluerunt,  voluerunt  tamen  et  aliquid  quod  Deus  non  voluit. 


Illud  quoque  non  est  prcetermiltendum,  quod  aliquando  Dei  voluntas 
bona  per  malam  hominis  voluntatem  impletur:  ut  in  crucifixione  Christi 
factum  est,  quem  Deus  bona  voluntate  mori  voluit,  Judeei  vero  impia  vo- 
luntate  eum  crucifixerunt.  Et  volebant  Juda^i  mala  voluntate  quiddam  quod 
Deus  bona  voluntate  volebat,  scilicet  ut  Christus  pateretur,  et  moreretur  : 
sed  volebant  et  aliquid  aliud  quod  Deus  nolebat,  scilicet  occidere  Christum: 
quod  fuit  mala  actioetpeccatum.  Actum  quippe  Judaeorum  non  voluit  Deus, 
passionem  vero  Christi  vohiit:  sicut  et  in  ipso  Psalmo  Christus  ad  Patrem 
ait :  Tu  cognovisti  sessionem  meam  \  id  est,  voluisti  et  approbasti  passio- 
nem  meam,  tibi  enim  placuit.  Yoluit  itaque  tota  Trinitas  ut  Christus  palere- 
tur,  nec  tamen  voluit  ut  Judeei  occiderent:  quia  voluit  poenam  Christi,  sed 
non  voluit  culpam  Judteorum :  nec  tamen  noluit :  si  enim  noluisset,  nec 
fuisset. 


C.  Oppositio. 


Sed  ad  hoc  opponitur  sic  :  Si  voluitDeus  ut  Christus  pateretur,  voluit 
utique  ut  pateretur  a  Judseis,  vel  non.  Si  voluit  ut  non  paterelur  a  Judeeis, 
cum  passus  sil,  factum  est  itaque  quod  voluit  Deus  non  fieri.  Si  autem  vo- 
luit  eum  pati  a  Judajis  :  ergo  voluit  eum  occidi  a  Judseis  :  voluit  itaque  ut 
Judsei  occiderent  eum.  Ad  quod  respondentes  dicimus,  simpliciter  conce- 
dendum  esse,  quod  Deus  voluit  Christum  pati  et  mori :  quia  ejus  passio  bo- 
num  fuit,  et  causa  nostree  salulis.  Cum  autem  dicitur,  volebat  eum  pati 
vel  occidi  a  Juda^is  :  hic  distinguendum  est.  Si  eniui  iutelligitur  sic,  volebat 
eum  sustinere  passionem   sive  crucifixionem  a  Juda?is  illatam,  verus  est 

*  Psal.  cxxxviii,  2.  .        . 


472 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR^D. 


sensus.  Si  vcro  iiilelligilur  sic,  volebal  iil  .liidiei  occiderent  euin,  falsuin 
esl.  Non  eniin  v(»lel)al  Deus  aclionein  JudaM)iiiiii  qua'  inala  erat:  sed  vole- 
l)at  passionein  bonain  :  et  ba^c  voiunlas  per  inalas  .lud<Poruin  voliintales 
iinpleta  est.  Unde  Auguslinus  in  Knchiridioii  '  :  Deus  (|uas(lain  volunla- 
tes  suas  uli(jue  bonas  iin])let  per  inaloiuin  boniiiiuin  v(jlunlales  iiialas :  si- 
cut  per  inalevolos  JinbTos  bona  voluntale  Palris  (.bristus  pro  nobis  occisus 
est :  qiiod  lantuni  bonuin  fuil,  nl  A})ostolus  Pelrus  quando  id  fieri  nolebat, 
satanas  ab  ipso  qui  occisus  estdiceretur  ^  Ecce  manifesle  babes  magnum 
bonuin  fuisse  quod  Cbristus  occisus  est :  et  hoc  bonum  quia  Petrus  nolebat, 
ideo  redargutus  est. 


DIVISIO    TEXTUS. 


«  Sciendurn  quoque  est,  quod  allquan- 
do  mala  est  voluntas  hominis  idem  vo- 
lentis,  etc.  » 

In  hac  ultima  dislinctionc  agit  dc  con- 
forniitate  noslraB  voluntatis  ad  volunta- 
tcni  divinam. 

l'^t  dividitur  in  tres  parles  :  in  quarum 
prima  Magister  tangit  modum  conformi- 
tatis  in  generc.  In  secunda  aulem  mo- 
dum  conformitatis  in  passione  Clirisli, 
ibi,  B,  «  Illud  quoque  non  est  prsetcy- 
mittendum,  quod  aliquando  voluntas 
Dei,  etc.'»  In  terlia  autem  ostendit  qua- 
liler  nos  debeamus  habere  in  passionibus 
Sanctorum,  quas  vult  Deus,  ibi,  E,  «  Si 
vero  quxrllur,  Utrum  eodem  modo  soi- 
tiendum  sit  de  passionibus  et  martyriis 
Sanctorum  ? 


ARTICULUS  I. 

An  possibile  sit  nos  conformare  volun- 
lalcm  nostram  voluntati  divinse  ? 


Incidunt  autem  hic  primo  quinquc 
duhia  :  quorum  primum  est,  Utium  pos- 
sibile  sil  nos  voluntatcm  nostram  confor- 
mare  voluntati  divinae? 

Socundum,  In  quo  consistat  illa  con- 
formitas? 

Terlium  autcm,  Si  in  pluribus  est  illa 
conformitas,  ulrurn  una  aliam  quando- 
que  excludat,  vel  omnes  possunt  esse 
simul  ? 

Quartum  autem,Utrum  tenentur  om- 
nes  ad  conlormilatcm,  vel  non  ? 

Quintum  vero  et  ullimum,  Ulrum  te- 
neamur  conformare  in  volito,  quod  non 
congruit  nobis  velle  :  sed  tamen  scimus 
illud  Deum  velle  ? 


Ad  primlm  procedilur  sic  : 

1.  Ijifinilee  distantiae  nulla  est  confor- 
mitas  :  volunlas  Dei  et  voluntas  hominis 
sunt  inlinite  distantes  :  ergo  nulla  potest 
esse  conformitas  inter  eas. 

2.^1tem,  Isa.  lv,  9  :  Sicut   exallantur 


*  S.  AuGusTiNus,  in  Enchiridion,  cap.  101. 


«  Mattli.  XVI,  22  et  23. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVIK,  C,  ART.  2. 


473 


coeli  a  terra,  sic  exallalse  sunt  vias  mex 
a  viis  vestris,  et  cocjitationibus  vestris. 
Ergo  et  voluntas  a  volunlate  :  ergo  non 
est  proporlio  vel  conformitas. 

3.  Itcm,  Super  Psal.  xxxh,  1  :  Exsul- 
tatc,  justi,  in  Domino  :  dicit  Glossa  : 
Quantum  disfat  Deus  ab  homine,  tantum 
dislat  Dei  voluntas  a  voluntate  hominis. 
Ex  quo  sequitur  idem. 

contra.  Sed  CONTRA  : 

1.  Quicumc[ue  fecerit  voluntatem  Pa- 
tris  mei  qui  in  coelis  est,  ipse  meus  frater, 
et  soror,  et  mater  est  ^.  Ergo  possumus 
conformari  in  volito. 

2.  Item,  super  illud  Psal.  xxxii,  1  : 
Rectos  decet  collaudatio  :  dicit  Glossa  : 
Recti  sunt  qui  dirigunt  corda  sua  secun- 
dum  voluntatem  Dei,  quoe  regula  est  no- 
strae  voluntatis. 

]|"}°-  SoLUTio.  Dicendum,  quod  est  confor- 
mitas  assimilationis  perfectae,  vel  propor- 
tionis  determinatae  :  et  in  hac  non  pos- 
sumus  conformari.  Est  etiam  conformitas 
in  aliquo,  quae  est  conformitas  imitans 
perfectionem  suse  voluntatis  in  volito  et 
forma  volendi  et  fine,  ct  in  hac  possu- 
mus  ei  confirmari.  Et  per  hoc  patet  so- 
lutio  ad  primum. 

d  2.  Ad  siicuNDUM    autem  dicendum,   quod 

loquitur  Isaias  de  malis,  quorum  corda 
in  terrcnis  habebant  volita  et  causas  vo- 
lendi,  cum  quibus  Deus  non  concorda- 
bat  ;  quia  ccelestia  non  petebant  nec  vo- 
lebant. 

d  3  Ad  aliud  dicendum,   quod  hoc  verum 

est  de  conformitate  sccundum  palriam  : 
quia  in  illam  non  possumus,  nec  etiam 
in  illam  quae  est  pcrfectionis,  licet  imitari 
possumus  pro  possibililule  nostra. 


ARTICULUS  JI. 

In  quo  consistit  conformitas   voluntatis 
divincB  et  nostrse  ? 


Secundo  quaeritur,  In  quo  consisfat 
ista  conformitas  voluntatum  ? 

Yidelur  autem,  quod  esse  non  possit 
in  aliquo. 

1.  In  creatis  enim  voluntatibus  non  est 
conformitas  nisi  in  volito,  quod  est  ratio 
voluntatis  et  causa  et  objectum  :  sed  in 
divinis  voluntas  non  causatur  ex  volito, 
sed  potius  e  converso,  sicut  supra  habi- 
tum  est  :  ergo  videtur,  quod  numquam 
possit  esse  conformitas  in  voluntate. 

2.  Praeterea,  Demus,  quod  sit  in  voli- 
to  :  in  Littera  probatur  quod  haec  non  est 
conformitas  meritoria  :  de  illa  autem 
tantum  quteritur  :  ergo  penes  volitum 
unum  non  attenditur  conformitas. 

3.  Si  forte  dicatur,  quod  est  conformi- 
tas  in  fine  voluntatis,  qui  finis  est  voli- 
tus  a  Deo  :  ut  scilicet  homo  velit  quod 
vult,  propter  aliquid  quod  vult  Deus. 
Tunc  si  aliquis  vellet  furari  ut  pasceret 
pauperes,  ille  conformaret  suam  volunta- 
tem  volunlati  divinae  :  quia  Deus  vult 
pauperes  pasci,  propter  quod  ille  vult 
furari  :  ergo  videtur,  quod  nec  in  ratio- 
ne  voluntalis,  ut  probatprima  ratio,  nec 
in  volito,  nec  in  line  voluntatis  potest  es- 
se  conformitas  ista. 

4.  Si  forte  dicas,  quod  debcmus  ali- 
quid  velle  quod  scimus  eum  velle.  Adhuc 
est  instandum :  quia  scio  eum  velle  quod 
operatur  :  et  tamen  possum  illud  velle 
demeritorie,  sicut  est  in  Littera  de  exem- 
plo  duorum  filiorum  in  morte  patris. 

Ulterius  quaeritur,  Cui  voluntati  de-  ^^  ^^  j 
beamus  nos  conformare^  utrum  volunta- 
ti  signi,  vel  voluntati  beneplaciti  ? 


*  Mattla.  xn,  bO. 


474 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR.ED. 


Videlur  aulem,  quod  volunlati  bene- 
placili  :  quia 

1.  Major  est  conforniitas  aJ  volunta- 
teni  quiu  sinipliciter  est  voluntas,  quaui 
ad  illam  qure  est  tantum  secundum  quid  : 
voluntas  autem  beneplaciti  simpliciter 
est  voluntas,  sij^-ni  autem  secundum  quid  : 
ergo  debet  esse  conformitas  ad  beneplaci- 
tum. 

2.  Item,  Quandoque  est  de  hoc  quod 
non  vult  Deus  :  ergo  tunc  essemus  se- 
cundum  quid  eonformes,  et  simplicitcr 
difTormes  in  volunlate. 

Sed  conlra.         SeD   CONTRA  : 

Nemo  potest  velle  nisi  cognitum  :  vo- 
luntas  beneplaciti  incognila  est  nobis  : 
ergo  non  tenemur  conformari  illi  in  vo- 
luntate  bcneplaciti. 

guaest.  2.  Pr-^^terea  qucTpritur,  Cui  signo  magis 
conformari  debeamus? 

Videtur  autem,  quod  praecepto  :  quia 
ad  praecepta  obligamur  :  ergo  cum  ad 
conformitatem  voluntatis  etiam  oljlige- 
mur,  confarmitas  erit  secundum  praecep- 
tum. 

Sed  contra.         ^ED  CONTRA  I 

1.  Prohibitio  etiam  obligat  :  ergo  ad 
illam  tenemur  conformari. 

2.  Item^  Operatio  dicit  et  ostendit  be- 
neplacitum  Dei,  quia  quidquid  operalur, 
de  hoc  est  beneplacilum  suum  :  cum  er- 
go  maxima  conformitas  sit  beneplaciti, 
maxime  tenemur  nos  conformare  volun- 
tali  operationis. 

Qusest.  3.  Ulterius  quaeritur  propter  quosdam, 
Utrum  teneamur  conformare  nos  in  vo- 
luntate  voluntati  signi   quae   est  permis- 

sio? 

Videtur,  quod  sic  :  quia  si  Deus  nollet, 
non  fieret  id  quod  permittit  :  ergo  debet 
nobis  placere,  ut  videtur  :  quia  aliter  sutc 
voluntati  non  concordamus. 

Soiutio.  SoLUTio.  Dicendum,  quod  est  confor- 
mitas  secundum  quid,  et  conformilas  sim- 
pliciter.  Conformitas  secundum  quid  est 
in  volito   tantum  :  et  haec  sola  nec  de- 


meritoria,  nec  meritoria  est  :  quia  con- 
sistit  in  sola  materia  volunlatis,  et  mate- 
riale  principium  est  ad  oj)posita,  et  pot- 
est    informari    quocumque    modo,    sive 
bene,  sive  male.  Conformitas  autcm  sim- 
pliciler  est  sccundum  duos  modos,  scili- 
cet  perfectionevise,  et  perfectione  patriae  : 
et  perfectione  viae  adhuc  duobus  modis, 
scilicet  sufficienliae,  et  copiae.   Perfeclio 
sufficientiae  est  in  duobus,  scilicet  in  for- 
ma  volendi,  et  fine  voluntatis,  et  non  in 
materia  necessario,  sed  quandoque  sic, 
et  quandoque  non.   Dico   aulem  formam 
volendi  charitatcm  :  ut  ex  simili  charila- 
te  velim  quidquid  volo,  ex  qua  Deus  vult 
hoc  quod   vull  :   ct   finis   voluntatis   est 
propter  quod   est,  ut  cst   gUn-ia  Dei  ad 
quam    omnis  nostra   volunlas    refertur. 
Haec  duo  sufficiunt  etiam  diversitate  vo- 
liti,  ul  patet  in  Litlera  de  exemplo  boni 
filii.  Perfectio   autem   patriae   est  secun- 
dum  quatuor  modos,  ut  velit  idem,  et  ex 
eadem  forma,  et  propter  idem,  et  quod 
Deus  vult  eum  velle  :  et  primum  est  ut 
maleria  circa  quam  est  volunlas,  secun- 
dum  ut  forma,  terlium  ut  finis,  quartum 
ul  motivum  effectivum. 

Ad  prlmum  ergo   dicendum,    quod   in      ^^ 
hoc  non  attenditur  volunlas  :   quia  hoc 
est  proprietas  divinae  volunlatis,   secun- 
dum  quod  est  causa  crealurarum  :  et  hoc 
modo  non  comparatur  ad  nos. 

Ad  ALiUD   dicendum,    quod   illa  ratio      ^j 
non  langit  nisi  illam  conformitatem,  quae 
est  secundum  quid,  et  non  simphciter. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  in  hoc  nul-      Ad  3 
la  est  conformitas  :  quia  Deus  non  vult 
ut  faciamus  mala  proptcr  bona. 

Ad   ALiuD  etiam  concedilur,  quod  non      Ad 
est  conformitas  nisi  secundum   quid  et 
imperfecta. 

Ad  id  quod  ulterius  quaerilur,  dico  si-  ^jqu- 
ne  praejudicio,  quod  quia  nescimus  be- 
neplacitum  Dei,  sufficit  si  conformamur 
praecepto  et  operationi  :  si  autem  scire- 
mus  beneplacitum,  bene  concedo,  quod 
illi  magis  teneremur  conformari. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVIII,  C,  ART.  3. 


473 


dqueest.?.  Ad  id  quod  objicitur  de  prohibitione, 
dicendum  quod  iila  consistit  potius  in 
nolente  quam  in  volente  :  et  ideo  in  iila 
non  est  simpliciter  confirmatio. 

dqueests.  Ad  m  quod  objicitur  de  permissione, 
dicendum  quod  sicut  habitum  est,  Deus 
non  vult  hoc  quod  permittit  :  sed  ipsum 
fit  prreter  voluntatem  Dei  :  et  ideo  penes 
illam  nuUa  est  conformitas.  Et  hujus  qui- 
dam  propter  objeclionem  factam  contra- 
rium  dicunt  :  et  hoc  reputo  errorem. 


ARTICULUS  III. 

An  si  in  phirihiis  est  conforniitas  volun- 
tatis  divinse  et  nostrx,  una  cxcludat 
aliam  pcr  repugnanliam  ? 


Tcrtio  quceritur,  Si  in  pluribus  cst 
conformitas  illa,  sicut  jam  habitum  est, 
utrum  una  aliam  exchidat  quasi  per  re- 
pugnantiam  ? 

Et  videtur,  quod  sic  :  quia 

1.  In  Glossa  super  verba  Apostoli  ad 
Roman.  v,  9,  distinguitur  triplex  velle, 
scilicet  nalurse,  gratia^  et  vitii  :  sed  se- 
cundum  velle  vitii  constat,  quod  nulla 
attenditur  conformitas  :  natura  autem 
•non  repugnat  Deo  :  ergo  secundum  eam 
potest  esse  conformitas  :  et  similitcr  gra- 
tia  semper  est  conformis.  Tamen  vide- 
mus  in  Christo,  quod  una  excludere  vi- 
detur  aliam,  cum  dixit,  Non  sicut  ego 
volo,  sed  sicut  tu  '. 

2.  Item,  In  nobis  sunt  quatuor  modi 
voluntatum,  scilicet  naturae,  et  dehbera- 
tiva  voluntas,  et  gratite  voluntas,  et  illa 
quae  est  voluntas  rationis  ut  est  natura  : 
et  hoc  probatur  in  III  Sententiarum,  dis- 
tinctioneXVII.  Constat  autem,  quodratio 
deliberativa  quandoque  repugnat  naturse 
in  volito.  Ergo  videtur,  quod  si  secundum 


unara  est  conformitas,  quod  secundum 
aliam  non  potest  esse. 

SeD  CONTRA  :  Sed  conlra. 

1.  In  Littera  dicitur,  quod  mullum  in- 
terest  quid  vellc  homini,  quid  velle  Deo 
congruat  :  ergo  Deus  vult  nos  velle 
quod  congruit  nobis  secundum  naturam  : 
hffic  autem  sunt  naturalia,  ut  vitae  con- 
servationem,  et  hujusmodi  :  ergo  in  his 
tenemur  nos  suge  voluntati  conformare  : 
ergo  illa  conformitas  non  excluditur  a 
voluntate  rationis  vel  gratiae. 

2.  Item,  Deus  dupliciter  operatur  in 
natura,  scilicet  secundum  cursum  natu- 
ralem  propagandi  res  secundum  causas 
seminales  quas  naturse  inseruit,  et  opera- 
tur  super  naturam  per  potentiam  mira- 
culorum  :  et  unum  non  contrariatur  al- 
teri,  quia  dicit  Augustinus,  quod  non  pot- 
est  facere  contra  causas  quas  natura^ 
inseruit  :  ergo  similiter  cum  inseruerit 
nobis  Aoiuntatem  naturae,  ipse  non  cxi- 
git  aliquam  conformitatem  voluntatis 
qua}  oxcludat  illam. 

3.  Item,  Nos  videmus,  quod  ipse  prae- 
cepit  lioc  quod  relevemus  indigenlias 
pauperum  :  ergo  tencmur  facere  hoc  : 
ergo  tenemur  velle,  quod  non  sint  pau- 
percs  :  et  tamen  scimus,  quod  ipse  vult 
eos  esse  pauperes,  quia  aliter  non  essent 
pauperes  :  ergo  videtur,  quod  in  pluri- 
bus  consistat  conformitas,  quorum  unum 
non  excludat  aUerum. 

4.  Item,  Saepe  prsecipit  Deus  unum,  et 
operatur  alterum  :  cum  igitur  ista  sint 
signa  quibus  praecipue  tenemur  confor- 
mare  voluutatem  nostram,  videtur  quod 
conformitas  non  secundum  idem  consi- 
stat,  sed  sccundum  diversa,  quorum  unum 
non  excludat  alterum. 

SoLUTio.  Ad  hoc  sine  propjudicio  dico,     ^  .  .• 

^       '  '      bilu.io. 

quod  secundum  diversa  attenditur  con- 
formitas.  Sed  sicut  est  in  natura,  quod 
diversi  motores  referuntur  ad  idem  mo- 
hile  diversimode,  sed  omnes  sequuntur 
unum  qui  praedominatur  :   ita  cst  in  di- 


»  Matth.  XXVI,  39. 


47(; 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR^D. 


Ad  1. 


vorsis  confonnilatibiis  volunlatuni  divcr- 
saimn,    (|uo(l     omnos    scquuntur    unani 
conformitatcn»,  ct  tanion  qua'lil)et  relinet 
sunni  proprinm    niotum   coriformitatis  : 
ut,  verbi  gratia  niotor,  primus  in  mobili 
primo  non  liabot  nisi  motum  unum  sini- 
plicem  :  in  secundo  aulem  motor  secun- 
dus  iiabet   molum    primi   ab   Orienlo  in 
Occidens,  ol  in  hoc  conforniis  est  primo  : 
el  liabet  motum  proprium  ab  Occidonte 
in  Oriens,  in  quo  non  discordat  secun- 
dum    intentionem   motus,  licot  in  molu 
stollarum  videalur    habere   aliquid   pro- 
prium  :  quia  illum  motum  niovet  impri- 
mcnte  primo   motoro    in   ipsum   doside- 
rium   causandi   mixturam    elementorum 
ad  generationem   :   et   non    polost  esse 
mixtura,  nisi  duobus  motibus  contra  se 
moventibus,  unum  in  alterum  ire  coga- 
tur  :  et  haec  est  causa  motus  latitudinis 
stellarum  ct  planetarum  ab  Aquilonc  in 
IMoridiom,  ct  a  Moridie  in  Aquilonem.  In 
inlentione  ergo  movendi  conformitas  est : 
quia  otiam  in  motu  proprio  non  habent 
motum  molores  secundi,  nisi  quem  im- 
primit  et  induit   in    eis   motor    primus. 
Ita  dico,  quod  est  in  homine  duplox  vo- 
luntas  sequens   Doi  voluntatem  moven- 
tem  nos,  scilicet  voluntas  rationis,  et  vo- 
luntas  naturae.  Voluntas  ralionis  confor- 
matur  Irlplicitor  si  potest,  scilicet  in  vo- 
Jilo,  in  forma  volendi,  ot  fine.  Voluntas 
autem  naturse  conformatur  in  hoc   quod 
congruit  nos  velle,  id   est,    quod    Deus 
vult  nos  vellc,   ut  dicit  Magistor  in  III 
Sotlcntianim  \  et  istius  motus  non  ex- 
cluditur,  licet  motus  rationis  ordinet  ip- 
sum    ct   dominetur    :    impium  enim    et 
crudele,  et  conlra  congruitatem  humanai 
naturae  esse  videretur,  quod  circa  nos  et 
alios  vellemus  crudeha,  ut  homines  pati, 
et  pauperes  esse,  et  afdigi,  et  utilos  Ec- 
clesiae  mori  cum  moriuntur,  et  Imjusmo- 
di.  Unde  credo,  quod  tenemur  hoc  non 
vollo  humana  pietate,  hcet  committamus 
Domino  secundum  rationis  volunlatem. 
DicENDUM  ergo  ad    primum,   quod  in 


Chrislo  fuil  ulraque  conformitas  :  volnit 
enim  non  mori  volunlate  naturiP:  ethoc 
voluit  eum  Deus  Patcr  volle  :  et  sic  con- 
formis  fuit  :  et  vocaturhic  ista  conformi- 
tas  secundum  congruitatem  humanam. 
Et  voluit  mori  i-ecundum  ralionem.  l'^t 
ha>c  non  opponnnlur  :  sicut  etiam  in  su- 
perioribus  sunt  diversi  motus,  non  ta- 
menoppositi,  sed  omnes  sunt  conformes 
in  intentione  primi  moventis,  qui  influit 
movere  omnibus  aliis. 

Ad  aliud  dicendum,  quod  volujitas  na- 
tura?  numquam  de  se  ropugnat  voluntati 
rationis,  Hcet  quandoque  sit  de  contradi- 
clorio  :  sed  sub  rationo  ostendit  quid  oi 
congruat,  et  quid  cam  Deus  velit  velie  : 
si  enim  inciperet  robeliare  rationi,  cum 
iila  sit  recta,  jam  non  esset  voiuntas  na- 
tura?,  sed  vitii  :  sicut  si  motor  inferior 
veliet  impedire  superiorcm  ne  moveret. 


ARTICULUS  IV. 

An  omnes  teneantur  conformare  volim- 
tatem  suam  divinse  voluntati  ? 


Quarto  quaeritur,  Utrum  omnes  tenen- 
tur  conformare  voluntatcm  suam  voiun- 
tati  divinse  ? 

Et  circa  hoc  quseruntur  duo  :  quorum 
primum  est,  Ulrum  tenentur  omnes  sim- 
plicitor  ad  conformitatem?  Socundum 
autom,  Utrum  tenentur  ad  iliam  specia- 
lem  conformilatem  quae  est  in  volito? 

Ad  PRiMUM  olijicitur  sic  : 

1.  Omnes  tenentur  esse  recti  :  non  au- 
tem  sunt  recti  nisi  conformes,  ut  dicit 
Giossa  prius  inducta  :  orgo  omnostenon- 
tur  esse  conformes  in  voiuntate. 

2.  Item,  Ad  praecepta  cliaritatis  omnes 
tenentur  :  charitas  autem  facit  amicos  : 
ergo  omnes   tenentur  esse  amici.   Dicit 


Ad  2. 


»  Cf.  Ill  Senteutiarura,  Dist.  XVII. 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVIII,  C,  ART.  4. 


477 


ed  conira. 


Qusest.  2. 


sed  conlra. 


Queest.  3. 


autem  Tullius  in  libro  de  Amicitia,  quod 
«  amicorum  est  idem  velle  :  »  ergo  om- 
nes  tenenlur  ad  hoc,  ut  vitictur  :  ergo  tc- 
nentur  esse  conformes  in  voluntate,  ut 
videtur, 

Sed  contra  : 

1.  Quidam  sunt  obstinati,  et  quidam, 
quod  pius  est,  damnati,  qui  conlormare 
voluntatem  non  possunt  :  ergo  tenentur 
ad  impossibiie.  Si  autem  dicas,  quod  per 
obstinalionem  et  damnationem  absolvun- 
tur  :  ergo  portant  lucrum  de  malitia  sua, 
quod  est  inconveniens. 

2.  Item,  Aliquis  iterum  dum  peccat, 
non  potest  conformare  :  ergo  peccat  du- 
plici  peccato,  quia  in  actu  peccati  quod 
facit,  et  quia  non  conformat  voluntatem 
suam  voluntati  divinse. 

Item,  Continue  tenetur  aliquis  confor- 
mare  se,  si  tenetur  :  ergo  quamdiu  non 
conformat,  continue  omittit  :  ergo  conti- 
nue  peccat,  ut  videtur. 

Ad  secundum  sic  objicitur,  et  sunt  ob- 
jectiones  communes  omnium,  de  Glossa 
super  illud  Psal.  c,  4 :  Non  adhsesit  mihi 
cor  praviim  :  quae  dicit,  quod 

1.  Pravum  et  distortum  cor  babet,  qui 
non  vult  quod  Deus  vult  :  ergo  quanclo 
scimus  eum  aliquid  velle,  nos  tenemur 
velle  illud. 

2.  Item,  Dcus  non  potest  velle  nisi  ju- 
sta  et  bona  :  nos  autem  omnino  tenemur 
esse  jusli  et  boni  :  ergo  tenemur  velle 
quod  ipse,  quia  non  nisi  conformari  vo- 
luntale  possumus  esse  justi  et  boni. 

Sed  contra  : 

Si  Q2.0  haberem  unam  voluntatem,  et 
tu  velles  contradictorium,  illiB  duse  vo- 
luntates  essent  discordes  :  ergo  similiter 
Deo  volenleunum,  et  tu  conlradictorium, 
sunt  discordes  voluntates  :  et  tamen  Au- 
gustinus  in  Littera  laudat  eum  qui  con- 
trarium  vult  ejus  quod  vult  Deus  :  ergo 
non  tenemur  ad  conformilatem  in  volito. 

Ulterius  quseritur,  Utrum  contrarieta- 
tes  possint  csse  inter  Dei  voluntatem  bo- 
nam,  et  hominis  bonam  voluntalem? 


Videtur  quod  sic  :  quia 

1.  Duo  fratres  babe])ant  contrarias  vo- 
luntatcs,  ut  dicit  in  Littera  :  ergo  illa 
quse  contraria  est  alterius  volimtati,  con- 
trarialur  etiam  onmi  volunlati  illi  confor- 
mi :  sed  Dei  voluntas  est  conformis  illi 
qui  malus  est  :  ergo  boni  fratris  voluntas 
conlrariatur  divinae  voluntati. 

2.  Item,  Cum  Deus  aliquid  vult,  ipsum 
est  bonum  et  sanctum,  quia  ipse  volens 
hoc  est  sua  bonitas  :  ergo  qui  non  vult 
hoc,  contrariatur  bonitati  et  justitise  et 
sanctitati  quoe  est  ipse  Deus  :  et  tamen 
bonus  est  quia  laudatur  ab  Augustino  : 
ergo  duae  justse  et  sanctte  volunlales  pos- 
sunt  esse  contrarise. 

3.  Item,  Intellectus  dissonans  a  prima 
veritate,  contrarius  est  veritati  primee  : 
ergo  voluntas  dissonans  a  volito  primae 
bonitatis  et  voluntatis  :  talis  autem  est 
quam  laudat  Augustinus  in  Uttera  :  ergo 
contrarise  sunt,  et  tamen  bonse  et  lauda- 
biles. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  omnes  te-  soiutio. 
nentur  ad  conformitatem  vise,  sicut  prius  Ad  i  et^i  " 
dictum  est  :  et  hoc  est  rectuin  cor  dirigi, 
scilicetad  formam  et  linem  voluntatis  di- 
vinse,  et  velle  quod  Deus  vult  nos  velle. 
Tamenid  quod  ol)ji<Mtur  deTuUio,  dicen- 
dum  est,  quodsic  intelligitur,  quod  amico- 
rum  est  redire  ad  unum  volitum  per  in- 
tentionem  finis,  et  non  semper  materise. 

Ad  id  quod  contra  objicitur,  dicendum  Adobjecf.i. 
quod  obstinati  possunt  deponere  obstina- 
tionem,  et  lunc  conformare  :  et  ideo  illi 
non  absolvuntur  a  tentione.  Damnali 
autem  non  sunt  in  slatu  conformandi  se  : 
et  ideo  quia  se  non  conformaverunt  cum 
potuerunt,  intlictum  est  eis  in  perpctuum 
et  nihil  posse  in  poenitentiam,  et  ideo 
damnum  non  lucrum  reportavcrunt  :  in- 
tolerabile  enim  damnum  est  in  perpe- 
tuum  non  posse  conformari. 

Ad  aliud    dicitur    communiter,   quod  Adobject.2. 
prsecepta  affirmativa  obligant  semper,  sed 
non  ad  semper  :  et  ideo  non  semper  omit- 
tit  peccator  dum  peccat :  sed  omitlit  dum 
aclualiter  cogitat,  quod  debet  se  prsepa- 


k 


478 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR.™. 


rarc  ad   gratiam    conformilatis,   cl  non 
facit. 


Atlquees'.  2. 
AJ  I. 


Ad  2, 


Ad  SECiNDiM  (licendurn  meo  judicio, 
quod  non  teneniur  nisi  supra  dicto  modo, 
scilicet  quod  voluntas  nostra  debot  sequi 
non  resullando  :  tanien  possunms  ha- 
bere  propriam  in  motu  non  resultante  : 
et  hoc  est  quod  quidam  dicunt  satis  con- 
venienter,  quod  voluntas  conformis  debet 
esse,  sed  velleitas  conditionala,  scilicet 
si  Deusvellet  aliterfiori,  potest  esse  non 
conformis  :  et  lianc  velleilatem  qua  aliud 
vellemus  si  Deus  vellet,  vocant  quidam 
voluntatem  imperfectam.  Et  omnium  di- 
cta  revertunlur  ad  idem. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  voluntas  non 
est  justa  a  volitis,  sed  a  modo  et  fine 
volendi :  et  ideo  non  oportet,  quod  invo- 
lito  sit  omnino  conformitas. 


aVi'^*'V^*  ^^  ^"^  quod  ulterius  quseritur,  ad  om- 
nia  praeter  ultimum  est  una  solutio,  scili- 
cet  quod  non  attenditur  in  aliquo  confor- 
mitas  penes  materiale  principium  solum, 
sed  penes  formam  et  finem  :  et  ideo  illse 
voluntates  quse  in  materia  non  concor- 
dant,  nec  etiam  discordant,  quia  una  se- 
quitur  aliam,  et  habent  easdem  formaset 
fines,  sunt  concordes:  quce  autem  in  ma- 
teria  conformes  sunt,  et  diversas  et  con- 
trarias  habent  formas  et  fines,  sunt  dif- 
formes. 

Ad  ultimum  dicendum,  quod  non  est 
simile  de  intellectu  et  voluntate  :  quia 
verum  est  tota  causa  intellectus  secun- 
dum  speciem  speculationis.  Sic  autem 
non  se  habet  volitum  ad  voluntatem  : 
sed  oportet  adesse  formam  et  finem,  ut 
prius  dictum  est. 


Ad  3. 


AKTICULUS   V. 

An  teneamur  nos  conformare  in  volilo 
quod  scimus  Deum  velie,  sed  tamen 
110)1  congruit  nobis  hoc  vclle  ? 


Quiuto  el  ullimo  quaeritur,  Ulrum  te- 
neamur  conformare  nos  in  volito  quod 
scimus  Dcum  velle,  sed  tamen  non  con- 
gruit  nobis  hoc  velle? 

Videlur  autem,  quod  non. 

1.  Michaete,  ii,  11  :  Utinam  non  essem 
vir  habens  spiritum,  et  mendacium  po- 
tius  loquerer.  Ecce  optat  quod  congruit 
cum  velle  :  quia  nemini  congruit  velle 
destructionem  suae  gcntis  et  sui  populi, 
quam  ille  prophetaverat  :  et  sic  scivit 
eam  velie  Deum,  et  tamen  volendo  optat 
contraria. 

2.  Item,  Jerem.  xxvni,  1  ct  seq.  :  Ha- 
nania  quodam  pseudopropheta  prophe- 
tante,  quod  non  esset  tradenda  civitas  in 
manum  regis  Babylonis,  cum  Jeremias 
sciret  Dominum  velle  contrarium,  ex  hu- 
mana  compassione  dixit  :  Amen!  sic  fa- 
cial Dominus :  dicit  ibi  Glossa  :  Optat  fieri 
quod  Deum  velle  mentitur. 

3.  Item,  Beata  Virgo  si  volebat  Chri- 
stum  pati  tormenlum,  tunc  mirabiliserat 
mater,  cum  ita  doleret,  ut  de  ipsa  dica- 
tur,  Luc.  II,  35  :  Tuam  ipsius  animam 
pertransibit  gladius.  Ergo  non  tenemur 
velle  quod  non  congruit  ex  humana  pie- 
late  nos  velle,  cum  tamen  sciamus  Deum 
velle  illud,  quia  videmus  eum  hoc  im- 
plere. 

4.  Jtem,  Sancti  plorant  peccata  homi- 
num,  cum  tamen  sciant,  quod  Deus  ve- 
lit  eos  esse  in  peccatis,  utquidam  dicunt : 
nemo  autem  vult  hoc  quod  deplorat. 

5.  Item,  Ponamus  mihi  esse  revelatum 
de  aliquo  damnando,  adhuc  debeo  orare 
pro  eo  et  ex  voluntate  :  ergodebeo  velle 
euin  salv^U 


IN  I  SENTENT.  DIST.  XLVIII,  D. 


479 


6.  Ilem,  Ponamus  mihi  esse  revelatam 
j)ro[)riam  damnalionem  :  si  ergo  volo  me 
damnari,  volo  peccare  :  et  hoc  est  con- 
tra  conformilatem  :  ergo  faciendo  contra 
conformilatem,  ero  conformis,  quod  ab- 
surdum  est. 

Sed  gontra  : 

1.  Si  nonteneor  velle  quod  scio  Dcum 
velle,  tunc  possum  velle  contrarium  : 
ergo  et  facere  conlrarium  :  ergo  possum 
non  peccando  facere  contra  voluntatem, 
quod  falsum  est. 

2.  Ilem,  Augustinus  dicit,  quodimpius 
est  cui  non  placet  divina  providentia  : 
providentia  aulem  est  de  omnibus  voli- 
tis  :  ergo  illa  debent  esse  nostra  volita,  et 
nobis  placere. 

SoLUTio.  Dicendum  ut  prius,  quod 
sequi  debct  noslra  voluntas,  sed  tamen 
aliquid  proprium  potest  habere.  Et  per 
hoc  patet  solutio  ad  duo  prima  :  et  non 
est  dilformitas  :  quia  Deus   nos  hoc  vult 


velle.  Per  hoc  eliam  patet  solutio  ad  hoc 
quod  objicitur  de  beala  Virgine. 

Ad  ALiuD  dicendum,  quod  fundatursu- 
per  falsum  :  quia  I)eus  numquam  voluit 
peccatum  alicujus  :  scd  omnia  peccata 
fiuntprieter  voluntatem  Dei,  ut  prius  pro- 
batum  est  in  Lillcra  pr^ecedentis  distin- 
ctionis  '. 

Ad  alia  duo  dicendum,  quod  stultai 
positiones  sunt :  quia  talis  revelatio  non 
tollit  arbitrii  liberlatem  :  ergo  ncc  red- 
eundum  ad  Dei  facullatem.  Unde  nullus 
est  ita  revelatus  damnari  quin  possit  sal- 
vari  :  et  reputo  stultiliam  quod  quidam 
dicunt,  quod  in  tali  casu  non  peccaret 
qui  vellet  se  damnari,  et  alium  damnari : 
hoc  enim  est  omnino  contra  ordinemna- 
turse  et  gratise  et  rationis,  ut  velit  se  a 
Deo  separari.  Unde  meo  judicio  Deus 
non  vult  hoc  nos  velle  :  imo  polius  con- 
trarium  omni  voluntate  naturse  et  ratio- 
nis  et  gratise  vult  nos  velle. 


AJ   4. 


Ad  5  et  6. 


D.  Virum  placuerit  viris  bonis,    quod   Chrislus   pateretur  et  moreretur  ?  Placuit 
quidem  intuitu  nostrssredemptionis,sednon  ipsius  cruciatus. 


Ex  quo  solvitur  queestio  qua  quaBri  solet,  Utrum  viris  sanctis  placere 
debuerit  quod  Christus  pateretur,  vel  occideretur  ?Debuitenim  eis  place- 
re  intuitu  nostra3  redemptionis,  sed  non  intuitu  ipsius  cruciatus.  Volue- 
runt  ergo  ac  vehementer  cupierunt  Ghristum  mori  propter  liberationem 
hominis  et  impletionem  divinae  voluntatis  :  sed  non  volueruntdelectatione 
ipsius  afflictionis.  De  eodem  ergo  Iffitabantur  et  tristabantur  :  sed  ob  aliud 
gaudebant,  et  propter  aliud  dolebant.  Volebant  ergo  Christum  mori  pro 
hominis  redemptione  :  et  tamen  de  morte  ipsius  diversis  de  causis  corda 
eorum  varie  movebantur. 


•  Cf.  Supra,  Dist.  XLVII. 


480 


D.  ALB.  MAG.  ORD.  PR^D. 


ARTICULUS  VI. 

Utrum  omnes  Sancli,  et  specialiler  heala 
Virgo  el  Aposloli,  volueninl  passio- 
ncm  Christi  ? 


Deinde  quiTrilur  de  hoc  quod  dicit, 
ihi,  D,  «  Ex  quo  solvilur  cpiieslio,  elc.  » 

Videlur  enim,  quod  passionom  Chiisti 
omnes  Siincti  volucrint :  quia  omncs  red- 
emptionem  exspectahant  :  ergo  mortem 
Cliristi  desideraveruut. 


Item  (jufcritur,  Utrum  beata  Virgo  ct 
ApostoH  voluerunt  ? 

SoLUTio.  Secuudum  pra^hahita  lia?c  Soiuiid 
nuUa  esl  qua?stio  :  quia  Magisler  hene 
determinat  in  Lillera^  quod  omnes  vole- 
bant  linem  passionis,  et  ipsam  passioncm 
relatam  ad  linem,  sed  non  passionein  sim- 
pliciter  :  quia  hoc  esset  contra  illud  quod 
congruit  nos  velle,  scilicet  pcenas  et  mor- 
tem  innocentis  et  optimi.  Sic  eliam  ju- 
dicandum  est  de  passionihus  Sanctorum. 
In  comparatione  autem  ad  agcnles  et  oc- 
cidentes,  nullo  modo  dehemus  velle : 
quia  nec  Deus  sic  voluit,  ut  hahctur  in 
Littera. 


E.  Quomodo  sentienditm  sit  de  passionibus  Sanctorum,  an  velle  annolle  deheamus  ? 


Si  vero  queerilur,  Utrum  eodem  modo  sentiendum  sit  de  passionibus  et 
martyriis  Sanclorum  ?  Dicimus  aliquam  esse  diflerentiam  inter  passionem 
capitis  et  membrorum.  Christi  namque  passio  causa  est  nostroe  salulis, 
qiiod  non  est  passio  alicujus  Sancti.  Nullius  enim  passione  redempti  su- 
mus  nisi  Chrisli.  Profucrunt  quidem  non  modo  eis  qui  passi  sunt,  verum 
etiam  aliis  fidelibus  ipsorum  passiones  :  verumtamen  nostra  redemptio 
non  sunt  :  hoc  enim  passio  illius  sola  potuit  qui  Deus  est  et  liomo.  Illius 
erp:o  passionem  credentium  piae  mentes  volueruntet  optaverunt  fieri  sicut 
futurum  credebanl  :  passiones  vero  Sanctorum  possumus  velle  et  nolle  : 
et  ulrumque  bona  volunlate,  si  rectos  nobis  proponamus  fines.  Cui  enim 
placuit  Pauli  passio  eo  fine,  quia  praemium  ejus  per  hoc  auctum  et  para- 
tum  cernebat,  bonam  videtur  habuisse  voluntatem,  quae  voluntati  ejus 
congruebat,  qua  '  cupiebat  dissolvi  et  esse  cum  Christo  '.  Qui  autem  voluit 
eum  declinare  passionem  et  eflugere  manus  iniquorum  compassione  pie- 
tatis,  et  ille  habuit  bonam  voluntatem.  Unde  Auguslinus  in  Enohividion  ^ : 


'  Edit  Joan   Alleaume,  quia.  . 

-  Ad  Pliilip.  I,  23  :  Comrtor  a  diiolus :  (lesiderium  habens  dissolvii  et  esse  cum  Christo,  etc. 

3  S   AuGUSTiNLS,  in  Enchiridion,  cap.  101. 


IN  1  SENTENT.  DIST.  XLVIII,  E,  ART.  7.  481 

Bonoe  aj^parebant  voluntates  piorum  fidelium  qui  nolebant  Apostolum  Pau- 
lum  Jerusalem  pergere,  ne  ibi  pateretur  mala  qucc  Agabus  propheta  prfle- 
dixerat '  :  et  lamen  hoc  illum  Deus  pati  volebat  pro  annuntianda  fide  Chri- 
sli,  exercens  martyrem  Christi :  neque  ipse  bonam  voluntatem  suam  implevit 
per  Christianorum  voluntates  bonas,  sed  per  Judccorum  malas  :  et  ad  eum 
potius  pertinebant  quinolebant  quod  volebat,  quam  illi  per  quos  volentes 
factumest  quod  volebat  :  quia  idipsum  mala  voluntate  fecerunt,  quod 
Deusbona  voluntatevoluit.  Ita  et  in  passione  Christi  factum  est  :  quod 
enim  Deus  voluit,  hoc  idem  Judaei  et  diabolus  :  sed  illi  mala  voluntate, 
Deus  vero  bona  voluntate,  scilicet  ut  Christus  moreretur.  Verumtamen  illi 
aclum  voluerunt  quem  Deus  non  voluit. 


ARTICULUS  VII. 

An  dsemones  persuaserunt  Judxis  cruci- 
figentibus  Christum  passionem  ejus? 


Deinde  quaeritur  de  hoc  quod  dicit  in 
ultimo  capitulo  E,  ibi,  circa  fmem  :  «  Quia 
idipsum  mala  voluntate  fecerunt,  quod 
Deus  bona   voluntate  fieri  voluit,  etc.  » 

Quaeri  enim  potest,  Si  daemones  hoc 
persuaserint,  vel  non? 

Videtur  enim,  quod  non  :  quia 

1.  Matih.  xxvii,  19,  super  illuJ,  Nihil 
tibi  etjuslo  illi  :  dicit  Glossa  quod  sicut 
diabolus  initiavit  mortem  per  fceminam, 
ita  etiam  modo  mortem  quse  vitae  causa 
est,  voluit  impedire  per  fceminam.  Ergo 
videtur,  quod  hoc  propria  malitia  fece- 
runt,  el  non  suasu  dspmonis. 

2.  Item,  Petrus  dictusest  satanas,quiii 
voluit  Cliristum  non  mori  ^  :  non  autem 
erat  satanas  per  naturam  :  ergo  per  vo- 

•  Cf.  Act.  XXI,  10  et  seq. 


luntatis  similitudinem  :  ergo  Satanas  non 
voluit  Christum  mori,  ut  videtur. 

3.  Item,  Nemo  vult  hoc  unde  destrui- 
tur'  suum  imperium  :  sed  per  mortem 
Christi  destructum  est  imperium  diaboli  : 
ergo  daemones  cum  sint  astutissimi  nole- 
bant  hoc. 

Sed  CONTRA  est  hoc  quod  dicit  Aposto-  Sed  contra. 

lus,  I  ad  Corinth.  ir,  8  :  Quam  nemo 
principum  hujus  saeculi  cognomt  :  si 
enim  cognovissent,  numquam  Dominum 
glorix  crucifixissent .  Et  exponit  una 
Glossade  dcemonibus  :  ergo  persuaserunt 
eum  crucifigi. 

SoLUTio.  Dicendum,  quod  primo  per-  soiutio. 
suaserunt,  sed  postea  cum  senserunt  efli- 
caciam  deitatis  ejus  per  laetitiam  Sancto- 
rum  et  temporis  congruentiam  et  prophe- 
tiae,  doluerunt,  sed  revocare  non  potue- 
runt,  60  quod  tunc  humana  malitia  per- 
petrare  voluit  decrelum  Patris  dc  redem- 
ptione  nostra  facta  per  Christum  :  cui  est 
honor  et  imperium  in  omnia  saecula  sse- 
culorum.  x\men.  "  N 


2  Cf.  Matth.  XVI,  22  et  23. 


II"  -u-aix^/aEs=»- 


XXVI 


31 


CAPITUM  ET  ARTICULOIIUM  IN  I  SENTENTIARUM 

(DIST.   XXVI-XLVIII) 


N.-B.    -   Capita    signantm-    Uttcris    A,   B,    et,:,    articuli  vero   numeris 

arahicis. 


DISTINCTIO   XXVI. 


""LJin  "*"""  i**'"*'*''^  ""'  a  lernalitcr  cllcMuiti.r  do  Deo  secimdum  re- 
lationem  s.ve  proprietatem  personalem,  secnndum  qnod  ipsis 
personis  assignantm-.  *  '^ 


A.  De  proprietatihus  personarum^,  sed prius  de  hoc  nornine  hypostasis. 

Divisio  Textus. 
Art,     1.  Quid  sit  hypostasis  ? 

2.  An  hypostasis  sit  in  divinis  eadem  ratione  quam  in  inferioribus  ■' 

3.  Quomodo  hypostasis  se  habet  ad  essentiam  ? 

4.  Qualiter  se  hahet  hypostasis  ad  personam? 

5.  An  per  intellectum  remaneat  hypostasis  subtracta  proprietate  ? 

B.  De  proprietatihus  personarum,  et  de  nominibns  earum  relativis. 

Divisio  Textus. 
Art.     6.  An  in  divinis  sit  relatio?      -. 

7.  Utrum  relatio  sola  multiplicet  Trinitatem  ? 


2 

3 
5 
6 
7 
9 

11 

11 
12 
lo 


484  INDEX  DISTINCTIONUM,  ETC. 

8.  Quid  sit  nofio,   et  in  quo  differt  a  relatione?  Ig 

9.  Qnve   siiit   vorin  proprictales  in  diviiiis?  et,  Quomodo  difrerant  a 

relatioiiihus  i't  iioliunihus  ?  j^ 
40.  Ulrum  in  divinis  sint  finiti-c  vel  inlinila;  relationes,  et  omnes  as- 

sistenles?  jq 
H.  Quomodo  et  ponos  quid  differant  noliones  in  divinis?et,  An  pro- 

I>rielatos  pluros  qu;u  sunt  in  una  persona,  dincraiit  iii  iila?  22 

12.  An  supposita  persona  supponatur  nolio  ?  23 

C.  Quod  non  omnia  quae  de  Deo  dicuntur,  secundum  subsianiiam  dicuntur  : 

quaedam  enim  secundum  rclaiioncm  dicuntur,  ni/iil  tamen  secnndum  acci- 
dens.  24 

Aht.  13.  Utrum  tantum  tres  sunt  noliones  in  divinis?  25 

D.  Qiiare  dicatur  esse  proprium  unigeniti  quod  est  Filius  Dei,  cum  etiam  ho- 

mines  sint  filii  Dei.  27 

E.  Quod  homo  dicitur  filius    Trinitatis,   et    Trinitas  potest  dici  pater  homi- 

num.  28 

F.  Quod  Spiriius  sanctns  dicitur  proprie  domum  Det,   quia  proprictaie  est  do- 

num,  ut  Filius  nativitate  :  ei  utroque  modo  dicitur  relative,  et  secundtim 
eamdem  relationem.  28 

G.  An  PateVs  vel  Filius,  vel  Triniias  ipsa  possit  dici  Spiriius  sancitis  ?  29 

H.   Qtiidam  putant  Spiritum  sancitim  no7i  dici  relative  ad  Patrem  et  Filium, 

quia  non  vicissim  respondent  sibi  vocabtila,  sed  falso.  30 

Art.  14.  An  liceat  in  divinis  sine  pcccato  divorsimode  opinari  et  loqui 
de  nolionibus,  cum  quidam  ponunt  plures,  quidam  paucioros  ? 
et,  An  falsa  opinio  faciat  hsereticum  ?  31 

lo.  Quid  exigatur  ad  gratuitam  filiationem?  32 


DISTINGTIO  XXVII. 


De  proprielatibus   personapiim,  secundum  quocl  diversis  nominibus 
exprimimtur  per  vocabula    niagis   usitata. 


S..  An  easdem  proprietates  assigncnt  Atcgustinus  et  Hilaritis  ?  ei,  An  istae  sint 

quce  dictintur  paternitas,  ftliaiio,  ei  processto  ?  33 

Divisio  tcxlus.  33 

Art.     1.  An  idem  sit  gcnuisse  filium,  et  csse  patrem  ?  34 


INDEX  DISTINCTIONUM,  ETC.  483 

B.  Rcsponsio,  tibi  ostcndit  easdem  esse  proprietates.  35 

C.  Qiiomodo  non  est  omnino  idem  diccre,  esse  patrem,   et  genuisse  vel  habere 

filium,  ita  et  de  aliis  ?  33 

Art.  2.  Utrum  Pater  est  Pater,  quia  genuit,  vel  genuit  quia  est  Pater  ? 
et,  An  proprietatcs  deterniinent  personas,  et  unde  veniat 
determinatum?  36 

D.  Qtiod  proprietatcs  determinant  hypostases,  non  substaniiam,  td  est,  natu- 

ram.  37 

Expositio  textus.  37 

E.  Qiiod  siint  alia  nomina  personarnm  easdem  proprietates  notantiay  scilicet 

genitus,  gctiitor,  verbum^  imago.  39 

F.  Breviter  summam  colligit  intelligentix  prxdictorum.  40 

G.  Generalis  regula  eorum  qiiae  ad  se,  et  eorum  qux  relative  dicuntur  :  quidquid 

enim  ad  se,  simul  ambo  dicuntur  :  sed  non  ita  in  prcedictis  relativis.  40 

Art.     3.  Quid  sit  verbum  ?  40 
4.  Quae  sunt  quce  a  Sanctis  attribuntur  verbo,  et  penes  quid  acci- 

piunlur?  42 

0.  Quid  est  dicere  summo  spiritui?  44 

6.  Utrum  verbum  quandoque  dicatur  essentialiter  sicut  dicere  ?  45 

7.  Ad  cujus  verbi  similitudinem  in  inferioribus  dicatur  verbum  in 

divinis  ?  46 

Art.     8.  Utrum  Filius  dicitur  imago   patris  ?  et,  An  spiritus  sanctus  sit 

imago  filii?  et,  Quid  dicatur  imago*?  47 

H.  An  secundum  substantiam  dicatur  Deus  de  Deo,  et  hujusmodi?  48 

I.   Quod  tantum   secundum   nomen  substantise  dicitur  de  illo,  non  secundum 

nomina  personarum.  48 

Art.     9.  An  solus  Filius  dicatur  Dem  de  Deo  ?  49 


DISTINCTIO  XXVIII. 


De  his  qiiae  proprie  et  seternaliter  (licuiitur  de   Deo  secundum  re- 
lationein,  seu  proprietatem  non  personalem,  quae  est  innascibiiitas. 


A.   Quod  non  iantum  ires  prcsdicics  proprietaies  sunt  in  personis,  sed  eiiam  qux 

aliis  significantur  nominibus,  ui  unigenitus.  50 


480  INDEX  DlSTliNCTKXNUM,  ETC. 

B.  A}t  siciit  soliis    Paicr   Jicitnr  ingcnitns,  dici   deheat  non   genitns  vel  non 

filius  ?  50 

Divisio  texlus.  52 

AuT.     1.  An  si  imjcndum  €\i  noUo,  plures  sint  notiones  quam  quinquo  ?  52 

2.  An  iiiiiasciliililas  siL  jiotio  Palris  ?  56 

3.  Ltriiin  iiinasciliiiitas  el  palcrnilas  sinl  una  notio,  vel  diia!  ?  58 

4.  Utium.  non  intellecta   pateinitate  Pater  esset  quis,  quia  inge- 

nitus  ?  59 

5.  An  genitum  el  ingenilum  dicant  ens  in  eodem  genere  pra?dica- 

menti?  61 

6.  Llrum  innascibililas  possit  pra>dicari  dc  paternitate?  et,  Utruin 

paternilas  sil  innascibilis  ?  et,  An  essentia  sit  innascibilis  ?  02 

C.  Qiix  sit proprietas  secundum  quain  dicitur  Pater  ingenitus  ?  64 

D.  Ariani  nitebantiir  prohare  alterius  suhstantix  Patreni,  alterius  Filiuinj  quia 

ille  ingenitus,  iste  genitus  :  qiiibus  respondens  Ambrosius  dixit  se  hoc 
■  \  nonien  in  Scripturis  non  legisse  divinis.  64 

Art.     7.  An  origo  eliam  possit  dici  notio?  65 

E.  An  diversnm  sit  esse  Patrem  et  esse  Filium  ?  65 

Art.     8.  An  accidens    possit   separari   a  suo   subjecto?  66 

F.  Qiiomodo  dicatur  sapientia  genita  vel  nata  :   an  secundum  relationem,  an 

suhstantiam  ?  67 

G.  Quod  imago  aliquando  dicitur  secundum  essentiam.  68 

» 

Art.     9.  Utrum  imago  dicatur  relalive  ?  et,   Ulrum   solus   Filius  dicatur 

imago  ?  68 

■'■"  10.  Utrum  verbum  et  sapientia  nata  sint  idem  ?  et,  Utrum  in  verbo 

scmper  intelligatur  respeclus  ad  crealuram?  et,  Quid    addit 
dicere  super  inteiligere  ?  -      70 

II.  Utrum  sicut  dicitur,  Verbum  est  idem  quod  nata  sapientia  :  ita 

dicit  possit,  quod  Spiritus  sanctus  sil  procedens  bonitas?  72 


DISTINGTIO  XXIX. 

1)«'  liis  cjiia'  propHc  et  a^loriialUcr  cliciiiilur  dc  Dco  sccuiicliiiii  pro- 
prictalciii  noii  pcrsoiialcni,  cpia?  cst  c,*oiiiiiiiinis  spiralio  significata 
pcr   hoc   noincii,  principivm. 

A.  De  principio  qtcod  relatiie  diciiur,  et  multiplicem  notat  relationem.  73 

Divisio  textus,  73 


INOEX  DISTINCTIONUM,  ETC.  487 

Art.  l.  An  principium  sit  univocum  in  triplici  ratione  sua,  scilicet 
iiolionali,  personali  et  essentiali  ?  et,  An  Pater  dicatur  prin- 
cipiuni    Filii,   et  Paler  et  Filius    principium   Spiritus   sancti 


r 


DISTLNGTIO    XXX. 


De  his  qu£e  proprie  et  teiiiporalitcr  clicuntur  de  Deo. 


i* 


2.  Utrum     secundum    rationem    intelligendi    principium   secun- 

dum  essentiam  dictum,  sit  ante  principium   notionaliter  di- 
ctum,   vel  e  convprso"?  73 

3.  Secundum  quam  ralionem    sumalur    principium,  cum  dicitur, 

Pater  est  principium    sine  principio  :  aut    essentialiter   aut 
notionaliter  ?  76 

B.  Qt/od  ab  cttcrno  Pater  est principium,  et  Filius,   sed  Spiritus  sanciiis  non  : 

iino  ccepii  esse principium.  77 

Art.     4.  An  Pater  et  Filius  sint  unum    principium    Spiritus   sancti,  vel 

plura?        ■  78 

o.  ULrum  sicut    Pater  et  Filius  et  Spiritus  sanctus  dicantur  unus 

crealor,   ita  Pater  et  Filius  possint    dicit  unus  spirator?  80 

C.  Hic  ostendii  quomodo  Pater  sit  principium  Filii,  et  ipse  et  Filitis  principium 

Spiritus  sancti.  81 

Art.     6.  An  Pater  et  Filius  sint  idem  principium  Spiritus  sancli  ?  82 

D.  Cum    Patcr  et   Filius  sint   unum  principitim  Spiritus  sancti,  guxriiur  an 

eadem  notione  ?  83 

Art.     7.  Utrum  notionis  qua  Pater  et  Filius  dicuntur  principium  Spiri- 

tus  sancti,  non  habeamus  nomen  proprium  ?  84 

8.  Utrum  si  principium  dicit   notionem,  possumus  dicere  princi- 

pium  de  principio  ?  84 

9.  Quare  a  quinario  notionum  Deus  non  dicilur  gi/inws.'  85 


A.  De  his  qux  temporaliter  de  Deo  dicuntur   et  relative  sccundum   accidens^ 

quod  non  Deo  sed  crcattiris  accidit.  86 

Divisio  textus.  86 

Art.     1.  An  aliquid  dicatur  de  Deo  temporaliter  ?  87 
2.  Utrum  ista  nomina,  creator,  dominus,  rex,   etc,   pra^dicent  in 

Deo  aliquod  accidens?  89 

S.  An  praedicta  nomina  significent  essentiam  aut  aliquid  aliud?  90 


488  INDEX  DISTINCTIONUM,  ETC. 

B,  Oppositio,  quod  non  cx  tempore  sit  dominus,  quia  esi  dominus  temporis  quod 

non  est  cx  temporc.  9Jl 

Aur.     'i.  An  lonipus  potost  dici  incf-pisse?  93 

;>.  Cum  ha'c  noniina,  servus,  cn>alura.  et  lamilia,  diianl  rospo- 
cium  realcni,  ulrum  in  creatore  aliquis  icalis  respeclus  eis 
rcspondeal  ?  94 

6.  Llruni   li.-pc    noniina,   dominus,    rex,  ctc,    convcnianl  Deo  ali 

a'terno  ?  <)0 

7.  An  Deus  dicatur  dominus  temporis  ex  tempore?  96 

C.  Hic  solvitur  quxstio  qua  qucrrehatur,  Utrum  Spiritus  sanctus  dicatur  datum 

relative  ad  se^  cum  ipse  det  se  ?  97 

Art.     8.  An  Spiritus  sanctus  referatur  ad  se,  cum  dalum  ad  dantom  re- 

lerlur  ?  97 


DISTINGTIO   XXXI. 


De.  si4;iiiflea(ione    rolativoriim    qua>^   coiiiiiiiiiiiler  et  ailernaliler  de 

Deo   tlieiiiiliir,   u(    »iniilis,   et  aMiiialis. 


A.   Qiiomodo  dicatur  Filius  xqualis  Patri  ?  an  secundum  substantiam,  an  se- 

cundum  relatioucm,  ita  et  similis  ?  98 

Divisio    textus.  99 

Art.     1.  An  Magister  hic  bene  determinat  de  appropriatis  ?  99 

2.  Penos  quid    attenditur  ratio  in  approprialis  ?  et,    Utium    non 

existente  proprio,  possit  esse  aii^juid  approprialum  ?  100 

3.  Utrum  sirailitudo   et  ajqualitas  dicuntur  relative,  vel  ad  sc?  101 

B.  Hic  quomodo  dicatur  similis,  et  quid  sit  similitudo  ?  102 

Art.     4.  An  nomen  similitudinis  aliquid  in  divinis  ponat  ?  102 

C.  Dc  sententia  sancti  Hilarii,  qua  in  Trinitate  personarum  propria  ostendit.  104 

D.  De  Spiritu  sancio  quare  usus  dicaiilr  ?  105 

E.  Qiiod  secundum  hanc  proposiiionem  non  disiinguicntur  ibi  proprietates  per- 

sonarum  ires.  105 

F.  Qiiare  dicatur  Hilarius  propria  personarum  assignasse  in  verhis  prxdictis, 

;•  cum  ibi  non  sint  expressx  proprieiates  .?  106 


I 


TNDEX  DISTIlXCTIONUM,  ETC.  489 

Art.     o.  Quare  aetemitas  appropriatur  Patri  ?  100 

6.  Qiiare  ima^'o  appropriatur  Filio  ?  el,  Quare   Filius  dicatur  spe- 

cies  Palris?  107 

7.  Quaie  usus  altribuitur  niuucri  sivc  Spiritui   sancto  ?  109 

8.  Utrurn  Fiiius  bene  dicatur  ars  Patris'.''  103 

G.   Qiiod  earumdem  personarum  distinctionem  noiat  A  ugustinus  aliis  verbis  sine 

expressione  trium  persotiarum .  110 

H.   Quare  Patri  attribuatur  unitas,  ct  Filio  cequalitas  ?  110 

Art.     9,  Quare  Patri  attribuitur  unitas?  'Hl 

10.  Quare  a^qualitas  attribuitur  Filio,  et  eliam  similitudo  ?  113 

11.  Utrum    Spiritui  sancto  debeat    attribui    unitatis  et  «qualitatis 

concordia  sive  connexio?  114 


1.  Quare  Pater  et  Filius  dicantur  esse  unum  vcl  unus  Deus,  sed  non  unus  ? 
quia  res  ejusdem  naturx  recte  possunt  dici  unum  simpliciter  esse,  et  cum 
adjectione  :  res  vero  diversas  naturae  non  possunt  dici  unicm,  nisi  dicatur 
quid  unum.  114 

K.   Quare  dicitur  esse  xqualitas  in  Filio,  cum  sit  una  aequalitas  trium  ?  116 

L.   Quare  in  Spiritu  sancto  dicitur  esse  utriusque  concordia  vel  connexio  ?  116 

Art.  12.  An  Pater  etFilius  dici  possunt  unusl  11"? 

13.  An  Paulus  et  Apollo,  et  qui  plautat  et  qui   rigat,  possunt  dici 

unuml  ll^ 

14.  Utrum  positis  duobus  innascibilibus,  sequcretur  duos  esso  Deos  ? 
et,  An  Filius  caput  omnium  est,  et  caput  Christi  Deus  ?  et,  An 
universa)  creaturse  referantur  ad  Deum  ?  U8 


DISTINGTIO  XXXII. 


llovet  et  solvit  dubKationeiii  ortani  ex  appropriatione  qua  Spiritui 
saneto  appropriatur  coneordia  in  tine  praecedenUs  dislinctionis, 
ibi,   «  Quod   autem   in   Spiritu  sancto.  » 


A."  Utrum  Pater  vel  Filius  Spiritu  Sancto  diligat,  cum  diligere  idem  Deo  sit 

quod  esse  ?  120 

B.  Haec  quasstio  insolubiliter  est,   humanum  superans  sensum  :  in  qua  auciori- 

tates  sibi  occurrunt.  120 


t'JO  JXDEX  DISTIXCTIONU.M,  ETC. 

Divisio   lextus.  421 

Aht.     I.  An    is(;i>    sunl   vcni',    l'aler    dili^il    i''ilium    Spiritu  Sanclo,  el 

Pali-r  ol  Filius  diiif,'unt  se  Spiritu  sancto '?  121 

2.  Quu?  istarum  sunt  magis  propriaj,  Pater  ot  Fiiius  dilij^unt  Spiri- 
lu  sancln,  vel  per  Spirilum  sanclum,  vel  amnre  qui  est  Spi- 
ritus  sanctus,  vei  amore  qui  inocedit  ab  ipso?  127 

C.   Ulrum  Pater  sit  sapiens  sapicntia  qnani  gcmiit,  sicut  diligit  amore  qui  ab 

ipso  procedit  ?  ]  28 

Art.     3.  Utrum  Paler  sit  sapiens  sapientia  genita?  et,  Utrnra   Pater  no- 

vit  seinFilio   v.^l   in  verbn?  128 

4.  AnPater  sit  sapiens  sapientia  giMiita?  cl,  Utrum  potest  conce- 
ili,  quodPater  sapitFilio,  vel  sapit  per  Filium  :  sicutconce- 
ditur,  Pater  novit    iii   Filio  ?  130 

D.  Utrum  Filius  sit  sapiens  sapieniia  getiita,  vel  ingenita  1  i31 

AuT.     o.  An  Filius  sit  sapiens  ?apientia  ingenita?  132 

E.  An  Filius  sit  sapiens  seipso  vel pcr  seipsum  ?  {32 

Art.     6.  An  Filius  sit  sapiens  seipso.  vel  seipsum?  133 

7.  Utrum  possumus  concedere,  quod  Filius  operalurper  Patreni, 
et  una  persona  per  aiiam,  et  omne  agens  citra  Deum  est 
intirmum?  133 

F.  An  una  tantuin  sit  sapientia  Patris  ?  134 

G.  Quod  in  Trinitate  est  dilectio  qux  est  Trinitas  :  et  tamcn  Spiritus  sanctus 

est  dilectio,  qux  non  est  Trinitas  :  nec  ideo  dux  sunt  dilectiones  :  ita  et  de 
sapicntia.  435 

H.  Qtia  ratione  Pater  non  dicitur  sapicns  ea  sapientia  quam  genuit  :  eadem 
videtur  debere  dici  quod  non  sit  diligens  Patcr  vel  Filius  dilectione  quae 
ab  iitroque  procedit.  136 

I.   Quod  et  hsec  quxstio  inexplicabilis  est,  qux  excellii  inftrmiiatem  hominis,  130 

Art.     8.  Utrum  una  tantum  sit  sapientia  Patris?  137 


INDEX  DISTINCTIONUM,  ETC.  491 


DISTINGTIO  XXXlil. 


De    iioiMiiiibus    subslanlEalibus    el    proprielalibus   iii    cosijparalione 
secunduBU  conveiiieiiliaBi»  el  cliil*eren(iajji  ad  essentiani  e(  personas. 


A.   Uinim  proprietates  personartitn  sini  ipsx  personae  vel  Deus,  id  est,  divina 

essentia?  138 


B.  Quod proprietaies  sint  divina  esscniia.  139 

Divisio  textus.  139 
Art.     1.  An  lireat  proprielales  abstraclo  noniine  significari,  ut  palerni- 

tas?  139 

2.  An  notio  sit  aliquid  in  persona,  etansit  ipsa  persona"?  141 

C.  Aucioriiaie  adsiruit,  quod  proprieias  sii  naiura.  143 

Art.     3.  An  proprielales  sunt  epsentia  divina?  144 

4.  Utrum  in  divinis  essentialia  quocumque  modo  significata,  praj- 

dicentur  de  notionibus  ?  "  143 

D.  Qjuidam  negant,  scilicet  proprieiaies  esse  personas  et  divinam  naturam,  et 

quare  ?  146 

E.  Responsio  qd  prmmissa  auctoritate  nitcns.  146 

Divisio  textus.  147 

Art.     5.  Utruni  relationes  divinae   sunt  assisfentes,  sicut  dixit   Gilber- 

tu3  Porretanus  ?  147 

F.  Quomodo  improbi  hceretici  insistant  alia  addentes  ?  152 

'    Art.     6.  Qualiter  proprietates  sunt  in  essentia?  132 

G.  Rcsponsio  conira  hanc  eorum  opposiiionem,  uhi  traditur  proprieiates  non 

penitus  ita  esse  in  Dei  essentia,  sicut  in  hyposiasibus  dicuntur.  153 

H.   Quceritur,  Quomodo  proprietates possunt  esse  in  natura,  nt  tamen  eam  non 

determinent  ?  155 

Art.     7,  Utrum    notionalia   secundum    modum   intelligendi   vicinir.s  se 
habeant  ad  liypostates  sive  personas,  quam  ad  ipsam  essen- 


■m  INDEX  DlSTIiNCTlONUM,  ETG. 

fiam?  et,  Utrum   ralione  hujus  vicinitatis  personalia   adje- 
cliva  dicanlur  do  nolionibus?  154 

S.  An  pcrsonalia  adjocliva  vicinius  aliquo  modo  se  habent  ad  no- 

tiones  qu<B  conveniunt  cum  ipsis,  quam  ad  alias  ?  ISii 

I.   Quihiis  aiicioriiaiibtis  opinioncin  stiam,  scilicei  qiiod  proprieias  Pairis  vel 

Filii  non  sit  Dcus,  muniani  ?  i36 

K.  Aliis  ciiam  verbis  Augusiini  uiuniur  ui  asserani  guoJ  dicuni,    scilicet  pro- 

prieiaies personariim  non  esse  Dei  subsianiiam.  157 

Akt.     9.  Quoniodo  accipiantur  haec  verha  Auguslini,  fion  quo  Paler   est, 

suhslanlia  cst.  lo8 


DISTINGTIO  XXXIV. 


I)e    eoiiiparatione    pcrsontB    sive    rei    naturaei   ad    naturam,   vel  de 
eomparatioue    personarum   ad   essentiam. 


A.  Opinio  quorumdam  non  idem  esse  personam  et  esseniiam  vel  naiuram  di- 
ccniium,et  eamdem  esseniiam  non  posse  esse  Patrem  et  Filium  ei  Spiriium 
sanctum.  159 


B.  Hic  docet  quomodo  obviai  ipsiiis  Scripiurx  circumsiantia,  ei  qualiter  prxdi- 

cia  inielligi  debeant  :  et  quod  Spiritus  sanctus  est  rcs  unius  naiurae   Pa- 

tris,  et  Filii,  et  est  ipsa  natura.  160 

C.  Qiiod  propter  res  creatas  illud  dixerit^  non  idem  est  natura  ei  res  natiirx.  161 

Divisio  textus.  162 

Art.     1.  Utrum  persona  sit  essentia,  vel  non,  sicut  dixit  Gilbertus  Por- 

retanus  ?  162 


D.   Quod  non  aliud  est  Deus  et  qux  sua  sunt,  ita  ut  insint :  alia  enim  suhi  qux 

insunt^  alia  qux  non  insunt.  _  165 

Art.     2.  Utrum    persona   a    natura    differat    secundum     intelligentiaa 

rationem  ?  166 

E.  Uirnm  iia  possit  dici,  unus  Deus  irium  personarum,  vel  tres  personx  unius 
Dei  :  ui  diciiur,  una  esseniia  irium  personarum,  et  ires  personx  unius 
essentix  ?  166 

Art.  3.  Utrum  liceat  dicere,  tres  pei^sona^  sunt  unius  essentia^  :  et 
tres  personoe  sunt  essentiae,  sicut  unius  esseritiae  :  et  una 
essentia  trium  personarum?  167 


INDEX  DISTINCTIONUM,  ETC.  493 

F.  Qtwd  licet  poientia,  sapieniia,  bonitas  de  Deo  secundum  siihstantiam  dican- 

ttir  in  Scriptura,  tamen  solent  hsec  nomina  distincte  ad  pcrsonas  interdum 
re/erri.  1G8 

Art.     4.  Utrum  potentia,  sapientia,  et  bonitas  faciant  summum  bonum  ?       t09 

G.  Quare  id  fiai,  scilicet  qiiod  Patri potentia,  Filio  sapientia  attribuatur}  100 

H.   Quare  Spiritui  sancto  bonitas  attribuatur  ?  1G9 

I.  Be  hoc  nomine,  oixoojjiov,  ubi  in  auctoritatem  receptum  sit,  et  quid  signifi- 

cet?  170 

Art.     5.  An  approprialio  qua  Deoattribuuntur  appropriata,  tanturamodo 

fiat  per  nos  et  a  nobis?  170 

K.  De  nominibus  quse  translative  ei  per  similitudinem  de  Dco  dicuntur.  17 1 

L.  Nihil  dignum  excellentia  ineffabilis   Trinitatis  se  tradidisse  dicit,  ad  alia 

iransiturus.  172 

Art.  6.  Utrum  per  translationem  omnia  nomina  creaturarum  possunt 
attribui  Deo  ?  et  e  contra,  An  nomina  Dei  possint  altribui 
creaturis  ?  172 


DISTINGTIO  XXXV. 


De   scienlia  Dei  in  ffenerali  secunduui  se. 


A.  De  quibusdam  qux  secundtim  substantiam  dc  Deo  dicuntur,  qnse  specialem 
ejjlagitant  tractatnm,  scilicct  de  scientia,  et  prxscientia,  et  providentia,  et 
dispositione , prxdestinatione,  voluntate,  et potentia.  17i 

Divisio   textus.  175 

Art.     1.  Utrum  scientia  Dei  sit  univoca   scientiffl  nostrse,  vel    scientia> 

Angelorum  ?  ITG 

Art.     2.  An  scientia   divina   sit  universalis    vel    particularis  ?  in  actu, 

vel  in  polentia,   vel  inhabitu?  178 

3.  An  de  scicntia,  potentia,  et  voluntate  debct  esse  tractatus  pro- 

prius?  et,  Penes  quid  illa  tria  surauntur?  182 

4.  An  Magister  bene  ct   sufficienter  enuraeret  parlcs  scicntiae,  et 

penes  quid  suraantur?  .      .  184 


494  LNDEX  niSTIXCTIONUM,  ETC. 

B.  Utntm  scirr.iia,  veJ  prcescieniia^  vel  dispositio,   vel  prxdcstinatio  poluerit 

cssc  in  Dco,  si  nulla  fuissvnt  Jntura  ^.  185 

Art.     5.  Utrum  Dei  scieiilia  sit  ajterna  el  immutabilis?  186 

C.  Resf>nnsio  qnod  prxscientia,  ct  dispositio,  et  prccdcstinalio,   qiiasi  reiativc 

dicuntiir  ad  futuras  res  veljacicndas.  187 

D.  Quod  scicntia  Dci  non  tantum  est  de  temporalibus,  sed  etiam  dc  getcrnis.  188 

Anr.     6.  An  hoc  nomen,  creaior,  significat  divinam  esscntiam?'"  188 

E.  Quarc  omnia  dicantur  csse  in  Deo,  et  quod  factum  est  hahet  vitam  csse  in 

eo  ?  180 

AnT.     7.  Aii  in  menie  divina  sunt   ide.T  ?  I89 

8.  An  idea;    suiit    in   menle  divina    iii  ratione  scibilis  speculativi, 

vel  practici  ?  192 

9.  An  in  Dco  sit  una  idoa  vol  pluies?  192 

10.  An  in  Deo  suntidea;  omuiiim,  et  maxime  materia;  primfc?  195 

11.  Utrum  creaturfB  alio  mo.do  innotueiinl  Deo  facto;,  quam  fuerint 

notaj  faciendae  ?  196 

12.  Utrum  omnia  sunt   in  Deo  vifa  et  lux  ?  et  si  sic,  Utrum  in  ra- 

tione  speculativi  vei  piactici  ?  199 

F.  Qiiod  eadem  ratione  dicuntur  omnia  ei  prxsentia.  201 

Art.   1.3.  An   creatura;  dicuntur   pulchra;    secundum  quod  sunt  in  actu 

existendi,  vel  secundum  quod  sunt  in  divina  mente?  202 

14.  An  in  Deo  esse  est  in  Dei  cognitione  esse  ?  et,  Quare  sicut 
dicuntur  ideae  plures,  vel  rationes  :  non  dicuntur  scientia;, 
vel  sapientiae  plures,  vel  verba  plura  ?  et,  Quomodo  diffe- 
runt  paradigma,  exemplaria,  idea;,    otrationes?  203 


DISTINGTIO  XXXVI. 


Quomotlo  rcs  sunt  in  Deo  ? 


A.   Utrum  conccdendum  sit,  omnia  esse  in  Dei  essentia,  vel  in  eo  per  essentiam: 

ut  omnia  diciintur  esse  in  Dei  cognitione  vel  prxscientia  ?  204 

Divisio    textus.  205 
Art.     1.  An  omnia  esse  in   Deo,  conveniat  potentia;,   vel  sapientia?,  vel 

voluntati,   vel   omnibus  his?  205 

2.  An  idera  sit  esse  in  Deo  cognosceMe,  et  ejus  scientia?  206 


INDEX  DISTIi\CTIOi\mi,  ETC.  495 

3.  An  Deus  sit  et  cognoscit  uno,  vel  pluribus?  208 

4.  Ulrum  Deus  inleiligat  unum  tantum,  vel   plura,  vel  omnia  ?  2t2 

5.  An  intellectus   Dei  habeat  aliquem  tiansitum  super  res  de  uno 

inaliud?  212 

B.   Ulriim  mala  debeant  dici  essc  in  Deo,   iibi  sunt  omttia  bona,  cum  utraqus 

sint  in  ejus  cognitione  et  prxsentia  ?  oninia  cnint  cognoscit.  213 

Art.     6.  An  mala  habeant  in  Deo  speciem  vel   ideam  vel  cognoscantur 

in  quautum    ab  arte  discordant  ?  et,  Utrum  cognoscantur  a 

Deo  secundum  intellectum  specuhitivum  vei  practicum  ?  et, 

An  malum  sit  in  Deo  vila  et  lux  ?  2io 

7.  An  Deiis  sciat  divcrsa,  composita,  materialia,   contiugentia,  et 

teinporalia  ?  216 

C.  Hic  aperit  qiiare  hona  tantum  dicantur  esse  in  Deo,  et  Jton  mala.  218 

Art.     8.  Utrum  Deus  sciat  qua;  facturus   est,  qua3  fecit,  qua>  facere  pot- 

est  et  numquam  faciet,  et  tandem   intinita  actu  ?  218 

9.  An  scienlia  Dei  bene  dividatur  in  scientium,   approbationis,  et 

simpHcis  notitife  ?  220 

D.  Quod  idem  est  omnia  esse  cx  Deo^  et  per  ipsum^  et  in  ipso  ?  221 

Art.  10.  An  idem  sunt  esse  in  Deo,  et  e.\  Deo,  et  per  ipsum  :  et  in  ipso 

esse,  vivere,  et  nioveri  ?  222 

E.  Quod  omnia  ex  Patre,  et  per  Patrem,  ei  in  Patre  suiit  :  ita  et  de  Filio  et  de 

Spiritu  sancto  est  dicendum,  licet  propter  personas  fiat  distinclio.  223 

Art.  11.  An  res  sunt   in  Deo   ratione  persona),  ef.  non  essentia;,  vel  no- 

tionis?  223 

F.  Quod  non  omnia  qu3P  ex  Deo  sunt  etiam  de  ipso  sunt  :  scd  e  converso.  21hi 

G.  Quse  dicta  siint  summatim  coUigit.  224 

Art.     12.  An  sit  idem  dicere,  ex  ipso,  et  de  ipso?  224 


DISTINGTIO  XXXVII. 

Qiiomodo  Deiis  est  in  rebus  et  locis  corporalibus  ? 

A.   Quibus  modis  dicatur  Dcus  esse  in  rebus  ?  220 

Divisio  textus.  ^-  227 


496  INDEX  DISTIiNCTIONUM,  ETC. 

AnT.     1.  An  Deus  sit  ubique,  et  in  omni  re  ?  228 

2.  An  sit  idein  Deuni  osse  ubiqiio,  et  esso  in  omni  re  ?  231 

3.  An  sit  ideiii  Dcum  osse  in  omni  loco,  et  ubiqiie,  etu])icumque?  232 

4.  An  al)  lolcrno  couveniat  Deo  esse  nbique,  et  in  omni  ro  ?  233 

5.  An  Deus  bene  dicatiir  esse   in  rebus  quinque  niodis?  234 

6.  An  Deus  mullis    modis  sit   iu  rebus,  ut  aliler  iu  templo,  aliler 

in  cado,  aliter  inaninui?  236 

7.  An  Deus  sil    ubique,   et    in    omui  tempore  ?  ot,  An  conceden- 

dum  sit  quod  Deus  est  hic,  vol  ibi,  vel   alibi  quam  hic  ?  237 

8.  An  soli  Deo  conveniat  esse  ubique  ?  239 

B.  Qiiod  in  Sanciis  non  modo  esi,  scd  eiiam  habitat,  qni  non  uhiciimque  cst,  ibi 

habitat.  240 

Art.     9.  Utrum  inesse  per  gratiam  sit  inesse  simpliciter,   vel  secundum 

quid  tanlum?  241 

10.  An     idem    sit    esscntialiter,    praesentialiter,    et   potentialiter 

inesse?  242 

11.  An  Deus  et  Spiritus    sanctus    sint  in    diabolo   et  damuatis,  et 

possint  esse  cum  malis  et  justis?  242 

C.  Uhi  erat  vel  habitahat  Deus  antequam  esset  creatura  ?  243 

Divisio  textus.  244 
Art.  12.  An  Deus  sit  in  se  ?  et,  Utrum  polest  concedi,   quod  Deus  nus- 

quam  est,  et  quod  est  alibi  ac  in  seipso  ?  244 

-13.  An  Deus  bene  dicatur  habitare  apud  se,  et  esse  apud  se  ?  245 

D.  Multa  hic  breviier  docet  qux  confirmani  prsedicia.  245 

Art.  14.  An  Spiritus  tam  creatus  quam  increatus  potest  dici  in  loco?  et, 

Utrum  duo  spiritus  possunt  esse  in  eodem  loco  ?  246 


f 


E.  Quod  Deus  inhabitor   esi  quorumdam  nondum  cognosccntium  Deum,ei  non 

quorumdam  cognosceniium.  248 

-  Art.  15.  An  parvuli  pertinent  ad  templum  Dei  ?  249 

F.  Qiiomodo  Deus  ioius  ubique  sit  per  essentiam,  non  potest  intelligi  ah  hii- 

mano  sensu.  249 

Divisio  textus.  249 

G.  QiLorumdam  opinio^  qiii pra^sumunt  osiendere  quomodo  Deus  uhiquc  sit  pcr 

essentiam,  poientiam,  et  prxseniiam.  250 

H.   Qnod  Deus  cum  sii  in  omnihusrebus,non  iamen  sordibus  rerum  inquinaiur.  250 

Art.  16.  An  Deus  potestdici  esse  in  loco?  251 

17.  Quomodo  Deus  inest  omnibus  et  non  inquinatur?  251 

I.   Quod  Deus  uhiquc  sit  ei  in  omni  tempore,  non  tamen  localis  est^  non  cir- 

cumscripiibilis,  nec  loco,  nec  iempore  moveiur.       .  252 


INDEX  DISTINCTIONUM,  ETC.  497 

K.  Quid  sit  muiari  secundiirn  tempus  ?  2S3 

Divisio  textus.  2o3 
Art.  18.  Utrum  idem  sit  esse  in  loco,  est  esse  locale  ?  et,  Quomodo  con- 

veniant  Deo,  spiritui  creato,  et  corpori  ?  254 

19.  An  diviua  essenlia  ouinino  illocalis  et  incircumscriptibilis  est, 

et  immobilis  ?  et,  Quomodo  intelligilur  Deus  ambulare  ?  255 

20.  An  omnis  mutalio  sit  iu  loco,  vel   tempore  ?  25ij 

21.  An  Deus  est  in  ouinibus   non    iuclusus,  et   extra   omnia   non 

exclusus  ?  et,  Quomodo  dicitur  Deus  novus  et  antiquus  ?  25si 

L.   Opinio  quorumdam  qui  dicunt  spiritus  creatos  non  moveri  loco,  nec  esse 

locales.  257 

Art.  22.  Utrum  Angelus  moveatur  secundum  locum  ?  237 

23.  An  Angelus    moveatur  secundum  locum    transeundo  spatium  ?  260 

24.  An  motus  Angeli  sit  in  tempore,  vel  in  nunc  ?  262 

M.  Hic  respondetur  eis.  266 

Art.  25.  An  in  uno  loco  spirituali  possunt  esse    duo  spiritus  sine  coan- 

gustatione  sui  ?  266 

N.   Conclusio  ex  prBediciis,  quod  spiritiis  creati  sunt  locales  et  circumscriptibi- 

les  quodamniodo,  Spiritus  vero  Dei  omnino  incircumscriptihis.  268 

Art.  26.  An  Angeli  sunt  circumscriptibiles  ?  268 

O.   Cum  repctitione  superiorum  confirmat  auctoritalibus  Deum  esse  sine  locali 

motu.  269 

Art.  27.  An  una  sapientia  uumero  potest  esse    in  mentibus  diversorum?  270 
28    An  potius    dicendum  sit,  quod    Deus  est  alicubi,  vel  alia  sunt 

in  ipso  ?  273 

P.   Oppositio  qua  videtur  probari  quod  Deus  mutetur  loco.  274 

Art.  29.  An  Deus  faciendo  aliquid  quod  prius  non  fecit,   mutetur?  274 

Q..  Epilogus^  uhi  expoyiitur  quare  inprxdictam  venerit  disceptationem.  275 

Art.  30.  Utrum  res  prius  concipiatur  repleri  a  Deo,  quam  niateria  a  for- 

ma,  et  locus  a  locato  ?  273 


ixvi  32 


4U8  INDEX  DISil.NCTlONLM,  ETC. 


DISTINCTIO  XXXViU. 


De   iisoflii»  divin»^   scieiilitf    vel   coi;nilioiii>*.   l  Iruin    Dens    cognoseat 
niiitabillter,   vei   iinniutal)ilitei*.   et   quoinodo  ? 


A.  Hic  redit  ad  propositum,  repetens  siiperins  dicta  iit  addat  alia.  277 

T.  Inconvenientia  ostendit  qnx  sequerentur,  si  diceretur  scientia  vel  prxscientia 

causa  omnium  rerum  quce  ei  subsunt.  278 

Divisio  textus.  278 

Art.     1.  An  piaescientia  Dei  sit  causa  rejum  ■?  279 

2.  Aii  aliqua  veritas  fuit  ab  a?terno  praeter  Deum?  282 

C.   Quod  res /uturse  non  sunt  causa  scieniiae  vel  prxscientice  Dei.  284 

]X   Qtiid  ex  prxdictis  tenendum  sit  cum  determinatione  auctoritatum  ?  284 

Art.     3.  An  scientia  Dei  causetur  a'rebus  ?  286 

E.   Contra  hoc  quod  dictum  csi  prxscientiam  Dei  non  posse /alli,  oppositio.  287 

Art.     4.  .\n  pru?scientia  Dei  imponat  rebus  necessitalem  ?  288 


DISTINGTIO  XXXIX. 


De  inmiutabilitate  vel  perfectione   divinte   essenliie   vel  cognitione. 


A.   Utrum  scientia  Dei possit  augeri  vel  minui,vel  aliquo  modo  mutari  f  utrum- 

quc  enim  videtur  posse probari.  291 

Divisio   textus.  292 

Aut.     1.  An  scientia  Dei  potest  augcri  ?  292 

2.  An  Deus  simui  et  eodem  sciat  et  intelliadt  multa  ?  294 


INDEX  DISTINGTIONUM,  ETC.  4)9 

3.  An  Deus  mutabilia  sciat  immutabiliter,  et  opposita  sciat  eodem 

modo  ?  2r^4 

4.  An  Deus  sciat  actu  infinita?  296 

B.  Opposifio,  an  Deus  possit  noviter  vel  ex  tempore  scirevel prxscire  aliquid  ?  2f/7 

Art.     0.  Utrum  scientia  Dei  sit  enuntiabilium  ?  293 

6.  Utrum  modo  Deus  potest  scire,   sicut  potest  scivisse  vel  prae- 

scivisse  ab  a?terno  ?  298 

7.  An  concedendum  sit  Deum  posse  scire  quod  ipse  prius  nesciyit?  299 

C.  Utrum  Deus possit  scire  plura  quam  scitl  299 

Art.     8.  An  Deus  potest  plura  scire  quam  scit?  300 

D.  Qiiod  videtur  adversum  illi  sententiw  qua  supra  dictum  est,  Ddum  semper  et 

simul  scire  omtiia.  «^^0 

E.  Brevis  summa prcedictorum  cum  additione  quorumdam.  301 

Art.     9.  An  Deus  habeat  notitiam  singuiarium?  302 


DISTINGTiO  XL. 


De   scieiitia    Dei    c|uan(iini   acl    speciales    ettecUis,  sciiicet  de  prae- 

destinatione   et  reprobatione. 


A.   Quid  sit  prsedestinatio,  et  in  quo  differat  a  prxscientia  ?  303 

Divisio  textus,  303 
Art.     1.  Ad  quod  attributorum  debet  reduci  proedestinatio,  utrum  scili- 

cet  ad  potentiam,  sapientiam,  vel  voluntatem  ?  304 

2.  Quid  est  pra;destinatio  in  re  ?  o05 

3.  Ouid  est  praedestinatio  diffinitione?                       *  r,06 

4.  An  prasdestinatio  sit  entis,  vel  non  entis  ?  310 

5.  Utrum   praidestinatio  sit  a;terna  vel  temporalis  ?  et,  An   ponat 

aliquid  in  tempore  in  praedestinato  ?  Cll 

6.  An  pra3destinatio  sit  solius  rationalis  creatura?,  vel  etiam  alte- 

rius  ?  312 

7.  An   pra;destinatio  sit    omnis   rationalis   creatura?,  vel  horainis 

tantum  ?  et,  An  Christus  sit  pra?destinatus?  o]3 
8.  Utrum  praedestinatio   sit  omnium   hominum,  vel   quorumdam 

tantum  ?  315 


50U  INDEX  DISTIXCTIU.XUM,  RTC, 

9.  An   pra?destinatio  mulliplicelur  secunduni  singulos    praedesti 

natos,  vol  omnos  pricdcslinali  sunt  in  uno  ?  310 

10.  An  pra?doslinatio    polest  esse  sine   pra?scienlia '.'  et,  Quare  re- 

probalio  potius  dicittir  prajscienlia,    riuain  pra-destinalio  ?  317 

B.  An  aliqnis prxdestiuatornm  possit  damnari,  vel  rcprohorum  salvari  ?  317 

Art.  11.  Utrum  tani  numerus  numerans  quam  nunierus  numeratus 
electorum  certus  sit?  et,  Utium  scriptus  in  libro  vitaj  deleri 
possit  de  ipso  ?  318 

12.  Oua  certitudine  est  certus  numerus  electorum?  320 

13.  (juomodo  debet  ba>c   aucloritas  inteiligi  (jua  dicitur,  Tene  quod 

hales,  ne  alter  accipiat  coronani  tuain  ?  322 

14.  An  pnedeslinatus  potest  daninari,  et  prajscitus  salvari  ?  323 
lo.  Quid   intelligitur   per   conditionem   implicitam,    cum    dicitur, 

PryedeAtinalum  necexse  efit  f^alrari?  324 

C.  Qttomodo  adliuc  instant  qnaestioni?  324 

AuT.  16.  Utrum  pra;destinatiim  necesse  est  salvari  ?  32j 

D.  Quid  sit  rcprobatio  Dci^  et  in  quibns  considerctnrl  et,  Qnis  sit  prcedestina- 

tionis  effectus  ?  3-0 

Divisio    texlus.  3.30 

Art.    17.  An  Deo  conveniat  eligere?  330 

18.  Quid  est  elcctio  ?  331 
19    Utrum  eleclio    secundum  rafionem  inteliigentine  sit  ante  prae- 

destinationem,  vel  post?  333 

20.  Ad  quid  est  electio  ?  333 

21.  Cujus  est  electio  ?  334 

22.  An  praedestinatio  sit  causa  oppositionis  gratiae?  et,  An  causa 

neccssaria,  conlingens,  comnuinisvel  propria?  334 

23.  Utrum  obduratio    sit    effectus    reprobationis    a^terna??  et,  An 

Deus  sit  causa  reprobationis?  336 


DISTINCTIO    XLI. 


Utriini    prseclesliimtio  et  reprobalio   sinl  ex  nseriJis  nostris  ? 


A.  Utrum  aliquod  sii  meritum  obduraiionis  et  misericordix  ?  337 

B.  Opinio  quorumdam  in   qua  fuit  aliquando  Augustinus,  scd  postca  retra- 

ctavit.  u38 

Divisio  textus.  339 


IXDEX  DISTI^CTTONUM,  ETC.  501 

Art.     i.  An  praedestinatio  possit  juvari  orationibus  Sanctorum  ?  339 

2.  Utrum  praedestinatio   cadat  sub  nierito  pra'destinati,  ita  quod 

aliquis  sibi   merpcilur  pra;destiuationem  ?  ?40 

3.  An  prtTScienlia  meritoium  sit  causa  pncdestinalionis  ?  342 


C.  His  videtiit'  contrarium  qiiod  alibi  ait  Augustiniis. 


345 


D.  Opinio  quorumdam  falsa  de  occuJtis  Dci  disscrentium  carnaliter. 


E.   Qucestio. 


Art.     4.  Utrum  sicut  voluntas  Dei  habet  se  ut  causa  inpraedestinatione, 
ita  etiam  se  habeat  in  reprobatione? 


346 
347 

347 


F.  An  ea  quae  semel  scit  Deus  vel  prxscii,  semper  sciat  et  prsesciat,  et  semper 

scierit  vel  praescierit  ?  348 

G.  Hic  de  scientia,  dicens  Deum  semper  scire  quae  semel  scit.  348 

Art.     5,  An  scientia  Dei  sit  variabilis  ?  349 

6.  An  Deus  sciat  omnia  complexa,  ut  propositiones,  et  enuntiabi- 

lia  quae  quandoque  scivit  ?  349 

7.  Utrum  enuntiahilia  semper  sint  vera  ?  331 

8.  An  prima  veritate  sint  omnia  vera  quae  vera  sunt?  332 


DISTINGTIO  XLII. 


De  potentia  Dei  in  eoniparatione  ad   possibilia  qnsc  potest. 


\ 


A.  De  omnipotentia  Dei,  ubi prius  consideratur  quare  dicatur  oinnipotens  .''  354 

Divisio  textus.  354 

Art.     1.  An  omnipotentia  Deo    conveniat  ?    et,  An  ipse   tota    potentia 

agat  in  oranipotentia  sua?  355 

2.  An  omnipotentia  sit  proprium  solius  Dei  ?  338 

.  Quseritur,  cum  omne  proprium  sit  de  consequentibus  essen- 
tiam,  ut  dicit  Boetius,  ratione  cujus  quod  est  in  essentia,  vel 
substantia  divina,  an  ista  omnipotentia  sequitur  essenliam 
divinam  ?  Et,  An  incommutabilitas  vel  omnipotentia  imrae- 
diatius  sequatur  divinam  essentiam  ?  359 

4.  Quid  respondeat  omnipotentife  divina?  a  parte  rei?  360 

5.  An  potentia  divina  ffsquatur  scientia)?  361 

6.  An    Deus  potest  facere  omne     impossibile,  tam    per  accidens, 

quam  per  se  ?  362 

7.  An  et  quomodo  Deus  potest  omnia  facere?  366 


502  INDEX  l)JSTlNCTIOi\yM,  ETC. 

if?tjis  qnx  ipse  non 

367 

C.  De  aliis  objicHur.  '^68 


B.   Qnotnoclo  dicainr  Deus  omnia  posse,  cum  nos  mnlia  possimns  qnx  ipse  non 
poicsi  ? 


D.  liem,  dc  aliis  opponii.  368 

AuT.     8.  An  Deuspolest  .imbuhiro,  loqui,  peccare,  niori,  falli,  miser  fiori, 

el  vinci '?  369 

E.  Qiiod   otnnipotentia  Dci  secntidutn  duo  consideratur.  369 

F.  Qtiihnsdatti  auctoritaiibtis  traditur,  quod  dicittir  omnitio  omnipotetts,  qtcia 

potest  quidquid  vuli.                                  .  370 

G.  Detertttinatio  prsetnissarutn  aucioritattitn.  371 

Divisio  textus.  371 
AuT.     9.  Utrum  possibile  simpliciter  dicatur   secundum  causas   inferio- 

res,  vel  superiores  ?  371 

H.   Opposiiio.  373 

Art.  10.  An  omipotentia  possit  convenire  aliis  a  Deo?  et,  An  sitcommu- 

nis  tribus  personis  ?  et,  An  potest  convenire  beatis?  374 


DISTINGTIO  XLIII. 


Dc   ^olenlia    Dei    iii  coiiiparatione   ad   qiiantltateni  :  ostcndens   cjns 
imnicnsitatcni,   slve   quantum  Deus  i)os»»it. 


A.  Opittio  quorutndatn  diceniitim  Dcutti  nihil  posse  nisi  quod  facii.  373 

B.  Sectinda  ratio.  373 

C.  Respottsio  ad  prius  dictum.  376 

Divisio  et  expositio  texlus.  376 

Aht.     1.  An  potentia  Dei  sit  infinita  ?  377 

2.  An  potentia  Dei  possit  finiri  ad  actus,'vel  non?  379 

3.  An  Deus  aliqua  fecerit  vel    possit   quaa  nec  bonum  nec  justura 

est  fieri  ?  et,  An  potest  facere  injustura  vel  pra!ter  vel  contra 
justitiara?    et,    Utrum    potest   damnare   Petrum,  et  salvare 

Judam?  380 


INDEX  DISTINCTIONUM,  ETC.  503 

D.  Teriia  illornm  ratio.  382 

Expositio  textus.  383 

t 

E.  Auctoritatihus  iitiintur  in  assertioneni  sux  opinicnis.  384 

Art.     4.  Cur  Deus  apud  quosdam  non  fecerit  virtutes?  383 


DISTINGTIO  XLIV. 


De  poteiitia  Dei  iii  eomparatioiie  acl  iiioduiii  sive  qiialitatem  rciMm. 


A.  Aii  Deus  possit  facere  aliquid  melius  quam  fecit^  387 

B.  Qucestio  qua  illi  arctantur.  387 

Divisio  textus.  388 
Art.     1.  An  Deus  ab  seterno  res   facere  potuit?  et,   Utrum    potuit  prius 

facere  mundum  quam  fecit?  388 

2.  An   ea  qua?  fecit  Deus,  potuit  facere  meliora?  391 

3.  An  bonitatem  qua3  resultat  ex  ordine  universi,  potuit  Deus  me- 

liorem  facere  quam  fecit?  392 

4.  Utrum  Deus  potuit  et  non  voluit,  aut  voluit  et  non  potuit  mun- 

dum  meliorem  facere  ?  394 


C.  Utrum  alio  vel  meliori  modo  possit  facere  quam  facit  ?  395 

Art.  b.  An  Christus,  beata  Virgo,  Angelus,  et  Adam  potuerunt  meliores 
fieri  quam  facti  sunt?  et,  An  Christus  sit  de  universitate 
operum  Dei?  et,  Quomodo  intelligitur,  quod  beata  Virgo  sit 
exaltata   super  choros  Angelorum  ?  306 

D.  Utrum  Dcus  scmper  possit  omne  quod  olim  potuit  ?  398 

Art.     6.  An  Deus  semper  possit  quod  potuit?  99 


■r 

\ 


504  INDEX  DISTLXGTIUXUM,  ETC. 


DISTINCTIO  XLV. 


Dc    qiiiddifatc    volunlalis     Dci. 


A.  Dc  vohintate  Dei,  qiice  essentia  Dei  est  una  et  xterna,  et  de  signis  ejus.  400 

B.  Qiiod  licct  idem  sit  Deo  velle  quod  esse,   non  tamdn  potest  dici  Deus  esse 

omnia  quae  vult.  400 

C.  Quis  sit  sensus  horum  verborum,  Deus  scit,  vcl,  Deus  vult.  Item,    Deus  scit 

omnia,  vel^  vult  aliquid  .<"  et,  Quid  de  Deo  in  his prxdicetur  l  401 

Divisio  textus.  401 

Art.     1.  An  in  Deo  sit  voluntas?  402 

2.  Quid  est  voluntas  divina  ?  et,  An  sit  idem  cum  Uei  essentia?  403 

3.  An  in  hoc  loco   bene  situetur  tractatus  de  Dei    voluntate  ?  404 

D.  Quod  Dei  voluntas  summe  bona,  causa  est  omnium  qupe  naturaliter  sunt  : 

cujus  causa  non  est  quserenda,  quia  nullam  habet,  cum  sit  xterna.  405 

Divisio  textus.  406 

Art.     4.  An  divina  voluntas  sit  causa?  406 

5.  An  voluntas  Dei  sit  causa  omniuin  rerum  quoe  subsunt  suse  po- 

tentifB  ?  et,  Quare  Deus  non  dicitur  omnivolens,  sicut  omnipo- 

tens  et  omnisciens?  407 

6.  An  voluntas  divina  sit  communis    vel  propria,    necessaria  vel 

contingens  omnium  causa  ?  \0S 

7.  An  voluntas  Dei  habeat  causam?  409 

E.  Quod  voluntas  Dei  prima  et  summa  causa  esi  omnium.  4iO 

Art.     8.  Utrum  voluntas  divina  sit  prima  causa  omnium  rerum?  411 

F.  Quibus  modis  accipitur  Dei  voluntas  }  412 

Divisio  textus.  412 

Art.     9.  Utrum  voluntas  beneplaciti  sit  multiplex,  sicut  voluntas  signi  ?  412 

10.  An  divina  voluntas  sit  mutabilis  ?  413 

G.  Quod  secundum  figuram  dicitur  voluntas  Dci  prceceptio,  prohibitio,  consi- 

lium,  permissio,  operatio  :  et  ideo  pluraliter  dicit  Scriptura  voluntates.  414 

Divisio  textus.  415 

Art.  U.  An  lantum  quinque  sint  signa  voluntatis  divinae?  415 


liNDEX  DISTIiXCTIONUM,  ETC.  o05 

H.   Quare prseceptio  et prohihiiio  et  consilium  dicantur  Dei  voluntas  ?  416 

I.   Ubi  voluntas  Dei  pro praecepto  et  consilio  accipiatur  ?  417 

Art.  12.  An  in  Deo  sit  consilium?  417 

K.   Qiiod  Deus  non  vult  ab  omnihus  fieri  omnia  qucs  praecepit,  vel  non  fieri  qux 

prohibet.  418 

Art.  13.  Au  Deus  bene  pracceperit  Abrahaj  imraolare  filium  suum  ?  418 

L.  De  permissione  et  operatione  uhi  dicantur  Dei  voluntas.  419 

M.    Quinque  siipra  sunt  proposita  qux  dicuntur  secnndum  tropum,  et  ideo   dis- 

tinguat  lector  uhiqiie  pro  quo  eorum  accipiatur  voluntas.  420 

Expositio  textus.  420 


DISTINGTIO  XLVI. 


De  impletione  volimtatis  Dei  qualiler  iiiipleatur  ? 


A.  Illi  sententix  qua  dictum  est,  Dei  voluntatem  non  posse  cassari,  qux  ipse 

est,  qusedam  videntur  ohviare.  421 

B.  Solutio,  quomodo  intelligendum  sit  illud,  Volui  congregare,  et  noluisti.  422 

C.  Quomodo  intelligendum  sit  illud,  Qui  valt  omnes  homines  salvos  fieri.  422 

Divisio  textus.  423 

Art.     1.  An  voluntas  beneplaciti  in  Deo  per  aliqua  possit  impediri?  423 

D.  Utrum  mala  Dei  voluntate  fiant,  an  eo  nolente  ?  425 

Divisio  textus.  425 

Art.     2.  An  bonum  sit  mala  fieri  vel  mala  esse?  425 

E.    Quare  dicunt  quidam  Deum  velle  mala  esse  vel  fieri  ?  428 

Art      3.  In    quo  ponitur   bonitas  ista,  cum  dicitur,  Bonum    estmalum 
fieri  ?  et,  An  bonum  est  malum  facere  ?  et,  An  potest  concedi, 

bonum  est  malitiam  fieri  ?  429 
4.  In  quid  sicut  in  voliluni  notatur  Iransire  voluntas,  cum  dicitur, 

Deui  vult  malum  fieri  vel  esse?  430 


im  IM)EX  DISTlNCTIOiMJM,  ETC. 

F.  Hic  pouit  ratioues  iUornui  qni  diciini  Dci  volnniatc  non  ftcri  mala  vel  non 

csse.  4;{2 

Divisio    loxlus.  432 
AnT.     ;i.  Oii.T"  (lif!cr.'iilia  csl  inler  islas  proposiliones,  7io//c  /joc,    cl  non 

xeUc  lioc,  cl  vcUe  hocnon  fieri?  43:< 

G.    Qnoniodo  inieUigcuinm  sit  iUnd  Angusiini,  Mala  fieri  bonum  est.  433 

A     .     6.  Ai   malum  sil  cxpediensuniverso,  et  conferens  ad  complemen- 

t  m  universi  ?  434 

H.   Qnadripariiia  bon   acccpiio.  436 

Art.     7.  ]'enes  quid  accipilur  divisio  bonorum  et    defectuum  quos  Ma- 

j.;isler  enumenit  in  Li//ej'a  ?  436 

I.    Quod  niala  nnivcrsiiati  valctit,  ei  facicttiihus  sna  propria,  vcl  paiiettiihus 

aUcna  prostutt,  elcciis  ianiiitn.  437 

Art.     8.  An  alicui  facienti  malum  potest  evenire  ex  malo  bonum?  437 

K.  Ex prxdiciis  coticlfdit  osiendens  esse  honuttt  fieri  mala  muUis  ttiodis.  438 

L.   Qtiod  in  Dco  ttoti  cst  cansa  tii  sii  hotno  detcrior.  439 

Exposilio  textus.  439 

Art.     9.  Quare  Deus  permittit  malum  fieri,  si  non  esl  auctor  mali  ?  439 

M.  AUier  probai,  quod  Deo  auciore  tion  fiutti  inala.  440 

-10.  Aii  malum  faciens  tendat  in  non  esse?  441 

N.   Ohjeciio  qiiorntndatn  sophisiica,  qua  prohare  niitmiur  ex  Deo  csse  quod 

tnala  ftatii.  442 

Divisio  textus.  442 

Art.  11.  Quid  est  veritas  ?  442 

12.  Quot  modis  dicalur  veritas?  444 

13.  Utrum  verum  convertatur  cum   ente,  uno,  et  bono?  et,  Utrum 

uitellectus  negativarum  enuntiationura  potest  reduci  ad  ens  ?  446 

14.  Secundum  quem  ordinem  habent  se  ad  invicem  unum,  verum, 

bonum,   et  ens?  449 

lii.  Ai'  veritias  sit  ajterna?  430 

16.  An  veritas  est  simplex  et  incommulabilis?  4b4 

17.  An  omnia  vora,  vera  sint  a  veritate  prima  formaliter?  4o6 

18.  Aii  omne  verum  sit  a  veritate  prima  efficienter?  439 

O.  Responsio  nhi  cotucdit  otntie  verutn  essc  a  Deo,  et  sophistna  aperit.  461 

P.  Partem  quaesiiotiis  r.pprobat  iUorum  qni  dicnnt  Deum  non  veUe  mala  fieri.  461 

Art.  19.  An  omne  verum  a  quocumquc  dicatur,  a  Spiritu  sancto  est?  462 


INDl^X  DISTINCTIONUM,  ETC.  507 


DISTINGTIO  XLVIl. 


Qiiocl   voluiitas  Dei  seniper  fit  efflcacilei* 


A.  Quod  voluntas  Dei  seinper  impletar  de  homine  quocumque  se  vertat.  463 

Divisio  textus.  464 

Art.     1.  An  voluntas  Dei  semper  sit  efficax  ?  464 

2.  An  malum  ordinatum  sit,  aut  inordinatum  ?  465 

B.  Hic  aperii  dicens  diversis  modis  supra  accipi  Dei  voluntatem.  466 

C.  Summatim  perstringit  sententiam  prxdictorum^  addens  quare  Deus  prxce- 

pit  omnibus  hona  facere  et  mala  vitare  :   cum  non  velit  lioc  ab  hominibus 

impleri.  467 

AuT.     3.  Quare  niiiil   potest   fieri    contra   permissionem,    et  tamen  fit 

aliquid  contra  praeceptum,  et  consilium,  et  proliibitionem  ?  468 


DISTINGTIO  XLVIII. 


Qualiter  voluiitas  nostra   divinse    coniormetur  ? 


A.   Qiiod  aliquando  homo  bona  voluntate  aliud  vult  quam  Deus  :  et  aliquando 

mala  id  quod  Deus  bona  voluntate  vult.  470 

E.  Quod  bona  Dei  voluntas  mala  hominum  voluntate  impletur  :  ui  in  passione 
Christi  contigit,  ubi  quiddam  factum  est  quod  Deus  bona  et  Judxi  mala 
voluntate  voluerunt,  voluerunt  tamen  et  aliquid  quod  Deus  non  voluit.  4"71 

C.   Oppositio.  471 

Divisio  textus.  472 

AuT.     1.  An  possibile  sit  nos  conformare  voluntatem  nostram  volunta- 

ti  divinae  ?  472 


508  INDEX  DlSTIi\r;iIONUM,  ETG. 

'2.  In  qno  roiisislif,  ronfonnilas  volunl.ilis  (livinae  et  noslr.T?  473 

3.  An   si  in  iiluribus  osf.  coniorniitas  volunl.Uis  divin.-R  et  nostroe, 

una  oxcludat  aliam  por  ropugnanliam  ?  475 

4.  An  omnes  leneantur  conformare  volunlatem  suani  divimi)  vo- 

lunlali  .'  476 

l).  An    tonoaniur    nos    conformaic     in  volilo  (juod  scimus  Uoum 

vollo,  sed  tauien  non  congruit  nobis  hoc  velle  ?  478 

D.  Utrutn  placiierit  viris  bonis,  qnod  Chrisius  pateretnr  ct  morcrctiir  ?  placuit 

quidem  inticittc  nostrx  rcdemptionis,  sed  non  ipsius  cruciatus.  479 

Art.     6.  Utrum  omnes  Sancli,  et  specialiter  beata  Virgo,  et  Apostoli,  vo- 

luorunt  passionem    Chrisli?  480 

E.  Qiiomodo   scntiendnm  sit   dr  passionihus    Sanctornm,     an  velle   an  nolle 

debcamns  ?  ^'80 

Art.     7.  An  da^mones    persuaserunt   Judaeis   crucifigenlibus    Christum 

passionem  ejus?  481 


INDEX    RERUM 

MEMOUABILIUM  TAM  IN  TRXTU  QUAM  IN  COMMENTARIIS 

LIBKI  I  SENTENTIARUI. 


N.-B.  —  Numerus  primus  romajius  signat  distinciionem,  secundus  arabicus 
articulum,  tertius  vero  adhuc  romanus  tomum  Si  adest  una  ex  litteris  A, 
B,  C,  etc,  signatur  caput  in  textu  Magistri.  Verbi  gratia  :  ABUSUS  quitrc 
dicitur,  non  ab  fruclus?  I,  13  ad  q  2-XXV.  Expositio  hujus  sententiae  inve- 
nitur  in  distinctione  I,  artic.  13  ad  quaestiunculam  2,  in  tomo  XXV  hu- 
jusce   editionis. 


ABBRE  VI  ATIO\  ES 


Ibid. 

Ibitleiii. 

l*roI.  II ag. 

Prologus  .\ljifi,islri 

Q. 

Qua^sliuiiculii. 

V.g. 

Verbi  gralia. 

Abstractio  duplex,  scilicet  universalis  a  par- 
ticulari,  et  formee  a  maleria  in  qua  est. 
XXVI,  5-XXVI. 


Abusus  quare  dicitur,  non  abfructus  ?       1, 
13  ad  q.  2-XXV. 


AbraujE   quomodo  et  quare  prsecepit  Deus 

immolare  liiiunisuum  ?     XLV,  13-XXVJ.      Acoh.PTUM   et   non    acceptum  possunl  idem 

esse.  V,  2-XXV. 


5J0 


INDEX  RERUM 


Hoo  verbum,  accepit,  quem  actum  copulat, 
an  essenlialem  vel  nolionalem,  cum  dici- 
tur,  Filius  nihil  habet  nisi  quod  nascendo 
accepil?  V,  8-XXV. 


AcciDEiNS  an  sit  incommulabile,  et  an  acci- 
denlis  est  accidens  ?  VIII,  18-XXV. 

AcciDENs  nuUum  cadit  in  Deum.  XXVI, 

IVXXVI. 

AcciDENs  comparatum  ad  aliquid  sicut  ad 
subjectum  tantum,  ab  illo  semper  separari 
potest  :  comparatum  autem  ad  aliquid 
sicut  ad  subjpclum,  et  causam,  et  ad  id 
quoJ  cadit  in  diffinitiono  ipsius,  ab  illo 
non  separalur.  XXVIII,   8-XXVI. 

AcciDENS  licet  quandoque  sit  inseparabile  a 
subjecto  propinquo  et  immediato,  tamen 
separabile  est  a  remoto.  Ibid. 


AcTUs  proprie  personarum  el  individuorum 
est.  I,  23-XXV. 

AcTUs  generaliouis  non  est  in  divinis  ut 
fieri,  sed  ulimportat  ralionem  originandi. 
IV,  2-XXV. 


Adjectivum  aliquod  an  sit  in  divinis  ?  IX, 
7-XXV. 

Adjectivum  verbum  habet  tria,  scilicet  mo- 
dum  significandi  inhaerenter,  modum  si- 
gnificandi  quo  significat  agere,  et  modum 
quo  significatcum  tempore.  Ibid. 

Adjectiva  praidicantur  de  personis  divinis 
pluraliter,  subslantiva  vero  singulariter. 
Ibidem,  et  XXII,  7-XXV.- 


In  divinisesl.EQUALiTAset  quantitas  virtutis, 
non  molis.  XIX,  1-XXV. 

^QUALiTAS  est  proporlio  aliquorum  ad  in- 
vicem  secundum  unam  quanlitatem. 
Ibidem. 

^Equalitas   magis    proprie  convenit   di>tin- 


ctioni  personarum  quam   identitas  et  si- 

inililudo.  XIX,  2-.\XV. 

/Equalitas   trium    personarum   consistit  in 

hoc  quod  alia  aliam  non  excellit,  aut  eeter- 

nitate,    aut  magniludine,  aut    potestate, 

XIX,  3-XXV. 
Quutilibet  personain  divinis  est  jequalis  aliis 

duabus.  XIX,  4,  7  et  19-XXV. 

ytQUALiTAS  non  praeponit  unum,  sed  suppo- 

nit  unum  propter  dislinctionem  quam  si- 

gnificat.  Ibid. 

Ilaec  nomina,  iEQUALis,  similis,  et  similitudo, 

et  eequalitas,  in   suo  inteliectu   claudunt 

duo,  scilicet  distinclas  personas  et  unita- 

tem  essentioe.  XVI,  5-XXV.  llem, 

XXXI,  3-XXVI. 
Haec  non  debet  concedi,  Tres  personae  sunt 

una  .i:qualitas.  XIX,  5-XXV. 

Tres  personae  omnino  ^quales  sunt  in  po- 

tentia,  XX,  5-XXV. 

Pater  genuit  sibi  .equalem  Filium.  XX, 

6-XXV. 
.'Equalitas  in  divinis  est  indiflerens  essentia 

secundum  altribula  quantilalis  in  tribus 

persouis.  XXXI,   3-XXVI. 

tEquale  est   quod   suppositum   alicui,    non 

excedit,  nec  exceditur.       XX.XI,  4-XXVl. 
iEQUALiTAS  et  similitudo  quare  attribuunlur 

Filio?  XXXI,  10-XXVI. 


iExERNiTAS   est  interminabilis   vitae  lota  si- 

mul  et  perfecta  possessio.  VIII, 

8-XXV. 
^tehnitas  est   spatium  continuum  non  in- 

tersectum.  Ibid. 

iETERNiTAS    est   anliquum  et  immulabile  et 

universale  metiendo.  Ibid. 

JEternitas  dupliciter  accipitur,  scilicet  ma- 

lerialiter  et  formaliter,  et  materiaiiter  ac- 

cepta    est     causa     duralionis    aliorura. 

Ibidem. 
.(Eternitas  ut  meusura  excellens  claudit  in 

se  aevum  et  tempus.        Ibid.  Item,  XIX, 

3-XXV. 


INDEX  REUUM 


511 


^TERNiTAS   dislentlitur,  non    in  se,  sed  in 

alio.  V1II,8-XXV. 

.^TERNiTAS  Deus  est,  et  nihil  proprie  dicitur 

seternum    nisi   solus    Deus.  Vlll, 

9-XXVI. 
Esse   in   yETERNiTATE    tfibus  modis   dicitur. 

VIII,  10-XXV!. 
.(Eternitas   secundum   rem  idem  est  quod 

essentiadivina.  iX,  1-XXV. 

tEternitas  non  adjacet  Deo  extrinsecus  nisi 

secundum  rationem.  Ibid. 

iETERNiTAS    qualiter   est    infinita  ?        IX, 

'2-XXV. 
^TERNiTAs  qualiter  dicitur  adjacere  distin- 

ctioni  personarum  ?  Ibid. 

YErERNiTAs  quoraodo  dislinguilur  ab  eevo  et 

tempore  ?  IX,  3-XXV. 

iETERNiTAS   non  est   proprium   Patris,    nec 

per  se,    nec  per  connolationem  notionis 

suae,    sed   est     appropriatum.         XXXI, 

5-XXVl. 


iEviTERNi   esse  non  est  sua  duralio.         IX, 

3-XXV. 
jEvitehna  unde  habeant  rationem  suai  inde- 

ficienliae  ?  Ibid. 

-EviTERNUM    simplicissimum   raensurat   alia 

aeviterna.  IX,  3  ad  q.  2-XXV. 


Affectus  noster  non  potest  in  aclum  cum 
Spiiilu  progredi,  nisi  perficiatur  per  ha- 
bitum    illi     actui     congruum.  XVII, 

1-XXV. 


ciens,      ut      elementa     et     elementata. 
XXXII,  8-.\XVJ. 


Alius  cum  sit  relativum  diversitatis,  (juare 
non  notatnisi  diversitatera  personalem  in 
divinis?  IX,  4-XXV. 

Alter,  alius,  et  aiiud,  quid  dieant?  et  quod 
convenieiitius  dicitur  de  peraonis  divinis. 
11,  9-XXV. 


Alterationis  non  est  alteratio,  neo  mulatio- 
nis  mutalio.  XVIU,  2-XXV. 


yAMiciriAM  et  lilem  quidam  ponebant  princi- 
pia  omnis  natt  rae.  X,  2-XXV. 


Amor  quo  amo  Deum  et  amo  amare  me, 
unus  est.  1, 12  ad  q.  3-XXV. 

Amor,  dileclio  ec  cUaritas  qua  re  difi^erunt? 
X,  1  et  12-XXV. 

Amoii  accipilur  eliam  in  bona  significatione, 
conlra  quosdam,  unde  debet  poni  in  di- 
vinis.  Ibid. 

Amor  dupliciler  consideratur,  scilicet  sc- 
cuudum  id  qaod  nominat,  et  secundum 
proportionem  xd  naturara.        X,  2-XXV. 

Amor  secundura  rationem  amoris  an  potest 
dicere  hypostasim  ?  Ibid. 

AxioR  est  simplox  virtus  per  se  motiva  ad 
unilivam  qua.ndara  concretionem,  etc. 
X,  9  XXV. 


I 


y  Afpirmationes  de  Deo  incompact<'e,  nega- 
tiones  autem  veree.  II,  17.  Item,  111, 
9-XXV. 


Omne  aliud  agens  a  Deo  est  infirraum,  vel 
quia  indiget  instruraento  et  raotu,  ut 
raotores  ccelorum  :  vel  quia  est  in  se  defi- 


Analogum  proprie  et  primo  et  per  se  dicitur 
de  uno,  de  aliis  vero  secundum  proportio- 
nemadillud.  XLVl,  12-.XXVI. 

Analogu.u  trjpliciier  dicilur.        VIII,  7  XXV. 


Angeli  quomodo  sint  mediiinter  res  uliljiles 
etfruibiles?  J,  ll-XXV. 


51: 


INDEX 


Angelis  non  competil  cognitio  Deipcr  vesli- 
gium.  111,  13-XXV. 

AngiiLI  et  beali  (jualiler  dicuntur  aeterni  ? 
VIII,  9-XXV. 

Angeli  non  sunt  temporales,  sed  aiviterni. 
Vlll,  12-XXV. 

Angeli  an  moventur  in  tempore  operando  ? 

VIII,  12  et  21-XXV. 

Angelokum  loculio  (juid  sit?        IX,  13-XXV. 
Angkli  qualiter  loquuntur  nulibuset  signis? 

IX,  13  aJ  q.-XXV. 

Angeli  omnia  cordis  suis  concepla  possunt 
depromere  sicut  et  nos.  IX,  14-XXV. 

Angeli  boiii  et  mali,  et  omnesomnibusloqui 
possunt.  IX,  15  ad  q.-XXV. 

Distantia  loci  in  impediat  locutionem  ange- 
lorum?  IX,  15  adq.-XXV. 

Angelokum  clamor.  Ibid. 

Angeli  utrum  in  suis  locutionibus  et  audi- 
tionibusutuntur  organis?        IX,  16-XXV. 

Ad  locutionem  Angelohum  tria  concurrunt, 
scilicet  inlelligere  secundum  aclum,  el 
conversio  ad  alterum  sub  voluntate  inno- 
tescendi,  et  intentio  dirigens  similitudines 
ad  res  de  quibus  est  sermo.  Ibid. 

Angelus  est  in  loco  diffinitive.  XXXVII, 
14-XXVI. 

Duo  Angeli  non  possunt  esse  in  eodem  loco. 
Ibidem  et  2o-XXVI. 

Angeli     moventur    localiler.  XXXVII, 

22-XXVI. 

Possumus  dicere,  quod  angelorum  molus 
est  propter  indigentiam  nostram,  vel  ad 
merendam  gloriam  quam  ante  meritum 
acceperunt.  Ibid. 

Motus  ANGELi  non  est  proportionatus  spalio, 
nec  tempori,  nec  mensuratur  tempore. 
Ibidem. 

Angelus  transit  spatium  indivisibiliter,  quia 
motus  ejus  est  ad  voluntatem.  XXXVII, 
23-XXVI. 

Motus  Angeli  sunt  tria  indivisibilia,  scilicet 
secundum  quod  est  in  loco  a  quo,  et  in 
loco  per  quem,  el  in  loco  ad  quem  est 
molus.  Ibid,  et  24-XXVl. 


UEllUM 

Motus  Angeli  ad  motum  coeli  ut  ad  causam 
reducinon  potest.         XXXVII,  24-XXVI. 

Ang:;lus  non  potest  esse  simul  in  pluribus 
locis.  ibid. 

Angeli  dicuntur  et  sunt  circumscriplibiles 
quodammodo.et  non  simpliciter.  XXXVII, 
26-XXVl. 

Angelus  dici  potestcorporalis,  nona  natura, 
sed  a  proprietate  corporis,  quia  conve- 
nit  cum  corpore  in  diffinilione  loci,  et  in 
circumscriptione  per  comprehensionem. 
Ibidem. 

Angelica  natura  multo  nobilior  est  quam 
humana.  XVI,  12-XXV. 


Omnis  Anima  movetur  visis.  III,  3-XXV. 

Anima  est  lotum  potestativum  respectu  sua- 

rum   potentiarum.  III,  31.  Ilem, 

VIII,  25XXV. 
Anima  licet  composita  sit  ex  quod  est,  et  quo 

est,    non   tamen   ex    materia   et  forma. 

111,  33.  Item,  Vlll,  2o-XXV. 
Anima    dupliciter    comparatur   ad   corpus, 

scilicet   ut   forma   et   ut  motor.  III, 

.33  et  34-XXV. 
Potentiae   anim^  qualiter   sunt  animse  sub- 

slantiales  et  consequentes  esse  ?        11, 

34  XXV. 
Anima   coraparatur  ad  corpus   ut  ad  mate- 

riam    suam,    et   ut  est  organicum,  et  ut 

potest  separari  a  corpore.        111,  39-XXV. 
Anima  rationalis  non  est  hoc  aliquid.       III, 

33.  Item,  VIII,  25-XXV. 
Anima   forte  non   est   per  se   vita  corporis. 

VII,  i-XXV. 

Anima  rationalis  non  unitur  corpori  duplici 
medio,  ut  aliqui  dicunt.        VIII,  26-XXV. 

Anjmam  fit  tota  in  toto,  et  in  qualibet  parte 
tota.  Ibid. 

Anima  consideralur  tripliciter,  scilicet  ut 
forma  corporis,  et  secundum  essentiam, 
et  ut  motor.  Ibid. 

Anima    an    dividilur   divisione     corporis  ? 

VIII,  20  ad  q.  1-XXV. 


INDEX  RERUM 


513 


Amma    an   sit  in    corpore   sicut   in  loco   ? 

VIII,  26  ad  q.  2-XXV. 
Amm-E  an  de  coelo  possunt  reduci  propter 

aliqua  raerila  ?  XLI,  A-XXVI. 

Animalis  homo  dicitur  vel  vila,  vel  sensu.  In 

prol.  lMagistri,-XXV. 


Anguill-E  dicuntur  de  superfluitate  aliorum 
piscium  generari.  XIX,  10-XXV. 


Anni  Dei   dicuntur   aeternitas. 
9-XXV.  Item  XIX,  6-XXV. 


ter  errorem  evitandum,  vel  veritatem  ex- 
primendam,  et  ut  ostendatur  magis  ratio 
distinctionis   in   propriis.  XXXIV, 

5-XXVI. 


Ardua  triplici  gradu  scanduntur,  scilicet 
sensu,  imaginatione,  et  intellectu.  In 
prol.  Mag.-XXV. 


Aristoteles  an  noverit  mysterium  Trinita- 
VIII,  tis?  III,  18-XXV. 


Apparuisse  dicitur,  quod  subito  monslratur, 
vel  quod  insolita  fulget  claritale.  XIV, 
2-XXV. 

Apparitio  semper  fit  per  subjectam  creatu- 
ram,  et  est  essentiae  :  et  si  convenit  per- 
sonee,  hoc  est  gratia  essentiae,  et  convenit 
tribus  personis.  Ibid. 

Apparitio,  missio,  processio,  et  datio  tem- 
poralis  qua  re  diPferunt?         XIV,  5-XXV. 

Quare  Pater  non  apparuit  nisi  in  voce,  et 
Filius  in  carne,  Spiritus  in  columba,  iin- 
guis  igneis  et  in  flatu  ?  XIV,  15-XXV. 

Pater  apparere  potuit,  non  autem  milti. 
XVI,  1-XXV. 


Appropriata  rationem  trahunt  ex  propriis, 
sicut  per  accidens  rationem  ab  eo  trahit 
quod  per  se.  XXXI,  1-XXVI. 

Appropriatum  contingit  dupliciter  accipere, 
scilicet  secundum  materiam,  et  secundum 
formam  :  piimo  modo  est  sine  intellectu 
proprii,  secundo  autem  numquam.  XXXI, 
2-XXVI. 

Approphiatio  secundum  aptitudinem  est  ex 
parte  rei :  unum  enim  atlribulum  magis 
accedit  ad  proprium  unius  personae  quam 
alterius  :  secundum  actum  aulem  fit  a 
viris  peritis  in  sacra  Scriptura,  vel  prop- 

TXVI 


Ars,  intellectus,  et  sapientia  non  proprie  sed 
approprietate  dicuntur  de  Filio.       XXXI, 

8-XXVI. 


Attributa  per  prius  dicuntur  de  Deo,  et  per 
posterius  de  creatuiis.  VIII,  3-XXV. 

Attributa  quanlum  est  de  natura  suorum 
significatorum  mulliludinem  habent  ra- 
tionis,  et  non  tantum  secundum  vocem. 
Ibidem. 

InATTRiBUTis  divinis  duo  attendenda,  scilicet 
quid  nominant,  etin  quo  sigiiificatur  poni 
auod  nominant.  Ibid. 

1 

Attributorum  divinorum  diversitas  et  iden- 
titas  unde  sit  ?  Ibid. 

Attributa  duplicem  habent  comparationem, 
scilicet  ad  subslanliam  causae  in  qua  sunt, 
et  ad  eff"ectus  quos  connolant  :  primo 
modo  sunt  unum  in  Deo,  secundo  vero 
sunt  secundum    quid   ut   plura.  III, 

4-XXV. 

Attributa  comparantur  puncto  quod  est  in 
cenlro.  Ibid. 

Unum  in  subslantialibus  attributis  in  divi- 
nis  personis  quare  non  facit  idem,  sicut 
unum  in  qualilativis  facit  simile,  et  in 
quantilalivis  lacil  aequale? 
4-XXVI. 


33 


514 


INDEX  REllUM 


AuCTORiTAS  quid  ?       In  prol.  Magislri,-XXV, 
AUCTOIUTAS  tria  includil  in  se,  scilicel   quod 
principial  primo  quidquid  in  divinis  prin- 
cipialur,  et  quod  non  ab  aiio  habel  hoc, 
el    quod    lioc    soli    convenit.  Xll, 

5-XXV. 
AucroniTAs   ponilur  in  Patre  et  notatur  in 
Filio  cum  dicilur,  Spirilum  sanclum  tuum 
qui  ex  te  per  unigenitum  est,  promerear. 
XII,  6-XXV. 


B 


Beatitudo  duplexjscilicel  creataet  increata: 
illa  formaliter,  haec  effective  beatificat : 
illa  utimur,  hac  fruimur.  I,  9-XXV. 


BoNUs  est  Deus,  ideo  sumus.  I,  G-XXV. 

BoNA  maxima,  raedia  et  minima  quae  sint? 

I,  11-XXV. 

BoNi  divisio  in  delectabile,  utile  et  hone- 
stum,  non  est  divisio  generis  in  species, 
sed  est  data  potius  per  prius  el  posterius 
parlicipantia  divisum.  I,  21-XXV. 

BoNUM  summura  est  substantialiler  et  essen- 
tialiter  bonum,  cui  non  potest  fieri  ad- 
ditio  :  et  ly  summum  non  addit  super  in- 
tentionem  boni,  nisi  respectum  secuudum 
nomen  ad  alia  bona  creata.        II,  2-XXV. 

BoNUM  summura  an  sit  comparabile  ad  alia 
bona?  Ibid. 

Bo.NUM  surnmum  simplex  est,  et  omnes  bo- 
nitates  nobilitalis  non  habent  aggregatio- 
nem  el  diversitatem  in  ipso  :  unum  enim 
bonum  in  ipso  non  addit  super  alterum 
secundum  rem,  sed  secundum  rationem. 

II,  2  ad  q.  1-XXV. 


BoNUM  summum  quare  summum  dicalur,  et 

purum,  et  finis  simplicitatis  ?      II,  2  ad  q. 

2-XXV. 
Non  possunt  esse  duo  summe  bona.  11, 

2  ad  q.  M-XXV. 
BoNiTAs,  sapientia,  potentia,  qDomodo   de 

Deodicunlur?  XXXIV,  F-XXVI. 

BoMTAS  Spiritui  sancto,  sapienlia  Filio,  po- 

lenlia  Patri  quare  atlribuatur?  Ibid. 

G,  H-XXVI. 
BoNA  vel  mala   fieri   quomodo  vull  Deus? 

XLA'I  per  totum-XXVI. 
BoNUM  est  mala  fieri,  quontiodo  intelligilur  ? 

XLVl,  K-XXVl. 
BoNi    quadruplex    acceptio.  XLVI, 

H-XXVI. 
BONA  facere  et  mala  vitare  quare  praecepit 

Deus?  XLVIl  per  totum,.XXVI. 

BoNA  vel  mala  voluntas  hominis  quando  est 

idem   vel   aliud  volens   quod  Deus  vult? 

XLVIII,  A-XXVI. 
BoNA  Dei  voluntas  mala  hominum  voluntate 

impletur.  XLVill,  B-XXVI. 

BoNUM  et  ens  convertuntur  secundum  sup- 

posita,  non  secundum  intenliones.  I, 

20-XXV. 
BoNUM  super  ens  addit  relationem  ad  finem. 

Ibidem. 
BoNUM  unde  ducit  originem  quoad  interpre- 

talionem  nominsi?  Ibid. 


Bbuta  quai'e  non  habent  cognitionem   ve- 
stigii?  III,  13-XXV. 


C.ELiBATUS  Joannis  non  pra^fertur  conjugio 
Abrahae  quantum  ad  habilum  continentiae. 


INDEX  RERUM 


515 


sed  quanlum  ad  aclum  et  statum.        XV, 
IS^XXV. 


Calor  naluralis  in  semine  agit  in  triplici 
virtute,  scilicet  ignis,  et  coeli,  et  animse. 
XI,  3-XXV.  Item,  XIII,  1-XXV. 


Causa  prima  quomodo  cognoscatur  per  efFe- 

ctus?  III,  2-XXV. 

Causam  primam  dari.  III,  6-XXV. 

Causje  naturales  quare  non  possunt  dici  ma- 

nentes  causae?  VIII,  13-XXV. 

Causa   est,    ad   cujus   esse   sequitur   aliud. 

XXXV,  3-XXVI. 
Causa    prima  omnibus   adest  immediate  ad 

hoc    ut   possint    habere    propria    opera. 

XXXVII,  1-XXVI. 
Causa  prima  non  tollit  causalitatem  ab  ali- 

qua  secundarum.  XL,  I4-XXVI. 


Charitas  dicit  dilectionem  essentialem  in  re- 
clo,  et  notionalem  in  obliquo,  cum  dici- 
tur,  Transtulit  nos  in  regnum  charitalis. 
V,  9-XXV. 

CuARiTAS  non  accipitur  omnino  aequivoce, 
quando  sumitur  pro  essentiali  et  notio- 
nali.  Ibid. 

Cdaritas  qua  habitualiter  diligimus  Deum 
et  proxiraum,  non  est  Spiritus  sanctus  : 
sed  Spiritus  sanclus  appropriate,  non 
proprie  est  charitas  qua  effective  diligi- 
mus  Deum  et  proximum.  XVII, 

1-XXV. 

Cqaritas  non  conjungit  primae  veritati  non 
per  hoc  quod  est  creatura,  sed  secundum 
quod  est  similitudo  et  emanatio  qua?dam 
boniiatis  Dei.  Ibid. 

Charitas  est  valens  vitam  aeternam,  non  con- 
dignitate,  sed  reputalione  divina.        Ibid. 

Charitas  est  species,  modus  et  ordo  volun- 
tatis  in  bonum  ordinalae.  Ibid. 

Charitas   increala  resultat  in  creata  ut  in 


exemplato,  et  ut  intimum  affectus  nostri. 

XVII,  3-XXV. 
Nullus  sine  revelatione  scire  potest  se  esse  in 

CnARITATE.  XVII,  5-XXV. 

Chakitas  optima  virtutnm  et  intima  est  el 

simillima  patriae.  XVII,  6-XXV. 

Chakitas  est  maximum  donorum  simpliciter. 

XVil,  7-XXV. 
Nulla  virtus  universaliter  dividit  inler  filios 

regni  et  perditionis  nisi  charitas.       XVfl, 

9-XXV. 
Charitas  augeri  potest,  non  minui.       XVII, 

10-XXV. 
Charitas    proficit    qualuor    modis,  scilicet 

quoad   radicationem  in   subjecto,    quoad 

facilitatem  operandi,  quod  numerum  me- 

ritorum,et  quoad  modum  fervoris.     XVII, 

10  ad  q.-XXV. 
Charitas  minus  quam  inter  duos  esse  non 

potest.  XXVIII,  2-XXVI. 

CflARiTAS  triplex  in  divinis,  scilicet  essentia- 

lis,  notionalis,  et  personalis.       X,  4-XXV. 
Charitas  significatur  quinque  modis,  scilicet 

essentialiter,     notionaliter,    personaliter, 

essentialiter  et  notionaliter,  et  essentiali- 

ter  et  notionaliter  et  personaliter  simul. 

X,  6-XXV. 
Charitas  accipitur  dupliciter,  scilicet,  ut  est 

amor    appretians    multum    amatum,    vel 

pro  habitu  distinguente  inter  filios  regn  { 

et  perditionis.         In  prol.  Magistri-XXV. 


In  Christo  licet  sint  duae  voluntates,    tamen 

non  est  nisi  unusvolens.  VII,  9-XXV. 

Christus   tactu  suse  mundissimse  carnis  vim 

regenerativam  contulit  aquis.  XVI, 

7-XXV. 
Hgec  est  absolute  vera,  Christus  secundum 

quod    homo    minor   est  Patre   et  Spiritu 

sancto.  XVI,  1-XXV. 

Christus  secundura  quod  homo  qualiter  dic^ 

possit  minor  se,  et  sequalis  sibi  ?  Ibid. 

Christus  non  est  de  universilale,  sed  super 

universitatem  operum.        XLIV,  5-XXVI. 


niu 


TNDEX  RERUM 


CunisTUS  quoad   unioneiu  cum  summo  bono     Cognitio  per  vesligium  requirit  tria  :  1.  Ul 


1 


in  esse  non  pdtcsl  fieri  melior.  XLIV, 

5  ad  q.  2-XXYI. 

CuRiSTi  passionem  volebanl  Sancli,  non  sim- 
pliciter  sed  relalam  ad  finem,  scilicet  red- 
emptionem.  XLVIII,  6-XXVI. 

CimisTi  passionem  daimones  primo  persua- 
serunt,  sed  postea  doluerunt,  tamen  revo- 
care  non  potuerunt.  XLVIIl,  7-XXYI. 


CiRCUMscRiPTiBiLE  dicitur  tribus  modis,  quod 
loco,  vel  tempore,  vel  comprehensione 
comprehenditur.  XXXVII,  26-XXVI. 


vesligium  in  ratione  vestigii   cognoscatur. 

2.  Ul  ub  ipso  cogiiilio  Cieutoris  incipiat. 

3.  Ut  utens  ve.-tigio  sit  capax  cognilionis 
Crealoris.  III,  13-XXV. 


CoLUMBA  in  qua  apparuit  Spiritus  sanctus, 
species  columbae  fuit,  et  non  nalurale  et 
verum    animal.  XVI,  6  ad  q.  1  et 

2-XXV. 


CoMMUNicABiLE  ct  incommunicabile  est  in  di- 
vinis,  sed  non  eodem  modo  quo  in  creatis. 
XIX,  14-XXV. 

CiRCUMCisio  quo  sensu  dicebatur  ab  anliquis      Communicabile  dicilur  dupliciter,  sciiicet  se- 


non  per  se,  sed  per  meritum  fidei  delere 

culpam?  1,  7-XXV. 

CiRCUMCisio  operalione  indirecta  conferebat 

graliam.  Ibid. 


CooiTATiONES  volubiles  non  erunt  in  patria. 
I,  23,  ad  q.-XXV. 

CoGiTATiONES  volubilcs  appellantur  cogilatio- 
nes  discurrentesabobscurilate  vestigii  vel 
imaginis  vel  senigmalis  et  speculi  fidei  ad 
cognilionem    Dei  habendam.  IX, 

13-XXV. 


cundum   communitatem  rei,   et  rationis. 
XIX,  I-XXV.  Item.  XXIII,  5  XXV. 


CoMMUNiTAS  nulla  est  in  divinis  nisi  essenlise, 
sed  ex  illa  signiUcantur  multoe  ex  conse- 
quenti.  XXV,  3-XXV. 


CoMPOsiTio  nulla  in  divinis  est  in  re  ipsa, 

licet  intellectus  noster  tripliciter  compo- 

nat.  VIII,  4-XXV. 

CoMPOsiTioNis   nota  fundatur  super  aliquid 

ex    parte    attributorum    quae    componit. 

VIII.  4-XXV. 

CoGNiTio  Dei  quomodo  fit  per  creaturas?  et,      Compositiu  multiplex.  YIII,  23-XXV. 

Quomodo  in  creaturis   apparet  vestigium      Nihil  compositum  compositione  ultima  potest 

Trinilatis?  III,  A,  B,  C  et  per  to-         constituere  aliud.  VIII,  25-XXV. 


tum-XXV. 
Ad  cognitionem   alicnjus  difficilis  assequen- 

dam,  quatuor  exiguntur.  II, 

A-XXV. 
CoGNiTio  nostra  incipit  a  creaturis,  sed  non 

terminatur  in  creaturis,  sed  in  Deo.        II, 

13-XXY, 
CoGNiTio  non  semper  fit  per  propriam  spe- 

ciem  rei,  sed  eliam  per  effectum.  III, 

2-XXV. 


CoMPOSiTio  corporum  prima  est  ex  materia 
et  forma.  Ibid. 

Compositionis  quatuor  modi,  quorum  me- 
minit  Hilarius.  VIII,  33-XXV. 


CoMPREnENDiMUs  illud,  cujus  fines  circum- 
spicimus.  XXXVII,  26-XXVI. 

CoMPRKUf  N?io  duplex,  scilicet  quae  est  lactus 
intellectus  super  terminos  rei,  et  quse  est 


INDEX  RERUM 


517 


perfecta  conseculio  alicujus  ut  finis,  quae 
consecutio    prsecipue   fit   afTeclu.  I, 

15  ad  q.-XXV. 


CoNCiLiA  generalia  octo  in  primitiva  Ecclesia 
celebrata.  XI,  9-XXV. 


CoNSiLiuM    duobus    modis    dicitur,    scilicet 

quserenlis   et  danlis.  V,  7-XXV,  et 

XLV,  12-XXVl. 
CoNSiiiuM  in  Deo  dicitur  aeterna  disposilio 

sapientiae  suse  de  rebus  fiendis.  Ibid. 

CoNsiLiUM  Deiper  Filium  praecipue  impletum 

est.  V,7-XXV. 


CoRPORA  coelestia  quomodo  vocantur  immor- 
talia?  IX,  3  ad  q.  1-XXV. 


Creatori  et  creaturse  niliil  est  commune  uni- 
voce.  I,  8-XXV. 

Creator  quomodo  cognoscitur  per  creatu- 
ras?  III,A-XXV. 

Creator  relucet  in  creaturis,  per  quas  co- 
gnoscitur.  III,  15-XXV. 

Creator  uno  modo  se  habet  ad  omnia,  sed  / 
inferiora  non   eodem   modo  se  habent  ad 
Creatorem.  VIII,  7-XXV. 


Creatio  non  ponit  aliquid  in  Deo  nisi  volun- 
tatem  et  ideam  determinatam  ad  hoc,  ut 
hsec  creatura  modo  fiat.        VIII,  16-XXV. 


Creaturj^  quomodo  juvent  hominem  ad  bea- 
titudinem  ?  I,  10-XXV. 

In  qualibet  creatura  apparet  vestigium  Tri- 
nitatis.  III,  F-XXV. 

Creatura    non    potest   creare.  III, 

7-XXV. 

Quanto  magis  elongatio  fit  creaturarum  a 


primo,   tanto  minus  participant  de  boni- 
tate  ejus.  Vlll,  8-XXV. 

Creatur.e  comparatae  ad  Creatorem  dicuntur 
quasi  non  esse.  VIII,  11-XXV. 

Creatur.e  omnes  qualiter  dici  possunt  tem- 
porales  ?  VIII,  12-XXV. 

Oreatuha  reali  respectu  dependet  ad  Creato-  y 
rem,  et  non  e  converso  nisi  secundum  in- 
tellectum.  XXII,  2-XXV. 

Creatuhje  quadrupiex  esse,  scilicet  primum 
in  natura  sua.Secundum  in  ratione  naturae 
quod  abstrahitur  ab  illo  quod  est  in  nalu- 
ra  propria.  Tertium  quod  est  naturae  in 
exemplari  primae  causae  existentis,  et  non 
simpliciter.  Quarlum  est  quod  est  com- 
mune  ad  omnia  ista,  quod  est  esse  creatu- 
rtfi  quocumque  modo  existentis,      XXXV,     y 
U-XXVI. 
Creatur^  melius  et  verius  suntin  Deoquam 
in  seipsis.  Ibid. 

Creatura  in  Deo  est  Deus  vel  creatrix  essen- 
tia.  Ibid. 

Cbeatur^  in  Deo  sunt  vita  et  lux,  et  hoc  ra- 
tione  intellectus  practici,  non  tamen  con- 
cedendum  quod  vivant  etluceant.  XXXV,  ^ 
12-XXVI. 
Creatur^  in  Creatore  dicuntur /jM^rAr»  pro- 
pter  remotionem  ab  his  quee  deturpant 
esse  illarum.  XXXV,  13-XXVI.     ^ 

Creatura  est  in  Creatore  secundum  quid, 
Creator  autem  est  in  creatura  continenset 
salvans  et  replens.  XXXVII,  U-XXVI. 
Creatura  spiritualis  movetur  per  tempus, 
corporalis  vero  per  tempus  et  locum. 
XXXVII,  l  et  20-XXVI. 
De  ratione  creati  est  non  esse  ab  aeterno, 
nec  fieri  posse.  XLIII,  1-XXVI. 

Creatura  dupliciter  erat  in  verbo,  scilicet 
ut  in  medio  cognoscendi,  et  ut  in  causa. 
In  prol.  B.  Alb.-XXV. 


Credere  non  est  actus  unius  potenliae  abso- 

lute.  I,  12-XXV. 

Credere  large  sumptum  dicit  rationis  actum, 


318 


INDEX  RERLM 


quiest  ex  opinione  juvala  ralionibus.     II, 

1  X\V. 
CREDEhE  debemus  aucloiilali,   quod  intelii- 

ginius  ratiuni,  quod  opinamur  errori.     II, 

10-XXV. 
GiiEDiHiLE  generaliler  acceptum  quidam  an- 

tiqui  dixerunt  esse  subjeclum  theologise. 

I,  2-XXV. 
Credibilium     quicdam     piius    intelliguntur 

quam  credanlur  :  quaidam  autem  nisi  cre- 

dantur,  non  intelliguntur  :  quaedam  aulem 

semper  creduntur,  et  numquara  intelligun 

lur.  II,  1-XXV. 


D 


lacet  aliquo  modo  dicalur  Deus  esse  in 
D^MONE,  sciiicet  quoad  hoc  quod  per  na- 
turam  est,  tamen  non  debet  concedi,  quod 
Spiritus  sanctus  est  in  daemone.  .XX.XVII, 
H-XXVI. 


Damnaui  utrum  possit  praedeslinatus?     XL, 

14,  15  et  16-XXVI. 
Qui  finaliter  dam.vatus  est,  nuilo  modo  pot- 

est    revocari    ad     statum    salvandorura. 

XLIII,  3-XXVI. 


Datio  sive  donalio  et  missio  in  materia  et 

fine  non  differunt.  MV,  4-.\XV. 

Dans  quandoque  dicitur  a  potestate  dominii, 

quandoque  a  vi  amoris.  XV,  2-XXV. 

yOATUM  non  separatur  ubi  ratio  dantis  non 

fundatur  nisi  in  araore  dantis.  Ibid, 

Patrem  dare  se  et  dari  a  se  conceditur,  non 

autem  mittere  se,  et  procedere  a  se.     XV, 

21-XXV.  Item,  XVI,  1-XXV. 


David  dicilur  maximus  Prophelarum  a  inodo 
inspirationis.  II,  iJ3  XXV. 


Degenehare   naluram    multis    contingit  ex 
causis.  XIX,  U-XXV. 


DERivAni  an  debent  dici  in  Filium  ea  quae 
suutinPatre?  IX,  23-XXV. 


Deus  est  sul)jectum  theologiae  specialissime 

diclum.  I,  2-XXV. 

Deo  conjungimur  dupliciter,  scilicet  per  me- 

ritum,  et  per  quemdara  quasi  contaclura. 

I,  12-XXV. 
Deus  videtur  imraediate  a   bealis.  I, 

lo-XXV. 
Deus  attingitur  intelleclu    secundum  quod 

simplex  est,  non  secundum  quod  est  infi- 

nitus.  Ibid. 

■y-DEUs  dicilur  infinitus  negative,  non  piiva- 

tive.  Ibid.,  et  II,  2-X.\V. 

Deum  allingere  menle   possumus,  compre- 

hendereautem  minirae.  Ibid. 

"^Deo  frui  debemus,  et  non  uti.       II,  E-XXV. 

Deus  fruitur  seipso  perfectius  quara   aliqua 

creatura  ipso  possit  frui.  1,  19-XXV. 

Quia  Deus  bonus  est,  sumus  :  el  in  quanlum 

sumus,  boni  sumus.  I,  G-XXV. 

Deus   nominatur    convenientissime    bonus. 

I,  20-XXV. 
Deus  purgatissimis  mentibus  cernitur.       II, 

3  XXV. 
Deus  se  finit  :  quia  (ut  ila  dicamus)  sibi  est 

aequalis,  et  nihil  sui  est  extra  ipsum  et 

suura  intelleclurn.  II,  2-XXV.  Ilera, 

XLIII,  I-XXVi. 
Deus  dicitur  infinitus  :  quia  nec  loco,  nec 

tempore,   ncc  comprehensione  intellectus 

finitur.  II,   2-XXV.    Item,   XXXVII, 

1-XXVI. 
>  Deus  est  nomen   operationis,  si  atlendatur 

latio  a  qua  imponitur  :  naturae  vero,  si 


INDEX  RERUM                                               519 

altendatur  id    cui   imponitur.               II,  tinguitur  a  Deo,  Deus   refertur  ad  Deum. 

M-XXV.  IV,  6  XXV. 

x^^Deus  dicitur  tripliciter,  scilicet  substantive,  Cum  de  Deo  formalur  proposiiio,  nota  com- 

adoplive,  et  nuncupalive.                 II,  H,  positionis  significat  identitatem  secundum 

ad  q.  3-XXV.  rera,  et  non  modum  inhaerentiae.          IV, 

Deus  cum  dicitur  de  eo  qui  essentialiter  est  8-XXV. 

Deus,  et  de  his  qui  parlicipalive  et  nun-  In  Deo  non  est  potentia  activa  nec  passiva, 

cupalive  sunt  dii,  aequivocum  est,  non  a  sed  superactiva,                        VII,  4-XXV. 

casu  et  fortuna,  sed  per  prius  et  posterius.  Minimum  inconveniens  in  Deo  est  impossi- 

Ibidem.  bile.                                           VII,  5-XXV. 

Tria  sunt  in  Deo  secundum  ordinem  ad  crea-  Motus   per  se  et  per  accidensin  Deo  non  ca- 

turas,  scilicet  sapientia,  potentia,  et  bo-  dunt.                                          VII,  7-XXV. 

nitas  :  de  ordine  illorum  trium.            II,  Deus  solus  vereest,  cujus  essentiae  compara' 

II,  ad  q.  2  XXV.  tum  nostrum  esse,  non  est.            VIII,  1 
Deus  verissime  dicitur  esse  supra  nomen  et  et  ll-X.W. 

supra  narrationem.                  II,  16-XXV.  Nihil  est  unio  cum  Deo  et  creaturis.       VIII, 

Deus  non  est  universale.              II,  22-XXV.  7-XXV. 

Deum  esse  ratione  potest  probari,  sed  pro-  Deo  proprie  convenit  esse  subsistenlem  ve~ 

prietates  ejus  non   possunt   determinari.  ritatem  et  causam  manentem.             VIII, 

III,  1-XXV.  15-X.XV. 

Deum  esse,  et  esse  unum,  quando  est  articulus  Deus  nec  per  loca,  nec  per  lempora  movetur. 

fidei,  et  quando  non?                          Ibid.  VIII,  G-XXV. 

Philosophi  de  Deo  cognoverunt  quia  est,  et  Dei  solius  natura  et  per  se  et  per  accidens 

quid  non  est,  non  quid  est.       III,  2-XXV.  incommunicabilis  est.            VIII,  16-XXV. 

Quintuplex  difTerentiainler  cognilionem  Dei  Licet   concedalur    aliquo   modo  improprie 

habitam  per  rationes  naturales  et  cogni-  quod  Deus  movet  se,  non  tamen  conce- 

tionem  fidei.                               III,  3-XXV.  dendum  quod  moveturase,  vel  quod  mo- 

Deus  non  potest  esse  corpus.        III,  8XXV.  vetur  simpliciter.                   VIII,  17-XXV. 

Deus  non  est  mutabilis  spiritus.              Ibid.  Quo  sensu  dicitur  solus  Deus  habere  immor- 

Deus  estsummum  bonum.           III,  9-XXV.  talilatera?                              VIII,  i9-XXV. 

Deus  tribus  modis  cognoscitur,  scilicet  abla-  Solius    Dei    natura    siraplex.                 Vlll, 

tione,  eminentia,  et  causa.       III,  lO-XXV.  24-XXV. 

Deus  quomodo  ex  perpetuitate  creaturarum  In  Deo  non  potest  esse  accidens.            VIII, 

intelligitur  aeternus,  ex  magnitudine  om-  30-XXV. 

nipolens,   ex   ordine   et    dispositione   sa-  Deus  non  est  in  genere.            VIII,  32-XXV. 

piens,  ex   gubernatione   bonus?          III,  Non  est  aliquid  in  Deo  quod  non  sit  Deus. 

12-XXV.  VIII,  I-XXV. 

Gausa  diligendi  Deum  Deus  est,  modus  sine  Non  contingit  scire  quid  est  Deus.            X, 

modo  diligere.                         III,  lo-XXV.  12-XXV. 

Deum  magnificabant  antiqui  tribus  sacrifi-  In  contemplatione  Dei  in  diversis  rationibus 

ciis,  propter  tres  perfectiones  rerum.     III,  non  est  vicissitudo.                   IX,  21-XXV. 

18-XXV.  Deus  videlur  hic  a  nobis  in  specie  suee  simi- 

Deus  an  genuit  se  Deum,  an  alium  Deum?  litudinis,  quse  est  efTeclus  gratise  ejus  in 

IV,  1  et  5-XXV.  nobis.                                      XVII,  6  XXV. 
Hee  propositiones  non  sunt  verse,  Deus  dis-  Deus   ambitu   durationis,   magnitudinis,  et 


b 


ji2n 


INDEX  RERr.M 


poleiiliie  includit  omnc  crealum,  et  ipse 

non    includilur,    sed    excedil.  XIX, 

3-XXV. 
Deus  csl  maxime  unus.  XXIV,  1-XXV. 

Deus  esl  magis  unus  unilale  creala.     XXIV, 

2ad  q.-XXV. 

Deo  mulla  ex  tempore  conveniunt.        XXX, 

l-XXVI. 
Scieutia  non  dicilur  univoce  de  Deo  et  de 

creatura.  XXXV,  1-XXVI. 

1  Scientia  Dei  non  est  univcrsalis,  nec  parli- 

cularis,  nec    in   polenlia   vel   habilu,  sed 

semper  in  actu.  XXXV,  2-XXVI. 

Scientia    Dei    est    aetcrna   et   immutabilis. 

XXXV,  0-XXVI.  Item,  XLl,  5  XXVI. 
Proprie  loquendo  res  sunt  in   Deo  scienle, 

potenle  et  volenle  produclionem  earum. 

XXXVI,  1-XXVI. 

Esse  in  DEO,etin  Deo  cognoscente,et  in  ejus 
scientia  se  habent  ut  superius  el  inferius. 
XXXVI,  2  XXVI. 

Deus  cognoscit  mala,  quia  ea  in  se  non  in- 
venit,  et  quia  ab  arte  quae  ipse  est,  de- 
formantur.  XXXVI,  2  et  6-XXVI. 

Deus  se  cognoscendo  cognoscit  omne  quod 
est.  XXXVI,  3-XXVI. 

Deus  inlelligit  omnia  seipso,  non  accipien- 
do  aliquid  ab  omnibus,  vel  ab  aliquo. 
XXXVI,  4-XXVI. 

Intellectus  Dei  non  trausit  de  uno  in  aliud, 
sed  indivisibilis  est,  et  indivisibiliter  est 
sui  et  aliorum.  XXXVI,  5-XXVI. 

Malum  scitur  a  Deo  per  accidens,  et  secun- 

dum  intellectum  speculativum  et  non  pra- 

■  clicum.  XXXVI,  2  et  6-XXVI. 

Deus  composila  coguoscit  simpliciler,  et  di- 
versa  unilate,    et  malerialia  imma  teria 
ter,  el  contingentia  scienlia  necessaria,  et 
temporalia  intempordliter.  XXXVI, 

T-XXVI.  Item,  XXXIX,  3-XXVI. 

Deus  scit  quae  facturus  est,  qua?  fecit,  quae 

'  facere  potest  et  numquam  faciet.  XXXVI, 
8-XXVI. 

Deus  scit  rationem  infiniti  hoc  modo  quo  est 
in  potentia,  el  non  illo  quo  est  in  aclu. 


XLVI,  8  ad  q.    2-XXVl.    Item,     XXXIX, 
4  XXVI. 

Scientia   Dei  duplex,  scilicet  ap()robalionis 

et  simplicis  notiliae.         XXXVI,  11-XXVI. 

Item,  XXXVIII,  j-XXVl. 
Esse  in  Deo,  et  per  ipsum,  et  ex  ipso,  idem 

esl.  XXXVI,  10-XXVI. 

Ratione   natur;i'   insunt  raliones   rerum   in 

Deo.  XXXVI,  H-XXVI. 

Deus    est     ubique     conservans     mundum. 

XXXVII,  1-XXVl. 
Deum  esse  ubique,  et  esse  in    omni  re,  non 

est  idem,    sed    unum    sequitur   ex    alio. 

XXXVII,  2  XXVI. 
Ista  minus  esl  impropria,  Deus  est  ubique, 

quam    isla,    Deus  est   ubicumque,  vel  in 

omni  loco.  XXXVII,  3-XXVI. 

Hse  sunt  falsae,  Deus  est  in  omni  re  ab  seler- 

no,     et    Deus    est    ubique     ab    aelerno. 

XXXVII,  4-XXVI. 
Drus  non  dicitur  eodem  modoesse  in  rebus, 

etresinipso.  Ibid.,  et  10-XXVI. 

Deus  bene  dicitur  esse  in  rebus  quinque  mo- 

dis,  scilicet   praesenlialiter,  potentialiter, 

essentialiter,  pcr   gratiam    adoptionis   et 

unionis.  XXXVII,  5  et  10-XXVI. 

Deus    multis  modis  est  in  diversis,  nt  aliter 

in  templo,  aliter  in  coelo,  aliler  in  anima, 

etc.  XXXVII,  6-XXVI. 

Deus  (st    ubique  et  in  omni  loco,  per  hoc 

quod  dat  esse  loco  et virtutem  conteutivam. 

XXXVII,  8-XXVI. 
Hsec  est  impropriissima,  Deus  est  alibiquam 

hic.  Ibid.,  et  28-XXVI. 

Esse  ubique  convcnit  aequivoce  Deo  et  uni- 

versali.  XXXVII,  8-XXVI. 

In  his  quae  dicunt  naturam  sub  deformitate, 

ut  diabolus,  fornicalio,  et  damnalus,  non 

debct  dici,  DEUsest,  nisi  addalur  determi- 

nalio,  scilicet  quoad  hoc  quod  per  natu- 

ram  sunt.  XXXVII,  12-XXVI. 

Deus  estin  seipso.  XXXVII,  li-  XXVI. 

Haec  non  videlur  concedeiida,  Deus  nusquam 

est.  XXXVII,  12  adq.  1-XX VI. 

IUa  est  concedenda,  Deus  est  alibi  quam  in 


INDEX  RERUM  o21 

seipso,    non  autem  haec,  Deus  esl  in   alio      Deus     cognoscit    singularia.  XXXIX, 

quam    in  seipso.  XXXVII,    i'2  9-XXYI. 


ad  q.  2el3-X.XXI. 

Deus  potest  dici  nabilare  apui  se,  el  rsse 
apud  sc.  XX.XVII,  13-XXVI. 

Anima  afficilur  passionibus  corporis  sibi 
conjuncti,  sed  non  inquinatur  :  radii  sola- 
res  non  afficiuntur,  nec  inquinautur,  sed 
tantumsitualiter  tangunt:  DEusautem  non 


Deus  intelligens  vilia,  non  vilcscit. 
XXXVIl,  17-XXVI.  llem,  XXXIX,  9-XXVI. 

Voluntas  Di  i  duplex,  scilicet  anlecedens, 
quse  non  habet  relationem  ad  noslram 
causam,  hoc  est,  ad  nostra  merita  :  et  con- 
sequens,  quaeest  ex  nostra  causa.  XL, 
8-XXVI.  Item,   XLVI,  1-XXVI. 


afficitur,     nec   inquinatur,    nec  silualiler  Deus  nec  per  se,  nec  per  accidens  est  causa 

tangit,  sed  omnibus  inest.             XXXVII,  obdurationis,  tamen  ordinatobdurationem 

17-XXVL  in    multa  bona,    quoB    eliciuntur   ex   ea. 

Deus  dicilur  locus  per  hoc  quod  confinet  et  XL,  23-XXVI. 

salvat,  et  ad  ipsum  est  motus  cordium  et  Deus  nullo  modo   est  causa  iniquitatis,  sed 

Angelorum.                     XXXVII,  i8-XXVI.  est  causa  damnationis  efficiens,  non  meri- 

Ubi  legitur,  quod  Deus  movet  se,  vel  proce-  loria.                                       XLI,  4-XXVI. 

dit,   vel  ambulat,  referendum  est  ad  effe-  Deus   non    scit   quidquid    scivit.            XLI, 

ctum.      XXXVII,  19.  Ilem,  XLII,8-XX  VI.  6-XXVI. 

Deus  movet  per  tempus  creaturam  spiritua-  Deus  soIus  vere  potens,  cujus  polentia  nihil 

lem,   movet   etiam  per  tempus  et  locum  infirmitalis  habet  admi.xtum.            XLII, 

crealuram    corporalem.                XXXVII,  1-XXVI. 

I,  et  art.  20-XXVI.  Deus    cum    creat,   non   agit   actione   exte- 

Deus  est  in  omnibus  non  inclusiis,  et  extra  riori.                                                      Ibid. 

omnianonexclusus.       XXXVII, 21-XXVL  Potentia   Dei   semper  est  in  actu  qui  est  in 

Scientia  Dei  est  causa  rerum.       XXXVill,  agonte,   sed  non  in  actu  qui  esl  edectus. 


1-XXVI.  Item,  XXXIX,  6-XXVI. 

Scientia   Dei   non  imponit  necessitatem  ab- 

solulam,   sed  ordinis  :  vel  non  consequen- 

tis,  sedconsequeiilice.       Ibid.,  et  4-XXVI. 
Scienlia      Dei     non     causatur     a     rebus. 

XXXVII1,3-XXVI. 
Scientia  Dei  nec    augeri  nec  minui  potest. 

XXXIX.  1-XXVI. 
Deus  uno  eteodem  et  simul  multa  intelligil, 

XXXIX,  2-XXVI. 
Intellectus  Dei  est  complexorum  incomplexe. 

XXXIX,  5-XXVI.  Item,  XLI,  6-XXVI. 
Sicutse  habet  scibile  ad  nostrara  scientiam, 

ita    se    habet    scientia    Dei   ad    scibile. 

XXXIX,  6-XXVI. 
In  Deo  est  idem  posse  scire  modo  et  posse  ab 

aeterno  scivisse.  XXXIX,  6-XXVI. 

Deus  potest  facere  plura  quam  facit,  sed  non 

scire     plura     hoc     modo    quam      scit. 

XXXIX,  8- XXVI. 


Ibidem. 

Scienlia  Dei  accipilur  duobus  modis,  scilicet 
pro  speculativa  quae  est  tam  boni  quam 
mali,  et  pro  scienliaapprobationisquseest 
boni  tantum.  XLII,  5-XXVI. 

Deus   multa  polest  facere,  quae  tamen  fieri 

non  possunt  :  quia  facere  proportionatur 

poteutise  infinitae,  fieri  vero  proportiona- 

tur    potentiae   materiae    et    entis   creati. 

XLIl,  6-XXVI. 

Deus  non  facit  contrariaet  opposita  esse  si- 
mul,  non  quia  hoc  impotens  sit  facere, 
sed  quia  simul  fieri   non  possunt.       Ibid. 

Omnia  quidem  potestDEUS,  sed  non  facit  nisi 
quod  convenit  veritati  ejus  et  justiliae. 
XLII,  7-XXVI. 

Deus  potest  reparare  virginitatem  perditam. 
XLII,  6  ad  q.  2-XXVI. 

Deus  non  potest  peccare.        XLII,  8-XXVI. 

Deus  potest  prava  agere  materialiter,  idest, 


522 


HVDEX  RERUM 


polest     agere   quicdam  quae    modo   sunt  finibus  malis.etoonjungibilia  finibus  bonis. 

prava,    quic    lamcn  si  ipse  ageret,  prava  XLV,  13-XXVI. 

nonesscnt.                             \L1I,8-XXV1.  Volunlas  est  in  Deo,  et  magis  proprie  quam 

Polenlia  Dei  est  infinila.        XLllI,  1-XXVI.  in  nobis.                                XLV,  1-XXVI. 

Deus  numquam  potest  poni  tot  egisse,  vel  Volunlas  Dki  est  sua  cssenlia,  sed  difTert  ab 

fecisse,    quin    adhuc    habeat    potenliam  ea  in  modo  significandi.       XLV,  2-XXVI. 

operandi    sicut    prius.                     XLlll,  Voluntas  Dei  est  causa   rerum  crealurum. 

2  XXVI.  XLV,  5-XXVl. 

Deus  non  polesl  facere  nisi  quod  bonum  et  Deus  non  estomnivolens,  sicut  omnipolenset 

justum  esset  si  fieret.          XLllI,  3-XXVI.  omniscieus.                                           Ibid. 


Deus  potest  facere  quee  non  facit,  et  dimilte- 
re  quae  facit.  Ibid. 

Deus  nihil  injusle  vel  praoter  juslitiam  facere 
potest.  XLIII,  3  ad  q.  1-XXVI. 

Deus  polest  damnare  Pelrum  et  salvareJu- 
dam  potentia  absolula,  sed  non  potentia 
relata  ad  ordinera  sapientiae.  XLJII, 
3  ad  q.  2-XXVI. 

Deus  semper  potuit,  sed  res  non  potuit  fieri 
abEeterno.  XLIV,  1-XXVI. 

Si  res  in  seexistens  considerelur,  potuit  me- 
lius  fieri  bonilate  consequenle  esse  acci- 
dentale,  non  bonitale  consequenle  esse 
substantiale,  licet  Deus  meliuseara  potuit 
facere  :   si  aulem  considcretur  in  potentia 


Voluntas  Dei  non  est  causa  coniingens,  sed 
contingentis  et  necessarii  estcausa  neces- 
saria,    id    est,    immutabilis.  XLV, 

6 -XXVI. 

Voluntas  Dei  non  habet  causam  aliquam, 
sed  lamen  potest  habere  rationem  ad 
quam  terminatur  secunduni  aclum. 
XLV,  7-XXVI. 

Deus  est  causa  immediata  el  universalis  : 
et  si  quid  operantur  causae  aliae,  acci- 
piunt  a  vohinlale  Dei  operante  et  conli- 
nente  et  raovente  eas.         XLV,  8-XXVI. 

Voluntas  Dei  duplex,  scilicet  beneplacili  et 
signi  :  utraque  est  immutabiiis.  XLV, 
9  et  10-XXVI. 


Creatoris,    tunc   potuit   raelius  et   pejus      Voiunlalis  divinse  quinque  sunt  signa,  scili 


fieri  in  utroque  esse,  scilicel  substautiali  et 
accidentali.  XLIV,  2-XXVI. 

Deo  possibilis  fuit  alius  modus  nostrae  libera- 
tionis,  sed  nullus  alius  noslrse  miseriae  sa- 
nandae   fuit    convenientior.  XLIV, 

C-XXVL 

Deus  raeliori  raodo  potest  ea  facere  quae  facil, 
si  modus  referatur  ad  qualitatera  operis, 
non  autem  si  referaturad  sapientiara  Crea- 
toris.  Ibid. 

Deus  semper  potest  quod  olim  potuit,  poten- 
tia  absolute  considerata,   non  autem  po 
tentia    conjuncta   actui,    et  determinala 
secundura    raodura    significandi   ad   rem 
quae  refertur  ad  eara.  XLIV,  6-XXVI. 

Deus  operalur  per  raodum  artificis,  et  per 
modum    necessitalis   naturae.  XLV, 

1-XXVI. 

Mala  per  potentiam  Dei  separabilia  sunt  a 


cet    prohibilio,     praeceptura,    consiliura, 
operatio,  etpermissio.       XLV,  11-XXVI. 

Deus  quomodo  et  quare  praecepit  Abrahae 
immolare  filiura  suura?      XLV,  I3-XXVI. 

Deus  vult  omnes  homines  salvos  fieri,  id 
est,  omnes  qui  salvantur,  salvantur  sua 
voluntate  :  vel  est  distributio  pro  generi- 
bus  singulorum,  non  pro  singulis  gene- 
rura  :  vel  voluntate  antecedente,  non 
consequente  :  vel  quoad  se,  sed  non  quoad 
facta  horainis  praesentia  vel  futura  ab 
aeterno.  XL,    8-XXVI.  Item,   XLVI, 

1-XXVI. 

Hae  sunt  falsae,  Deus  vult  raalura  fieri, 
bonum  est  malum  fieri.  XL,2,  3    et 

4-XXVI. 

Non  omnia  quae  fiunt,  fiunt  Deo  nolente 
vel  volente,  sed  volente,  vel  non  volente. 
XLVI,  5-XXVI. 


INDEX  RERUM 


523 


Volunlali  Dei  possumus  conforraari  in  vo- 
lito,  et  forma  volendi,  el  fine.  XLVIII, 
1-XXVI. 

Voluntalis  divinae  et  noslrae  conformitas  in 
via,  esl  in  duobus,  scilicet  in  forma  volen- 
di  scilicel  ex  charitate,  et  fine  volunlatis, 
et  non  in  maleria  necessario,  sed  quan- 
doque  sic,  el  quandoque  non  :  in  palria 
vero,  est  secundum  quatuor  modos,  ut 
velimus  idem,  et  ex  eadem  forma,  et 
propter  idem,  et  quod  Deus  vult  nos 
velle.  XLVIII,  2-XXVI. 

Ad  conformitatem  viae  ornnes  tenentur. 
XLVIII,  6-XXVI. 


DiCERE  summo  spiritui  est   cogitando   se  in- 

tueri.  XXVII,  5-XXVI. 

DicERE     et    intelligere    qua   re    differunt? 

XXVIII,  10  ad  q.  2-XXVI. 
DiCERE  est  aequivocum  ad  dicere  notionale 

et  essentiale.  IX,  9-XXV.    Item^   X, 

3-XXV.  Item,  XXVII,  3-XXVI. 


DiKFERRE  numero  quid  sit  ?      XIX,  G-XXV. 


DisPOsiTio  et  ordo  qua  re  differunl?        III, 
12-XXV. 


DiSTiNCTio  in  divinis  est  notionem  conse- 
quens,  in  quantum  est  proprietas  perso- 
nalis.     .  XXIV,  7-XXV. 

Idem  potest  esse  distikguens,  et  distinclum 
et  non  distinclum.  XXVI,  1-XXVI. 

DiSTiNCriONEM  in  divinis  quaedam  nominasi- 
gnificant  implicile,  ut  termini  numerales: 
quaedam  autem  ut  conceplam,  sicut  dis- 
tinctum,  relatum  :  quaedam  aulem  ut  ex- 
ercitam,  ut  generans,  vel  gcnilus,  etc. 
XXXI,  I2-XXVI. 


DiviNiTAS  est  attributum  incommunicabile, 
quamvis  providere,  continere,  etc,  aliis 
conveniant  qui  parlicipative  dicuntur  dii. 
II,  11  ad  q.  1-XXV. 

In  DiviNis  non  est  causa  ct  causalum,  sed 
principium  et  principialum.  II, 

9  XXV. 

Haec  est  impropria,  Divinitas  est  nata. 
V,  6-XXV. 


DiLECTio  quare  proprie  dicitur  Spiritus  san- 

ctus?  X,  B-XXV. 

DiLECTio     quomodo     esl     in     Trinilate  ? 

XXXI  per  totura,-XXVI. 
DiLECTio    quomodo   sit    nobis   magis   nota 

quam      proxiraus     quem      diligimus     ? 

XVII,  4-XXV. 
DiLiGERE   actus   dignissimus  est.  XVII, 

1-XXV. 
DiLiGENS  Deum  diligit  dilectionem  in  exem- 

plari,    secundum  quod   resultat   in  illa. 

XVII,  3-XXVI. 
DiLiGEBB    ex  charitate    quatuor    debemus, 

scilicet  Deum,  nos  ipsos,  corpus,  et  ani- 

mam  proximi.  Ibid. 

Uno  actu  numero  diligo  dilectionem  et  rera 

dileclam.  ,  Ibid. 


DoCTRiNA  omnis  aut  est  de  rebus,  aut  de  si- 
gnis.  I,  A,  el  6-XXV. 


DoMiNUs   est  nomen   potestatis.  II, 

13-XXV 

DoMiNATio  non  est  pejorum,  id  est,  subjecto- 
rura  excessus  tantum,  sed  omnis  et  pul- 
chrorura  et  bonorura  perfecta  et  omni- 
moda  possessio,  et  vera  et  non  cadere  va- 
lens  fortitudo.  Ibid. 

DoMiNus  in  suo  intellecla  quatuor  includit. 
Ibidera.  * 


524 


INDEX  RERUM 


DoNUM  Spiritus  sancli  niliil  aliud  est  quam 
Spirilus  sanctus,  sicut  corpus  carnis  nihii 
est  aliud  qnam  caro.  XV,  3-XXV. 

DoNA  naturalia  Deus  eflfundit  secundum 
proportionem  naturae,  dona  vero  gratioe 
sccundum  suam  liberalitatem,  et  conatum 
praeparantis  se  ad  recipiendum.  XVI, 
12- XXV. 

Spiritus  sanclus  est  donum  in  quo  alia  dona 
donanlur.  •XVIII,  1-XXV. 

DoNU'M  proprie  conveiiit  Spiritui  sanclo,  non 
datum,  vel  datio,  vel  etiam  donatio. 
XVIII,  2  et  3-XXV. 

Ratio  DONi  non  est  consequens  processionem 
generalem,  sed  processionem  in  specie 
quee  spiralio  est.  XVIII,  3-XXV. 

Spiritus  sanctus  eo  donum  est  quo  est  spiri- 
tus,  et  e  converso,  id  est,  ab  eadem  pro- 
prietate,  modo  significandi  tantum  difTe- 
renti.  XVII!,  4-XXV. 

DoNUM  significat  quiddam  circa  quod  poni- 
lur  respectus  ad  dantem  et  ad  eum  qui  da- 
tur.  XVIIl,  5-XXV. 

Filius  ex  ipsa  sua  processione  non  dicit 
ralionem  primi  doni,  sicut  Spiritus  san- 
ctus     procedens     ut    amor.  XVIII, 

6-XXV. 


Electio  tripliciter  accepta  a  Saoctis,  scilicet 
proaeternapraevisione  separationis,  etpro 
separalione  quae  fit  per  appositionem  gra- 
liaein  praesenti,sivesit  finalis,  sive  non,  et 
pro  electione  ad  prineipatum  sive  aposto- 
latum  vel  dignilatera.  XL,  18-XXVI. 

Electio  et  vocatio  qua  re  difTerunt  ? 
Ibidem. 

Dileclio  Dei  praecedit  electionem,  et  eleclio 
praedestinationem.  XL,  19-XXVI. 

Electio  fit  ad  justitise  ostensionem,  qnae 
aperitur  in  usu  liberi  arbitrii  sequente, 
quando  electus  sponte  gratiae  adhaeret,  et 
non  electus  sponle  a  gratia  averlitur. 
XL,  20-XXV. 

Electio    ponit    graliam     finalem.  XL, 

21-XXVI. 


Elias  dicilur  maximus  Prophetarumin  zelo, 
et  Eliseus  in  operatione  miraculorum. 
II,  23-XXV. 


Emanatio    Spiritus    sancti   distinguitur   ab 

.  emanatione   Filii  et  quantum  ad  princi- 

pium  a  quo,  et  quantum  ad  terminum  in 

quem,  et  quantum  adipsamemanationem. 

XIII,  1-XXV. 

Emanatio  personarum  non  poluit  esse  ab  es- 

.  senlia  divina.  XIII,  11  ad  q.-XXV. 


E 


Electio  alia  est  sequens  consilium  et  inqui- 
sitinnem  et  deliberationem  de  faciendis,et 
liaec  non  convenit  nisi  naturae  qusesubje- 
cta  est  ignorsntiae  :  alia est  ponens  tantum 
discretioneta  in  electis,  et  non  inquisitio- 
nem  et  dubium  in  eligente,  et  haec  conve- 
nit  Deo.  XL,  17-XXVI. 


Ens   est  per  creationem,  bonum  autem  per 

informationem.  I,  20-XXV. 

Ens  et  bonum  convertuntur  secundum  sup- 

posita,  non  secundura  intentiones.  Ibid. 
Ens    creatum   non  habet   proprie   simplex 

esse.  II,  13-XXV.  Item,  VIII,  15-XXV. 
Ens    est   ultimum   resolutione,    et   primum 

composilione.  III,  1-XXV. 

Ens  quod  est  vere  ens  non  est  nisi  natura  di- 

vina.  VIII,  1-XXV. 

An  possit  dici,  Tres  sunt  entes  in   divinis  ? 

VIII,  5-XXV. 


INDEX  RERUM 


525 


Entia  tria  non  Pater,  Filiuset  Ppiritus  san- 
clus.  VIII,  5-XXV. 

Ens,  unum,  verum,  bonum  concrelive 
sumpta  praedicantur  de  se  invicem  in 
reclo,  non  autem  abstractive  sumpta  nisi 
inDeo.  XLVI,  13-XXVI. 

Ens,  unum,  verum,  bonum,  secundum, 
quem  ordinem  habet  se  ad  invicem  ? 
XLVI,  14-XXVI. 

Entes  tres  esse  in  divinis,  potest  admitti,  si 
ly  enfes  sumatur  participialiter  vel  adje- 
ctive,  non  autem  si  sit  substantivum. 
XXV,  4-XXV. 


EssE  est  priraa  rerum  creatarum.  I, 

20-XXV. 
Omne  quod  est  in  quantum  est,  bonum  est. 

Ibidera. 
EssE  essentise  puro  et  siraplici  intellectu  en- 

tis  Deo  proprium  est.  II,  13-XXV. 

EssE   est   actus   essentise  quem  habet  in  eo 

quod  est.  VIII,  5-XXV. 

EssE  an  secundum  intensionem  et  remissio- 

nem  dicatur  de  Deo  et  creaturis  ?      VIII, 

7-XXV. 
EssE  non  est  univocum  Creatori  et  creaturse. 

VIII,  7-XXV. 
EsSE   rei   mobilis  an  mensuretur  tempore  ? 

VIII,  12-XXV. 
E?se    non   est  accidens  Deo,  sed  subsistens. 

VIII,  lo-XXV. 
EssE  temporalium  non  mensuratur  sevo,  sed 

nunc  temporis  ut  est  temporis.  IX, 

3  ad  q.  2-XXV. 
EssE   duplex,  scilicet  esse  naturae,  quo  ipsa 
A  |A      natura   est  in  se  :    et  esse  boni  naturalis, 

quod   consistit  in  proportione  naturae  ra- 

tionalis   ad  gratiam  et  per  consequens  ad 

gloriam.  XLVI,  10-XXVI. 


EssENTiA,  esse  et  ens  difTerunt  sicut  lux,  lu- 
cere  et  lucens.  II,  19-XXV.  Ilem, 

VIII,  5-XXV. 


EssENTiA  non  generatur  nec  per  se,  nec  per 

accidens,  nec  per  consequens.  IV, 

2-XXV.  llem,V,   i  et  seq.-XXV. 
EssENTiA  in  divinis  est  communicabilis,  sed 

non  divisibilis.  IV,  3-XXV.  Ilem,  V, 

1-XXV. 
EssENTiA  et  esse  non  sunt  diversa  in  divinis, 

licet  ibi  sit  dans  et  recipiens.  Ibid. 

EssENTiA  in  Patre  et  Filio  manetindistincta. 

IV,  2-XXV. 
EssENTiA  et  persona  in  divinis  de  se  invicem 

prwdicantur.  IV,  9-XXV. 

Haec  est  vera,  Essentia  est  tres  personae,  et 

e  converso.  IV,  10-XXV. 

EssENTiA  divina  communicabilis  est  per  ge- 

neraiionem  et  per  processionem.  V, 

1-XXV. 
EssENTiA  non  est  individuata  et  determinata 

proprietalibus  personarum.  Ibid. 

EssENTiA    non  est  relata  vel  distincta  in  di- 

vinis.  V,  2-XXV. 

EssENTiA     divina     nulli    praedicamentorum 

subjicitur.  Vlll,  G-XXV. 

Haec  est  vera,  Essentia  est  Paler.        Ibid., 

et  XXVII,  1-XXVI. 
Essentia   non   habet  se  ad  generationem  ut 

accidens,     nec    ut   concomilans,    nec  ut 

consequens,  sed  ut  idem  generanli  et  ge- 

nito.  V,  3-XXV. 

EssENTiA  in  divinis  non  est  genus.        XIX, 

16XXV. 
Inler  essentiam   et  personam  non  est  prius 

el   postcrius  secundum   rem,  sed  secun- 

dura  rationem  intelligendi.  XXIV, 

5-XXV. 
Essentiale,  et  substantiale,  et   accidenlale 

qua  re  difTerunl  ? 


III,  34-XXV. 


Ex  notat  causam  originis,  et  causam  essen- 
tialem  qua?  est  materia.  II,  28-.XXV. 

Ex  quandoque  notat  originem  et  coessenlia- 
litalem,  quandoque  notat  in  eadem  sub- 
stantia  ordinem,quandoque  notat  ordinem 
tantum.  XXXVI,  12-XXVI. 


520 


INDEX  RERrM 


Iloecpra>po?ilio,  Ex,  generalior  esl  in  signifi-  Fidei  quare  polius  atlribuilur  potcnlia  fa- 
cando  originem  quam  praeposilio  de.  ciendi  miracula  quam  charitati  ?  XLII, 
XXXVI,  12.XXVI.  2  ad  q.  2.XXVI. 


ExcELLENS  duplex,  scilicet  exceilens  harmo-  Figi  mentis  aciem  in  excellenti  contingitdu- 

niam,  et  excellens  virlutem  :  unum  coi-  pliciter,  scilicet   in  eo  quod  est  excellens, 

rumpit,  aliud  perncil.              II,  4-XXV.  vel   secundum  quod  est  excellens.         II, 

ExCELLiT  lux  divina  mentis  aciem,  et  tamen  4ad  q.  i  XXV. 
non  corrumpit,  sed  perficit.                 Ibid. 


ExEMPLAR  virtutis  vocatur  non  idea  sub  qua 
creatur  omnequod  creatur,  sed  exemplar 
vocalur  quod  per  prius  est  in  Deo  secun- 
dum  rem,  ut  vlta,  sapientia,  etc.  XVII, 
8-XXV. 


Facere    quidquid   vult  Deus   quomodo  in- 

telligitur  ?  XLII,  F-XXVI. 

Facerb  nihil  potest  a  se  nec  per  se  aliqua 

creatura.  XLII  per  totum,-XXVI. 

Facere  utrum  potest  Deus  plura  quam  facit  ? 

XLIII  per  totum,-XXVI. 
Facere    ulrum   potest  Deus  aliquid  melius 

quam  facit  ?  XLIV,  A-XXVI. 


Faculias  dicitur  id  quod  facil  hominem  ha- 
bere  posse  ad  nulum.  I,  16-XXV. 


FiDEs  est  inintelleclu  afTectivo,  etiam  infor- 
mis.  III,  3-XXV. 

FiDEi  regula  est  concorsScriplurarum  sen- 
8us  cu.m  articulis  fidei.  XI,  T-XXV. 


Filiatio  triplex,  scilicct  factura  sine  crea- 
tione,  et  recreatione,  etaeterna  generalio- 
ne.  XXVI,  15-XXVI. 


Fjlio   attribuuntur   septem,  scilicet  veritas, 

pulchritudo,  forma,    per  quem  fial  opus, 

forma   quam  sequimur,  similitudo  refor- 

mationis,  et  verbum.  III,  17-XXV. 

Haec    est   falsa  simpliciter,  Filius  est  res  a 

qua  generatur.  V,  5-XXV. 

FiLius  quomodo  est  consihum  de  consilio  ? 

V,  7 -XXV. 
Haec  habet  calumniam,  Filius  generatione 

est.  Y,  8-XXV. 

Hffic  est  vera,  Filius  de  nulla  materia  est : 

haec    tamen    falsa,   Filius  est   de  nihilo. 

V,  10-XXV. 
FiLius  in  divinis  quare  non  dicitur  filia  sicut 

filius  ?  VII,  1  ad  q.  2  XXV. 

Quod    FiLius   in    divinis    non    gignit   alium 

filium,est  perfectionis.  VII,  5-XXV. 

Xon  enimnon  poluit  Filius  gignere,  sed  non 

oportuit,   quomodo   inlelligitur  ?        VII, 

8-XXV. 
Utrum  hsec  sit  absolufe  falsa,  Filius  habet 

potentiam  generandi,  quam  habet  Pater?  . 

VII,  H-XXV. 
FiLius  an  sitalius  a  Patre  ?  IX,  4-XXV. 

Filius  an  inceperit  quia  habet  principium  ? 

IX,  5-XXV. 
FiLius  an  generatur  a  Patre  sicut  splendor  a 

lumine?  IX,  8  et  21-XXV. 

Filius  semper  est  natus  :  nota  tpia  importa- 


INDEX  RERUM 


527 


ta    in     participio,     verbo,   et   adverbio. 

IX,  19-XXV. 
FiLius   solus   nascitur   ex    vivo.  IX, 

22-XXV. 
FiLius  non    procedit  ut  donum.  XIII, 

4-XXV.  Item,  XVIII,  3-XXV. 
FiLius  bis  dedit  Spiritum  sanctum  ad  insi- 

nuandum      duo      praecepta       charilalis, 

XIV,  12-XXV. 
FiLius  secundum  quid  dicitur  minor  Palre. 

XVI,  C-XXV. 
FiLiuM  conveniebat  uniri  creatura^  rationali, 

quae  est  homo.  XVI,  6-XXV. 

Haec  conceditur,  Filius  nascendo  accepit  ut 

csset  essentia  divina.  XVIII,  7-XXV. 

Haec  negatur,  Filius  nativitate  est  essentia 

divina.  XVIII,  8-XXV. 

FiLius  nihil  addit  omnino  ei  quod  accipit  a 

Patre,    tamen   non   est  simpliciler   idem 

Patri,  sed  in  accepto.  XIX,  9-XXV. 

FiLius  quomodo   est  in   Palre  ?  XIX, 

E-XXV. 
FiL[us   dicitur  verbum  et  imago  eadem  ra- 

tione  qua  est  relatio  personalis,  sed  nou 

eadem    ratione   nominis  et  modi  signifi- 

candi.  XX VH,  8-XXVl. 

FiLius  ralione  processionis  habet  similitudi- 

nem  naturae.  XXVIII,  9-XXVI. 

FiLius  est  ars  quaedam  omnipotentis  et  sa- 

pientis   Dei  plena   omnium  rationum  vi- 

ventium     incommutabilium.  XXXI, 

C-XXVI. 
Non  est  concedendum,  quod  Filius  sit  sa- 

pientia  ingenita.  XXXII,  5-XXVI. 

FiLius  est  per  ?e  sapiens,  secundum  quod  ly 

per  se  opponiturei  quod  est  per  accidens, 

non   autem  secundum  quod  opponitur  ei 

quod   est  per  alium  ut   principium  sui. 

XXXII,6-XXVI. 
NuIIo  modo  debet  concedi,  quod  Filius  a  se 

est  sapiens,  vel  a  se  operatur.  Ibid. 

FiLio  quareattribuitursapientia?        XXXI 

F,  G-XXVI. 


FiNis  duplex,    scilicet   finis   intentionis,  et 
finis  operis.  XLI,  3-XXVl. 


FoRMA  simplex  nullius  accidenlis  est  subje- 
clum.  VIII,  18-XXV. 

FoRMA  qualiter  dicitur  invariabilis  ?      Ibid. 

FoRMA  duplex,  scilicet  secundum  esse,  el  se- 
cundum  bene  esse.         X,  7  ad  q.  6-XXV. 

FoRM.E  dantur  secundum  meritura  materiae. 
XXXVI,  7-XXVI. 


Frui   Deus  dicilur  seipso,  et  tamen  non  est 

aliqua  indigentiain  ipso.  I,  19-XXV. 

Fruitio  non  est  sine  gratia  et  virtute.       I, 

22-XXV. 
Fruitio  est   una  et  Dei  et  virtutum.  I, 

21-XXV. 
Frui  est  amore  alicui   rei  inhaerere  propter 

seipsam.  I,  B.  et  i2-XXV. 

Quibus  rebus  fruendum  ?  I,  B-XXV. 

Frui  est  actus  aff^ectus  sequenlis  actum  in- 

tellectum  in    quantum    hujusmodi,        I, 

12-XXV. 
Fruimur  propriissime  Deo,  licet  frui  commu- 

niter     sumptum    contingat    et  in    aliis. 

Ibidem. 
Frui  assimilatur  tactui  naturali.  Ibid. 

Fruemur  personis  divinis  in  quantum  idem 

sunt  cum  summo  bono.  1,  i4-XXV. 

Non  FRUEMUR  una  persona  magis  quam  alia. 

Ibidem. 
Frui   est  uti  cum  gaudio,  non   adhuc   spei 

sed  jam  rei.  I,  C-XXV. 

Frui  quare  secundum  rationem  nominis  ex- 

tenditur  ad  irraliopalia,  non  aulem  util 

I,  17  adq.  1-XXV. 
Frui    ut    sit    complelum,    tria    exiguntur. 

1,17  adq.  2-XXV. 
Frui  vere  et  proprie,  sed  non  plene  possu- 

mus  in  via.  Ibid. 

Debemus  Deo  frui,  et  non  uti.       I,  E-XXV. 
Frui   homine  qualiter  possumus?  I,  F, 

et  18-XXV. 


528 


INDEX  RERUM 


Fruitio  aliquo  modo  cril  in  imaginalione 
el  sensu.  I,  23-XXV. 

Fhuitiones  Ires  non  sunl,  licel  Ires  sint  per- 
sonae.  I,  14  ad  q.  1-XXV. 


FuTURA    quomodo   sinl  in   pra>sentia   Dei? 

XXXV  per  tolum,-XXVI. 

FuTURA  utriim  sint  causa  scientise  vel  pr.T- 

scienlieeDei?  XXXVIII,  C-XXVI. 


G 


Gazopdylacium  triplex.     Inprol.  Mag.-XXV. 


Gemina   est  processio  Spiritus  sancli.     XIV, 
A-XXV. 


Generalissima  non  sunt  simplicissima  sim- 
pliciter.  VIII,  24-XXV. 

Generalissima  nomen  generum  accidenlis 
duo  habent  in  se,  scilicet  quod  accidenlia 
sunt,  et  difTerentiam  qua  ab  invicem  di- 
stinguunlur.  VIII,  31-XXV. 


Ad  actum  generationis  quatuor  exiguntur. 

IV,  A-XXV. 
Genehationis  duplex  definilio.  IV, 

2-XXV. 
Generatio  univoca  est,  quae  est  in  similem 

formam     el     speciem     cum     generante. 

Ibidem, 
Generationis  aclus  in  divinis  non  dicit  nisi 

nolionem.  Ibid. 

Generatio     melius     dicitur    opus    naturae 

quam  subslantiae.  Ibid. 


Generatio  dignissime  convenil  Deo.         IV, 

3XXV. 
Generare    diversimode    convenit    diversis. 

Ibidem. 
In   omnibus    generationibus    est  quoddam 
commune,  scilicet  scientiae   communica- 
tio.  Ibid. 

Generatio  in  divinis  non  est  propter  suc- 
cessionem  sicut  in  aliis.  Ibid. 

Generatio  conveuit  Deo,  non  quia  uatura 
aliquid  melius  est  in  pluribus  quam  in 
uno,  sed  propter  communicabililalem  es- 
sentiae.  Ibid. 

Generare  prius  convenit  Patri  coelesli 
quam  inferioribus  quoad  rem,  sed  e  con- 
verso  quoad  rationem  usilatam  in  no- 
mine.  IV,  4-XXV. 

Genfbatio  non  est  enlis  imperfecti  nisi  per 
accidens.  Ibid. 

Haec  propositio  est  falsa,  Deus  genuit  se 
Deum,  vel  alium  Deum.  IV,  1,  5 

et  11-XXV. 
Hae  non  sunt  conlradictoriae  genlit  se,  ge- 
nuil  non  se.  IV,  5-XXV. 

Haec  est  concedenda,  Deus  genuit  Deum 
qui  est  Pater,  vel  Deus  Pater.  IV, 

7-XXV. 
Haec  esl  vera,  Deus  genuit  allerum  se,  sive 
ly   se  sit  ablativi   casus,  sive  accusativi. 
Ibidem. 
An  Deus  genuerit  Filium  ex  necessitate,  et 
voluntale?  VI,  1-XXV. 

An  Deus  nolens  aut  volens  Filium  genue- 
RiT?  VI,  A-XXV. 

Polentia  generandi  secundum  rationem  in- 
teliigendi  est  mediuio  inter  pure  essen- 
liale,  et  pure  personale.  Vil,  2-XXV. 

Potentia  generandi  nominat  aliquid  et  ad 
aiiquid  conjunclim.  Ibid. 

Generatio  in  divinis  in  nunc  stante  semper 
est.  VII,  5  adq.  XXV. 

Generatig  divina  non  potest  esse  immode- 
rata.  Ibid. 

Generatio  divina  quam  sit  ineflabilis. 
IX,  H-XXV. 


INDEX  RERUM 


529 


Generatio  divina  non  polest  sciri  vel  signi- 
ficari  a  nobis  vel  Angelis  nisi  secundum 
quid.  IX,  12-XXV. 

Generatio  Filii  in  divinis  a  Patre,  nec  est 
finita,  uec  infinita,  sed  simplex.  IX, 

18-XXV. 

Generatio  Filii  ex  Maria  Virgine,  utrum 
sil  a  Paire,  aut  a  tota  Trinitate?  IX, 

20-XXV. 

Generatio  divina  non  iteratur,  sed  conlinue 
demonstratur  secundum  rationem  qua 
Filius  est  a  Patre.  IX,  2i-XXV. 

Generatio  in  divinis  quomodo  intelligenda 
est?  IV  per  totum,-XXV. 

Generare  quare  non  dicitur  Spiritus  sanctus, 
sed  procedere?         XIII  per  totum,-XXV. 

Generationis  modi  duodecim  ab  Ario  po- 
siti,  scilicet  penes  fluxum  lineEe  a  puncto, 
penes  emissionem  radiorum  a  sole,  penes 
characterem  seu  impressionem  a  sigillo, 
penes  immissionem  bonae  voluntalis  a 
Deo,  penes  exitum  accidentis  a  substan- 
tia,  peues  abstractionem  speciei  a  mate- 
ria,  penes  excitationem  voluntatis  a  co- 
gitatione,  penes  iransfigurationem  motu- 
a  movente,  penes  eductionem  specierum 
a  genere,  penes  ideationem,  et  penes  ha 
scentiam.  XIII,  5-XXV. 

Generationis  tres  modi,  quorum  memini 
Hilarius,  scilicet  per  defensionem,  pro- 
tensionem,  et  derivationem,  qua  re  dif- 
ferunt?  XVIII,  9-XXV. 

Gbneratio  et  spiratio  non  habenl  ordinem 
prioris  et  posterioris  causa,  vel  natura, 
vel  dignitate,  vel  tempore,  tamen  habent 
ordinem  naturse.  XXVIII,  2  XXVI. 

Generatio  dat  essentiam  Filio.  XVIII 

F-XXV. 

Genuisse  filium  et  esse  patrem,  est  idemre 
sub  alio  modo  significandi.  XXVI, 

1-XXVI. 


licet  ut  nomina  secundae  intenlionis  oppo- 
nantur  relative.  XIII,  1-XXV. 


Gr^corum  error  asserentium  Spiritum  san- 
ctum  non  procedere  a  Filio.  XI, 

6-XXV. 


Per  gratiam  inesse,  dicit  simpliciter  et  no- 
biliter  inesse.  XXXVII,  9-XXVI. 


H 


Genus  et  species  sunt  secundum  rem  magis 
rationes  convenientiai   quam  differentiae, 

XXVI 


Habitat  Deus  quomodo  ubique?      XXXVII 

per  totum,-XXVI. 
Habitat  quomodo  Deus  in  Sanctis?       Ibid. 
Habitat  ubi  Deus  antequam  esset  in  crea 

tura?  XXXVII,  C-XXVI. 


Habitus  est,    quo  quis  agit  cum   voluerit. 
III,  39-XXV. 


H.ERESIS  quare  vocatur  somnium  ?  In 

prol.  Mag.-XXV. 
H.ERESis  prurigini  comparata.  Ibid, 


HoMiNEs  quomodo  sint  medii  inter  res  uti- 
biles  et  fruibiles?  I,  11-XXV. 

HoMO  dicitur  creatura  mundi.  III, 

A-XXV. 

HoMO  consideratur  tipliciter,  scilicet  repu- 
tatione  divina  et  in  propria  natura,  et  in 
fine  quse  est  beatitudo  eeterna.  III, 

1-XXVI. 


:)30 


INDEX  RERUM 


IIOMO  esl  par  Angelis  et  inferior  el  superior, 

diversis  considerationibus.  111, 

5-XXV. 
IIOMO    plus   convenit   ciim    omni    crealura 

quam  Angelus.  ll)id. 

Cognilio  Dei  per  vesligium    non    comperit 

nisi  uOMiNi.  III,  13-XXV. 

IIOMINEM  non  dicimus  alteratum,  quando  al- 

tingit    virtutem,   sed    potius    perfeclum. 

XVII,  1-XXV. 

4 

HOMiNKM   utrum  Deus  mcliorem  facere  po- 

tuit  quam  fecit?  XLIV  per 

totum,-XXVI. 
HOMINEM  utrum  Deus  aliter  liberare  potuit 

quam  per  Passionem  ?  XLIV, 

D,  XXVI. 
HoMiNES  omnes  salvos  vult  fieri  Deus,  quo- 

modo  intelligilur?  XLVI,  C-XXVI. 

HoMiNis    malitiffi    utrum   Deus   sit    causa  ? 

XLVI,  L-XXVI. 
HoMiNis  voluntas  mala  concordat  aliquando 

cum  Dei  voluntate  bona.  XLVIII, 

B-XXVI. 


HoMOUSioN  (oaoojaiov)  quid  sit,  et  quid  hoc 
nomine  significatur?  XXVI, 

A-XXVL 


si  aulem  consideretur  secundum  quod  si- 
gnificatur  per  nomen,  tunc  dicit  dislin- 
ctum  non  determinans  ralionem  dislin- 
ctionis,  persona  autem  dicit  distinclum 
determinando  rationem  distinctionis  in 
communi.  XXVI,  i-XXVl. 

IIypostasis  non  est  in  divinis  eadem  ratio- 
ne,  qua  in  inferioribus.  XXVI, 

2-XXVI. 

Hypostasis  verius  est  secundum  rem  in  su- 
perioribus,  secundum  nomen  autem  ve- 
rius  salvalur  in  inferioribus.  XXVI, 

2  ad  q.-XXVI. 

In  iiYPOSTASi  significatur  essenlia  ut  natura 
communis  significatur  et  dicitur  in  suo 
inferiori.  XXVI,  3-XXVI. 

Hypostasis  non  addit  re,  sed  modo  intelli- 
gendi.  Ibid. 

Hypostasi  convenit  quidquid  convenit  perso- 
nse,  scilicet  distingui,  generari,  generare, 
procedere  etc,  sed  aliter  significalur  per 
nomen  hypostasis,  et  aliter  per  nomen 
personx.  XXVI,  4-XXVI. 

Hypostasis  in  divinis  non  remanet  subtra- 
cta  proprietate.  XXVI,  5-XXVI.  Ilem, 

XXVIl,  2-XXVL  Ilem,  XXVIII,  4-XXVI. 

Hypostasis  cadit  in  intellectu  personge,  non 
ut  diversum  in  re,  sed  ut  idem  non  eodem 
modo  significatum  per  nomen.  Ibid. 


HuMANA  nalura  secundum  quod  refertur  ad 
unitatem  cum  Deo,  et  ad  statum  beatitu- 
dinis,  aequalis  vel  melior  est  Angelis. 
XXVI,  i2-XXVI. 


IIuMOR  aquae  est  corporali?,  aeris  vero  est 
spiritualis  et  incorporalis.  XVII, 

3-XXV. 


Hypostasis  invenitur  quatuor  modis  in  en- 
.tibus.  n,  20-XXV. 

Hypostasis  si  consideretur  secundum  id 
quod  est,  tunc  est  idem   quod  persona  : 


Ideas  esse  est  necessariura.  XXXV, 

7-XXVI. 

Ide.e  dicunt  respectum  ad  remj  et  ideo  sunt 
proprie  loquendo  secundum  intellectum 
piacticum.  XXXV,  8-XXVI. 

Idea  tripliciter  consideratur,  scilicet  secun- 


INDEX  RERUM 


1 


•dum  id  quod  est,  et  sic  est  essentia  di- 
vina  :  et  in  comparatione  ad  intelligen- 
tem  per  ideam  vei  operantem  :  el  in  re- 
lalione  ad  opera  ipsa  quorum  est  idea, 
et  sic  habet  pluralitatem  ex  parte  respe- 
ctusadilla.  XXXV,  9-XXVI. 

Melius  dicitur,  Multorum  idea,  quam  mul- 
lae  ideae.  Ibid. 

Deus  cognoscit  materiam  et  facit  immediate 
per  IDEAM  materiee.  .   XXXV, 

10-XXVI. 

Sapientia,  ars,  scientia  et  verbum  cum  ma- 
gis  se  teneant  ex  parte  sapientis  et  essen- 
tiae  divinee,  quam  ex  parte  rerum  de  qui- 
bus  sunt,  non  possunt  pluraliter  signifi- 
cari  :  idE(V  autem  et  ralio  et  exemplar 
non  sic,  et  ideo  consignificalam  habent 
pluralitatem.  XXXV,  14-XXVI. 

Paradigma,  exemplar,  idea  et  ratio  qua  re 
differunt?  Ibid. 

Idea  Graece,  sonat  primam  formam,  sicut 
hyle  primam  materiam.  Ibid. 

Non  est  concedendum,  quod  malum  habeat 
IDEAM  in  Deo,  nec  quod  sit  vita  in  Deo, 
nec  quod  sit  a  Deo.  XXXVI,  6  ad 

q.  1-XXVI. 


Quaecumque  uni  et  eidem  sunl  eadem  peni- 
tus  secundum  rem,  ipsa  sunt  eadem,  se- 
cundum  quod  sunt  idem  ilii.  XIX, 

12-XXV. 


Imago    Trinitatis   quomodo  est  in   anima  ? 

III,  G-XXV. 
Imago  Trinilatis  aliter  est  in  anima,  et  aliter 

in  Trinitate.  III,  Q-XXV, 

Imago   importat   essentiam  divinam    in    re- 

cto,  et  tres  personas  in  obliquo,  cum  dici- 

tur,  Faciamus  hominem  ad  imaginem  et  si- 

milUudinem  nostram.  II,  18-XXV. 

Imago   est  rei  ad  rem  coaequandam  unica  et 

indiscreta  similitudo.  III,  19-XXV. 

Item.XXXI,  6adq.  1-XXVI. 


Imago  triplex,  scilicet  creationis,  recreati 

nis,  et  simililudinis.  III,  19-X.XV. 

Uno   actu   intelligendi    accipilur    imaho   et 

exemplar.  Ibid. 

Quadruplex    differentia   inter  imaginem    et 

vestigium.  Ibid. 

Imaginis  creatse  integritas  constat  memoria 

et  intelligentia  et  voluntate.  III, 

20-XXV. 
Imago   Dei   est  in   superiori   parle   animse, 

quae  mens  vel  spiritus  vocatur.  Ill, 

21-XXV. 
Imaginis  quaedam  similitudo  est  in  visu  ex- 

teriori  et  in  phanlasia.  Ibid.,  et 

38-XXV. 
Imago  quare  non  assignatur  secundum  po- 

tentias  animie  vegctabilis?  III,  21 

ad  q.  1-XXV. 
Imago  potest  notare  convenientiam  in  inte- 

rioribus  tantum,  vel  simul  in  interioribus 

et  exterioribus  :  primo  modo  Angelus  est 

ad   imaginem  sicut  homo,  non  secundo. 

III,  21  ad  q.  2-XXV. 
Imago   recrealionis    est    proprie    secuudum 

tres   virtutes  theologicas,  fidem,   spem  et 

charitatem.  III,  21  ad  q.  3-XXV. 

Imago  quare  non  ponitur  in  virtutibus  poli- 

ticis?  III,  21  ad  q.  4-XXV. 

Imago   non   est  respectu  cujuscumque  cog- 

noscibilis,    sed   tantum    respectu    Dei    et 

animse.  III,  22-XXV. 

In  iMAGiNB   duo  attenduntur,    scilicet   sub- 

stanlialitas  et  pulchritudo.  Ibid. 

IMAGO  quare  non  est  secundum  vires  infe- 

riores?  III,  24  et  38-XXV. 

Imago   non   potest  amitli  quantum  ad  sub- 

stantialia,   sed  quantum  ad   pulchritudi- 

nem  quae  est  ad  bene  esse.  III, 

25-XXV. 
Imaginis  partes  imprimunlur  a  tota  Trinita- 

te,  licet  per  allributionem  memoria  con- 

veniat  Patri,   el  inlelligenlia  Filio,  et  vo- 

lunlas  Spirilui  sanclo.  III,  26-XXV. 

Mens  quare  dicitur  imago  Dci,  non  filius  ? 

Ibidem. 


532 


INDEX  RKRUM 


Quomodo  dicitur  homo  habore  imagknem  in 
polenlia  inlelligcndi,  el  simiiitudinem  in 
polentia  diligendi  ?  III,  2G-XXV, 

iMAGiNiiM  duo  perficiunt,  scilicet  actus  imi- 
tandi  exemplar,  et  EBqualitas.  Ill, 
32-XXV. 

Imago  Triniatis  qiise  est  secundum  mentem, 
notitiametamorem,  quare  dillVrl  abima- 
gine  quffi  esl  secundum  memoriam,  in- 
telligentiara    et    volunlatem    ?  111, 

36-.\XV. 

Imago  Trinitatis  esl  inratione,  irascibili,  et 
concupiscibili,  non  simpliciter,  sed  se- 
cundura  quid.  III,  38-XXV. 

ImaGO  quandoque  dicit  repraesentalionem 
principii  operantisin  diversitale  essentise, 
ul  stalua :  quandoque  dicitur  imago  prin- 
cipii  in  eadcm  essentia  exprimenlis  se  in 
simili  secundum  naturam,  et  sic  dicitur 
imago    Patris    solus    Fiiius.  XXVII, 

8-XXVI. 

Spiritns  sanclus  dicilur  imago,  non  quia 
procedil  ut  imago,  sed  secundum  quod 
imago  dicit  similitudinem  essentialem. 
Ibidem,  et  XXVIII,  9-XXVI. 

Ad  intellectum  imaginis  tria  concurrunt, 
scilicel  quod  sit  in  altero,  quod  ducat  in 
unum  tantum,  et  quod  perfecte  impleat. 
XXVIIJ,  9-XXVI. 

Imago  aliquando  dicitur  secundum  essen- 
tiam.  XXVIII,  G-XXVI. 

Utrum  imago  dicatur  relalive,  et  utrum  so- 
lus  Filius   dicatur  imago   ?  XXVIII, 

9-XXVI. 

Imago  relative  dicilur  de  Filio,  sed  essen- 
tialiler  de  Trinitale.  XXXI,  C  XXVI. 

Imaginis  duplex  deO.nitio  ab  Hilario  tradita. 
XXXI,  6-XXVI. 


Immoi.talitas    vera  in  solo  Deo  esl.       VIII, 
C-XXV. 


Impgssibile  duplex,   scilicet  per  se,   et  per 


uccidens  :    quai  impossibilia  fieri  possunt 
a  Deo,  et  quae  non  ?  XLIl,  26  XXVI. 


iNniFFi.HKNs  nihil  est  voiuntatis  dcliberativae 
.    ut     deliberativa     est     suorum     operura. 
1,  13  ad  q.  1-XXV. 


I.NFiNiTLM  attingi  potest,  claudi  vel  corapre- 
heiidi  non  pulest.  '  II,  15-XXV. 

Infinitu.m  dicitur  dupliciler.  soilicet  privative 
et  negative  :  et  negalive  sumptum  adhuc 
accipilur  dupliciter.  II,  2-XXV.  Item, 
IX,  2  el  18  XXV. 

Infinitlm  secundum  quod  infinitum  non  no- 
minatur.  11,  13  ad  q.  1-XXV. 


Ingknitlm  multipliciter  accipitur.  XIII^ 
8XXV. 

Quam  differenter  dicilur  ingenitus  Pater  et 
Spiritus  Sanclus.  Ibid. 

Ingenitus  cum  praedicaturde  Patre  et  Spiri- 
tu  sanclo,  non  dicit  nolionem,  nec  essen- 
tiam,  nec  personaiu,  sed  est  negatio  con- 
sequens     modum    existentia;.  XIII, 

10-XXV. 


Si   e«sent   duo  innascibiles,  essent  duo  dii. 

XXXI,  14-XXVI. 
Innascibilitas  esse  imaginem  qualiler  con- 

venit  Filio  ?  IX,  24-XXV. 

Innascibilitas  est  duplex.  scilicet  negative 

in    genere,    et  extra   gcnus.        XXVIII, 

2-XXVI. 

iNNASCiBiLiTAs  cl  patcrnitas  non  habent  oppo- 
silionem,  sed  disparationem,  nec  tamen 
una     praedicatur     de     alia.  XXVIII, 

6-XXVI. 

Haesunt  falsae,  Paternitas  est  iNNAsciBiLis.et, 
Esseutiaebtinnascibilis,8i  ly  innascibilis  te- 
neatur  adjective  :  verse  autem  si  teneatur 
substantive.  XXVIII,  6  ad  q.-XXVI. 


INDEX  REllUM 


333 


Instkuctio  alia  eat  per  inlerpretationem  et      Inten^io   el  remisslo  dupliciler  dicitur,  sci- 
loculionem,  alia  per  inspirationem  verita-  licet     proprie,      et     secundum    aliquid. 

tis.  XV1,4-XXV.  VIII,  7-XXV. 


Intellectus  non  iulelligit  duo  simul,  nec  in 

patria,   si  inielligibilia   considi  ranlur   in 

propriis  essentiis.  I,  :23-XXV. 

Intellectus    quomodo    purgatur  ?  II, 

3-XXV. 
Intellegtus  noster  non  est  sufficiens  ad  co- 
gnilionem  veri  sine  intellectu  increato  vel 
angelico.  II,  5-XXV. 

iNTtLLECTUS  distinguilur  quadrupliciter,  sci- 
licet  i)er  agenlem,  possibilem,  specula- 
tivum,  et  adeptum.  III,  20-XXV. 

Intellectus  utconstituit  imaginem,  est  po- 
tentia  intellectiva  formalis,  nun  simplici- 
ter,  sed  respeclu  intelligibilis  cujusdam 
informata,  quod  scilicet  semper  est  prse- 
sensin  anima,  sicut  anima  sibiest  praesens. 
Ill,  20,  ad  q.  1-XXV. 

iNTELLbCTUs  gcnerativus  est  mem(  rise  in  ac- 
quisitis  habitibus,  sed  e  converso  est  in 
innatis.  Ill,  22-XXV. 

Intellectus  dicitur  ad  aliquid,  non  simplici- 
ter,  sed  secundum  quid.  lil,  :28  XXV. 

Intellectus  sempiT  intelligit  se,  vel  cogno- 
scit  se,  in  lumine  inlellectus  agentis. 
III,  29-XXV. 

Intellectus  non  est  illustraiio  inleliigentiae 
super  animam,  ut  quidam  dixerurit,  nec 
tamen  proprie  est  pars  animae.  III, 
33-XXV. 

Est  iNTELLECTUs  accipicns  ex  phantasmate, 
et  est  intellectus  accipiens  in  lumine 
agentis   intellectus   tantum.  XVII, 

4-XXV. 

Intelligere  in  divinis  dupliciter  accipitur, 
scilicet  essentialiter,  et  personaliter.  I.X, 
9-XXV. 

Intelligeke  quomodo  prEecedat  et  sequalur 
fidem?  XIX,  13-XXV. 


Intentio  scribentiura  de  Trlnitate  quae  fue- 
rit?  II,B-XXV. 


Jacob  quare  electus  sit  et  Isau  reprobatus  ? 
XLI,  C-XXVI. 


JoAcniM    abbatis   error,  dicentis   essentiam 
generare  essentiam.  V,  6-XXV. 


JuD.Ei  qualiler  impleverunt  voluntatem  Dei, 
Cbristum  occidendo  ?  XLVIII,  B,  C-XXVI. 


Justitia  quare  m;igis  dicitur  fidei,  quam  al- 
terius  virtutis  ?  II,  4  ad  q.  2-XXV. 

Justitia  du{)lex,  scilicet  retributio  pro  me- 
rilis,  et  congruentia  sive  concedentia. 
XLVI,  l-XXVI. 


Latini  quare  addiderunt  in  symbolo  edito 
in  concilio,  «  Qui  ex  Patre  Filioque  pro- 
cedit  ?  »  XI,  9-XXV. 


r.S4 


INDK  HERCMX 


LiDER  inscriplus,  De  sfiritu  ct  aninia,  non  esl      Esse  in  loco  aequivoce  convenil  Doo  et  loca- 
Aiiguslini   sed  quidam  Cistcrcicnsis  fecit  to.  XXX VII,  7-XXVI. 

cum.  1,23-XXV.  Item,  VIII,  25-X\V.      Tribus  modis  possumus  loqui  de  loco,  scili- 

cel  prout  est  conlinens  et  silvans,  et 
prout  est  contincns  lantum,  et  prout  in 
In    prol.  jpso  esl  dislantia  situs,  licet  non  includat. 

Primo  modo  omnia  generabilia  et  corrup- 
I,  A-XXV.  tibilia  suntin  loco.  2.  Omniacorpora  prai- 

ter  sphoeram  ullimam.  3.  Spha^ra  ullima 
cst  in  loco.  XXXVII,  i4-XXVI. 


LiBHi    Sententiarum    inateria. 

B.  Alb.  XXV. 
LiBRi  Sententiarum   divisio. 


LocALis  an  sit  Deus;  vel  utrum  moveatur 
localiter?  XXX  VII,    1-XXVI. 

LoCALB  dicitur  aliquid  duobus  modis. 
Ibidem. 

LocALES  utrum  sint  spiritus  creati  ? 
Ibidem. 


LoQui  notionalitcr  non  convenit  ni«i  Patri, 
essentiaiiter  autera  convenit  Iribus. 
XI,  10-XXV. 


Locus  simpliciler  prout  est  salvans  non  est 
nisi  duplex,  scilicet  simpliciler  sursum 
in  conlaclu  circumferentite  orbis  luna^,  et 
simpliciter  deorsum  quod  est  esse  in  cen- 
tro,  quod  habet  salvandi  virlutem  a  tolo 
orbe  a  quo  sequaliter  respicitur  semper. 
XXXVII,  14-XXVI. 

Angelus  est  in  loco  diffinitive.  Ibid. 

Duo  spiritus  non  possunt  esse  in  eodem  lo- 
co,  et  hoc  propter  confusionem  operatio- 
num.  Ibid.,  et  25-XXVI. 

Deus  dicitur  locus  per  hoc  quod  continet  et 

,  salvat,  et  ad  ipsum  est  motus  cordium  et 
Angelorum.        XXXVII,  16  et  25-XXVI. 

Essein  loco,  per  prius  et  posterius  et  sequi- 
voce  convenil  tribus,  scilicet  Deo,  et  spiri- 
lui     crealo,    et    corpori.  XXXVII, 

18-XXVI. 

Locus  dicitur  multipliciter,  scilicet  proprie 
el    per    translationem.  XXXVII, 

25-XXVI. 

Lccus  est  extremitas  alicujus  corporis  am- 
biens  in  sealiquod  corpus.  XXXVII, 

30-XXVI. 

Corporale  est  in  Loco  ut  contenlum,  incor- 
porale   vero    ut  continens.  XXXVII, 

7-XXVI. 


LuMiNis  effeclus  multiplex.      XVII,  6-XXV. 


Lux  divina  exccllit  menlis  aciem,  el  tamen 
non  corrumpit,  sed  perfioit.       II,  4-XXV. 

DifTerenlia  inlcr  lumen,  lucem,  splendorem, 
radium,  reflexionem  radii,  splendoris  el 
luminis.  .  IX,  8-XXV. 


M 


Wagnitudo  quomodo  est  in  Deo  ?        XIX, 
B,  G-XXV. 


Magis  ulrum  possunt  aliquid  duae  personse 
quam  una,  et  tres  magis  quam  duse  vel 
una?  X,  D,  E-XXV. 


Major  in   quo  est  Pater  Filio  ?  XVi, 

C,  D-XXV. 


INDEX  RERUM 


535 


Malum   non  habet  causam  unde  sit,  sed  ha- 

bet    causam    unde   incidal.  II, 

21-XXV.  Ilem,  XXXVUI,  1-XXVI. 
Mala     utrum    simpliciter    sunt   in    Deo   ? 

XXXVI,  B-XXVI. 
Mala  utrum   Dei  voluntate  fiant  ?      XLVI, 

D-XXVI. 
MALAfieribonum  est,  quomodo  intelligitur? 

XLVI,  G-XXI. 
Mala  ad  quid  et  quibus  prosunt  ?        XLVI, 

I-XXVI. 
Mala  voluntate  quandoque  vull  homo,  quod 

Deus  vult  bona.  XLVIII,  A-XXVI. 

Malum  per  se  non  confert  ad  decorem  uni- 

versitatis,  sed  sinere  mala  fieri.         XLVI, 

16-XXVI. 
Malum  per  se  nulli  est  bonum ,  sed  potest  esse 

occasio  boni.  XLVI,  8-XXVI. 

Tendit   ad   non    esse  qui   malum  operatur. 

XLVI,  10-XXVI. 
Malum  in  se  consideratum,  necordinem,  nec 

causam,  necintenlionem,  nec  voluntatem 

habet  :  ad   allerum  tamen  comparalum, 

habet   ordinem   qui  non  ponitur  in  ipso, 

sed   in  alio,  respectu  ipsius.  XLVII, 

2-XXVI. 


Memoria,  intelligentia,  voluntas  quomodo 
sunt  unitae  ?  III,  L-XXV. 

Memoiua,  iiilelligentia,  dilectio  quomodo 
sunt  in  mente  ?  III,  G.  H-XXV. 

Memoria,  intelligentia,  voluntas,  utrum  prae- 
dicantur  relative  ad  se  invicem  ?  III, 
M-XXV. 

Memoria  multipliciter   describitur.  III, 

10-XXV. 

Memoria  ut  est  pars  imaginis,  est  potentia 
animae  rationalis  secundum  superiorem 
partem,  tenens  apud  se  habitum  veri  vel 
boni,  et  est  respectu  prseteritorum,  prse- 
sentium  et  futurorum,  abstrahens  ab  omni 
difi^erentia  temporis.  Ibid. 

Memorta  et  intelligentia  dislinguunlur,  licet 
deeisdem  sint.  III,  27-XXVi 

Memoria  in  eo  quod  memoria  est  ad  aliquid, 
non  in  eo  quod  vita,  vel  mens,  vel  essen- 
tia.  III,  28  XXV. 

Memoria  inquisitiva,  qua  discernit  se  mens, 
non  semper  habelur.  III,  2!j-XXV. 

Ex  memoria  quomodo  dicitur  esse  intelli- 
gentia,  et  ex  utraque  voluntas  ?  III, 
37-XXV. 


Masculus  et  foeraina  est  in  omni  animali  nisi 
in  anguilla.  XIX,  10-XXV. 


Materia  prima  habet  aliquo  modo  speciem 
in  appetitu  speciei  et  ordine  ad  ipsam. 
III,  U-XXV. 

Materia  prima  prope  nihil.  Ibid. 


Mens  quandoque  dicitur  memoria,  quando- 
que  inlellectus  rem  examinans,  quando- 
que  superior  pars  rationalis  animse,  quan- 
doque   tota   ralionalis   anima.  III, 

34-XXV. 

Mens,  notilia,  memoria,  intelligenlia,  et  vo- 
luntas  qualiter  sunt  una  essentia.una  vita, 
et  una  mens  ?  III,  39-XXV. 


Mensura  formaliter  accepta  est  quanti  vir- 

tualiter  vel  dimensive.  VIII,  8-XXV. 

Mathematica   quomodo  non  habent  finem  ?      ,,  n     j-.       .  •  i-  •»  •!•    .    i 

^  Mensurans   attenditur  tnpliciter,  scilicet  ut 

I   28-XXV 

'       '        ■  adaequatum  quantitati  mensurati,  vel  ut 

excellens,   vel   ut   participatum   ab  aliis. 
VIII,  9-XXV. 
Meliora  ulrum  Deus  facere  potuit  quam  fe- 
cit.  XLIV  per  totum.-XXVI. 


536 


INDEX  REKUM 


MiiNTE   aliquid   iBlcrniim  capieiites  non  su- 
mus   in    Iioc  mundo  quanlum  ad  modum 


cognoscendi   vel    vivendi. 
2U-XXV. 


XV, 


Mehita  an  possunt  esse  causa  piaedestina- 
tionis,  vel  prajscientiae  ?  XLI  per  lo- 
lum,-XXYl. 

Meritum  obduralionis  vel  niisericordiEC, 
utrum  sil  aliquod  ?  XLI,  A-XXVI. 


Mkrehi  aliqnis  potest  alii  primam  gratiam 
et  perseverantiam  in  illa,  non  piaedeslina- 
tionem.  XLI,  1-XXVI. 

Non  potest  aliquis  sibi  mereki  graliam,  sed 
augmentum  gia(ise.  XLll.  iJ-XXVI. 

Quo  sensu  dixit  Augustinus,  quod  praecedit 
aliquid  in  peccatoribus,  quoquamvis  non- 
dum  sint  jiistificati,  digni  efficiantur  ju- 
stificalione.  El  itein,  piaecedit  in  aliis  pec- 
catoiibus,  quo  digni  sunt  oblusione, 
Ibidera. 


Mjtti  esl  cogMosci  quod  ab  alio  ^it.       XIV, 

3XXV. 
Ad  Missio^EM  duo    exigur.lur,  scilicet  quod 

sif  appropriahilitas  ad  proprium,  et  quod 

sit     efTectus    gratise     gratum     facienlis. 

Ibidem. 
Discrimen   inter  missignem  et   donationem. 

XIV,  14-XXY. 
Missio  temporalis,   processio,    apparitio  et 

lemporalis  dalio  qua  re  difleiunt?      XIV, 

15-XXY. 
Modi  formales  quibus  fit  missio,  non  exten- 

duntur  ultra  quatuor.  XIV,  6-XXY. 

Mirn  vel  dari  quare   magis  convenit  perso- 

nae  Spiritus  sancti,  quam  Patris,  vel  Fi- 

lii?  XIY,  13-XXY. 

Mi^sioMS  finis  est  sanctificatio  creaturae  ra- 

tionalis,  qui  finis  appropriabilis  est  magis 

Spiritui  sancto.  Ibid. 


MiTTi  non  convenit  Patri.         XIV,  13-XXY, 

ad  q.  2-XXV.  Ilem,  XVI,  1-XXV. 
Si  nulla  ponalur  esse  persona  eo  modo  quo 

fides  distinguit  personas,  non  erit  aliqua 

Missio  proprie  loquendo.  XIV, 

15-XXY. 
Ilomo  non  potest  MiTrERE   vel  dare  Spiri- 

tum  sanclum.  XIY,  16-XXV. 

Missio  et  dalio  non  dicuntur  nisi  temporali- 

ter.  XY,  i-XXY. 

Quo  sensu  conceditur,    quod  Spirilus  san- 

ctus  MiTTiT  vel  dat  se?  XV,  2-XXY. 

Ha!C  est   vera,   Spiiitus   sanclus   datur   vei 

MiTTiTUR  a  se,  sed   minus  propria  quam 

illa,  Spirilus  sanctus  dal  se.  XY, 

2  ad  q.,  et  4  ad  q.  1-XXY. 
Missio  Filii  magis  est  manifesta  quam  Spi- 

ritus  <ancti.  XV,  6-XXV. 

Utrum  quaelibet  persooa  MiTTi   polest?    XV, 

7-XXV. 
MiTTERE  et  milti  quid  significent?  XY, 

7  ad  q.-XXY. 
Filius   qualiler    dicilur   eo   missus    quo  fa- 

ctus?  XV,  8XXY. 

Missiv)  triplex,  scilicet  in  mentem,  in  car- 

nem,  et  ad  praedicandum.  XY, 

9-XXY. 
Spirilus  sanctus    non  mittit  Filium  duabus 

missionibus  primis,  sed  teilia.  Ibid. 

Haec  non  est  concedenda,  Trinitas  mittit  se. 

XY,  11-XXY. 
Trinilas  dat  se,  secundum  quod  dare  dicil 

potestatem  daudi  ex  amore.  XY,  10 

ad  q.  l-XXV. 
Concedi  potest,  quod  Pater  et  FiliusetSpi- 

ritus  sanctus  simul  mittuiNT.  XY, 

10  ad  q.  2-XXY. 
Filius  babet  duos  modos  mis-ionis,  visibiJi- 

ter  scilicet  in  creatura  unita  sibi,  et  invi- 

sibiliter  quando  mittitur  in  cor.  XY, 

1/.-XXY.  Item,  XYI,  5-XXY. 
Generatio  aeterna  non  est  Missio,  sed   facit 

congruitatem  ad  missionem.  XV, 

15-XXY. 
MissiONES  Filii  et  Spiritus  sancti  non  distin- 


INDEX  RERUM 


537 


guuntur  in  fine,  sfd  in  acUi  prfiximo  <|uia 
Filius  iiluminHt  inlellectum,  et  S|)iiitus 
sanctus  acceniJit  jiffectum.  XV, 

16-XXV. 

Ad  MissiONEM  exigilur  triplex  cognitio. 
XV,  17-XXV. 

Missio  universalis  et  vi^ibilis  Spiritus  san- 
cti  plenior  fuit  post  incainationem  quam 
ante,  missio  vero  personalis  et  invisibilis 
se  habent  ut  excedentia  et  excessa.  XV, 
18-XXV. 

MiTTiTUR  Spiritus  sanctus  arl  Angelos  quoad 
novas  revelationes,  licet  gratia  in  eis  non 
augeatur.  XV,  19-XXV. 

MiTTiTUB  Spiritus  sanctus  tam  in  peiceplio- 
ne   gratise   quam    in  aiiginento  ejusdem. 

XV,  19-.\XV.  liem,  XVII,  9  XXV. 
Missio    visibilis  addit    super   apparitionem 

duo,  scilicet  pxistere  ab  alio,  et  per  seip- 
sum  adesse  aliier  vei  ad  ;.liud  quam  esse 
ubique.  XVi,  1-XXV. 

Missio  visibilis  non  oidina(ur  ad  quamcum- 
que  missionem  invisibilera,  sed  ad  eam 
quse  est  fundans  et  plautans  Ecclesiam. 
Ibidem. 

Missio  visibilis  non  debuit  esse  in  Veteri 
Testamento.  Ibid. 

Angelus  non  habet  convenienliam  ut  per 
ipsum  explealur  Missio.  Ibid. 

Misbio  visibilis  non  debet  esse  ad  omnes  qui 
sunt  de  Novo  Testamento,  sed  ad  ali- 
quos,  et  hoc  in  primitiva  Ecclesia  ut  ho- 
mines  ad  iidem  praepararcntur.  XVI, 

2-XXV. 

Missio  visibilis  vel  invisibilis  non  fit  nisi  per 
gratiam  gratum  facientem.  XV, 

16-XXV.  Item,  XVII,  3-XXV.  Item,  XVII, 
2  XXV. 

Filium  MiTTi  conveniebat  in  creatura  unita 
visibili,    non   autem    Spiritum   sanctum. 

XVI,  4-XXV. 

Duo  modi  missionis  Filii  et  Spiritus  sancti, 
scilicet  visibiliter,  et  invisibiliter.  XVI, 
5-XXV. 

Missio   invisibilis   licet   uno    modo   fiat  in 


genere,  non  tamen   uno   molo  in  specie. 

XVI.  5  XXV. 
Quare  Spiritus  sanclus  Missus  sit  ad  Filium, 

et    niiniquam    Filius   ad    Spiritum    san- 

ctum?  XVI,7-XXV. 

Missio  exterior   est  testimonium  inlerioris. 

XVI,  10-XXV. 
MissiOiNE   absoluta   non    dicuntur  Filius   et 

Spiritus  sanctus  mitti  nisi  in  donis  gralise 

gratum  facientis.  XVII,  2  et 

9- XXV. 


MoBiLE  dicitur  multipiiciier,  scilicet  ut  sub- 
jectum  motus,  et  ut  id  quod  abjicitar  vel 
acquiritur  motu.  VlII,  18-XXV. 


MoDi  cognoscendi  Trinilalem  diversi.  II 

pertotum,  Item,  III,  F-G,  XXV. 

MoDUS,  species  et  ordo  omnibus  insunt,  sed 
non  uno  modo  :  diminuibilia  sunt  in  ra- 
tionali  cr<  atura,  non  in  e-se  uatuise,  >ed 
graticc.  Ili,  13-XXV. 


MoTUs  per  se  non  est  ad  aliquid,  sed  per 
accidens.  VII,  7-XXV. 

Omnis  speciesMOTus  reducitur  ad  immobile 
movens  secundum  illam  speciem  molus. 
VIII,  3U-XXV. 

MoTUs  distinguitur  dupliciter,  scilicet  ex 
parte  mobilis,  et  penes  terminum  ad 
quem  est  motus.  XXXVII,  20-XXVI. 

MoTus  non  est  semper  propter  indigentiam, 
sed  quandoque  ad  potentise  demonstra- 
tionem,  quandoque  ad  obsequii  oslensio- 
nem.  XXXVII,  22-XXVI. 


MovERi  per  tempora  an  sit  per  affectiones, 
vel  per  intellectus  speculativi  apprehen- 
siones  mutari?  VIII,  21-XXV. 


538 


INDEX  RERUM 


MovSEs    dicilur   maximus    Prophclarura   in      Mystehia  superna  an  scrutari  liceat  ? 
modo   apparilionum.  II,  17-XXV. 

23-XXV. 


IX, 


Mystica  nomina  quae  dicunlur? 
MuLTiPLiix  uon  dicilur  Deus  quamvis  sil  lii-  17-XXV.  Ilem,  III,  9-XXV. 

nus.  XX1II,K-XXV. 


H, 


MiNDi  crealura  quare  dicilur  liomo ?  III, 
A-XXV. 

MuNDUM  poluit  Deus  facere  ab  aelerno  :  hcec 
est  duplex,  ex  eo  quod  ly  ab  selerno  pot- 
est  delerminare  hoc  verbum,/J0/«iV,  et  sic 
est  vera  :  vel  determinat  haec  verba,  mun- 
dutn  facere,el  sic  est  falsa.  XLIV, 

1-XXVI. 

MuNDUS  potest  considerari  Iribus  modis,  sci- 
licet  suppositus  in  esse,  et  ut  suppositus 
in  potenlia  efficienlis  tantum,  et  ul  in 
quibusdam  supposilus  in  esse,  et  in  aliis 
suppositus  in  potenlia  efficienlis  tantum  : 
secundo  modo  poluit  fieri  melior  et  magis 
ordinatus,  non  autem  primo  et  terlio. 
XLIV,  3-XXVL 

Hsec  praepositio,  Mundus  erit,  non  erat  vera, 
quia  nec  propositio  erat  ante  muudum. 

XLVl,  n-xxvi. 


MuTABiLiTAS  ct  corruplio  in   crealura   non 

causantur  proprie  ab  aliquo,  sed  incidunt 

e.x  eo  quod  creatura  est  ex  nihilo.         II, 

21-XXV.  Item,  III,  2-XXV. 
MuTARi  an  polest  Deus  aliqualiler?       VIII, 

C,  D-XXV. 
MuTARi     secundum     tempus      quid     sil    ? 

XXXVII,  K-XXVI. 
MuTARi  secundum  locum  quidsit?  XXXVII, 

L-XXV. 
MuTATio  in  omni  natura  raulabili  nonnulla 

raors  est.  VIII.  C-XXV. 

MuTATio  localis  Deo  convenire  non  potest. 

Vlil,  16-XXV. 


N 


Nascendo  an  acceperit  aliquid  Filius  a  Pa- 
tre?  XVIII,  F,  G-XXV. 


Natuha  in  divinis  indifferens  est  a  suppo- 
sito.  IL  20-XXV. 

Natura  i^/Zms  quare  dicatur  Christus?  V, 
M-XXV. 

Natura  est  vis  inserta  rebus  ex  similibus  si- 
milia  procreans.  VII,  2-XXV. 

Natura  divina  nulli  prsedicamentorum  sub- 
jicitur.  VIII,  G-XXV. 

Natura  suraitur  dupliciter,  scilicet  pro  vir- 
tute  intranea,  et  pro  forraa.  VIII, 

5-XXV. 

Natura,  res  naturae  an  sint  idem  ?  XXXIV, 
BXXVI. 

Natus  quare  non  dicitur  Spiritus  sanclus, 
sed  procedens  ?  XIII,  B-XXV. 

Naturalia  Deus  effundit  juxta  capacitalem 
nalurae,  dona "  vero  gratiae  secundura 
suam  liberalilatem,  et  conatura  praepa- 
rantis  se  ad  accipiendura.  XVI, 

12-XXV. 

Si  duo  aequalera  habeant  gratlam,  et  non 
naturalia  aequalia,  ille  qui  habet  raeliora 
naturalia,  raeliorera  usum  habebit  in  ac- 
libus  :  tamen  non  sequitur,  quod  habeat 
raajus  meritum  in  faciliori  U8u.  Ibid. 


INDEX  RERUM 


539 


Necessarium  dividllur  multipliciter.  VI, 

B-XXV. 

Neci-ssarium  absolule  et  per  se  non  est  nisi 
unum  simplex  :  omnia  enim  alia  cx 
suis  componentibus  trahunt  necessitalem. 
Ibidem. 

NiiCESSiTATE  utrum  Pater  genuit  Filium  ? 
VJ,  A-XXV. 

NtCESsiTATES  duce  sunt  :  una  simplex,  ve- 
luti  quod  necesse  est  omnes  homines  esse 
mortales  :  altera  condilionis,  ut  si  quem 
ambulare  scias,  eum  ambulare  necesse 
est.  XXXVIII,  4-XXVI.  Item, 

XL,  14-XXVI. 


Negatio  ut  negatio  nihil  certifical,  sed  in 
quantum  oppositum  de  proposilo  subje- 
cto.  III,  10-XXV. 

Negatio  potest  considerari  gralia  negatio- 
nis,  et  sic  non  ordinatur  ad  genus  ali- 
quod  :  vel  ratione  rei  negalae,  et  sic  ne- 
cessario  ordinalur  ad  affirmationem  praj- 
cedenlem  ipsam  secundum  inleliectum. 
XXVIII,  5  XXVI. 

Negatio  dupliciter  significatur,  scilicet  ut 
concepta,  cum  dicitur,  nego  :  et  ut  exer- 
cita,  cum  dicitur,  non  surn  asinus.  XXXI, 
12-XXVI. 


NiniL  est  in  Deo  quod  non  est  Deus.      VIII, 

I-XXV. 
NiHiL   dicitur  de    Deo  secundum  accidens. 

XXVI,  C-XXVI. 


"NoLLE  hoc,  et   non  velle  hoc,  et  velle  hoc 
non  fieri,  qua  re  difi^erunt?  XLVI, 

5 -XXVI. 


In  NOMINE  duo  attendenda,  scilicet  ratio  a 
qua  imponitur,  et  illud  cui  imponitur. 
II,  H-XXV. 


Hoc  NOMEN,  Deus,  est  nomen  operationis,  si 
allendalur  ratio  a  qua  imponitur  :  haec 
enim  est  opus  universalis  providenlite,  et 
continentise,  et  implelionis  rerum,  sed 
t?.mensignificatnaturam  Dei.     II,11-XXV. 

Hoc  NOMEN,  Beus,  quando  dicitur  de  eo  qui 
essenlialiter  est  Deus,  et  de  his  qui  parli- 
cipative  et  nuncupalive  sunt  dii,  est 
ffiquivocum,  non  a  casu  et  fortuna,  sed 
per  prius  et  posterius.  II,  11 

ad  q.  3-XXV. 

Hoc  NOMEN,  Qui  est,  est  trium  personarum 
in  hoc  quod  sunt  unius  substantiiE.  II, 
12-XXV. 

Hoc  NOMEN,  Qui  est,  est  Deo  proprium.  II, 
13-XXV. 

Hoc  NOMEN,  Qui  ^s?,'quomodo  dicitur  signi- 
ficare  pelagus  substajitise  infinitum,  non 
quid  est?  II,  13  ad  q.  1  et 

2-XXV. 

NoMiNA  quibus  nominatur  Deus,  quem  or- 
dinem  habeant  ad  invicem  ?     II,  14-XXV. 

Deus  NOMiNABiLis  cst  a  nobis  nomine  repree- 
sentante  non  perfecte,  sed  imperlecte  id 
quod  est.  II,  16-XXV. 

Nomina  qusedam  dicuntur  [myslica,  scilicet 
quee  formantur  ab  his  quae  secundum 
rem  per  prius  sunt^in  Deo  :  alia  dicuntur 
symbolica,  quse  sunt  secundum  translatio- 
nem  proprietatis  corporalis.  II, 

17-XXV.  Item,  III,  9-XXV. 

Nominibus  negativis  verius  nominamus 
Deum  quaai  affirmativis.  Ibid. 

NoMiNiBus  affirmativis  non  simpliciter  nomi- 
namus  Deum,  preecipue  propter  tria,  sci- 
licet  quia  significant  composite  quod  sim- 
plicissimum  est,  et  imperfecte  quod  per- 
fectissimum,  et  quandoque  accidenlaliter 
quod  est  substantia.  Ibid. 

Deus  NOMiNATUR  ab  omni  eo  quod  melius 
est  esse  quam  non  esse.  Ibid. 

Hoc  NOMEN,  Deus,  nec  quan^um  ad  hoc  cui 
imponitur  nomen,  coramunicabile  est, 
nec  quantum  ad  hoc  a  quo  imponitur, 
II,  22-XXV. 


510 


iNDEX  ri:rum 


Hoc  No.MEN,  Deit!^,  niillo  mudo  esl  univ^r- 
sale.  II.  22-XXV. 

Ciim  (licitur,  In  nomin-.  Palris  el  Filii  et  Spi- 
rilus  sancli,  ly  verbuin,  nomeu,  dicil  es- 
senliam.  II,  'i7-XXVI. 

Hoc  .NOMEN,  F)eus,  habel  modura  supposili 
cl  retipil  actus  notionales,  ut  cum  dici- 
liir  :  Dcus  Deum  genuit,  Deiis  de  Deo. 
III,  3r)-XXV.  Ilem,  IV,  6-X.\V. 

Umnia  nomina  communia  Deo  et  crealuris, 
prius  conveniunt  Deo  quam  creaturis 
quoad  rem,  sed  e  converso  quoad  ratio- 
nem  usitatam  in  nomine.  IV,  4-X.\V. 

NuMiNA  quibus  personae  divinae  nominanlur, 
quoe  minus  proprietalis  habeant  vel  ma- 
gis?  V,  C-XXV. 

NoMiNA  Dei  diversa  sunt.  VIII, 

AXXV. 

Umne  nomen  dictum  de  Deo,  aul  dicilur 
proprie  propriclate  rei,  aul  per  Iransla- 
lionem  simiiilu;ii)is  rei.        XXII,  1-XXV. 

NoMi.MM  divinorum  multiplex  divisio. 
Ibideni. 

NoMiNA  divina  a  Dionysio  posila  explican- 
tur.  XXII,  \  ad  q.-XXV. 

NoMiNA  aliqua  conveniunt  Deo  ex  tempore 
sine  mutatione  Dei.  Noinina  quse  de  Deo 
dicuntur,  inveniuntur  in  sepluplici  diffe- 
reiitia.  XXII.  A,B-XXV. 

.NoMiNA  propria  personarum  non  substun- 
tialiter,  sed  relative  ad  invicem  dicuntur. 
XXII,  E-XXV. 

NoMiNA  ad  unitatem  essentiae  pertinentia 
non  relative,  sed  substantialiter  de  singu- 
lis  personis  singulariter  dicuntur.  X.XII, 
E,  F-XXV. 

NoMiNA  dicta  de  Deo,  ut  essentia,  sub.stan- 
tia,  etc,  significant  idem  secundum  di- 
versas  rationes,  et  ideo  non  sunt  syno- 
nyma.  VIII,  3-XXV. 

Quibus  NOMINIBUS  divinis  possit  conjungi  hoc 
pronomen,  no^trum,  vel  meum  ?  XVII I, 
10-XXV. 

NoMiNE  personse  quid  significatur,  cum  plu- 
raliler  proferlur  ?     XXV  per  totum,-XXV 


NuMiNA  rcl.iliva  personaruin  quae  siml  ? 
XXVII,  (-XX  VI. 

Hific  NoMi.NA,  sa/)ienlia,  Deus^  ctc,  signi- 
licant  quidem  essenliain  divinam,  sed 
gratia  adjuncti  supponunt  pro  persona. 
XXXI1,8-XXVI. 

NoMiNE  abstraclo  el  in  essentialibus  ei  no- 
tionalibus  aliquid  significare  cogimur  du- 
plici  necessilate.  XX.XIII,  1-XXVI. 

NoMiNA  qua'.dam  ex  tempore  piaedicanlur 
de  Deo  per  causam,  ut  salus  qufedam  se- 
cundurn  relationem  ad  ea  a  qtiibus  di- 
stinpuuntur,  ut  Creator.  XXX, 

d-XXVI. 

Hffic  NOMINA,  Crealor,  dominus,  rex,  etc, 
praidicant  essentiam  D- i  in  liabitudioe 
creaturae  ad  ipsam,  et  in  aclu  quo  educil 
in  esse  vel  regil  creaturam.  XXX, 

2,  3  et  5-XXVI.  Ilem,  XXXV,  6  XXVI. 

Haec  NOMiNA  non  conveniunt  Deo  nisi  ex 
tempore.  XXX,  6-XXV. 

Omnia  nomina  creaturarum  possunt  allribui 
Deo  per  translationem,  quac  naluram  sine 
vitio  et  nocumento  exprimunl.  XXXIV, 
6-XXVI. 


NossE  se,  intelligere  se,  velle  se,  discernere 
se,  etcogitare  se,  qua  re  dinerunt?  III, 
2-XXV. 


NoTio  tria  exigit,  scilicet  quod  per  ipsum 
innotescit  persona,  et  quod  sonat  ali- 
quam  dignitatem,  et  quod  aliquo  modo 
habet  naturam  relalionis  adaliud.  Xlil, 
9-XXV. 

Non  esse  ab  alio  est  notio  Patris.  Ibid. 

Esse  ab  alio  et  alium  non  esse  ab  eo,  quare 
non  dicitur  notio  Spirilus  sancti?  XIII, 
11 -XXV. 

NoTio  est  quo  cognoscitur  res.  XXVI, 

8-XXVI. 

NoTio  et  relatio  diflferunt  secundum  nomi- 
num  intentiones.  Ibid. 


INDEX  RERUM 


541 


NoTiONEs  in  divinis  sunt  tantura  quinque, 
scilicel  innascibililas,  palernilas,  (iliatio, 
communis  spiialio,  et  spiratio  passiva, 
et  omnes  notiones  sunt  relationes  prseter 
primara  :  et  omnes  sunt  proprielates  prse- 
ter  penultimara,  sed  tantum  tres  sunt 
personales,  idest,  conslilut  ntes  persoiias, 
scilicet  secunda  et  tertia  et  quinla. 
XXVI,  9  et  13-XXVl.  Item,  XXVIII, 
1-XXVI. 

Non  esse  ab  alio  absolute  est  notio  princi- 
pii  non  de  principio.  Ibid. 

Ngtio  Patris  quare  exprimitur  nomine,  m- 
nascibilis  ,  non  autem  numine,  inspirabi- 
lis  vel  impos-ibilis,  vel  non  existentis  ab 
alio?  XXVIII,  2-XXVI. 

Alia  esl  notio  in  Patre  innascibilitas,  et  pa- 
ternitas  alia.  XXVIII,  3-XXVI. 

Non  est  diversa  ngtio  in  Filio  nascibilitas 
et  filiatio.  Ibid. 

Notionis  qua  Pater  et  Filius  dicunlur  prin- 
cipium  Spiritus  sancti,  non  habemus  no- 
men  proprium.  XXIX,  7-XXVI. 

Deus  non  dicitur  quinns  propter  quinque 
^OTio^ES,  sicut  dicitur  trinus  propter  tres 
personas.  XXIX,  9-XXVI. 

Quatuor  modis  possunt  se  habere  essenlia- 
lia  adjecliva.  quibus  de  notione  non  pree- 
dicantur,  scilicet  si  sunt  essentialia  per 
modura  essenliae,  ut  non  distinguunt  si 
sunt  appropriata  personae,  ut  sapiens, 
potens,  etc.  :  si  sunt  essentialia  conintel- 
lecta  persona,  ut  trinus,  incarnatus,  etc.  : 
si  sunt  essentialia  per  modum  actus,  ut 
creat,  gubernat,  etc.  :  alia  autem  omnia 
possunt  dici,  et  prsecipue  negativa,  ut 
immensa,  increata,  etc.  XXXII, 

4-XXVI. 

Personalia  non  dicunlur  de  notionibus. 
XXXIII,  7-XXVI. 

Nullus  actus  distinctivus  personae  convenit 
NOTioNi.  XXXIII,  8-XXVI. 


Termini  numer.^^les  cum  ponuntur  cum  es- 


senlialibus  subsfantivis  numerant  formas 

essentialium,   ciim  autem    ponuntur  cum 

adjectivis,  numeraot  supposita.  IX, 

7  ad  q.  I-XXV. 
NuMERLS  in  divinis  quid  ponit?  IT, 

i9-XXV. 
NUMERUS    non  est   simpliciler  in  divinis  et 

absolute,     sed      numerus      personarum. 

Ibidem,    et    XIX,   I7-XXV.  Ilem,    XXIV, 

1-XXV. 

NuMERLs  non  est  in  divinis  prout  dicit  nu- 
tum  sensus,  sed  proul  dicil  nutum  intel- 
lectus  quocumque  modo  distinguentis. 
II,  1!)-XXV. 

Diversitas  inumero  non  est  in  divinis,  sed 
distinctio.  Ibid. 

Quare  in  aliis  entibus  ad  inumerum  hypo- 
stasum  sequitiir  numerus  naturee,  non 
autem  in  divinis?  II,  20-XXV. 

NuMERUS  est  in  omni  ente  creato,  non  in 
Deo,  quia  nullum  in  eo  aliud  prseter  id 
quod  est.  III,  13  XXV. 

NuMERUs  accipitur  dupliciler  :  uno  modo 
pro  forma  ipsa  a  qua  res  numeralur, 
forma  enim  dividit  et  terminat  esse  ojate- 
riae  :  alio  modo  numerus  est  nu.iierata 
principia  ad  esse  rei  siifficieniia.         Ibid. 

NuMERus,  pondus  et  mensura,  quae  sunt  in 
omni  re  creata,  non  habent  alia  tria  quae 
sint  in  ipsis  ut  dispositiones.  III, 

15-XXV. 

NuMERus  multipliciter  consideratur.  XXIV, 
1-XXV. 

NuMERus  non  dicitur  univoce  de  Creatore 
el  crealura,  nec  aequivoce,  sed  secundum 
analogiam  causali  et  exemplati  ad  cau- 
sam  et  exemplar.  XXIV, 

2-XXV. 

Termini  numerales  in  masculino  genere 
non  piaedicant  e-sentiam  ni«i  ex  udjun- 
cto  substantivo,  ut  si  dicam  Pater  et  Fi- 
lius  sunt  unus  Deus  :  in  neulro  autera  ge- 
nere  praedicant  essentiam.  XXIV, 

4-XXV. 


542 


INDEX  RERTjM 


NuNC  oelernilalis,  asvi  el  lemporis  non  lan- 
tutn  ditrerunl  dilferenliis  specificanlibus 
ipsa,  imo  differunt  seipsis.  MU, 

13-XV. 

NuNC  aelernilalis  el  sBlernilas  non  differunt 
nisi  secundum  rationem.  \Ul, 

13  ad  q.  1-XXV. 

NuNC  cevi  et  aevum  qua  redifTerunt?     Ibid. 

NuNC  temporis  nullo  modo  est  aevum. 
VIII,  13  ad  q.  2-XXV. 


0 


Obddratio  est  quodammodo  effectus  repro- 
balionis.  XL,  22-XXVI. 

Obduratio  nec  per  se,  nec  per  accidens  cau- 
salur  a  Deo,  tamen  ordinatur  in  multa 
bona  quBD  eliciunlur  ex  ea.  XL, 

23-xxyi. 

Obduratio  utrum  ex  aliquo  fiat  numero? 
XLI,  A-XXVI. 


Omnipotentia  sequitur  essentiam  divinam 
secundum  quod  ipsa  in  persona  converli- 
tur  in  principium  ag<ndi  :  non  aulcm 
sequitur  essenliam  ex  illa  parte  qua  non 
est  de  nihilo,  nisi  remote,  sed  polius  ex 
illa  parte  sequitur  eam  iniommulabililas. 
XLll,  3-XXVl. 

Omnipotentia  noa  connolat  effectum  in 
crealura,  eed  significat  essentiam  divinam 
cum  respectu  ad  ens  possibile.  XLII, 

4-XXVI. 

Omnipotentia  nullo  modo  communicabilis 
est  aliis  a  Deo.  XLII,  10-XXVI. 

Ommpotentia  communis  est  tribus  personis, 
sicut  essenlia  in  qua  radicatur.  Ibid, 

OMNiPOTE^TiADei  altendilur  respectu  eorum 
quae  extra  sunt.  VII,  3-XXV. 

Omnipotentia  est  proprium  solius  divinae 
naturffi.  XLII,  2-XXV. 

Omnipotentia  Dei  limitari  non  potest. 
XLIII  per  totum,  -  XXVI. 


'0[Aooj!T'.ov,  .  quid  sit,  et  quid  hoc  nomine  si- 
gnificatur?  XXVI,  A-XXVI. 


Opinio  juvata  rationibus  fit  fides. 
1-XXV. 


11, 


OccASio  est  medium  inter  causam  per  acci- 
dens,  et  casum  et  fortunam.  XL, 

3-XXVI. 


Omnia  quare  dicantur  esse  in  Deo?  XXXV, 
E,  F.  Ilem,  XXXVI  per  totum,  -  XXVI. 

Omnia  esse  ex  Deo,  per  ipsum  et  in  ipso, 
ulrum  sit  idem?  XXXVI, 

D-XXVI. 


Omnipotens  quare  dicatur  Deus? 
1-XXVI. 


XLII, 


Opera    restauralionis   quo   sensu    dicuntur 

subjectum  theologiae?  I,  2-XXV. 

Opus   operantis,  et  opus    operatum,   quid  ? 

I,  7-XXV. 
Opus  ultra  vircs  an  liceat  alicui  assumere? 

In  proL  Mag.-XXV. 
Hffic   est  falsa,    si   generaliler  intelligatur, 

Sicul    differunt   operantia,    sic   differunt 

opera.  VI,  3-XXV. 

Opus  creationis  est  factivum  substantiae,  sed 

opus  recreationis  bene  esse.  XVII, 

1-XXV. 


INDEX  RERUM 


Ordo  quis  servandus  cura  de  Trinitate   agi- 

tur?  II,  E-XXV. 

Ordo  naturse  est  in  divinis,  quo  aller  est  ex 

altero,  non  quo  aller  prior  allero.  II, 

24-XXV.  Item,  IX,  5-XXV. 
Ordo  sapientiae  et  bonitatis  qua  re  differunt  ? 

III,  12-XXV. 
Discrimen    inter  ordinem  et  dispositionem. 

Ibidem. 
Ordo  alius  est  secundum  naluram,  alius  se- 

cundum  generationem,  et  alius  secundum 

actum.  III,  ai-XXVI. 

Ordo  est  in  divinis,  non  simpliciter,  sed  se- 

cundum  quid.  XX,  7-XXV. 


543 
11, 


Particeps  magnitudinis  non  est  Deus,  sed 
ipse  est  sua  magnitudo  :  omneenim  par- 
ticipatum  minus  est  quam  id  quod  parli- 
ticipatur.  XXII,  8-XXV. 


Parvuli  ad  templum  Dei  pertinent  per  sa- 
cramentum,  non  ex  usu  gratise,  sed  ex 
habitu.  XXXVII,  15-XXVI. 


Passio  Christi  utrum  placuerit  viris  bonis? 

XLVIII,  D-XXVI. 
Passiones  Sanctorum  an  velle  d-^beamus? 

XLVIII,  C-XXVI. 


Melius  dicitur,  Pater,  Filius  et  Spiritus 
sanclus  unum  sunl,  quam,  unum  est. 
II,  8-XXV. 

Melius   dicitur,    Alius   Pater,   alius  Filius, 


quam,  AlterPater,  alter  Filius. 

9  XXV. 
Quare  non  dicitur,  Aliud  Pater,  aliud   Fi- 

lius,  etc.  II,  9  ad  q.-XXV. 

PatPiI  septem  attribuuntur,  scilicet  origo  re- 

rum,  principium,  a  quo,  ad  quem  recur- 

rimus,  unum,  auctor   conditionis,   dicere 

fiat.  III,  n-xxv. 

Quare  recipitur  ista  in   divinis,  Pater   est 

principium  Filii,    et  non   ista,  Pater   est 

causaFilii?  V,  4-XXV. 

Heec  propriissima  est,  Pater  genuit  Filium  : 

haec  autem   minus  propria,    Deus  genuit 

Deum.  V,  6-XXV. 

Haec  est  falsa,  Pater  est  de  nihilo.  V, 

10-XXV. 
Pater  utrum  voluntate  vel  necessitate  ge- 

nuit  Filium  ?  VI  per  totum,-XXV. 

Patrem  voluntate  genuisse  Filium,  quomo- 

do  intelligitur?  VI,  3-XXV. 

Pater  et  potuit  et  voluit  generare  Filium. 

VII,  1-XXV. 

Pater  in  divinis  non  habet  actum  genera- 
tionis  nisi  concurrente  volunlate,  et  e 
converso.  Ibid. 

Pater  in  divinis  nullo  modo  potest  dici  ma- 
ter.  VII,  1  ad  q.  1-XXV. 

Pater  in  divinis  non  indiget  adjutorio  in 
generatione,  tribus  de  causis.  Ibid. 

Pater  per  generare  non  ostenditur  esse  ali- 
quid,  vel  potens  esse  aliquid,  sed  potens 
ad  aliquid.  VII,  5-XXV. 

Non  polest  esse  nisi  unus  Deus  Pater,  et 
unus  Filius.  VII,  5-XXV. 

Pater  non  est  potens  nisi  natura.  VII, 

9-XXV. 

Una  est  potenlia  in  ratione  potentiae  natu- 
ralis,  qua  Pater  est  gignens,  et  qua  Fi- 
lius  est  geritus.  VII,  10-XXV. 

Luminis  processio  dicitur  fieri  Patre  moto, 
non  in   se,   sed    in   luminibus   et   donis. 

VIII,  18-XXV. 

Heec  est  impropria,  Pater  est  a  se.  IX, 

4-XXV. 
HsiC  non  est  concedenda,  Pater  est  princi- 


m 


INDEX  RERUM 


pium  suiipi^ius.  IX,  4  ad  q. 

1  XXV. 
Patl;r  quomodo  csl  principium   tolius  divi- 

nilalis?  IX,  4-XXV.  Item,  XV, 

21 -XXV.  Item,  XXIX,  A-XXVI. 
Pater  non  praecedil  Filium  ullo  modo  prio- 

rilatis,  scilicel  ordine,  tempore,  loco,  di- 

pnitate,  causa,  vel  intellectu.  IX, 

5-XXV. 
Pater  non  est  sapiens   Filio  :  an  ergo  di- 

ccndus  est  non  intelligere  Filio?  IX, 

y-XXV.   Item,   XXXI,  8-XXVI,  et  XXXII, 

3-XXVI. 

Patek  aii  sil  sapienssapienlia  genita?      IX, 

9-XXV.  Item,  XXXII,  3-XXVI. 
Filius  non  est  objectum  intelleclus  vel  ratio 

intellectus   Patris.  Ibid. 

Pater  et  Filius  uniuntur  dnpliciter,  scilicet 

in  essentia,  et  in  dono  sui  amoris.  X, 

10-XXV. 
Haec  est  concedenda,  Pater  est  auctor  Filii, 

et    omnium    eorum   quae     sunt  in    Fiiio 

prout  sunt  in  Fillo.  XIII,  6-XXV. 

Haec  est  falsa,  Cujuscumque  pATtR  est  au- 

ctor  g''ncrando,  illud  genuil.  ibid. 

Pater   non  est  auctor  essentiae  in  Filio,  sed 

est    auctor   quod  est    essenlia   in    Filio. 

Ibidem. 
Pater  et  Filius  non  possunt  dici  idem  prin- 

cipium   Spiritus  sancti,  neque  diversum. 

XIII,  9  ad  q.-*XXV.    llem,  XXIX,  6-XXVI. 

Item,  XXXI,  4-XXVI. 
Pater  congruenter  apparuitin  sono  et  voce 

exprimente    Filii   generationem.        XVi, 

8XXV. 
Pater  est  major  Filio  propler  auctoritatem 

generationis,  non  taraen  Filius  est  minor, 

sed  aequalis  majori.  XVI,  13-XXV. 

Pater   est   in    Filio,  et  Filius  in  Patre,  non 

per    duplicem     conveuientium    generum 

conjunclionem,   nec  per  insitam  capacio- 

ris  subslantioe   naturam,  sed  per  naturae 

unitara  sirailitudinera.  .XIX,  8-XXV. 

Non  proprie    dicitur,  Pater  est  in  essentia 

divina,  sed  possel  dici,  Filius  est  in  nalura 


vel    es3entia    Patris,      vel     e    converso. 
XIX,  8  XXV. 

Haec  est  vera,  Pater  est  essenlia  divina,  et 
essentia  divina  est  Pater.  XIX,  12-XXV. 
Item,  XXVII,  1-XXVI. 

Patkr  generat,  quia  Deus  Pater,  XXVII, 
2-XXVI. 

Pater  quomodo  est  principium  totius  divi- 
nitatis?  XXIX,  A-X.XVI. 

Cum  dicitur,  Pater  et  Filius  sunt  uuum 
principium  Spiritui-  sancti,  ly  vnum  dicit 
unitatem  notionis  in  duobus  suppositis 
unilisin  natura  et  in  vispirativa  vel  prin- 
cipativa     Spiritus     sancti.  XXIX, 

4-X  XVI. 

Patkr  et  Filiiis  non  sunl  unus  s[)irans,  nec 
unus  spirator,  sed  duo  spirantes  et  duo 
spiratores,  sed  ultima  minus  habet  de 
proprietate    quara     priores.  XXLX, 

5-XXVI. 

Non    polest  dici,  Pater  el  Filiussunt  unus. 

XXXI,  12-XXVI. 

Ilae  non  sunt  concedendae,  Pater  sapit  Filio, 
vel   sapii   a   Filio,    vel   sapit  per  Filiura. 

XXXII,  4-XXVI. 

In  divinis  haec  est  falsa,  Essentia  estPATER, 
si  Paler  tenetur  adjective  :  vera  autem,  si 
Pnter   tenetur  substantive.  XXXIII, 

7-XXVl. 

Non      quo     Pater     est,      substantia     est. 

XXXIII,  9-XXVI. 

Pater  operatur  per  Filium,  et  non  e  con- 
verso.  Ibid. 

Magis  operantur  Pater  et  Filius  in  Spiritu 
sancto  continendo  opus  suura,  quam  per 
Spiritum  sanctura.  Ibid. 


Paternitas  licet  ab  essentia  non  difTeral 
re,  tamen  difTert  modo  significandi. 
XIX,  12-XXV. 

PativRNItas  et  innascibililas  non  habent  op- 
positionem,  sed  disparationem,  nectamen 
una   praedicatur   de   alia.  XXVIII, 

6  XXVI. 


INDEX  RERUM 


545 


Patientia,  saliis,  fides,  spes  et  alia  hujus- 
modi  quae  sonant  imperfeclionem,  non 
habent  exempiar  in  Deo,  XVII, 

8-XXV. 


Patrissianorum  error   dicentium   Patrem  in 
Filio  fuisse  passum.         XXXI,  14-XXVI. 


Paulus  et  Apollo  sunt  unum  naturain  plan- 
tando  et  rigando.  '  XXXI,  13-XXVI. 


Peccata  privata  sunt  modo,  specie  et  ordine, 
sed  non  omnino.  III,  15-XXV. 

Peccatum  nec  naluraliter  nec  substantiali- 
ter,  sed  defectus  incidens.       III,  17-XXV. 


Per  se   opponitur  ei  quod   est  'procedens. 

XXXII,  6-XXVI. 
Per   notat  causam  motam  ab  alia  causa,  et 

praecipue  in   genere  causae  efficientis  vel 

formai,     et     non     materise      vel     finis. 

XXXII,  7-XXVI. 


PERSONiE  in  divinis  non  ponunt  inaequalita- 
tem,  quia  unum  summum  bonum  sunt. 
I,  14  ad  q.  1-XXV. 

Si  non  essent  tres  persoNjE  in  rationibus 
quibus  distinctae  sunt  in  fide,  adhuc  Deus 
essel  quaedam  persona  seipsa  ab  aliis  es- 
sentiis  et  naturis  rerum  distincta.  II, 
12-XXV. 

Cum  dicitur,  Ex  ipso,  eiper  ipsum,  et  in  ipso, 
praeposiliones  notanl  personarum  distin- 
clionem.  H,  28-XXV. 

Quare  non  conceditur,  quod  tres  person^ 
sint  unius  Dei,  sicut  conceditur,  quod  sunt 
unius   substantiae    vel  essenliae.  III 

33-XXV. 

Heec  est  vera,  Unus  Deus  est  tres  persone, 
et  e  converso.  IV,  lO-XXV. 

XXVI 


Haec  similiter  est  vera,  Essenlia  est  tres 
PERSON.E,  et  e  converso.  IV,  10-XXV. 

iNulla  pehsonarum  divinarum  est  de  nihilo. 
V,  10-XXV. 

Una  natura  est  in  tribus  personis,  sed  non 
est  eadem  comparatio  naturae  in  illis. 
VII,  9-XXV. 

Person^  divinae  non  possunt  esse  plures 
quamtres.  X,  11-XXV. 

Persona  et  proprielas  in  divinis  secundum 
ralionem  intelligendi  sunt  ante  actum  no- 
tionalem.  xi,  4-XXV. 

Cum  una  persona  dicifur  esse  in  alia,  pree- 
positio  notat  duplicem  habifudinem,  sci- 
licet  originis  vel  relationis,  et  identitatis 
essentiae.  XIX,  8-XXV. 

Personj^   divinae  non  difi^erunt  numero  sim- 
pliciter,  sed  numero   personarum  vel  re 
latioDum.  XIX,  17-XXV. 

Personalitas  convenit  Deo,  licet  non  omni 
eadera  ratione  quainveniturin  natura  hu- 
mana    et    angelica.  XXIII, 

1-XXV. 

Persona  in  divinis  significat  substantiam 
suppositam  cum  singulari  proprietate,  in 
qua  secundum  existentiae  modum  admit- 
tatur  numerus,  et  non  numeretur  sub- 
stantia  separata.  XXIII,  2-XXV. 

Persona  dicitur  a  per  se  sonando  secundum 
etymologiam,  vel  dicitur  per  se  una. 
Ibidem. 

Cur  in  divinis  dicimus  tres  personas,  non 
tres  substantias  ?  XXIII,  3  et  6-XXV. 
Item,  XXV,  1  ad  q.  3  et  7-XXV. 

Quid  significenthaec  nomina  secundum  Grse- 
COS,  ouaia,  ouaiiodt^,  UTroaxaaic  et  rpoawTtov  : 
et  haec  secundum  Latinos,  essentia,  sub- 
sistentia  ,  substantia  et  persona. 
XXIII,  4-XXV. 

Hoc  nomen,  persona,  est  commune  secun- 
dum  rationem  proportionis  tantum. 
XXIII,  5-XXV. 

Persona  est  rationalis  naturse  individua  sub- 
stantia,   secundum  Boetium.  XXV, 

1-XXV. 

3o 


540 


INDEX  RERIJM 


Persona  est  hyposlasis  dislincla  proprietale 

ad  dignilatem  perlinenle.     XXV,  l-XW. 
Per?o.na   magis  propiie  est  in  di\inis,  quam 

in  creaturis.  Ibid. 

Subslantia  in  diffinilione  1'tRSON.ii;  signilicat 

snbstantiam  in  communi.  Ibiil. 

Pebsona   per   prius  convenit  eo  quam  infe- 

rioribus  secundum  rem,    sed   e   converso 

secundum    usum    nominis.  XXV, 

2-XXV. 
Tres   PERSONAS  dicimus  ejusdem   essentiee, 

non  ex  eadem  essenlia,  nec  ejusdem  Dei. 

XXV,  5-XXV.  Item,  XXXIV,  3-XXVI. 
Quare  dicitur,  Quselibel  persona,  non  quili- 

bet  Deus  ?  Ibid. 

Persona,  res  naturse,  subjectum,   supposi- 

tum,     individuum,   qua    re    diflerunt    ? 

XXVI,  4-XXVI.  Item,  XXVIII,  l-XXVI. 
Proprietas  personalis  non  polesi  abstrahi  a 

PERSONA,  ita  quod  aliquid  remaneat. 
XXVI,  5-XXVI. 

Person^  gratia  quorumdam  atlributorum 
dicuntur  unum,  et  gratia  quorumdam  si- 
miles,  et  gratia  quorumdam  aequales,  sed 
non    debent    dici    idem.  XXXI, 

4XXVI. 

Persona  et  essentia  non  differunt  re,  sed 
modo  supponendi  et  attribuendi.  XXXIV, 
1-XXVI. 

Non  bene  dicitur,  Tres  person^  sunt  unius 
essentiee,  sed  bene  dicitur,  Tres  personee 
sunt  essentise,  sed  bene  dicitur,Una  essen- 
tia  est  trium  personarum.  XX.XIV, 

3-XXVI. 


PniLOsopui  cognitionem  Dei  per  naturales 
raliones  habere  potuerunt.       III,  1-XXV. 

PiiiLOSOPHi  pauci  inveniuntur  errasse  circa 
hoc  quod  Deus  est  unus,  sed  circa  attri- 
buta  mullos  errores  dixisse  inveniunlur. 
Ibidem. 

PiJiLOsoPui  licet  quaedam  aUributa  cognove- 
rint  Dei,  non  tamen  rectam  habuerunt 
cognitionem.  III,  2-XXV. 


PniLosorni  ductu  naturalis  rationis  non  po 
luerunt  cognilionem  habere  determinatam 
(le  Trinitale   secundum   propria   nomina 
personarum.  III,  13-XXV. 

PiiiLOsofui  quare  magis  defecerunt  in  co- 
giiitione  Spiritus  sancti  quam  Filii  ? 
III,  18  ad  q.  2-XXV. 


Planta  ubique  impraegnat  et  imprsgnatur. 
XIX,  10-XXV. 


Plato    an    noverit    mysterium  Trinilatis  ? 
III,  18-XXV. 


PtEN.E    inferni  qualiter    dicuntur  aelernae  ? 
VJII,  9  XXV. 


PoNnus  sumitur  dupliciler,  scilicet  stricte  et 
large.  III,  LVXXV. 


PoHRETANi  error  asserentis  relationes  divinas 
esse  assistentes.  XXXIII,  5  XXVI. 

Ilem,  XXXIV,  l-XXVI. 


PosSESSio  habetur  ad  nufum.       II,  24-XXV. 
Item,  VIII,  8-XXV. 


Pqssibile  habet  duplicem  proportionem, 
scilicet  ad  facere,  et  ad  fieri.  XLII, 
6-XXVI.  Item,  XLIII,  1-XXVI. 

PoPSiBiLE  duplex,  scilicet  quod  dicitur  in 
polentia  ad  aliquid  contrarium  formse  et 
dispositioni  quam  hibel,  ut  cae  •us  polest 
videre  :  et  quod  ordinatur  ad  potenliam, 
sine  aliquo  disponenle  in  conlrarium,  sic- 
ut  inunduin  possibile  est  fieri  :  secuudum 
videtur  simpliciler  possibiie,  non  primum. 
XLII,  9-XXVI. 


INDEX  RERUM 


547 


PoTENTi^    animge   quge  constiluunt   imagi- 

nem,   non   impediunt   se    mutuo.         III, 

29-XXV. 
Sunt  totum  potestativum  respectu  suorum 

objectorum.  III,  31-XXV. 

POTENTiARUM  animse  ordo  qnalis  sit,  et  qua- 

liter    una   prsesupponit  aliam   ?  III, 

37  et  38-XXV. 
PoTENTiiE  dislinguuntur  et  deffiniuntnr  per 

actus,  et  tamen  non  ponuntur  in  genere 

actuum  necessario.  VII,  2- XXV. 

Discrimen  inter  potentiam  ad  esse  produ- 

cendum,  et  potentiam   ad  opera   conse- 

quentia.  Ibid. 

PoTENTiA  non  dicitur  sequivoce  de  potentia 

generandi  et  potentia  creandi.  VII, 

4-XXV.  Item,  XX,  2-XXV. 
PoTENTi^    passivse    perficiuntur    per    suos 

actus,  non  activge.  jbid. 

Cujus  est  POTENTiA,  ejus  est  actus,  sed  non 

eodem  modo.  VII,  9-XXV. 

PoTENTiA  causae  efficientis,  formalis  et  fina- 

lis,    non  materialis  convenit  Deo.       XX, 

1-XXV. 
PoTENTiA,  sapientia,  et  bonitas  faciunt  sum- 

mum  bonum.  XXXIV,  4-XXVI. 

PoTENTiA   Dei   consideratur   duobus  modis, 

scilicet   in   comparatione  ad  essentiam  in 

qua    est   sicut  in  radice,  et  in  compara- 

tione  ad  actum  :  et  primo  modo  non  est 

potentia  nisi  una,  secundo  autem  est  va- 

rietas  secundum  actum.  VII,  4-XXV. 

Item,  XX,  3-XXV,  et  XLII,  1-XXVI. 
Eadem  est  potentia  in  Filio  qua  potuit  gi- 

gni,  quae  estin  Patre  qua  potuit  generare. 

VII,  10-XXV. 
PoTENTiA   generandi  et   spirandi  secundum 

rationem  intelligendi  est  ante  potentiam 

creandi.  XX,  3-XXV.  Itera,  XXIX, 

2-XXVI. 

PoTENTiA  quareattribuiturPatri?  XXXIV, 
H-XXVI. 

« 

PoTENTiA  consideratur  tribus  modis  :  uno 
modo  ut  est  genus  omnium  potestalum  : 
secundo,  ut  comparanta  ad  opus  indefiite  : 


tertio,  ut    regulata    ab    arte    operativa. 
XLII,  3-XXVI. 

PoTENTiA  divina  an  et  quomodo  a^quelur 
scientiae  ?  ibj^^ 

Ens  possibile  est  objectum  potentle  divi- 
"«>•  XLII,  6-XXVl. 

Potentia  pravorum  non  est  eligenda  in  eo 
quod  pravorum,  sedin  eo  quod  est  libera. 
XLII,  8-XXVI. 

PoTENTiA  quaedam  est  ad  actum  qui  est  actus 
simpliciter,  etquaedam  ad  actum  qui  sem- 
per  est  permixtus  potentiae  ad  actum  si- 
milem  in  specie  :  illa  potest  poni  in  actu, 
ita  quod  nihij  remaneat  de  potentia  ad 
actum,  non  autem  haec.      XLIII,  2-XXVI. 


PRyECEPTio,  prohibitio,  consilium,  quare  di- 
cantur  Dei  voluntas  ?  IV,  H-XXV. 


Pr^destinatio  habet  aliquid  scientife  pra- 
cticae,  et  aliquid  voluntatis  et  potentise  : 
sed  hoc  quod  estscientiae  practicae,  dat  ei 
esse  :  id  autem  quod  est  voluntatis  et  po- 
tentiae,  est  in  ipsa  per  modum  proprieta- 
tis.  XL.l-XXVI. 

Pr.edestinatio  nihil  ponit  extra  Deum,  ta- 
men  dicit  respectum  ad  prsedestinatum. 
XL,  2  et  5-XXVI. 

Pr^destinationis  quintuplex  definitio. 
XL,  3-XXVI. 

Pb^destinatio  secundum  aliquos  per  se 
non  est  nisi  gratise,  et  gloriae  per  con- 
sequens  :  sed  melius  dicitur,  quod  est 
trium,  scilicet  gratiae,  et  meriti,  et  gloriee. 
ibidem. 

Pr.edestinatio  ut  praedestinatio  non  est  en- 
tis  simpliciter,  sed  secundum  quid  entis, 
hoc  est,  in  notitia  divina.       XL,  4-XXVI. 

PfiiEDESTiNATio  est  aetcrna.        XL,  5-XXVI. 

Gratia  et  gloria  cadunt  in  diffinitione  pr^- 
DESTiNATiONis  oblique,  et  nihil  sunt  de  es- 
sentia  illius.  Ibid. 

PfiiEDEs^TiNATio  sumitur  communiter  et  pro- 


o48 


INDKX  RKRIM 


prie  :   communiler   dicil  praeparalionem 

mansionis     tanlura,     non    delermihando 

mansionem  hanc  vel  illam,  et  sic  dicunlur 

poenaj  pra^deslinalae  malis  :  proprie  dicit 

pra\Daralionem     mansionis    et     causam. 

XL,6-XX\I. 
Pr.t^destinatio  proprie  est  de  bonis  quibus  li- 

beralur  crealura   rationalis,    et   ad   quse 

dirigitur.  Ibid. 

Pr.£DEstinatio  est  tam  hominum,  quam  An- 

glorum,   et  Christi  hominis   in  quantum 

est  horao.  XL,  7-XXVl. 

Pr.edestinatio  non  est  omnium  hominura, 

sed  quorumdam  tanlum.  XL, 

8-XXVl. 
Non  simpliciter,  sed  quoad   aliquid   pr.ede- 

STiNATi  sumus  in   Christo.  XL, 

9  XXVI. 
P  BiEDiSTjNATio   non    est   sine    praescientia. 

XL,  10-XXVI. 
Quare  nomen  prajscientiae  retinet  potius  re- 

probalio,  quara  Ph.EDESTiNATio  ?  Ibid. 

Numerus  pb^oestinatorum  apud  Deum  cer- 

tus  est  formaliler  et  raalerialiter.         XL, 
11-XXVI. 
Istse  sunt  impossibilcs,  Iste  est  pr^destina- 

tus,  et  mortuus  est  in   peccato  morlali. 

Ibidem. 
Numerus  pr.edestinatorum  est  certus  certi- 

ludine  immobilitatis,  vel  necessitatis  cu- 

jusdam,    quae   vocatur    necessitas  conse- 

quens  vel  respecliva.  XL,  12-XXVI. 

Pr.edestinatus  potest  damnari,  tamcn  prae- 

destinaturn  necesse  est  salvari.  Wj^ 

14,15  el  16-XXVI.  Item,  XLVII,  1-XXVI. 
Pb^destinatio  est  causa  nccessaria  apposi- 

tionis  graliae,  non  necessitate  coactionis, 
sed    necessitate    indeficientiae    quoad   se. 
XL,  22-XXVI. 
Pbjeoestinatio  est  causa  efficiens,  forraalis, 

exemplaris,  et  tinalis  apposilionis  gratiae. 

Ibidera. 
Pr^oestinatio    juvari    polest    oralionibus 
Sanctorum,  non  ex   parle  preeparalionis 
divin^,  sed  ex  parte  efifectus,  qui  est  gra- 


tia  in  prujsenti  apposita.  XLI, 

1-XXVI. 

Ph.koestinatio  nec  quoad  eflcctum  pro- 
piium,  nec  in  se  cadil  sub  merito  pru^de- 
stinali.  XLl,  2-XXVI. 

PRiEDESTiNATio  cx  parlc  proposili  Dei  nec 
causam  finalera  habet  nec  ralionem  pro- 
piie  loquendo,  merita  enim  fulura  nullo 
modo  eiiciunt  propositum  Dei  :  ex  parte 
aulem  efiectus  in  quo  determinabilis  est, 
praedestinalio  et  reprobatio  ad  terapus, 
habent  rationem  meriti,  non  tamen  cau- 
sam  finalem.  XLl,  3-XXVI. 

Non  est  compossibile,  quod  phjEDESTinatus 
morialur  in  peccalo,  licel  sit  possibiie  in 
se.  XLVII,  1-XXVI. 


Pr.edicamenta  accidenlium  an  possunt  Deo 
attribui,  tam  secundum  genera,  quara  se- 
cundura  species  ?  Vill,  31-XXV. 

In  pb/EDICamento  quaedam  ordinantur  dire- 
cte,  quajdara  per  reductionem  :  et  hoc 
(lupliciter,  scilicet  sicut  principia,  ut  nia- 
leiia  et  forma  ad  sub.^lantiam,  et  sicut 
privaliones  et  negationes  reducuntur  ad 
genus,  quia  per  habilum  generis  cogno- 
scunlur.  XXVIII,  o-.XXV. 


Pr.e-cientia  de  quibus  pit?  XXXV, 

A-XXVI. 
Pbjescientia  quoraodo  est  in  Deo?         Ibid. 
Pr^scientia  an  sil  causa  rerum  vel  res  sint 

cau?ae  praescientiae?  XXXVIII, 

A-XXVI. 
Pr.escientia     Dei     utrum     falli     potest   ? 

XXXVIII,  E-XXVI. 
Pr.escientia  in  quo  diflert  a  prajdeslinatio- 

ne?  XL,  A-XXVI. 


Primum  de  se  importat  duo,  scilicet  quod 
esl  perfectum  in  se,  et  largiens  perfectio- 
nem  omnibus  aliis.  II,  16-XXV. 


INDEX  RERUM 


549 


Phincipium  unum  est  tantura  omnium  crea- 
turarum  tam  spiritualium,  quam  corpo- 
ralium.  II,  21-XXV. 

Principii  ratio  duplex,  scilicet  ad  facere,  et 
ad  distinguere  et  dislingui.     VIII,  3-XXV. 

Principium  et  principiatum  vix  admillilur 
in  divinis.  VII,  10-XXV. 

Principium  duplex,  scilicet  intra,  et  exlra. 
IX,  6~XXV. 

pRiNCiPii  non  de  principio  nolio  est  non 
esse  ab  alio  absolule.  XXVlII, 

1-XXVI. 

In  omni  ordine  naturae  est  ponere  princi- 
PIUM  illius  ordinis,  ex  quo  alii  et  ipse 
non  ex  alio,  et  ex  quo  alius  qui  ex  alio, 
et  qui  ex  alio  ex  quo  nuUus.  XXXI, 

14-XXVI. 

Principium  commune  est  seterno  principio 
et  lemporali  per  prius  el  posterius. 
XXIX,  1-XXVI. 

Principium  est  univocum  ad  generationem  et 
spirationem,  univocatione  non  generis,  vel 
speciei,  sed  proportionis.  Ibid. 

pRiNCiPiUM  dictum  nalionaliterest  ante  prin- 
cipium  dictum  essenlialiter  ad  creaturam 
simpliciler,  sed  secundum  quid  est  e  con- 
verso.  XXIX,  2-XXVI. 

Cum  (iicitur,  Pater  est  principium  sine  prin- 
cipio,  accipitur  sine  princifjio  in  communi 
quocumque  modo,  et  principium  esse  in 
commune  quocumque  modo  :  et  simililer 
cum  dicitur,  Filius  est  principium  de 
principio.  XXIX,  3  et 

8-XXVI. 

Cum  dicitur,  Pater  et  Filius  sunt  unum 
PRiNCiPiUM  Spirilus  sancti,  ly  unum  dicit 
unitatem  notionis  in  duobus  suppositis 
unilis  in  natura  et  in  vi  spiraliva  vel 
principiativa  Spiritus  sancti.  XXIX, 

4-XXVI. 

Non  conceditur,  quod  Paler  et  Pilius  sunt 
idorn  principium  Spiritus  sancti.  XXIX, 
6-XXVI. 

PaiNciPiUM  omnium  crealurarum  cst  lola 
Trinitas.  XXIX,  B  el  D.l-XXVI. 


pRiVATio  cognoscilur  per  suum  oppositura. 
XXXVI,  3-XXVI. 


PROCEDiiRE  in  divinisquid  sil?      XI,  1-XXV. 

Procedere  an  per  unam  rationem  conveniat 
Filio  et  Spiritui  sancto?  XI,  2-XXV. 

Procedere  temporaliter  non  convenit  nisi 
Spiritui  sancto  et  Filio.  XIV,  1-XXV. 

Procedit  Spiritus  sanctus  temporaliter  a  se, 
et  mittitur  a  se,  quia  datur  a  se.  XV, 
5XXV. 

Processio  in  divinis  an  quoad  aliquid  simili- 
tudiuem  habeat  cum  motu  processivo,  et 
quoad  aliquid  cum  processione  causati  a 
causa?  Ibid. 

Processio  per  modum  araoris  an  est  ex  ali- 
quo  in  aliud  ?  Ibid, 

Proces-io  quare  potius  atlribuitur  spiratio- 
ni  quam  generationi?  XI,  2  ad 

q.-XXV. 

Processionis  Spirilus  sancti  et  generationis 
Filii  differentia.  XIII,  1-XXV. 

Processio  qualiter  preedicatur  de  generatio- 
ne  et  spiratione,  et  quare  magis  remanet 
Spiritui  sanclo  quam  Filio?  XIII, 

3-XXV. 

Processio  temporalis  claudit  in  se  infelle- 
clum  seternse  processionis,  et  addit  re- 
spectum  qui  causatur  ex  hoc  quod  crea- 
lura  rationalis  ex  dono  Dei  aliter  se  ha- 
bet  ad  ipsum  in  gratia,  quam  ante  ha- 
buit.  XIV,  7-XXV. 

Processio  Spirilus  sancti  an  gemina  dici 
possit,  seterna  videlicet  et  temporalis  ? 
XIV,  9-XXV. 

Processio  Spiritus  sancli  qualiter  dici  pot- 
esitemporalis'^  XIV,  10-XXV. 

Propheta  dicitur  quadrupliciter,  scilicet  a 
visione  corporali,  spirituali,  intellecluali, 
et  adignilate  vel  congruitate  perceplionis 
secretorum  Dei.  XV,  16-XXV. 

Propheta  simpliciter  non  dicitur  nisi  a  vi- 
sionc  inlellectuali.  XV,  1-XXV. 


550 


INDEX  RERUM 


Propiuetas  in    Deo  esl    quod    consequilur     Purgare,  illuminare,  et  perficere,  quomodo 


conveniunl  Angelis  ? 


Q 


QuiES  et  slabililas  qua  re  difTerunt? 
lo-XXV. 


esse   divinum    in  (luantum  est  divinum. 

Ylll,  l,adq.-XXV. 

pROPRiETAS    naluralis   generis  in  Deo  quid 

sil.  '    VIII,  15-XXV. 

pROPHiETAS  in  divinis  non  est  tantum  ralio- 

ne  proprietalis,  imo  habet  aliquo  niodo 

actum    differenlite   conslitutivae   respectu 

personcc.  XXVI,  2-XXVI. 

Proprietatis  inlellectus  est  uni  soli  conve- 

iiire  et  semper.  XXVI,  9-XXVI. 

Diflerentia  inter  1'HorRiuM  in  divinis  el  infe- 

rioribus.  Ibid. 

Proprietates   a   relalione   differunt  secun- 
^.   dum   novem,  et  quandoque  eliam  secun- 

dum  suppositum.  Ibid. 

Proprietates  quaedam  dicunlur  personales, 

qusedam  persona  tantum.  Ibid. 

PROPRIETATES  divinas  abslraclo  nomine  si- 

gnificare  licet.  XXXIII,  1-XXVI. 

Proprietates  sunt  in  personis  et  sunt  perso- 

nse.  *  XXXIII,  2-XXVl. 

Proprietas  in   persona  partim  est  ut  for- 

ma,  partlm  ut  proprietas,  et  parlim   ut     Hectum  est  judex  sui  et  obliqui. 

idem  alio  modo  significatum.        XXXIII,         2-XXVI. 

2-XXVI. 
Proprietas  est  natura  divina.  XXXIII, 

3-XXVI. 
Prophietates  et  essentia   divina  sunt  idem 

re,  sed  ratione  differunt.  XXXIII, 

6-XXVI. 

Proprietates   non    determinant  et    dislin- 

guunt  essentiam,  sed  personara.  Ibid. 
Proprietas  et  persona  sunt  idem  secundum 

rem,  sed  non  secundum  modum  signifi- 

candi.  XXXIII,  7-XXVI. 

Proprium  est  multiplex.  VIII,  3-XXV. 


XiV,  14-XXV. 


III, 


R 


XXXVI, 


Provideistia  Dei  de  quibus  est?  XXXV, 

A-XXVI. 


Proximus  dicitur  qualuor  modis.        XXVIII, 
C-XXVI. 


Relatio  an  est  in  Deo  salva  ejus  simplici- 
tate,  et  an  sit  assistens?  Vlll, 

34-XXV.  Item,  XXXIII,  5-XXVI. 

Eelatio  tria  habet  in  se,  scilicet  naluram 
accidentis,  et  quod  proprietas  qucedam 
est,  et  quod  ad  alterum  opponitur  rela- 
tive.  VIII,  34-XXV. 

Nulla  est  distinclio  in  divinis  nisi  per  rela- 
tiones  originis.  XIII,  i-XXV. 

Relatio  duobus  modis  consideratur,  scilicet 
per  se,  sicut  servus,  dominus  :  et  ut 
mixta  enti,  sicut  agens,  paliens,  etc 
XVIII,  3-XXV. 

Relationes  in  divinis  causantur  a  solo 
modo  existendi,  vel  potius  faciunt  distin, 
guendo  existcndi  modum.  XXXIII. 

2-XXVI. 


INDEX  RERUM 


551 


Relationes  divinae  non  sunt  tantum  affixee, 
sed  sanl  ipsa  subslanlia.  XXXIII, 

5-XXVI. 

In  divinis  sunt  tantum  quatuor  relationes 
reales.  XXVI,  10-XXVI. 

RelatiOiNEs  queedam  innascuntur  utriusque 
relativi  mutatione  et  sunt  reales  in  ulro- 
que,  ut  omnes  relationes  originis,  v.  g. 
pater  et  filius  :  qusedam  dicuntur  quidem 
ad  se  invicem,  sed  non  innascuntur  ex 
utriusque  mutatione  necessario,  sed  alte- 
rius  tantum,  ut  similis,  aequalis,  etc.  : 
quaedam  nec  dicuntur  ad  convertenliam, 
nec  utriusque  mutatione  innascunlur,  ut 
scientia  et  scibile.  Ibid.,  et  XXVIII, 

4-XXVl. 

Relationes  in  divinis  non  sunt  assistenies, 
sed  sunt  ipsa  relativa.  XXVI, 

10-XXVI. 

Relationes  in  divinis  habent  actum  quem- 
dara  similem  differenliae  constitulivJB  in 
hoc  quod  constituunt  personas,  et  ideo 
sunt  ante  actus  notionales  secundum 
intellectum.  XXVII, 

2-XXVI. 

Relationes  Dei  ad  creaturas  sunt  secundum 
nostrum  intelleclum,  qui,  ponens  eas  in 
Deo,  fulcitur  in  actu  creanlis,  et  guber- 
nantis,  et  regentis.  XXX,  5-XXVI. 

Relativum  duplex,  scilicet  simpliciter,  et  se- 
cundum  quid.  III,  28-XXV. 

Relatignis  oppositio  non  est  inter  perso- 
nam  et  essentiam  in  divinis.  V, 

1-XXV. 

Relativa  in  divinis  non  sunt  aequalitalis  vel 
Eequiparantiee,  sed  originis.  IV, 

10-XXV. 

In  omnibus  manet  unitas  in  divinis,  ubi 
non  distinguilur  opposilio  relationis. 
VII,  6  XXV. 

Relationes  quffidam  sunt  in  divinis.  XXVI, 
6 -XXVI. 

Relationes  in  divinis  sunt  existentiae  modi, 
in  inferioribus  vero  causantur  ex  modis 
existentise.  Ibid. 


RelAtivE  dici  in  divinis  dicitur  multiplici- 
ler.  V,  6  ad  q.  XXV. 


Repleri  prius  concipitur  res  a  Deo,  quam 
materia  a  forma,  et  locus  a  localo. 
XXXVII,  30-XXVI. 


In  REPROBATiONE  nou  dicuntur  nisi  duo,  sci- 
licet  preevisio  iniquitatis,  et  praeparatio 
poense.  XL,  2-XXVI. 

Non  videtur  absurdum,  quod  Deus  dicatur 
REPROBATio  ipsa  qua  reprobantur  iniqui. 
Ibidem. 


Res  etsigna  considerantur  in  theologia,  non 
absolute  ut  res,  vel  signa,  sed  in  quan- 
tum  faciunt  aliquo  modo  ad  beatitudinis 
participationem.  I,  2-XXV. 

Res  et  signa  qua  re  differunt?         I,  6-XXV. 

Res  an  bene  dividantur  in  fruibiles  et  utili- 
biles?  1, 8-XXV. 


S 


Triplex  differentia  inter  sacramenta  veteris 
et  novae  legis.  I,  7-XXV. 


Sanctificasse  Pater  Filium  quo  sensu  dici- 
tur  ?  XV,  12-XXV. 

Sanctificatio  dicitur  Iribus  modis,  scilicet 
simul  facere  substantiam  et  gratiam,  vel 
facere  naturam  et  addere  gratiam,  vel  fa- 
cerc  dc  non  sancto  sanctum.  XV, 

19  XXV. 


532 


INDEX  RERUM 


Sanxtis   ulrum    placueril    passio    Chrisli  ?      Scientia,   praescientia,  providentia,  disposi- 


XLV11I,D-XXVI. 
Sanctorlm     passiones  an    velle  debemus? 
XLYllI,  E-XXVI. 


tio,    praedeslinalio,    qua    re   diderunt   ? 

XXXV,  4-XXVI. 

SciE.NTiA  nostra  causalur  a  re,  sed  scientia 
Dei  est  per  ideas  facientes  res,  et  ideo 
sequitur    conditiones   scientis    non    scili. 

XXXVI,  7-XXVI. 
SciENTiA   una  nuraero   non    potest   esse  in 

menlibus     diversorum.  XXXVII, 

27-XXVI. 
SciENTiA  Dei  utrum  potest  augeri  vel  minui  ? 
XXXIX,  A-XXVI. 


Sapiens  utrum  sit  Pater  sapientia  quam  ge- 

nuit  ?  XXXI,  D-XXVl. 

Samens    an   sit    Filius   sapientia   genita  ? 

XXXII,  D-XXVI. 
Sapiens   an   sit  Filius  seipso,   vel  per  seip- 

sum?  XXXII,  E-XXVI. 

Sapiens   homo   non  facit  quo  opus  suum  sit 

delerius.  XLVI,  9-XXVl. 

Sapiens  dicitur  a  sapere,  et  a  sapore  practi-      Scire  non  est  rationis  simpliciler,  sed  ratio- 

corum  et  bonestorum.  Ibid.,  et  VIII,  nis  formalee  ex  principiis.        I,  12-XXV. 

6-XXV.  SciRE   plura  possumus,  intelligere  vero  mi- 

Sapienti-e  divinae  quomodo  conveniunt  pos-         nime.  I,  23-XXV. 

sessio,   conceptio,    parturitio,   etc,   quse      Scire   quid  est?  Est  scire  proprios  terminos 

attribuit    ei    sapiens  ?  II,         rei,   intra  quos  clauditur  tota  rei  natura. 

24-XXV.  IX,  12-XXV. 

Sapientia  quare   non   sit   appropriabilis   et      Scire  utrum  potest  Deus  aliquid  ex  tempore 

propria,sicut  verbum  est  appropriabile  et         quod   numquam    scivit  ?  XXXIX, 


proprium 


X,  5  XXV. 


C-XXVI. 


Sapientia  an  tantum  una  sil  Patris  et  Filii  ?      Scire   an 'potest   Deus   plura   quam   scit  ? 


XXXII,  H-XXVI. 
Sapientia   quare   attribuitur  Filio?  X- 

XXXV,  et  XXXIV,  G-XXVI. 
Sapientia  gralia  adjuncli  supponit  pro  per- 

sona,    quaravis   significet  essenliam  divi- 

nam.  XXXII,  8-XXVI- 


Scientia  omnis  de  rebus  velde  signis.        I, 

A-XXV. 
Scienti.e  suum  subjectum  quffi  et  quomodo 

investigent  ?  I,  1-XXV. 

Scientia  quia  duobus  modis  est,  scilicet  per 

effectum     vel     per    causam     remotam. 

IX,  12-XXV. 
Scientia   Dei  simplex  propter  varios  rerum 

status  diversa  habet  nomina.  XXXV, 

A-XXVI. 
Scientia  Dei  de  quibus  est  ?         XXXV  per 

tolum  XXV. 


XXXIV,  C-XXVI. 


Sensus  sacrse  Scripturae  est  quadruplex, 
scilicet  historicus,  allegoricus,  moralis  et 
anagogicus.  I,  5-XXV. 

Sensds  quomodo  in  palria  vertetur  in  ra- 
tionem,  et  ratio  in  intellectura  ?  1, 

23-XXV. 


Sententia  quid? 


Inprol.  Mag.-XXV. 


Non    sERMONi  res,  sed  rei  est  serrao  subje- 
ctus.  V,  H-XXV. 


SiGNLM   ct    res   quomndo   (lifTcrunt   ? 
A-XXV. 


I, 


INDEX  RERUM 


553 


SiMiLiTUDO  esl  rerutn  difierenliutn  eadem 
qualitas.  III,  19-XXV.  Ilem,  XIX, 

2-XXV. 

SiMiLiTUDO  in  divinis  est  indifTerens  essenlia 
secundum  attributa  qualilatem  dicentia. 
XXXVI,  3-X  VI. 


jectivum  praidicati  :  potest  tamen  teneri 

adverbialiter,  et  sic  est  vera.  XX\, 

3-XXV. 
Hsec   est  vera,   Pater   est  unus  solus  Deus. 

XXI,  3ad  q.-XXV. 
SoLiTUDO   nulla   est  in  Trinitate.       XXIII, 

I-XXV. 


SiMPLEX   est   solius  Dei  natura.  VIII, 

23-XXV. 
SiMPLiciTAS  Dei  nulli  prsedicamentorum  sub- 

jicitur.  •  Vill,  G-XXV. 

SiMPLiciTAS,   incommutabilitas   et  veritas  an 

reducanturad  hsec  tria,scilicet  essentiam, 

personam  et  notionem  ?         VIII,  2-XXV. 
SiMPLiciTAS  mullipliciter  reperitur  in  creatu- 

ris,     et    hoc   per   quamdam    analogiam. 

VIII,  24  ad  q.-XXV. 

Nihil  siMPLEx   mutabile  est.       VIII,  28-XXV. 
SiMPLEX     nec    finitum    nec    infinitiim    est. 

IX,  18-XXV. 


Hsec  est  vera,  Solus  Deus  esl  Trinitas,  si  ly 
solus  ponatur   pro  ly   tantum.  XXI, 

4-XXV. 

Cum  dicitur,  Nerao  novit  Patrem  nisi  Filius, 
ly  nisi  excipit  ab  eo  secundum  quod  com- 
muniter  stat  pro  utroque,  et  sic  non  exci- 
piturSpiritus  sanctus.  XXI,  6-XXV. 

Dictio  exclusiva  recipitur  in  divinis,  non  se- 
cundum  quod  est  categorema  et  facit  im- 
plicationem  similitudinis,  sed  secundum 
quod  est  syncategorema  et  sislit  in  subje- 

cto.  xxni,  8-XXV. 

SoLUS  utrum  potest  dici  Pater,  vel  solus  Fi- 

lius,     vel  solus    Spirilus   sanctus  ?      II, 

1-XXV. 
Hsec   est  absolute    vera,  Pater  est   tantum 

Pater.  Ibid. 

Haec   propositio,  Solus  Pater  est  Deus,  in 

duplici  sensu  estfalsa,  et  in  uno  est  vera. 

XXI,  1-XXV. 
Haec  improprie  et  forte  incongrue  ponitur, 

Pater  est  solus  Deus,  si  \y  solus  sit  ad- 


Species  quse  sunt  in  anima,  non  sunt  eaedem 
numero  cum  formis  rerum  extra. 
XXXVII,  27-XXVI. 

Species  qu»  appropriatur  Filio,  est  idem 
quod  speciositas,  et  secundum  rationem 
convenientiae  non  est  nisi  in  Filio. 
XXXI,  6-XXVI. 


In  sPECULO  quatuor  exiguntur,  ad  hoc  quod 
res  id  eo  resultent  :  i.  Est  receptibilitas  : 
2.  Quod  ipsum  sit  terminatum  :  3.  Est  pro- 
cessus  luminis  in  ipsum  :  4.  Est  oppositio 
directa  et  proportionalis  speculi  ad  id 
quod  imprimitur.  XXXVI,  3-XXVl. 


Spirativa  potentia  in  Patre  et  Filio  esl  media 
inter  essentiam  pure,  et  personam  sump- 
tam,per  eumdem  modum  quo  generativa. 
XI,  3-XXV. 

Spirativa  virtus  et  generaliva  non  difi^erunt 
re,  sed  ratione.  Ibid. 


Spiritus  est  instrumentum  animae  quoad 
operationes  primas  ipsius,  quse  snut  vita- 
lis,    naturalis  et    animalis.  VIII, 

26-XXV. 


Spiritui  sancto  sex  attribuuntur,  scilicet  de- 
lectatio,  bonitas,  in  quo  omnia  continen- 
tur,  gratia  qua  reconciliamur,  pax  qua 
adhaeremus  unitati,  et  donum  benignita- 
tis.  III,  17-XXV. 


554 


INDEX  RERUM 


SiMRiTUS  sanclus  an  posset  mutari,  si  posset 
gigni  ?  VII,  7-XXV. 

SriRiTUs  sanclus  dicilur  mobilis  non  in  se, 
sed  ralione  effecluum  et  donorum. 
VIII,  IG-XXV. 

SriRiTui  sanclo  atlribuuntur  hoec  nomina, 
amor,  dileclio,  charilas,  diflerenti  consi- 
deratione.  X,  1-XXV. 

Spiritus   sanctus  procedil   ul  amor  quo  se 

invicem    diligunt   Pater   et    Filius.       X, 

2-XXV. 
Spiritus  sanctus  procedit  ut  in  aliud,  el  ma- 

net  in  seipso  distinctus,  Ibid. 

Spiritus    sanctus  proprie  nuncupatur  chari- 

tas  personalis.  X,  4-XXV. 

Spiritus  sanctusest  dilectio  quaPater  et  Fi- 

lius  diligunt  se.  X,   7-XXV.  Item, 

XXXII,  1-XXVI. 
Quare   haec  non  conceditur,  Pater  et  Filius 

spiranl  spiritu  sancto  ?        X,  7  ad  q.  2- 

XXV.  Item,  XXXII,  1-XXVI. 
Spiritus  sanctus  dicit  duo,  scilicet  euntem 

ab  alio,  et  modum  quo  ab  alio  est  :  quoad 

primum   non  importat  nisi  oppositionem 

relativam,    quoad    secundum   vero  dicit 

nexum.  X,  7  ad  q.  1-XXV. 

Spiritus  sanctus  qualiter  sit  unitas,  concor- 

dia  et  sanctitas  Patris  et  Fiiii  ?  X, 

8-XXV. 
Spiritus  sanctus  an  potest  dici  media  perso- 

na,   cum   tamen  terlia  nominatur  ?      X, 

9-XXV. 
Spikitus   sanctus  qualiter  dicitur  commune 

aliquid  Patris  et  Filii  ?  X,  11-XXV. 

Hoc  nomen   spiritus,  qualiter  convenit  spe- 

cialiter  Spiritui  sancto,  et  quomodo  dica- 

tur  sanctus  ? 
Quare    heec   non   est  concedenda,   Spiritus 

sanctus  procedit  a  Patre  in  Filium?      XI, 

1-XXV. 
Pateret  Filius  sunt  unura  principium  Spiri- 

Tus  sancti.  XI,  3-XXV. 

Pater  et  Filius  spirant  Spiritum  sanctum  in 

qnantum    sunt   unum   in  virtute  spirali, 

quse   complcclitur  unitatem    cssentiae   et 


notionis.  XI,    4-XXV.  Item   XXIX, 

4-XXVI. 

SiMRiTUM  sanctum  procedere  a  Patre  et  Filio 

probatur    auctoritate   et   ratione.        XI, 

6-XXV. 
Spihitum   sanctum    esse  Filii  el  esse  a  Filio 

idem  est.  XI,  8-XXV. 

Spihitus   sanctus   aeque  immediate  procedit 

ab  utroque.  XII,  1-XXV. 

Spiritus  sanctus  dicitur  principaliter  proce- 

dere  a  Patre  propter  auctoritatem  in  Pa- 

tre.  Ibid, 

Non  est  concedendum,  quod  Spihitus  san- 

ctus   primo   [trocedat   a   Patre.  XII, 

1-XXV. 
Spiritus  sanctus  non  plenius  vel  magis  pro- 

cedit  a  Patre  quam    a   Filio.  XII, 

3-XXV. 
Si  Spiritus  sancius  Filius  diceretur,  ambo- 

rum    utique   Fiiius  diceretur.  XIII, 

2-XXV. 
Spiritus  sanctus  procedit  ut  donum.       XIII, 

4-XXV. 
Spiritus  sanctus  ab  aeterno  procedit  ut  do- 

nabilis.  XIII,   1-XXV.  Item,    XVIII, 

G-XXV. 
Bene  infertur,  Spiritus  sanctus  temporaliter 

procedit  a  Filio,  ergo  ab  aeterno.      XIII, 

7-XXV. 
Spiritus    sanctus   metaphorice   potest  dici 

cibus  et  potus.  XIV,  14-XXV. 

Spiritus   sanctus  potest  dici  Spiritus,  et  in 

Christo.  XV,  10-XXV. 

Quare     Spiritus    sanctus    tanlum    in    his 

tribus   speciebus,    linguarum,    columbae, 

et  flatus  apparuit  ?  XVI, 

9-XXV. 
Spiritus    sanctus    uon    est    unibills   alicui 

creaturae.  XVI,  G-XXV.  Item,  XVII, 

1-XXV. 
Spiritus  procedens,  araoretdoiium  dicunt 

eamdem  proprietalera,  quse  nolio  est,  sub 

diverso  modo  significandi.  XVIII, 

4-XXV. 
Solus  Spiritus  sanctus  qualiter  dicitur  posse 


INDEX  RERUM 


555 


lanlum  quanlum  Pater  et  Filius  ?        XX, 
4-XXV. 

SpiHiTus  sanctus  est   Deus  de  Deo,  sicnt  et 
Filius.  XXVII,  8-XXVI. 

SpiRiTUM  sanctum  dicimus  non  referri  ad  se, 
sed  ad  dantem.  XXX,  8-XXVI. 

Spiritus  sanclusest  nexus  procedens  a  Patre 
etFilio.  XXXI,  11- XXVI. 

Hsec  nullo  modo  conceditiir,  Paler  el  Filius 
diligunt  se  a  Spiritu  sanclo,  et  similiter 
hsec,  diligunt  per  Spiritum  sanctum  :  sed 
haec  propriissima  est,  Pater  et  Filius  dili- 
gunt  se  Spiritu  sancto  :  et  hsec  magis 
propria,  diligunt  se  amore  qui  est  Spi- 
ritus  sanctus  :  ha-c  autem  minuspropria, 
dih"guDt  se  amore  procedente.  XXXII, 
2-XXVI. 

Hse  sunt  concedendae,  Pater  et  Filius  conne- 
ctuntur  et  uniuntur  Spiritu  sancto  :  non 
autem  haec,  Spiritus  sanctus  conneclit  et 
unit  Patrem  el  Filium.  XXXII,  2  ad  q. 
3-XXVI. 

Hsec  non  conceditur,  Spiritus  sanctus  est 
sapienlia  procedens.  XXXII,  8-XXVI. 


licet  ab  aclu  substandi,  vel  a  differentia 

subslanliae  quse  dividitur  contra  accidens. 

VIII,  5  et  32-XXV. 
SuBSTANTiAS  tres   esse   in   divinis  an  potest 

concedi   secundum    aliquem  intellectum, 

ut  GrfBcidicunt  .^  Ibid. 

SuBSTANTiA  vicinior  cst   ad  standum  pro  es- 

sentia  divina  quam  persona  :  unde  Latini 

negant  esse  tres  substanlias.  Ibid. 

Soli   suBSTANTLE  divinse  convenit  nihil  om- 

nino  recipere.  VIII,  18-XXV. 

SuBSTANTiA  cum   prsedicatur  de  Deo,  an  sit 

prsedicatio  essenlialij  ?        VIII,  32-XXV. 
In  suBSTANTiis   separatis  non  manifestantur 

potentise    nisi    intellectus   et   voluntatis. 

X,  2-XXV. 
SuBSTANTiA  dicitup  qualuor  modis.         XXV, 

i-XXV. 


T 


SuBJECTUM  scientiae  quomodo  ab  ea  inqui- 
ratur  ?  1,  1-XXV. 

SuBJECTUM  generaliter,  specialiter  et  specia- 
lissime  acceptum,  quid  sit  ?        I,  2-XXV. 

SuBJECTUM  non  est  potentius  accidente,  nisi 
utrumque  considerando  secundum  natu- 
ram  sui  generis.  XVII,  1-XXV. 

SuBjECTUM  duplex,  scilicet  quod  subjicitur 
accidenti,  et  quod  subjicitur  proprietati. 
VIII,  18-XXV. 

SuBsisTERE  et  existere  qua  re  differunt  ? 
XXIII,  i-XXV. 


SuBSTANTiA   abusive  dicitur  Deus.  VIII, 

H-XXV. 
SuBSTANTiA  potcst  accipi  duobus  raodis,  sci- 


Temporale  multis  modis  dicitur.  XIV, 

10-XXV. 
Temporalis    processio   Spiritus   sancli  quoe 

fuerit  ?  XIV  per  totum-XXV. 

Temporaliter     quse     dicuntur    de    Deo    ? 

XXXIII  per  totuni-XXVI. 
Temporaliter    utrum    potest  Deus   aliquirf 

scire  quod  numquara  scivit  ?        XXXXI^ 

B-XXVI. 
Tempus  iicet  forte  sit  simul  in  suo  tempora- 

li  esse  aliquo  modo,  non  tamen  potentia 

ejus  est  simul,  nec  etiam  actus.       VIII, 

8-XX. 
Tempora  qualiler  dicuntur  aelerna  ?         VIII, 

9-XX. 
Temporis  differentisequam  diverso  modo  di- 


55G 


INDEX  RERUM 


ciinlur      de   Creatore    et    de     creaturis. 

VIII,   12  et  14-XXV. 
Tempus   an    sit   in^  duratione  Angelonim  ? 

VIII,  12-XXV.  Item,  XXXVII,  24-XXVI. 
Tempus    dicitur  multipliciter.  VIII, 

12  XXV. 
Temporis   difTerentia  quK  maxima,   et   quse 

conveniat  minime  Deo  ?  VIII, 

14-XXV. 
Tempos,    revum   et  seternitas  nor»  differunt 

per    hoc  quod  aeternitas   nec  habet  prius 

nec   posterius,   tempm  autem  habet  prius 

et  posterius;    xvum  autem  habet  ante  et 

non  habet  post.  IX,  3 

adq.  2-XXV. 
In  TEMPORE  dicitur  multis  modis.       XXXVII, 

18-XXVI. 
Tempus  licet  poneretur  non  habere  princi- 

pium,  lamen  non  esset  aeternitas.       XLIII, 

1-XXVl. 
TEMPORisinceplio  fuit  in  indivisibili  suo  quod 

est  nunc.  XXX,  4-XXVI. 

Tempus  est  post   seternitatem,   et  causatur 

e.Kemplariter  ab  ea.  XXX,  7-XXVI. 


Testimonia  Veteris  lestamenti  quibus  Trini- 
tas  probatur.  II,E,  F-XXV. 

Testimonia  specialia  Veleris  Testamenti  de 
Spirilu  sancto.  II,  G-XXV. 

Testimonia  novae  legis  de  Trinitale.  U, 

H-XXV. 


TuEOLOGiA  principalissime  dicitur  sapientia. 

I,  4  XXV. 

TuEOLoGiA  vel  sola  libera  est,  vel  aliis  libe- 

'■'«''•  Ibid. 

T11EOLOG1.E  duplex  finis,  scilicet  ultimus,  et 

ordinatus  ad  illum.  ibjd^ 

TiiEOLOGiA  quare  non  est  moralis  scientia  di- 


cenda? 


Ibid. 


TuEOLOGiA  quare  non  est  ulli  scientiae  subal- 

ternata  ?  jbij. 

TiiEOLOGiA  quomodo  est       argumenlativa? 

I,  5-XXV. 
In  Theologia  prius  est  procedendum  per  au- 

ctoritates,  quam   pcr  raliones.  H, 

10-XXV. 


Tueophania  est  lumen  elevans  intellectum, 
et  non  determinans  ipsum  ad  boc  vel  illud, 
sed  id  quod  distinguit  intellectum  ut  ob- 
jectum,  est  ipsa  divina  essentia.  I, 

15-XXV. 


Totum  potestativum  et  totum  quantitativum 
qua  re  differunt  ?  III,  31-XXVI. 

ToTUM  cum  ponitur  in  definitione  aelernila- 
tis,  est  idem  quod  perfecturn,  cujus  nihil 
est  extra  exspectalum,  vel  amissum  in 
praelerito.  VIII,  8-XXV. 

TOTius  et  partis  nulla  ratio  est  in  divinis. 
XIX,  12-XXV. 


Teeologi.e  subjectum  generaliter  etspeciali- 
ter  et  specialissime  acceptum  quid  sit  ? 
I,  2-XXV. 

Theologia  est  una  scientia.  I,  3-XXV. 

Theologia  non  est  universalis  universali- 
tate  entis  vel  subjecti  sicut  prima  philo- 
sophia.  I,  3-XXV. 

Theologia  est  scientia  affectiva  proprie.  I, 
4-XXV. 

Tueologia  quaredicilur  polius  affectiva  quam 
speculaliva?  Ibid. 


Quod  de  Trajani  revocatione  ad  stalum  sal- 
vandorum  dicitur,  ex  dispensatione  fa- 
ctum  est  ad  manifestandum  gloriam  Dei. 
XLIII,  3-XXVI. 

Tres  personae  in  divinis  an  majus  aliquid 

possunt  simul  quam  una  vel  duse?      XIX, 

E,  pertotum-XXV. 
TREspersonas  cum  dicimus,  quare  non  dici- 

mu8    tres  deos?  X.XIII, 

F-XXV. 


TNDEX  RERUM 


537 


Tres  personse  cumdicitur,  quod  nomine  ?er- 
narii  signiQcatur  ?  XXIII,  E-XXV, 

et  XXIV,  E-XXV. 


Qu^estio  haec,  Quid  tria,  ut  quid  tres,  inuti- 
lis  fuit.  XXV,  5-XXV. 


Tyriis  et  Sidoniisquare  nonfuerint  exhibitje 
virtutes,  Gorozaitis  vero  et  Eelhsaitis  fue- 
rint  exhibitae,  modo  nescimus,  sed  in  luce 
faciei  Dei  videbimus.  XLIII,  4-XXVI. 


Nullibi  erratur  periculosiusquam  in  materia 

deTRiMTATE,  II,  6-XXV. 

TRiNiTATisscientiaest  omnis  scientiaefructus. 

II,  7-XXV. 
Trinitas  innuitur  novem  modis  per  auctori- 

tates  sacree  Scripturae.  II,  2o-XXV. 

Trinitas  qualiter  exprimitur  per  hoc  quod 

dicitur,  Quoniam  ex  ipso,  et  per  i/isuni,et 

in  ipso  ?  II,  28-XXV. 

Trinitatem  cognoscerenon  possumus  ratione 

naturali.  III,  18-XXV. 

Haec  est  vera,  Deus  Trinitas.  IV,  10 

adq.  i-XXV. 
Trlmtas  est  nomen  coUectivum  et  relativum 

intrinsecum.  IV,  10, 

ad  q.  2-XXV.  Ilem,  XXII,  3  XXV. 
TiuNiTAs  in  se  coUigit  omnes  personas,  non 

ut  partes,  sed  ut  unum  in  natura,qua;  non 

est  totum  ad  ilias.  XIX,  7  et  12-XXV. 

Hsec  est  falsa,  Pater  est  aliquid  Trinitatis  : 

tamen  haec  est  vera,  Pater  est  aliquis  Tri- 

nitatis.  Ibid. 

Trinitas  quare  non  dicit  colleclionem,  sed 

quasi  coUectionem  ?  XXI,  3-XXV. 

In  Trinitate  est  dijtinctio  et  discretio:confu- 

sio  autem  el  alienatio  non  est.  XXIV, 

7-XXV. 
Trinitas  est  trium  unitas.        XXV,  8-XXV. 


U 


Ubi   erat  Dous    antequam    esset  creatura? 
XXXVII,  G-XXVI. 


Ubique  esse  convenit  soii  Deo. 
8-XXVI. 


XXXVII, 


Unitas  sanctje  Trinitatis  quse  sit?  II  et 

XXIV  pertotum-XXV. 
Unitas  etTrinitas  secundum  Isidorum  quo- 

modo  distinguuntur?  XXIV,  K-XXV. 

Unitas    rerum   naturalium  triplex,    scilicet 

formae,  materiee^et  subjecti.       1X,8-XXV. 
UNiTAStrium  persouarum  in  esseutiaexcellit 

omnes  unitates.  ibid. 

Unitas  dicitur  una  ratione  de  essenlia  et  per- 

sona,  non  aequivoce.  XX IV,  3-XXV 

Unitas  habet  tria,  qucrum  ratione  altribui- 

tur  Patri,  scilicet  indivisibilitatera,  et  pri- 

vationem,  et  rationem  principii.       XXXI, 

9-XXVI. 

Universale  et  parliculare  non  est  in  divinis. 
XIX,  13-XXV. 


TRiPLExDeas  dici  non  potest. 
18-XXV. 


Trismegisti  locus  de  Trinitate. 
18-XXV. 


XIX, 


IV 


Unum  non  additsupra  idquod  res  est,  nisi  in- 
divisionem.  n,  19-XXV. 

Unum  dicitur  continuitate,  forma,  naturae 
aequalitate,  et  per  respeclum  ad  unum. 
Ibid.,  et  XXIV,  3.XXV. 


558 


INDEX  RERUM 


Unum  duplicileraccipitur,  scilicelproul  con- 

vettitur  cum  ente,etproul  est  principium 

quaniitalis  discrelte.        II,  19-XXV.  Item, 

11,3-XXV. 
Unum,  verum.bonum  convertunlursecundum 

supposita,    non     secundum    inlentiones. 

111,  lo-XXV.  Item,  XXIV,  3-XXV. 
Unus  vel  una,  duo  vel  duse,  quid   his  voca- 

bulis  significetur  ?  XXiV,  3-XXV. 

Unum  non  addit  naturam  aliquam  super  ens, 

sed  dislinclionem.  XXIV,  3-XXV. 

Unum  et  multum  aliquo  modo  opponunlur 

ut  privatio  ethabitus,  etutcontraria,  et  ut 

relaliva.  XXIV,  3-XXV. 

Unitas  dicitur  una   ratione   de  essentia   et 

persona.non  sequivoce.        XXIV,  5-XXV. 
Non  estconcedendum,quod  Pater  et  Filius  et 

Spiritus  sanctus  sunt  unus,  nisi  cum  adjun- 

cto  subjeclo,aquo  ly  unus  accipit  substan- 

iiam  in  qua  uniuntur.  XXIV,  5-XXV. 

Unum  in  substanlia  facit  idem,  in  quantilate 

aequale,  in  qualitate  simile.  XIX. 

2-XXV.Item,  XXXI,4-XXVI. 
Unum  in  substantialibus  attributisin  divinis 
quare  non  facit  idem,  sicut  unum  in  qua- 

litalivis   facit   simile,   et  in  quantitativis 
facit  ffiquale.  XXXI,  4-XXVI_ 

Unius     sex      modi    a    Dionysio    assignati, 
XXXI,  9-XXVI. 


Usus  esl  actus  frequenter  elicitus  de  poten- 
lia.  I,  13  ct  16-XXV. 

Usus  quare  attiibuitur  muneri,  sive  Spirilui 
sancto?  XXXI,  7-XXVI. 


Uti  cst  id  quod  in  usum  venerit,  referre  ad 

oblinendum  illudquo  fruendumcst.         I, 

B,  et  13-XXV. 
Quibus  rebus  utcndum  ?  Ibid. 

Uti  includit  actum  rationis.  1, 13, 

adq.  2,  et  17   ad  q.  1-XXV. 
Uti  est  assumens  aliquid   in  facultatem  vo 

luntatis.  I,  C,  et  IG-XXV. 


Uti  quare  diflinitur  duabus  diffinitionibus? 

1,  16-XXV. 
Uti  (luplex,  scilicet  viae  et  patrioe.       XXXI, 
7-XXVI. 


Velle  ft  esse  io  Deo   sunt  idem.        XLV, 
B-XXVI. 


Vera  immorlalitas  in  Deo  solo  est.        VIII, 
C-XXV. 


Verba  cujuslibet  temporis  bene  prsedicantur 
de  Deo.  Vlll,  B-XXV. 


Verbum   est   cum   amore  notilia.       III,  27- 

XXV.  Item,  XXVIl,  3-XXVI. 
Verbum  dicitur  dupliciler,  scilicet  essentiali- 

ter  et  personaliler.  X,  3-XXV.  Item, 

XXVII,  6-XXVI. 
Verbum  personaliter  dictum  proprieconvenit 

Filio.  Ibid. 

Verbum    Dei  unicum,  an   proprie  vocamus 

nomine  sapientise  ?  X, 

5XXV. 
VERBimuItipIex  descriptio.  XXVII, 

3-XXVI. 
Verbo  seterno   secundum  quod  est  Verbum 

multa  a  Sanctis  attribuuntur.  XXVII, 

4-XXVI. 
Verbi   proprius   actus   est  dare  sapienliam 

et  intellectum   per    auditum  interiorem. 

Ibidem. 


INDEX  RERUM 


559 


Verbum  principaliter  est  principii  dicenlis,  et 
ideo  non  dicitur  pluraliter:  ratio  vero  et 
ideise  habent  intentionesaparte  ejusde  quo 
sunt,  et  ciim  hoc  mulliplex  sit,  admiltunt 
pluralitatem.  XXVIl,  4-XXVI. 

Yekbum  accipitur  tribus,  scilicet  secundum 
quod  convertilur  cum  dicto  manlfestante 
intellectura  dicenlis,  et  secundum  quod 
addit  super  hoc  processionem  et  distin- 
ctionem  personalem  adicente,etsecundum 
quod  addit  super  haec  duo  respectum  ad 
creaturas.  XXVII,  6-XXVI.  Item, 

XXVIII,  10-XXVI. 
Verbum  seLernum    secundum    processionem 
aeternam  maxime  convenit  cum  verbocor- 
dis  :  Verbum  autem  in  carne,  habet  simi- 
litudinem  cum  verbo  vocis.  XXVII, 

7-XXVI. 
ViiRBUM  illuminat  et  operatur :  quanlum  ad 
primum  convenit  cum  verbo   intellectus 
speculativi,  quantum  ad  secundum   cum 
verbo  intellectus  practici.  Ibid. 

Verbo  prffiponitur  sapientia  sicut  essentiale 
personali,  non  re,  sed  ratione  quadam. 
XXVIII,  10-XXVI. 
Licet  possit  dici,  quod  Verbum  estidem  quod 
nalasapientia,  tamendici  non  potest,  quod 
Spiritus  sanctus  est  bonitas  procedens. 
XXVIIl,  11-XXVi. 


Verius      cogitatur     Deus     quam     dicitur. 
XXIII,  D-XXV. 


Veritas  in  creaturis  non  invenitur  omnimo- 

da.  VIII,  1-XXV. 

Veritas   subsislens  quid   sit  ?  VIII, 

15-XXV. 
Veritas  nuUa  fuit  ab  eeterno  prseter  Deum. 

XXXVIII,  2-XXVI. 

Veuitas  duplex,  scilicel  signi  et  rei :  et  illa 

inseparabilis  est  a  signo,  haec  vero  muta- 

bilis  sicut  res  a  qua  causatur.  XLI, 

7-XXVI. 

Non  omnia  sunt  vera  una  veritate  nisi   se- 

cundumquid,  scilicet  exemplariter  et  effe- 

clive.  XLI,  7-XXVl. 

Veritas  est  rectitado  sola  monte   percepti- 

bilis.  XLVI,  Il-XXVI. 

Veiutas  est  adeequatio  dictionis  et  dicti,  vel 

intelleclus  et  intellecti.  Ibid. 

Veritas  alia  est  signi  et  alia  rei.  XLVI, 

12-XXVI. 
Nulla   YERiTAs  est    ffilerna,     nisi    increata. 

XLVI,  13- XX  VI. 
Veritas  e&t  forma  prima  in  genere  suo,  et 
ideo  non  est  composita  ex  quo  est  et  esse. 
XLVI,  16-XXVI. 
Veritas  signiest  insignore  existente,  et  non 
existente.  XLVI,  15-XXVI. 

Veritas  prima  «jst  causa  exemplaris,  ad 
quam  proportionantur  veritates  creatce. 
XLVI,  17-XXVL 
Veritas  signi  in  quantum  est  signum,  sem- 
per  est  a  veritate  prima  :  veritas  aulem 
rei  reducitur  ad  veritatem  primam,  sicut 
entitas  ejus  ad  ens  primum.  XLVI, 

18-XXVI. 


Veritas  odium  parit  per  accidens  tripliciter, 
scilicet  quia  est  contraria  volito  :  vel  quia 
ab  aliquo  cui  invidetur,  est  inventa  :  vel 
quia  arguit  malitiam  in  audiente.  In 

prol.  Mag.-XXV. 

Veritatem  ut  quis  aitcipiat,  quatuor  requi- 
runtur.  II,  S-XXV. 

Veritatis  triplex  definitio.        VIII,  1-XXV. 

Veritas  et  enlitas  quomudo  se  habent  ad  in- 
vicem?  Ibid. 


Verum  omne  est  aSpiritusancto  inspiratum, 
quamvis  non  semperper  appositionem  no- 
vee  gratise  gratum  facientis,  tamen  non 
sine  gratia.  II,  5-XXV.  Item,  XLVl, 

19-XXVI. 

VERUMest  id  quod  est.  XLVI,  ll-XXVI. 

Vero  multipliciter  dicto  opponitur  falsum, 
vanum,  permixlum,  instabile,  et  indebi- 
tum.  XLVI,  12  ad  q.-XXVI. 


5rt0 


INDEX  RERUM 


YiisTiGiL'M  esl  deprehensio  alicujus  per  figu- 
rain  pedis  imprcssi  invia.  III, 

14-XXV. 

Vestigium  dupliciler  deficit  in  repracsenla- 
lione  ejus  cujus  esl  vestigium,scilicet  quia 
est  similitudo  partis,  non  totius,  et  quia 
confusa  estsimililudo  partis.  Ibid. 

Vestigium  an  sitante  creaturam,  vel  e  con- 
verso?  III,  14-XXV. 

Vestigii  tres  sunt  partes,  scilicet  unitas, 
species,  et  ordo.  III,  15-XXV. 

Vestigii  creali  trinitas  penes  quae  accipitur? 
et  qualiter  relucet  in  creatura  Trinitas 
increata?  Ibid. 

Vestigiorum  diversorum  enuraeralio  et  enu- 
meiationis  ratio.  III,  16-XXV. 

Vestigium  et  imago  qua  re  differunt  ?  III, 
19-XXV. 


VinTUTiBus  utendum  est,  et  per  eas  fruendum 
summo  bono.  I,  H-XXV. 

ViRTUs  considerari  potest  dupliciter,  scilicet 
prout  est  habitus  reclificans  in  opere,  et 
prout  est  dispositio  perfecli  ad  oplimum. 
I,  21-XXV. 

ViRTUTUM  et  Dei  una  est  fruitio.  Ibid . 

Virtutes  manent  inbealitudine,  vel  in  sibi 
succedenlibus,  vel  in  seipsis.  Ibid. 

ViRTUS  est  duplex,  sciiicet  virtus  potentiae 
naturalis,  et  virtus  operans  :  et  haec  iterum 
duplex,  scilicet  ad  esse,  et  ad  bene  esse. 
XIV,  11 -XXV. 

ViRTUS  quam  diverso  modo  allribuitur  per- 
sonis  divinis.  Ibid. 

ViRTUS  divina  in  se  nullam  habet  quantita- 
tem,  sed  quantilas  virtutis  altenditur  ad 
extra,  scilicet  penes  objecta  et  actus. 
XIX,  1-XXV. 


Ad    conformitatem    VijE   omnes    tenentur. 
XLVIII,  6-XXVi. 


Visio  quse  est  tota  merces,non  differt  a  frui- 
tione  nisi  ratione.  I,  19-XXV. 


VicissiTUDO  obumbrata  quid  vocetur,  et  ari 
conveniat  omni  creaturae  ?  VIII, 

20-XXV. 


Virgo  corrupta  reintegrari  potest  in  mente 
et  corpore,  sed  non  potest  non  fuisse  cor- 
rupla.  XLII,  6  ad  q.  2-XXVI. 

B.  ViHGo  est  exaltata  super  choros  Angelo- 
rum.  XLIV,  6-XXVI. 


ViTA  multipliciter  accipitur.  VIII, 

8-XXV. 
ViTA  quare  poniturin  definitione  ceternitatis 

potius  quam  esse  ?  Ibid. 

ViTA  duplex  qua  corpus  dicilur  vivum  :  una 

per  causam  effeclivam,  et  hoec  est  anima  : 

alia  estinfluxacorporiabanima.        XVII, 

1-XXV. 


ViRi  sancti  an  possunt  dare  Spiritum  san- 
clum  ?  XIV,  D-XXV. 

ViRis  sanclis  utrum  placuit  passio  Christi? 
XLVIII,  D-XXVI. 


Vivere  et  mori  an  conveniat  rebus  inanima- 
tis  ?  VIII,  13-XXV. 

Quomodo  intelligitur,  quod  vivere  viventi- 
busestesse?  VIII,  26-XXV. 

Non  potest  esse  nisi  vivum  quod  nascilur  ex 
vivo.  IX,  22-XXV. 


ViRTUTES  proplerse  pelendae  etamandae  sunt, 
et  tamen  propter  soiara  beatitudinem. 
I,  H-XXV. 


VocATio  triplex,  scilicet  vocatio  non  enlis  ad 
esse,  et  vocatio  per  gratiam  interiorem,   e 


INDEX  RERUM 


561 


vocatio    per    prsedicalionem   exteriorem. 
XL,  18-XXVl. 


VoLENS  et  nolens  non  opponuntur  per  affir- 
malionem  et  negationem.  Vf,  A-XXV. 
Item,  XLVI,5-XXVI. 


VoLUNTAS  est  vis  allissima  animae.  I, 

12  XXV. 
VoLUNrAS  non  subjecta  ralioni  initium  omnis 

mali  est.  In  prol.  Mag.-XXV. 

VoLUNTAS  accipilur    dupliciter,    scilicet   ut 

convertitur  super  alias  vires  et  movel  eas 

ad  actum,  et  ut  convertitur  ad  volitum  et 

imperat  deimitando  vel  fugiendo.         TII, 

20-XXV. 
VoLUNTAS  ut  est  pars  imaginis,  accipitur  re- 

spectu  volili  secundum  quod  momoria   et 

intelligenlia  sunt  de  eodem.  III, 

20  ad  q.  2-XXV. 
VoLUNTAS  dicitiir  ad  aliquid,  non  simpliciter, 

sedsecundum  quid.  III,  28-XXV. 

VoLUNTAs   necessario    includit   intellectum, 

sed    non    e    converso.  III, 

37-XXV. 
VoLUNTAs  triples,  scilicet  anteccdens,  ot  ac- 

cedens,  et  concomitans.  VI,  1-XX. 

VoLUNTATis  opera  non  semper  sunt  meliora 

operibus  naturse.  VI,  3-XXV. 

VoLUNTATE  au  nccessitate,  vel  utrum   volens 

vel  nolens  Paler  genuit  Filium  ?  VI, 

*    0-XXV. 
VoLUNTAS    indisposita  est  oppositorum,  sed 

disposita    per    conceplionem  et    delermi- 


nationem  voliti,  est  ad  unum,  et  potest 
averti  abillo.  XU,  22-XXVI. 

VoLUNTAs  Dei  secundum  essentiam  de  Deo 
dicitur.  XLV,  A-XXVI. 

VoLUNTAS  Dei  summe  bona  est  prima  causa 
omnium  quee  naturaliler  sunl.  XLV, 

D,  E-XXVI. 

VoLUNTAs  Dei  multis  modis  accipilur. 
XLV,  F-XXVI. 

VoLUNTAS  per  se  habet  quatuor  :  primum, 
quod  sit  nalurffi  ralionalis;secundum,quod 
sil  liberrimum  naturse  rationalis  :  teitium 
est  comparatioipsiusad  bonum  :  quartum, 
quod  sit  caiisa  omnium  qua;  fiunt  ab  arti- 
fice.  XLV,  1-XXVI. 

Non  est  de  nobilitate  voluntatis,  quod  pot- 
est  in  malum,  sed  quod  potest  in  opposita 
contradictorie.  Ibid. 

VoLUNTAsDeiutrumcassaripolesl  ?  XLVI, 
A-XXVI. 

VoLUNTATfiDei  utrum  fiant  mala  ?  XLVI, 
D-XXVI. 

VoLUNTAS  I)ei  semper  impletur,  quidquid 
homo  faciat.         XLVII  per  totum-XXVI. 

VoLUNTATE  mala  ali^iuando  vult  homo  id 
quod  Deus  vult  bona.       XLVIII,  B-XXVI. 

VoLUNTAS  Deibona  malahominum  voluntate 
impletur.  XLVIII,  B-XXVI. 


VuLPES  numquam  accipitur  in  bona  signifi- 
calione.  XXXI V,  6-XXVI. 


VuLT  omnes  homines  Deus  salvos  fieri,  quo- 
modointelligilur?  XLVI,  C-XXVl. 


XXVI 


36 


I 


INDEX 


LOCORUM     SACR/E     SCRIPTUR^, 


Qui  tam  in  textu  quam  in  Commentariis 


LIBRI  I  SENTENTIARUM  EXPLICANTUR. 


EX  VETERI  TESTAMENTO. 


GENESIS. 


Cap.  I,  26.  Faciamus  hominem  ad  imagi- 

nem   et   similitudimem  no- 

stram.  II,  18-XXV. 

I,  31.    Vidit  Deus  cuncta  quse  fece- 

ral  :  et  erant  valde  bona.  XXXVI,   11-XXVI. 

XXVIII,    l().  Vere  Dominus  est  in  loco  isto.       XXXVII,     (i-XXVl. 

XLTX,  27,  Benjamin  lupus  rapax.  XXXIV,     6-XXVI. 


^Oi  INDEX  LOCORUM  SCRIPrUR^. 


EXODI. 


X,  20.  Induravit  Dominus  cor  Pha~ 

raonis.  XL,  23-XXVI. 

XXXII^  31  et  32.  Aut  dimitte  eis  hanc  noxam, 

aut  si  7ion  facis,  dele   me  de 

libro  luo  quem  scripsisti.  XL,   11-XXVI. 


DEUTERONOMII. 


XXXII,     8.   Constituit  terminos populorum 

juxta    numerum     filiorum 

Israel.  XVI,   12-XXV. 

XXXII,  39.  Ego    occidarn,    ct    eyo   vivere 

faciam.  XLVI,   10-XXVl.  j 


JOB. 


XI,  7.  Forsitan  vestigia  Dei  com- 
prehendes,  et  usque  ad  per- 
fectum  Omnipotentem  repe- 
ries?  III,  14-XXV 


PSALMORUM. 


XL     2.  Diminutse   sunt   veritates    a 

filiis  hominem.  XLVI,  16-XXVI 


J 


INDEX  LOCORUM  SCRiPTUR/E 

XXXV,   10.  In  lumine   tuo    rndchimus  lu- 
men. 
XLIV,     2,  Eructavit  cor   meum   verhum 

bonum. 
XLIX,  11.  Pulchritudo  argri  mcrum   est. 
LXX,     5.  Tu  es  patientia  mea. 
LXXYI,  20.  In  mari  via  tua,  et  semitse  tuse 
in   aquis  multis,  et  vestiyia 
tua  non  cognoscentur. 
LXXXIV,     9.  Audiam  quid  lociuatur  in  me 
Dominus  Deus. 
CI,  25.  In  generationem  et  generatio- 

nem  anni  tui.       VIII,  9-XXV. 
CI,  27.  Ipsi  peribunt. 
CI,  28.   Tu  autem  idem  ipse  es. 
CXLVII,  15,    Velociter  currit  sermo  ejus. 


5Uo 


I,  15  ad  q.-XXV. 

XXVII,     3-XXVI. 

XXXV,  13-XXVI. 

XVII,     8-XXV. 


III,  14-XXV. 

XXVII,     4-XXVI. 

Item,  XIX,    6-XXV. 

VIII,  G-XXV. 

VIII,  19-XXV. 

XXXVil,  8-XXVI. 


PROVERBIORUM. 


VIII,  22.  Dominus  possedit  me  in  initio 
viarum  suarum. 


II,  24-XXV. 


ECCLESIASTtE. 


IX,     1.  Nescit  homo  utrum  amore  an 
odio  dignus  sit. 


XVII,  5-XXV. 


SAPIENTLE. 


VIT,  24.  Omnibiis  mobilihus  mobilior 
est  sapientia. 

VII,  27.  In  animas  sanctas  se  transfert, 
amicos  Dei  et  prophetas  con- 
stituit.  XV,  16-XXV 


VIII,  I6-XXV 


Item,  XVI,  l-XXV. 


:i()t5  INDEX  LOCOUUM  SClUl*TUKyE. 


XI,  2\.  Scd  oniniu  in  mensura,  ct  nu- 
mero ,  et  pondere  dispo- 
suisli.  111,   15-XXV. 


ECCLESIASTICI. 


I,     3.  Fons  sapienlise  verhum  Dei  in 

excelsis.    XXVII,  7-XXVl.  Item,  XXVlll,  lU-XXVI. 

XXIV,  5  ct  G.  Ego  ex  ore  Aliissimi  prodivi, 

jjrimogenila  anle  omnem 
crealuram.  Ego  feci  in  coelis 
ut  oriretur  lumen  indeficiens, 
et  sicut  nebula  texi  omnem 
terram.  In  proL  B.  Alb.-XXV. 


ISALE. 


VI,  1.    Vidi  Dominum  sedentem  super 

solium  cxcelsurn  et  elevatum, 

etc.  VI,     1-XXV. 

VII,  y.  Si  non  credideritis,   non   per- 

manebitis.  II,     1-XXV. 

IX,     6.  Magni  consilii  Angclus.  V,     7-XXV. 

XXXVIII,     1.   Disjjone  domui  tuas,  etc.  XLV,   10-XXVI. 

LV,     9.  Sicut  exaltantur  coeli  a  terra, 

sic  exaltatse  sunt  viss  mese  a 

viis  vestris.  XLVIl,     1-XXVI. 

LXI,     1.  Spiritus  Domini  super  me,  eo 

quod  unxerit  Dominus  me  : 

ad  annuntiandum  mansuetis 

misit  me,  etc.  XV,     0-XXV. 


INDEX  LOCORUiM  SCRIPTUR/E. 


oG7 


JRREML^ 


X,  24.  Corripe  mc,  Dominc,  verum- 
lamcn  in  judicio,  et  non  in 
furore  iuo,  ne  forte  ad  ni' 
hilum  redigas  me. 


XLVI,  10-XXVL 


JOEL. 


II,  28.  Effundam  spiritum  meum  su- 
per  omnem  carnem. 


XVI,     2-XXV. 


mxmMM. 


V,     2.  Et  tUyBethleem  Ephrata,par- 
vulus  es  in  millibus  Juda. 


II,  25-XXV. 


HABACUG. 


III,  13.  Egressus  es  in  salutem  populi 
tui. 


XXXVII,  19XXVI. 


568  INDEX  LOCOHllM  SCRIPTUR.E. 


EX  NOVO  TESTAMENTO. 


MATTII^I. 


X,  20.  Non  vos  estis  qui  loqidmini, 
scd   Spiritus    Patris    vestri 

qui  loquitur  in  vobis.  XVT,     4-\XV, 

XI,  27.  Nemo...  Patremquis  novit,nisi 

Filius.  "  XXI,     G-XXV, 


MARCI. 


XIV,  30,  Abba,  Paier,  omnia  tibi possi- 

bilia  sunt.  XLIl,     6-XXVI. 


LUC^. 


I,  37.  Non     erit    impossibile     apud 

Deum  omne  verbum.  XLII,     G-XXVI. 

V,   12.  Domiiie,  si  vis,  potcs  me  mun- 

dare.  XLII,     :)-XXVI. 

XVII,  G.  Si  habueritis  fidem  sicut  rjra- 
num  sinapis,  dicelis  /tuic  ar- 
bori  moro  :  Eradicare,  et 
transplantare  in  mare,  etc.  XLII,     2-XXVI. 


INDEX  LOCORUM  SCniPTlJR/R. 


dG9 


JOANMS. 


I,      l.    Verbwn  erat  apud  Deum. 

I,  3  et  4.  Sine  ipso  factum  est  nihil  quod 

factum  est.  In  ipso  vita  erat. 

I,   18.   Unigenitus  Filius,   qui  est    in 

sinu  Patris,  ipse  enarravit. 

ITI,  21.   Qui  facit   veritalcm,  venit  ad 

lucem,  etc. 
III,  34.  Non   ad  mensuram   dat   Deus 
spiritum. 
Y,   17.  Pater  meus  usque  modo  opera- 

tur. 
VI,  71.  Nonneego  vos  duodecim  elegi? 
et  ex  vohis  unus  diaholus  est. 
VIII,  44.  Ille   homicida    erat  ah  initio, 

et  in  veriiate  non  stetit. 
XV,   1().  Non  vos  me  elegistis  :  sed  ego 
elegi  vos,  etc. 
XX,  22  et  23.  Accipite   Spiritum    sanctum  : 
quorum  remiseritis  peccata, 
remittuntur  eis. 


XXXVII,  13-XX\I. 


XXXV,  12-XXVI. 


XVI,     4-XXV. 


XLVI,  12-XXV[. 


XLIV,     5-XXVI. 


XXXV,     7-XXVL 


XL,  18-XXVI. 


XLIX,   12-XXVI. 
XL,  18-XXVI. 


XIV,  12  et  16-XXV 


AD   ROMANOS. 


IV,   17.   Qui  vocat    ea  quae  non  sunt, 
tamquam  ea  quse  sunt. 
Vin,  38  et  39.  Certus  sum  quia  neque  mors, 

neque  vita...  poterit  nos  se- 
parare  a  charitate  Dei,  elc. 
X\  I,  25.   Temporihus  seternis  taciti. 


XL,  18-XXVI. 


XVI L     o  XXV. 
VIII,     9-XXV. 


570  LM)EX  LOCOllUAl  SC111I''J  l  ILE. 


I  ;vl)  COULMIIIOS. 


I,  20.  Nonne  stultmn   fecit  Deiis  sa- 

pientiam  hujiis  mundi?  XLll,     9-XXVL 

I,  2t.   C/tristum  Dei  virtutem,  et   Dei 

sapientiam.  XIV,   ll-XXV. 

III,     8.   Qui  plantat  et  qui  rigat,  unum 

sunt.  XXXI,   la-XXVL 

A  L     3.  Nescitis  quoniam  Angelos  ju- 

dicabimus.  XVL   12-XXV. 

XII,   27.    Vos    estis    corpus   C/iristi,    et 

membra.de  membro.  XI.IV,     5-XXVI. 

XIII,  12.  Videmus  nunc  per  speculum 
in  isnigmate  :  tunc  autem 
facie  ad  faciem.  XVII,     6-XXV. 


AD  GALATAS. 


III,  21.  Si  data  esset  lex  quse  posset 
vivificare,  vere  ex  lege  esset 
justitia.  I,     7-XXV 


AD  EPHESIOS. 


I,     4.  Elegit  nos  in  ipso  ante  mundi 

constitutionem.  XL,  i,  9,  17  el  18-XXVI. 

I,     5.  Secundum  p)'opositum  volun- 

tatis  suie,  XLV,  1  et  7-XXVI. 


INDEX  LOCORUALSCUlPTURiE.  571 


AD  COLOSSENSES. 


I,  13.  Transiulit  nos  in  regnum  Filii 

dileclionis  suse.  V,  9-XXV.  Item,  X,  G-XXV 


1  Al)  TLMOTUEUM. 


\\,     4.   Qui  omnes  liomines  vult  salvos 

fieri.  IV,  8  et  i7-XXV.  rtcm,  XLVI,  1-XXVI. 

VI,  10.   Qui  solus  Jiabet  immorlalila- 

iem.  VIII,   19-XXV. 


AD  HEBRyEOS 


II,     9.  Eum  autem,  qui  modico  quam 

Angeli  minoratus  est,  vide- 

mus  Jesum,  propier  passio- 

nem  mortis,  gloria  et  hono- 

re  coronatum.  XVI,   12 -XXV, 

IV,  12.    Vivus  estsermo  Dei,  etefficax, 

et  peneirabilior  omni  gladio 

ancipiti,  etc.  XXXVII,     .o-XXVI. 


JACOBI. 


1 ,  17.  Apud  quem  non  est  transmuta- 
iio,  nec  vicisciiudinis  obum- 

braiio.  VIII,  19-XXV.  Item,  XXXIX,  2-XXVI. 

V,   16.   Orate   pro    invicem    ui  salve- 

mini.  XLI,     1-XXVI. 


572  INDEX  LOCOmiM  SCR1PT[  R.E. 


I  JOANNIS. 


VI,   1().  Deiis  charilas  cst.  X,     G-XXY 


APOCALYPSIS. 


111,   Jl.  Tene  qiiod  Jiahes,  ut  nemo  ac- 

cipiat  coronam  tuam.  XL,  13-XXYI. 

XXTl,    1 1 .   Qui    in  sordibus  est,  sordescat 

adhuc.  XLYI,     2-XXYI. 


INDEX  GENERALIS 

Omnes  fere  sententias,  qucestiones,  et  conclusiones  in  I  Sen- 
teniiariim    lihro    continens,   ex    textu   Magistri. 


IV.-B.  —  \iimorus  prior  arabieus  clesianat  clisfiiielioiiein,  alter  vero 

tomiim  hujjusee  edilioiiis. 


iETEBNiTAS,  polentia,  magnitudo  quomodo 
suntinDeo?  D.  19-XXV. 

iETERNiTAS  est  in  Patre,  species  in  imagine 
seu  Filio,  usus  in  miinere  seuSpiritu  san- 
cto.  D.31-XXVI. 


itlQUALiTAS  divinarum  personarum  in  quo 
consislil?  Dist.  19  per  tolum-XXV,  et 
D.  2U-XXV. 

.(Equalitas  utrum  secundum  substanliam  vel 
secuudum  relationem  dicatur  de  divinis 
personis?  D.  31-XXVl. 

^Equalitas  quid  sit?  Ibid. 

^QUALiTATis  nominc  an  ponalur  aliquid  vel 
removeatur?  D.  31-XXVI. 

.^QUALiTAS  quf\re  attribuatur  Filio  ?  D.  31 
-XXVI. 


AcciDi-NS  nulkim  cadit  in  Deum, 
•XXVI. 


D.  26 


Amor,  mens  et  nolilia  in  anima  imaginem 

gerunt    Trinitatis.  D.  3 

-XXV. 
Amor,    charitas,   dilectio   Patris   et  Filii  et 

Spiritus  sancli.  D.  10-XXV,  et 

D.  17-XXV. 


r)7t 


TXDKX  l.\ 


Amma  quomodo  esl  imago  Trinilalis?     D.  3  CnAiuTAS  qu.imvis  sit  substanlia  Tiinilatis, 

-^XV.  proprie  lamen   referlur  a^l  Spiritum  san- 

Amma    dicitur    simplcx     respcctu    corporis.  ctum.                                           D.  18-XXV. 

D.  8-XXV.  CuARiTAs  dicitur  Deus.            D.  10  et  17  per 

Amm^  an  de  coelo   possunl  reduci  ad    cor-  totum-XXV. 

pora  propter  ali.jua  morita?             D.  41-  Ciiahitas  quae  est  Spirilus   sanctus   ulrum 

XXVi.  augeatur  vel  minuatur  in  homine,  vel  an 

magis  vel  minus  habeatur?     D.  H-XXV. 


I) 


CoGMTio  Dei  quomodo  fit  per  creaturas,  et 
quomodo  in  creaturis  apparet  vestigium 
Trinitatis?  D.  3  per  tolum-XXV. 


BoMTAs,  sapienlia,  potentia,  quomodo  d.e 
Deodicuntur?  D.  34-XXVI. 

BoNiTAS  Spirilui  sanclo,  sapientia  Filio, 
potentia  Palri  quare  atlribaatur?      Ibid. 


BoNAvel    mala    fieri  quomodo    vult  Deus? 

D.  '(0  per  lolum-XXVf. 
BoNUM  est  mala  fieri,  quomodo  inlelligatur? 

D.  46-XXVI. 
BoM  quadruplex  acceptio.  D.  46-XXVI. 

BoNA  facere  et  mala  viiare  quare  prsecepit 

Deus?  D.  47  per  totum-XXVI. 

BoNA   vel   mala   voluntas   hominis  quando 

est  idem  vel  aliud  volens  quod  Deus  vult. 

D.  48-XXVl. 
BoNA  Dei  voluntas  mala  hominum  volunta- 

te  impletur.  D.  48-XXVI. 


CiiEATOR  quomodo  cognoscilur  pcr   crcaln- 
ras?  D.  3-XXV. 


CrtEATunA    mundi     quare    dicatur    homo? 

D.  3-XXV. 
In  qualibet  creatura  apparel  vestigium  Tri- 

nilalis.  D.  3-XXV. 

Creatura  nulla  a  se  et  per  se  quidquam  fa- 

cere  potest.  D.  42-XXVI. 


D 


Dabilis  cui  est  Spiritus  sanctus,  ulrum  scili- 
cet  Filio,  an  tantum  hominibus?  D.  17 
-XXV. 


Utrum  damnari  posiit  aliquis  proedcslinato- 
rum?  D.  4U-XXVI. 


Cuaritas,  amor,  et  dileclio  Patris  et  Filii  et      Ulrum  Deus  fruatur  vel  utalur  nobis?     D.l 
Spiritus  sancti.  D.  10  el  17-XXV.  -XXV. 


TEXTUM  MAGISTRI. 

D.  2 


575 


Deus  de  Deo  utrum   secundum  substaritiam 

dicalur?  D.  27-XXVI. 

nuare    Dkus   dicitur   omnipotens,    cum    nos 

mulla  possumus   quati  ipse   non  potest? 

D.42-XXV1. 
An  Deus  possit  meliora  facere  quara   facit  .^ 

D.  4i  per  totum-XXV(. 
An  Deus  semper  possit  omne  quod  prius  po- 

tuit?  D.  4i-XXVJ. 

Dei  vohintas  quid  sit,  et  quibus  modis  acci- 

pitur?  D.  45  et  47-XXVI. 

An  Deus  velit  ab  omnibus  tieri  omnia  quae 

preecipit,   vel  non  fieri    quse    prohibet? 

D.  45  et  47-XXVI. 
Utrum  Deus  vult  mala  fieri  ?      D.  46-XXVI. 
Deus  vult  omnes  homines   salvos  fieri  quo- 

modo  inteliigtlur?  D.  46-XXVI. 

An  Deus  sit  causa  quod  homo  fit  deterior? 

D.  46-XXVI. 
Dii:i  voluntas  bona  quomodo  per  malas  ho- 

minum  voluntates  impletur?  D.  48 

-XXVI. 


Deus  verus  unus  solus  est  Trinilas. 

per  totum-XXV. 
Quomodo  Deus   cognoscitur   per   creaturas 

quamvis  sit  invisibilis  ?      D.  2  per  totum- 

XXV. 
Deus  unus  in  Trinilate  quoraodo  probalur? 

D.  3  per  totum-XXV. 
Utrum  Deus  genuit  Deum  ?  D.  4-XXV. 

An  Deus  voluntate  vel  necessitate  sit,  et  an 

nolens  vel  voiens  sitDeus?  D.  16 

-XXV. 
Quomodo  Deus  est  simplex,  incommutabilis 

etimmortaiis?  D.  8  per  totum-XXV. 

Dei  simplicitas  nulli  praedicamentorum  sub- 

jicilur.  D.  8  XXV. 

Cum  Deus  sit  simplex,  quotnodo  mulliplex 

dicitur?  D.  8-XXV. 

Quomodo  Deus  dicitur  substantia  ?         D.  8 

-XXV. 
Deus  non    est    dicendus    triplex  sed  trinus. 

D.  19-XXV. 
Deus  verius  cogilatur  quam  dicitur.       D.  23 

-XXV. 
Deum  esse,  et  quod  Dei  esl  non    sunl  idem. 

D.  34  XXVI. 
Quomodo  Di  us  bona  cognoscit,  et  quomodo 

mala?  D.  36-XXVI. 

Quomodo  Deus  dicalur  esse  in  omnibus  re- 

bus?  D.  37-XXVI. 

Quoraodo  Deus  habitat  in  Sanctis?       D.  37 

-XXVI. 
Ubi   Deus   erat   antequam   esset   creatura? 

D.  37 -XXVI. 
Deus  non  dicilur  localis,  nec  loco  nec   tem- 

pore  movetur.  D.  36  XXVI. 

Quomodo  Deus  scit  vel  nescit  omnia  ?     D.  39 

per  tolum-XXVI. 
Deus  potest  scire  aliquid  noviter  vel  ex  tem- 

pore.  D.  39-XXVI. 

Utrum  Deus  possil  scire  plura  quam  scil  ? 

D.  39-XXVI,  et  D.  44  per  totum-XXVI. 
An    Deus   quod   serael   scit    semper   sciat  ? 

D.  41-XXVl. 
Deus  quatuor  modis  dicitur  operari.     D.  12      Diversitates  nominum  in  divinis  quae  sunt? 

-XXV.  D.  22  per  totum,  et  23-XXV. 


DiFFf':itRE  nu'nero  quid  siL?  D.  19-XXV. 


DiLECTio  quare  proprie  dicitur  Spirilus  san- 
ctus?  D.  10-XXV. 

DiLECTio  Patris  et  Fiiii  et  Spiritus  sancli. 
D.  32XXV[. 

DiLECTio  quomodo  estin  Trinitate?  D.  32 
per  totum-XXVI. 


DisCHETio   quomodo    accipitur   in    personis 
Trinitatis  ?  D.  24-XXV. 


DisTiNCTio  vel    persona   (iistincla  quomodo 
dicitur?  D.  24-X.XV. 


576 


INDEX  IN 


DiVERSiTAS  iiulla  esl  iii  Trinilale. 
-XXV. 


D.  23      Electio  Dei  vel  reprobatio  ulrum  fiatex  me- 
rilis  hominum?  D.  41  per  tolum- 

XXVI. 


DiviNA  essenlia  ulrum  genuit  osscnliam,  vel 

ulrum  ipsa  sil  ingenita?  D.  .o-XXV. 

DiviNyE  essentia;  proprietatesquffisint?   D.  8 

per  totum-XXV. 
DiviNA  natura  nulli  proedicamenlorum  sub- 

jicilur.  D.8-X.\V. 

DiviNAULM  personarum  qualilalesquoe  sunl  ? 

D.  19-.\XV  et  20  per  totum-XXV. 
DiviN.K  essenli.T  nulla  personarum  est  pars. 

D.  ly-xxv. 

DiviNA  essenlia  non  praedicalur  de  personis 
ut  genus  de  speciebus,  nec  ut  species  de 
individuis.  D.  19-XXV. 

DiviNjE  porsona;  utriim  diderant  numero? 
D.  9-XXV. 

DiviN^  tres  personse  ulrum  simul  magis 
possunl  aliquid  quam  una  ?  D.  19  et  20 
-XXV. 

Ulrum  proprielates  personarum  sint  ipsae 
persouce,  vel  divina  essentia?  D.  32 

-XXVI. 


KssiiNTiA  utrum  genuit  cssenliam?  D.  5 

per  tolum-XXV. 
Essentia  divina  est  simplex,  incommutabi- 

lis,  immortaiis.         D.  19  per  tolum-XXV. 
Esskntiam  Filio  prajslat  de  Palre  generalio. 

D.  17-XXV. 
EsSENiiAM  Spirilui  sanclo  prajatat  a  Patre  et 

Filio  processio.  D.  -IS-XXV. 

EssENTiA  divlna  sunt  relernilas,  magnitudo, 

et  potenlia.  D.  19-XXV. 

Quomodo    ESSENTiA    divina    praedicatur    de 

perionis?  ]).  -19-XXV. 


E-SE  e.v  Deo,  el  in  Deo,  et  pcr  Deum,  an  sint 
idem?  D.  36-XXVI. 

EssE  et  velle  in  Deo  idem  est.  D.  4o 

-XXVI. 


Doctrina  omnis  aut  est  de  rebus  aut  de  si- 
gnis.  D.  1-XXV. 


An  DONUM  detur  vel  (Jividalur  per  donum 
quod  esl  Spiritus  sanclus?      D.  17-XXV. 

Do.NUM  qua  ralione  dicilur  Spirilus  sanctus? 
D.  18-XXV. 


E 


Facere  quidquid  vull  Deus  quomodo  intel- 

ligitur?  D.  i2-X.XVI. 

Faceke  nihil    polest  a  se  et  per  se  aliqua 

crealura.  D.  42  per  totum-XXVI. 

Facere  utrum   potest  Deus  plura  quam  fa- 

cit?  D.  43  per  totum-XXVl. 

Facere  utrum    potest   Dcus   aliquid  melius 

quamfacit?  D.  44-XXVI. 


Efficav  csl  voliirila?  Dei. 


P.  47-XXVl. 


FiDEs  una  est  Paliiarchfirum,  Prophetarum, 
cl  Aposlolorum.  D.  3  XXV. 


TI^XTUM  MAGISTRI. 


577 


Ulrum  FiLius  sil  gcnilus  de  subslanlia  Pa- 

Iris  ?  D.  3  per  totum-XXV. 

FiLius  cum  non  sit  de  nihilo,  sed  de  aliquo, 

utrum  sit  ex  aliqua  materia?  D.  5 

-XXV. 
An  Fii.ius  volunlalc  ve!  neccssilalc  sil  geni- 

(ns?  D.  G-XXV. 

An  FiLius  potuit   gignere    Palrem    vel   esse 

Paler.^  D.  7  per  totura-XXV. 

Ulrum  F1LIU.S  sit  posterior  patre  ?      D.  9  per 

totum-XXV. 
FiLii  generatio  quam  ineffabilis  sit.        D.  9 

-XXV. 
Utrum  FiLius  semper   gignitur,  vel  semper 

genitusest?  D.  9-XXV. 

FiLio  quid  sit  proprium?  D.  9-XXV  et 

D.  10-XXV. 
FiLius  et  Spiritus  sanctusdissimiliter  proce- 

cedunta  Patre.  D.  13-XXV. 

Utrum  FiLius  potest  dici   Spiritus   sanctus, 

vel  e  converso,  ex  quo   ambo  procedunt? 

D.  13-XXV. 
Quomodo    FiLius    sit    missus?  D.  13 

-XXV. 
FiLius  a  seipso  dalus  est,  et  missus.       D.13 

-XXV. 
FiLius  cum  a  seipso  missus  est,  quare  dixit : 

.1  meipso  non  vcnt.  D.  lo-XXV. 

Utrum  FiLius    semel   tantum  missus  sit,  an 

sjEpe  niittalur?  D.  15XXV. 

FiLius  mittitur  duobus  modis.  D.  15 

-XXV. 
FiLius  secundum  quid  dicitur    minor  Patre. 

D.  16-XXV. 
FiLius  secundura    quod   homo,    non  solum 

Patre  et  Spiritu  sanclo,  sed  etiam  seipso 

estminor.  D.  16-XXV. 

Utrum  FiLius  nativitate  sit  essentia?     D.  18 

-XXV. 
FiLius  cum  sit  nobis  datus,  utrum  polesl  di- 
ci  noster  ?  D.  18-XXV. 

Qaomodo  Filius  est  in  Palre?  D.  19 

-XXV. 
Utrum  FiLius   sit   Eequalis  patri   secundum 
substanliam?  D.  31- XXVI 

XXVI 


Ulrum  FiLius  sit  sapiens  saplenlia  genila  vel 
ingenita?  D.  32-XXVI. 

An  FiLius  sit  sapiens  seipso,  vel  per  seip- 
sum?  D.  32-XXVI. 

Quare  FiLio  attribuitur  sapienlia?         D.  34 

-xxvr. 


Fiiui  et   uti   quid  sil,    et  in    quo    differunt? 
D.  1-XXV. 


Quomodo   FUTURA   sint  in    praesentia    Dei? 

D.  33  per  tolura-XXVI. 
Utrura  FUTURA  sint  causa  scientige  vel  prae- 
-scientise  Dei?  D.  38-XXVI. 


G 


Ghneratio  iii  divinis  quomodo    inlelligenda 

est?  D,  4  per  totum-XXV. 

Utrum  divina  essentia  sit  genita?  D.  3 

-XXV. 
Utrum  potest  generare  Filius  sicut   Pater? 

D.  7  per  totura-XXV. 
An   GENERARE    sit    cxtra    potentiara    Filii? 

D.  7-XXV. 
Utrum  GENERATio  Fiiii  habeat  principiura  aut 

finem  ?  D.  9  per  totum-XXV. 

Utrum  GENERATio  in  divinis  inteiligi  potest  ? 

D.  9-XXV. 
Quare    generari  non  dicitur  Spiritus  san- 

ctus,  sed  procedere?  D.  13  per 

totum-XXV. 
Gemina  est  processio  Spirilus  sancti.     D.  14 

-XXV. 
Generario  dat  essentiam  Filio.  D.  18 

-XXV. 

37 


:i78 


INDF.X  IX 


Oemta  sapicnlia  ulrum  sfcunrliim  su  stan-       IIypostapes   delerminanl    proprielates   non 
liam   dicilur   vel    secundum   rclalionem?  subsljnliam.  D.  27-XXVI. 

D.  28-X\VI. 


Quare  (Jn.^cj  iicganl  Spiriluni  sanctum  pro- 
cedere  a  Filio?  D   11 -XXV. 


H 


iGNOUANTiiE  peccalum  ulrum  gravius  sit  pcc- 
calo  infirmitalis  7  D.  22-XXV. 


Quomodo  iiABiTAT  Deus  ubique?  D.  .37 

per  tolum-XXVI. 
Quomodo  DAKiTAT  Deus  in  saiictis?        Ibid. 
Habitabat  ubifjueDeus  antequam  essetcrea- 

tura.  D.  .37  XWI. 


Quomodo  iMAGO   Trinitatis   est   in   anima? 

D.  3-XXV. 
Imago  Trinitalis  aliler  est  in  anima,  et  alite 

in  Trinitate.  D.  3-XXV. 

Imago  relative  dicit  de  Filio,  sed  essenliali- 

ler  de  Trinitate.  D.  28-XXVI. 

Imago  diversimode  accipilur.       D.  31-XXVI. 


Ilo.MO  dicitur  crcatura  mundi.        D.  3-XXV. 

Ulrum    noMiNEM  Deus   mcliorcm   facere  po-      Immoutalitas  vera  in  solo  Deo  est.  D.  8 

tuit  quam  fecit?  D.  44  per         -XXV. 

tolum-XXVI. 
Utrum  UOMINEM  Deus  aliler  liberare  poluit 

quam  per  passionem  ?  D.  44-XXVl  et      Ingenitus  quomodo  accipitur?        D.  28  per 

D.  20-XXV.  lotum-XXVI. 

HoMiNES  omnes  salvos  vult  fieri  Deus,  quo-      Ingenitus  et  non  genitus  utrum  sint  idem  vel 

modo  intelligilur?  D.  46-XXVI.  diflerunl?  D.  28-.XXVI. 

HoMiMis    malilia;    utrum    Deus    sit    causa? 

D.  46  XXVI. 
HoMiNis  voluutas  mala  concordat  aliquando      Quee  fuerit  intentio  scribentium  de  Trini- 

cum  Dei  volunlale  bona.        D.  48-XXVI.  tate?  D.  2-XXV. 


HOMOUSiON    quil    sit.    et    quid    significel  ? 
D.  34-XXVI. 


HypOsTASis  quid  sil,  et  quid  hoc  nomine  si- 
gniricafur?  D.  ^G-XXVI. 


TEXTIJM  MAGISIRl.  .;7!J 

In  quo  cslPalcr  major  Filio?       D.  I6-XXV. 


Ulrtim  MAGis  possunt  aliquid  cluoe  pcrs)na3 
quam  una,  cl  Ircs  magis  (iuam  duoe  vol 
una?  D.  10-XXV. 


Ulrum     MALA     simpliciter    sunt    in   Deo  ? 

D.  ae-xxvi. 

Quare  eleclus  sil  Jacob,  et  Esau  reprobatus  ?      Ulrum  mala  Dei  voluntate  fiant  ?  D.  40 

D.  41  per  totum-XXVl.  -XXVI. 

Mala  fieri  bonum  est,  quomodo  intelligitur? 
D.  46-XXVI. 
Qualiler  JuD;Ei  implevcrunt  voluntatem  Dei      Ad  quid  et  quibus  prosunt  mala?         D.  46 
Chrislum  occidendo?  D.  48-XXVI.  -XXVI. 

Mala  volunlate  quandoque  vult  homo  quod 
Deus  vult  bona.  D.  48-XXVI. 


Utrum  MELiORA  Deus  facere  potuit  quam  fe- 
cit?  D.44pertotum-XXVI. 


Memohfa,   inlelligenlia,    dilectio,  quomodo 

sunl  in  mente?  D.  3-XXV. 

Ulrum  DeusLOGAiiTEa  au  siluaiilcr  movea-      Memoria,   intelligentia,   volunlas,  quomodo 


tur? 


D.  37-XXVI.  gyni  unilae? 


D.  3-XXV. 


LOCALE  dicitur  allquid  duobus  modis.    D.  37      Mkmoiua,  inlelligentia,  volunlas,  ulrum  p.ce- 


-XXVI. 

Locales  utrum  sint  spiritus  creali?       D.  37 
-XXVI. 


dicantur   relalive  ad  se  invicem?      Ibid. 


Quomodo    MENS   humana   habet    imaginem 
Trinitatis?  D.  3-XXV. 


M 


Quomodo  MAGNiTUDO  est  in  Deo? 
-XXVI. 


D.  19 


Meuitum  obdurationis  vel  misericordia?, 
utrum  sit  aliquod?  D.41-XXVI. 

An  possunt  meiuta  esse  causa  prsedeslinatio- 
nis  vel  prsescientise  ?  D.  41  per  lo- 

tum-XXVI. 


Utrum  etiam  a  scmittitur  Spirilus  .'^anclus? 
D.  13-XXXV. 


580 


INDEX  l\ 


WiTTiTUR  Filius  cl  Spirilus  saiiclus,  el  non      (Juafc  naius  noii   dicilur  Spiritus  sanclus, 
Pater.  D.l't-XXV.  sed  procedens?  D.  13-XXV. 


Utrum   semcl  lantum  missus  sit  Filius,  vel  Nascendo  an  acceperiiFilius  aliquid  aPalre? 

Sccpius  niiltatur  ?                       D.  15-XXV.  ^-  18-XXV. 
Missus  dicilur  Filius  duobus  modis.      D.  15 

-XXV. 

Missi  qniasunl  Fiiius  elSpiritus  sanclus.an  Natura     Filius    quare    dicatur     Cliristus  ? 

ideo  sunl  minores  Patre?          D.  15-XXV.  ^-  5-X\V. 

Missio  sancti   Spiritus    fit    duobus    modis.  Natura  divina  nulli  praedicamentorum  sub- 

D.  IG-XXV.  jicitur.                                           D.  8-XXV. 

Missio    Spiritus   sancti   in  corda  iiominura  Natura,     et    rcs    naturae,   an    sinl    idem  ? 

quomodofU?         D.  17  per  tolum-XXV.  D.  34-XXVl. 

MoDi    quatuor   cognoscendi    Deum.       D.  3  ^trum   Pater   genuit  Filium    necessitate  ? 

-XXV.  D.6-XXV. 
MoDi  cognoscendi  Trinilalem  diversi.      D.  2 

per  lotum,  et  D.  3-XXV. 

NiiiiL  est  in  Deo  quod  non  est  Dcus.       D.  8 

-XXV. 

MuLTiPLEx  non  dicilur  Deus  quamvis  sil  tri-  NiniL  dicilur  de   Deo   secundum   accidens. 

nus.                                             D.  23-XXV.  D.2G-XXVI. 


MuNDi  creatura  quare  dicitur  homo?     D.  3 
-XXV. 


An  MurARi  potest  Deus  aliiualiter? 
-XXV. 


D.8 


NoMiNA  Dei  diversa  sunl.  D.  S-XXV. 

NoMiNA  quae  de  Deo  dicuntur  inveniuntur  in 

septuplici  difTerentia.  D.  22-XXV. 

NoMiNA  propria  personarum  non  subslanlia- 

liter,  sed   relative   ad    invicem  dicuntur. 

D.  22-XXV. 


Mutari  secundum  tempus  quid  sit  ?      D.  37      Nomina  ad  unitatem  essenliai  pertinentia  non 


-XXVI. 

MuFABi  secundum  locum  quid  sil  ?        Ibid. 


N 


relalive,    sed    substantialiler   de  singulis 

personis,  elsingulariter  dicuntur.       Ibid. 
Quid  significatur  nomine  persona;  cum  plu- 

raliter  profortur?  D.  23  per  lo- 

tum-XXV. 
NoMiNA    relativa    personarum    quae   sunl  ? 

D.  2G  per  lotum,  et  D.  27-XXVI. 


Quomodo  NAsciTUR  semper  Filius  dc  Palrc  ? 
D.  9 -XXV. 


TEXTUM  MAGISTRr. 


581 


0 


Utrnm  passio  Chrisli  placucrit  viris  bonis  ? 
Utrum    OBDURATio  ex   aliqno    fiat    nierilo?         D.  48-XXVI. 

D.  41-XXVI.  Passiones  Sanctorum  an    velle  debeamus? 

Ibidem. 


'Ofiooutnov  quid  sit,  et  quid  significet. 
34-XXVI. 


D. 


Omms  scienlia  autest  de  rebesaut  de  signis. 

D.  1-XXV. 
Quare  omnia  dicantur  esse  in  Deo?       D.  35 

et36  per  totum-XXVI. 
Omnia  esse   ex  Deo   per  ipsum   et   in  ipso, 

utrum  sitidem?  D.  36  XXVI. 

Om.nia  entia  utrum  simul  facta  sunt  vel  suc- 

cessive?  D.  12-XXV. 


Omnipotens  quare  dicatur  Deus?  D.  42 

-XXVI. 
Omnipotens  Deus  dicilur,  cum  homo  multa 

potest  quod  Deus  iion  polest?  D.  42 

-XXVI. 
Omnipotentia  Dei  consideratur  duobus  mo- 

dis.  D.  42-XXVI. 

Omnipotentia      Dei     limilari     non    polesl' 
D.  43  per  lotum-XXVI. 


Quis  ORDO  servandus  est   cum   de  Trinitafe 
agitur?  D.   2.XXV. 


Utrum   Pater  divinam    esscnliam   genuit  ? 

D.  5  per  totum-XXV. 
Ulrum  Pater  voluntate  vel   necessitate  ge- 

nuit  Filium?  D.  6  pcr  totum-XXV. 

Utrum  Pateh  potuerit  vel  voluerit  gignere 

Filium,  ve!  an  posse  generare  Filium,  sit 

aliqua  polenlia  in  Palre,  qiise  non  sit  in 

Filio?  D.  7  per  totum-XKV. 

Quare  Pater  non  dicitur  m/ssi/s  .^         D.  15 

-XXV. 
In  quo  PATEResl  majorFilio  ?      D.IG-XXV. 
Quomodo  Pater  est  in    Filio,   et   Filius  in 

Patre?  D.  19-XXV. 

UtrumPATER  solussitDeus?       D.2I-XXV. 
Paternitas,  filialio,  processio,  quid  signifi- 

cant?  D.  27-XXVI. 

Utrum  Pater  sicut  dicitur  ingenitus  debeat 

dicinon  genitus  ?  D.  28-XXVI. 

Patrem  et  Filium  esse  ulrum  sint  idem  vel 

divprsa?  D.  28-XXVI. 

Quomodo  Patek  est  principium  tolius  divi- 

nilatis?  D.  29-XXVI. 

Pater  ab  seterno  est  principium  et   Filius  : 

sed  non  Spiritussanclus.  D.  29-.XXVI. 

Quare  Patri  altribuilur  unitas,  et  Filio  sequa 

litas?  D.  30-XXVJ. 

Quare  Pater  et  Filius  dicuntur  esse  unum, 

sed  non  unus?  D.  31-XXVr 

Utrum  Patpr  etPiiius  perSpiritum  sanclum 

se  diligant?  D.  32-XXVI. 


\ 


:;82 


INDEX  IN 


An  PATLRsil  sapiciis  sapicnliaquam  gcnuil?      Ulrum  1'OTESTscmper  Deusquod  olimpoluit. 
D.  32  per  lotum-XXVI.  D.   44-XXVI. 


Permis>.io  cl  operalio  quando  dicunlur  Dei      Pn.^F.CLimo,  prohibitio,  consilium,  quare  di- 
voluntas?  D.  43-XXVI.  cantur  Dei  voluutas  ?  d.  45 

-XXVI. 


Quomodo     PEnsON.i:    divinoD    distinguntur  ? 

D.9-XXV. 
Utrum  PKRSONiE  Trinilalis  sint  partes  essen- 

tifE  divinae?  D.  19-XXV. 

An  PERSON.E  divina)  sintspecies  vel  individua 

quoad  essentiam  ?  D.  I9-XXV. 

Perso.n-E  tresnon  secundum  materialem  cau- 

sam  dicuntur  una  essentia.       D.  19-XXV. 
Ulrum  PEusoN^  divinee    ditTerunt  nuniero  ? 

D.  19-XXV. 
An  TERSONiE  tres  simul  sunt  majus  aliquid 

quam  una?         D.  id  et  D.  20  per  totum- 

XXV. 
Ulrum  1'ERSONA  relative  vel  secundum   sub- 

stanliam    praedicetur  de  divinis  personis? 

D.  23-XXV. 
Quare  persona  pluraliter  et  non  singulaiiler 

de    divinis    personis    simul   prsdicetur  ? 

D.  32-XXVI. 
Pehsonje  nomine  quid  significatur  cuin    di- 

citur  pluraliter  tres  personae?        D.  45  per 

totum-XXVI. 
Persona    in    Trinilate  tripliciter  accipilur. 

D.  25-XXV. 
Persona  et  essenlia,  an  sunt  idem  vel  non? 

D.  34pertolum-XXVI. 


Utrum  posse  gignere  aliqua  sil  polentia  in 

Palre  quyenon  sit  in  Filio?  D.  7  per 

totum-XXV. 
Potentia,  aelernilas,  magnitudo,  inDco  sunt 

unum.  D.  19-XXV. 

PoTiiNTion  ulrum    iit    una    persona   divina 

qnam  a!ia  ?  D.  20  per  lotum-X.XV. 

Quarc  ron  ntia  atliibuilur  Palri?         D.  34 

-XXVI. 


Quid  sit  PH.EDEST1NAT10,  ct   dc   quibus   est  ? 

D.  35  et40-XXVI. 
PBiEDi-sTiNATio  vcl   prffiscientia  utrum  pos- 

sunl  esse  in  Dco   si  nulla   fulura  essent  ? 

D.  36-XXVl. 

Pr-Edestinatio  et  prsescienlia  in  quo  difTe- 
runt?  D.40 

-XXVI. 

Utrum    PB^DESTiNATus    damnari     potest  ? 

D.  40-XXVI. 
Quid  sit  efTeclus  pr.edestinationis?       D.  40 

-XXVI. 

Pr.edestinatio.ms  an  sit  aliquod   meritum  ? 
D.  41 -XXVI. 


Pr^edicamento  nulli  subjicilur  Deus.       D.  8 
-XXV. 


PH.E5CIENTIA     de    quibus    sit  ?  D.  35 

-XXVI. 
Quomodo  PRvESCiENTiA  est  in  Deo  ?         ibid. 
Quomodo   sunt  in   PBiESciENTiA    Dei  omnia 

prseteritaet  futura  ?  D.35et36pcr 

totum-XXVI. 
An  PR^sciENTiA  sit  causa  rerum  vel  res  siut 

causae  praescienlite?  D.  38 

-XXVI. 
Pr.escientia  Dei   an    sit    causa  maiorum  ? 

D.  38-XXVI. 
Ulrum  Pit.EsciENTiA  Dei  falli  potost  ?      D.  38 

-XXVI. 
An  Dcus  polest  Pii.EsciRE  aliquid  quod  prius 

numquam  scivil  vel  praescivit?  D.  39 

-XXVI. 


TEXTUM  MAGISTRI. 


)83 


In  quo  PB^sciEiNTiA  difTerL  a  piaeiJeslinalio- 
ne?  D.  40-XXVI. 

Utrum  PH^sciAT  semper  Deus  ea  quse  se- 
mel  praisdvit  ?  D-  41-XXVI. 


son»,  id  est,  divina  cssenlia.  D.  33 

per  lotum-XXVI. 
Quomodo  PHOPRiETATEs  possuat   esse  in  Dei 
nalura,  nec  eam  determinent?  D.  33 

-XXVI. 


PaiNCiPiuMaccipitur  multipliciter.         D.  29 

-XXVI. 
Principium     lotius     divinilalis    eit     Paler. 

D.  30-XXVI. 
Principium  quomodo  est  Pater  cl  Filius  sed 

non  Spiritus  sanctus  ?  D.  29-XXVl. 

Principium    omnium    crealurarum    esl   lola 

Trinilas.  D.  21i-XXVI  ct  D.  1  XXVI. 


De  quibus  est  providentu  Dei?  D.  35 

-XXVI. 


PaoxiMus  dicitur  quatuor  modis.  D.  i8 

-XXVI. 


Phocessio   Spiritus    sancli   quomodo   sit   a 

Pali'e  et  Filio?  D.  ii  et  12  per 

lolum-XXV. 
Quare  dicitur  Spiiilus  sanclus  procedere  et 

non  gigni?  D.  13-XXV. 

Quare  eliam  dicatur  Filius  procedere,  cum 

Spirilus     sanctus    non    dicalur     gigni  ? 

D.  i3-XXV. 
Processio  Spirilus  sancti  est  duplex.     D.  14 

-XXV. 
Processio  Spirilus  sancli  est  aelcrna.     D.  18 

-XXV. 
Procedere   est   proprium    Spiritus    sancli. 

D.  2C-XXVI. 


Proprium  Dei  est  semprr  Deum  esse.       D.8 

-XXV. 
Quid   sit   PROPRiUM  Patris,   et  quid   Filii,  et 

quid  Spiritus  sancli?  D.  26-XXVI. 

Quae  sunl  proprietates  quibus  dislinguun- 

turpersonse?  D.  27-XXVI. 

Puoprietates  determinanlbypostaseset  non 

substanliam.  D.  27-XXVI. 

PnoPRiETATES  pepsonarum  plurcs  reperiun- 

lur  quam  Ircs.  D.  28-XXVI. 

Proi>hietatem  quam  notat  lioc  nomen  inge- 

nilus.  D.  28-XXVI. 

rnopniETATEs  personarum  an  sint  ipsae  per- 


Q 


QuaHE  preecepit  Deus  bona  facere  et  mala 
vilare,  cum  ea  non  vult  ab  omnibus  im- 
pleri?  D.  47-XXVI. 

Quare  Graeci  negant  Spiritum  sanctum  pro- 
cedere  aFilio?  D.  il-XXV. 


QuATUOR   moJis     per   naturas    cognoscitur 
Deus.  D.  3-XXV. 


R 


Quae    sunt    relativa     nomina     Trinilalis? 
D.2ii  (t  ^j7-XXVI. 


58  i 


INDEX  IN 


Rbproi»aiio  Dei  quid  sil?            D.40-XXY1.  Utrum  sciue  polcsl  Deus  aliquid  ex  lempo- 

An    nEinoBATioNis   sit     aliquod     meritum?  re  quod  numquam  scivit?       D.  39-XXVI. 

D.  41 -XXVI.  An   sciRE   potest   Dcus   plura   quam    scit  ? 

Quis  sit  efleclus  HEiMiOBATiONis?               Ibid.  D.  39-X.\VI. 


Res  quibus  frucndum  vel  utendum  est,  quae      Signum  et  res  quomodo  diflferunt?         D.l 
sunt?  D.  1  per  totum-XXV.         -XXV. 


SiMiLiTUDO  quid  sit? 


D.  31 -XX VI. 


Utrum    Sanctis   placuerit     passio   Cbristi  ? 

D.  48-XXVI. 
Sanctorum    passiones  an    velle     dcbemus  ? 

D.  48-X.\VI. 


SiMPLEX  quomodo  dicitursolus   Deus  et  non 

aliqua  creatura  ?  D,  8-XXV. 

Quomodo  siMi-LEx  dicitur  esse  anima  ?     D.  8 

-XXV. 
SiMPLEX  quamvis  sit  Deus,    multiplextamen 

dicilur.  D.  8-XXV. 

SiMPLiciTAs  Dei  nulli  prae  licamentorum  sub- 

jicilur.  D.  S-XXV- 


Utrum  SAPiENS  sit  Palcr  sapienlia  quam  ge- 

nuit?                                         D.  31  XXVI.  Utrum  potest  dici  solus  Pater,  vel  solus  Fi- 

A'n    SAPiENS    sit    Filius    sapienlia    genita?  lius,  vel  solus  Spiritus  sanctus  ?              D. 

D.  32-XXVI.  21-XXV. 

Utrum  SAPiENs  sit  Filius   seipso,  vel  per  se-  Solus  Pater  est  Deus,  solus  Fiiius  est  Deus, 

ipsum  ?                                       D.  32-XXVI.  soius   Spirilus   sanctus   esl  Deus,    ulrum 

An  SAPIENTIA  lantum  una  sit  Patris  et  Filii?  bene  dici  potest?                      D.  21-XXV. 

D.  32-XXVI. 
Quare  sapientia  altribuilur  Filio?        D.  10- 

XXV  et  D.  34-XXVI.  Solitudo  nulla  cst  in  Trinilate.     D.  23-XXV. 


SciENTiA  omnis  est  de  rebus   vel  de   signis. 

D.  1-XXV. 
SciENTiA  Dei  simplex  propter  varios   rerum 

status  divcrsa  habet  nomina.  D.  35 

-XXVI. 
SciENTiA  Dei  de  quibus  esl?  D.  35  per 

tolum-XXVI. 
SciENTiA  vel  praescienlia  an  sit  causa  rerum, 

vel  e  converso  ?      D.  38  per  totum-XXVI. 
Ulrum  sciENTiA  Dei  potest  augeri  vcl  minui 

velmutari?  D.  39-XXVI. 


Spiritus  sanctus  est  amor  sive  dileclio  Pa- 

tris  et  Filii.  D.  10  XXV. 

Spikitus  sanclus   procedit   a  Patre  et  Filio. 

D.  11-XXV. 
Graeci  negant  Spihitum  sanctum  procedere  a 

Filio.  D.  H-XXV. 

Spiritum   sanclum    eliam   procedere  a  Filio 

auctorilatibusGrajcorum  probalur.     Ibid. 
Utrum  Spiritus    sanctus   prius   vel  plenius 

procedat  a  Patre  quam  a  Filio?         D.  12 

-XXV. 


TEXTUM  MAGISTRI. 


585 


Quare  Spihitus  sanclus   non  dicalur  genilus 

sed  procedens?  D.  J3-.XXV. 

Ulrum  SriRiTUS  sanctus   debeal  dici  ingeni- 

tus?  D.  13-XXV. 

Spiritus  sancli  processio  esl  duplex.     D.  14 

-XXV. 
Ulrum   viri    sancti   dare    possint    spiritum 

sanclum?  D.  14-XXV. 

Utrum    Spiritus    sanctus    a    seipso   dalur? 

D.  15-XXV. 
Spiritus   sanctus    dtiolius    modis    mittilur. 

D.  16-XXV. 
Spiritus  sanctus  est  amor  et  charitas  qua  di- 

ligimus  Deum  et  proximum.  D.  17 

-XXV. 
Quomodo  Spiritus  dicitur  sanclus,  vel  datur 

nobis?  D.17-XXV. 

Utrum  SpiRiius  sanctus  augeatur  in  homine  : 

vel  ad  magis,  vel  minus  habeatur?     D.  17 

-XXV. 
Utrum  Spiritus  sanctus  cadem  ratione  dica- 

tur  donum    qua    dalum   vel   donatum  ? 

D.  18-XXV. 
Spiritus   sanctus    procedendo   accipil    non 

tantum  ul  sit  donum,  scd  etiam  ul  sit  cs- 

sentia.  D.  18-XXV. 

Ulrum  SpiRiTCS  sanctus  ad  scipsum  refera- 

tur?  D.  18-XXV. 

Qua  proprietate  Spiritus  sanctus  diciiur  do- 

num?  D.  26-XXV[. 


SuBSTANiiA  abusive  dicilur  Deus.  D.  8 

-XXV. 
ScBSTA^TiA    in  divinis   praedicatur  de  tribus 

personis  tamquam  genus  de  speciebus  vel 

species  dc  individuis  D.  19  XXV 

Utrum  suBSTANTiALiTEu   ibta  dicanlur,  scili_" 

cet,  Deus  dc  Deo,  lumen  de  lumine  ?     D.  27 

-XXVI. 
SuRSTANTiAiiTER  tantum  dicitur  illud  dc  illo, 

licet    ibi    non    significent     substantiam. 

D.  27-XXVI. 


T 


TEMroRALis   processio  Spirilus    sancli   quae 

fuerit?  D.  14-XXV. 

Quse  dicunlur  de  Deo  TEMroRALiTiia  ?     D.  33 

-XXVI. 
Ulrum   polest    Deus   aliquid   TfcMPOHALiTER 

scire  quod  numquam  scivit  ?  D.  30 

-XXVI. 


Testimonia  Veleris  Testamenti  quibusTrini- 
tas  probatur.  D.  2-XXV. 

Testimonia  specialia  Veteris  Testamenti  dc 
Spirilu  sancto.  D.  2-XXV. 

Te.timonia  novse  legis  de  Trinilate.  D.2 

-XXV. 


An  THES  personoe  in  divinis  majus  aliquid 
possint  simul  quam  una  vel  duae?  D.  19 
-XXV. 

Tres  personse  non  ita  dicunlur  essc  una 
substantia  ut  genus  et  species,  nec  secun- 
dum  causam  materialem  dicunlur,  nec  ut 
Ircs  homines  unius  naturae.     D.  19-XXV. 

Tres  persorias  cum  dicimus,  quare  non  di- 
cimus  tres  Dcos  ?  D.  23-XXV. 

Tres  essentias  quare  non  dicimus  sicul  trcs 


persoiias 


D.  23-XXV. 


Cum  dicitur,  Tres  personai,  quid  nomine 
ternarii  significatur  ?  D.  23-XXV  el  D. 
24-XXV. 


TniPLEX    quare    non  dicitnr   Deus,  sed   Iri- 
nus?  D.  19-XXV. 


:i80 


iNi)i:x  i\ 


TiuMTAS  csl  uniis  solus  verus  Deus.       1).  2 

-xxv. 

TmviTATis  CDgnilio    an    aliqua   ex  creaturis 

haberi  polesl?  D.  3-XXV. 

OuomotloTniNiTATis  imago  esl  in  inenle  hu- 

inana?  D.  3-XXV. 

Trinitatis  crealse  ab  incrcala  dissimilitudo. 

D.  3-XXV. 
TniNiTATis  unilas  quoe  sit?  D.  31  et 

32-XXVI. 
Ulrum  Trinitas  de  uno  Deo   prseJical,  sicut 

unus  Deus  de  tribiis  personis?  D.  4 

-XXV. 
TuiiNiTAS    communiter    dicitur   charitas,   et 

tamen   Spiritus  sanctus   proprie    dicitur 

charitas.  D.  10-XXV. 

TuiNiTATis  operalio  esl  indivisibilis.       D.  13 

-XXV 
TuiNiTATis  pars  non  est  aliqua  personarum. 

D.  19-XXV. 
Quomodo  TiUNiTAS   dicilur  solus   Deu?,  cum 

sit  cum  animabus  sanctis?        D.  2i-XXV. 
An  Trinitas  dealiqua  personarum  sigillalim 

dici  potesl?  D.  22-XXV. 

'1'rinus,  Trinilas,   unus,   duo   vel  duae,  tres 

vel  tria,  plures,  pluralitaset  csetera,  quid 

significatur  his  nominibus?       D.  24XXV. 
Trinitatis  Filius  dicitur  homo,  et   Trinitas 

dicitur  Pater  hominum  ?  D.  27-XXVI. 

Tiumtas  ipsa,  vel  Pater,  vel   Filius,    utrum 

possit  dici  Spiritus  sanclus?  D.  20 

-XXVI. 


Umtas  sanclae  Trinilatis  qii.T  sit?  D.  2 

-XXVclD.24-XXV. 
Unitas  et  Trinilas  secundum  Isidorum  quo- 

modo  dislinguunlur?  D.  24-XXV. 

Unus  vel  una,  duo  vel  du*.  quid  his  voca- 

bulis  ?ignificatur?  D.  24-XXV. 


Uti  et  frui  quomodo  dirPerunt?  D,  1 

-XXV. 
Uti  quid  sit,  et  quibus  rebus   ulendum  cst? 

D.  1-XXV. 


Velle  et  esse  in  Deo  sunt  idem.  D.  45 

-XXVI. 


Vera  immorlalitas  in  Deo  solo  est.  D.  8 

-XXV.       - 


VhRBA  cujuslibel  temporls   bcne  praedican- 
tur  de  Deo.  D.  8-XXV. 


U 


Verius  cogitatur  Deus  quam  dicitur.     D.  23 
-XXV, 


ViRi  sancli  an  possunt  dare  Spiritum  san- 

ctum?  D.  H-XXV. 

Ubi   erat  Deus   anleiiuam     essel   crealura?      Viris  sanclis  ulrum    placuil   passio  Christi? 

D.  37-XXVI,  D,  48-XXVI. 

Quomodo  est  Deus  ubique  sine  locali  motu? 
D.  3T-XXVI. 


TEXTUM  MAGISTRI. 


587 


VoLUNTATE  an  necessitale,  vel  utrum   volens 

vel  nolens  Pater  genuit  Filium?  D.  6 

-XXV.     , 
VoLUMAS  Dei  secundum  essentiam   de   Deo 

dicitur.  D.  45-XXVI. 

VoLUNTAS  Dei  summe   bona  est  prima  causa 

omnium  quae  naturaliter  sunt.  D.  45 

-XXVI. 
VoLUNTAs  Dei  multismodisaccipitur.    D.45 

-XXVI. 
Utrum  voLUNTAS  Dei  cassari  potest?     D.  46 

-XXVI. 
VoLUNTATE  Dei  utrum  fiant  mala?  D.  46 

-XXVI. 


VoLUNTATE  Dci  utrum  fiant  mala  ?       D.  46 

-XXVI. 
VoLUNTAS  Dei   semper  impletur,     quidquid 

homo  faciat.  D.  47-XXVI. 

VoLUNTATE    mala  aliquando   vult  homo   id 

quod  Deus  vult  bona.  D.  48-XXVI. 

VoLUNTAS  Dei  bona  mala    hominum  volun- 

lateimplelur.  D.  48-XXVI. 


Utrum  semper  Deus  vult  hoc  quod  semel 
voluit?  D.44-XXVI. 

Deus  vuLTomnes  homines  salvos  fieri,  quo- 
modo  intelligitur  ?  D.  46-XXVI. 


iNDEx  mmm 


DISTINGTIONES    XXVI-XLVIII. 


Index  distinctionum,  capitum  et  s^ticulorum.  483 

Index  rerum  memorabilium  quae  in  libro  I  Sententiarum,  tam 
in  textu  quam  in  Commentariis  continentur  (Tom.  XXV 
et  XXVI).  509 

Index  locorum  sacrae  Scripturae  qui  tam  in  textu  quam  in  com- 
mentariis  libri  I  Sententiarum  explicantur.  563 

Index  rerum  et  verborum  quae  in  textu  Magistri  (I  Sententia- 
rum)  continentur.  573 


FINIS  TOMl  XXVI 


Saucli  Amandi  (Cheij.  —  Ex  typis  DlriSTENAY,  I3ussiere  FftAiRUM. 


■ 


2^ 


M  (Xn  td 
O  ^ 


P 


0  ELMSLEY  PLACE 
lONTO  o,   CAr;/r  \